Вы находитесь на странице: 1из 1028

-

INTRODUQAO
J>rio ... ipai> A",lncJl' = A'I" lku.
daTc ".,
L,<.Ia,l<k. ""'" a

It d ", Cnci H'
Copia optimada por el blog
http://landsteiner.blogspot.com
Chepes (L.R.) Argentina
2
He, nmi, ,k um ,k ck mlinmi,
Lk,,,, ck y},
uma dor",l"
hrado, (ver a liura l1a conlracapa 1). Tod,,, '"
u u !l'o" p"r do a m "i or parl" do R no A ni m al ,
,00 inVCr1chrado, "'sse, animai, <.ti<, o
livTU.
A divi,ao (\(, Rci110 .\l1imal cm vcrlehrado, c
invcrlchrado, ar1.i liei al e re nc'" uma i
h umana cm favor do, rm'iprio, parc11''''
da hLlmanidade. rs", caroc''''-''.ica dc Llm nico
"ubhlo d" aninmi, 6 ha,,-, para a
d" lodo o Animal doi, gruP''".
dividir os anlmis
molu",'o, Tlao Tllolu",o, ou "rlrupodo,
nJo arlrp<xio,. A ltima da"ilic',,,;"'"
pdo a partir do x>nto vi>1a
dos poi> 85% to-
do, u, animai, ,,'" arlrpodo, (vc.,- a hgeLLm na
contracapa 1),
A do
dol brado fe a pe<: a q u an-
do a vasta reunio
grupo, aglomera(\(" "",la calegoria. 0' inver_
lehrado, njo ,u"enlam uma carae'cr,lica P'"i-
liva c'ln c'omUHL c'om a da,
aTlimai, comp',lr'.illmda,
com '" VCrlehrado,. A variar.;ao 110 '-ama11l>o, l1a
divcr>idade e,,-rulural e na, adapla,tx" ao, mo_
do, ,k exi"tncia dilc11le, cnonl1e. '\I un,
i11ver'ehrado, p""Llem '";gcn, Illoy:cntica, co_
muns: oulro, rcl=iol1am_,e af"'na, rcmolamen_
le. A 19U11' >ii<, mui lo mai, i ,".imame11le rcl=;ol1a_
,k" :lO, verlehrado, qllC "''' oulro, ruIX" de
il1vel1.ehrad<,,-
Mai, ohviame111c, nao"" pode con,i,krar a
'mologia do, i nvcr1chrado, como Llm campo e'rxo-
c'ilLi d"
Ocampo
cl1glohalodo, '" a'l"",clo, hiolico, _ mo,-f ologia.
mLi,riologia - ,\(: 9Y{ d"
ATlir,ml n"" "-'J'IT"'11ta n."l di"inta d"
mologia pmrriamcn'" dita __ Pela me,ma m',ao.
njo ,e p.xk cllamar um 'mlogo verdadci rame11le
d" z,xilogo oc iTlvcTI"hnulo,. Ek 6 ,k
prol oz,x,1 ogi ,'a. mal aeo I la ou acam 1 ogi, l a; Ol<
e,'.uda um cerlo a'peclo da fi ,iologia, da emhrio_
logia ou da c,<,ologia oc LLm OLL mai, grl<JX" "ni-
ma". Al6rn ,k lai, [cn;a, limilada,. o "
d i i dad" d"" iTl vC'lk hnulo, ",-'o
para permitir multo 1nai, um oom
dos grupo, principal>.
)'los captulo,
continua, a multo, tipos 110S quai,
se O> Como algun,
le, Mio 5e{' ns
o, Tlmi, COnllLl\' "',ILLi.
AMBIENTES AQUTICOS DA
ERRA
Ambiente Marinho
o Animal
s.e originado no> oceano, b",m
do ""gi,tro f6s>.i1. Todo filo impor-
'a11le de animai, '"m pelo meno, al un, reprc,en_
'anle, marinho" algLln, y:ru[lo" 'ai, eomo o,
enidrio, e '" cquinodermo" ,il" cm :mnde parle
OU mariooo>. A partir do
marinho a11ce,'ral, :rupo, dilerenle, de anim,,"i,
invadir,,"m a y:ua doce, e al :Ll'" lno\,eram_,e para
a ler",".
Comparado com a y:ua doce e com a lelTa, o
amhienle mal;nl>o rclalivame111c uniforme. O
oxig6nio a
do 6 COllS-
variando de 34 a 36 por milhar (3.4
,,1,6% l, dqx;",kndo da "o "nlanlo. a ILLZ
"" kmp"ratura varimn
como c'on""ILLQnci" d" prolTldida,k. Con-
""1 a vida nao "-' di"rihLLi uni
mC111c a'rav, da pml'Llndi dade cda ampli l.L!,k (\("
do m u Tl do, '-j u c'obn;m apro imad 'UI"-'nl,,
71 da ,upcrlIcic da Tena, A, margcn, do, eOll-
noli10ralna fonna plata-
fOl"Jl1as su baqutka, m6 de 150 a
200m " i nel i naTll- "-' mai, i n al"
oc J.()()(hn ou Irmi,. d" alin-
gir o pi'o do 'lCC"-lTlO. o decli.'e ""ntinenlal "
P'>TlLrrl ou p<rr uma inclina-
';00 mai, lo'radllal, rOTInada pela "",ui_
nenlal. O pi", ,he, baci", ,,,,donic',,,. clmmado d"
plmci" "bissaJ, varia de 3,(XXl a 5.(XXlm de
'-"1 por
lica, 'ai, eomo mon1,,,,h,,,,, vlol,,"
marilllrns.. A, larguras da, plataforma,
v",;mn A Ixrrda
da plataforma mlllntica a uns 1l0km
do liloml, Hm, au longo da co,la pac'ric'" d"
Amrica do K ol1.e. a plalafonna eontinenlal mui_
lo c,'-rella
As ligua, sol"., a, pbtafol'mas
a :runa Ilerl;"a. '"' gua, abn da
plalal'mma eOl"li lucm a (Fig. I 1).
A ,uperl'eic (\(, maL '-jllC ,nhc c (\c>ce com a, onda,.
t a 7,lJn" (liIonlll. \ regiao "-Cima a
supratidal upraliloral), ahai"o " a suhlkl.'lJ
(sublitonoll. ek declivc, cOll1.incnlai, lilrlllam a
haljal. a, pI"ncic" "bi,,,,i, rOTTllaTll a ;runa
ahi,,"'" le, v"I", hmnmn "zona nad.'ll.
A di,tri bu;.;ao do, '>Tgani,mo, m"ri-
nho, " p"1"
da IlLrrllo,a. Uma I u/, pam
quc a li,I.o"nle>c e.eeda a rc'pira,ii<' [lC11elra

"l"'''''''' di,tancia ahui", tia ,Up",,.r.:ic
<tu a p,."rundidad", da m,km 200"" dupcn_
,Jcntlo d", tu,.hidc, du gua. Ah,.i,,, ,k;",,",
.:luftlcn est a zona de .. o ude
pode ocorrc r \l Ula certa fOlos. mcr.c. 4 t4:'1 ft
OC mCllor que a poo rda da
A partir da zona OC Pllro
ooi:'l o. cm diret;lIo 80 piso occluco. a
lolal Us", consl;lUi a U)'llI
Ilf[jl" L O! ammail! que biobilam
menle lQnas a fca e de sIiu t arn(-
' 'Oro'> 00 CQII;;umido= de detritos ou auopen-
... '10, e .. m mais i ndirelame m .. d;. . \1
das algas re-
ilum;"ada. .u[", ri o""s.
Os allill"'" su '!,<,Il>O' OH
conSlilll em a rauna ",hlglcn, e q
vivcl\\ "" fu ndo c"mp,)cm a fauna I"'nu'mlca. O!;
!tuhil "'''l e, 'll' rundo po, km vive,. na '''p''r rr"k-
(cplf'aunn) ou aba;"" da 'uf"'rtTci c (inraulla'l 00
pi ... ) gernhncnle ,d1elem ' >Ola\ 'chl'o::m-
le o clU"l1 ler do . " b.IIa10. o,. ... j". ,e um rundo
du rn dc <nral ou dc nxha ou om f undo macin dc
;ore1U ou lan' u. MO;IO ...,;mail! 01.'0 "d'l pmdos
paro vh-er n"" ""P'''!'''' e oUe "" llrfoos de
" q ue e",numente "" o." .. ,,,,; na .. '
la,,"llo Oll f '1S4ci,;,1 ou !-.S,,", 11"'1'"
IIlclui de \<i rt""l mellle lllo
d e ani ma i . ai tem sido
n,..,. "",,OS "-",,,,-,nje_. ,." n..", (1<.:
Ti"",,cnIC ,k""'lnh=id"". 0 , animai , .. .. c
Ixmt.';ni co< '-lit, e,lComrados c m ,., '.olla,
hol'il,mltal . Porc"emplo,podr -5c,-.::t"cl'l -lo,como
t"o .....
--
animai, pclgic,)<; .. 'o' (lU a in r ,,-,.<na d:i
zona "bi",al
MIlit08 habil" ls ,le nos",
comf m uma ri,a de . Ele.
mmUm o. md hM e.ruda--
dt-... ji que c. .. "", !lo.> acc",,vd. ao:<;
;\, pr-.. ",s , it; ",,,,,h<.-nl"""" e ,,,;
rocho<m. .00 cel1fU''IC''OC' or. h .. hil .... mari-
nl>" .. ,l<.' :ua ""'" mal' ma' "",1< ... ,
" ul",-, :fn,,,-, ri""" f"'''' .. " lela e t:><1 <KI" . 1\:,. ""-"',
d"" baas e esllellOll M g<". almellle
e .<:Ienso.'es """"S de an-i" f !;' DIa q ue Ik 3m e-"flO"lal'
3 ond "" b,ti.<:as., tThU ,",o QObeta. por ,:ua alla.
... t "itos anima is n",rinho: fn' lai > plala-
h.mn". de arda ou ):ID .... , enl em, -
d,,,, mas rrequCnlCmCnlC c.->ln M ocu-
na superficie r.:;mll, como ll!x: "uras de
O"'-"C08.
Os "i tos de gmn"'S-ll1.:uinhns d:os <lgu " , ,,,,as
tambm
;\, (Iai,
;r,una--Oe...,n gll i a. ' g,r" U f1 1'r" :;', ;rmr n--
de- manali e o um, s de 1l" e5 1;' I11Q 1f'-11lperud os
<:<>mo uupirrns) '>1io plan_as 1I0fr .. adaplrulas
pam urna vjda de submen.10 101"1 na agua man-
nl", __ r" l h3S km!"" .Go , d ial",' ' ... c m r..n,,,, de
.n l:!. e " I"nlas an ... lf"'" _ '" n" r . " .. 1" P" C rn"i"
de rar:=;.
Ambientes de Agua Doce e Estutio
Os lagos do mundo mmU on a[)f'1;;<e"tuUl um
7.oncamento hori7A",ml C vc"knl. ma< <eu me,,,.,,.
AGURA 1.2 - lXn rnorq.>O om """" boi"" Es,e o .....-.;uc-""rnclho Ob, er\lco,
drc ll>dm:Jo as razes da suporte.(A /010 uma cor!e,;a de Betty M Bames.)
n"s glLas ce", m."'''_ <-'Tl1 "Te "S <le n:sslLrgC-.x;ia
e' "'" "guas ,k sUp"rlkie do, mare, ITio, e len,p"-
,",,,jos_ nao ,e n'p",k a ,,,islura niv<-"
m"is profundos
As ,,!!ua, <le ,up"rrkie ,x",:l"ica, lmpicai,
mblmpic',, "'''' por-
y ue " mi ,11lTa c'om " "gua 1 ,mi, prol-un<l" nn
mTli"m. A "gua <le ,up<-'TI1cic,
\\Ionm (e c'on,eyile'''len,e1l1e, 1 "e,,,," ,kr"a), ,k,li-
.i.fl e'm cima da ma;, fria Ce' porlalllo mais
: .. ,,,ada) ,lo, nlvei, mai, profundos, A, liguas
nicas que' apre,cmam uma baixa produlh-idade
(ta i, como a do Golfo e o 'vfarde
>OC> limpa, c aLlI1s. A llaL"" de
pl;lnet<ln pe rmite que a h17 a uma prohm_
didade con,ide'1"livel. e' os comprinWlllo, ,Ic onda
ami, 'O" pe l", mol&:uh, da j:::na_ A
j:ua mari11ha rica e m pl;lnet<l11 "'-1 Cil17a
O pla11cton e o detriw 01'1';111 ico '" comp,-i_
de ol1da amare lo" combi11"do< com
'" eomprime nt'" de ol1da a7ui< pela,
molcllws ,Ic ligua. produLcm lInla Ve'1"-
,k ou ciTmi_
LlDANOO COM A DlVERSIDADE ANI MAL
Pill'a nqlock quc c,vcr lcmando e,"lu,IM o,
em profunrlidad" r", 1a p,-i_
a pode " ""agad,,,a_ C"h
gmpo lelU JX'culial;<.la<le, e'>1rulu-
Tai" 0<1 cm olllra, p"lavm" un, p .... jelo runda_
mental ou um "OC',i!!ll" ,k artlui1clura e'xdu,i vo,
De' lalo_ '" animai, lJ\lLllic'clula"o> aPIT''-'11Iam
gm<<eir"me nte 30 i <
te " " carla ",n t" m " "'" pmpria
anatmica e'l",eiaL A l m elo m"i" cada um do< 30
t,lo< ;mi mai, J1',,,ui uma cla."i_
tIC"';;;O di"inta, e toma_,e .. 1rio um
,k,,,,, da"ilic"><;l\o f'llTa di>-CllliT"
dh-e'1"Sida,lc denu"O dos filos lll"iore" Tooo, e'k,
le'nde'lll a a unwmM a, e'lMe' o, grupo,
a e ,conde r '" hmeio11ai, e
mi, tlue' "o>ullam <le modo, ,k e ,k
he m como a
lLIa>-camr "" tlue ,mgelLl a parlir ,k
rolacio nmn cm o, e"'O lu ti yo, p<(,.umos, U ma [o i'lna
"" lid", com a diven-,irLrrl" a11imal
con,i,lc e'm compre,cnde,r os principio, e o, pa-
drc, tlue "'''' "'paTlido, X'lo, 11 ume-
TImo, ,k "l1imai" pen "i limlo porla1llo ti ue
'C unam grande" grupo, ,Ic filo, e' q uc se ou
al mcsmo prc"eiam e'llli'e' o "design.
a funl'no o
Pam ajudar 11 e, ,,,, ,-" Iacioname nto,_ a =-;fKl
mn,,-ct lQ) F. P.-\TJROFS f.l.fF,RGfNTFS, 'Iue
c,,(\a um do, earftulo< ,,,,;ro, di,_
euti,-j algun,,", el,,, mui""
fi,iol<lgiea, e de de , el1Volvime nw
11am com "gmnde animai,_ A IgU11'
de'>"-'> pi'incpios e' padroe," e,ncontmdo, e'm
muilo, grupos ,Ic anima;'; Oulro, ,,00 e,nCOlllm,los
e'lll POllCOS, Algun, slio primrios., ou ,cja. ,,-,,'iam
e'ncommdo, no ill>ce'lml comllm de 1000' os
grupos nos qua;' a c,vc"c prc"-'llle:
O<'U"OS ,1io sccundriOLS 011 com'crgcnlc., signifi-
c"Uldo evolllrdll' 11' "'T1.L-
(; Inlnld",;,'"
p'" cm que"" eneontl'"",m presente. cm re.po<1"
a de.afio, ambient"i . """,clhante'. ,". coloca_
'''pi",,, a"",, dm 1'''''' '"
'1""h o "" '1",,1 o '" ,kd",,, p"'pm_
; 1 "'"''',''''' Ix"". l':"
p"Ta di ""l bu lT '" 'plu" p"l ""'p;'" I'a-
por '" cap"ulm,
'" col,,,,,;_I,,, "'" ulm
,..,,- I"'in",i", iI,,,h,,,h,,- 0, PRI'wirIO> F
REFEREflClAS
As uo final de cada cap"'lo ufoo
pre,endem <,cr uma de ,ftulo. recomen_
dad" p"r" lcilur" adiciou"l, A lileralura sobre
invertebmdo, e nOflne _ como "",-ja oc se e'perar,
con.iderando" vasla ,\re" d" biologia q"e cobre,
A ",a;m I""k U", "'ah,,_
Ih", P''''I"i", di,)",,,,,, "t",,,6 "n<
nmero dejomai . de biologiap'-lblicado.em ,odo
"mu"d" '"'' ltl",,,, HXl "'''''. A, ",l"'-""l,,,
ne<le texto podem "'" colocada, cm dua, ealCgo_
lim, Uma ""LelOri" "ompreende o.tr"balbos ,k
pe'qui.a e re"i<oo que foc"l aspecto, e.pod_
lic,,, d" h;"I":,: l" d", " OutT"
eon.i<1e de oc refe,encia maiore, na
biolo a !;eral ou na sislem,i"" do !,:rupo de
invertebrado, do qu,,1 o cap(tulo tmt". ,\. cita_
""" "J" -OT d"r,,_
mente indicado' i"er" m ."'" ,Ctulo, p rovidencia_
do. "om breve., Os lrab"lhos, ,u'lilO'
de rcvi<o e o. livro, Ii<tado. "" final de cada
c"p,'u lo ",
por ,,'" a ",a;, li",,,,' 1m,
disponvcl p,,,,,, <Iualquer ru po de inverlebrado.,
,\, rcfer.:'neb, " ,eguil' <o eomp')S'a., de
lrabalho, " emis :;.obre inverlebrado" Os vol umes
e'pcdfico, e<pccialmen'e importante. para de_
;rul"" ,rr" d,,,d,,, "'"
captulo. poste.-iore<.
REFERENCIAS
Trabalho.\ de YJrio.\ YO/Ufll<.\ que Cobrem Grupa., d<
lrm-,,'te/n'odo>
n,K. C. 1666 _. KI"""n llllllOnlnunlon doc. lk"olc"".
C. F, WinLo,', ,n (Di,',,,,,o, "oooms:
'<'1'1< "Iud" 1"'""'1'1<10.)
C:"","" p, (1',1.); 1(48 -, Tr"" <lo Zoclogio, el Cie, P:ri; ,
(C"lM"e tcodo " Rei.o Anilllal; ".do in<CHI'j>I"h,,)
11),"''''- L 11.. 1')41-19/" . TI", l"v""ldml<'. McC,m>_lllll
1l.0o' Lo., N<v, Yc. :;.eL, ""Ion,,", Os ,,"',..,
_ii<km l' ,rl-..ipo<lo, niio [",am oompld.do>,)
K. <,'"e,. A., 1%/_19711. l"v.".leo,.1< 7,,,,,.)'. l"'"",l",,e
:-Iew Y C, ITLf, 'ooom" Completo, ,,.,b,,,
ro "io '"1"'" h",l,,""" O< uI""""",,,,,,, , '" Iofor""""" .. )
PAIlRI',<; EMCRC.I'mLo;
" "'" ,1<> di
,mim" l, '1 " m,,;m dm 1",
'T,"". nk", al ; u"""
;"'pm' '1 ua;, '" lad"",,,' '" u;t,,,
.1" da I""rr" d,,,
Ao "'''''''' "r-",r_
'UT" [;d",
d."" d" "",,, d", 1<,,-
Mocof e, R, C. T",,,,i,,, 00 In"weh,,,o P,b:dolo;;y,
Geolo;:ie"l S<'>oly f Ameri" ,nd T:n 'mil)' oI K,nm
PI"" K>.""",(T:m trat'lll<Jlto dl101hao1o "'-'" ft;>ci, <1<'
i.,,,,tebt.,..c,, " :ir." .olom ... )
I',rto" S. 1'. fbl" 1 Synop,i, >nd CI,,,ilimion 01 Li,i nf
Orlani,m . McU"w_Hill _, Co .. YO<1'. Yol. L
111'(,1'1'-' Vol. 2, 1,:\1, PI' (tlM'O ""M{oo do<
fmMilto, 11< ,ocIo< "" tlx"", "'01< <""'00"< do< orgonl<_
1Il'" '-""" induinoo inl'oul' I''''' ,00<-< , l>i<J.
",&10 "" lflll'" l'cl',l'!!,,,,1Il multo trl,)
Traba/ho" robre Morfologa, Fisio/ogia ou E<o/ogia
Je
A oooH. Il. P., I?n ,*"",,,l,,. \ h l". I""",,d>r,b. 1"
G. I L ,Li ti" lv<"l')' r.e,", .0;,,,,, (oTII , r A.
,\h,,,k,- .. ,1. 1 %2. Locomo."" 01 .\ni=i<. C'h.opmon ,,;;1
H,ll, London, 19" 1'1' ,
Alem".J" F"y, R. R .. POPI""', A, ';,,-.od W, X rE,b,);
Seo.",,)' 01 A'I">1io Anim.i, Sprioror-
Vcrl'g, Yort. Jl!'.
,\ut"-,"" K. (hiI.)' 1%\1. H,ndbo<l, d :;"'n,OI')' 11,Y'''"0g)'.
V .".l.., _ ne,1 f". (Otto
V 1'iV-i. I'ri ocipic< ofComp"rolivc An."omy
,,' ti, lve,,")' or Chl,,,.,, PT<", rhic"."
(Doi, ,. ok!lII<',)
llorci,or_K, hn, J., M,loh<y, .\. U .. >n O K. (W,.):
198->, Bol""y oI Ihe Ver",)" &,liLl,
(Vtol, InHTll'bn.do>, p, 841. O ll'jumento de , ..... lilo
do Im,rt,hrodO< robol"" "']>Al'OIln.""'t<.)
Ilo. nlm.o. R. S., C"wh,m, A. H., ,,;;1 Kowcll .\. J. 1 '1&\. FS"il
h,v""ld."le<. Sel<,,'l ric p,,"l., 11<", ,,,- 711 1'1'.
. G. L I'm. ("""",,,1 P"'1<n", ,,1' De,,,,,,,,,
M"I Rf , . ., r.e", E""l,c r A. 1.'4 rr
Bullcx'l,T, H""nd C:, A, 1%5, S In,,'lLlIe md FULlelion
l'lbo "en'oLl' Sy"'"m olIn"crlebr,'" , W, H, Frcrnon, &m
""" " i",o. <Doi. ""lum .. ;.
C,I.r"" T I'm. p"lr" S."u e" A <"'"ld< ", 1",." ,l..1
,;" iv<"ir)' ,,'W ,,,,,l PT<"" Seo lll.
Chl . , r., ,,,, 1 Rfce M. E (EII,. 1979 Sel1l<",.", ", 1
Mou" " -I'I", l, ,,1' M"l,,,, 1",."."".,. 1""'0<. EI"",l.".
NMh Kollond, N<v.' Yod,. N.I pp
("l." " R. n. 1')'>1. Il)'"""l" l" M.""",,, E,,,lollo,,, "'l , f"
ol,r." Codo." , 00 :;"'pl>,on"- el",,,OO<l I'r", xlonl
313 pp.
Conw"y :'>!<xri;, S" J, D" Gi,,,,,,, R, '" ,1 1%5,
n ",1 Rel" " .,,,., ir' ,,' I . .,
,\,,,,,,,ia';"", Spoc. Vol lK CI,,,,noon
PT<,,_ 0"" " '<1 ..
Cr>wiorJ , C oi In"'rtco,.,c,
Y"b., K." y"" .. '14 rr
r . r . A"I""I""lI,,,nJ..I M" ,J,- v, ,, Km'""d
R,I,',dd, K." 111 J'I' .
D-or. J. e .. , n Shann. F. R 1%-' A 01 Jnvorlc.rOlo
SLip'" 11
Elocr. H. Y .. md E R (Ed, .. >: 19Sfl. lAnim"l
Loivcr;ity 1''''"', N,,,, Y orto ll' PI'-
r;,,;,, , h .. ,,,,S. K. 1971. lir. 1" Mod ",,1 ",,,,1' 0.",,_ Ro,,,l,
",1 l:o .. Nm Y ,I! rr. A" ",,,,,,In. "'0<1 . ,,1
h" "I",,,
FrOllcr. V .. :. xl Gr:.barn, A. 1976. A Fun([i<>!l,l ALwLomy 01
ln,encor.'>O,. A,,""nnc fu. Londoo. Ifj) 1'1'.
lligo. J. LJ._ and Tykr, l' .-\. I\'JI Oc"]>-:',," .-\
H'tory ot fg"i,m, ,t th, llc<p_s", "mr. e ,ml" idgc
Uni.o"it)' 1'''''. Camoidg', L,K 1'1'
Ob,. '\. c.. ,"d 1'<=. J 19'/4_1991. I{cprc,Ju..otioo ot
,\c,d,mio I'IC;", N.o", YO<. :.<ei,
<oIu"", .. )
11.""",,><+,1. e .. G. V<,."",o, Anl "', , ",1 n"", Tn, 1,.,
Bcrlin. W.
H,l>lc:.d. B. W. 1%8. Poi,ono", ,nd VCOOlWu> Morinc
.-\nim,i, of tb, Wolld. Jrd EJition. O"win I'M'
P,ln,,,",,,,. II (,Spr
H,,')'. A. C. 1956. lile Ol"n Hoo, hL"" 1lilTlin. So""".
Hmi,. V ,\ . I'AI. s""il, .-\ni=i, olth, &",1",,,. Ch.pman
.,,,1 11,11. I.o"d,., -"1') rr 111.", <lo.-<. ."I",al.'
"',,,,,,I,.j
H>l ri,on, W (H.)' l'!'JI Micr=opi o .-\notomy 01
1""."",,",,", WI.)_I.I". K.w Yo". <,'un,o<,
m". :linda nao 1. ""in.do.'
Harri>Ol!. F. W .. ,n Cow",n, R R ([(!;.): J\lW. Dc"clopmcnl,l
01 "',,<!1wotrr Invo, ,,or>l' U".
Yo,k
K. r ., .,,<1 11111, 1 __ I'!JJ n", rO"'I''' '' LI,''
roJoc i n o 1 0n o I j" 1 "'''''. cn<! Hit ion. U o i "r< i [y
p"" p,-,,,,,, . :lY/ J'I' .
HUlO. M. R (Ed.); 1979. Thc cf ,,1o.ior ln'eLctr.lc
Groop,. Sy,'cm.,lir, A,,,,,,,ialion S,,,,,. Vol. n A,,,'cmic
1"0", LonJo<l. 1'1'
Hll;O'. K N 1'Ib'!. ,\ Functic," olelonal .-\nim,i,.
Ch>..pman H"U. !..ondou.
Kco ocd)'. O. y. 19W 11;mc", ot ",,<i oc . .-\d.
M,... 16,3(1'J_31
K"-r,,,. W. e l'la'. r,ol.,, ;", ,,,. 1 r""".) ,n" 'I'I""., ,.,
C"""",,,;'b. 1;"1 m,IL) fu" ro,.I.,.I. 11,,'0, ... ,
Nll7'14I'I"
Kum,. 1>1 .. an' D.,n. K. 1%'- ln"cr'ch, 'c Em.r-oln
[O! Fe,,,,,l .';"icnlilic ,nd lcchni",1
lnlorn"tiO<1. V,\.
,''oC.,. I L. " ,,1 j)"wn"" R. G. 11. (r,j,., r""""I"ol"ll' ,,'
Sckc>o' l""crlc!:",'c TYI"'. l""or>obr."o
Vol. c . .-\1on It U". Yo:. pp
1,,,,,,1,,. R. J, .",1 Sh"I,. J. G. Io/i'!. 1",."00,.,, A";,,, .. I,
Clkclion : .. d Pro"rv:"ion. Brili,h 11u>cun
Hi"ofyl , n' eni"""il)' fu". Loo'on ,n
c:"mtri,'C. t:.K.
Un" . C. 1'>4.- Ik Coio<li"tio<, otbnd: ri;i"";;1,\d'p' ,<i",,,
orTm,,,,,I,1 A"I",,,, lInl,,,,I')' fu". No"
Yorl .'W
LiLllc. C. 199:\ 1h: TerrcAri,l An
Lo Ih" ". 1. ... 1 A"I",,,, l:,,,"" I. ,,
11,,1 "",,1')' 1I .K. :;tI> rr
G. L ,))d MacGiniLic . 1\. \l!\(;. HiAory oI
M,,;n,, A" ",,,;,, 1,,1 rdl 1 "". Mce",m_II;II. Y
Mano. T. 1"" . S1'ormltopl"",,,
,h"",I",1 AIL,;h"", ",,1 R"I, ;" Lh. T,.",l ,,1
.""""" "",,. SHI"l"'-Y",bl_ n ... 1 1"
It e 19H oflntcrtid,1 .-\ni""i,. Jd hJition
\1.';", r""'lic.ol ""''l'' Ud .. r,,,,,,,I,,,,, K"". \ J. K

NI",I. J. A. C I'Xf). n", or ,1,';", A",,,,'. 1",1
EdiLion. Wik}'-lnLmcicn"c.l\cw Yorl .
1'. rldi>nT J. ,,;;1 (e;d,.,. I'AJ. .-\ni m,1 Eocrf"[ko<
Ac"I,,,,I, P",,,,. Y,,,l. (1)01, 1154 1'1'.1
R,nlin. J. C. . ,n' Th,,onl"'rL. J . A. 1 981. Animal lion.
John Wil,y and 0.0". Yor<. lU2 pp
Ru,,,,, 11. F. E. 19M. M.uinc lo.';", .-.xl vonom"", ,nd poi""n'""
1'--1>01< ,nd ,nio,," . \dv Mor. 21:00:nl3
.\.ch, lb, r. . . ,,", A"I",,,'. U"I "...,,1,) ". p,-.,,,,
A""A,"'".II' W
idocn, K. l'!!l'- .-\ni mal l'hy,iolo;y: .-\J.op'.<ion .00
r",I",,,,,,,,,,l. 41], r<ll';"". C."" , ' I. ,, 1;"1,,,';1)' p,-.,,,,.
U.K.
O. c., ,rldl)ollgl " , ..\. h. 1.,., Th", oIS,mbio,i,
E,wor' Amol Pub!.. !..ondon. XC Il'
Smilh. Il. e .. :.i Til[on. Y. <.E(!;.' 1980. in ll>; unm
Mct,,",. I'org. o"n Elm-;Iord, NY (188>p. T.raba_
lh"" d< uno siftlpsio.l
T. A., , ,,,1 A 19E I.'-' n,I"",,,
T;d"" " ',,., R,d) SI"".,. '11 11. r""",,,,,_ S,m r""",,_
('. ([rol",,)' 0[11", inlcrLi,l ,"oc oIrocl -
covc,,;o 01 ,=ilk ";io,,, 01 [OC
T,ylor. D. L. 1"'3.1h< "cllulminLor.,nion,o[
'Yll1bio,;" .-\J .
Tn""",m. r. R. 197.\. n,. 1.'"'0"" 1"" "rS"n_ll<xll",1 A"I "',;,
AII>Oric,n El"vicr eo .. Yorl. 200 >'1'
v,,,, r . L ",1 V ... ,,."." 11' r, .... j, r""I ,.,,1
o["larinc Or . Ar"kmir fu".
Yort. J47 pp
'1.0.01. '. I.'-' 1" \1",1"1 n.,ld" TI", Ph)';,.1 n;. o.l' ,,'
flo ... I'ine""" 1''''''', N 1'1'.
V, ,,d_ S. I'JW). 1.11"-' f)."lco" n", Ph)',I ",1 11'0,1<1 or A"I",,;,
mi Plan". Pri",'clon Uni "c"il)' fu". Priocclon. 3-':>
lI'ai . .-\. . .-\,i, "", eioumf,,,, ,,,,, ' 11" C)"li rldrio,1
.';bol'< [P\"n" ,,,,1 Anim.i,. H",, ... d Cni"",ily Pro.
C,mb ridl'. 1'6pp
W.],ch, \ ,,,, 1 SLonoh. V. I 'D6. ro"'p""n" A"I ",,,1 C)""I, ,,)
,nd Univo"ilY o[W,,,hin.Lon Pro. &:"Lk .
J43W
Referencia. G"a< para CliMa e ldemiftmfiio
n"..-"", P. r . l:""",,, ., 1",,,, d.1 '''<ll<h, -"., orLI", Goll
oI e:llilfni:1. 2n' Edilion. Cni"miL}' 01 ArizOO(, fu.
ll>c>on. 513 pp.
n""",. eL J. ,,,,1 n"..-"". R. c. 197!. A N"o"I,,'> """1,,,,,
Go,"" .,,"''''' lir, "rLI,. NOl'h""
C",', >Lld Adj.,,,onl .';horn. M:" Ri ,." !'lc. Eurck". CA.
1'\ W'
C,mpl,,11. A. C. '11", Kaml)"n (;u,d, to th< '110
S .. lIm, <;c",,,mn,,i,, ."d n ., 11",,1 )'"
GTI"'r, 1,,,,,'",- 110 rr
C," il1, l' L Nil!, ullibbun ""fin"",,,,,,,,,,, o"J 11'111<. '1'. ".
11, Cily, J'I'.
A, 193;2, Red, , 11<1 Ti<kl'oob.
Henolulu,
N" ,.,.j L, Commol1
.1101i" 1""""I",t" oltl,. (;lllferu.,t (;ulf
Publ 11",,,,,.,
(;"",,,,,- ,"o L I 'l'W /<j,lo (;uido '" 11", .\tI,ndo SO."I. ",. '11",
Po'"''' ' ri,,1 GuidoSe";c", Mi mi" '-, n",-",,,
(J2'lI,!'.r:",,,, UOl" (..-ca ,,; ,1, n.;. de ""
C.l.,lh,,"rm'.l
Gumon, D, eollin, Gui,k lo U", Se"hocc
Ccllim. A U ,nd,
11. )'w'TII. p, L.,.I R)'I,ml, 1. cr,Li 1 ,,) 1 TI" M"i"" r"""
o[ lhe Erili,h bh ,",1 ';orlh Wc,l Eurol"', Vol 1:
VoL:': MolluK'
to CI\Of<1l1<', O,fo<J L 1'"", O,fo<J, "!(; pp
K., ond Yillo' ,l>.l<-Fip"''''''_ (lO'.'" I,*", '\'lmtic
!li,,,, ,,1 Mbic". Co"".1 ,,,111,, W,,,, ["Iio,
Aqu.li" Ei"" SDSC Fouod,lioo. S,n DicjlO S,.lo
11 "i"o"i')'. S,,, Dic:.", rr
Kopl," l'lle .\ V ... J (;uido ro ('<>' 01 R",f, <i' "",
C,rib"'." ",,1 p,,,,,,,,,, ri,ld C",,1o S"" ."
Mi lI1i" C,, __ n,,"m. 1,') rr
Kc"",k, D, M .. md Enll", R S, K. (Ed,,), SYI>JI'>'" oI lhe
J'OUI1O. M.Jomic 1'", U1<ldon. o,-. y,,"i<l"'oIn_
..ri< _ .;nob ;ne""'jolcl. _ r,orn,<,,,, eh,,,,,,
, I'Me' de .".,rtchr" ....
E,,,, .oInlllt"> .. tao list,,"o, no, ,,.nd .. "" fiml do
,-:iri<l, cop;tnloo dest, liTrO.)
Ke"'li",h, A. 1%'1. <;C, ". M"i,., S",
O"lIe",.",,_ Mm'",,)', CA
Ko<kn, E, "- 1 ge-J Sca".lu c Lik c"he ';or!hem P,,,ili, Co",l:
Anlllu",,'cd Guido lo NOlLI"'Jl\ C,liIrni,. W,
,hin 1 ton '" d r it i ,h C '" U m' i" R",,,d lJ i d on. L' I1 i """it)'
ofW"hingtol1 Pro". TRI pp.
K",I,,'T, r, N. 1 \1..ri"" P.e; li,
j' ,,1' S,,'k .' I1 rr
lin",'''. R, L ,,,1 %",1<. 1. G 1'1.7'1. 1".",01,,"0 A"i""i,
Cojje('[;"u mJ P""cl"aLim, IlLiLi,h Mu"um, e,mbriJlo
U ni"",it)' 1'",,,. C,m'ridf" L' , ,"o pp
Lllth", 11'., .nJ hdl". ,"o . .-\ J'idJ (;uido 10 ti",
M"Ii"rwlC'o Se;, Cdho>, Lco;!o"
Mcink",h. N, A, 1931. Ik Auduoon SOGiOL)' Fiekl Guitlc lo
NMh .\m,noon s"",I",,,, Cro,n"". ';'J>.l1"',
Yor.:.7'i"-i pp
M,,,",. R. 11.. 1l. P .. ,,,III,,bli,,, r. r. 19i11. h."",-,Io1
,,1 C,lil",i .. "-,,,r,ml
hlo Aho. CA, (690 i>P. Em impr.,'o,w.t. !nob,lho
000 "; fo" .. "" "nl P'''' '" in <1.b,."d<"
d. e.m, ... !., roro<l !.ml".' ""llIn< InfOl'lll"'o
"".OCeK]" ,,",,,, "" "prc,,"'.r r,ro_
rinci., lit.rll!nr>.)
Morrol1. I . ",id .11 i 11", '11", LoolOl1d SI"""
,,,,1 rAli, i"", C,'li",. 1_,.,,",- /;.\1 pr
=--blon E" ,",1 Morlm , 1. 1913. Ik Se, E"oI(1'FlHo,
fu", Hong
(;. Nowoll. R. e 1'17" 1'I,nhol1, A
Pr""li,,1 G"'k. 11"",I,i",,,,, r,I,,,,,'i,.,,,1 L,d L,. ,,",
U1W,
L. Fe,i"il1". 1'. R __ I',utoo, M . \ __ " 01 I'!IO
I',dm'''", ,,1
.\meio,Cm<oc< I'ub, '-- 1,1l",,,-1\1 44e pp
P,,,,,.,. R, W. 1 .. ,,", ,,1,)., I;"i',d
2llJ Edil;"", Jobn Wi!e)' ",xl SOl", Nc",- York, Q3 I'f\
l'lIul;, K W 1'Im, J'""h ... "" <i' ti", 1I11iI<J
p,.,,,,,,,,, ", M"lke,. :\nI rdi ,ic"" M., Wilo)' ,,,1
763W,
Ricdl. R. ':Ed,): 193J. Faun, ul1<l Floro ,b }lilldmcc<c"
I',ul PO"')'. K.ml,,;
RU11""'- l., a,xl Fo,. M, So:><I"" <i'tl", S"<1tll"",,'
A G"id, ,,, C,,,,,,,,m "',1,,
So<llhe"Lcm Al!>",i" (",,., CnivC!>iL)' 01 S" "b C"OOO1'
r:"I"",bi" 419 1'1'.
Sol",n .. ,,0:1 w""''''. K, A Field Gui< to C"iIA"ou
11.,0<'1"",,'0),.-"", S", M""',,,,)'_
'<;",i'h. D. 1 __ I'm. Guido', M.ri", C,,,,,,I Pk"h., , .. 1
M"i"" hnwl cbw c Lo"'"", KCI1<I ,j)!lI" O1l POI b e",
Duboquo.IA. 1(;1 pp
R. 1, r,n 1 'Jti.I, 1-:,,)', ,,, \1<"i"" W".k
K" , R,;ioo. C,"ltrilmt!o<l "" 11
Pm',"HI. M..-i", !li"II,!:)' I.,J. .. ,"" " W, .. I, 1I,,1e, MA
SLerrer, W, E. (&1.)0 19S6, MariLlO hun, ' I>;! ollkL'mu(h
Wil,)'_I"le=i,,,,o, (r,,,, tr.,.lh,,' "'ml"m
""'" r,rcrfnd. p,m,. e"
J, H, 1%5, An InLrooo<-lion Lo LI", SlLKI)'
Pl"kLon, HUlchimoo .nJ (<J" London, 100 pp,
Ziul1, D, l . Handhool; f or S1<ollo<, \loi", lO
C'I" 11,,,,,,,,,, Gil, ,,, Pe'I'''' p,."". r:T
de l-"bomlirio
D.b, R p, Pr"",i"l lnvcL'le\nLO Z""k.If>' 2nJ Edilion,
Joh" Wik)' ,,,d S(""
Frce.,n. W H .. "'lJ Er""o.;.llc .B. 1971. AnAL'" olInvcr,,'wc
Iloi""",,,,, rduc,".,.1 R",h 1,,,,,'",, 11'1.W
Pi<-<co. S, K. .nJ T. K 11#9, lnvcrle\nLo
.\l1atom)" O,fo<J L' "ivmit)" 1'''''>', U,fod_ 310 pp.
SI,.mMn, L W and .. n, Y G, 1'17(" '11",
I',,,,oli,,,, .,.1 r"n", ,,,1 r,li",,,, M"",,,ill,,, ...
J:\41'1'.
w.1I"", M, L. '['0)'10<, V..- K .. "idLinon.I, M,
"","o;)" 4,h lditiol1 .llocmi1l.n l'uOli,hin; Co ...
York, 47j W,
10 Proto:7ori",
PRINCiPIOS E PADRES EMERGENTU
Todos 0' animai, de vem ,-e ,olver o, me ,mos proble mas de exiSlencia -
pf(X; u no de alime ni o e de o xigenio, man ul e nI' a o de eq lIilfurio hidr ico e ,alino,
rern,,,,,,,,, dc dclriLo, c da O ",lo,ign" de
corpo nece,cio para responde r a esses proble ma, e w, con-elacionado, em
grande a q ualro ralo",,, l. o lipo dc arnbie11 _ muTnho. de ""gua
ou len"slre - tlO qual O animal vive; 2. o lamanho do animal; 3. o modo de
cx i,lencia do animal: c 4. a, IT'lTI""" do do animal. A I Lima rra",
rel"e,-e - >e s limila\/\es imlx'sla, pelo "desigll" ance'lral controlado pela
genliea do animal Por O(""TI: uma
no "dc,i.,,,," do earam ujo_ ma, o lmprio "dc,i),,,," impc
das limila,'es mI> pos>ibilidade, do mesmo; por exe mplo, n1\o hj caramujo,
voadmc,.
EFEITOS DOS AMBIENTES
UxamitlCmOs breve mente os p<imeiro, tr/'s fatores. Os trb fatores princ i-
pais dos ambientes - a gua salgada. a ligua doce e a INra - ,,"jo ocenruada-
mente diferente, cm ,uas necessidactcs fisiolg.icas.
Ambiente Marinho
ambiente maritlho geralnlCnte o mai, eSlveL A a,Ao das onda,. as
ma,,," e as eOl'rcntes ocd'inicas verticais e hOl'izontais produ7.Cm uma misrura
continua de g.ua maritlha e as"'guram um nlCio no qual a dos
ga"" e dos sais dssolvido> flulUa ,-clmivamente pouco. A flutuabilidade da
""gua m:irinha reduz o pmhlerna da ,u,\cnlal'''''' Pml.anLo niio ,urprecndc11
'luc '" maion" ,cmpn: ,i,w) mal;nl,o,. CorTK' a gu:i
maTnha mai, ou mcno, i"NTK',liea eo", '" fluido, e'''1'',,",,-i, d:i
maio.ia do, animai, ",aTnl,o, a manlLlcr""ilo do, c'luilhrio,
hdrico e ",lino Tdalivarnenl<o a rnaio.ia d", animai, m:irinl'M"
osmoconlormisla. A Hu I uabilidade e a unifonn.idade da gua marinha Iorne-
cem um meio ideal mra a animaL 0' ovo> podem scr poSlOS e
tti li7ados na gua marin ha e pode m pa"-..,,r por u m dcsctlvolvimento como
embrie, llullIanl e, com pequeno rioco de de=camenlo e de desequilibrio
,al ino ou de screm an-cbatados por con"mes rpidas para ambientes meno,
favorveis. As larvas caracterislicas oc mutos animais marinhos, e a,
earaCleristieas gerais das nlCsmas scriio discutidas no, PRT'ICfpTOS TI PADROES
h\1 <1" Capl.ulo 3.
Ambientes de gua Doce
A gua doce lIm meio mllito meno, constanle que a gua marinha. A,
COITenli:, L uThidcz. vclo(:idadec _ """ "lITlCnl<o
a(J longo de ,""u curso eOnM) Lam ocm dc \cmp<" \cmp<" COTTK' rc,ull.ado de
=a, ou ehuva, . .1\, lagoa, '" lago, f"''lucno, flul.lLam '1uanlo ao k:o.-
de oxig2nio_ a I.urbidc,. ao da "-gua. No ea.", d", grande" o
ambente altera-se radical mente com o aumento da profund idade
Como a gua ",l gada, a gua doce tlulllvcl e ajuda na ,ustenta"Ao. 1"0
entanto, a baixa de sal cria uma ce,ta dificuldade para manter
o equilll>rio hidrieoe salino. Como ocorpo do an i mal eontm u
osmtica mai, alta que a do ambiente externo, a ligua tem uma tetld<"ncia para
difundir-se para ocmro. anmaltem, co"seqtictllCmeme, problema para lvrar-
se do ex"",",o ctc gua. Como conscqu<"ncia. os ani mais de lg.ua doce gNalnlCn-
12 PrOlwo.-\rios
EFEITOS DO MOOO DE EXISTENCIA
o lerceiro lalOr re lacionado com a naillre",a da e,lrulura animal o lIKX!O
,lo ni,12ncia. 0, animai, dc nH,,,iTTlcnl<,, liv1'" cm h",ml ","o bilaLeralTTlcnl"
,inx'lnc,,,. O si"ema nLn'O'" e '" {>r<,;a<" <en,,"';ai, lic:iTn gL-r ... lmenLe c"ncen_
lrados na eXlremidade alllelior do corpo, pois a parle que enlra primeiro em
,',mlaIO cm" o 'l1nbienle. N(", a ,irno:.1.l;; bilal<.-nl "H,i,.,.-
proIundidade no Captulo 5,
eh al1imai, p<e",,, "U s,,,,i, ci<, mdiahncnli: ,im<11;co, ou I"ndem" urna
,iTTldna radiaL na qual " c"'T'" i111eiro (COTTlO na, anbnon:i,_do_m:ir) O"
:il g"ma parli: ,k,1i: (cmrK' na, LT.iC,,"') c"n,i,1i: de <ITTl ccnlral a" Tcdm do
qua! arranjam-se ,imetricamente as mrtes ",melhantc,. A ,imetria radial
uma "alllagem pa111 a exislencia ,,,;, pois pe rmite que o animal responda aos
<lesaos do >eu ambienle a panir de l<xlas as dire<;6e " Os e"'lUe le IOs, os
envelopes ou os I u 00, enconlnun-se comume nl e pre >enles pa111 suslenlar 0<1
unirnai, """,;,. conln, '.'" pn,xiad.)n:' rnh, '.'" cxln:n""
:imbie111ai,.
ESPEQALIZAQOES CELLlARES
0' pro{ozorios s."io ofg.anismos cucari6ticos unicclularc,. Todos os orga-
nismos multicclula,,,s. i,,,,luindo os animais multicclula,,,,, evolu,,,,,,, a partir
de vrio, anceslrais <le prolo",orio" 0, prolozorios permaneceram no
nivel de ogmu", .. fo unicelular, mas evolurmn "O longo de nllme ro,a, linha,
da c'f"'L'ali/"'i"" ,k parte, do eilopla""a (mgancla,) ou da, e,l.mL<I_
ra, Con",,-!ocnkrnenk. a ""mclhar",-a e a cOTTlplexidade no,
pfotomrios <;(C, no nmero e na natu''C7a de SHaS ()(ganela, c dos
esqllele lOS da llle"llla maneim qlle >e obsenam a ,implicid,,,le e a complexi-
dadc n,,, animai, mullicc I ularc, cm h'T""-U' de e'I"'cializ""," do, Leci<lo, e d",
,i"em,,", mganic",. A, dl<Ila, d", '"" mai, eOTTlpl",,,", ,-!UC "",
clulas dos mctazorios, poi, as estrururais para a sol"""ivc,,,,ia
s6 pe.dem ocorrer no nivel de organim<;lio cclular. Cada clula de proto7orio.
COln::> um orgmus.m:), deve ler esp.al-"',-.:;6es eSlrtltumi, l"ml loda, as
rUll,()eS que '"Sle lllem a vida, lais como a locomo<;ao, a de alime nlo,
o ITan'l".ll'lc inkrno c" Tepn.l(h.:,-o. N", l".'T '-",l.n.> lad.). e,,,,,
e'f"'cializao:;f>c' (CTTl b"m ddini L i van>cnk <Im p,w<Ilo ,La, di ula,) di" 1'bueTrl_
se "-,1,,,, a, clulas. tccidos, 6rgiios e sistcma, orgilni",,,- lJma n ica dlula de
mctazorio ncccs>im somente contribuir para o aumcnto na
adaplativa global do indi vduo, Como resullado, as clulas dos me lazo,irios
lllenOS complexas, IX1rm m:s e'pocialuadas p,m, paniculm-e , q'le as
dl<Ih, de pn)[owri,,,.
,\k'm do ma'luinrio mCLahlico b,;co cmn<ITTl a loda, "-, dlul,,",. ,)s
mcLuw,',,,, trcnLaram mUiL:i' eamclcT"ica, da e,l.ruLura cduhr ,lo "".(1'
m",:e,lrais proto:wrios e "dapnmun-n"",, mna o.-gmuzao:;ilo multicelulm:.
Membrana celular
A membmna celular separa o ",stante da clula do exterior, Ao fa7'" i,<;o,
ela ,"gula o imeriot da clula mm um funcionamento ideal no manter a,
interna, mais ou menos espccfticas e constantes. A membrana
celular conlrola o que lxxle entrar e ,air da clula, a reslX>ll>.ividade da mes.lIIa
"'-"<l eSlmulo, extemos, a sele livida<le com que ela ligada a l,tra, clula, ou
a UlIl "-1hstrato e a da fOl'llla celular. A e,trumra dua,
cama<!a, da me mbrana celular re,uUa dos Iosfolipdios OPO'lO' qlle a com-
2.1) A, proLena, ImnocTTl ,"', c"n"il"il1lc, impOTI.:mli:, da
mCTTl brana e alravc"_1a ou llcanom flI',,,a, n,,", ,upcrfcie, inli:ma ()U
e,lnna. ,\, ,upc r"eic, cxlcma, cxI" lSI,,"' de mcmb","na de e lipdi,,,
Fk3IJ1A 2.5 - Al Orxla metacrCtl al de batmenkl ciliar Os cilios sao e<lCcntroclos :rn eslgi os 00 ciclo de
batirnenkl ao b:v:l da exter1sao de urna fileira B) Os cl pes efetivos (setas delreadasl e de recupera<;OO (setas
00 aickl de bati1lerlto de um cil " irica,
Em ",:el golpe cada el1io realin lnn gol]X' eI"L i "O llln golx:
o golpe cld.i"o, o cIlio
se como UTll "'HM) UTTla para uma atrs um plaTlo
I ar " ,uperlTeie corporal (Fig. 2 .5R j_ "o golpe <le o
arra"a_", para a ,imilar a umacobm. pn'"iHM)
em um plano pawle lo a superficie wrpocal.
Movimento em um Meio Fluido
0" aTlimai" nal.aL<rio" '" PT01OW"Tio, a dlla, ,k
re,i"t/'ncia a ligua OU ao mrilo - m,"iIO dc P'''"SOO c alL"to dc vi'\Co,idaclc. O
atlito de pr"".ao re fc,,,-,,, II di cm,,, a p''',"llo na rromal
(pre"ilo TTlai, alLa) ,k llTrl organi'TIM) se HM)"a para a e a
tra.eira nwi8 baixal. A aerodinmniza<;oo reduz O atrito de A
pre<iSi\o de "iscosidade ou ,1<: adffii\o ""ull.a da ",,,,Wneia da, HM>keula, de
gua, CJ LLC s1lo c IClrOSlaticamcmc polare" para grLLdar Cml" ,i c ,la" "u)>crf-
cic"_ l-'m organbmo natalrio l"vcstido com uma camacla de dc
gua im"ci, c adcremc" quc, po,' "LLa vc/, aclc,,,-,,, a oLLtra, mol6cula,
de :\gua, A me dida que aume nta a di'timcia da ,upe rfIcje do organismo. as
molcula, rompem-se at que , e anja " velocidade total da "orre nte. H:\,
ocTl",meTl'iO_ lllna camada de limil"",,, limna ,k ea."."o eomX"La
por g u a ; nK')W 1 vi TI"'TlIa;; "') kll1.a c; re L.L nda II do II m lla gd o Oll llTTl i 0_
nOlaclamemc &O redor de loda a c61ula do prOlozorio OU dc um animal
lllujj"elulm. E= principio de vi>co,idade '''luo,a jJl- ualmente aplidvel a,)S
Iluid", '" HM)Wm Tl" iTlLL'Tim ,k UIn LU!>O re'xmdc JX'la
da do ,aTlguc d"" va."" ,aTlgunco,_
1"0 caso do, organismo, m ui lO )>CCJ ucno" c')>ccialmemc O" prol%lil'io,
c o, animai, qLLC '" movcm dc l"lagclos ou dlio" ou mC'lllO dc dlllla,
ciliada, ou l"lagclada, c"acionlias 'lO' IllCIMO,\ri08 quc c"llo cmpLLL'L'ando
Como as Clulas Dlgerem o Alimento
Amaioria do, prOloLoI1rio, e alguma, clula, oc muilo, mGlazoarios ,Icvem
ah"""",,- r'" lo m el><" al!;lll" l1utri e nte , da ce lular e
lo, muc, de uliLflr o, produlo, cm Olllms avidadc, celulm"" As oi'gancla,
onclc OCotTC a e os pi'OCC"O' qua;' c,w OCotTC '00 vl!",almctIlc
o, mc,mo, emlooa, a, alu la" scjam dc prolozoario ou de lllClazoEU'io, cmoom
a lcrminologia possa varial' de grupo para grupo,
alimctllo ingcri'lo ocupa uma vc,fclIla ou Vaelolo atilllCufar, qlle '"
conj LLga C' x rumie aos li",""nmn" p;rmTio, i, PITxnle, 11M di ula 'Fig_ 2_7)_
i\ que a fu,:;o ", cirlo< e '" e117ima, hirlrolftica,
s1\o liberada, no !illCrlO! do Vac(,olo, 0, pi'odulO' da digc'loo iillfacclular
difunocm-,e ,lo VOColo para o cilopla&.lua cclular onde po,lcm "'1' ulilUado,
no nolabolismo po< oull'as organcla, ou armazcnados, aJl8 sO"fCm uma
sflllcse, cm forma, lals como c lipdio, mmerial ind1gc1'lvcl
lioomdo da alula para o cXlc!ior PO! lllCio ,la ruMio ,la vcslcula fCsi,llIal com
"membnula ce/u 1m' em um po:ocesso denominado cxocitos<".
Secret;Oes Celulares
Mlli"" vj,ia, l11acrol1><ll 6cula._ prot., i_
'"'' e :licoplTJte"", que ,ft" pa"arb, para da ce lulaL A
Er-.GOLFAMENTO
)
ENTRE_


EXOCITOSE DE
Nft-
DGEAOO
FO-..RA 2.7 - lJigtJsW(l no njeru
00 um Vaccj O ) rnootar,
,,'11Ie.., envol"e 'ipic""",,",, o, compl exo, rle Goli e o noculo endopl",m.1tico.
com o ltimo forr'''lI1do a v,,",kula que mm'por", o produ'" """et<'irio a
me mhmlla ce lula.- \i a me mh,a,,,, rla ve,fcula funde _se ; me mhran" ce lula.-
e m ,"n de exoci,o..,. e o pnx!u'" celula.- expe liekl pan! o
(Fi, 2.8), :VI"i"" secreylle, ce lu lare,. ,ai, como ", e117i """ ex'mcelula n" e '"
fe ro","'"io" "'0 exportada, da d lula prod1ltora. Cma eh" allimai,
mai, rli fUlldida,. o ",ueo, u", ",,,copol i "aca.-Trl"" com "m grande carboid",_
ro e um compone n' e pro'e ico ", ellOL O muco ",il i7arlo "nimai, de ",ria,
f()f'I'''''. corno "ele,ivo, capa pro'e'o", <>1, lubrifican'e .
/\lg1llna, pe .-mane ce m p"''''' ,uperffci e ex'ema da
mcrUbraTlH cclulHr pan< !unllar malcriai, C"I"cJdico, c'xlmccllllaIT' IFig.
2.8\ do, quai, o colgeno llm oom exemplo. \, ullidarle , b,,ic,,,
(IropocolgCll) 00'''' prolena fibro", animal COllle"" dcscartada, para
o cxlcrior da cClula por nlGio dc el1lla cxociLo",. ondc reunida, cm fibra,
coMgcna" limbora la;' fibra, po"am "'parar-sc complClamClllC da 'upcr-
fci e ce lu laL ela, fre quell'e me ll'e ancoram_,e '''' ", embran" ce lul".- po'- ", e io
<le prolena, ,k "lp.:rITcic c"J>Cciai, (hbror1cc'lina,) C' <le glicup"'lc",,,
'pmlcoglicHllas) Hlmv, dc lai, cdulLln.:s <jlle mllilus aTlimai,
l[]ulliccllllan., (lais como as cspuTlja,) pn.lldcm-se " ,up.:rlkic, ou c'Tlvul-
vcm-", cm cnvclCi1x, e'""judlico"
Como as Clulas Recebem Slnals
/\, de prot<l7o,{.-io, e de 11",t;ml.1.-io, "" po"dem a e ,",ulo,
qufmico, ex'" """ ,"'"v , de re cel"o"" '''' ,uperffcie eh, d lu la. Qua",lo uln"
'Ub""llCiH (IHl U1[] C'OrTlp',",,' liberado pul' um orgHnisJ\KJ pnodad,)I')
conjuga-", com um rcccplorde protena de Sll perlkic cspecfico, a molcula dc
pode abril' ou [cchar os canal> 00 lllcmbrana pro<cico, OU inidar
rca<:ocs por bflixo de,w,
51mbloseCelular
Simbiosc rc[crc-sc a lIllla ("ica intimil cmrc dua, cSpC<:ics
rliferen'e ,. Qu,,"do um ", e mhm be ne ficia_, e e o Oll'm prejlldicarlo, o
'" laciolla", ell'" c'amado para,;lis",o: quanrlo uln bell eficia_, e e o mltro ''''0
b:ern"',
<nt""


Protoogh::nn""
E, "",*"
C .. [O,
B SiO,
0=,
FIGURA 2.8 Secm"ao 00 matereis 9SqJelticcs extracelula:es, Al Socreges BJ Secre<;:oos mrnrais,
U Protozo.-\rio,
e
A
en e
DlPllDE
CICLO
HAPLDE

Irdv;J uo N
SEXUADO
K'PlOES
CM l,jBOSE
lOOTlCA 1="",",
IMe.,,.,)
o
FIGURA 2.11 . Cid::>. 00 vida OOS protista . Al Um OcIo de l'ida elGlrionte pri rriti"" ro qua! o, novo. individoo. s sao
protLlm, p:xfi ,.oo. li./stra::b e ntr .. as .. spcie. viva, <>trav. eh; tpaoos"""",tdeo, . A fu , 00 d .. rnvtLo. p:;:deria
levara cO::: lo.; devda (B) nos quais os i' ogameta.formam um l ig:>todipbd ... O z;;p:o entoo ",fre urm ",,"o.e par; formar
oorvidoos haplides. Os protistas com esse tpo de ciclo de l'ida h:luem os '/OI'o'OCidoos. mul os dhollagelados. os
hpermasb;1deos e os esooroLoarios. A e.toosao da fase dpbide p:x:leri " levar a um cicio e um co:::b
r--o::> cido tJf>de (e). q-J e "aracteriza o. opa! riOOos. algJns os r"o o zaro rruitas a!ga.
verdes, as diatomceas e o, cil ados, os adLl tos so dpbides e ocorre Lma """;ose na dos gametas. Os d iados
nao :nrl.Jzem gOOletas, mas trocam ro. cleos haplidS, que se fur.:Jem. No cicb hapOdpbide (D), encontrado roo
cacOlito<>, em rrUtos foraminiferos e mul as aIglls a forma(:o 00 esporo<> e de irdvidoos dipldes altema-se oorn
rnvidoo. hapbd .. s.
denlro. que e (Fig. 2.1381. ou o
pode cortar a 0\!ma. cuJo
sen! s ugado, Ap5 a lngest"o. "preso e di,genda no
intenor de vocolos
Clorlita5: Ordem Vol vocales
A:5 VolvocaJ"" f"zem parte do grande fijo d<:
algas vn dcs e de "gua (filo
Chlorophyla), lnelu; rorm"" t"l6ides e fija-
me ntosas im6veis. As celulos Volvocales sl\o
limltadM por uma glicoproteica
e III u i lo do S"" interior <' ocupndo por Um dorop la st o
grande. dois ou qualro flagelos
Tamb.;m podem enconlrer-se presentes um ocelo
e dois v"""olos contr:\.lels. Entre as esI*eics
sao soltt!irlas . como a
Chklmydomonas (ng. 2.141\). e oulTas s!io colonl-
ais. As colOnias a rorma de curvas
achatadas de 4 a 61 (Fig. 2.148) ou de
esreri15 oca". As malares colnias as esrer""
OCl\S de Voiooxe de f'jeodorirla, que cente
de celulas Interconectada. por cordes proto-
em conjunto com mat enal mucOkle
(Fig,2.14C).
Dinollagelados
O fijo Dinaphyta canle m de 2.000
nagelados marinhos e de gua docc de import,in-
ciac('ol6gica consklervd no mar. eonvertem
a luz solar cm A de
pigmentos conrcre-Ihes uma col"",-
,ao marrom ou marrom-dourada. Eles nao lbu
c!orom" b. embora ascklrofibs oe cenconlrcm-sc
Os nuclcos cont", CrOmO' SOmos
pemmnenlcme nte condensados tendo quantida-
de5 relativamente x:qucnas de Cada
prende-se It rn..mbrana nuclear. Mui-
los blOlogos acredltam que
nucleares urna condio>ao eucaritlca mullo
primitiva. O corpo do dlnoflal!Clado
ovlde , mas (l'1g,
2.15N. Os dlnoflagelados tpicos daIs
Um d,,"'s a urna
curla por trs do rn..io do cOfJXl. dlreclona- 5e
potIt ertormcntc e rcpou,"" em um sulco longitud!
nal (sulcol. O outro nagelo e transversal e localiza
"" um s ulco (ciDgulo) que ou e nrola no corpo
ou farma Uma L"'piI1li de ""rias O flagelo
transversal Causa tanto um n><:wimento d<:
romo para r",nl<:: o flagelo longitudinal a
>'!gua posterlotrn<:nte e contribui para a rnovlmenlO
para frente,
Os dtnollal!elados poSSUClll uma pelicul" ( :5-
relall\'amenlc complcra. ou teca. que
rontm depOs!los de celuJo"" esqueh';lica no inte-
rtor de Intracelulares ""hatadas OU al-
veoios. Ondea tc",,-rorflna efk.xivel. como no /!CTI<:ro
,
,
FIGURA 2. t4 - VoIvocales. Al Chlaroydomooas reinharrJtii.
espcie nao-e<rlonial. 81 Gonium E .. e
de coloniais tem 8$ C<! lula. Rrrtniaoos
como....-na p,.ca chata oowe Z 00 qu.><lrnda. toda i ""rustrada
no inleriD< <le "'" e nvelope gela!irlOOO. C) Vwox, no qual
e,Jeras OOse<ve I\S
no interior colllnias-maes. (A. A parlir de SJeigh. M.
1989; andOtherProfi<ts, EdwardAmold, Lmcb7.
p. 140, B e C. FOIOmicrograffa por cortesia da Geflflral
BioIogical SuppIy Inc.)
comum de doce e marfnha Gymnodlnium
que o dlnofiagelado sem-arrnadllta ou nu
{Fig. 2. 1 5A1. Os dinofla6'CI"dos eam ammdura
urna teca altament e de""nvolv:lda. cOm-
3() ProtO<:Orloo
d, ou dc placas (Fl<. 2.15BI.
a nnnMunl csculplda. e tam-
bm proJ e,llcs langas ou
s<:s nM a partir do
corpo. mando fonnas b;:wrms (FIl(. 2. l 5C). Agmn
Nocl!""", (FIl(. 2, 15D) e
cornuns
e s no O!> contriblllnteo;
paro a blolumineo;cenda planCIOniea pg.
662J. Qu"ndo pre$Cnl es grande nmuo. a
IU7- no ca,""o de um barco ou de um
remo pode prodllzir um dclto fonnldlivel cm
um mar calmo Ii
Multos sao autotrftcos, mas
as fonuas Incolores slio heterotrllcas. algumas
p4gn""ntadas ambos os mo-
dos de nutrlcao. A presa capturada
com Jl'5"udpodoo Ingertda atl'avh de urna abu-
turo oral as&ociada ao s ulco flagelar longitudinal.
parasltas e
Os ltimos (Symblodinium m<'roadrin/immJ. 81m-
corals e outros antmat . t;,m grande
lmportlincla na eco.logla do.s reclfes (pg . I54
157J.
dinonagdados ocorrem cm
inronlvcis no ph\.nclon marinho. onde MiO Impor-
tantes eontribulntes para a producao primria
ocenlca, espccialment" nos trpicos. AI;
marinhas dos ;,,,,,,ros Gonyau1uxe
oulros slio ",sjxms.'l.veis por snrto.s das chamadas
mars vennelbas das costas da Nova Inglaterra.
I'lrlda. Califrnia, Europa o.utros lugares
(plg. 2.15E), Sob condlC"s e
com a de urna substlincia proniO-
tora <k c",scln",nto. as populaC"s de determina-
das aumentam a nn""r"" As
mars vem",lbas nen} semp'" vcnndhas. A
gua pode 5er amarela. Oll marrorn, depen
d. ndo cto.; predominanles dos or(<lni . "
mos As co.ncenlm<;6es
metablicas lxicas alcan ..... m
niv"; s 1110 alto!> malar oul"",
marb de 1972 nas
da Nova Inglaterra da 1'16r1da molarnm
p."ar"", pelxeo; ou(ros c
" industria <k m"riscm;,
que se altmentavam
Aint",dcalilO por eiguatera caUsa-
da por um qu" vive preso a algas
multicdularcs. A eiguatoxina e adquirida pelos
peixes herblvoros comem essas algas. que por
. ua vez concentram a toJdna em tecldoo "
passam-na para f",nt e na cadela all"",ntar. A
toxina po<k atlnglr nivds tlio altos nos dos
pelxes carnlvoros que, quando Ingeridos por bu-
man"", podem prOOuzIr uma Into.ldcac1lo seria
mes mo morte. Alm do.s slntomas gastrointesti-
ComO diarrin e nusea. podem hav"r
problemM fraqllcza s"n-
cu(n""" aberran les de lon<"

Os membros fllo. de
gllas rnarlnha e soo distintos em
Um colardlindrlco de microvtlos ao redor da base
do flagelo unico. (J<lg, 2,16). Os coanoflagelados
podem solitlirios ou colonials, presos ou ltvre-
nalanles. As por
mdo deuma hasle. part" deuma tecaem forma de
vaso ..., vez"," presente
(Flg. 2..16AJ. Os individuos form."", plandOnlc"s
colonlals Itals como Pro/erospong/Q)
unid"" por umn malrtr. gelalinO$:! ou por sellS
cola"'s (FIl(. 2.16B e CJ_ No uHimo caso. a col6nla
Um pouco urna placa. corn lodos os colares
no m" mo lado. Deseobrlu-
que a I'roter<lspongla c/>O<1Ilqfl1nLtn. marlnha
lnelu! tanlo um estg!o planetlinico colonial como
ti m "" lgio preso. aflagelado e sol! lrlo (FIg. 2.. l OC).
Mui10s zologos acrcdilam boj e que os coano-
flagelados silo mais Intlrnamenl" relacionados co.m
os anlmal s metaw!iJios que co.m qualqu. r gmpo
de Ip;l.g. 68),
Cinttoplastdeos
Os zoofla<dados do filo Kindoplastlda ln-
clllctll al<urnas d"vida I1vre comuns,
como. um de Too""
possu. m urna massa evtdente de DNA. chamada
clnuopluto. que se locali7.a no inlcrio.- d" urna
mltocbndria alonl(ada, grande e unlca. Um ou dais
flagelos surgem um buraco.. e 00 seu s
basais locali7.arn-sc na ou pr.:<dmo a mitocbndria
do clnetoplasto..
As espcle. btflagelada vida livrc dc Boda
(Flg, 2.17DJ sao em glla
",,o.bra e doce no ""lo. alimentam-sc dc
bact/'rias. Os cinC! oplastld"os tr1panossoma tldeos
s;l.o parasilas intestinals de insctos " parasita5
Mnguincm; de verieb,ados. 56 o flagelo anl"rIor
encontrn-.e prcsente Fill. 2.1 7e), com o segundo
sendo representado por um corpo basal,
Cornumen1c. o flagelo arras la-se e conceta-st." ao.
longo do corpo por meio de urna mem-
bm"a ondulalI13,. dos gtneros trlpa-
Trypano""oma so
dc numerosas docn.;as d" humanos e
anirnais dorncslieados nas re<i<'>es subtropicals
e troplcals do mundo. Urna parte do ciclo. de .ida
no das o.u presa as c<;lu las
tlnais de h}S<."to.s sugadore. de (principal
"",nte vrlos tipos mO!OCasJ urna outra part e
do. ciclo no ou n"", J<.ucctl"" e
clulas do ho.spe<l etro. ""rtebrado. embo
Prolowa 31
F>GURA 2.16- Coanollaelados. 008 quai. O Ila;eIo cifcundado por um colarde mioro'o'los. Al Urna <Jopc;" oom ha$lc.
A haste uma extensoo <le urna teca. em I",ma <le vaso qU<J ci<ounda a clula ciita. B) Pro/fHOSPO'Igia. uma
e$p<:le colonia!. nI!. qua! os K"IIividuo$ por meio de umll 9"latioosa. el A Prolerospongia clloanojurlcla
possul ambol5 os s6soil com o <llti""" sei'ldo tanlO co!ooia! cOmo solitrio. (A. A partir 00 F,,,mlf.
J.N. 1900. The ProIOZOiJ.. G. V. Mooby Go., SI. LolJis. B. A parliroo LeadOOaler, 8.S.C. 1983. Lite/listOl)'and IIltrastruclure
of B "'"w mar"" "1"'""'" of Prorero.pongia. Jour. Mar. 8io/. As""",. U. K. 63:135150.)
ra invadir outros Os
",\0 mas o ciclo
de vida. hA es1iiglos fiagdados rn6-
"eis na co=nte ou no hos!",deiro
inverlebrado (Fig. 2.178 C).
A LeM,man", o da
minada caJazar de d".,no;;as relacionadas da
Eurllsia. ftica e Arnttica e causa "'s""'s cutllleas
rFlg. 2. j 7 Al e nas munes.
efen"". Os mosqultosplvora constJ
o hos!","" iro in",,1o s ugador "" sangu
protlsla.
A d""nca de Chagas. daAmtica tropical. que
t !",la d"",.,.,,. crnl,a
<k Darwln vtagem do !kag"'. relo
Trypanosorll cnul e transmitida por perccvejOs
s ugador ... "" sangue. callsar danos
""tensos no hos!",ddro humano quando o parasi
ta delxa o clrculattio e O figado. o
baca e omsculo cardiaco. OTn)panosoma brure
e o T. h. garnhlense 0& "gen1 ...
da do sonO africana e
lransmiUdos pela mosca. t"';-ls (Vig:. 2. I 7B C). O
parasita invade o fluido cerd)[uosptnhal eo chcbro.
produz!ndo a ldargla. a e a
que marcam a fa"" ternllnaJ da d""no;a.
Thmbm h <Jc.,no;as de trlpilna..somos de
equinos. bovtnos e ovinos que J>O. suem uma impar.
tAnda ,"""nmica consi<krveL
Multillagellldos
A malorl" dos 2ooflagelados
possuf de quatro a muitos (algumas veleS mUha-
flagelos. Os grupos flagelos a

,
,
FlGlIR,t, 2.40 - A) VISta .""lral do hipo!riquio Euplote . B) Vista latGral do t>ipot'iquio SlyIonycl>a mylilus, A vista vGnt,al
nwl$ sornohante a da Euplotas. C 9 D) Vortk:ena COO\l8/1aria Bm eslado cont,aldo (C); em estado expandido (D), E)
Ca,ch6sium po/pinum, lIm pent,lGulo colonial, se"....hanto V<>rticeha, F) Stenlor COflruleus. (A, Pierson, a
par1JrooKudo. B, PorM"clremfl, H. tn G,.h, K.G. 1973, ProtozO<1low, Spfnl"r-Vf1rI8g, New Vone, p. 304, C, o 9 F, Aparor
<k S/eigh, M 1989, ProWzOill and O/her ProIists. EdWard Amo/d. London. pp.211 ,.213, O, A Sma#, E.B. "Lnn,
O,H. 1985. Phyl!xn cilliopoora In Lee, J.J., al, (Eds.); Illustrallld Guide lo Protoma. SododBdfJ de Prol<>zooiogia,
Law,,,,,,,,,, KS, p. 555,)


j
,
"
,
1
Oist!neia da . uperfio<. m rT>1l
As 5au da cM
",,,le de Ii.!:'''' do cmpo como
fante de alimento. Elas 5C allmenlam de
p'lrliculado cxtr="menlc fino. Estudo5
d"" cm trc5 espdc5 esponja" Jamaicanas
dClIlunslrarmn que 80'% da math1a org5nic"
por cssas cspunja.
para s<:r olJsc",ada eom micT()!,COpfa
ordln!u1a. Os res tantes 20% em
nas, dlnollagelados e de outros planctn"'os
fina.;.
Nas <\guas troplcals . .,.,10 men05, hll quas<: ...,t e
vez"" mals carbono dl 5ponivel na m\o-
anal ""da do que no "ive! planctOn loo. A capacld a
<k <lns esponjas de utilizar essa de aUmento
l.ndubltavelm..nte por ""U 5ucesso como
'Inlmal5 sts""I . ,""pt:d.almente nas a.guas tropt-

As partculas
com ba"" no tamanho
8:.><> I.riadM no curso M "ua no
das as particula.
menoua que UIll d eterminado lamanho
cntrar!lOS sllos ou pass..'U alJa',,"" da5
A talllbm pclos eUo
plasrnlilicus alrav';s Incor-
r"ntes, A" partculas mais Ilnas remm1das
coonocUa... (alvez por atravs do
colurcuan6<.;ilo (F:lg. 3. J 6RI. mas o mecanismo m\o
cumprcendldo, 05 mlcrovilos
Itm Intervalos 0.03 " O.lOI.lln e s ito
conectad"" por um material fibrila.
clula" das fagocitar
M partculas granMs (5" 5CI\.Iml
por os (raje
tos Inala(ri" .. "" por arque6cHos ,.., movem
pmo;, fom do rncsolo. De fato. fomm <k:;;crltas

,
.i
FlGlIRA 3.15 - Velocidaoo da gua que passa aira
00 (\ir ......... "" (le eje
,..."a espona (MicrocOfla prolr9ra) c<:>nf""" rela
COm a t,ea d. oorte da via de
pa5sagem. 1 a o;uperfcia inalance; e do as rnma-
r8$ 00 """r>citos; E as aberturas dos ca""i$
e>:alant9s; O 4 o 6seulo. (A partir ., R8iswig. H.M.
1975. The aquilerous sysfems 01 fhree manne
Dema<pongiBft . J. MorphQI. 145(4)493502.)
,
I
de lImpando"
ptnacooerm\ca As partculas <k tamanho
11,m) removidas
engolfadas coanc!los na superde da clu
la e mlo noo colarl's de rnkrovilo" . Tanto os coan6
CUO/Jl como os transferir suas
parliculM pam a s e us
ern vez dos parccem ser
os I""als prtncipals encontram
dentro dos vaeuolos alImentares. Os
tambtm corno cent:r05 d e
para re",,/"Vas
Muttas esponjas marinhas. tanto Demospon-
eOlllO sito hoje conhecldas por alber
gar organismos simbiticos, Algu
m"s contem im6vcis
maS "" .nal. eomuns
"s cianubadhias (algas
<]u<: do me50ilo OU dentro dos
especializadus.
darh um matiz amarelado e a s elaDObac
urna vlolda ou rnarrom. Os
simbiontes de algumas esponjas
Indulndo a Verongla. oonsll-
tulrmals de 33% da Tals e.ponJas
habltats rasos e bt:m ilumlnado5 podem ter as
cianol>actria. ca
rnada. e"ternas do corpo. O fOlos"intelizado cm
exC<:S'o na fUITna de glicerol um cumposlo
fosforll"do silo uUlIzados I"'la
Ta. As eSllOnjas estudadas na <k
Reclfes Austt'allana 48 a 80% de suas
a pru1:lr de suas elanobac-
Algumas esponja. lamb.;m contem
nao Inlra e extraeelnlares. a]t 11 das clanooocter:tas ,
No entanto. o slgnillcado de tals bacteria. alnda e

S",m, C. W, 1975. mimol. Lelhai . 8:S9_
'OO.
V." do V'i"", G".oo Will""', P. 1975, "-" <X1"'(Kn<n1.1 <luJy
of ,h. lifc-e)do of ,I-c f,.,n",.I<' . xml:0 Epnyda/io
"' it< n .. urol ,uITOU .. tin! . WHl-clm Rom'
",,,,", .
Vog,l, S. 1974. ,.""" ,,<Itoc<d no..' Ihrou n ,lI<
Bjol, BolII.
IVe",.,,!cl,. N. 1976, 11 "00 F."k!ion do< S."",.,,,,
"" h W"""" F.p/.y./af;a fI ;0/ Ji, . TI L )..-.t.ru0ll,"ulnoll",<,
V enl" LlIl 1: "nd De f .... ion. Z oomolpholo, ie. 85: 7 3---48,
W, i",,"fcl,. N. 1'180. B """ fu""t<l" ,1<, Su",,,,,,",
",""'.mm, JI"' ;Gfili". VII. Di, Porocy"n.
7.oomorpholog<. 95,17_ 10.
W," . nrd" N, B,. ood Funktioo lb S""",o.",.'
",nw>mm, Eph-dalra JI",ia/iIi . X. De, Noch",-ei, de>
olf, ,,,n M".och)'"" ,Iuren Verfunorung .e,,, Bockc,h<k
7-"""'''''''''''''-'8i< 103: 1 5-23.
W<i,,,nt,,h,:-I,, ond 1 ,...Jochol'l', 11, W, 1977. n." "rol Fun,I""
ilc" S""w",,,,,,,chwornm. EplrJdal" p.,'ia/iIi,. IV, Dk
Ent",ic\;lung de, mon",iolcn Si()..Noddn in Sondwict.
1:"11"",,,. ;-:""'. Jh. "',,"'.
Wi<-dconuy<:" F. 1977. Sil.llo""' -W,,c, Sx'"l:e. oltll<Wo,lem
B.I""" ... B ittball"" V B ,>el , S ... itzcrl.oo. 287 pp.
HefcITncl M 93
Wi<I>>J'" C .. """ s.nOf. U. 1'190. n.o """"1O<>/!o>i . of
Ihe p, ,,"oh)' mul. I .. va of Epn)'dalia fI""ralili,.
Z""' '''''pholof;y. 1a9: 173_177
Will;lnson. C. R. I 'l7S . .I.Iicrobi.1 ,n """'''''' ITI.
UI"""truc1U'" in ti>< ;, ,u .uod .. ioo, lo ", ... 1 red
,pong . Mar. Diol. 41\'11: 177- 1
Wil'i]\.""'. C. JI. 19W, Nutrie .. " ""local"," fmm . ynlbi<.ic
10 roer , ponso . ,,, Le,;, C" ... 1
B""')'.Em:lIJI<. N. (Ed,,); 1979, Bi<>I"Ik <\(" Spon i";"".
CoIloqou lo"mati<:>n;>J 00 Cen're " ' loool de lo Rochc,d.e
Sci<"'lflqOC No.:!'J1.
W;lkLl.<OO, c. R. 1983, Ne, primO<)' 1>rOO,,ivi')' o 0".,,1 roer
.' rooICO. Sel,"ee. 2/9:41 ()"(11.
WHK;n.on. c. R. 1987. I'rodocti';I)'..-id 01 largo
>opul.,;,,", 00 fl i,>0<" Re, m.", c",.1 Se , . c",.1
R,d .. f:1 83-1 gS.
Willeoz. p, 1980, Kir><t k and mor>/tolol:icol " p'"'' uf part ki<
"'8'.'" hy tn. f,.."",,", "'''1'0'' S' Ephyool i1 JI udarH, 1"
So,;,o, D. c., .",]Til,On. y, (F.d<.): "'utn';oo in tbe Lo ... "
Me'","", Odoro, pp, 1
Wilknz. P .. ,00 !l, ma" n, W. D. [989. onJ
ul1"","",.", ore..-i bhc "" lCi<m'poot". 1, CNa/orar" la
..><1 Ni.-hol,,,,,.nJ ""m . Mar. Dio!.
/03.387---401.
PrincipIOs e PMtOC. Emergentes 101
A CILIARES El RABDOMRICOS
Vonob, .oo. v.,.",." ohato.
e OCELO MANCHA D
P1GMENTAR INYEATlDO
4.3 - FoIOrrRCCp!<)rp." ocelos. A.) cilinllffi-. 9) ,abo;\<)m<jOcO$. e) Um OC<'.I<l =
mancha pigrOOnlar dG cnid<l.rio. Dl Uro ocelO 001 la,a evertido El Um ocelo em la<? pimenl...- invertido, (A
B, EnDmTemenle modilicado 8 par/ir de Eakin, R.M. 1968. EvoiUlioo 01 pholoreceplors. /n Dobzllansky, T. eI8/. (Eds.):
EI.<lIU/iooary Bio/ogy. Vol. 2. Applelon-Century-CrollS, NBW York p. 206. Ce D, Adaplados 8 partir de Singla, C.L. 1974.
Cd Tiss. Re$. 49:413-429.)
Os {o[orTeccplorcs de al'(Lln5 (tals e"mo as minhoc3s) u1sP<',""m-
"" sobre o as mlnhocas res><>r><kT a
lu7.. noo t.endo olho . No cntanto. nn mnioria dos anlma!s. mi
sAo Tal chamada de "Iho. perrni
te o anImal outras proporcionadas peta luz alelll da
intcnsidade lLlmit103R geral,
O olho mais 3tmples. chamado t O!"gani,.ado como urna mancha "',
urna !a<;a e associa-se mais eomulllentc ao le(umenlo. Vm ocelo de
plmentar um rem"nuo <le fotorrcceplores eOIl! ""lulas
pigrnelllares (Fil!. 4.3C), Em um """lo de pigmentar. as cdulas pigmenta-
res fonnnm umn n n interioT q\ '" I t nm"" os t.os fOlorrecet
(l'ig, 4.3E). Quando os ""
re; m> Interior da lu7. da tacu. d'L' '''' que o ocelo . evenido (l'lg, 4.3D): es""
alTanJo e tipico dos ocelos Nos vemles chalOs, a pigm.,ntar
repousa abalxo da os fotolTeet:ptores projdam-se nO Intalor da
abertura da laca. entre a3 eHulas (Fll(. 4 ,:lE). Dlz- "" um
ocelo delOSe ti po t I"vcrtido. edulruJ pigmen lares sornlln:!am os f OIOITCe<;ptOr<:S,
pcnnilindo qLle O anin,al (<lepcndendo uo nrt><:;ro ue fotorrcceplores sombrca-
<los] <le\cnntn<: a dirccao da fan\c de lu.
CAVIDADES INTESTINAIS
Com dOl. s qu""" todos O' nnimai$ possuem urna euida-
inte.tlna] que"" alJrc ao exterior atraves de uma boca. Uma eavidade
,
POIOOr"ICogem '''P''rfl<lal
25 5(1 75
E_Q4l r"""'",. (Q_
Rccifes Cornil""" 155
N;"""" <1< ",..oc;., do coroi, hermal;pm; no A\;H df> Bik'"
O 15 5(1 75
TemperMJrlJ (' Cj
1+0
'"
'"
22-0
'"
26'0
I I I I

"

"
O,;(Ii<liO (mUL)
central. e partes de uOla pla!:lforHUl de
podem ennlO lima 0'-' ma!s Hilas. "" ],ller-
rLlf",:iJcs no re<:ife proporcionarn no
lntelwr central.
n"'.i s de 30() a l(ls no
O lermo red" "m plo.ca ",[cre-"" " recifes
pequenos clrclllare. OU que
da das atras dos cm barreira ou
dentro dos al K SQ lagoas Uplcas e r"'qQcn-

Todos 05 tr,;s tipo" reclfe franja, em
e atoll apresentam
[han,'" seu perlH (Fig, 4.60). O lado do mar do
recife. a fren\<: do recite ou dianteira
do rcclfe "urge ck profLlnddack. b"ixas at
Ltm ni;-el Imediatamente abalXo OLt Ju.'lamcIlte na
s uperficIe da gua. A da freme do
recite varia de suave a nreme. e e freqGentemen-
280
,.,
I

FKlllRA 4.58 - ""Ire a distriooi(:a.o
00$ c(lrais hermatipico$ r'IO Atal <le
Bikini (SagunOO W .. 11s
M%da. II! SlodOOrd, O.A. 1969. BioI. Aw.
44:433-4B8. Copiado e cm per
missi/o di> c"mbridgc Unjwrsity Preu.)
te lntcrromplda por um 10m alguns recl-
fes. a part e Inferior da frent e e uma pa",de
verlieal. como
A frente do reclfe nAo uma b"rrel-
m chata e e m forma <l e pnrc<l e pnm a ene rga da
ond" que Akm
digitiformcs do redre cm ao mar que se
alt.emam COln ool""s preenchidaH por arela e
mals profundas a paTtlrdomar (F':Ig. 4,6(8), Essa
chamada de es porlio e sulco dispersa a
<1" onda.
Por trs da cli$\a do recife encontra-"" o baixlo
00 reclfe ou ",cI[e tra""lro (F1g. 4.60). que alta
n",nte varhlvel em caracteristJcas , O balx!o
x>de ""r curto OU pode estender-"" para tcls
vfuias cemenas de metros (FIg, 4,61). e poci e ser
por canab GoIn =trof! de profun-
dldade. Post etiormcme. o balxIa em geml lca mais
158 e Ctenforos

,
F,G.l.JR.o. 4.62 - Al A Acropora (coral-c:hi tr. -d ... om...,., rOOfl rIiI costa do
Bal lze, "" Cant>e. Um "chifre" pod<I cobfir 001 arco dfI mais <le um [Miro. BJ DiIIersidade de
corais CDM rt..,,-a coralina na G rar>de !la rrei ra de ROOfes "" costa do r>O/doste da A .... tr,;lia
O coral ,""contra-su c"'scl>Odo !'\as rasas prot"llidas do baixjg 00 rucHe. (JI,
Fotografia fJf'f conesia de /(. Ruetzler" I,G. Macinly'" B, Fotograhd por 0C>fI,""i8 do
rifi e NO/Idas Australiano.)
,
5.2 - A "'me\rll !t \oca-
rooo;;oo, cerno mostrado 001 A para um YOOIle,..men!ado,
00 00111 urna unidirecimal de alimento para um
Mlmal s",'! que se e!lme<\ta de ""'pensM, tal como o
mo.trado em B. Nos tMilIl <lrics
mve l; (A), a aparente. ""Q"<1nloos animai.
bilateral"",,"e . imlcos (8) geratment. nao "'"
cera Izados.
es""lho 5.1). A simetr1a bil<lteraJ "e relaciona com " \ernltnc:ia <l"",,"es
autrnai5 qllando "adam 011 rasl"Jam para manter a Ill<'sma eJct""nida<k da corpo
para frente e a su""ocie para baJxoem substrato [f'lg. 5,2\).
Qunndo llnl anImal se m",'e conSIMememente com a rnesma <ln <X>flXI para
frente, h lima tend';ncia paro que seus rgllos ,."nsorials e o sist ema n" rvosa ""
cnn""ntrem nil cx1.remidad" nnl erfor, ondc se pn:cnchern poimelm a... ,wu:li<;l\cs
=ncenlral".o chamada (Iitc,,,lmcntc,
Re"lo <la cab"l'a") e evallliu a na maiori.u dos animais bilalcrais,
embora em lodos_ A boca se locaIY.a na exlrcmiUade-guia, onde
po<lcm inb>crir alimenlo que i'Ji polos 6rllaos na o"
m'llronios 10rnarn organizad,,_ . roma ""ruoc. longltl1dinais para a lr.ulSmlS-
rpida de para cima e para balJ<o <lo corpo. Como ha l1Jna
cOrlCenlm,i, de cgos ,c" 'or1ais na anlcr:tor, ai i .... rnbCm lende a
;.cr llmn conccnlra,A" de lecldo n<:rvo..' " pma a , Innis
,.,,,,,.oriais de s ua lradlll,ao cm <:<lm"ndos o.,; cerebros lipi""" (]"
maimia doS a nimai, hila !.erais pOdcriam SCr dd, nid()... com" centros <k Integrn ,ao
",," ""nal de ""mand" molar.
s" todos os animals a exeo;o das esponjas, <los cnidrkls e dos ctenforos,
sa.o bllateJ'a ls. perguntar acerca das estrelas-<lo-mar. De fato, as
estrelas-do-mar adultas Mio slmdrica,,- Mas as laJVas das
las-do-mar bllaterals. uma boa ffidencla de que a partir <k
hJlaterats. do nmis . quando a larva da esw,lado-mar muda
parn a simetrta adulta, ela se prende ao fundo durante a Em
os anlmals hJlaterals que adotam uma existencia
ex:!t><.m algum des'10 em slmetrla radial. que que preencham
melhor o seu a partir de todas [Hg. 5,3). Es,", <ksvlo pode
ser (como no caso das cracas-boIoia, somcnk placas de parede
PLATELMINTOS, GNATOSTOMUlDEOS
E MESOZORIOS
PRINCiPIOS E PADROES
EMERGENTES
dos Org,\nlc"$
Dlsw!vidos na Aglla Marlnh"
Corporals
""rdias "" Danlficada.
An!mai s lntustJcia!s MarlnhO';
Reproduttvas para a
Vida gtla
Pndro"s Reprodutivo5
Ditco..
Parasltl5mo
PLATELMINTOS
Turhellarta
Classe Tr"malo<la
Classe Monogenea
Class" Ccsloldca
Origem dos Vcrmes Chalos
Parasllas
GNATOSTOMULDEOS
MESOZORIOS: FILOS
ORTHONECTIDA E RHOMBOZOA
(CLASSES DICYEMIDA E
HETEROCYEMIDA)
200 e
PRINCIPIOS E PADROES EMERGENTES
UTlLlZAr;;AO Dos NUTRIENTES ORGNICOS DISSOLVIOOS NA GUA
MARINHA
A (l1a rnar1nha eontern quantl<lades consJ<k:ravds ,le material orgnico
dlssolvldo (MODI. Inc111lndo amlnooctdos. Em que exlcns.\o os anlmals pode-
nam suplementar os nutrientes eoletados atraves do latcstblo por
dtreta do malerlal orgnico d1s""I"1<I0 atraves da x:k:? Utilizandose mareado-
res radloaUvos. o consumo MOa das sUJ:>elilele. eorpomis fol
demonslmdo ern VT os gn'po' "'" O. anlmal. aqu(ieo" qu"
mlo cuticula lfln micro .105 nn s ux:rfidc <.la eplderme ""m" mullos
verme' chato. de vida lIvrc. hem1corda<.los "
equinodermosl ",1" pmv<l.vels mas OS Iiltradore. de alimenl" [tais
"omo o, que m'''Tm gmndes volumes dc por "",io tle suas
ou oulm" s ux:rlkt"s , "i<.lo O
cons umo o lmn"p',rl e atl.'o. pois a" dl ,solvi<.las potlem se
l1K"'CT tl e um ,'.."dio.:ntc de ac"nhw<.lo; nO enlanlo,
l .. rnocm 0<:0= Ull' Cerl" vaza!llenlo de amh,as e de outra" "ubstndas na
dlre,,.,,,, para for3. Enlo exl"k algum influxo <k: n::de? Um inlluxo de rede fol
tl "'" On" lmdo nOS j) J e.xil !Ji;':'; [Moc/ iolus c M yli!u,s). no 1'" li'luda Nereis di'-"'r"sico(
na hoJacha-do-lllar r:.;,ndmste, exce,ltncu5. dado men<;;'\o ao
mov:!menlo das POlICO se dos ,weares e m"ito pouro
sobre os l1pidlos. que oco"" um I,,!luxo de rede maioMn
invert ebrados Importanl e e o "!l,,xo na nutrlo;ao do ,mimal?
O MOl) absordo junio com os mmerlai . "Uprid' lI\ pdas nlga
imblontes parece important e na provi"" o 10lal de um coral mncio
"dado (HetefDX'-""ict jU5Cl!5C,,-"). ma, aintla muito 10flgc da "ompre-
Importil.nda fi"iolgka ou ccol!lka do eon, ,,m<l de MOD para a
maiorla dos in"erlebrados_
REGENERAr;;O DE PARTES CORPORAIS PERDIDAS OU DANIFICAOAS
A d"" I'crlmen(os e a rCllencra,io dOlO perditlo"
muilo enlre Os invertehrado . Os que eSlcn<lem
s ua <:ahcp e Ol1tras parles tlo <:0'1'0 a partir de lub"" e bllTU{:OS protetores,
e as relrae"" s unelen[emente ele forma rpida, so r...,qi-' entemente
mordldos por predadores de pnssn(em. Tals x:r<las de partes eOl'porals
IIp1eamente nao resulta", em morle. e quase sempre as partes perdidas ""
O fenmeno de fol intensivanICnte estudado nas
<l e ua doce, H muito lempo. cm 1825. os lJI610;os pcrecberam
que uma euJa cabe:a sido bl s""celonada 10n(ltudtnalmente
eom uma li\mina logo cleatmarla as superficies de e se regenerarla em
dllas cabe:as completas. se um a nlmal fosse dividido em
daIs x:da:os. lanl0 transversal camo longitudinalmente, eada um .. das dllas
metad .. te(en<:rarla"8 partes perdltlas e se tomarla um vertne completo. Os
cxx:rhllCnlos ""nICllJantes continua", forneeendo uma 11 regene-
das pla!larlas, mas a x:squisa eontempor!lCa "" eentrallza n ..
resposta a duas que,tOes ; Qual e a fontc de regeneratlora. e o que
controla
guando urna t Oll rerida. a epiderme adjacenl e .e
""hre o ferlmento e o ""la. Urna em forma de domo de cdul".
chamada bl .... telWl . "" 1(,rTn<, por bai"o da
Finalment e. as partcs do eorp<'l dtrerenciam das L""lulas no
int erior do blasl ema_
FIGURA 6.1- Al V eloci dade de 'a,;iO de u ma ca.t>eo;a
o... planria a partir dG nivGis corpOrllS. Bl A
e"P"ssura da a mafl<J\en<;to clIl poIaridlldoJ
e. oo.;;"'co uda. A. falias m u to fin..,. poojom a polaridado e
formam cabocM "de J"",,". (A, Adaptado B {XJr1i' dd
DUba!!;, F. 1949. Conlribvtiof1 r 61ude cIiIla r6g6n6rafion
cl>u plmJtlire, d<J/ci;:r;>Ws. BuII. BioI. B3:!1 3-!B3. B, Adap-
tildo B partir de Goss. R. 1969, Principies 01 reJffieraliM.
Acadomic Pmn . New York.)
Principios t Padrc, 201
Dle",,,,,,"" de """""o"'\OM>
erllre .. &<1",_ . d. tat ..
QuaJ " a do "dulas
s urgir clulas lals como as "dulas muscula res , por mdo de
um de au da ao estado
ou a partir de um conjunto p"nna-
nen\e de clulas Indlferencladas lollpolentes. tals "onlO os arque6dtos das
esponjas ou as clulas IntersU"lals dos "nldarlas. Atualmente. hit lima
Ineerteza de qual dessas predomina em um chalO
em
O controle. da um t6piOO Jongo e complexo s se dlt um
exemplo Um dos prln>eln) conlrolC5 a ""r fol a da
nM <le Se um
intaclo ror"ortado cm urna sr1e com compr1mentos
equiv"lenl"s. urna nova o;cmpre regenera = de
cada ratia. mas M m)ms ""O "" na mcsl11a veJocld::>dc em
todas as As "'" rcgen<:ram rtlpldo na>; faltas ortgln rlas da
exlremidade aI> t cJior d o ve rme do que na ext idade Tals e>.-pcri men-
loo sugcrcm que o rator (ou 06 fat",,"sl que cantrola a ve\ocirlade de
da ea]:..,p se distr1bul ao Iongo do ",mle um gradlente
anterior a {Flg, 6, lA), com a malor do falar fJ<l'""nt e na
a menor na eauda. A direrc""a de qtWlsquer dols ponlo,,; no
longo do <:(>In do ven pode ser o " ort lrol!, d a pota lid ade ca I "" ud n,
Por \n n to I.cmpo q \J anlo r urna d i r ere"" .. si gn!l!ea Uvn na o tre
as dua$ ""u-..midadcs da faUa. umn "" na ",,'tremldade
possuir a concenlra<;;\o mals all, Portanto, deve h""LT uma diferen<;<l
concentra,lio m[nima, a bnlxo da qulli a polaridad<: "abct;afcauda. E,,-...
dUen<;a mnima se rclkUr enl \lIna dl, locia mnima que pode ser
experlmcntaln",ntc corlundo-sc progresslvamenlc fal.!as
sals mals flnas. FInalmente. ,""sulla uma fatla dernasi" dm,,,,nte fina paro "anter
lima de minlma. pcn:k-se a polaridadc e a
ca heo;a ambas as exlrtndad.,. (Fil(. 6. 1 Bl. T ai rtl<)ns Iros de duas ,""o
202 Plate! ntlntos, Gnat05tomulideos e
charnados cal",,as J ano, segundo o d<:us ron lano d as por! as, que t d escrllo
como urna cabeca earn duas faces oposlas,
ANI MA1S INTERSTlClAIS MAR1NHOS
As a",las marlIlhas ali>cl'garn urna comunidad" comp!cxa anir=Is,
chmnados de Inkn;llc!al (ou mclofaunal, no",
por Agua os ra.os d" arda, A fauna Inte,'"tidal indul
representantes de quus.c todus os nlos de Invertebrados, e muilos ocorrem ern
grande nmero, OU in\er5(jeIOS rormam urn lablr1nlo tr1dinlensto-
compl<'Xo do os s.e movem, ,..,
rcp,'oduzC1ll, m aS oS sao peque''''5 e as mudrun a
gua nui por cima atravs do 1lll1do.
05 U nlmais <1 d mi CH mu n<ln lilI pu llano", ao protow\ rt,,,,, azoMl05
""n",lhant"" em s.ercm corn tpicamente 100 a 20(lIl<U ,1<: dla.",elro
(para"" encalxa",m nas lacunas), mas alongad05 tmo ha. Ilrnlta;o d<:
comprtn",nlol (FIg. 6.2), Como hA wn ntcho para um corpo
os ,mlmals tals como os nematodos (w:nnes ",dondM). Ol; turbeIAli05. os
1>"'1 UC,.,,; vermes s.egn",n lados os cJ'ust:lceo" ""nnlformes chmnados
s<\o os domInantes. Multas d essas pequenas
peltencem a filos eamposl os In tetramente de p"qu en,," anlmals, lilas
outras (tais eamo nlgu". pollquetas e crust<\ceos) lembram frequenle"
mente as larvns dos """ . prlm"" da macrofaunn. Esse fato
algll e'phies Inte ['Stf clats pod em evolul do de especies de corpo gro n de por
mdo d<: "''la ou soja, do Inicio de "",-,mi tlm
""tgio o.rv"l, hl para forma de "",,111\1\0 denlro
KidrozoA,io
,
TLKbeI/I.,io
,
FIGURA 6.2 - os represerltantes da laUl1a intersticial mariOOa poss""", lomanho .emelhante
e tm oorpos A) O dliaoo T racl>t!/o(ap/!;" B) O Ha/.a.mmoilydra
el O turblJloirkl CooIogyoopora biamtala. D) o gast'trico """"rtJs. El o
moIJ.,;;o opistobrAnqtio papililer. f l O anelkleo pofiqueta N",ilidum troglochaWides,
Gl o harpacticoioo Cylirldrap'ylli, (C<JlflbiIJ.odo a p"rtir d9 SWOOm3.rk, B. 19H,
Too ' .. una of man"", san&;. BIC>I. Rev. 39: 1--42,)
andidcas cru"taCCQ5. A alta f1"t--qocnda de prO!!encse entr<:: 06 anlmals
Intcrsticlais a idela de que todos 0$ 0106 de animals de carpo IX'Iueno da
melofauna (la],. L",no os Plalyhdmlnthe,) podem ter cvoluido tiesta manci,.." a
partir ,jc corp<ls gmndcs (ver OI'lG"NS POs Tl.I,,*,U,RlOS. posterio<--
captulo).
Os anln'als odullD5 OC de (omanho do
plancton e devenl estar sob Ji""" constante de ""reln reUrados da areta e
flcarem no mdo da cS1"'cl.ahncnte na" (ntenldals torbulentas ou
nos van1dM pela" . vlt,.,. que lss<> a
malorla dM anlmals lnte""tlclals tem rglos .desivo. com M ""
prendem tcmporMla. TItos tena7.rnentc 00" grAos de (Ftgs. 6.2D. e 6.3A
B). 05 gro" de podem
ou mas d,-'\1do densldade se rapklamente.
transportando seus viajantes consigo. Os rgos adcsl"M mal" camuns,
chamado" rg_ adestvos de glillldula dupla. se campem dols Upoo
de m, camo glffildula o
alksi.o e dmenta o ao substrato. e o oulro. chamada de glmdllla de
secreta o nAo-ade.lvo. .ub.tancta qlle Interrumpe a {Flg.
S.3D). UtllJ? .. ando grupos desS<:lI rgo. adeslvos de glffildula dupla, os animal .
Interstldats (tals como os turuelrlos. os gaslrtrlcos os ""
grud'lr segu'" e c se Ji"'",r nc. de
Urn" out", por'llelo. com o tarnonho "" corpo
pequcno, a rcrtil12a;:!o Interna e o desc",ol.llOcnto benlOnlca <Ilrcto n""
animais Em multO!! anlmals gntndes. a alta assocla-
da cam M ovos de desova IJvre por se Il"'rar muitos ovos. por estes
p.'lra substltulr pals. Mas pequen'l"
intersU<j'l)s. que poucoe 0\'05 , a dcsova IJne {ora de
questilo. Os animals de modo copul"m amlaZen'lm o
esperma p:tra a de "'us ovos. Urna vet J'ertili,.a-
do". os 7.1.'!otos gcrallncntc $ll.o cimentado" cm gr"c. de ard" para Impedir que
seJam retirados do Poucas nctavels (Flg. 6,2F) lncubam
Pomo el ior
,
" .


FIGURA &.3 - A) A ... tempofM no. turtlelrlos ootida por m,,;o r:\(J cilio. ar:!e$ivos no acelo
r!lb",. B) Uma papi" (l(J nduI3 dvpI" I i """ 'm H"PIop/laf}'fJX G m u i\M 001 ros
tU<belrioo, e) Urna adesiva fl() poIiddio OIigocJJrJo noridaoo" e .... u. pa,emes. lA. ModifICado
a TyIer, S. 1973, An adhfJ.ive lune/ion 101' madi/iOO In Acta. ZooJ.
54:139-151. B, Mod/1icado a p8rtif de Trie'. S. 19r6. ComparaliVIJ ulaslroc/Il'" 01
in 1M T urbcl1ari8. ZoomorphQJcgIc
PADROES REPRODUTIVOS HERMAFRODITAS VERSUS OIlCOS
o 16p;ro geml das eslmtg;ns reproduthns. das quai" eSSHS dus
ronstituem mnH parte. complexo e controveroo. e s "" oferece "<Iu; unm hnha
de pensame nto. A especula<>oo acerca tpico pode ""r posteriormente
examinando-se na blbl lografia no final do Capitulo.
O hem,arrodilismo oonfortrlC pare""r. urna para a
.. Il<: fulO. a maloria {lo, hemmfrodilas tem barretras estruturals
e nsiolgicas que impcdem a auloferlitiza<;>'lo. Ape5i'" dis"",. o hCrul"frodilis,,1O
g:eralrncnle prnalece sob qu"ls os parcdn:li'I polcnci,.ts se en<".fHl-
tram raramente. Tals ocoITer qua..ndo as populacio
nai s .aa e enlnun em ,."antalo raramente lf>lr """,,mplo em mt,llas vermes
chatos) 01.1 quando os adl1ltos ",'ID sCssets e sc ell.conl.ram dentro de urna
de de poucos IndMduos adJacentes. ta! como no
das cmcas. dll hermaCrodiU . mo que O contata entre quai.o;quer
dois tndh'duos n'Sullnr emum de Sut.cs&>. Is"", parece
{Ta ud" van I "gem. e dcve-se portn n lo pe"gun la r pUf que todo" O" an imals nao so
hermafrodllas. De ... e l,ave,. um cerio s uttl inerenle no que
se enoontra ausmte quando os se.'"J).5 s:.o sepamdas. qu" cu . lo
adicional se slllle na neces"idade de mnhoo os ""njunt.<>s de rgao" rep!"<>dulivo.
acessl1os.
Se um Individuo hermafrodita e um IndMduo dltcot!verem urna distrlbui-
,20 de e nergla equl\",lente para a amhoe Investem em
(e'pcdalmenle OVOS[ rgAos reprodutivos aces"l1ios (por exemplo. dut"".
pt:nis. vaginas. receptculos e semtnalsl. O hermafrodlla d.ve
Invcstir a energla na de ambos os Orl(aos repradutlvos acessrios
masculino e [eminino (umllltal de doi& conJunla ... 1 masculino e 1 feminino).
Um individuo dlko, por aul ro lado. tem OHOS masculinos 0" os rgaos
femlntnas de um conjunto." scJa masculino ou Cemlnlno). Conseqolen-
temen le. um pardileo apre5Cnla uma que pode
s.,.. n(). g"metas. numenlanda leoric"menk a s ua oom
a um par hermarrodila.
Um exemplo deste p11ndpio pode "",. neste Captulo. Virtual
mente todos verrnes chatos e mu!t()s Ima. n50 t.odos)
OCOlTem em bai"'"ls populacional . . 11m ''TUpt, devermC"l
chalo" e ndoparasltas (os esquistossomas) dl!oo. Os esqulstossomos macho
e fmea aJullos sao reunidos por loda a vida. ellmlnando ronse-
qQentemente a de oontato raro e dando a eles a lIberdade de "e
"oltarem pam SCrCm dilC<">e. Sendo di/(""" podem numcnlar a su" fecundida-
de. e cOm ;s.o. a de seu "ielo de vida "" comp\cl.nr "m"
PARASITISMO
A formn comum de entre 'J<" o plUultlsrno. uma
rela,,:l.o na qual o h""pedelro pek"l presenl'" do simbionte ou
para"ltH. Dtzsc que o. que v"cm no tndoext emo de ocu hospedelm 0-;'1.0
ectop_ltas: "" que vtvem no lado ;ntemo siio e ndopuu lt .... Pou=" parasj
pod em u till?..ar e"pcie-; eco loglromcn 1 e semclhn nI es ouln e relacio
nnda. como mae d",..,m mostrar 11m alto ''mu de e""P"ci foc!dad<- do
hospedelro. Algu ns paro,.; tn s d o!s Oll mnl s para lar
""u . cklos de vidn: ncsscs o Ims pe,kir., para o larval 011 de
de-;envolvtmento chomado de bo.pedeiro Interrnedlirio; o h"""",dciro pMa o
... tagio aduHo chamado de hospedeiro ddlnlUvo ou primirlo. No entanto.
multas paraoJtas s tm um tmloo hospedelm.
A nutr1<1to o beneflclo comumente deri\",do por um paraslta de ""U
,..,Iaclonamento com o hospedelro. O paraslta "" dos I""ldos do
Plaldmlntos 21)7
de seus an\g'f1Q6 d. sUp"rlic". de forma que o "Istema Imune d<J
hospcdeln> pode con..e,.'Ulr . e "n"ar" "eles.
Um para"ita de "sucesso' gcmlment e n!la mnta o seu hos!",delro. pots Ulll
haspe<:l.lro mana resulta em um parasita lllorta, s., o parasila maL'U' o hospcdel-
ro. o sincronismo d""e ser tal que os ""'OS ovos escapcm mUes da morte do
hO'lpe<:l elra. Em mult"" caros. um hos pedelro pode transportar uma P"'!llena
papula.,aa de parasllas ""m qualsqu..r conseqOencJas srias obvias, Onde o
est ... ,sse de uma parasltrta "" manifestar no hospedelro. a condh;Ja e
reconh<:elda corno urna A parasllrta pode causar a
das clulas e da., tectd"" da hospcdelro. Podese obstn,lr os vaSOfi sangineos,
as dutos ou o Intestino. O paraslta pode produzir delrttos ou Subslncias que
tcnh"", um efdto txiC ou alhgka no h""pcdclro.
guals ,,"-o os mr"nha. ao dos o pnmslti "mo evoluiu? Os
ectoparasllas podem ter evuluido ... p;lrUr de e . >cles que eram inicialmente
ou ocupant . , da sUp"rficle do hoop"delro. Algulls
parasitas poden, ler cvoluido a partir de anceslrals que emm p""-adaplado.,
para urna exlsltnda pamsltrla. Por excmplo. delcrmlnadas moscas pamsHa..
que ]><'m ,""us "'-os n"" fer1mento.. cutnros dos bov1no..
Intlmamen\e relacionadas cam a esptek' que pe seus OVml em teeldos animal.,
mortos. A bo.:a do hospedclro 1; clnramenle um camlnha Imparlante para a
evolu.,ao de mullo" endaparasllas. Os ancestrats famm Inge-
ridos c sobre\;VCr1lm. A ""brevlvt ncta tena ""ada a urna rptda ...,Ie;:;!lo de
que o para., lt;\rio, No.. pmn"i-
las que tem hosp<:delros Inlermo:dlMlos . o hosp<:dclro Intermediiklo (pdo
me nos em algllns easoo). fol provavelme me o hospedctro ori(lnal (por c"emplo.
os dlgeneos nos caramujos]. Quando primclro hosp<:delro fol ingerido pdo
s<:gundo hosp<:delro, o paraSlta sobrC\1veu no novo hospedelm. lIS
quc J>i tlnham e\'oll1ido cxigra", que se preseTVasse o do
primeiro no ciclo dc vida do paras a,
PLATELMINTOS
]k todo. oS filas bilaterals. ""
VCrmCS chatos de vida da filo
Plalyhelmlnlh .. considerados h
muito tempo o. malsprlmiUv" . Em_
bo,", cssa sup<>"i<;<lo seJa su"lcntadn
pw anll scs preliminares de seqen-
das gcnet ten . alguns z06log"" qlles -
!ionam e.';Sa vl,,;;o cm partc parque
alualmente que
alribulo . dos vcrmes chal"" ante-
rlarmente acredilados Como indlcali_
vos da prlmlUvldade d<J filo ""Jam o
res.ultado do pequena taJnanho do
corpo. umn carac\J:ristlca gual dos
vermes CM los. Tals a trtbulos I ne1ueJll
a au$tneia de ctreulalrios.
o uso cilios em vez de muscl1los
para a loconm.;llo e a de
protonef,ic!los, O filo Platyhelmlnthes
quatro das ses de venr>e.s,
Trts s!io L'mpletamente parasllrlas
Induelll as Tr"mmo<la, os Monage-
n. a e os CestoKlca (soll t ri asl . A '1 ua r-
la da"..., (os Turbellarial de vida
llvre ...,ndo certament" grupo a par-
tir do qual "U rgiram "" ancestrals das
classes pa .... sllnas. Os rrwm-
bros do filo podcm ser pcqll<:nos (me-
nos dc um mmmClro poucos mili-
metros!. mals comprldos do que lar
gas e mals ou menos cllindliL's: 01'
maiores timetros. ramment e me-
tr",.) dorsnvenlralmente achatado"
- respondendo pelo verme ch,,-
lo. (;;m qualql1er caoo. "S dfst.b1cias
de dlrusAosllo curtas. e camo resulta-
do. 05 sist emas de (ra.nspartc de flui-
das tpicos ("Istemas ctOlmico e san-
ellconlram au-
se"tes e o corpo compacto (attlo-
mado). O L'mparthnento lccidual
conjuntivo. chamado parenqtllma
nos vernl es chatos. tem celulas ,,"'-
$enqulmals. b<:m como corpas de ce-
lula. cuJos vrtk.", rormam parte das
paredes cOf11oral e int estlnal. tal .
como as clulas gla nd u lares. As ct l u-
las mesenqlllmaiS e a matriz
lular benl
nas es ptdes
208 Gnao",lornulidcru; Mcoozorir-,,;
ti boca tiplca menle a nicaaberturapnrao lrato
digestivo, quando es te Se eneontra pres ente, Os
pro\onefrkllo s s e enconlram geralmente presen-
Ic', e e sls\e ma reprodulivo t eralment e herma-
(redila,
CLASSE TURBELLARIA
Os turbelnC5 variam e m forma de o,',ols a
aJongados e. como os '-"p,-"smtante. dos
vemJes chatC5, sao geralmeme dorso""ntralmenl e

O,5mm
achalados. Em eral, qu"nlo malor o ""rrrJe, mais
pronunciado o ""ha' amento. Os polidl.dios man-
nha.. (alg.,ns dos qua is com urna largura corpora l
de nlguns centmetro' ) tcm ger,I1rncnle menos &,
1 mm dc e.]>C""ura e s.Jo mullo fr!:ci 5 (por e"cm-
pln, o Oligoel"do [PI!:. 6,58)). Em algumM espte!-
es . enconlram""C pre"eute$ proje<:OC$ n.o
8s","" proj ec;o.,s podem ler " forma de tentculo.;
OH marginais curtos IFlg$. BAH, e 6. SA t E)
OU de proje<;:o.," da chamad"" au-
rcula" If"lgs, 6.5B e 6.20E). que ('(lmuns nas
pla nArias ok gua doce. A se dli. princl-
T e<n<lOCefalideo
FiGURA 6.4 - Pequenos representantes OOS tlJlbelrios. A) O ac,"o Poeudactinopostllia parva. B) O
M m9r1Oder"",\'-000 e) O calef1uHooo SllmOSliJlTIUm vir!)inianum, D) O rnacrostomideo
M&1'O$1OmIJm lrPP<"'dHoulaturn. E) O xosseriado glr/apagMnsis. F) O
Karldnamynchl.lS 19lragmllius, G) o rabdoc!;jo tiIIoplanir;j,,: C,,,,l/oporlr l;iftdlr. HI o
Tflmoocephala eoooma. (Todas as liguras redesenflaoos a partir de lonles originais, .... A partir de
U tJ J. 1979. """ Ga/apagCd. XX/II. Ac""'" (T urbenlrria!. Mikro(au"",
72: 1-71. B, A p;vtirde Sto!!"" W. 1956, M;wpo/ylil/lapllorOUS Turb<l llarla.
210;435. e, Apari,d9 Nuffycoml:JO, J, W, tfJ3 t, Two newsp6Ci6. olSI"nastomum Ircm IIIfr$OI.!llIfraslOrn
Uniled Stales, Zoo<, Anz. 97:00----85, D, A partir de Ferguson, F.F. 1937. TIle morphoiogy aoo t1OXonomy
01 MacrMtomurn virginianum n, $(J. Zoo<. AM. 119:25--32. E.), palfir d<> Ax, P., e Ax, R. 1977.
FalJfll! """ Galapagos. X/X (TurbGnaria, Proserlallr). Mikrol"una Mc6resbod' m, 64:1--'10.
F, A partir de ),x, P. e Scllilke, K. 1971. Karlrinorhynchus IlJIrar;nalllus nO\'. spec. 6i<J mil
Mrkro(auna 5:1- lO. G,), partir
ENer<, U. Ax, P. 1974, /nterstitlllll9 Fauna von Gdlapagos. VIII, Trigonoslomlnae (TurtJellaria,
MiJcrcfal.Kla 30: 1-33. N, A partir a,., WiIHam$, J B. 1000. Morpl>oJogy 01
a S{J9Cies of (PIa1yh9IminlheS) oclocomrn8ll'''/ "" 1"" SOpad pt""'"*Oj}$i$ J.
Na!. Hist. 14:1a:J---199.)
210 CnatooiC>/Ilulideos e
e"" rabdocdoo so gera!mente pcquenoo. as
tridadios {que 1nduem as M gua doce e
terrestres de planlias) podem aUngir
um lal11anho moderadamente g .... nde, As
dos lurbdrioo re5umidas Cam<l ""-
""gue,
Nit><'1 de Organzo<;:o Ar=6Joco'
Ordem (ng. 6.411). Marlnhos.

Ordcm Acoda [l'ig. 6.4AI. Marinhos. Pcquenos.
Ordem Calenulida {Hg. 6.4C). de
"gua doce.
Ordcm Macrostam!da Ifig, 6.4D). Mar1nhos e de
ligua doce.
O,xlem Polycladlda [l'lg, 6.5t:). Marlnoos. Gran-
des.
Nivel de OrgoniU1J;G.o NooJoro
Pro..,rlat,. {Hg. 6.4E). Marlnhos. Pequ,,-

OrdemTrldadlda Wig. 6.5A-C), Marlnhos, degua
doce e Grandes.
Ordem Rhabdoc""la {Fig. 6.4F e G). Marinh05 de
gua dof:<,.
Ordem Temnocephallda {Fi(s, 6.411 e 6, lUJo ,\gua
doce leclosslmblonl.,,;). Pequenos.
Parede Corporal
o (o.--po de um r<:cobe.-'o por urna
"pldenne eillada simples na qual cada ce!ula
port" muitos cllm IFlg. 6.6), O mov1mento
turbllhonalllcnto das partculas mlcroscp!ca"
prximo superficie ciliada dos '"rmes chatos de
vida rcsponsvel x:ia TurbelJarta. que
significa "redemolnho". Em alguns triclildlos e
fX'licldios. O" cilio 5e eonfinam superficie Ven"
tral. mlcrovilos recobrem a superficie
epidrmica entre os el!!"". mas "ncontra-se ausen-
uma cutcula. Em al(uns turbelr1os, a eplder-
me 5inclCial. e 05l1mllcs celulares encantram-sc
apena5 pre..,ntes ou ausentes {Fig.
6,6D). Por baJxo da epidernle. encontra.., uma
lmina basal lexceto nas Ol'dens Acoela e
Nelnertodernlal1da {Flg. S,6AJ].
FKWRA &, & - Os eones- rr>3Stram a da parede C<) r>orat aceros e nos nemertoder""'tkleo5
{A), ""S macro.tC>mfdeos (8), nos tncldi<)" (e) e "". temnocetalfdeo.. {D). PI quantidade de
com O t""' Mho do corpo de A D. Ocoo. ""'" apitler"'- "ir1<::icial
ra!>docelos, mas ala lipica dos lemnocefalideoo ec!ocomensais {D). Urn legurnento sincicial
seme/hanle caract",stico cIos lrernatodoll. e {Ad.!ptad<:> a p"r!ir de Ty"r, S.
1984 Twbe/lari"" pI$ty""'minIM. In J. Matollsky, )lG, K.S. (E<4): Biology
'" InI"!7""""'I, Vol. 1. Spr;ll{J<JrVar/ag, 8fJrlin. pp, 112-131. E Rie9fJr, R.M. 11181.
MophcJoy '" 1"" al too HydrobkJJoja. 84:213-229.)
Platelrnl"t,,,, 211
r7
' . : .. :.
. . .
. .' ..
. . .

.....

.1


,
FKl!JRAII.7 _ o lurool<i,i(J intersticj,1
biP<JlariS, um rat>docela caliptor'iOCQtGm um endoesque-
leto calcificado (Al. As espcula" calc.rias acorrem na
matril (MECJ por balxo da epkl",-me (B),
Vistas a partir superficie. a" espiculas se tim
firoiras dia!JOOai$ cruzadas (ej. cada gru>o ""' um M<;u-
lo de aproximadamMle 55" 00 "xo (A"'ap-
1<1<10 pdrtl, '* Ri"ger, R.M. e Sto""r. W. 11;7$. Naw
spicu/ar skele/OflS in Turbellaria, BOO OCCUrr9006 01
spiculas in marine me;o(auna. Z. zoo/. 5yst. Eva/ur.-
fors.oh. 13.207-248.)
Na ausencIa de uma cul;"ula. turlleJiirio5
llsam Uplcamenlc a lAmina basal e as !lb"," lntr .. -
celulares para sustentar a paraJe co'pom1. O cs-
queleto tnlrdCelularmat. cornum urna eamadacm
[onn,,- de tda de de ""tiria (lda lcmlinal)
<la pcOp.1a epidcnnc (Fig. 6.6). Es"" camada
ap.'lrentemcnte ajuda a suportar os eslre",",' na
eplde""". Enconlram-sc ev!dtnclas claras para o
uSO da l!lmlna bas:J para a sustenta.;'Ao da parede
corporal em alguns 1 u rIx:!rlos mar1nhoo nL"omuns
nos qua!s urna e,;piculacaJc:llia ocorre cama-
da e forma um esqueleto elaborado (F;g. 6.7). As
radcula. ("struturas fibrosas que anco!"am
cada dllodenlro da clulallambCm podcm suportar
o cs[n,soc:; e o de tais radculas cm
uma ",alha n/i ""elos e ncmerlod" TTllatirka..
talvcz eompen= a sua ralla de lamIna ba..al. Ser
dlsculldo mal. larde O papel do partnqulmn na
esqueltk".
Urna ca rae 1 erisUL"a mpnrtm,[c dos 1 urbelrills t
a p,..,,,,,n,a de nUll",rOOaS edula" glaooul""'. (Flgs.
6.3.6.8. 6.9 podem.c
enconlrar cnmpletamente no interinr da cplderme.
mas enconlram-.e conlumcntc submersas no inle-
rior O" abaJxo das camadas com 00-
mente o colo da p"nctrando na ""ldenrle
roo, que podem fazer COlll que o animal clqrel<
quando o plgmcnio no L"rumatforo
em ao neko. O apa-
a dm,o>J:o do """bro, pos a
1U6I erior de Ulll '..,nne escuro dh'idldo n<1:o c1a,..,ta
ale que u ctITbru se ,..,gene"'. F!nalmente , em pelo
In"""" um aedo intersticial [Paratnrrlella n,bro). a s
cl:llllas parenquimals COnletll a heJllOf!loblna
colo,..,m o rorx> de vern1elho e [un-
cionam corno um mmazename nto de ox1genio para
U&I quando o animal crm eJn camadas d e "rda
pobres cm oxlgenlo.
Sistema Digestivo e Nutric:o
A ca vldade d ou in l""Uno d"" \ U rbelrl",
tipicmnente um Meo cego, e a boca uUlI,..ada
lanto para" ingesl<1:o romo para a egest<1:o IF'lg.
6.14). "mI . ou os "nus mltiplos ocorrem so-
mente em nllln .. "e[mes mllllo comprldos e e m
alguns lurbe lltrlos com int estinos altame nte
Nesse caso, o retomo nOrn1a1 dos
detr1tos niiu-diger1dos h boca aparenteJnente
complicado pelo extremo ou p"la
complexa do Intestino, A parede do
tntestlno tem camada nica e cOlllposta de
cl:lulas fagoclb'irlas e O
pl1mlUvo nos MacrostomJd". Ca!enulidll e algu ns
pollcladlos e!llado, mas na malorla dos outros e le
niki ellos.
A [orn1a do se parle COlll
o talllanho do veruJe [Fig. 6.11). Os turudlioo
pequenos [Iais ce",o Os m<>crosl.omidco .. ,
lIocas e lem wn que um
Plalc1mllllaos 217
saco naa ramit"cada . imples. Os lncmbros da
ord"tn Acoda no uma ca'1dadc lnlestinal
pennancnte, e o Int"Mno urna mas-
sa sincicial por uma edular
eomum I"lg, 6.14F). E falta de uma
Jnt"sUnal que o nmnc Acoela S"
Os maores intestinos
COln diverticulos que a
SttP<'rik:Ja] para e " com!",n-
sam a austncJa de um sistema de transporte de
Interno. Noo poliddloo, a
ronstsre d e um tubo central. a partIr do qual . urge
um nmero mullo grande de ramos later<lls (Flg.
6. I 4El. ramos. por s ua vez. s e .. ubdtv1dcm e
podem se anaMOmOSa. ",'m uulros ramos. O ..
membros Trtcladlda. ao .. .. a" planari" ..
pert encem. I<'m um i"tesUno ,,,,mpo .. \o de Irh
ramos - "m ant"rtor e duls posterlO1:c"
(Flgs. 6.14D e 6.20,0,). um d es ses ramos. pr
sun vez, mulla .. rliver1jculoo la lerus. Os Ir6
ramos rndo do corx>.
a boca faJingc. Os!lOme. PolyclGdillae 'Di<:ladida
se ao InteMino mmiflcado des"" . grupos
d e turbel!ir1os.
A boca se lo.:,altza comumente na su!",r1K'.le
melo-ventral. mas pode se .. ruar anterior, poste -
rionnentc ou em IlIgar "O ]ongu da linha
(Flg. 6.15). A faringe mos lr<l umn
cmnple"idade cres C'enl e de nlro da cI'lsse, A maio-
ria dos aeelos nao tem rarinC, e " boc" .. e aure
dlrclamentc elll um sinciclO dii!"stho. A
mn tubo eHiado slmplc .. (fuinae simple.) "00
pequen"" e prlnllUvo, Mncroston,lda Calcnulida
[Flgs. 6, 16A e 6.1 7). Nos turbclltrlos
PoIycladiOO
T '1clodOja
FlGlJRA 6.14 - !I inte.tinos mdios OO' lurtl!11anos sil<) sacos na .. ou menos simples nos
tu rbel nos P"QlJenos ( ... oC), tals como a maimia dos ,,,boj,,,,,, los (A e B) e os macroslom ideos
lC). oc""'" (F), o irIles1ioo um sem luz, ""mo aqu. Os
lurbelrios na iores, t .... COOl o. tr\cldioo (D) e os po!iclildio. (E). POS"""'" divB rtculos em
forma d<l vaso qUfl aum.mtam R in",.titlal e dl5tribuem nut'lOOtes a as pilrtBS do
""'po. (A-F, Modilicado .. pal1irrit! Ri<tger. RoM .. 7, .... , S . Smilh. J.P., 111. el
1991. In F. W. 9 BoQiI$ll. B. (Ed!;.): /.Iicroscop.;
Ana/<>7ly Ve>'. 3. .. N ..... Ymk, pp,l-/40,)
Oroom RIlabdocoela - Um .:ran<k gmpo de pe-
quen<>. e de d""",
\endo urna faringe buttxma, um slnl-
pies e ulo par d" cord6<:s rlC<VO""s_
Subordem Typhloplanoida - &>ca
no lOeio e faringe orlcnlnda
" eixo Iongl!udlnHl do
corpo. Conlm vida Hwe.
nhM e de "SU" doce. Mesosloma_
SlIbe>rdem Dalyellioida - &>ca na
ant erior do oorpo e fm1nge ori-
e,uada p3raldamcntc ao dxo longitudinal
00 COf"po. especks marlnhas e de
(ua doce, algumas das quals e
parasUas em e dentro
coso ulLri<;as-da-mar " Jkpino,-da-mar.
A,wpIodiera. Sy"dc,mls e Kronoorgla.
Subordem Kalyptorhynchia - lJoca anterior ao
lOdo do corpo. Prob,clde
protraivel anterIor, portalldo eom fre'lr,,"n-
cla ganchos Oll dentes cllUctllatizados. Con-
trn espelcs IntersUcl-
marinha,. GnaUoorhyrocllus.
Ordern Tricladida - malinhos,
e rdalivalO"nlc A
fming. tubulnr e direcionada
po5lenomH:llte; o lnlcsUno lem tres mntos.
P.llu-e as espci es mannlm . a !<del/oum
comensal dM folhas bmnquiais dos limulos.
d" Agua s<\o cnmo
planrins !nduem P!"n"n.., Ikndrococ!llm,
D"9"5(1, I'tagoca:l. Polycei1< e
Prooo/yl,,_ As phnrtas !nduem
Bipu!wm, e G<-,oplun".
(Neodermata - Grupo que 'nelul
para. itas, se rorem c)""lflcadO$
de ""ordo co'" ITve. limcnfo.)
SUMRIO
l. Os m"mbros vida Hvre dos
P[atyhelmlnthcs s<\o agrupado, na c1ass"
Tur""llarla. Os tllrbeJrlOS geral"",n te ,o anl-
e bll .. s imeUicos. eom
um balxo nivel de e lll1lWaU aeclomado
de rorporal.
2. A maloria dos turbcUtrios marinha. mas
nislem de ligua doce e pouca.s farol a,
de amb"ntes mldo,. !; lurbeJrlos soo
animal, que ern rochas ou
baixo des!as. alga, OlltroS objeto,. SOO membrog
da fauna lnt. J"SttctaL
3. A maioria do. tllrbdrlos "" lOove ulili
mndo espc;cs {polic.15dlos) ,""o
pot enclal!?.aJn mo
vimcnlo oom 0.--
gaos adesi,",'" !omam ",a lempo
r.ria . m muitas esp6cles_
Platclm!nt"" 235
4 A n,aioria lurbcllia, predadora e
Pouco, sao herbivoros. O"
A !nicialm"llIC e
dcpo!s intr"ccJuJar. As cspC!CS p<:qucnns um
sacular com
ou b,!bo'''. As grande$ um
ramilkado e llma fminge pre--lJUeada.
tubular-.
5. O muco produzido pelas glndulas epi
um pap"l Important e na vida
turoclrios. rL'Vcslindo o substrato por cima do
qual o animal O muco aJlldn na
da
6. A fomla achalada, de p"qllCllO tarnallho e
o iJltr-Stln<> ranllflcado (nas formas maJe",,) loma
dcsne","ssrios para o transpor-
Interno a de g"-,cs. !; prolonefridios se
encontm.ltl p,."""nl e, na malorla dos vermes chatos.
7. Um armnjo radIa! de vr10s pa,."s
eord6e, ne rvosos longltudinais
prim!\ivo. e os arranjO.\i COlO nmeroS menOrrs
prov"vclmcntc por meio de urna rrdu-
Os tl<.'rv050S . e
com redes ne<VOSfl ' perif rica, . Os cm
plgmenta,."s. que podem ser e os
os prinelpal , 6rl(os -,en,orials.
8. Os hermafroditas "Inlul-
lfulws. O slslema .. o ndaplado para a
Interna a d epos!,o d e ovos.
9. No n"e! arc06furo primitivo, o. ovO/<
"nlo1(",ilo. a dh'agcm t espiral e h
urna larva livn' -natnn\l'. No entunlo. M maioria
"'Spede, "reo6foras, "desenvolv1mcnto e dl,."to.
10. Muitos tllrbelru10!0 evoluiram I1ma dM-
so ovariana de (rabalho a de ovos
e a prodlU,OO gema. I",'ando a ovos
(nivel ne06foro). A divagcm espiral"" pcrdeu. e {"I
de""nvoM,t'I<:nto scnlpre direlO.
CLASSE TREMATODA'
A dasse Trematoda Inclui duas subclas""s de
chatos parasitas inlmamenle rrbciona-
do. , o. Dif.(cnea (um .'Imn<k 1",,6nlo econmica"
importanle); r Asp!dogMlrea (um
pcqlleno taxniosem ncnhuma importancia mdl-
cn Oll econmica)_
Subclasse Digenea
0' {que alllumas v,,,e,
de fasdalas) sa endoparaslIas ron1tlns de todas
A cob,mura dos plale!miolOS reslarne . o. verme, chalos
p."'''l." <l Pfo.,Ilid. para , e odapl.r curso, q,-,"
coll,,,",,, 05 paraoitas "'" '8" e"1Odo dos inwnoblaoos. K
nece ... ldMe de moito meno. m.tert.1 do qoe os tu rbelli 00<.
5.3S- Estgios larval.
do. Digerlea. A) M;,aold., . Bl
Esporocislll . e) Rdia. D e El
Coco,I"". F) (,1.
parur do Manual de La/xVai
rio da Escola Naval
dos EUA )
Os dlg';n,""s facu 1 la t/Vos. A q uan-
ltdndc oxig6,Io lllilizada na <kpeooc
da localI7.a,Ao do hospedelro e tamt.'.m do
cSl:1o de do
Os como os chal os.
t"m atste um par oc
dUlas coleta res 10ngitudinalS. que se esvaztam no
lnlerior de uma posteriO\' nica e de \1m
nefridl6poro (Fig. 6,361. Os nefridios
gua e melabillitos residual s. como ferra Inde
5eJV<"1 provenient e da hemoglobina no ca""
vcmlCS que",". allmenlam de sangue.
O ne rvo"" ""n'e
"O lurbelMios. EO<l. le um par de gn
9'"'f\II1at" .
I' clia
""'tu,")
Pl atelmintos 237
(llos cerebrals anteriores B partir do qual os cor-
des ncrvooo.; longltudinals se poste-
dcn!rc os quals o par ventral e tipka-
mente o altanlCnie dcsenvolvido. A
corporal da fasciala tCm varIas papll "" ...,,,soliai s.
c """los cm mu1tos miracidl"" e al(umas
cercrtas.
ReprodrJ,ao
O ,-" produUvo e """""lhallte 3 0 dos
turbdlios ne06fal"<ls (Fig. 6.37), a proou,o
<k ov"",, cslirnada corno 1ICnda 10.000 a 100.000
veres malor qllC a dos chalos de vida llvre.
ExJskm e a po.s l-
Os vasos !nngllineofi lIos 5>\0
PO' .,m enclo\tllO ('(I1I1\IIUO. '1"" n(l.o
o<:o<Te Cf\' o,uro " ",;.,(0
nos mo!":J<:OS cefAlpodO! ., "m 1I1gun, 1."'Jns
<:Spt<: j,11UI<kJ.5 de OUlroa /I1os. Em 1I1,guns
Unos. AA e.'1 .. ., ndot.,!!"I, 91\()
podem "lt pon llr um d Uo rudlmentllr(f'lg. 7.<JD
e EJ. A ocwrtncla de um endoltllo ., a SOla
01>111 oa co:lmk'os dos
co:loml'doa lnduy. lram al/(l,"" bl
Iago_ .. '""gen, ...... q .... <IS "a"'<15 sangilin""" fl<"-
8tjanl lla verd., de canal8 celmlcos ....
p<:<:Iall>.adoa Ipdg. 2701.
sAo embora O flux<> .... n
<:kp'md n lnnto d. ... eonlul,,,,o <1 .. va""",
""ngo'llneoa oonloda mu!r-ulal ura da p.1rede COf'
poml. /1. t e ""rolmenle
nllo \1m , ue., lto defi nido. poll! o
pode v;ur e nult em eOldu u m dos lalera!s.
em I'elo Urna especie
AmphiPOTl>5 cn:ocn!(,lU.s. cue lem v". 0.1 Lnlemll< e
um V"!IO 10nglH' cllnal dOClmH, O ",mgue Hui alll,
110"''''n\e no ";'50 doraal e poIIl enorn,ellte 11""
V8!oOS lalerals (fll::. 7.lln).
Q ncmcrltno f gcrul mente lt1<:oIo<', mas
em mullas eSI'i.:cles , corjl('>;culo6 que pos-
s um, plg'ucntO!l amarel06. kvlOO a
hen'ogIobl nn Jl()!! e" troen 05), ruaran.) adooi .",
de Inrena. Altm dos rOl'pLhculo5 ptg-
mrnlaclos. (> &lingue e 1\ r1nOC'lale tamb.!m conttm
nmeb':lt"".
A entre ns clrcuJa<;'6es
""a r1 nC<:KlO! lIea ecorre de loo .. " de
chamados de 1.",pOn vascula-
ru. Um ta",p.\c> va..cular t .. m va..o tt!{O do
foIst ema Jaoil foOl> que d lsltr.dc a >:orode lineo-
""'11c" " I1ma r\& ca\o'ldade
r1ncottll/:a, Eu, ""lo m<:no .. "m3 o lam-
pio t revesUdoOr p<:></C'IIO!IlI.lra...o dos
p,,,,,,,,.:lnlCnle tl m ... 11 ", .... g.l ;" "" " nh"
na r1ru:ocd e. 11Ihn forner.eno1o 11 pro-
IJsdde.
Q excretor conalste de dOIS ou mal!<
;tuIDncfr1dl .... ' lI. da "In IM' r1I1 "du munas .:!Hu"'"
1F'll. 7 .3A,l. 11m nefrldif'OruOL1 POru""' ..
""'''lllad<>cm ... da IIIdod .. ,nLI:SI IOCo ankt1ot. e ul)1
t;,bulo nl'ellde-M amer10nr0enle a parur da ,,!>er-
1"'" de c.'ld;I um. A, dJuln, tem,In:l15 di! rnalolia
<1011 nemen,1lO!I na va""
Mngn,lltC> latera! (Flg. 7. 10). J::m iIlg\m5 ea,.."., o
do vas'l Interrompodo nos ),::..,ai" de
ron(nte, <k romlil que a lAmina bn5ai ao redor das
cthJlas ICnuin&!s t lw.I\hllola dlrcts.m<'Tl lc pdo
.... ngue. Os prGlonc(\idlC1!1 sAo fJ'I'O'<uvdm"nl e Im-
portan!"" na pol!l
e de hgll!l doce cm mUlto m;,(s
<:l" lennlJ>llI por n ei'ri dio "on (ro pmt.,..
267
No eman' o, MO'" oonh"""!l fls!oloSla
da
REGEtiERAt;:AO E REPRODUCAO
Os nemcrtlnoa. ""p"",lalmen'" as espkkt
malnres. cxloon Ullla leoohlda acentuada para
(ra.:""-'lltar-st: quando uTll1ldos. A culctft de e..X-
ehn"" e 1n1llcta5 f . por!anlo. gcraIm,'nle
dlf,";1. F""li,en1emenlC. 11 dcl.t3C1N.e
q\lando El Jugo se rq!e1>l'f". n"." n
.... p.ackl"," fIc .-.,g<oncr:.o;;lo do<; fr..g",cn(Ol< CU<pU'
mis vana O'OJIDemr:nte. &pcndendo da espttLe.
cs..-,e",s. Inclulndo detcn'll" "dos ,oxm-
bros oogtJleroLine .. s. reprodultm' 5e
n' .... le poT frngme:nl"(lio e 1n"",0 aa
do l"Orpo sAo " "pa:z"s de Un"'" regene-
lotal )Fl.g. 7.11). qur: ()rol'!'<: dentro de um
mucoso.
A nlillm1a do. nemertl1)(>1'; t dlica, e o siSlema.
reprodulh'O t "Imp!"". a" gamc:ta! des.en\'olvem-
"" de pre",ur"""",. qu<: ac e ncum
,,"volvida. cm um cpiWlo pnra uma 116na-
da. gnadas a llcn,am.:;c con. di\'f!!'\iculos
par" formar u01la nlel", regu lar ",n
cada lada da carpa IFlgs. 7.3A e 7.G!\l.
FIGURA 7.10 - Q siSlema e.e,elor nem&rlOno consiste ce
protooolridi<J< &m "'ti"", com Ot V8>O!'!Ia" ;\11.

Pr1nciptos e PadrO<'s Emerg<'ntes 331
FIGURA 9.2-0 pe rislallis"", uro m,,;o cornum de de a""""," de
a I",m" at ..r>qU<\nto . e a5Cava. DvrarllG a ascava<;:1o PGrk;t';ltica. onda" dG
muscliar !ongiUJdinaI e ,,;rcular passam ern di r"l' Ao traseira ao longo 00 c<><po.
figura. mo.tra.a uma OOdD completa de muscular circ ular e k>ogitoona!.
prui e corporal eversI,e]. tal como uma probscide. urna fruiJ1J;(e ou uma Invagl-
Ir ig . 9. 7 e 9. 19). n 1 <:dlda q lle " e""" no caso d,,-,S<' s "nimal s.
o tronco geralmcnte fonna a ancora de pcnel.o.",jo enquarlto que a probscide
ever"ive] lmpulslona-.'It: p"'":' frent e e entra no s<:dlmelllo. O nllxa <: nllido
rorporaJ no interior da probscide a faz cam qlle a ponla
avall(' llJlla a ncora t"""lr",1. medida a prol:J5cldc t retrada.
gcralment e atravs da contra,ao de msc11105 esp<ctaUzados. o tronco
pUlffido para :l.tmrora a pon!a da
p<rt e corpoml ""ers;vc! Ddomada com espinhOll ou ,-",rdas. que aJ udam a
ancar-la no s ubstrato. Esse Upa de ocorre nos stp(mcul05. nos
p,1apulld.-o< (l'lg. 9.19). em alguns aneldcos e lal,..,7. em nelnn-tlno .
AUMENTACO DE DEPSITO
Pequen.:>" partculas organlcas conUnllrnnen(c nO fundo
dos marjnho de 1i&'Un doce. As pM1culM derivam dos cm
algas. plantas aqllticas. anl,"al" planelnlcos.
05 de multo, anlmals urna fonl e
Inl]Jortante de particulada Todo C"SC mal efinl depositado.
quc sc mistura cOIn partculns nO fundo. urna rontc Importan(e de
aHnlento para os animal. que se allmentam de depsito. Os an;mals que se
allmentam de podem ser Ol' seletJvos. 0 5 anlJ1lab
qllc 'e dc dCI' I'!to Ingerem lanlo p" rUc ulas orgiini _
CaS como e depoi s uma do org.lnico.
cspecialmente as bac(rtas que (1verem IXIlonizado a s uperficte das partculas
A matrla orgillllca e defecada e
corno Uma quanlld"de chamada de
dejetos. Os "eleUvo" que "" dc de p..,i(o de
separar as partculas orgiinicas das mil1erais . por mela de ,,;irtos mecanIsmo.
semente o materIal orglinlco.
Mol",,,,,,,, 431
, ,
FIG"". 10.71 - Al \1m oomurndas prai ... A ,pida f"cUitada pol lo
n"" e poruiagudo. A atJertum do siffio nHlante e"'''>lada, impeditldo a erKrada de r,poo <le areia. BI A panopia
(P"""!"' -"",,,,,rosa), u m bi ",'.1"" caliJo rnlano gigarlie, cujo carpo e nAo podem er>eftrrar -se den lro das 'A par/ir
dt! Mim e Mllne. 1959. Animal Lim. Clifls, NJ.)
Ac",dita-se a coroOn
pelos adultos de cerca de 18 5uperfamillas
urna larval p"r
JKli . l"n:". multas fmma s e$Ca-
Um du tlnado
;' ancoragem tenlpon\r1a inicial na
lI'ig. 1O.76A). Os de algunlUs espclu
vivas lilizam pum nncar
radiculare5 ero lilmlo. rnaci M, Os
Mad!ol'L' G<!uken>ia vlvem parcial-
mente enterraJos cm turf" ou sedimentos gros-
(Flg. 10. 73H) as conchas-canda
Alri"a) (FIg. 1O.73G) ocupam urna scme
lhantena arela. cordi'>es blssaJs cm
pcdras.
O. que hab1tru.n a
por de um lado.
fuo" ao substrato tanto pela valva dlrelta como
pela da Tals
blvalve8 st.""ls sbrangem pelo oIto IInha
evolutivas. das quals as ostras s!io as mals
No e"tanto. o 'lomc "plica "" a
Urna larga vanedade de espCi e". algum"'-S da.
qual 5 5e prendem porrud J cordi'>es blssals. Na
familia que contm a
da cm;ta orkntal amelicana. Crassostren l>Irg!rlicll.
e a oslra-come5tivc1 europ!a. cdu/s. o
em ancora ""
de um adeslvo org.' Ulleo produzldo !nlelal-
pe e depol 5 pelo munto. A n",rgem do
munlo entlio a valva esquerdu ao substra-
to nopmcesso da concha (F1g. 10. 73A).
A du conchu provocou vari!ivel.
nO Larnanho das duas volvas.
senda a malar ou menor (corno nOS 0 . -
treldac) do que a superior. Na Chama caixa. -
tropicais). a valva superior fnema uma
plpebra acima da vslvs Inferior cm forma
caIxa (FIl{. 10.77 Aj. A extrema fOi "ksn-
;ada rudlstas cxtintos. nos
qual . a valva llnha a forma um tubo aL!
um como (Fig. 10.77U). Os rudlstas oconiam
cm scmdhanlcs "

Os mariSC<Js-guizo ou mart"""s unha COmuns
[vlembros da familIa AnomltdaeJ possuem carae!e-
504
FIGURA 11,17 _ lento e rJl pido r>M Al A nereida
imtalJiiis I Bea ufort. NC I mostrartOO os movi moritos p.ar"-podiais M Qua.rlto ,a.teja r ""lamen
BI O filodocl deo Eo/ah'a "","roceros (Ft. p",,,,e, FLI combinando QS movirner>t<>s
oom um enquanto rasteja TapidamlO!1te,
Movimen!o
p,'" frente
ClONO. : pal op:flos
"""'" 00 oub"'OIo
Estrut<Ka e
As. br.lnqulas encontrnm-se e " tra-
ca tegumcnlar inlema, com corren tes
locumoluras c a ven-
Si> encontmm-se presentes 1lm cora,o e
vasos sangineos 1la ordem mm1nha Myodocopa.
O sangll O entre as em
todo" OS A1b'Uns ostrcodos
glndula . de anlenas. "m glndul'lS ma-
)(l la"' . e alguns encontmm-se entre os pollCOS
crust,;ccos que possuem ambo. os tlpc>s de T-
g';:os cxcrdorcs no adullo. As maxila-
res grande" e c repousarn entre as
paredes valvares "lcrnas e exterrms.
Um oHm naupHano encontra-se pre""nte cm
todos os ostracados. ma" os o!hos oompostoa
sss"s aparecem somente nos Myodocopa [I'lg,
14,77C). Os 6rg,;:os sensorials mals Importantes
provavelmente os pt los sens.onals encontra-
dos somente nos como trunb.;m
n'lS valvas.
I Desenvolvimeato
Os gon6poros [e m!nlno" ven-
lrahnenic enlre o ltimo par de na
extremldada caudal do lronco, Os dutos esper-
mticos pareados obrem-se enu" OU de
um de dols grandes escleroU,.ados que se
projetam em frente forquUha
dal. Os s';:o m6vels e. elll alguns
clprdeos. um tamanllo nolavelmente gran-
de. " Pontocyprf5 monstpusa (que tem menos de
Imm de comprimento) espennatoz6ides de
cerca de 6mm.
Alguns oslrcodos usam a
como "m sexual. de muito seme-
Ih,u\l<: aM vaga_Iume . Os oslreooos f"mm oS
pnmclros crustceos nos quals Ob."IVou-se a
blolumllleSCl';ncla. So produzJdos externamenle
pequellOO -lIashes' de lUl azulada por mela
provenienles de urna no lahro
e freqOentemente padroniza-se (}3 "amo
urna nlel,,. de "flashes" dl 5tinlOs que durasOInen1c
1 a 2s. Em wn rcclfe. os machos do gtnero VllI'9u1a
p<Xlem slncmnlzarseus -flaslles", prodll21ndo uma
ex:ibi';llo espetacular,
Durante a cpula em alguns ostrcodos . a
[emea e presa dorsal e posteriorment e se-
.. 'Undasantenas ou pelo prim"iroparde
macho. e ll5 shu ,"alvas da
temea no Interi<>r dua
Os ovos mais comumentc eliminados
I1\iTCmente na gua ou presos is.ol",Jarncn!c ou
e m grupas na ou em outros objetos no
fundo. mas os 01103 so Incubad03 na parte dorsal
da da conc'a em alguns oslrcod03.
Algumas a3 d"" carpos
739
temporArios de agua doce, produ>:em ovos mullo
reslstcnte3
Na eclosAo. os juvenls feeham-sc em urna
hlvalve semcIlmnte ii do adullo e asS,,_
mcm o padn\o Vida do "dullo. O esqueleto da
dcscarl'ldo em cada muda ao longa d'l vida
dos ""tdeodos.junto com o resto do
mas a m"da ,",ssa na maturtdade.
11 partenogn ese ocorre em algumas
de ';:!!:ua doce. especlahncnte nas que vlvem em
ilabilais ef1:me,."..,
Um res umo d03 ostr';:codos l:. fornecido na
pgIna 757.
Classe Copepoda
Os Copepoda soo a malar d"ssc de pcquenos
crustceo<;, cum de 8.500 cspcies . A
maloria do" copep<Xlus t mas existem
militas de doce e alglllnas que \1vem
eIH liquens. filmes de gua no solo e hmus de
folhas. Taml:,em ""slem mult"" pIlr.<Sllrioa de v,i-
rlos anlma13 marlnhos e de ,;:gua docc. particular-
mente pemes. Os marlnhos exIstcm em
lliuneros "narmes e constltuem geralmente o com-
ponente mals ahtrndante e evidente de nma amos-
tm de plncton. Comoamalariadas planc-
tlinicas alimenla-se dc moplncton. conslituem a
prineipnl entre o e OS n"eis
tn'ificos superiores cm mUi(as cadeia3 'llimenlare3
marinhas. Urna parte importanle da diCta de mui-
tos rnarinhc>s '; eomposla de
A d03 copepodos varia em comprimen-
lo de JIlCnc>s de lmm a mal . de 5mm. embom
existam especies de vida line malares U 7mm].
Algumas ro,mas parasltr1as mullo grandes.
com mals de 32cm de comprlmento 11'1g, 14.821.
Embora a malarta dos cop<!podos seja mals p:illda
e transparente. algumas especies podem ser brI-
Illantemente vermeUlas, alaranjadas. roxaS. azuls
ou negras, multas cspecles lumlnes-
cenles.
O corpo de um ooppodo de "'da llvre
comumenle 'lmado para a pos-
terior e um pollCO cillnd,.Ico (Flg. 14.78). mas
ex1slem multas a O
tronco'; composto de um trax e um abdmen. A
exlremldade antenorou ou panUa-
guda. Os olhos compo31os ausen-
tes, mas UIn olho naupllano mediano const1iul
uma caracterlsl.!ea tlplea e evidente da malOria
dos L"lpepodos. As primelras unirITmes
evldenles. pub soo gcralmente Ion-
gas e . upcres\]cadas em ngulos relos
com O ei"o longitudinal do carpo.
" encontra -sefundlda com o prtmeiro
dos s"gn>entos torcicos . e vezes
PROTOCORDADOS E QUETGNATOS
PRINciPIOS E PAORES
EMERGENTES
Homo\ul,ia e A" "klgla
PROTOCORDAOOS E
OUETGNATQS
.. lo
File Chordalfl: Su billa UrochOJ'dola
fU" ChOTdata: Sublllo
e
FiJo Chordal:; doe.

Flb Cltadognath",
11m n.",nI1O al ""liz"do <I",.;:obcn a" n,:>I,lwn-
le, da da, '''''Tlica, ,k noicms<:oj1ia de_
I.rTlica hiolo,;ia lT)okculaT Tla ,i,",mlica do,

O Capitulo 17 (f'roh)('orJ"doH! QlI('hW"'/os)
inclui uma nova "",'00 ""erc" dos "eralocord"dos
cuma COh<:TlUra do, 11nni_
cordado, c do, un.x:ordado,. O aLLmcnlo da pm-
fuudidad e de cobenura leS..., c"pitulo foi lIK><:iva-
do pe la reccmc dc imc,,,,,,, na OIigcm
Cvolulivado, vcncllrados (um cvcmo para o qual
os p1'Oto<'ordados pwporcionam um amplo lll-
mcm dc falo,) c pe la 'lCcc"idadc de nKxtcmi/a,'
n "ccren l{,x"n,.
RevlsOes e Reorganlz39oes dos Captulos
Muitos capitulos foram revisados ou re c>I2,a-
ni',,,,I<,, Tle,l" edil';l() pan, rclkl iT "" nova, i,b",
&Ccrca da filogcnia OLL para dcslacar a
d" la,. o, molu,co, mai, llm a
Ve', '" c si!<) precedido, por
um capitLLlo rcOl-ganizado xcrca dc pmloo16",io,
nflo-se2,l1>ent'Klo" O, 1:>02,onfOlDS ,,10 d;sn1l;-
,k" C,"'fl '" anelhk", o, ",
anrpodo" Os me sozo:\rio, (Onhoue ctid" e
R1101I1bozoa) rmam Lra",lido, para o capLulo
que col"" ,,< pllllid e "" la,ug L',":I,," pam
o a''-ludmiTlI.''', por
convcniencia pedagg ica. mas o c",udantc ocve
e,nu' ",ente de suas posi"""" prov-
I\, lILilizalIM" UlIl ,i"L'ma dc da"ilicao:,o
quc muali/Bdo c gcmlmcmc accilo, ma, cm
al:;ullS I"'Tmilimo, a T"'dago,;ia ro"",
o facordclcrminantc. 1'0L'cxcmplo. 6 mai, ,implc,
dis.cLLlir as Cllbomcdu''''' com os cifozodos como
Ulua e1as", sepnmdn; e 00 protobriln'll,ios, os
ihril"<jlIi", c '" lIim km hora scm
um 'lalll' lllXon6mico fOl'llwl) ainda con'lilucm
grupos de ref erencia te;s de bivalve" Entretan-
10, o c'"Ldantc fica cicnlc do I",n,amcnto alual
&Ccrca da de,,,,, animais. O cap[lu
lo 'K'erc" de re,,;fe8 COnllin08 (<,le pennane cell
Ml/i nll() na Qui ma foi c nc unado c incor-
I:>orado ao capimlo dos cnidl1rios,
Novas lIustr<l(Oes
A nova ",te ti desenvolv;da em
C<111'1 " ,,,ti,l,, " hil,,,;o JOHN NORTOI' . J LInio". 1;''"'-
lame", muila, hOl'ffi pmjclando c cxcculando novo,
<I"SCTllK" c,"lC'CilLtai,. c,mKl ,k"'1111", '-lllC
a Jl(>va iTlr,m-flal'ilo e'1.TU1.llTal ",
p'Klr(les de movnento e de desenvolvime nto, )'-1ui-
lo, ,10:""""" <I"""-'T111o" deriv"n,m-,.;: ,1<; IK"''''' ,.*,,"-,-
1V39''''" P<.-''-''''Ll< e d"<tuela, dO';1 ... '""''''' c'll,danlC'.
Glossrlo
)'-1u;to, do, termos em ""grito no texto encon-
L ram_sc dcl,,,id,,, lIm TlOVO gh"rio 'L'J,arado
no final do li",o.
Pedagogia
Emlxxa a tenninologia utilizo;ja na Quima
F,lil;"'-' """ Imha ,i,k, allCrada
rmam La, al:;uma, allnayic, P'''- cau,a da
,i,Wncia "U cm c,,,,limnid,,,k C'lTr' (l U",)TT)(KIeTll"
OtcmlO ""-"pto, porc xcmplo. 6 hojc
tentem" nte l:>Ot todos OS untozoiuios e substin
u,,, al'iOnlado scpLO ,le m"",nli" para a
rne,ma e", rul.l1ra "'" di leTlk, OT:;a-
n""""". Si milarmelllc. cmprcgamo,olcL'mo gaslm-
d" nlle sOlnente para o re ve stilnento epitelial do
"elentl"rio <klS cnidrios e <k ctenforos, mas tam-
ocm para o revcSliTTlenlO d" iTlI'''li11o do,
animai, l,ilmcralnlClllc ,inl<"lnco,. I'oi reila urna
"d;c;OI",1 em ref er' lK,ia 'KIS nomes w-
mllns de mllitos nlO!u",,'os 2,,,strtXl<1os e b;valves
um pn"'M>VL'T " /\]Cm ,1<;
LdcL'ir os animai, ,i 'o, como 'cOllcllas", ns lam-
Ix:m no, L" fcdmo, acle, "f!.ora ulilizando O!< lC,'tllOS
CaraITlllo, e TTlal;""O'. F"a, it
pL'imdra ,ista, pa,,,ccr dc,,-"Ljcitooas para ("'j i,llci-
mdo, com O!< moluscO!<, ma, 101'0 lomam-",,-" fami-
liare , e <un a tnm,feriro de,w'I'le das wllch"8
como "iLem ,1<; para o, C
ce"':':> CU-g'UllSll:.:>S VlVOS.
I'<".am ""locooO'\ cm ,,,,gL'ilO len"O!< comun,
importante , e telIDOS. <,le se "plicam as e stnlnl-
ras e para
ocSlacar a wa importhncia c r&ci lilar a "La Icilum
e memoriza, '\o, A mai oria desses te rmos f o i a.:res-
ccmooa ao glO!<sLio.
Os resumo, sislcmlicosquc acompanham as
cobrem todos, meno, os menore, grupos de
ill,crtcbrooo,. Cada L"SUmo i,,,,lui a cI""ir, ca;Ao
rormal do grLLpo cm quc'tAo c a defi-
de c"da txon,
Cominuamos acredilando q uC cs'" lCxlo dcvc
fazer "OIn <,le o e studante tenl", wntato wm
uma v,,""a liLL'raLura iTlVCTkhmdo,. i\s rel'c_
Llcias '1() fi nal de cada c aplulo i ,IC I ucm, ,onan-
to. a llll,ioria dos Iivw, e dos <lItig08 de
sobrO' invertebnKJos, bem como uu'os trabalh08
de pc'>C]ui,a. AIgun, oc,"'" "'L'iam apL'Opdado,
para um a ki L ura adicio"al pm do
le ""-" O i n'lrulor a"im O dc,cjar, A, li'la, dc lodo,
os c ap[lu lo, roram 'ulxti v idida, poL' gL'UpO' laxo-
para \()T"_la, mai, rocei,
de ulili"'a1'.

Вам также может понравиться