Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Mbokaja ha mboriahrenteko aratiri ho'va Slo por el cocotero y el pobre caen rayos Es empleado principalmente para sealar la desproteccin del pobre, o para responder a una advertencia que se tendra muy mala suerte si eso ocurriese.
u!a kuimba'e'"re ha jepe'a tata'"re mar#ver# ndoval$i %a mujer sin hombre y la le!a sin &uego no sirven para nada Una broma machista.
(anihme aiko) jagua inambi rasvaicha *ndo a las corridas) como perro con gusanos en la oreja Al no poder sacarse los gusanos, el perro corre locamente como para calmar la molestia.
+omb$ro) kachiv$o) ha ku!a ndahapykuere jekuavai El pombero) la canoa y la mujer no dejan rastros visibles ndica la discresin de la mujer en sus travesuras. El pombero es un ser mitolgico muy sigiloso, que gusta del tabaco y del aguardiente.
+yt, ha ake) ryguasu kuricha *nochece y duermo) como gallina clueca Usado generalmente como e!cusa para no asistir a un evento nocturno.
Ipo aku !eimo'# -uai-ui pichyha .iene la mano caliente como en&ermera de viejas
"a #uncin principal de una en#ermera en la cultura guaran era hacer #ricciones con ung$entos o lociones medicinales% era una &#riccionadora&.
/manta ijuru rupi) piricha Morir por la boca) como un pe0 'e dice del charlat(n, que no se cuida lo que dice. El dicho en espaol equivalente es &El pez cae por la boca&.
Sambo sambo) !anduguasu !an1cha * grandes saltos) como la corrida del avestru0 'eala algo que no se hizo )o que no se haga* de #orma continuada, como talvez debera ser, o se acostumbra hacer.
ururicha) typychpe o!emos2 3omo a un sapo) con escoba se le e4puls ndica la #orma deshonrosa en que alguien #ue e!pulsado de un lugar.
*hupytyha peve ha'u) ku kavaju is# mbyk5vaicha 3omo hasta donde alcan0o) como el caballo de cuerda corta Al caballo se le suele dejar con una cuerda larga a un poste, para que pueda pastar.
3he sogueve kurusu l$guagui Estoy ms pobre que cru0 6de di&unto7 a legua 6de distancia7 +uy utilizado como e!cusa de no adquirir algo. El vocablo sogueindica pobreza temporal de dinero, o iliquidez #inanciera para una situacin determinada% si la pobreza es tambi,n en cuanto a bienes, es mboriahu. "a legua es una medida de distancia, equivalente a unos -,-. /ilmetros. Es costumbre campestre paraguaya poner una cruz donde ha #allecido la persona, por m(s de que su cuerpo no ha sido enterrado en ese lugar. "a &pobreza& a que se re#iere por tal cruz, es que est( descuidada.
Ikar2mba) sevo'i rap$icha Est lleno de curvas) como camino de lombri0 Aplicado a cualquier objeto cuyas curvas o de#ormaciones molestan.
Mbykyve kure pyvo1gui Ms corto que patada de cerdo Aplicado a personas de baja estatura, o como reclamo por la escasa e!tensin de algo )en espacio o en tiempo*.
8rro ha kate ndopivai El burro y el elegante no se apartan 6del camino7 'e suele usar para sealar despectivamente que no se le da paso, o bien, es dicho por el que tozudamente persiste en su idea. El burro no era conocido por los guaranes, pues #ue introducido por los espaoles0 lo mismo ocurri con el caballo )kavaju*, la vaca )vaka*, la oveja )ovecha* y la cabra )kavara*. 1uriosamente, mburika)&mula&* no parece ser un hispanismo.
/jekuaave vrro ras2gui Es ms conocido que llanto de burro 'e usa para e!presar la #acilidad de reconocer a alguien, por sus mani#estaciones incon#undibles.
*hahpe ahapma) ku jatyticha) che rogami reheve *donde vaya voy completo) como el caracol) con mi casita 'uele utilizar alguien con mucho equipaje a cuestas, a modo de e!cusa graciosa.
Mbarakicha iku'a po'i .iene cintura peque!a como guitarra Una #rase de galantera masculina.
Ivaive japaro pyhar$gui Es peor que vuelco nocturno 6de veh1culo7 Es un juego de palabras, pues ivaivetambi,n signi#ica &es m(s #eo que&. Esta #rase se suele usar para e!presar la #ealdad de un rostro, o de un trabajo.
/purah$i asy999 !eimo'# hembevva 3anta melanclicamente999 como uno de labios leporinos En espaol carece de gracia, porque se trata de un juego de palabras% asy)a#,resis de hasy*, signi#ica tanto &tristemente& como &con di#icultad, mal&. "a pausa )puntos suspensivos* hace pensar en su primera acepcin, pero luego resulta evidente ser la segunda.
/!e'2mbarei) mboriahu ry$icha :abla en vano) como pan0a del pobre Empleado para menospreciar la opinin de alguien, o lo que sea que haya dicho.
Mborayhu ha kuarahy !a!andu'"re !ande rapy El amor y el sol nos queman sin darnos cuenta
/mendva ha vaka rugui) pete; tevi rinte omano <uien se casa y la cola de vaca) mueren sobre un solo culo
*rriv$!o ha jagua arri$ro ohohpente ovy'a El &orastero y el perro callejero adondequiera que vayan estn bien
*rri$ro !emongeta ha jagua !embojaru) poro'pe mante opa 3harla entre hombres rudos y juego entre perros) siempre en se4o acaba
/ka'va ha mbokichi';ha oguatahrente voi okarva Es normal que el borracho y la sierra coman andando Guatasigni#ica tanto &caminar, andar& )un humano o animal* como &#uncionar& )una m(quina*.
uarahy ha pirapir$re ndaikati !ama!a are +or el Sol y el dinero no podemos mirar por mucho tiempo 'eala que los negocios en e#ectivo son m(s r(pidos )obviamente, no se re#iere a negocios por nternet*.
=aopamba'$i ja'$va a!etegua) ha naopamba'$i ja'va he =o todo lo que decimos es cierto) ni todo lo que comemos es rico Utilizado como e!cusa graciosa ante algo que se ha dicho sin querer )o se ha mentido*. 2tro uso es para desacreditar algo malo que otro ha dicho, principalmente en son de compasin hacia el a#ectado.
Mboriahu menda ha jagua !uv#it;) !orair>pe opa va'er# 3asamiento de pobres y encuentro de perros) han de terminar en pelea Un comentario muy empleado ante las desaveniencias maritales.
8ai vai) po'ar#icha 6:echo7 a medias) como para suerte +mm... 3ser( que los trabajos mal hechos traen suerte4. 56ah7, se re#iere a que si algo mal hecho sale bien, ser( por pura suerte.
.ekove rova ky'a) mit# po!y kas> +ersona de rostro sucio) 6como7 pantaln de ni!o que gatea
:o'ys#ve pingu1no rev1gui Est ms &r1o que culo de ping@ino +uy utilizado vulgarmente cuando se quiere resaltar la baja temperatura de una bebida )en especial la cerveza*. 'e asume, pues, que los ping$inos pasan sentados la mayor parte del tiempo.
am$lio akanundicha hoy'u Aebe como camello a&iebrado 1uando se quiere e!presar que el amigo ha acabado muy r(pidamente su copa.
8akara'y guchoicha okambukuaa Sabe chupar como ternero hu$r&ano El mismo caso del anterior.
:*
Mit# r#imbyte) a'asapa tranquera =i!o con diente &altante) 6como la7 tranquera de 3aa0ap 8icho muy conocido en esa zona, pero cuyo origen casi se pierde en el pasado. 'e dice que alguna vez e!isti una &tranquera& )portn consistente en cuatro o cinco tirantes transversales desarmables* a la entrada de la actual ciudad de 1aazap(, a la cual siempre le #altaba uno de esos tirantes.
/iko hat# ha iper>) bicicleta !anihicha Es velo0 y est pelado) como bicicleta de carrera 2tro juego de palabras% oiko hates una e!presin popular que equivale a &es insistente de manera molesta&, mientras que ipertambi,n signi#ica popularmente &est( #alto de recursos&. Esta #rase es empleada contra alguien que insiste mucho en una idea sin #undamentos .
Ikyrave cocinera guchogui Est ms gordo que amante de cocinera En guaran, &cocinera& es tembi'u apoha.
Hvytu poniente ha viuda no!earma re1riva El viento del oeste y la viuda no suelen prepararse en vano Una #orma correcta es Yvytu kuarahy reikehgui ha imenave'va noembosako'i reriva. 9ambi,n es usual y aceptable decir pontepor &poniente&.
(e!ani ha barajahpe) mante la oval$va En la carrera 6de caballos7 y en el juego de naipes) slo cuentan las ma!as Ambos son los juegos de azar m(s empleados en zonas rurales. &+aa& es katupyrykue)si es con buena intencin* o bien pokar )si es con mala intencin*0 un neologismo traduce &naipes& como kavaju para. 1on esto, podemos re#inar el dicho% !eani ha kavaju parahpe" pokar nte ova#e... 3o me dir(s que estos jugadores son santos4. $o%
Mboriahu ha baraja tuja no;mbvai voi mramo El pobre y la baraja vieja nunca estn completos :rase de ;ulio 1orrea, dramaturgo paraguayo.
Ikatu lbrope ndetavy) pero mape nearandu va'er# +uede que seas ignorante en cuanto a libros) pero de ma!as has de ser buen conocedor En una cultura de tradicin eminentemente oral, los libros no eran importantes. 'e ha introducido el neologismo aran&ukapara &libro&, por lo que podemos sugerir una versin castiza% 'katu aran&ukpe n&etavy" hkatu katupyr(pe nearan&u va'er.
Loritoara1cha ijayvu Es tan barullento como Jlorito de las nubesJ El loritoarai)&lorito de las nubes&* es llamado as por hacer mucho barullo en das nublados. Esto suele emplearse generalmente hacia una mujer charlatana.
Bodqueicha oiko pe mit#ku!a) o!ehundi guyra rapyku$ri 3omo bodoque anda esa muchacha) se destruye detrs de los pjaros Una crtica al comportamiento de alguna mujer. Aqu &bodoque& se usa en su acepcin de proyectil de honda )usado para cazar p(jaros*, que en guaran es ay'u akyt. 2bviamente hay picarda, pues en cuanto a la muchacha se re#iere a otro tipo de &p(jaros&. $o%
9echapyr<% ).* +nichne" he'ije imemby tie'va. ,.* +hyekue mopot-ta hna n&erehe" he'je churra ipochy jave. ..* +ichejranga ko in#eli tuja" he'je aipo orair/hme oporombyas(va. 0.* +kirir-ma" he'je aipo ojejuv(va. 1.* +hata roha'2r/" he'i karumbe. 3.* +hasma 4gape" he'je hyva ikas/me. 5.* +sapymi hese" he'je kururu pupu ho'uva'ekue. 6.* +isu'u ha amok/ hykuere" heje inkore okeva'ekue. 7.* +raka'e guar2iko che" he'je tren au!ilio. )8.* Argel n&ahi'rai" he'je madrug(dape ojerre/erva. )).* Adio mi noche sin luna" he'je kambpe opiropeva. ),.* Adio mundo" he'je ju'i ojepor/ pozo=pe. )..* Argel n&ahi'rai" he'je tup24pe ojerre/erva. )0.* +hta aju" he'i os4va. )1.* +ete ere" he'i ijapysapva. )3.* +vy'a ha n&avy'i avei" he'je imna man4va. )5.* +raka'iko la n&ehuisiomta" he'je itav(va hapichpe. )6.* Ah eta el golpe" he'i iak2jekva. )7.* Argel n&ahi'rai" he'je karaja ho'r/ yvatgui. ,8.* +n&yvu n&ve" he'je imba'asypo'va oporojokuir/. ,).* +jav(iko che rape" he'je aguara ho9 jave uh2me. ,,.* +hapma hese" he'je karugupe opa'2va. ,..* >ay tiempo para llorar" he'i kar:.
,0.* ;gante re'ne che pico*re" he'je loro. ,1.* <he n&aka'=i" he'i oka'=va. ,3.* <he ri guar2je(nte" he'je vaka imemb(ramo toro. ,5.* <he capricho*pe aman4ne" he'je kururu. ,6.* <hngo ha'emnte" he'je lorto 4ga. ,7.* <he*segu*ke #a ipy'aguas=va" he'je arriro py'aju. .8.* <hemba'ngo nemba'nte avei" he'je kas/ ajeno reheve o>arreva. .).* <he py'a entero por2" he'je ipy'ajerva. .,.* <hero'y ha cheraku avei" he'je mbya helada*pe hembirek4n&i. ...* <he je(ma" he'je iate'va. .0.* 8iversin parte de la vida" he'je inambi tortlla*va. .1.* 8io no guarde" he'je mboriahu o*carnea*r/. .3.* ?remijey" he'je ojerre/erva. .5.* En ve de nada" he'je ip4ncho saban(*va. .6.* En #n" he'je cuento rerojaha. .7.* ?guej(ke che seora guasu" he'je gallo pyhareve. 08.* ?heja che cargo*pe" he'je sargento rembireko. 0).* ?s@py nembareter/" he'i o*dipar(*va. 0,.* El amor no tiene #reno" he'je chavurro ha omon&oho is2. 0..* E!acta*mente" he'je 1lemente oipe'a i*l,nte ha ohechajey per#ecta*mente. 00.* Ae'/ #a y" he'je gua'i. 01.* Aesakuaitpe" he'je hon&itro. 03.* Ae kor4cho" he'je mb4i ho'=r/ kurur=pe. 05.* Ae la kavaju ty" he'je mbya oe*convida*r/ cerveza*pe.
06.* Aaku la aaret2'i" he'je aa Bup24pe. 07.* Aa'=ma" ha'=ma" he9je jagua ho9=r/ it:. 18.* Aa'evongo n&vekuri" he'je CuaiCui plague*na. 1).* Aapo'va hapoguas=vare" he'je ombot(rava man&i'o man&i94re. 1,.* Aaku reheve piko hetne" he'je gua'i helado*re. 1..* '*trste ha i*desentonado" he'je aipo tur=pe i*serenata*va'ekue. 10.* 'vai la situ" he'je hekakapa'2va. 11.* ncreible" he'je pira ojahogr/. 13.* '*gusto*jeyrei" he'je oman4va re'/ngure opukava'ekue. 15.* 'mba'nte ame'@ chupe" he'je vakpe ome'@va'ekue kesu. 16.* 'vai la cuadro" he'je kururu oma'r/ ijehe espejo*pe. 17.* '*gusto korocho" he'je kururu pirpe oehe'iva'ekue 38.* 'pu asyetiko aip4a" he'je ohen&upor2'va mbarakapuhpe. 3).* 'mba'ete ame'@ chupe" he'je ome'@va'ekue chorizo kurpe. 3,.* 'konochro #a ok(tar/" he'je mby'a$ ochunuchunu ha ok(ma katu. 3..* '*da Cuah@guinte" he'je ane ret2ygua oporojukr/. 30.* Dapyta upicha" he'je oje*gusta*ram4va. 31.* Dapoi" he'i m?sico kaigue. 33.* Daha amosi" he'je pira oh4r/ o*#arrea. 35.* Daharei katu hese" he'je ojeroky pop4va. 36.* @a rehechapma" he'je oguapyvava. 37.* Da'u por2 ha haku pya'e" he'je itaj(ra hetva. 58.* Davy'ahaCunte" he'je ikomi revre opokova'ekue. 5).* Daikove" he'je mon&aha omon&a'r/.
5,.* Davy'a ko mundo'i apu'pe" he'je tarave ka'ygupe. 5..* Dajotopta lata'pe" he'je kavaju chavurrope. 50.* 1an*cha ipu" he'i <hak4re. 51.* 1on permiso" he'je guarda Eirevev=i ha oapyt-ma katu ne retymre kure ra9y. 53.* Fava#ete" he isi mbyk(va. 55.* Fo'Caiko mba'e ra" he'je #arra*hpe iko'@mbava'ekue. 56.* F4a ipuk=ta" he'je riel oepyr:va oheri. 57.* F4a ivai" he'je imemby kurur=va. 68.* 1(da cosa hen&a" he'je iky oguerovva ityvytgui iak2me. 6).* 1on que che" he'je comisario rembireko. 6,.* Fo'2va n&aij*octava*i" he'je ati': mosquitero gu(pe. 6..* F4a o- hat2" he'je oepys2ngva itre. 60.* "a unin hace la #uerza" he'je ikat-joviva. 61.* "a suerte aroko'@nte" he'je viudo pyahu. 63.* Gba'iko la oik4va" he'je iak2me okiva. 65.* Gba'iko ja'ta" he'je ie'@ng=va. 66.* Gba'eichakuiko k4a" he'je hyeguasuva'ekue ikpe. 67.* Gvapiko pva" he'je i*celoso*va. 78.* Go/iko reikuaapta" he'je CuaiCui nomombe9usir/ hi'o. 7).* Gba'e poltica*iko k4a" he'i colorado ho'r/ preso. 7,.* +andado no es culpable" he'je tahachi oinup2r/ is(pe. 7..* +ala junta" he'je ita'(ra tie'va. 70.* Gar2iko che aj*apura*ta" he'je ne9-ra omen&va. 71.* Go/iko ree'@" he'je kambuchpe iak2pa'2va9ekue.
73.* Gvapiko oimo'2ta" he'je CuaiCui velorio*hpe. 75.* Gba'iko re'useve" he'je omyatain&yva9ekue i*santo*pe angu'pe. 76.* H&achero'yivoi" he'je ip4ncho sabana*va. 77.* H&aip4ri uma" he'je i*almasen*'va. )88.* H&aha'imbo a*tenta*va'er2ra'e" he'je imna poch(va. )8).* 'jetu9u k4va" he'je ciego oka'=r/. )8,.* H&e py'a oity yv(re" he'je jagua calesita*hpe. )8..* Ao hay vuelta que dar" he'je apyka po9i po'i ri okva. )80.* H&aip4ri apuro" he'je kure mboguataha. )81.* H&aip4ri has@va'r2 chve" hei n&aje ati':. )83.* H&aha'evoi ku ha'usepvakuri" he'je asado*hgui oemos@va'ekue. )85.* H&apeichaCuar2ingokuri" he'je imna ka'=va. )86.* H&e rogapeguaichkena eean&u" he'je omos@va i*suegra*pe. )87.* H&aip4ri jagua tappe" he'je mbarakaja oho javer/ avin*pe. ))8.* Haha'2r/iete" he'je hembireko oinup2va chupe. ))).* H&aip4ri #orma" he'je angu'pe okva. )),.* H&aheti pero n&o*#alt(*i" he'je hembireko pete-va. ))..* H&aha'i ajaposgui" he'je peluquero ne nambi kyt-r/. ))0.* H&aikuai mo/guipa aepyr:ta" he'je aipo chipa apu9a ho'=va. ))1.* H&aha'i aa por2" he'je demonio oma9@r/ ijehe espejo*pe. ))3.* H&aip4ri ni ainup2va'er2 hese" he'je santo yvyra n&ive ipoch(va. ))5.* H&aip4ri peligro" he'je kachke oi jav ka'agu(pe. ))6.* Herehe&useivongo pe ha'va n&ve" he'je oporomongetakuaa'va. ))7.* H&aja'=i peichapichante" he'je ciego oje'ukr/ chupe Iapatu plantilla.
),8.* H&arek4i ni angelto resa jopy haCua" he' velorio*hpe ojerre/erva. ),).* H&erehnte" he'je jatevu. ),,.* +nke chembopuka" he'je h2i de ro ram4va. ),..* H&aip4ri mba9eve jahechava'er2" he'je hetyma per/va. ),0.* He9-ra aguerovia" he9i mon&aha oemon&r/. ),1.* Dagujepe n&o'usi" he'i n&aje mbarakaja. ),3.* H&achi" che p4nteJ he'je ipopin&va. ),5.* Aatural" he'je iak2 cuadrado*va. ),6.* H&aha9eihna kavaju manso" he'je hen&a oipy'akava'ekue chupe. ),7.* !ane*quebranta*kuaaitpiko n&e" he'je arriro ikomi oemboi jave henon&pe. ).8.* !a'aguata" he'je imna kat-va. ).).* Kjap4ne" he'je imemby tie'va. ).,.* K*rrend*guinte n&opima" he'je imna pir=va. )...* Kikova'er2 oikopma" he'je ikpe hyechiviviva'ekue. ).0.* Kepyr:ma pe jehe'a" he9ije panadero. ).1.* >ora*nte ipu n&aha9i ao" he'je carcelero. ).3.* Kpa y" he'je oterereva'ekue ygpe" ysyr(pe. ).5.* 2tra vuelta*pe" he'je ijajura at2va. ).6.* Eva n&ejorne" he'je oka'=va mon&ahare. ).7.* Eeichapevta mante" he'je oikokuaa'va kavaju ri. )08.* Buro*ite" he'i kamby repyme9@ha. )0).* Lapy'ami Cuar2" he9je imna sa'yj=va. )0,.* Lapy'ar/ Cuar2nte" he'je aipo kavaj=pe omomaiteiva'ekue. )0..* 'ueo imposible" he'je jagua ohechr/ ikpe asado.
)00.* Buicha rejavy" he9 hetyma yvyrva jagua oisu'=r/ chupe. )01.* El ?nico que me queda bien" he'je ijao pete-va. )03.* Mpeamntejepe" he'je pl(ta puruha. )05.* +rriro ak2ne #s#oro. )06.* +rriro tavy mbo9ehra mna. )07.* +rriro guata chki chki chavurro. )18.* +rriro rembe puku kavaju uhi. )1).* +rriro vai pombro sapatu. )1,.* +rriro juru akua ati': kavaju. )1..* +rriro ajura jare cocina horcn. )10.* +rriro ak2 chara pitogue raity. )11.* +rriro pyta jeka laguna*kue. )13.* +rriro sin esperanza CuaiCui rumby. )15.* +rriro rekorei lapiz de color morot-. )16.* +rriro tavy vaka <hko. )17.* +rriro tavy pira laguna. )38.* +ikomnte galleta*icha CuaiCui jur=pe. )3).* +rriro ak2per/ avatisoka. )3,.* +rriro jurumme cacerola. )3..* +rriro rova cha'- plata alcancia. )30.* +rriero molde vai arpa ryru. )31.* +rekopaite mit2 vacha. )33.* +emona yv(re hesehpe kure j*agarra*hicha. )35.* +jereparei hese jagua katupyr(icha.
)36.* +rriro rekorei avin bocina. )37.* +rriro ky'a kurekeha. )58.* +rriro costilla vera 'an +iguel. )5).* +rriro piru mbarakaja jyva. )5,.* Fo mba9e i*der,cho asy mbokaja mtaicha. )5..* Escopeta cao*icha ijurune. )50.* NuaiCui vai estribo yvyra. )51.* Gba9e ryaku2 asy guyra'i mbichy. )53.* NuaiCui aa demonio jagua ar/. )55.* He mba9e h: vera pombro bota. )56.* Gba9e rague'pa mberu ka'aguy. )57.* Aesa'ipaite mbarakaja #a &4seicha. )68.* ;usto*ite kavara rembicha. )6).* Auguaitpe chipa roricha. )6,.* F4va katu heraku2 ka'a por2icha. )6..* Ao'ys2 asy oman4va pypyticha. )60.* F4va iak2rakuve gorra de lana*gui. )61.* Fo mba9e ikar@mba sevo'i rapicha. )63.* F4va katu ikua guasu bombi##a &e #ata*icha. )65.* 'juruvyrei turco valija*icha. )66.* F4vango i*retovado*ve akanina kur=gui. )67.* H&e arriro ay t2i rasy. )78.* F4vango ijyva puku oik4vo tup2mba9ejraicha. )7).* F4va katu ipopoh(ive comisin garrote*gui.
)7,.* F4vango ikyrave an&(pe ho9ava9ekugui. )7..* H&e arriro avuku e9@papra joguaha. )70.* 'pot- hasy man&uvi tyguicha. )71.* '*tro por2ve naranja ak(gui. )73.* 'py un l(do*re jagua kar@icha. )75.* Fua ku'a po'i mbaraka. )76.* 'juku'avu oemuavicha. )77.* 'juru ram4vaicha okaru. ,88.* F4vango ojereve jagua piru en4gui. ,8).* Fua ret(ma kar@ kavaju calesita. ,8,.* Furur=icha hopepi ruru. ,8..* Fure rembi'=icha n&oje*respeta*i. ,80.* Fua ay paraiso poty. ,81.* 1argo de conciencia*icha ipoh(i. ,83.* F4vango i*caprichoso*ve kurur=gui. ,85.* Kvecharague uharicha chey'uhi. ,86.* Furera9ymimcha n&opyti pete- hen&pe. ,87.* F4vango ijayvuve lorto aragui. ,)8.* +rriro sa'yju gallo mim4i. ,)).* Git2 resa s@ gui puntero. ,),.* F4vango i*catlico*ve mbopi tup24gui. ,)..* Gbytpe por2 poncho jur=icha. ,)0.* Git2 ak2hat2 avatisoka. ,)1.* Git29i rova morot- chipa ko'@ngue.
,)3.* +rriro h: era barato. ,)5.* Git2 rye chigua kururu petka. ,)6.* H&e arriero r2i ky'a trapiche. ,)7.* He mit29i sa vera mboriahu caldo. ,,8.* Git2 resa'i vuelto*kue. ,,).* Ha ne mit29i sa'yju CuaiCui rumby. ,,,.* Ha ne mit29i sa9yju 6anco Aacional :omento rok@. ,,..* F4vango inan&ive ropero pyah=gui. ,,0.* H&ai*lado*i py'aras(icha. ,,1.* He mba9e rapykuere9 avi4n. ,,3.* F4vango n&aip(i ni naiak2i mbarakaja purahicha. ,,5.* H&ache'rai aguacero*icha. ,,6.* F4vango anemboropeh(i chvurro carrera*icha. ,,7.* F4vango an&ejuka9asy kyse ap-cha. ,.8.* Fo92vango ojo'upa ikokue'vaicha. ,.).* F4vango oe'@mbarei tembirekokuicha. ,.,.* +ni rejepy9apy k4vango oman4ta ijuru rupi piricha. ,...* Kkirir- heseve i*tr(go guas=vaicha. ,.0.* F4vango hostia*icha ipiru ha imorot-. ,.1.* Kparei vaka piru orair/icha. ,.3.* Kvera por2 ynambu rupi'icha. ,.5.* Kjva che pico*re na*perdona*i he9je #oro. ,.6.* F4vango oguatamnte plata vacha. ,.7.* Kpiriri ha opororo takuaty jekicha.
,08.* Kjehevi'o hese kvaicha. ,0).* F4vango pyt: ha okma ryguasu kur=icha. ,0,.* F4vango oiko n&e pytre espuela*icha. ,0..* Erupi" Erupi ma#evo*icha. ,00.* Baipor2kena ku pa'pe Cuar2icha. ,01.* Binguino revcha ho'ys2 por2. ,03.* Brensa yvyricha n&ejopy. ,05.* L2ingohpe mbopcha. ,06.* !an&u guas=icha oguata sambo sambo. ,07.* +rriro resa guasu itav(a bodoque. ,18.* +rriro molde' itav(a kas/. ,1).* +rriro vai kururu embo'y. ,1,.* +rriro rova kucha'2 tuja sapatu. ,1..* F4vango ipukuve terere domingo*kugui. ,10.* +rriro vai pombro de da. ,11.* +rriro rekorei miltar retirado. ,13.* +rriro tova jepoka kuman&a pire. ,15.* F4vango ojaparo hat2ve tro mocho*gui. ,16.* Batain&(icha i*derecho asy. ,17.* +rriro rova ky'a opon(va ao. ,38.* >umedad*icha oj*agarra*pa. ,3).* F4vango okambuve vakara'y guacho*gui. ,3,.* F4vango oky javnte ojahu ku ynamb=icha. ,3..* +rriro ha kururu pete- hora*pe os@.
,30.* +rribeo ha jagua ijara9va ohohpente ovy'a. ,31.* A buen tiempo ha rico rajy ko'yguguinte jajavy. ,33.* +ma ko'@ ha CuaiCui plagueo todo el da*r2ma. ,35.* 8esquite ha ju'i araka9eve n&opvai. ,36.* H&aip4ri enemgo mich-va he9i #utbolista. ,37.* 'tav(vagui araka9eve n&oik4i karai. ,58.* El maestro sabe lo que hace taitavyrajepe. ,5).* 6uen da ningo n&aja'vai ko9@ mboyve. ,5,.* Callo sin espuela n&aha'i gallo. ,5..* NuaiCui por2 ha mboriahu kane'/ngue hasy jajuhu haCua. ,50.* Cracias jakarupa riregunte. ,51.* NuaiCui op@ jave has(ma ojoapy por2 haCua. ,53.* Ao'ukuava ho'u are. ,55.* 'puk=va katuete ikar@se. ,56.* 'jap=vante i*testigo*va. ,57.* Dahekva jajuhu. ,68.* Daipotvango jajerureva9er2 an&e juru rupi. ,6).* Dagua'i katuete oguah=va mbyjre. ,6,.* Daguarete ra'y iparajeymanteva'er2. ,6..* Dagua rye ha pa'i bolsillo araka9eve nahenyh@iva. ,60.* Dagua ha Earaguy n&ojav(iva hape. ,61.* Dagua chavguijepe oiko gaucho h4gape o- jave. ,63.* !e9@rei araka9eve n&opi. ,65.* Farcha con karcha mante oohe'kuaa.
,66.* Fua por2 ha p#ta o- rire n&e p4pente erekuaa hese nemba9eha. ,67.* Fua okra ha ryguasu oho Earagua(pe oje'uhaCunte. ,78.* Fua ha kure n&ovy9i oikopor2hme. ,7).* Fa'u ha #arra*hapeguare n&oiki. ,7,.* Fo'ygua ha encomien&a emboherava9er2 oCuah@ haCua Earagua(pe. ,7..* Fua ha arco ah2nteva'er2 sapy9areir/ Cuar2. ,70.* Fua ha kavaju juru9at2" nepy9akang(r/" n&ereraha n&ererahasehpe. ,71.* Fua ka9u ha kure ensillado n&aipor2ivonte. ,73.* 1uenta ha jare ani reguereko are. ,75.* Fua ha kurera9y rembovare'r/ ha9e nan&ekuai. ,76.* "iga*pe jakare jepe ojahogva. ,77.* Gboriahu ha jagua piru ak4inte hekove rosO. .88.* Gbarakaja araka9eve n&okiva dos veces. .8).* Gboriahu ryCuat2 ha jagua osamentero mavavre n&ojepy9ap(i. .8,.* Gboriahu emen&a ha jagua uCuait- katuete opa orair/repe. .8..* Dasyho ha mboriahu pochy mbohapy rante hi9are. .80.* Kpurahiva ha san&ia pire ojovaremante omaava'er2. .81.* Gboriahu ak2remante aratiri ho'va. .83.* Git2 oike mbo9eha4pe he'i haCua n&ve n&etavyha. .85.* Pehohpente mboriahu ra@teve oguap(mahina oporoha'ar/. .86.* <havurro ri jejupi ha mango je'u tapicha hetahpe n&aipor2i jajapo. .87.* Gboka n&oikuaiva ijrape. .)8.* Gboriah=ngo n&aikat=i hasykatu are. .)).* NuaiCui ha man&arina n&aikat=i ja'u emi.
.),.* Ea9i contribucin ha mbarakaja pyap@ n&ojahechvai araka9eve. .)..* +ariscador katupyry sarambma ojapo mok/i bala reheve. .)0.* Gbarakaja ha mboriahu r4ga n&okivai mok/i jey. .)1.* Gb4ire neman&u'a javer/ mante o=va. .)3.* !emen&a niko n&ajajap4i aneao. .)5.* Gboriahu araka9eve no-mbiva. .)6.* Gboriah=nte hesa'yj=va. .)7.* !an&y morot- ha mboriahu mborayhu n&ojehechavi. .,8.* H&e costilla mante nembo'e. .,).* +jepe n&ovy'i mit2 hetahpe. .,,.* Gavave nopyr:i aja an&e p(rente naan&epoch(i. .,..* 2lla9i tatpe ha e9@ emi n&oguer=iva mba'e por2. .,0.* Kmen&va ojopoise ha omen&a'va katu omen&ase. .,1.* Kguerekokuava oguereko mok/i. .,3.* Kitypeipor2va katuete imna por2. .,5.* Kuvavape ouvaipavonte. .,6.* Baraguayo araka9eve n&okuar=iva ha'eo. .,7.* Broblema ha bigote an&nte jajapo. ..8.* Bolca ha locro opavavpe an&erupytypa. ..).* Eira guasu ak4inte ho'u pira'pe. ..,.* Peimi guive" tovajepete jepe ou por2. ....* +etegua ha poncho chara anembyak=va. ..0.* Ea#a&ar ha sombrero ipyahu ajnte an&e*estorba. ..1.* Logue ha mbarakaja py'a nan&nte o*#arrea*va.
..3.* 9oro vante iemoare por2. ..5.* Bata're n&aip4ri tatat-. ..6.* Qaka pir=pe remopu'2 ha n&ekutu. ..7.* Q(ro ha yvyra kar@ araka9eve n&opamo92i. .08.* Pemakanea ha a*arregla*ta n&ve n&e jagua koch/. .0).* +nike repyr: che c(llo*re. .0,.* +ni rerova n&e ajaka n&e rapicha ak2 ri. .0..* F4vango i*paraguayo*ve man&i'4gui. .00.* Espuela*ngo hovimanteva'er2. .01.* ?speranIa araka9eve nahav@i. .03.* H&aip4rir/ che ren&aCua gancho*rejepe akne ku kure ak2nguicha. .05.* Byerasy ha CuaiCui sapy'aitemjepe n&aipoti. .06.* F4vango hova kyhyjeve chavurr4gui. .07.* '*hacha*kue ho'a ip(re. .18.* F4vango hovasyve tape ykpe okakvagui.
e'joapy oombojojva
'kyrave jagua mon&a jur=gui
Frases comparativas
Est ms gordo que boca de perro ladrn En las carniceras rurales, lo que mejor alcanzan los perros que merodean son las gorduras apartadas.
'eala algo que no se hizo )o que no se haga* de #orma continuada, como talvez debera ser, o se acostumbra hacer.
=i!o con diente &altante) 6como la7 tranquera de 3aa0ap 8icho muy conocido en esa zona, pero cuyo origen casi se pierde en el pasado. 'e dice que alguna vez e!isti una &tranquera& )portn consistente en cuatro o cinco tirantes transversales desarmables* a la entrada de la actual ciudad de 1aazap(, a la cual siempre le #altaba uno de esos tirantes.
2tro juego de palabras% oiko hat es una e!presin popular que equivale a &es insistente de manera molesta&, mientras que iper tambi,n signi#ica popularmente &est( #alto de recursos&. Esta #rase es empleada contra alguien que insiste mucho en una idea sin #undamentos .
e'nga ha emoe'
Proverbios y consejos
Pemur rehupyt(ne
Si le sigues lo alcan0ar1as Usado en el sentido de &'i quieres podras lograrlo&.
+rriro heko vava n&ive revy'asr" hasy n&e rembireko n&ive reiko por n&e r4gape
Si quieres alegrarte con los amigotes) es di&1cil llevarte bien con tu esposa en casa +mm... 3por qu, las mujeres no son m(s comprensivas, eh4. $o%
narracin de boca en boca, muchas veces se tergiversan, por las e!ageraciones o los agregados, y #inalmente ya se apartan de la verdad original.
'kuenta'vante heta
%o que no conviene es lo que abunda 'e re#iere a las tentaciones o los entretenimientos in?tiles, y hasta prohibidos, que son los que abundan. El hispanismo kunta )de &cuenta&* se presenta aqu con una acepcin que no e!iste en el espaol.
Bekotev ko nembova#e
%a necesidad te hace hbil Equivalente del re#r(n espaol &"a necesidad es la madre de las invenciones&.
!aha'arvako n&ousi
%o que esperamos no quiere venir E!presa que de nada sirve impacientarse, cre(ndose #alsas espectativas.
Eirapire n&aja'=i
El dinero no se come 'i no hay alimentos, el dinero de nada sirve.
Ha est en su caldo) como la mandioca "a mandioca, raz reemplante del pan, se cuece en agua hirviente en unos IJ minutos. Esta #rase se usa en situaciones en las que, por m(s de que haya cambios, ,stos no a#ectar(n mucho el resultado previsto0 o bien, cuando slo resta esperar con optimismo.
Estoy pensando en ventajas) dice el preso engrillado Una respuesta de la manga, el colmo del optimismo. $o%
!aman4nte hi'rape
Mejor muramos en su d1a Usado como negacin de hacer algo peligroso.
'vaimva hova at
El &eo es caradura Es la anttesis del dicho anterior. 2bserva que el in#ijo mi aten?a la palabra raz vai )&#eo&*, y hace que el aludido no se vea o#endido.
'e utiliza para reclamar a uno el malgasto o destruccin de bienes ajenos. +uy com?nmente aplicado a la gente del gobierno.
2tro juego de palabras, por lo que la #rase pierde sentido en su traduccin% ak raku )escrita en #orma separada* signi#ica &cabeza caliente&, adrede para con#undir.
"a e!presin haku yvy signi#ica popularmente &la situacin est( candente&. El tatakua es un horno e!terno, parecido a un igl?, para cocer pan y tartas.
?pytamivna" mba'iko eemyag ta" he'i n&e raicho arapoki pyharpe" ha uje'ma omoS juky tatpe
<u$date ms) qu$ apuro tienes) dice tu suegra un sbado a la noche) y hac1a rato que puso sal al &uego 'eg?n la creencia popular, lanzar sal al #uego es un pedido para que la visita se retire.
Goiko che aikuata mba'repa chembopokouka rena" he' kua resatR" rembopokoukr ichupe n&e ren&yva
<u$ voy a saber yo qu$ me ests haciendo tocar) dice la ciega) si le haces acariciar tu barba
?n senti&o estricto" estas >rases rea#mente no >orman parte &e #os eKMnga" pero son &e uso muy popu#ar" y tienen acepciones tan espec>icas Uue #a mayora &e #as veces a&Uuieren un signi>ica&o muy &i>erente &e su tra&ucci4n #itera#. Mrase en guaran1 +jap4ta yryvu rembiapo +kangao ka'a .raduccin literal Aar e# trabajo &e# cuervo Lombrero &e hierbas Signi&icados * Ejaro Uue comi4" vo#4 E!cusa para quien se despide inmediatamente de haber dis#rutado de una comida a la que #ue invitado. * +mante" actuan&o a eVpensas &e su novio o mari&o 'e re#iere com?nmente desde el punto de vista del hombre, al rival amoroso que lleva ventaja. * Ge aparto &e #We##a Ceneralmente usado por las mujeres, mencionando el rechazo de una galantera masculina. * Ya ##eva mucha ventaja Aplicado a quien va ganando un juego, competencia o pelea. * Lacri>icio in=ti# * Brabajo >=ti# * Eoca cosa Xre>irin&ose a a#go intangib#e% * Yracasamos * Bommonos un trago * ?ntrar a escon&i&as a #a a#coba &e #a amante Este &verbo& tiene tantas variantes, que si se menciona al ya/ar, en cualquier #orma, primero se piensa a este respecto, y luego en el animal. * Aay mucho si#encio * Z?# evento[ es muy aburri&o * Aay muy poca gente X&icho en >orma &espectiva% * +#guien estrena a#go nuevo Xgenera#mente" vestimenta% "a chipa es como el pan, pero m(s consistente, hecho a base de almidn )harina de mandioca*, y que emana un olor caracterstico al quemarse. * Auy4 &espavori&amente * La#i4 rpi&amente
<herari chugui Loy arisco con #We##a 'jyvyt=ma hese Ya #e tiene viento Dagua ry'i rei L4#o su&or &e perro Ya terminamos por #
Daikopma hese
Kpira kutu
?st pescan&o
* ?st &ormitan&o Zsenta&o o para&o[ Est( relacionado con el movimiento bascular, que se hace tanto con la cabeza al luchar contra el sueo, como con la caa de pescar para veri#icar si un pez mordi el anzuelo.
Ea'ma he'i
Ya #o &ijo e# cura * ?s un hecho irre>utab#e "a mayora de las veces esto es dicho en #orma irnica o sarc(stica, para evitar una discusin in?til )con alguien que no est( dispuesto a razonar*. Pa&io &e carne <on boca bien he&ion&a <on mucho >uego <on mucha a#egra tonta <uerno vacuno * Pumor Uue corre &e boca en boca * Guy ebrio * Guy ebrio * Guy ebrio
Dadio so'o Buichaite jurunre Buichaite tatre Buichaite tovatav(re Buichaite (re Qaka ratS
<on mucha agua * Guy ebrio * 'n>i&e#i&a& conyuga# 'e aplica a quien lo su#re, la mayora de las veces sin saberlo.
e'joapy karaie'me
Depramo ko'va e' joapy n&aha'e memi
'itas en espaol
Li bien #a mayora &e estas citas o >rases no son
?pa e' me ojehai ypy va'ekue" ore roipuru ko'va roe' mbohasa haCua he'ihaichaite ikatumihicha peve. <ue tu alimento sea tu nica medicina
+va iaran&uvva ikuaap(pe" ikatu ha'e upe itavyvva kuaapy ambue kurape
Albert 1amus )QRQN=QRSJ*, escruitor y ensayista #ranc,s. %a inteligencia ve y oyeN todas las dems cosas son sordas y ciegas
Gborayhu hakate'reva ombohasa hekove ohekahpe ojekuaa'va" ojuhukuvo nombovy'i va'er ichupe
A!el 2!enstierna )Q-ON=QS-P*, estadista ruso. %os celos se alimentan de las dudas
'mborayhu rakate'reva ha'e ohyr ra va. Gayma kua ngura upva oikuaa
:edor 8ostoievs/y )QOIQ=QOOQ*, escritor ruso. El celoso ama ms) pero el que no lo es ama mejor
Bemian&u a4nte jepe mba'e vagui ikat=ne haCua ojeporu" ha'ma voi tie'
+arco 9ulio 1icern )QJS=PN a.1.*, escritor, orador y estadista latino. El que ha nau&ragado) tiembla incluso ante las olas tranquilas
+or intentar lo imposible dicen que soy loco9 Ie&ender$ mi locura hasta la muerte
+japosgui umi n&aikat=iva oje'e che tarovaha. +ipysyrta che tarova reko amano meve
Den, :avaloro )QRIN=IJJJ*, cirujano cardiovascular argentino. %a historia es una pesadilla de la que estoy tratando de despertarme
kurape. Mpeichavr" n&orombojeroviauki e' embohasa ha'etva" n&aikatui hicha ko'va jajapo" jaikuaramo ko' moki e'e X#atS ha guarani% n&oguerekoiha tapiagua ypykue. PomoS avei komentrio karaie' me romyesak haCua" pytyvricha" ha ikatuvahpe oS myaskmby ojoav(va. +=n as" no garantiIamos #a tra&ucci4n eVacta" ya Uue esto es imposib#e hacer#o" sabien&o Uue ambas #enguas X#atn y guaran% no tienen raI com=n. 'nc#uimos comentarios en espao# para ac#arar #a i&ea" como ayu&a" y &on&e haya posib#e &i>erencia &e interpretaci4n.
Gokivva +rykaviagua
Hirgilio )Bublius Hirgilius +aro, .J=QR a1*. 1ita para indicar similitud de a#iciones, generalmente artsticas y po,ticas, entre dos personas. Arcadia, antigua regin del Beloponeso )Crecia*, era utilizado como smbolo de pas #eliz. *varitia &idem) probitatem) caeteras artes subverit
Kpichavo" oku'e
Calileo Calilei )Q-SP=QSPI*. "a leyenda cuenta que Calileo lo dijo despu,s de que abjurase de sus ideas de que la 9ierra se mova y que no era el centro del universo, como mantena la glesia 1atlica. 'in embargo, es altamente improbable que Calileo haya dicho tales palabras. EurekaQ
+juh=ma]
Arqumedes de 'iracusa )IO.=IQI a1*. Crande #ue su alegra cuando descubri el principio que lleva su nombre estando en un bao p?blico, que corri por las calles gritando esta palabra de origen griego... y la leyenda dice que olvid vestirse antes.
Buvichave mba'e upe n&e reimo'va n&e jehegui" ambue ngura ohechvagui n&e rehe
',neca )"ucius Annaeus 'eneca, P a1 = S- d1*. 'entencia que antepone la autoestima a la opinin p?blica. =atura abhorret vacuum