Вы находитесь на странице: 1из 57

Ikyrave jagua monda jurgui Est ms gordo que boca de perro ladrn En las carniceras rurales, lo que mejor

alcanzan los perros que merodean son las gorduras apartadas.

Mbokaja ha mboriahrenteko aratiri ho'va Slo por el cocotero y el pobre caen rayos Es empleado principalmente para sealar la desproteccin del pobre, o para responder a una advertencia que se tendra muy mala suerte si eso ocurriese.

u!a kuimba'e'"re ha jepe'a tata'"re mar#ver# ndoval$i %a mujer sin hombre y la le!a sin &uego no sirven para nada Una broma machista.

'agua !ehe'"icha ikyre'" Est tan animado como rascadura de perro

(anihme aiko) jagua inambi rasvaicha *ndo a las corridas) como perro con gusanos en la oreja Al no poder sacarse los gusanos, el perro corre locamente como para calmar la molestia.

+omb$ro) kachiv$o) ha ku!a ndahapykuere jekuavai El pombero) la canoa y la mujer no dejan rastros visibles ndica la discresin de la mujer en sus travesuras. El pombero es un ser mitolgico muy sigiloso, que gusta del tabaco y del aguardiente.

+yt, ha ake) ryguasu kuricha *nochece y duermo) como gallina clueca Usado generalmente como e!cusa para no asistir a un evento nocturno.

Ipo aku !eimo'# -uai-ui pichyha .iene la mano caliente como en&ermera de viejas

"a #uncin principal de una en#ermera en la cultura guaran era hacer #ricciones con ung$entos o lociones medicinales% era una &#riccionadora&.

/manta ijuru rupi) piricha Morir por la boca) como un pe0 'e dice del charlat(n, que no se cuida lo que dice. El dicho en espaol equivalente es &El pez cae por la boca&.

Sambo sambo) !anduguasu !an1cha * grandes saltos) como la corrida del avestru0 'eala algo que no se hizo )o que no se haga* de #orma continuada, como talvez debera ser, o se acostumbra hacer.

ururicha) typychpe o!emos2 3omo a un sapo) con escoba se le e4puls ndica la #orma deshonrosa en que alguien #ue e!pulsado de un lugar.

*hupytyha peve ha'u) ku kavaju is# mbyk5vaicha 3omo hasta donde alcan0o) como el caballo de cuerda corta Al caballo se le suele dejar con una cuerda larga a un poste, para que pueda pastar.

3he sogueve kurusu l$guagui Estoy ms pobre que cru0 6de di&unto7 a legua 6de distancia7 +uy utilizado como e!cusa de no adquirir algo. El vocablo sogueindica pobreza temporal de dinero, o iliquidez #inanciera para una situacin determinada% si la pobreza es tambi,n en cuanto a bienes, es mboriahu. "a legua es una medida de distancia, equivalente a unos -,-. /ilmetros. Es costumbre campestre paraguaya poner una cruz donde ha #allecido la persona, por m(s de que su cuerpo no ha sido enterrado en ese lugar. "a &pobreza& a que se re#iere por tal cruz, es que est( descuidada.

Ikar2mba) sevo'i rap$icha Est lleno de curvas) como camino de lombri0 Aplicado a cualquier objeto cuyas curvas o de#ormaciones molestan.

Mbykyve kure pyvo1gui Ms corto que patada de cerdo Aplicado a personas de baja estatura, o como reclamo por la escasa e!tensin de algo )en espacio o en tiempo*.

8rro ha kate ndopivai El burro y el elegante no se apartan 6del camino7 'e suele usar para sealar despectivamente que no se le da paso, o bien, es dicho por el que tozudamente persiste en su idea. El burro no era conocido por los guaranes, pues #ue introducido por los espaoles0 lo mismo ocurri con el caballo )kavaju*, la vaca )vaka*, la oveja )ovecha* y la cabra )kavara*. 1uriosamente, mburika)&mula&* no parece ser un hispanismo.

/jekuaave vrro ras2gui Es ms conocido que llanto de burro 'e usa para e!presar la #acilidad de reconocer a alguien, por sus mani#estaciones incon#undibles.

*hahpe ahapma) ku jatyticha) che rogami reheve *donde vaya voy completo) como el caracol) con mi casita 'uele utilizar alguien con mucho equipaje a cuestas, a modo de e!cusa graciosa.

Mbarakicha iku'a po'i .iene cintura peque!a como guitarra Una #rase de galantera masculina.

Ivaive japaro pyhar$gui Es peor que vuelco nocturno 6de veh1culo7 Es un juego de palabras, pues ivaivetambi,n signi#ica &es m(s #eo que&. Esta #rase se suele usar para e!presar la #ealdad de un rostro, o de un trabajo.

/purah$i asy999 !eimo'# hembevva 3anta melanclicamente999 como uno de labios leporinos En espaol carece de gracia, porque se trata de un juego de palabras% asy)a#,resis de hasy*, signi#ica tanto &tristemente& como &con di#icultad, mal&. "a pausa )puntos suspensivos* hace pensar en su primera acepcin, pero luego resulta evidente ser la segunda.

/!e'2mbarei) mboriahu ry$icha :abla en vano) como pan0a del pobre Empleado para menospreciar la opinin de alguien, o lo que sea que haya dicho.

Mborayhu ha kuarahy !a!andu'"re !ande rapy El amor y el sol nos queman sin darnos cuenta

/mendva ha vaka rugui) pete; tevi rinte omano <uien se casa y la cola de vaca) mueren sobre un solo culo

*rriv$!o ha jagua arri$ro ohohpente ovy'a El &orastero y el perro callejero adondequiera que vayan estn bien

*rri$ro !emongeta ha jagua !embojaru) poro'pe mante opa 3harla entre hombres rudos y juego entre perros) siempre en se4o acaba

/ka'va ha mbokichi';ha oguatahrente voi okarva Es normal que el borracho y la sierra coman andando Guatasigni#ica tanto &caminar, andar& )un humano o animal* como &#uncionar& )una m(quina*.

uarahy ha pirapir$re ndaikati !ama!a are +or el Sol y el dinero no podemos mirar por mucho tiempo 'eala que los negocios en e#ectivo son m(s r(pidos )obviamente, no se re#iere a negocios por nternet*.

=aopamba'$i ja'$va a!etegua) ha naopamba'$i ja'va he =o todo lo que decimos es cierto) ni todo lo que comemos es rico Utilizado como e!cusa graciosa ante algo que se ha dicho sin querer )o se ha mentido*. 2tro uso es para desacreditar algo malo que otro ha dicho, principalmente en son de compasin hacia el a#ectado.

Mboriahu menda ha jagua !uv#it;) !orair>pe opa va'er# 3asamiento de pobres y encuentro de perros) han de terminar en pelea Un comentario muy empleado ante las desaveniencias maritales.

8ai vai) po'ar#icha 6:echo7 a medias) como para suerte +mm... 3ser( que los trabajos mal hechos traen suerte4. 56ah7, se re#iere a que si algo mal hecho sale bien, ser( por pura suerte.

ururicha hopepi ruru 3omo el sapo tiene los prpados hinchados

.ekove vai) kururu !embo'y +ersona &ea) 6como7 sapo parado

.ekove rova ky'a) mit# po!y kas> +ersona de rostro sucio) 6como7 pantaln de ni!o que gatea

/!e'2mbarei) tembirekoku$icha :abla en vano) como e4?esposa

:o'ys#ve pingu1no rev1gui Est ms &r1o que culo de ping@ino +uy utilizado vulgarmente cuando se quiere resaltar la baja temperatura de una bebida )en especial la cerveza*. 'e asume, pues, que los ping$inos pasan sentados la mayor parte del tiempo.

am$lio akanundicha hoy'u Aebe como camello a&iebrado 1uando se quiere e!presar que el amigo ha acabado muy r(pidamente su copa.

8akara'y guchoicha okambukuaa Sabe chupar como ternero hu$r&ano El mismo caso del anterior.

:*

/'BC*) (E'D=E* '/+*FB+E999 G H *:/F*) II3:/S E= H/+*FB999

Mit# r#imbyte) a'asapa tranquera =i!o con diente &altante) 6como la7 tranquera de 3aa0ap 8icho muy conocido en esa zona, pero cuyo origen casi se pierde en el pasado. 'e dice que alguna vez e!isti una &tranquera& )portn consistente en cuatro o cinco tirantes transversales desarmables* a la entrada de la actual ciudad de 1aazap(, a la cual siempre le #altaba uno de esos tirantes.

/iko hat# ha iper>) bicicleta !anihicha Es velo0 y est pelado) como bicicleta de carrera 2tro juego de palabras% oiko hates una e!presin popular que equivale a &es insistente de manera molesta&, mientras que ipertambi,n signi#ica popularmente &est( #alto de recursos&. Esta #rase es empleada contra alguien que insiste mucho en una idea sin #undamentos .

Ikyrave cocinera guchogui Est ms gordo que amante de cocinera En guaran, &cocinera& es tembi'u apoha.

Hvytu poniente ha viuda no!earma re1riva El viento del oeste y la viuda no suelen prepararse en vano Una #orma correcta es Yvytu kuarahy reikehgui ha imenave'va noembosako'i reriva. 9ambi,n es usual y aceptable decir pontepor &poniente&.

(e!ani ha barajahpe) mante la oval$va En la carrera 6de caballos7 y en el juego de naipes) slo cuentan las ma!as Ambos son los juegos de azar m(s empleados en zonas rurales. &+aa& es katupyrykue)si es con buena intencin* o bien pokar )si es con mala intencin*0 un neologismo traduce &naipes& como kavaju para. 1on esto, podemos re#inar el dicho% !eani ha kavaju parahpe" pokar nte ova#e... 3o me dir(s que estos jugadores son santos4. $o%

Mboriahu ha baraja tuja no;mbvai voi mramo El pobre y la baraja vieja nunca estn completos :rase de ;ulio 1orrea, dramaturgo paraguayo.

Ikatu lbrope ndetavy) pero mape nearandu va'er# +uede que seas ignorante en cuanto a libros) pero de ma!as has de ser buen conocedor En una cultura de tradicin eminentemente oral, los libros no eran importantes. 'e ha introducido el neologismo aran&ukapara &libro&, por lo que podemos sugerir una versin castiza% 'katu aran&ukpe n&etavy" hkatu katupyr(pe nearan&u va'er.

Loritoara1cha ijayvu Es tan barullento como Jlorito de las nubesJ El loritoarai)&lorito de las nubes&* es llamado as por hacer mucho barullo en das nublados. Esto suele emplearse generalmente hacia una mujer charlatana.

Bodqueicha oiko pe mit#ku!a) o!ehundi guyra rapyku$ri 3omo bodoque anda esa muchacha) se destruye detrs de los pjaros Una crtica al comportamiento de alguna mujer. Aqu &bodoque& se usa en su acepcin de proyectil de honda )usado para cazar p(jaros*, que en guaran es ay'u akyt. 2bviamente hay picarda, pues en cuanto a la muchacha se re#iere a otro tipo de &p(jaros&. $o%

9echapyr<% ).* +nichne" he'ije imemby tie'va. ,.* +hyekue mopot-ta hna n&erehe" he'je churra ipochy jave. ..* +ichejranga ko in#eli tuja" he'je aipo orair/hme oporombyas(va. 0.* +kirir-ma" he'je aipo ojejuv(va. 1.* +hata roha'2r/" he'i karumbe. 3.* +hasma 4gape" he'je hyva ikas/me. 5.* +sapymi hese" he'je kururu pupu ho'uva'ekue. 6.* +isu'u ha amok/ hykuere" heje inkore okeva'ekue. 7.* +raka'e guar2iko che" he'je tren au!ilio. )8.* Argel n&ahi'rai" he'je madrug(dape ojerre/erva. )).* Adio mi noche sin luna" he'je kambpe opiropeva. ),.* Adio mundo" he'je ju'i ojepor/ pozo=pe. )..* Argel n&ahi'rai" he'je tup24pe ojerre/erva. )0.* +hta aju" he'i os4va. )1.* +ete ere" he'i ijapysapva. )3.* +vy'a ha n&avy'i avei" he'je imna man4va. )5.* +raka'iko la n&ehuisiomta" he'je itav(va hapichpe. )6.* Ah eta el golpe" he'i iak2jekva. )7.* Argel n&ahi'rai" he'je karaja ho'r/ yvatgui. ,8.* +n&yvu n&ve" he'je imba'asypo'va oporojokuir/. ,).* +jav(iko che rape" he'je aguara ho9 jave uh2me. ,,.* +hapma hese" he'je karugupe opa'2va. ,..* >ay tiempo para llorar" he'i kar:.

,0.* ;gante re'ne che pico*re" he'je loro. ,1.* <he n&aka'=i" he'i oka'=va. ,3.* <he ri guar2je(nte" he'je vaka imemb(ramo toro. ,5.* <he capricho*pe aman4ne" he'je kururu. ,6.* <hngo ha'emnte" he'je lorto 4ga. ,7.* <he*segu*ke #a ipy'aguas=va" he'je arriro py'aju. .8.* <hemba'ngo nemba'nte avei" he'je kas/ ajeno reheve o>arreva. .).* <he py'a entero por2" he'je ipy'ajerva. .,.* <hero'y ha cheraku avei" he'je mbya helada*pe hembirek4n&i. ...* <he je(ma" he'je iate'va. .0.* 8iversin parte de la vida" he'je inambi tortlla*va. .1.* 8io no guarde" he'je mboriahu o*carnea*r/. .3.* ?remijey" he'je ojerre/erva. .5.* En ve de nada" he'je ip4ncho saban(*va. .6.* En #n" he'je cuento rerojaha. .7.* ?guej(ke che seora guasu" he'je gallo pyhareve. 08.* ?heja che cargo*pe" he'je sargento rembireko. 0).* ?s@py nembareter/" he'i o*dipar(*va. 0,.* El amor no tiene #reno" he'je chavurro ha omon&oho is2. 0..* E!acta*mente" he'je 1lemente oipe'a i*l,nte ha ohechajey per#ecta*mente. 00.* Ae'/ #a y" he'je gua'i. 01.* Aesakuaitpe" he'je hon&itro. 03.* Ae kor4cho" he'je mb4i ho'=r/ kurur=pe. 05.* Ae la kavaju ty" he'je mbya oe*convida*r/ cerveza*pe.

06.* Aaku la aaret2'i" he'je aa Bup24pe. 07.* Aa'=ma" ha'=ma" he9je jagua ho9=r/ it:. 18.* Aa'evongo n&vekuri" he'je CuaiCui plague*na. 1).* Aapo'va hapoguas=vare" he'je ombot(rava man&i'o man&i94re. 1,.* Aaku reheve piko hetne" he'je gua'i helado*re. 1..* '*trste ha i*desentonado" he'je aipo tur=pe i*serenata*va'ekue. 10.* 'vai la situ" he'je hekakapa'2va. 11.* ncreible" he'je pira ojahogr/. 13.* '*gusto*jeyrei" he'je oman4va re'/ngure opukava'ekue. 15.* 'mba'nte ame'@ chupe" he'je vakpe ome'@va'ekue kesu. 16.* 'vai la cuadro" he'je kururu oma'r/ ijehe espejo*pe. 17.* '*gusto korocho" he'je kururu pirpe oehe'iva'ekue 38.* 'pu asyetiko aip4a" he'je ohen&upor2'va mbarakapuhpe. 3).* 'mba'ete ame'@ chupe" he'je ome'@va'ekue chorizo kurpe. 3,.* 'konochro #a ok(tar/" he'je mby'a$ ochunuchunu ha ok(ma katu. 3..* '*da Cuah@guinte" he'je ane ret2ygua oporojukr/. 30.* Dapyta upicha" he'je oje*gusta*ram4va. 31.* Dapoi" he'i m?sico kaigue. 33.* Daha amosi" he'je pira oh4r/ o*#arrea. 35.* Daharei katu hese" he'je ojeroky pop4va. 36.* @a rehechapma" he'je oguapyvava. 37.* Da'u por2 ha haku pya'e" he'je itaj(ra hetva. 58.* Davy'ahaCunte" he'je ikomi revre opokova'ekue. 5).* Daikove" he'je mon&aha omon&a'r/.

5,.* Davy'a ko mundo'i apu'pe" he'je tarave ka'ygupe. 5..* Dajotopta lata'pe" he'je kavaju chavurrope. 50.* 1an*cha ipu" he'i <hak4re. 51.* 1on permiso" he'je guarda Eirevev=i ha oapyt-ma katu ne retymre kure ra9y. 53.* Fava#ete" he isi mbyk(va. 55.* Fo'Caiko mba'e ra" he'je #arra*hpe iko'@mbava'ekue. 56.* F4a ipuk=ta" he'je riel oepyr:va oheri. 57.* F4a ivai" he'je imemby kurur=va. 68.* 1(da cosa hen&a" he'je iky oguerovva ityvytgui iak2me. 6).* 1on que che" he'je comisario rembireko. 6,.* Fo'2va n&aij*octava*i" he'je ati': mosquitero gu(pe. 6..* F4a o- hat2" he'je oepys2ngva itre. 60.* "a unin hace la #uerza" he'je ikat-joviva. 61.* "a suerte aroko'@nte" he'je viudo pyahu. 63.* Gba'iko la oik4va" he'je iak2me okiva. 65.* Gba'iko ja'ta" he'je ie'@ng=va. 66.* Gba'eichakuiko k4a" he'je hyeguasuva'ekue ikpe. 67.* Gvapiko pva" he'je i*celoso*va. 78.* Go/iko reikuaapta" he'je CuaiCui nomombe9usir/ hi'o. 7).* Gba'e poltica*iko k4a" he'i colorado ho'r/ preso. 7,.* +andado no es culpable" he'je tahachi oinup2r/ is(pe. 7..* +ala junta" he'je ita'(ra tie'va. 70.* Gar2iko che aj*apura*ta" he'je ne9-ra omen&va. 71.* Go/iko ree'@" he'je kambuchpe iak2pa'2va9ekue.

73.* Gvapiko oimo'2ta" he'je CuaiCui velorio*hpe. 75.* Gba'iko re'useve" he'je omyatain&yva9ekue i*santo*pe angu'pe. 76.* H&achero'yivoi" he'je ip4ncho sabana*va. 77.* H&aip4ri uma" he'je i*almasen*'va. )88.* H&aha'imbo a*tenta*va'er2ra'e" he'je imna poch(va. )8).* 'jetu9u k4va" he'je ciego oka'=r/. )8,.* H&e py'a oity yv(re" he'je jagua calesita*hpe. )8..* Ao hay vuelta que dar" he'je apyka po9i po'i ri okva. )80.* H&aip4ri apuro" he'je kure mboguataha. )81.* H&aip4ri has@va'r2 chve" hei n&aje ati':. )83.* H&aha'evoi ku ha'usepvakuri" he'je asado*hgui oemos@va'ekue. )85.* H&apeichaCuar2ingokuri" he'je imna ka'=va. )86.* H&e rogapeguaichkena eean&u" he'je omos@va i*suegra*pe. )87.* H&aip4ri jagua tappe" he'je mbarakaja oho javer/ avin*pe. ))8.* Haha'2r/iete" he'je hembireko oinup2va chupe. ))).* H&aip4ri #orma" he'je angu'pe okva. )),.* H&aheti pero n&o*#alt(*i" he'je hembireko pete-va. ))..* H&aha'i ajaposgui" he'je peluquero ne nambi kyt-r/. ))0.* H&aikuai mo/guipa aepyr:ta" he'je aipo chipa apu9a ho'=va. ))1.* H&aha'i aa por2" he'je demonio oma9@r/ ijehe espejo*pe. ))3.* H&aip4ri ni ainup2va'er2 hese" he'je santo yvyra n&ive ipoch(va. ))5.* H&aip4ri peligro" he'je kachke oi jav ka'agu(pe. ))6.* Herehe&useivongo pe ha'va n&ve" he'je oporomongetakuaa'va. ))7.* H&aja'=i peichapichante" he'je ciego oje'ukr/ chupe Iapatu plantilla.

),8.* H&arek4i ni angelto resa jopy haCua" he' velorio*hpe ojerre/erva. ),).* H&erehnte" he'je jatevu. ),,.* +nke chembopuka" he'je h2i de ro ram4va. ),..* H&aip4ri mba9eve jahechava'er2" he'je hetyma per/va. ),0.* He9-ra aguerovia" he9i mon&aha oemon&r/. ),1.* Dagujepe n&o'usi" he'i n&aje mbarakaja. ),3.* H&achi" che p4nteJ he'je ipopin&va. ),5.* Aatural" he'je iak2 cuadrado*va. ),6.* H&aha9eihna kavaju manso" he'je hen&a oipy'akava'ekue chupe. ),7.* !ane*quebranta*kuaaitpiko n&e" he'je arriro ikomi oemboi jave henon&pe. ).8.* !a'aguata" he'je imna kat-va. ).).* Kjap4ne" he'je imemby tie'va. ).,.* K*rrend*guinte n&opima" he'je imna pir=va. )...* Kikova'er2 oikopma" he'je ikpe hyechiviviva'ekue. ).0.* Kepyr:ma pe jehe'a" he9ije panadero. ).1.* >ora*nte ipu n&aha9i ao" he'je carcelero. ).3.* Kpa y" he'je oterereva'ekue ygpe" ysyr(pe. ).5.* 2tra vuelta*pe" he'je ijajura at2va. ).6.* Eva n&ejorne" he'je oka'=va mon&ahare. ).7.* Eeichapevta mante" he'je oikokuaa'va kavaju ri. )08.* Buro*ite" he'i kamby repyme9@ha. )0).* Lapy'ami Cuar2" he9je imna sa'yj=va. )0,.* Lapy'ar/ Cuar2nte" he'je aipo kavaj=pe omomaiteiva'ekue. )0..* 'ueo imposible" he'je jagua ohechr/ ikpe asado.

)00.* Buicha rejavy" he9 hetyma yvyrva jagua oisu'=r/ chupe. )01.* El ?nico que me queda bien" he'je ijao pete-va. )03.* Mpeamntejepe" he'je pl(ta puruha. )05.* +rriro ak2ne #s#oro. )06.* +rriro tavy mbo9ehra mna. )07.* +rriro guata chki chki chavurro. )18.* +rriro rembe puku kavaju uhi. )1).* +rriro vai pombro sapatu. )1,.* +rriro juru akua ati': kavaju. )1..* +rriro ajura jare cocina horcn. )10.* +rriro ak2 chara pitogue raity. )11.* +rriro pyta jeka laguna*kue. )13.* +rriro sin esperanza CuaiCui rumby. )15.* +rriro rekorei lapiz de color morot-. )16.* +rriro tavy vaka <hko. )17.* +rriro tavy pira laguna. )38.* +ikomnte galleta*icha CuaiCui jur=pe. )3).* +rriro ak2per/ avatisoka. )3,.* +rriro jurumme cacerola. )3..* +rriro rova cha'- plata alcancia. )30.* +rriero molde vai arpa ryru. )31.* +rekopaite mit2 vacha. )33.* +emona yv(re hesehpe kure j*agarra*hicha. )35.* +jereparei hese jagua katupyr(icha.

)36.* +rriro rekorei avin bocina. )37.* +rriro ky'a kurekeha. )58.* +rriro costilla vera 'an +iguel. )5).* +rriro piru mbarakaja jyva. )5,.* Fo mba9e i*der,cho asy mbokaja mtaicha. )5..* Escopeta cao*icha ijurune. )50.* NuaiCui vai estribo yvyra. )51.* Gba9e ryaku2 asy guyra'i mbichy. )53.* NuaiCui aa demonio jagua ar/. )55.* He mba9e h: vera pombro bota. )56.* Gba9e rague'pa mberu ka'aguy. )57.* Aesa'ipaite mbarakaja #a &4seicha. )68.* ;usto*ite kavara rembicha. )6).* Auguaitpe chipa roricha. )6,.* F4va katu heraku2 ka'a por2icha. )6..* Ao'ys2 asy oman4va pypyticha. )60.* F4va iak2rakuve gorra de lana*gui. )61.* Fo mba9e ikar@mba sevo'i rapicha. )63.* F4va katu ikua guasu bombi##a &e #ata*icha. )65.* 'juruvyrei turco valija*icha. )66.* F4vango i*retovado*ve akanina kur=gui. )67.* H&e arriro ay t2i rasy. )78.* F4vango ijyva puku oik4vo tup2mba9ejraicha. )7).* F4va katu ipopoh(ive comisin garrote*gui.

)7,.* F4vango ikyrave an&(pe ho9ava9ekugui. )7..* H&e arriro avuku e9@papra joguaha. )70.* 'pot- hasy man&uvi tyguicha. )71.* '*tro por2ve naranja ak(gui. )73.* 'py un l(do*re jagua kar@icha. )75.* Fua ku'a po'i mbaraka. )76.* 'juku'avu oemuavicha. )77.* 'juru ram4vaicha okaru. ,88.* F4vango ojereve jagua piru en4gui. ,8).* Fua ret(ma kar@ kavaju calesita. ,8,.* Furur=icha hopepi ruru. ,8..* Fure rembi'=icha n&oje*respeta*i. ,80.* Fua ay paraiso poty. ,81.* 1argo de conciencia*icha ipoh(i. ,83.* F4vango i*caprichoso*ve kurur=gui. ,85.* Kvecharague uharicha chey'uhi. ,86.* Furera9ymimcha n&opyti pete- hen&pe. ,87.* F4vango ijayvuve lorto aragui. ,)8.* +rriro sa'yju gallo mim4i. ,)).* Git2 resa s@ gui puntero. ,),.* F4vango i*catlico*ve mbopi tup24gui. ,)..* Gbytpe por2 poncho jur=icha. ,)0.* Git2 ak2hat2 avatisoka. ,)1.* Git29i rova morot- chipa ko'@ngue.

,)3.* +rriro h: era barato. ,)5.* Git2 rye chigua kururu petka. ,)6.* H&e arriero r2i ky'a trapiche. ,)7.* He mit29i sa vera mboriahu caldo. ,,8.* Git2 resa'i vuelto*kue. ,,).* Ha ne mit29i sa'yju CuaiCui rumby. ,,,.* Ha ne mit29i sa9yju 6anco Aacional :omento rok@. ,,..* F4vango inan&ive ropero pyah=gui. ,,0.* H&ai*lado*i py'aras(icha. ,,1.* He mba9e rapykuere9 avi4n. ,,3.* F4vango n&aip(i ni naiak2i mbarakaja purahicha. ,,5.* H&ache'rai aguacero*icha. ,,6.* F4vango anemboropeh(i chvurro carrera*icha. ,,7.* F4vango an&ejuka9asy kyse ap-cha. ,.8.* Fo92vango ojo'upa ikokue'vaicha. ,.).* F4vango oe'@mbarei tembirekokuicha. ,.,.* +ni rejepy9apy k4vango oman4ta ijuru rupi piricha. ,...* Kkirir- heseve i*tr(go guas=vaicha. ,.0.* F4vango hostia*icha ipiru ha imorot-. ,.1.* Kparei vaka piru orair/icha. ,.3.* Kvera por2 ynambu rupi'icha. ,.5.* Kjva che pico*re na*perdona*i he9je #oro. ,.6.* F4vango oguatamnte plata vacha. ,.7.* Kpiriri ha opororo takuaty jekicha.

,08.* Kjehevi'o hese kvaicha. ,0).* F4vango pyt: ha okma ryguasu kur=icha. ,0,.* F4vango oiko n&e pytre espuela*icha. ,0..* Erupi" Erupi ma#evo*icha. ,00.* Baipor2kena ku pa'pe Cuar2icha. ,01.* Binguino revcha ho'ys2 por2. ,03.* Brensa yvyricha n&ejopy. ,05.* L2ingohpe mbopcha. ,06.* !an&u guas=icha oguata sambo sambo. ,07.* +rriro resa guasu itav(a bodoque. ,18.* +rriro molde' itav(a kas/. ,1).* +rriro vai kururu embo'y. ,1,.* +rriro rova kucha'2 tuja sapatu. ,1..* F4vango ipukuve terere domingo*kugui. ,10.* +rriro vai pombro de da. ,11.* +rriro rekorei miltar retirado. ,13.* +rriro tova jepoka kuman&a pire. ,15.* F4vango ojaparo hat2ve tro mocho*gui. ,16.* Batain&(icha i*derecho asy. ,17.* +rriro rova ky'a opon(va ao. ,38.* >umedad*icha oj*agarra*pa. ,3).* F4vango okambuve vakara'y guacho*gui. ,3,.* F4vango oky javnte ojahu ku ynamb=icha. ,3..* +rriro ha kururu pete- hora*pe os@.

,30.* +rribeo ha jagua ijara9va ohohpente ovy'a. ,31.* A buen tiempo ha rico rajy ko'yguguinte jajavy. ,33.* +ma ko'@ ha CuaiCui plagueo todo el da*r2ma. ,35.* 8esquite ha ju'i araka9eve n&opvai. ,36.* H&aip4ri enemgo mich-va he9i #utbolista. ,37.* 'tav(vagui araka9eve n&oik4i karai. ,58.* El maestro sabe lo que hace taitavyrajepe. ,5).* 6uen da ningo n&aja'vai ko9@ mboyve. ,5,.* Callo sin espuela n&aha'i gallo. ,5..* NuaiCui por2 ha mboriahu kane'/ngue hasy jajuhu haCua. ,50.* Cracias jakarupa riregunte. ,51.* NuaiCui op@ jave has(ma ojoapy por2 haCua. ,53.* Ao'ukuava ho'u are. ,55.* 'puk=va katuete ikar@se. ,56.* 'jap=vante i*testigo*va. ,57.* Dahekva jajuhu. ,68.* Daipotvango jajerureva9er2 an&e juru rupi. ,6).* Dagua'i katuete oguah=va mbyjre. ,6,.* Daguarete ra'y iparajeymanteva'er2. ,6..* Dagua rye ha pa'i bolsillo araka9eve nahenyh@iva. ,60.* Dagua ha Earaguy n&ojav(iva hape. ,61.* Dagua chavguijepe oiko gaucho h4gape o- jave. ,63.* !e9@rei araka9eve n&opi. ,65.* Farcha con karcha mante oohe'kuaa.

,66.* Fua por2 ha p#ta o- rire n&e p4pente erekuaa hese nemba9eha. ,67.* Fua okra ha ryguasu oho Earagua(pe oje'uhaCunte. ,78.* Fua ha kure n&ovy9i oikopor2hme. ,7).* Fa'u ha #arra*hapeguare n&oiki. ,7,.* Fo'ygua ha encomien&a emboherava9er2 oCuah@ haCua Earagua(pe. ,7..* Fua ha arco ah2nteva'er2 sapy9areir/ Cuar2. ,70.* Fua ha kavaju juru9at2" nepy9akang(r/" n&ereraha n&ererahasehpe. ,71.* Fua ka9u ha kure ensillado n&aipor2ivonte. ,73.* 1uenta ha jare ani reguereko are. ,75.* Fua ha kurera9y rembovare'r/ ha9e nan&ekuai. ,76.* "iga*pe jakare jepe ojahogva. ,77.* Gboriahu ha jagua piru ak4inte hekove rosO. .88.* Gbarakaja araka9eve n&okiva dos veces. .8).* Gboriahu ryCuat2 ha jagua osamentero mavavre n&ojepy9ap(i. .8,.* Gboriahu emen&a ha jagua uCuait- katuete opa orair/repe. .8..* Dasyho ha mboriahu pochy mbohapy rante hi9are. .80.* Kpurahiva ha san&ia pire ojovaremante omaava'er2. .81.* Gboriahu ak2remante aratiri ho'va. .83.* Git2 oike mbo9eha4pe he'i haCua n&ve n&etavyha. .85.* Pehohpente mboriahu ra@teve oguap(mahina oporoha'ar/. .86.* <havurro ri jejupi ha mango je'u tapicha hetahpe n&aipor2i jajapo. .87.* Gboka n&oikuaiva ijrape. .)8.* Gboriah=ngo n&aikat=i hasykatu are. .)).* NuaiCui ha man&arina n&aikat=i ja'u emi.

.),.* Ea9i contribucin ha mbarakaja pyap@ n&ojahechvai araka9eve. .)..* +ariscador katupyry sarambma ojapo mok/i bala reheve. .)0.* Gbarakaja ha mboriahu r4ga n&okivai mok/i jey. .)1.* Gb4ire neman&u'a javer/ mante o=va. .)3.* !emen&a niko n&ajajap4i aneao. .)5.* Gboriahu araka9eve no-mbiva. .)6.* Gboriah=nte hesa'yj=va. .)7.* !an&y morot- ha mboriahu mborayhu n&ojehechavi. .,8.* H&e costilla mante nembo'e. .,).* +jepe n&ovy'i mit2 hetahpe. .,,.* Gavave nopyr:i aja an&e p(rente naan&epoch(i. .,..* 2lla9i tatpe ha e9@ emi n&oguer=iva mba'e por2. .,0.* Kmen&va ojopoise ha omen&a'va katu omen&ase. .,1.* Kguerekokuava oguereko mok/i. .,3.* Kitypeipor2va katuete imna por2. .,5.* Kuvavape ouvaipavonte. .,6.* Baraguayo araka9eve n&okuar=iva ha'eo. .,7.* Broblema ha bigote an&nte jajapo. ..8.* Bolca ha locro opavavpe an&erupytypa. ..).* Eira guasu ak4inte ho'u pira'pe. ..,.* Peimi guive" tovajepete jepe ou por2. ....* +etegua ha poncho chara anembyak=va. ..0.* Ea#a&ar ha sombrero ipyahu ajnte an&e*estorba. ..1.* Logue ha mbarakaja py'a nan&nte o*#arrea*va.

..3.* 9oro vante iemoare por2. ..5.* Bata're n&aip4ri tatat-. ..6.* Qaka pir=pe remopu'2 ha n&ekutu. ..7.* Q(ro ha yvyra kar@ araka9eve n&opamo92i. .08.* Pemakanea ha a*arregla*ta n&ve n&e jagua koch/. .0).* +nike repyr: che c(llo*re. .0,.* +ni rerova n&e ajaka n&e rapicha ak2 ri. .0..* F4vango i*paraguayo*ve man&i'4gui. .00.* Espuela*ngo hovimanteva'er2. .01.* ?speranIa araka9eve nahav@i. .03.* H&aip4rir/ che ren&aCua gancho*rejepe akne ku kure ak2nguicha. .05.* Byerasy ha CuaiCui sapy'aitemjepe n&aipoti. .06.* F4vango hova kyhyjeve chavurr4gui. .07.* '*hacha*kue ho'a ip(re. .18.* F4vango hovasyve tape ykpe okakvagui.

e'joapy oombojojva
'kyrave jagua mon&a jur=gui

Frases comparativas

Est ms gordo que boca de perro ladrn En las carniceras rurales, lo que mejor alcanzan los perros que merodean son las gorduras apartadas.

Gbokaja ha mboriah=renteko aratiri ho'va


Slo por el cocotero y el pobre caen rayos Es empleado principalmente para sealar la desproteccin del pobre, o para responder a una advertencia que se tendra muy mala suerte si eso ocurriese.

Fua kuimba'e're ha jepe'a tata're marver n&ova#i


%a mujer sin hombre y la le!a sin &uego no sirven para nada Una broma machista.

Dagua ehe'icha ikyre'


Est tan animado como rascadura de perro

!anihme aiko" jagua inambi ras4vaicha


*ndo a las corridas) como perro con gusanos en la oreja Al no poder sacarse los gusanos, el perro corre locamente como para calmar la molestia.

Eombro" kachivo" ha kua n&ahapykuere jekuavai


El pombero) la canoa y la mujer no dejan rastros visibles ndica la discresin de la mujer en sus travesuras. El pombero es un ser mitolgico muy sigiloso, que gusta del tabaco y del aguardiente.

EytR ha ake" ryguasu kur=icha


*nochece y duermo) como gallina clueca Usado generalmente como e!cusa para no asistir a un evento nocturno.

'po aku eimo' CuaiCui pichyha


.iene la mano caliente como en&ermera de viejas "a #uncin principal de una en#ermera en la cultura guaran era hacer #ricciones con ung$entos o lociones medicinales% era una &#riccionadora&.

Kman4ta ijuru rupi" piricha


Morir por la boca) como un pe0 'e dice del charlat(n, que no se cuida lo que dice. El dicho en espaol equivalente es &El pez cae por la boca&.

Lambo sambo" an&uguasu ancha


* grandes saltos) como la corrida del avestru0

'eala algo que no se hizo )o que no se haga* de #orma continuada, como talvez debera ser, o se acostumbra hacer.

Furur=icha" typychpe oemos


3omo a un sapo) con escoba se le e4puls ndica la #orma deshonrosa en que alguien #ue e!pulsado de un lugar.

+hupytyha peve ha'u" ku kavaju is mbyk(vaicha


3omo hasta donde alcan0o) como el caballo de cuerda corta Al caballo se le suele dejar con una cuerda larga a un poste, para que pueda pastar.

<he sogueve kurusu #guagui


Estoy ms pobre que cru0 6de di&unto7 a legua 6de distancia7 +uy utilizado como e!cusa de no adquirir algo. El vocablo sogue indica pobreza temporal de dinero, o iliquidez #inanciera para una situacin determinada% si la pobreza es tambi,n en cuanto a bienes, es mboriahu. "a legua es una medida de distancia, equivalente a unos -,-. /ilmetros. Es costumbre campestre paraguaya poner una cruz donde ha #allecido la persona, por m(s de que su cuerpo no ha sido enterrado en ese lugar. "a &pobreza& a que se re#iere por tal cruz, es que est( descuidada.

'kar mba" sevo'i rapicha


Est lleno de curvas) como camino de lombri0 Aplicado a cualquier objeto cuyas curvas o de#ormaciones molestan.

Gbykyve kure pyvogui


Ms corto que patada de cerdo Aplicado a personas de baja estatura, o como reclamo por la escasa e!tensin de algo )en espacio o en tiempo*.

Q=rro ha kate n&opivai


El burro y el elegante no se apartan 6del camino7 'e suele usar para sealar despectivamente que no se le da paso, o bien, es dicho por el que tozudamente persiste en su idea. El burro no era conocido por los guaranes, pues #ue introducido por los espaoles0 lo mismo ocurri con el caballo )kavaju*, la vaca )vaka*, la oveja )ovecha* y la cabra )kavara*. 1uriosamente, mburika )&mula&* no parece ser un hispanismo.

Kjekuaave v=rro ras gui


Es ms conocido que llanto de burro 'e usa para e!presar la #acilidad de reconocer a alguien, por sus mani#estaciones incon#undibles.

+hahpe ahapma" ku jatyticha" che rogami reheve


*donde vaya voy completo) como el caracol) con mi casita 'uele utilizar alguien con mucho equipaje a cuestas, a modo de e!cusa graciosa.

Gbarakicha iku'a po'i


.iene cintura peque!a como guitarra Una #rase de galantera masculina.

'vaive japaro pyhargui


Es peor que vuelco nocturno 6de veh1culo7 Es un juego de palabras, pues ivaive tambi,n signi#ica &es m(s #eo que&. Esta #rase se suele usar para e!presar la #ealdad de un rostro, o de un trabajo.

Kpurahi asy... eimo' hembev4va


3anta melanclicamente999 como uno de labios leporinos En espaol carece de gracia, porque se trata de un juego de palabras% asy )a#,resis de hasy*, signi#ica tanto &tristemente& como &con di#icultad, mal&. "a pausa )puntos suspensivos* hace pensar en su primera acepcin, pero luego resulta evidente ser la segunda.

Ke' mbarei" mboriahu ryicha


:abla en vano) como pan0a del pobre Empleado para menospreciar la opinin de alguien, o lo que sea que haya dicho.

Gborayhu ha kuarahy aan&u're an&e rapy


El amor y el sol nos queman sin darnos cuenta

Kmen&va ha vaka rugui" peteS tevi rinte omano


<uien se casa y la cola de vaca) mueren sobre un solo culo

+rrivo ha jagua arriro ohohpente ovy'a


El &orastero y el perro callejero adondequiera que vayan estn bien

+rriro emongeta ha jagua embojaru" poro'=pe mante opa


3harla entre hombres rudos y juego entre perros) siempre en se4o acaba

Kka'=va ha mbokichi'Sha oguatahrente voi okar=va


Es normal que el borracho y la sierra coman andando Guata signi#ica tanto &caminar, andar& )un humano o animal* como &#uncionar& )una m(quina*.

Fuarahy ha pirapirre n&aikat=i amaa are


+or el Sol y el dinero no podemos mirar por mucho tiempo 'eala que los negocios en e#ectivo son m(s r(pidos )obviamente, no se re#iere a negocios por nternet*.

Haopamba'i ja'va aetegua" ha naopamba'i ja'=va he


=o todo lo que decimos es cierto) ni todo lo que comemos es rico Utilizado como e!cusa graciosa ante algo que se ha dicho sin querer )o se ha mentido*. 2tro uso es para desacreditar algo malo que otro ha dicho, principalmente en son de compasin hacia el a#ectado.

Gboriahu men&a ha jagua uvitS" orairpe opa va'er


3asamiento de pobres y encuentro de perros) han de terminar en pelea Un comentario muy empleado ante las desaveniencias maritales.

Qai vai" po'aricha


6:echo7 a medias) como para suerte +mm... 3ser( que los trabajos mal hechos traen suerte4. 56ah7, se re#iere a que si algo mal hecho sale bien, ser( por pura suerte.

Furur=icha hopepi ruru


3omo el sapo tiene los prpados hinchados

Bekove vai" kururu embo'y


+ersona &ea) 6como7 sapo parado

Bekove rova ky'a" mit poy kas


+ersona de rostro sucio) 6como7 pantaln de ni!o que gatea

Ke' mbarei" tembirekokuicha


:abla en vano) como e4?esposa

Ao'ysve pinguno revgui


Est ms &r1o que culo de ping@ino +uy utilizado vulgarmente cuando se quiere resaltar la baja temperatura de una bebida )en especial la cerveza*. 'e asume, pues, que los ping$inos pasan sentados la mayor parte del tiempo.

Fam#io akanun&=icha hoy'u


Aebe como camello a&iebrado 1uando se quiere e!presar que el amigo ha acabado muy r(pidamente su copa.

Qakara'y guchoicha okambukuaa


Sabe chupar como ternero hu$r&ano El mismo caso del anterior.

:a ko'-a) !e'2nga joparpe999 Git rimbyte" Fa'asapa tranquera

H ahora) dichos en yopar999

=i!o con diente &altante) 6como la7 tranquera de 3aa0ap 8icho muy conocido en esa zona, pero cuyo origen casi se pierde en el pasado. 'e dice que alguna vez e!isti una &tranquera& )portn consistente en cuatro o cinco tirantes transversales desarmables* a la entrada de la actual ciudad de 1aazap(, a la cual siempre le #altaba uno de esos tirantes.

Kiko hat ha iper" bicicleta anihicha


Es velo0 y est pelado) como bicicleta de carrera

2tro juego de palabras% oiko hat es una e!presin popular que equivale a &es insistente de manera molesta&, mientras que iper tambi,n signi#ica popularmente &est( #alto de recursos&. Esta #rase es empleada contra alguien que insiste mucho en una idea sin #undamentos .

'kyrave cocinera guchogui


Est ms gordo que amante de cocinera En guaran, &cocinera& es tembi'u apoha.

Yvytu poniente ha viuda noearma reriva


El viento del oeste y la viuda no suelen prepararse en vano Una #orma correcta es Yvytu kuarahy reikehgui ha imenave'va noembosako'i reriva. 9ambi,n es usual y aceptable decir ponte por &poniente&.

!eani ha barajahpe" m(ante la ova#va


En la carrera 6de caballos7 y en el juego de naipes) slo cuentan las ma!as Ambos son los juegos de azar m(s empleados en zonas rurales. &+aa& es katupyrykue )si es con buena intencin* o bien pokar )si es con mala intencin*0 un neologismo traduce &naipes& como kavaju para. 1on esto, podemos re#inar el dicho% !eani ha kavaju parahpe" pokar nte ova#e... 3o me dir(s que estos jugadores son santos4. $o%

Gboriahu ha baraja tuja noSmbvai voi mramo


El pobre y la baraja vieja nunca estn completos :rase de ;ulio 1orrea, dramaturgo paraguayo.

'katu lbrope n&etavy" pero m(ape nearan&u va'er


+uede que seas ignorante en cuanto a libros) pero de ma!as has de ser buen conocedor En una cultura de tradicin eminentemente oral, los libros no eran importantes. 'e ha introducido el neologismo aran&uka para &libro&, por lo que podemos sugerir una versin castiza% 'katu aran&ukpe n&etavy" hkatu katupyr(pe nearan&u va'er.

"orito aracha ijayvu


Es tan barullento como Jlorito de las nubesJ El lorito arai )&lorito de las nubes&* es llamado as por hacer mucho barullo en das nublados. Esto suele emplearse generalmente hacia una mujer charlatana.

6odqueicha oiko pe mitkua" oehun&i guyra rapykuri


3omo bodoque anda esa muchacha) se destruye detrs de los pjaros Una crtica al comportamiento de alguna mujer. Aqu &bodoque& se usa en su acepcin de proyectil de honda )usado para cazar p(jaros*, que en guaran es ay'u akyt. 2bviamente hay picarda, pues en cuanto a la muchacha se re#iere a otro tipo de &p(jaros&. $o%

e'nga ha emoe'

Proverbios y consejos

Eo'a ha ita n&ajaheki" aepysangnte hese kura


%a suerte y la piedra no las buscamos) slo trope0amos con ellas Una manera de consolar al perdedor, o desalentarlo a seguir jugando, en un juego de azar.

Pemur rehupyt(ne
Si le sigues lo alcan0ar1as Usado en el sentido de &'i quieres podras lograrlo&.

Duru he' ha e' ngat=gui rejere va'er mombyry


Iel adulador y del charlatn debes desviarte lejos

PetS va'er remon&a haCua" n&aha'i remba'apo haCua


Ieber1as avergon0arte de robar) no de trabajar 'e usa para dar (nimo, ante un trabajo desagradable o de poca paga.

Go'gui n&oik4i puru'a" jo'guinte


+or creerlo no hay embara0o) sino por encimarse 'e usa contra quienes se de#ienden de su error con #rases que empiezan con <he aimo'... )&@o cre que...&*, como analoga meta#rica de una reprimenda a una jovencita que ha quedado embarazada &sin creer que ello ocurrira&. Bodra pensarse que la idea que transmite es &"a suposicin es el origen del #racaso& )mmm... no recuerdo en qu, pelcula o esta #rase*.

's(pe ohayhu'vako n&ova#i menar


<uien no ama a su madre no sirve para esposo +odernamente, menar se traduce directamente por &novio&, pero no en el sentido de esta #rase.

Fumengo nereeme' terei va'eri" reipotro n&erayhu are


=o debes entregarte mucho a la mujer) si quieres que te ame por mucho tiempo

H&erova'at va'er kua n&e rayhu haCua


Iebes ser caradura para que la mujer te ame

Kmen&asvare rejepy'apy' va'er" mokive n&aha'i n&epohi Cuar


=o debes preocuparte por quienes quieran casarse) ninguno de los dos dormir contigo 2tra versin del conocido adagio &Ao contradigas a quien quiera casarse, ni a quien quiera comprarse un coche&.

Guyra jepe ojapo ra haityCua" ha upi ombo'a


:asta el pjaro hace antes su nido) y luego pone huevos Decordatorio para quien no ha tomado las precauciones necesarias, ante alg?n caso importante... o para el caso espec#ico en que t? te est(s imaginando. $o%

Dagua oar jepro" n&oporosu'uvima


Si el perro llega a ladrar) ya no muerde Una versin del conocido re#r(n &Bedro que ladra no muerde&.

Daguarete ra'y ipara je(mante va'er


El cachorro del jaguar ha de ser overo tambi$n +ensaje similar al de la #rase &8e tal palo, tal astilla&.

Fva ijeraramo" ipochy katuete


Si la abeja tiene miel) seguro se pone brava Una recomendacin de respetar los bienes ajenos.

Daguko an&e py'a kuaa


El perro conoce nuestro estado de nimo Aparte de ser utilizado en #orma te!tual, tambi,n se usa cuando una persona a quien no estimamos reconoce el buen tino de nuestras acciones. El perro, a pesar de ser un animal muy apreciado por su #idelidad, siempre )3quiz(s injustamente4* se le relaciona con personas poco gratas.

Furnte oehe'i he'i ha oen4ma


Slo al cerdo se le rasca y ya se acuesta Un recordatorio de que no todos aceptan adulaciones.

Gberu hov(nte ombo'a oimehpe rei


Slo la mosca a0ul pone huevos en cualquier parte Decordatorio a ciertos hombres que... bueno, pues que... s, eso mismo que est(s pensando. $o%

Dagua n&eregueru va'eri n&e r4gape" n&ererek4ir hembi'ur


=o debes traer perro a tu casa) si no tienes para su comida Una recomendacin de tomar precauciones necesarias para una accin.

Eira guasu ho'u katuete pira'pe


El pe0 grande seguro come al peque!o 'uele usarse como reclamo de que los ricos triun#an sobre los pobres, principalmente ante la justicia.

+rriro karia'y ha tatain&y" oembo'yhpe opa va'er


El hombre valiente y la vela) parados deben terminar Esto nos recuerda el re#r(n &Ao est( muerto quien pelea&, dicho con la intencin de insu#lar (nimo.

+rriro heko vava n&ive revy'asr" hasy n&e rembireko n&ive reiko por n&e r4gape
Si quieres alegrarte con los amigotes) es di&1cil llevarte bien con tu esposa en casa +mm... 3por qu, las mujeres no son m(s comprensivas, eh4. $o%

Kka'=va n&aikasopi mramo


*l borracho nunca se acaban las historias "os #amosos kso son historias graciosas o curiosas, que, aunque tuvieran un origen real, con la

narracin de boca en boca, muchas veces se tergiversan, por las e!ageraciones o los agregados, y #inalmente ya se apartan de la verdad original.

Da'useve reheve japoi va'er tembi'u" hevgui jepe


.odav1a con hambre debemos dejar la comida) por ms rica que sea 'i bien esta #rase se usa #ormalmente en su signi#icado te!tual, por razones de salud, hay veces que alg?n gracioso lo emplea en un restaurante como reclamo de que su plato #ue poco #avorecido.

Bembi'u por jepe anembyaju ja'uetereramo


*un la buena comida nos da hast1o si comemos mucho Decomendacin de ser comedido en la e!tensin de algo, por bueno que sea. Aos recuerda el re#r(n espaol &'i bueno y breve, dos veces bueno&.

+ni reipota nemba'e'va" pe nemba'vanteko nembovy'ahar


=o desees lo ajeno) slo lo tuyo es lo que ha de hacerte &eli0 +e recuerda al re#r(n &Ama lo que tienes, no lo que deseas tener&... 56ah, todo bien, me retracto7... no es ning?n re#r(n, sino slo una #rase que me sali como &traduccin po,tica&. $o%

+ni remombe'u mba'eve rehecha por're


=o cuentes nada sin verlo bien

+ni ere mba'eve tapichre reikuaa por'r


=o digas nada del prjimo si no lo sabes bien

+vave katupyry najaroyr va'eri


=inguna habilidad ajena debemos menospreciar

Funta ha jare nerembo'are va'eri


Ieudas y suciedad no debes tener por mucho tiempo 'i bien &deuda& en guaran se e!presa por me' va' raha, este hismanismo )por &cuenta&* ya est( muy enraizado.

Gar ambue mba'va n&ahas(i jahecha


%os de&ectos ajenos son &ciles de ver En guaran no e!iste un vocablo propio para &#(cil&, por lo que esto se e!presa negando su antnimo )n&ahas(i, &no EesF di#cil&*. En #in, este dicho me recuerda la conocida #rase &1ualquiera ve una paja en el ojo ajeno, pero no la viga en el suyo&.

Aeko porvako ojehayhu oprupi


%a buena gente es querida en todas partes

Aetr machu kura" mbaipy jepe nahati


Si hay muchas cocineras) ni la polenta endurece E!presa que cuando hay muchos maestros, es di#cil el acuerdo entre ellos.

Aogaygure oe' vava" ha'nte oemoheraku vai


<uien habla mal de su hogar) se rebaja por s1 solo

'kuenta'vante heta
%o que no conviene es lo que abunda 'e re#iere a las tentaciones o los entretenimientos in?tiles, y hasta prohibidos, que son los que abundan. El hispanismo kunta )de &cuenta&* se presenta aqu con una acepcin que no e!iste en el espaol.

A4ga mombyr(va oCuah voive katuete atyhpe


<uien vive lejos seguro llega ms temprano a la reunin ndica que siempre se pueden tomar precauciones necesarias ante la adversidad. 6ien, aunque a veces esto no resulta ante lo imprevisible... en todo caso, es una #rase optimista. $o%

Dahahpente peteScha an&e rekove


*donde vayamos nuestra vida es la misma 'eala que sin importar el lugar, debemos guardar la postura, o bien, que uno no puede &escaparse& de uno mismo. 'e suele utilizar tambi,n en el sentido de que, no importando cmo estemos vestidos en determinado evento o reunin, los dem(s saben qui,nes somos seg?n nuestra propia personalidad y conducta de vida.

Bekotev ko nembova#e
%a necesidad te hace hbil Equivalente del re#r(n espaol &"a necesidad es la madre de las invenciones&.

!aikotev va ren&peko jahva


:emos de ir junto a quien necesitamos Es muy utilizado, pero de di#cil traduccin directa. Est( dicho en el sentido de que debemos ir nosotros junto a quien hemos pedido ayuda )o a quien habramos de pedirlo*, y no esperar que ,l venga a nosotros porque ya lo pedimos )o que reconozca nuestra necesidad sin pedirlo*. El su#ijo ko )en rendaGpeG/o* aqu es muy signi#icativo, y es lo que di#iculta su traduccin.

!an&e rekove niko n&ajajogui


=uestra vida no la compramos Este consejo prioriza la vida sobre el dinero.

!an&e r4gapemante japytu'upa


Slo en nuestra casa descansamos bien Ao hay nada como la casa )o el hogar* de uno para la propia tranquilidad. Equivalente a la e!presin inglesa &>ogar, dulce hogar&. En guaran, la di#erencia entre &casa& y &hogar& debe obtenerse del conte!to.

!aha'arvako n&ousi
%o que esperamos no quiere venir E!presa que de nada sirve impacientarse, cre(ndose #alsas espectativas.

!ane mba'vako na memi voi jahayhu


%o que es nuestro no siempre amamos 'imilar a &'iempre se quiere lo que no se tiene&.

!an&mante jaikuaa mopa an&ejopy an&e sapatu


Slo nosotros sabemos dnde nos aprietan nuestros 0apatos De#iere a que la necesidad la conoce quien la padece, o que no debemos permitir que otros se inmiscuyan en nuestros asuntos. En guaran &zapato& se dice pyryru )literalmente, &envase de pies&, posiblemente un neologismo*, pero el hispanismo utilizado )sapatu* ya est( muy enraizado en el habla popular.

!ekuko nos porvai


El o&recimiento no suele salir bien Decomienda no o#recer ayuda, si no se nos ha pedido. Ao se re#iere a un o#recimiento de una ayuda que es evidentemente necesaria )potyv, lo que, por supuesto, deberamos hacerlo sin o#recerlo siquiera*, sino a algo que podra implicar el conocimiento de situaciones que posiblemente no se querra que supi,ramos nosotros eku*

Eirapirko an&ereko vai" jarek4r jarek4gui" ha jaipotr jaipotgui


El dinero nos trata mal) si tenemos porque tenemos) y si queremos porque queremos Un lindo juego de palabras.

Pejapo rirnteko remombe'u va'er


Slo despu$s de hacerlo debes contarlo 'e trata de una supersticin popular, que consiste en no comentar los planes propios hasta haberlos llevado a cabo. 'uele usarse tambi,n como sarcasmo, indicando que es poco creble que el interlocutor ejecute su plan.

Peme' vako reme' ma


%o que das ya lo das Est( dicho en el sentido de que no hay que esperar nada a cambio de lo que uno da.

Bata're tatatS nopu'i


Sin &uego el humo no se levanta 'ugiere que no podemos tener seales visibles de algo que no e!iste, o que no es concreto. 9ambi,n se usa en el sentido de atacar el origen )el #uego* y no su consecuencia )el humo*, lo que nos recuerda a &+uerto el perro, acaba la rabia&.

Kikehpe kuarahy noCuah i mba'asy


Ionde entra el sol no llega la en&ermedad Es costumbre rural dejar que el sol caliente la cama en alg?n momento del da, a trav,s de una ventana.

+te' opa mboriah=pe


+ere0a termina en pobre0a

Peiko va'er reman4tar Cuaricha" ha remba'apo va'er remano'tar Cuaricha


Iebes vivir como si estuvieras por morir) y debes trabajar como si no has de morir +ensaje del tipo &Hive el presente pero no descuides el #uturo&... bah, c?lpame si no has odo nada similar. $o%

Eirapire n&aja'=i
El dinero no se come 'i no hay alimentos, el dinero de nada sirve.

Daipotva" an&e jur=pe jajerure


%o que queremos) con nuestra boca lo pedimos &Bor la boca se pide lo que se quiere&, en el sentido de no mencionar cosas malas.

Gboka n&oikuai ijra


El arma de &uego no conoce a su due!o 8icho en el sentido de sealar el peligro.

Gbarakaja ha mboriahu r4ga n&okivai jevy mokiha


El gato y la casa del pobre no se queman por segunda ve0 Aprendizaje desde un error.

Gen&ko n&ajajap4i aneao


El matrimonio no lo hacemos solos Decomienda respeto a la pareja.

!e' emi ha japepo'i tatpe n&oguer=i mba'e por


:ablar a escondidas y una olla peque!a al &uego no traen cosas buenas

Kitypei vava naimna por mo'i


<uien barre mal no tendr un buen marido Una supersticin popular.

Q(ro ha yvyra kar n&opi mramo


.ontos y palos encorvados nunca acabarn

+ni rerovase n&e ajaka ava ambue ak ri


=o traslades tu canasto a la cabe0a de otro 8icho en el sentido de no culpar a los dem(s de nuestros problemas.

Fua ha kure membymi rembovare'r" n&oikuai ijra


Si a la mujer y al cerdito le haces pasar hambre) no conocen a su due!o

:a ko'-a) !e'2nga joparpe999

H ahora) dichos en yopar999

H&aja'i va'er T6uen 8a& ko' mboyve


=o debemos decir JAuen I1aJ antes de amanecer El mensaje es que no debemos prejuzgar% esta #rase es muy utilizada para criticar a alguien que lo hace. 8ado que en guaran el saludo equivalente es Gba'ichapa neko' , que es una pregunta )&3cmo amaneciste4&*, este dicho hace a la vez una leve s(tira al saludo en espaol, por ser una a#irmacin que da poco derecho a r,plica.

"gape" jakare jepe ojahogva


3on insistencia) hasta el cocodrilo se ahoga Es una versin de &+ira con qui,n andas y te dir, qui,n eres&. El t,rmino &liga& aqu tiene la acepcin paraguayista de &convencimiento por insistencia&, y es tan utilizado, que podramos incluirlo al guaran como otro hispanismo m(s, ya que no viola su estructura sil(bica.

Faraku ha kunta n&epoite rupi reedeligenci( va'er


El tu$tano y las deudas con tus mismas manos has de manejar El tu,tano )parte interior de los huesos, cuando se presentan en la sopa o caldo* se acostumbra sorber sin cubiertos. En cuanto a las deudas, se aconseja manejarlo sin intermediarios.

Bl(ta yvyguy rekko ombotavy ijuciovape" ha ipl(tavape omon&oho


%a bsqueda de tesoro enterrado enloquece al juicioso) y arruina al rico

e' embo vy'a haua mba'e rasykue


KSma hykuerme" man&i'4icha

Dichos para amenizar un problema

Ha est en su caldo) como la mandioca "a mandioca, raz reemplante del pan, se cuece en agua hirviente en unos IJ minutos. Esta #rase se usa en situaciones en las que, por m(s de que haya cambios, ,stos no a#ectar(n mucho el resultado previsto0 o bien, cuando slo resta esperar con optimismo.

H&ok(iramoko n&otyk(i" he'i h4ga soropva


Si no llueve no gotea) dice quien tiene la casa maltrecha Una e!presin de con#ormismo, a?n reconociendo el problema.

!e' ngicha" tape rupntema amohen&a va'er


3omo un dicho) ya por el camino hemos de encontrarle un lugar 'e re#iere a que siempre habr( una solucin al problema, y que ese inconveniente no detenga la prosecucin de lo planeado. +enciona al dicho porque a menudo se recuerda )o se crea* un dicho )del tipo he'i ...* para completar la #rase ya dicha.

Aague'ramo ambohagune" ha haguramo jahague'4ne


Si est pelado le pondremos pelos) y si tiene pelos lo pelamos :rase optimista ante un problema que se ve venir.

Garave n&oik4i" jareko kuaa guive moki


=ada importa) si sabemos tener dos Aunque suele usarse para minimizar un problema )normalmente, la rotura de algo que tiene duplicado para ser repuesto*, la #rase encierra una picarda en &sabemos&... que &tener dos& t(citamente se asume que se re#iere a amantes.

Lo'o vako amomyatyr pornte va'er


%a carne &ea slo tenemos que adobar bien Ao se indica obligacin de adobar bien, sino que con slo adobarlo, la carne ya estar( buena. En sentido usual, seala que las cosas pueden arreglarse, por m(s que slo sea parcialmente. 8e hecho, myatyr signi#ica tambi,n &arreglar, reparar&.

H&aip4ri ivava" naama' ir ojuehe


=o hay nada &eo) si no nos miramos uno a otro E!presin de optimismo.

H&aip(i ha naiaki" mbarakaja purahicha


=o tiene pies ni cabe0a) como el canto del gato

Fua ha kure oiko porhpe n&ovy'i


%a mujer y el cerdo no estn contentos donde estn bien 1uando por m(s empeo que se haya puesto, las cosas salen mal.

Git rembo'euka he'i haCua n&ve n&etavyha


*l ni!o le das educacin para que te diga que eres ignorante +ismo caso del anterior.

H&e rovasyve tape ykpe okakvagui


.ienes la cara ms triste de quien caga a la vera del camino

+jereparei" jagua katupyr(icha


Ioy vueltas y vueltas) como un perro &iel

Gba'eichakuiko k4va" he'i hyeguasu va'ekue ikpe


Fesultado de qu$ es esto) dice la que se embara0 durmiendo

H&e py'a oity yv(re" he'i jagua ka#estape


.e echa el alma al suelo) dice el perro en un carrusel

Kiko va'er oikopma" he'i ikrape hye va'ekue


%o que deb1a ocurrir ya ocurri) dice el que tuvo diarrea en su sue!o

:a ko'-a) !e'2nga joparpe999 +calcul( ventaja ana" he'i preso engrillado

H ahora) dichos en yopar999

Estoy pensando en ventajas) dice el preso engrillado Una respuesta de la manga, el colmo del optimismo. $o%

Accidente de trabajo" he'i kua reko vai ipuru'ramo


*ccidente de trabajo) dice la prostituta si se embara0a 'e emplea cuando algo sale mal en el trabajo, a modo de disculpas o de minimizar el error.

'#ormal aimo'a tuja oporomongetr


Es &ormal como un viejo que est seduciendo El t,rmino &#ormal& tiene muchas acepciones populares, aparte de indicar seriedad. 'e usa como sinnimo de &di#erente a lo esperado&, &problem(tico&, &raro&, y hasta &bromista&.

'va la cuadro" he'i kururu oma' ramo esp,jope


Est mala la situacin) dice el sapo al mirarse al espejo Un juego de palabras% se re#iere a &cuadro& como situacin, y tambi,n como uno verdadero.

'va la sit?" he'i iaka perva ro'(pe


Est &ea la situacin) dice el de cabe0a pelada en el &r1o

'va la crisi" he'i lorito mbichy okar=va


Est mala la crisis) dice quien come lorito asado

A m( que ivai" ipor gui


3uanto ms empeora) ms cerca est de mejorar 'e aplica en el sentido de &1uanto m(s oscura la noche, m(s pr!imo el da&.

A m( que ivai iporve" he'i tova ra'anga apoha


3uanto ms &eo es ms lindo) dice el &abricante de mscaras

e'joapy heta jevyr

Frases !e ocasiones varia!as

Famisa jo'nte ojekuaa" rambosa jo'a katu nahniri


Slo camisas encimadas se notan) no un doble desayuno nsistencia en la invitacin para acompaar al desayuno. En zonas rurales, es muy empleada la costumbre de repetir varias veces al visitante la invitacin a una comida, si ,ste se niega a aceptarla.

Buja ha tuj=gui tuicha ajere


Iel viejo y del barro por lejos me esquivo E!presin humorstica #emenina para quien la galantea, dici,ndole que es muy mayor para ella.

<he ambyaku y" ha ambue okay'u


Ho caliento el agua) y otro toma el mate Es una queja de quien hizo el trabajo, porque es otro quien se luce con ello. A menudo es usado tambi,n por el machismo, sealando su mala suerte porque despu,s de un largo intento de conquistar el amor de una dama, otro lo consigui #(cilmente. El mate es una bebida caliente de 'udam,rica meridional.

H&aip4ri mit vai is(pe


=o hay ni!o &eo para su madre E!presa humilde satis#accin por el trabajo hecho. 'in embargo, algunas madres lo usan en su sentido literal. $o%

Aa rire" he'i cambyre" javava trpa asaingo


H despu$s) dicen los pechos de la anciana) Knos movemos o estamos colgadosL E!presin de origen ignoto, pero que se acostumbra usar de respuesta cuando, ante una pausa en un relato, alguien pregunta &ha rire& )3y despu,s4*, o m(s #recuentemente, &ha uperire& )3y despu,s de eso4*. Aormalmente se dice &>a rire, heKi cambyre...& y ya se entiende, sin acabarse el dicho.

!aman4nte hi'rape
Mejor muramos en su d1a Usado como negacin de hacer algo peligroso.

Eo'a naaronasi" aroko' ntema


=o se nace con suerte) slo se amanece con ella Una indicacin de satis#accin por la buena suerte, o de queja por la #alta de ella.

Kkaruse'vapente oekuve' tembi'u


Slo al que no tiene hambre se le o&rece comida 'uede usarse cuando alguien desaprovecha una oportunidad que pudo resultar en algo ?til. Equivalente a &8ios da pan a quien no tiene dientes&.

Lan&ia kagu(re vokoiete n&ejuka va'er


%a sand1a con el vino te matar rpidamente Usado literalmente, y cuando se mezclan dos ideas contradictorias. El vocablo kaguy se aplica tradicionalmente a la chicha )bebida alcohlica hecha por #ermentacin natural del zumo de #ruta*, y por e!tensin, al vino.

H&e japepo gu(rupi ohasmane apere'a hna


+or debajo de tu olla ya puede estar pasando un conejo9 'uele emplearse para llamar la atencin a alguien que descuida su tarea )literalmente, que su #ogn ya se estara apagando*. En realidad, apere'a es el cobayo, o conejillo de ndias.

+pynguarenteko poh" tesa rei nahniri


Slo la abeja es remedio) ojos en balde no 6lo son7 Un juego de palabras intraducible. +pynguarei es una especie de abeja del g,nero 9rigona, cuya miel es medicinal. Bor otra parte, apyngua signi#ica &#osas nasales&, y por consiguiente, apyngua rei )escrito en #orma separada* singi#ica &#osas nasales en balde )in?tiles*&, que hace juego con &ojos en balde&. Esta #rase suele usarse contra quien mira a otros trabajar, sin aprestarse a ayudar.

Kemokua ko'Ca Fa#i... oguapy okuaru haCua


Se hi0o 6de7 mujer ahora 3arlitos999 se sienta para orinar :rase inicial con doble sentido% lo que se supone es que 1arlitos se comprometi o se cas )&se hizo de mujer&*, pero la segunda #rase presenta la sorpresa humorstica )&se hizo mujer&*.

Kk(tako ha ko jepe'a okpe. H&ok(intengo gueteri


%lover y esta le!a 6est7 a&uera9 Slo que no llueve todav1a 2tra #rase de doble sentido, con unos pequeos cambios. Bor autocensura no se traduce el otro sentido, pero s lo presentamos en #orma m(s clara% Kky tako" hako jepe'a okpe. H&ok(i tembo gueteri.

'porvako ojerovia iporre


<uien es lindo se con&1a de su belle0a Una clara indicacin de la e!istencia de la vanidad humana.

'vaimva hova at
El &eo es caradura Es la anttesis del dicho anterior. 2bserva que el in#ijo mi aten?a la palabra raz vai )&#eo&*, y hace que el aludido no se vea o#endido.

Fa'u reheguare n&oiki


3osas de la borrachera no entran 'e emplea en el sentido de &"as promesas hechas en medio de tragos no son v(lidas&. +uy empleado como e!cusa humorstica ante lo dicho en rueda de amigos.

H&e ry'i repykue're nerepon&eri


%o que no es &ruto de tu sudor no te importa

'e utiliza para reclamar a uno el malgasto o destruccin de bienes ajenos. +uy com?nmente aplicado a la gente del gobierno.

Gba'e vako anemoman&u'a !an&ejrare


%as cosas malas nos hacen recordar a Iios Un reproche a quien menciona a 8ios slo estando en malos momentos.

Earaguiko n&okuar=vai ha'eo


El paraguayo no orina solo Esta #rase se suele usar cuando alguien, sin razn aparente, apoya la accin de otro0 o da su aprobacin a la opinin ajena sin analizarlo. "iteralmente, e!presa una realidad de la conducta de los paraguayos, pues siempre nos invitamos )principalmente los hombres* a ir a orinar )Daha jakuaru*. 1ircula tambi,n el dicho &+arco Bolo recorri de polo a polo, y nunca vio a un paraguayo meando solo&.

Baku n&ahi'rai" jepe oS var n&ve" nemoS por va'er


%a calentura no tiene su momento) aunque est$ mal para ti) te pondr bien De#iere a la atraccin al se!o, ante lo cual no in#luye el mal momento en que se encuentre uno, o que dicha accin no sea &recomendable&.

Mpvapako oime avei" he'i aipo omombe'upa' va'ekue


Es cierto que tambi$n est eso) dice el que no cont todo "a segunda parte da a entender que call algo que debi mencionarlo.

'porma k4va" ku viru puruhpe Cuaricha


Ha est bien esto) como ser1a para quien recibe un pr$stamo 1on esto se demuestra satis#accin, o una actitud con#ormista.

H&e rechvo #imasutS jepe he'


*l verte hasta el limn sutil es dulce 'uele usarse como respuesta halag$ea a un saludo, como a &mbaK,ichapa& )3qu, tal4*. El limn sutil es mucho m(s agrio que el limn normal.

Gboriahu e' ko noehen&usi


+alabras del pobre no quieren o1rse Declamo a la discriminacin que su#re el pobre.

Bopeh(irente aikotev jake haCua


Slo del sue!o necesitamos para dormir 'e re#iere que el deseo de dormir es m(s importante que la comodidad de la cama. 'uele usarse literalmente )como respuesta a quien se e!cusa de no poder o#recerle una cama con#ortable al invitado* y meta#ricamente )cuando se deba hacer algo sin tener las herramientas adecuadas para ello*.

<he akrakuvngo ku iak ri oguerahva japepo ak=gui


Estoy ms emocionado del que sobre su cabe0a lleva una olla caliente

2tro juego de palabras, por lo que la #rase pierde sentido en su traduccin% ak raku )escrita en #orma separada* signi#ica &cabeza caliente&, adrede para con#undir.

Kparei vaka piru orairicha


.ermina solo como pelea entre vacas &lacas

Kjehevi'o hese kvaicha


Se saca el trasero por $l como la abeja "a e!presin &sacarse el trasero& signi#ica esmerarse mucho en algo.

Barave snto rova jepe ho'=va


%a cucharacha come hasta la cara de los santos Enviado por +ario )1ambacito*, desde Argentina.

:a ko'-a) !e'2nga joparpe999

H ahora) dichos en yopar999

Bva guas=pe avave naneconvida mo'i jepe man&i'o peh ngupe


En la ciudad nadie te invitar ni con un peda0o de mandioca Una queja por la #alta de solidaridad de los citadinos. En zonas rurales se considera un pecado no invitar a quien llega en momento de la comida, aunque se trate de un desconocido. "a mandioca es una raz tuberculosa parecida a la patata, que se consume a modo de pan )acompaando a la comida*.

Bova at ha kas potSnte la oval,va


Slo la caradure0 y el pantaln limpio importan 2bviamente, &pantaln limpio& se re#iere a la apariencia, considerando la antigua costumbre rural, donde no era mal visto que los hombres anden con el torso desnudo... y mucho menos entre los indgenas guaranes )de hecho, la palabra &camisa& no e!iste en el guaran original, se usa el hispanismo &/amisa&*.

Buja ha alambre" hakuhpe oso katuete


El viejo y el alambre) donde se calienta se suelta Un juego de palabras intraducible% oso signi#ica &se suelta& )aplicado al alambre*, y tambi,n &pierde todo su dinero& )aplicado al viejo*.

Dagua ha mirn n&oati carrerahpe


+erros y mirones no &altan en una carrera 6de caballos7 Lueja por alguna sugerencia inoportuna, o por la presencia de persona indeseada en una reunin.

e'nga rory ojoapy va"va #ocuciones graciosas incone$as


Aembre" he'i kavara
+or el borde) dice la cabra ntraducible. Bara la cabra, la primera palabra es onomatop,yica, por el sonido que ,sta emite.

Da'u ja'u" he'i pykasu


3omamos de a poco) dice la paloma 1aso id,ntico al anterior.

Dahapaitke oon&ive" he'i ipy'amirSva


8monos todos juntos) dice el miedoso

<herehe je(nte op " he'i ipo'a'va


=uevamente por m1 se rompe) dice el que no tiene suerte E!presin de queja ante alg?n suceso poco agradable y repetido.

Aaku ko aa ret" he'i CuaiCui os r tupa4gui


:ace calor en este pa1s del diablo) dice la vieja al salir de la iglesia Al parecer, hace re#erencia a que al salir del lugar de 8ios )la iglesia*, ya se est( nuevamente en el pas del diablo... es decir, la segunda #rase se usa para disminuir el e#ecto de las palabrotas iniciales.

Bapeho peho man&i pe " he'i ikas revi sor4va


Empiecen ya ustedes a ir) dice el que tiene roto el trasero del pantaln Empleado por quien no quiere retrasar a los dem(s.

H&ok(iramoko n&otyk(i" he'i h4ga soropva


Si no llueve no gotea) dice el que tiene la casa maltrecha Una e!presin de con#ormismo, a?n reconociendo el problema.

Fo'pe javy'ave" he'i ova ram4va


*qu1 estamos mejor) dice el reci$n mudado de casa 'e supone que el reci,n mudado est( contento con su nueva casa, aunque despu,s se convenza que no.

'mba'nte ame' chupe" he'i ome' va kurpe mbusia


%e damos lo suyo) dice el que le da morcilla al cerdo "a morcilla es carne embutida de cerdo.

Dahpy ambope" he'i kururu os r tape guas=pe


8amos a aplastar) dice el sapo cuando sale a la ruta

Gba'iko upe tag hna" he'i karumbe jatytpe


3ul es la prisa) dice la tortuga al caracol

Haimi che pirpe" he'i akyr


=o estoy en mi piel) dice la cigarra ;uego de palabras. "a primera #rase se dice en el sentido de &no estoy con mi humor habitual&% pirepor es &buen humor&, pirevai es &mal humor&. "a segunda #rase es te!tual, lo que lo hace humorstico )la cigarra se cambia de piel, dejando la anterior por alg?n (rbol*.

H&erehnte aime" he'i jatevu


Estoy slo por ti) dice la garrapata "a garrapata es un par(sito que vive del animal donde est( instalada.

Dagua o=r ahma" he'i tungusu


Si viene un perro me voy) dice la pulga "o humorstico es que se dice como si el perro #uera una lnea del tren o de otro transporte colectivo.

<he pysyry'imi" he'i oka'=va ho'r


Fesbal$) dice el borracho si cae "o gracioso es intraducible% los su#ijos i*mi, que se interpreta algo as como &oh, vaya, qu, cosa rara&.

Gvaiko oimo'ta" he'i imemby vava


<ui$n lo creer1a) dice la que tiene hijo &eo

Gba'e reimo' che" he'i mburuvicha rembireko


<ui$n crees que soy) dice la esposa del comisario

H&apeicharingo kuri" he'i imna ka'=va


=o parec1a ser para esto) dice la que tiene marido borracho

+hta aju" he'i os4va


8oy y vuelvo) dice el que se le acaba el dinero

+ik4ko" he'i mbokaja emuha


+ues vivo) dice el comerciante de cocos ;uego de palabras intraducible% homo#ona del guaran aik4ko por el espaol &hay coco Een ventaF&.

Berejehecha n&etee" he'i itangecha ojop4i va'ekue itaich4pe


8ete t misma) dice el que regala un espejo a su suegra Hete de &ver&, no de &ir&. El juego de palabras se mantiene.

Aaku yvy hna" he'i tatakua rigui oemoe' va'ekue


Est caliente el suelo) dice el que discursea sobre el horno 6e4terno7

"a e!presin haku yvy signi#ica popularmente &la situacin est( candente&. El tatakua es un horno e!terno, parecido a un igl?, para cocer pan y tartas.

'g=to kor4cho" he'i kurupa'y pirpe oehe'i va'ekue


Me place mucho) dijo el que se rascaba con corte0a de acacia El adjetivo kor4cho tambi,n signi#ica &(spero, rugoso&, y de ah el juego de palabras )la corteza del (rbol es sumamente (spera*. El hispanismo ig=to consideramos aceptable por ser muy utilizado, y porque no e!iste en guaran una traduccin e!acta para esta situacin, aunque podra usarse chembovy'a )&me pone contento&*.

Daikove" he'i mon&aha omon&a'r


Sobrevivimos) dice el ladrn si hurta poco

Fo'vako oikose voi" he'i aipo opyno mo' ha okaka va'ekue


Esto suele suceder) dijo el que iba a pedar y se cag

Gvaiko oimo'ta" he'i tupa4pe oemon&apa va'ekue


<ui$n lo creer1a) dice el que en la iglesia le hurtaron

H&aip4ri jahecha va'er" he'i hetyma perva


=o hay nada que ver) dice el que tiene las piernas peladas

H&aip4ri upva" he'i ivo#icho'va


=ada de eso) dice el que tiene tienda peque!a 2tro juego de palabras% la e!presin n&aip4ri upa tambi,n )y literalmente* signi#ica &no hay eso&.

Kik4ma sarambi" he'i itre okuar=va


Ha hay alboroto) dice el que orina por la piedra El vocablo sarambi tambi,n signi#ica &esparcimiento& )de algo*.

Kpa y" he'i ygpe oterere va'ekue


.ermin el agua) dijo el que tomaba terer$ en un bote El terer, es una bebida inocua consistente en agua #ra servida en un vaso con yerba mate, de donde es sorbida a modo de brebaje o tisana.

Mmvango che ahen&use" he'i ijapysapva


Eso es lo que yo quiero o1r) dice el medio sordo

?pytamivna" mba'iko eemyag ta" he'i n&e raicho arapoki pyharpe" ha uje'ma omoS juky tatpe
<u$date ms) qu$ apuro tienes) dice tu suegra un sbado a la noche) y hac1a rato que puso sal al &uego 'eg?n la creencia popular, lanzar sal al #uego es un pedido para que la visita se retire.

Goiko che aikuata mba'repa chembopokouka rena" he' kua resatR" rembopokoukr ichupe n&e ren&yva
<u$ voy a saber yo qu$ me ests haciendo tocar) dice la ciega) si le haces acariciar tu barba

Bambopiro'ymi che koras" he'i CuaiCuS omoSr ikambyre ijati'y ri


8oy a re&rescarme el cora0n) dice la vieja al llevar sus tetas sobre los hombros9 &De#rescarse el corazn& suele decirse en el sentido de tener un nuevo amor.

+kirirSma" he'i ojejuv(va


Ha me callo) dice el que se ahorca

F4va oS hat" he'i oepysngva


Esto est duro) dice el que tropie0a

Aa cherechapma" he'i kua oguapy vava


H ya me ves todo) dice la mujer que se sienta mal

:a ko'-a) !e'2nga joparpe999

H ahora) dichos en yopar999

H&aikuai moguipa aepyrRta" he'i gua'i oe /ombid(r chupe chipa arglla


=o s$ por dnde empe0ar) dice el guaire!o si se le invita con chipa circular Al guaireo )oriundo del departamento del Cuair(, Baraguay* se le atribuye la triste #ama humorstica de hacer las cosas al rev,s, y por e!tensin, de hacer cosas tontas. El guaireo es el equivalente paraguayo del gallego espaol, blanco de m?ltiples bromas in#undadas.

Aaku reheve piko hetne" he'i gua'i el(dore


<u$ rico ser1a caliente) dice el guaire!o por el helado

's,rio k4va" he'i itara'angpe omokyri va'ekue


Es serio esto) dijo el que hi0o cosquillas a una estatua El equivalente castizo a &esto es serio& )en el sentido de situacin complicada* es ijetu'u k4va, pero aqu eso dejara sin sentido a la segunda #rase.

+/alcula ventaja ana" he'i preso engrillado


Estoy pensando en ventajas) dice el preso engrillado Una respuesta de la manga, el colmo del optimismo. $o%

&Accidente de trabajo&" he'i kua reko vai ipuru'ramo


*ccidente de trabajo) dice la prostituta si se embara0a 'e emplea cuando algo sale mal en el trabajo, a modo de disculpas o de minimizar el error.

'va la cuadro" he'i kururu oma' ramo esp,jope


Est mala la situacin) dice el sapo al mirarse al espejo ;uego de palabras% se re#iere a &cuadro& como situacin, y tambi,n como uno verdadero.

'va la sit?" he'i iaka perva ro'(pe


Est &ea la situacin) dice el de cabe0a pelada en el &r1o

'va la /rsi" he'i lorto mbichy okar=va


Est mala la crisis) dice quien come lorito asado

A m( /e ivai iporve" he'i tova ra'anga apoha


3uanto ms &eo es ms lindo) dice el &abricante de mscaras

&Ahora ya lo creo&" he'i gringo ho'u memramo l/ro


*hora ya lo creo) dice el e4tranjero que come locro con &recuencia Un juego de palabras% &locrear&, por comer locro.

'pukuetma pa" he'i aipo rriel oheri va'ekue


<u$ largo es esto) dec1a quien lami el riel 6de &errocarril7

&1on permiso&" tahasami pene pa'R rupi" he'i avati ygue


3on permiso) pasar$ por el medio) dice la ma0orca vac1a Era costubre campesina usar la mazorca, una vez desgranado el maz, para los servicios higi,nicos.

Eo'a aroko' nte" he'i viudo pyahu


%a suerte viene de golpe) dice el nuevo viudo

e'joapy he'ise joav%va

Frases con signi&ica!o especial

?n senti&o estricto" estas >rases rea#mente no >orman parte &e #os eKMnga" pero son &e uso muy popu#ar" y tienen acepciones tan espec>icas Uue #a mayora &e #as veces a&Uuieren un signi>ica&o muy &i>erente &e su tra&ucci4n #itera#. Mrase en guaran1 +jap4ta yryvu rembiapo +kangao ka'a .raduccin literal Aar e# trabajo &e# cuervo Lombrero &e hierbas Signi&icados * Ejaro Uue comi4" vo#4 E!cusa para quien se despide inmediatamente de haber dis#rutado de una comida a la que #ue invitado. * +mante" actuan&o a eVpensas &e su novio o mari&o 'e re#iere com?nmente desde el punto de vista del hombre, al rival amoroso que lleva ventaja. * Ge aparto &e #We##a Ceneralmente usado por las mujeres, mencionando el rechazo de una galantera masculina. * Ya ##eva mucha ventaja Aplicado a quien va ganando un juego, competencia o pelea. * Lacri>icio in=ti# * Brabajo >=ti# * Eoca cosa Xre>irin&ose a a#go intangib#e% * Yracasamos * Bommonos un trago * ?ntrar a escon&i&as a #a a#coba &e #a amante Este &verbo& tiene tantas variantes, que si se menciona al ya/ar, en cualquier #orma, primero se piensa a este respecto, y luego en el animal. * Aay mucho si#encio * Z?# evento[ es muy aburri&o * Aay muy poca gente X&icho en >orma &espectiva% * +#guien estrena a#go nuevo Xgenera#mente" vestimenta% "a chipa es como el pan, pero m(s consistente, hecho a base de almidn )harina de mandioca*, y que emana un olor caracterstico al quemarse. * Auy4 &espavori&amente * La#i4 rpi&amente

<herari chugui Loy arisco con #We##a 'jyvyt=ma hese Ya #e tiene viento Dagua ry'i rei L4#o su&or &e perro Ya terminamos por #

Daikopma hese

Dajuka mba'na Gatemos sebo'i #ombrices Dakarpe jeike ?ntrar a# coco&ri#o

Ai mberu nahas i Kki chipa

Hi una mosca ##ora Le Uuema #a chipa

Kmbovu kamisa #4mo

'n>#4 #a espa#&a &e #a camisa

Kpira kutu

?st pescan&o

* ?st &ormitan&o Zsenta&o o para&o[ Est( relacionado con el movimiento bascular, que se hace tanto con la cabeza al luchar contra el sueo, como con la caa de pescar para veri#icar si un pez mordi el anzuelo.

Ea'ma he'i

Ya #o &ijo e# cura * ?s un hecho irre>utab#e "a mayora de las veces esto es dicho en #orma irnica o sarc(stica, para evitar una discusin in?til )con alguien que no est( dispuesto a razonar*. Pa&io &e carne <on boca bien he&ion&a <on mucho >uego <on mucha a#egra tonta <uerno vacuno * Pumor Uue corre &e boca en boca * Guy ebrio * Guy ebrio * Guy ebrio

Dadio so'o Buichaite jurunre Buichaite tatre Buichaite tovatav(re Buichaite (re Qaka ratS

<on mucha agua * Guy ebrio * 'n>i&e#i&a& conyuga# 'e aplica a quien lo su#re, la mayora de las veces sin saberlo.

e'joapy karaie'me
Depramo ko'va e' joapy n&aha'e memi

'itas en espaol
Li bien #a mayora &e estas citas o >rases no son

?pa e' me ojehai ypy va'ekue" ore roipuru ko'va roe' mbohasa haCua he'ihaichaite ikatumihicha peve. <ue tu alimento sea tu nica medicina

origina#es en espao#" uti#iIamos stas para una tra&ucci4n #o ms #itera# posib#e.

H&e rembi'u a4kena taha'e ne poh


Aristteles )NOP=NII a.1.*, #ilso#o griego. 3uando estamos sanos) todos tenemos buenos consejos para los en&ermos

!aneresi aja" maymvante jareko tekombo'e por has(vape Cuar


Bublio 9erencio )QRJ=Q-R a.1.*. Slo las mujeres y los m$dicos saben cun bienechora a los hombres es la mentira

Fua ha pohanohrante oikuaa mbaichapa japu ipor ava kurape Cuar


Anatole :rance )QRPP=QRIP*, escritor #ranc,s. %a imaginacin pinta) el ingenio compara) el gusto escoge) el talento ejecuta

Ba'angapy'reko omopini" guerojerakuaa ombojoja" jepota oiporavo" katupyry ojapo


Caston ",vis, duque de ",vis )Q.SP=QONJ*, escritor #ranc,s. El que tiene imaginacin sin instruccin) tiene alas sin pies

Aa'angapy'rek4va aran&u're" ipepo ha n&aip(i


;acobus ;oubet )QRNQ=QRJJ*, general boer. %a &uer0a sin la inteligencia se derrumba bajo su propia masa

Gbarete aran&u're ho'a ijehegui rei


>oracio )S-=O a.1.*, poeta latino. El hombre ms intelectual en su terreno) puede ser el ms tonto en otros

+va iaran&uvva ikuaap(pe" ikatu ha'e upe itavyvva kuaapy ambue kurape
Albert 1amus )QRQN=QRSJ*, escruitor y ensayista #ranc,s. %a inteligencia ve y oyeN todas las dems cosas son sordas y ciegas

+ran&u ohecha ha ohen&uJ mba'e ambue kura katu nohen&=i ha n&ohechi


Epicarmo )-PJ=P-J a.1.*, dramaturgo griego. El celoso se pasa la vida buscando un secreto) cuyo descubrimiento le causar desdicha

Gborayhu hakate'reva ombohasa hekove ohekahpe ojekuaa'va" ojuhukuvo nombovy'i va'er ichupe
A!el 2!enstierna )Q-ON=QS-P*, estadista ruso. %os celos se alimentan de las dudas

Gborayhu takate' okaru py'ahergui


:ranTois "a Doche#oucauld )QSQN=QSOJ*, poltico y escritor #ranc,s.

+uede haber amor sin celos) pero no sin temores

'katu oiko mborayhu takate'rei're" hkatu n&aip4ri chne kyhyje're


+iguel de 1ervantes 'aavedra )Q-P.=QSQS*, escritor espaol. %os celosos son los primeros que perdonan9 .odas las mujeres lo saben

'mborayhu rakate'reva ha'e ohyr ra va. Gayma kua ngura upva oikuaa
:edor 8ostoievs/y )QOIQ=QOOQ*, escritor ruso. El celoso ama ms) pero el que no lo es ama mejor

'mborayhu rakate'reva ohayhu hetave" hkatu n&aha'iva ohayhu porve


;ean 6aptiste Boquelin, +oliUre, )QSII=QS.N*, dramaturgo y actor #ranc,s. El que no puede recordar el pasado) est condenado a repetirlo

Mpe n&ikat=iva iman&u'a ohasa va'ekure" oeguero'yr ojapo jev(vo


Ceorge de 'antayana )QOSN=QR-I*, #ilso#o estadounidense. %a &ama de muchos pro&etas descansa en la mala memoria de sus oyentes

Aeta jurupyasy reraku ojeko hen&uhra kura akngatu vavare


'econdo 9ranquili )QRJJ=QR.O*, escritor italiano. El ms santo no puede mantenerse en pa0) cuando no le place al vecino malvado

'marangatuvva n&ikat=i ipy'aguapy" nombovy'i aja hogaykegua iavape


;ohann 1hristoph :riedrich von 'chiller )Q.-R=QOJ-*, poeta y dramaturgo alem(n. El mayor orador del mundo es el triun&o

!emoe' ha tuichavva arap(peko ha'e es pormba


Aapolen 6onaparte )Q.SR=QOIQ*, emperador #ranc,s. %a sola idea de que una cosa cruel puede ser til) es ya de por s1 inmoral

Bemian&u a4nte jepe mba'e vagui ikat=ne haCua ojeporu" ha'ma voi tie'
+arco 9ulio 1icern )QJS=PN a.1.*, escritor, orador y estadista latino. El que ha nau&ragado) tiembla incluso ante las olas tranquilas

Mpe oapymi va'ekue chugui ijyga" y porhpe jepe oryr(i


Bublio 2vidio Aasn )PN=QO a.1.*, poeta latino. Ona buena conversacin debe agotar el tema) no a sus interlocutores

!omongeta por omomba va'er e' mbyr" n&aha'i oe' va kurape


Vinston 1hurchill )QO.P=QRS-*, estadista brit(nico. El ego1sta es una persona de gustos ru1nes) ms interesada en s1 misma que en m1

Aa'ntese rek4va niko ava heko ava" ohayhuvva ijupe chejupgui


Ambrose 6ierce )QOPI=QRQP*, periodista y escritor #ranc,s.

+or intentar lo imposible dicen que soy loco9 Ie&ender$ mi locura hasta la muerte

+japosgui umi n&aikat=iva oje'e che tarovaha. +ipysyrta che tarova reko amano meve
Den, :avaloro )QRIN=IJJJ*, cirujano cardiovascular argentino. %a historia es una pesadilla de la que estoy tratando de despertarme

Garan&eko ha'e upe kerajopy che apayseha chugui ana


;ames ;oyce )QOOI=QRPQ*, escritor irland,s. %a historia viva es una escuela de renovacin

Dehasare oikovva ha'e ipyahu je(va mbo'eha


;os, ngenieros )QO..=QRI-*, historiador argentino. %a historia es la destilacin del rumor

Garan&eko ha'e teraku apyte mbotykyha


9homas 1arlyle )Q.R-=QOOQ*, historiador y pensador escoc,s. On historiador es un pro&eta al rev$s

Bembiasakue mombe'uha ha'e jurupyasy ogu(vo


;os, 2rtega y Casset )QOON=QR--*, #ilso#o espaol. .endremos el destino que nos hayamos merecido

Darek4ta upe poravi an&e repyjerure hicha


Albert Einstein )QO.R=QR--*, #sico y matem(tico alem(n. El destino es el que baraja las cartas) pero nosotros somos los que jugamos

Eoravi omosarambi kavaju para" hkatu an&e ha'e ana aha'va


Villiam 'ha/espeare )Q-SP=QSQS*, poeta y dramaturgo ingl,s. Sin amor y sin risas no hay nada agradable

Gborayhu're ha puka're n&aip4ri mba'eve anembovy'va


>oracio )S-=O a.1.*, poeta latino. Es tan misterioso el pa1s de las lgrimas

Aerunguaitngo tesay ret


Antoine de 'aint=E!upUry )QRJJ=QRPP*, aviador y escritor #ranc,s. %as mujeres disponen de dos armas terriblesP el disimulo y las lgrimas

Fua ngura oreko moki tembiporu poromon&yiha$ py'akay ha tesay


+arilyn +onroe )QRIS=QRSI*, actriz estadounidense. F1e y todos reirn contigoN llora y llorars solo

?pukna ha mayma opukta nen&iveJ neras na ha neras ta neao


Ella Vheeler Vilco! )QO--=QRQR*, poeta estadounidense.

%a mejor manera de vencer una tentacin es caer en ella

Ey'ara' embarete'o iporve hichango ha'e je'a ipype


2scar Vilde )QO-P=QRJJ*, escritor irland,s.

e'joapy heraku va lat(e'me


;pe n&eretopa mo'i e' embohasa karaie' me" ani haCuicha omongay e' 'ypy

Frases c)lebres en lat"n


+Uu no encontrars #as tra&ucciones a# espao#" para no inter>erir con #as >rases origina#es.

kurape. Mpeichavr" n&orombojeroviauki e' embohasa ha'etva" n&aikatui hicha ko'va jajapo" jaikuaramo ko' moki e'e X#atS ha guarani% n&oguerekoiha tapiagua ypykue. PomoS avei komentrio karaie' me romyesak haCua" pytyvricha" ha ikatuvahpe oS myaskmby ojoav(va. +=n as" no garantiIamos #a tra&ucci4n eVacta" ya Uue esto es imposib#e hacer#o" sabien&o Uue ambas #enguas X#atn y guaran% no tienen raI com=n. 'nc#uimos comentarios en espao# para ac#arar #a i&ea" como ayu&a" y &on&e haya posib#e &i>erencia &e interpretaci4n.

*equam memento rebus in arduis servae mentem

Heman&u'ke umi rejehecha vai hpe" n&e akguapy va'erha


>oracio )Luinto >oracio :laco, S-=O a1*. El autor mani#iesta la conveniencia de mantener la calma ante los graves acontecimientos. *lterius non sit qui suus esse potest

+nkena n&e" ambue mba'tei" ikat=r n&e n&e jaratee


Baracelso )9heophrastus 6ombastus von >ohenheim, QPRN=Q-PQ*. Herso de una #(bula de Esopo, que #ue lema de este #amoso m,dico suizo. *mantium irae amoris integratio est

Kjoayh=va rekovai tomboikove mborayhu


9erencio )Bublius 9erentius A#er, QRJ=Q-R a1*. "a relacin amorosa se hace m(s duradera e intensa cuando debe superarar con#lictos a#ectivos. *mor ingenii neminem unquam divitem &ecit

+ran&=re mborayhu avavpe nombopirapire heti


Betronio )1aius Betronius Arbiter, s. *. Ao se debe pretender al conocimiento slo como camino a la riqueza. *rcades ambo

Gokivva +rykaviagua
Hirgilio )Bublius Hirgilius +aro, .J=QR a1*. 1ita para indicar similitud de a#iciones, generalmente artsticas y po,ticas, entre dos personas. Arcadia, antigua regin del Beloponeso )Crecia*, era utilizado como smbolo de pas #eliz. *varitia &idem) probitatem) caeteras artes subverit

Bekopotarei omomar tekojerovia" marangatu" ha ambue tekopor ngura


'alustio )1aius 'allustius 1rispus, OS=N- a1*. A juicio de este historiador romano, la avaricia es uno de los de#ectos m(s e!cretables del hombre. *ve 3aesar) morituri te salutant

Gaitei 1,sar" oman4tava nemomaitei


'uetonio )1aius 'uetonius 9ranquillus, SR=QIS*. :rase #amosa que pronunciaban los gladiadores antes de la lucha a muerte, seg?n este historiador latino.

Aarbarus hic ego sum) quia non ingellegor ulli

;pe che pytagua" avave nachekumb(i hagure


2vidio )Bublius 2vidius Aaso, PN a1 = Q. d1*. El poeta e!presa su sentimiento de e!traamiento por la incomprensin su#rida en su propia tierra. Aeatus ille qui procul negotiis999

Aory upe mombyr(va chugui emumby...


>oracio )Luinto >oracio :laco, S-=O a1*. :rase en la que se resume el ideal del \eatus i##e )de#ensa de la vida recogida y sobria* y que se convirti en un tpico muy utilizado por los poetas de la ,poca. Aona pars bene dicendi est acite mentiri

Buicha e' por vore ha'e hna japu kuaa


8esiderio Erasmo de Dotterdam )QPSR=Q-NS*. A juicio de este monje humanista holand,s, toda oratoria lleva consigo una buena dosis de #arsa. 3aesarem vehis 3aesarisque &ortunam

Peraha rena 1,sarpe ha 1,sar mba'erepy


;ulio 1,sar )1aius ulius 1aesar, QJQ=PP a1*. Balabras al marinero que, atemorizado por la tempestad, no osaba ir mar adentro para llevarlo de 8urazzo a 6rindisi. 3ogito) ergo sum

+jepy'amongeta" upi aime


Den, 8escartes )Q-RS=QS-J*. Esta #rase, citada muchas veces, es el resultado de la #iloso#a cartesiana% el pensamiento como ?nico camino a la verdad. Ia ubi consistam) et terram caelumque movebo

Eeme' chve jatykor" ha amongu'ta arapy


Arqumedes de 'iracusa )IO.=IQI a1*. :rase con la que sintetiz las leyes de la palanca mec(nica. Iulces moriem reminiscetur *rgos

Kmano nguvo iman&u'a por Argos*re


Hirgilio )Bublius Hirgilius +aro, .J=QR a1*. Eppur) si muove

Kpichavo" oku'e
Calileo Calilei )Q-SP=QSPI*. "a leyenda cuenta que Calileo lo dijo despu,s de que abjurase de sus ideas de que la 9ierra se mova y que no era el centro del universo, como mantena la glesia 1atlica. 'in embargo, es altamente improbable que Calileo haya dicho tales palabras. EurekaQ

+juh=ma]
Arqumedes de 'iracusa )IO.=IQI a1*. Crande #ue su alegra cuando descubri el principio que lleva su nombre estando en un bao p?blico, que corri por las calles gritando esta palabra de origen griego... y la leyenda dice que olvid vestirse antes.

Mas est et ab hoste doceri

KS por jajetavy'o anerayhu'vagui jepe


Evangelio de 'an +ateo )s. *. 8a la idea de que lo importante es aprender, sin importar la #uente. Mata viam invenient

Dar(i ojuh=ta iporavi


Hirgilio )Bublius Hirgilius +aro, .J=QR a1*. Ao hay que entregarse a la desesperacin aun cuando parezca que la #atalidad es inminente. Meminis lugere honestum estN viris meminisse

Fua ngurape Cuar tas iporJ kuimba'e kurape katu emoman&u'a


9(cito )Bublius 1ornelius 9acitus, --=QIJ*. 1onsideracin sobre la di#erente naturaleza del hombre y la mujer. Miat iustitia) pereat mundus

Boiko tekojoja" toapymi jepe arapy


:ernando )Emperador de Alemania, Q-JN=Q-SP*. 8ivisa de concisin latina y de sentido bblico. :oc signo vinces

Fo pore reheve n&epu'akta


1onstantino el Crande )IOJ=NN.*. Balabras que este emperador ley en torno a una cruz que se le apareci milagrosamente en el ao NQI, antes de la batalla contra +ajencio, su principal rival. >izo poner esa cruz en las enseas de sus legiones, y gan esa batalla. :oc unum scio) me nihil scire

EeteS mba'nte aikuaa" n&aikuahaiha mba'eve


'crates )P.J=NRR a1*. As respondi este #ilso#o griego cuando 8igenes le pregunt si era cierto que ,l era el hombre m(s sabio de toda Crecia. :omo homini lupus

+va ha'e jaguaru avpe Cuar


9homas >obbes )Q-OO=QS.R*. 'ntesis de su concepcin de la naturaleza humana, maligna hacia sus semejantes, constituyendo la base del contrato social. In civitate libera linguam mentemque liberas esse debent

Bet is'vaitpe je'e ha jehai is' va'er


'uetonio )1aius 'uetonius 9ranquillus, SR=QIS*. :rase en #avor a la libertad. In magnis et veluisse sat est

Gba'e tuichvape" jejap4nte voi heraku


Bropercio )'e!tus Aurelius Bropertius, P.=Q- a1*. Herso que indica que m(s vale el valor para acometer lo grande, que el mismo ,!ito. In necessarlis unitas) in dubiis libertas) in omnibus charitas

Doaju tekotev me" s' emoherme" poriahuvereko opvape


'an Agustn )N-P=PNJ*. Esta #rase es un canto a la libertad, al di(logo, a la convivencia y al repeto.

Instaurare omnia in 3hristo

!ambopyahu opamba'e Firtope


'an Bo W )QON-=QRQP*. 1on esta #rase resumi el programa de su ponti#icado. Iustitia omnium est domina et regina virtutum

Bekojoja ha'e opamba'e tekopor mburuvicha


1icern )+arcus 9ulius 1icero, QJS=PN a1*. 1on esto resalta la importancia de un comportamiento recto por encima de otras virtudes. Male parta male dilabuntur

!aemomba'va tekovape" tatatSicha oparei


1icern )+arcus 9ulius 1icero, QJS=PN a1*. Advertencia de lo poco que se aprovecha los bienes de procedencia ilegtima. Mens sana in corpore sano

+py' resi tete resime


;uvenal )8ecimus ;unius ;uvenalis, SJ=QNJ*. mportancia del deporte en la salud mental. Multo autem ad rem magis pertinet) qualis tibi videaris quam allis

Buvichave mba'e upe n&e reimo'va n&e jehegui" ambue ngura ohechvagui n&e rehe
',neca )"ucius Annaeus 'eneca, P a1 = S- d1*. 'entencia que antepone la autoestima a la opinin p?blica. =atura abhorret vacuum

KSvaguive oroyrite nan&pe


Den, 8escartes )Q-RS=QS-J*. Es uno de los principios de la #sica de esa ,poca. /culum pro oculo) et dentem pro dente

Besa tesre" ha ti tire


>ammurabi )Dey de 6abilonia, Q.IO=QSOS a1*. Uno de los IOI artculos del 1digo de >ammurabi, escrito originalmente en lengua acadia, y luego conocida en la "ey +osaica como la &"ey del 9alin&. De#iere a que el malechor debe su#rir el mismo mal que ha causado. /mnem crede diem tibi supremum

?jepy'amongeta vae'r oimera raha ikatu ha'e mano ra


>oracio )Luinto >oracio :laco, S-=O a1*. Decomienda dis#rutar el momento, vivir el presente. <ualis arti&e4 pereo

Buvicha temipor apoha omano chen&ive


'uetonio )1aius 'uetonius 9ranquillus, SR=QIS*. Xltimas palabras de Aern, cruel tirano de Doma. <uem putas perisse) praemissus est

Mpe reimo'va omanoha" oemotenon&nte


',neca )"ucius Annaeus 'eneca, P a1 = S- d1*. De#le!in moral acerca de la muerte.

<ui nescit dissimulare) nescit regnare

Mpe noembopy'akay kuaiva" n&osambyhy kuai het


+aquiavelo )Aiccolo +achiavelli, QPSR=Q-I.*. "a simulacin es, para +aquiavelo, uno de los rasgos #undamentales del per#il de un poltico. <uis custodiet ipsos custodesL

+vpa oangarek4ta angarekohra kurare


;uvenal )8ecimus ;unius ;uvenalis, SJ=QNJ*. 8esde siempre, el hombre se preguntaba qui,n debe administrar la justicia suprema. Satius es supervacua) scire quam nihil

'porav jaikuaa oimera mba'erei" mba'eve jaikuagui


',neca )"ucius Annaeus 'eneca, P a1 = S- d1*. Bonderacin del conocimiento sin lmites. 8ae victisQ

+iporiahuvereko ohasa as(vape


6renn el Calo )s. H a1*, personaje posiblemente legendario, ya que brenn signi#ica &je#e& en lenguas celtas. 1on esta #rase supuestamente reclam al enemigo vencido )Doma, hacia NRJ a1* el pago de los gastos de la guerra. 8eni) vidi) vici

+ju" ahecha" chepu'aka


;ulio 1,sar )1aius ulius 1aesar, QJQ=PP a1*. Balabras pronunciadas al #inal de una batalla r(pida en la que venci #(cilmente. 8iolenta nemo imperia continuit diu

!orairme avave n&osambyhy are mo'i


',neca )"ucius Annaeus 'eneca, P a1 = S- d1*. Aing?n r,gimen puede sustentarse por largo tiempo con el ejercicio de la violencia. 8ivire militare est

Bekovko orair hna


',neca )"ucius Annaeus 'eneca, P a1 = S- d1*. "a vida es cosiderada como un camino arduo.

Вам также может понравиться