Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

OKUL NCES OCUK MERKEZL RENME VE MZK STRATEJLER

PRESCHOOL CHILD-CENTERED LEARNING AND MUSIC STRATEGIES Dr. Sena GREN OTACIOLU
Marmara niversitesi Atatrk Eitim Fakltesi Gzel Sanatlar Eitimi Blm Mzik Eitimi Anabilim Dal asgursen@marmara.edu.tr, senagursen@hotmail.com

z
Okulncesi mzik eitimi ile ilgili yaplan aratrmalarda, ocuk merkezli olarak yaplan derslerin, ocuklarn mzikal yaratclklar ve mzikal alglamalarna olumlu ynde etki ettii saptanmtr. Yaplan bu almada da, okulncesi mzik eitiminde ocuk merkezli renme ana bal altnda, mzik eitiminde ocuk merkezli uygulamalar, retmen merkezli ve ocuk merkezli mzik dersleri arasndaki farklar ve problem zme stratejileri gibi balantl konular zerinde durulmutur. Bu dorultuda yaplan almann amac ise, okul ncesi ocuk merkezli renme hakknda yurtd kaynaklarla destekli n bilgi vermek ve okul ncesi uygulamalarnda alan eitmenlere kullandklar mevcut mzik programlarnda, rencilerinin mzikal geliimlerini nasl salayacaklar konusunda eitli yollar nermektir. almann sonucunda, okulncesi mzik eitiminde ocuklara daha fazla zgrlk ve yaratclk alanlarnn verilmesi ile okulncesi temel mzik eitim programnda olumlu gelimelerin salanabilecei savunulmutur. Ayrca okulncesi retmeni yetitiren kurumlarn drt senelik lisans eitimi programlarnn mevcut zorunlu derslerine, mzik eitimi derslerinin de eklenmesi gerektii zerinde nemle durulmutur. Anahtar Kelimler: Okul ncesi eitim, ocuk merkezli renme, mzik stratejileri Abstract In the researches carried out regarding pre-school music education, it has been found that child-based lessons positively affect the musical creativity and musical perceptions of children. In this research, under the main title of child-based learning in pre-school music education, subjects such as child-based applications in music education, differences between teacher-based and child-based music lessons and problem solving strategies have been focused on. The purpose of the study carried out in this direction is to give first information supported with foreign resources on pre-school child-based learning and to propose various methods for forming the musical developments of their students. At the end of the study, it was defended that by giving children freedom and creative places in their pre-school music education can provide positive development in fundamental music education program. And adding music lessons in four years Pre-school Teacher Education programs was also suggested. Key Words: Preschool education, child-centered learning, music strategies

157

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

Giri Okulncesi eitim; evresini merak eden, renmeye ve dnmeye gdlenmi ocuun bu zelliklerini ynetme, tevik etme ve gelitirme gibi ok nemli bir grevi stlenmitir. Montessori, Frobel, Pestalozzi, McMillan ve Isaacs gibi ilk okulncesi eitimcileri, ocuklara okul ve yaamlarnda gerekli olacak becerileri kazanmalarn salayabilecek zengin evreler dzenlemenin ve onlar zgr brakmann, okulncesi eitimin stlendii bu zor grevleri yerine getirmesinde yeterli olacana inanyorlard (Decarbo ve Nelson, 2002). Fakat Vygotsky, ocuun kendi kendine evresiyle etkileerek gelitirebilecei bilisel kapasitesinin dnda, evresindeki yetikinlerle ve dier ocuklarla etkileerek gelitirebilecei bir "gelimeye ak alan" olduunu ileri srmtr. Bu durumda, ocuun geliimine yardm etmek isteyen yetikin onun iki zelliini belirlemek zorundadr. Birincisi, ocuun her hangi bir yetikin yardm almakszn problem zme kapasitesini ve gerek geliim dzeyini belirlemek; ikincisi, yetikinin rehberliinde ne yapabildiini grmek (Vygotsky, 1986). Eldeki aratrma sonular, bir yetikin ya da baka ocuklarla sistemli olarak alan ocuun bilisel geliiminin ve dier zelliklerinin zenginletiini, beslendiini ve kapasitesinin en st dzeye ktn gstermektedir. Bu nedenle ocuun bilisel geliiminde kilit nokta olan retmen, okulda ocuklarla birlikte almal, ocuklar gereinden ok fazla bamsz brakmamaldr. ocuklar an derecede bamsz brakma eilimi, ocuklarn bilisel geliimini yavalatmaktadr. ocuun geliiminin tam olarak salanabilmesi iin, ona karmak becerileri kazanmasnda sistemli olarak yol gsterilmelidir. Buna da ancak alannda uzman olan bir yetikin yapabilir. Uzman kiinin hazrlayaca eitim program bilisel bir trmanma salayaca gibi ocuun psiko-sosyal, fiziksel ve devinimsel geliimini de olduka hzlandrabilir. Bu nedenlerle okulncesi dnemde, zorunlu okul ann temellerini tekil eden becerileri ve yeterlikleri gelitirebilecek esnek, ocuk merkezli bir eitim programna ihtiya duyulmaktadr. retmenin buradaki rol ise, ocuun istendik davranlar kazanmasn kolaylatrma ya da mmkn klmaktr (Senemolu, 1994). Okul ncesi mzik eitimi alannda yaplan almalarda, ocuk merkezli olarak yaplan derslerin ocuklarn mzikal geliimlerine ve alglamalarna olumlu ynde etki ettii saptanmtr. Buna rnek olarak, ocuun ilk defa dinledii ark hakknda yapt deiik bir yorum veya basit bir arkda armonik bir blm doalama olarak syleyebilmesi verilebilir (Anonymous, 1994b). rencilerin vokal veya ritmik doalamalarna kar retmenin yapt szel yorumlar ok nemlidir. retmen, kendinden ok

158

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

ocuun mzikal anlay zerine odaklanmaldr. Bu ekilde yaplan mzik dersleri byk lde ocuk merkezli olacaktr. zellikle klasik eitim sisteminde olduu gibi, eitmenin ynetiminde olan aktivitelerden ocuk merkezli aktivitelere gei, balarda zor gibi grnse de, zamanla ocuklarn mzik derslerindeki yaratclklar ve zgvenli tutumlar gz nnde bulundurulduunda, bu renme stilinin ocuklara mzikal olarak farkl konular (mziin en temeli olan tn, dinamik, doku, ton, sre ve tempo) denemelerinde ve renmelerinde kolaylk salayaca grlecektir. Ayrca ocuklar geliimsel ekilde, mzik kalplarnn, balantlarnn ve ilikilerinin bilgilerini de kazanabileceklerdir (Birkenshaw ve Fleming, 1997).

ocuk Merkezli renme ocuk merkezli renme Rousseau, Froebel, Montessori, ve Pestalozzi gibi nemli icraclar ve dnrlerce de savunulmu ve pek ok okul ncesi mfredatn temelini oluturmutur (Turner, 1997). Bu renme stili, ocuklarn mzikal bymelerinde olduu kadar onlarn bilisel, sosyal ve duygusal geliimleri iin de ok nemlidir. En iyi okulncesi renme deneyimlerinin, ocuun doal merak ve dnyay anlama arzusu ile gerekletii fikrini kabul eden okulncesi dnem teorisyenleri, ocuun merkezdeki e olduu modeller gelitirdiler (Fisher, 1996). Bu modellerdeki temel inan, ocuklarn neye ihtiyalar olduunu bilmeleri ve bu ihtiyalar dierleri ile olan etkileimlerinden elde edecekleriydi. Her ne kadar retmenin veya ebeveynin renme srecinde oynamas gereken rolle ilgili anlamazlklar olsa da (aktif olarak rehberlik etmek, izlemek ve beklemek) teorisyenlerin ou, ocuklarn renme hzlar da dahil olmak zere renme deneyimlerinin kontrol altnda tutulmas gerektii zerinde hemfikirdir. Okulncesi mzik uygulamaclar iin bunun anlam ise, ocuun kendi mzikal geliimini salayabilmesi iin ona frsatlar verilmesi gerektiidir (Bennett, Wood ve Rogers, 1997). Okulncesi snflarda, ocuun setii faaliyetler genelde Merkez zaman srasnda sunulur. Merkez zaman; ocuklarn geliimsel olarak uygun ve kiisel olarak anlaml geni renme faaliyetleri arasndan seim yapma olanana ve zgrlne sahip olduklar, onlar iin ayrlan zel bir sredir. Merkez zamann salanmasyla, ocuklara nasl ve ne ile oynayacaklar hakknda seme ans verilir. Okulncesi mzik eitimcileri iin bu durum, her mzik dersinin bir blmnn merkez zaman ve ocuun setii mzik faaliyetlerine adanmas olarak aklanabilir (Turner, 1997).

159

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

ocuk merkezli renmenin en nemli arac Oyundur. Oyun oynamak kk ocuklar iin ana renme durumudur. Oyun ile ocuk, i dnyas ile ilgili aktif olarak bilgiler ina eder, sosyal yeteneklerini gelitirir, duygusal olarak kendini (ben kavramn) dzenlemeyi ve bunlarla birlikte kendini gelitirirken kazand niteliklerini ilerletmeye devam eder. Montessorinin, Deweyin, Froebelin, Piagetnin ve Isaacsn oyunla ilgili grleri oyunun, ocuun geliimsel ihtiyalarn nasl karladnn yorumlanmas noktasnda farkllk gstermektedir (Bennett, Wood ve Rogers, 1997). Ancak teorilerin tamam oyunun, okulncesi renmenin merkezi olduunu ve bu dnemdeki ocuun merkezi figr olarak tannmas noktasnda nemliliini kabul eder (Anonymous, 1994a). Bu nedenlerden dolay, okulncesi retmenleri iin mzik odasndaki pek ok renme aktivitesi eitli oyunlarla ekillendirilmelidir. ocua Merkez zaman salanmasnn rahatsz edici bir yan da vardr, o da grltdr. ocuklar her zamanki snf ortamlarnda okumak, yazmak, boyamak, oynamak veya bulmacalar zerinde almak gibi eyler yapmay seebilirler. Bu faaliyetlerin pek ou greceli olarak sessizdir. Her ne kadar snf faaliyetleri az derecede grltye neden olsa da bu durum, ocuklarn aktif renmelerinin ve birbirleri ile olan etkileimlerinin bir yan etkisi olarak kabul edilebilir. Benzer ekilde ocuk merkezli bir mzik odasnda mzikle uraan ocuklarn kard sesler, erikinlerin standartlarna gre grltl olabilmektedir. En az yirmi okulncesi ocuun mzikal sesleri aratrmaya baladklarnda rettikleri seslerin grlt olarak alglanmas olduka doaldr. Fakat snfta gn iinde yaplan dier faaliyetlerde kan grltlerde olduu gibi, mzik merkezli zamanlardaki seslere de tolerans gsterilmelidir. nk grlt, ocuk merkezli mzik reniminin nemli bir blmdr (Turner, 1997). Bu bilgiler nda okulncesi ocuklara, kendi renmelerini (ocuk merkezli) ve setikleri faaliyetleri ynetme frsat verilmesi gerekmektedir. Merkez zaman, ocuklarn bireysel ve geliimsel ihtiyalarna cevap vermek iin ideal bir zamandr. Buna dayanarak, ocuun bak asndan gelitirilebilecek bir okulncesi mzik program oluturulmal ve temelinde unlar iermelidir; 1. ocuun setii faaliyetler, 2. Bireysel ve kk grup etkileimi iin frsatlar, 3. Geliimsel ve eitimsel olarak seviyeye uygun mzikal aktiviteler (Anonymous, 1997).

ocuk Merkezli Uygulamalarn Gerekletirilmesi

160

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

Turner (1997), ocuk merkezli mzik uygulamalarnn gerekletirilebilmesi iin okulncesi eitimcilerine yardmc olabilecek baz fikirler ve neriler sunmaktadr. Bu neriler planlama, mzik snfnda seenekler salamak, programlama, arklar-oyunlar ve merkez aktiviteler olarak sralanabilir. Planlama: ocuk merkezli programa balamadan nce eitimciler, dikkatli bir ekilde plan yapmaldrlar. Planlama, ocuklara odaklanarak balamaldr. ocuklar, sevdikleri ve sevmedikleri, gl ve zayf yanlar olan bireyler olarak kabul edilmelidir. Bununla beraber, mzie onlarn gzlerinden bakmal ve aradaki farklarn zerinde durulmaldr. Bir snf iin geerli olan dieri iin uygun olmayabilir. nk ocuklarn mzikal ve sosyal geliiminin dikkatli olarak deerlendirilmesi, her bir snf iin uygun renme faaliyetlerini yaratmada gerekli bilgileri salayacaktr. renmeyi en yksek seviyeye karmak iin okulncesi mzik eitimcileri, devaml olarak ocuklarn mzikal geliimlerinin yannda onlarn sosyal ve duygusal geliimlerini de deerlendirmelidir. Bunun iin ilk i olarak mzik dersi verecek olan retmen, ocuklarn snf merkez zamannda birbirleri ile oynamalarn seyrederek veya snf retmenleri ile ocuklarn tercih ettikleri oyun trleri, duygusal geliim ve sosyal etkileimleri zerine konuarak deerlendirme yapmaya balayabilir. nk gzlem, erken ocukluk dnemi eitiminde en nemli deerlendirme kstaslarndan biridir. Balang planlamasnn dier nemli bir blm de, dnyadaki profesyonel standartlara bakmaktr. MENC (Anonymous, 1996) ve NAEYC (Kk ocuklarn Eitimi iin Ulusal Kurulu) (Bredenkamp ve Copple, 1997) tarafndan belirlenmi olan okulncesi mzik standartlar, eitimcilerin ocuk merkezli mzik odas oluturmalarnda yardmc olacaklarn aklamlardr. Bu iki kurulu, geliimsel olarak uygun mzik uygulamalar hakknda ok miktarda bilgi salamaktadr. Zaten tm dnyada okulncesi uygulamalarla ilgilenen bireyler iin NAEYC yaynlar, gelecekteki snf planlamas ve geliimi iin mkemmel bir referans olarak hizmet vermektedir (Anonymous, 1997). ocuk merkezli renme uygulamalarn planlarken, mzik eitimcilerinin akllarnda kendi mzikal beenileri olduunu ve her bir eitimcinin pedagojik alanda gl ve zayf yanlarnn da olabilecei gz nnde bulundurulmaldr. Ancak her bir eitimcinin mzikal adan gl olan yanlar ve yeteneklerinin olduunun da unutulmamas gerekir. Muhtemelen algya dayal birikimleri olan mzik retmenleri, mzik merkezli aktivitelerin yaratlmasnda daha ok enstrman almaya dayal bir yaklam kullanacaklardr. Bunun yannda dier snflarda, ark syleme, arkl oyunlar ve hareket aktiviteleri zerinde daha ok durulabilir. Sonuta okulncesi mzik eitimi alan her ocuk, iindeki

161

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

mzisyenlii gelitirebilmek iin ark sylemeye, mzik aleti almaya, dinlemeye ve hareketsel deneyimlere ihtiyac duyacaktr (Fisher, 1996). Mzik snfnda seenekler salamak: ocuk merkezli renme, ocuklarn seenekleri olduu anlamna gelir. rnein, baz ocuklar tek balarna ark sylemeyi severken, dierleri drt be arkada ile birlikte davul almay seebilir. Bu yzden mzik retmenlerinin merkezi aktivitelerini, eitli renme stillerini ve farkl oyun gruplarn kapsayacak ekilde yaplandrmalar gerekmektedir. ocuklara kimle ve ne ile oynayacaklar hakknda karar verme zgrln vermek olduka nemlidir. ocuklara bu iki zgrl vermek bireysel farkllklara olan saygy gsterir ve okulncesi eitim uzmanlarnn zerinde durmas gereken nemli bir konudur (Gordon, 1997). Programlama: Snf aktivitelerini programlarken, retmenlerin yrtt grup aktiviteleri ve ocuklarn setikleri merkezi aktiviteler zerinde nemle durulmaldr. Dersin ilk 20-25 dakikasnda ocuklar, gruplar halinde eitli ark syleme, hareket ve dinleme faaliyetlerinde yer alabilirler. Dersin bu blmnde retmen, dikkatle sralanm renme stratejileri gerektiren mzikal etkinlikler gelitirebilir. Grup aktivitelerinin dersin banda yer almas ayrca iki nemli hedefi de gerekletirir. lk olarak, ocuklarn yaratc enerjilerini mzii yapmak ve paylamak zerinde odaklar, ikinci olarak, ocuklara ark repertuarlarn hatrlama, tekrarlama ve bu sayede onlarn merkez zamanl aktivitelerini yapma ihtimallerini arttrma frsatn verir. Tm grup faaliyetlerinin tamamlanmasndan sonra, snfta kalan ocuklarn zamanlarn merkezi faaliyetlerde geirmelerine izin verilebilir. Bu sre yaklak 20-25 dakika arasnda olabilir (Turner, 1997). arklar, oyunlar ve merkez aktiviteleri: ocuklar temelde oyun ile rendiklerinden, parmak oyunlar ve farkl oyunlar ieren halk arklar ideal bir repertuar oluturur. ocuklar, arklar ve oyunlarla tn ve ritim ile deneyim kazanrken, parmak oyunlar ile ritmik tepki ve hayali oyunlara ynelirler. ocuklar arklar dinleyerek ve oyun oynayarak, mevcut repertuarlarna yeni arklar katabilmektedirler. Bu repertuarlar pek ok temel mzik yaratmlarnn ve ses deneylerinin temelini oluturmaktadr (McGraw, 2002).

retmen Merkezliden ocuk Merkezliye Mzik eitimcileri geleneksel yntemle yaplan derslerde, retmen merkezli stratejileri kullanarak retmeyi tercih ederler. Pek ok snf faaliyeti, ocuklar bilinmeyenden bilinene belli bir sra ierisinde gtren mzik uzman zerinde odaklanr. Bu ders tipleri baz zamanlarda gerekliyken,

162

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

retmen merkezli derslerde problem yaratr. Mzik uzman bilisel almann tamamn olmasa da ounu gerekletirir ve dersin yapsndan farkl fikirler iin ok az ortama imkan verir. Bilindii zere, ocuklar somut deneyimlerden soyut deneyimlere gtren akc bir dersin gerekletirilmesi, hem fiziki hem de zihinsel olarak olduka hazrlk gerektirir. ocuklar mzik faaliyetleriyle ne yaptklarnn farknda olmakszn mzikle mutlu bir ekilde sadece mzikal olarak ilgilenirler. ocuklar psiko-motor mzikal faaliyetleriyle megul etmek nemliyken, bir baka noktada onlarn kendileri iin dnmeleri ve kendi mzikal kararlarn almaya balamalar da gerekmektedir. Bu mzikal kararlarn alnd anlar ok deerli ve zel zamanlardr. Ayrca retmenler yazl ders planlarna sk skya bal kaldklarnda, bu deerli ve az retilebilir anlara ok az yer vermi olacaklardr. Bu anlar, ocuun bir arkyla ilgili zgn grlerine retmenin kibarca; te bu ok gzel! Ama bugn zamanmz yok dedii anlardr. ocuklar bu anlarda mzikal olarak dnmeye balarlar ve bu yzden onlarn mzikal ilhamlarna, sezgilerine ve grlerine yer vermek iin derslerde mmkn olduu kadar esnek olunmaldr (Bredekamp, 1987).

retmen Merkezli ile ocuk Merkezli Ders Arasndaki Farklar renme, etkili bir retimin rn ve kriteridir. Herhangi biri hibir eyi renmeden retemez. retmenler birka yl retim tecrbesinden sonra rettiklerinin ok az bir ksmnn rencileri tarafndan renildiini anlamaya balar. Shulman (1990) ve Tobin, Tippins ve Gallard (1994) yapm olduklar almalarda retmenlerin genellikle kendi renme yntemlerine uygun bir ekilde retim yaptklarn tespit etmitir. retmenlerin kendi renim yntemleri ile rencilerinin de ayn yntemlerle renebileceklerini sanmalar ok doru bir yaklam deildir (Bilgin, Uzuntiryaki ve Geban, 2002). Aadaki rnekler bir retmen merkezli ders ile ocuk merkezli ders arasndaki baz farklar vurgulamaktadr: retmenin ynetip ynlendirdii dersler

Bu derslerin ounda rencilere bilgi sunulur, rnekler salanr, altrma imkn verilir ve birok durumda da uygulama yapmak ve retmenlerden geri bildirim almak mmkndr. retmen merkezli yaklama rnek olarak, okuma paralar, grafikler ve sunu yoluyla verilen dersler verilebilir (nsal, 2002).

163

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

Yaam boyu renen, ada ve yaratc bireylerin yetitirilememesinin bir nedeni de, retim yntemleridir. an gerektirdii hedefler belirlense bile bu hedefleri geleneksel yntemlerle gerekletirmek olanakszdr. Geleneksel yntemler renciye kendi renme srecinin sorumluluunu tayamayaca mesajn vermektedir. Bu durum rencinin zgvenini, gdsn ve yaratcln yok etmektedir (Akgz, 2003). Mziksel yaratclk srecine baktmzda ocuk, ok kk yalarda seslere ilgi duymaya ve bu seslerle oynamaya balar. ocukta igdsel olarak var olan yaratma istei en kolay mzik eitimi yolu ile gelitirilebilir. Ancak yaratma, zgr ve esnek ortamlarda daha iyi gerekleebildii iin bu ortamlar salayan yeni yntemlere gereksinim vardr (Grgen, 2006). Derse balamadan nce retmen, gnn programna uygun girii yapmada hangi arklar kullanacan, konuyu vurgulama ve gelitirmede hangi enstrmanlara yer vereceini, benzer eitli arklar kullanarak ocuklarn renmelerinin kapsamn arttrmak ve iyiletirmek iin ne yaplacan bilir. Ksacas retmen ocuklar iin onlarn oklu renme durumlar ile renmelerini ve aktif katlmlarn salayacak pek ok olanakla dolu iyi ve sistemli bir dersi hazrlamak durumundadr (yani, fiziksel, iitsel ve grsel). Ne yazk ki, bu tip bir derse ayrlan sre, ocuklarn geen haftann dersinde rendikleri ile yeni derste rendikleri ile ilgili olan sorularn aydnlatmak iin ok az aman brakmaktadr. Farkl ekilde ifade edilirse, kendisini sadece saat 5de evine ulamaya gre adapte etmi arkadanzla bir gezi hayal edin. Bu gezide mola iin zaman olmayaca gibi, yolda manzaralarn seyredilmesi ve yorumlanmas iinde zaman ayrlmas imkanszdr. ocuk merkezli derslerin asl ite bu "manzara seyirleridir". Mzik otoyolundan, mzikal manzaralardan keyif alacak kadar bir sre ayrlmak pek ok retilebilir an yaratr. Siz de ders planlamada geleneksel yaklam, ocuk merkezli yaklamla karlatrdnzda aradaki fark aka greceksiniz. Deneyin... (Decarbo ve Nelson, 2002). ocuk merkezli dersler

renci merkezli renme, ders amac, analiz, sentez ve deerlendirme dzeyinde olduunda uygundur. Land ve Hannafin, renci merkezli yaklamn rencilerin kendi ilgi alanlarna ve ihtiyalarna hitap eden ve istedikleri konuyu her seviyede alabilecekleri ve onlarn konu ile ilgili kavramlar derinletirecekleri etkileimli ve tamamlayc aktiviteler sunduunu ifade etmektedir. renmede ak ulu cmlelerin kullanlmas, rencilerin ilerlemesi iin gerekli anlam kendinin oluturmasn salamaktadr. Bu yaklam renciye renmeyi gerekletirmek iin sorumluluk yklenmesini, rencinin kendi kendine almasn ve kendini ynetmesini salamaktadr (nsal, 2002).

164

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

Bireyin doutan sahip olduu yaratma drtsn, yaammzn her evresinde var olan mzik ile doyurmak, bu zgr ortam salamak mzik eitiminin amalarndan biri olmaldr. Mzik eitimi, yaratc bireylerin yetitirilmesinde sanat eitiminin en uygun alanlarndan birini oluturmaktadr. Ancak, Trkiyedeki retmen merkezli, blokflt ve ark retimiyle snrl mzik dersleri yaratc potansiyeli ortaya karamamakta, nitelikli bireyler yetitirme konusunda istenilen sonuca gtrmemektedir. Yaratc bireylerin yetitirilmesinde nemli yer tutan mzik derslerinin, gnmzde etkililii deneylerle kantlanm ada mzik eitimi yaklamlar ile sunulmas gerekmektedir (Akt. Grgen, 2006). Mzik eitimcisi derslerinde mzikal bir problem gelitirmeli ve ocuklara problemi zmek iin biraz tolerans ve zaman tanmaldr. rnein, resimleri grnen ritim alglar (tef, zil, davulvs)

birinci, ikinci ve nc snf dersinin odak konusudur. ocuklar verilen eitimle ark syleme, enstrman alma ve iitsel deneyimler yaamakta bilgi sahibi olmaya

balamlardr. Bu sayede arklarn ritimlerine ainadrlar.

Ritim, arkdan

karldktan ve snfa sunulduktan sonra retmen, ocuklardan kk gruplara ayrlmalarn ve ritmi kullanarak kendi paralarn yaratmalarn isteyebilir. retmen, gruplara yardm etmenin bir yolu olarak

her bir gruba eitli tizlememi perksyon enstrmanlar salamtr.

Gruplar yeni

paralarn yaratmak iin yeterli zamana sahip olduklarnda, paylamak iin bir araya gelirler. Gruplar paylatka, bir paray dieri ile karlatrmak iin yeterli zaman olacaktr. Bu tip ders stratejisini "tema ve varyasyonlar olarak dnebilirsiniz. Bu rnekte, tema ritimdir ve varyasyonlar ocuklarn bestelerine ekledikleri yaratc yollardr. Dersin asl hedefi ocuklarn belirli bir ritmi, kendi bestelerini kullanarak renmelerine yardmc olmaktr. Fakat bunun yannda snfn birbirleriyle olan tartmas ile tnnn, temponun, dinamiklerin, orkestrasyonun ve melodinin (muhtemelen bir grup ark sylemitir ve

165

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

enstrmanlar almtr) kullanmna gre ders blmlere ayrlabilir. ocuk merkezli derslerin yararl olan dier bir yan da, ocuklarn ders iinde kendi mzikal seimlerini zgn bir ekilde tartabilmeleridir. Dersleri, ocuk merkezli mzik problemlerini gsterecek ekilde organize etmek, ocuklara retmenin gndeminde olmayan mzikal fikirlerin peinde gitme ansn verir (Katz, 1988).

Okul ncesi Dnemde ocuk Merkezli Problem zme Stratejilerinin Kullanm ocuklarn yapabilecekleri sonsuz saydaki mzikal olaslklarla tantrlmas basit bir soru stratejisi ile balar, mesela, "Bu arky baka nasl syleyebiliriz?" veya "Baka hangi enstrman kullanabiliriz?". Ak ulu sorular ocuklardan tepkiler almak iin idealdir. retmenler alkanlklar yznden pek ok sefer kapal ulu sorular sorabilir, mesela, "Mzik hzl myd yava myd?" veya "ark m sylyorduk baryor muyduk?" Bilisel olarak ak ulu sorular ocuklarn, yant veya tepkiler yaratmalarnda zorlayc olabilir. Dier yandan kapal ulu sorular ocuklarn iki seenek arasndan seim yapmalarn ister. Baz aratrmaclar, ak ulu soru stratejilerinin avantajlarn aadaki ekilde maddeletirmitir: 1. ocuun mzik bilgisine ve onun kendi mzik perspektifine sayg duyulmaktadr. 2. ocuklar, cevaplar kendi balarna dnmelidirler ama bunun yannda doru cevaplar iin, erikinlere danmak zorundadrlar. 3. Ya ok kk olan okulncesi ocuun cevab biraz daha farkl olacaktr, bu sayede mzikal seimlerinin tartmasn snfta yaplabilecek ve bu yzden derste tevik edilebilecektir. 4. Her ocuun tepkisi, kendi mzikal anlama veya yeteneinin zgn bir deerlendirmesini salayacaktr. 5. Herhangi bir mzik dersinin mzikal program bu soru tipiyle deitirilebilir ve istenirse bu mzikal etkileim ortamndan kolayca kabilinir (Anonymous, 1994a). Ak ulu soru stratejilerinin dier olumlu yan ise, eitmenlerin mevcut mfredatlarn veya kendi pedagojik yaklamlarn deitirmek zorunda kalmamalardr. Eitmenlerin sadece kapal ulu sorular yerine ak ulu sorular sorma alkanln kazanmalar, ocuk merkezli eitimin kapsam iinde yer almaldr.

166

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

ocuk Merkezli Mzik Odasnn Oluturulmas Aada, okulncesi mzik retmenlerine kendi ocuk merkezli odalarn gelitirmede faydal olabilecek merkezler ve aktiviteler hakknda fikir verebilecek baz rnekler bulunmaktadr. Verilen rnekler kapsaml deildir ama Amerikadaki gen mzisyenlerle mzikal baary salam merkezler ve faaliyetlerini ksmen sunmaktadr. Fakat unu unutmamak gerekir ki, farkl snflarda sunulan aktiviteler o ocuk grubunun hangi aktivite alanlar ile ilgili olduuna bal olarak deiebilir.

Daire oyunlar, oyun partileri ve eli oyunlar: Amerikada kullanlan okulncesi mzik program Amerikan folk (halk) arklar zerine odaklandndan, merkez aktivitelerin pek ou daire oyunlar, oyun partileri ve eli oyunlar iermektedir. ocuklar, basit arkl oyunlar sylemeye ve oynamaya ok istekli olurlar. Bu geleneksel ocuk oyunlarn oynayabilecekleri ve syleyebilecekleri bir yerin retmen tarafndan temin edilmesi arttr. ocuklarn arklardan keyif almalar ve katlmda bulunmalar iin olanaklar sunmak, her ocuk merkezli mzik odasnn bir blm olmaldr (Bredekamp, 1987).

Dinleme Merkezleri: ocuklarn kendi lke mzikleri ve dnya mziklerini dinlemeleri iin bir yer temin edilmelidir. Dinleme faaliyetleri hareket, yaratclk veya hayal gc ierdiinden, muhtemelen ocuklar seilen paralar tekrar tekrar dinlemek isteyeceklerdir. Genelde dinleme faaliyetleri, dersin banda retmenin yrtt faaliyetlerde kullanlan seimlerden biridir. Bu dinleme merkezinde ocuklarn dersin banda syledikleri ark repertuarnn kaset kaytlarn dinleyebilecekleri bir alan sunulabilir. Bu onlarn unutmu olabilecekleri arklar ve oyunlar hatrlayabilmeleri iin iyi bir tevik yoludur (Fisher, 1996).

pler ve toplarla oyunlar: p atlamak ve top sektirmek ocuklarn en sevdii aktivitelerdendir. ocuklara dzgn ve blnm vurular retmeyi retmede yardmc olacak pek ok ocuk arks vardr. Fakat kk ocuklar bir atlama ipinin hareketini, bir arknn ritimsel vuruu ile harmanlayamadndan, eitmenin vaktinin ou, ipi kendi bana dndrrken geebilir. Bu yzden mzik retmeninin snfn merkez zamannda aktif bir katlmc olmas ok nemlidir. retmenin aktif olarak izledii faaliyetlere katlmas okulncesi mzik dersinin nemli bir blmdr (Sims, 1995).

Dramatik oyun merkezleri: Dramatik oyun alanlar ocuklara rol yapabilecekleri alanlar salar. ocuklar iin ok faydas olduu dnlen iki faaliyet vardr. Bu faaliyetler ynetim ve ev yaamn ierir. Ynetim merkezinde, ocuklara bir mzik stand, balonlar, mzik kitaplar ve bir

167

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

podyum salanr. Genelde ocuklar enstrmanlarn almak veya ark sylemek iin eitmenin etrafnda sk sk toplanr. Ev yaam merkezi ise, parmak oyunlarn, sallanan sandalyeleri, oyuncak aylar, vs. ierir. Bu merkezde, ocuklar oyuncak oyuncaklarna bebekleriymi gibi davranrlar. Aylarna, bebeklerine ninniler syler ve onlar sallayarak uyutmay seebilirler. Dramatik oyunlara tevik eden tm okulncesi merkezlerde olduu gibi, ninni sylemek de ocuklara yetikin olarak kullanabilecekleri rollerin uygulanmasnda yardmc olan

faktrlerdendir (McGraw, 2002).

Okuma-renme Merkezi: Her ne kadar kk ocuklarn bitmez tkenmez enerjileri olduu dnlse de, zaman zaman onlar da sessiz ortamlar isteyebilmektedir. ocuklarn sessiz mzik faaliyetleri ile uraabilecekleri bir yeri mzik odas iinde temin etmek nemlidir. Ev-yaam merkezi gibi, okuma-renme merkezi de mzik odasnda sessiz bir yer salayabilir. Pek ok mzik retmeni okul arklarnn ve halk trklerinin olduu, resimli kitaplarn bulunduu kiisel ktphanelere sahiptir. Bir okuma-renme merkezi, bu kitaplar ocuklara sunmann ideal bir yoludur. Kitaplar tm snfa tantlmal ve okuma-renme merkezine konmadan nce onlara okunmaldr. Bylece her ocua eitli kitaplarla bir arada olma frsat verilirken, her kitabn okunma olaslnn da o oranda artmas salanabilir (Decarbo ve Nelson, 2002).

Aratrma materyalleri: Okulncesi dnem, ocuklarn kendi dnyalarn aratrmalar gereken bir dnemdir. Mzik derslerinde retmenler, nceden belirlenmi, izlenmesi gereken sonu veya kurallar olan mzik oyunlarnn yan sra, ocuklarn etrafnda snrlamalar ve tehditler olmakszn sesleri kefedebilecekleri aktiviteler sunmaldr. Sesin kefi iki nemli ileve sahiptir. Birincisi, ocua bir enstrmann fiziki zelliklerinin, sesin belirlenmesinde nasl yardmc olduunu anlama frsat verir. kinci olarak, ocuklarn farkl tnlar kartrmasna ve eletirmesine olanak verir. retmenler kolayca ev yapm, ucuz enstrmanlar ve ses retim aletleri temin edebilir. Ev yapm farkl tipte enstrmanlarn nasl yaplaca ile ilgili fikirler salayan pek ok kitap vardr. Kiinin ocuklar iin salayabilecei enstrmanlar sadece kiinin hayal gcyle snrldr (Bennett, Wood, ve Rogers, 1997).

Sonu ve neriler Yaplan almann ana konusunu oluturan ocuk merkezli mzik dersleri, ocuklara mzikal seimleri veya mzikal kararlarn vermek iin bir seviyeye kadar bamszlk salayan aktiviteleri

168

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

iermektedir. Okulncesi mzik dersleri esnasnda ocuk merkezli mzik aktiviteleri iin zaman yaratmak ocuklarn mzikal, sosyal, duygusal ve iitsel geliimleri iin ok nemlidir. Bu yzden makalede de detayl olarak zerinde durulan bu Merkez zaman, asla gereksiz bir ey olmad gibi, temelinin okulncesi dnemde atlmas gereken nemli bir renme stilidir. nk ocuklarn mzik merkezli bu zamanlarnda edinip gelitirecekleri tm yetenekler bir mr srecektir. zerinde durulmas gereken dier bir konu da mzik eitimindeki yaratclktr. Her yataki ocukta var olan yaratclk yetenei, zellikle mzik eitimi yolu ile ortaya karlarak, gelitirilebilir. Her ocukta sylenecek, alnrken paylalp tartlacak mzikal fikir zenginlikleri vardr. ocuklarn bu zenginliklerini fark eden baz okulncesi eitim aratrmaclar, ocuklara ksa mzikal besteler yaratmalar ve mzikal seeneklerini tartmalar iin zaman verildiinde, onlarn mzikal dnme yeteneklerinin artabileceini ileri srmektedir (Anonymous, 1996). Snfta kullanlan en iyi mziklerden bazlar rencilerin zihinlerinden kmaktadr. ocuklar, kendilerini mzikal olarak ifade etmeleri iin tevik edip, yreklendirmek, onlarn mzisyen olarak kendi kavramlarn glendirmelerine yol aacaktr. Eer mzik eitmenlerinin asl hedefi mr boyu mzii iyiletirmek ve ykseltmekse, aktif bir mzikal yaam ocuklara ilerindeki mzii kullanma ve ifade etme zgrln vermek gibi basit bir eylemle balayabilir (Turner, 1997). retmenin ynetip ynlendirdii retmen merkezli dersler ise, retmenin rencilerinden snrl geri bildirim alarak yapt ve nceden belirlenmi konular zerinde odakland derslerdir. ocuklarn mzik devlerini kendi fikirlerini ifade etmeksizin nceden planlanm bir dzende yapmalarn ngren yazl bir plann uygulanmas, retmenin ynlendirip ynettii bir ders rneidir. Gnmzde bireylerden, doru kararlar alp uygulamaya gemesi, yaratc dnmesi, problem zme yeterliine sahip olmas, renmeyi renmesi, ekip almasna yatkn olmas ve kendi kendini ynetebilmesi beklenmektedir. renci merkezli eitim, renmeyi renmenin esas olduu, her rencinin farkl zaman, tr ve hzda renebileceini benimseyen, dnme becerilerini gelitirmenin yaratc dnceyi gelitirdiini kabul eden bir yaklamdr. Bu yzden zellikle her kademede verilen mzik eitiminde bu eitim yaklamndan olabildiince yararlanlmaldr. Donanml bir mzik eitimcisi, bir taraftan snftaki beklentileri gz nnde bulundururken, dier yandan bu geliim srecini anlayabilen kiidir. Eer ocuklar bu aamalardan gemediler ise, mzikal olarak yaratamayacak, okuyamayacak ve yazamayacaklardr. retmenlerin yaratc fikirler elde etmede izleyecei en mkemmel yol, rencileri izlemektir. Derslerde ocuklarn doalama

169

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

hareketlerini izlemek ve bu hareketlere bir eyler katarak ilerlemek gerekmektedir. ocuklarn vuru veya ritmi vcutlarnn eitli blmlerinde, yerde, ayaklarnda veya mzik aletlerinde hissetmelerine izin verilmelidir. Bylece, ocuklara daha fazla zgrlk ve yaratclk alanlarnn verilmesi ile ocuklarn mzikal geliiminde ve okulncesi temel mzik eitim programnda gelime salanabilecektir (Gordon, 1997). Aratrmada elde edilen bilgiler dorultusunda, mzik ve okulncesi mzik eitimi dersi veren retmenlerle, bu alanda alan aratrmaclar iin u neriler getirilebilir: Mzik eitimcisi yetitiren kurumlarn programlarnda okulncesi mzik eitimine dayal derslere yer verilmeli ve bu derslerin ierikleri okulncesi retmeni yetitiren blmlerle ortaklaa hazrlanmaldr. Okulncesi programlardaki mzik derslerinin ou yaratc etkinlikler iermeli ve bu ama dorultusunda gelitirilmelidir. Okulncesi retmenleri var olan ders programlarna ar baml kalmadan, ocuklarn yaratc ynlerini ortaya karacak retim yntemleri zerinde durmaldrlar. Mzik eitimi veren eitimcilerin an gerektirdii eitim hedefleri dorultusunda geleneksel yntemlerden uzak, yaam boyu renmeyi kapsayan mzik eitimi yntem ve davranlar zerinde bilgi sahibi olmalar gerekmektedir. Okulncesi retmeni yetitiren Eitim Fakltelerinde verilen drt senelik lisans eitimi sresince mutlaka mzik dersleri zorunlu dersler kapsamnda olmaldr.

Kaynaka Akgz, K. . (2003). Aktif renme, zmir: Eitim Dnyas Yaynlar. Anonymous, (1994 a). The School Music Program, A New Vision (Reston, VA: MENC.) Anonymous, (1994b). Music Educators National Conference. Opportunity-to-learn standards for music instruction: Grades PreK-12. Reston, VA: MENC Anonymous, (1996). Top 10 signs of a good kindergarten classroom, NAEYC, Retrieved, May 6, 2002, from http://www.naeyc.org/resources/eyly/1996/12.htm Anonymous, (1997). National Association for the Education of Young Children (NAEYC), Licensing and public regulation of early childhood programs, Retrieved 01/10/2004 from http://www.naeyc.org/resources/position%5fst atements/ pslicense.htm Bennett, N., Wood, L ve Rogers, S. (1997). Teaching through Play: Teachers Thinking and Classroom Practice, Buckingham, England: Open University Press.

170

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi

Electronic Journal of Social Sciences

www.esosder.org info@esosder.org

K-2008 C.7 S.23 (157-171)

ISSN:1304-0278

Winter-2008 V.7 N.23

Brkenshaw ve Fleming, L. Music For Young Children: Teaching For The Fullest Development of Every Child, Early Childhood Connections, 1:613, Year: 1997 Bilgin, ., Uzuntiryaki ve E., Geban, . (2002). Kimya retmenlerinin retim yaklamlarnn Lise 1 ve 2.snf rencilerinin kimya dersi baar ve tutumlarna etkisinin incelenmesi, V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eitimi Kongresi, 16-18 Eyll: Ankara Bredekamp, S. (Ed.). (1987). Developmentally appropriate practice in early childhood programs serving children from birth through age 8. Washington, DC: National Association for the Education of Young Children. Bredenkamp, S. ve Copple, C. (1997). eds., Developmentally Appropriate Practice in Early Childhood Programs, Washington, DC: National Association for the Education of Young Children. Decarbo, J., ve Nelson, J. (2002). Music and early childhood education. In R. Colwell & C. Richardson (Eds.), The new handbook of research on music teaching and learning (pp. 210-242). New York: Oxford University Press. Fisher, J. (1996). Starting from the Child? Teaching and Learning from 4 to 8, Buckingham/ England: Open University Press. Gordon, E. A. (1997) Music Learning Theory for Newborn and Young Children. 2nd ed, GIA Publications, Chicago. Grgen, E. (2006). Mzik eitiminde yaratcl gelitiren yntem ve yaklamlar, nn Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt, 7; Say:12, (81-93). Katz, L. (1988). Early childhood education: What research tells us. Bloomington, IN: Phi Beta Kappa Educational Foundation. McGraw, G, Singing in Early Childhood: A Re-Examination of Appropriate Practice, Early Childhood Connections, 4: 2535, Year: 2002. Senemolu, N, Okulncesi Eitim Program Hangi Yeterlikleri Kazandrmaldr, H.. Eitim Fakltesi Dergisi, Say: 10, ss. 21-30, Yl:1994. Shulman, L. (1990). Aristotle had it right: On knowledge and pedagogy. (occasional paper No: 4). East Lansing, Mic: The Holmes Group. Sims, W. L. (1995). Strategies for teaching prekindergarten music. Reston, VA: Music Educators National Conference. Tobin, K., Tippins, D.J., ve Gallard, A. (1994). Research on instructional strategies for teaching science. New York: Macillan. Turner, Mark E, Child-centered learning and music programs, Music Educators Journal, 00274321, Jul99, Vol. 86, Issue 1, Year: 1997. nsal, H. (2002). Web destekli eitim, elektronik renme ve web destekli retim programlarndaki eitli ders modelleri, Yakn Dou niversitesi XI. Eitim Bilimleri Kongresi, 23-26 Ekim, Kbrs. Vygotsky. L.S. (1986). Thought and Language. Cambridge. MA. MT Press: 55-86.

171