Shri Parshvanath Vidhan (VGM-232)

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb.
232
ISBN 978-93-82071-00-6
eer heeMJe&veeLe efJeOeeve

-jeefe$eer-
leerLekej pevceYetefceeeW kes efJekeeme keer esjCeeeesle

egieeJeefle&kee ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe
eer %eeveceleer ceeleepeer

MejohetefCe&cee ceneslmeJe, 11 Deketyej 2011 kees pecyeterhe-nefmleveehegj ceW
hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer eje Ieesef<ele
eLece heeeee& eer Jeerjmeeiej Je<e& kes Devleie&le ekeeefMele
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele
Jeerj %eeveesoe evLeceeuee

Fme evLeceeuee ceW efoiecyej pewve Dee<e&ceeie& kee hees<eCe kejves Jeeues efnvoer,
mebmke=le, eeke=le, keVe[, Debespeer, iegpejeleer, ceje"er Deeefo Yee<eeDeeW
kes veee, efmeevle, DeOeelce, Yetieesue-Keieesue, JeekejCe Deeefo
efJe<eeeW hej ueIeg SJeb Je=nod ebLeeW kee cetue SJeb DevegJeeo meefnle
ekeeMeve neslee nw~ mecee-mecee hej Oeeefce&ke
ueeskeesheeesieer ueIeg hegefmlekeeSb Yeer
ekeeefMele nesleer jnleer nQ~
-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-
hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

-: ceeie&oMe&ve :-
e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer
-ekeeMeke-
-: efveoxMeke SJeb mecheeoke :-
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve
mJeefmleeer kece&eesieer heer"eOeerMe jJeervkeerefle& mJeeceer peer
pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.-250404

heesve veb.- (01233) 280184, 280994
Website : www.jambudweep.org
E-mail : jambudweeptirth@gmail.com
COURTESY-JAIN BOOK DEPOT
C/o Shri Nabhi Kumar Manav Kumar Jain

C-4, Opp. PVR Plaza, Cannaught Place, New Delhi-1
Ph.-011-23416101-02-03/Website : www.jainbookdepot.com
elegLe& mebmkejCe Jeerj efve. meb. 2538, ew$e Meg. $eeesoMeer cetue
2200 eefleeeB
5 Deewue 2012, ceneJeerj peebleer
20/-.
-: eyebOe mecheeoke :-
peerJeve ekeeMe pewve

meJee&efOekeej ekeeMekeeOeerve
eLece mebmkejCe (meved 2003)-2200 eefleeeB
efleere mebmkejCe (meved 2006)-2200 eefleeeB
le=leere mebmkejCe (meved 2008)-2200 eefleeeB
kecheesefpebie - %eeveceleer vesJeke&

pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.
(3)
(4)
emleeJevee
efJeOeeve keer jeefe$eer hejcehetpe ieefCeveerecegKe
-ye. keg. Fvog pewve (mebIemLe)

Yeefeceeie& ceW eJe=e eleske eeCeer efveJe=efe keer meeOevee kejlee ngDee Deheveer ewleve
mJeheer Deelcee kees GppJeue kej hejceelcee yevee mekelee nw~ eeJeke etBefke meeJee mes
hetCe&hesCe efveJe=e veneR nes mekelee nw Dele Jen <edDeeJeMeke kele&JeeW kee heefjheeueve kejles
ngS DeebefMekehe mes Deheves heehekeceeX keer efvepe&je kejlee nw~ Deeeee& eer kegvokegvo osJe ves Gve
<edDeeJeMeke kee&JeeW ceW oeCeb hetpeecegkeKees oeve SJeb hetpee kees cegKe yeleeee nw~
osJehetpee kes Devleie&le hejce hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer meeefnefleke
uesKeveer eje jefele DeveskeeW Je=nod SJeb ueIeg efJeOeeveeW kee Deeeespeve kej YeeieCe ceveesJeeef_le
keee& keer efmeef kes meeLe Deelcee ceW efJeMes<e efJeMegef GlheVe kej hegCemebee Yeer kejles nQ~ Deepe
Yeewefleke ekeeeeQOe ceW hebmee ngDee eeCeer DeelceMeebefle SJeb keee&efmeef nsleg veevee ekeej mes
efceLeelJe keer MejCe ueslee nw uesefkeve peye meodiegDeeW kee meceeiece eehle neslee nw leye mep%eeve
kees eehle kej Fve ceneefJeOeeveeW kee Deeeespeve kej DehetJe& Deeeflceke Meebefle kes DevegYeJe kes meeLemeeLe ceveJeeef_le Heue keer Yeer eeefhle kejlee nw~ JeemleJe ceW DeeieceefJeefOe mes efkeee ieee ese
mee efJeOeeve Yeer efJeMes<e ecelkeeefjke heue kees eoeve kejlee nw~
DeefleMeeeer heue kees eoeve kejves Jeeues DeveskeeW ueIeg SJeb Je=nod efJeOeeveeW keer e=bKeuee ceW
hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer eje jefele Ssmee ner en Ske efJeOeeve nweer heee&veeLe efJeOeeve~ leerLekej YeieJeeve ceneJeerj keer pevceYetefce kegC[uehegj (veeueboe)
ceW jefele Fme efJeOeeve kee ecelkeej efJeOeeve keer jevee kejles-kejles ner DevegYetefle ceW Deeee Deewj
Jewmes Yeer YeieJeeve heee&veeLe efpevneWves #eceeOece& kee DeodYegle GoenjCe emlegle kejles ngS ome
YeJeeW leke kece" kee Ghemeie& mene Deewj YeieJeeve heee&veeLe yeves Jen efJeIvenjCe, mebkenlee&
Deeefo Deveske veeceeW mes peeves peeles nQ Deewj Gvekeer hetpee, Yeefe mes Deveske ceveesjLeeW keer efmeef nes
peeleer nw, efhej Yeefe ceW efvekeues ngS Meyo lees Dekeeuece=leg Je DemeeOe jesieeW kees Yeer eueves ceW
me#ece nesles nQ Dele keesF& ecelkeej nes peeS lees keesF& DeefleMeeesefe Jeeueer yeele veneR nw~
hetpe ceeleepeer eje efueefKele Fme efJeOeeve ceW YeieJeeve heee&veeLe kes 108 ceb$e nQ~ Ssmes
ecelkeeefjke efJeOeeve kees kejkes Deehe meye ceveJeeef_le heue keer eeefhle kejves kes meeLe-meeLe
eYeg Yeefe kes eje Deheveer Deelcee kees heefJe$e yeveeves cebW Yeer meheue nesJeW ener MegYese nw~
eer %eeveceleer ceeleepeer kee mebef#ehle-heefjee

-e%eeeceCeer Deeefe&kee evoveeceleer
pevcemLeeve-efkewleveiej (yeejeyebkeer) G.e.

pevceefleefLe-Deemeespe megoer 15 (MejohetefCe&cee) efJe. meb. 1991, (22 Deketyej meved 1934)
peeefle-DeeJeeue efo. pewve, iees$e-ieeseue, veece-keg. cewvee
ceelee-efhelee-eerceleer ceesefnveer osJeer SJeb eer essueeue pewve
Deepevce yeeee& ele-F&. meved 1952 ceW yeejeyebkeer ceW MejohetefCe&cee kes efove
#egefuuekee oer#ee-ew$e ke=. 1, F&. meved 1953 kees ceneJeerjpeer DeefleMee #es$e (jepe.) ceW
Deeeee&jlve eer osMeYet<eCe peer cenejepe mes~ veece-#egefuuekee Jeerjceleer
Deeefe&kee oer#ee-JewMeeKe ke=. 2, F&. meved 1956 kees ceeOeesjepehegje (jepe.) ceW
eeefj$eeeJeleea 108 Deeeee& eer Meebeflemeeiej peer keer hejcheje kes eLece heeOeerMe Deeeee& eer
Jeerjmeeiej peer cenejepe kes kejkeceueeW mes~
meeefnefleke ke=eflelJe-Demeneer, meceemeej, efveecemeej, cetueeeej, keeleb$e-JeekejCe,
<edKeC[eiece Deeefo ebLeeW kes DevegJeeo/erkeeSb SJeb 250 efJeefMe ebLeeW keer uesefKekee~ meved 1995 ceW
DeJeOe efJe.efJe. (hewpeeyeeo) eje [er.efued. keer ceeveo GheeefOe mes efJeYetef<ele~
leerLe& efvecee&Ce esjCee-nefmleveehegj ceW pebyeterhe lesjnerhe, leerveueeske Deeefo jeveeDeeW kes efvecee&Ce,
Meeele leerLe& DeeesOee kee efJekeeme SJeb peerCeexej, eeeie-Fueeneyeeo (G.e.) ceW leerLekej $e+<eYeosJe
lehemLeueer leerLe& kee efvecee&Ce, leerLekej pevceYetefceeeW kee efJekeeme eLee-YeieJeeve ceneJeerj pevceYetefce
kegC[uehegj (veeueboe-efyenej) ceW vebeeJele& cenue veeceke leerLe& efvecee&Ce, YeieJeeve heg<heobleveeLe keer pevceYetefce
keekevoer leerLe& (efveke ieesjKehegj-G.e.) kee efJekeeme, YeieJeeve heee&veeLe kesJeue%eeveYetefce Deefn$e leerLe&
hej leerme eewyeermeer cebefoj, nefmleveehegj ceW pecyeterhe mLeue hej YeieJeeve MeebefleveeLe-kegbLegveeLe-DejnveeLe keer
31-31 heg Gegbie Ke[dieemeve eeflecee, ceebieerlegbieer ceW efvecee&CeeOeerve 108 heg Gebgbie YeieJeeve $e+<eYeosJe keer
efJeMeeue eeflecee Fleeefo~
ceneslmeJe esjCee-hebeJe<eeae pecyeterhe ceneceneslmeJe, YeieJeeve $e+<eYeosJe Debleje&êre efveJee&Ce
ceneceneslmeJe, DeeesOee ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe cenekegbYe cemlekeeefYe<eske, kegC[uehegj ceneslmeJe, YeieJeeve
heee&veeLe pevcekeueeCeke le=leere meneeefyo ceneslmeJe, efouueer ceW keuhegce ceneceC[ue ef JeOeeve kee
Ssefleneefmeke Deeeespeve Fleeefo~ efJeMes<ehe mes 21 efomecyej 2008 kees pecyeterhe mLeue hej
efJeeMeebefle DeeEnmee meccesueve kee Deeeespeve ngDee, efpemekee GodIeeve Yeejle keer je^heefle
eerceleer eefleYee osJeerefmebn heeerue eje efkeee ieee~
Mew#eefCeke esjCee-pewve ieefCele Deewj ef$eueeske efJe%eeve hej Debleje&êre mebieeser, jeêre kegueheefle
meccesueve, Feflenemekeej meccesueve, veeeeOeerMe meccesueve SJeb Deve Deveske jeêre-Debleje&êre mlej kes
mesefceveej Deeefo~
jLe eJele&ve esjCee-pecyeterhe %eevepeesefle (1982 mes 1985), meceJemejCe eerefJenej
(1998 mes 2002), ceneJeerj peesefle (2003-2004) kee Yeejle YeceCe~
Fme ekeej efvele vetleve YeeJeveeDeeW keer peveveer hetpe ceeleepeer efejkeeue leke Fme JemegOee kees
megMeesefYele kejleer jnW, ener cebieue keecevee nw~
(5)
(6)
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve-mebef#ehle heefjee
eewyeerme leerLekejeW keer meesuen pevceYetefceeeW keer veeceeJeueer
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve keer mLeehevee hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer
esjCee mes meved 1972 ceW jepeOeeveer efouueer ceW ngF& Leer~ mebmLeeve kee cegKe keeee&uee meved 1974 mes
nefmleveehegj cesW eejbYe ngDee~ Fme mebmLeeve kes Devleie&le Deveske ieefleefJeefOeeeB nefmleveehegj ceW leLee Deve$e
eue jner nQ1. meved 1972 mes Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee kes ceeOece mes ueeKeeW ebLe ekeeefMele nes jns nQ~
2. meved 1974 mes Fme mebmLeeve kes cegKehe$e kes he ceW mecei%eeve efnvoer ceeefmeke
heef$ekee kee efvejblej ekeeMeve nes jne nw~
3. meved 1974 mes 1985 leke nefmleveehegj ceW pecyeterhe jevee kee efvecee&Ce keee& ngDee~
4. meved 1974 mes Deye leke pecyeterhe jevee kes Deefleefje Deveske efpevecebefojeW kee efvecee&Ce
ngDee nw-keceue cebefoj, leerve cetefle& cebefoj, Oeeve cebefoj, MeebefleveeLe cebefoj, Jeemeghetpe cebefoj,
cebefoj, meneket cebefoj, efJeeceeve yeerme leerLekej cebefoj, DeeefoveeLe cebefoj, Deeheo cebefoj,
$e+<eYeosJe keerefle&mlebYe, mJeefCe&ce lesjnerhe jevee, veJeenMeebefle efpevecebefoj, leerve ueeske jevee SJeb
eer MeebefleveeLe-kegbLegveeLe-DejnveeLe keer 31-31 heg Gegbie eefleceeDeeW keer mLeehevee ~
5. pecyeterhe hegmlekeeuee efpemeceW ueieYeie 15000 ebLe mebenerle nQ~
6. Ceceeskeej ceneceb$e yeQke efpemeceW YeeeW eje efueKekej Yespes iees kejes[eW Ceceeskeej ceb$e
pecee efkees peeles nQ~
7. mecee-mecee hej efMe#eCe-eefMe#eCe efMeefJejeW leLee mebieesefeeW kes Deeeespeve efkees peeles nQ~
8. eeef$eeeW kes Meg Yeespeve kes efueS jepee eseebme Yeespeveeuee kee mebeeueve~
9. eeef$eeeW kes "njves kes efueS DeeOegefveke megefJeOeeege [eruekeme heuewdme Jeeueer keF&
Oece&MeeueeDeeW leLee keesef"eeW SJeb yebieueeW kee efvecee&Ce efkeee ieee nw~
10. pecyeterhe heefjecee kes efueS veewkee efJenej, SsjeJele neLeer leLee ceveesjbpeve nsleg efceveer
^sve, Petues Deeefo nQ~
11. %eeveceleer keuee cebefojced ceW nefmleveehegj kes eeeerve Fefleneme mes mebbyebefOele PeeBefkeeeB nQ~
12. leerLekej pevceYetefceeeW keer Jebovee SJeb Oeeefce&ke efheuceeW kee eoMe&ve kejves Jeeues efLeesj
mes meceefvJele ieefCeveer %eeveceleer nerjke peebleer Skemeesme~
efouueer, cesj", cegpehehejveiej, nefjej, PeeBmeer, eflepeeje Deeefo mes pecyeterhe mLeue leke
Deeves kes efueS efove Yej yemeW efceueleer jnleer nQ~
efo. pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve kes Devleie&le YeieJeeve ceneJeerj pevceYetefce kegC[uehegj
(veeueboe) efyenej ceW YeJe vebeeJele& cenue leLee eeeie-Fueeneyeeo (G.e.) ceW efveefce&le
leerLekej $e+<eYeosJe lehemLeueer leerLe& kee Yeer mebeeueve neslee nw~
pecyeterhe SJeb Deve jeveeDeeW kes oMe&ve nsleg nefmleveehegj heOeejkej DeeOeeeflceke SJeb
Yeewefleke megKe keer eeefhle kejW~
cenevegYeeJeeW,
Deheves veiej kes efpevecebefojeW ceW eewyeerme leerLekejeW keer meesuen pevceYetefceeeW kes
veece efvecveevegmeej efueKeJeeSb SJeb Fve leerLeeX keer ee$ee kejkes hegCeueeYe eehle kejW~
1. DeeesOee (hewpeeyeeo-G.e.)
-eer
-eer
-eer
-eer
-eer
2. eeJemleer (yenjeFe-G.e.)
-eer
3. keewMeecyeer (G.e.)
-eer
4. JeejeCemeer (G.e.)
-eer
-eer
5. evhegjer (JeejeCemeer) G.e.
-eer
6. keekevoer (osJeefjee efve.-ieesjKehegj) G.e. -eer
7. Yeefkeehegjer, FKeesjer (eleje-PeejKeb[) -eer
8. efmebnhegjer (meejveeLe) G.e.
-eer
9. echeehegjer (Yeeieuehegj-efyenej)
-eer
10. keefcheuehegjer (he&keKeeyeeo-G.e.)
-eer
11. jlvehegjer (hewpeeyeeo-G.e.)
-eer
12. nefmleveehegj (cesj"-G.e.)
-eer
-eer
-eer
13. efceefLeueehegjer
-eer
-eer
14. jepeie=ner (veeueboe-ef yenej)
-eer
15. Meewjerhegj (yesej-G.e.)
-eer
16. kegC[uehegj (veeueboe-efyenej)
-eer
$e+<eYeosJe YeieJeeve
DeefpeleveeLe YeieJeeve
DeefYeveboveveeLe YeieJeeve
megceefleveeLe YeieJeeve
DevebleveeLe YeieJeeve
mebYeJeveeLe YeieJeeve
heeeYeg YeieJeeve
megheee&veeLe YeieJeeve
heee&veeLe YeieJeeve
eveYeg YeieJeeve
heg<heobleveeLe YeieJeeve
MeerleueveeLe YeieJeeve
eseebmeveeLe YeieJeeve
JeemeghetpeveeLe YeieJeeve
efJeceueveeLe YeieJeeve
Oece&veeLe YeieJeeve
MeebefleveeLe YeieJeeve
kegvLegveeLe YeieJeeve
DejveeLe YeieJeeve
ceefuueveeLe YeieJeeve
veefceveeLe YeieJeeve
cegefvemegeleveeLe YeieJeeve
vesefceveeLe YeieJeeve
ceneJeerj YeieJeeve
-efveJesoke-
DeefKeue YeejleJe<eeae efoiecyej pewve leerLekej pevceYetefce efJekeeme keceser

eOeeve keeee&uee-pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e., heesve veb.-01233-280184, 280236
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
(7)
(8)
Jeerj %eeveesoe ievLecee}e kes efMejesceefCe mebj#eke
leerLekej megheee&veeLe SJeb heee&veeLe pevceYetefce
eerceleer efvece&}e pewve Oe.he. mJe. eer hesceevo pewve, lelheg$e heoerhe kegceej pewve, Kee
jer yeeJe}er, efouueer-6~
eerceleer megceve pewve Oe.he. eer efoeqiJepee eEmen pewve, Fboewj~
eer ceneJeerj hemeeo pewve mebIeheefle, peer-19, meeTLe SkemesvMeve, veF& efouueer~
eer censv heeue njsv kegceej pewve, metjpece} efJenej, efouueer~
eerceleer ceesnveer pewve Oe.he. eer megveer} pewve, heerle efJenej, efouueer~
eer osJesvo kegceej pewve (Oeens[e Jee}s) ieg[ieeBJe (nefj.)~
eerceleer Meejoe jeveer pewve Oe.he. mJe. efjKeyeebo pewve, yeengyeueer SvkeuesJe, efouueer-92~
[e@. osJesv kegceej pewve, Yeesheeue (ce.e.)
eerceleer mebieerlee pewve Oe.he. eer mebpeerJe kegceej pewve, Mesjkees (efyepeveewj) G.e.
eer Deefveue kegceej pewve, oefjeeiebpe, efouueer
eer yeer.[er. ceoveeFke, cegcyeF&
eer Oevekegceej pewve, yeengyeueer SvkeuesJe, efouueer-92~
eer efpelesv kegceej pewve SJeb eerceleer megveerlee pewve keesef[ee, heueesefj[e, et.Sme.S.
eerceleer efJeceuee osJeer pewve Oe.he. eer DeesceekeeMe pewve, mJeeefueke veiej, nefjej (GejeKeb[)~
eer Deefcele pewve SJeb mebYeJe pewve megheg$e eerceleer Deveerlee pewve Oe.he. eer cetueebo vepewheeveer, efomehegj Deemeece~
eerceleer Deefpele kegceejer pewve Oe.he. eer censv kegceej pewve, Deesyesoguueeiebpe (jeemesve) ce.e.~
eer veeefYekegceej pewve, pewve yegke ef[hees, meer-4, heer.Jeer.Deej. hueepee kes heers, kevee@ huesme, veF& efouueer~
Jeerj %eeveesoe ievLecee}e kes hejce mebj#eke

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
eer ceeBieer}e} yeeyet}e} hene[s, nwojeyeeo (DeevOe heosMe)~

[e@. hekeeMeevo pewve, 792 efJeJeskeevebohegjer, efmeefJe} }eFve, meerleehegj (G.he.)~
eer megcele hekeeMe pewve, ieppet keje, Meenoje, efouueer~
eer megveer} kegceej pewve, eje-megveer} wkemeeF&ume, mejOevee (cesj") G.he.~
mJe. eer hekeeMe ebo Decees}ke ebo pewve meje&He, meveeJeo (ce.he.)~
eer heegcve kegceej peJesjer, jeskeef[ee}sve, yeesjerJe}er (Jesm) cegbyeF&~
eerceleer Ge|ce}e osJeer Oe.he. eer keevleer hemeeo pewve, $e+<eYe efJenej, efouueer~
eerceleer G<ee pewve Oe.he. eer efJece} hemeeo pewve, $e+<eYe efJenej, efouueer~
eer Deevevo hekeeMe pewve (meewjce Jee}s) , ieebOeerveiej, efouueer~
eerceleer meefjlee pewve Oe.he. eer jepekegceej pewve, efkeoJeF& veiej, keevehegj~
mJe. eerceleer kew}eMeJeleer Oe.he. eer kew}eMe ev pewve , leesheKeevee yeepeej, cesj"~
eer Yeevesv kegceej pewve, eje-eer efJeee pewve, Yeiele eEmen ceeie&, peehegj~
eer heoerhe kegceej Meeeqvle}e} efye}e}e, Devetheveiej, Fboewj, (ce.he.)~
eer megjsMeebo heJeve kegceej pewve, yeejeyebkeer (G.e.)~
eer veLeceue heejmeceue pewve, keuekeee-7~
eerceleer mJe. MeebleeyeeF& Oe.he. eer keceueebo pewve, meveeJeo (ce.e.)~
eer heebo pewve keeefjee, efouueer
eer DeeMeg pewve, keeuekee peer, veF& efouueer
eer eegcve kegceej pewve eser mee., eer Decejebo pewve meje&he, ueKeveT (G.e.)
JeejeCemeer leerLe& kee heefjee

uesefKekee-e%eeeceCeer Deeefe&kee eboveeceleer
keeMeer Deewj JeejeCemeer veece mes eKeele yeveejme veiejer kece&Yetefce kes eejbYe ceW ner Fv kes
eje yemeeF& ieF& Leer~ eneB meeleJeW leerLekej YeieJeeve megheee&veeLe leLee lesF&meJeW leerLekej YeieJeeve
heee&veeLe kes (pevce leLee Gve oesveeW kes eceMe) eej SJeb leerve keueeCeke ngS nQ~ peye JeneB
kes cenejepee megeefle Deheveer he=LJeer<esCee veeceke cenejeveer kes meeLe jepe kej jns Les leye
megheee&veeLe kes ieYe& ceW Deeves kes n ceen hetJe& mes ueskej pevce nesves leke kegyesj ves ueieeleej
hevn ceen leke jeveer he=LJeer<esCee kes cenue ceW jlveeW keer Je<ee& keer Leer~ Jes YeeoeW megoer <eer
efleefLe kees ceelee kes ieYe& ceW DeeS leLee pes Megkeuee eoMeer kes efove efJeMeeKee ve#e$e ceW Gvekee
pevce ngDee~ hegve pevceefleefLe ceW GvneWves oer#ee OeejCe keer SJeb heeuiegve ke=. <eer ceW GvnW
kesJeue%eeve GlheVe ngDee Lee~ meccesoefMeKej heJe&le mes YeieJeeve megheee&veeLe ves heeuiegve ke=.
mehleceer kees efveJee&Ce eehle efkeee Lee~ Fvekes Mejerj keer TBeeF& 9 neLe Leer, JeCe& nje Lee~
Fmekes heeeled YeieJeeve heee&veeLe kes mebyebOe ceW JeCe&ve nw efkeYeieJeeve heee&veeLe JeejeCemeer veiejer ceW efhelee Deemesve Deewj ceelee Jeefcceuee (Jeecee) mes
heew<e ke=<Cee SkeeoMeer kes efove GlheVe ngS~ Gej hegjeCe ceW Fvekeer ceelee kee veece yeeeer Yeer
Deeee nw~ leerLekej heee&kegceej ves efJeJeen veneR efkeee Lee, leerme Je<e& keer DeJemLee ceW Ske efove
jepemeYee ceW DeeesOeevejsMe peemesve kes otle eje YeieJeeve $e+<eYeosJe kee eefj$e megveles-megveles
GvnW Jewjeie nes ieee Lee leye GvneWves DeeJeve ceW peekej pewvesejer oer#ee OeejCe kej ueer~ GvneWves
heew<e ke=. 11 efleefLe kees oer#ee ueer SJeb Mebyej veeceke peesefle<eer osJe (kece veeceke hetJe& YeJe kee
1
Jewjer) kes oeCe GhemeieeX kees menvekej ew$e ke=. elegLeea efleefLe kees Deefn$e ceW kesJeue%eeve
eehle efkeee leLee eeJeCe Megkeuee mehleceer kes efove meccesoefMeKej heJe&le mes cees#eOeece kees heOeejs
nQ~ Gvekes yeeo meccesoefMeKej heJe&le mes efkemeer Yeer leerLekej ves cees#e keer eeefhle veneR keer nw Dele:
Jen heJe&le Jele&ceeve ceW heejmeveeLe efnue kes veece mes peevee peelee nw~
Jele&ceeve ceW yeveejme veiejer efnvogDeeW kes leerLe&Oeece mes DeefOeke eefmeef kees eehle nw
efkevleg eeeerve Fefleneme osKeves hej %eele neslee nw efke efpeveOece& keer eYeeJevee kes Deveske
keLeeveke eneB mes peg[s ngS nQ~ meJe&eLece keeMeervejsMe Dekecheve ves Deheveer heg$eer megueesevee
kee mJeebJej jekej Fme Oejleer hej mJeebJej eLee eejbYe keer Leer~ nefmleveehegj kes jepekegceej
leLee meceed Yejle kes ecegKe mesveeheefle peekegceej kes ieues ceW Jejceeuee [euekej megueesevee
ves keveeDeeW kees kegue hejbheje kee Oeeve jKeles ngS mJeeOeervelee-hetJe&ke Dehevee heefle egveves
kee Fefleneme yeveekej keveeDeeW keer cenee eoefMe&le keer Leer~
1. GejhegjeCe ceW ew$e ke=<Cee elego&Meer ceeveer nw~
(9)
( 10 )
Ske Deve heewjeefCeke GuuesKe kes Devegmeej YeieJeeve ceefuueveeLe kes leerLe& ceW veeQJes
eeJeleea hee kee pevce yeveejme cesb ngDee Lee~ leye GvneWves eejlve kes eje n Keb[
kees peerlekej yeveejme kees ner Deheveer jepeOeeveer yeveeee Lee~
Fmekes heeeled eneB Fefleneme keer meJee&efOeke cenlJehetCe& Ievee Ieer Leer, Jen Leer mecebleYe
keer~ keLeeveke Deelee nw efke mecebleYe peer kees cegefve DeJemLee ceW Yemceke JeeefOe nes ieF& Leer
efpemekeer GheMeebefle kes efueS GvneWves ieg Dee%ee mes cegefveJes<e kee heefjleeie kej oef#eCe Yeejle mes
Gej keer yeveejme veiejer ceW Deekej Ske efMeJecebefoj ceW efMeJepeer keer eeflecee kees mee#eeled vewJese
efKeueeves keer yeele kener Leer~ Gme mecee JeejeCemeer kes jepee efMeJekeesef Les~ GvnW Ske yeej cebefoj
kes hegpeeefjeeW mes %eele ngDee efke mecebleYe ceneosJe peer kes Yeesie kee meeje vewJese mJeeb Keeles nQ~
leye jepee kees ye[e eesOe Deeee Deewj GvneWves mecevleYe mes efMeJeefheC[er kes mece#e ieueleer
mJeerkeej kejkes vecemkeej kejves kees kene~ mecevleYe keer Yemceke JeeefOe leye leke Meevle nes
egkeer Leer, GvneWves YeeJehetJe&ke eewyeermeeW leerLekej keer mlegefle jevee kejkes Gmes he{vee Meg kej
efoee~ peye Jes YeieJeeve eveYeg keer mlegefle he{ jns Les leYeer efMeJeefheC[er he ieF& Deewj eveYe
keer eeflecee GmeceW mes eie nes ieF&~ en ecelkeej osKekej jepee efMeJekeesef Yeer Gvekes
Devegeeeer yeve ieS~ mecevleYe ves hegve cegefveoer#ee ueskej mJe-hej keueeCe efkeee~
efnvoer kes eefme keefJe yeveejmeeroeme Yeer ee$ee kes efveefcee keeMeer ceW DeeS Les~ Gvekes
efueKes ngS De&keLeeveke veeceke Deelceeefjle ebLe mes helee euelee nw efke Jes Jeeheej Deeefo
kes efmeueefmeues ceW JeejeCemeer keF& yeej Deeles Les~
yeveejme kes mLeeveere Yeejle-keuee YeJeve ceW hegjeleJe mebyebOeer yengcetue meeceeer mebenerle
nw~ eneB jepeIee leLee Deve mLeeveeW hej KegoeF& ceW pees hegjeleJe meeceeer GheueyOe ngF& Leer, Jen
Fme keuee YeJeve ceW megjef#ele nw~ en meeceeer efJeefYeVe egieeW mes mebyebefOele nw~ FmeceW hee<eeCe Deewj
Oeeleg keer Deveske pewve eefleceeSb Yeer nQb es keg<eeCe keeue mes ueskej ceOekeeue leke keer nQ~
yeveejme ceW Yeowveer pewve Iee veece mes Ske mLeeve nw pees YeieJeeve megheee&veeLe kee
pevcemLeeve ceevee peelee nw~ eneB Deepekeue meeeo ceneefJeeeuee veeceke eefme efMe#eCe
mebmLee nw~ Fme YeJeve kes Thej YeieJeeve megheee&veeLe kee cebefoj nw~ en iebiee le hej
DeJeefmLele nw, Me Deleble megvoj nw~ cebefoj ese ner nw efkevleg efMeKejye nw~
YeieJeeve heee&veeLe kee pevcemLeue Jele&ceeve kes Yesuethegj ceesnuues kees ceevee peelee nw~
Gvekes pevcemLeeve hej yengle efJeMeeue megvoj cebefoj yevee ngDee nw~ Gmeer kecheeGv[ kes
Yeerlej Oece&Meeuee Yeer yeveer ngF& nw~ efpemeceW meYeer efoiecyej pewve yebOegDeeW kes "njves keer
mecegefele JeJemLee nw~ Yesuethegj ceW Ske Deewj efoiecyej pewve cebefoj Yeer nw GmeceW cetueveeeke
heee&veeLe YeieJeeve keer eeflecee nw~
efnvogDeeW keer ceeveleevegmeej DeeesOee, ceLegje, nefjej, keeMeer, DeJeefvle, Gppeefeveer
Deewj ejkee es meele cenehegefjeeB nQ FveceW keeMeer cegKe ceeveer ieF& nw~ keeMeeb efn
cejCeevcegefe en efnvot MeeeeW kee Jeekee nw~

yeveejme meneeW Je<eeX mes efJeee kee kesv jne nw~ eneB Yeejleere Jee*dcee-oMe&ve
Deewj meeefnle kes DeOeeve-DeOeeheve keer eeeerve hejcheje Deepe leke megjef#ele nw~
eqouueer mes kegC[uehegj (veeueboe) keer Deesj mebIe kes cebieue efJenej kes ceOe hetpe
ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kee 19 veJebyej 2002 kees yeveejme ceW heoehe&Ce ngDee~
JeneB ueieYeie 1 mehleen eJeeme kes ceOe yeveejme efnvot efJeeefJeeeuee ceW eLece yeej
pewve meeOegDeeW kes cebieue eJeeve kee keee&ece Yeer ngDee~ efpemeceW yeer.Se.et. leLee [e.
mechetCee&vebo mebmke=le efJeeefJeeeuee kes kegueheefleeeW meefnle Deveske Jeefj eJeeeDeeW ves
hetpe ceeleepeer keer mebmke=le Yee<eepeefvele eefleYeeMeefe kee keesefMe DeefYevebove efk eee leLee
Deheves efJeeefJeeeueeeW ceW efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve-pecyeterhe-nefmleveehegj eje
eoe meeefnle kees memecceeve efJejepeceeve efkeee~
leerLekeje keer Gme heeJeve pevceYetefce JeejeCemeer leerLe& kees Mele-Mele veceve~
leerLekej eveYe pevceYetefce evhegjer leerLe& kee heefjeeiebiee kes megjce le hej efmLele pewveOece& kes Dee"JeW leerLekej eveYe YeieJeeve keer
pevceYetefce evhegjer JeejeCemeer mes ueieYeie 24 efkeceer. otj nw~ eneB keer Jevovee mes Demeerce
DeevevoevegYetefle nesleer nw~ eneB eveYe leerLekej kes ieYe&, pevce, lehe Deewj %eeve es eej
keueeCeke ngS Les FmeefueS en Delevle eeeerve leerLe&mLeeve ceevee peelee nw~
eneB Ske eeeerve efoiecyej pewve cebefoj nw SJeb efveke ceW ner Ske esleecyej pewve cebefoj nw~
efoiecyej pewve cebefoj otmejer cebefpeue hej efveefce&le nw leLee Fmekes eejeW Deesj hegjeveer Oece&Meeuee Yeer nw~
cebefoj ceW ieYe&ie=n kes ej hej FOej-GOej DeeueeW ceW efJepee e#e Deewj DeYegpeer
eef#eCeer pJeeueeceeefueveer keer cete|leeeB efJejepeceeve nQ~
iebiee kes le hej efmLele nesves kes keejCe Fme cebefoj kee efJenbiece Me Delevle
ceveesnejer nw~ efkebleg Fme leerLe& keer Jeerjeefveele osKekej ceve Delevle ogKeer nes peelee nw,
Fmekes peerCeexej SJeb efJekeeme keer Delevle DeeJeMekelee nw~
evhegjer leerLe& yeveejme Deewj ieepeerhegj ceeie& hej efmLele nw~ Fme heeJeve leerLe& kees Mele-Mele veceve~
leerLekej eseebmeveeLe pevceYetefce efmebnhegjer leerLe& kee heefjeeefmebnhegjer JeejeCemeer efpeues ceW JeejeCemeer mes me[keceeie& eje 6 efkeceer. otj Gej ceW
DeJeefmLele nw~ YeieJeeve eseebmeveeLe leerLekej kes pevce SJeb eej keueeCekeeW kes keejCe en
eeiewefleneefmeke keeue mes pewve leerLe& jne nw~ eneB Gvekes ieYe&, pevce, oer#ee Deewj kesJeue%eeve
es eej keueeCeke ngS Les~ efJeeveeW kee cele nw efke leerLekej eseeBmeveeLe peer kee pevce
mLeeve nesves kes keejCe ner Fme mLeeve kee veece meejveeLe he[ ieee nw~
( 11 )
( 12 )
meejveeLe ceW YeieJeeve eseeBmeveeLe kee Ske eeeerve efoiecyej pewve cebefoj nw~ cebefoj kes
ieYe&ie=n ceW leerLekej eseebmeveeLe peer keer {eF& efhe TBeer Meece JeCe& keer cevees%e eeflecee
efJejepeceeve nw Gmeer Jesoer ceW Deeies Ske eser esleJeCe& keer eseebmeveeLe keer eeflecee nw~
YeieJeeve keer Jesoer Delevle keueehetCe& nw~ cegKeJesoer kes yeieue ceW vevoerej efpeveeuee kee
heueke nw efpemeceW 60 eefleceeSB yeveer ngF& nQ es YetieYe& mes eehle ngF& LeeR~
cebefoj kes kecheeGv[ mes yeenj Yeejle mejkeej keer Deesj mes heg<heeseeve yevee nw~ en
meejer Yetefce henues efoiecyej pewve cebefoj keer Leer efkevleg meceepe keer ueehejJeener SJeb DemeeJeOeeveer
kes keejCe Fme efJeMeeue Yetefce hej Deye mejkeejer DeefOekeej nes ieee nw~
pewve cebefoj kes efveke ner 103 efhe TBee Ske mlethe nw, Fmes mecee DeMeeske eje
efvecee&efhele kene peelee nw~ YeieJeeve eseeBmeveeLe keer pevceveiejer nesves kes keejCe meceed ves
YeieJeeve keer mce=efle ceW Fmes efveefce&le kejeee nesiee en ceevelee Yeer eeefuele nw~ mlethe kes
"erke meeceves efmebnej yevee ngDee nw efpemekes oesveeW mlecYeeW hej efmebneleg<ke yevee ngDee nw~
efmebneW kes veeres Oece&ee nw efpemekes oeF Deesj yewue Deewj Iees[s keer cetefle&eeB Debefkele nQ ej kee
Deekeej Yeer ye[e keueehetCe& nw~ ueeske ceW en ceevelee nw efke Fmeer mlebYe keer efmebn$eeer kees
Yeejle mejkeej ves jepeefevn kes he ceW ceevelee eoeve keer nw~
heewjeefCeke ceeveleevegmeej Fme mLeeve hej ieejnJeW leerLekej eseebmeveeLe ves Oece&ee
eJele&ve efkeee Lee~ eneB hej osJeeW ves Gvekes meceJemejCe keer jevee keer Leer~
meejveeLe Jele&ceeve ceW cenelcee yeg keer eLece GheosMemLeueer kes he ceW peie efJeKeele
nw SJeb eneB yeg kes DeveskeeW cebefoj Deeefo nQ~ eneB hegjeleJe keer KegoeF& ceW DeveskeeW yeg
mebyebOeer DeJeMes<e SJeb pewve cetefleeeB Fleeefo eehle ngF pees eneB kes mebeneuee ceW megjef#ele nQ~
meejveeLe Devleje&êre hee&ve mLeue nw Dele pewveOece& kes eeej-emeej nsleg Yeer en
Delevle Gheeesieer mLeue nes mekelee nw~ keeMeer kes pewve meceepe keer YeeJeveeDeeW kes DeeOeej
hej meejveeLe kes eebieCe ceW meJee ieejn heg TBeer heeemeve ecelkeeefjke eeflecee YeieJeeve
eseebmeveeLe keer mLeeefhele nes egkeer nQ~ hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer ves veJebyej
2002 ceW meejveeLe heoehe&Ce kes DeJemej hej Fme heefjmej kee veece YeieJeeve
eseebmeveeLeOece&mLeue eoeve efkeee nw~
leerLekej eseebmeveeLe peer kee cebefoj Delevle jceCeerke mLeeve hej efmLele nw cebefoj kes
eejeW lejhe SJeb yeenj keer nefjeeueer kee Me veeveeefYejece nw~ Jewmes eneB "njves kes efueS
pewve Oece&Meeuee yeveer ngF& nw efhej Yeer DeefOekelej efmebnhegjer keer Jebovee kejves Deeves Jeeues ee$eer
yeveejme ceW ner keles nQ~ yeveejme mes wchees, yeme Deeefo mecee-mecee hej Deemeeveer mes
GheueyOe jnles nQ~ efmebnhegjer keer ee$ee kes meeLe ner evhegjer leerLe& keer ee$ee Yeer ueesie
kejles nQ Dele Ske efove ceW oesveeW leerLeeX keer Jebovee nes peeleer nw~
leerLekej heee&veeLe
uesefKekee-ieefCeveer %eeveceleer
bl ht Ecw
} hi dsnf{k.kHkjr {ks= esa, d l q
j E; uke dkcM+
kHkkjhns
kgS
Aml ds
i ksnui q
j uxj esavfrk; /kekZ
R
ekvj foU
n j kt kj kT; dj rsFks
Aml huxj es
afooHkw
fr
cz
k.kdhvuq
U
/kjhcz
k.khl smR
iU
u gq
, deB vkS
j e#Hkw
fr uke dsnksi q
= Fkst ks
fd
ek%fo"kvkS
j ver l scuk; sgq
, dsl eku ekyw
e i M+
r sFks
AdeB dhL=hdkuke
o#.kkrFkke#Hkw
fr dhL=hdkuke ol q
U
/kjkFkkA; snksuksaghj kt kdseU=hFksA
, d l e; fdl hj kT; dk; Zl se#Hkw
fr ckgj x; kFkkrc deB e#Hkw
fr dhL=h
ol q
U/kjkdsl kFk O
; fHkpkjhcu x; kAj kt k vj foa
n dks; g ckr i rkpyrsghmUgksa
us
ml deB dksnf.Mr dj dsnskl sfudky fn; kAog deB HkhekuHka
x l snq
%
[ khgks
dj
fdl hrki l vkJe esat kdj gkFk es
ai R
Fkj dhfkyk ys
dj dq
r i dj usyxkAHkkbZds
s
e dsokhHkw
r gkse#Hkw
fr HkhdeB dks<w
a
<+
r k gq
v k m/kj py i M+
kAml svkrsns
[k
ks/kdsvkoskesavkdj deB usog gkFk dhfkykml dsfl j i j i Vd nhft l l s
e#Hkw
fr ej dj l Yydhou esaot z?kks"k uke dk gkFkhgksx; kA
fdl hl e; vj foUn usfoj gksdj j kT; Nks
M+fn; k vkS
j la
; e /kkj .kdj
lc la
?k dh oa
nuk dsfy; sLFkku fd; kA pyrs
&pyrsosml h ou es
ai gq
pdj
l kekf; d dsl e; frek; ks
x l sfoj kt eku gksx; sA og gkFkh l a
?k es
agkgkdkj
dj rk gq
v k vj foUn egkj kt dsl Ueq
[ k vkdj ekj usdsfy, nkS
M+
k] rR
{k.k gh
mudso{kLFky esaJhoR
l dsfpUg dksns
[ krsghml si w
oZHko l a
ca
/k dk Lej .k
gksvk; krc og i ' pkrki l s' kka
r gks
r kgq
v kpq
i pki [ kM+
k j gkAvua
r j vj foUn
eq
fuj kt usml s/keksZ
i ns'k nsdj Jkod dsozr xzg.k dj k fn; sA
ml l e; l sog gkFkhi ki l sMj dj nw
l j sgkfFk; ksa}kjkrksM+
hgq
bZo`{kdh' kk[ kkvksa
vkS
j lw
[ ksi kksadks[ kkusyxkAi R
Fkjksadsfxj usl svFkokgkfFk; ksadsl ew
g dsl a
?kVu l st ks
i kuhkl q
d gkst krkFkkmlsghog i hrkFkkrFkkks"k/kksiokl dsckn i kj.kkdj rkFkkA
bl dkj fpj dky rd egku ri ' pj.kdj rkgq
v kog gkFkhvR
;U
r nq
cZ
y gksx; kAfdl h
fnu og gkFkhi kuhi husdsfy, osxorhunhdsfdukjsx; kvkS
j dhpM+esafxj dj Ql
x; k] fudy ughal dkAogki j nq
j kpkjhdeB dkt ho ej dj dq
Ddq
Vl i Zgq
v kFkkmlus
iw
oZoS
j dsl a
Ldkj l smlsdkV[ kk; kft l l sog gkFkhegkea
= dkLej.kdj rsgq
, ej dj
ckjgosaLoxZesanso gksx; kAb/kj og l i Zi ki l sej dj rhl j suj d pykx; kA
ta
cw
} hi dsi w
oZfonsg {ks
= esai q
"dykorh ns'k gSml dsfot ;/k
kZi oZ
r ij
f=yksdkske uxj es
aj kt kfo| q
r~
xfr j kT; dj rsFksAog nso dkt ho ogkl sP;q
r gks
dj
( 13 )
j kt k dhfo| q
U
ekyk j kuhl sj f' eosx uke dk i q
= gksx; kAj f' eosx us; q
okoLFkk esa
l ekf/kxq
Ir eq
fuj kt dsi kl nh{kk ysdj egkl oZ
r ksHknzvkfn Js"B miokl fd; s
Afdl h
l e; fgefxfj i oZ
r dhxq
Qkesa; ksx /kkj.kdj foj kt eku Fksfd dq
Ddq
V l i Zdkt ho
t ksuj d l sfudy dj vt xj gq
v k Fkk ml usfuxy fy; kA eq
fu dk t ho ej dj
l ksygosaLoxZes
ans
o gq
v k vkS
j dkyka
r j es
avt xj ej dj NBsuj d pyk x; kA
ta
cw
} hi dsi w
oZfons
g l EcU/khi n~
ekns
' k es
av' oi q
j uxj gS
Aogk dsj kt k
ot z
oh; ZvkS
j j kuhfot ; k dsog LoxZdk ns
o ej dj ot z
ukfHk uke dk i q
= gq
v kA
og i q
. ; ' kkyhot z
ukfHkporhZdsi n dkHkks
kgksx; k] vua
r j fdl hl e; foj Dr
gks
dj l kez
kT; oS
Hko dkR
; kxdj {ks
ea
dj xq
# dsl ehi t S
us
' oj hnh{kk ysyhAdeB
dk t ho] t ksfd vt xj dhi ; kZ
; es
aej dj NBsuj d x; k Fkk og dq
ja
x uke dk
Hkhy gksx; k FkkAfdl hfnu ri LohporhZou es
avkrki u ; ks
x es
afoj kt eku Fks
]
mUgs
ans
[ kdj ml Hkhy dk oS
j HkM+
d mBk] ml useq
fuj kt i j Hk; a
dj mil xZfd, A
eq
fuj kt vkjk/kukvks
adhvkjk/kuk l sej .k dj e/; e xz
os
S
; d es
aJs
"B vgfeUgks
x, rFkk og i ki h Hkhy vk; qi w
j h dj dsi ki dsHkkj l si q
u%uj d pyk x; kA
ta
cw
} hi dsHkjr{ks
= es
adkS
' kyns
' k l EcU/kh v; ks
/; k uxj h es
adk'; i xks
=h
b{okdq
oa
' khj kt k ot z
ckgqj kT; dj rsFks
Amudhj kuhHka
dj hFkhog vgfeUP; q
r
gks
dj j kuh dsxHkZl svkua
n uke dk vkua
nnk; h i q
= gksx; kA og cM+
k gks
dj
ea
Mys
' oj j kt k gq
v kA fdl h fnu vkua
n j kt k usegkea
=h dsdgusl svk"VkfUgd
egki w
t k dj kbZft l sns
[ kusdsfy, foi q
yefr uke dseq
fuj kt i /kkjs
Avkua
nj kt k us
mudhoa
nuki w
t kvkfn dj dsmul si w
Nkfd gsHkxou~
! ft us
Ufrekvps
r u gSrks
ml dhi w
t k l si q
. ; ca
/k dS
l sgks
r k gS
\ eq
fuj kt usdgk ; | fi i z
frek vps
r u gSrks
Hkh egku i q
. ; dk dkj.k gSt S
l sfpa
r kef.k j R
u] dYio`{k vkfn vps
r u gks
dj
eufpa
frr vkS
j eupkgsQy ns
r sgS
aoS
l sghfrekvks
adhoa
nuki w
t kvkfn l st ks' kq
Hk
i fj .kke gks
r sgS
amul sl kfr' k; i q
. ; ca
/kgkst krkgSbR
; kfn dkj l sohrj kx frek
dk o.kZ
u dj rsgq
, eq
fuj kt usj kt k ds l keusrhu yks
d l EcU/kh vd`f=e
pS
R
; ky; ks
adk o.kZ
u dj uk ' kq
: fd; kAml esakj EHk es
aghl w
; Zdsfoeku esafLFkr
ft uea
fnj dh foHkw
fr dk vPNh rj g o.kZ
u fd; kA ml vl k/kkj .k foHkw
fr dks
lq
udj j kt k vkuUn dkscgq
r gh J) k gksxbZ
A ml fnu l sog frfnu gkFk
t ksM+
dj eLrd >q
dkdj l w
; Zfoeku esafLFkr ft ufrekvksadhLrq
fr dj usyxkA
ml usdkj hxj ksa} kj k ef.k vkS
j lq
o.kZdk , d l w
; Zfoeku cuokdj ml dsHkhrj
ft uefUnj cuok; kA vuUrj ' kkL=ksDr fof/k l svk"VkfUgd] prq
eq
Z
[ k] j FkkorZ
]
( 14 )
l oZ
r ks
HkvkS
j dYio`{k bu uke okyh i w
t kvks
adk ^vuq
"Bku* fd; kA
ml j kt kdksbl rj g l w
; Zdhi w
t kdj rsns
[ kdj ml dhkekf.kdrkl svU;
yks
x HkhLo; aHkfi w
oZ
dlw
;Z
ea
My dhLrq
fr dj usyxs
Avkpk; ZdgrsgS
afd bl yks
d
es
aml hl e; l sl w
; Zdhmikl uk py i M+
hgS
A
fdl hfnu vkuUn j kt kusvi usfl j i j , d l Qs
n cky ns
[ kkrR
{k.kfoj Dr
gksdj i q
= dksj kT; oS
Hko nsdj l eq
xq
Ir eq
fuj kt dsi kl vus
d j kt kvks
adsl kFk
nhf{kr gksx; s
AmUgks
a
usX;kj g va
xksadk v/; ; u fd; k vkS
j l ksygdkj .k Hkkoukvksa
dsfpa
r ou l srhFk
dj d`fr dk ca
/k dj fy; kAvk; qdsva
r l e; os/khj&ohj
' kka
r euk eq
fuj kt k; ksixeu l a
U;kl ysdj /; ku esayhu FksA i w
oZt Ue dsdeB
dkt ho uj d l sfudydj oghafl a
g gq
v kFkkAl ksml usvkdj mu eq
fu dkd.B
i dM+fy; kAfl a
gd`r mil xZl sfopfyr ughagksusokysoseq
fuj kt ej .kdj vP; q
r
l ks
ygosa
LoxZdsk.kr uked foeku es
abUgksx, Aogk i j mudhvk; qchl
l kxj dhFkh] l k<+
srhu gkFk pk ' kj hj FkkAosogk fnO
; lq
[ kks
adk vuq
Hko dj
j gsFks
Am/kj fl a
g dk t ho Hkhvk; qi w
j hdj dsej dj uj d pyk x; k vkS
j ogk
dsHk; a
dj nq
%
[ kksadk fpj dky rd vuq
Hko dj rk j gkA
xHkkZ
or kj &
bl t a
cw
} hi dsHkjr {ks= l EcU/khdk'khns
' k es
acukjl uke dk , d uxj gS
A
ml es
adk'; i xks
=hj kt kv' ol s
u vi j uke fo' ol s
u j kT; dj rsFks
Amudhj kuhdk
uke okek ns
ohvi j uke czkhFkkAt c mu l ks
ygos
aLoxZdsbUdhvk; qNg ekl
dh vo' ks"k j g xbZFkh rc bU
dh vkKk l sdq
csj usekrk dsvkxu es
aj R
uks
adh
/kkjkcj l kuk' kq
: dj nhFkhAj kuhokekns
ohusl ks
ygLoIui w
oZ
d oS
' kk[ kd`".kkf} rh;k
dsfnu bUdst ho dksxHkZesa/kkj.k fd; k FkkA
uoekl i w
. kZgksusi j i kS
"kd`".kk,dkn' khdsfnu i q
= dkt U
e gq
v kFkkAbU
kfn nsoksa
usl q
es# i oZ
r i j yst kdj rhFk
dj f' k'kqdkt U
ekfHk"ksd dj dsî k'oZ
ukFk* ; g ukedj .k
fd; kFkkAJhusfeukFkdsckn frj kl hgt kj l kr l kSi pkl o"kZchr t kusi j budkt U
e
gq
v kFkkAbudhvk; ql kSo"kZdhFkht ksfd bl hva
r j ky esal fEefyr gS
AHkqdhdka
fr
gfj ro.kZdh, oa' kjhj dhpkbZukSgkFkek.kFkhA; smxzoa
' khFksA
l ksyg o"kZckn uo; kS
ou l s; q
Hkxoku fdl hl e; hMkdsfy; svi uhl sukds
l kFkuxj dsckgj x; sAdeB dkt ho t ksfd fl a
g i ; kZ
; l suj d x; kFkkog ogkl s
vkdj eghiky uxj dkeghiky uke dkj kt kgq
v kFkkAmlhdhi q
=hokeknsohHkxoku
i k'oZ
ukFkdhekrkFkha
A; g jkt k
Hkxoku dsukukfdl hl e; vi uhi R
uhdsfo; ksx esa
( 15 )
ri Lohgksdj oghavkJe dsi kl ou esai a
pkfXu; ksadschp esacS
Bkri ' pj .kdj j gkFkkA
nsoksa}kjk i w
T; Hkxoku mldsi kl t kdj mlsueLdkj fd; sfcukgh[ kM+
sgksx; sA; g
ns[kdj og [ kksVkl k/kqks/kl s; q
Dr gksx; k vkS
j l kspusyxkeS
adq
yhu gw
] ri kso`) gw
vkS
j bl dkukukgw
fQj Hkhbl vKkuhdq
ekj usvga
dkjo' keq
>sueLdkj ughafd; k
gS
] {kq
fHkr gksmlusvfXu esaydfM+
; ksadksMkyusdsfy, i M+
hgq
bZydM+
hdksdkVusgsrqvi uk
Qj l kmBk; k] brusesagh vof/kKkuhHkxoku i k'oZ
ukFkusdgk] bl ser dkVksbl esa
t ho gS
afdU
rqeukdj usi j HkhmlusydM+
hdkV ghMkyh] rR
{k.kghmldsHkhrj j gus
okysl i ZvkS
j l fi Z
. khfudy i M+
svkS
j ?kk; y gkst kusl sNVi VkusyxsA
; g ns
[ kdj Hkqdsl kFkfLFkr l q
HkkS
edq
ekj usdgkfd rwvga
dkjo' k; g dq
ri
dj dsrki dkghvkl z
o dj j gkgS
Al q
HkkS
e dsopu l q
u ri Lohq
f/kr gks
dj vi us
ri ' pj .k dh egkk dV dj usyxkA rc l q
HkkS
edq
ekj usvus
d ;q
fDr; ks
al sml s
l e>k; kfd l Ppsns
o] ' kkL= vkS
j xq
# dsfl ok; dks
bZfgrdkjhughagS
Aft u/keZes
a
.khr l Ppsri ' pj .kl sghdeZfut Z
j kgks
r hgS
A; g feF; kri ] t ho fga
l kl fgr gks
us
l sdq
r i ghgS
A; | fi og rki l hl e> rksx; k fdUrqi w
oZcS
j dk l a
Ldkj gks
usl s
vi usi {kdsvuq
j kx l svFkoknq
%
[ ke; l a
l kj dsdkj.kl svFkokLoHkko l sghnq
"V
gks
usl sml usLohdkj ughafd; kR
;q
r ~; g l q
HkkS
edq
ekj vga
dkjhgks
dj es
j kfrj Ldkj
dj j gkgS, s
l kl e> og Hkxoku i k'oZ
ukFki j vf/kd ks
/kdj usyxkAbl h' kY;
l sej dj ^' kEcj * uke dk T; ks
fr"kh ns
o gksx; kA
b/kj l i ZvkS
j l fi Z
. khi k'oZdq
ekj dsmins
' k l s' kka
r Hkko dkskIr gq
, rFkk
ej dj cMs
+ghoS
Hko' kkyh/kj.ks
UvkS
j i n~
ekorhgksx; s
A
vua
r j Hkxoku t c rhl o"kZdsgksx; src , d fnu v; ks
/; kdsj kt kt ; l s
u
usmke ?kks
M+
k vkfn dhHks
V dsl kFk vi uk nw
a
r Hkxoku i k'oZ
ukFk dsl ehi HkstkA
Hkxoku usHksa
V ysdj ml nw
r l sv; ks/; k dhfoHkw
fr i w
NhAmkj esanw
r usl cl s
i gysHkxoku _"kHknso dk o.kZ
u fd; k i ' pkr~v; ks
/; k dk gky dgkAml hl e;
_"kHknso dsl n`'k vi usdksrhFk
dj d`fr dk cU/k gq
v k gS
] , slk l ksprsgq
,
Hkxoku x`gokl l si w
. kZfoj Dr gksx; svkS
j ykS
dka
frd ns
oksa} kj ki w
t kdkskIr gq
,A
Hkqnsoksa} kj k ykbZxbZfoeyk uke dhi kydhi j cS
Bdj v' oou esai gq
p x; sA
ogk rsyk dk fu; e ysdj i kS
"k d`".kk , dkn' kh dsfnu kr%dky dsl e; fl )
Hkxoku dksueLdkj dj dsHkqrhu l kSj kt kvksadsl kFk nhf{kr gksx; sA
i kj.kk dsfnu xq
Ye[ ks
V uxj ds/kU; uked j kt k usv"V ea
xy
O
; ks
al sHkq
dki M+
xkgu dj vkgkjnku ns
dj i a
pk'p; ZkIr dj fy; s
ANn~
eLFk voLFkkdspkj
( 16 )
ekl O
; rhr gkst kusi j Hkxoku v' oou es
ai gq
pdj ns
onk# o`{kdsuhpsfoj kt eku
gks
dj /; ku es
ayhu gksx; s
Abl hl e; deB dk t ho ' kEcj T; ks
fr"khvkdk'kekxZ
l st kj gk Fkk] vdLekr~ml dk foeku #d x; k] ml sfoHka
xkof/k l si w
oZ
Hko dk cS
j
ca
/kLi "Vfn[ kusyxkAfQj D; kFkk] ks
/ko' kml usegkxt Z
uk] egko`f"V] Hk; a
dj ok; q
vkfn l segk mil xZdj uk kjEHk dj fn; k] cMs
+cM+
si gkM+rd ykdj l ehi es
a
fxj k; s
] bl dkj ml usl kr fnu rd yxkrkj Hk; a
dj mil xZfd; kA
vof/kKku l s; g mil xZt kudj /kj.ksU
vi uhHkk; kZi n~
ekorhdsl kFki `Fohry
l sckgj fudykA/kj.ksU
vkS
j i n~
ekorhnks
uks
ausHkxoku dksl c vksj l s?ksj dj vi us
Q.kkvksadsi j mBkfy; kvkS
j ot ze; N= rku dj i z
Hkqdkmil xZnw
j fd; kAvkpk; Z
dgrsgS
ans[kks! LoHkko l sghw
j k.khbu l i Zl fi Z
. khusvi usi j fd; sx; smidkj
dks; kn j [kkl ksBhd ghgSD;ksa
fd l Tt u i q
#"kvi usi j fd; sgq
, midkj dksdHkh
ughaHkw
yrsgS
a
ArHkhl sog LFky ^^vfgPN=** uke l si z
fl ) gksx; kA
rnua
r j /; ku dsHkko l sHkqdkeks
guh; deZ{kh.kgksx; kbl fy, cS
j hdeB
d`r l c mil xZnw
j gksx; kAeq
fuj kt i k'oZ
ukFkuspS
= d`".kkprq
FkhZdsfnu kr%
dky
dsl e; fo' kk[ kku{k= es
ayks
dkyks
ddk'khds
oyKku dkskIr dj fy; kAml hl e;
bU
ks
ausvkdj l eol j .kdhj pukdj dsds
oyKku dhi w
t kdhA' ka
cj uke dkns
o
HkhdkyyfC/ki kdj ml hl e; ' kka
r gksx; kvkS
j ml usl E;Xn' kZ
u kIr dj fy; kA
; g ns
[ k] ml ou es
aj gusokysl kr l kSri fLo; ks
ausfeF; kn' kZ
u Nks
M+
dj l a
; e /kkj.k
dj fy; k] l Hkh' kq
) l E;Xn`f"V gksx; svkS
j cM+
svknj l snf{k.kkns
dj Hkxoku dh
Lrq
fr HkfDr dhAvkpk; ZdgrsgS
afd i ki hdeB dst ho dk dgkarksfu"dkj.k oS
j
vkS
j dgka, s
l hi k'oZ
ukFk dh' kka
fr! bl fy, l a
l kj dsnq
%
[ kks
al sHk; Hkhr kf.k; ks
adks
oS
j foj ks
/k dk l oZ
Fkk R
; kx dj ns
uk pkfg, A
Hkxoku i k'oZ
ukFk dsl eol j .k es
aLo; a
Hkwdksvkfn ys
dj nl x.k/kj Fks] l ks
yg
gt kj eq
fuj kt ] l q
ykspukdksvkfn ysdj Nkhl gt kj vkf; Z
dk; sa
] , d yk[ kJkod vkS
j
rhu yk[ kJkfodk; saFkha
Abl dkj ckjg l Hkkvksadks/keks
Z
i ns'kns
r sgq
, Hkxoku usi kp
ekl de l kj o"kZrd fogkj fd; kAva
r esavk; qdk, d ekg ' ks
"kj gusi j fogkj
ca
n gksx; kA Hkqi k'oZ
ukFk l Ees
nkpy dsLo.kZ
Hknzdw
V i j Nkhl eq
fu; ks
adsl kFk
frek; ksx l sfoj kt eku gksx; sAJko.k' kq
Dykl Irehdsfnu kr%
dky dsl e; fo' kk[ kk
u{k= es
afl ) i n dkskIr gksx; s
AbU
ks
ausvkdj eks{kdY;k.kd mR
l o euk; kA, s
ls
i k'oZ
ukFkHkxoku gesaHkhl Eiw
. kZdkj dsmil xksdksl gu dj usdh' kfDr nku dj s
a
A
Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee
veJeos Jelee hetp eve

ieerlee vo
Deefjnble efmeeeee& hee"ke, meeOeg ef$eYegJeve Jebe nQ~
efpeveOece& efpeveDeeiece efpevesejcetefle& efpeveie=n Jebe nQ~~
veJe osJelee es ceeve peie ceW, nce meoe Deee& kejW~
Deeeve kej LeeheW eneb ceve ceW Delegue ee OejW~~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeuee mecetn! De$e DeJelej DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeuee mecetn! De$e efle efle " " mLeeheveb~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeuee mecetn! De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
DeLeeke
iebieeveoer kee veerj efvece&ue, yeee ceue OeesJes meoe~
Deblej ceueeW kes #eeueves kees veerj mes hetpetB cegoe~~
veJeosJeleeDeeW keer meoe pees Yeefe mes Deee& kejW~
meye efmeef veJeefveefOe efjef cebieue heee efMeJekeeblee JejW~~1~~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYees pevcepejece=legefJeveeMeveee peueb efveJe&heeceerefle mJeene~
kehet&j efceefele iebOe ebove, osn leehe efveJeejlee~
legce heeo hebkepe hetpeles, ceve leehe legjleefnb Jeejlee~~veJe0~~2~~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYees mebmeejleeheefJeveeMeveee eboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
(2)
eer heee&veeLe efJeOeeve
#eerjesoOeer kes hesve mece efmele lebogueeW kees ueeekes~

Gece DeKebef[le meewKe nsleg, hebgpe veJe mege{eekes~~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYees De#eeheoeehlees De#eleb efveJe&heeceerefle mJeene~
echee ecesueer kesJe[e, veevee megieefvOele ues efuees~
YeJe kes efJepeslee Deehekees, hetpele megceve Dehe&Ce efkees~~veJe.~~4~~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYees keeceyeeCeefJeOJebmeveee heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
heeeme ceOegj hekeJeeve ceesoke, Deeefo kees Yej Leeue ceW~
efvepe Deelce Dece=le meewKe nsleg hetpentB vele Yeeue ceQ~~veJe.~~5~~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYees #egOeejesieefJeveeMeveee vewJeseb efveJe&heeceerefle mJeene~
kehet&j peesefle peieceies oerheke efueee efvepe neLe ceW~
legce Deejleer lece Jeejleer, heeTB meg%eeve ekeeMe ceQ~~veJe.~~6~~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYees ceesnebOekeejefJeveeMeveee oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
oMeiebOeOethe Devethe megjefYele, Deefive ceW KesTB meoe~
efvepe DeelceiegCe meewjYe G"s, neW kece& meye cegPemes efJeoe~~veJe.~~7~~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYees Dekece&onveee Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
Debietj DecejKe Deece Dece=le, heue YejeTB Leeue ceW~
Gece Devethece cees#e heue kes, nsleg hetpetB Deepe ceQ~~veJe.~~8~~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYees cees#eheueeehlees heueb efveJe&heeceerefle mJeene~
(3)
peue iebOe De#ele heg<he e oerheke megOethe heueeIe& ues~

Jej jlve$ee efveefOe ueeYe en yeme DeIe& mes hetpele efceues~~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYees DeveIe&heoeehlees DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
oesne- peueOeeje mes efvele ceQ, peie keer Meebefle nsle~
veJeosJeeW kees hetpentB, ee Yeefe mecesle~~10~~
Meeblees MeebefleOeeje~
veevee efJeOe kes megceve ues, ceve ceW yeng nj<eee~
ceQ hetpetB veJe osJelee, heg<heebpeueer e{ee~~11~~
efoJe heg<heebpeefue~
peehe- eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYees vece~ (9, 27 ee 108 yeej)
peeceeuee
meesj"e-
efeefebleeceefCejlve, leerve ueeske ceW es nes~

ieeTB iegCeceefCeceeue peeJebles Jeleex meoe~~1~~
(eeue-ns oerveyevOeg eerheefle......)
pee pee eer Deef jnb l e os J eos J e nceejs ~
pee Ieeefleee kees Ieele mekeue pebleg Gyeejs~~
pee pee eefme efme keer ceQ Jebovee keB~
pee De kece&cege keer ceQ Dee&vee keB~~2~~
Deeeee& os Je iegC e eer me Oeej jns nQ~
oer#eeefo os Demeb Ke YeJe leej jns nQ ~~
pew J eb l e GheeOeee ieg %eeve kes Oeveer ~
mevceeie& kes GheosMe keer Je<ee& kejW Ieveer~~3~~
(4)
pee meeOeg De"eF&me iegCeeW kees OejW meoe~

efvepe Deelcee keer meeOevee mes egle ve neW keoe~~
es hebehejceosJe meoe Jebe nceejs~
mebmeej efJe<ece efmebOeg mes ncekees Yeer GyeejW~~4~~
efpeveOece& ee meJe&oe euelee ner jnsiee~
pees Fmekeer MejCe ues Jees meguePelee ner jnsiee~~
efpeve keer OJeveer efheet<e kee pees heeve kejWies~
YeJe jesie otj kej Jes cegefe keeble yeveWies~~5~~
efpeve ewle keer pees Jebovee ef$ekeeue kejs nQ~
Jes efeledmJehe efvele Deelce ueeYe kejs nQ~~
ke=ef$ece Je Deke=ef$ece efpeveeueeeW kees pees YepeW~
Jes kece&Me$eg peerle efMeJeeuee ceW pee yemeW~~6~~
veJe osJeleeDeeW keer pees efvele DeejeOevee kejW~
Jes ce=legjepe keer Yeer lees efJejeOevee kejW~~
ceQ kece&Me$eg peerleves kes nsleg ner pepetB~
mechetCe& %eeveceleer efmeef nsleg ner YepetB~~7~~
oesne- veJeosJeeW kees YeefeJeMe, keesef keesef eCeece~
Yeeer kee heue ceQ entB, efvepeheo ceW efJeeece~~8~~
eR Den&eflmeeeeeexheeOeeemeJe&meeOegefpeveOece&efpeveeieceefpeveewleewleeueesYees peeceeuee DeIe........~
Meeblees MeebefleOeeje, efoJe heg<heebpeefue~
ieerlee bo
pees YeJe eeYeefe mes, veJeosJelee hetpee kejW~
Jes meye Decebieue oes<e nj, megKe Meebefle ceW Petuee kejW~~
veJeefveefOe Delegue Yeb[ej ueW, efhej cees#e megKe Yeer heeJeles~
megKeefmebOeg ceW nes ceive efhej, eneb hej keYeer ve DeeJeles~~9~~
FleeMeerJee&o~
keeuemehe&eesie efveJeejke

eerheee&veeLe Jebo vee
(Ghepeeeflebo)
keueeCekeuhegcemeejYetleb, efebleeceefCeb efebefleleoeveo#eced~
eerheee&veeLeme megheeoheeb, veceeefce Yekelee hejee cegoe e~~1~~
(6)
mlebYeebleceeveeefoefJeMeeuekeeee, mejebefme heg<heme megJeeefkee meg~

eekeejlegbieeeemeeueMeesYee, Jeeheeoe mJepeuee megjcee~~9~~
ef#ehebefle Oetheme Ies<eg osJee, meewiebOeOetheb megjefYe mecebleeled~
megleesjCeeee OJepehebkeleee, ceetjnbmeeefokeefeegee ~~10~~
Yeeceb[ues mehleYeJeeved megYeJee, Jeeheerpeuesefhe eefJeueeskeebefle~
meJee& megmebheledveOeeesefhe efJees, jlveeefve meJee&efCe yeYege le$e~~11~~
ejs<eg osJee efkeue j#ekee meg, meodefceodefYemen jpeceevee~
ceOes ef$emeeueme efn iebOekegeeb, efmebnemevemeesheefj osJeosJe~~12~~
efJejepeles jlveceefCeejesefe, kebpeemeves ee elegjbiegueemhe=ked~
$e$eeb ebefveYeb eJeefe, $ewueeskeeveeLeese efceefle mlegJes leb~~13~~
Oeeves efmLelees ees yeefnjblejbieb, lekelJeesheefOeb le$e leoe efpeveme~

ceeleecen meeled kece"emegjesmeew, DeYetled kegosJe kegleheesefYejsJe~~2~~
osJee JeOegogogefYeveeocegew, $ewueeskeepeblegb eefle meteebleb~

peeejJeb keuhelejese Je=efb, iebOeesokewe eCeceecenb leb~~14~~
b efJeceeveb heefLe ielees ne! OeevemLeheee eefJeueeskee dJee~

Me$egb e celJee ke=leYeercehees, Oeejeeheelew me ekeej Je=efb~~3~~
DeMeeskeJe=#ees peveMeeskenejer, efJeeesiejesieeefle&efJeveeMekeejer~

megJeerpeceeveeecejernee, YeebleerJe les efvePe&jJeeefjOeeje~~15~~
ekeeefmle efJeegled oMeefo#eg efhebiee, Jeelee cenodOJeebleceeb e keeueb~

IeveeIevees iepe&efle IeesjjeJew, eeb[Jeelew heefjcetueeved tved~~4~~
Yeeeekeebefle eYegosnoerhlee, efJe[byeelkeesefjefJeeYeemeew~

meJee&Le&Yee<eeceeefoJeJeeked les, ef$ekeeueceeefJeYe&Jeefle mlegJes lJeeb~~16~~
hejer<enwJee&leke=lewmleoemeew,
cenecevee OeerjieYeerjheee&~
Dekecheefee kevekeeeuees Jew, leb heee&veeLeb ef$eefJeOeb eJebos~~5~~
osJee ceveg<ee heMeg-heef#eJe=bob, eerheee&ceevece efceLee meJex~

efJejesOeYeeJeb heefjle efveleb, eflebefle eerlee MegYeYeeJeveele~~17~~
hegCeeYeeJeeod efJeeueemeveee, eele heCeerveefkele meYeee&~

heCeelehe$ewhemeie&keeues, Yeefeb JeOeeled eme veceesmleg lemcew~~6~~
efoMeesceuee mJemejebefme Yeebefle, <e[leg&peeleemlejJees ueleeee~

MeeueeefomemeeveYeJeved mJelee, peerJeme efnbmee ve leoe keoeefeled ~~18~~
eerheee&veeLe mJehejelceefJe%e, esCeeR efele mJeelcepeMegkeueeesiew~

Ieeleerefve nlJee peieoskemete&, kewJeueceehveesled lecenb mleJeerefce~~7~~
kesMee veKee Je=efceieg eYeesve&, efiveefve&ces<es elegjemelee e~

levege les ohe&CeJeled ekeeefmle, Jebos leceslesefleMeeee eme~~19~~
mesve vejsvee leLee heCeerve, velJee efpevesvb ieefCeveb e Yekelee~
le$e efmLelee Oece&megOeeb efheyevle, mebleefhe&leemleevegheefoMe heee&~~20~~
ceeefCekeeieelceefCejlveieYez, Jew[te&cegeeceefCenerjkeeew~
Meee%eee Je=emeYeeb efpeveme, DeekeeMeceOes Jeleveesod OevesMe~~8~~
(7)
efJenejkeeues MegYeceeieeefce, eerOece&eeb efJeyeYeew efJeYeesmles~

megnscehees<eg efJeYege heeoew, Oe=lJeebleefj#es Jenjled mlegJes leb~~21~~
veeshemeiex jefJekesJeueeslLes, peeleb lJeefn#es$eefceob megleerLe~
#es$eb heefJe$eb peieefle eefmeb, Yekelee meoe YeJepevee mlegJebefle~~22~~
eerheee&veeLeee veceesmleg legYeb~
ogKeeefle&veeMeee veceesmleg legYeb~~
DeYeerefhmeleeLee&e veceesmleg legYeb~
$ewueeskeeveeLeee veceesmleg legYeb~~23~~
Meeot&ueefJeeeref[le bo
ees ueeskeebleYet&leJemlegmekeueb ve#e$eJeled ueeskeles~
ees efpelJee eg hemeie&keb efpeve Fefle eKee kecee&Ceefhe~~
Jeeceeveb ove S<e SJe YeieJeeved ueeskew kekeuheg ce~
Yeteeled ces lJejceemesveve=hepe eer %eevecelew efeew~~24~~
DeLe efpevee%eeefle%eeheveee heg<heebpeefueb ef#ehesled ~
eer heee&veeLe Jeb ovee

eewyeesue bo
pees keueeCe keuhele meej-Yetle efebleeceefCe efebefleleoe~
eerheejme eYeg heeokeceue kees, YeefeYeeJe mes vecetb cegoe~~1~~
Debleye&efn heefjen lepekej, Oeeve ueerve peye Ke[s eYees!~
kece"emegj ketlehe mes cejkej, leye ceeleecen ngDee eYees!~~2~~
heLe ceW peelee kee efJeceeveb, ne! OeevemLe heee& kees ueKe~
egefOele Me$eg efieve Yeercehe Oej, cetmeueOeej Je=ef kees kej~~3~~
efJeegle ecekes oMe efoMe ceW, DeebOeer DeBefOeeejer keeue meceeve~
iejpes cesIe Yeebkej Jeeet, Je=#e GKee[s Mewue meceeve~~4~~
(8)
Jeeeg Yeebkej GhemeieeX mes, cenecevee heejme eYeg Oeerj~

Deeefuelecevee ces mece heejme, $eeefJeefOe Jebotb ceneieYeerj~~5~~
hegCeesoe mes heCeheefle Deemeve, kebhee heeeJeefle kes meeLe~
Deekej heCe kee $e efkeee eYeg-efMejhej Jebotb heejmeveeLe~~6~~
mJehejYesoefJeled heejme mJeelcepe, OeeveMegkeue esCeer hej e{~
Ieele Ieeefleee kesJeue heeees, ef$eYegJevemete& vecetb Megefe kej~~7~~
ceeefCekejlve ielceefCe cegee, nerjkeceefCe Jew[teeX mes~
Fve%ee mes Oeveheefle jefeees, meceJeMejCe ieieveebieCe ceW~~8~~
DeefleTBes ceevemlebYeeW mes, heg<heJeeefkee mejJej mes~
hejkeess meeue$ee MeesYeW, Jeeheer jce mJe peue mes~~9~~
OetheIeeW ceW megjieCe Kesles, Oethe megiebefOele eGefoMe ceW~
leesjCe OJepehebeer yeng MeesYeW, nbme ceetj efe egle nQ~~10~~
osKeW mehleYeJeeW kees YeefJepeve, Yeeceb[ue Jeeheer peue ceW~
veJeefveefOe eewonjlve meYeer, mebheefe Jeneb yengefJeOe MeesYeW~~11~~
j#ekeosJe Ke[s ejeW hej, meceier kes efee nQ~
leervemeeue kes ceOe iebOekegef, efmebnemeve hej eYeg MeesYeW~~12~~
jlveceCeercee keceueemeve hej, elegjbiegue Thej jepeW~
leerve $e ef$eYegJeveheefle meteke, Gve eYeg kees nce efvele Jebos~~13~~
obgogefYe yepeleer ef$eYegJeve peve kees, metefele kejleer leJe peekeej~
keuhele mes heg<heJe=ef, iebOeesoke Je<ee& nes megKekeej~~14~~
leDeMeeske peve Meeskenjs, jesieeefle& efJeeesie efJeveeMe kejW~
eeQme" ecej {gjs efvePe&jpeue-mece eYeg hej nce GvnW veceW~~15~~
eYegleveg keebleer mes Yeeceb[ue, efohes keesefjefJe MeefMe ueppeW~
meye Yee<eecee efoJeOJeefve leJe, ef$emecee eies vecetb legcnW~~16~~
osJe Demegj vej heMeg he#eerieCe, efceue heejme kee kej Jebove~
JewjYeeJe kees es[ hejmhej, hejceeerefle OeejW meye peve~~17~~
(9)
efvece&ue efoMe meye mJe mejesJej, Meeueer Deeefoke Kesle heueW~

eeCeer efnbmee keYeer ve nesleer, <ed $e+leg kes heue hetue efKeueW~~18~~
veKe De kesMe ye{s veefnb eYeg kes, ied efcekeej jefnle MeesYeW~
efoKeW elegceg&Ke leveg ohe&CeJeled, Fve DeefleMee egle kees Jebos~~19~~
Fv vejsv heCeerv veceve kej, eYeg kees ieCeOej kees Yepekej~
yew"s meYee ceW Oece&efheheemeg, eYeg GheosMe efoee megKekej~~20~~
eYeg efJenej ceW Deeies euelee, Oece&ee jepes megKekej~
keveke keceue hej eYeg heie Oejles, ieieve ieceve kejles cevenj~~21~~
otj ngDee Ghemeie& legjle, kewJeue%eeve jefJe Gefole ngDee~
leerLe& heefJe$eb Deefn$e YeefJepeve, mebmlegle peie efme ngDee~~22~~
veceesmleg heejmeveeLe! legcnW, ogKeeefle& efJeveeefMe veceesmleg legcnW~
veceesmleg F&efhmele nsleg legcnW, ns ef$eYegJeveveeLe! veceesmleg legcnW~~23~~
pees meye ef$eYegJeve keer Jemlet kees, Fke ve#e$e meMe osKeW~
pees Ghemeie& kece&Me$eg kees, peerlee efpeve Fme efJeefOe mes nQ~~24~~
Deemesve megle Jeeceevebove, Jes ueeskewkekeuhele nQ~
Gve heejme eYeg kes emeeo mes, %eeveceleer eer cece nesJes~~25~~
DeLe efpevee%eeefle%eeheveee heg<heebpeefueb ef#ehesled ~
keeuemehe&eesie efveJeejke ceb$e
eR kece"eshemeie& efJepeefeves
eer heee&veeLeee vece: keeuemehe&eesie efveJeejCeb
keg keg mJeene ~
eer heee&veeLe hetpee

DeLe mLeehevee
(lepe&-ieescesMe pee ieescesMe cece oe efJejepees........)
heee&veeLe pee heee&veeLe, cece oe efJejepees-2
nce ener YeeJevee Yeeles nQ, eefle#eCe Ssmeer efe yeveer jns~
nes jmevee ceW eYeg veececeb$e, hetpee ceW eerleer Ieveer jns~~nce0~~
ns heee&veeLe DeeJees DeeJees, Deeeve Deehekee kejles nQ~
nce Yeefe Deehekeer kej kejkes, meye ogKe mebke kees njles nQ~~
eYeg Ssmeer Meeer os oerpes, iegCe keerle&ve ceW ceefle yeveer jns~~nce0~~
eR eerheee&veeLeefpeveW! De$e DeJelej DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
eR eerheee&veeLeefpeveW! De$e efle efle " " mLeeheveb~
eR eerheee&veeLeefpeveW! De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
DeLe Deke
DeeJees nce meye kejW Dee&vee, heee&veeLe YeieJeeve keer~
efpevekeer Yeeer mes eieefle nes, peesefle Deelece %eeve keer~~
~~Jebos efpeveJejced-4~~
megjiebiee kee GppJeue peue ues, eYeg ejCeeW $eeOeej keB~
hegvepe&vce kee $eeme otj nes, FmeerefueS eYeg Oeeve OeB~~
YeJe YeJe le=<ee efceeves Jeeueer, hetpee efpeve YeieJeeve keer~~
~~efpevekeer0~~Jebos efpeveJejced-4~~1~~
eR eerheee&veeLeefpeveWee pevcepejece=legefJeveeMeveee peueb..........~
DeeJees nce meye kejW Dee&vee, heee&veeLe YeieJeeve keer~
efpevekeer Yeeer mes eieefle nes, peeself e Deelece %eeve keer~~
(11)
ceueeeefieefj kee Meerleue ebove, kesMej mebie efIemeeee nw~

eYeg kes ejCe keceue ceW ee&le, YeJe mebleehe efceeee nw~~
leve ceve kees Meerleue kej osleer, Deee& efpeve YeieJeeved keer~~
~~efpevekeer0~~Jebos efpeveJejb0~~2~~
eR eerheee&veeLeefpeveWee mebmeejleeheefJeveeMeveee eboveb.....~
DeeJees nce meye kejW Dee&vee, heee&veeLe YeieJeeved keer~
efpevekeer Yeeer mes eieefle nes, peesleer Deelece %eeve keer~~
efevcee hejceevebo Deelecee, veneR efceuee Fefve megKe ceW~
eYeg kees De#ele hegbpe e{eles, meewKe DeKebef[le nes #eCe ceW~~
Fv meYeer efceue kejW Jebovee, eYeg kes De#ee%eeve keer~~
~~efpevekeer0~~Jebos efpeveJejb0~~3~~
eR eerheee&veeLeefpeveWee De#eeheoeehlees De#eleb.......~
efpevekeer Yeeer mes eieefle nes, peesleer Deelece%eeve keer~~
jefleheefle efJepeeer heee&veeLe kees, heg<he e{eTB Yeeer mes~
efvepe Deelcee keer megjefYe eehle nes, efvepeiegCe eies egeer mes~~
yee<eeamegj mlegefle kejles, efeewleve ceneved keer~~
eR eerheee&veeLeefpeveWee keeceyeeCeefJeOJebmeveee heg<heb.....~
efpevekeer Yeeer mes eieefle nes, peesefle Deelece%eeve keer~~
ceeuehegDee jmeieguuee yejheer, efpeveJej efveke e{eles ner~
veevee Goj JeeefOe efJeIeefle nes, mecejme le=hleer eies ner~~
(12)
ieCeOej cegefveJej Yeer iegCe ieeles, ceefncee efpeve YeieJeeved keer~~

~~Jebos efpeveJejced-4~~5~~
eR eerheee&veeLeefpeveWee #egOeejesieefJeveeMeveee vewJeseb.....~
kesJeue%eeve mete& nes YeieJeved ! cegPe De%eeve ne oerpes~
oerheke mes ceQ keB Deejleer, %eeve peesefle eieefle keerpes~~
eeJeef le& Yeer kejW Jeb ovee, Deef leMee peesef lecee&v e keer ~~
~~efpevekeer.~~Jebos efpeveJejced-4~~6~~
eR eerheee&veeLeefpeveWee ceesnevOekeejefJeveeMeveee oerheb....~
megjefYele Oethe OetheIe ceW ceQ, KesTB megjefYe ieieve hewues~
kece& Yemce nes peeSb MeerIe ner, pees nQ DeMegYe DeMegefe cewues~~
meceioMe&ve #eeefeke nesJes, efceues jen GlLeeve keer~~
~~efpevekeer.~~Jebbos efpeveJejced-4~~7~~
eR eerheee&veeLeefpeveWee Dekece&onveee Oetheb......~
Devebveeme ceesmecceer veeRyet, mesJe mebleje heue leepes~
eYeg kes mevcegKe Dehe&Ce kejles, efceues cees#eheue YeJe YeepeW~~
(13)
(14)
efpeveJebove mes efvepeiegCe eies, efceues egefe efMeJeOeece keer~~

~~Jebos efpeveJejced-4~~8~~
eR eerheee&veeLeefpeveWee cees#eheueeehlees heueb.....~
eYeg kee ieYe&keueeCeke hetpele, efceues efvepeelece meej nw~~

heee&veeLe0~~1~~
eR JewMeeKeke=<Ceeefleereeeeb eerheee&veeLeefpeveieYe&keueeCekeee DeIe......~
peue iebOeeefoke DeIe& mepeekej, efpeveJej ejCe e{e kejkes~

jlve$ee Deveceesue eehle kej, yemebt cees#e ceW pee kejkes~~
Fmeer nsleg ef$eYegJeve pevelee Yeer, Yeefe kejs YeieJeeved keer~~
eR eerheee&veeLeefpeveWee DeveIe&heoeehlees DeIe......~
heew<e ke=<Ce ieejme efleefLe Gece, JeejeCeefme ceW pevce ngDee~

eer megces keer heeb[gefMeuee hej, FveW ves efpeve vnJeve efkeee~~
pees Ssmes efpeveJej kees pepeles, nes peeles YeJe heej nQ~~
heee&veeLe0~~2~~
eR heew<eke=<CeeSkeeoMeeb eerheee&veeLeefpevepevcekeueeCekeee DeIe......~
oesne
keveke Ye=bie ceW efce peue, megjiebiee mece esle~
efpeveheo Oeeje kejle ner, YeJe peue kees peue osle~~10~~
Meeblees MeebefleOeeje~
Jekegue keceue ebhee megjefYe, heg<heebpeefue efJeefkejble~
efceues efvepeelece mebheoe, nesJes YeJe ogKe Deble~~11~~
efoJe heg<heebpeefue~
DeLe hebekeueeCeke DeIe&
Jebove Mele Mele yeej nw,
heee&veeLe kes ejCe keceue ceW, Jebove Mele Mele yeej nw~
efpevekee ieYe& keueeCeke pepeles, efceues meewKe Yeb[ej nw~~
heee&veeLe0~~ske0~~
Deemesve efheleg Jeecee ceelee, legcekees heekej Oeve ngS~
efleefLe JewMeeKe Jeoer efleeree kees, ieYe& yemes peieJebe ngS~~

efpevekee pevcekeueeCeke pepeles, efceues meewKe Yeb[ej nw~~
heee&veeLe0~~

efpevekee lehekeueeCeke pepeles, efceues meewKe Yeb[ej nw~~
heee&veeLe0~~
heew<eJeoer ieejme peeefle mce=efle, mes yeejn YeeJeve Yeeee~
efJeceueeYee heeueefke ceW eYeg kees, efye"e DeeJeve hengBeeee~~
mJeeb eYet ves oer#ee ueer Leer, pepele efceues YeJe heej nw~~
heee&veeLe0~~3~~
eR heew<eke=<CeeSkeeoMeeb eerheee&veeLeefpeveoer#eekeueeCekeee DeIe......~
efpevekee %eevekeueeCeke pepeles, efceues meewKe Yeb[ej nw~~
heee&veeLe0~~
(15)
ew$eJeoer megelegLeea1 eele, osJeoe le kes veeres~

kece" efkeee Ghemeie& Ieesj leye, heCeheefle heeeJeefle hengBes~~
efpele Ghemeie& kesJeueer eYeg kee, meceJemejCe efnlekeej nw~~
heee&veeLe0~~4~~
eR ew$eke=<CeeelegLee eerheee&veeLeefpevekesJeue%eevekeueeCekeee DeIe.....~
efpevekee cees#ekeueeCeke pepeles, efceues meewKe Yeb[ej nw~~
heee&veeLe0~~
eeJeCe Megkeue mehleceer heejme, meccesoeeue hej efles~
ce=legpeerle efMeJekeeblee heeeer, ueeskeefMeKej hej pee efles~~
meew FveW ves hetpee kejkes, efueee Deelce megKemeej nw~~
heee&veeLe0~~5~~
eR eeJeCeMegkeueemehleceeb eerheee&veeLeefpevecees#ekeueeCekeee DeIe......~
Meeblees MeebefleOeeje~ efoJe heg<heebpeefue~
(16)
eR Den mJe%eeveeefoiegCemJeheOeveegeee mJeeceer Fefle iegCeefJeYetef<eleee

eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~3~~
eR Den eoMemeYeeheieCeeefOehelees ieCesMe veecemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~4~~
eR Den meJe&peieledmJeeefceves efJeeveeeke veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~5~~
eR Den mJeebmJeheg<eeLexve Den&lheoeehleee mJeebYet veecemeceefvJeleee
eR Den Je=<eveeceOecexCe MeesefYeleee Je=<eYe iegCeefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~7~~
eR Den efnleesheosMesve mecemlepeerJehees<eCeee DevevleiegCeOeejkeee Yelee&
Fefle iegCeefJeefMeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~8~~
eR Den mecemleheoeLe&mJeefmceved eefleefyebyeerkejCeee efJeeelcee Fefle
veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~9~~
DeLe eleske DeIe& (108)
eR Den hegvepe&vcejefnleee DehegveYe&Je iegCeefJeefMeee eerheee&veeLeefpeveWee

DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~10~~
oesne
eR Den meJe&heoeLee&Jeueesefkeves meJe&oMeea Fefle iegCeefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~11~~
efevcetjle efebleeceefCe, heee&veeLe YeieJeeved~

heg<heebpeefue mes hetpentB, keB Deehe iegCeieeve~~1~~
DeLe ceb[uemeesheefj heg<heebpeefueb ef#ehesled ~
eR Den ef$eYegJevemJeeefceves peieVeeLe iegCeefJeefMeee eerheee&veeLeefpeveWee

eR Den Devlejbieevevleelege-yeefnjbieeceneeeeflenee&ue#ceermeceefvJeleee
eerceeved Fefle veece efJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~1~~
eR Den Oece&mJeheelceves Oecee&lcee Fefle veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~13~~
eR Den Devlej-yeefnjbieheefjenefJejefnleefoiecyejcegebefkelecegefveieCemJeeefceves
efvee&vLejed veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~2~~
eR Den meJe&peveefnlekeeefjCes Oece&yeevOeJe veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~14~~
1. keueeCeceeuee hegmleke ceW elegLeea efleefLe nw~ GejhegjeCe ceW eewoMe nw~
(17)
(18)
eR Den Oece&eeCemJeheee Oece&cetefle& veecemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~15~~
eR Den meJe&eseMemleJeevemeefnleee Jeeiceer Fefle veeceOeejkeee

eR Den meJeexlke=Oece&keejkeee ceneOece&kelee& Fefle veecemeceefvJeleee

eR Den meceJemejCemeYeeeeb elegefo&icegKeeoefMe&leee elegceg&Ke veeceeefmeee

eR Den hejceOece&oe$es Oece&eo veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee

eR Den mJekeereiegCeJe=efbkejee yeee Fefle veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~29~~
eR Den efJeefMewee&meefnleee efJeYeg iegCeefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee

eR Den meJe&kece&efJeecegeee efve<kecee& Fefle veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~30~~
eR Den mheMe&jmeiebOeJeCe& mJehecetle&iegCeefJejefnleee Decetle& veeceefJeYete

ef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~19~~
eR Den meJe&ekeejsCe heeWefeceveesefJepeefeves efveefpe&lesefve iegCemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~31~~
eR Den hejceeslke=hegCemJeheee Delevle hegCeelcee Fefle veecemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~20~~
eR Den keeceosJeceuueefJepeefeves ceejefpeled veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~32~~
eR Den DevleefJejefnleee Devevle veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee

eR Den DevevlemebmeejcetuekeejCeefceLeelJeefJepeefeves efpeleefceLeelJe

eR Den DevevleJeere&meefnleee DevevleMeefeceeved Fefle veeceOeseee

eR Den Ieeeflekece&efJeIeelekeee kece&Ive veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~34~~
neR Den YeJepeveMejCeoevekegMeueee MejCe veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~23~~
eR Den ce=legceneceuuemeevlekejCekegMeueee eceevleke veeceefJeYetef<eleee

eR Den DeefKeueueeskeefnlebkejmJeeefceves efJeeueeskesMe veecemeceefvJeleee

eR Den efoiJeeOeejkeefveefJe&keejveivecegebefkeleee efoiecyej veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~36~~
eR Den hejcekeeefCekeiegCeeefvJeleee oeecetefle& iegCeefJeYetef<eleee

eR Den %eevesve ef$eYegJeve%eeekeiegCeeefvJeleee peieodJeeheer Fefle

eR Den cenlheoeoevemeceLe&ceneelemeefnleee ceneeleer Fefle iegCeefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~26~~
eR Den DeefKeueYeJepeveefnlekeeefjCes YeJeyebOeg veeceefJeYetef<eleee

(19)
(20)
eR Den $ewueeskeeieewjJeheoeehleee peieodieg veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~39~~
eR Den mebmeeefjpeve-Fefvewjeendeee met#ce iegCeefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~52~~
eR Den meJe&peveceveesjLehetCe&kejCeefvehegCeee keeceo veeceefJeYetef<eleee

eR Den ef$epeieledmJeeefceves peielheefle veece efJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~53~~
eR Den peieppeefeceoveefjhegceo&keee keecenblee Fefle iegCeefJeYetef<eleee

eR Den meJeexoeerhejce-Deefnbmeeceeer Oece&eeeJele&keee Oece&eefe

iegCeefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~54~~
eR Den ef$eYegJevepeveeefleefeemeeQoe&eehleee megvoj veeceefJeYetef<eleee

eR Den DelevleMeevlemJeYeeJeheefjCeleee eMeevleelcee Fefle iegCemeceefvJeleee eerheee&veeLe efpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~55~~
eR Den meJe&peveleeuneovekejee Deevevooeeke veeceefJeYetef<eleee

eR Den kecee&eveuesheefJejefnleee efveuexhe iegCemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~56~~
eR Den kece&Me$egefJepeefeveeceefhe Jeee&e efpeveW veecemeceefvJeleee

eR Den JemJeYeeJeehes#eee keue-MejerjefJejefnleee efve<keue veecemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~57~~
eR Den DevevleevegyebOeeefokece&efJepeefemJeeefceves efpevejed veeceOeejkeee

eR Den ce=legceneceuueefJepeefeves Decej veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~58~~
eR Den mebhetCe&kesJeue%eeveehes#eee meJe&$e efJeeJeehekeee efJe<Ceg

veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~46~~
eR Den MegyegmJeYeeJe-mJeelceesheueefyOemJeheee efme veecemeceefvJeleee

eR Den $ewueeskeehetpehejceheos efmLeleee hejceser Fefle veecemeceefvJeleee

eR Den heefjhetCe&kesJeue%eeveegeee yeg veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~60~~
eR Den Deveeefokeeueeod %eevemJeYeeJeee hegjeleve veeceefJeYetef<eleee

eR Den peielKeeefleeehleelceves heefmeelcee Fefle iegCeefJeefMeee

eR Den %eevewkepeeseflece&eee %eevepeesefle veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~49~~
eR Den Devlejbie-yeefnjbieefJeYetefleOeejkeef$epeielhetpeee eerheefle veecemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpevesvee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~62~~
eR Den hejceheeJevemJeYeeJeee hetleelcee Fefle veeceefJeefMeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~50~~
eR Den eefmeheg<eeCeeceefhe esheoeehleee heg<eesece veecemeceefvJeleee

eR Den meJe&peieleefmenefjnjeefo<Jeefhe esee ceneved Fefle veeceefJeefMeee

eR Den meJe&Yee<eeceeerefoJeOJeefvemJeeefceves efoJeYee<eeheefle veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~64~~
(21)
(22)
eR Den mJeebekeeMehegemegbojee efoJe veecemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~65~~
eR Den meJe&YeJepeerJeefnlekejCemeceLee&e o#e veeceefJeYetef<eleee

eR Den mJekeereMegyegefveleefvejbpevemJeYeeJeeled eJeveefJejefnleee

Deegle veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~66~~
eR Den MejerjeuebkejCekeejCeveeveeYet<eCeefJejefnleee efveYet&<e veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~78~~
eR Den efoJewee&meceefvJeleMelesvveceerYetlekejCemeceLe&-hejcewee&efJeYetef<eleee
hejcesej veecemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~67~~
eR Den Me$egefveJeejCenslegveeveeefJeOeeegOe-MeeefJejefnleee efJeieleeegOe

eR Den DevlejbieyeefnjbieleheejCeyeuesve leheveMeerueelcemJeYeeJeee cenelehee

Fefle veecemeefnleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~68~~
eR Den ueeskeeueeske%eeekeee meJe&%e veecemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~80~~
eR Den keesefmete&eveefleMeeefeekeeMemeefnleee cenelespee Fefle

eR Den meJe&ejeejpeieoJeueeskevekejee meJe&ked veeceOeejkeee

eerheee&veeLeefpeveWee DeIe.......~~81~~
eR Den DeefvleceMegkeueOeeveheefjCelemJeYeeJeee ceneOeeveer Fefle iegCemeceefvJeleee

eR Den meJe&peveefnlewef<eCes meeJe& veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee

eR Den Jekece&YeeJekece&veeskece&heeeveefJejefnleee efvejeve veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~71~~
eR Den DelevlemeewcemJeYeeJeee megmeewceelcee Fefle veeceefJeYetef<eleee

eR Den DeefnbmeeceeerhejceOecee&cveeeke$ex leerLe&kelee& Fefle veeceefJeefMeee

eR Den kece&Me$egefJepeefeefpeveeveeb cegKeee efpeveeeCeer Fefle veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~84~~
eR Den nseesheeoseefJeeejefJe%eee efJeeej%e veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLe

efpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~73~~
eR Den DehejeefpeleeefoelegjMeerefleue#eceb$emJeheee ceb$ecetefle& veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~85~~
eR Den mJehejYesoefJe%eeveyeuesve meJeexece%eeveeehleee efJeJeskeer Fefle

eR Den meJe&osJes<eg escenehetpeeeehleee ceneosJe veeceefJeYetef<eleee

eR Den DeeoMemeneMeerueiegCeYetef<eleee MeerueYet<eCe -veecemeceefvJeleee

eR Den elegefCe&keeeosJeeveecegheefj eshejceeseceosJeheoeehleee osJeosJe

veecemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~87~~
eR Den DeheefjefceleceenelcemeceefvJeleee Devevleceefncee Fefle veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~76~~
eR Den DelevlemJeheefJe$eoeee Deefleefvece&ue veeceeehleee

(23)
(24)
eR Den meJe&keee&hetCeeake=leee ke=leke=le veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~89~~
eR Den ef$eYegJeveYeJepevemlegefleeesieee mlegle veeceefJeYetef<eleee

eR Den DeeoMeceneoes<eefJejefnleee Deefleefveoex<e veeceefJeYetef<eleee

eR Den Devlejbiekece&ceueyeefnjbieMejerjeefoceueefJejefnleheefJe$eee hetle

veeceefJeefMeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~102~~
eR Den peieledheeuekemJeheee hejbyeee Fefle veeceefJeYetef<eleee

eerheee&veeLeefpeveWeeDeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~91~~
eR Den elegefJe&OeosJeieCeMelesvhetefpeleee Decejeefe&le veeceefJeYetef<eleee

eR Den DeefleMeeiegCeOeejkeee ceneiegCeer Fefle veeceefJeYetef<eleee

eR Den mecemleefJeeeveeb mJeeefceves efJeesMe veecemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~104~~
eR Den efoJe-hejceewoeefjkeosnmeceefvJeleee efoJeosn efJeYetef<eleee

eR Den ceveesJeevekeeeeesieefveefceeelceeosMe-heefj<heboveefeeeefJejefnleee
efveef<ee veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~105~~
eR Den DeefleMeemeeQoe&iegCemeceefvJeleee cenehe veeceOeejkeee

eR Den oMeue#eCe-jlve$ee-oeecee-JemlegmJeYeeJeheOece&meceefvJeleee
Oeceea Fefle veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~106~~
eR Den mJeYeeJeee efJeveeMeefJejefnleee efvele veecemeceefvJeleee

eR Den meeespeeleyeeuekeJeefVeefJe&keejheOeejkeee peelehe veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~107~~
eR Den meJe&Meefeceodce=legceuueefJepeefeves ce=legbpee veeceefJeYetef<eleee

eR Den ceefleegleeJeefOecevehee&ekesJeue%eeefveveeb meeesieeesefiekesJeefueveeceefhe

esleceee YeJeYeeefekepeveeveeb F&efhmelekesJeue%eeveue#ceereoevekegMeueee efJeoebJej
eR Den meJe&keee&kejCemeceLee&e ke=leer Fefle veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~~97~~

eR Den cees#eheoeeheCekeejCemeJe&ece-efveecemeceefvJeleee eceer Fefle
eR Den esCeejesnCemeceLe&eleerveeceerejee eleerej veeceefJeefMeee
eR Den <edkece&hepeieledme=ef-GheosMekeee ee Fefle veeceefJeYetef<eleee
hetCee&Ie&-MebYeg bo
ns heee&veeLe YeieJeved! legcekees, pees Ske ceb$e mes Yeer epeles~
Jes YeefJepeve ef$eYegJeve keer ue#ceer, heeves ceW Yeer mecejLe yeveles~~
efhej pees peve Ske meew Dee"-ceb$e mes, DeIe& mecehe&Ce kejles nQ~
Jes mJeelceefmeef kes Fgke peve, hejceeveboece=le ueYeles nQ~~109~~
eR Den meJe&jesieMeeskeogKe-oeefjeesheJeveeMevemeceLee&e eerceoeefoefJeoebJejheeleeesejMeleveececeb$emeceefvJeleee mebhetCe&$e+efefmeefmegKemebheefeeoeekeee
eerheee&veeLeefpeveWee hetCee&Ie....~
(25)
(26)
peehe ceb$e- eR eeR keueeR SW Den OejCesvheeeJeleermesefJeleejCekeceueee eerheee&veeLeefpeveWee vece~
meesuen npeej cegefvejepe eYet kes, ejCeeW ceW efMej veees nQ~~
pee0~~5~~
(megiebefOele heg<he, ueJebie ee heerues eeJeueeW mes 108 yeej ceb$e peehe kejW~)
ieefCeveer megueesevee ecegKe Deeefe&kee, efeme menme Oece&jle LeeR~

eeJeke Fke ueeKe eeefJekeeeW, $ee ueeKe JeneB efpeve Yeeefeke LeeR~~
eYeg mehe& efevn leveg nefjle JeCe&, ueKekej jefJe MeefMe Mecee&es nQ~~
pee0~~6~~
peeceeuee
(MebYeg bo-lepe&-ebove mee Jeove..........)
pee heee& eYees! keCeeefmebOees! nce MejCe legcnejer Deees nQ~
pee pee eYeg kes eer ejCeeW ceW, nce MeerMe Pegkeeves Deees nQ~~ske0~~
veevee ceefnheeue lehemJeer yeve, hebeeiveer lehe kej jne peYeer~
eYeg heee&veeLe kees osKe eesOe JeMe ueke[er hejmes mes keeer~~
leye mehe& egieue GheosMe megvee, cej kej megj heo kees heees nQ~~
pee0~~1~~
en mehe& meefhe&Ceer OejCeerheefle, heeeJeefle e#eer ngS Denes~
veevee cej Mebyej peesefle<e megj, meceefkele efyeve Ssmeer ieleer Denes~~
veefnb yeen efkeee eYeg oer#ee ueer, megj vej heMeg Yeer n<ee&es nQ~
pee0~~2~~
eYeg Deeyeeie ceW Oeeve ueerve, kece"emegj Mebyej Dee hengBee~
eesefOele nes meele efoveeW leke yeng, Ghemeie& efkeee helLej Je<ee&~~
eYeg mJeelce Oeeve ceWs DeefJeeue Les, Deemeve kebheles megj Deees nQ~~
pee0~~3~~
OejCeW Je heeeJeefle ves heCe hej, ueskej eYeg keer Yeeer keer~
jefJe kesJeue%eeve Giee lel#eCe megj meceJemejCe keer jevee keer~~
Deefn$e veece mes leerLe& yevee, DeieefCele megjieCe n<ee&es nQ~~
pee0~~4~~
en osKe kece"ej Me$et Yeer, mecekelJeer yeve eYeg Yee yeves~
cegefveveeLe mJeebYet Deeefoke oMe, ieCeOej Les $e+erJeble Ieves~~
veJe neLe legbie meew Je<e& Deeeg, eYeg Ge JebMe kes Yeemkej nes~
Ghemeie& peeer mebke ceeseve, YeeeW kes efnle keCeekej nes~~
eYeg cene meefn<Cet #eceeefmebOeg, nce Yeeer kejves Deees nQ~~
pee0~~7~~
eeQefleme DeefleMee kes mJeeceer nes, Jej eeeflenee& nQ Dee" kens~
Deevevle elege iegCe deeefueme, efhej Yeer meye iegCe Deevevle kens~~
yeme kesJeue %eeveceleer nslet, eYeg legce iegCe ieeves Deees nQ~~
pee heee& eYees! keCeeefmebOees! nce MejCe legcnejer Deees nQ~~8~~
oesne
pees hetpeW efvele Yeefe mes, heee&veeLe heohee~
Meefe efceues meJemene, nesJes hejceevebo~~1~~
eR eerheee&veeLeefpeveWee peeceeuee hetCee&Ie.......~
Mesjbo
pees YeJe heee&veeLe kee efJeOeeve es kejW~
Jes DeeefOe JeeefOe mebkeeefo ke heefjnjW~~
DeefleMeeefe hegCeyebOe mes F&efhmele meheue kejW~
mep%eeveceleer mes Devevle mebheoe JejW~~1~~
FleeMeerJee&o~ heg<heebpeefue~~
eMeefmle
MebYeg bo
kegC[uehegefj ceW ceneJeerj eYet-ves pevce efueee peie hetpe ngF&~
ceelee kes vebeeJele& cenue - ceW jlveeW keer Deefle Je=ef ngF&~~
eneB efpevecebefoj efvecee&Cekeee&, eue jne leereieefle mes megKeeo~
cesje eneB Je<ee&eesie keeue, mJeeOeee Oeeve mes nw meeLe&ke~~1~~
eerheee&veeLe kee ueIeg efJeOeeve, ceb$eeW keer jevee YeeerJeMe~
en jesie Meeske oeefjde ogKe, mebke njves Jeeuee meblele~~
Jeerjeyo heeerme meew Gefvleme, eeJeCe-ceeme Megkeue Skece efleefLe ceW~
en efJeOeeve jevee hetCe& ngF&, nesJes cebieuekej meye peie ceW~~2~~
Fme egie kes eeefj$e eeer eer-Deeeee& Meebeflemeeiej iegJej~
yeermeJeeR meoer kes eLece metefj, Fve heeeee& Jeerjmeeiej~~
es oer#ee iegJej cesjs nQ, cegPe veece jKee Lee %eeveceleer~
Fvekes emeeo mes evLeeW keer, jevee kej ngF& DevJeLe&celeer~~3~~
ceneJeerj eYet keer meJee oMe heg, efpeveeeflecee DeefleMee megvoj nw~
$eekeeefueke eewefyeme leerLekej-keer eeflecee eneB yenej nQ~~
$e+<eYesej keer meJee ieejn heg, Tbeer heeemeve eeflecee nw~
veJeen Meebeflekej veJe efpeveJej-eeflecee efpevekeer Deefle ceefncee nw~~4~~
Jej vebeeJele& cenue megboj, pees meele KeC[ kee oerKesiee~
eerMeebefleveeLe ewleeuee mes, meye peie ceW Meebleereo nesiee~~
peye leke kegC[uehegj leerLe& jns, leye leke efpeveMeemeve Decej jns~
cegPe ieefCeveer %eeveceleer ke=le heejme eYeg efJeOeeve Yeer Decej jns~~5~~
eer heee&veeLe efJeOeeve eMeefmle meceehlee~
peereeod Jeerjme Meemeveced ~
(27)
(28)
eer heee&efpeve mlees$e

YeJemebke nlee& heee&veeLe! efJeIveeW kes mebnejke legce nes~
ns cenecevee ns #eceeMeerue! cegPecebs Yeer hetCe& #ecee Yej oes~~
eeefhe ceQves efMeJe heLe heeee, hej en efJeIveeW mes Yeje ngDee~
Fve efJeIveeW kees Deye otj kejes, meye efmeef uentB efveefJe&Iveleee~~1~~
JeejeCeefme veiejer Oeve ngF&, Oeve Oeve ngS meye vej veejer~
ns Deemesvevebove ! legce mes, Jeecee ceeB Yeer cebieuekeejer~~
JewMeeKe Jeoer Jen otpe Yeueer, ceelee Gj Deehe heOeejs Les~
eer Deeefo osefJeeeW ves Deekej, ceelee mes eMve efJeeejs Les~~2~~
MegYe heew<e Jeoer ieejme efleefLe Leer, peye DeeS eYeg mee#eeled eneb~
MewMeJe ceW megj mebie Kesue jns, Deefnegie kees oervee ceb$e cene~~
leJe veeieegieue OejCesv leLee, heeeJeleer neskej Yee yeves~
MegYe heew<e Jeoer ieejme kes efove, eYeg oer#ee ues cegefve es yeves~~3~~
lel#eCe cevehee&e%eeveer nes, meye $e+er mes heefjhetCe& ngS~
Fke mecee meIeve Jeve kes Yeerlej, eYeg efveeue Oeevee{ ngS~~
kece"emegj ves Ghemeie& efkeee, Deiveer pJeeuee kees Gieue-Gieue~
helLej heWkes cetmeueOeeje, Je<ee&eer DeebOeer Gue-Gue~~4~~
efve<keejCe ner kece"emegj ves, oMe YeJe leke yewj efvekeeuee Lee~
eYeg kees ogKe os oskej Gmeves, Kego kees ogie&efle ceW [euee Lee~~
eYeg cenemeefn<Ceg #ecee efmevOeg, YeJe-YeJe mes menles Deees nQ~
leve mes cecelee kees es[ efoee, veefnb efkebefeled Yeer IeyejeS nQ~~5~~
eYeg #eheke esefCe ceW e{ kejkes, ceesnveer kece& kee veeMe efkeee~
Gme ner #eCe OejCeerheefle heeeJeleer, Dee kejkes yengYeefe efkeee~~
eYeg kees cemleke hej OeejCe kej, Thej mes heCe kee $e efkeee~
eYegJej ves ner Gme ner #eCe ceW, kewJeue eer kees JejCe efkeee~~6~~
he=LJeer mes yeerme npeej neLe, Thej hengBes Den&vle yeves~
FveW kes Deemeve keebhe G"s, eYeg meceJemejCe ieieveebieCe ceW~~
Jeefo ew$e elegLeea efleefLe Gece, peye eYeg ceW %eeve ekeeMe ngDee~
Gme mLeue kee Gme ner #eCe mes, Deefn$e leerLe& en veece ngDee~~7~~
veJe neLe osn meew Je<e& Deeeg, cejkeleceefCe mece DeeYeeOeejer~
Deefn efe meefnle Jes heee&eYees! cegPekees neW efvele cebieuekeejer~~
eeJeCe megefo mehleefce efleefLe kes efove, efmeerkeeblee mes eerefle ueieer~
ceQ vecetb %eeveceleer legcnW meoe, cesjer nes meJemene celeer~~8~~
(29)
(30)
Yepeve
Deejefle eer heee&veeLe YeieJeeve keer

lepe&-kejleer ntB leggcnejer hetpee..............~
kejles nQ eYeg keer Deejefle, ceve kee oerhe peuesiee~
heejme eYeg keer Yeeer mes, ceve mebkeuesMe Oeguesiee~~
pee heejme osJee, pee heejme osJee-2~~~
ns Deemesve kes vevove, Jeecee ceelee kes heejs~
lesF&meJeW leerLekej heejme, eYeg legce peie mes veejs~~
lesjer Yeeer iebiee ceW, pees mveeve kejsiee~
pee heejme osJee, pee heejme osJee-2~~1~~
JeejeCeefme ceW pevces, efveJee&Ce efMeKej peer mes heeee~
Fke ueesne Yeer eYeg ejCeeW ceW, meesvee yeveves Deeee~~
meesvee ner keee Jen ueesne, heejmeveeLe yevesiee~
megveles nQ peie ceW Jewj meoe, oes lejhee euelee nw~
hej heee&veeLe kee peerJeve, Fmes egveewleer kejlee nw~~
Fke lejhee yewjer ner keye leke, Ghemeie& kejsiee~
kece"emegj ves yengleske YeJeeW ceW, Dee Ghemeie& efkeee~
heejmeeYeg ves meye menkej, kesJeueheo kees eehle efkeee~~
kewJeue peesefle mes heeheeW kee, DebOesj efcesiee~
eYeg lesjer Deejefle mes ceQ Yeer, en Meefe hee peeTb~
evoveeceleer leJe iegCeceefCe keer, ceeuee eefo hee peeTb~~
leye peie ceW veefnb Me$et kee, cegPe hej Jeej euesiee~
lepe&-hetueeW mee esnje lesje......

Meeele nw leerjLe cesje, meccesoefieefj veece nw~
efieefjJejeW ceW es nw, Deeefo efme#es$e nw, ceOegJeve hejce Oeece nw~
kenles nQ Fme efieefj keer Jevovee mes,
efleee vejkeeeg efceueleer veneR nw~
ee meefnle Fmekeer Dee&vee mes,
YeJelJe keefuekee efKeueleer jner nw~~
jele DebOesjer nes, Yeefe mensueer nes, ueielee ve [j heJe&le hej keYeer~
DeefleMee mes ietBpes eneB, meebJeefjee kee veece nw~
efieefjJejeW ceW es nw, Deeefo efme#es$e nw, ceOegJeve hejce Oeece nw~~1~~
Fme egie kes eewyeerme leerLekejeW ceW,
cees#e ieS yeerme efpeveJej eneB mes~
efkeleves kejes[eW cegefveeeW ves Yeer,
lehe kejkes efMeJeeuee heeee eneB mes~~
leerLe& hegjevee nw, es Kepeevee nw, meyekees eflejelee nw mebmeej mes~
leerjLe keer keerjle Decej, kej mekelee Fbmeeve nw~
efieefjJejeW ceW es nw, Deeefo efme#es$e nw, ceOegJeve hejce Oeece nw~2~~
efpeveOece& efveefOe kees heekej kes Gmekee,
meee meogheeesie kejvee nw ncekees~
Deeheme ceW cew$eer, oerveeW hes keCee,
kee YeeJe peie ceW efmeKeevee nw meyekees~~
mJeeLe& leeie kejkes, MeerIe peeie kejkes, pewvelJe keer meye j#ee kejes~
leerjLe keer jpe evovee cemleke kee heefjOeeve nw~
efieefjJejeW cesW es nw, Deeefo efme#es$e nw, ceOegJeve hejce Oeece nw~~3~~
(31)
Yepeve
jeefe$eer-Deeefe&kee evoveeceleer
(lepe&-ceeF& js ceeF&...........)
cegefvemegele keer pevceYetefce mes, iebtpe G"e Fke veeje~

heee&veeLe kee ceneceneslmeJe, kejs peiele en meeje~~
yeesuees JeejeCemeer keer pee, yeesuees heee&veeLe keer pee~~ ske.~~
heejme eYeg les FmeJeW leerLekej nQ pewveOejce kes~
JeejeCeefme ceW pevces, jepee Deemesve kes Iej ceW~~
Jeecee ceelee Oeve nes ieF, Fv kejW peekeeje~
heee&veeLe kee ceneceneslmeJe, kejs peiele en meeje~~ yeesuees...~~1~~
ieYe& pevce lehe leerve keueeCeke, JeejeCeefme ceW ceveees~
Fv %eevekeueeCe ceveeves, Deefn$e ceW Deees~~
eer meccesoefMeKej heJe&le mes, eehle efkeee efMeJeeje~
heejme eYeg keer le=eflee meneeyoer kee GlmeJe Deeee~
ieefCeveerecegKe %eeveceleer ceelee ves meyekees mecePeeee~~
$e+<eYe-Jeerj kes yeeo kejes Deye, le=eflee ceneslmeJe heeje~
GlmeJe Deewj ceneslmeJe kej, efpeve Oece& keer Meeve ye{eDees~
Fme ceeOece mes meYeer pewve efceue, Ske cebe hej DeeDees~~
leYeer evoveeceleer Oece& kee, OJepe uenjeS heeje~
heee&veeLe kee ceneceneslmeJe, kejs peiele en meeje~~
yeesuees JeejeCemeer keer pee, yeesuees heee&veeLe keer pee~
yeesuees Deefn$e keer pee,eer meccesoefMeKej keer pee~~4~~
(32)
ceC[ue kee vekeMee

Shri Parshvanath Vidhan (VGM-232)

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Shri Parshvanath Vidhan (VGM-232)

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb.

eer heeMJe&veeLe efJeOeeve

leerLekej pevceYetefceeeW kes efJekeeme keer esjCeeeesle

eer %eeveceleer ceeleepeer

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee

-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer

-: efveoxMeke SJeb mecheeoke :-

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve

mJeefmleeer kece&eesieer heer"eOeerMe jJeervkeerefle& mJeeceer peer

pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.-250404

COURTESY-JAIN BOOK DEPOT

C/o Shri Nabhi Kumar Manav Kumar Jain

peerJeve ekeeMe pewve

kecheesefpebie - %eeveceleer vesJeke&

efJeOeeve keer jeefe$eer hejcehetpe ieefCeveerecegKe

-ye. keg. Fvog pewve (mebIemLe)

eer %eeveceleer ceeleepeer kee mebef#ehle-heefjee

pevcemLeeve-efkewleveiej (yeejeyebkeer) G.e.

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve-mebef#ehle heefjee

eewyeerme leerLekejeW keer meesuen pevceYetefceeeW keer veeceeJeueer

DeefKeue YeejleJe<eeae efoiecyej pewve leerLekej pevceYetefce efJekeeme keceser

Jeerj %eeveesoe ievLecee}e kes efMejesceefCe mebj#eke

leerLekej megheee&veeLe SJeb heee&veeLe pevceYetefce

Jeerj %eeveesoe ievLecee}e kes hejce mebj#eke

eer ceeBieer}e} yeeyet}e} hene[s, nwojeyeeo (DeevOe heosMe)~

JeejeCemeer leerLe& kee heefjee

cejCeevcegefe en efnvot MeeeeW kee Jeekee nw~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

veJeos Jelee hetp eve

eer heee&veeLe efJeOeeve

#eerjesoOeer kes hesve mece efmele lebogueeW kees ueeekes~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

peue iebOe De#ele heg<he e oerheke megOethe heueeIe& ues~

efeefebleeceefCejlve, leerve ueeske ceW es nes~

eer heee&veeLe efJeOeeve

pee meeOeg De"eF&me iegCeeW kees OejW meoe~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

eer heee&veeLe efJeOeeve

eer heee&veeLe efJeOeeve

mlebYeebleceeveeefoefJeMeeuekeeee, mejebefme heg<heme megJeeefkee meg~

Oeeves efmLelees ees yeefnjblejbieb, lekelJeesheefOeb le$e leoe efpeveme~

osJee JeOegogogefYeveeocegew, $ewueeskeepeblegb eefle meteebleb~

b efJeceeveb heefLe ielees ne! OeevemLeheee eefJeueeskee dJee~

DeMeeskeJe=#ees peveMeeskenejer, efJeeesiejesieeefle&efJeveeMekeejer~

ekeeefmle efJeegled oMeefo#eg efhebiee, Jeelee cenodOJeebleceeb e keeueb~

Yeeeekeebefle eYegosnoerhlee, efJe[byeelkeesefjefJeeYeemeew~

osJee ceveg<ee heMeg-heef#eJe=bob, eerheee&ceevece efceLee meJex~

hegCeeYeeJeeod efJeeueemeveee, eele heCeerveefkele meYeee&~

efoMeesceuee mJemejebefme Yeebefle, <e[leg&peeleemlejJees ueleeee~

eerheee&veeLe mJehejelceefJe%e, esCeeR efele mJeelcepeMegkeueeesiew~

kesMee veKee Je=efceieg eYeesve&, efiveefve&ces<es elegjemelee e~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

efJenejkeeues MegYeceeieeefce, eerOece&eeb efJeyeYeew efJeYeesmles~

eer heee&veeLe Jeb ovee

eer heee&veeLe efJeOeeve

Jeeeg Yeebkej GhemeieeX mes, cenecevee heejme eYeg Oeerj~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

efvece&ue efoMe meye mJe mejesJej, Meeueer Deeefoke Kesle heueW~

keeuemehe&eesie efveJeejke ceb$e

eer heee&veeLe efJeOeeve

eer heee&veeLe hetpee

eR Den meJe&heoeLee&Jeueesefkeves meJe&oMeea Fefle iegCeefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene11

eR Den Oece&mJeheelceves Oecee&lcee Fefle veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene13

eR Den meJe&peveefnlekeeefjCes Oece&yeevOeJe veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene14

eR Den Oece&eeCemJeheee Oece&cetefle& veecemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene15

eR Den mJekeereiegCeJe=efbkejee yeee Fefle veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene29

eR Den meJe&kece&efJeecegeee efve<kecee& Fefle veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene30

eR Den meJe&ekeejsCe heeWefeceveesefJepeefeves efveefpe&lesefve iegCemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene31

eR Den keeceosJeceuueefJepeefeves ceejefpeled veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene32

eR Den Ieeeflekece&efJeIeelekeee kece&Ive veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene34

neR Den YeJepeveMejCeoevekegMeueee MejCe veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene23

eR Den efoiJeeOeejkeefveefJe&keejveivecegebefkeleee efoiecyej veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene36

eR Den cenlheoeoevemeceLe&ceneelemeefnleee ceneeleer Fefle iegCeefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene26

eR Den $ewueeskeeieewjJeheoeehleee peieodieg veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene39

eR Den mebmeeefjpeve-Fefvewjeendeee met#ce iegCeefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene52

eR Den ef$epeieledmJeeefceves peielheefle veece efJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene53

eR Den kecee&eveuesheefJejefnleee efveuexhe iegCemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene56

eR Den JemJeYeeJeehes#eee keue-MejerjefJejefnleee efve<keue veecemeceefvJeleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene57

eR Den ce=legceneceuueefJepeefeves Decej veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene58

eR Den heefjhetCe&kesJeue%eeveegeee yeg veeceefJeYetef<eleee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene60

eR Den %eevewkepeeseflece&eee %eevepeesefle veeceOeejkeee eerheee&veeLeefpeveWee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene49