0 BANKING AND PAYMENTS AUTHORITY OF KOSOVO AUTORITETI BANKAR DHE I PAGESAVE TE KOSOVES BANKARSKI I PLATNI AUTORITET KOSOVA

Letr kshilluese 2006-2 Praktika t pa shndosha dhe t pa sigurta t bankave

11 Maj 2006

Gjat periudhs s ekzaminimit, BPK-ja ka vrejtur disa praktika t cilat i ka konsideruar si t pashndosha dhe t pasigurta. Ne po ju ofrojm kto letra q ju t jeni n dijeni dhe t informuar n lidhje me kt. Ne duam t ju sugjerojm se Drejtort e Prgjithshm duhet q ti rishikojn praktikat e bankave t tyre n mnyr q kto t mos paraqiten ose t mos prsriten prap. Her pas her BPK-ja do t azhuroj kt list ashtu sikurse praktikat t zbulohen gjat aktiviteteve t mbikqyrjes. Kto praktika do t kritikohen n raportet e ekzaminimit dhe mund t merren pr baz pr aktivitetet e ardhshme t mbikqyrjes t BPKs. Auditim t pamjaftueshm/kontrolli i parave t gatshme. BPK-ja ka prcaktuar se disa menaxher t degve kan qen duke udhhequr libra privat t kredive jasht parave t gatshme n degt e tyre, me rast kan raportuar rrejshm/fals shumn totale t parave t gatshme n zyrn qendrore. Depozitat reciproke me bankat korrespondente. BPK-ja ka vrejtur se disa banka kane plasuar fondet e tyre n depozita t bankave korespondente, me qllim t korespondencs ato banka i kan plasuar depozitat ose nj pjes t vogl t tyre si kthim prapa n bankat kosovare. Kjo ka ndikuar n zmadhimin e depozitave dhe n mnyr t falsifikuar ka prmirsuar raportin kredi me depozita. Gjithashtu ka shrbyer pr t zmadhuar mjetet likuide n at mnyr q bilancet koresponduese nuk kan qen t gatshme pr t knaqur detyrimet e prgjithshme. Pr m tepr, kto transakcione kane qen me nj shkall t interesit t ndryshueshme dhe q kan qen t pafavorshme pr bankn kosovare. Raportimi i bilanceve koresponduese t bllokuara si mjete likuide. sht zbuluar se bankat kan raportuar si bilance t lira t gjith shumn e llogarive t bankave korrespondente, e q n fakt nj pjes e madhe e bilancit me nj bank koresponduese ka mundur t jet e bllokuar pr t siguruar garantues apo transakcione t reja kreditore. Kjo ka shrbyer pr t zmadhuar shumn e vrtet t mjeteve likuide t gatshme pr t prmbushur detyrimet e prgjithshme. Transferi i fondeve t klientve pa ndonj hyrje t kontabilitetit pr kompenzim . Shembuj t till jan identifikuar kur nj bank ka transferuar fonde n emr t klientve, por q nuk e ka ngarkuar llogarin e klientit nse nuk ka pasur fonde t mjaftueshme. N vend t saj, nuk sht br ndonj hyrje kontabiliteti pr kompenzim, apo deficiti sht bartur n
33 Garibaldi street Prishtina Kosovo UNMIK Phone: +381 38 222 055 Fax: +381 38 243 763 Web: www.bpk-kos.org

Page 1 of 3

ndonj llogari t prkohshme. Kto transaksione e kan nnvlersuar huadhnjn nga bankat. Pagesa e kredive t vjetra me kredi t reja/kredi t ristrukturuara pa ndonj ndryshim n faktort kreditor pr t mbshtetur kredin e re/t ristrukturuar. Zakonisht avansimet e reja jan kryer pr tju shmangur apo korrigjuar delikuencn dhe pr t mnjanuar ekspozimin nga klasifikimi dhe nga krkesat pr rezerva shtes. Kto transaksione kan rezultuar n raportime t rrejshme t kualitetit t mjeteve, nevojave t provizionit dhe t t ardhurave. Njohja e t hyrave nga interesi mbi kredit delikuente t ristrukturuara. Kredit e reja apo t ristrukturuara, t prmendura m lart, shpesh e kan kapitalizuar interesin delikuent n shumn e re t kryegjs. Kto transaksione kan zmadhuar t hyrat nga interesi dhe s fundi edhe kapitalin. Kthimi i provizionit n baz t ristrukturimit pa asnj ndryshim n faktort kreditor pr t garantuar kthimin e rezervs. Kto transaksione kan synuar t zmadhojn t hyrat nprmes rikrijimit t provizionit. Dhnia e huave/linjave kreditore pr kapital punues/n afat kohor prej 18 muajve deri n 3 vjet. BPK-ja konsideron se avanset e ktilla nuk jan pr kapital punues. Shumica e linjave/huave jan trhequr plotsisht n fillim dhe kan ngelur n shumn e tyre t trhequr deri n afatin e caktuar t maturimit. Asnj dokumentacion mbshtets nuk ka evidentuar nevojat specifike t kapitalit punues apo ndonj analiz t qarkullimit t mjeteve punuese n baz t s cilave pagesa t prkohshme t avanseve mund t priten apo t krkohen. BPK-ja konsideron kto linja t ktilla me termin kredi duhet t strukturohen n prputhje me rrethanat.Kjo reflekton nj administrim t dobt t kreditimit. Shpesh huamarrsve iu jan dhn n t njjtn koh dy apo edhe tri linja kreditore pr kapital punues, ose n mnyr t konsiderueshme dhe t vazhdueshme jan lejuar tej linja kreditore . Shpesh nuk jan hasur analiza formale apo aprovime n lidhje me tej linjat kreditore (over lines). Ky rast reflekton nj administrim t dobt, analiz t pamjaftueshme t nevojave t klientve si dhe munges kontrolli mbi kredit. Analiz e pamjaftueshme / joekzistuese t rrjedhs s parave t huamarrsve q ka krkuar riprogramim t shpesht. Kjo reflekton gjithashtu nj administrim t dobt t kredive edhe munges t kuptimit t bizneseve t klientve. Dokumentacion i pamjaftueshm n lidhje me procedimin /procesimin e kredive. Faturat para dhe pas avansit/huas q nuk jan krkuar, nuk kan qen n prputhshmri me biznesin e huamarrsit apo kan qen t falsifikuara. Disbursimet e kredis shpesh jan br drejtprdrejt n llogarin depozituese t klientit me trheqje n para t gatshme nga ana e klientit; asnj transfer i shums s lejuar t kredis nuk ju sht br pals shitse t klientit. Transaksionet bjn q bankat t mos ken kontroll n prdorimin e kredive apo t vrtetojn/vlersojn prdorimin e duhur t shums s kredis. Nuk ka asnj kontroll auditimi. Kto transaksione gjithashtu hapin mundsin q banka ti ekspozohet rezikut t shprlarjes s parave.

Munges e informacionit t mjaftueshm financiar n baz t t cilave bazohet kredia. Bankat vazhdimisht kan dshtuar t arrijn t sigurojn informata financiare t besueshme dhe t kuptueshme n lidhje me humarrsin apo t verifikojn prmbajtjen e informatave t pasqyrave financiare. BPK-ja vlerson se shumica e informatave finaciare jan t nj kualiteti t dobt dhe nuk jan t analizuara. N disa raste, vrtetsia e pasqyrave financiare vhet n pikpyetje. Huadhnja ndaj kolateralit sesa pamundsis s huamarrsit pr t paguar borxhin. Nj praktik e till e rrit rrezikun e kredive shum. Nj gj e till forcohet nga fakti se disa banka kan dshtuar t verifikojn ekzistencn, kushtet dhe vlern e kolateralit dhe / apo kan dshtuar t regjistrojn marrveshjen e pengut. Proceset e dobta t rishqyrtimit t brendshm t kredive dhe t klasifikimit. BPK-ja ka vrejtur se disa banka klasifikojn ekspozimet pikrisht n baz t statusit t delikuencs, n vend se t bjn at n baz t vlersimit t kushteve t prgjithshme t kredis dhe kredimarrsit. Kjo metodologji sht qart e pamjaftueshme pr t identifikuar me koh dhe saktsisht problemet e mundshme t kredive dhe nevojat pr provizion. Kreditimi i personave t brendshm n baza preferenciale. Shpesh, preferenca ka marr formn e till q ka ndikuar n zgjatjen e periudhs, kamata m t ulta, zgjatjen e afateve t maturimit apo dshtimin q t detyrojn krkesat e pagesave. Disa kredi nuk do te duhej te lejoheshin huamarrsve t ashtuquajtur me nj fjal sa t arrij krahu me vler t barabart t aftsis kreditore. Huadhnja personave t lidhur nomineespr tju shmangur kufijve ligjor (shpesh pr t personat e brendshm). Nj praktik e till ka dalur t jet e zakonshme. Ka kompani q jan krijuar vetm e vetm pr t marr kredi t cilat i transferohen nj pale tjetr (zakonisht nj drejtori, aksionari apo nj biznesi t afrt t ndrlidhur). N disa raste, bisnese jo legjitime t ndrlidhura kan marr kredi dhe kan transferuar nj pjes t fondit tek ndonj person i brendshm. N rastin e fundit, BPK-ja shpesh nuk ka hasur bashkpunim ekonomik n mes t palve q e mbshtesin transferin n fjal. Dshtim pr tju bindur urdhrave dhe marrveshjeve t mbikqyrjs. N t vrtet, gjat vizitave pasuese n vend apo monitorimit nga jasht (off site) sht zbuluar se qllimisht ka pasur mosrespektim apo shmangie t krkesave t parashtruara nga BPK-ja.