BI M U I. MC CH, TM QUAN TRNG V CC PHNG PHP NGHIN CU GII PHU HC. . M!

" #$"%& Nghin cu hnh thi, cu to c th con ngi v nhng quy lut pht trin c c th !"i v#i chc phn v cc !i$u %i&n th'ch ng v#i cc ()i trng* '. T() *+,- ./0-1& +)n gi,i ph-u l ()n h.c qu n tr.ng, c/ lin qu n v#i nhi$u ()n h.c %hc, !0c 1i&t ()n nh2n chng h.c, gi,i ph-u 3o 3nh, c4 3inh h.c* 5 +)n gi,i ph6u h.c cung cp nhi$u t li&u, 37 %i&n cho ()n c4 3inh h.c, nh2n chng h.c, ! l( 3ng t8 v9 tr' c con ngi trong gi#i t7 nhin* 5 +)n gi,i ph-u ngi lin qu n v#i nhi$u ngnh %ho h.c trong :; h<i nh= t2( l>, gio ?@c h.c, ph8ng 3inh h.cA Bin qu n !Cn cc nh !iu %hDc, cc h. 3E, %ho h.c th ?@c th th o* F"i v#i ngnh 3inh h.c ()n gi,i ph-u ngi !/ng (<t vi trG hCt 3c qu n tr.ng* N/ %h)ng chH l ()n %ho h.c, c 3I ! hiu 1iCt nhi$u ()n %ho h.c %hc* FJng thi cc nhi&( v@ chu-n 19 cho ngi thKy gio tng l i nhng %iCn thc cKn thiCt trong cc (0t hot !<ng %hc I trng ph4 th)ng* 2. C3" 4%56-1 4%34 -1%78- "9+ 17:7 4%;+ -15<7& LJ( cc phng php 3 u= 5 Mhng php ph-u t'ch= l phng php c4 !in nht trong phng php nghin cu gi,i ph-u* 5 Mhng php !9nh hnh= ngi t ?Nng phng php ny ! gi li (<t c qu n ho0c ton 1< thi hi trong (<t thi gi n ?i, ! ti&n vi&c nghin cu l2u ?i trong phGng th' nghi&(* 5 Mhng php ti( (u vo (6u vt* 5 Mhng php g0( (Gn= ngi t ti( vo (ch (<t cht !0c c/ (u 3Dc, cht ny %h)ng 19 tc !<ng c :it ho0c 1 O, 3 u !/ ?Nng :it ho0c 1 O g0( (Gn cc th ($( v cGn li phKn cht !0c* 5 Mhng php ph2n huP phKn ($(* 5 Mhng php l( trong 3u"t cc (-u vt ! t c/ th nhn thy !Qc cc c qu n 1n trong c thC* 5 Mhng php nghin cu 1Rng %'nh lSp, %'nh hin vi* 5 Mhng php chiCu T qu ng* 5 Mhng php ti( cht ph/ng :* U Vc phng php nghin cu c gi,i ph-u ngi= F; c/ nhi$u phng php %hc nh u nh= 5 Nghin cu thWo tXng h& th"ng c qu n Y gi,i ph-u h& :ng, h& c, h& tiu h/ , h& h) hpAZ !/ l phng php gi,i ph-u h& th"ng* 5 Nghin cu v$ hnh th 1$ ngoi v tK( v/c c c th !/ l phng php gi,i ph-u to hnh* 5 Nghin cu cc 1< phn trong tXng vNng ring Y gi,i ph-u vNng !Ku, c4, vNng ng7c, vNng chiAZ = >?C V@ >ACH =B PHT TRICN MDN GII PHEU HC . T%<7 .%5F-1 "G& [hi thQng c4 !; r !i ngnh %ho h.c gi,i ph-u 1Dt nguJn tX th7c tC con ngi cNng v#i 37 pht trin c loi ngi, ()n gi,i ph-u c\ng ?Kn ?Kn pht trin* U ] phng F)ng= [i [rung ^u"c= [hi thQng c4 !; 1iCt v viCt 3ch _ Vc n<i qu n v (ch (u` , ngi [rung ^u"c !; 1iCt abc v9 tr' trn 1$ (0t c th, :uyn qu !/ c/ th ch2( cu, ho0c ?Nng ! ly (u, ngi [rung ^u"c 1iCt ?Nng td thi ? nghin cu* [i en F<= Ngi en F< !; viCt !Qc quyn 3ch tn l _^uyn 3ch c 37 3"ng` ghi chfp li nhi$u %hi ni&( v$ y h.c % c, %iCn thc gi,i ph-u h.c* U ] phng [2y= [i gi Vp c4 !i= hiCn thc gi,i ph-u h.c !; !Qc pht trin, ngi t !; 1iCt #p :c, h. !; 1iCt #p :c, h. !; 1iCt () t, cc c qu n %hc nh u c c th % c, 1< n;o, 1iCt !o nh9p ti( qu vi&c !C( (ch I ngi 1&nh* B9ch 3d ()n gi,i ph-u !Qc 1Dt !Ku tht 37 tX thi iy Bp c4, B +; c4 !iv#i nhng nh gi,i ph-u n4i tiCng nh= 5 gnh V + jng Yckk nl( tr#c c)ng nguynZ c/ th g.i )ng l nh gi,i ph-u !Ku tin, )ng !; 1iCt (4 :m (<t cch c/ h& th"ng c th !<ng vt ! hiu 1iCt v$ gi,i ph-u ngi* jng viCt (<t quyn 3ch n/i ln ("i qu n h& gi t i5(Dt5n;o nh cc ?2y thKn %inh* jng %Ct lun _n;o 1< l trung t2( c 37 th)ng (inh`* n

5 iip)cort Yobk p aqq tr#c c)ng nguynZ l (<t thKy thu"c c thi c4 iylp, h#ng y h.c vo vi&c %h,o 3t c th 1nh thng v c th 19 1&nh* jng !; ! r thuyCt ho 3inh h.c, )ng cho rRng c th 3"ng gJ( o cht c 1,n= +u, (t, (t !Wn v cht nhKy, ngoi r )ng cGn !$ r h.c thuyCt v$ hi thI vo ph4i rJi qu ti(* h'ch th'ch ti( !p v 37 chuyn !<ng c c, cht hi trong 3ch nht trong n;o l nguJn g"c c 37 3uy nghE* 5 gri3t"t Y aro p ass [VNZ l (<t nh triCt h.c v t tIng h.c thi 1y gi* [uy )ng %h)ng nghin cu tr7c tiCp v$ gi,i ph-u ngi, nhng )ng !; c/ c)ng l#n trong cc lEnh v7c gi,i ph-u 3o 3nh, ph2n loi h.c* t jng !; ph2n 1i&t !Qc thKn %inh v (ch (u, )ng !; hiu !Qc v9 tr' c ti(, 37 ph2n 1" (ch (u trong c th 3"ng* t jng !; c/ %hi ni&( v$ () v c qu n, )ng n/i _MhKn th9t tc l th9t, phKn (u tc l (u, nhng phKn t y %h)ng ph,i l t y, phKn (Dt %h)ng ph,i l (Dt`* in chC c gri3t"t= jng cho c th pht trin v c/ (<t hot l7c ring v c\ng !Jng thi v c/ (@c !'ch t"i c o no !/ !; !Qc !$ r * jng viCt= _V2y tJn ti ! cho !<ng vt 3inh r ! cho ngi, nh vy thin nhin to r %h)ng ph,i l !i$u v) 'ch ( tt c, thC gi#i l ! ph@c v@ con ngi` * 5 ir)phin Yako [VNZ !; t4ng qut ho tt c, nhng %iCn thc gi,i ph-u tr#c thi )ng t * jng !; ?Nng td thi ! nghin cu gi,i ph-u* uo !/ !; t( !Qc nhng !i$u (#i l cho gi,i ph-u, )ng c" gDng t( hiu ("i qu n h& cc c qu n v#i nh u* VhS > !0c 1i&t nghin cu n;o 1<* jng !; () t, (ng n;o, cc :o ng (ch trong (ng cng cc n;o tht v cc !( r"i (ch, cKu n;o, () t, ?2y thKn %inh 3., ph2n 1i&t ?2y thKn %inh vn !<ng, ?2y thKn %inh c,( gic* Mht (inh r hch 1ch huyCt, nghin cu t trng, cu to tEnh (ch* 5 vr !itr t Yakk5 sck [VNZ )ng !; nghin cu c, gi,i ph-u h.c v 3inh l' h.c jng :c !9nh trong (ch (u c/ (u ch,y ch %h)ng ph,i l %h)ng %h', (u ch,y tX ph4i qu t2( nhE tri rJi :u"ng t2( tht tri 3 u !/ ch,y vo !<ng ch v thWo !<ng (ch !Cn cc c qu n trong c th, () t, cu to v n s l, v n a l* jng cho rRng= F<ng (ch v tEnh (ch n"i li v#i nh u 1Ii (<t h& (ch no !y* 5 L lin= Y nsk p skn 3 u VNZ l (<t nh gi,i ph-u vE !i, (<t nh 3inh h.c vE !i, (<t 1c 3E c thi !i* Nhng %iCn thc gi,i ph6u c )ng ngy n y v6n cGn gi tr9, ! ng 3d ?@ng, L lin !; () t, tXng :ng trong c th, hnh ?ng, v9 tr' cc :ng, )ng () t, nhi$u c v :c !9nh chc nlng c n/* '. T%<7 ./+-1 "G& B9ch 3d c thi trung c4 1Dt !Ku tX thC %H th w v %Ct thSc vo thC %H Tw* [rong (<t ngn nl( t"i tl(, 3uy tn, ()n gi,i ph-u cNng chung 3" phn v#i tt c, cc ()n %ho h.c %hc !; ch( !D( trong thi % !Wn t"i* [hi 1y gi nhng t tIng 3iu hnh !; th"ng tr9 trong (.i lEnh v7c, tt c, cc ti 3ng %ho h.c v$ gi,i ph-u !Qc hf (I trong thi % tr#c, %h)ng nhng %h)ng !Qc pht trin ( cGn 19 vNi ?p* hho h.c trong thi % ny %h)ng c/ g !ng %* VhH vo %ho,ng thC %H T I (i$n F)ng c vNng [rung x :ut hi&n (<t nh 1c h.c n4i tiCng yp:in h y cGn g.i l gvi:Wn Y %ho,ng zrk5nkaqZ )ngl (<t nh gi,i ph-u, ton h.c, triCt h.c v thi 3E* Li lSc 1y gi ( )ng c/ nhi$u qu n !i( tiCn 1<* jng cho rRng _[hC gi#i pht (inh %h)ng ?o > ch' c thQng !C ( ?o nhng quy lut %hch qu n`, v )ng viCt nhi$u 3ch vI c/ phKn qu n tr.ng v$ gi,i ph-u v 3inh l' ng#i* 2. T%<7 #H7 P%!" H5-1& hhi %iCn thc 3iu hnh 1i !nh !4, t tIng !Qc gi,i ph/ng %h8i 37 ( t'n 3iu hnh, con ngi !; l( cho pht trin %ho h.c ngh& thut* Nhi$u nh %ho h.c ti gi8i l{i lc, nh= B)n 5Fv nh:i5 V)|Wcnic, }run)A nhi$u nh gi,i ph-u h.c :ut hi&n* t gng!r wW? n Yncno 5 ncboZ l (<t nh gi,i ph-u l{i lc* [on 1< l9ch 3d ()n gi,i ph-u gDn li$n v#i tn tu4i c )ng* jng viCt cu"n 3ch _N/i v$ cu to c th ngi` :ut 1,n nl( ncoa !Qc :W( l ngy %h i 3inh ()n gi,i ph-u* Ngoi r c/ cc tc gi, ~t t3, M plop, TinviSt, })t nA t B)n Fv nhTi* t i cv2y Yncqz p nbcqZ F0c 1i&t 3 u pht (inh qu n tr.ng v$ h.c thuyCt tC 1o c o n Ynrnk p nrrs Z gi,i ph-u h.c c/ 1#c pht trin (#i, nhi$u tc gi c/ nhi$u !/ng g/p cho %ho h.c gi,i ph-u l= 5 Titl vin t:it%i 5 Mr)t :"p p Wvin p u(li n Tit%i p +u%hin A s

F0c 1i&t l TWtrn"p v M plop* 1 MI- 17:7 4%;+ J V7K. N,)& B9ch 3d ()n gi,i ph-u v 3inh l' h.c I wi&t N ( !Qc hnh thnh %ho,ng !Ku thC %H TT, % tX %hi Fi h.c %ho !Qc :2y ?7ng v %hi thnhlp vi&n gi,i ph-u nzas* 5 u#i thi Mhp thu<c = +)n gi,i ph-u ch !Qc chS > v pht trin 1 o nhiu* 5 [X ngy Vch (ng thng r !Cn n y cc nh gi,i ph-u ngi wi&t N (, nh 1c 3E p gio 3 F{ Tu2n iQp, 1c 3E p gio 3 [)n [ht [Nng l nhng ngi !Ku tin :2y ?7ng %ho gi,i ph-u !Ku tin cho cch (ng* 5 Nl( nzck quyn 3ch _gi,i ph-u td chi` !Qc :ut 1,n tX !/ !Cn n y, ton 1< 3ch gi,i ph-u !; !Qc 1in 3on* Li,i ph-u h.c ngi !; !Qc (I r<ng ph( vi nghin cu v !; !Qc (<t 3" thnh t'ch !ng %, !0t c 3I cho ph-u thut ti(, g n, t i, (Dt* 5 F; !i$u tr c 1,n con ngi wi&t N (, !; c/ 3" li&u v cc hRng 3",c 3I cho cc ngnh %ho h.c %hc pht trin v nghin cu con ngi wi&t N (*

CHNG I& TL BM, MD V C QUAN

I. TL BM&

V th ngi v !<ng vt !$u !Qc cu to 1Rng nhng tC 1o, ngoi r trong c th ngi c/ h{n 1o v cc cht %h)ng I ?ng tC 1o* . CN+ .HO .P QRO& +{i tC 1o !$u c/ a thnh phKn ch'nh nh 3 u= (ng tC 1o, tC 1o cht v nh2n* a) Mng t bo: hhi qu n 3t ?#i %'nh hin vi qu ng h.c ngi t cho rRng (ng tC 1o l (<t l#p (ng (8ng, ?#i %'nh hin vi !i&n td ngi t thy rRng (ng tC 1o c/ !< ?y %ho,ng nskg k v gJ( a l#p= l#p ngoi v l#p trong ?y %ho,ng akg k , cu to 1Rng pr)tit, l#p gi ?y %ho,ng ckg k cu to 1Rng po3pholipit*

5 +ng tC 1o l (<t phKn 3"ng c tC 1o, c/ v i trG qu n tr.ng !i$u chHnh cc cht ch trong tC 1o, (ng c/ cu to nh vy l (ng c 1,n*

b) T bo cht: B phKn nR( gi (ng v nh2n, chSng gJ( (<t cht ?9ch g.i l nguyn 3inh cht* [rong !/ ch cc c qu n td, ty th, l#i n<i nguyn 3inh, liO):)(, th golgi, ri1):)(, trung th v %int):)(* t B#i n<i nguyn 3inh= u#i %'nh hin vi !i&n td, tC 1o cht c/ ?ng h& th"ng !ng "ng ngoRn ngoo v nhi$u 1.c ?9ch th)ng v#i nh u chy tX (ng tC 1o !Cn (ng nh2n, !/ l l#i n<i nguyn 3inh* B#i ny c/ h i ?ng= l#i n<i nguyn 3inh %h)ng ht, lu#i n<i nguyn 3inh c/ ht cc ht ny l cc ht ri1):)(* t i1):)( l cc ht phKn l#n nR( I (0t trong l#i n<i cht, trong ri1):)( ch cc ph2n td gN v (<t 3" (Wn chuyn ho c tC 1o, chc nlng t4ng hQp pr)tit cho tC 1o* t [y th c/ trong tt c, cc loi tC 1o, !ng %'nh %ho,ng k,s p k,c (, ?i a p o (, 3" lQng th y !4i tX s ci p skkk ci, trong tC 1o ty th lu)n chuyn !<ng* Vu trSc ty th ?#i %'nh hin vi !i&n td= } o ngoi cNng 1Ii (<t (ng %fp, l#p (ng ngoi trn, l#p (ng trong c/ nhng phKn lJi r v$ ph' trung t2( t o thnh cc vch ngln %h)ng hon ton g.i l cc g i ty th* [y th= ch nhi$u Bipit v protit v cc (Wn, ch yCu l (Wn Mho|horin ho0c l (Wn :y ho* [y th l ni ?in 1iCn nhng qu trnh 3,n :ut cc hQp cht giu nlng lQng c tC 1o nh g[M, g.i ty th l _tr( nlng lQng`* t ByO):)(= B nhng 1o qu n c/ ch (Wn th ( gi vo 37 ph2n huP cc ph2n td pr)tit l#n gNu thnh ph2n td 1f* t [h golgi= Vu trSc c n/ l (<t h& th"ng "ng nh8, ?#i %'nh hin vi !i&n td, ngi t thy th l#i golgi !Qc cu to tX nhng l#p (ng trn :Cp 3ong 3ong, trong tXng phKn c chSng thng phnh r to nn %h)ng 1o ch (<t 3" cht no !/* Vhc phn c/ v i trG qu n tr.ng trong 37 tiCt (<t 3" 3,n ph-( c tC 1o* t [rung th= trong tC 1o !<ng vt, c/ s th nhu<( (u nR( cnh nh2n g.i l trung th c/ v i trG qu n tr.ng trong 37 ph2n chi tC 1o, chH :ut hi&n lSc ph2n chi tC 1o* t hinWt):)(= VhH c/ I nhng tC 1o vn !<ng ({i hinWt):)( gJ( z 3Qi :Cp thnh vGng trGn v (<t 3Qi c/ %'ch th#c l#n hn :Cp I gi * c) Nhn t bo: Nh2n tC 1o c/ nhi$u hnh ?ng %hc nh u, hnh trGn, 1Ku ?@c, chi thu h y ph2n nhnh* B phKn !)ng !0c nht c tC 1o, nh2n l trung t2( !i$u %hin hot !<ng 3inh l' c tC 1o, trong nh2n c/ ch cc yCu t" ?i truy$n* Nh2n gJ(= (ng nh2n, nh2n con v cc 3Qi nhi( 3Dc* 5 +ng nh2n= l l#p (ng %fp, c/ nhi$u l{ nh8 ! cho cc ph2n td l#n gN !i qu * 5 Nh2n con= l (<t thnh phKn c nh2n c/ ch nhi$u gN, ngi t cho rRng nh2n con cGn c/ nhi&( v@ t4ng hQp cc pr)tit v gN* c

5 Vc 3Qi nhi( 3Dc= trong tC 1o 3inh ?ng ngui c/ sa !)i nhi( 3Dc th, thnh phKn ho h.c c nhi( 3Dc th gJ( cc :it NuclWic v pr)tit* . =S 4%T- %U, .P QRO ./O-1 *+3 ./V-% 4%3. ./7W- "6 .%W& [C 1o trng th@ tinh 3 u %hi th@ tinh tiCn hnh ng y (<t 3" lKn ph2n chi ! thnh s,o,r,nb tC 1o v cu"i cNng to thnh (<t %h"i tC 1o g.i l ph)i t ng Y?2uZ v 3 u !/ to thnh (<t 1.ng gJ( nhi$u tC 1o g.i l ph)i n ng Ygi 1.ng g.i l :o ng ph)iZ v ch cht ?9ch* Li i !on tiCp thWo ngi t thy (<t !i( c thnh ph)i n ng l( vo trong :o ng v to thnh ph)i v9, cc tC 1o ph)i v9 chi thnh a l#p* 5 B#p ngoi g.i l l ph)i ngoi* 5 B#p trong g.i l l ph)i trong* 5 B#p gi g.i l l ph)i gi * [rong gi i !on ny cc tC 1o ph)i ch c/ 37 ph2n h/ * [X a l ph)i c tC 1o ph2n chi thnh cc () trong c th, tC 1o cc () %hc nh u v$ cu to v chc nlng* 5 B ph)i ngoi pht trin thnh ? , (<t 3" c qu n c,( gic Y(Dt, t iZ v h& thKn %inh* 5 B ph)i trong to nn phKn qu n tr.ng c l#p 1iu 1, c "ng tiu ho, tuyCn n<i tiCt v g n, tuyCn (u n;o ?#i, ph4i* 5 B ph)i gi pht trin thnh (ng ph4i, (ng ti(, phSc (c, 1iu 1 c qu n tiCt ni&u, tuyCn 3inh ?@c, h& c, h& :ng, t4 chc lin %Ct, (ch (u, c trn, (ch 1ch huyCt, c ti(* [X lSc to thnh s tuKn l qu trnh ph2n chi tC 1o ph)i v= c/ a l#p 5 [X tuKn th a 1Dt !Ku :ut hi&n (K( h& thKn %inh trung ng, ti(, cc (ch ( S l#n, ru<t* 5 [uKn th o :ut hi&n ph4i, g n, tuyCn gip* 5 [uKn th c p r= cc c qu n pht trin, trong tuKn th c !; :ut hi&n t y, ch2n, !Cn cu"i tuKn th b ch2n, t y hnh thnh %h r* [uKn th q (K( 3inh ?@c :ut hi&n* wy c qu n trong c th c/ nguJn g"c I cc l ph)i %hc nh u, 37 pht trin %h)ng !Jng !$u v#i nh u* u %hi trm r !i cc tC 1o tiCp t@c ph2n ho ?Kn* II. MD V C QUAN& . X%37 -7K) MI& +) l tp hQp yCu t" c/ cu trSc tC 1o v yCu t" %h)ng c/ cu trSc tC 1o hnh thnh trong qu trnh tiCn ho c 3inh vt, pht trin trong c th tX nhng l ph)i nht !9nh v 1,o !,( nhng chc nlng nht !9nh* '. CN+ ./Y" MI& LJ( s yCu t"= 5 Cu t" c/ cu trSc tC 1o Y cc tC 1o c/ cu trSc gi"ng nh u, cc chc phn tng t7Z t cNng nguJn g"c* 5 Cu t" %h)ng c/ cu trSc tC 1o nR( gi cc tC 1o p cc cht gi n 1o* 2. P%T- ZOH7 MI& u7 vo cu to v chc phn chi () trong c th thnh c loi= a) M thng b: Y+) 1iu 1Z U w9 tr' = B () 1 o ph (0t ngoi h y (0t trong cc c qu n, gi#i hn c qu n v#i ()i trng :ung qu nh* U NguJn g"c = inh thnh tX l ph)i Yngoi, trong, gi Z* U Vu trSc cc () thQng 1 ch yCu = Y[C 1o 1iu 1, cht gi n 1o rt 'tZ U Mh2n loi thQng 1 gJ( s loi= 5 Boi thQng 1 1 o ph* 5 Boi thQng 1 tuyCn*

a.1. Thng b bao ph: V/ cu trSc rt %hc nh u, c/ th c/ (<t l#p tC 1o, h y nhi$u l#p tC 1o* u7 vo hnh ?ng ngi t chi r = [hQng 1 tr@ 5 [hQng 1 ?t* u7 vo v9 tr' chi r = 5 [hQng 1 ? 5 [hQng 1 l/t 5 [hQng 1 thn 5 [hQng 1 ru<t a.2. Thng b tuyn: B nh/( tC 1o !Qc chuyn ho c o !< ! th'ch nghi v#i chc phn chC tiCt v 1i :ut* u7 vo hnh thi chi l( s loi thQng 1 tuyCn = a.2.1 Tuyn n bo : chH c/ (<t tC 1o l( nhi&( v@ chC tiCt thQng 1 tuyCn hnh c"c nR( r,i rc :Wn %m thQng 1 ru<t 5 tiCt r ?9ch ru<t * a.2.2 Tuyn a bo: gJ( nhi$u tC 1o chSng c/ th tp trung li thnh (<t %h"i tC 1o ho0c thnh tSi r{ng, tSi %'n v "ng ?6n r ngoi* u7 vo cch 1i :ut ngi t chi r l( a loi= a.2.2.1 Tuyn n ! t!t: l nhng tuyCn hnh tr@, hnh %h"i %h)ng c/ "ng ?6n, cht tiCt !4 thng tr7c tiCp vo (u YtuyCn yn, tuyCn gip AZ a.2.2.2 Tuyn ngo"! t!t: l nhng tuyCn c/ "ng ?6n tiCt !4 vo 1$ (0t c qu n a.2.2.# Tuyn pha: B nhng tuyCn vX c/ nhng nh/( tC 1o ch cht tiCt %h)ng c/ "ng ?6n, vX c/ nhng nh/( tC 1o c/ "ng ?6n cht tiCt !/ r ngoi tuyCn t@y* a.2.2.$ %hu &' t!t ca c(c tuyn g)* c+ # th,! &': - [hi % t'ch tr= [rong tC 1o hnh thnh nhng %h)ng 1o ch cht tiCt, cc %h)ng 1o tp trung vo !Hnh c tC 1o p nh2n 19 !-y v$ c7c !y* 5 [hi % 1i :ut = cc %h)ng 1o I c7c !Hnh v r , cht tiCt th( qu (ng tC 1o r ngoi nh2n trI v$ v9 tr' c\* 5 [hi % nghH = [rong tC 1o c/ rt 't %h)ng 1o, nh2n nR( v9 tr' trung t2(* b) M .!/n &t: b.1. 0h(! n!1*: +) lin %Ct l () cu to gJ( cc tC 1o lin %Ct v cht gi n 1o Ycht gi n 1o gJ( c/ phKn td 3Qi v cht cln 1,nZ* b.2. 23c !4*: uo trung () 3inh r * 5 Vc tC 1o lin %Ct %h)ng c/ t'ch ph2n c7c, cht gi n 1o rt ?Ji ?o* 5 Vhc nlng = uinh ?ng v n2ng ! Ytu thu<c vo 3" lQng ph2n td 3QiZ

b.#. 5hn .o"!: o loi b.#.1. M .!/n &t ch6nh th7c : cht cln 1,n ch'nh thc ch yCu l cht to %Wo, l () !7c cu to gJ( = tC 1o lin %Ct, cht cln 1,n t ph2n td 3Qi* 5 [C 1o vng= uo tC 1o trung () ch lQt ho to nn c/ hnh ?ng 3 o, nhng ho tng n"i v#i nh u v c/ %h, nlng 3inh r tC 1o %hc* 5 [C 1o 3Qi = nguJn g"c ?o tC 1o vng chuyn thnh ho0c ?o trung () 3inh r %hi (#i ho tng c/ ?ng hnh 3 o, thoi ?p* >R .P QRO "%[ \P+ "[, )I Z78- ]P. "%$-% .%9" "%9" -^-1 %R- 1_- `P. .%56-1. 5 [4 chc 1o = ?o trung () to r c/ ?ng hnh cKu, c/ %h, nlng th7c 1o* 5 [ng 1o= ?o tC 1o vng, t4 chc 1o to r , c/ hnh trGn p nh2n l&ch v$ (<t ph' c/%h, nlng chC tiCt Llo1ulin 5 [C 1o (= ?o t4 chc 1o, tC 1o 3Qi to nn, lSc !Ku ch ch gi.t ( nh8 3 u l#n ?Kn ln chiC( ton 1< %h"i tC 1o !-y nh2n v$ (<t ph' * 5 [C 1o n<i ()= ?o cc tC 1o vng, t4 chc 1o, tC 1o 3Qi hnh thnh l/t trong thnh (ch (u* t Mh2n td 3Qi = Vh yCu l 3Qi to %Wo cu to 1Ii !i ph2n td to %Wo Voll gWn* t Mh2n td to %Wo= gJ( nhng l to %Wo :Cp v#i nh u tXng 1/ %h)ng chi nhnh, %h)ng n"i v#i nh u thnh hnh (ng l#i* t Vht cln 1,n= 19 vNi trong tC 1o lin %Ct v ph2n td 3Qi, l ()i trng trong c c th* ] !2y :,y r nhng ph,n ng ho h.c, 3inh ho !,( 1,o t'nh th"ng nht trong ton 1< c th* t Vu to cht cln 1,n= N#c t +ucopoly cc rit t MrotWin* b.#.2. M 89n: B () lin %Ct ( cht cln 1,n !; nhi$u V tWl rgWin* [o nn !< cng rln !0c 1i&t, %h)ng c/ (ch (u chuyn h/ %f(* 5 Vu to gJn cc tC 1o 3@n t ph2n td t cht cln 1,n* t [C 1o 3@n= ?o tC 1o vng v t4 chc 1o 3inh r !; (t nhnh v 19 vNi ?p trong cht cln 1,n* t Mh2n td 3Qi= ch yCu l 3Q trun v 3Qi to %Wo* t Vht cln 1,n= !; ngD( V tWl rgWin c/ ch{ tr"ng ch tC 1o 3@n* Vu to cht cln 1,n trong () 3@n uo= 5 Vc cht hu c Y+ucopoly cc rit t protWinZ 5 Vht v) c= n#c v (u"i 5 hh)ng (ch (u ?inh ?ng 1Rng %huyCch tn* b.#.#. M :ng: r

hhi ni&(= B () lin %Ct ( cht cln 1,n !; nhi( (u"i v)i, rt cng th'ch nghi v#i chc nlng ch"ng !, 1,o v& c/ %h, nlng chuyn ho c o* 5 Vu to () :ng= gJ( [C 1o :ng t ph2n td 3Qi t cht cln 1,n* t [C 1o :ng c/ ?ng hnh thoi, 3 o, c/ nhnh 1o tng ng v#i nh u* t Mh2n td 3Qi= 3Qi to %Wo :Cp c/ hng nht !9nh, ch"ng li 37 tc !<ng l' h.c* t Vht cln 1,n= gJ( cc cht hu c v v) c, 3ong nhi( ch yCu l (u"i v)i* b.#.$. M *(u ; b"ch huyt: B loi () lin %Ct () thnh phKn ch yCu l cht l8ng g.i l huyCt tng, trong !/ c/ cc yCu t" hu hnh, 1ch cKu, hJng cKu, tiu cKu* c) M c: c.1. 23c !4*: [p hQp nhng tC 1o c/ %h, nlng co rSt, nh 1o tng !; 1i&t ho thnh : c, t c* c.2. 5hn .o"!: LJ( a loi= U V trn= w9 tr' to nn nhng tKng co rSt YI ("ng (DtZ trong thnh "ng tiu ho* 5 Vu to= FQc to 1Ii cc tC 1o hnh thoi ?p, c/ nh2n I gi , :ung qu nh nh2n c/ 't 1o tng* }o tng c/ t c nR( ngoi r * 5 F0c !i( c trn= hhi t4 chc 19 t4n thng, c trn ti to li thWo l"i tr7c ph2n, gi,n ph2n*

U V v2n= w9 tr' !Hnh vo cc :ng= 5 [C 1o c v2n= V/ ?ng hnh tr@ ?i, !ng %'nh sk p nkk ((, ?i s,c c(* V v2n chiC( os tr.ng lQng c th* +<t 1Dp c gJ( nhi$u 3Qi c c/ hnh tr@ nR( ?.c thWo 1Dp c* 5 Vc 3Qi c %h)ng ph,i l (<t tC 1o ring 1i&t ( gJ( nhi$u tC 1o ph"i hQp v#i nh u, goi l h{n 1o c/ nhi$u nh2n, chi$u ?i 3Qi c %ho,ng z p nck((* 5 +{i 3Qi c c/ (<t (ng 1 o 1.c* }n trong (ng c/ nhi$u hch, t c, c cht Y({i 3Qi c/ !Cn nkk nh2n h y hnZ, c cht nR( gi t c, t c nR( trong c thnh tXng 1/ ho0c r,i rc* +{i t c gJ( nhi$u !E 3ng, t"i :Wn % v#i nh u, trong ({i 3Qi c cc !E 3ng t"i 3Dp :Cp ng ng hng v#i nh u* w vy, ?#i %'nh hin vi Y^iZ thng thy 3Qi c c/ cc v2n 3ng v t"i*

nk

nn

U V ti(= Vu to () qu, ti(, v$ cu to c ti( gi"ng c v2n, nhng %hc (<t 3" !i( cln 1,n 3 u= 5 Vc 3Qi c ti( %h)ng nR( ring rm, ( nR( thnh 1/* 5 Vc 3Qi c ph2n nhnh v n"i v#i nh u thnh (<t (ng l#i*

?.$. M th<n &!nh ?.$.1. 0h(! n!1*: +) thKn %inh l (<t loi () ph2n h/ c o !< c/ chc nlng c,( ng !Qc cc %'ch th'ch c ()i trng v !i$u %hin 37 hot !<ng c cc c qu n trong c th* c.$.2.: +) thKn %inh gJ(= () thKn %inh v thKn %inh !&(* ns

5 Vu to tC 1o thKn %inh= gJ( (<t nh2n tC 1o v nhi$u nhnh Y3QiZ trong 3" cc nhnh c/ (<t nhnh ?i g.i l !<t tr@c Y3Qi tr@cZ nhng nhnh ngDn g.i l !<t nhnh :ung thKn %inh !i tX t2( thWo !"t tr@c r ngoi* 5 F"t tr@c !Qc 1.c 1Ii cc tC 1o 3o n Y nZ v (ng (ilin*

III. C3" %K .%a-1 "6 *+,-& ] ngi c/ nk h& c qu n tt c,* a.1. h1 :ng: * na

}< :ng l( nhi&( v@ ch"ng ! v chuyn !<ng, h& c %hi co rSt l( cho cc %h#p :ng cd !<ng v g2y 37 ?i chuyn c th trong %h)ng gi n v th7c hi&n cc !<ng tc hot!<ng[u[[* *s i& c= B( nhi&( v@ vn !<ng ,cd!<ng ,hot!<ng a.#. =1 tu<n hon: V (u, ti(, (ch, h& 1ch huyCt = c/ nhi&( v@ vn chuyn cc cht ?inh ?ng !Cn %hDp c th v ( ng nhng cht th,i !Cn c qu n 1i tiCt, th,i r ngoi, !,( 1,o (.i lin h& ch0t ch gi cc c qu n trong c th v#i nh u* a.$. =1 h hp: LJ( :o ng (\i, h2u (\i, th nh qu,n, %h' qu,n, phC qu,n v ph4i= c/ nhi&( v@ ly o:y v gi,i ph/ng Vs r %h8i (u* a.>. =1 t!/u ho(: LJ( :o ng (i&ng, hKu, th7c qu,n, ? ?y, ru<t non, ru<t gi v cc tuyCn tiu ho* V/ nhi&( v@ nhn thc ln v ph2n gi,i chSng 1Rng con !ng c h.c v ho h.c ! trI thnh nhng ph2n td c th hp th@ !Qc* a.? =1 b! t!t- @a: A u c/ nhi&( v@ chW %'n 1,o v& 1n ngoi c th, thu nhn c,( gic, :Sc gic v 1i tiCt (J h)i* Nn ? c/ th :Cp vo h& 1i tiCt ho0c c qu n c,( gic* .A =1 b! t!t: LJ( thn, ni( qu,n, 1/ng !i, ni&u !o, c/ nhi&( v@ l.c cc 3,n ph-( %h)ng cKn thiCt cho tr o !4i cht ! th,i r ngoi* a.B. =1 n ! t!/t: LJ( cc tuyCn n<i tiCt YtuyCn yn, tuyCn gipAZ nhi&( v@ !i$u ho, !i$u %hin chc nlng c c th* a.C. =1 th<n &!nh: LJ( c/ cc trung ng thKn %inh v cc thKn %inh ngoi 1in* i& thKn %inh !i$u ho ph"i hQp cc hot !<ng, cc c qu n l( cho c th hot !<ng, th"ng nht gi cc c qu 1n trong v th"ng nht v#i ()i trng chung qu nh* a.D. =1 cE* g!(c: LJ( cc c qu n c,( gic nh= t i, (Dt, li, (\i c/ nhi&( v@ thu nhn tt c, %'ch th'ch tX ()i trng, trong v ngoi c th* a.1F. =1 8!nh Guc: LJ( cc c qu n 3inh ?@c c/ nhi&( v@ 3inh r tinh trNng v trng, c/ nhi&( v@ !,( 1,o 37 tiCp t@c v tJn ti nGi gi"ng* V2u h8i= V2u n= [rnh 1y !0c !i( cu to c ()thQng 1 v#i () lin %Ct* V2u s= [rnh 1y !0c !i( cu to c V2u a= [rnh 1y !0c !i( cu to c V2u o= [rnh 1y !0c !i( cu to c () thng 1 th'ch nghi v#i chc nlng c n/ i;y 3o 3nh () lin %Ct o 3nh v#i () thKn %inh c/ g gi"ng v %hc () c v2n th'ch nghi v#i chc nlng c n/ () thKn %inh th'ch nghi v#i chc nlng c n/

CHNG II& Hb cNG I. NHdNG XHI NIbM CHUNG V@ Be cNG& . Bf g56-1 ZR %K .%a-1 "6 *+,- Q:O `K, -T-1 #h `R `i- #f-1& 5 }< :ng ngi trIng thnh phKn l#n 1Rng cht :ng ! ch"ng ! c th* Vht 3@n chH tJn ti nhng ni c/ 37 c. 3t nhi$u* [rong c th ngi trIng thnh, 3@n chH c/ cc !u %h#p :ng, gi h i !"t 3"ng* 5 Vhc nlng ch"ng ! v vn !<ng l h i chc nlng qu n tr.ng c !<ng vt I cn* 5 }< :ng cGn c/ chc nlng 1,o v& cc c qu n nh= ti(, ph4i, n;o 1<* 5 Tng cGn l ni 1( c cc c trong c th* uo 37 hot !<ng c cc c cNng v#i :ng, c th !Qc chuyn vn ton 1< h y (<t 1< phn ! !p ng nhu cKu cKn thiCt* 5 Tng cGn 3inh r hJng cKu th ( gi vo tr o !4i cht, :ng l cht cln 1,n trong 1< :ng ngi trIng thnh, cGn I gi i !on ph)i th 3@n chiC( u thC* Tng !Qc c"t h/ tX 3@n, 3@n trong c th !Qc chi l( a loi= 3@n trong, 3@n 3Qi v 3@n chun* no

U @n trong= V/ (u trDng, cu to hin vi 3@n trong gJ( cc 1/ 3Qi gi n 1o trong 3u"t, cc tC 1o 3@n !Qc qu2y gi cc 1/ 3Qi gi n 1o* U @n 3Qi= Vu to tng t7 v#i () lin %Ct, c/ nhi$u 1/ 3Qi hn, cc tC 1o 't v tr)ng r hn, 3@n ny to nn cc !E gi n !"t 3"ng* U @n chun= Vh rt nhi$u 1/ ?2y chun, nhi$u tC 1o 3@n, 3@n c/ (u vng v chung gin, 3@n chun %h)ng 1 o gi !Qc c"t ho* '. C%[-1 ZOH7 4%3. j7-% "[, Qf g56-1& 5 ] 1< ?2y 3"ng nguyn thuP Yc lng ti(Z 1< :ng chH l ?2y 3"ng* [rong qu trnh tiCn ho ?2y 3"ng tr,i qu a gi i !on= (ng, 3@n v :ng, nguJn g"c l tX trung ph)i 1 Yl ph)i gi Z* 5 ] c lng ti( 1< :ng qu nh ?2y 3"ng c/ (<t (ng 1 o (8ng, (K( ("ng :ng (ng* 5 ] c 3@n= }< :ng (ng chH tJn ti trong thi % ph)i, I c th trIng thnh 1< :ng l( 1Rng cht 3@n* 7 th y thC cc gi i !on pht trin c 1< :ng trong qu trnh pht 3inh chng loi !Qc l0p li trong 37 pht trin c th cI thi % ph)i th i ngi* V :ng v cc !<ng vt I cn ,ngi 1< :ng ch yCu 1Rng :ng 2. CN+ .HO g56-1& [t c, :ng !Qc 1 o 1.c I ngoi 1Ii (<t l#p () lin %Ct ?y g.i l c"t (c YpWrio3tiZ* V"t (c chi l( s l#p= B#p ngoi c c"t (c chDc chDn hn, gJ( nhi$u 1/ 3Qi !,( 1,o t'nh cht 1$n vng giSp c ?2y chRng 1( vo :ng (<t cch vng chDc* V/ ch nhi$u ?2y thKn %inh v (ch (u, cc (ch ny :uyn qu l{ !0c 1i&t vo h& th"ng i vW v chui vo vi qu,n c cht :ng ! ?inh ?ng :ng* 5 B#p trong c c"t (c l l#p 3inh r :ng, gJ( nhi$u tC 1o :ng to :ng, nh l#p ny ( :ng pht trin chi$u ?y,chi$u ?i :ng trong gi i !on non* hhi 19 g;y tC 1o :ng to nn c n Yc lZ :ng ! n"i li$n h i !u :ng g;y v#i nh u* 5 [rn thiCt !J cDt ng ng :ng, ngi t thy I ngoi cNng l l#p (ng :ng, tiCp thWo l l#p :ng chDc v trong cNng :ng :"p* U Tng chDc= !Qc cu to 1Rng nhng tr@ :ng, tr@ :ng 1 o gJ( nhi$u t( :ng v 3Dp :Cp thnh hnh "ng c/ nhi$u l#p, I gi c/ (<t "ng r{ng g.i l "ng i vW, trong "ng i vW c/ thKn %inh v (ch (u*

nc

 !J cu to hin vi :ng chDc* [rong phKn :ng chDc I :ng ?i cc "ng !Qc 3Dp :Cp thWo chi$u ?.c, gi cc tr@ :ng c/ cc t( ph@* U Tng :"p= Vc t( :ng %h)ng !Qc cu to r rng, h& th"ng "ng i vW hKu nh %h)ng c/* Nh phng php nghin cu T qu ng, ngi t nhn thy rRng cu to 1n trong c :ng th y !4i cNng v#i 37 trIng thnh* nb

] gi 1 :ng c :"p I !-u :ng ?i v I :ng ?p c/ tuP !8 :ng* [uP !8 !Qc pht 3inh tX nhu ()* ] !<ng vt v ngi, tuP !8 l (<t yCu t" qu n tr.ng trong vi&c 3inh hJng cKu* [rong lGng "ng :ng, chH ch tuP :ng (u vng, %h)ng c/ chc nlng 3inh 3,n hJng cKu* k. T%R-% 4%(- %O3 %0" "[, g56-1& hhi nghin cu :ng ngi t thy thnh phKn ho h.c c n/ gJ(= na cht hu c g.i l c"t gi o, sa cht v) c* 5 V"t gi o c/ !0c t'nh gi cht v)i ! to thnh :ng* 5 [hnh phKn ch'nh c cht v) c l V Va v V aYMoZs* [hnh phKn ho h.c c :ng trong qu trnh pht trin ? th y !4i ?o ?i$u %i&n cung cp cht ?inh ?ng %h)ng th'ch hQp* l. =S 4%3. ./7W- `R j7-% ./5J-1 "[, g56-1& [rong gi i !on !Ku c qu trnh pht trin c th, 1< :ng ngi l( 1Rng () lin %Ct, v$ 3 u () lin %Ct 1iCn thnh () 3@n h y () lin %Ct pht 3inh r !i( ho :ng* 5 Nhng :ng !Qc pht 3inh tr7c tiCp tX () lin %Ct g.i l :ng (ng* 5 Nhng :ng !Qc pht trin 1Rng cch th y thC cc 3@n, g.i l :ng th 3inh h y :ng th y thC Yc/ h i cch ho :ng th 3inhZ = io :ng n<i 3@n= }Dt !Ku ho :ng trong lGng 3@n* io :ng ngoi 3@n= }Dt !Ku I 1$ (0t 3@n* 5 F"i v#i :ng ?i= }Dt !Ku ho :ng tX phKn gi c th2n :ng thWo cch ho :ng ngoi 3@n, 37 ho :ng n<i 3@n :,y r ch( hn v !Qc n"i v#i phKn ho :ng ngoi 3@n* 5 Vc :ng ngDn !Qc hnh thnh 1Rng con !ng ho :ng n<i 3@n* 5 Vc :ng ?p !Qc hnh thnh tX () lin %Ct ho0c () 3@n* 5 Vc :ng ! hnh !Qc pht trin 1Rng c, s cch ho :ng* U Vln c vo nhng ti li&u nghin cu v$ 37 pht trin chi$u c o c n (, n th nh nin wi&t N (, 37 pht trin 1< :ng c !n )ng ch( li I tu4i sk p sc, I !n 1 ch( li vo %ho,ng nr p sk tu4i* [rong qu trnh pht trin 1< :ng, %h"i lQng () :ng tlng ln %ho,ng so lKn* [rong qu trnh trIng thnh, 1< :ng %h)ng ngXng th y !4i* m. HV-% nH-1 "[, g56-1& }< :ng ngi gJ( %ho,ng skk :ng ph2n loi thWo hnh ?ng :ng !Qc chi l( c loi= a) Hng G!: Tng hnh "ng !/ng v i trG trGn 1-y cho cc c, :ng ?i gJ( a phKn, th2n :ng I gi v h i !u g.i l !Ku :ng, trong th2n :ng c/ "ng tuP ch ty :ng (u vng, !Ku :ng phnh to hn c/ 3@n 1 o 1.c, trong !Ku :ng thng l :ng c"t ch nhi$u tuP !8 l cc :ng !Ni, cnh, cng t yA b) Hng ngIn: w$ hnh ?ng cu to gJ( a phKn, n th2n, s !Ku gi"ng :ng ?i, !/ l cc :ng I ng/n t y, ng/n ch2n* c) Hng GJp: inh ?ng c/ hnh h<p c p b (0t, cc :ng ny %h)ng c/ "ng tuP :ng, l#p :ng !0c 1 o qu nh l#p :ng :"p, :ng ?p gJ( c/ h i 1,n :ng !0c qu;nh qu nh :ng :"p, nh :ng c4 t y, :ng c4 ch2n, :ng 3n* G) Hng bt Knh hnh: V/ hnh ?ng phc tp Y:ng 1(, 3ngAZ* L) Hng ;Mng: :ng ny c/ hnh 1Ku ?@c gi"ng nh ht vXng, cc :ng ny %h)ng c/ (ng :ng, c/ (<t (0t trn ! %h#p v#i cc :ng %hc Y:ng 1nh chZ, h i 1n ng/n t y, ng/n ch2n* o. X%p4 g56-1& Vch cu to %h#p :ng tu vo chc phn c %h#p !/* Ngi t chi %h#p r a loi= a) 0hNp bt ng: Y yr 3thro3i3Z l nhng %h#p !Qc n"i h i :ng v#i nh u 1Ii () lin %Ct h y 3@n. 7 chuyn !<ng c %h#p ny hCt 3c 19 hn chC ho0c (t cd !<ng hon ton* Ngi t chi %h#p 1t !<ng r l( a loi= - hh#p 1t !<ng lin %Ct= %h#p n"i s :ng v#i nh u 1Ii () lin %Ct* Boi ny c/ th cd !<ng !Qc nhng 't* 5 Boi %h#p 1t !<ng 3@n= n"i s :ng v#i nh u 1Ii (<t l#p 3@n nR( gi s !u :ng* 5 hh#p 1t !<ng :ng= %h#p ny cc :ng !Qc n"i v#i nh u 1Ii () :ng, 37 cd !<ng hKu nh %h)ng cGn n * b) 0hNp ng: Yui nthro3i3Z l %h#p cho phfp :ng cd !<ng r<ng r;i nht* Vu to c %h#p !<ng gJ(= ?i&n %h#p, 1 o %h#p, 4 %h#p v cc phKn ph@ Y3@n, vi$n, :ng ch(, :ng vXngZ* 5 ui&n %h#p !Qc to nn 1Ii ch{ lJi c :ng Y!Ku %h#pZ v I (<t :ng %hc th l( tng ng v#i !Ku :ng Yg.i l h( %h#pZ, ?i&n %h#p !Qc 1 o 1Ii (<t l#p 3@n trong* nq

5 } o %h#p 1( vo 1 cc ?i&n %h#p ! n"i s :ng v#i nh u, chi$u ?y v 3c clng c 1 o %h#p ph@ thu<c vo chc phn c %h#p* } o %h#p !Qc cu to 1Ii s l#p, l#p ngoi l (<t 1 o 3Qi tiCp li$n v#i c"t (c c/ nhi&( v@ 1,o v& %h#p, l#p trong l 1 o hot ?9ch c/ nhi$u (ch (u* 5 } o hot ?9ch= B 1 o ch nhi$u cht n#c nhKy g.i l hot ?9ch, giSo ?i&n %h#p trQt !Qc ? ?ng, trong !i$u %i&n 1nh thng 1 o hot ?9ch ch rt 't cht hot ?9ch* 5 %h#p= B %hW %'n nR( gi s 1$ (0t :ng v 1 o hot ?9ch c/ ch hot ?9ch* 5 Tng vXng= B (<t :ng nh8 nR( I cnh (<t 3" %h#p* 5 F<ng tc cc %h#p= 7 hot !<ng c cc %h#p ph@ thu<c vo 37 hot !<ng c c l 3c ch9u !Qc c %h#p !"i v#i nhng l7c tc !<ng 1$ ngoi* 5 u7 vo tr@c qu y c %h#p ngi t chi %h#p :ng r l( %h#p n tr@c, s tr@c, nhi$u tr@c* t hh#p (<t tr@c l %h#p !n gi,n nht, :ng chH qu y thWo (<t tr@c, nCu tr@c nl( ?.c thWo chi$u ?i c :ng Ynh %h#p gi :ng tr@ v#i :ng qu y g.i l %h#p tr@Z* NCu tr@c qu y thng g/c v#i :ng nh %h#p gi cnh t y v :ng cng ch2n g.i l :ng rGng r.c* t hh#p s tr@c= th7c hi&n trong s (0t phng v#i h i tr@c thng g/c v#i nh u= %h#p 1Ku ?@c %h#p yn* t hh#p nhi$u tr@c= cd !<ng t7 ?o hn, c/ h i loi %h#p, %h#p hnh qu, v %h#p hnh cKu* c) 0hNp b(n ng: Vu to n"i gi h i :ng 1Rng !E 3@n, trong !E 3@n c/ %hW nh8 ch ?9ch* V/ th cd !<ng !Qc, 3 u !/ 19 c"t ho th (t %h, nlng !/* II. cNG THqN& rCeT =sNG >tNG NGuCv A. CT SNG: . C%[-1 ZOH7 4%3. j7-% "[, ja-1& w ] c= c<t 3"ng phKn th2n, phKn !u)i, cc !"t 3"ng gKn gi"ng nh u, cc !"t 3"ng th2n ( ng :ng 3n* 5 ] lng c= chi 3 u gDn vo th2n 1Ii :ng chu, !"t 3"ng cNng c<t 3"ng g.i l :ng cNng* F"t 3"ng !Ku tin to nn %h#p !<ng v#i h<p 3. g.i l !"t !<i* 5 ] 1G 3t= c<t 3"ng !; ph2n chi r rng thnh phKn c4, phKn ng7c, thDt lng, :ng 3n pht trin hon ton** 5 ] !<ng vt c/ vS v ngi !on c4 v thDt lng %h)ng c/ :ng 3n*

nr

'. x" .$-% "%+-1 "[, "f. ja-1&

nz

sk

sn

V<t 3"ng ngi l (<t tr@c cong hnh ch , v$ ph' 3 u, c/ h i ch{ lJi, I phKn ng7cv phKn cNng* ] ph' tr#c c/ h i ch{ lJi, I c4 v thDt lng* V<t 3"ng gJ( aa h y ao !"t 3"ng chJng ln nh u thnh (<t c<t :ng, I gi l (<t "ng :ng 3"ng Yg.i l "ng tuP :ng ch tuP 3"ngZ s 1n c<t 3"ng c/ nhng l{ ?o cc !"t 3"ng %hi chJng ln nh u, ! cho cc ?2y thKn %inh thot r , I ngi cc !"t 3"ng cu"i cNng ?'ch li v to thnh :ng cNng v :ng c@t, gi cc !"t 3"ng c/ !E 3@n gi n !"t, c<t 3"ng chi thnh cc !on 3 u= t Fon c4 gJ( q !"t t Fon ng7c gJ( ns !"t t Fon thDt lng gJ( c !"t t Fon cNng c !"t ?'nh li v#i nh u thnh n :ng t Fon c@t c/ a h y o !"t ?'nh li v#i nh u* Vc !"t 3"ng c4, ng7c, thDt lng g.i l !"t 3"ng th7c* Vc !"t 3"ng n"i v#i nh u 1Rng 3@n gi n !"t, ?2y chRng v %h#p* Vu to chung c (<t !"t 3"ng= LJ( 5 +<t th2n hnh tr@ ?p nR( I ph' tr#c, cung !"t 3"ng nR( I ph' 3 u, gi#i hn gi cung v th2n l l{ !"t 3"ng hnh t ( gic* 5 Vung !"t 3"ng ?o ({i g/c 3 u c th2n %fo ?i r (<t !on g.i l cu"ng, cu"ng n"i v#i s (,nh to nn* 5 Li ch{ n"i gi cu"ng v (,nh c/ cc (( ng ng* 5 ] ch{ li$n h i (,nh c/ cc (( g i* Ngoi r cung !"t 3"ng cGn c/ h i !)i (( %h#p, trn ({i cu"ng c/ l{ ( I trn, l{ ( ?#i c !"t 3"ng ny cNng v#i l{ ( trn c !"t 3"ng ?#i to r l{ gi n !"t* 5 } trn c ({i (,nh, c/ ?i&n %h#p trn qu y (0t r 3 u, 1 ?#i c/ ?i&n %h#p qu y (0t r tr#c, cc ?i&n %h#p l ni tiCp gip v#i cc ?i&n %h#p c cc !"t 3"ng trn v ?#i* 5 i i (0t th2n !"t 3"ng I g/c trn v ?#i c/ ?in %h#p v#i !Ku :ng 3n* 5 ] (( ng ng c/ ?i&n %h#p v#i c lJi 3n* wy trn ({i !"t 3"ng c/ a (( g i l#n, o (( %h#p v nk ?i&n %h#p 2. x" .$-% "[, .y-1 #OH- "[, "f. ja-1& a) 2o"n cO: ] ngi c/ q !"t* F0c !i( c cc !"t 3"ng c4, cc !"t 3"ng c4 nh8 hn cc !"t I !on %hc v c/ a l{, l{ !"t 3"ng l#n v c/ hnh t ( gic v h i l{ ng ng hnh trGn, (( g i thng chm l( !)i* 5 [h2n !"t 3"ng ?p, c/ hnh ch nht, cc (( %h#p c/ ?i&n trGn, cc (( g i chm l( !)i YtrX !"t 3" qZ v ?i ?Kn tX trn :u"ng* +0t c th2n !"t 3"ng hnh yn ng7 * 5 F"t 3"ng c4 y v c4 yy !; 1iCn !4i F"t y g.i l !"t !<i Y tl 3Z F"t yy g.i l !"t tr@c Y i:i3Z 5 Vu to !"t y hnh vGng %huyn %h)ng c/ th2n !"t 3"ng, phKn gi th2n !"t tch r to nn (( rlng, phKn vGng cung c/ c lJi 3 u* N"i s vGng cung tr#c 3 u c/ %h"i 1n, tX %h"i 1n (.c r (( ng ng, !"t !<i %h)ng cGn (( %h#p, (0t trn c/ h i (( %h#p hnh yn ng7 ! %h#p v#i !Ku lJi :ng ch6(* 5 Vu to c !"t yy Y!"t tr@cZ= c/ (<t th2n nh8, trn th2n c/ (( rlng, tiCp gip v#i cung tr#c c !"t y l( tr@c qu y cho !"t !<i, (( g i !"t !<i chm l( !)i r r&t*

ss

sa

so

b) 2o"n ngPc: LJ( ns !"t, tX !"t ng7c y p Tyy n"i li$n v#i :ng 3n, th2n !"t 3"ng c/ ?i&n %h#p 3n* +{i !"t 3"ng ng7c c/ h i ?i&n %h#p 3n trn v h i ?i&n %h#p 3n ?#i, chH !"t Ty, Tyy c/ (<t ?i&n %h#p 3n* B{ !"t 3"ng 1f, (( g i h#ng :u"ng ?#i*

c) 2o"n thIt .ng: c/ c !"t 3"ng l nhng !"t l#n nht trong c th ngi* [h2n l hnh 1Ku ?@c, cung pht trin (nh v c o, l{ !"t 3"ng c/ hnh t ( gic l#n, (( %h#p pht trin (nh v thWo chi$u thng !ng, cc (( ng ng 19 ?t li, (( g i to ?y thWo chi$u ng ng tr#c 3 u, th2n l#n ?Kn* sc

G) 2Qt 8Qng cRng: LJ( c !"t ?'nh li v#i nh u g.i l :ng cNng* Tng cNng c/ hnh nh (<t %h"i thp, !y qu y ln trn, !Hnh h#ng :u"ng ?#i, (0t tr#c :ng cNng c/ nhng (o ng ng, s 1n (0t tr#c c/ h i hng l{ Y({i hng o l{Z g.i l l{ cNng tr#c* hh"i 1n cc :ng cNng g.i l cnh v c/ (<t ?i&n %h#p v#i :ng chu* +0t 3 u c/ nhi$u ?;y (o, c/ cc l{ cNng 3 u Ys hng ({i hng o l{Z* sb

L) 2Qt 8Qng c9t: LJ( o h y c !"t :ng 3"ng thoi ho ?'nh li v#i nh u* F2y l ?i t'ch !u)i c 1.n !<ng vt c/ :ng 3"ng, ph' trn :ng c@t n"i v#i !Hnh :ng cNng v c/ h i 3Xng*

sq

k. =!- 17,- #a. `R nT\ "%z-1& a) 2Sa 89n g!an Qt: Vu to gJ( (<t hch 1Rng cht %Wo !Qc 1 o 1.c chung qu nh 1Ii 3Qi 3@n Y3@n 3QiZ* b) @y chTng GUc c t 8Qng: gJ( s ?2y chDng ?.c I ph' tr#c v I ph' 3 u th2n !"t 3"ng* 5 u2y chRng ?.c tr#c chy tX cung tr#c !"t !<i !Cn !"t y :ng cNng* 5 u2y chRng ?.c 3 u nR( 3 u cc th2n !"t 3"ng trong lGng "ng chy tX !"t c4 s pcung y* c) @y chTng g!Va c(c Qt 8Qng ; Q! *W*: 5 u2y chRng vng n"i h i cung !"t 3"ng v#i nh u* 5 u2y chRng n"i cc (( ng ng v#i (( g i* 5 @n 3n wyyy p T n"i v#i 3@n 3n wyy* } BJng ng7c= FQc to 1Ii cc phKn 3 u ns :ng !"t 3"ng ng7c ,ns!)i :ng 3n v :ng c *!ng%'nh c lJng ng7c th y !4i thWo tu4i gi#i t'nh lSc cGn nh8 !ng %'nh tr#c3 u l#n hn !ng %'nh ph,i tri lSc trIng thnh th !ng %'nh ph,i tri l#n hn !ng %'nh tr#c 3 u*Vc :#ng 3n ({i :ng gJ( phKn :ng v phKn 3@n , phKn :ng ?'nh ch;t vo nh u* Vc :ng 3n %hc nh u v$ hnh ?ng %'ch th#c= c/ q !)i :ng 3n tht gJ( !)in !Cn !)i 3" q =!)iwyyy=yTT!)i :ng 3n gi,= F)i TyTyy F)i t7 ?o Tng c = l (<t :ng ?t nR( tr#c lJng ng7c gJ( a phKn= cn th2n(\i :ng c III. cNG =& . C%[-1 ZOH7 4%3. j7-% "[, j0& w ] 1.n c 3@n= h<p 3. 1Rng 3@n chi l( h i phKn r r&t, phKn 3. v phKn tng, phKn 3. ch no ,c qu n th'nh gic, %hu gic v h i h" (Dt I h i 1n, phKn tng %h#p vo phKn 3. c/ th cd !<ng !Qc* 5 ] 1.n c :ng= h<p 3. 3@n c/ nhi$u t( :ng v :ng (ng pht 3inh tX () lin %Ct c ? !Ku, I c :ng ch'nh thc 1.n ny pht trin cc t( :ng rt (nh* 5 ] 1.n lng c trong gi i !on trIng thnh :ng 3o %h pht trin, nhng v6n cGn nhi$u ?u t'ch 3@n* 5 ] 1G 3t= 3. cGn gi li rt 't ?u t'ch 3@n, phKn 3. (0t n"i li$n v#i 3. n;o* . n;o %h pht trin lin qu n v#i 37 pht trin n;o, 37 pht trin :ng %h-u ci !; ngln cch hon ton h"c (\i v 4 (&ng* 5 . 1.n c/ vS v ngi hon ton 1Rng :ng* [rong gi i !on trIng thnh 3@n chH cGn li trong :ng l (' 3" lQng :ng 3. gi,( nhi$u* ] 1.n c/ vS 3. n;o nh8 hn 3. (0t, cGn I ngi th ngQc li 3. n;o !; pht trin c o !< trN( ln c, phKn 3. (0t* '. C3" g56-1 j0 -{O& . n;o gJ( r :ng= :ng trn, :ng ch6(, :ng 1#(, :ng 3ng, s :ng !Hnh, s :ng thi ?ng* Vc :ng 3. n;o %h#p v#i nh u thWo %iu %h#p 1t !<ng, nn h<p 3. vng chDc ! 1,o v& n;o* a) Hng chX*: nR( I ph' 3 u h<p 3. chi :ng ch6( r l( o phKn= phKn ch i I ph' 3 u, phKn n$n I ph' tr#c v h i phKn 1n, I h i 1n l{ ch-(* - +0t ngoi phKn ch i c/ @ ch6( ngoi, c/ (o ch-( ngoi, s 1n (o ch6( c/ h i !ng cong, (0t ngoi :ung ch-( th'ch hQp v#i 37 1( c cc c v ?2y chRng* 5 +0t trong phKn ch i c/ @ ch-( trong, :uyn qu @ ch-( trong c/ h i r;nh 1Dt chfo ch thp chi (0t trong :ng ch-( thnh o h"* 5 +0t ngoi phKn 1n :ng ch6( c/ h i lJi cKu ch-( ! %h#p v#i :ng !<i* i i lJi cKu ny nR( ?.c 1n h i l{ ch-(* 5 MhKn n$n= h#ng r tr#c v chCch ln trn n"i li$n v#i th2n :ng 1#(, (0t ngoi c/ lJi c hKu, (0t trong nhn* b) Hng bN*: Vu to phc tp= nR( gi n$n 3., trc tip gip v#i :ng 3ng, s 1n v#i thi ?ng, ph' 3 u l phKn n$n c :ng ch-(, phKn gi :ng g.i l th2n, ?'nh vo th2n c/ h i cnh 1#( 1f, I ph' trn tr#c, s cnh 1#( l#n I ph' ?#i 3 u, ph' ?#i ch2n c/ s !)i ch2n 1#(* +0t trn th2n l( hnh yn ng7 , trong !/ c/ (u n;o ?#i* [rong th2n 1#(, c/ :o ng rJng g.i l :o ng 1#(* Nhn I (0t trn :ng 1#( ngi t thy nhi$u l{ v %hW, I g)c cnh 1#( c/ "ng th)ng, gi cnh l#n, cnh 1f c/ %hW th)ng h<p 3. r " (Dt, %hW 1#(* L"c cnh 1#( l#n c/ l{ trGn to, l{ trGn 1f v l{ 1Ku ?@c* c) Hng 8ng: Tng ny t7 nh ngi gnh hng gi (<t (;nh thng I gi , (;nh ng ng I trn, v h i th2n h i 1n* sr

5 +;nh thng gJ( (o g I trn nh) vo trn h<p 3. v phKn ?#i l vch l (' , chi h"c (\i l( h i ngln* 5 +;nh ng ng nR( thng g/c v#i (;nh !ng, (o g chi (;nh ng ng r l( h i phKn, s 1n I ({i phKn c/ r;nh %hu gic ,trn r;nh c/ nhi$u l{ nh8 cho cc 3Qi thKn %inh %hu gic chui qu * 5 i i ch2n :ng 3ng !Qc trWo vo h i 1n (;nh ng ng v to thnh vch ngoi c h" (\i, trn ({i th2n v$ h" (\i, c/ :ng :oDn trn v :ng :oDn gi ,(0t tiCp gip c th2n v#i :ng trn* [rong th2n :ng 3ng c/ nhi$u :o ng* G) Hng th(! Gng: BSc 1o th i :ng thi ?ng gJ( o phKn= ch i, ch\(, nhE v !* [u4i trIng thnh chH ph2n 1i&t 1 phKn= ch i, ch\(, !* 5 Tng ch i= gJ( phKn !ng v phKn ng ng, (0t ngoi phKn !ng th nhn, c/ c thi ?ng 1(, (0t trong lin qu n v#i n;o, 1 trn :ng n"i v#i :ng !Hnh* 5 Tng ch\(= nR( ph' ngoi c/ (( ch\( rt pht trin I ngi* 5 Tng != gi"ng (<t ci thp, (0t trn c/ l{ "ng t i trong ,phKn ?#i c/ l{ tr2( ch\(* L) Hng Ynh: l (<t :ng chn nR( trn !Hnh h<p 3. c/ hnh vu)ng* Mh' tr#c tiCp gip v#i :ng trn, ph' 3 u tiCp gip v#i :ng ch-(, ph' ?#i tiCp gip v#i :ng thi ?ng, I gi h i :ng tiCp gip v#i nh u* Z) Hng t[(n: Tng trn to nn vG( tr#c c vG( 3., gJ( phKn ch i trn v phKn 4 (Dt, (\i* 5 +0t ngoi c/ h i r;nh " (Dt, c/ u gi trn c/ cung (y trn* 5 MhKn ch i trn r<ng thng !ng, (0t ?#i :ng trn I gi c/ %huyn (\i, ch{ nh) c %huyn (\i g.i l g i (\i* i i 1n %huyn (\i l vG( 4 (Dt, trong :ng trn c/ :o ng trn ch %h)ng %h'*

sz

ak

an

as

2. C3" g56-1 j0 )x.& ^u trnh l o !<ng c con ngi !; l( th y !4i cu to 3. n;o, !Jng thi %fo thWo 37 th y !4i c 3. (0t, cc :ng 3. (0t gJ( c/ cc :ng chn= :ng h( trn, :ng gG (, :ong (\i, :ng l&, :ng l (' , :ng h( ?#i v :ng (/ng* a) Hng h* t[/n: B (<t :ng chn, cu to %h phc tp, th ( gi vo 37 hnh thnh " (Dt, :o ng (\i, :o ng (i&ng, trong th2n c :ng h( trn c/ :o ng h( trn* Ngoi r chi th2n :ng ny r l( o (0t= ?i&n 4 (Dt, ?in tr#c, ?i&n h" (\i v ?i&n tr#c thi ?ng* 5 [X th2n :ng h( trn :ut pht o ngnh= trn, gG (, 1 rlng v %h-u ci* Ngnh tri tiCp gip v#i :ng trn, ngnh gG ( n"i li$n v#i cung gG (, cung thi ?ng, ngnh rlng h y cGn g.i l 1 rlng trn c/ r l{ ch2n rlng trn, nhnh %h-u ci tiCp v#i ngnh %h-u ci !"i ?i&n to nn phKn tr#c c vG( %h-u ci* 5 } tr#c trong :ng h( trn cNng :ng (\i to nn h i l{ (\i hnh 1Ku ?@c, !/ l l"i vo :o ng (\i* b) Hng &h\u c(!: l (<t :ng chn gJ( c/ (;nh ng ng v (;nh thng* +;nh ng ng s :ng %h-u ci n"i v#i nh u, to nn phKn 3 u vG( %h-u ci :ng* MhKn !ng nR( I ph' tr#c ch2n 1#( v to nn thnh ngoi :ng (\i* c) Hng *]!: l n :ng chn hnh o cnh, th ( gi vo to nn 3"ng (\i, :ng ny n"i v#i ngnh trn, :ng h( trn n"i v#i :ng trn, 1 trong n"i v#i :ng (\i 1n %i * G) Hng .1: l (<t t( :ng nh8 (8ng nR( ph' tr#c thnh trong 4 (Dt* [rong :ng ny c/ r;nh l& to nn "ng l& th)ng 4 (Dt vo (\i* L) Hng :oIn: c/ a !)i :ng :oDn nR( I vch ngoi c (\i* Z) Hng .( *6a: l (<t :ng lm rt (8ng nR( ph' 3 u vch (\i, 1 trn v tr#c tiCp gip v#i :ng 3ng v 3@n vch (\i, 1 ?#i nR( I !ng tiCp gip, h i ngnh %h-u ci v :ng h( trn v h i (;nh ng ng :ng %h-u ci, :ng l (' cNng (,nh !ng :ng 3ng chi : ng (\i thnh h i l{ (\i* g) Hng g^ *(: l (<t :ng chn, ({i :ng gi"ng hnh o cnh c/ o 1, o g/c, trong o 1 c/ a 1 t7 ?o v (<t 1 n"i :ng h( trn, cc g/c nh) thnh (;nh n"i v#i cc :ng l2n cn* +;nh thi ?ng c :ng gG ( cNng (( tiCp :ng thi ?ng to nn cung gG (, :ng gG ( n"i :ng h( trn v#i h<p 3.* h) Hng h* GN!: l :ng cd !<ng !<c nht trong cc :ng 3., trong gi i !on ph)i th i v trm 3 3inh, :ng h( ?#i gJ( h i :ng, !Cn nl( s tu4i h i :ng ny ?'nh li, :ng h( ?#i gJ( (<t th2n v h i nhnh ln h i 1n g/c gi th2n v nhnh ln %ho,ng nakk* 5 [h2n :ng hnh (/ng ng7 I ch'nh gi (0t tr#c th2n c/ lJi c(* 5 Nhnh ln :ng h( ?#i cGn g.i l qu i h(, (0t ngoi qu i h( nhn l ni 1( cc c nh i, (0t trong c/ l{ "ng ?#i rlng Yrlng ?#iZ, 1 trn qu i h( c/ s ((, (( vt, lJi cu ! %h#p v#i :ng thi ?ng, gi h i (( l %huyCt h(* !) Hng *+ng: %h)ng ph,i :ng c h<p 3., :ng nR( I ?#i li, trn :ng c, 3ong 3ong v#i :ng h( ?#i, c/ hnh ch w h y hnh (/ng ng7 , gJ( n th2n v h i 3Xng, 3Xng l#n v 3Xng 1f*

aa

k. C3" ]%p4 17|, "3" g56-1 ./O-1 g56-1 %f4 j0& ao

5 ] ngi trIng thnh, phn l#n cc :ng h<p 3. n"i v#i nh u thWo %iu %h#p 1t !<ng lin %Ct* ] ngi trIng thnh v ngi gi tt c, cc %h#p !$u 19 c"t ho trX %h#p c phKn thi ?ng n"i li$n v#i cc :ng l2n cn thWo %iu 1t !<ng 3@n* 5 ] 3. chH c/ %h#p gi :ng h( ?#i v thi ?ng l %h#p !<ng ?uy nht, %hi %h#p cd !<ng c/ th n2ng h( ln, h h( :u"ng, ! h( !Cn tr#c, r 3 u, qu tri, ph,i* IV. cNG CHI& . C%[-1 ZOH7 4%3. j7-% "[, g56-1 "%7& Vhi c !<ng vt I cn c/ c ng/n v c/ nguJn g"c tX v2y 1i c (<t 3" loi c :ng ho thch thi FW5v)n* ii&n n y ngi t %h)ng c/ ?u hi&u tr7c tiCp v$ 37 to thnh tX v2y 1i* Nhng c/ rt nhi$u ?6n chng chng (inh rRng chi c !<ng vt I cn pht 3inh 1Rng 37 !n gi,n ho c cc v2y 1i, cc v2y ny thGng nhi$u hn q ti v2y I 1.n cc 3@n nguyn thuP, v2y 1i gJ( c/ ! i v phKn t7 ?o, ch'nh phKn ny !; ph2n ho thnh 1< :ng chi c !<ng vt I cn* V, h i chi !$u I ?ng nguyn thuP rt %h/ ph2n 1i&t, v chSng c/ cNng (<t chc phn* Tng ! i I (<t 1n gJ( c/ 1 :ng pht 3inh tX nhng t( 3@n, ! i v i gJ( :ng 1, v i, :ng qu v :ng tr#c qu, ! i h)ng gJ( :ng (u v :ng ngJi, ch{ tiCp gip c cc :ng ! i nguyn thuP l ni n"i li$n phKn t7 ?o c :ng chi* Nhng t4 chc nguyn thuP ny v6n !Qc gi li I !<ng vt c/ vS v ngi* w$ 3 u cc :ng ?'nh li v#i nh u thnh (<t :ng ?uy nht, :ng ! i 1iCn !4i rt nhi$u* MhKn t7 ?o chi tr#c c\ng nh chi 3 u tng t7 nh u* '. c56-1 "%7 ./8-& chi trn c ngi gJ( c/ ! i v i v phKn t7 ?o* a) 2a! ;a!: gJ( h i :ng, :ng !Gn v :ng 1, v i* t Tng !Gn= l :ng "ng ?i hnh ch nR( gi chi trn v :ng c, :ng ?p thWo h#ng trn ?#i, !Ku ngoi !p ! n"i v#i (( cNng v i, !Ku trong ?y n"i v#i :ng c, gi g.i l th2n* 5 +0t ?#i :ng !Gn c/ ch{ gJ gh$ ! cho ?2y chRng qu 1( vo* ] ngi wN ?i na,qc c(* 5 Tng !Gn c/ (<t chc phn !0c 1i&t, n/ l ci !Gn ! gi cho %h#p 1, v i c/ (<t %ho,ng cch nht !9nh v#i :ng c giSp c chi trn cd !<ng t7 ?o* t Tng 1, v i= l (<t :ng ?p (8ng nR( I ph' lng, :ng hnh t ( gic, !y trn !Hnh ?#i, c/ h i (0t, a 1, a g/c* 5 +0t 3 u c/ g i v i l ch{ 1( c cc c th ng v c t ( gic, g i v i chi (<t (0t c :ng thnh h" trn g i v ?#i g i* 5 +0t trQc :ng 1, v i p vo 3n g.i l h" ?#i v i, c/ c ?#i v i 1( vo* 5 } trn c/ (<t l{ %huyCt g.i l l{ (, l{ (ch (u* 5 } trong h y 1 3"ng 3ong v#i c<t 3"ng* 5 } ngoi h y 1 vch, I ph' trn c/ h( %h#p :ng cnh t y g.i l 4 ch;o* 5 L/c ngoi :ng 1, v i c/ (( cNng v (( qu y, (( ny pht trin (nh v#i :ng !Gn to thnh (i chW trn %h#p 1, v i*

ac

ab

b) Hng c(nh tay: l (<t :ng ?i, gJ( n th2n s !Ku* U FKu trn= c/ (<t ch( hnh 1n cKu, %h#p v#i h( :ng %h#p v i* 5 [iCp thWo ch( l c4 gi,i ph6u* 5 Mh' ?#i c4 gi,i ph-u c/ s (u lJi Y(u !<ng 1f I ph' trong, (u !<ng l#n ngoiZ U [h2n :ng= ?i hnh llng tr@ a (0t Y(0t 3 u, (0t ngoi, (0t trongZ aq

ng v#i cc (0t c/ cc 1, I %ho,ng gi (0t ngoi c/ (<t ch{ gJ gh$ hnh ch w g.i l n t ( gic l !Ku ?#i c !Wnt * 5 +0t 3 u= c/ (<t r;nh g.i l r;nh :oDn Yc/ !<ng (ch cnh t y v ?2y thKn %inh qu y !i qu Z* U FKu ?#i= r<ng, ?t thWo hu#ng tr#c 3 u I !Ku ?#i c/ ?i&n %h#p rGng r.c ! %h#p v#i h( 1n nguy&t c :ng tr@, trn rGng r.c I (0t tr#c c/ h" vt ! %h#p v#i (( vt :ng tr@, (0t 3 u c/ h" %huPu ! %h#p v#i (( %huPu :ng tr@, ph' ngoi rGng r.c c/ (<t ch( trGn g.i l lJi cKu %h#p v#i !Ku :ng qu y* Tng cnh t y ?i [} Yngi trIng thnhZ ak c( v 't :oln* c) Hng c_ng tay: :ng cng t y, :ng tr@ 1n trong v :ng qu y I ngoi, s :ng cd !<ng ph@ thu<c vo nh u* Yhhi ngd 1n t y s :ng 3ong 3ong, %hi :Cp 1n t y :ng qu y chfo ln :ng tr@Z hnh ch T* U Tng tr@= l (<t :ng ?i gJ( n th2n v s !Ku* 5 FKu trn to, c/ h( %h#p 1n nguy&t ! %h#p v#i ?i&n rGng r.c c :ng cnh t y, gi h( %h#p c/ g tng ng v#i r;nh gi c rGng r.c* i( 1n nguy&t !Qc hnh thnh ?o s (6u lJi= (( %huPu I 3 u, (( vt nh8 hn nR( I ph' tr#c, ! %h#p v#i h" vt v h" %huPu c :ng cnh t y* 5 Mh' ngoi !Ku :ng tr@= cGn c/ h( qu y ! %h#p v#i ! i qu y :ng qu y, ph' ?#i (( vt c/ 3Kn 3Ni ! (Dc g2n c g.i l c lJi :ng tr@* 5 [h2n :ng tr@= l (<t hnh llng tr@ a (0t ng v#i a 1= (0t tr#c, (0t 3 u, (0t ngoi* 5 FKu ?#i :ng tr@ 1f hn !Ku trn, c/ (( tr2( tr@ ph' ngoi (( tr2( tr@ c/ (<t ?i&n trn :ng tr@ ! %h#p v#i !Ku ?#i :ng qu y* Tng tr@ ?i %ho,ng sc c(* U Tng qu y= c\ng l (<t :ng ?i 3ong 3ong v#i :ng tr@, nR( ngoi :ng tr@, !Ku trn 1f, !Ku ?#i l#n* 5 FKu trn= l ! i qu y %h#p v#i lJi cKu v :ng cnh t y (0t 1n !i qu y l ?i&n %h#p trGn %h#p v#i h( qu y :ng tr@, ?#i !i qu y l c :ng qu y* 5 [h2n= gJ( a (0t= tr#c, 3 u, ngoi a 1 = 1 trong, ngoi, tr#c 5 FKu ?#i= :ng qu y l#n v r<ng, c/ ?i&n %h#p ! %h#p v#i :ng c4 t y Y:ng thuyn, :ng nguy&tZ (0t trong !Ku ?#i c/ ?i&n %h#p v#i :ng tr@, ph' ngoi !Ku ?#i c/ (( tr2( qu y* +( tr2( qu y v (;( tr2( tr@ to thnh (( ch"ng cong ! %h#p tr@ %h#p v :ng c4 t y Y:ng qu y ?i wN [} sa p sc c(Z U Tng 1n t y= :ng 1n gJ( a phKn, :ng c4 t y, :ng !"t 1n t y, :ng !"t ng/n t y* t Tng c4 t y= ] ngi trIng thnh :ng c4 t y gJ( r :ng hnh %h"i b (0t :Cp thnh h i hng, cc %h#p ny %h#p v#i nh u rt ch0t ch, 1Ii (<t h& th"ng ?2y chRng chDc* ing trn= :ng t y nCu % tX :ng qu y p :ng tr@ 5 [huy$n, nguy&t, thp, !u= a :ng thuy$n, nguy&t, thp tiCp gip v#i :ng cng t y* 5 [h ng, th, c,, (/c to nn %h"i :ng %h#p n"i :ng qu y* t Tng !"t 1n= gJ( c :ng, cc :ng ny tng t7 gi"ng nh u, ({i :ng c/ (<t th2n hnh t ( gic v h i !Ku* FKu trn 1p g.i l n$n, !Ku ?#i g.i l ch(* o !"t 1n %h)ng % !"t ci 3Dp :Cp trn (<t (0t phng= 5 F"t 1n ng/n ci cNng v#i :ng ng/n t y !; tch %h8i (0t phng c 1n nh vy ( c/ th !"i ?i&n !Qc v#i o ng/n cGn li, chc nlng qu n tr.ng trong 3d ?@ng c)ng c@* t Tng !"t ng/n t y= :ng ny thu<c loi :ng ngDn, s !Ku to, th2n cong, thWo tr@c ?.c* BJi I (fp lGng l( I g n 1n t y* [rn g.i l nn ?#i g.i l ch(* N$n c tt c, !"t ng/n t y c/ (0t %h#p l( ! %h#p vi :ng 1n, ch( %h#p y v yy c/ ?i&n %h#p rGng r.c, trn n 1n t y c/ no :ng, n ngon ci c/ s !"t, cGn li a !"t* U Vc %h#p :ng chi trn= chi trn n"i v#i th2n 1Rng %h#p c !Gn v %h#p cnh t y, cc %h#p ! n"i cc :ng chi trn v#i nh u, %h#p cng t y, qu y c4 t y, %h#p lin c4 t y, %h#p c4 t y, 1n t y, %h#p 1n t y, ng/n t y, %h#p li$n !"t ng/n t y* Vc %h#p !'nh= U hh#p c !Gn= to 1Ii !Ku trong :ng !Gn v#i g"c trn :ng c, %h#p c/ hnh yn ng7 nhng cd !<ng thWo nhi$u tr@c %hc nh u* ar

U hh#p v i= Y%h#p cnh t y 1, v iZ l %h#p chuyn !<ng t7 ?o nht trong c th, thu<c loi %h#p nhi$u tr@c, YgJ( !u :ng cnh t y v h( %h#p :ng 1, v iZ U hh#p %huPu= Y%h#p cng t yZ l (<t %h#p phc tp gJ( a %h#p= %h#p cnh t y 5 tr@ %h#p cnh t y 5 qu y %h#p tr@ 5 qu y Vc %h#p ny chung (<t 1 o %h#p, :ng qu y n"i vo :ng tr@ 1Ii ?2y chRng vGng* 5 hh#p cnh t y 5tr@, cnh t y5 qu y= l( cho 1n t y 3p ngd * U hh#p c4 t y gJ( %h#p qu y c4 t y v %h#p lin c4 t y qu y, c4 t y ?o :ng qu y v a :ng hng trn c :ng c4 t y %h#p hnh 1Ku ?@c qu y thWo s tr@c, tr@c ng ng v tr@c tr#c 3 u* U hh#p lin c4 t y= to nn 1Ii h i hng :ng c4 t y v#i nh u* U Vc %h#p c4 t y p 1n t y= to nn ?o hng ?#i cc :ng c4 t y v n$n c :ng 1n t y, 1"n %h#p tX 1n yy5w %h#p ?p, %h#p c4 t y5 1n y , :ng th ng v ng/n 1n y c/ hnh yn ng7 l( cho ng/n ci cd !<ng ? ?ng* U Vc %h#p 1n5 ng/n= c/ hnh 1Ku ?@c nhng %h)ng cd !<ng !Qc thWo tr@c thng !ng v 1< (y ?2y chRng c n/* U Vc %h#p lin !"t ng/n t y= hnh rGng r.c

az

ok

on

2. c56-1 "%7 n5p7& Tng chi ?#i gJ( ! i h)ng v phKn t7 ?o c chi* F i h)ng cGn g.i l chu h)ng, !Qc to 1Ii s :ng chu, :ng cNng v :ng c@t* a) Hng ch`u hng: !Qc to 1Ii h i :ng cnh chu v (<t :ng cNng ,:ng c@t 5 Tng chu= l n :ng ?p c/ a :ng hQp thnh, cnh chu I ph' trn, :ng (u I ph' tr#c v :ng ngJi* 5 Tng cnh chu gi"ng nh hnh (<t ci chong ch/ng c/ s (0t o g, c/ o g/c* U +0t ngoi= gi l (<t h( %h#p 32u tr)ng gi"ng 4 c"i ! %h#p v#i :ng !Ni, trn 4 c"i l h" chu, ?#i 4 c"i l l{ 19t* U +0t trong= ch'nh gi :ng chu c/ (<t g g.i l g v) ? nh, chi :ng chu l( h i phKn, phKn trn thu<c h" chu l#n, phKn ?#i thu<c h" chu 1f, ph' 3 u phKn trn c/ ?i&n %h#p v#i :ng cNng* 5 o 1 :ng chu l= t } tr#c cong= tX trn :u"ng gJ( h i chu tr#c trn, %huyCt (m (<t, g i chu tr#c ?#i, %huyCt (m h i, phnh lQc, g i (u, u (u* t } 3 u cong quWo nh 1 tr#c gJ(= tX trn :u"ng ?#i= g i chu 3 u trn, g i chu 3 u ?#i, %huyCt (m h)ng to, g i hng, %huyCt (m h)ng 1f, u ngJi* t } trn h y cGn g.i l (o chu c/ a g 3ong 3ong* t } ?#i ?o ngnh :u"ng c :ng (u v ngnh ln c :ng ngJi to nn* U Vhu h)ng= !Qc chi l( chu h)ng l#n v chu h)ng 1f 1Ii g v) ? nh* t Vhu h)ng l#n= !7Qc chW ph' tr#c 1Ii cc c thnh 1@ng, ph' 3 u 1Ii (<t 3" phKn trn c :ng cNng, chu h)ng ch cc tng trong 4 1@ng* t Vhu h)ng 1f= thnh ?o %h#p (u nhnh ln :ng ngJi to nn v l{ 19t l( gi#i hn* t [hnh 3 u= ?o phKn ?#i c :ng cNng v :ng c@t, thnh 1n ?o chRng cNng ngJi gi#i hn* U Vc !0c t'nh v$ gi"ng v tu4i c chu h)ng= ] n= !ng %'nh chu h)ng n 1 o gi c\ng r<ng hn n (, nhng chi$u c o li ngDn hn n (*

os

oa

b) Hng R!: l :ng ?i nht v chDc nht c th ngi, !n )ng ?i ok c(, %'ch th#c :ng !Ni :c !9nh chi$u ?i c th2n Ychi$u c o c thZ chi$u ?i :ng !Ni chi$u c o cI th* 5 Tg !Ni hi cong v$ ph' tr#c, hi :oDn thWo tr@c hng !ng, gJ(n th2n s !Ku* U FKu :ng trn !Ni= l (<t phKn hnh cKu Yg.i l ch(Z !'nh vo th2n :ng 1Ii (<t c4 gi,i ph-u, trn ch( hnh cKu c/ (<t l{ ! ?2y chRng trGn 1( vo* U [h2n :ng hi cong v$ ph' tr#c, c/ hnh llng tr@ t ( gic, c/ a (0t a g +0t tr#c phng, (0t ngoi, (0t trong* U FKu ?#i= c/ hnh %h"i vu)ng hi cong r 3 u* +0t 3 u c/ h" %hWo, ph' tr#c c/ rGng r.c ! %h#p v#i :ng 1nh ch, c/ h i lJi cKu trong v lJi cKu ngoi, h i lJi cKu %h#p v#i :ng chy qu h i !E 3@n ch( nR( I gi *

oo

c) Hng c_ng chn: cng ch2n gJ( h i :ng= :ng chy I trong v :ng (c I ngoi* oc

] ngi :ng chy %h#p v#i :ng !Ni* 5 Tng chy l :ng chDc nht c th , th2n :ng hnh llng tr@, a (o= trong, ngoi, 3 u a 1 tr#c, ngoi, 3 u* } tr#c nh) r thnh (o tr#c* t FKu trn :ng chy pht trin (nh l( thnh (2( chy ( ng s c lJi I h i 1n, trn c/ h i lJi c c/ ( ng s h( %h#p ! %h#p v#i lJi cKu :ng !Ni* [rn h( %h#p c/ !E 3@n* +0t trn :ng chy c/ lJi c :ng chy pht trin (nh, (0t ph' ngoi c/ ?i&n %h#p v#i :ng (c* t FKu ?#i= hnh vu)ng, ph' trong c/ (<t (( %h#p g.i (( tr2(, %h#p v#i :ng 3n, g.i l (Dt c trong, ph' ngoi ! %h#p v#i :ng (c c/ (<t %hW nh8 ! %h#p v#i :ng (c** 5 Tng (c= l (<t :ng ph@ v#i :ng chy (ch %hnh hn* U FKu trn %h)ng %h#p v#i :ng !Ni ( chH !'nh vo :ng chy* U FKu ?#i :ng (c phnh r to nn (Dt c ngoi, nR( thp hn (Dt c trong, c, h i (Dt to nn (<t %( c0p ly :ng 3n* 5 Tng (c c/ th2n rt chDc v ton :ng chDc to nn, c/ ?ng hnh tr@ a (0t, %h)ng r lD(* t Tng 1nh ch= l loi :ng vXng l#n nR( I tr#c %h#p g"i, %h)ng cho :ng cng ch2n gp v$ ph' tr#c*

ob

oq

G) Hng bn chn: gJ( a phKn = q :ng c4 ch2n* c :ng 1n ch2n v cc :ng ng/n ch2n* t Tng c4 ch2n=, gJ( q :ng :Cp thnh h i hng, hng 3 u gJ(= :ng 3n v :ng g/t* ing tr#c= :ng ghW, h<p, a :ng ch(* 5 Tng 3n= (0t trn c/ ?i&n %h#p rGng r.c %h#p v#i :ng chy, h i 1n th2n :ng 3n c/ ?i&n %h#p v#i (Dt c trong v (Dt c ngoi* 5 Tng g/t= B :ng l#n ph' 3 u lJi r to nn c g/t* 5 Tng ghW= nR( gi !u :ng 3n v 1 :ng ch(, !"t 1n, :ng h<p Yto nn vG( ch2nZ* 5 Tng h<p= nR( 1$ ngoi ch2n tr#c :ng g/t, (0t tr#c %h#p v#i !"t 1n o v c, (0t 3 u %h#p v#i :ng 1n yyy v :ng ghW* t Vc :ng !"t 1n= gJ( c :ng ngDn, ({i :ng c/ n$n %h#p v#i :ng c4 ch2n, ch( %h#p v#i :ng !"t ng/n ch2n, th2n hnh tr@ t ( gic* t Vc :ng !"t ng/n ch2n= no !"t ng/n ch2n trn n 1n ch2n, chH ng/n ci c/ h i !"t, cGn li 1 !"t, ({i !"t gJ( n th2n, n n$n, n ch(*

or

oz

ck

L) 0hNp ch! GN!: L.1)0hNp ch`u hng: FQc to 1Ii s :ng cnh chu, :ng cNng, :ng c@t, s :ng ch ph' tr#c %h#p v#i nh u to thnh %h#p (u, qu !E 3@n* 5 Tng chu %h#p v#i :ng cNng I %h#p cNng5 chu* L.2) 0hNp ch`u R!: l %h#p to nn 1Ii :ng !Ni v 4 c"i :ng ch2@, %h#p qu y thWo a tr@c* L.#) 0hNp gQ!: to nn 1i lJi cKu :ng !Ni, :ng chy v :ng 1nh ch, %h#p c/ (<t 1 o %h#p !<ng, 1 o hot ?9ch c/ nhi$u nCp gp* t hh#p :ng chy v :ng (c= l %h#p 1t !<ng lin (ng* L.$) 0hNp c_ng a bn chn: to nn ?o h i !Ku ?#i :ng chy v :ng (c %h#p v#i :ng 3n, :ng 3n c/ (0t %h#p rGng r.c I trn v h i (0t %h#p h i 1n, %h#p ny l %h#p rGng r.c !in hnh qu y thWo tr@c ng ng g2y cd !<ng gp 1n ch2n* ] 1n ch2n cGn c/ cc %h#p n"i li$n cc :ng c4 ch2n v#i nh u, cc %h#p c4 ch2n, 1n ch2n v cc %h#p ng/n ch2n* V2u h8i= V2u n= i;y ph2n t'ch !0c !i( cu to c c<t 3"ng ngi th'ch nghi v#i chc nlng c n/ V2u s= i;y ph2n t'ch !0c !i( cu to c :ng chi trn th'ch nghi v#i chc nlng 3d ?@ng c)ng c@ l o !<ng V2u a= i;y ph2n t'ch !0c !i( cu to c :ng chi ?#i th'ch nghi v#i chc nlng ch"ng ! vn !<ng V2u o= i;y 3o 3nh !0c !i( cu to c :ng chi trn v#i :ng chi ?#i V2u c= [X nhng hiu 1iCt v$ cu to c :ng h;y ph2n t'ch 37 tiCn h/ c 1< :ng ngi 3o v#i !<ng vt

CHNG III& Hb C I. NHdNG XHI NIbM CHUNG V@ Hb C& cn

. V,7 ./} `R "%9" 4%i- %K "6 ./O-1 "6 .%W& 5 i& c !/ng v i trG qu n tr.ng trong 37 vn chuyn, th7c hi&n chc nlng 3inh 3,n, ?inh ?ng v 1iu th9 tnh c,( c con ngi th)ng qu 37 co rSt c* 5 Vd !<ng c l ?ng cd !<ng tiCn 1< nht c !<ng vt nn !<ng vt c/ nhi$u u thC 3o v#i th7c vt* 5 i& c cGn c/ qu trnh qu n tr.ng trong qu trnh ?inh ?ng c c th, nh c/ 37 co rSt h& c, c qu n h) hp vn chuyn %h' vo ph4i, t"ng th Vs r ngoi, cqu n tuKn hon (u !i %hDp c th* 5 i& c nghi$n nt thc ln, c/ th hp th@ cc cht ?inh ?ng cKn thiCt* 5 7 co rSt h& c giSp cho c qu n 1i tiCt t"ng cht c0n 1; r %h8i c th* 5 7 hot !<ng c h& c th7c hi&n qu trnh tr o !4i cht v gi,i ph/ng nlng lQng* 5 F"i v#i c I con ngi cGn th ( gi vo pht th nh* F,( 1,o hnh ?ng ngoi c c thA '. TG "%9" "6 `R "3" 4%(- %~ ./F& a) %(c .o"! c t[ong c th4: trong c th ngi gJ( c/ a loi c= c v2n, c trn v c ti(* a.1. % ;n: chiC( %h8ng os tr.ng lQng c th ngi trIng thnh, c ny hot !<ng thWo 37 !i$u %hin c h& thKn %inh v > (u"n con ngi* Mh2n t'ch c chSng t thy c/ nhi$u 3Qi hnh tr@ ?i, nR( ?.c thWo 1Dp c, ({i 3Qi c v2n ?i t"i ! %ho,ng nc c(* [rong cc c ?i, cc 3Qi c (<t !u n"i v#i g2n n !$u !"i ?i&n t7 ?o* [rong c ngDn chi$u ?i 3Qi c phN hQp v#i chi$u ?i c* Vhi$u ?y 3Qi c %ho,ng z p nck ((* 5 +{i 3Qi c l (<t h{n 1o, 1$ n0t ngoi 3Qi c c/ (<t (ng (8ng, (ng ny cu to 1Ii nhng 3Qi nh8 n"i cc 3Qi c li v#i nh u* }n trong (ng c/ t c hch v c cht, t c nR( trong nguyn 3inh cht thnh tXng 1/ ho0c r,i rc* +{i t c c/ !E 3ng, !E t"i 3Dp :Cp :Wn %m nh u, trong ({i 3Qi c v2n c/ rt nhi$u nh2n, nh n c/ hnh 1Ku ?@c hnh quW* [ cht ch'nh l phKn cht nguyn 3inh, (u 3Dc ph@ thu<c vo 3" lQng c cht, c c/ nhi$u c cht (u !8, 't c cht c/ (u trDng* [rong cht nguyn 3inh cGn ch cc ht 3Dc t", ht lipWt, ht glycogWn, cGn c/ ty th, l#i golgi* 5 +{i c gJ( hng nghn 3Qi c 3Dp :Cp 3ong 3ong v#i nh u* [rong ({i co cGn c/ nhi$u 3Qi thKn %inh* 5 Vc !u thKn %inh to thnh nhng c qu n th@ c,( * 5 Fu cu"i cNng c cc 3Qi thKn %inh c,( gic to thnh c qu n c,( gic* 5 VGn c/ !Ku tn cNng c h& thKn %inh gi o c,(* a.2 % t[n: [rong c th c trn chiC( (<t tH l& rt 't= phKn l#n c trn l thnh phKn cu to thnh cc tng, I ngi c trn nR( I "ng tiu h/ , "ng ngoi ?9ch cc tuyCn, "(g %h' qu,n, "ng ?6n !i v "ng 3inh ?@c* F<ng (ch, ti( (ch, (ch 1ch huyCt l#n nR( r,i rc trong cc t4 chc lin %Ct nR( ?#i ? , I (Dt, q nh tuyCn vS, tuyCn (J h)iA V trn cu to 1Rng nhng tC 1o, c trn ?i hnh 1St ch chi$u ?i bk 5 nkk(, !< ?y %ho,ng s 5 sk(* 5 [C 1o c trn ch (<t nh2n hnh trGn, 1Ku ?@c, ho0c c/ hnh ?ng nht !9nh* [rong nguyn 3inh cht c/ nhi$u 3Qi c nR( thWo chi$u ?.c tC 1o, nhng t ny ?o 37 ph2n ho nguyn 3inh cht* 5 Vc tC 1o c trn thng c@( li 1Rng 1/, cc 1/ !Qc 1 o 1Ii () lin %Ct* t 't %hi c/ nhng tC 1o c trn !n !<c* 5 [rong c trn c thnh tng c/ rt nhiu nhng thKn %inh gi o c,(, 37 co rSt c c trn ch( chp %h)ng thWo > (u"n c con ngi* a.#. % t!*: cu to nn qu, ti( ngi v !<ng vt, v$ cu to c ti( gi"ng c v2n, nhng !0c t'nh 3inh l' li %hc hn, c ti( co 1/p t7 !<ng nh c trn, %h)ng thWo > (u"n c con ngi* 5 V ti(= trong cc c, cc 3Qi %h)ng nR( ring rm ( l thnh tXng 1/, cc 3Qi c ph2n nhnh v n"i v#i nh u thnh hnh (ng l#i, nh2n nR( gi 3Qi c* [rong nguyn 3inh cht c/ nhi$u t c 3Dp :Cp thnh tXng 1/, cc t c c\ng c/ !E 3ng t"i gi"ng c v2n* " lQng c cht trong c ti( nhi$u hn c v2n, c/ ty th I %hDp ni trong c cht, chung qu nh 3Qi c c/ (<t (ng (8ng 1 o 1.c YtrX ch{ n"i s 3Qi cZ* 2. C%[-1 ZOH7 `R "3 .%W 4%3. j7-% %K "6& NguJn g"c h& c tX l ph4i gi Yh y trung ph4i 1Z* 5 ] c lng ti(= thnh c th !Qc to nn 1Ii c v2n v chi thnh !"t ?.c thWo c th* 5 ] !<ng vt c/ :ng 3"ng I cn, phKn c 1@ng ph2n ho thnh c c4, ng7c 1@ng !u)i* 5 [rong qu trnh pht 3inh chng loi I !<ng vt c/ vS, c (t ?Kn t'nh cht ph2n !"t, Yv6n cGn li (<t 3" c, c n"i lin (n g i !"t 3"ngZ, c lin 3n, c thng 1@ng* 5 7 pht trin c tron c th nh 3 u= l#p ph)i gi c cung ( ng v cung ph tng !; 1iCn !4i v pht trin 1Rng cc c I !Ku v I v i* [X l#p c gi c !"i cung hon !Cn cc c nh i, l#p ph)i gi c cs

!"i cung ( ng pht trin thnh c nft (0t* V ?#i ? , c4 v cc c nR( trn :ng (/ng* B#p ph)i gi c !"i cung ( ng tiCp thWo 1iCn thnh c h) hp 3. v ! i v i* 5 Vc c I th2n !Qc pht trimn trong gi i !on ph)i tX cc c I 1n c th* +{i tiCt c chi r phKn 1@ng v phKn lng 1iCn thnh cc c I phKn lng* 5 V chi !Qc pht trin tX phKn 1@ng c cc tiCt c I th2n, !Ku trn ph2n ho thnh h i l#p= l#p 1@ng v l#p lng* 5 ["c !< pht trin c h& c %h)ng !$u trong qu trnh pht trin c th, I trm 3 3inh chiC( so tr.ng lQng p q tu4i, tr.ng lQng c/ !t sr 5 q5 ns tu4i, t"c !< c pht trin nh nh lSc c th %ho,ng nr tu4i !t os tr.ng lQng* 5 7 pht trin c tXng nh/( c %h)ng !$u, 37 3inh trIng c cc nh/( c c\ng %h)ng !$u nh u, c ?i nh nh ch/ng %ho,ng na p nc tu4i* 5 [X ck trI !i h& c 1Dt !Ku thoi h/ , tr.ng lQng h c gi,( ?Kn* k. HV-% nH-1 `R .8- 107 "3" "6& a) %(c &h(! n!1*: 5 FKu trn c (<t c ngi t g.i l nguyn uP* 5 FKu ?#i c c g.i l 1( tn, thng trong s !Ku c, (<t !Ku cd !<ng !Qc v (<t !Ku %h)ng cd !<ng !Qc* u7 vo 37 3Dp :Cp c 3Qi c ngi t chi l( h i nh/(= Nh/( n= cc 3Qi 3Dp :Cp 3ong 3ong h y gKn 3ong 3ong v#i tr@c c* Nh/( s= cc 3Qi c 3Dp :Cp :in v#i tr@c c nh (<t chiCc l)ng* [n g.i= tn c ph@ thu<c vo hnh ?ngYc vu)ng, c t ( gic, c trGnAZ 5 Mh@ thu<c vo 3" 1/ c c Yc nhi !Ku, t ( !KuZ 5 Mh@ thu<cvo cu to 1n trong Yc 1n g2n, 1( (cZ 5 Mh@ thu<c vo v9 tr' c trong c th Yc thi ?ng, c ?#i v iZ 5 Mh@ thu<c vo ch{ 1( Yc c !Gn ch\(, c c gip, c gip (/ngZ 5 Mh@ thu<c vo h#ng !i Yc thng, c chfo, c ng ngZ* II. CC C THqN V C& Ngi t ph2n 1i&t c I th2n v c4 thnh h i loi c= c h'nh thcv c _?i c`* V ch'nh thc nR( 3t vo :ng tr@c, c ?i c pht trin I chi 3inh r * U Vc c I th2n v c4= . C3" "6 `-1 "G& 1) "3" `-1 a) 0hQ! c b/n cO: V 1( ? c4, c ?p (8ng, hnh ch nht, nR( ng ng ?#i ? c4* Nguyn uP= 1( vo t4 chc ?#i ? vNng :ng !Gn }( tn= 1( vo ? ?#i cR( 5 V c !Gn ch\(= l (<t c rt l#n nR( I 1n c4* nguyn uP= (<t phKn 1( vo :ng c Yt y cK(Z (<t phKn 1( vo !Ku trong :ng !Gn* }( tn= c chy chCch thWo h#ng tX tr#c r 3 u 1( vo (( ch\( v !ng cong ch\( trn* [c ?@ng= %fo !Ku r ph' 3 u, (<t 1n co l( qu y !Ku* 5 hh"i c 1c th ng nR( 32u I 1n c4, !Qc chi 1c th ng tr#c, gi , 3 u= Nguyn uP= 1( vo :ng (( ng ng cc !"t 3"ng c4 Vn p Vq* }( tn= vo tn trn :ng 3n y p yy* [c ?@ng = %fo nghing c<t 3"ng c4 v$ (<t 1n v ngng (0t ln* N2ng lJng ng7c ln* b) NhVng c GN! :ng *+ng: gJ( o c t V c p (/ng= nguyn uP, c 1( (0t 3 u t y cR( :ng c* }( tn, th2n :ng* [c ?@ng= h :ng (/ng* t V v i p (/ng= l (<t c nhi th2n= nguyn uP, 1( vo 1 trn :ng 1,* }( tn, vo :ng (/ng , 1n cnh c c (/ng* [c ?@ng= h :ng (/ng* t V c p gip= ng y ?#i c c (/ng* Nguyn uP, :ng c* }( tn, 1( vo 3@n gip* },o v& tuyCn gip* t V gip p (/ng= c ny tiCp t@c c c gip !Cn 3@n gip* c) NhVng c t[/n :ng *+ng: cc c ny to nn n$n (i&ng, cc c ch9u chi ph"i ?2ythKn %inh w, wy* t V nh9 th2n= l (<t c ?i 1( vo r;nh ch\( c :ng h( ?#i, g2n gi c 1( vo :ng (/ng* [c ?@ng n2ng :ng (/ng ln, h h( ?#i :u"ng* t c h( (/ng= c to nn n$n (i&ng ca

Nguyn uP= 1( vo !ng chfo h( (/ng* }( tn= vo :ng (/ng* [c ?@ng= h h( ?#i :u"ng, h y n2ng :ng (/ng ln tiCp thWo* t V tr2( (/ng= nguyn uP, 1( vo (( tr2( :ng thi ?ng* }( tn, vo :ng (/ng* [c ?@ng, %fo :ng(/ng ln trn v r 3 u* t V cR( (/ng= nguyn uP, 1( vo ? cR(* }( tn, vo :ng (/ng* [c ?@ng %fo :ng ln trn v r tr#c* G) NhVng c 8aub t[Nc c t 8Qng: l#p c 3 u, tr#c c<t 3"ng gJ(= t V thng l#n tr#c* t V thng 1f tr#c* t V c4 ?i [c ?@ng= g0p !Ku :u"ng ho0c %fo !Ku v$ (<t 1n* L) %(c c ;Rng g(y: I vNng ny c/ (<t %h"i c %h ?y, gJ( nhi$u c 3Dp :Cp thnh nhi$u l#p* [t c, cc c vNng /t !Qc chi l( a l#p Yl#p r<ng, 32u, gi Z t B#p 3 u gJ( cc c 3 u 5 V4 thng l#n 3 u= tc ?@ng l( ngSi !Ku 5 V4 thng 1f 3 u= l#p gi g n c 5 V chfo l#n 5 V chfo 1f t B#p gi gJ( cc c= [c ?@ng l( ngd !Ku 5 V r"i l#n 5 V r"i 1f 5 V g"i t B#p n)ng= c th ng

co

cc

cb

'. C3" "6 J `-1 .%T-& cq

a) %(c c c *3t .ng: t V th ng hnh t ( gic nR( ?#i ? phKn trn lng Nguyn uP= 1( @ chK( ngoi, !ng cong ch-( ngoi, ?2y chRng c4 3 u* }( tn= I g (u !<ng, :ng cnh t y [c ?@ng= %hfp cnh t y vo lng, n2ng th2n ln v n2ng :ng 3n %hi h) hp* t V tr(= hnh thoi nR( ?#i c th ng* Nguyn uP= 1( I cc (( g i c4 b, c)ng v cc (u g i ng7cn, ng7c o* }( tn= vo 1 :ng "ng 1, [c ?@ng= %fp :ng 1, ln trn v vo gi * t V n2ng 1, v i= B (<t c ?i* Nguyn uP= 1( vo cc (( ng ng c c4 n 5 c4 o* }( tn= vo go trn 1, v i*[c ?@ng n2ng 1, v i* t V rlng 1f 3 u trn= hnh t gic, (8ng, nR( ng ng ?#i c tr(* Nguyn uP= 1( vo phKn ?#i ?2y chRng c4 3 u, (u g i c4 q v ng7c n 5 ng7c a }( tn= vo (0t :ng 3n n p c [c ?@ng= %fo :ng 3n ln trn* t V rlng 1f 3 u ?#i= c hnh t gic, nR( ng ng ?#i c lng to* Nguyn uP= 1( vo (u g i ng7c nn p ns v [Bn p [Ba* }( tn= vo (0t ngoi :ng 3n nk p ns* [c ?@ng= %fo :ng 3n :u"ng* t B#p c 32u h y c thng th2n= B#p c ny gJ( nhi$u loi c= c lng ?i, c n ng v i, c cNng thDt lng, c lin g i, c lin (u ng ng* w9 tr' nR( ?.c s 1n c<t 3"ng* [c ?@ng= gi c<t 3"ng thng !ng h y l( nghing (<t 1n* b) %(c c ;Rng ngo!: cc c ny !Qc chi l( a l#p, l#p c r)ng Yc ng7cZ to, l#p c 3n, Yng7c 1f ?#i !Gn, c rlng tr#cZ, cc c lin 3n, t ( gic c v c honh* t V ng7c to= c nR( ph' trn v ngoi ng7c, th ( gi vo thnh tr#c h( nch* Nguyn uP= 1( vo :ng !Gn, :ng c, cc :ng n$n trn, v c2n c thng 1@ng* }( tn= c h#ng r h( nch vo g (u !<ng, cnh t y* [c ?@ng= %hfp cnh t y, :o ng t y vo trong, n2ng lJng ng7c* t V ng7c 1f= g)( a 1/ c nR( ng ng ?#i c l7c l#n* Nguyn uP= 1( vo cc :ng 3n a, o, c* }( tn= cc 1/ c ch@( li v 1( co (u qu* [c ?@ng= %fo :ng 1, :u"ng ?#i v r tr#c, %fo lJng ng7c ln* t V ?#i !Gn= c/ hnh thoi ?i, nR( ng ng ?#i :ng 3n !Gn* Nguyn uP= 1( vo :ng 3n y v 3@n y* }( tn= vo 1 :ng !Gn* [c ?@ng= h :ng !Gn :u"ng* t V rlng tr#c= gJ( nhi$u 1/* Nguyn uP= 1( vo n p nk }( tn= 1( vo 1 trong :ng 1,* [c ?@ng= %fo :ng 1, vo lJng ng7c t V lin 3n ngoi= cc c ny chiC( tt c, cc %ho,ng lin 3n, c 1( vo s 1 :ng 3n tX ch{ %h#p c 3n v#i (u ng ng !"t 3"ng !Cn !Ku 3@n 3n v tiCp t@c v$ ph' tr#c 1Ii (<t (,nh 3Qi* [c ?@ng= n2ng 3n ln Yco thI voZ* t V t ( gic c= Yh y c ng ng ng7cZ c thoi ho nR( 3 u :u"ng c* t V honh= !0c t'nh c !<ng vt c/ vS v ngi= c to nn vch ngln gi %hung ng7c v %hung 1@ng* V honh c/ ?ng n ci vG(, (8ng, ?p, gJ( phKn g2n I gi v phKn th9t :ung qu nh* t MhKn g2n v phKn th9t to nn c honh* [c ?@ng= l( tlng th t'ch lJng ng7c, l( gi,n th t'ch lJng ng7c, c/ tc ?@ng trong h) hp* c) %(c c ;Rng b9ng: gJ( nhng c ch'nh thc to nn thnh I 1@ng, gJ( c thng 1@ng, c thp, c vu)ng thDt lng, cc c r)ng Ychfo ngoi, chfo trong, ng ng 1@ngZ* t V thng 1@ng= nR( ?.c h i 1n !ng gi YtrDngZ tX 3@n 3n b,q,r !Cn 3@n %h#p hng, c chi l( a p c !"t 1Ii cc g2n* [c ?@ng= %fo lJng ng7c :'ch li v#i :ng chu g0p th2n (nh* cr

t V thp= thoi ho ho0c cGn li ?i t'ch* t V chfo 1@ng trong Yh y chfo 1fZ nR( ?#i c chfp 1@ng ngoi* Nguyn uP= 1( vo chu* }( tn= a :ng 3n cu"i, :ng hng* t V ng ng 1@ng Nguyn uP 1(( vo :ng 3n cu"i, (o :ng chu* }( tn= cc th# chy ng ng v 1( vo !ng trDng tiCt v#i c2n c ng ng !"i ?i&n, l( gp th2n v$ (<t 1n* t V vu)ng thDt lng= c to nn thnh 3-u I 1@ng* Nguyn uP= 1( vo (o :ng chu }( tn= %fo :ng 3n :u"ng ?#i, %fo c<t 3"ng r 3 u v ln*

cz

bk

bn

bs

ba

2. C3" "6 J #(+& 5 Vc c I !Ku !Qc chi thnh s nh/(= t Nh/( c nh i* t Nh/( c ? !Ku v (0t* a) %(c c nha!: gJ( o !"i c Yc thi ?ng, c cDn, c ch2n 1#( trong, c ch2n 1#( ngoiZ* t V thi ?ng= l c l#n nht c c nh i nR( trong h" thi ?ng* Nguyn uP= 1( vo h" thi ?ng }( tn= cc cQi c !i :u"ng 3 u gG ( p 1( vo (u vt [c ?@ng= n2ng h ln v r tr#c* t V ch2n 1#( trong= Nguyn uP= 1( vo h" ch2n 1#( }( tn= vo (0t trong g i h( ?#i* t V ch2n 1#( ngoi= Nguyn uP= 1( vo (<t phKn :ng thi ?ng (0t ?#i, (<t phKn 1( vo (0t ngoi ch2n 1#(* [c ?@ng= c, h i c cNng tc ?@ng 3 ! h( v$ h i 1n tri, ph,i, ph@ thu<c c 1n no co* b) %(c c b(* Ga <u ; *3t: gJ( cc nh/( c= c 1( qu nh (i&ng, c 1( qu nh (0t, c I (\i, c I 3. v c I qu nh t i* Vc c ny c/ tc ?@ng l( th hi&n tnh c,( Yc nft (0tZ* U V 1( qu nh (0t= YgJ( r cZ 5 V vGng (i&ng l c vGng 1 o qu nh l{ (i&ng, %hi c co l( cho l{ (i&ng nh8 li, th ( gi !<ng tc (St* 5 V (St= c 1( vo ( to nn thnh lp c %ho ng (i&ng Y:W( c (St l %o ?i c vGng (i&ngZ c/ tc ?@ng (St v nh i, tnh c,( %h/c ci* 5 V vng ()i ?#i= l (<t c (8ng !itX h( ?#i t#i ()i ?#i* [c ?@ng= %fo ()i ?#i :u"ng 1iu hi&n ?ng !i&u 3Q 3&t, tc gin, chC nho* 5 V t ( gic ()i= !i tX h( ?#i !Cn l{ g"c (i&ng* [c ?@ng= %fo l{ (i&ng :u"ng, 1iu hi&n ?ng !i&u 1uJn 1,, 1t 1nh, %hinh 1H* 5 V cR(= nR( ?#i c vNng ()i ?#i tX 1 huy&t rlng :ng h( ?#i !Cn ? I lJi cR(* [c ?@ng= n2ng ? cR(, nhln ? cR(, 1Eu ()i* 5 V ci= nR( ngoi c (St, c !i tX g/c (i&ng r h i 1n (* [c ?@ng= %fo (i&ng r h i 1n %hi ci* 5 V gG (= !i tX :ng gG ( !Cn g/c (i&ng* [c ?@ng= %fo g/c (i&ng ln trn v r h i 1n trong cd !<ng nhCch (fp* 5 V vng ()i trn= gJ( a 1/ c, tc ?@ng l n2ng ()i ln trn* U Vc c :ung qu nh 4 (Dt= 5 V vGng (Dt 1 o vGng qu nh 4 (Dt, c/ tc ?@ng %hfp (Dt* 5 V n2ng (' (Dt trn= c/ tc ?@ng n2ng (i* 5 V (y= l( ch u (y %hi tc gin* U V I (\i= gJ( o c= V ng ng (\i, c n#i (\i, c l v c thp c/ tc ?@ng l( r<ng hp v :ch (\i ln* U V I phKn 3.= c/ h i c t V trn= c 1 o phKn ch i :ng trn* [c ?@ng= l( nhln trn %hi 3uy nghE h y 1uJn 17c* t V ch-(= 1 o phKn ch i :ng ch-(, co gi,n !< nhln ? trn* U Vc c qu nh t i= V t i trn, c t i tr#c, t i 3 u, 1( 1n ngoi c thi ?ng v 1( vo ? *

bo

bc

k. C3" "6 "%7 ./8-& bb

Vhi l( vNng v i, cnh t y, cng v 1n t y* a) % ;Rng bE ;a!: gJ( b c [c ?@ng chung n"i chi trn vo v i th2n gJ( cc c 3 u= c t ( gic g i, c v i trn, c g i ?#i, c trGn 1f, c trGn l#n, c ?#i v i*

b) % c c(nh tay: LJ( cc c I phKn tr#c c t y bq

V nh9 !Ku cnh t y, c qu cnh t y, c cnh t y tr#c* V %hu 3 u cnh t y chH c/ n c l c t ( gic !Ku cnh t y*

br

bz

c) % c_ng tay: gJ( sk c chi l( a %hu v7c t hhu tr#c cng t y gJ( r c= Yc gp trGn, c g ng t y l#n, c ng ng t y 1f, c tr@ tr#c, c gp chung n)ng, c gp chung 3 u, c ?i gp ng/n ci, c 3p vu)ngZ* t hhu 3 u cng t y= gJ( r c Yc %huu, c tr@ 3 u, c ?u{i ring ng/n St, c ?u{i chung, c ?i ?ng ng/n ci, c ngDn ?u{i ng/n ci, c ?i ?u{i ng/n ci, c ?u{i ring ng/n tr8Z* t hhu ngoi cng t y gJ(= c ngd ?i, c qu y nht, c qu y s, c ngd ngDn*

qk

qn

G) % bn tay: chu l( 1 loi= c giun, c li !"t, c lJi ci v St* t Nhng c giun* t Nhng c lin c"t Ynhng lin c"t g n t y, nhng c lin c"t (u t yZ t Nhng c lJi ci v St gJ(= cc c ngDn ?ng ng/n ci, c ngDn gp ng/n ci, c !"t ng/n ci, c %hfp ng/n ci, nhng c lJi St, c g n t y 1, c ?ng ng/n St, c ngDn gp ng/n St, c !"i ng/n St*

l. C3" "6 "%7 n5p7& V chi ?#i gG( nhng c to %hom th'ch nghi gi cho c th !ng thng v vn chuyn chi l( o vNng* qs

a) % ;Rng ch`u ; ;Rng *ng: t wNng chu= vNng chu c/ (<t c l c thDt lng chu c/ tc ?@ng gp !Ni v :o y !Ni* t Nhng c vNng ()ng gJ( nk c chi l( h i l#p= 5 B#p ()ng gJ( c/ o c= c clng c2n !Ni, c ()ng l#n, c ()ng nh8 v c ()ng 1f* 5 B#p 32u gJ( b c= Yc thp, s c 3inh !)i, c 19t trong, c 19t ngoi, c vu)ng !NiZ*

b) % c R!: chi r cc %hu 3 u= t V tr#c !Ni c/ s c= c ( y, c t !Ku !Ni* t V 3 u !Ni= gJ( a c= c 1( g2n, c 1( (c, c nh9 !Ku !Ni* t V trong !Ni= gJ( %hu trong cng ch2n c/ c c= c lQt, l %hfp 1f, c %hfp nh8 v c %hfp l#n, c thng trong*

qa

qo

qc

c) % c_ng chn: c/ no c, nhng c rt to gJ( cc %hu nh 3 u= t hhu tr#c cng ch2n gJ( o c= Yc chy tr#c, c ?u{i chung, c (c 1 , c ?u)ic ring ng/n ciZ t hhu ngoi cng= c/ h i c Yc (c 1n ?i, c (c 1n ngDnZ t hhu 3 u cng ch2n gJ( r c chi l( s l#p, l#p n)ng gJ( c c Yc t ( gic !Ku cng ch2n, h ic 1Dp ch2n, n c ?fp, c g n ch2n ?y v c ?i gp ng/n ciZ

qb

G) %(c c c bn chn: cc c I 1n ch2n !Qc chi r nh 3 u= qq

V (u ch2n, c g n ch2n, trong c g n ch2n c/ a l#p= l#p n)ng gJ( a c Yc ngDn gp g n ch2n, c ?ng ng/n ch2n ci, c ?ng ng/n ch2n StZ* B#p gi gJ(= c giun v c vu)ng gp g n ch2n* B#p 3 u gJ(= c gp ngDn ng/n ci, c ngDn gp ng/n St, c %hfp ng/n ch2n ci, c !"i gp ng/n ch2n St*

qr

qz

V2u h8i= V2u n= [rnh 1y !0c !i( cc c I vNng !Ku, c4, (0t V2u s= i;y trnh 1y !0c !i( cu to cc c I vNng th2n V2u a= i;y trnh 1y !0c !i( cu to cc c I t y Mh2n t'ch !0c !i( th'ch nghi c c t y v#i chc nlng cK( nD( v 3d ?@ng c)ng c@ l o !<ng* V2u o= [rnh 1y !0c !i( cu to cc c ch2n Mh2n t'ch !0c !i( th'ch nghi c c ch2n v#i chc nlng ch"ng ! v vn !<ng*

CHNG IV& Hb HD HP rk

I. NGHA CA C QUAN HD HP sI VI HMT eNG =sNG CA C TH& 5 Li c th v#i ()i trng :ung qu nh lu)n :,y r qu trnh tr o !4i %h', !/ l !i$u %i&n cKn thiCt cho hot !<ng 3"ng c c th* 5 hhi h) hp c th ly o:y tX ()i trng ngoi v !Qc (u ( ng t#i tC 1o c c th* :y th ( gi vo cc qu trnh ph2n huP cc cht hu c ! gi,i ph/ng nlng lQng cKn cho hot !<ng c th* 5 Nh qu trnh hot !<ng c c th c c qu n h) hp ( c th th,i r ngoi Vs* II. CU TM NG HD HP V PHI& CHC NNG 2) %u t"o ,ng h hp: !ng h) hp gJ(= :o ng (\i, phKn (\i hKu, th nh qu,n, %h' qu,n v phC qu,n* a.1. Hoang *]!: !Qc cu to 1Ii cc :ng, 3@n v !Qc l/t 1Ii l#p ni( (c c/ nhi$u ( o (ch, thnh ngoi :o ng (\i c/ :ng h( trn, :ng %h-u ci, (u ch2n 1#(, trn c %h"i 1n c :ng 3ng, I ?#i c/ cc :ng :oln* 5 [hnh trn= to 1Ii cc :ng (\i I tr#c v (;nh c :ng 3ng I gi , ph' 3 u l (0t ?#i c th2n :ng 1#(* 5 [hnh ?#i= ?o (;nh ng ng c :ng %h-u ci v (( %h-u ci c :ng h( trn to nn* 5 To ng (\i !Qc chi l( h i h" (\i I s 1n 1Ii r;nh (\i ?o :ng l (' v (,nh :ng thng c :ng 3ng ghfp li* 5 Vc h" (\i th)ng v#i nhi$u :o ng Y:o ng h( trn, :o ng 1#(, :o ng 3ng, :o ng trnZ* Vc thnh c h" (\i v cc :o ng !$u c/ ni( (c, ni( (c :o ng (\i c/ nhi$u ( o (ch v phKn l#n c/ ph 1iu 1 l)ng, c/ tC 1o hnh chfn v tuyCn tiCt cht nhKy, ni( (c lu)n lu)n -(*

rn

rs

ra

ro

a.2. Thanh duEn: 5 w9 tr' th nh qu,n nR( gi c/ tr#c hKu, ng ng v#i !"t c4 Y3"ngZ yw p wy, phKn trn !Qc trWo vo :ng (/ng, ?#i n"i v#i %h' qu,n* 5 Vu to th nh qu,n gJ( cc 3@n lin %Ct v#i nh u, nh cc ?2y chRng v cc c, !/ l cc 3@n= t @n gip= l (<t 3@n l#n nht, hnh ?ng gi"ng (<t quyn vI Y3chZ (I, gy qu y v$ ph' tr#c l( thnh lJi I c4 n n ( thy r* @n gip n"i li$n v#i :ng (/ng 1Rng (ng gip (/ng, v 3@n nh6n 1Ii cc ?2y chRng* t @n nh6n= l 3@n l#n th h i c th nh qu,n gi"ng (<t chiCc nh6n nR( ng ng, phKn vGng nh6n qu y r tr#c, (0t nh6n qu y r 3 u, I (0t 3 u c/ h i ?i&n %h#p ! %h#p v#i h i 3@n phu I h i 1n c/ h i ?i&n %h#p ! %h#p v#i h i 3Xng 1f c 3@n gip* ] 1 ?#i 3@n nh6n n"i v#i %h' qu,n 1Ii ?2y chRng nh6n %h' qu,n* t @n phu= gJ( h i 3@n hnh thp 1f, !y thp "p vo 3@n nh6n, ph' tr#c !y 3@n phu c/ (( th nh 2( ! (Dc ?2y th nh 2(, I 3 u v ngoi c/ (( c ! cc (Dc cc c vn !<ng 3@n phu* t @n th nh nhi&t= l (<t 3@n (8ng hnh l ?'nh vo g/c thi&t c 3@n gip, 3@n ny c/ tc ?@ng gi"ng nh nDp !y ln th nh qu,n* hhi t nu"t thc ln %h8i l.t vo th nh qu,n* 5 [h nh qu,n vn !<ng !Qc nh cc c n"i v#i :ng (/ng v c c gip* 5 Vc c th nh qu,n= c nh6n gip, c nh6n phu 1n v c ng ng nh6n phu 3 u, c th nh 2(, c li&u phu ng ng v chfo, c phu th nh thi&t, c gip th nh thi&t, c gip phu ?#i* t Vc c th ( gi vo 37 %hfp th nh ()n l c li&u phu ng ng chfo, c nh6n phu 1n v c gip phu ?#i* t Vc c (I th nh ()n gJ( cc c nh6n phu 3 u= 5 u2y th nh 2(= l cc ?2y chRng !i tX g/c thi&t c 3@n gip t#i (( th nh 2( c 3@n phu gJ( h i !)i, !)i th nh 2( trn v !)i th nh 2( ?#i= h i ?2y th nh 2( trn ch'nh l ?2y chRng gip phu trn, s ?2y th nh 2( ?#i ch'nh l ?2y chRng gip phu ?#i v (<t 1/ c n * uo !/ s ?2y ?#i ?y v gKn nh u hn* 5 hho,ng gi h i 1 c ?2y th nh g.i l th nh ()n* 5 hho,ng gi h i ?2y th nh 2( trn v ?#i I ({i 1n l 1uJng th nh 2( Y!i t'ch tr th nh 2(Z* 5 u2y th nh 2( ?#i g.i l ?2y tht, ?2y th nh 2( trn g.i l ?2y gi, Y?2y thIZ*

rc

a.#. 0h6 duEn ; ph duEn: a.#.1. 0h6 duEn: rb

w9 tr' tiCp n"i v#i th nh qu,n, ?#i n"i v#i phC qu,n ?i %ho,ng ns c( Yng ng I trn v#i !"t c4 wy, wyy ?#i yw !"t 3"ng ng7cZ t Vu to= LJ( nb p sk vGng 3@n %h)ng hon ton chJng ln nh u= ph' 3 u c vGng 3@n !Qc cu to 1Rng (ng lin %Ct, tiCt ?i&n ng ng c %h' qu,n c/ hnh ch u* Vc vGng 3@n !Qc n"i v#i nh u 1Rng cc ?2y chRng ?ng vGng, nh vy %h' qu,n ( ng t'nh linh !<ng !n hJi* t +0t trong %h' qu,n !Qc 1 o 1.c 1Ii l#p ni( (c c/ nhi$u ti( ( o ! c,n 1@i* a.#.2. %(c ph duEn: LJ( h i phC qu,n ph,i v tri Vu to= phC qu,n tng t7 %h' qu,n, l cc vGng 3@n %h)ng hon ton,37 ph2n chi s phC qu,n %h)ng !"i :ng* MhC qu,n ph,i ngDn hn !i thWo h#ng ng ng, phC qu,n tri ?i hn !i chCch :u"ng ?#i r ngoi* u !/ cc phC qu,n ph,i chi thnh a phC qu,n thu, phC qu,n tri chi thnh s phC qu,n thu !i vo cc thu ph4i, cc phC qu,n thu chi tiCp thnh cc tiu phC qu,n, cu to thnh c tiu phC qu,n v phC qu,n thu %hc v#i %h' qu,n v phC qu,n l vGng 3@n !Ky*

rq

b) 5hO!: rr

b.1. eK t[6 hnh G"ng ngo! ca phO!: 5 Mh4i nR( trong lJng ng7c gJ( h i l chiC( oc th t'ch lJng ng7c,%ho ng gi h i l ph4i g.i l trung tht* 5 inh ?ng= ph4i gi"ng (<t hnh n/n, ({i l ph4i gJ(= (0t ngoi, (0t trong, n$n ph4i, !Hnh ph4i, cc 1 tr#c, 1 3 u* +0t ngoi p vo thnh c lJng ng7c* +{i ph4i= ph4i ph,i chi 1Rng a thu ph4i tri chi 1Rng s thu +0t ngoi c ph4i c/ r;nh nh8 I phKn !Hnh r;nh !<ng (ch ?#i !Gn, c/ cc n 3n* +0t trong c ph4i h y (0t trung tht h#ng v$ trung tht, (0t 1n ny lin qu n v#i Yth7c qu,n !<ng (ch ch I trung tht 3 u, v#i ti( I trung tht tr#cZ* +0t trong c/ ch{ l( g.i l r"n ph4i c/ cu"ng ph4i !i vo* 5 N$n ph4i r<ng v h( u"n cong thWo c honh* 5 FHnh ph4i trGn, !Hnh ph,i c o hn !Hnh tri* 5 }I tr#c c ph4i 3Dc v ngDn, 1 3 u trGn v ?i* uung t'ch c ph4i %hi h't vo 32u lWn t#i ckkk (l, ?ung t'ch 3"ng akkk p ackk (l* +u 3Dc ph4i I 1o th i l (u hJng 3inh= (u hJng nht Ngi l#n= (u trDng :(* Ngi gi= (u !Wn :(* b.2. %u t"o t[ong ca phO!: ph4i l tp hQp cc thu ph4i nh8, ({i thu ph4i nh8 c/ ?ng %h"i hnh thp 1f, th t'ch trung 1nh l n c(a* hhi tiu thu ph4i nh8 l phC qu,n thu nh8, cc nhnh !<ng (ch tEnh (ch v thKn %inh I trong thu nh8, phC qu,n thu nh8 li ph2n nhnh thnh cc phC qu,n nh8 c/ !ng %'nh rt nh8 Ynnk ((Z, tn cNng 1Ii cc phC qu,n cNng* [X ti$n !Hnh c phC qu,n cNng to, r nhi$u thu phu, cc thu phu lin h& 1Ii v#i tin !Hnh 1Ii cc "ng ?6n tiu ph4i* [hnh c cc thu phu !Qc cu to 1Ii cc tSi 1f nh t4 ong g.i l tSi ph4iYphC n ngZ c/ !ng %'nh k,n p k,s (( ch %h' Y3" lQng tSi ph4i o p ckk tri&uZ, 1$ n0t ph4i bk p nsk (s* [Si ph4i c/ cu to 1Ii (<t (ng (8ng ch nhi$u 3i !n hJi, 1n ngoi !Qc 1 o 1Rng l#i ( o qu,n, (0t trong c tSi ph4i !Qc 1 o 1Ii (<t l#p tC 1o 1iu 1 ?p c/ %h, nlng th7c 1o* Ngoi cNng ph4i !Qc 1 o 1Ii (ng ph4i, c/ h i l#p= l tng v l thnh, l tng 1 o ph4i v ?'nh ch0t vo ph4i, l thnh l/t (0t trong c lJng ng7c gi h i l c/ :o ng, p l7c 2(*

rz

zk

zn

zs

V2u h8i= V2u n= [rnh 1y !0c !i( cu to c cc c qu n trong !ng ?6n %h' Mh2n t'ch 37 th'ch nghi gi cu to v chc nlng c n/ V2u s= Mh2n t'ch !0c !i( cu to c ph4i th'ch nghi v#i chc nlng tr o ?4i %h'

CHNG V& Hb TIU HM I. I CNG V@ C QUAN TIU HM& za

. =6 Z5F" ` "N+ .HO a-1 .78+ %O3& w$ (0t gi,i ph-u, c qu n tiu ho !Qc cu to rt phc tp ?o ,nh hIng ch thc ln ( c th !Gi h8i con ngi l (<t !<ng vt h4n th7c, ln nhi$u loi thc ln %hc nh u, ?o !/ cu to c qu n tiu ho %h)ng hon ton v#i (<t loi thc ln* +{i phKn "ng tiu ho th ( gi vo (<t trong nhng (0t tiu ho %hc nh u c thc ln* uo !/ hnh ?ng cu to c\ng %h)ng !Jng nht trong ton 1< "ng tiu ho* 7 tiu ho c h.c ch yCu tiCn hnh ti :o ng (i&ng, tt c, phKn cGn li l (<t "ng r{ng gJ( nhi$u phKn= hKu, th7c qu,n, ? ?y, ru<t non, ru<t gi* [hnh 1n c "ng tiu ho !Qc cu to 1Ii nhi$u l#p= 5 B#p ni( (c= th7c hi&n ?#i chc nlng tiu ho v hp th@, c/ cu to phc tp, l#p ny c/ nguJn g"c n<i 1 l#p ni( (c c/ th c/ (<t l#p ho0c nhi$u l#p tC 1o 1iu 1, c/ nhi$u tuyCn tiCt ?9ch nhKy ho0c ?9ch tiu h/ * 5 B#p ?#i ni( (c= nR( 3t ni( (c, gJ( cc ph n, (ng l#i ( o (ch, (ch 1ch huyCt v ?2y thKn %inh nR( trong t4 chc lin %Ct th * B#p ny c/ %h, nlng ?i !<ng* 5 B#p c !,( 1,o 37 co 1/p v vn chuyn thc ln gJ( s l#p c trn= c vGng I trong v c ?.c I ngoi* 5 B#p th nh (c= c/ chc nlng 1,o v&, 1 o 1.c ph' ngoi, l#p (ng ?o trung ph)i to r Y1 o 1.c ? ?y ru<tZ cGn I th7c qu,n th !Qc 1 o 1Rng (ng lin %Ct* '. H7 "56-1 ` )-rNMv .78+ %O3& Vc ?9ch tiu ho ?o cc tuyCn c "ng tiu h/ tiCt= gJ( n#c v h{n hQp cht hu c l6n (u"i, thnh phKn qu n tr.ng nht c ?9ch tiu ho l (Wn* +Wn ?o cc tC 1o 3"ng c cc tuyCn tiu ho to thnh v %hi cc tC 1o y chCt th c\ng ngng 3,n :ut* +Wn tiu ho c/ t c ?@ng ph2n ho protit, lipit, glu:it thnh cc thnh phKn !n gi,n ( c th c/ th hp th@ !Qc, ngi t chi l( 1 loi Ynh/(Z (Wn= Z g(il O Yph2n huP glu:it, tinh 1<tZ 1Z MrotW O Yph2n huP protit, l1u(inZ cZ Bip O Yph2n huP lipit, (Z t hhi c/ 37 th ( gi c (Wn, cc qu trnh ho h.c v"n %h)ng c/ (Wn c\ng 3 hon thnh nh nh hn ho0c ch( hn* t +Wn :Sc tc %h)ng nhng cho qu trnh ph2n t'ch ( c, qu trnh t4ng hQp* t +{i (Wn c/ tc ?@ng !0c trng, chH tc ?@ng ln (<t cht c/ thnh phKn ho h.c v cu to :c !9nh* t +Wn 19 ph2n huP nCu 19 !un n/ng* t +Wn tc ?@ng thWo !Sng quy lut trong ()i trng ph,n ng :c !9nh :it, %i$(, trung t'nh* [( !Qc quy lut tiCt n#c 1.t ?9ch v9, ?9ch tu v cc qu trnh chC 1iCn cc loi thc ln %hc nh u* II. C ICM CU TM CA CC C QUAN TIU HM& V qu n tiu ho gJ(= 5 ng tiu ho= gJ( (i&ng, hKu, th7c qu,n, ? ?y, ru<t non, ru<t gi* 5 [uyCn tiu ho= tuyCn n#c 1.t, tuyCn tu, tuyCn g n, tuyCn v9, tuyCn ru<t* . s-1 .78+ %O3& a) 0hoang *!1ng ; c(c c duan t[ong &hoang *!1ng: a.1. 0hoang *!1ng: l phKn !Ku c "ng tiu ho !Qc gi#i hn I ph' trn 1Ii vG( %h-u ci, ph' ?#i 1Ii cc c (/ng h(, ph' 1n 1Ii h i (, ph' tr#c l ()i ph' 3 u th)ng v#i hKu* [rong :o ng (i&ng ch rlng, li, vG( %h-u ci v tuyCn hnh nh2n %h-u ci* a.2. %(c c duan t[ong :oang *!1ng: a.2.1. fgng: Vu to rlng= phKn ch'nh Yc 3IZ c rlng !Qc cu to 1Rng (<t cht gi"ng :ng g.i l ng rlng v !Qc 1 o ngoi 1Rng (Wn rlng, ng rlng ?o l ph)i gi to nn, (Wn ?o l ph)i ngoi to thnh* +{i rlng gJ( = c/ vnh rlng I ngoi l{ huy&t, ch2n rlng nR( trong l{ huy&t* V4 rlng n"i gi vnh v#i ch2n rlng* MhKn vnh rlng= !Qc cu to 1Rng ng rlng, (0t ngoi 1.c 1Rng cht (Wn Y(Wn rlngZ* 5 ] gi rlng l :o ng rlng trong !/ c/ tuP rlng, cc (ch (u v thKn %inh, I ch2n rlng 1.c 1Rng :i (lng* 5 [hnh phKn ho h.c c ng rlng v :i (lng= tng t7 :ng nhng ch nhi$u photph t c n:i, (Wn rlng c/ tX zq cht v) c, a cht hu c* +Wn rlng cng* zo

a.2.2. hi!: Bi l (<t c qu n !Qc to nn 1Ii nq c Yn c v r !)i cZ v (<t vch !ng ?.c, 1 o ngoi 1Rng l#p ni( (c (8ng trong !/ c/ rt nhi$u (ch (u v thKn %inh* Bi l( nhi&( v@ chuyn thc ln, cGn l c qu n v9 gic, pht 2(* inh ?ng c/ hnh tri :o n chi l( a phKn= !Ku li, th2n li v !y li, !y li !'nh vo :ng (/ng v 3@n th nh thi&t YnDp th nh qu,nZ* +0t trn li c/ nhi$u nhS th9t Yg i liZ gJ( o loi= nhS hnh t, nhS hnh n(, nhS hnh !i, nhS hnh l* V/ tc ?@ng thu nhn c,( gic, :Sc gic, v9 gic* Bi vn !<ng !Qc ?o nhi$u c chi l( h i nh/( 5 Nhng c vn !<ng li YcK(, (/ng, tr2( liZ 5 Nhng c ch'nh nR( 1n trong li l cc th# c chy ?.c,ng ng, !ng*

zc

zb

zq

zr

b) %u t"o h<u ; thPc duEn: b.1. %u t"o h<u: iKu l (<t "ng ?i !< ns c( nR( I (0t tr#c !"t 3"ng c4, !i tX n$n 3. t#i !"t c4* wy l ng; o gi !ng h) hp v !ng tiu ho* Nhi&( v@= ?6n thc ln vo th7c qu,n v ?6n %h)ng %h' qu th nh qu,n vo %h' qu,n vo ph4i* Vu to ngoi c hKu chi l( a phKn= (\i hKu, (i&ng hKu, th nh qu,n hKu* iKu l (<t ci "ng c/ cu to thnh nh 3 u= 5 B#p ni( (c= nR( trong cNng* 5 B#p 3Qi hKu= c2n hKu trong 5 Nhng c %hfp v c n2ng hKu 5 Ngoi l c2n hKu ngoiYcn qu nh hKuZ

b.2. ThPc duEn: w9 tr' cu to ngoi= l (<t "ng ?i scc( trn tiCp hKu Yng ng v#i !"t 3"ng c4 wyZ, !Ku ?#i n"i v#i ? ?y I ng ng !"t 3"ng ng7c TyZ, nR( 3t c<t 3"ng, 3 u th nh qu,n v %h' qu,n* hhi vo :o ng ng7c lSc !Ku nR( 3 u cung !<ng (ch ch, 3 u chuyn r tr#c tX ph,i qu tri, 1Dt chfo qu i !<ng (ch ch* zz

[hnh th7c qu,n cu to o l#p= t [rong cNng l#p niW( (c t?#i ni( (c* t B#p c* t B#p lin %Ct !n hJi* B#p ni( (c gJ( nhng tC 1o 1iu 1 ?p nhi$u tKng, l#p ?#i ni( (c rt pht trin* [rong !/ ch nhi$u tuyCn ni( (c nh8, (ch (u, cc 3Qi c trn 1f v rt nhi$u 3Qi !n hJi* 5 B#p c !,( 1,o t'nh cng cho th7c qu,n, cu to %h)ng !Jng nht= na trn l cu to c v2n, sa ?#i cu to 1Rng c trn* MhKn ?#i 3Qi c 3Dp :Cp thnh s l#p= l#p c vGng I trong v c ?.c I ngoi* B#p ngoi cNng, l#p lin %Ct !n hJi, gDn th7c qu,n v#i cc c qu n :ung qu nh* Vh{ th7c qu,n !4 vo ? ?y g.i l t2( v9*

nkk

nkn