Se reaza con os mpementos y/o abores habtuaes en a zona, es prmorda verfcar
a ausenca de capas densfcadas subsuperfcamente (pso de arado) para en caso de exstr proceder a cnceado de potrero evtando as a acumuacn superfca de agua. Dado e grave probema que se presenta por a nvasn de as maezas es aconse|abe ncar e ao anteror e aboreo de sueo y reazando tratamentos mecncos y/o qumcos para cortar e cco de as maezas, dsmnur e stand de propguos de sueo y entrar a cutvo de herbas con una me|or stuacn por menor competenca de maezas. En os casos y zonas que sea convenente econmcamente se puede pensar en a apcacn de fertzacn con cama de poo con equpo "enguanadora". Es necesara a nveacn de a superfce, para permtr una correcta dstrbucn de agua de rego en os casos de rego por surco o manto o cuaquer otro sstema que neceste una buena nveacn, Incuso para os sstemas de rego que no prorzan e nveado, es convenente no de|ar superfces muy despare|as que favorezcan a acumuacn de agua, pues generan stuacones de encharcamento y excesva humedad que pueden favorecer a proferacn de enfermedades foares y/o radcuares, conducendo a deteroro de a cadad de matera a cosechar, o ncuso conducr a a muerte de as pantas por asfxa radcuar.. Una vez dsqueado, rastreado y nveado e sueo se debe reazar e marcado ya sea en pano o con aomado de a superfce para formar cameones segn e tpo de rego que se decda empear, Los surcos est dstancadas a 70 cm y 20 y 30 cm entre pantas. La densdad para un cutvo de tomo espao en fas es de 40000 a 50000 pantas/ha y en eras es de 130000 pantas/ha. En e caso de mpantar rzomas se ubcarn uno a contnuacn de otro. E romero dado su tamao y su crecmento arbustvo se pantean dstancas entre heras de 70 cm a 1,60 m y 50 cm entre pantas oscando a densdad entre 15000 y 20000 pantas/hectrea. Una vez fnazada a pantacn se reaza e prmer rego. La poca ms adecuada es e otoo, marzo, abr y mayo y en menor medda a prmavera, septembre-octubre. Segn os rganos de propagacn empeados. Rzomas o estoones: Para e caso de a produccn de mentas a partr de rzomas o estoones, a fnes de nverno, prncpos de prmavera, se extraen os msmos de pantas madres que no hayan estado atacadas por roya, se sacude a terra que posean y se procede a su seeccn, os estoones ve|os, secos, dbes o con sgnos de enfermedad se emnan. Se coocan uno a contnuacn de otro en e omo de as heras a una profunddad entre 5 y 8 cm., se cubre con terra que se comprme geramente con un rodo vano, observndose a os 45 das os brotes sobre a nea de pantacn, producndose a foracn a medados de enero (prmer corte) y e segundo corte a os 90 das (medados de abr) prevo a as headas. Desde e momento de a pantacn de os rzomas hasta a foracn pasarn aproxmadamente 180 das. Los de menta ngesa se pantan entre fnes de nverno y prncpos de prmavera, en ambos casos con buena humedad en e sueo. Los rzomas de menta |aponesa son pantados en |uo. Pantnes Una vez descazadas as pantas madres de menta, tomo, organo y estragn se procede a su dvsn en forma manua para obtener os pantnes que una vez tratados como se enunca en prrafos anterores se acondconan en ca|ones y se evan a a pantacn defntva. En e caso de as mentas a partr de transpante, a egada a foracn se producr a os 90 das. Ga|os enrazados o esque|es Los extremos apcaes enrazados son extrados cudadosamente y acondconados para su posteror mpantacn defntva. Sngh (1979) traba|ando con dstntos materaes de pantacn de menta entre eos extremos apcaes enrazados mostraron una sgnfcatva menor ncdenca de as enfermedades que afectan e sstema radcuar que os otros materaes de propagacn. Dvsn de matas E estragn, francs se mutpca correntemente, por dvsn de matas o ga|os de raz, que se pantan en otoo o prmavera en neas dstancadas a 50 o 70 cm. y a 30 cm. entre pantas o ben a 40 cm., o cua nos dar una densdad de pantacn entre 47000 y 63000 pantas por hectrea segn a dsposcn seecconada. En Espaa se recomenda sembrar, a 40-50 cm. entre heras y 30-40 cm. entre pantas es decr unas 70000 pantas por hectrea a momento de pantacn. En genera una vez seecconadas as pantas madres se extraen totamente y se dvden o ben se separan matas ms pequeas correspondentes a os taos perfrcos de as matas madres. Este mtodo es comn para e organo y e tomo. E traspante se debe reazar, de ser posbe, en das nubados, con sueos frescos y hmedos. Para proceder a a mpantacn se marcan prevamente os surcos y con posterordad se ubcan os pantnes a mano (dos personas entrenadas pantan 1/2 ha /da, con poca experenca se requeren por o menos 10 personas/ha/da). La profunddad de pantacn debe estar entre os 5 y 8 cm., se ubcan os propguos en uno de os costados de surco, para tapar e msmo se pasa e abresurco en a entrenea quedando por o tanto e surco sobreeevado y e entresurco ms profundo por donde, se envarn os regos correspondentes. Para a menta a poca ms recomendada es durante a prmavera, en agosto prncpos de septembre, para os rzomas o estoones y ms tardas para os pantnes pues se puede afectar e foa|e de as pntuas recn transpantadas ante a ocurrenca de headas tardas. La pantacn se puede reazar en forma manua, cuando se trata de superfces reducdas o con mquna transpantadora de hortazas para extensones de mayor mportanca, una transpantadora de hortazas mpanta 3000 pantnes/hora en ambos casos se deben sumnstrar regos a momento de transpante con posterordad segn necesdades. Labores culturales Contro de maezas: Se deben reazar abores que permtan controar as maezas ya sea a partr de uso de rastra rotatva, escardos, cutvadores, carpdas manuaes o ben e uso de herbcdas. En e caso de carpdas manuaes se recomenda reazar as msmas con una frecuenca ta que mantenga a as maezas por deba|o de nve de competenca. Se pueden reazar tambn dos o tres pasadas de escardos y/o cutvadores en os entresurcos que adems de controar as maezas, area e sueo e ncuso para ncorporar fertzantes en a tercer abor, En e caso de a menta no es convenente atrasar demasado esta tma abor pues se cortan y daan os rzomas. En as pantacones de ms de un ao se recomenda reazar podas de as pantas ya emergdas en e mes de agosto-septembre con e ob|eto de unformar e desenvovmento de cutvo que se presenta en forma rreguar; esta poda tene por ob|eto reactvar e cutvo restaurando una brotacn vgorosa y unforme y controar as maezas. La apcacn de rego vara en ntensdad y perodcdad sea e cutvo de cua se trate, a espece que mayores necesdades de rego presenta es a menta, sguendo en orden de mportanca e organo, tomo, estragn y os menores requermentos se presentan en e romero por ser una espece eosa que posee un sstema radcuar pvotante y con mayores posbdades de captacn de agua de os estratos nferores de sueo. En un panteo de produccn de secano, como podra ser a produccn de herbas, en a regn pampeana con un rgmen hdrco sohgro, se debe prever por o menos un rego a a pantacn y otro rego despus de corte de dcembre-enero, para ograr una buen rebrote y consecuente buen rendmento de cutvo. En zonas con escasas precptacones se debe reazar regos desde e msmo momento de a pantacn, y dentro de os prmeros, 15 das segn as condcones cmtcas mperantes, con posterordad, cada 4 5 das segn necesdades. E cutvo de menta no soporta escasez hdrca y muy especamente durante a prmer etapa de mpantacn donde se producen muertes de pantnes que de agudzarse e dfct, se producr a prdda tota de a pantacn. Una vez mpantado e cutvo a fata de agua ncdr negatvamente sobre e nmero de brotes por panta, a bomasa area tota y e rendmento en acete esenca y mento. En reacn a a supementacn hdrca a travs de rego, un traba|o desarroado por Hornok demostr que e mayor rendmento en matera verde (33 Tn/ha) y matera seca (10 Tn/ha) y e mayor contendo de acete esenca (1.6%) se obtenan rrgando e cutvo soamente en as etapas a saber: nco de brotacn, ramfcacn y formacn de botn fora. En menta |aponesa nterrumpendo a domnanca apca (despunte de a yema apca) a os 20, 40 y 60 das despus de a brotacn de cutvo demostraron que e despunte efectuado a os 40 das de a brotacn mostraba e mxmo ncremento de rendmento en matera verde (23 %) y acete esenca (27%) sobre e testgo (sn despuntar) (Sngh, 1986). Dada a gran capacdad que tene a menta de formar rzomas y estoones que a ao sguente ncrementarn a densdad de pantacn por encma de os vaores deseados, es comn reazar una tarea de raeo o entresaca de pantas. Para eo se pasa un mpemento, provsto de cuchas gratoras, que posee un ancho de abor de 80 cm. y que traba|a a una profunddad de 10 cm. extrayendo as pntuas, os rzomas y estoones ms superfcaes, Este mpemento se pasa surco por medo y tene por ob|eto reducr a pobacn de propguos a a mtad y a su vez renovar parcamente (50%) a pantacn. Fertilizacin La fertzacn es una prctca necesara en a produccn de estas especes dado e ato consumo que se produce dado que se cosecha toda a parte area y soo en agunos casos se repone a potrero os resduos de tra. En a argentna no exsten ensayos sobre a respuestas de estas especes a a fertzacn. En a teratura nternacona se ctan numerosos traba|os que se resumen a contnuacn. Fertilizacin Nitrogenada En ensayos con dstntas mentas se determn que apcando doss superores a os 100 Kg/ha de ntrgeno se reazaron ncrementos mportantes en e rendmento en matera verde y esenca, y e IAF. La doss econmca ptma fue de 167 kg/ha y 153 kg/ha de N obtenndose rendmentos en acete esenca de 190 kg/ha y 103 kg/ha para mentha arvenss y mentha pperta respectvamente. Khotar (1987) en a Inda demostr para a msma espece que a apcacn de ntrgeno genera pantas ms atas, de mayor peso fresco y rendmento de acete; apcando 200 kg./ha de ntrgeno os rndes acanzaron os 234 kg./ha de acete esenca. En Inda se reazaron ensayos a campo utzando urea granuada y recuberto ogrndose ncrementos sgnfcatvos en a atura de as pantas, a produccn de matera seca , e IAF, e contendo de acete esenca y e porcenta|e de mento. Se determn que una apcacn de 120 kg. de ntrgeno/ha produce un 20 % de ncremento en e contendo de mento obtenndose me|ores resutados con urea granuada (Ram, 1987). Con apcacones de 200 kg./ha de urea se obtuveron rendmentos de 25 y 26.9 Tn./ha de matera verde para arvenss y pperta respectvamente (Verma, 1983). Dstntos opnones concden en afrmar que as apcacones de ntrgeno deben ser partconadas, un e|empo de msmo puede ser coocar 1/3 a a pantacn, 1/3 a os 60 das y e tmo terco despus de prmer corte o ben partconara en cuartos y e tmo cuarto a os 60 das de prmer corte. Fertilizacin Fosforada En cuanto a a fertzacn fosforada, Kothar en Inda (1987), desarro ensayos con menta |aponesa utzando cuatro nvees de P ( 0; 17,5; 35 y 52,5 kg./ha ) en forma de superfosfato ms a apcacn generazada de 150 kg./ha de ntrgeno y 40 kg./ha de potaso para todos os tratamentos. La apcacn de fsforo se reaz: A voeo con ncorporacn, |unto a rzoma a 5 cm. de profunddad, a 5 cm, por deba|o de rzoma, a 5 cm. de profunddad y a 15 cm. a ambos ados de a nea de pantacn. Los resutados obtendos mostraron que a atura de as pantas se ncremento por a presenca de fsforo sn mostrar dferencas sgnfcatvas entre os dstntos nvees, obtenndose e mxmo vaor para a doss de 35 kg./ha, mostrando mayor sgnfcanca con a ubcacn profunda de fertzante. La reacn ho|a/tao dsmnuy con e aumento de as doss. E contendo de acete esenca no fue afectado sgnfcatvamente. En cuanto a os contendos de N, P y K en panta no sufreron modfcacn. La ubcacn de fertzante |unto con e rzoma do muy pobres resutados en reacn a a ubcacn a costado de a nea de sembra. E, mayor rendmento en acete esenca se obtuvo con a ubcacn profunda de fertzante y e contendo de mento en e acete esenca no mostr dferencas sgnfcatvas en as dstntas doss y mtodos empeados. En reacn a menta ngesa, Sngh (1980) nos manfesta "a apcacn de fsforo ncremento sgnfcatvamente a produccn de matera verde hasta doss de 40 kg de P205/ha" y en reacn a rendmento en acete manfesta "e mxmo contendo en acete esenca, 53.77 kg/ha se obtuvo con 120 kg./ha de msmo fertzante". Los tpos de fertzantes a utzarse, a poca de apcacn, as doss, etc. van a depender de as caracterstcas fsco-qumcas y de a fertdad de os sueos, en nuestro pas, se fertza con urea y/o sufato de amono segn necesdades y en cuanto a a apcacn as doss, a utzar se partconan, como ya fuera menconado, en tercos, a segundo ao se cooca e prmer terco a nco de rebrote (septembre -octubre), e otro terco en novembre y e tercero despus de ''prmer" corte. Organo La fertzacn es -ndspensabe para obtener buenos rendmentos, os productos y as doss van a depender de os resutados de os anss qumcos reazados a sueo. En Catamarca se recomenda a apcacn de sufato de amono o urea a razn de 200 y 100 kg./ha respectvamente en os meses de, dcembre y marzo reazada despus de corte para evtar e quemado de foa|e. Estragn En Europa se recomenda a fertzacn, apcando en a etapa de preparacn de sueo entre 30 y 50 Tn de matera orgnca y anuamente se agrega ntrgeno, cdo fosfrco y potaso en doss de 75, 80 y 120 undades respectvamente, despus de cada corte se reazar una supementacn con 30 undades/ha de ntrato de ca. Otro autor cta que, e aporte de abono orgnco (300-400 kg/ha) y de eementos mneraes ntrgeno, fsforo y potaso (70 - 80 - 50 undades respectvamente) con un aporte adcona ntrgeno (30 a 40 undades) despus de tmo corte son fundamentaes para e ogro de buenas cosechas . Maghan recomenda 75 undades de ntrgeno, 60 de cdo fosfrco y 120 de potaso, esta puede ser competada con 30 undades de ntrgeno reazados despus de cada corte. Tomillo En Espaa se aconse|a a apcacn de 40 a 50 tn de estrco/ha. Las doss de fertzantes qumcos recomendadas oscan entre 75 y 80 undades de ntrgeno, 50 a 60 undades de cdo fosfrco y 100 a 120 undades de potasa. Tambn se cta e aporte de magneso y caco. ' Romero Muoz recomenda e aporte de 30 a 50 t/ha de estrco durante a preparacn de potrero. Las necesdades de nutrentes son de 60-80 Undades de ntrgeno y de cdo fosfrco y 80 a 100 undades de potasa. En todos os casos es recomendabe a reazacn de un anss de sueo que permta dentfcar os nutrentes que se encuentran defctaros recurrendo uego a a correcta supementacn mnera. La vda t de a mayora de estos cutvos osca entre os 3-4 aos dependendo de as condcones cmtcas edfcas e mane|o y a ocurrenca de adversdades. A partr de a en genera comenza a decnacn de a produccn concdendo con a aparcn frecuente de enfermedades, e ncremento de a presenca de agunas maezas de dfc contro como e cebon u otras maezas que no pueden ser combatdas con os agroqumcos empeados ncrementndose notoramente os costos por e empeo de mano de obra para e contro de as maezas dfces. En a menta ngesa a duracn de a pantacn puede ser de varos aos, ctndose casos de cutvos que han permanecdo sn renovar ms de 10 aos. No se han detectado regstros de duracn de una pantacn de romero. Plagas y enfermedades Tomillo En o referente a maezas como actvdad preva a a mpantacn de cutvo se debe dsmnur e estand de propguos de sueo ya sea a travs de a reazacn de abores mecncas as como a apcacn de herbcdas no seectvos como: e gfosato, paracuat, dcuat, etc. Los herbcdas recomendados ctados son: e mononurn 1,5 kg/ha; smazna a razn 0,7 a 1 kg/ha. En postemergenca se recomenda e usa de enac y terbac a razn de 1 kg/ha. Para e ogro de un me|or espectro de contro se puede mezcar smazna y terbac. Pagas anmaes: En e caso de tomo se reconocen ataques de hormgas que sueen atacar a as pantas ternas. Es frecuente detectar a presenca de un amaramento de as ho|as de agunas ramas debdo a ataque de nemtodes ftfagos, entre otros e Meodogyne hapa a nve radcuar, s e ataque es muy grande se produce a prdda tota de cutvo. Como contro de debe desnfectar e sueo de vvero, y reazar a mutpcacn vegetatva de pes sanos. Estragn francs E desmaazado puede ser manua o mecnco o ben con e uso de herbcdas. E mecnco se reaza con escardos. Las maezas pueden ser controadas qumcamente, me|or contro se ogr con metrbuzn (76%) con una doss de 1 a 1,2 kg,/ha para e prmer ao y 2 a 3,5 kg./ha para os restantes aos. Se puede apcar prevo a a brotacn o en doss reducdas, dos tercos antes de comenzo de brotacn y un terco despus de prmer corte. En prebrotacn de cutvo, otra aternatva es e uso de nurn en doss de 1 kg./ha de producto comerca reptndose a apcacn a fna de nverno en os sucesvos aos. Gquet durante e desarroo de sus ensayar en Franca apc prometrna en doss de 3 kg./ha en prepantacon y a ao sguente en prebrotacn apc 2 kg./ha de nurn y 2 kg./ha de prometrna. Con posterordad a prmer corte se puede utzar enac (Venzar) a razn de 1 kg./ha de -doss, comerca. Otros autores menconan e uso de mononurn, prometrna, trfurana, propzamda, etc. Ensayos conducdos por Bourdot en Nueva Zeanda utzando dstntos herbcdas y en dstntas doss, e me|or rendmento (4,5 Tn/ha) para a prmer cosecha fue obtendo con metrbuzn (0.6 kg./ha de p.p.a.), con doss superores no se vo afectado sgnfcatvamente n e rendmento n a supervvenca de as pantas. La smazna redu|o e rendmento en doss de 2 kg./ha en a segunda cosecha pues afect e vgor de as pantas aunque no as a supervvenca de as, msmas. Los herbcdas de a fama de as ureas susttudas: durn (4,8 kg./ha), metabentazurn (4,2 kg./ha), Inurn, y corbromurn no afectaron n a supervvenca de as pantas n e rendmento cuando fueron apcados en prebrotacn En e estado de reposo vegetatvo, s se produce avance de agunas maezas se puede apcar desecantes de contacto (paraquat, dcuat, etc) en doss de 2 a 4 ts/ha de producto comerca segn e nve de nvasn de as maezas (8) (9). En nverno es convenente cortar a parte area para e ogro de una me|or preservacn de a pantacn. La prncpa enfermedad es a roya de estragn, Puccna dracuncuna, que hace su aparcn en os meses de dcembre- enero favorecda por as eevadas temperaturas y a humedad mperante. Las pstuas ncan su aparcn en a base de as ramas accedendo a estratos superores en forma vruenta que de no ser tratado afecta a cadad de o cosechado y a prdda competa de segundo corte. Las uredosporas de coor anaran|ado se ubcan sobre as ho|as y as teeutosporas germnan dando os basodosporos que son os que se encuentran sobre e estragn. Se puede controar apcando productos a base de cobre. Como fungcdas, se recomendan, e propconazoe (Tt 25 EC) fungcda orgnco, sstmco preventvo y curatvo, de a fama qumca de os trazoes, en doss de 0,9 - 1 kg. de producto comerca a base de 25% de p.p.a., e dcobutrazo (no exste en nuestro pas) 1 - 1,2 kg./ha de producto comerca a base de 12,5 % de matera actva y e mancozeb en doss de 2 - 2,5 kg. Otro patgeno que se presenta en e estragn es a Dpoda dracuncu. Pagas Anmaes: Los franceses ctan sn especfcar e nombre centfco e ataque de un mcroepdptero prxmo a a fama de os Prados cuya arva ataca e cueo de a panta subendo por su nteror y provocando su marchtamento. Tambn se cta a presenca de nsecto Phaenus spumarus L. este profera desarrondose durante e verano, dando una baba banca que envueve os taos y protege a os nsectos de acconar de os nsectcdas (fenvaerato rnaaton). Nematodes: Denomnado, Meodogyne hapa ataca e sstema radcuar provocando un prematuro amaramento de as ho|as. En este caso resuta t suspender e cutvo durante agunos aos en dcho ote. Para evtar os resgos de contamnacn as pantas deben ser desnfectadas antes de su mpantacn. Mentas Las maezas no so compten con e cutvo por os nutrentes, agua y espaco fsco sno que tambn, a cosechar a menta, as maezas que convven con ea son evadas a proceso de destacn per|udcando a cadad de acete esenca y tambn contamnando a herba deshdratada. Un eevado grado de enmaezamento de cutvo provocar prddas totaes y en muchos casos a renovacn de a superfce pantada a fnazar e prmer ao de pantacn. La remocn de maezas a partr de os 15 das de a pantacn de os rzomas con ntervaos de 15 das no nuestra dferencas en os resutados con e tratamento de mantener bre de maezas e cutvo en forma permanente, Los tratamentos con ntervaos mayores a 45 das comenzan a mostrar una abrupta cada de os rendmentos en matera verde, acete esenca (tota y contendo porcentua) y a cadad de a msma. E ensayo mantenendo condcones bres de maezas hasta dstrtos perodos de cutvo demuestra que os rendmentos de matera verde y acete esenca aumentan a aumentar e perodo bre de maezas ndcando que por o menos este debe ubcarse por encma de os 90 das para obtener un rendmento aceptabe. Con respecto a a cadad, e contendo de mento no fue afectado por os dstntos grados de enmaezanento (Guat, 1979). En reacn a contro qumco de as maezas, e mxmo rnde de matera verde y acete esenca, tanto en menta arvenss como en menta pperta, se ogr mantenendo durante 105 das e cutvo bre de maezas, utzando os sguentes herbcdas: terbac pre-emergente (1,05 kg./ha) y propan post-emergente (1,75 kg./ha) (Sngh, 1982). En presembra es convenente apcar trfurana a razn de tres tros por hectrea compementando esta tarea con desmaezados manuaes. En Inda se pantaron retoos de M. arvenss en febrero de 1987, os tratamentos de contro de maezas que tuveron un me|or comportamento en cuanto a rendmento en herba y en kg.ha de acete esenca fueron aqueos que combnaban desherbe manua con a apcacn de herbcdas (0, 15 kg,/ha de fuazfop but y 0,5 kg./ha de stazna) en dstntos momentos y en todos os casos se apcaba a prncpos de otoo un desecante ( paraquat a razn. de 0, 14 a 0,4 kg.ha). No se regstraron resduos en as muestras de acete (Sngh, 1988|. Para e contro de maezas de ho|a ancha ( ortga, enredadera anua, qunoa, yuyo- coorado, verdoaga capqu, fumara, bosa de pastor, etc.) y gramneas (pasto de nverno, ray grass) se puede apcar prometrna, herbcda seectvo de preemergenca y post-emergenca, temprana, resdua y sstmco que pertenece a grupo de as traznas. La doss de apcacn es de 1600 grs de ppa/ha pudndose apcar en preemergenca con 250 a 300 Its de agua /ha en post-emergenca ncpente de maeza y cutvo 2 a 8 ho|as. Khosa (1985) experment e desempeo de tres doss ( 1, 2 y 3 ts/ha) de fuazfob- but en post-emergenca de menta |aponesa, repartdo en tres puverzacones guaes. E mayor efecto se encontr en e contro de Sorghum , haepenss y en menor medda en Cyperus rotundus y Cynodon dactyon, Tambn en M. arvenss, Kothar y Co (1985), testearon en pre-emergenca os herbcdas: Terbac, oxfuorfen, trfurana, pendmetan, Oxadazon y durn controando entre e 70 y 95% de a pobacn, de maezas. Resutados smares obtuveron Randhawa y Co.. en Inda (1982) a esparcr terbac, terbutryne, pendmetan o durn en doss de 0,75 kg.ha como premergente, sendo os resutados smares con e ogrado a travs de contro (desmaazado manua en 3 momentos de| cutvo). La apcacn de 1,25 kg./ha de atrazna, durn, motoxurn y metrbuzn fueron ftatxcos para e cutvo. E tratamento ms efectvo de contro de maezas que ncremento e contendo de acete esenca, e rendmento de herba y e porcenta|e de acete esenca fue con methabenthazurn en doss de 2 kg./ha de prncpo actvo en preemergenca. Tambn hubo efectvo contro con soproturn (2 kg. p.a./ha) y metoxurn (3 kg. pa/ha) como pre-emergente. (Sngh, 1982). Nagy (1986) cta e uso de numerosos herbcdas a a sada de nverno y antes de que se nce a brotacn de as mentas taes corno: prometrna a 50% en doss de 4.5 a 5 kg./ha, mononurn a 50% a razn de 3.5 a 4.5 kg./ha una combnacn de propzamda a 30% ms durn a 32% de 6 a 8 kg./ha y terbac a 80% a razn de 6 kg./ha, en pantacones recn ncadas a doss debe ser de 2 a 3 kg./ha. Todo o vsto con anterordad nos demuestra que exste un paquete tecnogco mportante para controar e desarroo de as maezas que no |ustfca de nnguna manera as prddas producdas por esta adversdad. Enfermedades La exstenca de enfermedades afecta e estado santaro de ambos cutvos y por o tanto reducen a produccn de matera verde y acete esenca. La enfermedad de mayor mportanca en a Argentna para ambas mentas es a roya (Puccna menthae pers) que, ataca a ho|as y tao!, se caracterza por a aparcn de pstuas amaras que uego oscurece a tonos marrones. Cuando e ataque es muy ntenso puede provocar a cada de as ho|as. E contro de esta enfermedad es dfc, en genera se recomenda adeantar a cosecha cuando se prev un ataque severo, agunos autores recomendan reazar tratamentos preventvos con dthane, Muoz recomenda tratamentos con Manch a razn de 2 kg./ha de producto comerca, Nagy (1986) consdera que os productos ms efcaces son e propconazo (25"/o) y dcobutrazo (12.51/o) a razn de 1 a 1.5 kg. en 700 a 800 Its de agua/ha a nco de a aparcn de a enfermedad. Agunos materaes de menta |aponesa de orgen sovtco poseen resstenca a roya en todas as razas pues una de as formas parentaes es una menta que es nmune a a roya. Menta Jaonesa Otro patgeno es Scerotum rofs que ataca as races acarreando una cada de ho|as con posteror muerte de as pantas. Para su combate se recomenda a desnfeccn de os rzomas con fungcdas en e momento prevo a a pantacn. En ensayos evados a cabo en a Inda por Sngh (1979) donde se ndcan porcenta|es de ncdenca de as enfermedades radcuares entre un 35 y'49 % en os casos de utzar como rgano de propagacn a os rzomas o pantones generados por dvsn de matas mentras que soo se regstran entre un 3 y 6 % en os casos de utzar ga|os enrazados, En La Pata se detect e ataque de odo (Erysphe cchoracearum prxmo a cosecha provocando a cada de as ho|as, e ataque fue mucho menor en M. pperta. Menta inglesa Enfermedades E marchtamento es, una enfermedad producda por un hongo (Vertcun sp), que se caracterza porque as ho|as se toman amaras, a panta crece con dfcutad y trmna por morr en poco tempo, especamente s e cma es seco, Ha causado grandes daos en cutvos de Estados Undos y hasta e presente no se han haado mtodos efcentes de contro. No se observ ataque en nuestro pas. La antracnoss es causada por e hongo Sphaceoma mendac, se caracterza por a aparcn de manchas, grses con bordes marrn-ro|zos en as ho|as |venes, que pueden extenderse a, os brotes, provocando a cada de as prmeras y a muertes de os segundos. E tzn de a menta provocado por Rhzoctona soan afecta seramente e foa|e, Bhardwa| y Garg (1986) pantearon a reacn exstente entre a ocurrenca de a enfermedad y e espacamento entre heras,. os resutados obtendos demostraron que e aumento en a dstanca entre heras provocaba una sgnfcatva dsmnucn de a ncdenca de a enfermedad, dado que, menores espacan-tento provocan una mayor densdad de foa|e, menor crcuacn de are y por ende mayores posbdades de presenca de agua bre ndspensabe para a germnacn de as esporas. A pesar de o anteror, estos autores pantean a necesdad de estabecer una soucn de compromso entre a dsmnucn de rendmento provocado por a ncdenca de a enfermedad y a producda por un mayor espacamento entre heras. Insectos: En ambas mentas e detect en Hungra e ataque de caros (Tetranychus urtcae) y as cotorrtas (Ccaddos), especamente en aos secos, debdo a a succn causan a cada de as ho|as, se cta como nsectcda a metdaton (40"/o) en doss de 1 a 2 kg. de ppa/ha, pudndose combnar a apcacn de nsectcda con a de fungcda (Nagy, 1986). En menta Pierita Son numerosos os nsectos que atacan a esta espece enumerndose entre eos a taadro de tao, gusanos cortadores, coepteros, cuyas arvas atacan as races, hormgas, bcho canasto, etc, que pueden causar daos en as ho|as o en os brotes ternos, egando en e caso de ataques ntensos a defoar a panta. E contro se reaza con a apcacn de nsectcdas permtdos, prevnendo a resduadad y oores o sabores que puderon conferr a a esenca. En Oregn se ha detectado e dao provocado por e epdptero Fumbotyus fumas (Guene) que se amenta de os rzomas de menta pperta atacando en os meses de agosto, septembre y prncpos de octubre causando a reduccn de stand de pantas en a prmavera sguente. Una de as pagas ms probemtcas es e Pugn angero o de a menta (Katenbachea menthae Schout), e msmo se ocaza en as races y puede provocar daos de mportanca especamente s e sueo es seco. Su hbto subterrneo hace que su contro sea dfc. No obstante eo se recomenda apcar daznon (1600-2300 gr. de ppa./ha), nsectcda organofosforado que acta por contacto, nhaacn e ngestn que se apca en e surco a momento de a pantacn. Como meddas preventvas se sta a rotacn, a seeccn de pantas sanas para a nueva pantacn y a desnfeccn de rzomas. Numerosas especes de nematodes fueron detectados en pantacones de peppermnt en Oregn (EEUU): Meodogye hapa Chtwood, Apheenchodes paretnus (Bastas) Stener, Paratyenchus macrophaus (de Man) Goodey y Longdotus eongatus (de Man) Thome Swanger. En 1960 fue detectado en cutvos de M. pperta en Indana e ataque de Pratyenchus penetrans (Cobb) Chtwood, pasando uego a Oregn sendo a e nematodes predomnante, e sndrome se caracterza por una crnca decnacn de cutvo, as pantas se tornan achaparradas y e foa|e ro|zo. Organo Se manfesta desde, e pce haca a base de a panta en forma de manchas foares que se ocazan prncpamente en as ho|as superores. En ataques severo La comundad de maezas es varabe segn a zona de cutvo, destacndose en mportanca as perennes como a grama (Cynodon dactyon) y e cebon (Cyperus sp.), ya que su presenca ocasona severos trastornos en e mane|o posteror de cutvo. Luego de a pantacn se debe mantener e terreno bre de maezas, no soo por a competenca que reazan por uz, agua y nutrentes sno tambn por a contamnacn que estas pueden reazar en e, matera a cosechar. E contro qumco se puede abordar apcando herbcdas no seectvos como e gfosato a razn de 2 a 3 kg./ha. antes de reazar a pantacn (Ratt, 1986), este herbcda es muy efectvo para controar todo tpo de maezas y muy especamente as perennes, con sstema radcuar profundo. De os herbcdas seectvos se puede ctar a a trfurana de presembra a razn de 1,2 a 2,4 t/ha segn e tpo de sueo. Controa un ampo espectro de maezas pero no es recomendabe en potreros que posean eevada nfestacn con crucferas. Rngueet (1994) recomenda como, pre- emergentes de maezas y cuando a panta de organo ya est arragada, aproxmadamente una semana despus de a pantacn, os herbcdas Pyrason ("Pyramn" a razn de 1 kg./ha, Otro herbcda tambn ctado es e enac ("Venzar" , 1 kg./ha (pre-emergente) que controa prncpamente maezas gramneas, a prometrna pre y postemergente) con doss de 1,5 kg/ha, controando maezas atfoadas. Para e tratamento de gramneas anuaes y perennes, Ratt (1 986) recomenda uso de prfenop (Hache Uno) a 35% a razn de 1,5 a 3 kg./ha aconse|ndose e agregado de un antevaporante (AN Pus) a razn de 250 a 500 cm3/ha. y coadyuvante (60 a 90 cm3/ ha). Otro herbcda sera e Fuazfop-but (Hache Uno Super) a 35% de ppa en doss de un tro de producto comerca por hectrea con guaes agregados. Con respecto a as enfermedades es ctado e ataque de tzn foar (Aternara at ernata) que s ben no se manfesta todos os aos es a enfermedad que revste ma yor mportanca, ya que s ben no se manfesta todos os aos es a enfe edad que revste mayor mportanca ya que determna e deteroro de producto. s se produce a muerte de a panta. La predsponen a sucesn de das uvosos, evada humedad y temperatura. E ataque de Phoma herbarum, Phoma sp., Aternara aterna a y Rhzoctona soan se ogro controar con a apc n de mancozeb en doss de 300 a 400 g/100 kg, de semas (Grzybowska, 1988) Den ro de a enfermedades fngcas que cta a teratura francesa podemos nombrar a Phythophthora cryptogea que produce necross a nve de cueo de a raz se caracterza por un mportante deteroro de as pantas, ramas secas y as h o|as presentan manchas amaras, marrones y negras, este hongo , se presenta en pr mavera en especa en sueos hmedos. y compactados. En verano, e odo causado por E rysphe gaeopsd produce manchas banquecnas sobre os taos y ho|as de as pantas enfermas. E organo puede ser atacado por una podredumbre debdo a desarroo de Botryts cner a y por Puccna rubsaamen. Para e caso de a me|orana se mencona a su vez e ataque de Puccna menthae, as como Septora organcoa var. |orana ambas afectan a sstema fotosnttco de as pantas (tepma, 1991). S on pocas as adversdades anmaes que determnan daos econmcos en e cutvo de organo. Se destaca a hormga negra comn (Acromyrmex und), su ataque es muy fr ecuente provocando daos en ho|as y taos ternos. E contro se puede reazar con cebos txcos o granuados y s e ote es destnado a a pantacn de organo prov ene de un campo natura es convenen reazar un tratamento de sueo en toda a extensn prevo a a pantacn. Durante a prmavera, puede aparecer e gusano barrenador de brote de organo (Patypt a spp.), e cua penetra por e extremo termna de brote formando ga eras, provocando marchtamento en e sector daado. H ta e momento no se han regstrado ataques severos que |ustfquen su contr o. Entre os nemtodos que causan daos se cta e ataque de Meodogyne sp y Nacob bus aberrans (tepma, 1992). En agunas zonas productoras de a Argentna, a presenca de generazada de nemtodes consttuye una sera mtante, para a produccn. Se han detectado ataques en materaes provenentes de Mendoza y de San Lus q ue s ben no se vsuazan os tpcos nudos, a anazar a terra que rodea a estos materaes y/o sus races se encontraron nemtodes. Los v rus ctados son e mosaco de a afafa (AMV) y de pepno (CMV) son descrptos sobre e organo estos vrus son transmtdos por os pugones provocan manchas am aras y bancas sobro as ho|as, deformacones y marchtamentos retardando e crecmento de as pantas (tepma, 1992). Eaborado a partr de matera pubcado por a Secretara de Agrcutura de Argentna. Autores: Ingeneras Agrnomas Ana Curon y Mara Garca. !ibliograf"a Arzo,O. 1995-1996. "Cartas Econmcas de Proyecto VESA". Nros.1 a 9. Proyecto de Vaorzacn Econmca de Sector Aromtco. Unn Europea-SAGyP. Arzo, 0. 1996 "E ntercambo Comerca y dagnstco de stuacn de os prncpaes cutvos aromtcos argentnos. PRODIP-INTA-SAGyP. Sere C. Nro. 1 3. Bnvn |. "E cutvo de organo en e Vae de Trasaserra". Mnstero de Agrcutura, Ganadera y Recursos Renovabes de a Pca. de Crdoba. Curon A. y Arzo 0. 1997. "Pantas aromtcas y rnedcnaes, : Umbeferas". Edtora Hemsfero Sur. Buenos Ares. Argentna. Curon A. y co. 1994. "Anss de mercado y tecnooga de produccn de menta". PRODIP - INTA - SAGYP. Sere B. Nro. 2. Gnes, M.A. 1992. "Manzana un cutvo no tradcona". Tess fna de a Lcencatura en Geografa. Depto. de Cencas Socaes, Unv. Nacona de Lu|n. IASCAV. Aos 1994 y 1997."Anuaro Estadstco de Exportacones e Importacones de Productos y Subproductos Vegetaes". INDEC, Aos 1988 a 1997. "Tabuados estadstcos Nomencatura-Pas de mportacones y Exportacones" SAIPA. Ao 4. "Dagnstco de Sector de Productos Aromtcos y Medcnaes de Orgen Natura". |ornadas y Taer ntegrador. Ed. SAIPA. SAGYP. Aos 1980 a 1997. "Estadstcas sobre superfce, produccn y rendmentos de cutvos aromtcos". Depto. de Yerba, T y Aromtcas-Dreccn de Produccones No Tradconaes.