rn tasarm, rnn kullan ile ilgili zelliklerini belirlemek ve bu zellikleri gsteren ilk rneini (prototipini) oluturmak zere yaplan

almalar belirtir.

 Sre tasarm ise rn veya rn oluturan

paralarn hangi tr retim sreci iinde, hangi donanm aralarndan geerek, nasl retileceini ortaya karan almalar kapsar. rn tasarmnda ne retilecek? sorusuna yant verirken, sre tasarm nasl retilecek? sorusunu yantlayan ve tesis tasarm asndan byk nem tayan ncl almalardr.

rn Tasarm Nedenleri
Yeni bir rnle yeni bir tesis veya iletme kurma durumu Eski rnn yaam seyri iinde ekonomik ypranmas sonucu sat gelirlerinde grlen gerilemenin karlanmas gerei Riskin eitli rnlere datlmas istei eitlendirme gereksinimi rn hattnn bu hatt oluturan rnlerin genellikle doyum ve d dnemlerinde bulunmalar durumunda- genletirilmesi gerei

 Sunu Dnemi: Bu dnem dou ve giri alt

dnemlerinden oluur. rnn fikir olarak k ve tasarmlanmasndan, deneme ve ilk retimlerinin yaplmasna kadar geen hazrlk sresi dou, rnn pazara ilk kndan satlarn hzla artt noktaya kadar geen sre de giri dnemidir. Sunu dneminde iletmenin amac pazarda yeni rn iin giderek artan bir istem yaratmaktr.

 Gelime Dnemi: Gelime dnemi satlarn hzla artt, bir yandan eski tketicilerin rn yeniden satn alrken ilk kez deneyen tketicilerin de giderek artt bir dnemdir.
Olgunluk Dnemi: Bu dnemin ilk balarnda satlar bymeyi srdrr; ancak tketicilerin yorulmas nedeniyle sat hacminde bir dzle

ulalr. Bu srada ok sayda rakip de piyasaya girmi, yarma balam ve karlar da dmtr.

 D Dnemi: rnn bu son yaam dneminde

yenilikler, tketicinin deien tercihleri, benzer rnlerin pazar doldurmas gibi nedenlerle rn ekiciliini yitirir; satlar dmeye balar.

rn yaam seyrini bilmenin nemini noktada zetlemek olanakldr:

Kurulu aamasnda rn, sre ve yerleim dzeni

tasarmlaryla ilgili alnacak kararlarda ve yaplacak seimlerde gz nnde bulundurulur. Yaam akna gre yeni rnlerin tasarlanarak gelitirilmesi ve bunlarn pazara srlerek sat gelirlerindeki dalgalanmalarn nlenmesi olanana kavuulur. letmenin iinde bulunduu dneme gre iletme politikalarn ve nlemlerini uygulamasna olanak verir.

rn mrn uzatmak iin baz stratejiler unlardr:

Tketicilerin rn daha ok kullanmalarn

zendirmek iin deiik beenilere yant veren rn trlerini retmek. rne eitli ilevler ekleyerek rnn kullanm alanlarn geniletmek. Pazarda genileyerek yeni tketiciler yaratmak. Bu strateji zellikle dsatmc iletmeler iin nemlidir. nk rnn iinde bulunduu aama pazardan pazara deiebilir. rnn ana hammaddesi iin yeni kullanm yeri bulmak.

rn Tasarm
rn tasarm (mamul dizayn), rnn kullan ile

ilgili zelliklerini belirlemek ve bu zellikleri gsteren ilk rneini (prototipini) oluturmak zere yaplan almalar belirtir. rn tasarm iki ana tasarm almasyla gerekleir: ilevsel ve retim tasarm. levsel tasarm, tketici ya da kullancnn istek ve gereksinimlerini gz nnde bulundurarak rnn kullanm asndan gsterecei yararl zellikleri belirlemek zere yaplan almalardr.

 retim tasarm, kullan zelliklerini en ekonomik

biimde yerine getirecek teknik gereklilikleri belirleyerek rnn ilk rneini oluturmak zere yaplan almalardr. retim tasarm almalarnn ktsn oluturan teknik belirlemeler aadakileri ierir: Malzeme listesi ve malzeme zellikleri Para listesi Paralara ilikin izimler ve toleranslar rnn ilk rnei

rn Tasarm Sreci
rn tasarm sreci u 7 aamadan oluur:
Yeni rn seeneklerinin gelitirilmesi rn deerlendirilmesi ve seimi n tasarm yaplmas Ayrntl tasarmn yaplmas (ilevsel, biim ve retim

tasarmlar) lk rnein yapm Testlerin yaplmas Tasarmn kesinletirilerek deneme retimi

Yeni rn Seeneklerinin Gelitirilmesi

rn tasarmnn bu ilk aamas Pazar asndan ekici

olabilecek ilgin rn fikirlerinin ortaya koyulduu aamadr. Geleneksel anlamdaki pazara hi sunulmam rn anlam artk terk edilmitir.Yeni rn fikir ve seenekleri balca u yaklamlardan birinin denenmesi yoluyla oluturulabilir:

 letme iin yeni olan, ancak sata sunulan pazarda

bilinen bir rn retme Var olan bir rn deiik byklk ve boyutlarda pazara sunma rnn fiziksel grnmn deitirme Var olan rnn ilevlerini geniletme, daraltma veya deitirme rn iin yeni paketleme ve ambalaj biimi kullanma Tmyle yepyeni bir rn ortaya karma

rn Deerlendirmesi ve Seimi
Ortaya kan yeni rn dncesinin Pazar

potansiyeli, ekonomik, finansal, hukuki ve teknik etkenlere gre olabilirliinin deerlendirildii ve uygun olan rnn seildii aamadr. lk olarak ift arlklandrma yntemiyle karlatrlarak zayf rn seeneklerinin elenmesi yoluna gidilir.

Yeni rn seeneklerinin deerlendirilmesinde kullanlabilecek ltlerden balca u ekilde sralanabilir:

Yeni rnn pazarnn bykl

Rakiplerin durumu ve pazar paylar Datm kanallarnn durumu Pazarlama ve reklam giderleri de iinde yeni rn

gelitirme toplam maliyeti Gereken sermaye ve sermayenin karlan biimi Gereken teknoloji durumu Malzeme kaynaklarnn fiyat ve bolluk ynnden durumu

Yeni rn seeneklerinin pazardaki baar ansn etkileyen be etkenin de yeni rn gelitirilmesi zamanlamasnda ve rn rn seeneklerinin deerlendirilmesinde gz nnde bulundurulmas

gerekir:

Ekonomik deiiklik (uzun srede daha ok kii araba

sahibi olabilir, ancak ksa srede benzin fiyatndaki art otomobil satlarn olumsuz etkileyebilir) Toplumsal ve demografik deiiklik (aile byklnn klmesi, ev ve araba byklk tercihlerine yansyabilir) Teknolojik deiiklik Politik deiiklik Pazar uygulamalar, pazarlama karm ve datm kanallarnda olas deiiklikler

n Tasarmn Yaplmas
Bu aama, seilen rnn ilevsel ve yapsal

zelliklerinin belirlendii aamadr. Ayrntl Tasarmn Yaplmas levsel Tasarm: Tketiciler tarafndan aranan yararllklar, ilevsel zellikleri ve kalite dzeyini karlayan bir rn yaratmaya ynelik ayrntl tasarm etkinliidir. levsel tasarmda gvenilirlik etmeni zerinde de durulmaldr. Gvenilirlik, belirli koullar altnda ve belirli bir zaman dilimi boyunca rn veya hizmetin amalanan ilevini srdrme olasl olarak tanmlanabilir ve 0 ile 1 arasnda deien bir deerdir.

 Biim Tasarm: Biim tasarm rnn estetik ve

grnmnn, biimsel zelliklerinin belirlenmesiyle ilgili ayrntl tasarm almasdr. retim tasarm: levsel ve biimsel zelliklerin (tasarmlarn) retilebilir bir rne dntrlmesiyle ilgili ayrntl tasarm almalardr.

 lk rnein Yapm
Testlerin Yaplmas Tasarmn Kesinletirilerek Deneme retimi Yaplmas

rn Tasarm Srecinin Baars ve ktlar

Bir rn tasarm srecinin baars u ltlerin

deerlendirilmesiyle llebilir: rn baarm (performans): rnn tketici gereksinimlerini ne lde karladn ler. Tasarm hz: rn pazara srmek iin gerekli sreyle llr. rn maliyeti Tasarm projesine ilikin giderler

 rn tasarmnn ktlar: rn tasarm sreci

sonunda rn ayrntl bir biimde gsteren mhendislik izimleri ve izimlerde grlmeyen yazl belirlemeler son biimini alr.

rn tasarm lkeleri

Tketici gereksinimlerine uygunluk ilkesi retime uygunluk ilkesi Malzeme ve paralarn uygunluu lkesi Yalnlatrma/basitletirme ilkesi Eldeki olanaklardan yararlanma ilkesi Standartlatrma ilkesi Uygun kalite ilkesi Kullanmda kolaylk ilkesi Gereksiz ilevlerden kanma ilkesi evrecilik ilkesi

rn tasarmn Etkileyen Etmenler

letme politikalar
Pazarlama Olanaklar rn zellikleri Ekonomik etmenler retim olanaklar

letme Politikalar
Ayn rnleri rakiplerden daha ucuza satma
Rakiplerden daha kaliteli mal retme Fiyata bakmakszn rn istenilen zaman ve nicelikte

tketiciye sunma Dier rnleri pahal satabilmek iin baz prestij rnlerde maliyetinin ok altnda sat fiyat uygulama Duyarl ve gvenilir rn retme Enflasyonist ortamda rn fiyatn genel fiyat artnn altnda tutma

Pazarlama Olanaklar
retilmesi dnlen rne olacak istem

Rakiplerin yerlemi bulunduu pazarda firmann

alabilecei pay stemin gelecek yllardaki durumu Yeni bir rne istem yaratabilme durumu Tketicinin, pazarda olan rnlerde arayp da bulamad zellikler Biim, kalite ve eit bakmndan istenenler

rn zellikleri
levsel zellikler:
rnn amac rnn grecei ana ilevler rnn grecei yardmc ilevler

Kullan zellikleri:
rnn ilk kurulma kolayl rnn altrlma kolayl rnn ayarlanma ve ilevler arasnda gei kolayl rnn yanl almalar nleme kolayl rnn bakm kolayl

 Dayankllk ve Gvenilirlik zellikleri: rnn altrlma mr rnn raf mr rnn hi bozulmadan altrlabilecei sre rnn bakm ve onarm dngs uzunluu rnn her istenildiinde ya da komutta alabilirlii rnn yanl altrma ve komutlara kar gvenlii

 Estetik zellikler: rnn boyutlar ve hacmi rnn arl rnn rengi rnn biimsel grnm ve ilevlere uyumluluu rnn komuta dme ve mekanizmalarnn grnm ve rne uyumu

 Ekonomik Etmenler: rnn retimi iin gerekli yatrm tutar Birim maliyet ne olaca ya da olmas gerektii Uygun grlen ya da beklenen kazan (kar) oran Yatrmn kendisini karlama sresi Beklenen sat fiyatnn pazardaki yarma karsndaki durumu rnn beklenen sat nicelii

 Malzeme zellikleri: Malzemenin maliyeti Malzemenin dayankll Malzemenin kolay ilenebilirlii Malzemenin rn ilevlerine uygunluu Malzemenin standartlara uygunluu Malzemenin fire ve skarta orannn dkl Malzemenin onarlabilirlii

 Sre ve Makine zellikleri:

Makinelerin istenilen ilemleri yapabilirlii Makinelerin ilemleri yapma duyarll (tolerans) Makinelerin ilemleri yapma hz (kapasitesi) Makinelerin ilemleri yapma maliyeti Makinelerin gerektirdii igc nitelii

 ilik zellikleri: Gereken igc nitelii Gereken igc deneyimi Gereken igc nicelii gcnn bulunabilirlii gcnn eitilebilirlii gcnn ek almaya ve vardiyalara uzunluu

Mteriye Ynelik Tasarm

Mterinin harcanabilir gelir dzeyinin ve kalite bilincinin

ykselmesi, rakip rnlerin oalmas mterileri seici klm; bu da iletmeleri, mterinin gereksinim ve beklentileri dorultusunda tasarm ve retime zorlamtr.
Sre Tasarm Bir iyeri/fabrika tasarmnda, rn tasarm almalar

srasnda rn tasarm sonular somutlamaya baladktan sonra bir yandan da bu almalara kout olarak sre tasarm almalarnn da balatlmas gerekir.

 Sre tasarm 4 aamal bir almay gerektirir:

Sre seimi rn zmlemeleri Donanm aralarnn seimi (mikro) sre tasarm

Sre Trleri
Dnm sreleri: Genelde hammaddeleri seri ve srekli

ilemlerden geirerek ilk maddeye dntren ve deitiren srelerdir. Biim verme (fabrikasyon) sreleri: Hammaddenin biimini deitiren ilemlerden oluan srelerdir. Kurgu (montaj) sreleri: Para ya da malzemelerin bir araya getirilmesi amacn tayan kaynak, lehiim, perin, vida skma yaptrma gibi birletirici ilelerden oluan srelerdir. Bitirme sreleri: Boyama, cilalama, kaplama, galvanizleme gibi rn evre koullarna kar korumay amalayan ilemler ve ambalajlama bu gruba girmekte olup finishing ilemleri diye bilinmektedir.

 Ulam ve tama sreleri: nsan, malzeme ve rnlerde

yer deiiklii yoluyla hizmet reten srelerdir. Depolama sreleri: Malzeme ve rnleri depolayarak zaman deiiklii yoluyla hizmet reten srelerdir. El(mlkiyet) deitirme sreleri: Para, rn ve malzemelerin mlkiyet deitirmesi yoluyla hizmet reten srelerdir. Durum deitirme sreleri: nsan, hayvan ve bitkilerde durum deiiklii yoluyla hizmet reten srelerdir Bro sreleri: Bilgi dntrme yoluyla hizmet reten srelerdir.

Sre Seimi
Yukarda aklanan sre trleri rnn doas gerei seim ilemi gerekmeden, rne bal olarak uygulanan retim sreleridir. Bunlar srekli sre, kesikli sre ve proje tr sretir.
Srekli sre, girdilerin kesintisiz olarak bir dizi ilemden geerek ktlara dnt tesis ve olanaklarn srekli olarak bir rn ya da rn

kmesine ayrmland sre trdr.

 nceki tasarm aamalarndan gelen bilgilere gre;

rn eidi azsa ya da benzer i akmna sahip birka rn

retilecekse rne olan istem ve dolaysyla retim nicelii baka rnlerin retimini gerektirmeyecek kadar ok ve srekliyse

Yksek sermaye/igc oran grlr. zel amal donatm aralar kullanlr. Donatm aralarnn baka iler iin esneklii azdr. Yar nitelikli igc altrlr. akm seri olup, ilete, boru oluk gibi deimez yollu devinim aralar kullanlr.

 Kesikli sre, bir rnn zel bir siparii veya srekli bir istemi karlamak zere belirli niceliklerdeki partiler halinde retildii sre trdr. retilecek rn eidi oksa, rnlere olan istemler az, dnemlik ya da ksa sreliyse kesikli sre trnn seilmesi uygun olur. Kesikli sre endstrilerinde; eitli rn,para ve ilerin yapm gerektiinden genel amal makineler kullanlr. Srekli srece gre daha dk sermaye/igc oran grlr. Donatm aralarnn baka iler iin esneklii yksektir. Nitelikli igc altrlr.

rn zmlemeleri
rn zmlemeleri/analizleri, rn oluturan

paralarn hangi srayla birletirileceini, her parann hangi ilem ve eylemlerden geeceini belirlemek zere yaplan almalardr. Sre zmlemelerini yapabilmek iin kurgu iziti (montaj emas), ilem sre iziti (operation process chart), i akm iziti (flow process chart) kullanlr.

Kurgu iziti
Kurgu iziti (montaj emas), rn ok sayda

paradan oluan karmak bir yap gsteriyorsa paralarn kurgu (montaj) srecine aklarn hangi paralarn altkurgu oluturduunu, kurguya giren hangi paralarn satn alndn gstermek bakmndan yardmc bir ara olarak kullanlr.

lem Sre iziti

Paralarn hangi ilemlerden geerek retileceini belirlemek iin kullanlr. lem sre iziti;
Her para zerinde yaplmas gereken ilemleri lemlerin srasn Kurgu ve para retim srasn Satn alnan ve retilen paralar arasndaki ilikiyi Karmak ve zen gerektiren paralar

Her parann retimi iin gereken alan gereksinmelerini

 Akm iziti
Paralarn, ilemlere ek olarak kontrol, tama (ulam)

depolama ve gecikme gibi hangi eylemlerden geerek retim srecini tamamlayacan gsteren bir izittir. Donanm Aralarnn Seimi Donanm aralarnn seimi sre tasarmnn 3. aamas olup rn zmlemeleri srasnda saptanan ilem ve tamalarn hangi tr donanm aralaryla gerekletirileceine karar verilmesi aamasdr. akm izgisindeki her ilem ve tama iin gerekli donanm aralar ayr ayr belirlenir. Bu belirlemede baaba analizinden yararlanlr.

 Tasarm
(mikro sre) tasarm, bir i duranda (istasyonunda) gerekletirilecek ilemin admlarna ayrlarak bu admlarn uygun biimde sralanmas ve standart zamanlarnn saptanmas aamasdr. Mikro sre tasarm, i tasarm ya da i dura tasarm adlaryla da belirtilir. duraklar arasnda zaman dengeleme (retim zinciri dengelemesi=bant dengeleme) sorunlarnn zm, i tasarm srasnda olur.

Sre Tasarmnn ktlar

Sre tasarm srasnda elde edilen bilgiler rota

izelgelerinde zetlenir. lemler izelgesi ve sre izelgesi adlaryla da belirtilen rota izelgesi, ilemleri ve ilemlerin yaplmas gereken sray, kullanlmas gereken donatm aralarn, para bana makine hazrlama ve ilemleme zamanlarn gsteren bir izelgedir.

Yaplsn-Alnsn Kararlarnn Verilmesi

Ekonomik ve ekonomik olmayan etkenlere

dayanlarak, rne ilikin paralardan her biri iin, iletmede mi retilecei yoksa satn m alnaca konusundaki deerlendirmelerin yapld almalar, yaplsn ya da alnsn kararlarnn verilmesi almalarn oluturur.