Ykleme, boaltma, ambarlama ve sevkiyat gibi malzeme iletimi fonksiyonlar iletmenin tipine ve ilemlerin trne gre deiebilir.

Bu amala, tama metodlar, ambarlama metodlar, ykleme ve boaltma teknii, eitli ambalajlama metotlarnn, tama tehizatnn vasflar, standartlar ve fizibiliteleri ile en uygun konteynerlerin seimi hususlarn nceden bilinmesi gerekir. Transport makinalarna ait bakm ve onarm politikas, hasar grmesine ait nlemler personel ve retim iin emniyet alanlarn eitimi, yeniliklerin takibi, maliyet etdleri ve maliyetin kontrolu metodlar, tama tezhizatna ait metod ve prosedrleri en gelimi eklini renmek ve sonuta bunlarla ilgili iletiim sistemi bilgilerin renilmesi gerekir. Ancak bunlar iletmenin tipine ve retimin trne baldr.

Malzeme Tama
alma koullar, alma metotlar, i organizasyonu, makina ve

tesisler, malzeme iletimi teknii ve bunlara ait aralar, retim, kontrol ve personel ynetimidir. Ancak bu faktrlerin hemen hepsinde malzeme iletiminin direkt etkisi vardr. Dolaysyla prodktiviteyi her yn ile etkileyen olay malzeme iletimidir.

Bir fabrika planlamas, ilemler bakmnda aadaki konular kapsar: 1) D transport imkanlar, 2) Teslim alma, boaltma, kontrol, ambarlama ilemleri, 3) malat ilemleri, 4) Yardmc ilemler, 5) Kalite kontrol ve muayeneleri, 6) Ambalaj ilemleri, 7) Ambarlama ilemleri, 8) Sevk ilemleri.

Malzeme Tama
Doru transport donanmnn seimi ve uygulanmas,

seilen ekipmann gvenilirlii ve performans ve alanlarn gvenlii, bir transport sisteminin tasarm ve iletilmesinde nemli rol oynar. Kolon genilii, tavan ykseklii, at yaps, zemin yk kapasitesi, hareket younluu gibi fabrikann yapsal karakteristikleri ve ekipmann tesis dzenine uyumu yaplacak seimi etkiler. dari adan ynetimin ncelikleri, yatrm maliyetleri, finansman yntemleri ve ekipman kullanacak ve bakmn yapacak personelin yeterlilii dikkate alnmaldr.

Malzeme Tama
malat operasyonlarnda retim maliyetleri, dolaysz

(deiken) masraflara doru orantl olarak deiir. Transport giderleri, sz konusu dolaysz masraflarn byk bir blmn oluturduundan doru ekipman seimi kritik nem tar. Teknik deerlendirmeye ilaveten ekonomik analiz ve alternatif sistemler arasnda karlatrma yaplmaldr. Seilen ekipman transport ileminde salayaca iyiletirmeler unlar olmaldr:

Malzeme Tama

Transport masraflarnn azalmas Gereksiz malzeme hareketinin elimine edilmesi Malzeme kontrolnn gelimesi Hzl ve kolay malzeme nakli Alan ve yer kullanmnn iyilemesi Malzeme aknn basitlemesi letme veriminin artmas Hasar ve firenin minimize edilmesi ortamnn daha gvenli hale gelmesi Ekipman ve fabrika karakteristikleri dikkate alnarak amaca en uygun alternatif belirlenir, mevcut sistemde sorunsuz alabileceinden emin olunduktan sonra iletmeye alnr.

Malzeme Tama
Endstri devrimlerinin yaplmasyla fabrika sistemlerinin

olumas insan gcnn ve kontrol olaylarnn makinalara intikalini salamas eskiden yetersiz olan tama srati ve malzeme iletimi iilii maliyeti ayarlamak nem kazanmtr. Malzeme iletimi birok endstride iilik maliyetinin en byk ve tek elemandr. Genellikle bir iletmedeki hareketlerin %80i tamaya ynelik, %20si de esas retime yneliktir. rnek olarak, bir elik ingot haddelenmesinde, bir haddeleme ilemine karlk 17 dier hareket toplam vardr. letmenin tmnde de retimi salayan hareketlerin onu hazrlayan hareketlere nazaran ancak %20 kadar bir miktar oluturmas dier hareketlerde yaplacak, rnein %10 kadar bir tasarrufun malzeme iletimi iin ekonomik bir maliyet oluturaca akdr. Bu nedenle mhendislerin malzeme iletimi ile ilgili toplam faktrleri dikkate almalar gerekir.

Malzeme Tama
Kapasitenin ykseltilmesi hedefi, bir iletmede kapasitenin

artrm malzeme iletimi sisteminin ayarlanmasna baldr. letmede malzeme iletimiyle kapasitenin art aadaki hususlar ile salanabilir : a) Alann daha iyi kullanlmas b) Yeni alan ilavelerinin mmkn olduunca azaltlmas c) Tehizatn daha iyi kullanlmas d) Daha hzl ykleme e) Bir iletmede malzeme, techizat ve insanlarn emniyetini salama f) lerin daha kolaylatrlmas g) in hafifletilmesi h) Yaplan ilemin tamamen kontrol edilmesi

Malzeme Tama
Malzeme iletiminin faydal olmas iin:
a) Ek sermaye yatrm: Bir iletmede malzeme iletimi

iin ilave bir sermaye yatrm yaplaca zaman yeni sistemin mevcut sistemden daha iyi olduu kantlanmaldr. Burada mevcut sistemin optimal kapasitesinin kullanm olana kesinlikle aratrlmaldr. b) Esneklik kayb: Bir iletmede malzeme iletimi belli l, ekil, hacim, ilem sras ve retim oranna gre yaplmsa, yeniden bir sistem uygulanaca zaman bunun mevcut sistemden daha ekonomik olmas aratrlmaldr. Bu da mevcut sistemin flexibilitesinden yararlanlarak yeni ihtiyalarn karlanmasnn aratrlmasn gerektirir.

Malzeme Tama
c) Ciddi makina arzalar: Malzeme iletimi techizat,

birok yerde iletmenin belkemiini tekil eder. Malzeme iletimi ile ilgili bir tesisin durmas demek, iletmenin belirli bir ksmnn durmas ve genelde de iletmenin aksamas demektir. te bu sebeple iyi mhendislik hizmetleri byle durularn nn almaldr. Malzeme iletimi vastalarnn arzalarn nleyici iyi bir bakm salayc tedbirlerin, bunlarla ilgili yedek paralarn, yalarn zamannda temini, iyi muhafazas ve ambarlanmas gereklidir. d) Malzeme iletimi ile ilgili yardmc techizatn maliyetleri: Bir iletmede, bir tranport makinasnn almas kendisinin satn alma maliyeti ile ve bunun amortisman oran dnda yllk yedek para, yakt, ya ve iilik gibi masraflarn analizi gereklidir. Burada nemli olan, byle bir makinann yllk duru miktarnn minimum olmas ve toplam tama hacminin maksimum olmas gerekir.

Malzeme Tama
Fabrika dzenlemesi ile transport teknii arasndaki iliki

bakmndan aadaki 10 faktr dikkate alnr.

1) Temel bilgilerin elde edilmesi ve analizi, (a) retim miktar, (b) spesifikasyonlar ve resimler, (c) retim prosesi, 2) Malzeme ak modelinin tayini. Bu konuda yaplacak ilemler, a) n montaj, genel montaj, akm ve proses emalar, b) Bina spesifikaksyonu, c) Genel ak modeli tipi, d) Faaliyet ilikileri.

Malzeme Tama

3) Alan ihtiyacnn tespiti, (a) ambar alan, (b) yardmc hizmet faaliyetleri alan, (c) retim alan,

4) Faaliyet alanlarnn yerlerinin tespiti, (a) genileme ve fizibilite hesaplar, (b) ayrlan alanlarn blok diyagramlar,

5) Malzeme iletim sistemlerinin dizayn (a) metod, (b) tehizat, (c) zel tama metodlar.

Malzeme Tama
6) Her iyerine ait alanlarda uygulanan metodlarn

planlanmas, a) Genel malzeme ak, b) merkezleri arasnda malzeme ak, c) merkezlerinin yerletirme dzeni.

7) Planlama faaliyetlerinin koordinasyonu, a) Yerletirme dzeni emas, b) merkezleri arasndaki malzeme ak emas, c) Master plan yaplmas, d) Yardmc hizmetlerin alanlar.

Malzeme Tama

8) Master planda dikkate alnacak hususlar, a) Yerleimin mevcut araziye gre uygulanmas, b) Yollarn ve bina kolonlarnn gsterilmesi, c) Son yerletirme dzeni, d) Pilot plann oluturulmas. 9) Yerletirme dzenlemesinin deerlendirilmesi, 10) Malzeme iletim sisteminin uygulamas vardr. Malzeme iletimi faktrleri ile fabrika dzenlemesi plan faktrleri arasnda birbirleri ile ok yakn bir iliki vardr. O halde iyi bir yerletirme dzeni iyi bir malzeme iletimi ile olur. Bu dzende oluacak problemler retim, fabrika mhendislii, kalite kontrol, sat ve datm, i gvenlii ve alanlarla ilgili konular olur.

Bu faktrlerle malzeme iletimi faktrleri arasnda bir takm ilikiler

Malzeme Tama
Genel olarak malzeme iletimi denklemi ekil deki gibidir.

Malzeme Tama
1.soru NEDEN: Aratrmayla ortadan kaldrmtr yani

problemin ilk sorusu (neden) bunun cevab luzmlu mu, lzumsuz mu? Sorusunu cevaplandrma ve bulmaktr. 2.soru NE: ncelikle 1. ve 2. derecedeki malzemeyi ayrmak lazmdr. Neyin tanmas gerektiine karar vermek ve Ne sorusunu tamay basitletirme ve daha ekonomik bir tama yapmay amalar. 3.soru NEREYE: (Nereye) sorusu zamanla birlikte olursa bir hareketi ifade eder o halde (Nereye), (Ne Zaman) sorularnn beraber olmas lazmdr. ncelikle malzemenin ak yn tayin edilerek analiz edilmelidir. Yani malzeme nereden kyor ve nereye varyor ? dolaysyla hangi yolu takip ediyor ? Bu incelemede tanan yolda bir engel var m ? sorusu da incelenmelidir.

Malzeme Tama
4. soru NE ZAMAN: Hareketin 2. ksm (Ne Zaman)

olduudur. Burada hacim, varsa frekans, ilem iindeki ak oran gibi bilgilerin kesinlemesi lazmdr. nk maliyet ve ayrca tama alanlar bu bilgilerden etkilenir.
Malzeme iletimi denklemi tanacak malzemeyi ve

yaplacak hareketi metod ve techizat asndan dikkatle analiz edilmesi gerektiini ifade eder. Dikkat edilecek noktalar malzeme ve hareketle ilgili metod ve techizatn seimidir. Malzeme, hareket ve metotlara ait karakteristik u ekildedir:

Malzeme Tama
1) MALZEME:
1.1) ekli: Gaz, Sv, Yar sv, Kat. 1.2) Bnyesi: Dkme; Birim yk, Para, Ambalajl,

Krlgan, Ar, Byk hacimli, gayr muntazam. 1.3) Karakteristikleri : Kimyasal, Elektriksel, Mekanik, Termik, Fiziksel. 1.4) Miktar: Toplu, Para

Malzeme Tama
2) HAREKET: 2.1) Boaltma: Bina dnda, Arabada, Binada, Bina yannda,

Belirli bir mesafede, Fabrika iinde, Girite, Stok ksmnda, Depoda, Sevk yerinde. 2.2) Yollar: Fabrika ii demesi, Koridor, Yrme esnasnda, lemler esnasnda, Binaya tama, Trafik karlamas, stikamet. 2.3) Mesafe: Yatay, Dikey, Meyilli. 2.4) Frekans: Ara sra, Belirli aralarla, Muntazam bir ekilde, Gayr muntazam, Srekli, Kark 2.5) Srat ve birimler: Para/saat, Kg/saat, Ton/saat, Lt/saat, m/saat, m3/saat, Deiik faktrl, Muntazam.

Malzeme Tama
3) METOD:
3.1) Yk birimi veya ykn ifadesi: Dkme, Adet,

Kaplar (standart), ll vasflarda, Arlk ve dara. 3.2) gc: Bir iiyle, Birka iiyle, ok iiyle, isiz. 3.3) Techizat: Konveyr, Kren, Elevatr, Endstriyel arabalar, Tama techizat, Normal ekiciler, Dierleri. Bu faktrler ve karakteristikler karar vermenin temel unsurlarn tekil ederler.

Malzeme Tama
Bunlarn her biri kendi bnyesinde ayrlm eitli

problemlerin zm iin kullanlacaktr. Problemle ilgili bilgiler dorudan doruya izlenerek tespit edilmeli, ondan sonra bir iletim emas yaplarak bunun zerinde uygulanacak metod belirlenmelidir. Bunlarn baarl olmas bilgilerin doruluu yannda doru bir yerletirme dzenine ve iyi bir kontroln yaplmasna baldr. Bu faaliyetler iinde malzeme iletiminin her noktada etkisi vardr. Evvela ekonomik bir retim iin yeterli bir malzeme akmnn plan yaplmaldr. Bu plan fiziksel ve mekanik olanaklarla yrtlmelidir. Bu esnada, malzeme ak statik bir durumdan dinamik bir duruma dnr.

Malzeme Tama
MALZEME LETMNN PRENSPLER Malzeme iletiminde iletimi minimum seviyede tutmak,

prensibin temelini tekil eder. Bir tama nitesinde para adedinin mmkn olduunca fazla olmas birim iletim maliyetini azaltr. Bir iletim projesi; malzemenin genilii, arl ve karakteristikleri dikkate alnarak hazrlanmaldr. Gereksiz iletim ilerinin ortadan kaldrlmas, tekrarlanan tama zamanlarnn minimum bir seviyeye indirilmesi, tm malzeme iletimi problemlerinin fabrika dzenlemesi planna gre ve ekonomik adan incelenmesi, fiziksel faaliyetlerden faydalanlmas, kullanlan malzeme iletimi vastalarnn mevcut kapasitelerinin tam olarak kullanlmas, ar malzemenin ksa mesafelerde tanmalarnn salanmas genel prensiplerdir.

Malzeme Tama
MALZEME AKIMI LE LGL PRENSPLER
Pratik olduu srece, malzeme dorudan doruya i

alanna sevk edilebilmelidir. Tama, mmkn olduunca dzgn bir hat istikametinde olmaldr. Malzeme akm imalat metodlarnn kolaylatracak ekilde olmaldr. Tama, maksimum oranda srekli ve uniform bir seviyede tutulmaldr. Geriye dn olmamal ya da minimum olmaldr. retimde flexibilite, tama sistemlerine paralel olmaldr. Malzeme iletimi minimum miktarda yer igal edecek bir ekilde planlanmaldr. letim, mekanik bir yolla ulatrlmaldr.

Malzeme Tama
METODLARLA LGL PRENSPLER Temel prensip dorusal hat sisteminde tama yapmaktadr.

Tama esnasnda kontrol, saym, retim, ambarlama gibi ilemler birletirilebilmelidir. letim minimum mesafede ve adette yaplmaya allmaldr. Yani hareket uzunluu mmkn olduu kadar ksaltlmaldr. Bu nedenle, ortadan kaldrlacak ksmlar basitletirilebilecek veya birletirilebilecek ksmlar olmaldr. Kaba nakil ilemlerinden ok, tama kaplarla yaplmaldr. Kzak sistemleri kesinlikle gerekletirilmelidir. Hurdalarn kaldrlmas ve mekanik tama sistemlerinin her yerde uygulanmas, ambarlarda minimum malzemenin bulunaca ekilde planlarn yapm ve son olarak hibir malzemenin yere konmamas metodlarla ilgili prensipleri kapsar.

Malzeme Tama
lemler arasnda kesinti olmayacak ekilde ara iletim

vastalar kullanlabilmelidir. Mmkn olan yerlerde malzemenin arlndan yararlanlarak tama gerekletirilmelidir. Gerektii zaman baz ilemler birletirilerek lzumsuz tamalar ortadan kaldrlmaldr.

Malzeme Tama
GC KULLANIMI LE LGL PRENSPLER Elle tama ii varsa bunu en uygun bir ekle sokmak veya

ortadan kaldrmak lazmdr. Uzun, sert veya hasarl malzemenin elle tanmas ortadan kaldrlmaldr. Tekrarlanan ksa ve dzensiz ilerin tanmas iin mekanizasyon olanaklar hazrlanmaldr. Bir iletmede malzemenin beklemesine imkan vermeyecek ekilde iilerin o yerde hazr olmalar salanmaldr. Tamada mmkn olduu kadar direkt iilik kullanlmamaldr. Tesisler, iinin tm zamann kullanacak ekilde ayarlanmaldr. Tanacak nitelerin lleri iilerin yorgunluunu azaltacak ve tama sratlerini arttracak ekilde olmaldr.

Malzeme Tama
TESELLM(TESLMAT), AMBARLAMA, SEVK

LEMLER LE LGL LEMLER Ambarlama ve sevkiyatta pratik olduu oranda mekanik vastalar kullanlmaldr. Ykleme ve bolatmada hasar olmamaldr. Ambarlarda minimum stok bulunmaldr. Standart ve niform kap ve ambalajlar kullanlmaldr. Bina hacmi maksimum derecede malzeme iletiminin kullanlmasn salamaldr.

Malzeme Tama
BRM YKLER VE KAPLARLA LGL PRENSPLER
Kaplar, belirli bir birimdeki malzemenin; bu malzemenin

yklenmesi, tanmas ve kullanm alanlarna ulamas faaliyetlerini beher birim yk iin planlanm olmaldr. Tama kaplarnn arl minimum miktarda olmal ve bu kaplar standardize edilmi ller iinde yaplmaldr. Kaplarn kesinlikle kzaklar zerinde tanmas salanmaldr. Bu tama, otomatik tamaya msait olmaldr. Yk niteleri, binann, tama techizatnn ve tanmas istenen malzeme hacminin dolays ile retim kapasitesinin deerleri dikkate alnarak dizayn edilmelidir.

Malzeme Tama
TEHZATLA LGL PRENSPLER Bir iletmede, tama iin kullanlacak techizatn pek ok

tama faaliyetlerini yerine getirecek nitelikte seilmesi lazmdr. Transport makinalar, retim planlamasna uygun olmal, yerden tasarruf salayacak ekilde seilmeli ve sabit bir yerde kalmamaldr. Tamada en ucuz iletim malzemenin younluundan faydalanlarak yaplan iletimdir. Bu sebeple, hareketli hallerde enerji ile alan techizat seilmelidir. Bir iletmede yeni bir techizatn satn alnmadan evvel iletmede mevcut olan techizatn kapasitesinin tam olarak kullanmn salamaktr. Bir techizat prensibi seilirken, belirli karakteristiklerin tespit edilmesi ve techizatn seiminde bundan yararlanlmas lazmdr.

Malzeme Tama

Malzeme Tama
MALYETLE LGL PRENSPLER Bir nitenin tama maliyeti, genellikle, mesafe ve arlk

faktrlerine baldr. Techizat, toplam maliyete etkili olacak ekilde ve kendini ksa srede amorti edecek ekilde seilmelidir. letimde ekonomik bir sonucun elde edilmesi, mevcut techizat kapasitesinin tam olarak kullanlmasna baldr. Beher nite malzeme iletimi iin techizat yatrm oran mmkn olduu kadar dk seviyede tutulmaldr. Maliyeti etkileyen konular tespit edilmeli ve zaman etd ile yaplmaldr. Bunun yannda, her iletim konusunun minimum bir maliyete sahip olabilmesi seilen techizatn bedeli ile de ilgilidir.

Malzeme Tama
Malzeme iletiminin maliyetle ilgili konularnda toplam

maliyetin minimum olmas, tanan malzeme miktar toplamnn tanan mesafe toplam ile arpm sonucu oluan deerin minimum olmas demektir.

Malzeme Tama
Toplam maliyeti en aza indirmek iin lineer programlama, atama

teknikleri, transport programlamas, gezi emalar, dinamik programlama, kuyruk teorisi, konveyr analizi ve simlasyon gibi teknikleri uygulanr. Bunlarn iinde en pratik olarak transport teknii ve buna bal olarak da From-To emalarndan yararlanmak mmkndr. rnek olarak, 10 iyerinden oluan faaliyetler iinde yatay veya dikey her trl hareketlerin adetleri ekilde verilen From-To emasna iaret edilir. rnein hammadde ambarndan frezeye maln gelii iki tr hareketten, tornaya ise 8 tr hareketten olumaktadr. Yani hammadde ambarnda bu faaliyet merkezlerine yaplan hareketlerin toplam 17dir. Ayn ekilde, dier faaliyet merkezlerinin hareketlerinin toplamlar da vardr. Bu hareketleri, zaman, para ve mesafe gibi birimlere dntrlebilir.

Malzeme Tama

Malzeme Tama
MALZEME LETM LE LGL PRENSPLER Tehlikeli uygulamalarn malzeme iletimi biliminde

yeri yoktur ve istatistikler, bir iletmede tm kazalarn %22sinin iletimle ilgili olduunu gstermektedir. Mekanizasyon, kaza olasln azaltmaktadr. Bu bakmdan, i gvenlii prensiplerine uyulmaldr. Bir iletmede ayn konu iin tekrarlanan iletim olmamaldr. deali, geri dnmeyecek ekilde doru bir hat istikametinde iletimin yaplmasdr. Hareket, bir arlk nitesine gre dzenlenmelidir. Bu, iletimin en nemli prensiplerinden biridir.

Malzeme Tama
Arlk nitesinin tanmas kzak, araba vb ilemlerle

kolaylatrlmaldr. nk tama vastalar bu ilerin daha kolay yapm iin bu tr sistemlere ihtiya gsterir. rnein bir fork-lift veya bir kren ancak byle bir sistemle alabilir. Evvelce belirtildii gibi tamada malzemenin younluundan faydalanmak ilk dnlecek husustur. Meyilli yerlerde, katlar arasnda, aa doru tamalar da bu tr ile en ucuz tama tipi olurlar. Younluktan faydalanlmayan yerlerde ise, mutlaka mekanik vastalar kullanlmaldr.

Malzeme Tama
Mekanik vastalarn kullanlmasnda bu vastalara

yaplacak bakm metodlar ile ilgili olarak bir zamanlama tablosu yaplmas zorunludur. Tamann sreklilii bu zamanlama tablosuna bal bulunmaktadr. letmede yaplacak iletimde ekonomik bir sonu almak, iletilecek nitelerin llerinin artmasna baldr. nite bana maliyetin lm malzeme iletimi asndan iletmedeki iletimin baarl olmasn yani performans derecesinin daha yksek olmasn ifade eder. Bu niteler ton, adet veya m3 eklinde ifade edilebilirler. te bu nitelere isabet eden tamaya ait ii saati llerek iletmedeki tama performans hesaplanabilir.

Malzeme Tama
rnek olarak, 7 ii, 4 ton pik demirini 60 dakikada

yklemektedir. Oysa 3 ii bir forkliftle 40 dakikada 57 ton yk yklemektedir. Uygulanan sistemde beheri 25er adet pik demiri istiflenen kzaklar kullanlmaktadr. Birinci ekilde iinin saatteki ykleme miktar,

Malzeme Tama
Bu, tama performansn ii bana den tama

miktar ifade eder. phesiz ki, bu hesaplarn temelinde techizatn satn almndaki maliyetin de etkisi vardr. Bu durumda, mekanize bir tama ile yaplacak maliyette yakt, bakm ve onarm amortisman ve iilik deerleri dikkate alnacaktr.

Malzeme Tama
BAKIM VE TAMR LE LGL PRENSPLER Malzeme iletiminin techizatnn prodktivitesi tamir ve

bakmn ve yedek paralarn salanmasnn dzenlenmesi ile ilgilidir. Bu prensip, iletim terminallerinde, depolarda ve iletmelerdeki birok operasyonlarda malzeme iletimi analizinin bir sonucu olarak formle edilebilir. Her aracn gnlk bakm maliyeti hesaplanr. Bakm ve tamir ilerinde salanacak ekonomi, yaplan bakm masraflarndan ok techizatn srekli almasn salamakla elde edilir. Bir bakm planlamasnda, her an bakmda bulunacak ara miktar hesaplanmaldr. Bu miktar minimum adette olmaldr.

Malzeme Tama
letim vastalarnn koruyucu bakmlarnn yaplmas

lazmdr. Koruyucu bakm, arzalarn elemine edilmesi demektir. Bu da iyi bir bakmla salanr. Bu plan her bir ara iin mekanik, elektrik bakmlar ile yalama ilerini kapsamaldr.

Malzeme Tama
TRANSPORT TEKN PROBLEMLERNDE PLANLAMA Bir retim sisteminde mamul veya hizmet retme amac ile

yaplan faaliyetlerde yer alan tm tamalarn, transport teknii konusunun kapsam iinde dir. Transport teknii planlamasnda tama maliyetini minimum yapan sistemin saptanmasna allr. Transport teknii planlamasnn ana amac, bu masraflarn toplamnn minimum olduu donanm ve yntemleri saptamaktr. Eer planlama alr durumda bir fabrika iin yaplyorsa kurulu dzen bir veri kabul edilir. Mevcut yerletirmede transport teknii prensiplerine aykr den durumlar varsa bunlar nceden dzeltilir. kinci aamada sistem iinde transport ilemlerini gerekletirecek makinalarn seilir ve altrma planlarnn hazrlanr.

Malzeme Tama
Planlama almalarn daha verimli yrtlmesini ve

standartlara uymay kolaylatran prensiplere gre hareket edilmelidir. Bu prensipler unlardr: Transportta kullanlan makinalarn sayca mmkn olduu kadar az fakat srece uzun tama yapmalar salanmaldr. Bir defada tanan miktar, standart boyutlarda ve mmkn olduu kadar byk tutulmaldr. Byk arlklarn tanmasnda mekanizasyona gidilmelidir. Ayn ii yapacak eitli transport ekipmanlar, performanslarna yani birim tama maliyetlerine gre karlatrlmaldr.

Malzeme Tama
Mevcut transport donanmnn yenilenmesi karar, yeni

aralarla salanacak tasarrufun yaplan yatrm makul bir sre iinde karlamas art gz nne alnarak verilmelidir. Alnacak tama makinalarnn deiik ilerde kullanlr, yani niversal olmalarna dikkat edilmelidir. Tama hzlar, emniyet ve maliyet faktrleri elverdii lde yksek olmaldr. Transport ekipmannn kendi arlnn tad yke oran kk olmaldr. Tama srasnda srtnme, kavrama, tutma gibi faaliyetlerde kaybolan enerji minimum olmaldr.

Malzeme Tama
inin ve tanan malzemenin gvenlii iin gerekli

nlemler alnmaldr. Transport ilemi mmkn olduunca dorusal hareket iermelidir. Ekipmanlar, bunlar kullanan operatrlerde ar yorgunluk yaratmayacak ekilde dizayn edilmelidir. Tanan toplam miktar arttka transport maliyeti der. Tanan toplam miktar, fabrikadaki elverili alann ve kullanlan aralarn kapasitelerini amamaldr, aksi takdirde birim tama maliyeti artar. Mmknse transport ilemi, yerekimi veya dier doal hareket kaynaklarndan yararlanarak yaplmaldr.

Malzeme Tama
Fabrikadaki transport faaliyeterinde kullanlan aralarn

cinsini ve yntemleri belirleyen faktrler vardr. Transport planlamasnda bu faktrlerin nitelikleri yani mevcut veya tasarlanan tama faaliyetlerine ait bilgiler gz nne alnr. Bu faktrler yle sralanr: 1- Tanacak malzeme
a) ekli

(gaz, sv,kat, kk veya iri taneli) b) Karakteristikleri (kimyasal, elektriksel vb.) c) Miktar (adedi, arl, hacmi)

2- Tayc kaplar (kutu, tahta sandk, palet, uval, balya) 3- Tanacak yer (ambarlar, i istasyonlar, fabrika d)

Malzeme Tama
4- Tama skl (birim zamandaki tama says)
5- Tama uzakl (yatay, dey, kark) 6- Tama hz (dzgn, deiken)

7- Ortam (zemin, ray, platform, kanal)

8- nsangc (aletsiz, motorlu aralar, tam otomatik vb) 9- Ekipman (konveyr, vin, araba, rayl aralar,

pnmatik sistemler)

Malzeme Tama
Transport ilemlerin iyiletirilmesi ve bu tonajn

drlmesi retim maliyetlerinde %80 yakn tasarruf salayabilir.Transport problemi belirtilen nemiyle orantl olarak karmakl da birlikte tamaktadr, zira malzeme hareketleri konusu, belirli yerler arasnda en ekonomik tama eklini tesisin yerletirme planna ve iyeri dzenlemesine bal olarak incelemelidir. Bu nedenle her transport plannn o kuruluun btn ynleriyle birlikte ele alnmas gerekir. Tama yntemlerinin seimi depolama, retim sras, rn ekli, paketleme, imalat ve envanter kontrol sistemleri ile ynetim politikasna etki eder, ancak btn bu birimler de malzeme hareketlerini snrlayc birer faktrdr.

Malzeme Tama
Bylesine karmak bir sorunun incelenmesinde

kullanlan yntem, teknikte en sk izlenen bilimsel yol yani Descartesin nerdii sistemdir. Bu metoda gre srayla gerekleecek konular unlardr: Problemin amac belirtilir. Burada doal olarak ama, tama eklinin en ekonomik, transport uzaklnn en ksa, tama iin ayrlacak tesis alanlarnn minimum olmas bu ekilde en az masraf kuralnn gereklerinin yerine getirilmesidir.

Malzeme Tama
Problem analiz edilir ve snrlayc koullar belirlenir.

Transport teknii probleminde veriler belirlendikten sonra baz noktalar temel alnarak inceleme yaplr. Seilecek yntem ve kullanlacak donanm ynnden 1-Fabrikann ne derecede modern olduu ve retkenlik dzeyi 2-Bina ekli ve mukavemeti 3-Tanacak malzemenin cinsi, ekli, zellikleri ve istenen transport hassasiyeti 4-Malzemenin transportunda kullanlacak yk tutma elemanlarnn arlklar 5-Malzeme hareketinin debi ve hz dzeyi 6-Katedilecek uzaklk ve yollarn durumu

Malzeme Tama
7-Maliyet n hesaplarnda transport ilemine ayrlan sabit

giderler ve iletme giderleri

8-nerilen dzenleme ve dzeltme programlar

Personel ynnden 1- Ekipman kullanacak personelin eitim durumu 2- Yeni uygulamalar iin alanlarn eitime yatknl 3- Deneyim seviyesi Organizasyon asndan, 1- Faaliyetlerin organizasyon ekli 2- Transport ilemlerinin kontrol ve sorumluluun datm 3- Talimat verme biimi

Malzeme Tama
yiletirilmi bir transport ileminin sonular olarak unlar

gzlenmelidir. a) i dolaysyla giderlerin azalmas b) malat donanmndan salanan yararn artmas c) Tanan mal miktarnn artmas d) Ayn anda ilenen malzeme saysnn artmas e) Mevcut binalarn kapasitelerinin artmas f) Kolay depo kontrol g) younluunun azalmas ve daha verimli alma imkan h) Kalite srekliliini salama

Malzeme Tama

i) lenen paralarn daha az hasara uramas j) Kalifiye iilerin daha verimli yerlerde istihdam k) Transport ve ykleme masraflarnn azalmas l) Maln fabrikaya giriinde harcanan zamann ve iin azalmas m) letmede i gvenliinin artmas Sonu olarak bir iletmede transport teknii problemleri, ancak gerek duyulduu zaman zerinde durulacak geici sorunlar olmaktan ok sreklilik arz etmektedir. Bu nedenle kurulacak veya kurulmu herhangi bir iletmede malzeme transportundan sorumlu olacak bir kii veya blm grevlendirilmelidir.

Malzeme Tama
TRANSPORT SSTEM SEMN BELRLEYEN

KRTERLER ncelenen eitli sistemler arasnda en uygun olannn yani en ekonomik trasport sisteminin seiminde yol gsterici ana kurallar unlardr: Tama mesafelerinin ksaltlmas: Gereksiz transport ilemi maliyeti ykseltir, fakat rnn deerini artrmaz. Bu sebeple imalat hatlarnda i istasyonlar arasndaki uzaklklarn minimumda tutulmas gerekir. Transport teknii, tesisin iyeri dzenleme planna ve depolama ettlerine bamldr, dolaysyla bu sistemlerin birlikte incelenmesi gereklidir. Malzemenin tanaca uzaklklarn analizi ve metraj tezgahlarn, donanmn ve i istasyonlarnn yerlerinin yeniden dzenlenmesine, imalat i srasnn deitirilmesine yol aabilir.

Malzeme Tama
Transport ilerinin mmkn mertebe srekli ve

rutin hale getirilmesi: Bylece birim zamanda ayn donanmla daha ok sayda veya arlkta mal tanabilir ve bu oran iinde para veya arlk bana transport maliyeti azalr. Srekli imalat hatlarnda mekanik donanmlarn kullanlmas: Malzeme hareketlerinin srekli olduu tesislerde elle tama yerine mekanik ekipman kullanm zaman ve para bakmdan ekonomiktir.

Malzeme Tama
Gereksiz ekipman yatrmlarnn tekrarn imkan

verme: zellikle byk apl iletmelerde her blmn kendine ait transport donanmna sahip olma eilimi engellenmezse gereksiz yere fazla yatrm yaplr. Ama, yatrmlar en verimli ekilde yapmak olduuna gre iletmede malzeme tama sistemleri bir btn olarak incelenmeli ve bir elden iletilmelidir. Bu yolla standart transport donanm oran arttrlr ve ekipmann zaman zaman fabrikada doacak tkanma yerlerine yani darboazlara kaydrlmas mmkn olur.

Malzeme Tama
Yukarda ana kurallar erevesinde ekonomik transport

ilemlerinde u ilkelere uyulmaldr. yeri dzeni planlar a) Transport maliyetleri, tezgah ve i istasyonlarnn yerleri iyeri plannda deitirilerek, atlyeler yeniden yerletirilerek ve i istasyonlar arasnda mekanik tama donanmlar kullanlarak drlebilir. b) Tkanklk masrafa yol atndan malzeme hareketlerinin hzl, dzgn ve kesintisiz olmas iin atlyelerde yeter genilikte aka belirtilmi blmler ve zellikle geici depolama yerlerinin ayrlmas gereklidir.

Malzeme Tama
c) Bir fabrikada kaplar, demeler, tavanlar, rampalar ve

asonsrler tesisin transport donanmnn bir paras olduu dnlerek planlanmaldr.

d) Muhasebe envanter ve retim kontrol yntemlerinin

verimli bir malzeme hareketi sistemine gre belirlenmesi gerekir. Bu konularn transport ilemlerine ve metotlarna hakim duruma gemesine engel olunmaldr.

Malzeme Tama
Transport sistemi tasarm a) Tama arlk ve uzaklk bakmndan mmkn

olduunca azaltlmal, ters orantl olarak ak hz artrlmaldr. b) Getirilen malzeme tezgaha en yakn noktada indirilmelidir. c) Bir ilemden kan malzeme sonraki i istasyonuna en uygun konumda gnderilmelidir. d) Baz retim operasyonlarnda mmknse malzeme yerine ii hareketi kullanlmaldr, bu uygulamada maliyet daha dk olacaktr. e) Malzemenin kendi arl ile hareket edebilecei durumlardan en fazla ekilde yararlanlmaldr.

Malzeme Tama
Transport donanmnn seimi
a) Srekli veya kesintili hareket halinde olan ve

hareket hatt sabit olan ufak taneli malzeme iin konveyr sistemlerinden yararlanlmaldr. b) Ak yolu deiken transport ileminde standat arlk veya hacimde malzeme ykl kaplar yani birim yk sistemi kullanlmaldr. c) Srekli ak halinde mekanik, hidrolik veya pnmatik bir sistem kullanmak en ekonomik yntemdir.

Malzeme Tama
TRANSPORT EKPMANLARININ

KARAKTERSTKLER Fabrikalarda transport ileminde kullanlan donanmlar, dizayn, performans, grdkleri i, fiyat gibi faktrler asndan ok eitlidir. Yeni ekipman alnrken yzlerce eit arac kendi zelliklerine gre ayrntlar ile deerlendirmek ve dierleri ile kyaslamak olduka gtr, bu nedenle donanmlar baz ortak zelliklerine gre karlatrmak daha uygundur. Farkl yapdaki tama ekipmanlarn karlatrma imkan salayan bu kriterler yle sralanr: Esneklik : Tanan malzeme ve paralar, genellikle byklk, arlk, cins ve miktar bakmndan byk farkllklar gsterirler.

Malzeme Tama
Ayrca transport ekli ve uzakl, retim yntemleri ve

i ak tipleri arasnda da nemli ayrlklar bulunabilir. Buna iyeri dzeni, mamul ve imalat metodlarndan zaman zaman yaplan deiiklikler de eklenirse transport donanmnn ne kadar farkl artlar altnda ve farkl amalara ayn anda hizmet etmesi gerektii ortaya kar. Bu bakmdan ekipmann tama kapasitesinin ayarlanabilir ve ok amacak hizmet edebilir, yani esnek olmas tercih edilmelidir. Transport aralarnn fabrikann deiik yerlerinde kullanlabilmeleri, bo kapasitelerini deerlendirme asndan nem tar.

Malzeme Tama
alma alan ihtiyac
Tama aracnn ykleme, boaltma ve hareket

edebilmek iin ihtiyac olana alan veya hacim kk olmaldr. Buradan kazanlacak boluklar, dorudan retime ynelik amalarla veya depo olarak kullanlabileceinden transport aralarnn maliyetinde grnmeyen veya dolayl bir tasarruf szkonusudur. Baz tip aralar, fabrikada sabit bir yer igal eder, dolaysyla belirli bir alandan yararlanma olana hi yoktur.

Malzeme Tama
Ayn ii yapan fakat gerektiinde yeri deitirilebilen

bir ekipmann bu durumda daha avantajl olmas mmkndr. Ancak hareket eden aralar iin ayrca bir hareket boluuna ihtiya vardr. Baka bir ekilde kullanm olana bulunmayan boluklara yerletirilebilen aralar, hacimden yararlanma bakmndan en avantajl durumdadrlar. Tavana asl rayl konveyr gibi tama sistemleri, ilk yatrm maliyetleri ve binann yaps elverdii takdirde tercih edilir. Forkliftler ise istif ykseklii ile tavan arasndaki boluu azaltarak kullanm olana bulunmayan hacmi faydal hale getirir.

Malzeme Tama
Denetim ve Kullanm Kolayl Her transport arac veya sistemi, bir eit ynetim ve

denetime muhtatr. Tam otomatik sistemler dahi bir ilk ayarlamay ve arza annda mdahaleyi gerektirir. Montaj hatlarnda kullanlan konveyrlerde srekli kontrol ve bilirli noktalarda elle ykleme veya insan mdahalesi zorunludur vardr. Tanan malzemenin miktar ve frekans arttka insangc kullanma oran ve denetim skl da artar. Btn bu faaliyetler, tansport sisteminin iletme maliyetini ykselten fktrlerdir. Eer sistemin dizayn, denetime az ihtiya gsterecek ekilde yaplm ise veya az bir insangc kullanmakla bo kalma sreleri kolaylkla ksaltlabiliyorsa nemli bir maliyet avantaj salamak mmkndr.

Malzeme Tama
Hz Hareket oran veya tama hz, transport sisteminin

ekonomiklik analizinde nemli bir faktrdr. Transport hz, sabit veya deiken olabilir. Tekerlekli tama aralarnn tamamnda hzn deiken ve belirli ykte bilinen maksimum dzeyde olmas istenir. Aracn ksa srede maksimum hza erimesi, dorudan tama sresini dolaysyla altrma ve iilik maliyetlerini azaltr. Bir montaj hattnda ise retim hz, konveyr hz ile ayarlanmak isteniyorsa hzn deiken olmas arttr.

Malzeme Tama
G Transport aralarn tahrik edecek gcn cinsi ve kayna,

seimde nemli rol oynar. Tahrik gc ebeke elektrii, akmlatr, benzin ve dizel motorlar, hidrolik g ve yerekimi gibi kaynaklardan salanr. Mmknse ncelikle yerekiminden yararlanma yoluna gidilmelidir. ebekeden ald elektrikle alan motorlarn tahrik ettii sistem, ikincil olarak dnlmelidir. Yangn ve patlama tehlikesinin fazla olduu yerlerde akmlatr kullanlr. Fabrikann durumu, imalat tipi ve evre artlar, transport sistemindeki g kaynann seiminde snrlayc faktrlerdir.

Malzeme Tama
Tama Kapasitesi
eitli transport sistemlerini, ortak bir tama

kapasitesi ls ile deerlendirmek gtr. Tama ekli,hz ve alma sresindeki belirsizlikler, sistemleri bu faktre gre karlatrmay gletirir. Bununla beraber benzer aralar, tayabilecekleri maksimum yklere gre kyaslanabilirler.

Malzeme Tama
Hareket Yolu
Tama aracnn geecei yol, sabit veya deiken

olabilir. malat ilemleri ve tanacak malzemeler, standart ise tama yolunun sabit tutulma olana vardr. Montaj hatlarnda ilemler ve paralar her ayn sray takip ettiinden transport, sabit haraket yollu konveyrlerle yaplr. Sipari imalatnda iler deiik ve tama yerleri iten ie farkl olduundan forkliftlerin kullanm daha uygundur.

Malzeme Tama
SER MALATTA TRANSPORT YNTEMLER LETMELERDE MALZEME AKII Malzeme ak, mnferit fabrikasyon, montaj, bitirme ve depolama

ilemlerini komple bir imalat srasnda birletiren ve sistemin daha verimli almasn salayan bir balar sistemdir. Malzemenin lazm olduu yerde ve tam zamannda bulundurulmasn gerekletirir. Gayet tabii fabrika iindeki malzeme hareketi ihtiyac sadece retim departmanlarndaki tezgahlar arasnda yaplan malzeme nakil ilemlerine inhisar etmez. Mallarn fabrikaya gelilerinde vastalardan boaltmas imalat departmanlarna ait depolama sahalarna tanmas ve nihayet bitmi mamullerin mamul ambarna veya ykleme sahasna sevk edilmesi lazmdr. Herhangi bir mahidin modern bir fabrikada edinebilecei en kuvvetli intiba, malzemenin hammadde giriinden mamul kna kadar srekli hareketi ve akndan domaktadr. Gerekten malzeme naklinde kullanlan eitli tehizat grubundan sadece biri olan konveyr bugn seri imalatn bir sembol haline gelmitir.

Malzeme Tama
Malzeme nakli proseslerin toplam imalat faaliyetlerinin

verimi zerindeki tesiri son derece byk olabilir. Mesela, bu prosesler, tezgahlarn ve onlar altran iilerin verimine, tezgahlar arasnda bulunmas gereken yar mamul envanterinin miktarna ve imalat umumi masraflarna (planlama, programlama ve iyeri tanziminde yer ihtiyacna tesir ederek) direkt olarak tesir ederler. Malzeme nakli tekniklerinin retim verimlilii zerindeki tesirine ilave olarak bizzat malzeme naklinin maliyeti de mhim bir yer igal eder. Metal ileyen firmalarda malzeme nakli iilik masraflarn toplam retim iilik masraflarnn takriben %5 - 20sini tekil etmektedir.

Malzeme Tama
TEHZAT SEMNDEK KRTERLER
Malzeme naklinde kullanlan ve says 300 aan eitli

tiplerdeki tehizat balca 3 grupta toplamak mmkndr: vastalar (tekerlekli), vinler (krenler), ve konveyrler. Bu tehizatn fabrika dahilinde yapabilecei iler son derece eitlidir. Bunlar basit bir tasnife toplamak gtr. Verilen bir ii yapmak zere muayyen bir tehizatn seilmesinde tanacak malzemenincinsi ve miktar fabrika binasnn yaps, proses tehizatnn bnyesi ve fabrikadaki toplam ak tarz gibi deikenler nazar itibara alnr.

Malzeme Tama
Tanacak malzeme kat veya sv olabilir; seri halde veya para

para tanmas istenebilir. Patlayc, yanc veya dier malzemeleri bozucu; yani evresine zararl karakterde olabilir ve dolaysyla zel bir dikkate ihtiya gsterebilir. Mevcut fabrika binas ve tesislerin yaps da iyi bir malzeme naklinin kurulmasnda dier mhim faktrlerinkine eit bir rol oynar. Zaruri olan boluklar, ilgili proses tesisleri arasndaki mesafeler ve fabrikalardaki kat says gibi faktrlerin ehemmiyeti de byktr. Tehizat seimi de prosesle ilgili birok faktrlere tabiidir. Mesela, iletmelerde saatte yzlerce paray ileyen tezgahlarn saatte ancak birka para ileyebilecek kapasitedeki tezgahlarla irtibatlandrlmas veya srekli retimde bulunan nitelerle takm deitirme, ayarlama vs. gibi sebeplerle faslal almak zorunda olan nitelerin birletirilmesi mevzuu bahis olabilir.

Malzeme Tama
Bu gibi glkler paralarn cinslerine gre muayyen

pozisyonlarda ve belirli yerlerde tevzii edilmesini salayan zel nakil prosesleriyle ortadan kaldrlabilir. Malzeme tama aralarnn seimine en fazla tesir eden nemli deikenlerden biri de, malzemenin imalat ilemleri sresince fabrikada takip ettii yol, dier bir deyimle ak tarzdr. Bir fabrikada balca iki tip ak olabilir. Hatt imalat veya malat hatt Atlye imalat veya Sipari malat

Malzeme Tama
MALZEME AKI TARZI malat hatt sisteminde proses iindeki malzeme, sabit i

istasyonlarndan niform bir hzla geer. nceden planlanm bulunan ak hzna uygun olarak her ilemde yaplan iin miktar dengelenmitir. Bu tariften, ilemlerin fiziksel olarak yan yana bulunduu dorusal bir hat zerinde yerletirildii ve ayn bina iinde yer aldklar manasn karmamak lazmdr. Bu tarifle asl anlatlmak istenen husus, bir mamul nitesinin muayyen herhangi bir i istasyonunda tamamlanmas iin mteakip ilemlerden muayyen bir sra dahilinde gemesi icap ettiidir.

Malzeme Tama
Zmba ile delme, tornalama, matkapla delme, frezeleme,

temizleme ve ambalaj ilemlerine tabi tutulmas gereken iki mamuln imalat imalat hatt eklindeki bir aka rnek olarak gsterilebilir. Mamullerden biri daima srasyla zmba, freze, matkap tezgahlarndan ve ambalaj ksmndan geerek sevkiyata hazr hale gelmektedir. Dier mamuln imalatnda ise malzeme her zaman srasyla zmba, matkap, torna tezgahlarndan ile temizleme ve ambalaj ksmlarndan geerek sevkiyata hazr hale gelmektedir. Bylece bu fabrikalarda malzeme her mamul iin bir hat olmak zere iki hat zerinden akmaktadr.

Malzeme Tama
malat hatt eklindeki akn tam tersi, sipari tipi imalattaki

aktr. Bu tip ak ok eitli mamullerin ayn tezgahlarda ilenmesi gerektii hallerde grlr. Bu sistemde bir proses boyunca akmakta olan malzemenin dier herhangi bir prosese tevcih edilmesi mmkndr. Dolaysyla bu sistemde iin, proseslerin herhangi bir kombinasyonundan herhangi bir srasyla, saysz farkl yollardan geirilerek tamamlanmas mmkndr. Bu yollarn son derece eitli olduunu bir nceki rnei tekrar ele alarak kolaylkla grebiliriz. Mesela, imalat 2000 nite retim yapsa ve ambalajdan nceki be ilemi sipari imalat esasna gre organize etmi olsayd muhtemel malzeme ak yolarnn says 280 den fazla olurdu. Ambalajdan evvel bir ilem daha ilave edilmi olsa muhtemel ak yollar 1000i aard.

Malzeme Tama
MALZEME TAIMADA KULLANILAN TEHZAT
Malzeme tamada kullanlan tehizatn balca

grupta (tekerlekli vastalar, krenler ve konveyrler) toplandn sylemitik. Bu ana grubun yan sra, ok eitli cihazlaryla, kaldrma tertibatlar da yar bir grup tekil etmektedir. Her grupta ok eitli tehizatn bulunmas ve bu tehizatn birounun sipari zerine imal edilmi olmas sebebiyle bu gruplarn karakteristiklerini ancak takribi olarak belirtmek mmkndr.

Malzeme Tama
Genel olarak bir malzeme nakil tehizatnn verimlilii

paralarn veya ham malzemenin ynlanarak veya toplanarak birim yk ekline sokulmas suretiyle arttrlabilir. Ufak paralar muayyen byklkteki kutulara doldurarak, paralar paletler zerinde ynlayarak veya malzemeyi i veya bantlara paketleyerek bir kerede ok miktarda malzemenin tanmas salanm olur. Teorik olarak nite bykl arttka tama verimliliinin de artt sylenebilir.

Malzeme Tama
atall ve platformlu istif arabalarnn, endstriyel

traktrlerin, 2 ve 4 tekerlekli el arabalarnn en byk avantaj hareket kabiliyetlerinin yksek, kullanllarnn kolay ve sratlerinin yksek olmasdr. Bu stnlkler ve eitli yardmc tehizatn kolaylkla taklabilme imkanlarnn mevcut olmas sebebiyle vastalar her an servise hazr bulundurulabilir ve her ekildeki paray rahata tayabilir. atall ve platformlu istif arabalar ykleri yatay olduu gibi dey ynde de tayabildiinden ayr bir stnle sahiptirler

Malzeme Tama
Krenlerin en mhim stnl i sahasnn zerinde

almalar ve dolaysyla her yere kolaylkla girebilmeleridir. Dier taraftan yatay dorultudaki hareketlerin herhangi bir snrlamaya maruz kalmamas da nemli bir avantajdr. Krenler her eit ar malzemeyi veya paray tayabilir, her ekil ve byklkteki ykleri nakledebilir ve binann msaadesi orannda her ykseklie istif yapabilirler. Krenlerin altrlmasnda genellikle operatrden ayr olarak operatre yerden yol gsteren talimat veren yardmc bulunur.

Malzeme Tama
Konveyrler malzeme naklinin zaman, hz ve yer

bakmndan hassas ve kontroll bir ekilde yaplmasn saladklarnda retim makinalar ile beraber sl ilem, kimyevi banyoda temizleme gibi imalat faaliyetlerinde kullanlabilirler. yerinde mevcut engellerin stnden altndan veya evresinden geirilebilen konveyrler maka, ilave hat veya portatif konveyrler ilavesiyle ok daha kullanl hale getirilebilirler. Tahrikli ve serbest konveyrlerde malzemenin icabnda hareketli hattan sabit bir hatta aktarlmas ve sonra hatt durdurmadan ve yavalatmadan yine iade edilmesi mmkndr. Konveyrlerin fiyat nakledilen malzemenin cinsine, hareket hassasiyetinin derecesine ve nakil yolunun uzunluuna ve karklna tabi olarak deiir.

Malzeme Tama
zel cihazlar genellikle farkl ana tiplerdeki tehizatlarn

zelliklerini bnyelerinde birletirmilerdir. Bu bakmdan ortak karakteristikler hakknda herhangi bir genelletirme yapmak mmkn deildir. Ancak baz rnekler verilebilir. Mesela piggy-back rmorkundan hem bir vasta hem de malzeme muhafaza etme kab olarak yararlanlabilmektedir. Bir baka rnek olarak hem atall istif arabas hem de kprl gezer kren vazifesini gren istif krenleri gsterilebilir. stif krenleri tpk krenler gibi zemin zerinde hibir engele taklmadan hareket edebilirler. Dier taraftan atall istif arabas gibi malzemenin sratle ve hassas bir ekilde istenen mevkiye yerletirilmesini salar.

Malzeme Tama
MALZEME TAIMADA N ESAS KURALLAR Gz nne alnabilecek eitli sistemler arasnda en elverili yani

en ekonomik malzeme nakil sisteminin seiminde yol gsterici ana kurallar unlardr: 1. Nakil Mesafelerinin Ksaltlmas: Gereksiz nakil maliyeti ykseltir, fakat nceden de belirttiimiz gibi mamuln deerini arttrmak.Bu sebeple imalat hatlarnda i postalar arasndaki mesafelerin asgaride tutulmas lazmdr. Malzeme nakil problemleriyle tesisin i yeri tanzim plan ve hatta depolama ettleri o derece birbirine baldr ki, hepsinin beraberce ett edilmeleri gerekir. Malzemenin nakledilecei mesafelerin dikkatle analizi ve metraj zellikle tezgahlarn, tesisatn ve i postalarnn yerlerinin yeniden tanzimine ve imalat i sras tertibinin deitirilmesine yol aar.

Malzeme Tama
2.Nakil lerinin Mmkn Mertebe Srekli ve

Rutin Hale Getirilmesi: Bu suretle birim zaman iinde ayn nakil tehizat ile daha ok para says, kg veya ton malzeme nakledebilir ve bu sayede para veya arlk bana nakil maliyeti der. 3.Srekli malat Hatlarna Sahip Tesislerde Mekanik Nakil Tehizat Kullanlmas: Malzeme hareketlerinin srekli olduu tesislerde, el veya insan srtnda tama yerine mekanik tehizat kullanlmas zaman ve para bakmndan ekonomiktir.

Malzeme Tama
MALZEME TAIMADA GZ NNE ALINACAK FAKTRLER a) Tesis ve letmeyle lgili Faktrler

Mevcut imal metotlar Mevcut binalarn kullanm oran Mevcut i yeri tanzimi mal kademeleri sras lemler ve atlyeler birletirilmesi Mevcut boluklar, ykleme, boaltma, hz, emniyet ve imalat engel olmama bakmlarndan uygun genilii Demeler anmaya dayankll, przszll ve yke dayankllklar Bina konstrksiyonu tavandan tama sistemlerini tayacak derecede dayankll

Malzeme Tama

b) Tanacak Malzemeye lgili Faktrler Malzemenin cinsi Tane veya nite halinde olmas Hacimce bykl Arl ekilleri Krlganl Kaplar iinde sevk edilebilirlii Belli bir srede nakledilen miktar Malzeme ak kesintili olma durumu Hareket halindeyken bir ileme tabi tutulmas durumu Nakil mesafesi

Malzeme Tama

Tama Tehizatyla lgili Faktrler Sz konusu tama iine uygun olan sistemler Tehizatn kapasitesi alma sresi Tehizatn hacmi letmesi gereken yer Esneklii ne derecesi Dier ilere uygunluk derecesi Gc altrlma kolayl alma hz Dayankll ve mr Dier mevcut nakil aralaryla ilgisi Gerekli olan veya tesisi ekonomik klan tehizat

Malzeme Tama

d) Mali Faktrler Tehizatn ilk maliyeti Tesis maliyeti ile mevcut bina ve tesisat Bakm maliyeti Yakt maliyeti Amortisman yzdesi, Model eskimesi yzdesi Son muhtemel hurda veya sat deeri letecek operatrn iilik maliyeti Gerekli yardmc tehizatn maliyeti Vergi ve sigorta bedelleri Cari olan faiz snrlar

Malzeme Tama
Varsa lisans cretleri
Garaj ... vb. gibi gerekli yerlerin kiralanmas veya

kullanlmasnda dolay masraflar dari masraflar Tehizatn salayaca direk iilik tasarrufu Tehizatn salayaca idari tasarruflar Prodktivitenin art miktar ptal edilen veya deitirilen tehizatn henz amorti edilmemi deeri

Malzeme Tama
TRANSPORT MASRAFLARI
Masraflar, farkl amalar iin zel olarak tanmlanrlar.

Harcama belirli bir rne yaplyorsa dolaysz, farkl birimlere paylatrlyorsa dolayl masraf sz konusudur. Sabit ve deiken giderler ise, retim miktarna bamllk durumuna gre belirlenir. Ksa vadede sabit giderler, retim miktarndan bamszdr.Transport masraflar, sabit giderler ve iletme masraflar olmak zere balca iki grupta incelenir. Sabit giderler, ekipman kullanmndan bamszken iletme masraflar, katedilen mesafeye ve ekipmann kullanm sresine baldr.

Malzeme Tama
Bir transport hizmetinin tam olarak

gerekletirilebilmesi iin aadaki eler gereklidir: Transport donanm ve yk tayclar Srcler ve operatrler Bakm atlyesi Depo ve iletme tesisleri Ynetim ve idare

Malzeme Tama
YILLIK SABT GDERLER
Sermaye Maliyetleri: Ekipman yatrm masraflar ve

amortismanlar (anma pay) ile oluturulur. letmede yaplacak yeni yatrmlar firma ynetimince belirlenir. Amortisman hesaplarnda masraflar yatrmn ekonomik mrne yaylr, bylece ekipmann iletmede kald her yla tekabl eden maliyetler bulunur. Vergi ve Sigorta: Genelde ekipman alm srasnda denir. Transoprt mesafesine ve iletme zamanna bal olarak ok az deitiinden sabit giderlerdir. Ekipman dnda operatrler ve gayrimenkuller iin de denir.

Malzeme Tama
Maalar: alanlara denen cretler ve sosyal sigorta

primleridir. Sabit giderler olmakla birlikte operatrlerin rutin ilerinin dnda farkl nitelikteki grevlerde altrlmas durumunda saat bana mesai belirli bir yzdesidir. Ayrca personele szlemelerde belirtilen ek primler denir.

Malzeme Tama
eitli Sabit Giderler: Ek ykleme alanlar ve

tesisleri, ak arj niteleri gibi yardmc ve yedek ekipman giderlerinin yan sra evreyi koruma amal masraflardr (ses ve s yaltm, havalandrma tesisat gibi). dari Giderler: Maalar haricinde denen cretler, bina kiras, malzeme alm masraflarna ilaveten ekipmana bal operasyonlarn gzetimi, denetimi ve idaresi, bakm programlarnn uygulanmas iin yaplan harcamalardr.

Malzeme Tama
LETME GDERLER (BRM SAAT VEYA KM)
Enerji Masraflar: Yakt ve elektrik, deiken iletme

giderleridir. Katedilen mesafeye ve efektif iletme zamanna bal olarak enerji tketimi hesaplanr ve srekli takip edilir. Bakm Masraflar ve Tamir Giderleri: Bakm ve onarm masraflar, ekipmann kullanm ekline ve iletme yntemlerine baldr. nceden dzenlenmi bakm programlar, servis hizmetleri, basit tamir ileri, aralarn ykanmas ve temizlenmesi, yalama ve ak kontrol dzenli olarak yaplmas gereken bakm ilemleridir.

Malzeme Tama
Bu almalar, yetkili operatrler tarafndan

gerekletirilir. Bakmdan farkl olarak nceden ngrlmeyen onarm operasyonlar, tamir masraflarnn yan sra iletmede retimin durmasndan veya aksamasndan doan kayplara neden olur. Onarm yaplan ekipmann yerine geii olarak kiralanan makinalar da giderleri artrr. Masraf kaytlar birlikte tutulan bakm ve onarm almalar; operatrn becerisi ve sorumluluk bilinci, evre ve retim kapasitesinin kullanmna baldr.

Malzeme Tama
Ara Lastikleri ve Akleri: Masraflarn dzenli kontrol

ve gelecekteki maliyetlerin nceden tespiti amacyla transport giderleri srekli takip edilir ve kaydedilir. letme btelerinin oluturulmasnda operasyonlarn ve bakm ilemlerinin planlanmas, ara saylar, alma saatleri, katedilen mesafeler ve enerji ihtiyac dikkate alnr, ancak bu ekilde doru masraf tahmini yaplabilir. ngrlen deerlerden ar sapmalarn nedenleri aratrlr ve gelecek iin nlemler alnr. letme giderlerinin planl takibi, masraflarn zel hazrlanm grev formalna kaydedilmesi ile mmkn olur. Bu yntemle toplanan veriler bteleme amacyla yatrm hesaplamalarnda veya benzer ekipmanlarn iletme giderlerinin kontrolnde kullanlr.