YNETM ve ORGANZASYON

Gelecei ekillendirmek, gelecekte sz sahibi olmak; kurulan iyi bir ynetim sistemi ile retim maliyetlerini drp kaliteye nem vermekle mmkndr. Nitelikli ve kaliteli insan, kaliteli i, kaliteli kurumlar gelecei aydnlatabilir. Byle bir ortamda ynetici ekil ve uygulama asndan nem kazanacaktr.

 BRNC BLM YNETM VE ORGANZASYON SRECNN TEMEL KAVRAM VE ZELLKLER 1. YNETM 1. Ynetim ve lgili Kavramlar Ynetim ilevi; kurulu esnasnda belirlenen veya sonradan gzden geirilen amalara ulamak iin; planlama, organize etme, yneltme koordinasyon ve kontrole ilikin teori, model, yaklam ve ilkelerin maharetle uyguland sretir eklinde tanmlanmaktadr.
3

Yneticilik "bakalarna isteyerek bir eyler yaptrma sanatdr" ifadesi yerinde bir ifadedir. Organizasyon artlarn yerine getiren herkes ynetici olabilir, ancak herkes iyi bir ynetici olamaz. yi bir ynetici olmak, baarl bir yneltme sreci ortaya koymakla mmkndr. Yneltme ilevi ile ynetici; iletiim, liderlik, motivasyon gibi aralar vastasyla alanlarla fiilen kar karya gelir, onlar ynlendirir ve hedeflere ulamasna alr.

Ynetim iletme, kurulu veya organizasyonun amalarna etkili ve verimli bir ekilde ulamak zere planlama, rgtleme, yneltme, koordinasyon ve kontrol ilevlerinin yerine getirilmesidir. Ynetim, ortak amal kiilerin yer aldklar bir rgtn en ksa ve en etkili yoldan amalarn gerekletirmesine ynelen ve plnlama, rgtleme, yneltme, koordine etme ve kontrol etme faaliyetlerinden oluan bir btndr. eklinde tanmlanr. Yani; ynetim organizasyon amalarnn etkili ve verimli bir ekilde gerekletirilmesi amacyla planlama, rgtleme, yneltme, koordinasyon ve kontrol ilevlerine ait kavram, ilke, teori, model ve tekniklerin sistematik ve bilinli olarak uygulanmasdr.

Organizasyon, iletmenin amacna ulaabilmesi iin ihtiya duyduu maddi ve beeri aralarla domaltlmas ve bu aralarn en verimli ve etkin ekilde altrlacaklar ksm veya blmlere yerletirilmesi faaliyetidir. Bu anlamda organizasyon, iletmenin amalarna ulaabilmesi iin hangi ilevleri yapmas gerektiine ve bu ilevleri yapacak ksmlarn birbirleriyle ahenkli alacak ekilde oluturulmasna bu organlarda altrlmak zere gerekli olan beeri ve maddi sermaye unsurlarnn tedariki ve uyumlu hale getirilmesine ilikin srelerden olumaktadr.

rgtlenmi bir grupta grev alan ve bu grevi yerine getiren kiiye veya kiilere ynetim organlar denir. Organizasyonlarda ynetenler ynetici olurken, ileri yapanlar da ynetilen durumundadr. Ynetim dilinde, yneten durumunda olanlara st yani amir, ynetenlere de ast denmektedir. Ast ve st ilikileri, ynetim faaliyetlerinin temelini oluturur. Belirli bir rgtte grev alan kiiler, ayn zamanda hem yneten hem de ynetilen durumunda olabilirler. Ynetici, kr ve riski bakalarna ait olarak mal veya hizmet retmek zere retim faktrlerini uyumlu bir ekilde bir araya getiren ve bunlar belirli bir ihtiyac karlama amacna ynelten ve ynetim iini bir meslek olarak yerine getiren kiidir.

Tek kiinin amalarna ulamak, yani maddi ara ve gereler ile parann belirli hedeflere ynelik kullanm iin giritii i, ekonomik faaliyet veya bir i planlamas olurken, birden fazla insann birlikte bulunduklar ve aralarnda kurulan ibirlii ynetim srecini gsterir. Ynetimde, maddi ara ve parasal kaynaklar olmasa bile, belirli faaliyetleri yapmak ve amalara ulamak iin insan unsurunun bulunmas yeterli ve gerekli bir arttr. Ynetim ve yneticiden sz edilebilmesi iin mutlaka emrinde alan otoritesini kabullenen bir insann bulunmas gerekmektedir.

2. Ynetimin Temel zellikleri Kr elde etme hedefi olsun veya olmasn, btn organizasyonlarda yer alan ynetim faaliyetinin temel baz zellikleri bulunmaktadr. 1. Beeri zellik: nsann yalnzca insanlarla olan ilikisinde ynetim faaliyetinden sz edilebilir; nk insan ynetim faaliyetinin temel unsurudur. Ynetimde yneten de ynetilen de insandr ve bu nedenle, insann eya veya hayvanla olan ilikilerinde ynetim sreci yoktur. Yani ynetenin insan, ynetilenin ise insan olmamas durumunda ynetim faaliyetinden sz edemeyiz; nk ynetilen ara ise srme, hayvan ise gtme sz konusudur. 2. Ama zellii: Ynetim faaliyetinden sz edebilmek iin, mutlaka bir amacn olmas gerekir; nk ynetim bir veya birden fazla amac gerekletirmeye ynelik bir faaliyettir. Kr veya sosyal fayda oluturma, sreklilik ve topluma hizmet gibi temel amalar btn iletmelerde ayndr. zel amalar ise iletmeden iletmeye farkllk gsterir. letme yneticisinin yapmas gereken ise, genel amalarla elimeyecek ekilde, zel amalar gerekletirme yolunda tm abalar btnletirmektir.

3. Grup zellii: Ynetimin olmas iin, bir ynetici ve en azndan bir ynetilen insana, yani bir gruba ihtiya vardr. Ynetim faaliyeti bir grubun faaliyeti ile gerekleir, tek kiinin amalarna ulamak iin giritii i, ekonomik faaliyet olurken birden fazla insann birlikte bulunmalar ve sosyal ilikileri ynetim srecini balatr. 4. birlii zellii: Ynetim faaliyetinden arzulanan sonucun alnabilmesi iin ibirlii gereklidir. Bundan dolay, insanlarn beraberce almalar, karlkl yardmlamalar ve amaca daha kolay bir ekilde ulamalar, ibirlii sayesinde mmkn olur. birlii olmazsa, ynetim faaliyeti eliki ve kmazlara girip srekli olarak engellenir. Bu engellerle karslamamak iin, ynetimde bir grup insann bir araya gelmesi, abalarn birletirmeleri ve bylece iletmenin amacna ulamalar sz konusudur. 5. blm ve Uzmanlama zellii: letmelerde yaplacak iler belirli kriterlere gre blmlendirilir. Blmlendirilen belirli iler de belirli sre alan kiiler uzmanlarlar ve ilerinde baarl olurlar, ilerinde uzman olan kiilerin baars ise, bir btn olarak iletmenin baarsna yansr.

10

6. Koordinasyon zellii: letme iinde istenen sonulara ulamak iin faaliyet gsteren blmlerin ve fertlerin aralarnda atma ortam oluturmadan, uyum iinde almalar esastr. Uyum olmamas durumunda, ynetim, yetkisini kullanarak koordinasyon salama yoluna gider. 7. Yetki zellii: letme organizasyonunda alan kiilere i yaptrmak ve amalara ulamak iin, karar alma ve uygulama hakkna, yani yetkiye ihtiya vardr. Kiilerin kendi istekleriyle koordineli bir ekilde hareket etmeleri ok az karlalan bir durum olduundan, birok durumda ynetimin, yneticinin ald kararlar astlarna uygulatabilecek kiisel bir otorite kurmasn zorunlu klar. 8. Evrensel zellik: Ynetim faaliyeti yalnzca iletme organizasyonlarnda deil; devlet kurulular, niversite, hastane, lokanta, sigorta irketi, dernek, vakf, cami ve kilise gibi dini kurulular ve aile gibi, kr amac takip eden veya takip etmeyen btn kurum ve kurulularda vardr. Bu organizasyonlarn her biri snrl kaynaklarla en yksek verimi elde etmek ve amalarna ulamak iin aba harcar. Bu nedenle, ynetim btn organizasyonlarda yer alan evrensel bir sretir. 9. Basamaksal zellik: Ynetimde kargaaya yol amamak iin, belirli bir ama dorultusunda alan kiilerin, ayn zamanda bir dzen iinde almalar gereklidir. Ynetimde basamaksal dzen ve her bir basamaktaki yneticilerin yetki ve sorumluluklar ak olarak ortaya konulduunda, hangi yneticinin, kime bal olduu ve kimlere emir verecei konusunda tereddt olumaz.

11

Ynetim ve organizasyon ilikisine baktmzda; ynetimin sz konusu olduu her yerde mutlaka organizasyonun olduu grlr. Ynetim ve organizasyon kavramlarnn szlk anlamlar ayr olmasna ramen, nerede bir ynetim varsa, orada organizasyon da var ve bunun tersi olarak nerede bir organizasyon varsa orada ynetim de vardr. Ynetim ve organizasyon etle trnak gibi birbirinden ayrlamaz, sadece renim asndan iki ayr kavram olarak ele alnr.

12

3. Ynetici ve Mteebbis Profesyonel yneticilik; ynetim iini kendilerine meslek edinen ve iletme sahibi haline gelmeden mteebbisin yapt her ii yapan ve hizmetleri karlnda aylk cret alan kimseler olarak ifade edilir. Profesyonel ynetici, gelecekte ihtiya olan ve iletmenin farkl birimlerinde ynetici olarak grev alacak kiileri ynetici asistanl kadrosuyla yannda altrarak yetitirir. Ynetici asistanl, sekreterin rutin grevlerine ek olarak bal olduu yneticinin zamann iyi ekilde deerlendirebilmesi iin gerekli destei salar, irket ii ve d ilikileri arasnda bir kpr vazifesi grr, gerekli verileri kullanarak raporlar hazrlar. Ynetici asistannn geni bir bilgi ve organizasyon kabiliyetine sahip olmas gerekir.
13

Ynetici; kr ve riski bakalarna ait olarak mal veya hizmet retmek zere retim faktrlerini uyumlu bir ekilde bir araya getiren ve bunlar belirli bir ihtiyac karlama amacna ynelten ve ynetim iini bir meslek olarak yerine getiren kiidir. Ynetici, rgt amalar dorultusunda beeri, fiziki, mali ve bilgi kaynaklarn planlayan, rgtleyen, ynelten, koordine eden ve kontrol eden kiidir.

Ynetici iletmede; planlama, organize etme, yneltme, koordinasyon ve kontrol olarak ynetimin ilevlerini uygular ve bu ilevler ynetimin temel ilevi olarak yneticinin varlk nedenini de oluturur. Modern ynetim anlaynda ynetici sorun zen ve karar veren kii olarak, karar vermeden nce, ilgili kaynaklardan bilgi alr, astlar ile mzakere eder ve en uygun karar vermeye gayret eder.
14

letmelerin varlklarn devam ettirebilmeleri iin yneticilerin srekli olarak, abuk, hzl ve isabetli kararlar alarak dinamik olan ekonomik, toplumsal ve siyasal ortamn gereklerine ayak uydurmak durumundadr. letmelerin bulunduu ortamda srekli bir geliim vardr burada nemli olan nokta, yneticinin evrede olan, birok deiiklikleri zamannda grp, hemen gerekli hazrlklar yaparak iletmelerin amalarna uygun ve doru kararlar alabilmeleridir. letme ynetimi, i ve d etkenler karsnda iletmeyi amalarna en uygun bir ekilde ulatracak ve evre ile uyumlatracak bir beyin grevine sahiptir. Ancak beyin grevini yapt srece iletme baarl olacak ve iletmecilik ynnden bir deer tayabilecektir.
15

Yneticide bulunmas gereken nitelikler:

1. nsanlar tanmak 2. Objektif olmak 3. Kendine gvenmek 4. Yerinde kararlar alabilmek 5. Yetkisini kullanabilmek 6. Sorumluluk duygusuna sahip olmak 7. radesi kuvvetli olmak

16

Yneticinin klasik ve yeni ilevleri

1. Ynetici iletmede ynetim ilevlerini uygular ve retim faktrlerini temin eder ve uyumlu kullanmlarn salar. 2. Ynetici iletmeyi bakalar adna ynetir, doacak zarar ve krlar stlenmez, ancak meslekten biri olarak iletme amalarna uymak ve bunlara ulamak zorundadr. 3. Hammadde ve enerji iin alternatif bamsz kaynaklar bulmak. 4. Rekabeti iletme aleyhine gelitiren uygulamalar ortaya karma ve bu konuda ilgilileri bilgilendirmek. 5. Adil bir retim, blm ve datm sisteminin kurulmasna yardmc olmak.
17

Mteebbis; bir retim faktr olarak dier retim faktrlerini ahenkli bir ekilde bir araya getirerek belirli bir mal veya hizmeti retmek veya sadece pazarlamak iin kendi parasn veya bakalarndan toplad paray dier retim faktrlerine yatrp bylece kr veya zarar ihtimalini gz nne alan kiilere mteebbis-giriimci-denir. Dier bir tanmla mteebbis; temelde kr elde etmek olarak deiik gayelerle, gerekli riskleri gze alarak dier retim faktr olan emek, sermaye ve teknoloji faktrlerini ahenkli bir ekilde bir araya getirerek mal veya hizmet retmek veya sadece pazarlamak iin gerekli ortama hazrlayan kiidir. Giriim, giriimcinin zel varlndan yer, unvan, sermaye, muhasebe ve organizasyon olarak ayr bir btn olan ve bakalarnn ihtiyalarnn karlanmas iin devaml retim faaliyetlerinde bulunan bir ekonomik birimdir.
18

Mteebbisin klasik ve yeni ilevleri 1. Yeni bir mal veya hizmet retmek veya bilinen rnlerin kalitesini ykseltmek 2. Yeni ve ileri retim yntemleri bulmak ve uygulamak 3. Endstride yani sanayide yeni organizasyonlar yapmak ve yeni pazarlar bulmak 4. Hammadde ve enerji iin alternatif bamsz kaynaklar bulmak. 5. Rekabeti aleyhine eviren kayt d, kuralsz iletmeleri ortaya karma ve bu konuda tketicileri bilgilendirmek 6. Adil bir retim, blm ve datm sisteminin kurulmasna yardmc olmak.
19

Yneticiyi mteebbisten ayran temel fark, faaliyetler sonucunda ortaya kan riske katlanmamas yani kr veya zararn sahibi olmamasdr. Ynetici emei karl cret, prim veya krdan pay alarak iletmeyi belirlenen hedeflere ulatrmaya alr. veren; ii veya personel istihdam eden, igc kiralayan ve bu sfatla igc sahiplerine kar sorumlu kii olarak ifade edilir. veren kavram bir iletmecilik ve ekonomi kavram olmaktan ziyade hukuki bir kavramdr. Dolaysyla iveren kavram hukuki ynden ele alnp deerlendirilmesi gerekir. Patron; bir ticari veya sna iletmenin sahibi, iveren anlamnda kullanlmaktadr. Sermaye, mal ve hizmet retmek iin kullanlan retim aralar anlamna gelir. Sermayedar ise, sermayeye sahip olan ve bunu bizatihi yatrm yaparak deerlendiren veya gerekirse ihtiya duyan kiilere bor vererek veya hisse senedi satn alarak, ortaklk kurarak sunan kiidir.
20

 4. Ynetim Dzeyleri Ve Ynetim Becerileri Hiyerarik yapdaki konumlarna gre yneticiler; alt dzey, orta dzey ve st dzey veya tepe yneticiler olarak basamakta incelenir, 1. Alt dzey ynetim ve yneticileri: Bu dzeyde bulunan yneticiler, gnlk faaliyetlerin yrtlmesinden ve baarlmasndan sorumludurlar. Bunun iin ynetsel ilevleri olmayan ii, memur, hizmetli gibi alan ve herhangi bir ynetim grevi olmayan kiileri yneten, ksm efleri, postaba, ustaba, ba kalfa, formen ve odacbalar gibi eitli alanlar alt dzey yneticilerini olutururlar. Alt dzey yneticiler, iletmenin program ynetimi ile ilgili faaliyetlerle urarlar.

21

2. Orta dzey ynetim ve yneticileri; blm veya daire amirleri, servis efleri yardmclar, genel sekreterler, daire amirleri ve yardmclar gibi unvan alan orta dzey yneticiler plan gelitirir, bunlar uygulama aamasna koyar ve yaplanlar kontrol eder, maliyetleri analiz eder, st dzey yneticilere rapor verirler. 3. st dzey ynetim ve yneticiler; iletmenin en stnde yer alan ve tepe yneticileri olarak ifade edilen yneticilerdir. Bunlar; genel mdr, bakan, blm ve daire mdrleri, daire bakanlar, mstearlar, mdrler ve yardmclar gibi yneticilerden oluur. Bu dzey yneticilerin, almalar genelde iletme dna dnktr ve iletmeyi bir btn olarak grrler. st dzey yneticilerin ynetsel becerileri; teknik beceri, haberleme becerisi, insan ilikileri becerisi, analitik beceri, karar verme becerisi ve kavramsal beceri gibi becerilere sahiptirler.
22

st dzey yneticilerin almalar tm rgt dzeniyle ilgili olup, ekonomik sistem iin de iletmenin amalarn en iyi ekilde gerekletirmeye yneliktir. st ynetim iletmenin etkili bir stratejisini hazrlar ve stratejik ynetimi bir felsefe olarak benimser. Bu anlamda her iletme en yksek dereceli yneticisini CEO olarak belirler. cra kurulu bakan olarak da ifade edilen (CEO), bir irketin, rgtn veya acentenin en st dereceli yneticisidir. Alm "Chief Executive Officer" dr.

23

levsel ynetici, retim, pazarlama, sat ve finansman gibi yalnzca bir rgtsel faaliyetten sorumlu olan ynetici tipidir. levsel ynetici uzmanlat alann faaliyetinden sorumlu olur. Genel ynetici ise, byk bir irket, bunun bir iletmesi veya onun bir alt blm gibi karmak bir birimi yneten ve ynlendiren kiiye genel ynetici diyoruz. Genel ynetici ynettii birimin tm faaliyetlerinden sorumludur.

24

5. Ynetim ekilleri 1. Otoriter Ynetim ekli: Bu ynetim ekli belirli kat kurallar ve disiplinler erevesinde st ynetimin alt ynetim zerinde etkin olduu ve kararlarn stten alta doru bir emir zinciri ile alnd bir ynetim eklidir. Bu ynetim eklinde en st dzey ynetimin ald kararlar bir emir niteliinde alt birimler tarafndan uygulanr. Alt seviyedeki ynetim karar alma merci deil bu kurallar uygulama ve bu uygulamay kontrol etme ile ykmldr. 2. Yar-otoriter Ynetim ekli: Yar-otoriter ynetim ekli de belirli kurallar ve disiplinler erevesinde alt ynetimin st ynetim karar mekanizmasna biraz daha youn olarak katld bir ynetim ekli olarak karmza kmaktadr. 3. Demokratik Ynetim ekli: Alt dzey ynetimlerin st dzey ynetime karar verme srecinde tam olarak katld ve ben merkezli deil biz merkezli bir ynetim yaklamdr.
25

6. letme Ynetimi Ve Yneticinin nemi nsanlar varln srdrmek veya yaamak iin maddi ve manevi birok eye ihtiya duyar. Ayrca iyi ve rahat bir ekilde yaamn srdrmek ister. te bir ekonomide, ekonomik abalarn en nemli amac insanlarn iyi ve rahat bir ekilde hayatlarn devam ettirebilmek iin gerekli olan mal ve hizmetleri retebilmektir. Bu mal veya hizmetlerin retimi iin gerekli olan maddi ve manevi elere-unsurlara retim faktrleri denilmektedir Sermaye, mteebbis, emek ve retim ynetim iletmeler asndan temel retim faktrleri olarak sralanmaktadr. letme ynetimi, iletmenin belirlenen hedefine ulaabilmesi iin iletme ii personel, makine, tehizat vb.- ve iletme d pazar, hammadde, yabanc kaynak vb.- unsurlar planlama, organize etme, yneltme, koordine etme ve kontrol etme sreci olarak tanmlanabilir. letme ynetimi, iletmeyi belirlenen amalarna ulatrmak iin tm faaliyetleri planlamak, rgtlemek, yneltmek, koordine etmek ve kontrol etme abalarna denir.

26

 letmenin etkili ynetilebilmesi iin iletme ynetiminin temel grevleri yle sralanabilir: 1. letmenin misyon ve vizyonuna bal olarak amalarn belirlemek 2. letme amalar dorultusunda politika ve stratejiler gelitirmek 3. rgt yapsn geliim ve deiime uygun yeniden yaplandrmak 4. Tm unsurlarn iletme amalar dorultusunda verimli kullanmn salamak 5. letme faaliyetlerinin iletme amalaryla uyumunu kontrol etmek

27

 1. Genel levler: letmenin genel ilevi sadece Ynetim levi olarak tektir. Ynetim ilevi; kurulu esnasnda belirlenen veya sonradan gzden geirilen amalara ulamak iin; planlama, rgtleme, yneltme koordinasyon ve kontrole ilikin teori, model, yaklam ve ilkelerin maharetle uygulamaya gtrlme sreci olarak tanmlanr. Ynetim ve organizasyon faktr, btn iletme faaliyetlerinde geerli olan ortak ilkeleri ortaya koyduu iin, genel bir iletme ilevidir.
2. Temel levler: Modern manada iletmenin temel ilevleri Pazarlama levi ve retim Ynetimi levinden olumaktadr.

28

 Pazarlama ilevi; tketici istek ve ihtiyalarnn tespit edilmesi ve bu ihtiyalarn karlanmas iin gerekli girdilerin temin edilip retim srecinden geirilerek rn haline getirilmesi, fiyatlandrlmas, datlmas, promosyonu-zendirme-tutundurma- ve sat sonras hizmetlerinin adna pazarlama denir. retim ynetimi ilev; insanlarn ihtiyalarn karlayacak mal ve hizmetlerin en iyi kalitede, en dk maliyetle, retimini salamaya ynelik faaliyetlerin planlanmas, organize edilmesi, ynlendirilmesi, koordinasyonu ve kontroldr. 3. Destekleyici ve Kolaylatrc levler: Finans, muhasebe, halkla ilikiler ve insan kaynaklar ayr birer ilev olarak destekleyici ve kolaylatrc ilevleri olutururlar. Finans ilevi; fon, sermaye, kapital olarak da ifade ettiimiz finansman, iletmelerin ihtiya duyduu fonlarn planlanmas, salanmas ve kontrol olarak tanmlanmaktadr. Muhasebe ilevi, iletmenin varlklar ve kaynaklar zerinde deiim oluturan mali nitelikteki ve para ile ifade edilen ilemlere ait bilgileri kaydetmek, snflandrmak, zetleme, analiz etme ve yorumlama yoluyla ilgili kii ve kurumlara raporlar eklinde sunmak olarak tanmlanr.

29

 Halkla ilikiler ilevi, organizasyonla evresi arasnda karlkl iletiimi, anlamay ve ibirliini salayp ve bunun iletme lehine olarak srdrmeye yardmc olan iletme ilevidir. nsan kaynaklar ilevi, bir retim faktr olan emek kaynann igc piyasasndan en ekonomik yollardan salanmas ve verimli bir ekilde altrlmas hedefine ynelik iletme faaliyetlerinin yerine getirilmesi insan kaynaklar ilevini oluturur. 4. Dntrc levler: AR-GE ynetimi, verimlilik ynetimi ve rgt gelitirme faaliyetleri ayr birer ilev olarak dntrc ilevleri olutururlar. AR-GE ynetimi ilevi; geliimi gerekletirmek ve takip etmek AR-GE alanna yaplan yatrmlara bal olarak bu alanda yaplan harcamalar ve bunlarn pozitif sonular gelimilik ls olarak da ifade edilmektedir.

30

 Verimlilik ynetimi ilevi, verimlilik iletmelerin kendilerini deerlendirmede, cretlendirmede, ceza ve dllendirmede kullanlan ara olmutur. rgt gelitirme ilevi, daha etkili ve katlml bir rgt kltr meydana getirerek rgtn sorun zme ve kendini yenileme srelerini gelitirmek zere giriilen uzun sreli abalardr.

31

7. Ynetimin Temel levleri 1. Planlama levi: Plan, belirli amalara ulamak iin nceden alnan tedbirler olarak yaplacak ilerin nceden tek tek belirlenmesidir. Planlama, bir amaca ulamak iin en iyi hareket eklini seme ve gelitirme nitelii tayan bilinli bir sre olmasndan planlama zihinsel bir faaliyettir ve yneticilerin belirli bir amacn elde edilmesi iin faaliyet ynn kararlatrdklar bilinli bir faaliyeti ifade eder. Planlama; faaliyetleri koordine etme, yneticilerin nlerini grmelerini salama, kaynaklarn israfn nleme ve kontrol faaliyetlerinde standartlar nceden belirleme gibi farkl drt ama iin yaplr. 2. rgtleme levi: rgtleme, amalara ulamak iin yaplacak ilerin belirlenmesi ve gruplandrlmas; ileri yapacak personelin ve yetki ve sorumluklarnn belirlenmesi; faaliyetlerin etkinlii iin gerekli fiziksel ortamn hazrlanmas abalarnn tmdr.

32

3. Yneltme levi: Yneltme, planlar yaplp organizasyon yani rgt yaps oluturularak gerekli grevlendirmeler yapldktan sonra bu rgtn amaca ulamas iin harekete geirilmesi demektir. 4. Koordinasyon levi: Dzenletirme, uyumlatrma ve egdm olarak da ifade edilen koordinasyon rgt yesi olan alanlarn abalarn birletirmek ve zaman asndan uyumlu klmak, amaca varmak iin i ve faaliyetlerin birbiri pei sra gelebilmesi ve birbirini tamamlamas iin gerekli olan ilevdir. 5. Kontrol levi: Denetim olarak da ifade edilen kontrol ilevi, organizasyonun amalarna ulap ulamadn veya ne lde ulatn aratrmak ve amalardan sapmalar olduunda dzeltici tedbirleri almaktr. Ynetimin son ilevi olan kontrol faaliyeti ile dier ynetim ilevlerinin ne derece baarld anlalr. Ynetim sreci planlama ile balar kontrol ileviyle tamamlanr ve iletmelerin amalarna ulap ulamadklar veya ne lde ulatklar kontrol ileviyle belirlenir. letmelerin amalarna ulamalar ve baarl olmalar iyi bir ynetim sistemine sahip olmalarna baldr. Amalarn belirlendii planlama aamasnda baarl olmak ve en uygun plan yapmak yeterli deildir; ayn zamanda plann ne lde baarl olduunu ve hatalar varsa hatalarn nereden kaynaklandn bulmak gerekir.
33

8. Ekonomik Sistemler Ve Ynetim likisi

1. Serbest Piyasa Sistemi: Her trl iktisadi faaliyetlerin kiilerin serbest teebbsne ve fertler arasndaki serbest szlemelere brakld, retim, tketim, blm ve mbadeleyi ayarlama ve dzenleme iinin serbest piyasalara ve bu piyasalardaki fiyat mekanizmasna brakld iktisadi sistemdir. Serbest piyasa sistemine "Kapitalist Sistem, Liberal Kapitalist Sistem, Pazar Ekonomisi veya Piyasa Ekonomisi " ismi verilir. A.B.D. ve Bat Avrupa ekonomileri, bu sisteme en yakn lkelerdir. Serbest piyasa sistemi olarak ifade edilen bu sistem; ok sayda alc ve satc, piyasaya giri-k serbestsi, rnlerin homojen olmas, piyasann ak ve effaf olmas ve retim faktrleri hareketinin tam olmas gibi be temel art tamas gerekir.
34

Kapitalizm bir dnya sistemi olarak kendini ina ederken karsna kan engelleri de tasfiye etmektedir. Kapitalist sistem kendine uygun olmayan retim ve tketim sistemlerini eitli projelerle deitirerek uyumlu hale getirmektedir. Farkl inan ve kltrlerin kapitalizme uygun olmayan ynleri eitli isimler altnda deiik yaklamlar ile kontrol altna alnd bilin Serbest piyasa ekonomisinden sapmalar baladnda rekabet artlarnn giderek bozulmas veya ekonomik yapnn liberal kapitalist sistemi savunanlarn dndklerinden farkllamas gibi nedenlerle devletler ekonomik hayatn ileyiine kaytsz kalmamlardr. Serbest piyasa sistemine ilk mdahale 1929 Dnya Byk Ekonomik Buhran ile ikinci byk kriz veya mdahale ise Eyll 2008de ABD de balayan ve yaylan krize lkeler deiik ekillerde mdahalelerde bulunmaktadrlar.
35

Zamann efendisi ekonominin yasalardr ifadesi gnmzde ekonominin kii ve toplumlarn hayatnda temel belirleyici olduunu aklar. Ekonominin scak para ile dnd ve lkelerin dnyada varlk gstermelerinin yolunun dnya sermayesi ile entegrasyondan getii bir ortam mevcuttur. Bu ortam parann madde olarak ucuz, bol ve dolaysyla sanal olmasndan dolay dnya ticareti zerinde, dnyadaki parann mislinden daha fazla para dolamda bulunuyordu. Bu manada kontrolsz kalan serbest piyasa krize ak hale geliyor. ABDde yaanan Eyll 2008 ekonomik ve mali kriz art oklarla Avrupa ktasnda baz devletlerde devam etmektedir. Yaanan bu krizler toplumun geni tabakalarnda honutsuzluklar oluturmaktadr. Honut olmayan bu kesimler krizleri ekonomik sistemler zerinden zellikle kapitalizm zerinden sorgulamaya balamlardr. Genileyerek sren bu krizin bir dnya ekonomik krizi deil bir sistem krizi olduu algs srekli artmaktadr. Araylar insan merkezli bir ekonomik anlayn benimsenmesi ve sfr faizle oluturulacak sistemin dnya ekonomisini dzle karaca ynnde gelimektedir.
36

 2. Sosyalist Sistem: Balca iktisadi faaliyetlerin devlet tarafndan yrtld, mlkiyet ve giriimcilik hrriyetinin olmad veya ok snrl tutulduu, retim aralarnn devletin idaresi ve altnda olduu, yatrm, retim ve tketicinin merkezi planlama ile yrtld bir sistemdir.

3.Karma Ekonomi Sistemi:

Karma ekonomik sistem, bir ihtiya sonu ortaya kan ve her yerde geerli, kabul grm, standart ilke ve kurallar olmayan ve uygulamada ok deiik grnmler alan ve temelde bilimsel deil siyasal bir olaydr.

37

 2. ORGANZASYON 1. Organizasyon Ve zellikleri Organizasyon, amalara ulamak iin yaplacak ilerin belirlenmesi ve gruplandrlmas; ileri yapacak personelin ve yetki ve sorumluklarnn belirlenmesi; faaliyetlerin etkinlii iin gerekli fiziksel ortamn hazrlanmas abalarnn tmdr. Organizasyon yapsn belirleyen temel unsurlar : 1. Ama Birlii. Her rgt ulamak istedii amalara ve bu amalarla ulatracak faaliyetlere gre farkl bir yapda dizayn edilir. Oluturulan organizasyon yapsnn btn birimleri iletmenin temel hedeflerine dnk olmaldr. Birimlerin kendi amalar arasnda btnlk olmal ve iletmenin nihai hedefine katkda bulunacak nitelikte olmaldr.
38

2. Ynetim Alan. Kontrol alan olarak da grlen ynetim alan rgtte bir ste bal olmas gereken ast says ile ilgili bir unsurdur. Bir yneticiye balanacak ast says ve stlenecei sorumluluklar, yneticinin bilgi, yetenek ve kavrama snrlarn amamaldr. 3. Ynetim Birlii. Ayn amaca yneltilmi ve benzer faaliyetler grubu bir tek yneticiye balanmaldr. Faaliyetlerde etkinlii salamaya ynelik bu ilke ynetim birlii olarak bilinir. Ynetim birlii, ynetim alan kontrol alanndan- farkllk arzeder. 4. Komuta Birlii. Her astn yalnzca bir ste bal ve sorumlu olmas ve ondan emir almasn ifade eden ilke, komuta birlii olarak nitelenir. Bu ilke ile faaliyet kargaas nlenir.

39

5. Yetki ve Sorumluluklarn Akl ve Dengesi. letme apnda her alann ii ile sahip olduu yetki ve sorumluluklar ak ve kesin olarak belirtilmelidir. Bu aklk yazl ve szl olarak salanmaldr. Ayrca her alann sahip olduu yetkiler ve sorumluluk alan arasnda denge olmaldr. Yani sahip olunan yetkilerin kullanmdan dolay alanlardan hesap sorulabilmeli, dier bir ifade ile sorumluluk sz konusu olmaldr. Buna mukabil, sorumlu olduu konularda personel, emir verme ve ynetme yetkisine sahip olmaldr. 6. Haberleme Kanal ve ekli: Haberleme ilikilerinin eidi ve nitelii de organizasyonun yapsn etkileyen bir unsurdur. letmenin st, orta ve alt basamak yneticileri, kendi aralarnda bir araya gelip grebilmeli ve ortaya kan sorunlarn zmleyebilmelidir. Yatay ve dikey iletiim kanallarnn etkin altrlarak etkin ve verimli bir alma ortama oluturulabilir.
40

7. Ayrlk Gzetme Yani stisna lkesi: st ynetim basamaklar yani st basamaklarda grev yapan yneticiler gnlk ve rutin ilerden uzak tutulmal ancak, genel politikalarla ilgili ve normal d durumlarda kendilerine bavurulmaldr. Bu ilkeye ayrklk veya istisna ilkesi denir. 8. Personel Dalmnda Denge. letmedeki her birime gerekli olduu miktarda ve nitelikte personel salanmaldr. ler ile personeller arasnda nitelik ve nicelik ynnde denge olmaldr. Ayrca, isletmenin btnnde yneticiler ve ynetici olmayanlar arasnda sayca denge kurulmaldr. 9. Kaynaklarn Dalmnda Denge. letmenin amalarna ulaabilmesi iin her faaliyet belirli miktarda paraya ihtiyac ortaya karr. Bu miktar, faaliyetlerin ve bunlarn gerekletirildii birimlerin nceliine gre deiir.
41

10. Merkezcil ve Merkezka Uygulamalarda Denge. Bir iletmede alnan kararlarn uygunluu iin izlenmesi gereken hiyerarik kanal belirlenmi olmaldr. Deiik kararlarn alnmasnda benzer yollar izlenebilecei gibi, bazlar deiik hiyerarik ilikiler gerektirebilir. Baz kararlarn daha st ynetimce alnmas zorunlu iken bazlarnn ise, yetki devri salanarak daha alt ynetim kadrolarnn katklaryla, yani merkezka bir tarzda alnmas sz konusudur.

42

11. blm ve Uzmanlk Derecesi: blm, herkesin bir i dalnda ustalamas, uzmanlamas iin ileri ayrma veya herkese belirli bir ii vermedir. letmelerde i blm uzmanlamay, uzmanlama da verimlilii artrr. Uzmanlama, belli bir iin ok kk paralara ayrlarak her grevi bir kiinin srekli olarak yapmas ile bilgi, gr ve becerisinin artmas ile mtehasss olmasn ifade eder. letmede ar uzmanlama uygulamas, i grenlerin uzun bir sre ayni ie younlamasn ifade eder. Bu ise monotonluk, stres ve sonuta verimsizlik ortaya karr. Ancak, ilerin, onlarn en iyi yapabilenler tarafndan yaplmas olumlu sonular alnmasnda nemli rol oynamasndan dolay uzmanlamaya bir lde ihtiya da vardr. Burada gerekletirilmesi uygun olan durum, iletme iinde dengeli bir uzmanlama derecesine ulalmasdr.

43

12. Gelime Yetenei. Organizasyon sureci sonunda ulalan yap esneklik zelliine sahip olmaldr. Zaman ierisinde ortaya kabilecek ihtiyaca cevap verecek yetenekte olmas gerekir. Gelime yeteneinin ykseklii iletmenin baarsn artran bir unsurdur.

44

2. Organizasyon evre likisi evre, kiinin, organizasyonun veya toplumun hayatn etkileyen toplumsal, kltrel, ekonomik ve fiziksel artlarn toplam olarak srekli deien, sabit denge halini korumayan hareketli bir ortam eklinde ifade edilir. Organizasyonlar asndan evre i ve d olarak iki ekilde ifade edilir. evre, iletme ak sistem yaklam ierisinde organizasyonun kendi ierisinde oluturduu blm, ksm gibi alt birimlerin birbirleri ile olan ilikileri ve iletme i iklim ve kltrn yanstr. D evre ise organizasyonun dnda bulunan ve organizasyona girdilerin temin edildii ve ilem srecinden ktktan sonra rnlerin sunulduu kesimler ile birlikte etkiledii ve etkilendii dier kesimleri ifade eder.

45

1. Yasal ve Politik evre: Organizasyonun yasal ve politik evresinde; hkmet ve kanunlar yer almaktadr. Yasalar toplu halde yaayan insanlarn kendi aralarnda ve devletle olan ilikilerini dzenler. zel ve kamu hukuku dhilinde karlan kanunlar iletmeleri dorudan ilgilendirir. 2. Sosyal ve Kltrel evre: Her toplumun kendine zg, inan, dnce, rf ve adetlerden oluan sosyal ve kltrel bir yaps vardr. Bu yap toplum iindeki kiilerin kendi aralarnda ve iletmelerle olan eitli ilikilerini dzenler. Toplumun sosyal ve kltrel dzeyi farkll ihtiya farklln da beraberinde getirir. letme ite toplumun farkl ihtiyalarn karlamaya ynelir ve bunu yaparken toplumun bu yapsn dikkate almaldr.

46

3. Ekonomik evre: Temel ilevi ekonomik nitelik tayan bir retim birimi olan iletme iin ekonomik evre ok nemli olmaktadr. lkede uygulanan ekonomik sistem iletmenin faaliyetlerini nemli oranda belirler ve buna ilave olarak isizlik, satn alma gc, enflasyon ve faizler iletmenin ekonomik evresini oluturur. Ekonomik sistem, sosyal, politik, hukuki kurumlar ve kurallar ile birlikte iktisad amalarn emrinde bir koordinasyon dzenidir. Yani, toplumda sahip olunan kaynaklarn, vatandalarn ihtiyalarn karlamak zere datmn ekillendiren temel kurallardr. Ekonomi ile toplum arasndaki ilikiyi o lkedeki siyas ve toplumsal deerler etkiler. Dier bir ifade ile siyasi yaplanma ekonomik sistemi de belirlemektedir.

47

Serbest yani liberal ekonomik sistemde, devlet ekonominin normal ileyiine mdahale etmez, iletmeler retilecek rn miktar, fiyat, datm gibi konularda tamamen arz talep ilikisi ierisinde ve tam rekabet esaslarna gre faaliyette bulunurlar. Sosyalist ekonomik sistemde, ekonomik dzenin ileyii tamamen devlet kontrolnde, zel mlke izin verilmez, retilecek rn miktar yani arz tamamen devlet tarafndan belirlenir ve retilir. Karma ekonomik sistemde ise, devlet ekonomik dzenin ileyiine olumlu bir katk salamak iin mdahale eder, genelde zel sektrn kr endiesi ile girmedii daha ok toplumsal ihtiyalarn karlanmas iin gerekli retimi gerekletirmek iin yatrm yapar.

48

4. Bilimsel ve Teknolojik evre: Organizasyon retim srecinde ve bunlar tketicilere ulatrrken gz nnde bulundurulmas gereken yasal, ekonomik, sosyal, tabii ve teknolojik artlar vardr ve bu artlar iletmeleri yakndan ilgilendirir. Organizasyonun, bu sistemleri inceleyen hukuk, ekonomi, davran bilimleri, doal bilimler, teknoloji gibi bilimlerle ve tm bilimlerde kullanlan matematik, istatistik gibi ortak yntemlerle ok yakn ilikileri vardr. Teknolojideki hzl geliim iletmeleri ok yakndan ilgilendirmekte, yeni bulu ve gelime iletme maliyetlerini drebilmekte, satlar artrabilmekte veya tersi durumlarda olabilmektedir. Tm bu durum organizasyonlar asndan nemli olmaktadr.

49

5. Doal evre: Organizasyonlar retim srecinde retim iin gerekli girdiler hammadde, yar mamul, ara-gere ve malzeme olarak bulunduu evreden temin eder. Bu girdilerin kt veya bol bulunmas ve retim yerinin iklim artlar iletmeyi olumlu veya olumsuz etkiler. Organizasyonlar retimlerini gerekletirirken girdi temin ettii ve retim atklarn brakt bu evreyi gzetip kollamas gerekir. Bu sorumluluunu evre ynetim sistemi ile yerine getirmelidir. TS EN ISO 14001:2005 evre Ynetim Sistemi: Bir iletmenin evreye dair zorunluluklarn yerine getirmesi iin yapt faaliyetlerin planlanmas, uygulanmas ve gzden geirilmesini ifade eder. Bu sistem evre asndan ok nemlidir.

50

6. Global evre: Gnmz dnyasnda hzla gelien kreselleme yani globalleme olgusu milli olan organizasyonlarn uluslar aras piyasada da faaliyet gstermeye yneltmektedir. Dnyadaki ekonomik geliim ile birlikte yerel, blgesel tketici anlayndan dnya tketicisi anlayna geilmektedir. Organizasyonlar bu dnya apnda tketiciye hitap etmek durumunda ve hitap ettii lkelerin tm artlarn bilip ve uymak zorundadr.

51

YNETM BLMNN DOUU VE GELM 1. YNETMN TARH GELM 1. Endstri ncesi Ynetim Dncesi: Bilimsel ynetim ncesi dnem olan bu sre Milattan binlerce yl nce balayp, Milattan Sonra 1770 yllarna kadar sren ok uzun dnem Bilimsel Ynetim ncesi -Endstri ncesi Ynetim Yaklam olarak nitelendirilebilir. 2. Klasik Ynetim Dncesi: Ynetimin gnmz anlamnda bilimsel geliimi 1800ler Klasik Ynetim Dneminde atld kabul edilir. Ynetim dnceleri ve uygulamalar zerinde etkili olan; Klasik Ynetim Dncesi; James Wattn 1778 de ilk kullanlabilir buhar makinesini yaparak balatt Endstri Devriminden II. Dnya Savana kadar geen dnemde grlen uygulamalardr.
52

3. NeoKlasik Ynetim Dncesi: Bu yaklam, ynetim sorunlarnn klasik ynetim teorisi ile zlemeyeceinin anlalmasyla 1940l yllardan balayp 1960l yllara kadar sren dnemde etkili olmu ve ynetime insan unsurunu ne alan davran bir yaklam getirilmitir. 4. Modern Ynetim Dncesi: Bu yaklam 1960l yllardan bu tarafa kadar srmektedir.
2. YNETM BLMNN DOUU VE GELM 1. KLASK YNTM DNCES 1. Klasik Ynetim Dncesinin Douu ve Organizasyon Yaps James Wattn, 1778 de ilk kullanlabilir buhar makinesini yaparak balatt endstri devriminden, ikinci dnya savana kadar geen dnemde grlen uygulamalar, Klasik (geleneksel) Ynetim Yaklam olarak bilinir.
53

Klasik ynetim yaklamnn Amerikadaki ncs Taylor, Fransadaki ncs Fayol, Almanyadaki ncs Max Weberdir. Klasik ynetim dncesi, iletmenin formel yapsn kendisine inceleme ve aratrma sahas olarak alan, organizasyon konusunda ortaya kan ilk teoridir. Klasik teoride organizasyon, gaye ve hedeflerin gerekletirilmesi iin bir ara olarak dnlmekte, mevcut kaynaklardan maksimum dzeyde faydalanarak organizasyonun gayelerinin gerekletirilmesi n planda ele alnmaktadr. Hareketi douran temel nedenler, teknolojik gelimeler, organizasyonlara ihtiya duyulmas, rnlerin standartlatrlmas ve iblm ve uzmanlama ile ilgili gelimeler olarak sralanabilir.

54

Sanayi -Endstri- Devrimi (1778) ile birlikte gelien buhar makinesi, benzin ve elektrik motorunun gelimesi modern toplum ve modern rgtlerin ortaya kmasna byk katkda bulunmutur. Sanayi devrimi ile birlikte yeni retim yntemlerinin uygulanmaya konulmas byk fabrikalarn kurulmasna, byk miktarlarda hammaddelerin alnmasna, ok sayda iinin ie alnmasna ve byk pazarlarn aratrlmasna yol amtr. Btn bu gelimelerin getirdii, sosyal, ekonomik ve rgtsel hayat tarz ynetim sorunlarnn n plana kmasna yol amtr.

55

Klasik yaklamda organizasyon yani iletme sadece ekonomik ve teknik bir birim olarak ekonomik hedeflerin gerekletirilmesi arac olarak grlm, sosyal yn dnlmemitir. Organizasyon kapal bir sistemdir, evre unsurlaryla ve teknolojik gelimelerle ilikisi yoktur. Kontrol edilemeyen evre faktrleri bir veri olarak kabul edilmitir. rgtte her ey ilevseldir, yani rgtteki tm elemanlarn sonulara pozitif veya optimal katks vardr.

56

Klasik ynetim yaklamna katk salayanlarn gelitirdii ve klasik organizasyon ilkeleri olarak genel kabul gren ilkeleri aadaki gibi sralayabiliriz: 1. Ama birlii ilkesi 2. blm ve uzmanlama ilkesi 3. Kontrol alan ilkesi 4. Hiyerarik yap ilkesi 5. Emir kumanda birlii ilkesi 6. Sorumluluk ilkesi 7. Yetki devri ilkesi 8. stisna ilkesi 9. Aklama ilkesi 10. Denge ilkesi 11. Basit ve anlalrlk ilkesi 12. Deiebilirlik veya reorganizasyon ilkesi
57

2. Klasik Teorilerin Geliimi Klasik organizasyon teorisi; Amerikada Frederick Winslow Taylorun yapt Bilimsel Ynetim Yaklam, Fransada ncln Henr Fayolun yapt Ynetim Sreci Yaklam ve Almanya da ncln Max Weberin yapt Brokrasi Yaklam olarak alt yaklam bulunmaktadr. Klasik ynetim dncesini oluturan yaklamlarn temel amac; rasyonellik kavramn somutlatracak metotlar gelitirerek iletmelerde bilimsel kriterlere dayal etkin ve verimli bir dzen oluturmaktr.

58

Klasik dnrler; insanlar genelde almay sevmeyen, tembel, almaya zorlanmal, pasif, bencil, kendi karlarn gzeten, karar verme yetenei zayf, sorumluluktan kaan, hata yapmaya yatkn, gvenilir olmayan, ancak ekonomik dllendirme ile motive olan bir yapda grmektedirler. nsann sosyal ve psikolojik ynleri klasik ynetim dncesinde tamamen gz ard edilmitir. nsan makinenin bir paras gibi grlr, standartlatrlmtr, biri dierinin yerine kolayca geebilir.

59

2.1. Bilimsel Ynetim Yaklam letmenin tm alanlar iin geerli genel bir ynetim teorisi deil, sadece retimin teknik ynne uygulanabilecek bir takm ilkeler btnn ifade eder. Bilimsel ynetim, insan dhil tm retim faktrlerini en verimli bir ekilde kullanmak amacyla gelitirilmi bir takm ilkeler btnnden olumaktadr.

60

Bilimsel Ynetim Yaklamna katk yapan kiiler ve grleri aadaki gibi zetlenebilir: 1. Frederick Winslow Taylorun Grleri ve lkeleri Taylor kk bir makine atlyesinde bir ii olarak ie balam ve drt yl burada altktan sonra Midvale elik irketine makinist olarak girmiti. Taylor bu iletmede ii, memur, makinist, ustaba ve mhendis olarak alt ve 1884 ylnda bamhendislie ykseldi. Taylor sanayi iletmelerinde insann gerekte nasl altrldn inceledii zaman, rgt teorisinin genel hedefini byk lde benimsenmiti. Bu hedef insanlarn zellikleri ile iletmelerin oluturduu toplumsal evre ve i evresi arasndaki etkileimin zlmesiydi. Taylor aratrmalarnda endstrinin yani sanayinin, iletmelerin verimsizlik yznden ok kaynak israf ettiini grm ve bu israflarn bilimsel ynetim uygulamasyla azaltlacan belirtmitir. Taylor'un verimlilik konusunda verdii karar ynetim ve iilerin bu konudaki eksiklii idi. ki tarafn da "iyi bir gnlk i ve "iyi bir gnlk cret" in ne olduunu bilmemeleriydi
61

Taylor ncelikle alt iletmelerde iletme ii olaylar fabrika dzeyinde incelemi ve aadaki tespitleri yapmtr: 1.Taylor verimsiz bir alma ortam olduunu grd ve bir isinin iinin her unsuru iin "olsa olsa" ynetimine veya "gz kararna" dayanan yntemler vard. Taylor iverenlerin konuya sadece kr maksimizasyonu asndan baktn ve iilerin ise iverenlerin bu dncesine kar, dk cretle almann sonucu olarak daha fazla retim yapmann ve yorulmann kendilerine bir kar salamayacan dnyorlard. 2. Taylor'a gre doal ve sistematik olarak iki trl kaytarma var ve isilerin sistematik kaytarma yolunu semeleri ile verimlilik ok dyordu.

62

3. Taylor'a gre ilerde standartlatrma olmad iin iiler ilerini kendi bildikleri gibi yapyorlard. Taylor, ynetimin isilerin almalarnn verimliliini lmede kullanlacak hibir standardn olmadn grd ve eksiklii gidermek iin aada verilen standart ilkeleri ngrmtr. Taylor'un grleri erevesinde oluturduu ilkeleri yledir: 1. Standartlatrma. retim faaliyetlerinde en uygun hz ve verimlilik konusunda bilgi toplayan Taylor sonuta baz standartlarn gerektiini grd. Ynetim faaliyetleri derinlemesine alma yaparak mantki ve rasyonel standartlar gelitirmesi ihtiyacndan hareketle nce en yksek gnlk verimi salamak iin krein maden cevheri ile dolu olduu zaman ka kilo olmas gerektii hususunda incelemeler yapt.

63

2. Hareket ve Zaman Etd. Taylor analizlerinde her i kk ve basit hareketlere bolnm, gereksiz hareketler kaldrlm ve her hareket iin en hzl ve en uygun hareket seilmitir. Taylor iilerin hareketlerini inceledi, hassas saat ile (stop watch) hareketleri lt. Buradaki ama belirli bir ii yapmaya gerekli en iyi sistemin tespit edilmesidir. 3. Personelin Seimi ve Eitimi. Ynetimin temel grevi en iyi elemanlar ie semekti. Bu kavram "birinci snf ii" olarak aklar. yi bir aratrmadan sonra normal bir iinin on saatlik bir alma sonunda 12,5 ton kreklediini grd. Kuvvetli iinin krekleme iindeki belirli tekniklerle on saatlik bir alma saati iinde 47 tona ktn grd. Taylor'un "sadece birinci snf insana i verilmelidir" seklindeki gr eletirilere uramtr.

64

Taylor'un insana bak as bir insan olarak deil bir retim arac gibiydi ve iiler tam anlamyla ekonomik insan temsil ediyordu. Taylor buna ok cret almak iin ok almay tercih edecek iiler iin standart bir cret sistemi yeterli olmadndan hareketle "farkllatrlm para ba cret sistemi" nerdi. Bu gre gre her iiye her gn belirli bir i verilmesi, iin ayrntlarnn ak bir ekilde belirtilmesi ve iin her paras iin belirli bir zaman ayrlmas sz konusu idi ve ii zamannda yapan ii daha yksek cret alacak ve ii zamannda yapamayan ii daha az cret alacakt.

65

4. levsel Ustabalk. Taylor askeri kurumlarda uygulanan hiyerarik yani emir kumanda sisteminin iletmeler iin uygun olmadn ve ilevsel sistemin daha baarl olacan belirtti. letme ierisinde alanlar belirli i ve blmlerde ustabalk uygulamasnn gerekliliini ortaya koymutur. Taylor'un ortaya koyduu kavramlar ve bilimsel ynetim metotlarnn geni organizasyon sorunlarna uygulanabilir olmad gr ar basmaktadr. letmede planlama ve mavi yakal iilerin kontrol dndaki ynetime ilikin konular incelenmediinden birok ynetici salam bir temele dayanmayan hareket ve zaman ettlerini organizasyonlar iin deer olarak grmemektedir. Zaman ve hareket ettleri rutin devaml olarak tekrar edilen standart ilerde iyi sonular vermekte ancak makinelerin gittike bu tr ilerin yerini ald bir toplumda bu tr iler olduka azalmaktadr.
66

Taylor'a eletiriler; insan bir makine gibi grmesi ve tek motivasyon faktrnn gelir elde etme olduu zerinde durduu dnceye olmutur. Ekonomik insan kavramn getirerek iiye ne kadar ok cret verirsen iini o nispette daha iyi yapacan savunmu, insann sosyal ve psikolojik ynn grmezden gelmi. Oysa bilim ve tecrbeler teknik sorunlar zebilir fakat iilerin psikolojik ihtiyalar karlanamaz olduu unutulmutur.
2. Frank B. ve Lillian M. Gilbreth ve Grleri Bilimsel ynetim yaklamna katklarn kar-koca ibirlii iinde 1912 ylnda "Endstri Mhendislii" dergisinde yaynlanan Lillian'n "letme Psikolojisi" adl doktora tezi ile yapmlar.
67

Gilbreth, Taylor ile ayn dnemlerde bilimsel almalarn inaat sektrnde yrtmtr. Taylor genellikle zaman ekonomisi zerinde dururken Gilbreth hareket etd zerinde durmu ve harcanan zamana deil, hareketlerin azaltlmasna nem vermi. Gilbreth ie girite iki usta tulac arasnda hem i yapacak hem de eitelecekti. Bu ite Gilbreth ksa zamanda tula rme ustalarnn deiik tr tula rme metotlar olduunu grd. Tula rme ekillerinden ilki retmek iin ikincisi yava tula rme, ncs hzl tula rme iiydi. Gilbreth tula rme iinde yaplan ileri snflandrd ve bu hareketlere soyadnn tersten okunuu olan " therblig " ismini verdi. Bu hareketle; pozisyon bulma, seme, kucaklama, bekleme, nakletme, aratrma, boaltma, toplama, datma brakma, nlenebilir ve nlenemeyen gecikmeler, dinlenme, plan gibi hareketlerdi. Bu elemanlar kullanarak herhangi bir ite "terblig analizi" yaplabilirdi.
68

Gilbreth rme iinde baz lzumsuz hareketleri kaldrarak 17 hareketi 45 harekete indirmi ve bylece bir duvarc ustasnn bir saatte daha fazla tula rmesi mmkn olmutur. Gilbreth'ler l durum terfi pln ile iiler, hem kendi ilerini yapacaklar, hem terfi iin hazrlanacaklar, hem de dierlerini eitecekler ve bylece iiler yapc, retici ve renci durumunda oluyorlard.

69

 3. Henry L. Gantt ve Grleri Gantt bilimsel ynetimin nclerinden olarak Taylor ile birlikte alm ve Taylor'un etkisinde kalmtr. Daha sonra danman mhendis olarak alan Gantt kendi grne gre mteri durumunda bulunan irketlere bilimsel ynetimi satmtr. Gantt, Taylor'un "zendirici sistemi" zerinde durdu. "Ayrcalkl oran sistemi"nin tevik zelliinin az olmas nedeniyle; bir gn iin belirlenmi ii zamannda bitiren iiler elli cent prim alacak ve ynetici de i standardna ulaan her ii zerinden prim alacak ve bylece yneticiyi, iiyi daha iyi almas iin eitmeye tevik eden yeni bir gr ortaya koydu.

70

Gantt ayrca Owen'in "ii alma oranlar" zerinde de durarak i standardna ulaan iiler siyah kart, altna denler ise krmz kart alyor olmalar ile oluan ve buradan "Gantt Kart" diye anlan sistem ortaya kt. Gantt'n bilime dayal iletme ynetimine olan en byk katks, plnlama ve kontrolde kullanmak amacyla gelitirdii grafik yntemler olmutur. Gantt'n sisteminde ii zamanndan nce yapan iinin retimi arttrmak iin aba harcamas salanmaktadr. Taylor'un sisteminden en byk fark Taylor'un cezalandrma sistemine ramen Gantt dllendirme sistemi getirmitir. Bu sistemde Gantt'n her ustabaya da prim deme sistemi getirmesi ile ustabalar da prim alarak cretlerini ykseltebileceklerdir.

71

4. Harrington Emerson ve Grleri Taylor'un tannm bir takipisi olan Emerson zellikle verim dkl ve retim artklar zerinde durmu ve bunlarn sebep olduu olumsuz gelimeleri yanstmtr. Demiryolu iletmesinde uygulama yaparak Taylor'dan farkl olarak bilimsel ynetimin ilke ve felsefesini gelitirmeye almtr. Taylor ve Gilbreth endstride alanlarn yapt fiziki iler zerinde dururken Emerson iletmeye baka adan bakm ve iletmeyi bir btn olarak grmt. Emerson almalarn verimlilik mhendislii olarak grm ve "Verimliliin on iki ilkesini" gelitirmitir. Bunlar: 1. Amalarn Belirlenmesi. 2. Saduyu. 3.Uzman Kiilere Danma. 4. Disiplin Salamak. 5. Adil Davranma. 6. Dzenli Ve Gvenli Kaytlar. 7. in Planlanmas. 8. Standartlar Ve Programlar.
72

9. Standartlatrlm artlar. 10. Tanmlar Yaplmas. 11. Datm Ve Standart artlar Asndan Benzerlik Olmas. 12. Verimlilik Uygulamas.
2.2. Ynetim Sreci Yaklam Klasik ynetimin teorisinin bilimsel ynetim yaklamndan sonra ikinci bir yaklam olan ynetim sreci yaklamn Fransa doumlu (18411925) Henri FAYOL yapm ve Avrupa da ada ynetim dncesinin ncs olmutur. Fayol ynetimi ilk kez ilevsel bir sre olarak dnm ve iletmedeki faaliyetleri, iletme ilevleri ve ynetim ilevleri olarak ikiye ayrarak daha nce yalnzca teknik adan incelenen ynetim olayna yeni bir boyut daha kazandrmtr. Fayolun ynetime ikinci bir katks da, bir takm ynetim ilkeleri ortaya koyarak bunlar aklamtr.
73

1. Henri FAYOL'un letme Faaliyetleri ile ilgili Grleri Henri FAYOL iletmede yrtlen faaliyetleri alt alt ksmda incelemitir: 1.Teknik Faaliyetler. Teknik faaliyetler iinde retim, imalat, koordinasyon, tamir, bakm vb, iler yer alr. Teknik faaliyetlerin says, miktar, zellikleri teknik elemanlarn yapt iler olarak nemli olduunu belirtirken teknik yetenek zerinde durmaktadr 2.Ticari Faaliyetler. Ticari faaliyetler temelde kr salamak iin genellikle alm-satm ve mbadele gibi faaliyetleri ierir. Ticari faaliyetler sonucunda kr salanmaktadr, sadece retmek yeterli deildir.

74

YNETM

Ticari Faaliyetler

Muhasebe Faaliyetleri Finansal Faaliyetler Ynetim Faaliyetleri

Teknik Faaliyetler
Emniyet Faaliyetleri

Planlama
Organizasyon Yneltme Koordinasyon Kontrol 75

3. Finansal Faaliyetler. retimin gerekletirilmesi srecinde retim faktrlerinin iletmeye kazandrlmas iilere denecek cretler ve sair giderler iin finansa yani paraya ihtiya vardr. Bu adan finansal kaynaklan bulmak ve bu kaynaklar ihtiyalar asndan dengeli bir ekilde datmak gereklidir. 4. Emniyet Faaliyetleri. letmede alanlarn, rn ve satn alnan retim faktrlerinin; yangn, hrszlk, su baskn gibi tehlikelere kar korunmasdr. 5. Muhasebe Faaliyetleri. Bu faaliyetler defter tutma, raporlama, bilno, maliyet hesaplar, kr- zarar tablolar hazrlama, istatistikler yapma gibi faaliyetlerdir.

76

6. Ynetim Faaliyetleri. Fayol yukarda sz edilen faaliyetlerin nemli olduunu vurgularken ynetim faaliyetlerinin en nemli bir i olduunu ve iletmenin baarsnda vazgeilmez bir unsur olduunu belirtmitir.

77

2. Fayol'un Ynetim lkeleri Fayolun toplam on drt ynetim ilkesi aadaki gibi zetlenebilir: 1. bolm ve Uzmanlama: blm ayn abayla daha fazla retim yapmak iin uygulanan bir sistemdir. Klasik uzmanlama fikrinin temelini tekil eden uzmanlama giderleri azaltr, ktlar arttrr ve i eitimini kolaylatrr. Uzmanlama, kii ve gruplar iletme faaliyetlerinde en iyi ekilde istihdam etmedir. 2. Ynetim Birlii: Bu ilke ayn amaca dnk faaliyetler iin bir plan ve bir st olmasn ifade eder. 3. Merkezileme lkesi: Yneticilerin ellerinde yetkileri bulundurma veya yetkileri alt basamaklara devretme merkezileme-merkezlememe olarak tanmlanabilir.
78

4. Yetki ve Sorumluluk lkesi: Bu ilke yneticilerin sorumluluklar ile kulland yetki arasnda iliki olmasn belirtmektedir. Fayol yetkiyi "emir verme hakk ve itaat salama gc" olarak tanmlar. Sorumluluk, korkulan ve yetki ise peinden koulan bir kavram olmakta ve yetki ve sorumluluk denklii istenen bir durumdur. 5. Hiyerari lkesi: Fayol hiyerarinin en st kademeden en alt kademeye kadar uzanan kumanda zinciri olduunu belirtmitir. Bu zincir emir ve haberlerin aa inmesi ve baz bilgilerin yukar kmas ile emir komutada birlik salamak iin gereklidir.

79

6. Kumanda Birlii lkesi: Fayol bu ilke ile her astn bir ste bal olmasn, bir stten emir almasn ve bir ste hesap vermekle ykmlln ifade eden kumanda birlii ilkesine byk nem vermitir. Bylece kargaa ve atma oluturacak durumlar en aza indirilecektir. 7. Disiplin: Fayol her iletme iin vazgeilmez olan disiplini "taat, alkanlk, enerji, davran ve organizasyonla kiiler arasnda szleme hkmlerine sayg olarak dnmtr." Fayol disiplin salamada (1) her kademede yeterli ve baarl yneticilerin bulunmasnn (2) grev sorumluluk ve haklarn ak ve seik olarak belirlenmi olmasnn, meyyidelerin cezalarnn ak bir ekilde uygulanmasnn zerinde durmutur.

80

8. Hakkaniyet lkesi: Fayol alanlarn iyi niyet ve sadakatlerini salamak iin onlara iyilik ve eit ekilde davranmak gerekir demitir. Bu nedenle Fayol adalet ilkesi' yerine hakkaniyet ilkesi kavramn kullanmtr. 9. Genel karlarn Kiisel karlara stnl lkesi: Fayol bu ilkelerle organizasyon karlarnn, kii ve grup karlarnn nnde geldiini belirtmitir. Fayol bir ailenin karlarnn ailenin her yesinin karlarndan, devletin karlarnn, her vatandan karlarnn nnde olacan belirtmitir. Fayol bu ilkenin uygulanmasnn; stlerin rnek davran ve ciddiyeti, adil ekilde ak ve seik olarak dzenlenmi anlama ve iyi bir cret gibi hususlara bal olduunu belirtmitir.

81

10. alanlarn dllendirilmesi: cret ve maalarn uygun olmasn vurgulayan Fayol cretlerin artlara uygun olmasn istemi, iinin abalarnn karln izlemek gerekir derken ok yksek cretin denmemesini nermitir. Adil cretin ne olacan tespit etmek iin; alann yetenek dzeyi, verilen sorumluluk, yaam standard, personelin arz ve talebi, genel ekonomik durum gibi baz llerden faydalanlmasn nerir. 11. Dzen lkesi: Fayol dzen ilkesini maddi ve sosyal dzen olmak zere iki ksmda incelemitir. Her ey iin bir yer ve "her ey kendi yerinde" ayn ekilde insanlar iin "her ferde bir yer ve her kiinin kendine uygun yerde" olduunu belirten Fayol bu eit dzenin kurulmasn nermitir.

82

12. Personelin Devamll ve Denge: Fayol ie giren personelin ie alma devresi olduunu ve ksa zamanda ii renmesinin zor olduunu belirtmekte ve personelin yeni bir ie uyum gstermesi ve baarl olmas iin belirli bir srenin gemesi gerektiini belirtir. Devaml olarak bir ite kalan vasat bir ynetici ok abuk i deitiren stn yetenekli yneticiden daha ok tercih edilir. 13. Giriim lkesi: Plan dnda dnmek ve bunda baarl olmak akll bir yneticinin en iyi tatmin olma ekli olmasndan yneticiler astlarn giriim glerini arttrmalar iin destek olmaldrlar. Organizasyonun her basamandaki yneticilerin plan yapma ve uygulama yeteneklerinin gelitirilmesi gerekir. 14. Birlik Ruhu lkesi: letmede alanlar arasnda g ve baar iin birlik ruhu salamann gerei belirtilmektedir. Fayol, birlikten g doduunun herkese bilindiini, kuruluun amac, etrafnda birlemesinin kumanda birlii ilkesinin itina ile uygulanmasyla mmkn olacan belirtmitir.
83

 2.3. Brokrasi Yaklam Klasik ynetim yaklamnn; bilimsel ynetim ve ynetim sreci yaklamlarndan sonra nc yaklam olan Brokrasi Yaklamn Alman Sosyolog Max Weber (18641920) ortaya atmtr. Klasik ynetim yaklamnn Amerikadaki ncs Taylor, Fransadaki ncs Fayol, Almanyadaki ncs Max Weberdir. Bunlar klasik yaklam iinde trsel dzeyde yani alt dzeyde yaklamlar ortaya koymulardr. Brokrasi, gnlk dilde kullanld gibi ilerin yrtlmesini aksatan, gereksiz yazma ve zaman kayplarna yol aan bir kavram deil, aksine ideal manada bir ynetim dzeni ve eklidir. Brokrasi, bir toplumda tabandan yukarya doru ktka daralan bir yap iinde rgtlenmi olan, genel kural ve ilkelere gre alan profesyonel atanm grevliler topluluu. Dier bir tanmla brokrasi, devlet idaresinde bir ii yapabilmek iin alnmas gereken izin, onay, imza ve uyulmas 84 gereken kurallar btnn ifade eder.

Max Webere gre, tam bir tarafszlkla kurallara uyulmas etkinlik asndan ideal bir ynetim dzenin kurulmasn salar. 1. deal Brokrasi Teorisi Weber brokratik yapnn herhangi dier bir yapya nazaran ok stn olduunu belirtmitir. Weber en ok fayday salayabilmek iin mikro bir model olarak gelitirilen brokratik organizasyon yapsnn balca zellikleri yle zetlenebilir: 1. leri Bir blm: Amalarn gereklemesi iin ileri derecede iblmyle uzmanlama gereklidir. 2. Otoritenin Merkezilemesi ve Bilimsel Yetki ve Grevler nceden Belirlenmitir: Yetkiler hiyerarik yap iinde ak seik belirtilerek brokratik amalarn gerekletirilmesi iin yerine getirilmesi gerekli olan faaliyetler, biimsel grevler olarak belirli bir usulle uygun bir ekilde datlmtr.
85

3. Personelin Grevlere Atanmas: Organizasyonda alanlar teknik yetenek esasna dayanan bir personel seim ve terfi sistemi; personel iin gerektirdii teknik bilgi ve yetenei len snav sonularna gre seilecektir. 4. Yasal Yetkinin Uygulanmas: Organizasyon birimleri yasal yetki ile birbirine balanacaktr. 5. Kiisel Olmayan likiler: Organizasyonda alan personelin grevlerini biimsel olarak ve kiisel olmayan ekilde yapmas gerekir. 6. Kayt ve Ayrntl Bir Dosyalama Sistemi: Brokraside haberlemenin baarl bir ekilde yrtlmesi iin ayrntl bir dosyalama sistemi gereklidir. Kaideler ve kurallar yazl bir ekilde belirlenir.

86

2. Weber' in Yetki Teorisi : Max Weber yetkiyi "belirli bir grubun belirli bir kaynaktan kan emirlere itaat etme ihtimali" eklinde tanmlamtr. Weber yetkiyi geleneksel, karizmatik ve aklc yani rasyonel yetki olarak ksmda incelemitir. 1. Geleneksel Yetki: Bu yetki kiisel olup, doutan kazanlan statye dayanr. Astlarn emirleri sadakatle yerine getirmeleri sz konusudur. 2. Karizmatik Yetki: Karizmatik yetki eklinde de yetki yine kiiseldir. Belirli bir kiinin olaanst kutsall, kahramanl veya rnek olacak zelliklerine dayanr. 3. Rasyonel Yetki: Bu yetki kurallarn akli olma ilkesine dayanr. Bu yetki seimle kazanlr ve ynetimde rasyonellik temel bir ilkedir.
87

5. Klasik Yaklamlara Yneltilen Eletiriler nsann sosyal ve psikolojik ynleri klasik ynetim dncesinde tamamen yok saylarak grmezden gelinmitir. nsan makinenin bir paras gibi grlerek, standartlatrlm ve biri dierinin yerine kolayca geebilir ekilde kabul edilmitir. Byle olumsuz bir yaklamn temelinde o dnemdeki dnrlerin etkisi olmutur. Thomas Hobbes ve Freud un grnde insan tecavzkr, kt ve ykc olarak grlr ve Taylor da Hobbes ten ok etkilenmitir. Dier yandan bu dncenin gelitii 19. ve 20. yy. balarndaki Batdaki sosyal, ekonomik ve politik artlarn acmaszl da bu olumsuz yaklamda etkili olmutur. Klasik yani geleneksel organizasyon ve ynetim teorileri ynetimin sadece ekli ve kanuni ynlerine nem vermi, bu alanda kaideler belirlemeye alm, ynetim ve rgtn sosyal ve psikolojik taraflarna gereken nemi vermemitir.
88

 2. NEOKLASK YNETM DNCES 1. Neoklasik Dncenin Douu ve Geliimi Davransal ynetim yaklam olarak da ifade edilen neoklasik ynetim yaklam 1940l yllardan balayp, 1960l yllar kadar sren dnemde etkili olmutur. Neoklasik Organizasyon Teorisi, Klasik Teorinin kat ve insan faktrn dikkate almayan yapsna bir rahatlk vermek ve her insan, performansn etkileyen duygular ve sosyal ynleri olan bir yapda kabul etmek suretiyle ynetime uzun vadeli bir katk salamtr.

89

Neoklasik teoride temel varsaym, gerek kii, gerekse i grubu olarak iinin psikolojik ve sosyal ynlerinin dikkate alnmasnn gerekliliidir. Bu gerekeden hareketle neoklasik ynetim yaklam esas olarak rgt ii insan davranlarnn incelenmesi gayesiyle giriilen HAWTHORNE aratrmalar ile balamtr. Neoklasik yaklamn ele ald balca konular; insan davran, kiiler aras yani insani-beeri ilikiler, gruplarn olumas, grup davranlar, biimsel olmayan rgtlerde ve dierlerindeki deiim ve gelimelerdir.

90

Hawthorne aratrmalar sonucu iletmenin bir sosyal sistem olduu ve bu sistemin en nemli unsurunun insan olduu ortaya konmutur. Bu aratrmalar sonucunda, verimliliin fiziksel iyiletirmelerle ilikisinin az olduu, bunun yerine daha ok sosyal faktrlerle ilikili olduu tespit edilmi ve iletmenin bir sosyal sistem olduu ve bu sistemin en nemli unsurunun da insan olduu ortaya konulmutur. nsanlarn inanlar, gayeleri, tutumlar, alkanlklar, deer yarglar, gelenekleri ve aralarnda kendiliinden oluan gruplar, retim verimliliini byk oranda etkilemektedir. Bundan hareketle aslnda ynetim, yneticilerinde bir paras olduu sosyal bir sistemi ynetmeye alr.

91

2. Neoklasik Dncenin Temel Dayanaklar Neoklasik dncenin insan davranlar ile ilgili temel varsaymlar yani temel dayanaklar unlardr: 1. Kiiler birbirinden farkldr. 2. nsan bir btn olarak grlr. 3. Davranlar bir nedene dayanr. 4. nsan dier retim faktrlerinden farkldr. 5. rgt sosyal bir sistemdir. 6. nsan ve rgt arasnda bamllk vardr.

92

nsan davranlarnda sosyal ihtiyalar byk rol oynar ve insan sosyal insan modeli anlaynda ele alnr. Bu anlamda neoklasik dncenin insana bakn aadaki gibi sralamak mmkndr: 1. nsann sosyal bir yapda olmasndan dolay esas olarak sosyal ihtiyalar ile motive edilir. 2. Sanayi Devrimi ile gelen iblm ve rasyonelleme, iilerde tatminsizlik oluturur, bunun almas sosyal ilikilere ynelme ile zlr. 3. alanlar, ynetimin kontrol ve dllerinden ziyade, alma grubu arkadalarndan gelen etkilere kar duyarldr. 4. Ynetime kar duyarllk, kontrol edenin, alanlar sosyal bir yapda grmesine ve ihtiyalarn tatmin derecesine baldr.
Neoklasik anlayta rgt modeline bakldnda, rgt bir sosyo-teknik sistemdir ve balca iki yn bulunmaktadr: 1. Sosyal sistem olma zellii 2. Teknik sistem olma zellii

93

4. Neoklasik Yaklamla lgili Olarak Gelitirilen Modeller Neoklasik dncenin geliiminde; davransal yaklamlar ile ilgili olarak insanlarn iletmede nasl davrand, kiilerin neden farkl ekilde gdlendii, gruplarn zellikleri ile liderlerin nasl davrandklar konusunda; X ve Y Teorileri, Sistem 1 Sistem 4 ve Olgunlama Yaklam gibi almalar gelitirilmitir. Bu yaklamlar aadaki gibi zetlenebilir: Douglas McGregor daha nceki almalardan etkilenmi Mayo'nun almalarnn etkisi altnda kalarak nce Taylor ve Fayol'un gelitirmi olduu klasik ynetim kavramnn tasvirine girimi ve buna X Teorisi adn vermitir. Daha sonra da bu teoriyi iddetle eletirerek Y Teorisi adn verdii beeri ilikiler kavramnn ilkelerini ortaya atmtr. McGregor'un X ve Y teorileri aada ele alnmaktadr:

94

4.1. X Teorisi X teorisinin insanlar hakknda baz geleneksel varsaymlar aadaki gibi sralanabilir: Ortalama insan; yaps gerei tembeldir, ii sevmez ve mmkn olduunca az alr. 1. Ortalama insan ii sevmediinden dolay zorlanmal, kontrol edilmeli, yneltilmeli ve rgt amalarna ulamak iin ceza tahdidi altnda tutulmaldr. 2. Normal bir insan yneltilmeyi ister, sorumluluktan kamak ister, hrsl deildir, olsun ister. 3. Ortalama insan, yap olarak bencildir, rgtn amalarna kar kaytszdr. 4. Ortalama insan, yaps gerei geliime kar diren gsterir. 5. Ortalama insan, pek akll deildir, arlatanlar ve demagoglar -lafazan = laf ebesi- tarafndan kolayca 95 aldatlmaya hazrdr.

4.2. Y Teorisi Y Teorisinin insanlar temel grleri aadaki gibi sralanmaktadr: 1. letmede insanlarn aba harcamas oyun ve dinlenme kadar doaldr ve normal insan i yapmay sever ve ondan tatmin eder. 2. Sk kontrol ve ceza tehdidi insan, organizasyon amalarna yneltecek tek yol deil, insan kendi kendini yneltme ve kontrol yoluyla organizasyonda daha baarl olacaktr. 3. Amalara ballk, onlarn elde edilmesi ile igili sunulan psikososyal ve kiilik ihtiyalarn karlama gibi dllere baldr. 4. Uygun artlar saland zaman normal insan sorumluluk anlamn yannda, onu aramay da renir. Sorumluluktan kama insann doutan bir zellii deil, kt ynetim anlaylarnn insanlar olumsuz etkilemesinin sonucudur.

96

5. Organizasyon sorunlarnn zmnde gerekli tahayyl etme, sorun zme yetenekleri insanlar arasnda snrl deildir. 6. Modern sanayi hayatnda normal insann yeteneklerinin sadece bir ksmndan faydalanlmaktadr.
X Teorisinin aksine, Y Teorisi insann dinamik yzn temsil eder.

97

4. 3. Z Teorisi Her zaman diliminde bir ynetimin daha etkili olacan sylemek imkanszdr. Ynetici bazen X ve Y yaklamlarn birleiminin daha etkili bir strateji oluturduunu grebilir. Bundan hareketle X ve Y Teorilerine Z Teorisi ile etkinlilik getirilmektedir. Z Teorisinin insan davranlar hakkndaki varsaymlar yledir: 1. nsan ne eytan ne de melek olarak grlemez yani insan dnme, karar verme ve azmetme yeteneklerine sahiptir. 2. nsan doutan ne iyidir, ne de ktdr yani artlara gre her ikisine de yatkn olabilir. 3. nsan ne zaruri ihtiyalarla ne de st dzey insani ihtiyalarla gdlenir, insan motive eden iindeki durumdur. 4. Gdleme ne dtan zorlamayla ne de iten gnll olarak salanabilir, insan ancak mantk yoluyla gdlenebilir. 5. nsan iyimser ve ktmser olarak deil tarafsz olarak 98 deerlendirmek gerekir.

4.4. Sistem 1 - Sistem 4 Yaklam Rensis Likert ve arkadalarnn gelitirdikleri rgtsel deiim programlar organizasyonlar X teorisine Y teorisine gemelerine yardm etmeye, olgun olmayan davranlar olgun davranlar ynnde zendirmeye yneltmiti. Likert sistem 1 - Sistem 4 yaklamn srasyla inceleyelim. Sistem 1: Yneticileri astlarna gvenmezler, yneticilere ok seyrek olarak karar verme srecine katlma imkn tannmakla beraber kararlarn byk bir ksm ve amalarn saptanmas en tepedeki nderler tarafndan alnr. Sistem 2: Kararlarn merkezden verilmesi ve ynetimin astlara gveninin az olmas ile birlikte hizmeti-efendisi arasndaki gibi bir gven anlayna sahiptir.

99

Sistem 3: Yneticilerin astlara gvenleri tam olmamakla beraber oktur. Ama, strateji ve politikalarn dzenlenmesi ve kararlar, geni lde, yksek ynetim kademeleri tarafndan verilir. Sistem 4: Yneticiler birok konuda astlarna gvenirler. Karar verme yetkisi organizasyona nispi olarak dalmtr. Haberleme dikey boyutta deil yatay boyutta da yer alr.

100

4.5. Olgunlama Yaklam Chris Argyris'in bu yaklamna olgun ve olgun olmayan kii modeli olarak yer alr ve "kiiler gelitike olgun olmayan bir insan zelliinden olgun insan zelliklerine doru geliirler" demektedir. Bu gelime yedi halde olur. 1. nsan pasif durumdadr ve her eyi bakalarndan bekler, bu aamada aktif duruma geer. 2. Snrl davranrken ok ynl davran geer. 3. Snrl davran gsterirken deiik davranlar gsterir. 4. e kar yzeysel ilgi yerine derin ilgi duymaya balar. 5. Ksa dnem bak as yerine uzun dnem bak as salanr. 6. Astlk durumundan stlk durumuna geer. 7. Kendine duyarlktan yoksunluk yerine kendine duyarl olma zelliine ular. 101

4. Neoklasik Ynetim Teorisi le lgili Eletiriler Neo-klasik ynetim anlay ynetime birok yeni kazanmlar, kavramlar getirmi, ancak bu ynetim de btn dikkatleri insan davrannda younlatrmasndan dolay, dier alanlarn ihmaliyle hataya dmtr. Organizasyonu oluturan unsurlarn kendi balarna birer varlk olduklar grnden kurtulamam, motivasyon konusuna gereinden fazla arlk vermitir. Nasl klasik ynetim yaklam, insan resmi bir organizasyon yaps iinde bir makine gibi grerek, hata yapmsa, neoklasik ynetim yaklam da btn dikkatleri insan davranlar zerinde toplamakla, ayn hatay ilemitir. Daha sonra gelen aratrmaclar, insan unsurunu esas almakla btn iletme probleminin zlemeyeceini ispata almlar ve bu gelimeler sonucunda modern ynetim yaklam ortaya kmtr.
102

5. Klasik Organizasyon Teorisi le Neoklasik Organizasyon Teorisinin Kyaslan Klasik Ynetim Anlay, nsansz rgtler; Neoklasik Ynetim Anlay, rgtsz nsanlar temel varsaym zerine kuruludur. Klasik ynetim anlay 1930lara kadar uygulanan tek teori olmu ve en ok eletiri alan yn, insan unsurunu ikinci plana atm olmas, onun robot gibi davranabileceini varsaymasdr. Neoklasik ynetim yaklam, bu eksiklii grm, organizasyonunun etkinliini artrmak iin insan davranlar ve ilikileri zerine younlamtr. Klasik ynetim teorisi etkinlik, dzen ve rasyonellik kavramlar erevesinde ve organizasyonun mekanik unsurlar zerinde durarak ve ayn zamanda bir sosyal sistem olan organizasyonlarn, nceden belirlenmi ilke ve kurallara gre, aynen bir makine gibi ilemesi zerine kurulmutur. Klasik ynetim anlaynda organizasyon, amalarn gerekletirilmesi iin belirli faaliyetler sonucu oluturulan bir ara olarak grlr.

103

Klasik grte dikkatler, organizasyonlarn yaps, dzen, biimsel organizasyon, ekonomik faktrler ve objektif aklcla yneltilmitir. Neoklasik grte ise dikkatler, iteki sosyal faktrlere, biimsel olmayan organizasyona ve insanlarn duygularna ynelir. Klasik ynetim dncesinin esasn bilimsel ynetimin oluturmasna karlk, neoklasik dncenin esas, insan ilikileri yaklamna dayanr. Klasik teorinin kiisel olmayan ynetim yaklam, en bata iilerden gelen byk bir tepki ile karlamas sonucu, psikoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji, antropoloji gibi deiik alanlar temsil eden yazarlar, neoklasik dier ismiyle davransal ynetim yaklamn balatmlardr. Neoklasik yenitim teorisi, Klasik teorinin kat ve insan faktrn dikkate almayan yapsna bir rahatlk vermek ve her insan, performansn etkileyen duygular ve sosyal ynleri olan bir yapda kabul etmek suretiyle ynetime uzun vadeli bir katk salamtr.
104

3. MODERN YNETM DNCES 1. Modern Ynetim Dncesinin Douu ve Geliimi Modern ynetim yaklamlar klasik ve neoklasik ynetimin bir devam olup ynetime daha deiik boyutlar getirmitir. Modern ynetim yaklam; 1960 yllarnda ynetim ve organizasyon analizinde temel yaklam haline gelen sistem yaklam, sistem yaklamnn bir bakma gelimi ekli olan ve uzants olarak kabul edilebilecek olan durumsallk yaklam ve dinamik ynetim yaklam olarak temel yaklamdan olumaktadr. Modern organizasyon teorisinin temel zellikleri; her iletmeyi bir sistem olarak grmesi, genellikle modeller ve sistemler kurmaya ynelik, belirli bilimsel kavramlara dayanan, analitik yani zmlemeci bir temeli olan ampirik yani deneye dayal aratrmalarndan faydalanan ve sentezci bir yaklamdr. 105

1. Sistem Yaklam Sistem Yaklam ve zellikleri Sistem, birbirine baml olan iki veya daha fazla para veya alt sistemden oluan bir btn olarak ifade edilmektedir. Sistemler ak ve kapal olarak iki ekilde dnlebilir: Ak Sistem: Sistem ile sistemin faaliyette bulunduu evre arasnda enerji, bilgi ve materyal al-verii varsa bu sistemler ak sistem olarak ifade edilir. Mesela, insan, hayvan, iletme gibi. Kapal Sistem: Sistem ile evresi arasnda al-veri, etkilenme yoksa o sistem kapal sistemdir. alar saat gibi.

106

2. Durumsallk Yaklam Durumsallk Yaklam ve zellikleri Durumsallk yaklam kurallara gre ynetim anlayndan durumlara gre ynetim anlayna geilmesini ngrmektedir. Durumsallk yaklam ile rgtlerin karlatklar sorunlara sadece klasik teorilerin kat kurallar ve varsaymlar ile veyahut da sistem yaklamlarnn genel ve soyut ilkeleri ile zm aranmaktan vazgeildii grlmektedir. Durumsallk yaklam kurallara gre ynetim anlayndan durumlara gre ynetim anlayna geilmesini ngrmektedir. Durumsallk yaklamna gre deiik durumlar ve artlar ynetimde baarl olmak iin deiik kavram, teknik ve davranlar gerektirir.

107

Durumsallk yaklam organizasyonu bir sistem olarak ele alr ve rgt yapsn eitli i ve d artlar arasndaki ilikilere gre ekil alan bir yap olarak grr. Durumsallk yaklamnda ynetim sorunlar, i faktrler kadar d faktrler de dikkate alnarak incelenmektedir. D Faktrler Faktrler Pazar Durumu Kullanlan Teknoloji Devlet rgt Yapsnn Deiimi Rekabet Personel Tketici Grubu Hedefler letmenin Bymesi Faaliyet Konular

108

3. Dinamik Ynetim Yaklam Ve Toplam Kalite Ynetimi Dinamik Ynetim Yaklam Dinamik ynetim yaklam, gnlllk esasna dayanan, her ynyle esnek, ibirlii, st dzey katlm salayan yeni bir ynetim anlaydr. Dinamik ynetim anlayta ynetimin; geliimi, deiimi ve retici roln dikkate alan, effaflk, aklk, deikenlik ve btncl yapya dayal faktrler temel belirleyici olmaktadr. Dinamik ynetim yaklamna gre, her ey her an deiebilir niteliktedir. Bu ynetim anlayna uygun olarak bugn iin ynetim alannda geerli olan nemli bir anlay olan toplam kalite ynetiminden bahsedilebilir. Toplam kalite ynetimi, i ve d mteri beklentilerinin karlanmasna ynelen ve tm srelerin bu hedefe gre srekli gelitirilmesini ve iyiletirilmesini hedefleyen, insan merkeze alan bir ynetim anlay ve yaklamdr. 109

4. Neoklasik Ve Modern Ynetim Yaklamlarnn Kyaslan Klasik Ynetim Anlay, nsansz rgtler; Neoklasik Ynetim Anlay, rgtsz nsanlar ve Modern Ynetim Anlay da , rgtl nsanlar temel varsaym zerine kuruludur ve bu sistem birbirini tamamlayarak bugnk noktaya gelmitir. Her ynetim dncesi olumlu ve olumsuz ynlere sahiptir. Her yeni dncede bu olumsuz yanlar iyiletirilerek ve yeni katklarda bulunularak bugnk son noktaya gelinmitir. Modern ynetim ve rgt teorisi, klasik ve neoklasik ynetim ve rgt teorilerinden sonra ortaya km ve bunlarn eksiklerini gidermek, olumlu yanlarndan faydalanmak modern teorinin temelidir.

110

Neoklasik ynetim yaklam 1940l yllardan balayp, 1960l yllar kadar sren dnemde etkili olmutur. Neoklasik yaklamn ele ald balca konular; insan davran, kiiler aras ilikiler, gruplarn olumas, grup davranlar, biimsel olmayan rgtlerde ve dierlerindeki deiim ve gelimelerdir. Neoklasik ynetim anlay ynetime birok yeni kazanmlar, kavramlar getirmi, ancak bu ynetim de btn dikkatleri insan davrannda younlatrmasndan dolay, dier alanlarn ihmaliyle hataya dmtr. Nasl klasik ynetim yaklam, insan resmi bir organizasyon yaps iinde bir makine gibi grerek, hata yapmsa, neoklasik ynetim yaklam da btn dikkatleri insan davranlar zerinde toplamakla, ayn hatay ilemitir. Daha sonra gelen aratrmaclar, insan unsurunu esas almakla btn iletme probleminin zlemeyeceini ispata almlar ve bu gelimeler sonucunda modern ynetim yaklam ortaya kmtr.
111

Klasik ve neoklasik (davransal) yaklamlarn eksikliklerini gidermek gayesiyle yaplan almalar sonucunda modern ynetim yaklam gelimitir. Bu almalar 2. Dnya sava sonrasnda (1950lerden itibaren) hz kazanmtr. Her iletmeyi bir sistem olarak grmenin mmkn olmasndan hareketle, modern yaklamlar genellikle, modellere ve sistemler kurmaya ynelik, belirli bilimsel kavramlara dayanan, analitik bir temeli olan sentezci yaklamdr. Bu yaklamda ynetim ve organizasyon sorunlarn zmeye ynelik sistem ve durumsallk ynetim yaklamlar olarak balca iki bak as ve alan getirmitir.

112

Ynetim-rgt
nsanlar, ortak bir amac gerekletirmek zere bilinli ve sistemli olarak bir araya gelip nce ibirlii daha sonra da iblm yaparlar. Bu srada bazlar i yaparken bazlar i yaptrr. yapanlar ynetilen, i yaptranlar ynetici (ynetim organ) dir. Ynetim, bakalarna i yaptrmay rgt araclyla gerekletirir. rgt olan yerde ynetim, ynetim olan yerde de rgt vardr. rgt bir kuruluun statik, ynetim ise dinamik yndr.

Ynetim Nedir?
nceden belirlenmi ama ve hedeflere bakalarnn ortaklaa abalaryla ulama sanat. Bir amaca ulama ynnde giriilen eylemlerin ve yaplan ilerin btn. rgt amalarnn en ksa ve en kestirme yoldan gerekletirilmesi iin, elde bulunan kaynaklarn (insan, para, makine, malzeme, bilgi vb.) anlaml bir ekilde bir araya getirilerek
planlama, rgtleme, yneltme, egdmleme ve denetleme

faaliyetlerinden oluan bir sre.

Ynetimin ortak zellii

1- Ynetim hem bir sanat hem de bilimsel bir sretir. 2- Ynetimin zn insanlar ve aralarndaki ilikiler oluturur. 3- Ama

Ynetim srecinin balca zellikleri

Ynetimin beeri zellii Ynetimin grup zellii Ynetimin ama zellii Ynetimin ibirlii zellii Ynetimde hiyeraik yap zellii Ynetimde i blm ve uzmanlama zellii Ynetimin demokratik olma zellii (insan makine gibi gren ve kullanan, insan onuruyla badamayan ve insann alma istek ve arzusunu dren ar otoriter eilimler ve zora dayal yntemler terk edilmelidir)

 Ynetimin evrensellik zellii Bireyci zellik (yetki en sonda bir kiide toplanr) stisnalarla ynetim zellii-rutin iler astlara, stratejik iler st yneticilere braklr. ki ynl sre olma zellii (karar alma-uygulama) Yaratc sre olma zellii (ynetici ve igrenlerin yaratc yetenekleri ortaya kar) letiim Rasyonellik Sanat, bilim ve meslek olma zellii

Ynetim Sreci
1- Planlama 2- Organizasyon (rgtleme) 3- Yrtme (Yneltme-Ynverme) 4- Egdmleme (Koordinasyon) 5- Denetim (Kontrol)

1-Planlama
Arzulanan gelecei tasarlamak ve ona ulamak iin etkin yollar belirlemek Neyin, ne zaman, nasl, nerede ve kim tarafndan yaplacan nceden kararlatrma sreci Bir amac gerekletirmek iin en iyi davran biimini seme ve gelitirme nitelii tayan bilinli bir faaliyet. Ynetimin en temel fonksiyonudur.
nereye gideceinizi bilmiyorsanz, hibir yol sizi oraya gtrmez.

Planlamann zellikleri
Planlama, bilinli bir seim ve tercih etme srecidir. Planlama, bir karar srecidir. Planlama, gelecee dnk bir faaliyettir.

Planlama, evre koullarndaki deimelere uyum salayabilecek dinamik ve esnek bir yapda olmaldr.

2- rgtleme
Organizasyon (rgt), ortak amalarla bir araya gelen insanlarn belirli bir dzen iinde bir hiyeraiye bal olarak faaliyette bulunduklar yapdr.
Organizasyon (rgtleme), bu yapnn oluturulma srecidir.

rgtleme; planda belirlenen amalara ve bunlara ulamak iin belirtilen yollara uygun bir yap kurmaktr. Amaca ulamak iin belirlenen i ve mevkilere eleman seimi, alanlar ve grevler aras alma dzenlerinin belirlenmesi rgtleme faaliyeti kapsamndadr. rgt kurulurken, nce iler teker teker belirlenir ve ayrntl bir ekilde tanmlanr. Bu tanmlanm, blmlendirilmi ve basamaklandrlm ilere uygun elemanlar temin edilir ve yerletirilir (kadrolama). lerin grlecei yer, ara ve yntemlerin tespit edilmesiyle rgtleme tamamlanr.

rgtleme ilkeleri
Ama birlii:
Bir btn olarak rgt ve rgtn her seviyesi ak seik bir ekilde belirlenmi amalara sahip olmaldr. Bir rgtn varolmasnn sebebi ortak amalardr.

blm ve uzmanlama
Her personel bilgi, yetenek ve tecrbelerine gre bir ie yerletirilmeli, en iyi yapabilecei bir ite uzmanlamaldr.

Kontrol alan
Bir ynetici kontrol edebilecei kadar kiiden sorumlu olmaldr.

Hiyeraik yap
Yetkinin merkezden derece derece dalmas

Emir kumanda birlii

Her ast yalnz bir stten emir alr.

Sorumluluk
Yetkinin astlara devredilmesi sorumluluu ortadan kaldrmaz.

Yetki ve sorumluluk denklii

Bir personel sahip olduu yetki kadar sorumlu olmaldr.

rgtleme ilkeleri
Yetki devri (yetki gerimi, delegasyon)
lerin yrtlebilmesi iin yneticiler yetkilerinin bir ksmn astlarna devretmelidirler.

stisnalara gre ynetim

Rutin iler alt kademe yneticilerince yrtlrken, stratejik ve genel karar ve ilemler st kademe yneticilerince yrtlr.

Aklama
Her kademedeki personelin grev, yetki ve sorumluluklar aka belirlenmelidir. (Organizasyon el kitaplar)

Denge
Blmler arasnda kaynak kullanmnda bir denge salanmaldr.

Basit ve anlalrlk
, yetki ve sorumluluklar; ak, basit ve anlalr olmaldr.

Esneklik
Deiim ve gelimelere kar yeni duruma abuk uyabilen bir yap olmaldr.

Reorganizasyon
Yetersizleme, amalara ulaamama, ilerin yrtlememesi vb. durumlarnda rgtler yeniden dzenlenebilmelidir.

3- Yrtme-Yneltme-Ynverme
Yneticinin bakalarn almaya sevk etme sreci nsan ve maddi retim elerinin uyumlu bir biimde rgtlenmesinden sonra, bunlarn almas, faaliyete gemesi, mal veya hizmet retmeye balamas iin yneticinin emir-komuta etmesidir. Sistemin harekete gemesi, almaya balamasdr.

Emir eitleri:
1- yazl emirler 2- szl emirler

yi bir emrin tamas gereken zellikler

Yerine getirilebilir ve makul olmaldr Ak ve anlalr olmaldr Kesin olmal ve zamannda verilmelidir. Verili biimi insanlarn ahsiyetlerini krc olmamaldr. Mmknse gerekeleriyle birlikte verilmelidir. Astlarn; bilgi, yetenek ve uzmanlk alanna uygun olmaldr. Hiyeraik dzene ve ilikilere uygun olarak verilmeli, her ast tek bir stten emir almaldr.

Etkin bir yrtmenin artlar

Takm ruhu Personelin tannmas Personel ile kurum ilikileri Yneticiler evrelerine iyi rnek olmal Personele devaml olarak kontrol edildikleri izlenimi verilmeli Danmaya dayanan ynetim Uygun bir dllendirme ve cezalandrma sistemi

4- Koordinasyon
Bir organizasyonda almay kolaylatrma ve baary salamak iin btn faaliyetlerin uyumlatrlmas (ahenkletirilmesi) dr. Ortak hedefe varmak, iin daha etkili yaplmasn salamak iin alanlarn abalarnn birbiri ard sra gelerek, iie geip birbirlerini btnlemelerini salayacak ekilde birletirilmesi.

Koordinasyonun temel talar

Ortak amalar birlii ve dayanma
Bir zincir en zayf halkas kadar kuvvetlidir.

Senkronizasyon
Uygun zamana denk getirme.

5- Kontrol
Planlanan amalarla gerekletirilen mevcut durumlar arasnda karlatrma yapmaktr.
Planlama ve rgtleme yrtme ?

Kontrol sreci
Standartlar belirleme Gerekleen durumu lme Karlatrma Dzeltici tedbirler alma

Kontroln zellikleri
Amalara ve planlara dayanmaldr. leriye dnk olmaldr. Dzeltici tedbirleri almay salamaldr. Anlalabilir olmaldr.

 Daha nce verilen Ynetim Teorileri hakkndaki slaytlar anlayabilmeniz iin konuya ait zet slaytlar aada verilmitir.

Ynetim Teorileri
Klasik ynetim teorisi Neo-klasik ynetim teorisi/nsan ilikileri yaklam Modern ynetim teorisi

KLASK YNETM TEORS

Ynetim bilimi ierisinde
Frederick W. Taylor, Henri Fayol ve Max Weber

tarafndan gelitirilen ynetim teorileri genel olarak klasik ynetim teorileri olarak bilinmektedir. Her teorinin belirgin zellii, organizasyon ve ynetimde insan boyutunun yeterince dikkate alnmam olmasdr.

NEO-KLASK YNETM TEORS NSAN LKLER YAKLAIMI

Personel ynetimi teorisi ve uygulamalarnn psikoloji bilimiyle birletirilmesi alanlarn verimliliinin sadece grevlerin nasl tasarlandna ve cretlerin seviyesine bal olarak deil, ayn zamanda belli sosyal ve psikolojik etkenlere bal olarak deitiini ortaya karlmtr. Neoklasik dnemin zellii, klasik dnemin eksik brakt insan unsurunu incelemesidir.

Sadece yap zerinde duran klasik teorinin insan unsurunu pasif saymasna karlk, neo- klasik teori bir rgt yapsnn etkinliini belirleyen unsurun insan olduunu gstermitir.

Neo-klasik ynetim teorisi

X ve Y teorisi teorisi olarak genelde iki grupta incelenir

X Teorisi alan Profili Yaklam

nsan, doas gerei almay sevmez ve mmkn mertebe iten kaar. Bu nedenle insann almas iin onu dllendirmek, kontrol etmek, korkutmak ve gerektiinde de cezalandrmak gerekir. nsan yenilik ve deiime diren gsterir. nsanlar sorumluluktan kama eilimindedirler ve ynetmek yerine ynetilmeyi tercih ederler. nsan bencildir. nsan, iinde zellikle ve ncelikle i gvencesi arar .

Y Teorisi alan Profili Yaklam

nsann iyerinde almas, oyun oynamak, dinlenmek kadar doaldr. nsan rgte balanr, iini ve arkadalarn severse kendi kendini ynetebilir. nsan renmek ister, sorumluluk almaya isteyerek talipli olabilir. nsanlarn beer ihtiyalarn doyumu ile yaratclk yetenekleri ortaya karlabilir. nsan dlle ynlendirilebilir, d denetimden ok zdenetim etkili olabilir.

MODERN YNETM YAKLAIMI

Bu yaklamn temelini oluturan akmlar Sistem Yaklam ve Durumsallk Yaklamdr.

Modern ynetim yaklam

Klasik ve neo klasik ynetim kuramlarnn rgt birer kapal sistem olarak ele almalarna karlk, modern ynetim kuram, rgt evresiyle etkileim iinde olan bir ak sistem olarak ele almtr. Modern ynetim kuramn dier kuramlardan kesin izgilerle ayrmak mmkn deildir. nk bu kuram nceki kuramlarn temel ilke ve esaslarn yeni ve deiik bir adan ele alp yorumlam ve bir senteze ulamaya almtr.

Modern ynetim yaklam

Sistem yaklam Durumsallk yaklam Toplam kalite ynetimi

Sistem Yaklam
Sistem; Belirli paralardan (alt birimlerden, alt sistemlerden) oluan, Bu paralar arasnda belirli ilikiler olan, Bu paralarn ayn zamanda d evre ile ilikisi olan, bir btn olarak tanmlamak mmkndr.

Sistem Nedir?
evre Koullar

GRD

Dnm Sreci

IKTI

Geri Besleme

Sistemin zellikleri
Bir sistem ak veya kapal olabilir. Ak sistem yaamak iin d evreyle iliki kurmaldr: Bu, sistemin dinamik bir denge salamas iin gereklidir. Her sistemde bir ama ve amalar vardr: Her sosyal sistem belirli bir amaca ulamak iin kurulmutur ve sisteme hviyetini kazandran da budur. Sistemler evre ile iliki kurarlar. Sistemde geribildirim ilikisi vardr: Sistem bu sayede eksikliklerini ve aksaklklarn renebilir. Sistemin kesin snrlar yoktur. Ancak, bir sistemin varlndan bahsedebilmek iin onu d evreden ayran snrlarnn olmas gerekir. Organizasyon d evreden ayrt edilmelidir. Sistemin alt sistemleri vardr. Sistemde olumlu ve olumsuz entropi grlr: Bir sistemde faaliyetlerin bozulmas, dengenin kaybolmas ve sonunda sistemin durmas ynnde bir eilim vardr. Entropi, bu eilimi ifade eder. Kapal sistemler, entropinin etkisinde kalr. Enerji kaybndaki art sonuta sistemin lmne neden olur. Ak sistemler, bunun stesinden gelebilme yeteneine sahiptir.

Durumsallk Yaklam
Organizasyonlarda tek bir en iyi yol yoktur. Organizasyonda kullanlan her bir yolun etki ve verimlilii farkldr. Organizasyonun oluturulmas, iinde bulunduu evre koullarna baldr.
Beyaz
Y

Siyah X

Grinin Tonlar

Toplam Kalite Ynetimi

Mteri Takm almas Srekli gelitirme