Tommie Hendriks

ROUW EN RAZERNIJ OM CAESAR

VANWAAR DIE INTERESSE IN CAESAR ?

Is it due to the fact, that he was an

epileptic; that he conquered Gaul;
that he invaded Britain; that he
initiated a civil war by crossing the
River Rubicon, saying alea iacta est;
that he had an affair with Cleopatra;
that he was murdered on the ides of
March; and that his dying words were
καὶ σύ τέκνον (you too, son) ?
Robert Garland, 2003
VANWAAR DIE INTERESSE IN CAESAR ?

Or is it perhaps due to his energy,

versatility, generalship, intellect, will,
daring, courage, ambition, tenacious
grip on power, audacious fatalism,
much-tested magnanimity, influence
on the future course of Roman
history, impact upon the creation of
Europe, legacy of the Julian calendar,
or the terrifying nature of his death –
stabbed by his closest political allies
as well as by his pardoned enemies ?
VANWAAR DIE INTERESSE IN CAESAR ?

Caesar has come to symbolize two

momentous and conjoined transitions
in world history. His life was on the
threshold of both, and for both he
could be made to claim, however
anachronistically, some responsibility.
The first transition was from the
“pagan” to the Christian world; the
second was from the Roman Republic
to Augustus’ principate and thence to
the empire. (Peter R. Baehr, 1998)
VANWAAR DIE INTERESSE IN CAESAR ?

Caesar PONTIFEX MAXIMUS (63-44 BCE)

Caesar DIVUS IULIUS (44 BCE - ?)

War JESUS Caesar ? F. Carotta (22009)

Kiel: Verlag Ludwig
DE WRAAK VAN HET VOLK VOOR EEN
POLITIEKE MOORD ZONDER WEERGA

• Moord op een wereldheerser

• Moord door standgenoten

• Moord door politici: vrienden en

gepardonneerde vijanden
• Moord bewust niet heimelijk
• Moord op een gewijd persoon (Pontifex Maximus)

• Moord op een gewijde plek (curia Pompei)

BRONNEN CAESARS DOOD + CREMATIE

Cicero’s EPISTOLAE, PHILIPPICAE 44-43 BCE

N.v.Damascus’ ΒΙΟΣ ΚΑΙΣΑΡΟΣ ca. 20 BCE
Velleius’ HISTORIAE ROMANAE ca. 25 CE

Suetonius’ DIVUS IULIUS ca. 110

CE

Plutarchus’ ΒΙΟΙ: Caesar, Brutus,

Antonius, Cicero ca. 110 CE

Appianus’ ῬΩΜΑΙΚΩΝ ΕΜΦΥΛΙΩΝ ca. 150 CE

Dio Cassius’ ῬΟΜΑΙΚΗ ἹΣΤΟΡΙΑ ca. 210 CE
 AANTAL WOORDEN GEWIJD AAN
CAESARS BIJZETTING
1200 Cicero

N. Damascus
1000
Velleius

800
Plut. Caesar

600 Plut. Brutus

Plut. Antonius
400
Plut. Cicero

200 Suetonius

Appianus
0
Schrijvers Dio Cassius
 14 MAART 44 BCE

Caesars laatste avondmaal

 DE NACHT VAN 14 OP 15 MAART
Dio Cassius HR 44.17.1 Plutarchus Caesar 63.5

Caesars droom Calpurnia’s droom

τῆϛ τοῦ Διὸς χειρὸϛ ἐπὶ ταῖς ἀγκάλαις
ἅπτεσθαι κατεσφαγμένον
 DE NACHT VAN 14 OP 15 MAART
(Suetonius’ Divus Iulius 81.3)

Caesars droom Calpurnia’s droom

cum Iove dextram iungere in gremio suo confodi
ROME IN 44 BCE
ROME IN 44 BCE
ROME IN 2007 CE

CAESAR VERMOORD

DOMUS PUBLICA
CURIA POMPEI

V. di Torre Argentina
VIA DI TORRE ARGENTINA
AREA SACRA DI LARGO ARGENTINA
CURIA POMPEI (A. Caron, 1987-2000)
CURIA POMPEI (Uni de Caen, 2006)
LECTICA (schets, 1885)
LECTICA (2006)
 15 MAART
CA. 11.30
UUR

CAESAR
SPREEKT
MET
POPILIUS
LAENAS

©
© Anne
Anne Nies
Nies Keur
Keur
CURIA IULIA (digital model UCLA)
CURIA IULIA (P. Connolly 1998 )
 HOE JULIUS WAS VERMORT

XXIIII steken haddt al inde een.

Haer ne gheen, wet voer waer,
Ne verlevede oec drie jaer
Som ebleven si doot inde stride
Som indie zee som verre som wide
Sulke daden hem vanden live
Metter hand ende metten knive
Daar si Cesarre mede staken
(Jacob van Maerlant ca. 1286)
 DE
MOORD
OP
CAESAR

JACOB VAN
MAERLANTS
SPIEGEL
HISTORIAEL
FOL. 52 R0
 DE
MOORD
OP
CAESAR

JACOB VAN
MAERLANTS
SPIEGEL
HISTORIAEL
FOL. 52 R0
 Vincenzo Camuccini (1798)
LA MORTE DI GIULIO CESARE
 PUGIO - PUGIONES

Bad Deutsch-Altenburg Leiden

Bad Deutsch-
Altenburg
 BRUT IMP EID(IBUS)
L PLAET CEST MAR(TIIS)
BRUTUS’ AUREUS: EID(IBUS) MAR(TIIS)
15 MAART
CA. 12.30
UUR

3 JONGE
SLAVEN
BRENGEN
CAESAR
THUIS
 15 MAART
CA. 13.00
UUR

CALPURNIA
ONTVANGT
CAESARS
DODE
LICHAAM

© Anne Nies Keur

 DATUM VAN CAESARS CREMATIE ?

Appianus:
15e: moord; vlucht B&C c.s. naar capitool.
16e: 06.00 u: senaatsvergadering.
17e: volksvergadering; Cicero’s
‘verzoenings’rede; zoontjes Antonius en
Lepidus als gijzelaars naar B&C;
voorlezen Caesars testament aan het volk;
Antonius’ lijkrede; volk verjaagt
senatoren, cremeert Caesar en lyncht
Helvius Cinna.
 DATUM VAN CAESARS CREMATIE ?

Plutarchus’ Brutus:
15e: moord; vlucht B&C c.s. naar capitool.
16e: 06.00 u: senaatsvergadering; Cicero’s
‘verzoenings’rede
17e: 06.00 u: senaatsvergadering; zoontjes
Antonius en Lepidus als gijzelaars naar
B&C; voorlezen Caesars testament aan
het volk; Antonius’ lijkrede; volk verjaagt
senatoren, cremeert Caesar en lyncht
Helvius Cinna.
 DATUM VAN CAESARS CREMATIE ?

Dio Cassius:
15e: moord; vlucht B&C c.s. naar capitool
16e: 06.00 u: senaatsvergadering; Cicero’s
‘verzoenings’rede; zoontjes Antonius en
Lepidus als gijzelaars naar B&C;
voorlezen Caesars testament aan het volk;
Antonius’ lijkrede; volk verjaagt
senatoren, cremeert Caesar en lyncht
Helvius Cinna.
 DATUM VAN CAESARS CREMATIE ?

Nicolaas van Damascus:

15e: moord; vlucht B&C c.s. naar capitool;
Caesars lijk naar Calpurnia + directe
voorbereiding van de crematie door
Caesars vrienden (οἱ αὐτῶι).
16e: overleg Caesarianen; μετὰ δὲ κηδείαν.
Ooggetuigen van de crematie zeggen tegen
Octavianus: de 15e en 16e spande het er
erg om, daarna was het een gelopen race.
 DATUM VAN CAESARS CREMATIE ?

Suetonius:
* “… iniecere flammae … matronae …
liberorum bullas atque togas praetextas”
de moeders wierpen de amuletten en de
toga’s van hun kinderen op het vuur.
* “Cinnam … Cornelius … quem graviter
pridie contionatum de Caesare requirebat”
Cornelius Cinna, die de vorige dag een
felle rede tegen Caesar had gehouden.
 DATUM VAN CAESARS CREMATIE ?

Cicero, Phil. 2.90:

post diem tertium veni in aedem telluris et
quidem invitus. qui tibi dies ille, Antoni, fuit!
quamquam mihi inimicus subito exstitisti…
Op de derde dag ben ik naar de tempel
van Tellus gekomen, zeer tegen mijn wil.
Wat een dag was dat voor jou, Antonius!
Ook al vertoonde je je plotseling als een
vijand van mij…
 DATUM VAN CAESARS CREMATIE ?

Cruquianus:
Apud antiquos … corpus … post triduum in
rogum ponebatur.
Bij de ouden werd het lichaam op de
derde dag op de brandstapel geplaatst.
post triduum = op de derde dag
(Augustinus, Questionum in heptateuchum
1.169; Beda, De tempora ratione 61 en
vele andere bewijsplaatsen)
ROME IN 44 BCE

B&C c.s.
KOPIE CAESARS LIJKBAAR
ROSTRA
ROSTRA
ROSTRA
 17 MAART
CA. 17.00
UUR

ANTONIUS
HOUDT
ZIJN
LIJKREDE

© Anne Nies Keur

17 MAART
CA. 18.00
UUR

TEMPELS
van
SATURNUS
en
CONCORDIA
(rechts)
 17 MAART
CA. 18.30
UUR

HET VOLK
BRENGT
CAESAR
DE
LAATSTE
EER
© Anne Nies Keur
ROME IN 44 BCE

CREMATIE CAESAR
TEMPLUM DIVI IULII RESTITUTUM (xix d)
TEMPLUM DIVI IULII (J. PLASSARD 2004)
TEMPLUM DIVI IULII ANNO MMVIII
PLAATS VAN CAESARS CREMATIE
PLAATS VAN CAESARS CREMATIE 2004