KC033

Lêi më ®Çu
Ngay tõ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû 19 çc TËp ®oµn kinh

tÕ ®· nèi tiÕp nhau ra ®êi ë çc níc t b¶n. §ã lµ mét tæ chøc
tiªn tiÕn ®¹i diÖn cho tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña lùc lîng s¶n
xuÊtvµ nÒn kinh tÕ x· héi, lµ çc doanh nghiÖp cã quan hÖ víi
nhau vÒ c«ng nghÖ vµ lîi Ých kinh tÕ. Ngµy nay nhiÒu TËp
®oµn kinh tÕ ®ãng vai trß chi phèi vµ t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn
toµn bé nÒn kinh tÕ cña çc quèc gia trªn thÕ giíi.
Trong nh÷ng n¨m qua , ë níc ta , quan hÖ s¶n xuÊt ®· cã
bíc ®æi míi phï hîp víi tÝnh chÊt , tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-
îng s¶n xuÊt. §¶ng vµ Nhµ níc ta chñ tr¬ng thùc hiÖn c¶i çch
toµn diÖn çc doanh nghiÖp Nhµ níc, thùc hiÖn l¹i viÖc s¾p xÕp
çc doanh nghiÖp nh: cæ phÇn ho¸, b¸n kho¸n, cho thuª çc
doanh nghiÖp Nhµ níc. Trong c«ng cuéc c¶i çch ®ã, §¶ng vµ
Nhµ níc ta còng chñ tr¬ng thµnh lËp çc TCTy víi môc tiªu lµ
h×nh thµnh nªn nh÷ng TËp ®oµn kinh tÕ m¹nh, kinh doanh
trong nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ quan träng cña ®Êt níc
cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng khu vùc vµ quèc tÕ.
§èi víi níc ta, m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con lµ mét kh¸i
niÖm míi, mét ph¹m trï míi trong lÜnh vùc kinh tÕ häc, tuy trªn
thÕ giíi kh¸i niÖm vÒ TËp ®oµn kinh doanh vµ m« h×nh tËp
®oµn theo h×nh thøc c«ng ti mÑ-c«ng ti con ®· qua mét thêi
gian ph¸t triÓn .Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ m¹nh
mÏ ®Ó tr¸nh khái tôt hËu ngµy cµng xa , ViÖt Nam kh«ng thÓ
®øng ngoµi xu thÕ chung .ViÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn çc
tæng c«ng ty theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ty con sÏ ph¸t huy
1
çc ngµnh kinh tÕ mòi nhän gióp níc ta héi nhËp vµo nÒn kinh
tÕ khu vùc vµ thÕ giíi .
ViÖc thµnh lËp çc tæng c«ng ty theo m« h×nh c«ng ti mÑ
-c«ng ti con ®ang ®Æt ra rÊt nhiÒu vÊn ®Ò mµ §¶ng , Nhµ níc
vµ çc bé ngµnh liªn quan ph¶i gi¶i quyÕt . Tõ nhu cÇu cÊp thiÕt
vµ tÝnh chÊt quan träng ®ã , chóng em ®· ®i s©u t×m hiÓu
vµ nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy trong ®Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
"TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vµ con ®êng h×nh thµnh c«ng
ty mÑ-c«ng ty con ë ViÖt Nam "
Do cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn ®Ò ¸n kh«ng tr¸nh khái nhiÒu
thiÕu sãt. Chóng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì híng
dÉn tËn t×nh cña TiÕn sÜ Lª Thôc. Chóng em còng rÊt mong
nhËn ®îc sù gãp ý cña thÇy ®Ó hoµn thiÖn h¬n n÷a ®Ò ¸n .
Thay mÆt nhãm sinh viªn
thùc hiÖn
Sinh viªn
Ng« Thuý Phîng
2
PhÇn I
c¬ së lý luËn cña viÖc h×nh thµnh
m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con
ë viÖt nam
1.1 kh¸i qu¸t chung vÒ c«ng ty mÑ - c«ng ty con.

1.1.1. Kh¸i niÖm.
C«ng ty mÑ lµ c«ng ty cã Ýt nhÊt mét c«ng ty con trë lªn;
cã thÓ lµ Doanh nghiÖp nhµ níc, hoÆc C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u
h¹n, C«ng ty cæ phÇn...
C«ng ty con lµ c«ng ty cã 100% vèn cña c«ng ty mÑ hoÆc
®a së h÷u trong ®ã cã trªn 50% vèn cña c«ng ty mÑ. Nh vËy
c«ng ty con ph¶i chÞu sù kiÓm so¸t ( chi phèi ) cña c«ng ty mÑ
M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con tån t¹i chñ yÕu díi hai
d¹ng sau:
Mét lµ, C«ng ty qu¶n lý vèn : môc tiªu chñ yÕu cña c«ng ty
nµy lµ ®Çu t vµo çc c«ng ty kh¸c. C¬ cÊu tæ chøc cña nã bao
gåm çc bé phËn ®iÒu phèi, lËp kÕ ho¹ch vµ tiÕn hµnh kinh
doanh trong pham vi çc c«ng ty con.
Hai lµ, C«ng ty qu¶n lý ho¹t ®éng : lµ m« h×nh ®Æc trng
cña c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con cña chóng. C«ng ty nµy cã chøc
n¨ng kinh doanh nhng ®ång thêi së h÷u vµ kiÓm so¸t nhãm çc
c«ng ty con cña nã. Çc c«ng ty ®îc tæ chøc thµnh çc ph¸p
nh©n riªng ®îc tham gia çc giao dÞch mét çc ®éc lËp.
1.1.2. §Æc ®iÓm :
3
MÆc dï tªn gäi kh¸c nhau, h×nh thøc tæ chøc cña çc c«ng
ty mÑ vµ c«ng ty con kh¸c nhau nhng nãi chung m« h×nh c«ng
ty mÑ c«ng ty con cã mét sè ®Æc ®iÓm chung c¬ b¶n nh sau :
Thø nhÊt lµ, cã quy m« rÊt lín vÒ vèn, lao ®éng,
doanh thu vµ ph¹m vi ho¹t ®éng.
Do c«ng ty mÑ - c«ng ty con võa cã sù tÝch tô cña b¶n th©n
doanh nghiÖp l¹i võa cã sù tËp trung gi÷a çc doanh nghiÖp. V×
vËy nã võa n©ng cao ®îc tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt vµ
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, võa cã n¨ng lùc c¹nh
tranh m¹nh h¬n çc c«ng ty riªng lÎ.
§iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ, tríc hÕt ë quy m« vèn cña c«ng ty
mÑ - c«ng ty con. Trong c«ng ty mÑ - c«ng ty con th× vèn ®îc
tËp trung tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, ®îc b¶o toµn vµ ph¸t triÓn
kh«ng ngõng, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn
cho c«ng ty mÑ - c«ng ty con.
Nh×n chung çc m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con cã hai
con ®êng c¬ b¶n ®Ó t¹o ra vèn :
Çch thø nhÊt, tù t¹o vèn theo con ®êng híng néi lµ chñ
yÕu, b»ng çch tÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ. Nguån vèn chñ yÕu
lµ vèn nhµ níc th«ng qua nh÷ng c¬ chÕ kh¸c nhau:
- Nhµ níc cÊp vèn ban ®Çu díi d¹ng ®Çu t trùc tiÕp hoÆc
gãp vèn cæ phÇn lín nhÊt.
- T¹o c¬ chÕ ®Ó c«ng ty tù tÝch luü vèn nh cho phÐp ®Ó
l¹i tÊt c¶ hoÆc mét phÇn lîi nhuËn thu ®îc tõ ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng ®¸nh thuÕ thu nhËp.
4
- Cho vay tÝn dông u ®·i, cho phÐp huy ®éng vèn th«ng
qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu...
- S¸t nhËp, hîp nhÊt çc c«ng ty lín cïng ngµnh nghÒ hoÆc
n»m trong cïng mét quy tr×nh c«ng nghÖ cã liªn quan
®Õn s¶n phÈm cuèi cïng trªn cïng mét ®Þa bµn.
Çch thø hai, t¹o dùng vèn theo con ®êng híng ngo¹i lµ thu
hót nguån ®Çu t th«ng qua çc dù ¸n ®Çu t níc ngoµi, liªn
doanh, liªn kÕt, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu vµ vèn vay níc
ngoµi.
Víi sè vèn lín, c«ng ty mÑ - c«ng ty con cã kh¶ n¨ng chi phèi
vµ c¹nh tranh m¹nh trªn thÞ trêng , më réng nhanh chãng quy
m« s¶n xuÊt , ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng suÊt lao
®éng, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm vµ v× vËy ®¹t doanh thu
lín
Mét vÊn ®Ò n÷a lµ vÒ lùc lîng lao ®éng trong c«ng ty mÑ -
c«ng ty con. Lùc lîng lao ®éng trong c«ng ty mÑ - c«ng ty con
kh«ng chØ lín vÒ sè lîng, mµ cßn m¹nh mÏ vÒ chÊt lîng, ®îc
tuyÕn chän vµ ®µo t¹o rÊt nghiªm ngÆt.
Ph¹m vi ho¹t ®éng cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con rÊt réng,
kh«ng chØ ë ph¹m vi l·nh thæ mét quèc gia, mµ ë nhiÒu níc
hoÆc ph¹m vi toµn cÇu.
Víi quy m« vèn lín , nhiÒu lao ®éng, ¸p dông sù tiÕn bé
khoa häc kÜ thuËt hiÖn ®¹i vÒ th«ng tin liªn l¹c, ph¬ng tiÖn
giao th«ng vËn t¶i... çc c«ng ty mÑ - c«ng ty con ®· thùc hiÖn
ph©n c«ng lao ®éng trong néi bé c«ng ty mÑ - c«ng ty con nh
bè trÝ çc ®iÓm s¶n xuÊt, x©y dùng m¹ng líi tiªu thô s¶n phÈm,
5
thËm chÝ c¶ çc kh©u kh¸c nhau cña s¶n xuÊt s¶n phÈm trªn
ph¹m vi toµn thÕ giíi.
Thø hai lµ, çc c«ng ty mÑ - c«ng ty con ®Òu ho¹t
®éng kinh doanh ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc.
ChiÕn lîc s¶n phÈm vµ híng ®Çu t lu«n thay ®æi phï hîp víi
sù ph¸t triÓn cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con vµ m«i trêng kinh
doanh, nhng mçi ngµnh ®Òu cã ®Þnh híng ngµnh chñ ®¹o ,
lÜnh vùc ®Çu t mòi nhän víi nh÷ng s¶n phÈm ®Æc trng cña
c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, ph¸t triÓn ,
quy m« vµ c¬ cÊu kinh doanh cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con dÇn
®îc më réng , ®a d¹ng ho¸ çc lo¹i h×nh kinh doanh, phï hîp víi
®ßi hái cña thÞ trêng vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh
nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt hoÆc th¬ng m¹i , çc c«ng ty mÑ -
c«ng ty con më réng çc ho¹t ®éng sang lÜnh vùc kh¸c nh tµi
chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm, nghiªn cøu khoa häc...
Çc c«ng ty mÑ - c«ng ty con ho¹t ®éng ®a ngµnh, ®a lÜnh
vùc lµ ®Ó ph©n t¸n rñi ro, m¹o hiÓm vµo çc mÆt hµng, çc
lÜnh vùc kinh doanh kh¸c nhau, b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng cña c¶
c«ng ty mÑ - c«ng ty con lu«n ®îc b¶o toµn vµ hiÖu qu¶, ®ång
thêi tËn dông ®îc c¬ së vËt chÊt vµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña
c«ng ty mÑ - c«ng ty con.
Thø ba lµ, çc c«ng ty mÑ - c«ng ty con ®a d¹ng vÒ
c¬ cÊu tæ chøc , vÒ së h÷u, vÒ ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n.
M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con rÊt ®a d¹ng vÒ c¬ cÊu
tæ chøc vµ ph¸p lý. Nã cã thÓ lµ lo¹i h×nh ho¹t ®éng mµ çc
c«ng ty con vÉn gi÷ nguyªn sù ®éc lËp vÒ tÝnh ph¸p lý, viÖc
6
huy ®éng vèn vµ çc ho¹t ®éng kinh tÕ ®îc duy tr× b»ng çc
hîp ®ång kinh tÕ, çc chñ së h÷u nhá vÉn cã quyÒn ®iÒu hµnh
çc c«ng ty cña m×nh vµ vÉn cã t çc ph¸p nh©n riªng cña
m×nh. Mét lo¹i h×nh kh¸c cña m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty
con lµ viÖc çc c«ng ty con mÊt quyÒn ®éc lËp vÒ tÝnh th¬ng
m¹i vµ s¶n xuÊt, çc chñ së h÷u trë thµnh çc cæ ®«ng cña
"c«ng ty mÑ".
C«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ mét tæ hîp çc c«ng ty, bao
gåm "c«ng ty mÑ" vµ çc "c«ng ty con, ch¸u" phÇn lín mang hä
cña c«ng ty mÑ. C«ng ty mÑ së h÷u sè lîng lín vèn cæ phÇn
trong çc c«ng ty con, nã chi phèi çc c«ng ty con vÒ mÆt tµi
chÝnh vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn. Do vËy trong m« h×nh c«ng ty
mÑ - c«ng ty con rÊt ®a d¹ng vÒ së h÷u.
1.1.3. C¬ chÕ ho¹t ®éng.
Çc c«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ nh÷ng doanh nghiÖp ®éc
lËp , cã t çch ph¸p nh©n, hîp t¸c theo nguyªn t¾c mäi thµnh
viªn ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt, kh«ng cã quan hÖ cÊp
trªn, cÊp díi theo kiÓu trËt tù hµnh chÝnh nh çc doanh nghiÖp
trong tæng c«ng ty hiÖn nay, mµ th«ng qua liªn kÕt b»ng vèn
®Çu t hoÆc çc liªn kÕt kh¸c theo quy ®Þnh cña hîp ®ång vµ
®iÒu lÖ c«ng ty.
Ta cã thÓ m« h×nh ho¸ c¬ cÊu tæ chøc cña mét c«ng ty
mÑ - c«ng ty con nh sau:
7
c«ng m
ty Ñ
c«n Ty c«ng ty c«ng ty c«ng ty chi

g
con 1 con 2 con 3 liªn kÕt nh¸n 1
1 h
c«ng ty c«ng ty chi

con 3.1 liªn 3 nh¸n 3.1
kÕt h
M« h×nh c¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con.
C«ng ty mÑ vµ çc c«ng ty con cã mèi quan hÖ phô thuéc,

hç trî vÒ mÆt chiÕn lîc, tµi chÝnh, tÝn dông. Çc c«ng ty con
phô thuéc vµ c«ng ty mÑ nh»m phôc vô môc tiªu chung cña c¶
c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Môc tiªu cña c«ng ty con thêng trïng
víi môc tiªu cña c«ng ty mÑ. C«ng ty mÑ - c«ng ty con chØ tån
t¹i vµ ph¸t triÓn v÷ng m¹nh khi x©y dùng ®îc c¬ chÕ ho¹t
®éng dùa trªn sù thèng nhÊt lîi Ých kinh tÕ cña tõng thµnh viªn
víi lîi Ých chung cña c¶ c«ng ty vµ thùc hiÖn chñ yÕu b»ng hîp
®ång kinh tÕ.
C«ng ty mÑ së h÷u lîng vèn, cæ phÇn lín trong çc c«ng ty
con. Nã chi phèi çc c«ng ty con vÒ tµi chÝnh vµ chiÕn lîc ph¸t
triÓn. Vèn së h÷u trong c«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ së h÷u hçn
8
hîp ( nhiÒu chñ ) trong ®ã cã mét chñ ( c«ng ty mÑ ) ®ãng vai
trß khèng chÕ, chi phèi. PhÇn lín çc c«ng ty con mang hä cña
c«ng ty mÑ. C«ng ty mÑ thêng lµ c«ng ty cã cæ phÇn, ®îc
thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp cña níc së t¹i,
cã thÓ cã vèn gãp cña nhµ níc hoÆc nhµ níc cã 100% vèn, hoÆc
nhµ níc cã trªn 50% cæ phÇn.
C«ng ty con còng thêng lµ c«ng ty cæ phÇn, cã t çch ph¸p
nh©n riªng, ®îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp
cña níc së t¹i. Trong ®ã c«ng ty mÑ së h÷u 100% vèn hoÆc Ýt
nhÊt 51% cæ phÇn , cã quyÒn bá phiÕu trong çc c«ng ty con,
hoÆc c«ng ty mÑ cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t, khèng chÕ mÆc dï
kh«ng n¾m ®a phÇn së h÷u, çc c«ng ty con cã thÓ ë trong níc
hay ë níc ngoµi.
Trong c¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con cßn cã
chi nh¸nh vµ çc c«ng ty liªn kÕt.
Gi÷a çc c«ng ty con cã nh÷ng mèi quan hÖ rµng buéc, phô
thuéc chÆt chÏ víi nhau vµ cïng phô thuéc vµo c«ng ty mÑ. Mçi
c«ng ty con ®îc ph©n c«ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
theo tõng ph©n ®o¹n, theo chuyªn ngµnh, theo s¶n phÈm hµng
ho¸ b¸n ra hoÆc theo khu vùc ho¹t ®éng, kh«ng trïng l¾p, c¹nh
tranh néi bé. Çc c«ng ty con cã thÓ phèi hîp çc ho¹t ®éng cña
m×nh theo kiÓu liªn kÕt däc hoÆc liªn kÕt ngang hoÆc chØ giíi
h¹n trong mét chuyªn ngµnh nµo ®ã. Liªn kÕt däc lµ sù liªn kÕt
gi÷a çc c«ng ty con trong cïng mét d©y chuyÒn c«ng nghÖ
s¶n xuÊt, trong ®ã mçi doanh nghiÖp ®¶m nhËn tõng c«ng
®o¹n nhÊt ®Þnh. Liªn kÕt ngang lµ sù liªn kÕ gi÷a çc c«ng ty
9
con ho¹t ®éng trong cïng mét ngµnh nghÒ, cã quan hÖ chÆt
chÏ víi nhau vÒ kinh tÕ - kü thuËt, thÞ trêng tiªu thô, xuÊt nhËp
khÈu. Trong c«ng ty mÑ - c«ng ty con còng thêng cã sù liªn kÕt
hçn hîp, nghÜa lµ cã c¶ hai h×nh thøc liªn kÕt ngang vµ liªn kÕt
däc.
ViÖc thiÕt lËp c«ng ty con, chi nh¸nh hay c«ng ty liªn kÕt th-
¬ng tu©n thñ mét sè nguyªn t¾c ph©n bæ theo s¶n phÈm,
theo vïng l·nh thæ, hoÆc kÕt hîp c¶ hai.
Theo m« h×nh tæ chøc cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con ë trªn
th× mçi c«ng ty con khu vùc lµ mét khèi, mçi c«ng ty chØ s¶n
xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm ë mét níc nhÊt ®Þnh lµ mét ®¬n vÞ
kinh doanh cña khèi. Mçi ®¬n vÞ kinh doanh cña khèi cã çc
phßng chøc n¨ng nh phßng tµi chÝnh, tiÕp thÞ, ph©n phèi, s¶n
xuÊt, nhng tÊt c¶ ®Òu tËp trung cho viÖc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶
vµ chÊt lîng. Gi¸m ®èc cña ®¬n vÞ kinh doanh lµ ngêi chÞu
hoµn toµn tr¸ch nhiÖm tríc gi¸m ®èc khèi vÒ ho¹t ®éng cña
®¬n vÞ.
Mçi khèi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty mÑ -
c«ng ty con trong mét khu vùc ®Þa lý nhÊt ®Þnh, vµ gi¸m ®èc
khu vùc chÞu tr¸ch nhiÖm tríc gi¸m ®èc ®iÒu hµnh trung t©m
vÒ ho¹t ®éng cña khèi trong khu vùc. NÕu trong khu vùc, s¶n
phÈm s¶n xuÊt vµ ph©n bæ cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con ®a
d¹ng nhiÒu lo¹i th× trong mçi khèi khu vùc cã thÓ thµnh lËp
nh÷ng tiÓu khèi theo dâi, gi¸m s¸t riªng ®èi víi mét hoÆc mét
sè s¶n phÈm ë trong khu vùc.
10
1.1.4. Vai trß.
M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con ra ®êi trong nÒn kinh tÕ
cã vai trß rÊt to lín, thÓ hiÖn chñ yÕu trªn nh÷ng mÆt sau:
Thø nhÊt lµ, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty mÑ -
c«ng ty con lµm t¨ng kh¶ n¨ng kinh tÕ cña c¶ c«ng ty mÑ vµ çc
c«ng ty con. ViÖc tËp trung çc c«ng ty vµo trong mét ®Çu mèi
lµm cho hä cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chèng c¹nh
tranh víi çc c«ng ty lín kh¸c. M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con
lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó chèng sù x©m nhËp mét çch å
¹t cña çc c«ng ty khæng lå trªn thÕ giíi dèi víi çc níc ®ang
ph¸t triÓn, vµ gióp cho s¶n xuÊt trong níc cã thÓ døng v÷ng vµ
tõng bíc v¬n ra ®îc çc thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi.
Thø hai lµ, c«ng ty mÑ - c«ng ty con sÏ kh¾c phôc kh¶ n¨ng
h¹n chÕ vÒ vèn cña tõng c«ng ty riªng lÎ. Khi cã nguån vèn lín
c«ng ty mÑ - c«ng ty con sÏ ®µu t ®óng h¬n vµo çc dù ¸n cã
hiÖu qu¶ cao nhÊt, gãp phÇn t¨ng nguån thu vµ thóc ®Èy nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn.
Thø ba lµ, m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con cã t¸c dông
rÊt to lín trong viÖc cung cÊp vµ trao ®æi th«ng tin va nhng
kinh nghiÖm quan träng trong tæ chøc nghiªn cøu øng dông
khoa häc, c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt
Thø t lµ, viÖc h×nh thµnh çc c«ng ty mÑ - c«ng ty con sÏ
lµm thay ®æi bé mÆt x· héi cña tõng ®Þa ph¬ng hay mét quèc
gia, nã gi¶i quyÕt ®îc viÖc lµm cho mét phÇn d©n c t¹i khu vùc,
lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyªn m«n ho¸ çc ngµnh
11
nghÒ, thóc ®Èy ph¸t triÓn çc ®Æc khu kinh tÕ, çc khu c«ng
nghiÖp vµ lµm t¨ng kh¶ n¨ng lín m¹nh cña nÒn kinh tÕ.
Thø n¨m lµ, m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con gi÷ vai trß
quan träng ®èi víi çc níc ®i sau trong viÖc tiÕn kÞp çc quèc
gia ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ.
1.2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc h×nh thµnh, ph¸t
triÓn m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë ViÖt Nam
1.2.1.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan
M« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ®· ra ®êi , tån t¹i vµ ph¸t
triÓn tõ l©u trong lÞch sö ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi . Díi
d¹ng çc tho¶ íc , hîp ®ång liªn minh liªn kÕt , çc tËp ®oµn
tõng bíc n¾m lÊy çc ngµnh , çc lÜnh vùc ho¹t ®éng chñ chèt
cã lîi nhuËn cao h×nh thµnh mét hÖ thèng çc tËp ®oµn lín bao
gåm hµng tr¨m hµng ngµn çc c«ng ti võa vµ nhá phô thuéc lÉn
nhau vµ phô thuéc vµo c«ng ti mÑ vÒ tµi chÝnh , chiÕn lîc kinh
doanh , c«ng nghÖ kÜ thuËt . Së dÜ m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti
con ®îc h×nh thµnh , cã søc sèng m·nh liÖt vµ cã sù ph¸t triÓn
kh«ng ngõng nh vËy bëi v× nã phï hîp víi çc qui luËt kh¸ch
quan vµ nh÷ng xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i.
Thø nhÊt: Qui luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh
chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt
Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc lîng s¶n xuÊt díi t¸c ®éng cña
tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµ liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®· dÉn
®Õn sù ph¸t triÓn s©u réng cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi
®Õn qui m« cña s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng
cßn mang tÝnh xhaats manh món rêi r¹c vµ së h÷u kh«ng cßn lµ
12
së h÷u ç thÓ n÷a mµ ®· vµ ®ang ®i s©u vµo x· héi ho¸ vµo
hîp t¸c ph©n c«ng vµo së h÷u hçn hîp . C«ng ti mÑ-con víi t
çch lµ mét lo¹i h×nh tæ chøc kinh tÕ tæ chøc kinh doanh tæ
chøc liªn kÕt kinh tÕ cã nghÜa lµ nã lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña
quan hÖ s¶n xuÊt cÇn ph¶i ra ®êi ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng yªu
cÇu vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt
Thø hai: Qui luËt tÝch tô vµ tËp trung vèn vµ s¶n
phÈm
Mçi doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ trêng lµ mét c¬ thÓ
sèng mét tÕ bµo cña nÒn kinh tÕ . Nã ph¶i tån t¹i ph¸t triÓn
trong méi trêng c¹nh tranh kh«ng ngõng do ®ã ph¶i t¸i s¶n xuÊt
më réng kh«ng ngõng . Qu¸ tr×nh ®ã còng lµ qu¸ tr×nh tÝch tô
vµ tËp trung vèn vµo s¶n xuÊt . Trong qu¸ tr×nh nµy hoÆc
doanh nghiÖp tÝch luü vèn tõ lîi nhuËn ®em l¹i vµ t¨ng thªm tõ
nguån vèn tõ çc nguån kh¸c nhê vËy mµ vèn vµ kh¶ n¨ng s¶n
xuÊt cña doanh nghiÖp ®îc n©ng cao :hoÆc doanh nghiÖp
m¹nh th«n tÝnh nhËn sù s¸p nhËp cña çc doanh nghiÖp yÕu vµ
nhá h¬n , do ®ã vèn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp
®îc n©ng lªn . Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng kh¸ch quan nh vËy
c«ng ti mÑ-c«ng ti con sÏ ra ®êi vµ ph¸t triÓn
Thø ba lµ :Qui luËt c¹nh tranh , liªn kÕt vµ tèi ®a ho¸
lîi nhuËn
C¹nh tranh ®Ó giµnh u thÕ trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n
phÈm lµ qui luËt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ
trêng . Cuéc c¹nh tranh nghiÖt ng· kh«ng bo giê chÊm døt Êy sÏ
dÉn ®Õn hai xu híng :
13
-Çc doanh nghiÖp chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh sÏ th«n
tÝnh nhËp vµo m×nh çc doanh nghiÖp bÞ ®¸nh b¹i , do vËy
tr×nh ®é tËp trung ho¸ s¶n xuÊt vµ vèn ®îc n©ng lªn
-NÕu c¹nh tranh qua nhiÒu n¨m mµ kh«ng ph©n th¾ng b¹i
th× trong sè çc doanh nghiÖp ®ã sÏ cã sù liªn kÕt nh»m t¨ng
kh¶ n¨ng c¹nh tranh h¬n n÷a .Qu¸ tr×nh liªn kÕt gi÷a çc
doanh nghiÖp cã thÓ diÔn ra theo çc h×nh thøc liªn kÕt
ngang , liªn kÕt däc hay liªn kÕt hçn hîp . Liªn kÕt ngang lµ liªn
kÕt diÔn ra gi÷a çc c«ng ti ho¹t ®éng trong cïng mét ngµnh .
Liªn kÐt däc lµ sù liªn kÕt gi÷a çc c«ng ti trong cïng mét d©y
chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt mµ trong ®ã mét c«ng ti ®¶m
nhËn mét bé phËn hoÆc mét sè c«ng ®o¹n nµo ®ã .Trong thùc
tÕ ngµy cµng xuÊt hiÖn nhiÒu quan hÖ liªn kÕt ngang vµ däc
kÕt hîp gåm rÊt nhiÒu çc c«ng ti ho¹t ®éng trong lÜnh vùc
kh¸c nhau .§ã lµ sù liªn kÕt ®a ngµnh ®a lÜnh vùc . Nh vËy
c«ng ti mÑ –con ra ®êi ph¸t triÓn lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña qu¸
tr×nh c¹nh tranh liªn kÕt ®Ó tèi ®a ho¸ lîi nhuËn
Th t lµ:TiÕn bé khoa häc –c«ng nghÖ
YÕu tè quyÕt ®Þnh cho çc doanh nghiÖp th¾ng lîi trong
c¹nh tranh vµ ®¹t lîi nhuËn cao lµ viÖc nghiªn cøu vµ øng dông
tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt c«ng nghÖ.§Ó cã s¶n phÈm tiÕn bé
khoa häc c«ng nghÖ hay nãi çch kh¸c ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ
cÇn ph¶i cã nhiÒu vèn tiÕn hµnh trong thêi gian nhiÒu n¨m
trang khi ®ã ®é rñi ro l¹i cao cÇn cã lùc lîng çn bé khoa häc kÜ
thuËt ®ñ m¹nh . Mét doanh nghiÖp nhá manh món biÖt lËp
kh«ng ®ñ søc lµm ®îc viÖc trªn . §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã
14
doanh nghiÖp lín mµ m« h×nh c«ng ti mÑ-con lµ mét lo¹i h×nh
tiªu biÓu .
1.2.2.Nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan ¶nh hëng ®Õn sù h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn cña m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con
1.1.2.1. Nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ –x· héi
Lµ nh÷ng tæ hîp kinh tÕ lín ®a d¹ng , c«ng ti mÑ –con chØ
cã thÓ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh
tÕ –x· héi phï hîp.Nh×n l¹i lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi cã
thÓ thÊy ®îc m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ®· ra ®êi vµ ph¸t
triÓn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n sau ®©y:
- Tr×nh ®é tÝch tô , tËp trung vèn
Qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn lµ mét qu¸ tr×nh l©u
dµi ®îc thùc hiÖn t¹i rÊt nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ trªn thÕ giíi .
ViÖc ph¸t triÓn nhanh chãng cña çc nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµo
nh÷ng n¨m cuèi thÕ kØ XX ®· vµ ®ang h×nh thµnh nªn çc thÞ
trêng tµi chÝnh lín trªn thÕ giíi chi phèi mét phÇn lín çc ho¹t
®éng kinh tÕ .Nã h×nh thµnh çc khu vùc tµi chÝnh b»ng çc
hiÖp ®Þnh ®îc kÝ kÕt gi÷a çc chÝnh phñ hoÆc th«ng qua viÖc
tham gia vµo çc liªn minh kinh tÕ t¹i çc khu vùc . Vd viÖc
thµnh lËp ®ång tiÒn chung ch©u ¢u . Nh÷ng ®iÒu nµy ®· gióp
cho cã thÓ tÝch tô vµ tËp trung mét nguån vèn lín vµ ®iÒu tiÕt
hiÖu qu¶ nguån vèn nµy .HiÖn nay trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu
c«ng ti lín ®îc thµnh lËp tõ sù liªn kÕt cña nhiÒu c«ng ti nhá
.Nguån vèn cña çc c«ng ti nµy ®îc ®ãng gãp tõ nhiÒu nguån
vèn nhá . Bëi v× muèn c¹nh tranh dduwocj trªn thÞ trêng th×
çc c«ng ti nµy ph¶i ®ñ m¹nh tøc lµ cã mét nguån vèn dåi dµo .
15
Qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn vµo mét ®µu mèi vµ ®îc
qu¶n lÝ bëi mét c«ng ti tµi chÝnh lµ mét qu¸ trinh ph¸t triÓn
tu©n theo qui luËt kh¸ch quan .Qu¸ tr×nh nµy ®· ®îc thùc hiÖn
kÕt qu¶ c¹nh tranh trªn thÞ trêng .
- Tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ , hîp t¸c ho¸ kinh doanh
Ngµy nay khoa häc vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®Òu tiÕn nhanh
vµ tiÕn m¹nh lµm cho ph©n c«ng quèc tÕ vµ hîp t¸c chuyªn
ngµnh cã xu thÕ bÞ chia nhá . XÐt vÒ xu thÕ ph©n c«ng quèc
tÕ hiÖn nay sù ph©n c«ng theo tr×nh ®é cña tr×nh tù c«ng
nghÖ trong s¶n xuÊt cña néi bé ngµnh ph¸t triÓn nhanh chãng .
Lo¹i ph©n c«ng theo tr×nh ®é nµy cã ®Æc trng lµ çc níc kh¸c
nhau vÒ qu¸ tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt sÏ tiÕn hµnh chuyªn
m«n ho¸ s¶n xuÊt ®èi víi çc kh©u cña tr×nh tù c«ng nghÖ gia
c«ng . Sù ph©n c«ng theo møc ®é chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt
çc linh kiÖn phô tïng cña s¶n phÈm còng ngµy mét râ rÖt . kÜ
thuËt s¶n xuÊt truyÒn th«ng cña çc níc ®ang ph¸t triÓn so víi
kÜ thuËt hiÖn ®¹i cã sù kh¸c biÖt lín . KÕt qu¶ lµ mét níc mét
®¬n vÞ kinh tÕ muèn cã u thÕ vÒ s¶n xuÊt tÊt c¶ çc phô tïng
linh kiÖn ®Òu kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc vµ kh«ng kinh tÕ . Do
vËy viÖc chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ kinh doanh ®îc ®Æt ra
hµng ®Çu t¹i çc níc .
- Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña khoa häc –c«ng nghÖ
sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña khoa häc c«ng nghÖ trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ nh©n tè quan träng thóc ®Èy kinh tÕ
ph¸t triÓn .Nh÷ng thµnh qu¶ cña c«ng nghÖ m¸y vi tÝnh , c«ng
nghÖ sinh häc , vËt liÖu míi , quang ®iÖn , nguån n¨ng lîng
16
míi ..®îc ¸p dông réng r·i vµo s¶n xuÊt vµ n©ng cao søc s¶n
xuÊt lªn rÊt nhiÒu . Lùc thóc ®Èy c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i lµ do
khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i , søc c¹nh tranh cña çc xÝ
nghiÖp hiÖn ®¹i 5th× b¾t nguån tõ sù ®æi míi c«ng nghÖ vµ sù
chuyÓn ho¸ thµnh qu¶ khoa häc thµnh hµng ho¸ . BÊt kÓ níc
®ang ph¸t triÓn hay ph¸t triÓn th× ph¸t triÓn kinh tÕ ®Òu ph¶i
dùa vµo çch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ nguån lùc thóc ®Èy
sù tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ kh«ng ngõng ®îc t¨ng c-
êng . Do ®ã hµm lîng khoa häc c«ng nghÖ trang c«ng nghiÖp
thÕ giíi ngµy cµng cao , suwca c¹nh tranh cña kÜ thuËt c«ng
nghiÖp ngµy cµng m¹nh . mÆt kh¸c khoa häc c«ng nghÖ v¸ s¶n
xuÊt , thÞ trêng nèi tiÕp nhau ngµy cµng chÆt chÏ . ViÖc nhÊn
m¹nh hiÖu Ých kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ trêng ®· lµ
môc tiªu hµng ®Çu cña çc xÝ nghiÖp . Nh÷ng yÕu tè nãi trªn
lµ m«i trêng rÊt quan träng cho sù liªn kÕt çc c«ng ti riªng lÎ
thµnh c«ng ti mÑ-c«ng ti con
- Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÞ trêng
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña çc nÒn kinh tÕ dï theo
h×nh thøc nµo ®Òu ph¶i x©y dùng mét nÒn t¶ng ban ®Çu ®ã
lµ çc nguån vèn , lao ®éng …nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ngµy cµng
ph¸t triÓn sÏ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt . Qu¸
tr×nh ph¸t triÓnthÞ trêng hiÖn nay ®ang ®îc h×nh thµnh víi sù
t¸c ®éng tæng hîp cña çc qui luËt trong s¶n xuÊt vµ lu th«ng
hµng ho¸ trªn thÞ trêng . Nh÷ng qui luËt chñ yÕu lµ qui luËt gi¸
trÞ , qui luËt gi¸ trÞ thÆng d, qui luËt cung cÇu, qui luËt c¹nh
tranh , qui luËt lu th«ng tiÒn tÖ. Th«ng qua çc qui luËt cã thÓ
17
®iÒu tiÕt ®îc ho¹t ®éng cña çc ®¬n vÞ kinh tÕ .ThÞ truwongf
thÕ giíi hiÖn nay ®ang lµ mét thÞ trêng rÊt réng lín ®îc h×nh
thµnh qua nhiÒu giai ®o¹n bao trïm lªn tÊt c¶ çc nÒn kinh tÕ
trªn thÕ giíi . ViÖc h×nh thµnh çc tæ chøc kinh tÕ trªn thÕ giíi
vÒ chÝnh trÞ th¬ng m¹i tµi chÝnh ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ lªn thÞ
trêng . ThÞ trêng thÕ giíi hiÖn nay còng ®· h×nh thµnh ë nhiÒu
khu vùc kinh tÕ vµ hç trî nhau cïng ph¸t triÓn võa hîp t¸c chèng
c¹nh tranh , ®ã lµ çc thÞ trêng khu vùc hoÆc çc diÔn ®µn vµ
çc tæ chøc çc níc cã cïng quan ®iÓm . ViÖc h×nh thµnh
nhiÒu khu vùc thÞ trêng sÏ lµm cho c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ
giíi cµng m¹nh mÏ dÉn ®Õn thóc ®Èy viÖc ph¸t triÓn nhanh
chãng çc c«ng ti mÑ-c«ng ti con xuyªn quèc gia ho¹t ®éng t¹i
rÊt nhiÒu lÜnh vùc.
- Tr×nh ®é qu¶n lÝ vÜ m«, vi m«
Tr×nh ®é qu¶n lÝ kinh tÕ vÜ m« vi m« quèc tÕ ®ang ®îc
phôc håi vµ ph¸t triÓn , çc nÒn kinh tÕ ngµy cµng phô thuéc
lÉn nhau nªn ¶nh hëng cña çc quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch cña
mét níc sÏ ®îc nh©n réng ra çc níc kh¸c . Mèi liªn hÖ chÆt chÏ
ngµy cµng t¨ng gi÷a çc níc trong cïng mét khu vùc còng thÊy
lÝ do ph¶i t¹o ra mét m¹ng líi khu vùc nh»m ng¨n chÆn vµ
chèng l¹i khñng ho¶ng kinh tÕ . V× mèi liªn kÕt th¬ng m¹i vµ tµi
chÝnh ngµy cµng t¨ng gi÷a çc níc trong khu vùc nªn nÕu mét
nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng kÐm sÏ cã thÓ ¶nh hëng s©u s¾c ®Õn
çc nÒn kinh tÕ l¸ng giÒng . Thùc tÕ nµy ®ßi hái ph¶i cã sù
gi¸m s¸t chÆt chÏ vµ hç trî cña çc níc l¸ng giÒng . Çc c«ng ti
mÑ-c«ng ti con lµ c«ng cô vËt chÊt ®Ó nhµ níc ®iÒu tiÕt nÒn
18
kinh tÕ .Tr×nh ®é qu¶n lÝ vi m« , vÜ m« còng lµ yÕu tè thóc
®Èy h×nh thµnh vµ b¶o ®¶m ph¸t triÓn v÷ng ch¾c çc c«ng ti
mÑ-con .
- Tr×nh ®é khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ
HiÖn nay xu híng toµn cÇu ho¸ , khu vùc ho¸ ®ang ph¸t
triÓn m¹nh mÏ.Xu thÕ chuyÓn ®éng cña cuéc c¹nh tranh thÕ giíi
gi÷a çc doanh nghiÖp cña çc nÒn kinh tÕ chñ yÕu trªn hµnh
tinh ®ßi hái ngµy cµng khÈn thiÕt çc nhµ l·nh ®¹o ph¶i vît qua
giai ®o¹n héi nhËp chÝnh trÞ quèc tÕ trªn bÒ mÆt , nãi çch
kh¸c lµ ®ßi hái çc nhµ l·nh ®¹o kh«ng ®îc b»ng lßng víi viÖc
gi¶m bít nh÷ng trë lùc ng¨n c¶n çc h×nh thøc ho¹t ®éng bu«n
b¸n trao ®æi , ng¨n chÆn ho¹t ®éng quèc tÕ ë çc ®êng biªn
giíi mµ ph¶i cam kÕt ®i s©u h¬n n÷a vµo mét sù x©m nhËp
chÝnh trÞ b»ng çch ®iÒu hoµ chÝnh s¸ch ®èi néi . Nh÷ng kh¸c
biÖt trong çc chÝnh s¸ch quèc gia chi phèi c¹nh tranh, nh÷ng
qui chÕ tµi chÝnh nh÷ng tiªu chuÈn cña s¶n phÈm cña m«i tr-
êng , nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ viÖc lµm nh÷ng thÞ trêng c«ng,
nh÷ng trî cÊp cña nhµ níc cho khoa häc vµ c«ng nghÖ… lµ
nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng quan träng ®Õn kh¶ n¨ng cña doanh
nghiÖp ph¶i ®¬ng ®µu víi sù c¹nh tranh trªn çc thÞ trêng kh¸c
nhau . Nh÷ng t×nh h×nh trªn ®©y dÉn ®Õn sù liªn kÕt çc
doanh nghiÖp thµnh nh÷ng c«ng ti mÑ-c«ng ti con lín ®Ó ®èi
phã víi thêi cuéc.
1.2.2.2.Quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch cña mét sè níc vµ vïng
l·nh thæ víi viÖc ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti
con
19
Quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ cã t¸c ®éng rÊt
lín thËm chÝ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi sù h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con
- NhËt B¶n
ChÝnh phñ NhËt B¶n ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p nh»m ph¸t
triÓn m¹nh c«ng nghiÖp .L·i suÊt cho vay thÊp cña çc tæ chøc
tµi chÝnh cña chÝnh phñ , sù hç trî cho viÖc giíi thiÖu c«ng
nghÖ níc ngoµi vµ çc biÖn ph¸p kh¸c nh»m hç trî çc ngµnh
c«ng nghiÖp s¶n xuÊt linh kiÖn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc gi¶m
chi phÝ s¶n xuÊt linh kiÖn vµ c¶i tiÕn chÊt lîng s¶n phÈm.
ChÝnh phñ NhËt b¶n kiÓm so¸t rÊt chÆt thÞ trêng vèn . Do çc
h¹n chÕ kh¾c nghiÖt ®èi víi thÞ trêng chøng kho¸n viÖc thu hót
®Çu t qua h×nh thøc cæ phÇn rÊt tèn kÐm vµ çc h·ng chñ yÕu
dùa vµo vay vèn cña ng©n hµng . NhiÒu h·ng cïng vay vèn
ng©n hµng ®· cã quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi nhau vµ h×nh thµnh
nªn çc tËp ®oµn gäi lµ keiretsu . Ng©n hµng tµi trî cho çc
c«ng ti thµnh viªn cã vai trß rÊt quan träng . Ng©n hµng thùc
hiÖn chøc n¨ng kiÓm so¸t çc c«ng ti thµnh viªn nh»m ®¶m
b¶o çc c«ng ti ®îc qu¶n lÝ tèt . Çc c«ng ti thµnh viªn trong tËp
®oµn võa c¹nh tranh võa hîp t¸c víi nhau.
20
- Malaysia
§Ó thùc hiÖn kÐ ho¹ch kinh tÕ quèc gia vµ t¹o ®iÒu kiÖn
ph¸t triÓn çc ngµnh c«ng nghiÖp míi nh « t« , ®iÖn tö…chÝnh
phñ malaysia ®· thµnh lËp çc c«ng ti quèc doanh bao gåm çc
c«ng ti cña chÝnh phñ , çc c«ng ti c«ng .§Õn cuèi thËp kØ 70
Malaysia tiÕn hµnh t nh©n ho¸ khu vùc kinh tÕ quèc doanh. Sau
khi ®îc t nh©n ho¸ mét sè c«ng ti ®· ph¸t triÓn trë thµnh çc
tËp ®oµn lín
- §øc
Çc doanh nghiÖp lín cã tªn concern ho¹t ®äng víi nhiÒu chi
nh¸nh díi sù kiÓm so¸t tµi chÝnh cña mét ç nh©n hoÆc mét
c«ng ti . C¬ cÊu tæ chøc cña concern ë §øc theo kiÓu phèi hîp
chiÒu däc .Cartels cã c¬ cÊu theo kiÓu phèi hîp chøc n¨ng
marketing .Çc hîp ®ång cartel thêng ng¾n h¹n vµ ®îc tho¶
thuËn l¹i liªn tôc . Cartels chñ yÕu lµ çc hîp ®ång t nh©n dùa
trªn quyÒn tù do cña çc hiÖp héi. B¶n th©n trong çc tho¶
thuËn hîp t¸c nµy vÉn cã c¹nh tranh kh¸ m¹nh .Ngêi §øc coi
cartels lµ mét c«ng cô phßng tr¸nh sù tËp trung cña c¶i qu¸ møc
. Cartel gi¶m møc ®é tËp trung cña c¶i vµ cho phÐp çc h·ng
nhá h¬n cã thÓ trô l¹i
- Hµn Quèc
ChiÕn lîc ph¸t triÓn cña hµn Quèc lµ ®Þnh híng xuÊt khÈu .
ChÝnh phñ hµn Quèc vµ giíi kinh doanh ®· cã mèi quan hÖ rÊt
chÆt chÏ trong viÖc thùc hiÖn chiÕn lîc ®Þnh híng xuÊt khÈu
nµy. Tæng thèng Pax Chung Hª nghÜ r»ng çc doanh nghiÖp lín
lµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc cho t¨ng trëng kinh tÕ khi khu vùc
21
doanh nghiÖp lín ®îc ®Þnh híng th«ng qua çc môc tiªu quèc
gia . Vµo nh÷ng n¨m 1950 viÖn trä níc ngoµi , nh÷ng kho¶n hç
trî ®Æc biÖt cña chÝnh phñ ®îc ph©n bæ trªn c¬ së u tiªn cho
nh÷ng c«ng ti ®Æc biÖt cã quan hÖ gÇn gòi víi chÝnh phñ .V×
çc c¬ quan thuÕ kh«ng n¾m ®îc luång vèn chu chu chuyÓn
gi÷a çc c«ng ti chi nhµnh cña c«ng ti lín gäi lµ chaebol , mét sè
c«ng ti lín ®· lîi dông ®îc nhiÒu kho¶n u ®·i ®Æc biÖt h¬n
th«ng qua viÖc mua cæ phÇn cña çc c«ng ti kh¸c vµ ph¸t triÓn
thµnh çc chaebol.N¨m 1976 ,10 chaebol lín nhÊt chiÕm
19,8%GNP nhng ®Õn n¨m 1984 tØ träng nµy ®· lªn tíi
67,4%Mét khi tæ chøc theo kiÓu chaebol lín m¹nh çc chiÕn lîc
ph¸t triÓn ®Þnh híng xuÊt khÈu ngµy cµng trë nªn phô thuéc
nhiÒu vµo çc tËp ®oµn nµy.
1.2.2.3.Nh÷ng yÕu tè chÝnh trÞ , gia ®×nh ¶nh hëng
®Õn viÖc thµnh lËp vµ ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-
c«ng ti con
- YÕu tè chÝnh trÞ
Tõ t×nh h×nh ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-con ë mét sè
níc trªn thÕ giíi chóng ta cã thÓ thÊy râ yÕu tè chÝnh trÞ cã ¶nh
hëng rÊt lín ®Õn xu thÕ ph¸t triÓn çc tËp ®oµn . §Þnh híng cña
chÝnh phñ th«ng qua çc chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp hinh s¸ch
c«ng nghÖ chÝnh s¸ch tµi chÝnh –tiÒn tÖ ®· cã t¸c dông thóc
®¶y hoÆc c¶n trë sù ph¸t triÓn cña çc tËp ®oµn . §Þnh híng
xuÊt khÈu dùa vµo çc c«ng ti lín çc chÝnh s¸ch nh»m kiÓm
so¸t thÞ trêng vèn cña chÝnh phñ Hµn Quèc vµ NhËt B¶n ®· t¹o
®iÒu kiÖn cho çc ng©n hµng cã thÓ th©u tãm ®îc nhiÒu c«ng
22
ti s¶n xuÊt , th¬ng m¹i , t¹o nªn sù rµng buéc cña çc c«ng ti
nµy ®èi víi ng©n hµng biÕn chóng thµnh çc c«ng ti thµnh viªn
cña m×nh vµ h×nh thµnh nªn çc tËp ®oµn lín
- YÕu tè gia ®×nh
YÕu tè gia ®×nh cã ¶nh hëng rÊt ®a d¹ng tíi xu thÕ ph¸t
triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-con .Trong mét x· héi mµ quan hÖ
gia ®×nh kh«ng ®îc ®Ì cao nh Mü th× yÕu tè gia ®×nh kh«ng
cã ¶nh hëng lín ®Õn viÖc ph¸t triÓn çc tËp ®oµn . Nhng yÕu
tè nµy ®Æc biÖt cã ¶nh hëng m¹nh ë NhËt b¶n , Hµn Quèc
®Æc biÖt trong çc ngµnh chÕ t¹o . ë §øc 60 trong sè 150 h·ng
lín nhÊt thuéc së h÷u cña çc thµnh viªn trong cïng mét gia
®×nh. ë Italia doanh nghiÖp gia ®×nh ho¹t ®éng nh m« h×nh
quèc gia. Çc c«ng ti lín cña Italia thêng do mét ç nh©n thèng
trÞ. ë NhËt B¶n gia ®×nh rÊt ®îc ®Ò cao .V× vËy phÇn lín çc
tËp ®oµn lín cña NhËt lµ thuéc vÒ qu¶n lÝ cña mét gia ®×nh.
1.2.3.Nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn thµnh lËp m« h×nh c«ng ti
mÑ-c«ng ti con ë ViÖt Nam
1.2.3.1.Nhu cÇu cÇn thiÕt thµnh lËp Tæng c«ng ti theo
m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ë níc ta
Tríc hÕt, qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn ë níc ta h¬n 30
n¨m qua tuy gÆp nhiÒu khã kh¨n nhng ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh
tùu quan träng :c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt ban ®Çu ®· ®îc t¹o
lËp. §Æc biÖt tõ khi thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ
quèc d©n ®· cã nhng chuyÓn biÕn tÝch cùc râ rÖt vµ ®Æc biÖt
trong c¬ cÊu kinh tÕ mét sè ngµnh ®· ®¹t ®îc tr×nh ®é tÝch
tô tËp trung ho¸ s¶n xuÊt kh¸ cao nh ®iÖn lùc , bu chÝnh viÔn
23
th«ng , dÇu khÝ , cao su …§iÒu ®¸ng chó ý lµ nh÷ng ngµnh nµy
®Òu chiÕm vÞ trÝ träng yÕu trong c¬ cÊu kinh tÕ cã triÓn väng
ph¸t triÓn thuËn lîi vµ ®îc u tiªn ph¸t triÓn. Tuy nhiªn çc Tæng
c«ng ty trong çc ngµnh nãi trªn l¹i ®ang ë t×nh tr¹ng thiÕu vèn
nghiªm träng . §Ó thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2000-
2010 tæng c«ng ty bu chÝnh cÇn kho¶ng 28695 tØ ®ång., tæng
c«ng ty hang kh«ng ©n dông cã nhu cÇu ®Çu t trong 10 n¨m lµ
5690 triÖu ®« la .Trong ®iÒu kiÖn Êy nÕu ®Ó tõng doanh
nghiÖp ®éc lËp sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc yªu cÇu t¨ng trëng
vµ ph¸t triÓn , sÏ lµm lì nh÷ng c¬ héi kinh doanh vµ kh¶ n¨ng
héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc , thÕ giíi . Tæng c«ng ti theo
m« h×nh c«ng ti mÑ-con sÏ lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu.
Th hai qui m« mçi doanh nghiÖp ®éc lËp ph©n t¸n manh
món , nhá bÐ , tr×nh ®é trang bÞ c«ng nghÖ thÊp kÐm, kh¶
n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng néi ®Þa vµ quèc tÕ rÊt h¹n
chÕ.Trªn 2/3tæng sè doanh nghiÖp nhµ níc cã sè lao ®éng díi
200 ngêi , chØ cã kho¶ng 4% cã sè lao ®éng trªn 1000 ngêi .
GÇn 1/2 sè doanh nghiÖp cã vèn díi 1 tû. Víi tr×nh ®é trang bÞ
kÜ thuËt l¹c hËu kh«ng ®ång bé vµ ®ang xuèng cÊp nghiªm
träng trong khi ®ã çc doanh nghiÖp ®Òu ë t×nh tr¹ng thiÕu
vèn th× hËu qu¶ tÊt yÕu x¶y ra lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc
doanh nghiÖp trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ rÊt yÕu kÐm
VÒ nguyªn t¾c trong c¬ chÕ thÞ trêng çc doanh nghiÖp
tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong m«i trêng liªn kÕt vµ c¹nh tranh víi
nhau song trong thùc tÕ çc quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ tuy cã ®îc
thiÕt lËp vµ trong mét sè trêng hîp ®· gãp phÇn th¸o gì khã
24
kh¨n cho çc doanh nghiÖp nhng nh×n chung t×nh tr¹ng c¹nh
tranh cã xu híng lÊn ¸t çc quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ .§Ó ®Èy
m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× viÖc më réng çc quan
hÖ liªn kÕt kinh tÕ díi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau nh»m t¨ng c-
êng søc m¹nh chung cñ c¶ hÖ thèng trong ®ã viÖc thµnh lËp
tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con lµ mét yªu
cÇu cÊp thiÕt .
Thø ba viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp çc tæng c«ng ti theo m«
h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con lµ mét trong çc biÖn ph¸p nh»m
n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lÝ cña nhµ níc vÒ kinh tÕ vµ lµ mét
trong nh÷ng néi dung cña c¶i çch doanh nghiÖp nhµ níc trong
®iÒu kiÖn c¬ chÕ qu¶n lÝ míi .HiÖn nay vÉn tån t¹i t×nh tr¹ng
ph©n t¸n trong qu¶n lÝ çc doanh nghiÖp nhµ níc . Trong sè çc
doanh nghiÖp nhµ níc míi ®¨ng kÝ thµnh lËp lai cã t¬i 4573
doanh nghiÖp do çc ®Þa ph¬ng qu¶n lÝ vµ 1971 doanh
nghiÖp do çc bé vµ c¬ quan trung ¬ng qu¶n lÝ . Sù ph©n t¸n
vµ chång chÐo ®ã kh«ng thÓ lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó n©ng cao
hiÖu lùc qu¶n lÝ nhµ níc vÒ kinh tÕ còng kh«ng thÓ b¶o ®¶m
ph¸t huy hiÖu qu¶ søc m¹nh cña toµn bé nÒn kinh tÕ . HiÖn nay
chóng ta ®ang trong qua tr×nh chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸
tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc th×
yªu cÇu ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lÝ cña nhµ níc vÒ kinh
tÕ vµ chøc n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh ®· ®îc ®Æt ra nhng cha
thùc hiÖn tèt . Cã thÓ coi viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp tæng c«ng ti
theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con lµ mét trong nh÷ng c«ng
viÖc cña qu¸ tr×nh nµy
25
Thø t thµnh lËp tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng
ti con ë níc ta cßn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng b¶o
®¶m hiÖu qu¶ trong viÖc hîp t¸c kinh tÕ víi níc ngoµi . Qu¸
tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸ ,
hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta g¾n liÒn víi qu¸ t×nh x©y dùng nÒn kinh
tÕ më héi nhËp b×nh ®¼ng vµ cã hiÖu qu¶ vµo çc quan hÖ
kinh tÕ quèc tÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi . ViÖc thu hót
®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi nh»m môc ®Ých t¨ng thªm vèn
tranh thñ c«ng nghÖ tiªn tiÕn th©m nhËp vµo thi trêng quèc
tÕ . Tõng doanh nghiÖp cña ta víi nguån lùc h¹n chÕ sÏ gÆp
nh÷ng khã kh¨n vµ thua thiÖt trong hîp t¸c kinh doanh v¬Ý níc
ngoµi . Th«ng thêng tØ lÖ gãp vèn cña ViÖt nam chØ kho¶ng
25-30%. ViÖc më réng çc quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ gi÷a çc
doanh nghiÖp trong níc , ®a chóng vµo mét tæ chøc kinh doanh
thÝch hîp chÝnh lµ gi¶i ph¸p t¨ng gãp vèn cña bªn viÖt nam.
MÆt kh¸c viÖc ®a doanh nghiÖp vµo tæng c«ng ti theo m«
h×nh c«ng ti mÑ –c«ng ti con cßn gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh
tranh trªn thÞ trêng trong vµ ngoµi níc . Thùc tÕ lµ nhiÒu doanh
nghiÖp biÖt lËp víi qui m« nhá bÐ tr×nh ®é trang bÞ kÜ thuËt
thÊp kÐm kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh víi çc doanh nghiÖp níc
ngoµi ngay trªn thÞ trêng ViÖt Nam
Tãm l¹i tõ nh÷ng vÊn ®Ì cô thÓ cña nÒn kinh tÕ níc ta vµ tõ
xu híng ph¸t triÓn cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi cã thÓ kh¼ng
®Þnh r»ng viÖc thµnh lËp çc tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng
ti mÑ-c«ng ti con ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ cã nhu
cÇu thùc sù vµ lµ cÇn thiÕt kh¸ch quan
26
1.2.3.2.Mét sè ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó thµnh lËp Tæng
c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ë ViÖt Nam
Tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ –c«ng ti con lµ mét
lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh hoµn toµn míi mÎ ë níc ta .§Ó cho
tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ra ®êi vµ
b¶o ®¶m hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña nã cÇn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn
c¬ b¶n vµ kh¶ n¨ng thùc tÕ tho¶ m·n nh÷ng ®iÒu kiÖn Êy .
Sù ph¸t triÓn vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña quan hÖ s¶n xuÊt
lµ yÕu tè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh . Chóng ta sÏ xem xÐt
nh÷ng ®iÒu kiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt ë níc ta ®· lµ tÊt yÕu
kh¸ch quan cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ti
mÑ-c«ng ti con hay cha?
Tríc hÕt xem xÐt sù ph¸t triÓn çc mèi quan hÖ liªn kÕt kinh
tÕ gi÷a çc chñ thÓ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù
qu¶n lÝ vÜ m« cña Nhµ níc .Sù ph¸t triÓn cña çc quan hÖ liªn
kÕt kinh tÕ ®îc coi lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng
®Ó h×nh thµnh m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con , trong ®ã çc
®¬n vÞ thµnh viªn g¾n bã chÆt chÏ víi nhau vÒ lîi Ých vµ cã
tr¸ch nhiÖm víi nhau .ë níc ta trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬
chÕ qu¶n lÝ míi , çc doanh nghiÖp thuéc cÊc thµnh phÇn kinh
tÕ ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t
trªn thÞ trêng .Bªn c¹nh xu híng tiªu cùc lµ çc doanh nghiÖp
muèn ®éc lËp tù chñ theo kiÓu t¸ch riªng th× hiÖn nay ®· vµ
®ang diÔn ra m¹nh mÏ xu híng tÝch cùc lµ qu¸ tr×nh liªn kÕt
nhau chÆt chÏ ®Ó tån t¹i .Nh÷ng quan hÖ liªn kÕt tÝch cùc Êy
ph¸t triÓn kh¸ ®a d¹ng vµ mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc. §ã
27
lµ çc quan hÖ liªn kÕt gi÷a s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ chÕ biÕn
nguyªn liÖu trong ngµnh chÕ biÕn mÝa ®êng vµ trong c«ng
nghiÖp chÕ biÕn n«ng thuû s¶n , quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ gi÷a
ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña çc doanh nghiÖp víi ho¹t ®éng nghiªn
cøu khoa häc cña çc c¬ quan nghiªn cøu . Çc quan hÖ liªn kÕt
nµy kh«ng chØ diÔn ra trong çc doanh nghiÖp cïng ngµnh mµ
cßn ®îc më réng l«i kÐo nhiÒu chñ thÓ ë çc lÜnh vùc ho¹t
®éng kh¸c .KÕt qu¶ dÉn ®Õn viÖc thµnh lËp çc tæ chøc míi
çc liªn hiÖp xÝ nghiÖp , çc hiÖp héi …Trong hÖ thèng tæ chøc
çc ngµnh kinh tÕ quèc d©n chóng ta cã ®ñ c¬ së ®Ó cho r»ng
çc lo¹i h×nh tæ chøc trªn lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò vÒ mÆt tæ
chøc ®Ó tiÕn tíi thµnh lËp m« h×nh tæng c«ng ti theo m« h×nh
c«ng ti mÑ-c«ng ti con . Sù ph¸t triÓn cña çc quan hÖ liªn kÕt
kinh tÕ víi çc tæ chøc kh¸c nhau dung n¹p nã t¹o nªn ®iÒu kiÖn
tiÒn ®Ò thµnh lËp tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng
ti con . Nhµ níc víi t çch lµ chñ së h÷u çc doanh nghiÖp nhµ n-
íc cã quyÒn sö dông çc biÖn ph¸p hµnh-chÝnh tæ chøc thÝch
hîp ®Ó cho ra ®êi lo¹i h×nh tæ chøc nµy .
MÆt kh¸c sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng vµ çc quan hÖ kinh
tÕ trªn thÞ trêng , sù ph¸t triÓn cña çc quan hÖ c¹nh tranh vµ
liªn kÕt kinh tÕ gi÷a çc chñ thÓ , sù kh¼ng ®Þnh çc quan hÖ
së h÷u tån t¹i hîp ph¸p , sù ph¸t triÓn çc quan hÖ ph©n c«ng .
hîp t¸c còng lµ tiÒn ®Ò thuËn lîi cho viÖc h×nh thµnh m« h×nh
c«ng ti mÑ –c«ng ti con . Qu¸ tr×nh x©y dùng vµ thùc hiÖn c¬
chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN
®· vµ ®ang ®îc thùc hiÖn b»ng mét lo¹t viÖc lµm cô thÓ trong
28
®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lÝ . X¸c
®Þnh râ vai trß cña nhµ níc vÒ kinh tÕ , më réng quyÒn tù chñ
kinh doanh cña doanh nghiÖp , n©ng cao tÝnh tù chÞu tr¸ch
nhiÖm . NÒn kinh tÕ quèc d©n cã sù t¨ng trëng víi nhÞp ®é cao
, liªn tôc trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ . Nh÷ng ngµnh , lÜnh vùc
ho¹t ®éng vµ vïng l·nh thæ träng ®iÓm x¸c ®Þnh ngµy cµng râ
rµng h¬n vµ ®îc u tiªn ph¸t triÓn m¹nh , t¹o søc m¹nh l«i kÐo
çc ngµnh , lÜnh vùc vµ vïng l·nh thæ kh¸c ph¸t triÓn . Çc
quan hÖ quèc tÕ ngµy cµng ®îc më réng vµ bíc ®Çu ®· mang
l¹i nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan .§ã lµ kÕt qu¶ cña viÖc x©y dùng
nÒn kinh tÕ më , ®a d¹ng ho¸ , ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ
quèc tÕ .
Cuèi cïng chòng ta xem xÐt ®Õn tr×nh ®é tÝch tô vµ tËp
trung ho¸ s¶n xuÊt kinh doanh. M« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con
ra ®êi vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së tr×nh ®é tÝch tô vµ tËp trung
ho¸ s¶n xuÊt ë møc ®é nhÊt ®Þnh .Tr×nh ®é Êy ph¶i võa ®îc
xem xÐt trªn gãc ®é toµn ngµnh võa trªn gãc ®é tõng doanh
nghiÖp riªng rÏ . Cã trêng hîp tr×nh ®é tÝch tô vµ tËp trung ho¸
s¶n xuÊt cña çc ngµnh vµ çc doanh nghiÖp trong ngµnh ®Òu
cao nh tæng c«ng ty dÇu khÝ, bu chÝnh viÔn th«ng , hµng
kh«ng .Song còng cã trêng hîp tr×nh ®é tÝch tô vµ tËp trung
ho¸ cña ngµnh cao nhng cña çc doanh nghiÖp l¹i th¸p kÐm
nh c«ng nghiÖp c¬ khÝ , sµnh sø , trång c©y l¬ng thùc …. §Ó
thµnh lËp tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con
th× vÊn ®Ò lùa chän ngµnh b¶o ®¶m ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ tÝch tô
vµ tËp trung ho¸ s¶n xuÊt rÊt quan träng . ë níc ta çc ngµnh cã
29
tr×nh ®é tÝch tô vµ tËp trung cao ®Òu lµ nh÷ng ngµnh gi÷ vÞ
trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ b¶o ®¶m nh÷ng yªu cÇu cÇn
thiÕt cho thÞ trêng vµ cã triÓn väng ph¸t triÓn tèt nh çc ngµnh
®iÖn , xi m¨ng , hµng kh«ng , bu chÝnh ViÖc thµnh lËp çc
tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ë ®ay võa
cã t¸c dông thóc ®Èy nhanh hiÖu qu¶ h¬n qu¸ tr×nh tÝch tô vµ
tËp trung ho¸ võa cã ®îc m«i trêng ho¹t ®éng thuËn lîi vµ kh¶
n¨ng thùc tÕ ®Ó ®¹t nh÷ng môc tiªu ®Æt ra cho viÖc thµnh
lËp chóng.
Tãm l¹i viÖc thµnh lËp vµ tæ chøc ho¹t ®éng cña çc Tæng
c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ë níc ta kh«ng ph¶i
chØ lµ cã nhu cÇu , lµ cÇn thiÕt kh¸ch quan , phï hîp víi khuynh
híng chung vÒ ph¸t triÓn çc lo¹i h×nh kinh doanh trong c¬ chÕ
thÞ trêng mµ cßn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n , cÇn thiÕt .DÜ
nhiªn hiÖn nay chóng ta cha cã ®Çy ®ñ vµ hoµn chØnh çc
®iÒu kiÖn cÇn cã . Nhng sù khiÕm khuyÕt Êy sÏ ®îc bæ sung
vµ hoµn thiÖn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña tæng c«ng ti theo
m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con. Tõ ®ã cã thÓ kh¼ng ®Þnh
viÖc thµnh lËp vµ tæ chøc ho¹t ®éng lo¹i h×nh nµy ë níc ta lµ
tÊt yÕu kh¸ch quan.
30
1.3. Kinh nghiÖm thÕ giíi
1.3.1. Con ®êng h×nh thµnh vµ bíc ®i.
H×nh thµnh tËp ®oµn kinh doanh lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña
qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt, vèn kinh doanh. Kinh
nghiÖm cho thÊy nguån vèn tù tÝch luü ®ãng vai trß c¬ b¶n
trong viÖc h×nh thµnh çc tËp ®oµn kinh doanh. Tuy nhiªn qu¸
tr×nh tÝch tô tù ®Çu t më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh,
hoÆc x©y dùng çc nhµ m¸y míi chØ lµ mét bé phËn trong toµn
bé qu¸ tr×nh h×nh thµnh tËp ®oµn kinh doanh, ®IÒu quan
träng lµ lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh thµnh
lËp hay qu¸ tr×nh tËp trung s¶n xuÊt vµ tËp trung vèn nµy.
ChÝnh v× vËy, ®Ó ®i ®Õn thµnh qu¶ lµ thµnh lËp c«ng ty mÑ-
c«ng ty con th× phæ biÕn nhÊt hiÖn nay cã hai con ®êng, ®ã
lµ:
Con ®êng th«n tÝnh theo kiÓu ç lín nuèt ç bÐ th«ng qua
viÖc mua l¹i çc c«ng ty nhá yÕu h¬n, biÕn chóng thµnh mét bé
phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña c«ng ty mÑ hay theo con ®êng tù
nguyÖn s¸t nhËp v¬Ý nhau ®Ó h×nh thµnh çc c«ng ty lín h¬n
chèng l¹i nguy c¬ bÞ th«n tÝnh vµ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn
thÞ trêng. §©y lµ con ®êng phæ biÕn ®îc çc níc t b¶n ph¸t
triÓn ¸p dông.
Trong khi ®ã ë çc níc c«ng nghiÖp ho¸ ®i sau, çc tËp
®oµn kinh doanh chñ yÕu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn b»ng tÝch
tô vµ liªn doanh nh»m t¨ng nhanh vèn, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt,
chuyÓn giao c«ng nghÖ níc ngoµi vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh»m
chèng l¹i nguy c¬ bÞ çc c«ng ty níc ngoµi th«n tÝnh.
31
Vµ viÖc mçi tËp ®oµn chän cho m×nh mét híng ®i ®óng vÉ
cha ph¶i lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cuèi cïng ®Õ sù thµnh c«ng hay
thÊt b¹i mµ ®iÒu nµy cßn phô thuéc rÊt lín vµo viÖc çc tËp
®oµn sÏ lùa chän ®iÓm xuÊt ph¸t nh thÕ nµo, ®©y chÝnh lµ
mét kh©u ®ét ph¸ trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh tËp ®oµn kinh
doanh cña çc níc trªn thÕ giíi. Do cã sù kh¸c biÖt rÊt lín vÒ çc
yÕu tè lÞch sö, ®Þa lý, ®iÒu kiÖn kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi vµ
chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, còng nh xu thÕ quèc tÕ ho¸ ®êi
sèng kinh tÕ vµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña çc ho¹t ®éng liªn
doanh, liªn kÕt ®Ê vµ ®ang t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi,
kh¶ n¨ng lùa chän kh¸c nhau vÒ kh©u ®ét ph¸ ®Ó h×nh thµnh
tËp ®oµn kinh doanh. HiÖn nay trªn thÕ giíi ®ang tån t¹i hai xu
thÕ kh¸c nhau:
§èi víi Mü vµ mét sè níc Ch©u ©u, çc tËp ®oµn kinh doanh
chñ yÕu khëi sù tõ çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Th«ng qua çc kÕt
qu¶ cña ho¹t ®äng s¶n xuÊt më réng ho¹t ®éng sang çc lÜnh
vùc kh¸c nh th¬ng m¹i, vËn t¶i, b¶o hiÓm, ng©n hµngv..v. §Æc
®iÓm cña çc tËp ®oµn ®i tõ s¶n xuÊt lµ ngay tõ ®µu chóng
®· ph¶i chó träng ®Çu t cho nghiªn cøu , øng dông khoa häc
c«ng nghÖ míi.
Cßn víi mét sè níc nh NhËt B¶n vµ Nics th× l¹i khëi ®Çu tõ
lÜnh vùc th¬ng m¹i hay ngo¹i th¬ng. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña
thÞ trêng, nh÷ng ®ßi hái ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n,
nh÷ng kinh nghiÖm qu¶n lý vµ nguån vèn tÝch luü ®îc tõ çc
ho¹t ®éng kinh doanh, nh÷ng c«ng ty nµy ®· bµnh tríng sang
çc ngµnh nghÒ, çc lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c.Víi çc
32
níc nµy, ®iÒu mµ hä ph¶i chó ý tíi kh«ng ph¶i lµ çc nghiªn cøu
øng dông khoa häc mµ lµ çc kiÕn thøc vÒ hoat ®éng më réng
thÞ trêng, x©y dùng m¹ng líi tiªu thô quèc gia vµ quèc tÕ.
1.3.2.Mét sè m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con trªn thÕ

giíi.
Sau ®©y lµ mét sè m« h×nh tËp ®oµn c«ng ty thµnh c«ng

trªn thÕ giíi.
-TËp ®oµn General Motor(Mü).
General Motor thµnh lËp n¨m 1908, cã nhiÖm vô ban ®Çu

lµ s¶n xuÊt «t«. N¨m 1902 General Motor ®· trë thµnh mét c«ng
ty lín gåm n¨m c«ng ty s¶n xuÊt «t« con vµ mét c«ng ty s¶n
xuÊt xe t¶i. Ngµy nay General Motor lµ mét t©pj ®oµn kinh tÕ
®a quèc gia, ®a ngµnh lín nhÊt níc Mü( tæng doanh thu n¨m
1992 lµ 132 tû USD), trong ®ã s¶n xuÊt «t« lµ ngµnh
chÝnh( chiÕm 80- 90% tæng doanh thu) víi tæg sè lao ®éng lµ
876 ngh×n ngêi. General Motor cã mét hÖ thèng chi nh¸nh gåm
136 c«ng ty n»m ë kh¾p çc íc trªn thÕ giíi. Trô së ban qu¶n trÞ
®Iòu hµnh chÝnh ®ãng t¹i Detroit. Nh vËy General Motor ®·
chän con ®êng thø nhÊt, khëi sù tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt «t« råi
bµnh tríng sang çc lÜnh vùc kh¸c, vÝ dô nh viÖc mua l¹i h·ng
hµng kh«ng Hughes n¨m 1985 vµ c«ng ty xö lý m¸y tÝnh hµng
®Çu níc Mü n¨m 1986. Tuy nhiªn tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt,
33
vèn vÉn lµ con ®êng c¬ b¶n trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn cña tËp ®oµn General Motor.
Trøoc n¨m 1920 c«ng ty General Motor thùc hiÖn qu¶n lý
tËp trung toµn bé s¸u c«ng ty, kÕt qu¶ lµ kh«ng kiÓm so¸t ®îc
chi phÝ vµ ho¹t ®éng trë nªn kh«ng cã hiÖu qu¶. Tõ n¨m 1926
c«ng ty thùc hiÖn phi tËp trung ho¸ qu¶n lý( çc c«ng ty trë
thµnh nh÷ng c«ng ty ®éc lËp vÒ mÆt ph¸p lý nhng tËp ®oµn
thùc hiÖn qu¶n lý tËp trung toµn bé ho¹t ®éng kÕ ho¹ch ho¸ tµi
chÝnh vµ ®Çu t cña tËp ®oµn), nhê ®ã doanh thu vµ lîi nhuËn
cña General Motor kh«ng ngõng t¨ng lªn. Nh vËy General Motor
®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc ¸p dông ph¬ng thøc qu¶n lý tiªn
tiÕn, phï hîp víi ®ßi hái cña thùc tÕ, mét mÆt gi÷ ngµnh chuyªn
m«n ho¸ truyÒn thèng, mÆt kh¸c ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh.
Trong thµnh c«ng lín cña General Motor ph¶i kÓ ®Õn vai
trß cña chÝnh phñ. ChÝnh phñ Mü ®· nhËn thøc ®îc vai trß to lín
cña çc c«ng ty khæng lå vµ t¹o nªn sù g¾n bã hÕt søc chÆt chÏ
gi÷a chÝnh phñ vµ çc nhµ kinh doanh lín. VÝ nh th«ng qua
hiÖp ®Þnh “tù nguyÖn b¾t buéc” víi chÝnh phñ NhËt B¶n ®Ó
h¹n chÕ sù th©m nhËp cña çc tËp ®oÇn c«ng ty s¶n xuÊt «t«
cña NhËt vµo Mü
- TËp ®oµn Samsung cña Hµn Quèc.
§©y lµ mét ®iÓn h×nh vÒ sù thµnh c«ng trong sù lùa chän

con ®êng thø hai víi xuÊt ph¸t ®iÓm lµ lÜnh vùc th¬ng m¹i. TËp
®oµn Samsung thµnh lËp n¨m 1938 víi tæng sè vèn ban ®Çu lµ
34
2000 USD, 40 lao ®éng. NhiÖm vô chÝnh lµ mua b¸n n«ng s¶n.
Tr¶i qua qu¸ t×nh ph¸t triÓn, TËp ®oµn ®· lu«n má réng s¶n
xuÊt kinh doanh sang çc mÆt hµng míi nh»m ®¸p øng kÞp thêi
nhu cÇu thÞ trêng nh ®iÖn tö, b¶o hiÓm th©n thÓ, chÕ biÕn ®-
êng v..v. §Õn nay tËp ®oµn Samsung ®· bao gåm 32 c«ng ty
liªn kÕt l¹i víi mét m¹ng líi chi nh¸nh réng kh¾p gåm 180 v¨n
phßng ë 90 thµnh phè thuéc 54 níc trªn thÕ giíi.
Víi chiÕn lîc s¶n xuÊt ph¶n ¸nh vµ phôc vô qu¸ tr×nh c«ng
nghiÖp ho¸ ®Êt níc nªn TËp ®oµn Samsung ®· ®îc sù khuyÕn
khÝch vµ hç trî tÝch cùc tõ phÝa chÝnh phñ. Bªn c¹nh ®ã ph¬ng
thøc qu¶n lý tiªn tiÕn ®· gióp Samsung tËn dông ®îc nh÷ng c¬
héi trong vµ ngoµi níc ®Ó v¬n lªn vÞ trÝ thø 20 trong sè 50 tËp
®oµn kinh doanh lín nhÊt thÕ giíi nh hiÖn nay.
- TËp ®oµn Mitsubishi cña NhËt B¶n.
Mitsubishi thµnh lËp n¨m1870 víi lÜnh vùc kinh doanh lµ

vËn t¶i biÓn. §Õn nay ho¹t ®éng kinh doanh ®· tr¶i réng ra
nhiÒu lÜnh vùc nh s¶n xuÊt thÐp, c¬ khÝ ®ãng tµu, ®iÖn , ho¸
chÊt, ng©n hµng, ngo¹i th¬ng v..v, víi mét hÖ thèng chi nh¸nh
tr¶i kh¾p thÕ giíi. Sù thµnh c«ng ®ã lµ kÕt qu¶ cña sù kÕt hîp
hµi hoµ gi÷a ba yÕu tè: tÝnh d©n téc ®Æc thï, kh¶ n¨ng n¾m
b¾t xu thÕ hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi vµ cã ®îc sù híng dÉn tÝch cùc
cña nhµ níc. ChÝnh phñ NhËt cã vai trß rÊt to lín ®èi víi sù h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn cña Mitsubishi, nã kh«ng chØ ®a Mitsubishi
lín ngang tÇm çc c«ng ty ®éc quyÒn quèc tÕ, mµ cßn h¹n chÕ
35
®îc sù th©m nhËp cña çc tËp doµn t b¶n níc ngoµi vµo NhËt.
Trong Mitsubishi çc c«ng ty con kh«ng ph¶i ®éc lËp hoµn toµn
mµ ho¹t ®éng nh çc c«ng ty vÖ tinh gi÷ quyÒn tù do ë møc
®¸ng kÓ. Cã mét nÐt ®Æc biÖt trong çc tËp ®oµn kinh doanh
cña NhËt nãi chung hay Mitsubishi nãi riªng ®ã lµ sù t¸ch rêi
gi÷a quyÒn sì h÷u vµ quyÒn qu¶n lý, trong rÊt nhiÒu trêng hîp
ngêi qu¶n lý tËp ®oµn kh«g ph¶i thµnh viªn cña gia ®×nh. YÕu
tè quyÕt ®Þnh lµ lùa chän ®éi ngò qu¶n lý cã n¨ng lùc thùc sù.
1.3.3.Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm.
ViÖc ph©n tÝch mét sè tËp ®oµn kinh tÕ trªn ®· ®a ra rÊt

nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm cÇn thiÕt cho ViÖt Nam trong giai
®o¹n tiÕn tíi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m« h×nh tËp ®oµn kinh
tÕ mµ phæ biÕn ë ®©y lµ m« h×nh c«ng ty mÑ- c«ng ty con.
Thø nhÊt, qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn s¶n xuÊt kinh
doanh cã thÓ diÔn ra theo nh÷ng ph¬ng thøc kh¸c nhau, nhng
çi b¶n chÊt, çi cèt lâi mµ çc tËp ®oµn kinh doanh ph¶i nhËn
thøc ®îc ®ã lµ ph¶i xuÊt ph¸t tõ nguån vèn tù tÝch luü tõ kÕt
qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña b¶n th©n çc c«ng ty. §iÒu ®ã
t¹o cho çc c«ng ty mét kh¶ n¨ng ®éc lËp cao vµ còng ®Ó
chøng minh r»ng chØ cã nh÷ng c«ng ty khi ®· cã tiÒm lùc thËt
sù m¹nh th× míi cã thÓ ®i ®Õn thµnh lËp tËp ®oµn c«ng ty.
36
Thø hai, vÒ m« h×nh tæ chøc. Nh×n chung çc tËp ®oµn
kinh doanh lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ láng v× phÇn lín
chóng kh«ng cã t çch ph¸p nh©n. Çc c«ng ty thµnh viªn vÉn
gi÷ nguyªn tÝnh ®éc lËp vÒ mÆt ph¸p lý. Mèi quan hÖ gi÷a
çc thµnh viªn chñ yÕu dùa trªn mèi quan hÖ liªn kÕt vÒ lîi Ých
kinh tÕ. §©y lµ mèi quan hÖ rµng buéc phô thuéc chÆt chÏ víi
nhau vµ ë mét møc ®é phô thuéc vµo c«ng ty mÑ, nh»m thùc
hiÖn môc tiªu chung cña c¶ tËp ®oµn. Do vËy, tËp ®oµn chØ
tån t¹i vµ ph¸t triÓn v÷ng m¹nh khi x©y dùng ®îc c¬ chÕ ho¹t
®éng dùa trªn sù thèng nhÊt vÒ mÆt lîi Ých kinh tÕ cña tõng
thµnh viªn víi lîi Ých chung cña c¶ tËp ®oµn vµ thùc hiÖn chñ
yÕu b»ng hîp ®ång kinh tÕ. Sù thµnh c«ng cña çc tËp ®oµn
kinh tÕ lín trªn thÕ giíi ®· cho thÊy kÕt qu¶ tèt cña ph¬ng thøc
qu¶n lý phi tËp chung ho¸. KiÓu qu¶n lý nµy võa ph¸t huy ®îc
tÝnh n¨ng ®éng tù chñ cña çc c«ng ty thµnh viªn, võa t¹o sù
thèng nhÊt chung trong tËp ®oµn. Vµ ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t
®éng cña çc thµnh viªn c«ng ty hay cña c¶ tËp ®oµn th× mét
chiÕn lîc chung tæng qu¸t cã ý nghÜa v« cïng quan träng, v× nã
kh«ng chØ t¨ng cêng søc m¹nh chung theo ®Þnh híng mµ cßn
t¹o ®îc sù uyÓn chuyÓn, n¨ng ®éng, linh ho¹t cña çc c«ng ty
thµnh viªn trong viÖc lùa chän ph¬ng híng môc tiªu ph¸t triÓn
cña riªng m×nh. Ngµy nay, theo c¬ chÕ thÞ trêng th× çc c«ng
ty thµnh viªn ®îc hoµn toµn tù do trong viÖc ®Þnh gi¸ c¶ nh»m
thu lîi nhuËn cao nhÊt. §iÒu ®ã cã thÓ dÉn ®Õn c¹nh tranh
trong néi bé çc thµnh viªn, do ®ã c«ng ty mÑ cÇn ph¶i gi÷ vai
trß trong viÖc ph©n c«ng ph¸t triÓn chuyªn m«n ho¸, ®iÒu hoµ
37
nguån vèn gi÷a çc thµnh viªn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ
tµi chÝnh cho çc thµnh viªn ph¸t huy ®îc thÕ m¹nh chuyªn m«n
ho¸ cña m×nh. Nh vËy mèi liªn kÕt kinh tÕ gi÷a çc c«ng ty
thµnh viªn sÏ bÒn v÷ng h¬n.
Thø ba, vÒ h×nh thøc së h÷u cña tËp ®oµn. Ta thÊy hÇu
hÕt çc tËp ®oµn t b¶n lín hiÖn nay cã nguån gèc tõ nh÷ng
c«ng ty së h÷u gia ®×nh. Tõ së h÷u cña çc chñ t b¶n ç biÖt
chóng chuyÓn dÇn thµnh së h÷u cña tËp thÓ çc nhµ t b¶n ®éc
quyÒn. Nãi chung chóng mang s¾c th¸i cña së h÷u t nh©n nh-
ng l¹i g¾n bã chÆt chÏ víi chÝnh phñ çc níc. H×nh thøc hçn hîp
díi d¹ng c«ng ty cæ phÇn lµ mét h×nh thøc ®îc u chuéng v× nã
®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt hiÖn nay, ®ång thêi nã còng
ph¶n ¸nh ®îc lîi Ých cña çc bªn tham gia trong cac tËp ®oµn
kinh ®oanh ®ã. §©y lµ mét gîi më rÊt cÇn thiÕt cho ViÖt Nam,
khi mµ sù g¾n kÕt cña chÝnh phñ ®èi víi çc c«ng ty t nh©n lµ
rÊt lín th× h×nh thøc díi d¹ng c«ng ty cæ phÇn lµ hîp lý h¬n c¶.
Thø t, vÒ vai trß cña nhµ níc. Nhµ níc cã vai trß cùc kú to lín
víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña tËp ®oµn kinh doanh, thÓ hiÖn
qua viÖc t¹o dùng, duy tr× vµ thóc ®Èy m«i trêng kinh tÕ x· héi
cÇn thiÕt cho çc tËp ®oµn ho¹t ®éng. Vai trß ®ã ®îc thÓ hiÖn
trong çc néi dung nh sau:
Duy tr× trËt tù vµ æn ®Þnh x· héi.
X©y dùng m« trêng ph¸p luËt ®¶m b¶o c¹nh tranh b×nh
®½ng, khuyÕn khÝch çc tËp ®oµn kinh doanh ph¸t triÓn song
vÉn còng ®¶m b¶o m«i trêng b×nh ®½ng cho çc doanh
38
nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng tèt, t¹o t©m lý yªn t©m lµm ¨n
trong d©n chóng.
X©y dùng çc c«ng tr×nh c«ng céng.
§Þnh híng ®óng xu thÕ ph¸t triÓn lµm tiªn ®Ò cho çc
quyÕt ®Þnh cña çc tËp ®oµn vµ çc tæ chøc kinh tÕ kh¸c.
Sù ®iÒu hµnh cña chÝnh phñ lu«n nh»m hç trî gióp ®ì vµ
t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho giíi kinh doanh ho¹t ®éng cã hiÖu
qu¶: Theo dâi t×nh h×nh c¹nh tranh vµ ®Çu t cña t b¶n níc
ngoµi, vµ cã çc chÝnh s¸ch b¶o vÖ s¶n xuÊt trong níc, n©ng
cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi níc ngoµi; Thùc hiÖn chÝnh s¸ch
kinh tÕ ®èi tho¹i mÒm dÎo linh ho¹t võa ph¸t huy ®îc lîi thÕ hîp
t¸c cña quèc tÕ võa tr¸nh ®îc c¹nh tranh kh«ng c©n søc víi çc
tËp ®oµn kinh doanh qu¸ lín.
ChÝnh phñ s½n sµng t¹o ra ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nh÷ng
tËp ®oµn kinh tÕ tá ra hîp t¸c víi chÝnh phñ vµ ngîc l¹i cã nh÷ng
biÖn ph¸p trõng ph¹t bÊt cø tËp ®oµn nµo nÕu tá ra cã th¸i ®é
chèng ®èi.
Tuy nhiªn t¸c ®éng cña chÝnh phñ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña
çc tËp ®oµn kinh doanh ë çc níc kh¸c nhau cã møc ®é kh«ng
gièng nhau. Ch¼ng h¹n chÝnh phñ Mü chØ t¸c ®«ng ®Õn sù
ph¸t triÓn cña çc tËp ®oµn kinh doanh nh mét chÊt xóc t¸c,
trong khi ®ã vai trß cña chÝnh phñ NhËt B¶n vµ NICs th× lín
h¬n nhiÒu. Cßn ®èi víi níc ta, trong mét ®Þnh chÕ x· héi chñ
nghÜa th× sù ph¸t triÓn cña tËp ®oµn kinh doanh bÞ ¶nh hëng
rÊt nhiÒu cña nhµ níc. Môc tiªu ho¹t ®éng cña çc tËp doµn
39
kinh doanh g¾n bã mét çch chÆt chÏ víi môc tiªu ph¸t triÓn
kinh tÕ quèc d©n. Do ®ã, trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh th×
viÖc h×nh thµnh çc tËp ®oµn kinh doanh, mµ ë ®©y chñ yÕu
lµ c«ng ty mÑ- c«ng ty con( concern) cã nh÷ng nÐt kh¸c biÖt so
víi çc tËp ®oµn kinh doanh lín trªn thÕ giíi.
PhÇn II
Sù h×nh thµnh vµ tæ chøc m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty
con ë ViÖt Nam
2.1. H×nh thøc thÝ ®iÓm m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty

con ë ViÖt Nam.
2.1.1. Chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc
Trong bèi c¶nh vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan, §¶ng vµ

Nhµ níc ta ®· x¸c ®Þnh chñ tr¬ng thÝ ®iÓm m« h×nh c«ng ty
mÑ-c«ng ty con dùa trªn çc u ®iÓm næi tréi:
C«ng ty mÑ cã quyÒn thay ®æi c¬ cÊu tµi s¶n ®Ó ph¸t
triÓn kinh doanh, chuyÓn nhîng, cho thuª, cÇm cè, thÕ chÊp
toµn bé tµi s¶n (hiÖn t¹i, ®èi víi çc tµi s¶n quan träng, çc
quyÒn nµy chØ ®îc thùc hiÖn khi ®îc c¬ quan cã thÈm quyÒn
40
cho phÐp). Trong quan hÖ víi c«ng ty con, c«ng ty mÑ sÏ n¾m
gi÷ toµn bé vèn ®iÒu lÖ hoÆc n¾m gi÷ tû lÖ cæ phÇn chi
phèi, vèn gãp chi phèi ë c«ng ty con, cã quyÒn chi phèi ®èi víi
çc c«ng ty con. Cßn c«ng ty con chØ lµ doanh nghiÖp do c«ng
ty mÑ së h÷u toµn bé hoÆc mét phÇn vèn ®iÒu lÖ vµ bÞ c«ng
ty mÑ chi phèi. ¦u ®iÓm nµy ®· kh¾c phôc ®îc h¹n chÕ cña m«
h×nh tríc : quan hÖ gi÷a tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp thµnh
viªn thiÕu tÝnh kÕt dÝnh vÒ mÆt tµi chÝnh, cha ph©n biÖt râ
tµi s¶n, vèn, quyÒn lîi, nghÜa vô cña hai ph¸p nh©n nµy vµ
tæng c«ng ty nhµ níc chØ cã quyÒn qu¶n l vµ sö dông tµi s¶n.
Theo m« h×nh tríc, th× Nhµ níc cã thÓ ®iÒu chuyÓn vèn vµ
tµi s¶n cña tæng c«ng ty hoÆc cña doanh nghiÖp nhµ níc nÕu
thÊy cÇn thiÕt.§iÒu nµy ®· t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng
cña doanh nghiÖp. Kh¾c phôc h¹n chÕ nµy, trong m« h×nh
c«ng ty mÑ-c«ng ty con, Nhµ níc kh«ng ®iÒu chuyÓn vèn vµ tµi
s¶n cña Nhµ níc ®ang n»m trong çc c«ng ty mÑ theo ph¬ng
thøc kh«ng thanh to¸n, trõ trêng hîp quyÕt ®Þnh tæ chøc l¹i
c«ng ty mÑ nh»m b¶o ®¶m æn ®Þnh vÒ vèn vµ tµi s¶n cho
mét sè doanh nghiÖp kinh doanh b×nh thêng.
Trong m« h×nh tríc, tæng c«ng ty nhµ níc kh«ng cã quyÒn
chuyÓn nhîng, thuª, mua toµn bé hoÆc mét phÇn c«ng ty thµnh
viªn cña m×nh. Nhng m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con cho
phÐp c«ng ty mÑ chuyÓn ®îc nhîng toµn bé hoÆc mét phÇn
c«ng ty con; quyÕt ®Þnh thuª, mua mét phÇn hoÆc toµn bé
mét ®¬n vÞ trùc thuéc m×nh.
41
Tæng c«ng ty nhµ níc ph¶i nép kho¶n thuÕ thu nhËp doanh
nghiÖp cho kho¶n thu nhËp thu ®îc tõ phÇn gãp vèn vµo çc
c«ng ty thµnh viªn vµ çc c«ng ty kh¸c. Nhng c«ng ty mÑ sÏ
kh«ng ph¶i nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®èi víi phÇn lîi
nhuËn thu ®îc tõ phÇn gãp vèn vµo çc c«ng ty con vµ çc c«ng
ty kh¸c, nÕu çc c«ng ty nµy ®· nép thuÕ thu nhËp doanh
nghiÖp tríc khi chia l·i cho çc bªn gãp vèn.
C«ng ty mÑ cã tr¸ch nhiÖm ®Çu t 100% vèn ®iÒu lÖ cho
çc c«ng ty con lµ doanh nghiÖp nhµ níc, thùc hiÖn quyÒn chñ
së h÷u nhµ níc ®èi víi phÇn vèn nµy, qu¶n lý vµ sö dông cã
hiÖu qu¶ çc nguån lùc do m×nh ®Çu t vµo çc c«ng ty con lµ
doanh nghiÖp nhµ níc; trong khi ®ã, tæng c«ng ty nhµ níc
kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ®Çu t 100% vèn ®iÒu lÖ cho doanh
nghiÖp thµnh viªn, kh«ng thùc hiÖn quyÒn chñ së h÷u ®èi víi
phÇn vèn nµy.
So víi quan hÖ gi÷a çc tæng c«ng ty nhµ níc víi çc doanh
nghiÖp thµnh viªn, quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ-c«ng ty con chÆt
chÏ vµ kh¨ng khÝt h¬n. MÆt kh¸c, mèi quan hÖ nµy ®· chuyÓn
tõ liªn kÕt hµnh chÝnh, giao vèn sang liªn kÕt tµi chÝnh, ®Çu t
vèn.Theo ®ã, c«ng ty mÑ chi phèi çc c«ng ty con víi møc ®é
kh¸c nhau, tïy thuéc vµo h×nh thøc ph¸p lý vµ møc vèn gãp ë
c«ng ty con.
Bªn c¹nh ®ã, §¶ng vµ Nhµ níc còng nªu râ môc tiªu cña viÖc
thÝ ®iÓm nµy lµ :”®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy tÝch tô vµ tËp
trung, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ®ång thêi thùc hiÖn chñ
tr¬ng xãa bá dÇn chÕ ®é Bé chñ qu¶n, cÊp hµnh chÝnh chñ
42
qu¶n vµ sù phËn biÖt doanh nghiÖp Trung ¬ng, doanh nghiÖp
®Þa ph¬ng vµ t¨ng cêng vai trß qu¶n lý nhµ níc víi çc doanh
nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ cña
nÒn kinh tÕ”.
2.1.2. Qu¸ tr×nh thÝ ®iÓm thµnh lËp çc tæng c«ng
ty theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con.
*Quy tr×nh thÝ ®iÓm
Qu¸n triÖt çc chñ tr¬ng cña §¶ng vµ ChÝnh phñ vÒ viÖc
thÝ ®iÓm thµnh lËp çc tæng c«ng ty theo m« h×nh c«ng ty
mÑ-c«ng ty con, trong thêi gian qua çc c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm
®· triÓn khai mét lo¹t çc c«ng viÖc n»m thùc hiÖn nhiÖm vô
nµy.
Çc ®¬n vÞ ®îc lùa chän lµm thÝ ®iÓm lµ:” Mét sè Tæng
c«ng ty, c«ng ty lín cã mèi liªn hÖ theo ngµnh vµ vïng l·nh thæ,
kh«ng ph©n biÖt doanh nghiÖp do Trung ¬ng
hay do ®Þa ph¬ng qu¶n lý ,vµ cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn
kinh tÕ quèc d©n, b¶o ®¶m nh÷ng yªu cÇu cÇn thiÕt cho thÞ
trêng trong níc vµ cã triÓn väng më réng quan hÖ kinh doanh ra
ngoµi níc”.
Çc c¬ quan chñ qu¶n lËp danh s¸ch ®¬n vÞ ®Ò nghÞ chän
lµm thÝ ®iÎm göi vÒ ñy ban kÕ ho¹ch nhµ níc vµ Ban chØ ®¹o
®æi míi doanh nghiÖp nhµ níc cña chÝnh phñ ®Ó tæng hîp
tr×nh thñ tíng chÝnh phñ. KÌm theo danh s¸ch lµ b¶n gi¶i tr×nh
43
vÒ sù cÇn thiÕt, c¨n cø vµ nghÜa cña viÖc lùa chän ®¬n vÞ thÝ
®iÓm.
Trªn c¬ së gi¶i tr×nh cña çc Bé, ®ång thêi c¨n cø ®Ò nghÞ
cña ñy ban kÕ ho¹ch nhµ níc, thñ tíng chÝnh phñ sÏ quyÕt ®Þnh
danh s¸ch çc ®¬n vÞ ®îc tiÕn hµnh thÝ ®iÓm.
Çc c¬ quan cã ®¬n vÞ thÝ ®iÓm lËp Ban trï bÞ thµnh lËp
Tæng c«ng ty theo híng c«ng ty mÑ-c«ng ty con. Ban trï bÞ cã
Ýt nhÊt 50% thµnh viªn dù kiÕn tham gia Héi ®ång qu¶n trÞ sÏ
®îc thµnh lËp. Tr¸ch nhiÖm chñ yÕu cña Ban trï bÞ lµ chuÈn bÞ
hå s¬ tr×nh thñ tíng chÝnh phñ xem xÐt vµ quyÕt ®Þnh tæ
chøc thÝ ®iÓm thµnh lËp Tæng c«ng ty theo híng c«ng ty mÑ-
c«ng ty con.
Çc c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm (ñy ban kÕ ho¹ch nhµ níc, Ban
tæ chøc chÝnh phñ, Bé tµi chÝnh, Ng©n hµng nhµ níc, Bé lao
®éng th¬ng binh vµ x· héi, Bé khoa häc, c«ng nghÖ vµ m«i tr-
êng,Bé qu¶n lý ngµnh...) tiÕn hµnh thÈm ®Þnh hå s¬ vµ tr×nh
thñ tíng chÝnh phñ phª duyÖt ph¬ng ¸n thÝ ®iÓm.
Thñ tíng chÝnh phñ phª duyÖt vµ ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp.
Hå s¬ ®Ò nghÞ tæ chøc thÝ ®iÓm Tæng c«ng ty theo m«
h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con gåm:
LuËn chøng kinh tÕ-kü thuËt vµ ph¬ng ¸n ho¹t ®éng cña
Tæng c«ng ty, trong ®ã cÇn lµm râ : sù cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng
thµnh lËp Tæng c«ng ty, t×nh h×nh ho¹t ®éng hiÖn t¹i cña çc
®¬n vÞ dù kiÕn tham gia, dù kiÕn hÖ thèng tæ chøc, ph¬ng h-
íng ho¹t ®éng vµ triÓn väng ph¸t triÓn, khã kh¨n thuËn lîi vµ
kiÕn nghÞ gi¶i ph¸p...
44
§iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Tæng c«ng ty. §iÒu lÖ Êy
ph¶i bao hµm nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y: Nguyªn t¾c
tæ chøc, Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý, NhiÖm vô quyÒn h¹n cña bé
m¸y qu¶n lý (cña bé m¸y tæng c«ng ty, cña çc ®¬n vÞ thµnh
viªn, cña Héi ®ång qu¶n l: cña Tæng gi¸m ®èc, cña Ban kiÓm
so¸t...). Ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ...
B¶n tãm t¾t t×nh h×nh ho¹t ®éng cña tæng c«ng ty (hiÖn
t¹i) vµ çc ®¬n vÞ thµnh viªn.
Danh s¸ch (®Ò nghÞ) çn bé l·nh ®¹o chñ yÕu cña Tæng
c«ng ty (Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Tæng gi¸m ®èc)
Cô thÓ tãm t¾t quy tr×nh thÝ ®iÓm thµnh lËp çc Tæng
c«ng ty theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con trong s¬ ®å sau
®©y:
§Ò nghÞ ®¬n vÞ QuyÕt ®Þnh LËp ban trï bÞ

thÝ ®iÓm chän ®¬n vÞ thÝ chuÈn bÞ hå s¬
------------------------ ®iÓm ------------------------
-- ------------------------ --
Bé chuyªn ngµnh -- Bé chuyªn ngµnh
Thñ tíng chÝnh çc ®¬n vÞ
QuyÕt ®Þnh ThÈm ®Þnh hå

thÝ ®iÓm s¬
------------------------ ------------------------
-- --
Thñ tíng ChÝnh Héi ®ång thÈm
45
Doanh nghiÖp nhµ níc cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh ®îc trang
bÞ kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ qu¶n lý tiªn tiÕn
t×m çch ®Çu t vµo çc doanh nghiÖp kh¸c (th«ng qua mua cæ
phÇn, mua ®øt doanh nghiÖp...) biÕn çc doanh nghiÖp nµy
thµnh “c«ng ty con”, “c«ng ty ch¸u” cña m×nh. Kh«ng lo¹i trõ
kh¶ n¨ng tiÕp nhËn sù tù nguyÖn “gia nhËp’, liªn doanh cña çc
doanh nghiÖp kh¸c thuéc çc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.
B»ng con ®êng ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt cña b¶n th©n,
do kÕt qu¶ ph©n c«ng lao ®éng vµ chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt
cao, ®Õn mét thêi ®iÓm thÝch hîp, çc doanh nghiÖp sÏ ph©n
t¸ch thµnh çc “c«ng ty con”, “c«ng ty ch¸u”. C«ng ty ban
®Çu-“c«ng ty mÑ”-cã thªm “con ®µn, ch¸u ®èng”. §©y lµ çch
mµ nhiÒu tËp ®oµn kinh tÕ trªn thÕ giíi ®· tr¶i qua.
M« h×nh tæ chøc çc tËp ®oµn kinh tÕ cña ViÖt Nam.
ChÝnh
phñ
C«ng ty ®Çu t tµi

chÝnh nhµ níc
(hoÆc thuéc çc
thµnh phÇn kinh tÕ
46
kh¸c)
Çc
Bé,ngµnh,
Çc chi nh¸nh
UBND
tØnh,
thµnh phè
trùc thuéc
Trung -
¬ng.
Tæng c«ng
ty(c«ng ty mÑ)
100%vèn nhµ n-
íc (hoÆc vèn
ngoµi nhµ níc)
C«ng ty tµi
chÝnh
Doan C«ng C«ng Çc C«ng Çc

h ty ty ®¬n ty liªn c«ng
nghiÖ TNHH TNHH vÞ sù doanh ty
p nhµ 1 ≥ 2 nghiÖ (níc cæ
níc thµnh thµnh p ngoµi, phÇ
®éc viªn viªn -ViÖn trong n
lËp (chuyÓ -Tr- níc)
(hoÆ n tõ êng
47
c DNNN -....
doan hoÆc
h thµnh
nghiÖ lËp
p t míi)
nh©n
)
-§a së h÷u vÒ vèn

-Cã sù g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a tæng c«ng ty
vµ doanh nghiÖp thµnh viªn
-Tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp thµnh viªn
hoµn toµn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh
-§iÒu hµnh b»ng c¬ chÕ tµi chÝnh
48
- VÒ c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý:
C¬ cÊu chung nhÊt cña tËp ®oµn kinh tÕ ë ViÖt Nam cã
thÓ lµ mét tæ hîp çc doanh nghiÖp liªn kÕt víi nhau trong ho¹t
®éng kinh doanh trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn gåm “c«ng ty mÑ”
vµ çc “c«ng ty con”, “c«ng ty ch¸u”. “C«ng ty mÑ” së h÷u vèn
cña çc c«ng ty con, ch¸u; chi phèi çc c«ng ty nay vÒ tµi chÝnh
vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn vµ çc lÜnh vùc kh¸c do ®iÒu lÖ cña tËp
®oµn quy ®Þnh.
“C«ng ty mÑ” cã thÓ lµ c«ng ty cæ phÇn hoÆc c«ng ty
tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ho¹t ®éng theo LuËt doanh nghiÖp, cã thÓ
cã vèn gãp cña ChÝnh phñ (díi d¹ng cæ phÇn chi phèi-trªn 51%-
hoÆc cæ phÇn khèng chÕ-cæ phÇn Ýt h¬n 50% nhng cã quyÒn
quyÕt ®Þnh çc vÊn ®Ò vÒ tæ chøc, nh©n sù, chiÕn lîc,...cña
c«ng ty mÑ) hoÆc ChÝnh phñ së h÷u 100% vÒ vèn.
C«ng ty con, ch¸u lµ nh÷ng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n,
c«ng ty cæ phÇn, cã t çch ph¸p nh©n riªng, ho¹t ®éng theo
LuËt doanh nghiÖp. C«ng ty con, c«ng ty ch¸u bÞ c«ng ty mÑ
n¾m gi÷ 100% vèn ®iÒu lÖ hoÆc Ýt h¬n vµ quyÒn khèng chÕ
phô thuéc vµo tû lÖ n¾m cæ phÇn trong c«ng ty con, c«ng ty
ch¸u.
TËp ®oµn kinh tÕ cã thÓ cã tæ chøc tµi chÝnh-ng©n hµng cæ
phÇn, c«ng ty tµi chÝnh-cã çc chi nh¸nh ë trong níc vµ ngoµi n-
íc, hoÆc cã c¶ ®¬n vÞ sù nghiÖp-çc viÖn nghiªn cøu triÓn
khai, çc trêng ®µo t¹o çn bé qu¶n lý, khoa häc tr×nh ®é cao.
49
C¬ cÊu tæ chøc cña tËp ®oµn kinh tÕ gåm Héi ®ång qu¶n trÞ,
Ban kiÓm soat, Bé m¸y ®iÒu hµnh, gi¸m ®èc çc ®¬n vÞ thµnh
viªn.
-VÒ c¬ chÕ qu¶n lý trong tËp ®oµn kinh tÕ
TËp ®oµn kinh tÕ vÒ thùc chÊt lµ c«ng ty cæ phÇn víi mèi

liªn kÕt kiÓu c«ng ty mÑ-c«ng ty con. Do ®ã, c¬ chÕ qu¶n lý
chñ yÕu ®îc x©y dùng dùa trªn mèi quan hÖ nµy vµ çc quan
hÖ hîp ®ång kinh tÕ.
VÒ quan hÖ C«ng ty mÑ- c«ng ty con:
“C«ng ty mÑ-c«ng ty con” lµ mét h×nh thøc tæ chøc s¶n

xuÊt-kinh doanh ®îc thùc hiÖn bëi sù liªn kÕt cña nhiÒu ph¸p
nh©n kinh doanh (doanh nghiÖp ®éc lËp) ho¹t ®éng trong
nhiÒu lÜnh vùc vµ ®Þa bµn kh¸c nhau, nh»m t¹o thÕ m¹nh
chung trong ho¹t ®éng víi hiÖu qu¶ cao. C«ng ty mÑ lµ mét
c«ng ty n¾m gi÷ cæ phÇn kiÓm so¸t (còng cã thÓ lµ cæ phÇn
thiÓu sè) trong mét hoÆc nhiÒu c«ng ty (c«ng ty con). C«ng ty
con lµ mét c«ng ty (cã thÓ lµ c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty liªn
doanh) mµ mét c«ng ty kh¸c (c«ng ty mÑ) së h÷u mét phÇn hay
toµn bé.
Çc doanh nghiÖp lµ “c«ng ty con” tham gia liªn kÕt theo
m« h×nh nµy ®Òu lµ nh÷ng ph¸p nh©n ®Çy ®ñ, liªn kÕt víi
“c«ng ty mÑ” theo nhiÒu møc ®é: chÆt chÏ, nöa chÆt chÏ vµ
50
kh«ng chÆt chÏ th«ng qua sù chi phèi vèn, ph©n c«ng vµ hiÖp
t¸c cña “c«ng ty mÑ”.
“C«ng ty mÑ” lµ mét doanh nghiÖp m¹nh, gi÷ vai trß trung
t©m, ®Çu t vèn vµo çc “c«ng ty con” theo nhiÒu cÊp ®é, theo
®ã chi phèi çc “c«ng ty con” theo nhiÒu cÊp ®é tïy theo tû lÖ
vèn ®Çu t vµo “c«ng ty con” ®ã. Møc ®é ®Çu t vèn cña “c«ng
ty mÑ” vµo çc “c«ng ty con” cã thÓ lµ 100% vèn, ®Çu t g÷ cæ
phÇn chi phèi, gi÷ cæ phÇn kh«ng chi phèi. C«ng ty mÑ lµ
doanh nghiÖp ®Çu ®µn, m¹nh vÒ vèn, tµi s¶n, n¨ng lùc c«ng
nghÖ, qu¶n lý vµ çn bé, c«ng nh©n kü thuËt,...®ång thêi lµ
doanh nghiÖp cã nhiÒu uy tÝn ®Ó tiªn phong trong viÖc khai
th¸c thÞ trêng, liªn kÕt, liªn doanh, lµm ®Çu mèi thùc hiÖn çc
dù ¸n lín, tæ chøc ph©n c«ng, giao viÖc cho çc c«ng ty con
trªn c¬ së hîp ®ång kinh tÕ. Nh vËy c«ng ty mÑ võa lµ ®¬n vÞ
s¶n xuÊt-kinh doanh, võa cã chøc n¨ng chØ ®¹o vµ hîp t¸c víi
çc c«ng ty con vÒ thÞ trêng, kü thuËt, ®Þnh híng ph¸t triÓn, lµ
®Çu mèi liªn kÕt kinh tÕ cña tËp ®oµn kinh tÕ.
MÆc dï sù chi phèi cña c«ng ty mÑ ®èi víi c«ng ty con ®îc
chi phèi b»ng yÕu tè vèn- tµi s¶n, trong ®ã bao gåm c¶ tµi s¶n
h÷u h×nh vµ tµi s¶n v« h×nh kh«ng x¸c ®Þnh ®îc b»ng lîng: së
h÷u c«ng nghiÖp, uy tÝn, thÞ trêng, ph¸t minh khoa häc,...nhng
trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th× mèi quan hÖ ph¶i dùa
trªn çc hîp ®ång kinh tÕ vµ viÖc tu©n thñ hîp ®ång kinh tÕ ®-
îc b¶o ®¶m vµ gi¸m s¸t b»ng ph¸p luËt.
51
VÒ quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ:
Çc c«ng ty mÑ-c«ng ty con ®îc x©y dùng dùa trªn çc mèi
quan hÖ nh: quan hÖ tæ chøc, quan hÖ vèn vµ tµi s¶n, quan hÖ
vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh, vÒ kÕ ho¹ch hãa ®Çu t c¬ së vËt chÊt kü
thuËt cña c«ng ty, vÒ tæ chøc vµ nh©n sù, vÒ ®¶m b¶o çc
yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt (®Çu vµo) vµ tiªu thô s¶n phÈm (®Çu
ra).
2.1.3.Mét thÝ ®iÓm cô thÓ
ThÝ ®iÓm Tæng c«ng ty C«ng nghiÖp tÇu thñy ViÖt Nam
sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con víi
nh÷ng néi dung sau:
-Môc tiªu: ®æi míi tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh; t¹o ®iÒu
kiÖn liªn kÕt vµ ph¸t huy n¨ng lùc çc doanh nghiÖp thµnh viªn
®Ó ph¸t triÓn ngµnh C«ng nghiÖp tÇu thñy; thóc ®Èy qu¸
tr×nh tÝch tô, tËp trung vèn ®Ó tõng bíc h×nh thµnh TËp ®oµn
C«ng nghiÖp TÇu thñy cña Nhµ níc, kinh doanh ®a ngµnh, trªn
c¬ së ngµnh chÝnh lµ ®ãng míi vµ söa ch÷a tµu biÓn; t¹o mèi
quan hÖ chÆt chÏ vµ x¸c ®Þnh râ quyÒn lîi, tr¸ch nhiÖm vÒ s¶n
phÈm, vèn vµ lîi Ých kinh tÕ gi÷a çc doanh nghiÖp cã t çch
ph¸p nh©n; cung cÊp tèt h¬n çc dÞch vô th«ng tin, tiÕp thÞ,
tiªu thô, cung øng, nghiªn cøu, ®µo t¹o cho çc ®¬n vÞ tham
gia liªn kÕt, n©ng cao uy tÝn vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh
nghiÖp vµ s¶n phÈm cña Tæng c«ng ty trªn thÞ trêng.
52
-Néi dung:
Ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con nh sau:
C«ng ty mÑ (Tæng c«ng ty) lµ doanh nghiÖp nhµ níc, trùc
tiÕp thùc hiÖn çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ cã vèn
®Çu t ë çc c«ng ty con, chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vµ ph¸t
triÓn vèn nhµ níc t¹i c«ng ty vµ vèn ®Çu t vµo çc c«ng ty con,
toµn quyÒn ®iÒu hßa phÇn vèn nhµ níc t¹i çc c«ng ty con.
Tïy theo ®Æc ®iÓm vÒ s¶n xuÊt-kinh doanh, quy m«, tÝnh
chÊt ®Çu t vèn vµ vÞ trÝ quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña
c«ng ty mÑ, cã thÓ h×nh thµnh çc lo¹i c«ng ty con sau ®©y:
C«ng ty con lµ doanh nghiÖp do c«ng ty mÑ n¾m gi÷ toµn
bé vèn ®iÒu lÖ, gåm doanh nghiÖp nhµ níc vµ c«ng ty TNHH 1
thµnh viªn.
C«ng ty cæ phÇn do c«ng ty mÑ gi÷ cæ phÇn chi phèi.
C«ng ty TNHH tõ 2 thµnh viªn trë lªn do c«ng ty mÑ gi÷ tû
lÖ vèn gãp chi phèi.
C«ng ty con cã t çch ph¸p nh©n, cã tµi s¶n, tªn gäi, bé m¸y
qu¶n l riªng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm d©n sù trong ph¹m vÞ sè tµi
s¶n cña doanh nghiÖp; ®îc tæ chøc µ ho¹t ®éng theo çc quy
®Þnh cña ph¸p luËt t¬ng øng víi h×nh thøc ph¸p lý cña c«ng ty
con.
C¬ cÊu vèn ®iÒu lÖ, ngµnh nghÒ kinh doanh cña c«ng ty
mÑ vµ tõng c«ng ty con; tæ chøc, qu¶n l ýcña c«ng ty mÑ; quan
hÖ gi÷a c«ng ty mÑ víi chñ së h÷u nhµ níc vµ víi c«ng ty con,
c«ng ty thµnh viªn, ®¬n vÞ sù nghiÖp.
53
C«ng ty mÑ cã tr¸ch nhiÖm kÕ thõa çc quyÒn vµ nghÜa vô
ph¸p lý cña Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thñy.
-ViÖc chuyÓn sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ-
c«ng ty con cña Tæng c«ng ty C«ng nghiÖp tµu thñy ®îc thùc
hiÖn nh sau:
Giai ®o¹n 1(®Õn hÕt n¨m 2003):
Thµnh lËp c«ng ty mÑ bao gåm bé m¸y cña Tæng c«ng ty
hiÖn cã vµ 10 ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc Tæng c«ng ty.
H×nh thµnh çc c«ng ty con gåm 4 c«ng ty TNHH 1 thµnh
viªn vµ 2 doanhnghiÖp nhµ níc.
§èi víi phÇn vèn gãp cña çc doanh nghiÖp thµnh viªn thuéc
tæng c«ng ty tÇu thñy ViÖt Nam trong çc c«ng ty ccæ phÇn,
c«ng ty TNHH, c«ng ty liªn doanh víi níc ngoµi c«ng ty mÑ lµ ®¹i
diÖn chñ së h÷u.
Giai ®o¹n 2 (2004-2005):
ChuyÓn 5 doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty TNHH 1
thµnh viªn.
Cæ phÇn hãa 21 doanh nghiÖp nhµ níc.
2.2. Nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu vµ h¹n chÕ
2.2.1. Nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu.
Nh×n chung, nhiÒu Tæng c«ng ty ®· thÓ hiÖn vai trß nßng
cèt, chñ lùc, x¬ng sèng cña nÒn kinh tÕ, ho¹t ®éng s¶n xuÊt
54
kinh doanh cã hiÖu qu¶, duy tr× tû lÖ t¨ng trëng t¬ng ®èi cao,
hoµn thµnh nghÜa vô nép ng©n s¸ch, æn ®Þnh viÖc lµm cho
600 ngµn lao ®éng, n©ng cao ®êi sèng çn bé c«ng nh©n viªn
vµ tÝch cùc tham gia thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch x· héi.
NhiÒu tæng c«ng ty ®· huy ®éng nguån lùc néi bé trong
toµn tæng c«ng ty kÕt hîp víi huy ®éng çc nguån vèn kh¸c ®Ó
®iÒu hßa thùc hiÖn çc ch¬ng tr×nh ®Çu t chiÒu s©u, ®æi
míi c«ng nghÖ, më réng s¶n xuÊt, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh,
khai th¸c thÞ trêng trong níc vµ më réng thÞ trêng ngoµi níc.
§iÒu hßa vèn khÊu hao c¬ b¶n hoÆc vèn tù tÝch lòy cña
nh÷ng n¬i thõa theo ph¬ng thøc tÝn dông néi bé ®Ó ®Çu t
ph¸t triÓn thªm n¨ng lùc míi.
Tæng c«ng ty Bu chÝnh viÔn th«ng ®· chñ ®éng vay vèn,
®i th¼ng vµo c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, n©ng cao chÊt lîng viÔn
th«ng ®¹t tr×nh ®é quèc tÕ vµ n©ng sè m¸y ®iÖn tho¹i trang
bÞ cho ®Çu ngêi d©n trong c¶ níc gÊp h¬n 10 lÇn n¨m 1991.
Tæng c«ng ty dÇu khÝ n¨m 1999 khai th¸c vµ xuÊt kh¶u
15,5 triÖu tÊn dÇu th«, t¨ng 28% so víi n¨m 1998 mang l¹i gi¸
trÞ xuÊt khÈu 1,9 tû USD. N¨m 2000 khai th¸c ®îc 16,2 triÖu tÊn
dÇu th«, t¨ng 6% so víi n¨m 1999.
N¨m 1999 trong hoµn c¶nh khã kh¨n chung nhng çc tæng
c«ng ty vÉn duy tr× ®îc møc s¶n xuÊt, doanh thu t¨ng 11%, lîi
nhuËn t¨ng 23%, nép ng©n s¸ch t¨ng 22% so víi møc thùc hiÖn
n¨m 1998.
N©ng cao kh¶ n¨ng dù thÇu theo th«ng lÖ quèc tÕ ®èi víi
çc dù ¸n do níc ngoµi ®Çu t hoÆc cho vay ODA, gi¶m dÇn tû lÖ
55
thÇu phô nhê cã tæng vèn lín vµ kh¶ n¨ng ®Çu t trang thiÕt bÞ
hiÖn ®¹i lín, nhÊt lµ trong çc tæng c«ng ty x©y dùng cÇu ®-
êng, thñy lîi, c«ng nghiÖp vµ d©n dông.
NhiÒu tæng c«ng ty ®· cè g¾ng tæ chøc ®¸p øng nh÷ng
dÞch vô chung vÒ cung cÊp c«ng nghÖ vµ thÞ trêng, ®µo t¹o,
nghiªn cøu thùc nghiÖm c«ng nghÖmí, xuÊt nhËp khÈu,... t¹o
®iÒu kiÖn cho çc doanh nghiÖp thµnh viªn ph¸t huy ®îc së tr-
êng vµ h¹n chÕ nh÷ng chi phÝ hoÆc nh÷ng rñi ro nÕu tù lo
theo kiÓu khÐp kÝn tríc ®©y.
KÕt qu¶ thùc tÕ trªn ®©y ®· chøng minh chñ tr¬ng thµnh
lËp Tæng c«ng ty lµ ®óng ®¾n vµ cÇn thiÕt, phï hîp víi xu thÕ
ph¸t triÓn çc doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ trêng.
2.2.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ yÕu kÐm
MÆc dï ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ kh«ng nhá nhng çc
Tæng c«ng ty nhµ níc cßn nhiÒu mÆt yÕu kÐm, h¹n chÕ.
Tríc hÕt lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh gi¶m dÇn
NÕu n¨m 1996 çc Tæng c«ng ty 91 ®¹t tû suÊt lîi nhuËn
b×nh qu©n trªn vèn kinh doanh lµ 15,1% th× n¨m 1997 rót
xuèng cßn 13,2% n¨m 199 t¨ng lªn 14,4% nhng sau ®ã l¹i gi¶m
xuèng cßn 12,3% vµo n¨m 2000; tû suÊt lîi nhuËn tªn doanh thu
t¬ng tù lµ 12,8% xuèng 10,5%, 9,4% vµ 8,1 %.
56
Thø hai, thiÕu vèn lµ mét thùc tÕ vµ rÊt nghiªm träng
T×nh tr¹ng thiÕu vèn cña çc Tæng c«ng ty nhµ níc cã mét
nguyªn nh©n quan träng lµ Nhµ níc Ýt cã biÖn ph¸p hç trî ban
®Çu (trø¬c tiªn lµ hç trî tµi chÝnh). Khi thµnh lËp, sè vèn giao
cho Tæng c«ng ty míi chØ lµ vèn cña çc doanh nghiÖp thµnh
viªn céng l¹i, b¶n th©n tæng c«ng ty kh«ng ®îc cÊp vèn ®Ó
ho¹t ®éng. NhiÒu tæng c«ng ty cã sè vèn do çc doanh nghiÖp
thµnh viªn céng l¹i vÉn kh«ng ®ñ sè vèn cÇn thiÕt tèi thiÓu.
Ngoµi ra nhiÌu tæng c«ng ty cã t×nh h×nh tµi chÝnh kh«ng lµnh
m¹nh, tû lÖ nî trªn vèn chñ së h÷u cao. Nî nhiÒu th× ph¶i tr¶ l·i
vay nhiÒu. Trong nhiÒu trêng hîp l·i lµm ra kh«ng ®ñ ®Ó tr¶ l·i
vay.
Thø ba, Qu¸ tr×nh tæ chøc l¹i cha thùc sù t¹o ra sù g¾n kÕt
vÒ tµi chÝnh, c«ng nghÖ, thÞ trêng. Do ®ã, ho¹t ®éng cña
Tæng c«ng ty cã phÇn rêi r¹c, cha ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶ søc
m¹nh tæng hîp cña toµn tæng c«ng ty.
Thø t, mèi quan hÖ gi÷a Héi ®ång qu¶n trÞ vµ tæng gi¸m
®èc. NhiÒu tæng s«ng ty nhµ níc ®· t¹o mèi quan hÖ tèt gi÷a
Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Tæng gi¸m ®èc. Tæng gi¸m ®èc thùc
hiÖn nghiªm tuc çc nghÞ quyÕt cña Héi ®ång qu¶n trÞ. Héi
®ång qu¶n trÞ kh«ng can thiÖp s©u vµo ho¹t ®éng ®iÒu hµnh
cña Tæng gi¸m dèc. Tuy vËy, chøc n¨ng qu¶n lý cña Héi ®ång
qu¶n trÞ vµ chøc n¨ng ®iÒu hµnh cña Tæng gi¸m ®èc cha ®îc
57
quy ®Þnh râ rµng. ChÝnh ®iÒu nµy ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n
cho c¶ Héi ®ång qu¶n trÞ vµ c¶ Tæng gi¸m ®èc. Chñ tÞch Héi
®ång qu¶n trÞ vµ Tæng gi¸m ®èc cïng do mét cÊp ®Ò nghÞ,
cïng do mät cÊp quyÕt ®Þnh bæ nhiÖm, cïng ký nhËn vèn do
nhµ níc giao nªn kh«ng x¸c ®Þnh rµnh m¹nh ®îc quyÒn h¹n vµ
tr¸ch nhiÖm còng nh ®Þa vÞ ph¸p lý cña mçi chøc danh nµy.
KÕt qu¶ lµ ç nh©n gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh, cã n¬i chñ tÞch héi
®ång qu¶n trÞ can thiÖp vµo viÖc ®iÒu hµnh tæng c«ng ty lµm
lu mê vai trß ®iÒu hµnh cña tæng gi¸m ®èc. Ngîc l¹i, cã n¬i
Tæng gi¸m ®èc l¹i xem nhÑ Chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ.
Thø n¨m, mét sè c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi víi tæng c«ng ty
nhµ níc ®Õn nay kh«ng cßn phï hîp, ®Æc biÖt lµ c¬ chÕ h¹ch
to¸n, cÇn ®îc bæ sung söa ®æi kÞp thêi. Doanh nghiÖp thµnh
viªn hach to¸n phô thuéc th× bÞ h¹n chÕ vai trß chñ ®éng ss¸ng
t¹o cßn doanh nghiÖp thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp th× chØ
ch¨m lo cho lîi Ých cña riªng m×nh nh nh÷ng doanh nghiÖp nhµ
níc ®éc lËp ngoµi tæng c«ng ty, thiÕu sù g¾n kÕt toµn tæng
c«ng ty.
Thø s¸u, çc tæng c«ng ty 90 vµ tæng c«ng ty 91 hÇu nh

kh«ng tiÕn hµnh s¾p xÕp çc doanh nghiÖp thµnh viªn ngo¹i trõ
mét sè bé phËn cña c«ng ty thµnh viªn vµ mét sè rÊt Ýt doanh
nghiÖp thµnh viªn thùc hiÖn cæ phÇn hãa vµ gi¶i thÓ (trong çc
tæng c«ng ty 901 sè doanh nghiÖp cæ ph©n fhãa chØ chiÕm
3,1%, sè doanh nghiÖp gi¶i thÓ vµ ph¸ s¶n chiÐm 0,3%).
58
Thø b¶y, quan hÖ gi÷a tæng c«ng ty víi çc Bé, ñy ban
nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng trong viÖc
thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n l nhµ níc vµ thùc hiÖn mét sè quyÒn
®¹i diÖn chñ së h÷u nhµ níc ®èi víi tæng c«ng ty cha ®îc thùc
hiÖn ®Çy dñ theo néi dung ®· ®îc ph©n cÊp, næi cém nhÊt lµ
trong viÖc duyÖt dù ¸n ®Çu t vµ qu¶n lý çn bé.
Thø t¸m, tæ chøc §¶ng, ®oµn thÓ trong Tæng c«ng ty nhµ
níc cha ®ùoc híng dÉn thèng nhÊt.
Thø chÝn, nhiÒu tæng c«ng ty thiÕu çn bé cã n¨ng lùc vÒ

kinh doanh phï hîp ®Ó bè trÝ ®óng vÞ trÝ, ®Æc biÖt lµ vÞ trÝ
Chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ vµ Tæng gi¸m ®èc.
ChÝnh v× nh÷ng nhuîc ®iÓm nãi trªn nªn çc tæng c«ng ty
hiÖn cã tuy ®¹t ®îc mét sè tiÕn bé kh¸c nhau nhng so víi tiªu
thøc cña mét tæng c«ng ty m¹nh hay mét tËp ®oµn kinh tÕ
m¹nh cßn mét kho¶ng çch kh¸ xa.
59
2.3. Ph¬ng híng vµ biÖn ph¸p chñ yÕu
2.3.1. Ph¬ng híng
ViÖc thµnh lËp, ph¸t triÓn, qu¶n lý tËp ®oµn kinh doanh
ph¶i g¾n liÒn vµ phôc vô cã hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh
tÕ.
TËp ®oµn kinh doanh lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn
kinh tÕ thÞ trêng. Nã cã vai trß quan träng ®èi víi ph¸t triÓn
kinh tÕ cña ®Êt níc vµ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho çc doanh
nghiÖp. §èi víi níc ta, vÊn ®Ò thµnh lËp vµ ph¸t triÓn tËp ®oµn
kinh doanh lµ gi¶i ph¸p chiÕn lîc ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp
hãa, hiÖn ®¹i hãa nhanh, bÒn v÷ng, cã hiÖu qu¶. Nh vËy tËp
®oµn kinh doanh sÏ ph¶i lµ ®Çu tµu vµ lµ lùc lîng nßng cèt cña
qu¸ tr×nh ®ã. V× vËy sù thµnh lËp, ph¸t triÓn qu¶n l tËp ®oµn
kinh doanh ph¶i xuÊt ph¸t vµ g¾n víi yªu cÇu, nhiÖm vô chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa
vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý. §Õn lît nã, tËp ®oµn kinh doanh l¹i
ph¶i phôc vô cã hiÖu qu¶ cho yªu cÇu, nhiÖm vô dã.
Thµnh lËp, ph¸t triÓn tËp ®oµn kinh doanh theo híng ®a
d¹ng hãa vÒ së h÷u, vÒ ngµnh nghÒ, vÒ lÜnh vùc kinh doanh.
Hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn ra ®êi, ph¸t triÓn tËp ®oµn kinh
doanh ë níc ta so víi nhiÒu níc cã sù kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau
®ã thÓ hiÖn ë chç: nÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã ®Þnh híng x·
60
héi chñ nghÜa; çc doanh nghiÖp t nh©n ë níc ta cßn bÐ, doanh
nghiÖp nhµ níc chiÕm tû träng lín vµ ¸p ®¶o, tiÒn th©n cña çc
tËp ®oµn kinh doanh sÏ h×nh thµnh trong t¬ng lai lµ nh÷ng
tæng c«ng ty nhµ níc theo m« h×nh tËp ®oµn kinh doanh.
Trong bèi c¶nh ®ã, doanh nghiÖp nhµ níc ph¶i cã kh¶ n¨ng gi÷
vai trß chñ ®¹o trong tËp ®oµn kinh doanh ®a së h÷u vµ mçi
tËp ®oµn kinh doanh cÇn ph¶i cã ngµnh, lÜnh vùc kinh doanh
chiÕm vÞ trÝ chñ ®¹o. §iÒu nµy cÇn ®îc thÓ hiÖn trong viÖc
thiÕt kÕ m« h×nh tËp ®oµn kinh doanh vµ trong viÖc x¸c ®Þnh
ph¬ng híng, bíc ®i, ®iÒu kiÖn thµnh lËp tËp ®oµn kinh doanh
ë níc ta.
Thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong viÖc thµnh
lËp, ph¸t triÓn vµ qu¶n lý tËp ®oµn kinh doanh.
Néi dung cña viÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ
trong qu¸ tr×nh thµnh lËp vµ qu¶n lý tËp ®oµn kinh doanh ®îc
thÓ hiÖn ë nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu sau ®©y:
Doanh nghiÖp cã quyÒn tù nguyÖn tham gia tËp ®oµn kinh
doanh vµ cã quyÒn lùa chän tËp ®oµn kinh doanh mµ m×nh
tham gia. Nhng viÖc thõa nhËn vµ quyÒn quyÕt ®Þnh thµnh lËp
tËp ®oµn kinh doanh ph¶i thuéc vÒ Nhµ níc.
X¸c ®Þnh c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý cña tËp ®oµn kinh doanh
vµ ph©n cÊp qu¶n lý gi÷a tËp ®oµn kinh doanh víi çc tæ chøc,
çc c«ng ty thµnh viªn cña tËp ®oµn kinh doanh.
Thùc hiÖn nguyªn t¾c tù nguyÖn trong thµnh lËp tËp ®oµn
kinh doanh. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn ë tr×nh tù tiÕn hµnh thµnh
lËp vµ ë quyÒn lùa chän tËp ®oµn mµ c«ng ty sÏ tham gia.
61
ViÖc thµnh lËp vµ qu¶n lý tËp ®oµn kinh doanh ph¶i nh»m
®¹t ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n so víi kh«ng thµnh lËp.
HiÖu qu¶ kinh tÕ quèc d©n ph¶i ®îc coi lµ môc tiªu, tiªu
chuÈn ®Ó thµnh lËp, ph¸t triÓn , qu¶n lý tËp ®oµn kinh doanh.
§iÒu ®ã ph¶i ®îc thÓ hiÖn ë mÆt ®Þnh tÝnh nh gãp phÇn thóc
®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa nhanh, cã hiÖu
qu¶ vµ ë kÕt qu¶ ®Þnh lîng nh t¨ng s¶n lîng, më réng mÆt
hµng, n©ng cao chÊt lîng, t¨ng thÞ phÇn, t¨ng søc c¹nh tranh,
t¨ng lîi nhuËn. HiÖu qu¶ kinh tÕ quèc d©n chØ cã thÓ ®¹t ®îc
nÕu cã quyÕt ®Þnh ®óng khi thµnh lËp vµ vËn hµnh, qu¶n lý
tèt tËp ®oµn kinh doanh còng nh ph¶i cã m«i trêng kinh doanh
thuËn lîi (bao gåm m«i trêng vÜ m«, m«i trêng ngµnh vµ m«i tr-
êng trong néi bé tËp ®oµn kinh doanh).
2.3.2. Çc biÖn ph¸p chñ yÕu
Víi çc ph¬ng híng trªn, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng
cña viÖc thµnh lËp vµ qu¶n lý tËp ®oµn kinh doanh, cÇn thùc
hiÖn çc biÖn ph¸p chñ yÕu sau:
-C©n nh¾c ®Çy ®ñ sù cÇn thiÕt, ®iÒu kiÖn vµ hiÖu qu¶
kinh tÕ khi quyÕt ®Þnh thµnh lËp tËp ®oµn kinh doanh:
Ngµnh ®îc lùa chän ®Ó thµnh lËp tËp ®oµn kinh doanh
ph¶i b¶o ®¶m ®îc çc ®iÒu kiÖn sau:
S¶n xuÊt kinh doanh cña çc ®èi tîng liªn quan ph¶i ®¹t ®îc
tr×nh ®é tÝch tô, tËp trung ®Õn møc ®é nhÊt ®Þnh vµ ®Ó
ph¸t triÓn kinh doanh ®ßi hái ph¶i cã tr×nh ®é tÝch tô, tËp
62
trung cao h¬n. Nãi çch kh¸c, nÕu ®Ó tõng ®èi tîng ®éc lËp sÏ
kh«ng thÓ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nhiÖm vô kinh doanh vµ
kh«ng cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh doanh. Tõ ®ã cã thÓ suy ra
r»ng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®a tÊt c¶ çc ®èi tîng liªn quan vµo
Tæng c«ng ty nÕu tÝnh ®éc lËp cña nã ®îc b¶o tån ë møc ®é
cao vµ vÉn ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao. V× vËy trong hÖ thèng kinh
tÕ quèc d©n, bªn c¹nh nh÷ng tæ chøc kinh tÕ lín vÉn cßn tån
t¹i nhiÒu doanh nghiÖp quy m« võa vµ nhá, çc lo¹i doanh
nghiÖp nµy bæ sung, hç trî nhau chø kh«ng triÖt tiªu nhau.
Çc ®èi tîng ®a vµo tæng c«ng ty theo m« h×nh tËp ®oµn
kinh doanh ph¶i cã mèi quan hÖ víi nhau. ChÝnh mèi quan hÖ
nµy sÏ t¹o mèi liªn kÕt gi÷a çc ®èi tîng Êy trong mét thÓ thèng
nhÊt.
Trong giai ®o¹n hiÖn nay, viÖc thµnh lËp çc tæng c«ng ty
theo m« h×nh tËp ®oµn kinh doanh ph¶i nh»m vµo nh÷ng
ngµnh (lÜnh vùc) träng yÕu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã nhu
cÇu vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh. §iÒu ®ã sÏ gãp phÇn ®¹t ®îc
nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n sau ®©y:
B¶o ®¶m ®iÒu kiÖn cho ngµnh ®îc lùa chän thùc sù ®ãng
vai trß träng yÕu, then chèt (hay mòi nhän) trong qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn hÖ thèng kinh tÕ quèc d©n.
T¹o ra nh÷ng ®Çu tÇu vµ ®éng lùc cho ph¸t triÓn b¶n th©n
ngµnh (Tæng c«ng ty vµ çc ®¬n vÞ kh«ng thuéc tæng c«ng ty)
vµ kÐo theo sù ph¸t triÓn çc ngµnh kh¸c träng hÖ thèng nÒn
kinh tÕ quèc d©n gãp phÇn thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o cña
thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc.
63
T¹o ®iÒu kiÖn tháa m·n nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ quèc
d©n, tranh thñ çc c¬ héi kinh doanh ë trong vµ ngoµi níc.
-TiÕp tôc thóc ®Èy viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp tæng c«ng ty
theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con
Con ®êng vµ bíc ®i
Çc doanh nghiÖp, c«ng ty ®éc lËp liªn kÕt víi nhau ®Ó t¹o
thµnh tËp ®oµn kinh doanh cã tiÒm lùc kinh tÕ, tµi chÝnh ®ñ
m¹nh, ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng.
Doanh nghiÖp nhµ níc cã quy m« lín, tiÒm lùc m¹nh (kü
thuËt, c«ng nghÖ, vèn) sö dông tiÒm lùc ®ã cña m×nh ®Ó
®Çu t më réng quy m« s¶n xuÊt vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng, hoÆc
®Çu t th©m nhËp vµo çc doanh nghiÖp kh¸c dÇn biÕn nã
thµnh së h÷u cña m×nh.
Mét doanh nghiÖp quy m« lín, m¹nh mua l¹i hay s¸p nhËp,
th«n tÝnh çc doanh nghiÖp kh¸c yÕu h¬n m×nh vµ biÕn chóng
thµnh çc c«ng ty con, çc chi nh¸nh cña m×nh.
Çc bíc tiÕn hµnh
X¸c ®Þnh sè tËp ®oµn kinh doanh trong ngµnh cÇn thµnh
lËp vµ ®a ra ph¬ng ¸n h×nh thµnh tõng tËp ®oµn kinh doanh.
Lùa chän, c«ng bè c«ng ty ®ñ ®iÒu kiÖn trë thµnh “c«ng ty
mÑ”. Muèn trë thµnh “c«ng ty mÑ” ph¶i ®¸p øng mét sè yªu
cÇu nhÊt ®Þnh míi cã kh¶ n¨g thu hót, tËp hîp xung quanh nã
vµ ®îc c«ng ty kh¸c chÊp nhËn mét çch tù nguyÖn. nh÷ng yÕu
cÇu ®ã lµ: Thø nhÊt: ®ñ lín vÒ quy m« s¶n xuÊt kinh doanh:
doanh thu, vèn, m¸y mãc thiÕt bÞ vµ lao ®éng. Thø hai: cã kinh
64
nghiÖm qu¶n l lµm ¨n theo phong çch s¶n xuÊt lín. Cã chiÕn lîc
ph¸t triÓn l©u dµi, phï hîp víi chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp hãa, hiÖn
®¹i hãa ®Êt níc vµ xu thÕ biÕn ®æi cña thÕ giíi. Thø ba: cã uy
tÝn trªn thÞ trêng trong vµ ngoµi níc. Thø t: cã hiÖu qu¶ kinh tÕ
cao trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
H×nh thµnh çc c«ng ty thµnh viªn. Çc c«ng ty thµnhviªn
cã thÓ lµ nh÷ng c«ng ty thuéc së h÷u nhµ níc, còng cã thÓ t
nh©n hoÆc çc doanh nghiÖp liªn doanh. TËp ®oµn ®îc thµnh
lËp ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c c«ng ty cæ phÇn. Çc c«ng ty
thµnh viªn cã thÓ thuéc bÊt kú chÕ ®é së h÷u nµo, chØ cÇn
c«ng ty mÑ cã khèi lîng cæ phÇn lín nhÊt, cã thÓ t¸c ®éng
quyÕt ®Þnh ®Õn chiÕn lîc cña tËp ®oµn.
-CÇn cã biÖn ph¸p chèng ®éc quyÒn trong thµnh lËp vµ

qu¶n lý tËp ®oµn kinh doanh.
BiÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt cã thÓ ¸p dông lµ nªn thµnh lËp
kh«ng chØ mét tËp ®oµn kinh doanh duy nhÊt trong cïng mét
ngµnh, mét lÜnh vùc, mµ cã thÓ thµnh lËp hai hoÆc vµi tËp
®oµn trong cïng mét ngµnh, mét lÜnh vùc ®ã.
-Tæ chøc l¹i s¶n xuÊt vµ thiÕt lËp m« h×nh qu¶n lý çc tËp
®oµn kinh doanh
VÒ c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý, tËp ®oµn kinh doanh bao gåm
Héi ®ång qu¶n trÞ, tæng gi¸m ®èc vµ gi¸m ®èc çc doanh
nghiÖp thµnh viªn.
65
VÒ c¬ chÕ vËn hµnh: C«ng cô chñ yÕu ®îc sö dông ®Ó
qu¶n lý, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh tÕ cña tËp ®oµn kinh
doanh lµ:
§iÒu lÖ ho¹t ®éng cña tæng c«ng ty vµ çc doanh nghiÖp
thµnh viªn
ChiÕn lîc ph¸t triÓn cña tæng c«ng ty vµ çc doanh nghiÖp
thµnh viªn.
Hîp ®ång kinh tÕ ®îc ký gi÷a çc doanh nghiÖp thµnh viªn
Huy ®éng, ®iÒu hßa, sö dông vèn.
Çc vÊn ®Ò vÒ c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý vµ c¬ chÕ vËn hµnh
nªu trªn cÇn ®îc thÓ hiÖn trong §iÒu lÖ ho¹t ®éng cña Tæng
c«ng ty.
-T¹o lËp vµ hoµn thiÖn méi trêng vÜ m« cÇn thiÕt vµ thuËn
lîi cho sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña çc tËp ®oµn
kinh doanh
Ph¶i t¹o lËp, hoµn thiÖn m«i trêng kinh tÕ vµ m«i trêng kinh
doanh thuËn lîi ®Ó sao cho doanh nghiÖp ®îc tù do kinh doanh
vµ ®îc c¹nh tranh lµnh m¹nh, b×nh ®¼ng.
T¹o lËp m«i trêng ph¸p lý vµ kinh doanh thuËn lîi, trong ®ã
cã vÊn ®Ò cæ phÇn hãa vµ thµnh lËp thÞ trêng chøng kho¸n.
Bëi v× cã nh vËy çc doanh nghiÖp míi cã thÓ tiÕn hµnh thuËn
lîi viÖc mua b¸n cæ phiÕu, t¨ng gi¶m vèn, s¸p nhËp, thay ®æi
h×nh thøc së h÷u, mua b¸n c«ng ty.
Kh¾c phôc t©m lý thÝch ph©n t¸n, tù do t¶n m¹n h¬n lµ
s¸p nhËp, tËp trung. §Æc biÖt lµ t©m lý sî r»ng tËp ®oµn kinh
doanh sÏ ®i vµo vÕt xe ®æ cña Liªn hiÖp xÝ nghiÖp tríc ®©y.
66
67
Tµi liÖu tham kh¶o
1. §Ó çc Tæng c«ng ty cña ViÖt Nam hiÖn nay trë thµnh çc
tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh.
TS. NguyÔn M¹nh ThÞnh
2. Mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu thµnh lËp vµ n©ng cao hiÖu qu¶
qu¶n lý çc tËp ®oµn kinh doanh t¹i ViÖt Nam.
T¸c gi¶: TS. NguyÔn V¨n TÊn
3. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con
ë ViÖt Nam.
4. M« h×nh tËp ®oµn kinh doanh (s¸ch tham kh¶o)
5. TËp ®oµn kinh tÕ nhµ níc - Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc
tiÔn
T¸c gi¶: TS. TrÇn TiÕn Cêng
6. Tin çc tËp ®oµn (Chuyªn ®Ò Tæng c«ng ty Bu chÝnh viÔn
th«ng)
7. Th«ng tin vÒ viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp çc tæng c«ng ty trªn
m¹ng vietnam.net, B¸o §Çu t.
68
môc lôc
PhÇn më ®Çu
PhÇn I: c¬ së lý luËn cña viÖc h×nh thµnh m« h×nh c«ng
ty mÑ-c«ng ty con ë viÖt nam.......................................1
1.1 kh¸i qu¸t chung vÒ c«ng ty mÑ - c«ng ty con......................1
1.1.1. Kh¸i niÖm.................................................................1
1.1.2. §Æc ®iÓm ....................................................................................1
1.1.3. C¬ chÕ ho¹t ®éng....................................................4
1.1.4. Vai trß.......................................................................6
1.2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc h×nh thµnh, ph¸t triÓn
m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë ViÖt Nam...........................7
1.2.1.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan........................................................7
1.2.2.Nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan ¶nh hëng ®Õn sù h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn cña m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con...9
1.2.3.Nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn thµnh lËp m« h×nh c«ng ti mÑ-
c«ng ti con ë ViÖt Nam.......................................................................14
1.3. Kinh nghiÖm thÕ giíi........................................................20
1.3.1. Con ®êng h×nh thµnh vµ bíc ®i.....................................20
1.3.2.Mét sè m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con trªn thÕ giíi.
.........................................................................................21
1.3.3.Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm....................................23
PhÇn II: Sù h×nh thµnh vµ tæ chøc m« h×nh c«ng ty mÑ-
c«ng ty con ë ViÖt Nam...............................................26
2.1. H×nh thøc thÝ ®iÓm m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë
ViÖt Nam.................................................................................26
2.1.1. Chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc........................................26
69
2.1.2. Qu¸ tr×nh thÝ ®iÓm thµnh lËp çc tæng c«ng ty
theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con.....................................27
2.1.3.Mét thÝ ®iÓm cô thÓ.............................................................33
2.2. Nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu vµ h¹n chÕ...........................34
2.2.1. Nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu.............................................34
2.2.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ yÕu kÐm..............................................34
2.3. Ph¬ng híng vµ biÖn ph¸p chñ yÕu....................................38
2.3.1. Ph¬ng híng...............................................................................38
2.3.2. Çc biÖn ph¸p chñ yÕu........................................................39
KÕt luËn
Tµi liÖu tham kh¶o.
70
KÕt luËn
TËp ®oµn kinh tÕ cã vai trß hÕt søc quan träng trong tÝch
tô vµ tËp trung ho¸ s¶n xuÊt , n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh ,
më réng thÞ trêng , tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Sù ra ®êi cña çc tËp
®oµn kinh tÕ lµ biÓu hiÖn cña tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña lùc
lîng s¶n xuÊt , kinh tÕ x· héi .NghÞ quyÕt §¹i héi 9 cña §¶ng
:trong 5 n¨m tíi c¬ b¶n hoµn thµnh viÖc s¾p xÕp ,®iÒu chØnh
c¬ cÊu ®æi míi n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng çc Doanh
nghiÖp nhµ níc , x©y dùng mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh trªn
c¬ së çc tæng c«ng ty Nhµ níc cã sù tham gia cña çc thµnh
phÇn kinh tÕ .
ViÖc h×nh thµnh çc tËp ®oµn kinh tÕ ë níc ta kh«ng cßn
xa x«i n÷a , ®· ®Õn lóc chóng ta ph¶i xóc tiÕn chuÈn bÞ nh÷ng
®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi ph¸t triÓn cña nh÷ng rËp ®oµn nµy
.Çc tËp ®oµn kinh tÕ kh«ng chØ t¹o ra mòi nhän cña nÒn kinh
tÕ quèc d©n ®Ó v¬n ra thÕ giíi mµ cßn h×nh thµnh nªn nh÷ng
trô cét quan träng lµm nÒn t¶ng cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸
, hiÖn ®¹i ho¸ .
71
72

KC033

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

KC033

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

Lêi më ®Çu

Ngay tõ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû 19 c¸c TËp ®oµn kinh

1.1 kh¸i qu¸t chung vÒ c«ng ty mÑ - c«ng ty con.

1.1.2. §Æc ®iÓm :

c«n Ty c«ng ty c«ng ty c«ng ty chi

c«ng ty c«ng ty chi

M« h×nh c¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con.

C«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con cã mèi quan hÖ phô thuéc,

1.3.2.Mét sè m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con trªn thÕ

Sau ®©y lµ mét sè m« h×nh tËp ®oµn c«ng ty thµnh c«ng

General Motor thµnh lËp n¨m 1908, cã nhiÖm vô ban ®Çu

§©y lµ mét ®iÓn h×nh vÒ sù thµnh c«ng trong sù lùa chän

- TËp ®oµn Mitsubishi cña NhËt B¶n.

Mitsubishi thµnh lËp n¨m1870 víi lÜnh vùc kinh doanh lµ

1.3.3.Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm.

ViÖc ph©n tÝch mét sè tËp ®oµn kinh tÕ trªn ®· ®a ra rÊt

2.1. H×nh thøc thÝ ®iÓm m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty

2.1.1. Chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc

Trong bèi c¶nh vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan, §¶ng vµ

*Quy tr×nh thÝ ®iÓm

§Ò nghÞ ®¬n vÞ QuyÕt ®Þnh LËp ban trï bÞ

QuyÕt ®Þnh ThÈm ®Þnh hå

M« h×nh tæ chøc c¸c tËp ®oµn kinh tÕ cña ViÖt Nam.

C«ng ty ®Çu t tµi

Doan C«ng C«ng C¸c C«ng C¸c

-§a së h÷u vÒ vèn

-VÒ c¬ chÕ qu¶n lý trong tËp ®oµn kinh tÕ

TËp ®oµn kinh tÕ vÒ thùc chÊt lµ c«ng ty cæ phÇn víi mèi

VÒ quan hÖ C«ng ty mÑ- c«ng ty con:

“C«ng ty mÑ-c«ng ty con” lµ mét h×nh thøc tæ chøc s¶n

2.1.3.Mét thÝ ®iÓm cô thÓ

2.2. Nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu vµ h¹n chÕ

2.2.1. Nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu.

2.2.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ yÕu kÐm

Thø s¸u, c¸c tæng c«ng ty 90 vµ tæng c«ng ty 91 hÇu nh

Thø chÝn, nhiÒu tæng c«ng ty thiÕu c¸n bé cã n¨ng lùc vÒ

2.3.1. Ph¬ng híng

2.3.2. C¸c biÖn ph¸p chñ yÕu

-CÇn cã biÖn ph¸p chèng ®éc quyÒn trong thµnh lËp vµ

Вам также может понравиться