Вы находитесь на странице: 1из 1

XXIII SALO DE INICIAO CIENTFICA UFRGS 2011

Relaes do filo Rotifera com a variao sazonal em cinco lagoas costeiras do Rio Grande do Sul
Roberto Nascimento de Farias & Catarina da Silva Pedrozo
1 2

Centro de Estudos Costeiros, Limnolgicos e Marinhos (CECLIMAR/IB/UFRGS), Imb, RS, Brasil - betofarias.bio@gmail.com Laboratrio de Zooplncton, Centro de Ecologia (CENECO/IB/UFRGS), Porto Alegre, RS, Brasil - catarina.pedrozo@ufrgs.br

INTRODUO Componente do zooplncton, o filo Rotifera um importante elo no ecossistema aqutico, participando da transferncia de energia na teia trfica, alimentando-se de microalgas, bactrias e ciliados e servindo de alimento a larvas de peixes, cladceros, entre outros. O entendimento das alteraes sofridas pela comunidade de Rotifera vital para a compreenso de muitos processos que envolvem grande parte da biota aqutica. Nas lagoas lagoas Bacopari, Bacopari, Porteira, Porteira, Rondinha, Fortaleza e Gentil, aqutica.Nas abordadas neste estudo, a a composio composio especfica especfica de de Rotifera Rotifera encontra-se encontra-sedesconhecida. desconhecida.O Neste contexto, o presente presente trabalho objetiva trabalho avaliar a influncia na da estrutura sazonalidade na estrutura da comunidade de Rotifera nessas cinco lagoas. avaliar a objetiva influncia da sazonalidade da comunidade de Rotifera nessas cinco lagoas. MATERIAL E MTODOS As amostras foram coletadas no inverno de 2010 e no vero de 2011, na regio litornea das lagoas (figura 1). Foram analisadas 24 variveis fsicas e qumicas da gua. Profundidade Secchi, velocidade do vento e temperatura da gua foram obtidas em campo. Oxignio dissolvido, turbidez, cloretos, slidos dissolvidos e suspensos, fsforo total, ortofosfato, DBO, DQO, alcalinidade, dureza, sulfatos, nitrognio amoniacal, nitrognio total, coliformes totais, coliformes fecais, pH e clorofila medidosconforme em laboratrio, conforme APHA (2005). a anlise da comunidade de300 Rotifera 300 litros de a foram medidos APHA (2005). Para a anlise daPara comunidade de Rotifera filtrou-se litros filtrou-se de gua em uma rede gua em uma rede planctnica com malha de 64 m sendo o contedo preservado com formaldedo 4% eOs tetraborato de planctnica com malha de 64 m sendo o contedo preservado com formaldedo 4% e tetraborato de sdio. organismos sdio. identificados, Os organismos foram identificados, segundo KOSTE (1978), e de quantificados a partir de subamostras, em cmara foram segundo KOSTE (1978), e quantificados a partir subamostras, em cmara de Sedgewick Rafter. de A Sedgewick Utilizou-se a anlise dos componentes principais (PCA) e anlise depermitiram correspondncia cannica (CCA) anlise dos Rafter. componentes principais (PCA) e anlise de correspondncia cannica (CCA) verificar as relaes da para verificar as relaes da variveis comunidade de Rotifera variveis ambientais com os pontos amostrados. Na CCA comunidade de Rotifera e das ambientais com e osdas pontos amostrados. Na CCA considerou-se apenas as variveis considerou-se apenas as variveis ambientais mais significativas na PCA as espcies que ocorreram, no mnimo, emfeitas duas ambientais mais significativas na PCA e as espcies que ocorreram, no e mnimo, em duas lagoas. As anlises foram lagoas. As anlises foram PAST, feitas com auxlio dob software PAST, 2.08 Para b (HAMMER al., 2001). Para que os dados se com auxlio do software verso 2.08 (HAMMER et verso al., 2001). que os et dados se aproximassem de uma aproximassem de uma distribuio normal, ostodas valores todas as variveis, foram transformados em ln (x+1). distribuio normal, os valores medidos, para asmedidos, variveis,para foram transformados em ln (x+1). RESULTADOS E DISCUSSO Na PCA (figura 2), 2), a a lagoa lagoa Gentil Gentilapresentou apresentoua amaior maiorcorrelao correlaopositiva positivacom com primeiro componente devido oo eixo 1, devido aos seusprincipal, altos valores de aos seus altos valores de condutividade, cloretos, sulfato e dureza (tabela1), em funo docom maior contato lagoa com a condutividade, cloretos, sulfato e dureza (tabela1), em funo do maior contato desta lagoa a gua do desta mar. As coletas de gua do mar. As coletas de verocorrelacionadas mostraram-se positivamente correlacionadas com o indicadoras eixo 2, assim como asorgnica variveis vero mostraram-se positivamente com o eixo 2, assim como as variveis de poluio . indicadoras de poluio orgnica . Isso deve para ao aumento no durante aporte de esgoto para as lagoas As durante a estao mais Isso se deve ao aumento no aporte de se esgoto as lagoas a estao mais quente. amostras de inverno quente. As amostras de invernocom mostraram correlao negativa com o componente 2, assim como clorofila a e sulfatos. A mostraram correlao negativa o componente 2, assim como clorofila a e sulfatos. A concentrao de clorofila a (ver concentrao de clorofila a est bastante relacionada s concentraes de slidos em suspenso tabela 1) est bastante relacionada s concentraes de slidos em suspenso (menores no inverno). (menores no inverno, conforme apresentado na longispina tabela 1). , Keratella lenzi, Keratella serrulata e Notholca acuminata ocorreram somente no inverno Os txons Kellicottia Os txons Kellicottia longispina , Keratella lenzi, Keratella serrulata e Notholca acuminata ocorreram somente no inverno enquanto Brachionus caudatus , Brachionus dolabratus , Brachionus plicatilis , Euchlanis dilatata , Filinia opoliensis , Filinia enquanto ,Brachionus caudatus , Brachionus dolabratus , Brachionus plicatilis , Euchlanis dilatata , Filinia opoliensis , Filinia terminalis Hexarthra sp., Keratella cochlearis tecta, Lecane hornemmani , Lecane luna e Ploesoma truncatum estiveram terminalis, apenas Hexarthra sp., Keratella cochlearis tecta , Lecane hornemmani , Lecane luna e Ploesoma truncatum estiveram presentes no vero. As demais espcies foram encontradas nas duas estaes, podendo variar quantitativamente presentes apenas no vero. As foram encontradas nas duas estaes, podendo variar oligo-mesotrficos quantitativamente entre as amostras. (ver tabela 2 demais e figura espcies 4). K. longispina e K. serrulata so caractersticas de ambientes entre as amostras. tabela 2 e apresenta figura 4). K . longispina e K. serrulata so caractersticas ambientes oligo-mesotrficos (MEMETS, 1983).(ver N. acuminata maiores abundncias em baixas temperaturasde (BERZINS & PEJLER, 1989). B. (MEMETS, N. acuminata maiores abundncias em temperaturas (BERZINS & PEJLER, . B. caudatus , B. 1983). calyciflorus , K. tectaapresenta e E. dilatata so consideradas porbaixas PEDROZO & ROCHA (2005) tolerantes 1989) poluio caudatus, B. calyciflorus, K. cochlearis tecta e E. dilatata so consideradas por PEDROZO & ROCHA (2005) tolerantes orgnica. poluio orgnica. Ainda que um nico fator no seja o responsvel pelas flutuaes nas densidades dos rotferos, a temperatura exerce Ainda que um nico fator no seja o responsvel pelas nas densidades dos rotferos, a temperatura exerce grande influncia sobre a distribuio sazonal e horizontal emflutuaes rotferos planctnicos ( BERZINS & PEJLER, 1989). Aumentos grande influnciada sobre a distribuio sazonal e horizontal emsobre rotferos planctnicos ( BERZINS & PEJLER, 1989). Aumentos na temperatura gua resultam em um efeito imediato o nmero de mudas e geraes. Como discutido em na temperatura da gua resultam em um efeito imediato o nmero e de e geraes. Como discutido em PEDROZO & ROCHA (2005), em regies subtropicais, almsobre da temperatura damudas luminosidade, as condies trficas tm PEDROZO & ROCHA (2005), em regies subtropicais, alm da temperatura e da luminosidade, as condies trficas tm uma influncia marcante na sazonalidade de algumas espcies zooplanctnicas. uma influncia marcante sazonalidade de algumas espcies zooplanctnicas. Na CCA (figura 3),na as espcies Brachionus caudatus , Brachionus dolabratus, Filinia opoliensis, Filinia terminalis, Na CCA 3), dilatata as espcies Brachionus caudatus , Brachionus dolabratus, cylindrica Filinia opoliensis , Filinia terminalis, Hexarthra sp., (figura Euchlanis , Keratella tecta, Lecane hornemmani e Trichocerca mostraram alta correlao Hexarthra sp., , Keratella cochlearis tecta , Lecane hornemmani e Trichocerca cylindrica mostrarammais alta positiva com o Euchlanis eixo 1. Adilatata correlao dessas espcies com as amostras de vero est relacionada s condies correlao positiva com o eixo A correlao dessas com as amostras de vero relacionada sdo condies eutrofizadas dessas lagoas no1. perodo mais quente. O espcies eixo 2 est mais relacionado com aest influnciada gua mar. As mais eutrofizadas dessas lagoas no perodo mais quente. O com eixo 2 esteixo mais com influncia da guaprximas do mar. As lagoas Gentil e Fortaleza correlacionam-se positivamente esse erelacionado so tambm asa duas lagoas mais lagoas Gentil e Fortaleza correlacionam-se com esse eixo e so tambm duas lagoas mais prximas desembocadura do rio Tramanda. Espciespositivamente indicadoras de ambientes eutrofizados, tais as como Brachionus spp., Keratella desembocadura do rio Tramanda. Espcies de eutrofizados, tais como Brachionus spp., Keratella americana, Keratella valga , Euchlanis dilatata,indicadoras Hexarthra sp. eambientes Keratella cochlearis cf. irregularis mostraram-se positivamente americana , Keratella , Euchlanis dilatata Hexarthra sp. lagoas e Keratella cochlearis irregularis mostraram-se positivamente correlacionadas com valga o eixo 2. Isso indica que,a posio das em relao ao cf. eixo no considera apenas a proximidade correlacionadas com o eixo 2. Isso indica que a posio das lagoas em relao ao segundo eixo no considera apenas a com o mar, mas tambm a carga de poluio orgnica. proximidade com o mar, mas tambm a carga de poluio orgnica. CONCLUSES CONCLUSES As condies ambientais das lagoas estudadas variam naturalmente ao longo do ano, porm so influenciadas tambm As condies ambientais das lagoas estudadas variamtais naturalmente longo do ano, porm so influenciadas tambm pela ao antrpica, intensificada durante o vero, sendo variaes,ao influenciadoras da estrutura da comunidade de pela ao antrpica, intensificada durante o vero, sendo tais variaes, influenciadoras da estrutura da comunidade de Rotifera. Rotifera. REFERNCIAS REFERNCIAS
APHA American Public Health Association. Standard Methods for the examination of water and wastewater. 21th ed. Washington, D. C. 2005. BERZINS, B.; PEJLER, B. Rotifer occurrence in relation to temperature. Hydrobiologia, v. 182, p. 171-180. 1989. APHA American Public Health Standard Methods for the examination water and wastewater . 21th ed. Washington, D. C. 2005. HAMMER, ., HARPER, D.A.T.; Association. P. D. RYAN. PAST : Paleontological Statistics Softwareof Package for Education and Data Analysis. Palaeontologia Electronica, v. 1, 2001. BERZINS, B.; PEJLER, B. Rdertiere Rotifer occurrence in relation to temperature. Hydrobiologia , v.Max 182,Voigt p. 171-180. 1989. Monogononta. Berlin: Gebrder Borntraeger. 1978. 234 p. v. 2. KOSTE, W. Rotatoria : Die Mitteleuporas ein Bestimmungswerk Begrndet von berordnung HAMMER, ., P. D. RYAN. PAST : Paleontological Statistics Education and Data Analysis. Palaeontologia Electronica, v. 1, 2001. MEMETS, A. HARPER, Rotifers asD.A.T.; indicators of lakes types in Estonia. Hydrobiologia , Software v. 104, p.Package 357-361,for 1983. KOSTE, W. Rotatoria Die Rdertiere Mitteleuporas Bestimmungswerk Begrndet vonCoast Max Voigt berordnung Monogononta. Berlin: Borntraeger. 1978. 234 Carlos, p. v. 2. v. 17, n. 4, p. 445-464, PEDROZO, C. DA S.; :ROCHA, O. Zooplankton and ein water quality of lakes of the Northern of Rio Grande do Sul State, Brazil. ActaGebrder Limnologica Brasiliensia , So MEMETS, A. Rotifers as indicators of lakes types in Estonia. Hydrobiologia, v. 104, p. 357-361, 1983. 2005. PEDROZO, C. DA S.; ROCHA, O. Zooplankton and water quality of lakes of the Northern Coast of Rio Grande do Sul State, Brazil. Acta Limnologica Brasiliensia, So Carlos, v. 17, n. 4, p. 445-464, 2005.
Componente Principal 2
Brasil

Lagoa Gentil

Lagoa Fortaleza
Rio Grande do Sul
CIDREIRA

O ce

an o

At l

nt ico

Lagoa Rondinha

PINHAL

Lagoa Porteira

MOSTARDAS

Lagoa Bacopari

Pontos amostrados

Figura 1. Localizao dos pontos de coleta

Componente Principal 1

Figura 2 - Anlise dos componentes principais (PCA) aplicada s variveis fsicas e qumicas da gua das amostras, de inverno e de vero, das cinco lagoas estudadas. O componente 1 representa 39,08% da varincia total dos dados enquanto o componente 2 representa 31,95%. GEN: Gentil, FOR: Fortaleza, RON: Rondinha, POR: Porteira, BAC: Bacopari. TEAG: Temperatura da gua, VELO: velocidade do vento, ODIS: oxignio dissolvido, COND: condutividade, TRAN: transparncia, TURB: turbidez, CLRE: cloretos, SDIS: slidos dissolvidos, FTOT: fsforo total, ORTO: ortofosfato, DBO: Demanda Bioqumica de Oxignio, ALCA: alcalinidade, DURE: dureza, DQO: Demanda Qumica de Oxignio, NTOT: nitrognio total, NAMO: nitrognio amoniacal, COLI: coliformes totais, CFEC: coliformes fecais, SFAT: sulfatos, CLOA: clorofila a, SSUS: slidos suspensos. O quadrado representa as coletas de inverno e a cruz representa vero.

Eixo 2

Eixo 1

Figura 3. Diagrama de ordenao gerado pela anlise de correspondncia cannica (CCA) mostrando a relao das variveis ambientais e da comunidade zooplanctnica com os pontos amostrados. O eixo 1 representa 27,48% da varincia total dos dados e o eixo 2, 25,03%. BCAL: Brachionus calyciflorus, BCAU: Brachionus caudatus, BDOL: Brachionus dolabratus, BFAL: Brachionus falcatus, BPAT: Brachionus patulus, CEPH: Cephalodella sp., CUNI: Conochilus unicornis, EDIL: Euchlanis dilatata, FOPO: Filinia opoliensis, FTER: Filinia terminalis, HEXA: Hexarthra sp., KLON: Kellicottia longispina, KAME: Keratella americana, KIRR: Keratella cochlearis cf. irregularis, KCOC: Keratella cochlearis cochlearis, KTRO: Keratella tropica, KTEC: Keratella cochlearis tecta, KLEN: Keratella lenzi, KVAL: Keratella valga, LCRE: Lecane crepida, LHOM: Lecane hornemmai, LLEO: Lecane leontina, LLUN: Lecane lunaris, LPAT: Lepadella patella, NACU: Notholca acuminata, PQUA: Platyias quadricornis, POLY: Polyarthra spp., PSUL: Pompholyx sulcata, PCOM: Pompholyx complanata, TCAP: Trichocerca capuccina, TCYL: Trichocerca cylindrica, TSIM: Trichocerca similis.

Tabela 1. Variveis ambientais mais significativas na Anlise dos Componentes Principais (PCA), nos pontos amostrados nas cinco lagoas estudadas. IN: inverno de 2010; VE: vero de 2011; BA: Bacopari; PO: Porteira; RO: Rondinha; FO: Fortaleza; GE: Gentil.

VARIVEIS Cloretos (mg.L ) -1 Clorofila a (g.L ) Coliformes totais (NMP) Coliformes fecais (NMP) -1 Condutividade (S.cm ) -1 DQO (mg.L ) -1 Dureza (mg.L ) -1 Slidos suspensos (mg.L ) -1 Slidos dissolvidos (mg.L ) -1 Sulfatos (mg.L )
-1

BA/IN
30,66 0,38 2450,00 8,60 76,50 4,86 24,00 10,00 60,00 7,38

BA/VE
19,74 0,00 2450,00 41,40 104,80 12,00 12,00 77,00 228,00 0,00

PO/IN
27,62 9,04 69,50 18,30 98,40 19,45 29,00 5,45 77,00 34,18

PO/VE
21,90 1,70 1732,90 9,80 115,20 77,20 20,00 30,50 223,00 0,38

RO/IN
31,14 2,26 461,10 20,50 135,70 8,27 25,00 0,00 79,00 27,27

RO/VE
22,82 0,00 344,80 43,70 182,60 47,00 18,00 32,50 280,00 0,00

FO/IN
26,68 5,09 2450,00 1046,20 138,60 7,96 38,00 0,00 119,00 28,63

FO/VE
19,12 0,56 2450 143,00 167,60 21,80 23,00 58,00 542,00 0,00

GE/IN
28,11 2,83 146,70 1,00 137,50 7,98 31,50 0,00 132,00 52,41

GE/VE
1233,60 2,26 2419,60 17,10 4120,00 57,40 1500,00 51,00 2343,00 381,60

Tabela 2. Abundncia relativa (%) das espcies nos pontos amostrados nas cinco lagoas estudadas. As abreviaes esto citadas na tabela 1.
ESPCIE Brachionus calyciflorus Brachionus caudatus Brachionus dolobratus Brachionus falcatus Brachionus patulus Brachionus plicatilis Cephalodella sp. Conochilus unicornis Euchlanis dilatata Filinia opoliensis Filinia terminalis Hexarthra sp. Kellicottia longispina Keratella americana Keratella cochlearis cf. irregularis Keratella cochlearis cochlearis 19,61 Keratella tropica Keratella cochlearis tecta Keratella lenzi Keratella serrulata Keratella valga Lecane crepida Lecane hornemanni Lecane leontina Lecane luna Lecane lunaris Lepadella patella Mytilina cf. mucronata Notholca acuminata Platyias quadricornis Ploesoma truncatum Polyarthra spp Pompholyx sulcata Pompholyx complanata Trichocerca capuccina Trichocerca cylindrica Trichocerca similis 2,44 9,32 1,47 22,05 6,38 22,01 6,69 2,99 1,06 27,82 13,62 1,57 5,77 1,05 1,10 2,95 0,36 0,35 1,05 0,52 16,55 9,37 2,68 6,70 1,78 0,67 1,57 0,94 5,09 27,67 5,09 1,16 1,89 0,31 2,43 23,90 1,30 2,10 7,72 1,24 0,06 0,42 1,13 58,14 2,38 17,13 0,42 2,16 0,37 0,94 1,69 6,38 2,94 1,41 0,18 3,66 3,66 0,36 0,36 2,45 3,58 2,55 2,20 0,63 4,08 0,97 0,50 0,50 0,71 3,70 1,17 0,52 0,36 0,36 0,50 16,20 1,06 1,24 3,66 63,36 0,52 1,10 0,23 0,23 0,44 0,44 0,12 0,69 0,06 0,06 0,68 0,06 0,28 0,42 0,84 12,30 0,09 0,06 0,14 1,13 0,14 31,25 19,61 0,52 1,34 4,02 1,04 0,47 50,45 64,92 26,42 0,12 0,63 8,80 1,11 0,25 82,33 0,06 2,29 2,99 1,10 0,74 8,80 1,85 7,35 1,58 6,69 0,52 4,05 0,90 13,16 0,58 1,51 0,94 2,83 0,74 0,19 0,93 0,43 0,12 0,14 4,21 0,28 12,36 1,97 1,22 19,62 1,32 1,83 0,19 0,85 1,32 25,54 1,32 0,69 39,34 0,69 BA/IN BA/VE PO/IN PO/VE RO/IN RO/VE FO/IN FO/VE GE/IN GE/VE 0,94 0,19 0,19 0,06 0,06 0,28 0,28 0,09 23,01 0,14 0,09 0,09 3,57

C C

33 ANOS 1978 - 2011

Figura 4. Principais txons encontrados. A: Brachionus calyciflorus, B: Brachionus patulus, C: Notholca acuminata, D: Brachionus plicatilis, E: Keratella cochlearis, F:Brachionus dolabratus, G: Ploesoma truncatum, H: Brachionus caudatus, I: Kellicottia longispina. A barra representa 0,1 mm.

Вам также может понравиться