Dr. Ismet Salihu, Mr. Hilmi Zhitija, dr.

Fejzullah Hasani

KOMENTAR I KODIT PENAL

I
REPUBLIKS S KOSOVS

Prishtin, 2012

PRMBAJTJA
PARATHNIA
1
KODI
PENAL

PJESA E PRGJITHSHME
KAPITULLI I: DISPOZITAT
PRGJITHSHME15
KAPITULLI II: VEPRA PENALE DHE PRGJEGJSIA
PENALE..39
KAPITULLI III: DNIMET
210
KAPITULLI IV: VREEJTJA E
GJYKATS329
KAPITULLI V: MASAT E TRAJTIMIT T
DETYRUESHM333
KAPITULLI VI: DISPOZITAT E PRGJITHSHME PR
EKZEKUTIMIN E
DNIMEVE.338
KAPITULLI VII: KONFISKIMI I DOBIS PASURORE T
FITUAR
ME AN T KRYERJES S VEPRS
PENALE347
KAPITULLI VIII: REHABILITIMI DHE ZBULIMI I T
DHNAVE
NGA DOSJA
PENALE..355
KAPITULLI IX:
PARASHKRIMI...364
KAPITULLI X: AMNISTIA DHE
FALJA..378
KAPITULLI XI: ZBATIMI I LIGJEVE PENALE T
KOSOVS SIPAS
VENDIT T KRYERJES S VEPRS
PENALE 383

KAPITULLI XII: DOMETHNIA E SHPREHJEVE N KT

KOD.398
PJESA E POSAME
KAPITULLI XIII: VEPRAT PENALE KUNDR KOSOVS
DHE
BANORVE T
SAJ399
KAPITULLI XIV: VEPRAT PENALE KUNDR T
DREJTS
NDRKOMBTARE425
KAPITULLI XV:
VEPRAT PENALE KUNDR JETS DHE
TRUPIT 503
KAPITULLI XVI: VEPRAT PENALE KUNDR LIRIVE
DHE T
DREJTAVE T
NJERIUT555
KAPITULLI XVII: VEPRAT PENALE KUNDR T
DREJTAVE N
MARRDHNIET E
PUNS..636
KAPITULLI XVIII: VEPRAT PENALE KUNDR NDERIT
DHE
AUTORITETIT
.651
KAPITULLI XIX:
VEPRAT PENAEL KUNDR
INTEGRITETIT
SEKSUAL656
KAPITULLI XX:
VEPRAT PENALE KUNDR
MARTESS DHE
FAMILJES 671
KAPITULLI XXI:
VEPRAT PENALE KUNDR
SHNDETIT
PUBLIK763

KAPITULLI XXII:
VEPRAT PENALE KUNDR
EKONOMIS826
KAPITULLI XXIII:
VEPRAT PENALE KUNDR
PASURIS.904
KAPITULLI XXIV: VEPRAT PENALE KUNDR
MJEDISIT,
KAFSHVE, BIMVE DHE
OBJEKTEVE
KULTURORE
1002
KAPITULLI XXV: VEPRAT PENALE KUNDR SIGURIS
S
PRGJITHSHME T NJERZVE DHE
PASURIS 1041
KAPITULLI XXVI: VEPRAT PENALE KUNDR SIGURIS
S TRAFIKUT
PUBLIK1075
KAPITULLI XXVII: VEPRAT PENALE KUNDR
ADMINISTRIMIT T
DREJTSIS1120
KAPITULLI XXVIII: VEPRAT PENALE KUNDR RENDIT
PUBLIK
DHE VEPRIMEVE
JURIDIKE..1176
KAPITULLI XXIX:
VEPRAT PENALE KUNDR
DETYRS
ZYRTARE..1274
KAPITULLI XXX:
DISPOZITAT KALIMTARE DHE
PRFUNDIMTARE1360

PARATHNIA
Me sakrifica t mdha dhe luftn e popullit t Kosovs dhe
intervenimin e NATO-s, Kosova u lirua m 12 qershor t vitit
1999, pas gati nj shekulli t okupimit t saj nga Serbia dhe
Jugosllavia. Me Rezolutn e Kshillit t Sigurimit t nr. 1244,
Kosova u vua n protektorat t OKB-s. Prkundr faktit se
formalisht akoma konsiderohej territor i Jugosllavis, e cila n
vitin 2003 u shndrrua n Union Serbi dhe Mali i Zi, Kosova n
masn m t madhe qeverisej nga Organizata e Kombeve t
Bashkuara derisa t zgjidhej statusi politik, status ky i cili duhej
t zgjidhej sipas vullnetit t popullit shumic shqiptar me pjesmarrjen e faktorit ndrkombtar, sidomos t Shteteve t
Bashkuara t Ameriks.
Prkundr faktit se Kosova u lirua nga okupimi i Serbis,
por akoma nuk iu njoh pavarsia, u vendos q t prgatitet dhe
t aprovohet Kodi Penal i Kosovs me qllim q sa m shpejt t
eliminohet shumsia dhe diversiteti i normave penale, e cila e
rrezikonte edhe parimin e legalitetit, parim ky fundamental pr
mbrojtjen e lirive dhe t drejtave t njeriut, sigurin e tij dhe
luftn efikase kundr kriminalitetit. Kjo sht me rndsi t
theksohet ngase vetm shtetet sovrane dhe t njohura
ndrkombtarisht i nxjerrin dhe i aplikojn kodet e tyre penale.
Pikrisht pr shkaqe politike, ngase Kosova akoma nuk e
gzonte statusin e pavarsis, Zyra pr shtje ligjore pran
UNMIK-ut, Kodin Penal t Kosovs e emrtoi Kod i Prkohshm Penal i Kosovs. Pas shpalljes s pavarsis me 17
shkurt 2008, Kuvendi i Kosovs me Ligjin pr Plotsimin dhe
Ndryshimin e Kodit t Prkohshm Penal t Kosovs Nr. 03/l002, t dates 6 nntor 2008, n titull dhe n tr tekstin ia hoqi

atributin i prkohshm, kshtu prej ksaj date tani emrtohet

Kodi Penal i Kosovs.
Puna n prgatitjen e Kodit Penal t Kosovs ka filluar
m 1 shtator t vitit 1999. Pra vetm dy muaj e gjysm pas
lirimit. Versioni i par punues i ktij kodi sht prgatitur
vetm n gjuhn shqipe nga ekspert kosovar dhe n fund t
dhjetorit po t ktij viti sht drguar n Nju-Jork, n Zyrn pr
shtje ligjore pr Kosovn dhe sht prkthyer n gjuhn
angleze. N shkurt t vitit 2000 ky kod sht kthyer n Prishtin
dhe ka vazhduar puna n prgatitjen e tij paralelisht n dy gjuh
n gjuhn shqipe dhe n gjuhn angleze. N punn e
mtejshme n prgatitjen e ktij kodi, prej shkurtit t vitit 2000,
krahas ekspertve kosovar, kan marr pjes edhe rreth 30 ekspert ndrkombtar nga Kshilli i Evrops, UNMIK-u,
Shoqats s Juristve Amerikan, t njohur me shkurtesn
ABACEL-i, UNICEF-it, OSBE-s dhe ekspert individual t
Anglis dhe t Shteteve t Bashkuara t Ameriks. Lidhur me
kt, duhet vemas t theksohet se gjat tr ksaj kohe, jo
vetm q kan qen t angazhuar ekspertt nga Kshilli i
Evrops, por gjithashtu e tr puna, deri n prgatitjen e
versionit t fundit t ktij kodi, sht zhvilluar edhe nn
mbikqyrjen e Kshillit t Evrops.
Pas tre vjet e gjysm pune kontinuele dhe intensive, n
fillim t marsit t vitit 2003 sht prgatitur versioni
prfundimtar i Kodit Penal t Kosovs dhe i sht drgua
Qeveris dhe Kuvendit t Kosovs. Pas shqyrtimit t ktij kodi
nga kto organe m t larta t pushtetit t Kosovs, me disa
vrejtje dhe sugjerime, Kodi penal i sht kthyer Zyrs pr
shtje ligjore t UNMIK-ut. Meq prej prfundimit t lufts
deri n momentin kur u aprovua Kodi Penal, Kosova
administrohej nga Kombet e Bashkuara, autorizimet pr
nxjerrjen e ligjeve n lamin penale ishte kompetenc e
rezervuar. Andaj Kodi penal i Kosovs u aprovua nga
Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm t OKB-s zoti
Mihail Shtajner m 6 korrik t vitit 2003, ndrsa hyri n fuqi m
6 prill t vitit 2004. Kodi penal i Kosovs u shpall me
Rregulloren e UNMIK-ut nr. 2003/25.
Nxjerrja e Kodit t par penal t Kosovs, krahas thjesht
rndsis juridike penale pr mbrojtjen e lirive dhe t drejtave
themelore individuale, kombtare si dhe vlerave ndrkombtare,
ka edhe rndsi t madhe historike dhe politike pr popullin e

Kosovs. Rndsia historike e nxjerrjes s Kodit penal, sikundr

edhe te popujt e tjer, sht tregues i shkalls s caktuar t
zhvillimit shoqroro-ekonomik dhe t kulturs juridike n
funksion t mbrojtjes dhe t avancimit t vlerave individuale
dhe kombtare. Rndsia politike e Kodit penal konsiston n
faktin se ai popull i cili e nxjerr dhe e aplikon kodin e vet
penal, garanton q ai popull ta ket policin, prokurorin dhe
gjyqsin e vet si dhe t qeveris me to. Thjesht Kodi penal
sht themel dhe nj ndr shtyllat kryesore t sovranitetit t atij
populli. N rastin ton, nxjerrja e Kodit Penal, para se ti njihet
pavarsia e Kosovs, fitoj pesh edhe m t madhe, ngase i
parapriu dhe u br themel pr njohjen e pavarsis. Pohimin e
ktill e mbshtet edhe shkenctari i s drejts penale, gjermani
dr. Michsel Bohlander, i cili me rastin e komentimit t Projektit
t Kodit penal t Kosovs t vitit 2002, n revistn e Qendrs
Juridike t Kosovs nr.3/2002, fq.5-7, midis t tjerash thekson
se me aprovimin e ktij Projekti t Kodit penal, asgj m pak se
pavarsia nuk mund t jet opcion pr Kosovn. Gjithashtu
rndsin e madhe juridike penale, e vemas at politike, e
konfirmon edhe deklarata e kshilltarit pr Siguri Kombtare t
Shteteve t Bashkuara t Ameriks, i cili n vern e vitit 2000,
n nj rast pat deklaruar se n Kosov sht duke u punuar n
prgatitjen e Kodit Penal t Kosovs.
Model nismtar pr prpilimin e Kodit Penal t Kosovs ka
shrbyer Kodi Penal i Federats s Bosnj e Hercegovins.
Mirpo, gjat puns shumvjeare, Kodi Penal i Kosovs n
vijim t puns u prpilua sipas koncepteve, modeleve dhe
solucioneve konkrete t kodeve penale t shteteve bashkkohore
t Evrops Perndimore, posarisht t Kodit Penal t
Gjermanis,Zvicrs, Francs dhe t Italis. Gjithashtu n Kodin
Penal t Kosovs jan akceptuar edhe zgjidhje parimore dhe
konkrete nga legjislacioni penal i Anglis dhe Shteteve t
Bashkuara t Ameriks. Njherit jan akceptuar edhe disa
institute dhe zgjidhje konkrete edhe nga Kodi Penal i Shqipris,
Kroacis dhe Sllovenis. Vemas duhet theksuar se n Kodin
Penal t Kosovs, jo vetm si platform, por edhe solucione konkrete, jan akceptuar nj numr i madh i dispozitave t
konventave dhe akteve t tjera ndrkombtare q i dedikohen
mbrojtjes s lirive dhe t drejtave t njeriut dhe lufts efikase
kundr kriminalitetit. Gjithashtu n Kodin Penal t Kosovs jan
akceptuar zgjidhje parimore dhe konkrete nga Statuti i

Tribunalit t Hags dhe Statuti i Gjykats s Prhershme Penale

Ndrkombtare, apo si emrtohet shkurtimisht Statuti i
Roms, aprovuar n Rom n vitin 1998.
Akceptimi i konceptit t prgatitjes s Kodit Penal t
Kosovs sipas modelve t kodeve penale t shteteve t Evrops
Perendimore dhe konventave dhe akteve m relevante
ndrkombtare, ka shpn q n Kodin penal t Kosovs, n
krahasim me legjislacionin e mparshm, t parashihen disa
parime, institute dhe inkriminime t reja. Vemas n krahasim
me legjislacionin e mparshm jan akceptuar risi n aspektin e
parimit t ligjshmris, mbrojtjes m t avancuar t lrivie dhe t
drejtave t njeriut, krimit t organizuar si dhe qasje m humane
dhe bashkkohohore edhe n shum institute tjera t s drejts
penale. N trendin bashkkohor t humanizimit t s drejts
penale, risi shum t rndsishme q kan ardh n shprehje n
Kodin penal jan dnimet alternative si substitute, zvndsimit
t dnimit me burgim pr rastet e veprave penale t lehta dhe t
dnimeve plotsuese. T gjitha kto dhe risi tjera kan imponuar
nj qasje t re dhe sensitive n prgatitjen e ktij komentari.
Kemi br prpjekje maksimale q t gjitha dispozitat e pjess
s prgjithshme dhe t posame, vemas risit n krahasim me
legjislacionin e mparshm, ti shpjegojm dhe t komentojm
n aspektin teorik, legjislativ dhe praktik. Kt pun t vshtir
n nj mas e ka lehtsuar fakti se profesor Ismet Salihu ka qen
nj ndr autort kryesor n prgatijen e ktij Kodi.
N kt komentar nuk jan shpjeguar dhe komentuar
dispozitat q i dedikohen delikuencs s t miturve dhe trajtimit
t tyre penalo-juridik, ngase pr shkak t sepcifikave t
kryersve t mitur t veprave penale, ngjashm me t drejtat
penale t shteteve m t zhvilluara, kjo lami sht rregulluar me
ligj t veant me Ligjin penal pr t mitur i cili ka hy n fuqi
me 19 prill t vitit 2004.
Profesor Salihu e ka komentuar tr Pjesn e prgjithshme
t Kodit penal (nenet 1-107), ndrsa nga Pjesa e posame e ka
komentuar Kapitullin e XIII Veprat penale kundr rendit
kushtetues dhe siguris s Republiks s Kosovs, Kapitullin e
XIV Veprat penale kundr t drejts ndrkombtare dhe
Kapitullin e XV Veprat penale kundr jets dhe trupit nenet
108-157). Prokurori i Kosvs mr. Hilmi Zhitija nenet 158-258.
Ndrsa dr. Fejzullah Hasani, Kryetar i Gjykats s Supreme t

Kosovs nenet 259-351). Gjat prgatitjes s ktij komentari

kemi br prpjekje, aq sa ka qen e mundur, q n shtjet e
rendsishme ti harmonizojm qndrimet, por pa e cenuar
autonomin e perceptimit dhe shpjegimit t materjes.
Ky komentar t cilin e kemi prgatit ka pr qllim q ti
shpjegoj dhe ti qartsoj dispozitat e Kodit penal n mnyr q
gjyqtart, prokurort, avokatt, polict dhe zyrtart tjer ti
aplikojn asht si i ka parashikuar ligjdhnsi. Njherit ky
komentar mund tu shrbej edhe studentve t fakulteteve
juridike si dhe kandidatve pr prgatitjen e provimit t
jurisprudences. Nse ky komentar e arrin kt qllim, pr
autor do t jet satisfaksion pr punn shum vjeare.
N fund i falimenderojm shum Agjensionit German
Technical Cooperation e njohur me Logon GIZ pr
finansimin e puns n prgatitjen e ktij Komentari. Pa ndihmn
e GIZ-it nuk do t mund t kryhej kjo pun voluminoze dhe
shum e dobishme pr juristt kosovar.

1. VSHTRIM I SHKURTR HISTORIK

LEGJISLACIONIT PENAL I CILI U ZBATUA N
KOSOV
1.Legjislacioni penal n Kosov para Lufts s par
botrore. N territorin e Kosovs, n Republikn e Shqipris
dhe n viset e tjera etnike shqiptare, para Lufts s Par
Botrore nuk jan ruajtur monumente juridike, n baz t t
cilave do t mund t krijonim nj prfytyrim t plot pr
karakterin e s drejts penale t ksaj kohe. N shekullin XV,
Kosova, Shqipria, viset e tjera etnike shqiptare dhe pothuaj t
gjitha shtetet e tjera ballkanike, u pushtuan nga Perandoria turke,
e cila sundoi n kto vise gati pes shekuj. Gjat ksaj periudhe
n Kosov, n Shqipri dhe n viset e tjera etnike shqiptare, n
masn m t madhe aplikohej e drejta zakonore, n kuadrin e s
cils edhe e drejta zakonore penale. Krahas ksaj, me pushtimin
e Kosovs nga Perandoria otomane, vepronin edhe sheriati,
kanunamet turke dhe Kodi penal i Turqis i vitit 1868. Ksisoj,
n Kosov ka ekzistuar dualizmi juridik. Krahas zbatimit t
sheriatit dhe t drejts penale turke, sht aplikuar edhe e drejta

zakonore shqiptare dhe n kuadrin e saj edhe e drejta penale

zakonore shqiptare.
Prkundr insistimit turk q t gjitha marrdhniet
shoqrore dhe shtjet e tjera nga lmi i s drejts penale t
rregullohen me ligjet dhe kanunamet e tyre, e drejta zakonore
shqiptare gjat gjith kohs s sundimit turk u aplikua n
prmasa m t mdha. Pjesa m e madhe e s drejts zakonore
shqiptare u emrtua Kanuni i Lek Dukagjinit, q e mblodhi
n popull dhe e sistemoi frati Shtjefn Gjeovi. N Shqipri
dhe trojet e tjera etnike shqiptare, si e drejt zakonore njihen
edhe Kanuni i Sknderbeut (Arbrit),Kanuni i Maleve, Kanuni
i Labris si dhe kanune t tjera lokale. Si ai i Bends,
Mirdits, Puks, Hasit etj. Kto kanune s bashku me Kanunin
e Lek Dukagjinit prbjn burimet kryesore t s drejts
zakonore penale shqiptare. Sipas ktyre kanuneve, veprat
penale ishin t sistemuara si vijon: veprat penale kundr
personit, kundr familjes dhe martess, kundr prons private,
kundr kishs dhe veprat e tjera penale.
Llojet e dnimeve sipas Kanunit t Lek Dukagjinit ishin:
1) gjakmarrja; 2) dnimi me vdekje; 3) dbimi; 4) djegia e
shtpis; 5) rrnimi i pasuris; 6) t prert e pemve dhe t lnt
e toks djerr; 7) gjoba; dhe 8) leqitja (bojkotimi).
2. Legjislacioni penal n Kosovs midis dy luftrave botrore
(1918 1941). Pas prmbysjes s Perandoris otomane,
Shqipria shpalli pavarsin n vitin 1912, e cila ndrkoh u
pranua ndrkombtarisht n kufijt e tanishm. Kosova dhe
viset e tjera etnike shqiptare u okupuan dhe u vuan nn
sovranitetin e Mbretriss Serbe, Kroate dhe Sllovene, shtet ky i
cili u themelua n vitin 1918. N Mbretrin e Jugosllavis,
Kosova dhe Maqedonia emrtoheshin Serbi e Jugut. N tr
territorin e ktij shteti, pra edhe n Kosov, n fillim u aplikuan
kapitulli IX dhe XI i Kodit penal t Serbis mbi krimet dhe
kundrvajtjet kundr shtetit, mbretit dhe kushtetuts. Ndrsa n
vitin 1921 u aprovua Ligji i posam mbi mbrojtjen e siguris
dhe rendit shtetror, i cili pr nga ashprsia dhe dnimet
drakoniane q u parapan dhe u zbatuan, ndryshe emrtohej
edhe si ligj famkeq pr mbrojtjen e shtetit.
Pas aprovimit t ktyre ligjeve, filloi puna n prgatitjen e
Kodit Penal, i cili do t vepronte n tr territorin e Mbretris
jugosllave. Kodi Penal i Mbretris s Jugosllavis u aprovua n

10

vitin 1929 dhe hyri n fuqi m 1 janar 1930. Pr at koh ky kod

penal u vlersua si kod modern. Mirpo, ndaj shqiptarve t
Kosovs, Maqedonis s sotme dhe viseve t tjera shqiptare q u
vuan nn juridiksionin e ktij shteti, kodi penal u abuzua shum.
Shum shqiptar, sidomos ata t Kosovs, dnoheshin edhe
vetm pr faktin se u gjendej ndonj libr n gjuhn shqipe.
Ksisoj, Shqiptart ishin t privuar edhe prej t drejtave
elementare. Prmasat e abuzimeve t s drejts penale ndaj
shqiptarve, prndjekjeve dhe shkeljes s lirive, m s miri
ilustrojn rreth 10.000 shqiptar t vrar gjat periudhs 19181941 dhe kolonizimi i serbve dhe malazezve n tokat shqiptare
t Kosovs si dhe rreth 200.000 shqiptar t shprngulur n
Turqi. Me reformat agrare iu morn shqiptarve rreth 380.000
hektar tok dhe iu ndan kolonistve serb e malazez.
3.Legjislacioni penal n Kosov pas Lufts s Dyt Botrore.
Pas prfundimit t lufts, Kosova srish mbeti nn sovranitetin e
Serbis dhe t Jugosllavis. Kshtu q edhe n Kosov, si dhe
n viset e tjera t Jugosllavis socialiste, veproi legjislacioni
penal i ktij shteti.
N shtetin e Jugosllavis socialiste, nn juridiksionin e t
cilit ishte edhe Kosova, n vitin 1945 u nxorn kto ligje: Ligji
mbi luftimin e spekulimit t palejuar dhe sabotimit ekonomik;
Ligji mbi mbrojtjen e pasuris popullore dhe qeverisjen e saj;
Ligji mbi ndalimin e nxitjes s urrejtjes dhe prarjes
kombtare, racore dhe fetare; Ligji mbi veprat penale kundr
popullit dhe shtetit dhe Ligji mbi llojet e dnimeve.
Meq nxjerrja e nj kodi penal t trsishm krkonte nj
angazhim afatgjat, s pari u vendos q t nxirret vetm pjesa e
prgjithshme. Kshtu m 4 dhjetor 1947 u nxor Kodi Penal
pjesa e prgjithshme dhe hyri n fuqi m 12 shkurt 1848.
Pjesa e prgjithshme e Kodit Penal u prgatit sipas modelit
t legjislacionit penal t Bashkimit Sovjetik dhe i kishte t gjitha
mangsit e s drejts penale t athershme sovjetike. Ky kod e
ka lejuar analogjin si dhe ka mundsuar arbitrarizm dhe
paligjshmri, sidomos n proceset penale politike ndaj
shqiptarve, por edhe ndaj kroatve dhe sllovenve.
Ndrkoh, para se t nxirrej kodi penal i trsishm, n
vitin 1948, n lmin penal u nxorn edhe tri ligje t
rndsishme: Ligji mbi veprat penale kundr detyrs zyrtare;
Ligji mbi veprat penale ushtarake dhe Ligji mbi veprat penale

11

kundr pasuris s prgjithshme popullore dhe pasuris s

kooperativave dhe t organizatave t tjera shoqrore.
M 27 shkurt 1951 Kuvendi i asaj Jugosllavie aprovoi
Kodin Penal t trsishm, i cili hyri n fuqi m 1 korrik t ktij
viti. Kodi Penal I vitit 1951 e braktisi konceptin e legjislacionit
penal t Bashkimit Sovjetik dhe u ndrtuar sipas modeleve t s
drejts kontinentale evropiane, sidomos sipas legjislacionit
penale t Zvicrs, Gjermanis dhe Austris. Me hyrjen n fuqi t
ktij kodi penal, pushuan s vepruari pjesa e prgjithshme e
Kodit penal t vitit 1948 si dhe ligjet penale t posame, q kan
qen n fuqi. Me nxjerrjen e Kodit penal t vitit 1951
prfundon procesi i kodifikimit t s drejts penale n
Jugosllavin socialiste.
Ndryshimet q u bn n ekonomi dhe n jetn e
gjithmbarshme n Jugosllavi, sidomos me inaugurimin e
sistemit vetqeveriss, n krahasim me shtetet e tjera komuniste,
n nj mas e zbuti dhe e demokratizoi sistemin komunist
diktatorial. Kto ndryshime n sistemin politik determinuan
ndryshime edhe n Kodin Penal t vitit 1951. Rrjedhimisht me
ndryshimet dhe plotsimet q u bn n vitin 1960, 1962 dhe
1973, Kodi Penal ishte n fuqi deri m 1 korrit t vitit 1977.
3. Ligji Penal i RSF t Jugosllavis dhe Ligji Penal i KSA t
Kosovs. Me Kushtetutn e re t Jugosllavis t vitit 1974,
Kosova dhe Vojvodina trajtoheshin njsi konstitutive t
federats s Jugosllavis. Ndrsa gjasht njsi t tjera federale
(Sllovenia, Kroacia, Bosnj e Hercegovina, Maqedonia, Serbia
dhe Mali i Zi) gzonin status t republikave dhe s bashku me
dy krahinat autonome prbnin Jugosllavin federative.
Kosova me Kushtetutn jugosllave t vitit 1974 n aspektin
juridik u barazua n mas t konsiderueshme me republikat e
ktij shteti, mirpo n praktik nga regjimi i Serbis, n mnyr
arbitrare dhe kundrkushtetuese iu reduktoheshin autorizimet
dhe kompetencat e saj, sidomos n lmin e policis, gjyqsis,
legjislacionit etj.
Pr lmin e s drejts penale, vemas sht me rndsi
Kushtetuta e Jugosllavis e vitit 1974, nga se me kt kushtetut
pr her t par u aprovua koncepcioni i decentralizimit t
kompetencave ligjdhnse edhe n lmin e legjislacionit penal
n republika dhe n krahina autonome. Duke u mbshtetur n
dispozitat e ksaj kushtetute (neni 281, par.1. pika 12), t gjitha

12

republikat dhe krahinat autonome nxorn edhe ligjet e tyre

penale, t cilat hyn n fuqi m 1 korrik 1977. Pra edhe Kosova
pr her t par n historin e vet nxori Ligjin e vet penal, i
cili gjithashtu hyri n fuqi m 1 korrik 1977. Gjithashtu edhe
n nivel t Jugosllavis u nxor Ligji penal federativ, i cili po
ashtu hyri n fuqi m 1 korrik t vitit 1977. Prej ktij viti n
Jugosllavi ekzistonin dhe vepronin nnt ligje penale Ligji
penal federativ dhe gjasht ligje penale t republikave dhe dy
ligje penale t krahinave autonome.
Ligji penal federativ n pjesn m t madhe i rregullonte
shtjet e pjess s prgjithshme t s drejts penale, kurse n
pjesn e posame i parashihte vetm ato vepra penale, t cilat
rrezikonin ose dmtonin t mirat juridike q i prkisnin tr
Jugosllavis, si dhe veprat penale q kryheshin nga personat
zyrtar t inkuadruar n organet federative. Kurse ligjet penale
t republikave dhe krahinave autonome rregullonin pjesn m t
madhe t pjess s posame t s drejts penale, prkatsisht
parashihnin numrin m t madh t veprave penale.
Ligji penal federativ vepronte n tr territorin e
Jugosllavis, ndrsa ligjet penale t njsive federale vepronin n
territorin e republikave dhe krahinave autonome.
Si theksuam m sipr, Kosova pr her t par n historin
e vet, edhe pse nn juridiksionin e Jugosllavis por me nj
autonomi t konsiderueshme, nxori Ligjin e vet penal. Nxjerrja
e Ligjit penal t Kosovs paraqet dat t rndsishme n
zhvillimin dhe begatimin e gjithmbarshm shoqroro-politik, e
posarisht n lmin juridik penal. Prej ktij viti, n organet e
judikaturs kosovare si dhe n policin dhe entet ndshkuese t
Kosovs, rreth 75% t t punsuarve ishin pjestar t kombit
shqiptar, dhe n mas t konsiderueshme kto organe t
rndsishme t pushtetit administroheshin nga kosovart.
Prkundr ksaj autonomie q gzonte Kosova me
Kushtetutn e vitit 1974 dhe me rreth 75% t prokurorve,
gjuqtarve dhe policve shqiptar, regjimi i Serbis, me nj
politik kriminale selektive dhe tendencioze ndaj shqiptarve,
duke e abuzuar legjislacionin penal si dhe me trysni t ndryshme
politike dhe policore, n mas t madhe arriti ta kriminalizoj
nj numr t madh pjestarsh t kombit shqiptar t Kosovs
dhe t viseve t tjera etnike shqiptare t asaj Jugosllavie. Ky
kriminalizim, sidomos u intensifikua dhe u masivizua pas
demonstratave paqsore t studentve t Universitetit t

13

Prishtins dhe t mbar popullit shqiptar t Kosovs t

organizuara n vitin 1981, 1987, 1988 dhe n pranver t vitit
1989. N kto demonstrata paqsore krkohej q Kosova t
fitonte status t republiks n ish- Jugosllavi, si hap i parafundit
pr shkputje t trsishme nga Serbia dhe Jugosllavia.
Policia dhe ushtria e Jugosllavis, n t ciln dominonin
serbt, me pretekst t shuarjes s ktyre demonstratave, vran
me arm zjarri me dhjetra dhe plagosn me qindra shqiptar,
shumica prej tyre t rinj dhe student. Pas do demonstrate
organizonte me mijra procese penale politike, n t cilat
shqiptoheshin dnime drakoniane me burgim. Kshtu, vetm
gjat periudhs dhjetvjeare (1981-1990) n kto procese
penale politike u dnuan me burgim 3.348 shqiptar, me
dnime mesatare n kohzgjatje 7 vjet e dy muaj, me gjithsej
23.760 vjet burgim. Gjithashtu gjat ksaj periudhe u dnuan
rreth 10.000 shqiptar pr kundrvajtje politike me gjithsej 1232
vjet burgim. Nga ky kriminalizim masiv i shqiptarve, rezulton
se brenda ksaj periudhe, pr vepra penale politike dhe
kundrvajtje politike u ndshkuan 13.348 shqiptar me gjithsej
rreth 25.000 vjet burgim apo 250 shekuj.
Krahas ktyre dnimeve drakoniane dhe mesjetare, jan
rrqethse rrfimet e ktyre t dnuarve pr maltretimet dhe
torturat bestiale t cilave iu ekspozuan gjat hetuesis dhe
vuajtjeve t dnimeve. Abuzimi i s drejts penale dhe i
judikaturs nn regjimin e Serbis, duke i kriminalizuar
shqiptart n mnyr sistematike dhe masive vetm pse
angazhoheshin pr lirin individuale dhe kombtare, vazhdoi me
intenzitet edhe m t madh pas vitit 1990 dhe deri n lirimin e
Kosovs. M gjersisht pr abuzimin e s drejts penale dhe
pushtetit t regjimit t Serbis ndaj shqiptarve t Kosovs q
nga Lufta e Dyt Botrore, shih punimin tim:Ndjekjet penale
politike masive t popullit serb ndaj pjestarve t popullit
shqiptar me elemente t gjenocidit, n funksion t rrnimit dhe
t mohimit t subjektivitetit politik dhe kulturor t Kosovs,
revista E drejta, nr.1, Prishtin 1995, fq.35-36.
Ligji penal i Kosovs ishte n fuqi deri m 23 mars 1989,
kur regjimi i athershm i Serbis n mnyr kundrkushtetuese
suprimoi autonomin e Kosovs, t ciln e gzonte me
Kushtetutn e vitit 1974 dhe njherit e abrogoi edhe Ligjin penal
t Kosovs. Prej marsit t vitit 1989 e deri n lirimin e Kosovs
me 12 qershor 1999, n Kosov u zbatua Ligji penal i

14

Jugosllavis dhe Ligji penal i Serbis. Pas lirimit t Kosovs, u

rikthye n fuqi Ligji penal i Kosovs dhe pr shkak q t mos
lejohet vakumi juridik n kt lm shum t rndsishm, u
vendos q, derisa t nxirret kodi i ri penal i Kosovs, t zbatohet
edhe Ligji penal i Jugosllavis.
2. PARIMET THEMELORE T KODIT PENAL T
KOSOVS
E drejta penale e Kosovs sht ndrtuar n parimet
themelore t cilat jan t pranishme n t drejtn penale t
shteteve t Evrops perendimore. Pohimi i ktill m s miri
argumentohet me faktin se gjat tri vjet e gjysm sa ka zgjat
puna n prgatitjen e Kodit Penal t Kosovs, kan marr pjes
edhe ekspert t Kshillit t Evrops dhe e tr puna n
prgatitjen e ktij Kodi sht br nn mbikqyrjen e ktij
asociacioni.
Parimet m t rndsishme t cilat jan akceptuar n Kodin
Penal t Kosovs dhe t cilat mbshteten t gjitha dispozitat e
ktij Kodi jan: legjitimiteti i juridiko penale e shtetit e cila
shprehet me an t dnimeve dhe t sanksioneve tjera penale.
Me kt parim jan prcaktuar kufijt e shtetit me rastin e
paraparjes s veprave penale dhe t arsyeshmris dhe
domosodos s zbatimit t sanksioneve penale me qllim t
luftimit t kriminalitetit dhe mbrojtjes s lirive dhe t drejtave t
njeriut, parim ky i cili korespondon me konceptim ultima ratio
t rregullimit juridik (ne.1 I KP); Parimi i ligjshmris i
parapar pr here t pare n Kodin penal t Francs t vitit 1789,
sht mbrrime kolosale e njerzimit q ka pr qllim garantimin
e siguris s qytetarve dhe shrben si dig, paladium nga
abuzimat e mundshme t organeve shtetrore. N tr
kompleksitetin e tij, ky parim sht parapar n nenin 2 t Kodit
penal. N zonn kriminale, prkatsisht Kodi penal zbatohet
vetm n rastet kur me veprim ose me mosveprim kryhen
veprat penale. Vetm prjashtimisht, pr veprat penale
jashtzakonisht t rnda, si jan terrorizmi, trafikimi me
njerz etj, jan t penalizuara edhe veprimet prgatitore.
Gjithashtu sht i kufizuar ndshkimi pr rastet e tentavis s
veprs penale. Parimi i prgjegjsis penale i cili sht
formsuar me sintagmn latine nullum nullum poena sine
culpa e prkshon tr Kodin penal dhe n brendin e tij

15

konsiston n prgjegjsin individuale dhe n konceptin se nj

person mund t shpallet fajtor dhe t prgjigjet pr veprn e
kryer vetm nse n procedurn penale konstatohet se ka qen
i prgjegjshm dhe i fajshm (neni 13). N fakt me kt parim
kihet pr qllim q t kufizohet, t vehet n korniz t caktuara
e drejta penale e shtetit q t ndshkoj. Prkatsisht, sipas ktij
parimi, gjykatat kan t drejt ti ndshkojn vetm kryersit e
fajshm t veprave penale, e jo ti ndshkojn personat q
rastsisht apo nn ndikimin e dhuns apo t kanosjes apo t
ndonj rrethane tjetr, t cilat n ligjin penal jan t parapara
si vepra penale. Ndrsa n rastet e lajthimit n fakt apo juridik
t paevitueshm, t arsyeshsm prjashtohet mundsia e
ndshkimit (neni 20 dhe 21). Jan parapar rrethanat e
prgjithshme dhe t posame t cilat e prjashtojn ekziztimin
e veprs penale si jan mbrojtja e nevojshme, nevoja
ekstreme, dhuna dhe kanosja, vepra e rndsis s vogl etj.
Qlimi i dnimeve sht ndrtuar n parimin e preventives
speciale dhe gjenerale dhe njherit ka pr qllim t shpreh
gjykimin shoqror pr veprn penale t kryer dhe ngritjen e
moralit dhe t ndrgjegjes pr respektimin e ligjit. Zgjidhje t
karakterit parimor sht akceptimi i konceptit t dnimeve dhe
masave alternative si sisibstute t dnimit me burgim. N
harmoni me Rregullat e Tokios t aprovuara nga OKB ja n
dhjetor t vitit 1990, n Kodin Penal jan parapar lloje t
masave dhe t dnimeve alternative, n mesin e tyre vrejtja e
gjykats, dnimi me kusht, dnimi me kusht me urdhr pr
trajtim t detyrueshm rehabilitues, , dnimi me kusht me
urdhr pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues, puna n interes
t prgjithshm dhe gjysmliria. Parimi i prcaktimit t
juridike t matjes gjyqsore t dnimit t ndrlidhur me
parimin e individualizimit t llojit dhe mass t sanaksioneve
penale ndja kryersit, varsisht nga natyra dhe pesha e veprs
penale si dhe vetit individuale t kryersit t saj. Statusi i t
dnuari pas mbajtjes s dnimit sht e rregulluar sipas
parimit q pas kalimit t nj kohe ai shlyhet nga evidence e t
ndshkuarve dhe njherit me an t rehabilitimit i kthen t
gjitha t drejtat q i ka gzuar para se t ket kryer vepr
penale.
N Pjesn e posame t Kodit penal jan parapar
shumica drmuese e veprave penale. N kt pjes jan
parapar prafsrisht numr dhe lloji i veprave penale t cilat

16

jan t parapara n t gjitha shtetet evropiane, me disa

specifika t determinuara nga kushtet dhe rrethanat e Kosovs.
Duke i rekapituluar kt q u tha m sipr lidhur me
parimet themelor dhe n prgjithsi konceptin e s drejts
penale t Kosovs, mund t prfundojm se kto parime
themelore jan parime t akceptuar nga parimet nga kodet
penale t shteteve t Evrops n t cilat n aspektin legjislativ
jan koncipuar n funksion t sundimit t ligjit, prkatsisht t
shtetit ligjor dhe me qllim t prmbushjes s postulatve
sociale dhe etike.
3. NDARJA E KODIT PENAL N PJESN E
PRGJITHSHME DHE T POSAME
Me zhvillimin e legjislacionit penal, vemas me
zhvillimin e s drejts penale si shkenc, u pa se nj numr i
konsiderueshm i normave penalo-juridike posedojn disa
elemente q jan t prbashkta. Kto elemente t prbashkta
i prkasin dhe ndrlidhen me tri nocione themelore t s
drejts penale: nocionit t veprs penale, nocionit t
prgjegjsis penale dhe nocionit t sanksioneve penale dhe
masave t trajtimit t detyrueshm. Lidhur me kto tri nocione
themelore u formuan edhe rregullat e prgjithshme, t cilat
parashihnin se cilat kushte duhet t plotsohen pr tu
konsideruar nj vepr si vepr penale dhe cili lloj i dnimit
apo i sanksionit tjetr penal mund tju shqiptohet kryersve t
veprave penale. Kto rregulla gradualisht i prvetsuan t
drejtat penale pozitive. N kt aspekt pr legjislacionin penal
t Evrops rendsi t posame ka Kodi penal i Francs t vitit
1791, q u nxorr pas ngadhnjimit t Revolucionit Borgjez. N
kt Kod pr here t par n historin e s drejts penale u
parapan parime t rndsishme n form t normave t
prgjithshme penalo-jurididke. Ndrkaq, normat e tjera t ktij
kodi parashinin veprat penale ve e ve dhe sanksionet penale
q mund tju shqiptoheshin kryersve t tyre. Ksisoji, edhe
pse sistemi i ktyre dy llojeve t normave penalo-juriddike
formalisht nuk u emrtuan si pjes e prgjithshme dhe t
posame, n brendin e tyre rregullonin pjesn e prgjithshme
dhe pjesn e posame t s drejts penale.
M von t gjitha kodet penale, q u nxorrn pas Kodit
Penal t Francs t vitit 1791, ndahen n dy pjes, q

17

zakonisht quhen pjes e prgjithshme dhe e posame. Edhe

Kodi Penal i Kosovs sht i ndar n dy pjes, n pjesn e
prgjithshme dhe n pjesn e posame. Gjithashtu, edhe e
drejta penale si shkenc ndahet n pjesn e prgjithshme dhe
t posame.
Pjesa e prgjithshme e Kodit Penal sht nj sistem i
normave penalo-juridike me t cilat rregullohen shtjet e
zbatimit t Pjess s posame. Me kto norma prcaktohen
parimet e s drejts penale si dhe nocionet dhe institucionet
themelore t s drejts penale, si jan vepra penale,
prgjegjsia penale, format e fajit, dnimet dhe llojet tjera t
sanksioneve penale, rrethanat t cilat e prjashtojn veprn
penale, mandej shtja e tentativs, bashkpunimi,
mosveprimi si form e kryerjes s veprs penale etj. Kto dhe
normat tjera t Pjess s prgjthshme vlejn pr t gjitha
veprat penale t parapara n Pjesn e posame.
Normat e Pjess s prgjithsme jan parakusht,
presupozim pr zbatimin e inkriminimeve t Pjess s
posame. N Pjesn e prgjithsme gjenden norma edhe t
karakterit deklarative, psh. neni 1 i KP i cili prcakton bazat
dhe kufijt e dhuns penalo-juridike. N kt pjes gjenden
edhe norma t karakterit eksplikativ, si p. sh. neni .n t
cilin prcaktohet domethnia e shprehjeve t cilat prdoren n
kt Kod.
N relacion me Pjesn e posame, Pjesa e prgjithshme
lajmrohet si plotsim i saj i domosdoshm. Asnj norm e
Pjess s posame ku sht parapar vepra penale nuk mund
t zbatohet pa u ndrlidh dhe pa u zbatua edhe norma
prkatse e Pjess s prgjithshme. Pr shembull, se a
ndshkohet personi pr tentative t ndonj vepre, apo a
ndshohet pr pakujdesi apo si ndshkohen bashkpuntort
etj. T gjitha kto shtje shtrohen n rastet e veprave penale
konkrete por t cilat jan t rregulluara edhe n Pjesn e
prgjithsme. Gjithashtu n Pjesn e prgjithshme jan t
rregulluara shtjet lidhur me llojet e dnimeve, minimumi
dhe maksimumi i prgjithshm i tyre, rrethanat lehtsuese dhe
rnduese, mnyra e matjes s dnimeve, kufijt e zbutjes s
dnimeve, mundsia e lirimit nga dnimi, institute i
parashkrimit, rehabilitimi etj. N kt mnyr dispozitat e
Pjess s prgjithshme i plotsojn dispozitat e Pjess s
posame. Mund t konkludohet se Pjesa e posame nuk mund

18

t zbatohet pa Pjesn e prgjithshme dhe se Pjesa e

prgjithshme sht plotsim i Pjess s posame. Por
gjithashtu edhe Pjesa e prgjithshme pa Pjesn e posame nuk
mund t zbatohet.
Midis dispozitave t Pjess s prgjithshme dhe
dispozitave t Pjess s posame ekziston nj koherenc midis
tyre dhe jan t karakterit komplementar. Kjo shihet nga fakti
se dispozitat e Pjess s prgjithshme pa prjashtim vlejn,
zbatohen pr t gjitha veprat penale t parapara n Pjesn e
posame si dhe pr veprat penale t parapara n ligjet tjera. S
kndejmi, dispozitat e Pjess s prgjithshme jan t karakterit
universal. Gjithashtu, normat e Pjess s prgjithshme
mundsojn politik unike juridiko-penale dhe njherit
prcaktojn qndrim t nj vendi lidhur me nj varg shtjesh
parimore t politiks kriminale.
Pjesa e posame e Kodit Penal sht sistem i normave
penalo-juridike me t cilat jan t parapara veprat penale ve e
ve dhe sanksionet penale dhe masat q mund tu shqiptohen
kryersve t tyre. Pr nga vllimi, Pjesa e posame zen vend
dominant n tr strukturn e Kodit penal. Kjo pjes sht
trsisht e karakterit punitiv, ngase parashef dnime dhe masa
tjera pr rastet e shkeljes t ndalesave (shkeljeve t normave
prohibitive) apo t mos respektimit t normave t cilat
urdhrojn t ndrmirren veprimet e caktuara (shkeljeve t
normave imperative). Normat prohibitive jan dominante n
tr strukturn e Kodit penal, me rast veprat t cilat
ndalohen prcaktohen n formn kush e privon tjetrin nga
jeta, kush e merr sendin e huaj t tundshm etj. Ndrsa
dispozitat me t cilat urdhrohet q di t ndrmerret jan m
t rralla dhe vijn n shprehje kur ndonj person sipas ligjit
veprn penale mund ta kryej me mosveprim, si p.sh.
mosdhna e ndihms personit jeta e t cilit gjendet n rrezik.
I tr katalogu i veprave penale t parapara n Pjesn e
posame t Kodit Penal sht sistemuar n kapituj. Kapitujt n
fakt jan sajuar sipas objektit, prkatsisht vlerave t
prbashkta t cilat mbrohen nga veprat penale.
do inkriminim i Pjess s posame i ka dy pjes,
dispozitivin dhe sanksionin apo masn e cila mund ti
shqiptohet kryersit t veprs. N dispozitiv prcaktohen
elementet e veprs penale (figura e veprs penale), kush mund
t jet kryers dhe n ka konsiston veprimi I kryerjes. Sipas

19

kompozicionit t tyre, dispozitivi mund t jet I ndryshm.

Prkatsisht, vepra penale mund t prcaktohet me detaje t
shumta, p.sh. lidhur me veprimin e kryerjes mund t
prcaktohet mnyra e kryerjes, mjetet me t cilat mund t
kryhet, objekti i veprimit, pasoja vanedi dhe koha e kryerjes
etj. Kurse lidhur me subjektin mund t prcaktohet se veprn
penale mund ta kryej do person ose vetm personi i caktuar,
p.sh. personi zyrtar, personi prgjegjs, mjeku etj.
Dispozita e norms s Pjess s posame n t ciln
parashihen veprat penale sht prpiluar varssisht prej
natyrs s tyre dhe me qllim q t prcaktohen n mnyr sa
m adekuate dhe t qart. Varsisht prej mnyrs s
komponimit njihet dispozitivi i rndomt, prshkrues,
blanket apo udhzues.
Me dispozit t rndomt n Kodin Penal nnkuptojm
ato norma me t cilat nuk prcaktohen, tiparet, elementet e
veprs penale, por vetm emrtimi i tyre. Kodi penal vetm
prjashtimisht i parashef dispozitat e ktilla dhe ate vetm pr
rastet notore t veprs penale. Si dispozit e rndomt sht
p.sh. inkriminimi i vrasjes n nenin ku thuhet kusht tjetrin
e privon nga jeta. Metoda e ktill e prcaktimit t
inkriminimit nuk e plotson kushtin e prkufizimit t sakt, pr
kt arsye shum rral praktikohen n tekikn legjislative.
Dispozita prshkruese e Kodit Penal t konsiderohen ato
norma me t cilat caktohen elementet relevante t veprs
penale, bhet prshkrimi i tyre. Me kto dispozita prcaktohen
elementet objektive dhe subjektive dhe tiparet tjera, t cilat n
trsin e tyre e sajojn figurn e veprs penale. Ky lloj i
dispozitave m s shpeshti praktikohet n Kodin penal. Si
dispozit e ktill sht vepra penale e vjedhjes e parapar n
nenin n t ciln thuhet kush e merr sendin e huaj t
tundshm me qllim q vetid ose tjetrit ti sjell dobi t
kundrligjshm dnohet
Dispozit blankete apo udhzuese e Kodit Penal sht
norma e till penale n t ciln nuk jan t prcaktuara fare
apo jan prcaktuar pjesrisht elementet e veprs penale.
Andaj pr ta kualifikuar nj vepr si vepr penale udhzon
zbatimin e ndonj norme tjetr t Kodit penal apo t ndonj
norme t ligjit tjetr. Dispozit e karakterit blanket sht p.sh.
norma n t ciln sht parapar vepra penale e rrezikimit t
trafikut publik e parapar n nenin . Pr t mund me u

20

konstatuar se sht kryer kjo vepr penale duhet t zbatohen

edhe dispozitat e Ligjit pr sigurin n trafikun publik.
Prparsia e dispozitave blankete konsiston n faktin se n
kt mnyr racionalizohet rregullativa ligjore dhe shmangen
dispozita voluminoze dhe jopraktike.
Prve ktyre llojeve t dispozitave, sht i njohur edhe
dispozitivi i prbr me t cilin n t shumtn e rasteve
prcaktohen figurat e ashtuquajtura t veprave penale t
prbra. Dispozitive t ktilla konsiderohen veprat t cilat
kryhen me ndrmarrjen e dy apo m shum veprimeve, si
sht p.sh. vepra penale e grabitjes, neni ..., e cila
konsideroht se kryhet me prdorimin e dhuns apo t
kanosjes. Mandej vepra penale e cila konsiderohet se kryhet
me ndrmarrjen e njrit prej llojeve t veprimeve t caktuara,
apo veprimi i kryerjes q sht caktuar n mnyr alternative
(p.sh. vepra penale e cenimit t paprekshmris s baness e
cila konsiderohet q sht kryer kur personi hyn apo nuk
largohet nga banesa e huaj). Gjithashtu, dispozitiv i prbr i
figurs s veprs penale konsiderohet edhe rasti kur veprn
penale t caktuar mund ta kryejn persona t ndryshm (p.sh.
veprn penale t dhnies s deklarats s rreme mund ta kryej
dshmitari, eksperti, prkthyesi apo interpreti), dhe kur vepra
penale mund t kryhet n mnyr dhe bazave t t dhnave
kompjuterike). Me dispozitive t prbra t alternative ndaj
objekteve t caktuara (p.sh. cenimi i fshehtsis s
korespondencs figurave t veprave penale arrihet q teknika
e legjislacionit t bhet m ekonomike, ngase me nj denim
mund t prfshihen shum variante t nj vepre penale.
Pr shtjet tjera t prgjithshme, karakteristikat dhe
sistemin e Pjess s posame m gjrsisht do t flitet n hyrje
t komentarit t Pjess s posame.
4. PRMBAJTJA DHE STRUKTURA E PJESS
S PRGJITHSHME E KODIT PENAL
Pjesa e prgjithshme Kodit Penal i ka 107 nene dhe
sht e sistemuar n dymbdhjet kapituj me kto emrtime:
Kapitulli I: Dispozitat e prgjithshme
Kapitulli II: Vepra penale dhe prgjegjsia penale
Kapitulli III: Dnimet
Kapitulli IV: Vrejtja e gjykats

21

Kapitulli V: Masat e trajtimit t detyrueshm

Kapitylli VI: Dispozitat e prgjithshme pr
ekzekutimin e dnimeve
Kapitulli VII: Konfiskimi i dobis pasurore t fituar
me an t kryerjes s veprs penale
Kapitulli VIII: Rehabilitimi dhe zbulimi i t dhnave
nga dosja penale
Kapitulli IX: Parashkrimi
Kapitulli X: Amnisitia dhe falja
Kapitulli XI: Zbatimi i ligjeve t Kosovs sipas vendit
t kryerjes s veprs penale
Kapitulli XII: Domethnia e shprehjeve n kt Kod.
Kapitujt e Kodit Penal, titujt e tyre si dhe dispozitat t
cilat jan prcaktuar n Pjesn e prgjithshme kryesisht jan
standarde dhe univerzale, ngase jan t pranishme n t gjitha
kodet penale t shteteve t Evrops me disa varianta t vogla.
Paraparja e ktyre kapitujve me normat e n kuadr t tyre dhe
me kt tekink legjislative dhe nivel t sublimuar, sht
rezultat i zhvillimit t legjislacionit penal dhe t shkencs
penale gjat shum shekujve. Mirpo, prkundr
standardizimit dhe universalitetit t normave t Pjess s
prgjithshme t Kodit penal, kjo pjes sht gjithashtu edhe
dinamike, i nnshtrohet t mbrrimeve teknike-tekonologjike
dhe dhe zhvillimit t shkencs s mjeksis, sociologjis dhe
t politiks kriminale.
N tr korpusin e normave t Pjess s prgjithsme, si
institute dhe parime fundamentale jan kundrligjshmria dhe
fajsia, llojet e veprimeve t ndshkuara, normat t cilat
parashohin prjashtimin e veprs penale, kryersit e
mundshm t veprave penale dhe bashkpuntort, llojet e
dnimeve dhe t sanksioneve tjera, qllimet e dnimeve,
parashkrimi, falja dhe rehabilitimi.
Pr nga natyra dhe prmbajtja, normat e Pjess s
prgjithshme jan themel pr zbatimin e Kodit Penal.

22

PJESA E PRGJITHSHME
KAPITULLI I
DISOZITAT E PRGJITHSHME
Kodet penale bashkkohore n kapitullin e par i
prcaktojn dispozitat e prgjithshme t cilat reflektojn
konceptin dhe platformn e s drejts penale. Me kto
dispozita prcaktohet strategjia e Kodit Penal n aspektin e
sundimit t ligjit, t politks kriminale dhe t legalitetit dhe
legjitimitetit t veparave penale dhe sanskioneve penale dhe
n prgjithsi t s drejts penale si deg e drejtsis e cila
funksionin e vet e realizon kryesisht me an t sanksioneve
penale. Me kto dispozita vehen bazat, themelet e s drejts
penale. Intenca dhe fryma e ktyre dispozitave themelore, si
fije e kuqe i prshkon t gjitha dispozitat e Kodit Penal. Kto
dispozita kan rndsi teorike dhe praktike.
Karakteri themeltar i dispozitave t prgjithshme
pr tr Kodin Penal, shihet nga titulli, prmbajtja dhe natyra
e dispozitave vijuese t parapara n kt Kapitulli: bazat dhe
kufijt e dhuns penalo-juridike (neni 1); parimi i ligjshmris
(neni 2); zbatimi i ligjit m t favorshm (neni 3); sanskionet
penale dhe masat e trajtimit t detyrueshm (neni 4); kufizimet
n ekzekutimin e sanksioneve penale dhe t masave t
trajtimit t detyrueshm (neni 5) dhe zbatimi i pjess s
prgjithshme t ktij Kodi (neni 6).
Parimi i ligjshmris
Neni 1

23

1. Veprat penale dhe sanksionet penale dhe

masat e trajtimit t detyrueshm prcaktohen vetm me
ligj.
2. Askujt nuk mund ti shqiptohet
sanksioni penal ose masa e trajtimit t detyrueshm pr
nj vepr nse para kryerjes s veprs ligji nuk e
prcakton si vepr penale dhe nuk parasheh sanksion
penal ose masa t trajtimit t detyrueshp[m pr at vepr.
3
Prkufizimi i nj vepre penale duhet t
prcaktohet n mnyr t sakt dhe nuk lejohet
interpretimi sipas analogjis. N rast paqartsie,
prkufizimi i veprs penale interpretohet n favor t
personit i cili hetohet, akuzohet ose shpallet fajtor.
1. Rndsia e parimit t legalitetit. Parimi i
legalitetit apo i njohur me sintagmn nullum crimen, nulla
poena sine lege i parapar n nenin 2 sht parim themelor i
Kodit Penal, Kodit t Procedurs Penale dhe Ligjit pr
ekzekutimin e sanksioneve penale. Ky parim sht themelor
edhe pr Kushtetutn e Republiks s Kosovs dhe dhe pr tr
sistemin juridik t shtetit.
Mbrojtja e lirive dhe e t drejtave t njeriut nuk
mund t paramendohet pa prcaktimin dhe respektimin e
parimit t ligjshmris n tr sistemin juridik, e vemas pa
respektimin n t drejtn penale me rastin e paraparjes s
veprave peanle dhe t sanksioneve penale. Parimi i ligjshmris
sht diga m e forte e cila shrben pr parandalimin e
arbitraritetit dhe abuzimeve t pushtetit. Me t drejtn penale
shteti n mnyrn m t theksuar e manifeson forcn e vet, pr
kt arsye sht e domosdoshme q t kufizohet kjo force.
Kufizimi i ksaj force t madhe t shtetit arrihet pikrisht me
an t parimit t legaliteitit. Me fjal tjera, parimi i legalitetit
sht garanc themelore e funksionimit t shtetit ligjor, sht
parim i sundimit t ligjit, sht parimi i respektimit t ligjit
nga ana e shtetit.
Pr shkak t rndsis shum t madhe pr
mbrojtjen e lirive dhe t drejtave t njeriut dhe pr
funksionimin e shtetit ligjor, vemas n fushn e s drejts
penale, parimi i ligjshmris sht parapar edhe n nenin 33
t Kushtetuts, N kt nen sht parapr shprehimisht se

24

askush nuk mund t akuzohet ose t dnohet pr asnj vepr e

cila, n momentin e kryerjes, nuk ka qen e prcaktuar me ligj
si vepr penale. Me faktin se parimi i legalitetit sht
garantuar edhe me dispozita t Kushtetuts, sht krijuar baza
juridike q Gjykata Kushtetuese n rastet e nxjerrjes s ndonj
dispozite e cila sht n kundrshtim me parimin e
ligjshmris, at dispozit ta shpall t kundrligjshme. Parimi
i legalitetit prkatsisht i ligjshmris tani sht parapar n t
gjitha kodet penale t shteteve bashkkohore.
2. Historiku i shkurt i parimit t legalitetit.
Vshtruar n aspektin historik parimi i legalitetit ka qen i
njohur edhe m para, mirpo afirmimi i tij vjen e shprehet n
gjysmn e dyt t shekullit XVIII. Pr inagurimin dhe
afirmimin e parimit t legaliteti jan angazhuar jurisitt dhe
filozoft e njohur t shekullit XVIII. Posarisht parimin e
legalitetit n veprat e tyre e kan afirmuar Monteskje (De
lesprit des lois, 1748; Bekario (Dei delicti e della pene,
1764), Volteri dhe avokati Servan n diskutimin e tij t njohur
m 1766 n Parlamentin e Grenoblit. Kriminalisti i njohur
gjerman Fojerbah, n fillim t shekullit XIX i pari e formuloi
parimin e legalitetit me sintagmn e njohur latine nullum
crimen, nulla poena sine lege.
Parimi i legalitetit, si nj ndr krkesat
kryesore t borgjezis revolucionare dhe si reagim kundr
arbitraritetit dhe vrazhdsis s jurisprudences feudale, pr
here t par sht parapar n disa kushtetuta t Ameriks
Veriore, p.sh. n Kushtetutn e Marylandit n vitin 1776,
pastaj n Deklaratn pr t drejtat e njeriut dhe qytetarit, q u
aprovua n Kuvendin Kushtetutdhns t Francs n vitin
1789, n Kushtetutn e Jakobinit n vitin 1793, e cila parimin
nullum crimen sine lege, nulla poena sine lege e pat parapar
si vijon: Askush nuk mund t gjykohet e as t dnohet prve
n rastet e parapara me ligj q sht nxjerr para se t jet
kryer vepra penale; ligji i cili do ti ndshkonte veprat penale
para se t jet nxjerr, do t ishte tirani, veprimi retroaktiv i
ligjit t till do t ishte krim. N legjislacionin penal t
shteteve t Evrops, parimi i legalitetit pr here t pare u
prvetsua n Kodin penal t Francs t vitit 1791, i cili u
nxorr menjher pasi ngadhnjeu Revolucioni francez. Gjat
shekullit XIX parimi i legalitetit u prvetsua pothuaj n t

25

gjitha kodet penale t Evrops dhe t bots, e shpesh u ngrit

edhe n rang t parimit kushtetutes.
Pr shkak t rndsis shum t madhe q ka
pr t drejtat, lirit, barazin dhe sigurin e qytetarve, pas
Lufts s Dyt Botrore parimi i legalitetit fitoi dimenzione t
gjera dhe u prcaktua n deklaratat dhe konventat m t
rendsishme ndrkombtare. Ky parim hyri n konceptin mbi
t drejtat e njeriut si pjes prbrse e tij. Ksisoj pothuaj
formulime identike pr parimin e legalitetit gjenden n
Deklaratn Universale mbi t drejtat e njeriut t vitit 1948
(neni 11); n Konventn Evropiane pr mbrojtjen e t drejtave
t njeriut dhe lirive themelore t vitit 1950 (neni 7, paragarfi 1,
fjalia e par) dhe n Paktin Ndrkombtar mbi t Drejtat
civile dhe politike t vitit 1966 (neni 15).
Meq e drejta penale i mbron t mirat m vitale
t njeriut dhe t bashksis shoqrore dhe se kjo mbrojtje
ushtrohet me aplikimin e dhuns prkatsisht t dnimeve dhe
sanksioneve tjera penale, parimi legalitetit ka rendsi t
posame n kt deg t drejtsis, n lmin e legjislacionit, e
posarisht n aplikimin e tij. Pr kt arsye pr parimin e
legalitetit n t drejtn penale flitet n mnyr shum m
precise. Ky parim synohet t prcaktohet n mnyr sa m
adekuate n ligjin penal, sepse mosrespektimi eventual me
vetdije apo pa vetdije i parimit t legalitetiti n t drejtn
penale shkakton pasoja m t rnda, shpesh edhe t
paprmirsueshme, n krahasim me degt e tjera t drejtsis.
Krahas pasojave t dmshme t drejtprdrejta dhe shum t
rnda pr lirit, t drejtat dhe sigurin e qytetarve,
kundrligjshmria n t drejtn penale cenon n instancn e
fundit edhe prestigjin dhe funksionimin e rregullt t sistemit
juridik, madje dhe sigurin e nj shteti. Mosrespektimi I
lirgjshmris el rrugn e keqprdorimeve t ndryshme t
pushtetit, t cilat, si konsekvenc, shkaktojn deformime t
ndryshme. Ndrsa deformimet dhe keqprdorimet n lmin e
t drejts penale, pr qytetar, madje edhe pr tr kombin,
prkatsisht pr tr bashksin shoqrore jan shum t
hidhura. Mjerisht kt e ilustrojn shum raste dhe praktika e
organeve t policis dhe t gjykatave n Kosov q nga Lufta
e Dyt Botrore gjer gjer me 12 qershor t vitit 1999, deri sa
Kosova gjendej nn okupimin e Serbis. Gjithashtu shkelje t
shpeshta t parimit t ligjshmris n lmin e s drejts penale

26

pati edhe n Shqipri dhe shtetet tjera gjat tr kohs s

sistemit komunist.
Me qllim q t sigurohet n mnyr sa m
adekuate realizimit i parimit t legalitetit t veprave penale
dhe sanksioneve penale, si parim fundamental dhe garanc m
e mire pr mbrojtjen e lirive dhe t drejtave t njeriut dhe
qytetarve, sigurin dhe barazin e tyre, madje dhe
demokracin e nj vendi, n t drejtn penale bashkkohore
prdoren fjalt dhe termat m precise dhe m t forta, si jan:
paladium (mbrojts) t t drejtave t qytetarve, n kuptimin e
di q konsiderohet e shenjt, di q ka fuqi mbrojtse
(Mezger); themel i s drejts penale moderne (Hippel); shtyll
e s drejts penale (Pradel); parim i t drejts natyrore, i cili,
sipas qartsis dhe dimensioneve t tia, shndrrohet n t
drejt positive (Kaufman); derivate i pacnueshmris s
dinjitetit t njeriut (Sax); dispozita habes corpus (de Asna);
magna carta pr delikuent (Liszt) etj.
3. Parimi i legalitetit sht n funksion t
mbrojtjes s lirive dhe t drejtave t njeriut dhe sigurn e tyre.
Respektimi i lirive dhe t drejtave t njeriut sht parim
supreme i shtetitit ligjor, i shtetit t s drejts. Pikrisht me
parimin e legalitetit kihet pr qllim respekimit i lirive dhe t
drejtave t njeriut dhe siguria e tyre juridike. Me kt parim
vehet diga kundr arbitraritetit t ligjdhnsit, gjyqtarit dhe
bartsve tjer t organeve t judikatures. Kto komponente
dhe premisa parimit t legalitetit i japin edhe karakter
shoqror dhe politik.
E drejta penale bashkkohore duhet t jet
edhe instrument i kufizimit t shtetit lidhur me ndshkimin e
qytetarve. S kndejmi, e drejta penale i jep t drejt shtetitit
q ti ndshkoj kryersit e veprave penale, por njherit me
normat e veta e drejta penale i ven kufij, korniza shtetit se
kur, n cilat raste dhe far lloje dhe masa t dnimeve
mundtu qshqiptoj qytetarve t cilt kryejn vepra penale.
E drejta penale nuk sht vetm sistem i
normave me t cilat parashihen veprat penale dhe sanksionet
penale, por kjo deg e drejtsis n t njetat norma duhet t
ndrtoj mekanizma pr mbrojtjen e lirive dhe t drejtave t
qytatarve nga arbitrariteti i bartsve t funksioneve t shtetit.
4. Disa postulate themelore t cilat dueht ti
plotsoj ligjdhnsi pr implementimit e parimit t legalitetit

27

Mekanizmi i brendshm i s drejts penale pr

mbrojtjen e lirive dhe t drejtave t qytatarve dhe n
prgjithsi pr respektimin e parimit t legalitetit sigurohet
duke ndrtuar ligjdhnsi norma t qarta dhe precize t
inkriminimeve. Normat e ktilla duhet t jen baz solide pr
praktikn gjyqsore, n mnyr q t konstatohet pa vshtrsi
t mdha kuptimi i tyre, me metodat e pranuara t
interpretimit. Me kt do t mundsohej interpretimi i njllojt
gjyqsor dhe aplikimi adekuat. Ky postulat i parimit t
ligjshmris sht parapar n fjalin e par t paragarfit 3 n
t cilin thuhet se Prkufizimi i nj vepre penale duhet t
prcaktohet n mnyr t sakt dhe nuk lejohet interpretimi
sipas analogjis. Ky postulat i cili sht inkorporuar n
mnyr shprehimore n dispozitn e paragrafit 3 sht n fakt
derivat dhe komponent shum e rndsishme e parimit t
legalitetit i cili sht formsuar me maksimn latine nullum
crimen nulla poena sine lege certa, q don t thot nuk se nuk
ka vepr penale e as denim nse nuk sht prcaktuar n
mnyr t qart, n mnyr precise me ligj. Lidhur me
prmbushjen e ktij kushti n shkencn e s drejts penale
thuhet: nse formulimet n ligje jan t gjera, t pacaktuara,
difuze, t paqarta dhe t redigjuara keq, gjyqtarve u krijohet
mundsia q t anojn (t jen subjektive), prkatsisht q n
formulimet e normave t ligjeve t fusin qllimet dhe vullnetin
e tyre. Gjithashtu, me formulimet e gjera, joprecize ose jo sa
duhet t qarta n ligjin penal ligjdhnsi, me vetdije apo pa
te, gjykats i jep autorizime t mdha dhe n to e mbart nj
pjes t prerogativave ligjore q t konstruktoj figura t reja t
veprave penale t cilat nuk jan t prcaktuara n ligjin penal.
Kjo sht nj an e tehut t inkriminimeve t paqarta dhe
joprecize, t cilat i shkaktojn kto pasoja shum t dmshme
(Michel Zirari Devif, fq.5). Ana tjetr e ktij tehu t
mangsis s inkriminimeve t paqarta dhe joprecize, e cila
gjithashtu mundson zbatimin joadekuat, prkatsisht
bishtrimin e parimit t legalitetit, konsiston n at se n rastet
kur nj vepr i ka t gjitha elementet e nj inkriminimi,
gjykatave u mundson q t mos e kualifikojn, t mos e
konsiderojn si vepr penale, dukuri kjo q gjithashtu sht
shum e dmshme pr interesat e individit dhe tr bashksis
shoqrore, sepse kjo shkakton pasiguri, arbitrarizm dhe
pabarazi ndaj qytetarve.

28

Nga kjo q u tha m sipr rezulton se

formulimet e paqarta dhe shum abstrakte t normave n ligjin
penal, n t cilat nuk mund t konstatohet saktsisht se cilat
jan elementet e veprs penale konkrete, jan n kundrshtim
t drejtprdrejt me parimin e legalitetit. N rastet e tilla apo
t ngjashsme, gjyqtarve u mundsohet aplikimi i nj norme
n mnyra t ndryshme dhe kshtu shprehet arbitrarizmi dhe
parimi i legalitetit suprimohet. Nga kjo rezulton edhe
prfundimi se ligji i paqart sht ligj kundr kushtetues dhe
kjo i jep t drejt Gjykats kushtetuese q n t gjitha rastet
kur konstaton se ndonj dispozit e Kodit penal sht e
paqart ta shpall kundr kushtetues.
Parimi i legalitetit mund t cenohet edhe n
rastet kur n normat penalo-juridike nuk jan t prcaktuara
sanksionet penale. Rast i till t cenimit t legalitetit lidhur me
sanksionet penale do t ishe p.sh. nse thuhet kush tjetrit i
shkaton lndim trupor do t dnohet. Mnyra e ktill e
paraparjes s dnimit do t ishte n kundrshtim me nenin 1,
paragrafi 1, ngase n kso rasti nuk sht prcaktuar lloji dhe
lartsia e dnimit. Gjithashtu, edhe suazat e gjra midis
minimumit dhe maksimumit t dnimit, mundsojn
dobsimin e parimit t legalitetit lidhur me dnimet. Rast I
till do t ishte p.sh. nse pr nj vepr penale parashihet
burgim afatgjat, apo dnimi me burgim prej nj deri n dhjet
vjet.
Prve kushteve dhe postulateve t cilat i cekm
m sipr, pr implementimin e parimit t legalitetit n
aspektin normativ, prkatsisht t normave penale-juridike,
duhet t plotsohen edhe kto kushte:
- Legjislacioni penal duhet t jet racional. N
legjislacionin penal duhet t parashihen vetm ato norma t
cilat jan racionale dhe t domosdoshme. Shfrytzimi
joracional i autorizimeve ligjore, prkatsisht nxjerrja e
normave t teprta n rrafshin e t drejts penale mund t
shpjerr, jo vetm nj mosharmoni t ktyre normave, por
edhe deri ten j numr i madh i normave q jan n mas t
vogl apo t madhe joefikase. N situaten kur n nj shtet
gjenden norma joefikase, dikush duhet t moj se cila
dispozit, kur dhe ndaj kujt do t aplikohet. Juridiksht kjo do
t thot asgj tjetr pos kriminalo-politk pun fushate dhe
t pamenduar n luftimin e sjelljeve shoqrore t dmshme.

29

N kuptimin e gjer kjo paraqet form t posame dh

eveanrisht
t
dmshme
t
paligjshmris,
t
kundrligjshmris.
- Legjislacioni penal duhet t garantoj
egalitetin, barazin e qytetarve n t drejtn penale. Parimi i
i legalitetit implikon n vete edhe parimin e barazis s
qytetarve n t drejtn penale dhe n fakt sht n funksion t
tij (Michel Danti-Juan) Ky parim n brendin e tij konsiston
n ndalimin e tretmanit t ndryshm t qytetarve n t drejtn
penale, i cili nuk sht i arsyeshm. Kjo n praktik do t thot
ndalimin e politiks s ndryshme kriminale n ndjekjen
penale, kualifikimin e veprs penale, politiks ndshkuese,
tretmanit gjat kohs s mbajtjes s dnimit dhe tretmanit post
penal, varsisht nga statusi social, niveli I arsimit dhe
varsisht prej prkatsis nacionale, fetare, racore apo etnike.
N vitet 1981-1990 n disa t drejta penale t Evrops
Perendimore, sht aktuelizuar shtja se n far mase siguron
e drejta penale , si n lmin e legjislacionit, ashtu dhe n lmin
e aplikimit, barazin e qytetarve. Kjo shtje sht
aktuelizuar, sepse sht notore se edhe brenda kufijve t
ligjshmris formale, n esenc mund t cenohet barazia e
qytetarve.
N t drejtn penale duhet t ndrtohen institute dhe
mekanizma t mira dhe t sigurta n mnyr q t jen n
funksion t mbrojtjes adekuate t barazis s qytetarve para
gjykatave. Kjo sht nj shtje e madhe ideologjike, politike,
strategjike dhe penalo-juridike e cila meriton t ceket n
mnyr insistuese dhe m tqart.
Aspekti i barazis duhet t shprehet jo vetm me rastin
e prcaktimit t inkriminimeve t qarta dhe precize me t cilat
mbrohen lirit, t drejtat dhe barazia e qytetarve, por edhe
n normat juridike penale t cilat e rregullojn shtjen e
fajsis dhe n prgjithsi t prgjegjsis penale, posarisht
t t veprave penale me t cilat rrezikohen t mirat e caktuara
si dhe t individualizimit t sanksioneve penale, posarisht t
normave me t cilat rregullohet matja e dnimit.
- Disa postulate t tjera q i imponohen
ligjdhnsit me qllim t implementimit t parimit t
legalitetit. N funksion t implementimit t parimit t
legalitetit, prve tjerash nga ligjdhnsi krkohet q t
parashef m shum lloje t dnimeve dhe t masave

30

alternative, si substitute t dnimeve me burgim, suza m t

ngushta midis minimumit dhe maksimumit t dnimeve,
rrethana lehtsuese dhe rnduese probabile (t prekshme),
lloje dhe lartsi t dnimeve varsisht nga sasia kriminale
abstrakte dhe konkrete e do vepre penale, sa m tepr q
sht e mundur t kufizohet pushteti diskrecional me rastin e
vendosjes pr llojin dhe lartsin e dnimit dhe t sigurohet
mekanizmi i brendshm n vet ligjin penal me qllim q t
zbatohet politik ndshkuese unike n mnyr q gjykatat n
rastet e njejta apo t ngjashme, t shqiptojn dnime t njejta
apo t ngjashme.
5. Disa postulate t prgjithshme shoqrore dhe
politike t domosdoshme pr implementimin e parimit t
legalitetit. Koncepimi adekuat dhe prcaktimi i parimit t
legalitetit n t gjitha dimenzionet e tij n fushn e
legjislacionit, sht pun mjaft e rend. Mirpo realizimi i
parimit t legalitetit n jetn e prditshme n praktikn
gjyqsore, n t gjitha aspektet e tij sht pun edhe m e
rend. Kjo nga fakti se prcaktimi I parimit t legaliteti n
legjilsacionin penal nuk do t thot se me kt vrtet
sigurohen lirit dhe t drejtat enjeriut. Historian a ofron
mjaft shembuj se ky parim, edhe kur ka qen I cekur n
kushtetuta dhe ligje penale, ka qen vetm dekor juridik,
germ e vdekur. Andaj pr realizimin e parimit t legalitetit,
nga gjyqtart dhe prokurort krkohet nj qasje suptile me nj
orientim t sinqert, krkon ndrgjegje dhe etik, krkon
arsimim t duhur juridik, e para s gjitha qasje humane dhe
demokratike ndaj lirive, t drejtave, barazis dhe siguris s
njeriut dhe qytetarit.
- Realizimi i parimit t legalitetit krkon rregullim
shoqror dhe juridik demokratik. Nj ndr presupozimet
kryesore pr realizimin e parimit t legalitetit sht rregullimi
demokratik I nj vendi dhe sundimi I vrtet I demokracis.
Krkesa e pare dhe kryesore e demokracis sht barazia e t
gjth qytetarve. Nse siguria e disave do t thot mossiguri e t
tjerve, ather pa mdyshje sht rrezikuar ekzistimi I
demokracis. Parimi I ligjshmris n rastin e ktill nuk sht
m element I demokracis dhe e humb do kuptim. Duke I
ln privilegjet pa mbrojtje, konsolidohet barazia dhe
demokracia, e kjo, pa mdyshje sht n favor t t gjthve
(Franjo Baqi, Kriviqno pravosudje, 18). Nuk ka ligjshmria

31

pa liri, pa kontrollin e shoqris mbi punn e organeve

shtetrore dhe t organizatave t tjera, pa barazin e
qytatarve, pa kritik, culture, luftaraki dhe trimri n shoqri
(Franjo Baqi, Kriviqno pravo, 102).
- Realizimi i parimit t legalitetit krkon angazhim
permanent. Realizimi i parimit t lealitetit n t dretn penale,
posarisht n fushn e jurisprudences penale, krkon
angazhim permanent dhe prshtatje t marrdhnieve
shoqrore t reja t posakrijuara sepse sikundr jeta shoqorore
ashtu edhe legaliteti jan t karakaterit dinamik, evolutiv.
- Parimi i legalitetit krkon pavarsi t jurisprudences
penale. Parimi i legalitetit t veprs penale dhe t dnimit
sht prvetsuar n t drejtn penale edhe si garant i
jurisprudences penale nga politizimi. Gjithashtu parimi i
legalitetit n t drejtn penale e mbron parimin e ndarjes s
pushtetit nga jurisprudenca penale. Edhe Monteskje n veprn
e tij t njohur Lesprit de loi, ka cekur se nuk ka liri, nse nuk
jan t ndara tri pushtetet kryesore: ai ligjdhns, ekzekutiv
dhe gjyqsor. Kjo tez e Monteskjes nuk e ka humbur as
pjesn m t vogl t rndsis as n kohn tone.
Pr shkak t rndsis s madhe pr lirit, barazin dhe
sigurin e qytetarve, shtja e pavarssis s gjykatave sht
garantuar edhe me Deklaratn Universale pr t Drejtat e
Njeriut t vitit 1948. N nenin 10 t ksaj Deklarate sht
parapar: Secili ka plotsisht t drejt t barabart n gjykim
t drejt dhe publik para gjykats s pavarur dhe t paanshme
e cila do t vendos pr t drejtat dhe obligimet e tij dhe pr
bazn e do akuze penale kundr tij.
6. Disa postulate kryesore q duhet t prmbushen
nga ana e gjykatave pr implementimin e parimit t legalitetit.
Gjykatat jan ato organe t shtetit t cilat sipas ligjit
dhe n punn e tyre t prditshme n m s teprmi jan n
situat q ta zbatojn parimin e legalitetit. Andaj pr ushtrimin
e ktij funksioni dhum t rendsishm pr mbrojtjen e lirive
dhe t drejtave t njeriut dhe pr luftimin efikas t
kriminaliteit duhet ti prmbushin disa postulate kryesore t
cilat po i cekim n vijim.
- Parimi i legalitetit sipas t cilit askush nuk
guxon t dnohet pr vepr penale q nuk sht caktuar n
ligj, krkon edhe ate se duhet t dnohet patjetr secili q
kryen vepr t caktuar me ligj.

32

Intenca themelore e parimit t legalitetit cenohet

jo vetm n rastet kur merren n prgjegjsi penale dh
endshkohen personat q nuk kan kryer vepra penale, por
edhe n rastet kur nuk bhet ndjekja penale kur pr kt ka
baza ligjore. Ndjekja penale selektive prkatsisht abstenimi
nga ndjekja edhe n rastet kur sht kryher vepra penale, sht
n kundrshtim t drejtprdrejt me parimin e legalitetit.
-Parimi i legalitetit krkon politik ndshkuese
unike. shtja e aplikimit t politiks ndshkuese unike n
pajtim me parimin e legalitetit sht posarisht e rndishme
n t drejtn penale bashkkohore, sepse n ligjet penale
sanksionet penale, n kuadrin e tyre edhe dnimet, jan ashtu
t parapara sa q gjykatave u japin autorizime t mdha lidhur
me zgjedhjen e llojit dhe lartsin e dnimit q mund ti
shqiptohet kryersit t veprs penale.
Nuk do t thot se sht realizuar n mas t plot
parimi i legalitetit nse gjykata n rastin konkret e shqipton
at lloj dhe mas t dnimit n suaza t parapara n ligj.
shtja e zgjedhjes s llojit dhe t mass s sanksionit penal
sht pun creative e gjyqtarit. N kt pun creative, gjyqtari
duhet t bj prpjekje maksimale q n vendimin mbi llojin
dhe lartsin e dnimit, t mos fus apo t fuss a m pak
qndrime dhe emocione t veta personale. Lidhur me kt
sht krkes fundamentale q pr vepra penale identike
t shqiptohen denime identike, kurse pr vepra penale
joidentike t shqiptohen dnime joidentike (Verner, fq.
278). Ky sht i ashtuquajturi kuptim material i legalitetit n
t drejtn penale dhe n instance t fundit garanton dhe
mundson politk ndshkuese unike n tr territorin e vendit.
Duke e respektuar parimin e individualizimit t dnimit,
unifikimi i politiks ndshkuese garanton autoritet m t madh
t drejtsis, besim m t madh m t madh n organet e
gjyqsis dhe barazi t qytetarve. Nse shprehen zgjidhje
kontradiktore n aspektin e politiks ndshkuese n mes t
aktgjykimeve t t njejts gjykat apo t gjykatave t
viseve t ndryshme t vendit, pr t njejtat vepra t kryera
nga kryersit e ngjashm, ather ky sht shembull tipik i
pabarazis q qytetarve n jurisprudencn penale
(Bozhidar, 423).
- Parimi i legalitetit krkon legjitimitetin e represionit
penalo-juridik. N relacion me parimin e legalitetit,

33

ligjitimiteti i dnimeve dhe i sanksioneve tjera penale sht

sht komplementar. N brednin e tij, legjitimiteti konsiston
n prcaktimin e aso lloji dhe lartsie t dnimit i cili sht i
domosdoshm pr luftimin e kriminalitetit dhe resocializimin
e kryersit t veprs penale. Lidhur me kt, sht mjaft
impresiv konstatimi vijues: Nj repression q nuk sht i
preokupuar me resocializimin e delikuentit bn nj pun t
kot dhe johumane (Messine, fq.20).

7. Parimit i legalitetit krkon interpretim adekuat t

ligjit penal dhe kualifikmi adekuat t veprave penale.
Intepretimi adekuat i normave penale dhe kualifikimi adekuat
i veprave penale nga ana e gjykatave jan presupozime
themelore pr realizimin e parimit t legalitetit. Nga
interpretimi adekuat mvaret siguria juridike dhe barazia e
qytetarve para ligjit. Posarisht interprtetimi sht i
rendsishm n rastet kur sht fjala pr ato norma me t cilat
prcaktohen veprat penale, ngase normat e tilla i referohen
lirive dhe t drejtave t njeriut dhe vlerave t tjera.
Me interpretim nnkuptohet prcaktimi i kuptimit t
drejt t ligjit, t prmbajtjes s norms. Kjo sht veprimtari
logjike e t menduarit dhe ka pr qllim t gjej kuptimin e
drejt t ligjit, q t prcaktoj prmbajtjen, suazat dhe
kuptimin e normave penalo-juridike n momentin e aplikimit
t ligjit. Interpretimi i ligjit sht i domosodshm. Pothuaj nuk
mund t gjendet norm n ligjin penal e cila do t mund t
aplikohej n rastin konkret pa u intepretuar paraprakisht.
Interpretimi sht ur midis norms juridike dhe realitetit.
Vetm pasi q norma t interpretohet ajo jetsohet, ajo mund
t aplikohet n rastin konkret.
shtje e interpretimit sht posarisht e rndsishme
sepse gjuha nuk sht e prsosur, pastaj n ligje prdoren edhe
fjal dhe nocione t paprcaktuara, shprehje dhe nocione
relativisht abstrakte, klauzola gjenerale si dhe n rastet kur
pr shkak t zhvillimit shoqroro-ekonomik dhe teknologjik
krkohet interpretim evolutivo-teleologjik. Interpretimi sht
veprim inventiv, krijues i cili n praktik duhet t realizohet
duke i respektuar rregullat, metodat e caktuara. Pr
prcaktimin e kuptimit t ligjit penal m s shpeshti ceket

34

interpretimi gramatik, logjik, sistematik, komparativa, historik

dhe teleologjik si dhe metoda dinamike. Madje vet natyra e
interpretimit pr do rasti konkret krkon, aplikimin e shum
metodave, krkon asje komplementare. Thn ndryshe,
intepretimi adekuat nuk mund t bhet me aplikimin e vetm
t nj metode.
Me rastin e intepretimit s pari fillohet me
interpertetimin gramatik, e m pas ky lloj interpetimi
plotsohet dhe korigjohet me llojet tjera t interpretimit.
Interpretimi gramatik bhet me ndihmn e rregullave t
gramatiks dhe sintatkss. Me rastin e interpretimit t ktill,
gjykata duhet t prcaktoj vemas etimologjin dhe
domethnjen e fjalve q jan prdor, duke pasur parasysh
specifikn e s drejts penale. Nocionet juridike duhet
interpretuar sipas rregullave t drejtsis, prkatsisht t s
drejts penale, nocionet teknike duke u mbshtetur n
shkencat teknike, ndrsa fjalt e jets s prditshme duhet
interpretuar sipas kuptimit t tyre t zakonshm. N tr
spektrin e fjalve, termeve dhe nocioneve, terminologjia
juridike, vemas ajo penale-juridike, ka prparsi dhe sht
vendimtare me rastin e interpretimit.
Interpretimi logjik mbshtetet n rregullat e logjiks.
Me an t interpretimi logjik, prcaktimi i prmbajtjes dhe
kuptimit t ligjit bhet me an t t menduarit dhe nxjerrjes s
konkluzave. Ky intepretim sht ngusht i lidhur me
interpretimin gramatik dhe n praktik gjithher bhet s
bashku.
Interpretimi sistematik bhet duke e prcaktuar
prmbajtjen dhe kuptimin e ndonj norme penale-juridike n
baz t vendit q sht rradhutur n sistemin e ngusht dhe t
gjer t legjislacionit penale si dhe lidhmrin e saj me normat
dhe institucionet e tjera. Rrjedhimisht, me rastin e
interpretimit t ktill rndsi t posame ka e dhna se n
cilin kapitull t ligjit penal sht radhitur vepra penale. Me
kt interptetim, n mes tjerash, mundsohet t konstatohet se
cili objekt apo vler juridike sht sulmuar me veiprn penale,
far pasoje sht shkaktuar dhe se a sht fjala pr veprn e
rndomt, t kualifikuar apo t privilegjuar.
Interpretimi krahasues apo komparativ sht metod e
till e interpretimit, e cila kuptimin e ligjit e prcakton duke e
br krahasimin e dy apo m shum teksteve autentike t ligjit

35

t njjt n gjuh t ndryshme, p.sh. te ne n Kosovs duke e

br krahasimin e tekstit t norms s caktuar n gjuhen shqipe
me ate n gjuhn serbe. Gjithashtu ky interpretim aplikohet
edhe ather kur me rastin e prpilimit t ligjit penal n mas t
konsiderueshme sht marr parasysh ndonj legjislacion i
huaj. Ky lloj interpretimi ndihmon shum, ngase shum norma
t pjess s prgjithshme dhe t pjess s posame t ligjeve
penale t shteteve aktuale jan n mas t madhe standarde,
universale, prkatsisht jan t njejta apo kan ngjajshmri t
madhe.
Interpretimi historik konsiston n prcaktimin e
kuptimit t norms penale-juridike duke u mbshtetur n
historikun e lindjes s saj, duke i prcaktuar shkaqet q e kan
kushtzuar nxjerrjen e norms. Ky lloj intepretimi e merr
parasysh vullnetin e ligjdhnsit, at q ka dashur ta arrij
ligjdhnsi me normn e caktuar n kohn e nxjerrjes s saj.
Ky lloj interpetimi bhet duke e kombinuar edhe me metodn
e interpretimit evolutiv, duke ia prshtat rrethanave t reja
shoqrore ekonomike dhe teknike n momentin e aplikimit
t norms prkatse.
Interpretimi teleologjik apo interpretimi sipas qllimit
sht metod e till e interpretimit t ligjit penal, i cili
kuptimin e tij e prcakton sipas qllimit t ligjit (ratio legis).
Rregull themelore e interpretimi teleologjik sht se kuptimi i
i norms penale-juridike prcaktohet sipas qllimeve sociale
q sht pretenduar t arrihet, t realizohet. Pr kt arsye,
metoda teleologjike konsiderohet metod kryesore e
interpretimit t ligjeve, sepse me t prcaktohet kuptimi
aktual, bashkkohor i ligjit. Kjo nga fakti se do ligj sht
mjet pr arritjen e qllimeve t caktuara shoqrore dhe si i till
mund t kuptohet n mnyr adekuate vetm n raport me
qllimin e tij. Andaj interpretimi teleologjik sht metod
kryesore e interpretimit, kurse llojet e interpretimeve t tjera
vetm e plotsojn dhe e saktsojn kt.
Duhet t theksohet se edhe interpretimi teleologjik
mbshtet n tekstin e ligjit, me rast njkohsisht aplikohet
edhe interpretimi gramatik i cili plotsohet me interpretimin
logjik, sistematik dhe komparatavi, e m pas, duke aplikuar
edhe interpretimin dinamik apo evolutiv, prcaktohet qllimi i
ligjit.

36

Duke aplikur interpretimin teleologjik, shprehjet,

nocionet dhe institutet e legjislacionit penal nuk interpetohen
n mnyr statike, por n baz t kushteve dhe rrethanave n
momentin e caktuar, t cilat nn ndikimin e zhvillimit dhe t
ndryshimeve ekonomike, sociale, morale, teknike dhe
shkencore, jo rral, psojn ndryshime nga kuptimi q e kan
pasur n momentin e nxjerrjes s ligjit, duke fituar kuptim m
t gjer, apo m t ngusht.
Interpretimin autentik (t obligueshm) e bn organi i
cili e ka nxjerr ligjin. Ky lloj interpretimi bhet n rastet kur
praktika krkon sqarim t ligjit. Kjo vjen n shprehje n rastet
kur ligji nuk sht i qart apo kur n praktik interpretohet
gabimisht.
Interpretimin autentik, sikundr edhe ligjin, t gjitha
organet shtetrore jan t obliguara ta respektojn, pra edhe
gjykatat. Pr kt arsye quhet interpretim i obligueshm.
Si form e posame e interpretimit autentik,
konsiderohet interpretimi q bhet n tekstin e ligjit penal, me
qllim q t prcaktohet kuptimi i shprehjeve apo dispozitave
t caktuara. T natyrs s till jan dispozitat e Kapitullit XII
t Kodit Penal, n t cilat interpretohet, prcaktohet kuptimi i
shprehjeve dhe dispozitave q gjenden n kt Kod.
Gjithashtu aty ktu edhe n inkriminimet e veanta hasim n
dispozita t karakterit shpjegues, interpretues.
Interpretimi autentik bhet sipas procedures q vlen
pr nxjerrjen e ligjit. Gjithashtu edhe shpallet n t njejtn
mnyr si edhe ligji. Andaj interpretimi autentik konsiderohet
pjes integrale e ligjit t cilit i dedikohet. Ky lloj interpretimi
inkorporohet n tekstin e ligjit dhe konsiderohet pjes
prbrse e tij prej momentin kur ligji hyn n fuqi. Por lidhur
me kt, duhet theksuar se nuk preferohet interpretimi autentik
i cili sht n disfavor, n dm t t akuzuarit, lnda e t cilit
sht n procedure e sipr, sepse kjo mund t cenoj parimin e
ndalimit t veprimit retroaktiv t ligjit penal. Pr kt arsye,
vemas pr shkak se me an t interpretimit autentik n esenc
ndryshohet ligji sepse, si thekson me vend prof Baqi, n do
interpretim autentik dika i shtohet apo i hiqet ligjit, n t
drejtn penale nuk rekomandohen interpretimet autentike.
shtjet e ktilla m mire sht t zgjidhen me ndryshimin e
ligjit. N rastet kur lindin dyshime lidhur me mnyrn dhe

37

suazat e interprtimit autentik, duhet krkuar mendimin e

gjykts kushtetuese.
Interpretimi gjyqsor sht interpretim t cilin e bn
gjykata me rastin e aplikimit t ligjit pr rastin konkret.
Ndryshe nga interpretimi autentik, interprtimi gjyqsor nuk ka
efekt t prgjithshm obligues, por vlen vetm pr rastin
konkret. sht br zakon q ky lloj interprtimi t quhet
interpretim gjyqsor, edhe pse ktu sht fjala pr
interpretimin e ligjit q e bjn jo vetm gjykatat, por edhe
organet e tjera shtetrore q i aplikojn ligjet penale.
Interpretimi i ligjeve penale nga ana e gjykatave sht
pun e prditshme e gjykatave. Ky lloj interpretimi nuk sht
pun e thjesht teknike-juridike, por sht pun krijuese,
inventive. Kjo nga fakti se shpesh, pikrisht praktika gjyqsore
i prshtat ligjet krkesave t reja t shoqris dhe me kt e
siguron vitalitetin e tyre. Gjithashtu praktika gjyqsore s
bashku me shkencn e s drejts penale ka ndrtuar shum
nocione dhe institute, t cilat jan pranuar, jan inkorporuar n
ligje, si p.sh. vepra penale e vazhduar, vepra penale
permanente, vepra e gjendjes, kauzaliteti etj.
do gjykat me rastin e aplikimit t ligjit, njherit bn
edhe interpretimin e tij n mnyr t pavarur dhe ai
interpretim vlen vetm pr rastin konkret. S kndejmi,
gjykatn nuk e obligon interpretimi q e ka br m pare pr
ndonj rast tjetr konkret. Madje edhe n rastet kur sipas
ankess, gjykata m e lart abrogon aktgjykimin dhe e kthen
lendn n vendosje t srishme, gjykata e shkalls s pare nuk
sht e obligueshme ti prmbahet interpretimit t gjykats m
t lart. N raste t tilla, gjykata e shkalls s pare sht e
obligueshme vetm q ti ndrmarr ato veprime procedurale
dhe ti zgjidh shtjet kontestuese pr t cilat ia ka trhequr
vmendjen gjykata e instances m t lart.
Unifikimi i praktiks s gjykatave n tr territorin e
shtetit, ka rndsi t madhe juridike-penale dhe shoqroropolitike. Lidhur me kt, gjykata supreme e nj vendi, n
rastet kur konstaton se praktika gjyqsore nuk sht unike n
shtjet q jan t rendsishme pr aplikimin unik t ligjeve,
duhet t merr qndrime dhe mendime parimore juridike pr
shtjet q jan me rndsi pr aplikimin unik t ligjeve. Kto
qndrime, pr shkak t argumenteve juridike dhe t autoritetit

38

t gjykats supreme, ushtrojn ndikim t rendsishm n

interpretimin dhe aplikimin unik t ligjeve n praktik.
Ndalimi i analogjis. Analogjia n t drejtn penale
shprehet n rastin kur nj vepr q nuk sht parapar me ligj
si vepr penale, konsiderohet si e till n baz t ngjashmris
me veprn penale. Analogjia si mnyr e krijimit, sajimit t
veprave t reja penale sht e ndaluar n t drejtn penale,
ngase sht n kundrshtim me parimin e legalitetit. S
kndejmi, sado q t jet ndonj sjellje e njeriut e rrezikshme,
e dmshme apo jomorale pr shoqrin, ajo nuk mund t
konsiderohet si vepr penale nse me ligj nuk sht e parapar
si e till. Pra, analogjia sht e ndaluar n t drejtn penale
sepse sht n kundrshtim me funksionin themelor t parimit
nullum crimen, nulla poena sine lege. Po t lejohej aplikimi
i analogjis n t drejtn penale, kjo do t shkaktonte pasiguri
juridike, do t dobsonte besimin e qytetarve n sistemin
juridik, do t shkaktonte arbitratitetin dhe tekanjoze t
gjykatave si dhe do t mundsonte ndikimin nga jaswht n
gjykata. Shi pr kt, shkaqet juridike dhe politike si dhe
mbrojtja e lirive dhe t drejtave t njeriut nga keqprdorimet e
mundshme nga ana e gjykatave dhe organeve t tjera
shtetrore, jan vendimtare pr ndalimin e analogjis me t
cilat mundsohet sajimi i veprave t reja penmale.
Analogjia sht e ndaluar n t drejtn penale, nse
sipas norms s caktuar penale-juridike bhet supsumimi i
veprs apo rastit, i cili nuk sht i parapar me ligj dhe po qe
se duhet t tejkalohet apo zgjerohet vllimi i norms nse
dshirohet q edhe ai rast t prfshihet n normn e caktuar.
Pra, n rastet kur tejkalohet kufiri i kuptimit t norms q sht
prcaktuar edhe me an t interpretimit, ather shprehet
analogjia e ndaluar. Ky lloj i analogjis sht n kundrshtim
me tekstin e ligjit, edhe pse ekziston nj ngjashmri midis
veprs q nuk mund t prfshihet me ligj dhe veprs s
inkriminuar. Do t ishte p.sh. analogji e ndaluar rasti kur
ndonj person dnohet pr vepr penale t vjedhjes, nse sht
ushqyer n restorant, mirpo nuk ka pasur t holla t paghuaj.
Me an t analogjis gjithashtu nuk mund t zgjerohen
as elementet apo rrethanat e kualifikuara dhe t privilegjuara
n veprat e tjera penale. Me an t analogjis nuk mund t
sajohen as sanksione t reja penale. Kto kufizime q i cekm
ktu vlejn pr aplikimin e analogjis, pa marr parasysh a

39

jan n dm t krersit t veprs penale (analogjia in malam

partem), apo n favor t tij (analogjia in bonam partem).
Gjithashtu, me an t analogjis nuk mund t bhet as
ashprsimi i dnimeve.
Analogjia e lejuar. Prej ksaj q u tha m lart, nuk
duhet nxjerr prfundim se do lloj analogjie sht e ndaluar
n t drejtn penale. Parimi i legalitetit nuk e prjashton do
lloj interpretimi sipas analogjis. Prkundrazi, interpretimi
sipas analogjis i cili bhet brenda suazave t ligjit (analogjia
inter legis), sht i lejuar, madje edhe i domosdoshm.
Rrjedhimisht, analogjia si mjet i interpretimit t ligjeve penale
sht e lejuar n t gjitha rastet kur domethnia nxirret nga
prmbajtja, kuptimi dhe rndsia shoqrore e norms s
caktuar (analogia legis), ose kur kuptimi apo domethnia e
ktill del nga tr sistemi juridik (analogia juris). Me fjal t
tjera, analogjia sht e lejaur n t drejtn penale kur nuk
sht n kundrshtim me kuptimin dhe funksionin e parimit t
legalitetit.
Analogjia n t drejtn penale konsiderohet se sht e
lejuar po qe se sht n favor t t fajsuarit dhe nse
interpretimi i till nuk sht n kundrshtim me normat dhe
parimet e tjera penale-juridike. Analogjia sht e lejuar n
rastet kur sht fjala pr bazat apo rrethanat e prjashtimit t
veprs penale dhe ndshkimshmris, ngase kjo fush n mas
t madhe nuk sht e rregulluar me ligj. Mandej analogjia
sht e lejuar n rastet kur ekzistojn rrethanat pr zbutjen e
dnimit si dhe n prgjithsi n rastet kur ekzistojn rrethanat
kur kryersi i veprs penale vehet n pozit m t favorshme.
Ktu n fakt sht fjala pr t ashtuquajturn analogia in
bonam partem,q mbshtetet n parimin in dubio pro reo (n
rast t dyshimit n favor t t fajsuarit). Analogjin si mnyr
t interpretimit n favor t kryersit t veprs penale, Kodi
penal i Kosovs e parasheh n mnyr decidive n fjalin e
dyt t paragrafit 3 t nenit 1, ku thuhet: N rast paqartsie,
prkufizimi i veprs penale interpretohet n favor t personit i
cili hetohet, akuzohet ose shpallet fajtor.
Analogjia n t drejtn penale lejohet edhe n rastet
kur edhe vet ligji n mnyr shprehimore udhzon aplikimin
e saj edhe pr situatat q jan t ngjashme me ato q jan t
prcaktura n figuren e veprs penale. Kjo vemas shprehet
n dispozitat e kodit penal, n t cilat figura e veprs penale

40

prcaktohet edhe m klauzola gjenerale. Rast i ktill sht

p.sh. dispozita e paragrafit 1 t nenit 218 t Kodit Penal, n t
ciln parashihet sa vijon: Kushdo q, n kundrshtim me
ligjet e shndetsis, n spital, maternitet t spitalit, shkoll,
restorant apo n puntori n t ciln prpunohen artikujt
ushqimor apo e cila kryen shrbime higjienike apo n
organizat biznesi apo vend t ngjashm pune, e punson apo
e mban n pun personin pr t cilin e di se lngon nga
smundja ngjitse dhe me kt shkakton prhapjen e smundjes,
dnohet me gjob ose me burgim deri n nj vit. Formulimi i
ktill i figures s ksaj vepre penale edhe me fjalt, apo n
vend t ngjashm pune, bn t mundshme q t konsiderohet
se sht kryer kjo vepr penale n t gjitha rastet e mundshme
t prhapjes (bartjes) s smundjeve veneriane. Raste t ktilla
n t cilat veprat penale prcaktohen edhe me formulime
gjenerale, ndeshen n nj varg dispozitash t tjera penale
(shprdorimi i pozits zyrtare ose autorizimi zyrtar neni 339,
mashtrimi n detyr neni 341 etj.). Gjithashtu, analogjin si
mnyr t mundshme t interpretimit e ndeshim edhe n
dispozitat e tjera t Kodit Penal.
Mirpo, edhe n rastet kur ligji shrbeht edhe me
klauzola gjenerale, sipas t cilave mundsohet interpretimi
analogjik, kjo nuk do t thot se si vepra penale mund t
konsiderohen veprat q nuk prkojn apo nuk i prgjigjen
figures s veprs penale q I referohen. Prkundrazi, vepra e
ktill duhet ti prgjegjet figures s veprs penale q i
referohen.
Formulimet e veprave penale edhe me klauzola
gjenerale n legjislacionin penal, n disa raste jan t
domosdoshme pr shkak t ndrlikueshmris shum t
madhe t disa veprave penale. Prkatsisht, ekzistojn disa
vepra penale t cilat mund t kryhen n mnyra dhe mjete t
shumta dhe t nduarduarta, kshtu q me figuren e ktyre
veprave penale nuk sht e mundur q me nj formulim m
preciz t prfshihen t gjitha mnyrat dhe mjetet me t cilat
mund t kryhen ato. Mirpo prkundr ksaj, do legjislacion
penal i mire dhe bashkkohor, i cili mbshtetet n parimin e
legalitetit duhet t synoj q sa m pak q sht e mundur t
shrbehet me klauzola gjenerale. Sidoqoft, n t gjitha rastet
kur n normn e caktuar penale ndeshet edhe klauzola
gjenerale, lypset nj maturi e madhe me rastin e konstatimit se

41

a sht fjala pr veprn penale, apo sht fjala pr ndonj

vepr tjetr t ndaluar, apo fare nuk ekziston vepra e ndaluar.
Zbatimi i ligjit m t favorshm
Neni 2
(1) Ndaj kryersit zbatohet ligji q ka qen n fuqi
n kohn e kryerjes s veprs penale.
(2) N rast se ligji n fuqi ndryshon para shqiptimit
t vendimit t forms s prer, ather ndaj kryersit
zbatohet ligji q sht m i favorshm.
(3) Nse ligji i ri nuk e inkriminon veprn, por
kryersi i veprs penale sht dnuar me aktgjykim
prfundimtar n pajtim me ligjin e mparshm, sanksioni
penal nuk fillon t ekzekutohet ose ndrpritet n rast se ka
filluar.
(4) Nj ligj i cili shprehimisht ka qen n fuqi vetm
pr nj koh t caktuar, zbatohet pr ato vepra penale q
jan kryer gjat kohs kur ai ligj ka qen n fuqi edhe n
rastin kur nuk sht m n fuqi. Por kjo nuk zbatohet nse
vet ligji shprehimisht e parashikon ndryshe.
Zbatimi i ligjit penal do t thot se ai sht n fuqi dhe
se gjykatat dhe organet tjera shtetrore jan t obliguara ta
aplikojn. Ligji penal, sikundr edhe ligjet tjera, vepron n
kohn e caktuar, n territorin e caktuar dhe ndaj personave t
caktuar. S kndejmi, varsisht prej aspektit t vrojtimit,
njihen tri lloje t veprimit t ligjit penal dhe ate: veprimi i
ligjit penal n koh, n territor dhe ndaj personave. Ktu do t
flasim vetm pr veprimin e ligjit penal n koh.
Veprimi i ligjit penal n koh. Veprimi i ligjit penal
sht shtje e prgjithshme juridike dhe sht e rregulluar
njsoj si edhe pr t gjitha ligjet tjera. Lidhur me kt do ligj,
s kndejmi edhe ligji penal zbatohet pr nj koh t caktuar,
e ka fillimin e vet, periudhn kohore t veprimit, zbatimit t tij
dhe prfundimin, prkatsisht pushon s vepruari. Zakonisht
pr ligjin penal nuk caktohet koha sa do t jet n fuqi.
Ligji penal fillon t zbatohet prej dits, momentit kur
hyn n fuqi. Dita e hyrjes n fuqi mund t prcaktohet n
mnyr eksplicite n vet ligjin. Kjo dit zakonisht prcaktohet
n dispozitat prfundimtare, por kjo mund t prcaktohet sipas

42

rregullave t prgjithshme lidhur me hyrjen n fuqi t ligjit.

Sipas nenit 80, paragrafi 6, t Kushtetuts s Republiks s
Kosovs, ligji hyn n fuqi pesmbdhjet dit pas publikimit
n Gazetn zyrtare, prve nse, me vet ligjin nuk prcaktohet
ndryshe.
Koha prej publikimit t ligjit n gazetn zyrtare dhe
deri n hyrjen e tij n fuqi (vacation legis), zakonisht sht
pesmbdhjet dit, si sht parapar edhe n Kushtetut, por
mund t jet edhe m e shkurtr apo m e gjat. Meq me
ligjet penale rregullohet materje e gjr dhe shtje shum t
rndsishme, komplekse dhe sensitive, koha prej nxjerrjes
dhe hyrjes s tyre n fuqi zakonisht sht m e gjat, me
qllim q me normat e ligjit penal t njihen ata t cilve u
referohen, e vemas atyre q duhet ta zbatojn. Kshtu sht
vrpruar edhe me Kodin penal t Kosovs, i cili u aprovua me
6 korrik t vitit 2003, ndrsa hyri n fuqi dhe filloj t aplikohet
me 6 prill t vitit 2004.
Ligji penal vepron, zbatohet prderisa t abrogohet me
ligjin e ri. Prkatsisht ai vepron gjer n ditn kur hyn n fuqi
ligji i ri, i cili shprehimisht ose n mnyr t heshtur e abrogon
at t mparshmin. Shprehimisht ligji penal abrogohet n
rastet kur ligji i ri parasheh dispozit t posame me t ciln e
abrogon at t mparshmin, ose n rastet kur ligji i ri prmban
klauzol gjenerale me t ciln parashihet se pushojn s
vepruari t gjitha dispozitat q jan n kundrshtim me t. N
mnyr t heshtur ligji penal abrogohet n rastet kur ligji i ri
nuk prmban dispozit mbi abrogimin e ligjit t mparm,
mirpo shtjet e njjta i rregullon n mnyr t njejt apo t
ndryshme. N rastet e ktilla vlen rregulla sipas s cils ligji i
mvonshm e abrogon ligjin e mparshm (lex posterior
derogat legi prioiri)
Rndsia e prcaktimit t kohs s veprimit t ligjit
penal. Prcaktimi i kohs se kur sht ligji penal n fuqi ka
rndsi t madhe n t drejtn penale, ngase prej ksaj varet se
cili ligj penal do t aplikohet ndaj kryersit t veprs penale.
Kjo shtje ka rndsi t posame n rastet kur vepra penale
sht kryer n kohn kur ka qen n fuqi nj ligj, kurse
kryersi gjykohet n kohn kur ligji i mparm ka pushuar s
vepruari, prkatsisht kur n vend t tij gjendet n fuqi ligji i ri
penal. N rastet e ktilla, q nuk jan t rralla sidomos n
vendet post komuniste, fare sht edhe Kosova, shtrohet

43

pyetja sipas cilit ligj do t ndshkohet kryersi i veprs penale,

sipas ligjit penal q ka qen n fuqi n kohn e kryerjes s
veprs penale, apo sipas ligjit penal q ka hyr n fuqi pas
kryerjes s veprs penale.
Lidhur me veprimin e ligjit penal n koh, n
paragrafin 1 t nenit 2 sht parapar nj dispozit e karakterit
parimor sipsa t cils ndaj kryersit t veprs penale zbatohet
ligji q ka qen n fuqi n kohn e kryerjes s veprs penale.
Nga kjo dispozit qart rezulton se askush nuk mund t
dnohet pr vepr penale e as nuk mund ti shqiptohet
sanksioni penal, nse vepra e till nuk ka qen e parapar si
vepr penale n kohn e kryerjes s saj.
Zgjidhja e parapar se kryersi mund t dnohet pr
veprn penale vetm sipas ligjit q ka qen n fuqi n kohn e
kryerjes s saj sht n funksion t parimit t legalitetit dhe t
mbrojtjes s lirive dhe t drejtave dhe t garantimit t siguris
s qytetarve. Pr shkak t rndsis s madhe, zgjidhja e
ktill sht e garantuar edhe me kto norma ndrkombtare:
me Konventn Evropiane pr mbrojtjen e t drejtave dhe lirive
themelore t njeriut (neni 7) dhe me Paktin ndrkombtare
mbi t drejtat politike dhe civile (neni 15). Gjithashtu edhe
Statuti i Roms s Gjykats Ndrkombtare t Prhershme, n
nenin 24 e ka prvetsuar zgjidhjen, sipas t cils ndaj
kryersit t veprs penale zbatohet ligji q ka qen n fuqi n
kryerjen e veprs.
Mundsia e veprimit retroaktiv t ligjit penal. Si
cekm, me dispozitat e Kodit penal sht prvetsuar zgjidhja
parimore e ndalimit t veprimit retroaktiv t ligjit penal.
Mirpo, prjashtimisht, po me kto dispozita t Kodit penal,
sht lejuar mundsia e veprimit retroaktive, prapaveprues t
ligjit penale vetm n rastet kur ligji q sht nxjerr pas
kryerjes s veprs penale, sht m i but (m i favorshm)
pr kryersin (lex mitior). Kjo mundsi sht parapar
shprehimisht n paragrafin 2 t nenit 2 n t cilin thuhet: N
rast se ligji n fuqi ndryshon para shqiptimit t vendimit t
forms s prer, ather ndaj kryersit zbatohet ligji q sht
m i favorshm. Nga kjo dispozit rezulton se kursesi nuk
mund t ket fuqi prapavepruese ligji penal i cili parasheh
vepr penale t re apo denim m t rnd n krahasim me
ligjin q ka qen n fuqi n kohn e kryerjes s veprs penale.
Gjithashtu nga kjo dispozit rezulton se zbatimi retroaktiv pr

44

gjykata sht i obliguar nse ligji i cili sht nxjerr pas

kryerjes s veprs penale sht m i but pr kryersin. Kjo
nuk i sht ln n kompetenc gjykats q sipas bindjes s saj
t vendos se a do t aplikoj ligjin m t but apo jo.
N shkencn e s drejts penale dhe n praktikn
gjyqsore mbisundon mendimi se zbatimi i ligjit m t but
duhet t shprehet n t gjitha instancat e procedures s rregullt
penale. S kndejmi, edhe n rastet kur pas nxjerrjes s
aktgjykimit t shkalls s pare, hyn n fuqi ligji i ri i cili
sht m i but pr kryersin, n procedurn sipas ankess
gjykata e shkalls s dyt sht e obliguar ta zbatoj at ligj.
Madje, mbisundon mendimi se edhe pas aktgjykimit t
plotfuqishm, n rastet kur vendoset lidhur me mjetet e
jashtzakonshme juridike, edhe ather duhet t zbatohet ligji i
ri m i but pr kryersin e veprs penale i cili n ndrkoh
ka hy n fuqi.
Lidhur me mundsin e zbatimit t ligjit m t but
ndaj kryersit t veprs penale, n paragarfin 3, t nenit 2
sht prvetsur koncepcion edhe m i avancuar, i cili nuk
njihet n ligjet penale t shteteve t regjionit por q sht i
njohur n ligjet e shteteve t Evrops perendimore. Me kt
dispozit sht mundsuar veprimi retroaktiv edhe n rastet
kur me aktgjykim t plotfuqishm kryersi sht dnuar n
pajtim me ligjin e mparshm, mirpo ligji i cili n ndrkoh
sht nxjerr at vepr nuk e inkriminon, dnimi nuk do t
fillon t ekzekutohet, por n rast se ka filluar t ekzekutohet,
ekzekutimi i mtejshm do t ndrpritet. S kndejmi, sipas
ksaj dispozite edhe n rastet kur personi p.sh. sht duke e
mbajtur dnimin me burgim, nse gjat ksaj kohe sht
nxjerr ligji i ri i cili at vepr nuk e inkriminon, personi i till
duhet t lirohet nga burgu.
Zbatimit retroaktiv t ligjit penal m t but duhet t
vlej jo vetm pr dnimet kryesore, por edhe pr dnimet
alternative dhe dnimet plotsuese. Gjithashtu parimi i
zbatimit t ligjit m t but duhet t vlej edhe pr vrejten e
gjykats dhe masat e diversitetit dhe masat edukative.
N rastet kur i njejti person ka kryer dy apo m shum
vepra penale, ather pr nj vepr mund t zbatohet ligji i
mparshm, kurse pr veprn tjetr ligji i ri i cili sht m i
favorshm pr kryersin.

45

Te t ashtuquajturat dispozita blankete gjithashtu

shtrohet pyetja se a mund t ket ndikim ndryshimi i dispozits
e cila e plotson figurn e veprs penale. Edhe n ksoa raste,
nse ligji penal sht br m i but pr kryersin e veprs
penale, do t zbatohen dispozitat blankete t cilat e kan br
ligjin m i but.
Vlen vemas t theksohet se me rastin e krahasimit se
cili ligj sht m i but pr kryersin e veprs penale konkrete,
gjykata duhet patjetr q n trsi ta aplikoj nj ligj, qoft t
vjetrin apo t riun. Prkatsisht n rastet e ktilla vlen parimi i
alternativitetit. Ky sht qndrim i prgjithshm t cilin e ka
akceptuar shkenca e s drejts penale (Baqi, komentar, fq38).
Gjykata nuk mundet pr rastin konkret ti aplikoj n mnyr
t kombinuar dispozitat e ligjit q ka pushuar s vepruar dhe
ligjit q gjendet n fuqi, sepse po t lejohej mundsia e ktill,
ather gjykata n fakt sajon ligj t ri penal, prkatsisht do t
gjykonte kryersin e veprs penale sipas ndonj ligji q
kurrnjher nuk ka qen n fuqi.
Zbatimi i ligjit penal m t favorshm n t drejtn
penale bashkkohore sht n harmoni me politkn e tanishme
kriminale. Kjo zgjidhje m s miri i prgjigjet qllimeve t s
drejts penale ngase nuk sht e dmshme pr shoqrin dhe
njherit sht n funksion t mbrojtjes t lirive dhe t drejtave
t njeriut. Vemas veprimi retroaktiv i ligjit m t but,
arsyetohet me faktin se nuk sht i arsyeshm aplikimi i ligjit
t mparshm, i cili sht abroguar si i rrept dhe i
paprshtatshm pr rrethanat ekzistuese.
Kur sht ligji m i but? Me shprehjen ligj m t
but, m t favorshm duhet nnkuptuar gjendjen e trsishme
juridike t kryersit t veprs penale, tr mekanizmin juridik
i cili mund t aplikohet sipas ligjit t mparshm dhe ligjit t
ri. Kjo shtje zgjidhet duke e krahasuar pozitn konkrete e jo
apstrakte t kryersit t veprs penale sipas ligjit q ka qen n
fuqi n kohn e kryerjes s veprs penale dhe ligjit q sht n
fuqi n momentin (kohn) e gjykimit. N baz t ktij
krahasimi, gjykata do t vendos t gjykoj kryersin e veprs
penale sipas ligjit q sht m i but pr kryersin e veprs
penale.
Nj ligj konsiderohet m i but nse veprn konkrete
nuk e parasheh si vepr penale, nse parasheh rrethana t reja
pr prjashtimin e kundrligjshmris ose t fajsis, nse

46

parasheh lloj m t but t dnimit apo minimum m t ult,

nse parasheh maksimum m t ult, mundsi m t mdha t
zbutjes apo lirimit nga dnimi, mundsi t shqiptimit t
dnimit me kusht apo lloj tjetr t dnimit alternative.
Gjithashtu, nj ligj konsiderohet m i but, nse nuk parasheh
mundsi t shqiptimit t dnimit plotsues, parasheh afat m
t shkurtr t parashkrimit etj.
N rastet kur edhe ligji i mparshm edhe ligji q sht
nxjerr pas kryerjes s veprs penale parasheh lloj dhe mas t
njjt t dnimit dhe n prgjithsi pozit t njejt juridikepenale, sipas praktiks gjyqsore t Kroacis, duhet t
zbatohet ligji i mparshm, ngase ligji i ri nuk sht m i but
(VSRH I. KZ-344/91).
N paragarfin 4 sht rregulluar shtja e ligjeve
temporale apo ligjeve t prkoshme. Ligje temporale
konsiderohen ato lloje t ligjeve t cilat nxirren q t zbatohen
pr nj periudh t caktuar kohore, pr situata t posame,
zakonisht pr situate t jashtzakonshme si sht p.sh.
gjendja e rrezikut t lufts, gjendja gjat kohs s lufts apo
gjendja gjat kohs s ndonj epidemie apo fatkeqsie
elementare (gjat kohs s vrshimeve, zjarreve masive etj).
Pas kalimit t gjendjeve t ktilla, kto ligje pushojn s
vepruari, nuk zbatohen. Mirpo nse vepra penale sht kryer
gjat gjendjeve t ktilla t jashtzakonshme, kto ligje
zbatohen edhe n rastet kur kan pushuar s vepruari.
Prkatsisht personat t cilt kan kryer veprave penale gjat
kohzgjatjes s rrethanave t jashtzakonshme do t dnohen
edhe pasi q kto ligje nuk jan n fuqi. N rastet e ktilla t
veprimeve t ligjeve t prkohshme, nuk vlen parimi i
zbatimit t ligjit penal m t but, ngase do ta humbnin
qlllimin e tyre, nuk do t ishin efikas.
Sanksionet penale dhe masat e trajtimit t
detyrueshm
Neni 3
(1)Sanksionet penale jan:
1) Dnimet kryesore;
2) Dnimet alternative;
3) Dnimet plotsuese;
4) Vrejtja gjyqsore.

47

(2)Masat e trajtimit t detyrueshm jan:

1)Trajtimi i detyrueshm psikiatrik pr kryersit
e veprs penale t paaft mendrisht;
2)Trajtimi i detyrueshm psikiatrik pr kryersit
e veprs penale me aftsi t zvogluar mendore dhe
3)Trajtimi i detyrueshm permes rehabilitimit t
kryersive t veprave penale t varur nga droga apo
alkooli.
N paragrafin 1 jan prcaktuar llojet e sanksioneve
penale dhe masat e trajtimit t detyrueshm.
N Kodin penal jan t parapara katr lloje t
sanksioneve penale: dnimet kryesore; denimet alternative;
dnimet plotsuese dhe vrejtjen gjyqsore. N nenin 36 jan
parapar kto tri lloje t dnimeve: dnimi me burgim
afatgjat; dnimi me burgim dhe dnimi me gjob.
N nenin 41 jan parapar pes lloje t dnimeve
alternative. Ndrsa n nenin 54 jan parapar nnt lloje t
dnimeve plotsuese.
Vrejtja e gjykats sht n fakt sanksion verbal, jo
punitiv, jo ndshkues e cila sht parapar pr llojet e veprave
penale t lehta dhe sht nj lloj supstituti i dnimit me
burgim.
N paragarfin 2 jan parapar tri lloje t masave t
trajtimit t detyrueshm, t cilat mund tu shqiptohen
perssonave mendrisht t paaft apo me aftsi mendore t
zvogluar si dhe personave t varur nga droga apo alkooli.
Pr seciln prej ktyre llojeve t sanskioneve penale
do t flasim detajisht lidhur me Kapitullin e Kodit penal i cili
e rregullon shtjen e dnimeve.
shtja e trajtimit t kryersve t mitur t veprave
penale, sht e rregulluar me ligj t veant me Ligjin penal
pr t mitur i cili ka hyr n fuqi me 20 prill t vitit 2004.
Ky ligj i parasheh tri grupe t masave dhe t dnimeve: masat
ediversitetit (neni 15); masat edukative (neni 17) dhe dnimet
(neni 27, 28 dhe 29).
Kufizimet n ekzekutimin e sanskioneve penale dhe
t masave t trajtimit t detyrueshm
Neni 4

48

Kryersit t veprs penale me rastin e ekzekutimit

t sanksioneve penale ose t trajtimit t detyrueshm
mund ti mohohen ose ti kufizohen t drejtat e caktuara
vetm n masn e cila i prgjigjet natyrs a prmbajtjes s
atij sanksioni ose mase dhe vetm n mnyrn me t ciln
sigurohet respektimi i dinjitetit njerzor t individit dhe n
pajtim me t drejtn ndrkombtare.
Dispozita e ktij neni e rregullon materjen e cila sipas
prmbajtjes s saj sht lmi penitenciare. Kjo lmi, sikundr
n shtetet tjera, n Kosov sht e rregulluar me Ligjin mbi
ekzekutimin e sanskioneve penale i cili ka hyr n fuqi me 19
shkurt t vitit 2005. Mirpo, prkundr ksaj, n t drejtn
penale si deg e legjislacionit bazik, jan t prcaktuara
rregullat themelore dhe suazat q i referohen shtjes s
ekzekutimit t sanksioneve penale. Kjo nga fakti se parimet
themelore t ekzekutimit t sanksioneve penale dalin nga
parimet themelore t politiks ndshkuese dhe shrbejn pr
realizimin e qllimit t dnimeve dhe t sanksioneve t tjera
penale. Pra, parimet e ekzekutimit t sanksioneve penale
burojn nga lnda e s drejts penale materiale. Me fjal tjera,
shtja e ekzekutimit t sanksioneve penale sht e lidhur
ngusht me t drejtn penale materiale. Ktu konsiston edhe
arsyeshmria q n kapitullin e posam t Kodit Penal jan t
parapara dispozita t posame me t cilat n mnyr parimore
rregullohet shtja e ekzekutimit t sanksioneve penale
(Kapitulli VI, neni 78-81).
Qllimi i dispozits s ktij neni (ratio legis) sht
vnja e kufijve, limiteve parimore t cilat duhet t respektohen
gjat fazes s ekzekutimit t sanksioneve penale dhe t
masave t trajtimit t detyrueshm n mnyr q t pengohet
ashprsimi i dhuns penale-juridike dhe t prcaktohen llojet
dhe masa e kufizimeve t t drejtave t kryersve t veprave
penale.
Komponentja e pare e ksaj dispozite i referohet
mohimit dhe kufizimit t t drejtave t personave t dnuar.
Ndrsa komponentja e dyt i ksaj dispozite ka pr qllim
garantimin e trajtimit human ndaj t dnuarve.
Pr shkak t rndsis s madhe pr lirit dhe t drejtat
e njeriut, shtja e mass dhe mnyrave t kufizimeve t t

49

drejtave dhe lirive t t dnuarve dhe trajtimi human i tyre

gjat fazes s ekzekutimit t dnimeve, sht e rregulluar edhe
me konventa dhe akte t tjera ndrkombtare si jan:
Deklarata universale e t drejtave t njeriut (1948), Pakti
ndrkombtar mbi t drejtat civile dhe politike, Deklarata e
OKB-s pr mbrojtjen e t gjith personave nga tortura dhe
dnimeve dhe procedurave t tjera mizore, johumane apo
degraduese (1975), Konventa kundr tortures dhe t dnimeve
dhe procedurave mizore, johumane apo degraduese (1984),
Trsia e rregullave minimale lidhur me sjelljet ndaj t
burgosurve, e aprovuar n Kongresin e OKB-s pr
preventiven e kriminalitetit dhe procedurn ndaj delikuentve
(1955, e vrtetuar me rezolutat e Kshillit Ekonomik dhe
Social t OKB, 1957-1977), Rregullat minimale standarde pr
zhvillimin e procedures penale ndaj t miturve Rregullat e
Pekinit, Rregullat e OKB-s pr mbrojtjen e t miturve t
privuar nga liria, Parimet themelore lidhur me tretmanin e t
burgosurve (1987).
Parimet dhe postulatet e prcaktuara n konventat dhe
aktet tjera ndrkombtare lidhur me kufizimet e ekzekutimit t
sanksioneve penale jan anticipuar edhe n dispozitat
themelore dhe n tr tekstin e Ligjit pr ekzekutimin e
sanksioneve penale. Kshtu n paragafin 1 t nenit 4 thuhet:
Sanksionet penale ekzekutohen n mnyrn e cila siguron
humanizimin e trajtimit dhe respektimin e dinjitetit t secilit
individ. Personi i dnuar nuk i nnshtrohet tortures ose
trajtimit apo dnimit njerzor a degradues. Ndrsa n
paragrafin 3 t ktij neni thuhet: Gjat ekzekutimit t
sanksionit penal gjithmon respektohen t drejtat e personit t
dnuar. Kto t drejta mund t kufizohen vetm n at mas
q sht e domosdoshme pr ekzekutimin e sanksionit penal
n pajtim me ligjin n fuqi dhe standardet ndrkombtare pr
t drejtat e njeriut.
Kto parime dhe postulate t cilat duhet t pmbushen
gjat fazes s ekzekutimit t sanksioneve penale, jan t
garantuara edhe me Kushtetutn e Republiks s Kosovs
(neni 27). N dispozitn e ktij nenin thuhet shprehimisht se
askush nuk i nnshtrohet tortures, ndshkimit a trajtimit
mizor, njerzor ose poshtrues.
Nga jo q u tha rezulton se sipas dispozitave t
legjislacionit brendshm dhe sipas konventave dhe akteve

50

tjera ndrkombtare, personi i dnuar i gzon t gjitha t

drejtat t cilat i takojn si njeri dhe qytetar, ndrsa u
kufozohen vetm t drejtat e caktuara, dhe ate vetm n at
mas e cila sht e nevojshme pr shkak t natyrs dhe
karakterit t sanksionit penal.
Zbatimi i pjess s prgjithshme t ktij Kodi
Neni 5
Dispozitat e pjess s prgjithsme t ktij Kodi
zbatohen pr t gjitha veprat penale t prcaktuara n
ligjet n fuqi t Kosovs.
Sipas dispozits s parapar n nenin 6, dispozitat e
Pjess s prgjithshme t Kodit penal jan t karakterit
universal dhe vlejn pr t gjitha veprat penale t parapara me
Kodin penal si dhe pr t gjitha ligjet tjera t cilat jan n fuqi
n Kosov me t cilat jan parapar vepra penale. Thn
ndryshe, gjykatat dhe organet tjera shtetrore jan t obliguara
ti zbatojn dispozitat e Pjess s prgjithshme, jo vetm n
rastet kur vepra penale prkatse sht e parapar n Pjesn e
posame t Kodit Penal, por edhe n rastet kur vepra penale
sht parapar me ndonj ligj tjetr, p.sh. me Ligjin Doganor.
Trsia e dispozitave t Pjess s prgjithshme dhe t
posame t Kodit Penal dhe t dispozitave t ligjeve t tjera
me t cilat jan parapar veprat penale, e prbn legjislacionin
penal t Republiks s Kosovs. Trsia dhe uniteti i
dispozitave t pjess s prgjithshme me dispozitat me t cilat
jan parapar veprat penale dhe sanksionet penale sht e
determinuar nga natyra dhe prmbajtja e tyre. Dispozitat e
Pjess s posame t Kodit penal n relacion me dispozitat e
Pjess s posame t Kodit penal dhe t ligjeve t tjera me t
cilat jan parapar veprat penale, jan t karakterit
komplementar, ngase njra pa tjetrn nuk mund t zbatohen.
Me dispozitn e nenin 5 kihet pr qllim sigurohet
pajtueshmri, koherenc midis Pjess s prgjithshme dhe t
posame t Kodit penale, si dhe midis Pjess s prgjithshme
dhe t gjitha inkriminimeve t parapara n ligjet tjera, n ligjet
e posame.

51

Kapitulli II
VEPRA PENALE DHE PRGJEGJSIA PENALE
Vepra penale, prgjegjsia penale dhe sanksionet
penale jan tri institute qndrore, kryesore n t drejtn penale
n t cilat ndrtohet e tr arkitektura e ksaj dege t drejtsis.
N kapitullin e dyt t Kodit penal jan t rregulluara dy prej
ktyre tri instituteve qndrore vepra penale dhe prgjegjsia
penale.
N kuadr t ktij kapitulli, s pari sht prcaktuar
nocioni i prgjithshm formalo- juridik i veprs penale (neni
6) dhe n vijim n nenin 7 sht prcaktuar nocioni juridik
material i veprs penale. Pas ktyre nocioneve, jan t
parapara dispozita sipas t cilave prjashtohet ekzistimi i
veprs penale n rastet e veprs s rndsis s vogl (neni 7,
t mbrojtjes s nevojshme (neni 8) t nevojs ekstreme(neni 9)
dhe urdhrat nga lart (neni 10).
Vepra penale dhe prgjegjsia penale jan sistemuar n
t njejtin kapitull edhe pse jan institute t mvetsishme.
Kshtu sht vepruar ngase n t drejtn ton penale sht
prvetsuar koncepcioni objektivo-subjektiv i veprs penale.
Prkatsisht, pr tu konsideruar se ekziston nj vepr penale,
duhet t plotsohen elementet objektive dhe subjektive.
Duke u mbshtet n koncepcionin objektivo-subjektiv
t veprs penale, me dispozita vijuese sht sht rregulluar
shtja e prgjegjsis penale (neni 11), paaftsia mendore
dhe aftsia e zvogluar mendore (neni 12), kryerja e veprs
penale n gjendje t dehur (neni 13) dhe lidhja shkakore (neni
14).
Meq vepra penale dhe prgjegjsia penale jan
institute kryesore dhe shum komplekse, po n kt kapitull
jan rregulluar format e fajit (dashja dhe pakujdesia),
prgjegjsia pr pasojat m t rnda si dhe lajthimi juridik dhe
faktik.
N kuadr t stadeve, fazave t kryerjes s veprs
penale, po n kt kapitull sht rregulluar edhe shtja e
tentativs, tentativs s paprshtatshme dhe heqja dor
vullnetare nga kryerja e veprs penale.

52

Po n kt kapitull, n mnyr t veant sht e

rregulluar shtja e pjesmarrjes s shum personave n
kryerjen e veprs penale. Si forma t bashkpunimit, Kodi
Penal e njeh bashkkryerjen, shtytjen, ndihmn dhe bashkimin
kriminal. Njherit me kto dispozita e rregullon edhe shtjen
e kufijve t prgjegjsis penale dhe t ndshkimit pr rastet e
pjesmarrjes n kryerjen e veprs penale.
N kuadr t ktij kapitulli, jan t parapara edhe
dispozita t veanta me t cilat rregullohet shtja e
prgjegjsis penale pr veprat penale t kryera me an t
medieve.
S fundi, n kuadr t ktij kapitulli gjenden dispozita
me t cilat prcaktohet mnyra, koha dhe vendi i kryerjes s
veprs penale.

Vepra penale
Neni 6)
Vepra penale sht vepr e kundrligjshme e cila
sht e prcaktuar me ligj si vepr penale, tiparet e s cils
jan t prcaktuara me ligj dhe pr t ciln me ligj sht
parapar sanksioni penal ose masa e trajtimit t
detyrueshm.
1.Nocioni i prgjithshm i veprs penale. Prcaktimi i
nocionit t veprs penale sht nj ndr detyrat kryesore t
legjislacionit penale dhe t shkencs s t drejts penale. N
rradhn e tri institueve kryesore t s drejts penale, veprs
penale, prgjegjsis penale dhe sanksioneve penale, vepra
penale z vendin e par, ngase kjo sht hipotez, parakusht
q t mund t shqyrtohet prgjegjsia penale e personit t
caktuar dhe pr t mundur t shqiptohet sanksioni penal.
N dipsozitn e nenit 7, Kodi Penal e prvtson
nocionin formal juridik t veprs penale. Sipas prkufizimit
q sht prcaktuar n kt nen, rezulton se veprn penale e
prbjn kto katr elemente themelore: veprimi,
kundrligjshmria, prcaktueshmria dhe fasia. N Ligjet e

53

mparshme t shteteve socialiste, ku bnte pjes edhe

legjislacioni i ish Jugosllavis i cili vepronte edhe n Kosov,
si element themelor i nocionit t prgjithshm t veprs
penale, figurnte edhe rrezikshmria shoqrore. Elementi i
rrezikshmris shoqrore tani n Kodin penale t Kosovs,
sikundr edhe n disa legjislaionet penale t shteteve t
krijuara nga ish territori i Jugosllavis, nuk figuron n
prkufizimin e prgjithshm t veprs penale. Por disa ish
shtete socialize e kan mbajt elementin e rrezikshmris n
kuadr t nocionit t veprs penale, si p.sh. Sllovenia, Mali i
Zi, ekia, Polonia dhe Hungaria. Duhet cekur se elementi i
rrezikshmris shoqrore ka qen i njohur para nj shekulli, si
element metarial i kundrligjshmris, apo si motiv i
inkriminimit nga ana e ligjdhnsit. Rrezikshmria shoqrore
si element themelor sht hjek nga nocioni i prgjithshm i
veprs penale, nga disa legjislacione penale t mparshme t
sheteteve socialiste sepse sht trajtuar si kategori politike,
ideologjike ngase sht interpretua si rrezik ndaj klass
sunduese. N vent t rrezikshmris shoqroe, si element i
prgjithshm i nocionit t veprs penale, tani n mnyr
eksplicie sht theksuar kundrligjshmria, e cila sipas
ligjdhnsit trajtohet si element m i rndsishm i ktij
nocioni.
Prkundr faktit se elementi i rrezikshmris shoqrore
nuk figuron n nocionin e prgjithshm t veprs penale,
ligjdhnsi n shum dispozita t Kodit Penal (n shum
inkriminime), sikundr n ligjet penale t shtetve t t tjera, e
cek edhe elementi material, ngase e prdor termin rrezik,
rrezikon apo termin dmin, dmton. Nga kjo rezulton se n
brendint e saj, edhe pse n shum dispozita t Kodit penale
nuk figuron termi rrezik (rrezikshmri), n do vepr penale
sht sht imanente edhe rrezikshmria, dmtimi, si element
material.
Sipas nocionit material, vepra penale sht vepr apo
sjellje e njeriut e cila dmton apo rrezikon vlerat elementare t
njeriut, t shoqris dhe sistemit juridik. Ktu fjala sht pr
vlerat vitale nga t cilat varet ekzistenca e individit, e kombit
dhe e shoqris. S kpndejmi, pr tu konsideruar nj vepr si
vepr penale, ajo patjetr duhet t arrij nj kuantum t demit
apo t rrezikut. N t kundrtn, nse shkalla e demit apo
rrezikut nuk e arrin kuantumin, vllimin e caktuar, ather

54

mund t bhet fjal pr kundravajtje apo pr ndonj shkelje

tjetr t ligjit.
N baz t shkalls s caktuar t dmit apo t rrezikut
t vlerave shoqrore me rndsi t posame, me legjislacionin
penal prcaktohet kufiri dhe sistemi i sanksioneve penale q
do t aplikohen ndaj kryersve t veprave t ktilla. N kt
mnyr prcaktohen edhe kufijt e mbrojtjes juridike-penale.
Kjo nga fakti se do lloj dmi apo rrezikim i vlerave shoqrore
dhe t individve, nuk mund t konsiderohet vepr penale.
Dispozita e nenit 6 6 Kodit penal, n t ciln sht
prcaktuar nocioni i veprs penale, prmban katr kushte
themelore t cilat duhet t prmbushen n mnyr kumulative.
Kushti i pare i cili duhet t plotsohet pr tu
konsidruar nj vepr penale, sht q vepra t jet e
kundrligjshme. Lidhur me kt, nocioni i kundrligjshmris
duhet kuptuar si kundrligjshmri formale e cila, e cila n
mnyr indirekte e inkludon, e prfshin edhe elementin
material. Sipas ktij kushti, ligjdhnsi mund ti prcaktoj si
vepra penale vetm ato vepra, t cilat sipas Kushtetuts,
konventave ndrkombtare dhe sistemit juridik t vendit i
dmtojn apo i rrezikojn t mirat juridike t njeriut apo t
shoqris. Ky kusht i prkufizimit ligjhor t veprs penale
sht mekanizm i theksuar i parimit t ligjshmris, ngase
sht dig q ligjdhnsi, sipas vlersimit t tij subjektiv, n
mnyr arbitrare t mos i parashoh si vepra penale fardo
vepra.
Kushti i dyt i nocionit t veprs penale, t parapar n
nenin 6, sht pasoja e dmshme apo e rrezikshme . Ky kusht
sht I natyrs materiale i nocionit t veprs penale ngase bn
t mundshme t zgjidhet dilemma, nse sht fjala pr vepr
penale apo pr vepr t rndsis s vogl e parapar n nenin
7.
Kushti i tret, i cili duhet t prmbushet konsiston n
postulatin q vepra jo vetm t prcaktohet me ligj si vepr
penale, porn jherit duhet t prcaktohen me ligj edhe tiparet
apo elementet constitutive t veprs penale konkrete (parimi I
prcaktimit t veprs penale n ligj). Ky parim m pr s
afrmi i detyron gjykatat dhe organet e tjera shtetrore q ta
respektojn parimin e legalitetit n fushn e s drejts penale.
Gjithashtu ky kusht e obligon edhe ligjdhnsin q me rastin
e formulimit t veprave penale q n masn m t madhe q

55

sht e mundur ti prcvaktoj saktsisht, n mnyr sa m

tqart dhe precise figurat e veprave penale.
Kushti i katrt i cili duhet t shprehet n kuadr t
nocionit t veprs penale, konsiston n faktin se ligjdhnsi
duhet pr do lloj t veprs penale t parashoh llojin e
sanksionit penal ose llojin e mass s trajtimit t detyrueshm
i cii mund t shqiptohet. Ky kusht sht i domosdoshm nga
se parimi I legalitetit krkon q ligji nuk duhet ti prcaktoj
vetm veprat penale dhe tiparet e tyre, por edhe llojin dhe
masn e sanksionit penal q mund t shqiptohet. Me kt
kusht mund t parandalohet arbitrariteti i gjykatave me rastin
t llojit dhe lartsis t sanksionit penal.
2. Figura e veprs penale. Me figur t veprs penale
nnkuptohet trsia e elementeve t posame t cilat dueht t
shprehen n veprn penale t caktuar. Kto elemente t
posame t cilat ndryshe quhen edhe tipare e sajojn veprn
penale t posame, e sajojn anatomin e saj, e cila e dallon
prej veprave tjera penale. Elementet e posame t do vepre
penale jan t cekura n dsipozitn e norms penale-juridike.
Thn ndryshe, me figure t veprs penale duhet nnkuptuar
ato elementet e caktuara t cilat duhet t shprehen n veprimin
njeriut pr tu konsideruar se sht kryer vepra penale.
Figura e veprs penale sajohet duke prcaktuar
elementet e posame ve e ve dhe duke br sintetizimin dhe
prgjithsimin e tyre n dispozitn e caktuar penale-juridike.
Kshtu, p.sh. vepra penale e vjedhjes (neni 252), prbhet prej
ktyre elementeve t posame: marrjes; pasuris s huaj t
luajtshme dhe me qllim q me prvetsimin e saj tI sjell
vetes ose tjetrit fitim pasuror n mnyr t kundrligjshme.
Vepra penale e marrjes s ryshfetit (neni 343) posedon kto
elemente t posame: personi zyrtar; q krkon, ose merr
dhurat ose ndonj prfitim, ose q pranon premtimin e
dhurats; me qllim q n kuadr t autorizimeve t tij zyrtare
t kryej veprimin zyrtar q nuk duhet ta kryej ose q t mos e
kryej veprimin zyrtar q duhet ta kryej.
Elementet e posame t figurs s veprs penale
konkrete mund ti referohen kohs apo vendit t kryerjes,
mnyrs apo mjetit me t cilat kryhet vepra penale, vetive
personale t kryersit, motivit, marrdhnies midis kryersit
dhe viktims etj.

56

Elementet e posame t veprs penale ndahen n

elemente objektive dhe subjektive.
Elemente objektive t figurs s veprs veprs penale
t caktuar jan p.sh. veprimi apo mosveprimi, pasoja, mjeti
dhe mnyra e kryerjes, koha apo vendi i kryerjes, marrdhnia
e kryersit me viktimn, statusi i kryersit, profesioni etj.
Elemente subjktive t figures s veprs penale jan
p.sh. format e ndryshme t dashjes dhe pakujdesis, lajthimi,
motive, qllimi, plqimi etj.
Mtutje elementet e figurs s veprs penale t caktuar
ndahen n themelore dhe plotsuese. Elementet themelore e
prbjn formn themelore t veprs penale, ndrsa elementet
plotsuese e prbjn formn e kualifikaur apo t privilegjuar.
Pr shembull, formn themelore t vrasjes e prbn vetm
privimi i personit tjetr nga jeta, ndrsa formn e kualifikuar
t vrasjes e prbjn mnyra mizore, dinakria, urrejta
nacionale etj, ndrsa formn e privilegjuar t vrasje e
prbjn vrasja nga pakujdesia, n afekt etj.
3.Objekti i veprs penale. T mirat juridike apo vlerat
q jan t mbrojtuta me t drejtn penale jan objekt i veprs
penale. Thn ndryshe, objekt i veprs penale sht e mira
juridike kundr s cils sht e drejtuar vepra penale. Nocioni
i figurs s veprs penale plotsohet me njohurit q i
prkasin objektit t veprs penale, ngase vetm kur prcaktohe
saktsisht objekti i veprs penale dhe t konstatohet se ka
mbrohet me nj dispozit penale-juridike, ather bhet i qart
kuptimi i asaj dispozite apo vepre penale. Andaj prcaktimi i
objektit t veprs penale sht piknisje pr do shpjegim,
interpretim t norms s ligjit penal n t cilin parashihet vepra
penale.
Objekt t veprs penale jan t mirat apo vlerat vitale
t njeriut, t popullit t nj vendi dhe t komunitetit
ndrkombtar. Kto jan jeta e njeriut, integriteti i tij trupor,
lirit dhe t drejtat themelore t njeriut dhe qytetarit, siguria,
paqja, barazia, prona, rregullimi shoqroro-politik dhe siguria
e vendit, martesa, familja, mjedisi, ekonomia, siguria e vendit
etj. Pr shkak t rndsis s madhe pr qytetart dhe
shoqrin, kto dhe vlerat e ngjashme jan t mbrojtura me t
drejtn penale nacionale dhe me t drejtn penale
ndrkombtare.

57

Objekti i veprs penale sht supstrat material i do vepre

penale, ngase me vepr penale rrezikohet apo dmtohet ndonj e
mire, e cila pr shkak t rndsis s saj shoqrore mbrohet nga
e drejta penale. N rastet kur vepra inkriminohet edhe n fazat
q i paraprijn veprimit t kryerjes, si sht, fjala vjen,
organizimi i shoqats kriminale apo veprimet prgatitore, q n
fakt akoma nuk paraqesin veprim t kryerjes, siq jan p.sh.
veprimet prgatitore pr kryerjen e akteve terroriste, apo t
krimit t gjenocidit. Kjo nuk do t thot se veprat e ktilla
ndshkohen vetm pr shkak t vet veprimit, por ngase edhe
me kto vepra, edhe pse n nj distanc m t largt, rrezikohen
t mirat q jan t mbrojtura me t drejtn penale. Ktu fjala
sht pr veprat q jan jashtzakonisht t rrezikshme.
Prkundr faktit se do vepr penale sht e drejtuar ndaj
objektit t caktuar, n praktik nuk sht gjithher leht t
konstatohet se ka ka qen objekt i ndonj vepre penale. Dilema
lidhur me objektin e veprs penale sht e lidhur ngusht me
nocionin e figurs s veprs penale. Kshtu, p.sh. ekziston
dilema se ka sht objekt i veprs penale t ndrprerjes s
palejuar t shtatznsis, integriteti i gruas apo fryti i zn.
Prcaktimi i drejt i objektit t veprs penale ka rendsi t
posame pr interpretimin dhe aplikimin e ligjit penale. Me
prcaktimin adekuat t objektit t veprs penale saktsohet edhe
prmbajtja e veprs penale, qartsohet qllimi I inkriminimit t
caktuar. Pa qartsimin adekuat t objektit t veprs penale, sht
e pamundur t prcaktohet relacioni midis shum veprave
penale.
N t drejtn penale njihen dy lloje t objektit t veprs
penale: objekti i prgjithshm dhe objekti grupor.
Objekti i prgjithshm i veprs penale, marr n trsi,
sht njeriu dhe bashksia shoqrore. Prkatsisht, qytetari dhe sistemi
kushtetues juridik si dhe siguria e vendit sipas legjislacionit ton jan
objekt i prgjithshm i veprs penale. Gjithashtu sipas legjislacionit ton
penal, objekt i prgjithshm i veprs penale jan edhe vlerat juridike
ndrkombtare, mbarnjerzore. S kndejmi, objekti i prgjithshm
sht nj lloj sinteze i t gjitha objekteve grupore dhe individuale t
veprave penale. Me fjal t tjera, trsia e t gjitha t mirave juridike q
jan t mbrojtura me t drejtn penale, paraqesin objekt t prgjithshm
t veprave penale.
Objekti grupor i veprs penale sht konkretizim i objektit
t prgjithshm t veprave penale. Objekti grupor i veprave penale
prfshin disa objekte t posame q jan t ngjashme mes vete. Ky n
fakt sht objekt i prbashkt pr disa vepra penale t ngjashme.

58

Kshtu, p.sh. objekt grupor i veprave penale sht jeta dhe trupi i
njeriut, rregullimi shoqror- juridik, siguria e vendit etj.

T gjitha llojet e veprave penale q jan t parapara n

legjislacionin ton penal, varsisht se cili objekt mbrohet nga to
dhe varsisht nga afrsia dhe ngjashmria e tyre, jan radhitur
n grupe t cilat paraqesin kapituj t veprave penale. S
kndejmi, kapitujt e veprave penale q parashihen n
legjislacionin ton penal, n fakt paraqesin objekt grupor t
veprave penale. Sistemi i objekteve grupore t veprave penale
n pjesn e posame t Kodit ton penal, sht br varsisht
prej shkalls s rrezikshmris dhe vlers s objektit apo t
mirs juridike q mbrohet nga veprat penale.
Objekti i veprimit. Me objekt t veprimit nnkuptojm
personin apo vlern tjetr juridike ndaj t cilit sht ndrmarr
veprimi i kryerjes, me 'rast dmtohet apo rrezikohet objekti
q mbrohet nga e drejta penale. do vepr penale sht e
drejtuar ndaj t mirs s caktuar juridike. E mira apo vlera juridike ndaj s cils sht e drejtuar vepra penale paraqet
objektin e veprimit. Kshtu, p.sh. te vepra penale e vrasjes
objekt i veprimit sht njeriu konkret jeta e tij, te vepra e
spiunazhit, objekt i veprimit jan t dhnat sekrete ushtarake,
ekonomike apo zyrtare; te vjedhja- objekt i veprimit sht
sendi i huaj i tundshm, etj. N t shumtn e herave objekti i
veprimit paraqet element t figurs s veprs penale.
N shkencn e s drejts penale objekti i veprimit ndahet
n objektin sulmues dhe at gramatik.
Objekti sulmues sht lnda ndaj s cils sht i drejtuar
veprimi i veprs penale. Pr shembull, te vepra penale e vjedhjes,
objekti sulmues sht prona n sendin e tundshm, te vrasja sht
njeriu, te lajmrimi i rrem - personi i akuzuar rrejshm.
Objekti gramatik sht lnda n t ciln kryhet veprimi i veprs
penale. Pr shembull, te vepra penale e falsifikimit t monedhave, t
paras, objekt gramatik sht monedha e falsifikuar.

Te disa vepra penale objekti sulmues dhe gramatik jan t

njjt. Kshtu, pr shembull, te vepra penale e vrasjes, jeta e
njeriut sht njkohsisht objekt sulmues dhe gramatik. Nga
kjo rezulton se dallimi midis objektit sulmues dhe gramatik
nuk mund t bhet te d vepr penale, ngase n disa raste ai
sht i njjt. Kurse disa vepra t tjera penale posedojn t tri
objektet e prmendura. Pr shembull, te vepra penale e dhnies s deklarats s rreme, objekti grupor sht jurisprudenca,

59

objekti sulmues sht personi i akuzuar rrejshm, kurse objekt

gramatik sht deklarata e rreme.
Prcaktimi i objektit t veprimit, si dhe dallimi i objektit
sulmues dhe gramatik, ka rndsi praktike, ngase objekti i
veprimit sht tipar i figurs s do vepre penale. Andaj, nga
kjo varet edhe kualifikimi i sakt i veprs penale.
4.Subjekti i veprs penale. Personi q kryen vepr penale
quhet subjekt i veprs penale. Prve atyre q ndrmarrin
drejtprdrejt veprimin e kryerjes, subjekt t veprs penale
konsiderohen edhe shtytsit, ndihmsit dhe organizatort e
shoqats kriminale. Kta konsiderohen subjekt t ktill ngase
kontribuojn n kryerjen e veprs penale.
Lidhur me moshn, subjekt t veprs penale konsiderohen
vetm personat q kan mbushur moshn 14-vjeare. Personat
nn moshn 14- vjeare, n t drejtn penale konsiderohen
fmij, kta jan penalisht t paprgjegjshm dhe si t till
gjenden jasht sfers s t drejts penale (neni 11, par. 2). Kjo
kategori e personave nuk mund t merret n prgjegjsi penale,
pa marr parasysh se far vepre penale kan kryer.
Varsisht se far kriteri aplikohet, subjektet e veprs penale
mund t ndahen n disa kategori. Sipas kriterit t moshs, n
legjislacionin penal njihen delikuentt e mitur. Delikuent t
mitur konsiderohen personat prej moshs 14 deri 18 vje. Sipas
nenit 2 t Ligjit Penal pr t Mitur, personat e mitur n t drejtn
penale ndahen n t mitur t rinj (prej moshs 14 deri 16 vje dhe
t mitur t rritur prej moshs 16 deri 18 vje). Madhor
konsiderohen personat q kan mbushur moshn 18-vjeare.
Ndrsa persona madhor t rinj konsiderohen personat n moshn
prej 18 deri 21 vje. Ky kategorizim i personave t mitur, n t
mitur t rinj dhe t mitur t rritur, ka rndsi jo vetm teorike por
edhe praktike, ngase trajtimi penalo-juridik i t miturve t rritur
sht m i rrept. Kshtu, p.sh. burgimi pr t mitur, si lloj i
dnimit m t rnd ndaj ksaj kategorie t kryersve t veprave
penale, mund tu shqiptohet vetm t miturve t rritur.
Sipas kriterit t aftsive psikike t kryersve t veprave
penale, se a kan qen n gjendje ta kuptojn rndsin e veprs
dhe t'i kontrollojn sjelljet e tyre, legjislacioni penal bn dallimin
midis personave t prgjegjshm (neni 11 par.1), personave t
paprgjegjshm (neni 12, par.1) dhe personave me
prgjegjshmri t zvogluar (neni 12, par.2). Dhe n fund,
varsisht prej asaj se a kan qen m par t ndshkuar,
legjislacioni penal bn dallimin midis delikuentve primar, q
pr her t par kan kryer vepr penale dhe recidivistve, atyre

60

q edhe m par kan qen t ndshkuar pr shkak t ndonj

vepre tjetr penale.
N t drejtn penale njihen dy lloje subjektesh t veprave
penale, subjekti aktiv dhe subjekti subjekti.
Subjekt aktiv konsiderohet personi i cili me veprimin e tij shkakton
pasojn e veprs penale, q kryen veprn penale.

N t shumtn e rasteve veprat penale mund t'i kryej do

person (do subjekt). Veprat penale q mund t'i kryej do
subjekt quhen delicta communia. Kto jan veprat penale q ligjdhnsi i

prcakton me formulimin "kushdo q kryen", p.sh. vrasjen, plagosjen,

vjedhjen etj. Mirpo, ekzistojn disa vepra penale t cilat, pr shkak t
tipareve t tyre t posame, nuk mund t'i kryej do person, por vetm nj
kategori e personave q posedojn veti apo q gjenden n marrdhnie t
caktuara apo t posame. Kshtu, p.sh. veprn penale t shprdorimit t
pozits zyrtare ose autorizimit (neni.339) mund ta kryej vetm personi
zyrtar, veprn penale t mosdhnies s ndihms mjeksore (neni 220)
mund ta kryej vetm mjeku apo personeli tjetr mjeksor. Veprat e
ktilla, t cilat mund t'i kryejn vetm personat q posedojn veti t
caktuara, apo q gjenden n marrdhnie t caktuara, quhen delicta
propria.
Subjekt pasiv sht personi q sht dmtuar apo rrezikuar me veprn penale. Subjekti pasiv ndryshe quhet edhe viktim e veprs penale.
Prcaktimi i subjektit pasiv n disa raste sht shtje mjaft komplekse.
Kshtu, p.sh. te vepra penale e vrasjes, prve viktims, si subjekt pasiv
mund t paraqiten edhe t afrmit e tij t ngusht, si jan prindrit,
fmijt etj., ngase edhe kta goditen me kt vepr penale. Pr shkak t
vshtirsive dhe dilemave q mund t shkaktoj prcaktimi i subjektit
pasiv, konsiderohet se m s miri sht q subjekti pasiv t prcaktohet
sipas objektit q mbrohet me t drejtn penale. Sipas ktij kriteri, subjekt
pasiv do t konsiderohej titullari i t drejtave dhe interesave q sht i
dmtuar me veprn penale. Titullar t t drejtave dhe interesave t
caktuara mund t jen personat fizik dhe juridik. Nga kjo rezulton se
subjekt pasiv mund t jet, prve personit fizik edhe personi juridik.

5. Personi juridik si subjekt i veprs penale. N gjysmn e

dyt t shekullit t kaluar, n shkencn e s drejts penale dhe n
praktikn gjyqsore u sajua koncepti se edhe personat juridik
duhet t konsiderohen subjekt t veprs penale dhe kjo shtje
mjaft komplekse u rregullua me dispozita t legjilsacionit penal
(pr arsyet e njohjes s personit juridik si kryers t veprs
penale, shih m gjrsisht I. Salihu, E drejta penale, Pjesa e
prgjithshme, 2008, fq. 190-1940) .
Prgjegjsia e personave juridik pr vepra penale s pari u
akceptuar n legjislacionet penale t shteteve t Evrops
perendimore. Ksisoji Holanda n vitin 1951 e ka parapar me
ligj t posam prgjegjsin e personave juridik pr vepra
penale, ndrsa prej vitit 1976 kt shtje e ka rregulluar me
Kodin penal. Franca me amandamentet e Kodit penal t vitit 1992
e ka parapar prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale.

61

N shtetet tjera t Evrops, prgjegjsin e personave juridik pr

vepra penale e kan parapar edhe kto shtete: Zvicra, Belgjika,
Finlanda, Suedia dhe Portugalia. Instituti i prgjegjsis s
personave juridik sht duke u zgjruar dhe konsoliduar edhe n
shtetet tjera t Evrops. Kshtu tani kt institut e kan parapar
edhe Gjermania, Sllovenia, Kroacia, Maqedonia dhe disa shtete
tjera. Vlen t prmendet se edhe Shqipria e parapau
prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale, por si duket
pr shkak t mosgatishmris s organeve t gjyqsis q ta
aplikojn, pas dy viteve e abrogoi kt dispozit nga Kodi penal.
N shumicn e shteteve n t cilat aplikohet sistemi
common law gjithashtu e njohin prgjegjsin e personave
juridik pr vepra penale, i cili n disa aspekte dallohet nga sistemi
kontinental i Evrops.
shtja e prgjegjsis s personave juridik pr vepra penale
sht preokupim edhe i organizatave relevante ndrkombtare.
Kshtu, Kshilli i Ministrave t Kshillit t Evrops n vitin 1988
e ka aprovuar Rekomandimin nr. R (88) 18 me t cilin shteteve
antare u sht rekomanduar q ta parashohin prgjegjsin e
personave juridik pr vepra penale. N baz t rekomandimit t
prmendur, Kshilli i Evrops ka aprovuar edhe nj numr t
konsiderueshm t dokumenteve, me t cilat krkohet t
rregullohet shtja e prgjegjsis s personave juridik pr vepra
penale. N mesin e ktyre dokumenteve sht Konventa e
Kshillit t Evrops pr mbrojtjen e mjedisit t vitit 1966. N
preambuln e ksaj konvente, shtetet antare obligohen q t
parashohin prgjegjsin e personave juridik pr vepra penale
kundr mjedisit t kryera n emrin e tyre, n llogari t tyre apo n
dobi t tyre. Dokument tjetr i rndsishm i Kshillit t
ministrave t Kshillit t Evrops sht Dokumenti nr. (96) me
titull Crime Policy in Europe in a Time of Change, i cili n nj
pjes parasheh kriminalitetin ekonomik, dhe me kt dokument i
kshillon shtetet antare q ta parashohin prgjegjsin penale t
personave juridik pr vepra penale.
Dokument tjetr i rndsishm sht programi aksional
kundr korupsionit, t cilin e ka aprovuar Kshilli i ministrave t
Kshillit t Evrops n vitin 1996, i cili i kushton rndsi t
madhe prgjegjsis s personave juridik pr vepra penale,
posarisht pr vepra penale t korupsionit t kryera n emr apo
n llogari t personit juridik.
Krahas Kshillit t Evrops edhe Unioni Evropian sht
angazhuar q t parshihet prgjegjsia e personave juridik pr
vepra penale. Kshtu lidhur me luftn kundr tregstis s
palejuar dhe shfrytz\imit seksual t fmijve dhe t miturve, n
programin e prbashkt aksional t aprovuar n shkurt t vitit

62

1977, Kshilli i Unionit Evropian n mnyr decidive ka parapar

q n rastet kur kto vepra jan kryer n emr, n llogari apo n
dobi t personit juridik, krahas personit fizik, pr to gjithashtu do
t prgjigjet edhe personi juridik.
shtja e prgjegjsis s personave juridik pr vepra penale
edhe m mire sht prcaktuar me Protokolin shtes t Konvents
pr mbrojtjen e interesave financiare t Unionit Evropian t
aprovuar n gusht t vitit 1995. I tr kapitulli i dyt i ktij
protokoli e prcakton prgjegjsin e personave juridik pr rastet
e veprave penale t kryera n dm t Unionit Evropian.
Pr rastet e prgjegjsis s personit juridik pr vepra penale,
personi juridik konsiderohet subjekt juridik i mvetsishm, i
pavarur, ngase gjykata ia shqipton sanskionin penal vetm atij e
jo edhe antarve t tij. Mirpo lidhur me kt, duhet vemas t
theksohet se shqiptimi i sanksionit penal ndaj personit juridik,
asnjher nuk e prjashton prgjegjsin penale individuale t
personave fizik t cilt kan marr pjes n kryerjen e veprs
penale. Me fjal tjera, pr veprn penale t kryer nga personi
juridik, prgjegjsia sht e dyfisht, ngase pr t njejtn vepr
penale prgjigjet personi juridik dhe personi fizik i cili ka kryer
veprn penale ose ka marr pjes n kryerjen e veprs penale n
emr, n llogari apo n dobi t personit juridik. Personat fizik t
cilt prgjigjen karahas personit juridik, zakonisht jan persona
prgjegjs, persona me autorizime t posame n menagjimin e
personit juridik.
Sipas legjislacionit penal t mparshm q ka vepruar n
Kosov dhe n njsit tjera t ish federates jugosllave personat
juridik nuk jan konsideruar subjekt t veprs penale.
N pajtim me konceptin dhe trendet bashkkohore edhe
Kodi Penal e parasheh prgjegjsin e personave juridik pr rastet
e kryerjes s veprave penale. Mirpo kt shtje nuk e rregullon
n kuadr t Kodit Penal, por n nenin 6 e parasheh nj dispozit
t karakterit blanket me kt prmbajtje: Veprat penale pr t
cilat personi juridik mund t jet penalisht prgjegjs,
prgjegjsia penale e personit juridik, sanksionet penale t cilat
mund t zbatohen ndaj personit juridik parashihen vean me ligj.
Nga e tr prmbajtja e ktij neni shihet qart se me nj ligj
t posam do t parashihet prgjegjsia e personit juridik pr
veprn penale t ciln kryesi e ka kryer n emr apo n llogari t
personit juridik, mandej llojet e veprave penale t cilat mund ti
kryej personi juridik si dhe llojet e sanksioneve penale q mund
t shqiptohen. Gjithashtu, me kt ligj t posam do t
prcaktohet edhe procedura penale.
N kohn kur jemi duke e prgatit kt komentar, edhe pas
gjasht viteve t hyrjes n fuqi t Kodit penal t Kosovs, nuk

63

sht prgatiur ligji i posam, i cili do t rregulloj prgjegjsin

e personave juridik pr veprat penale t kryera n emr apo n
llogari t personit juridik. Kjo sht zbrazti serioze n fushn e
legjislacionit penal e cila sa m par duhet t evitohet.
Vepra e rndsis s vogl
(Neni 7)
Nuk sht vepr penale ajo vepr e cila edhe pse
prmban tiparet e veprs penale t prcaktuar me ligj
sht e rndsis s vogl. Vepra sht e rndsis s vogl
kur rrezikshmria e saj nuk sht e rndsishme pr shkak
t natyrs ose peshs s veprs, t mungess ose t pasojave
t dmshme t parndsishme, t rrethanave n t cilat
sht kryer vepra, t shkalls s ult t prgjegj[sis penale
t kryersit t veprs ose pr shkak t rrethanava
personale t kryersit.
1. Instituti veprs s rndsis s vogl sht institut i
natyrs materiale i s drejts penale. Shkalla e rrezikshmris
apo e pasojs s dmshme, si element material, n formn e
vet t qart shprehet me rastin e kryerjes s do vepre penale
konkrete. Ksisoj mund t ndodhin raste q ndonj person t
kryej nj vepr e cila i ka t gjitha tiparet e veprs penale t
prcaktuar me ligjin penal, mirpo, pr shkak se vepra
posedon nj vllim (kuantitet-sasi) tejet t vogl t pasojs s
dmshme apo t rrezikshmris, ajo nuk konsiderohet si vepr
penale. Rast i till shkollor sht p.sh. kur personi A. vjedh
n vetshrbim nj qese bonbone apo nj okollat. N
veprimin e personit A. jan prmbushur t gjitha elementet e
veprs penale t vjedhjes, mirpo, meq shkalla e
rrezikshmris s ksaj vepre sht e parndsishme, tejet e
imt, kjo vepr nuk konsiderohet si vepr penale, ngase kjo,
apo veprat e ngjashme, e humbin karakterin kriminal dhe si t
tilla dalin jasht sfers s t drejts penale.
Instituti i veprs s rndsis s vogl sht parapar
rastet e e lehta t veprave penale t cilat jo rrall kryhen n
jetn e pritshme. Prkatsisht ky institut duhet t aplikohet
pr rastet e veprave penale t lehta si jan p.sh. dmtimi i
pasuris, vjedhjes, mashtrimit, fshehjes, t lndimeve t lehta
trupore, kanosjes, privimit t kundrligjshm t liris q zgjat

64

shum shkurt (nj apo dy or) etj. Veprat e ktilla e

humbasin karakterin kriminal pr shkak t rndsis s vogl,
t parndsishme t kundrligjshm[ris dhe fajsis.
Nga kjo del qart se pr t drejtn penale nuk sht
relevante do lloj i realizimit t figurs ligjore t veprs
penale, do lloj i rrezikimit apo i dmtimit t t mirs juridike.
Prkundrazi, n t drejtn penale, si vepra penale
konsiderohen ato vepra t cilat prmbajn n vete nj vllim
apo intensitet t caktuar t rrezikimit, apo t dmtimit t t
mirs juridike, q sht e mbrojtur me t drejtn penale.
Mirpo, edhe pse vepra e rndsis, e cila prmban n
vete shkall t vogl t rrezikshmris, nuk konsiderohet
vepr penale, ajo megjithat mbetet vepr e kundrligjshme,
por jo pr t drejtn penale por pr ndonj lm tjetr, dhe si e
till mund t trajtohet si form tjetr e veprs s ndaluar, p.sh.
si kundrvajtje apo delikt disiplinor, pr t cilin mund t
shqiptohet ndonj sanksion jopenal.
Instituti i veprs s rndsis s vogl sht instrument i
prshtatshm dhe i rndsishm juridiko-penal, ngase me
ndihmn e tij evitohen kontradiktat e mundshme midis
nocionit formal t veprs penale, me nj an, dhe prmbajtjes
materiale t veprs penale, n ann tjetr. Kshtu q n ato
raste kur rrezikshmria shoqrore e veprs penale si element
material sht i imt, ather kjo komponente ka mbipesh
ndaj komponentes formale dhe veprn e caktuar e zhvesh nga
vepra penale, ia merr karakterin e veprs penale. Koncepcioni
i ktill sht n funksion t parimit t legalitetit dhe t
siguris juridike. Me kt evitohet arbitrariteti eventual i
gjykatave dhe organeve t tjera t jurisprudencs. Njherit me
institutin e veprs s rendsis s vogl bhet i pamundshm
subjektivizmi i ktyre organeve.
Nga kjo rezulton se institucioni i veprs s rendsis s
vogl sht instrument i politiks kriminale q i dedikohet
veprave t imta, por q kan tipare t kriminalitetit. Ksisoj,
duke i prjashtuar veprat e ktilla nga katalogu i veprave
penale, gjykatave u bhet e mundshme q mos t ngarkohen
me cikrrime dhe q qytetart t mos trajtohen si delikuent
pr vepra t ktilla. Kryersit e veprave t ktilla nuk trajtohen
si delikuent.
Pr tu vlersuar nj vepr e rndsis s vogl, jan
vendimtare t gjitha elementet objektive dhe subjektive q e

65

prbjn figurn e posame t veprs penale t kryer. Kto

elemente jan p.sh. mnyra e kryerjes s veprs, vendi dhe
koha e kryerjes, mjetet q jan prdorur me rastin e kryerjes,
forma e fajsis, marrdhnia e kryersit dhe viktims, qllimi
i kryersit, jeta e tij e mparshme dhe rrethanat e ngjashme. T
gjitha kto rrethana dhe elemente t cilat mund ta prbjn
figurn e veprs penale, n mnyr t prgjithsuar jan
prcaktuar n nenin 7 t kodit penal, n t cilin sht
prcaktuar nocioni i institutit t veprs s rndsis s vogl.
2. N dispozitn e nenit 7 sht prcaktuar nj
platform me elemente parimore se kur duhet t konsiderohet
nj vepr e rndsis s vogl. Nga e tr dispozita e ktij
neni, rezulton se q t mund t aplikohet n praktik ky
institut duhet t prmbushen dy kritere: kriteri objektiv dhe
kriteri subjektiv. Duhet theksuar se pr tu konsideruar nj
vepr e rndsis s vogl, duhet t prmbushen t dy kriteret,
t dy kushtet n mnyr kumulative (kriteri objektiv dhe
subjektiv).
3. Kriteri objektiv. Sipas dispozits s nenit 7,
rrezikshmria e parndsishme apo e vogl, si kriter objektiv,
mund t konsiderohet n baz t tri kushteve dhe at: a)
natyrs ose peshs s veprs; b) pasoja e dmshme t jet e
parndsishme ose t mungoj dhe c) rrethanat n t cilat
sht kryer vepra.
a) Natyra apo pesha e veprs. Kodi penal nuk i prcakton
n mnyr t veant se cilat vepra, pr nga natyra dhe pesha e
tyre, jan vepra t rndsis s vogl, ngase kjo sht e
pamundur. Mirpo n asnj aspekt, si vepra t rndsis s
vogl nuk i konsideron vrasjet, plagosjet e rnda, grabitjen etj.
Lidhur me natyrn apo peshn e veprs, marr n
prgjithsi, duhet theksuar se pr asnj vepr penale t
parapar me legjislacionin penal, nuk mund t thuhet se sht
e rndsis s vogl. Me vet faktin se nj vepr n ligj sht
parapar si delikt penal, bn me dije se nuk sht fjala pr
ndshkimin e personave q kryejn vepra t rndsis s
vogl. Mirpo, nocioni i rndsis s vogl t veprs penale
shprehet me rastin e realizimit t saj konkret, n situatn
konkrete. Rrjedhimisht si vepr e rndsis s vogl mund t
konsiderohet ajo vepr tek e cila, me rastin e kryerjes s saj,

66

sht shprehur nj doz apo sasi aq e vogl e rrezikshmris

shoqrore apo pasojs s dmshme, e cila qart bn me dije se
nuk ka kuptim q vepra e till t konsiderohet vepr penale.
Rast i till sht, si pam, vjedhja e nj qese bonbonesh apo
okollate n vetshrbim.
Instituti i veprs s rendsis s vogl sht nj lloj filtiri
i cili nuk lejon q n procedurn penale t trajtohen shtje t
cilat mund tI bezdisin qytatart.
Vepra e rndsis s vogl m s shpeshti shprehet te
veprat penale t lehta apo shum t lehta. Se cilat vepra penale
jan t lehta, ajo m s miri shihet nga dnimi i parapar. Kto
jan zakonisht veprat penale pr t cilat sht parapar dnim
me burg n kohzgjatje t shkurtr, apo dnim me gjob,
prkatsisht ndonj lloj tjetr i sanksionit penal t leht, si sht
dnimi me kusht apo vrejtja e gjykats, dhe t cilat jan kryer
n aso rrethana apo jan t intensitetit t till q e arsyetojn
aplikimin e institutit t veprs s rndsis s vogl.
Mirpo, kjo nuk do t thot se instituti i veprs s rndsis
s vogl nuk mund t shprehet edhe te veprat penale pr t cilat
jan parapar dnime t rnda. Kt e themi ngase pr
aplikimin e institutit t veprs s rendsis s vogl, ligji nuk
parasheh kurfar kushti prkitazi me lartsin e dnimit. Andaj
edhe pr veprat penale pr t cilat sht parapar denim i rnd
mund t aplikohet instituti i veprs s rndsis s vogl, mirpo
n kso raste duhet t prmbushen kushte mjaft t arsyeshme
dhe bindse. Prkatsisht, duhet q vepra e kryer konkrete t jet
e rndsis s vogl. Kshtu, p.sh. vepra penale e shprdorimit
(paragrafi 1 i nenit 341) konsiderohet vepr e rnd ngase,
prve t tjerash, sht parapar edhe dnimi i rnd deri n nj
vit burgim, ndrsa n poragrafin 2 dhe 3 t ktij neni sht
parapar dnimi me burgim deri n tre vjet, prkatsisht deri n
tet vjet burgim. Mirpo, nse ndonj person zyrtar me kryerjen
e ksaj vepre penale prvetson p.sh. 10 apo 20 euro, ather n
bashkndodhje me rrethanat e tjera, vepra e ktill mund t
trajtohet si vepr e rndsis s vogl. Apo nse p.sh. ndokush
posedon sasi minimale t drogs o,o2 gram e parapar n
nenin 229, par. 1, apo e kultivon nj rraj t marihuans e
parapar n nenin230, par. 1), edhe n kso raste edhe pse jan
prmbush t gjitha elementet e ktyre dy veprave penale pr t
cilat sht parapar dnimi deri n pes vjet, prkatsisht deri

67

n dhjet vjet, duhet t konsiderohet se sht fjala pr vepra t

rndsis s vogl.
Edhe n rastet kur i njejti person kryen dy apo m shum
vepra t ktilla, duhet t konsiderohet se sht fjala pr vepra t
rendsis s vogl. N kso raste edhe prokurori ka t drejt q
t mos filloj ndjekjen penale (Baqi, Komentar, 103)
b) Pasojat e dmshme t jen t parndsishme apo t
mungojn. Lidhur me kt kusht, duhet theksuar se si vepra t
ktilla mund t konsiderohen t ashtuquajturat veprat penale
formale, t cilat konsiderohen t kryera me rrezikimin e t
mirs juridike, si jan tentativat e veprave penale, sepse te
kto zakonisht nuk shkaktohen pasojat e dmshme. Mirpo
do lloj tentative kurrsesi nuk mund t konsiderohet si vepr e
rndsis s vogl. Kshtu p.sh.tentativa e veprs penale t
vrasjes nuk mund t konsiderohet si vepr e rndsis s
vogl. Tentativa mund t konsiderohet si vepr e rndsis s
vogl zakonisht n rastet kur jan n pyetje veprat penale t
lehta. Kshtu, si tentativ ku pasojat e dmshme jan t
parndsishme (t imta), apo mungojn, jan p.sh. tentativa e
rrezikimit t paprekshmris s baness (neni 166, par. 20),
tentativa e vjedhjes (neni 252, par. 1), tentativa e marrjes s
pasuris s luajtshme (neni 258, par. 2) etj. Ky kriter zakonisht
shprehet edhe te veprat penale t privilegjuara.
Se a sht pasoja e veprs e parndsishme, e imt, kjo
sht shtje faktike, t ciln gjykata duhet ta konstatoj n
do rast konkret dhe duke pasur parasysh edhe kushtin e par
natyrn dhe peshn e veprs. Pasoja sht e imt zakonisht
n rastet kur dmtimi nuk e zvoglon dukshm vlern e
objektit t mbrojtur.
c) Rrethanat n t cilat sht kryer vepra. Rrethanat t
cilat nj vepre mund ti japin karakterin e veprs s rndsis
s vogl jan pr shembull: mnyra e kryerjes s veprs
penale, vendi dhe koha e kryerjes, mjetet me t cilat sht
kryer, pozita dhe roli i t dmtuarit, marrdhnia midis
kryersit dhe pals s dmtuar etj.
3.Kriteri subjektiv. Sipas kriterit subjektiv q t mund t
konsiderohet nj vepr e rndsis s vogl duhet t

68

manifestohet a) shkall e ult e prgjegjsis penale t

kryersit apo b) rrethana personale t kryersit.
Shkalla e ult e prgjegjsis penale e kryersit dhe
rrethanat e tij personale, jan kushte t karakterit subjektiv, t
cilat duhet t prmbushen n mnyr alternative, pr t
mundur gjykata t konstatoj se nj vepr sht e rndsis s
vogl. Vetm prmbushja e njrit nga kto kushte, n
bashkndodhje me njrn nga rrethanat e siprprmendura t
karakterit objektiv, i mundson gjykats q nj vepr konkrete
ta konsideroj si vepr t rndsis s vogl apo t
parndsishme.
a) Shkalla e ult e prgjegjsis penale e
kryersit.Kodi penal nuk e prcakton nocionin e shkalls s
ult t prgjegjsis penale, si kusht i cili duhet t prmbushet
pr t mundur t konsiderohet nj vepr e rndsis s vogl,
por kt ia l n kompetenc gjykats q n do rast konkret ta
konstatoj. Krahas gjykats pr konstatimin e ktij kushti,
mund t ndihmoj edhe shkenca e s drejts penale. Duke
pasur parasysh situatat q mund t ndodhin, marr n prgjithsi, si situata n t cilat mund t shprehet shkalla e ult e
prgjegjsis penale t kryesit jan p.sh. kto raste: mosha e
re, mungesa e prvojs, shkalla e ult e arsimimit, shkalla e
ult e zhvillimit mendor dhe rrethanat e tjera, t cilat e
zvoglojn prgjegjsin penale t kryesit. Gjithashtu shkalln
e ult t prgjegjsis penale mund ta shkaktoj lajthimi
juridik, afekti, smundja, lodhja, gjumi etj. N baz t t gjitha
ktyre rrethanave t karakterit subjektiv, n bashkndodhje me
rrethanat objektive, mund ti ndihmojn gjykats q t
konstatoj se personi me rastin e kryerjes s veprs penale ka
manifestuar shkall t ult t fajsis. Prndryshe lidhur me
fajsin, vepra e rndsis s vogl mund t kryhet jo vetm
nga pakujdesia por edhe me dashje.
a)
Rrethanat personale t kryesit. Si rrethana
personale t kryesit, n bashkndodhje me rrethanat objektive,
t cilat nj vepre mund ti japin karakterin e veprs s rndsis s vogl jan p.sh. gjendja materiale, motivi i kryerjes s
veprs penale, sjellja pas kryerjes s veprs penale,
kompensimi i dmit t shkaktuar me veprn penale, pendimi
pr veprn e kryer dhe rrethanat e ngjashme.

69

N fund duhet theksuar se n rastet kur gjykata konstaton

se pr shkak t rndsis s vogl, vepra e kryer nuk
konsiderohet si vepr penale, kjo nuk do t thot se kryesi
lirohet nga do prgjegjsi. N kso raste mund t prgjigjet pr
kundravajtje. sht e drejt dhe e preferueshme q gjykata
aplikimin e institutit t veprs s rndsis s vogl, ta bj
edhe me plqimin e pals s dmtuar.
Praktika gjyqsore
Prokuroria komunale e Gjilanit e ka hedh kallzimin penal
t Policis pr veprn penale t pranimit t mallrave t vjedhura
e parapar n nenin 272, par. 1, ndaj t dyshuarit L.S. Kt
aktvendim Prokuroria me t drejt e arsyeton me faktin se
mallrat e vjedhura t pranuara nga i dyshuari jan t vlers 16
Eur e 80 cent dhe se kjo vepr pr shkak t ksaj vlere sht e
rndsis s vogl dhe si e till, duke u bazuar n nenin 7, edhe
pse n kt rast jan prmbush t gjitha elementet e veprs
penale t parapar n nenin 272, e prjashton ekzistimin e ksaj
vepre penale (Aktvendimi i Prokuroris Komunale n Gjilan,
PP. nr. 1241/08, dt.25.02.2009
Mbrojtja e nevojshme
(Neni 8)
(1) Nuk sht vepr penale vepra e cila sht kryer
n mbrojtje t nevojshme.
(2) Mbrojtja e nevojshme sht mbrojtja e cila
sht e domosdoshme pr t zbrapsur sulmin e
kundrligjshm, real dhe t atqasshm ndaj vetes ose ndaj
nj personi tjetr me kusht q karakteri i mbrojtjes t jet
n proporcion me shkalln e rrezikut q paraqet sulmi.
(3) Disproporcioni ndrmjet sulmit dhe zbrapsjes
s sulmit konsiderohet tejkalim i kufijve t mbrojtjes s
nevojshme.
(4) Kryersi i cili i tejkalon kufijt e mbrojtjes s
nevojshme mund t dnohet m leht. Nse kryersi
tejkalon kufijt pr shkak t tronditjes s formt apo
friks s shkaktuar nga sulmi, ai mund t lirohet nga
dnimi.

70

1. Normat me t cilat sht rregulluar mbrojtja e

nevojshme dhe e rrethanava tjera t cilat e prjashtojn
ekzistimin e veprs penale jan t ashtuquajturat norma
permisive, apo norma q lejojn veprimet e caktuara, t cilat prndryshe
jan veprime t ndaluara e q konsiderohen vepra penale. Prkatsisht, te
shkaqet q e prjashtojn kundrligjshmrin, fjala sht pr normat e
posame me t cilat lejohet di q prndryshe me normat e figurave t
veprave penale sht e ndaluar, sht e kundrligjshme. Madje n disa raste
kto norma krkojn apo urdhrojn q t ndrmerret nj veprim, i cili n t
shumtn e herave sht i prcaktuar si i kundrligjshm. Pikrisht ktu
konsiston shkaku i prjashtimit t kundrligjshmris.

Mbrojtja e nevojshme si e drejt n vetmbrojtje ka qen

e njohur qysh n t drejtn romake dhe n t drejtn e
mesjets. Ky institut i prgjithshm sipas t cilit prjashtohet
ekzistimi i veprs penale, n t drejtn romake dhe n mesjet
sht shpreh dhe arsyetuar me sintagmn sht e lejuar q
dhuna t zbrapset me dhun, por vetm t jet brenda kufijve
t mbrojtjes s nevojshme dhe nuk guxon q ti shrbej
hakmarrjes. Ciceroni, mbrojtjen e nevojshme e konsideronte
si parim t s drejts natyrore. Sipas tij, arsyeshmria e
mbrojtjes s nevojshme konsiston n natyrn e njeriut n
vetmbrojtje, prkatsisht n mbrojtjen e ekzistencs s
njeriut. Edhe e drejta zakonore shqiptare e njeh mbrojtjen e
nevojshme si baz pr prjashtimin e veprs penale. Si baz e
prgjithshme e prjashtimit t veprs penale n t drejtn e
vjetr, mbrojtja e nevojshme sht zbatuar vetm lidhur me
veprn penale t vrasjes. Ndrsa m von, mbrojtja e
nevojshme sht shndrruar si instutit i prgjithshm i cili e ka
arsyetuar mbrojtjen e vlerave indivudiuale dhe t prgjithshme
nga sulmi i kundrligjshm.
N t drejtn penale t Francs, mbrojtja e nevojshme
quhet mbrojtje e ligjshme. Emrtimi i ktill i ktij institucioni
sht i arsyeshm ngase me ligj lejohet kjo mbrojtje.
Prndryshe, mbrojtjen e nevojshme, si institucion q e
prjashton kundrligjshmrin, s kndejmi edhe veprn
penale, e njohin t gjitha t drejtat penale t shteteve
bashkkohore.
N shkencn e s drejts penale jan t njohura teori t
ndryshme t cilat e arsyetojn institucionin e mbrojtjes s
nevojshme. Prej tyre dy jan kryesore: teoria subjektive dhe
teoria objektive.

71

Sipas teoris subjektive, personi q kryen vepr n mbrojtjen e

nevojshme nuk duhet t ndshkohet ngase n momentin e zmbrapsjes
s sulmit ai sht n gjendje t tronditur shpirtrore e cila prjashton
prgjegjsin dhe fajsin. Kjo teori nuk mund t prvetsohet sepse
personi q vepron n mbrojtjen e nevojshme nuk sht e
domosdoshme q gjithher t jet dhe zakonisht nuk sht n gjendje
aq t tronditur shpirtrore e cila prjashton prgjegjsin dhe
fajsin. Gjithashtu kjo teori nuk mund t prvetsohet edhe nga
shkaku se e drejta n mbrojtjen e nevojshme nuk njihet pr shkak t
tronditjes shpirtrore apo gjendjes afektive, por pr shkak se
konsiderohet se mbrojtja e ktill sht e domosdoshme.
Sipas teoris objektive, mbrojtja e nevojshme konsiderohet nj e
drejt q i takon personit, t mirat e t cilit jan sulmuar.
Prkatsisht, sipas ksaj teorie, i sulmuari sht i autorizuar, n
kushtet e caktuara me ligj, q duke zmbrapsur sulmin e
kundrligjshm t'i shkaktoj ndonj dm t mirave juridike t
sulmuesit.
Prkundr prpjekjeve t ktyre dy teorive q t sqarojn
arsyeshmrin e institucionit t mbrojtjes s nevojshme, kto
nuk kan sukses q t japin prgjigje t plot. Mirpo,
vshtruar n aspektin dialektik, del qart se arsyeshmria e
mbrojtjes s nevojshme konsiston n funksionin e saj social,
kontribuon q t funksionoj m mir sistemi juridik. Prkatsisht, nj ndr detyrat prioritare t sistemit juridik sht edhe
mbrojtja e t mirave juridike nga rrezikimet apo dmtimet.
Mirpo, n t gjitha ato raste apo situata kur sistemi juridik
nuk sht n gjendje q t'i mbroj t mirat juridike, ather
kt funksion ia beson vet t mirave juridike, lejon mbrojtjen
individuale. Me fjal t tjera, me rastin e mbrojtjes s
nevojshme shprehet vetmbrojtja e personave, t mirat
juridike t t cilve jan sulmuar e q gjenden n rrezik.
Ksisoj, me an t mbrojtjes s nevojshme, mbrohen t mirat
juridike t cilat edhe ashtu mbrohen nga e drejta penale.
Gjithashtu arsyeshmria e mbrojtes s nevojshme gjen
mbshtetje dhe sht e lidhur ngusht me natyrn e njeriut, n
instinktin pr vetmbrojtje dhe ekzistenc, ngase n t gjitha
rastet kur me an t sulmit t kundrligjshm rrezikohet
drejtprdrejt integriteti trupor, jeta apo ndonj e mir tjetr
juridike dhe n situatat kur sistemi juridik nuk sht n
gjendje q sulmet e ktilla t'i refuzoj, ather sht e
natyrshme q e drejta n mbrojtje t nevojshme t'i njihet
pikrisht personit t sulmuar. Lidhur me kt tani n t drejtat
penale bashkkohore nuk ka dilema. E vetmja gj q sistemi

72

juridik - e drejta penale mundet dhe duhet t ndrmarr

prkitazi me mbrojtjen e nevojshme, sht q ktij institucioni
t'ia caktoj kufijt dhe dimensionet e aplikimit.
Nga nocioni i mbrojtjes s nevojshme del se pr t'u
konsideruar se ekziston mbrojtja e nevojshme duhet t
shprehet a) sulmi dhe b) mbrojtja. Sulmi dhe mbrojtja njherit
jan dy elemente kryesore t mbrojtjes s nevojshme, t cilat
duhet t'i prmbushin kushtet e caktuara. Prndryshe, si do t
shohim n vazhdim, nse kto dy elemente kryesore nuk
shprehen n kushtet dhe sipas rregullave t caktuara me ligj,
nuk mund t bhet fjal pr ekzistimin e mbrojtjes s
nevojshme.
Sulmi sht do veprim i njeriut i cili sht i drejtuar
n dmtimin apo rrezikimin e ndonj t mire juridike.
Zakonisht sulmi mund t kryhet vetm me veprim. Mirpo,
prjashtimisht sulmi mund t kryhet edhe me mosveprim. Pr
shembull, mjeku i ndihms s shpejt refuzon t'i jap ndihmn
mjeksore personit q gjendet n gjendje rreziku pr jet. N
rast t till, do person mund ta detyroj mjekun q ta kryej
detyrn e vet.
a) Kushtet t cilat duhet t prmbushen me rastin e
sulmit:
1. Sulmues duhet t jet njeriu. Pr t ekzistuar mbrojtja e nevojshme, sulmi duhet t ndrmerret nga njeriu. Disa teoricien jan t
mendimit se sulmi mund t vij edhe nga shtazt, egrsirat apo fuqit
mbinatyrore. N t drejtn ton penale, n rastet kur sulmi vjen nga
shtazt, egrsirat apo fuqit mbinatyrore, konsiderohet se ekziston
nevoja ekstreme. Prndryshe, sulmi mund t ndrmerret nga do
person, nga personi madhor, nga i mituri, nga fmija apo personi i
smur psikik. Sulmi mund t ndrmerret me qllim, nga pakujdesia,
apo rastsisht. N t gjitha kto raste sht e lejuar mbrojtja e
nevojshme. Gjithashtu mbrojtja e nevojshme sht e lejuar edhe ndaj
sulmit q ndrmerret nga personi i cili gzon imunitet.
2. Sulmi mund t jet i drejtuar kundr do t mire. Kodi
yn penal nuk i cek t mirat juridike t cilat mund t jen objekt i
sulmit, por flet n prgjithsi pr zmbrapsjen e sulmit prej vetes apo
tjetrit. Nga kjo rezulton se sulmi mund t jet i drejtuar jo vetm ndaj
t mirave juridike q jan t mbrojtura me t drejtn penale, por edhe
ndaj t mirave juridike q mbrohen edhe me deg t tjera t
drejtsis. Ksisoj, sulmi mund t jet i drejtuar ndaj t mirave
juridike q i prkasin personave fizik, personave juridik, siguris
apo integritetit territorial t Kosovs etj. Mirpo n jetn e prditshme
m s shpeshti sulmohet jeta e njeriut, integriteti trupor dhe pasuria.

73

3. Sulmi duhet t jet i kundrligjshm . Sulmi sht i

kundrligjshm kur sht n kundrshtim me ndonj norm juridike.
Prkatsisht, sulmi sht i kundrligjshm kur sulmuesi nuk ka
kurrfar autorizimesh juridike pr veprimet e veta, kur veprimet e
veta e cenojn sistemin juridik.
Nga kushti q sulmi duhet t jet i kundrligjshm del se
sulmi i cili ndrmerret n baz t ndonj autorizimi ligjor, nuk
sht i kundrligjshm dhe kundr sulmit t ktill nuk sht e
lejuar mbrojtja e nevojshme. Kshtu, p.sh. nuk sht e lejuar
mbrojtja e nevojshme ndaj policit, i cili n baz t urdhrit t
ligjshm e privon nga liria personin e caktuar, ose qytetari nuk
mund t'u kundrshtoj organeve t ndjekjes penale n baz t
ligjit q t bjn bastisjen (kontrollin) e baness s tij. Mirpo,
po qe se personi i autorizuar zyrtar tejkalon autorizimit e veta,
ather ky lloj tejkalimi konsiderohet sulm i kundrligjshm
dhe kundr tij sht e lejuar mbrojtja e nevojshme.
Praktika gjyqsore:
Nse dy persona pas fjalosjes, dhe sharjeve n mes tyre
kan filluar rrahjen duke i shkaktuar njri tjetrit lndime, t
dyt konsiderohen sulmues, sulmi edhe i njrit dhe i tjetrit
konsiderohen t kundrligjshm, andja asnjri prej tyre nuk
mund t thirret n mbrojtje t nevojshme (Vendimi i Gjykats
s Supreme t Kroacis, Kzh-655/87)
Sulmi konsiderohet i kundrligjshm edhe n rastet kur i
sulmuari e ka provokuar sulmin, prkatsisht e ka shkaktuar
sulmin. N kso raste i sulmuari nuk ka t drejt n mbrojtje t
nevojshme, sepse ai e keqprdor kt t drejt.
Praktika gjyqsore:
Nuk ka patur t drejt n mbrojtje t nevojshme i
akuzuari, i cili, duke e mbajt thikn n dor, e ka ftuar
viktimn q t merret vesh fizikisht me te dhe n kacafytje e
sipr e ka privuar nga jeta. Thirrja n marrveshje fizike,
konsiderohet provokim i sulmit, ngase i akuzuari kt konflikt
e ka dshiruar dhe e ka provokuar dhe se veten e ka sjell n
gjendje t sulmit t kundrligjshm (Vendimi i Gjykats
Supreme t Kroacis, Kzh-41/92).
Prej krkess q sulmi duhet t jet i kundrligjshm
rrjedh parimi sipas t cilit nuk sht e lejuar mbrojtja e
nevojshme kundr personit q mbrohet n mbrojtje t
nevojshme (mbrojtja e nevojshme kundr mbrojtjes s
nevojshme).

74

4. Sulmi duhet t jet i atastshm (aktual). N kuptimin e

mbrojtjes s nevojshme, sulmi konsiderohet i atastshm n rastet
kur n do moment pritet se do t filloj, kur ka filluar t veproj dhe
gjersa t zgjas, prkatsisht gjer t prfundoj. S kndejmi del se
nuk sht e lejuar mbrojtja ndaj ndonj sulmi q do t pasoj pas nj
kohe si dhe mbrojtja ndaj sulmit i cili ka prfunduar, ka pushuar s
vepruari.
Sulmi konsiderohet se mund t pritet n do moment n
rastet kur mund t filloj aty pr aty, menjher. Sulmi
konsiderohet se pritet t filloj n do moment n rastim kur
p.sh. n grindje e sipr midis dy personave, njri prej tyre
mbush revolen apo nxjerr thikn nga kllfi. Mbushja e
revoles me predha apo nxjerrja e thiks jan veprime paraprake t cilat, vshtruar objektivisht, bjn qart me dije se
sulmi pritet t filloj do moment. Apo rasti tjetr p.sh. nse
personi A. me thik n dor ndjek personin B. me qllim q t'i
bjer dhe nse personi B. porsa t'i ofrohet personi A. nxjerr
revolen dhe shkrep n t. N kso rastesh n teori dhe n
praktik konsiderohet se mbrojtja sht e atastshme me
sulmin, edhe pse ai akoma nuk ka filluar, mirpo n do
moment sht pritur t filloj. Pra sulmi konsiderohet i
atastshm edhe ather kur ai akoma nuk ka filluar, mirpo
n do moment pritet t filloj. Kjo gjendje mohet nga ana e
gjykats sipas t gjitha rethanave konkrete.
Situata sht m e qart n rastet kur sulmi ka filluar t
veproj. N rastet e ktilla, mbrojtja mund t ndrmerret
menjher dhe mund t zgjas gjersa zgjat edhe sulmi. N
momentin kur pushon s vepruari sulmi, apo kur sulmi
refuzohet apo zotrohet, duhet t pushoj (t ndalet) edhe
mbrojtja. Kshtu, p.sh. nse sulmuesi ka pushuar s vepruari
ose sulmi sht zmbrapsur, do veprim i mtejshm i personit
i cili ka qen i sulmuar, nuk do t konsiderohet mbrojtje e
nevojshme. Prkundrazi, veprimet q ndrmerren pas
prfundimit apo zmbrapsjes s sulmit, konsiderohen si vepra
penale t kryera pr shkak t hakmarrjes, friks, afektit apo
motiveve t tjera. Mirpo, nse vjedhsi sht duke ikur me
sendet e vjedhura, konsiderohet se ekziston sulmi prderisa
vjedhsi mban n dor sendet e vjedhura.
5. Sulmi duhet t jet i vrtet . Pr t'u konsideruar se
ekziston mbrojtja e nevojshme, sulmi duhet t jet i vrtet, q t
ekzistoj realisht. Nse ndokush gabimisht mendon se sht i sulmuar
dhe duke qen n lajthitje e lndon apo e privon nga jeta "sulmuesin",

75

ather n kso raste sht fjala pr mbrojtjen e nevojshme fiktive, t

kujtuar, apo si quhet ndryshe n t drejtn penale, mbrojtja e
nevojshme putative. Pr shembull, nse personi A. me qllim q t tallet
me personin B. n errsir e sulmon kt me revole fmijsh, kurse personi
B. duke menduar se sulmi sht i vrtet e vret "sulmuesin" - personin A.
N kso rastesh nuk ekziston mbrojtja e nevojshme, ngase si shohim,
sulmi nuk sht i vrtet.S kndejmi veprimet e ndrmarrura n situata t
ktilla jan t kundrligjshme dhe konsiderohen vepr penale.

3. Mbrojtja e nevojshme putative nuk e prjashton

ekzistimin e veprs penale, mirpo mund t jet baz apo
rrethan q e prjashton fajsin, e me kt edhe ndshkimin.
Prkatsisht, te mbrojtja e nevojshme putative sht fjala pr
veprn q sht kryer n lajthim n fakt (real), andaj
prgjegjsia penale zgjidhet n baz t nenit 18 t kodit penal,
nen ky me t cilin n prgjithsi jan prcaktuar zgjidhjet pr
rastet e veprave penale t kryera n lajthimin n fakt (real).
Sipas paragrafit 2 t nenit 18, nse konstatohet se kyesi po t
ishte sa duhet i kujdesshm do t dinte se sulmi nuk sht i
vrtet, ather ai do t prgjigjet pr veprn e kryer nga
pakujdesia, nse me ligj parashihet ndshkimi edhe pr veprn
e kryer nga pakujdesia. N rastet e kundrta, nse konstatohet
se edhe me kujdesin e duhur, personi nuk ka mundur t dij se
sulmi nuk ka qen i vrtet, ather personi i till nuk mund t
ndshkohet ngase sht gjendur n lajthimin real t
pamnjanuar. Kjo situat sht zgjidhur n paragrafin 1 t
nenit 18 t kodit penal, n t cilin thuhet: Personi nuk sht
penalisht prgjegjs nse n kohn e kryerjes s veprs penale
nuk ka qen i vetdijshm pr ndonj nga tiparet e asaj vepre,
ose gabimisht ka menduar se ekzistonin rrethanat, t cilat, po
t ekzistonin n fakt, kjo vepr do t ishte e lejuar.
b) Kushtet t cilat duhet t prmbushen me rastin e mbrojtjes
(zmbrapsjes s sulmit)

Mbrojtja sht do veprim i njeriut me t cilin dmtohet

apo rrezikohet ndonj e mir e sulmuesit. Zakonisht, me rastin
e mbrojtjes sulmi zmbrapset prej vetes apo prej t mirave
juridike vetjake. Mirpo, si pam nga prkufizimi i ktij
institucioni, mbrojtja e nevojshme ekziston edhe n rastet kur
sulmi zmbrapset edhe nga personi i tret. Pr shembull, nse
personi A. e sulmon personin B., kurse personi C. me qllim
q ta zmbraps kt sulm, e dmton apo e rrezikon ndonj t

76

mir juridike t personit A. N teorin e s drejts penale

mbrojtja e nevojshme e ktill emrtohet edhe si ndihm e
nevojshme apo e domosdoshme.
1. Mbrojtja duhet t jet e drejtuar kundr sulmuesit. Pr
t'u konsideruar se ekziston mbrojtja e nevojshme, veprimet e mbrojtjes
duhet t jen t drejtuara kundr sulmuesit, kundr asaj t mire juridike
t sulmuesit, e cila sht e nevojshme pr zmbrapsjen e sulmit (p.sh.
kundr trupit, jets, pasuris etj.). N rastet kur gjat mbrojtjes sht
dmtuar e mira juridike e personit t tret, ather nuk ekziston
mbrojtja e nevojshme, por eventualisht mund t shprehet nevoja
ekstreme. Mirpo, nse sulmuesi si mjet pr sulm prdor mjetet e
personit t tret, ather i sulmuari gjat mbrojtjes ka t drejt q t'i
dmtoj apo asgjsoj edhe kto t mira juridike (mjetet e personit t
tret).

2. Mbrojtja duhet t jet domosdo e nevojshme pr

zmbrapsjen e sulmit. Pr t'u konsideruar nj mbrojtje si mbrojtje e
nevojshme ajo duhet t jet domosdo e nevojshme q personi prej vetes
apo tjetrit t zmbraps sulmin. Rrjedhimisht, nj mbrojtje konsiderohet e
nevojshme n rastet kur konstatohet se nuk ka mundur t zmbrapset
sulmi pa iu shkaktuar ndonj dmtim sulmuesit. Se a ka qen mbrojtja
domosdo e nevojshme, sht shtje faktike t ciln gjykata e konstaton
n do rast konkret. Pr shembull, nse nj fmij i moshs 12- vjeare e
sulmon me shkop nj person t rritur dhe fizikisht t zhvilluar, i
sulmuari nuk mund t arsyetohet se ka vepruar n mbrojtje t
nevojshme nse me rastin e zmbrapsjes s sulmit fmijs i ka shkaktuar
plag t rnda apo e ka privuar nga jeta. Mbrojtja e ktill n kt rast
nuk ka qen domosdo e nevojshme, sepse personi i rritur sulmin e
fmijs ka mundur ta zmbraps edhe pa shkaktuar plagosje apo vrasje.

Me an t kushtit ligjor q mbrojtja duhet t jet domosdo e

nevojshme, jan prcaktuar kufijt e mbrojtjes s nevojshme.
Me an t ktij kushti shprehet parimi se nuk sht e lejuar
mbrojtja e nevojshme n mnyr t pakufizuar. Prkundrazi,
mbrojtja e nevojshme mund ta ushtroj funksionin e mbrojtjes
dhe t vetmbrojtjes vetm n rastet kur vrtet ka qen domosdo
e nevojshme pr evitimin e sulmit.
Mirpo, edhe pse n t drejtn penale krkohet q mbrojtja
t jet domosdo e nevojshme, kjo nuk do t thot se personi i cili
sht sulmuar sht i obliguar q t ikn, t fshihet nga
sulmuesi, t'i shmanget rrugs n t ciln sht duke pritur
sulmuesi, q ta thirr dik n ndihm etj. Kso koncepti, nuk
mund t pranohet ngase kjo do t thoshte q ti tjetrit ti njihet e
drejta q t ulmoj, ndrsa sipas ktij koncepti do t sajohej
obligimi q t ik n mnyr q ta zgjidh situatn konflikte t
ciln nuk e ka provokuar. Gjithashtu nga i sulmuari nuk

77

krkohet q, duke i sakrifikuar disa t mira t veta, ta evitoj

sulmin.
3.Mbrojtja duhet t jet proporcionale me intensitetin e
sulmit. Ky kusht duhet t vlersohet n kontekstin e domosdoshmris
s mbrojtjes. Pr t qen mbrojtja domosdo e nevojshme, ajo duhet t
ekzistoj n proporcionalitet (prpjestueshmri) midis intensitetit t
sulmit dhe mbrojtjes. Parimi i proporcionalitetit sht parim i
prgjithshm i drejtsis i cili vlen jo vetm n situatat konflikte, si sht
rasti me mbrojtjen e nevojshme, por vlen edhe pr organet shtetrore
gjat ushtrimit t funksioneve t mbrojtjes s t mirave juridike.

Me an t kriterit q mbrojtja duhet t jet proporcionale

me intensitetin e sulmit jan vn kufijt e mbrojtjes s
nevojshme. Rrjedhimisht, sipas ktij kriteri mbrojtja duhet t
jet e natyrs dhe e intensitetit t till e cila sht e mjaftueshme
q t zmbrapset sulmi. Masa dhe intensiteti i lejueshmris s
mbrojtjes varet p.sh. prej qllimit t sulmuesit, mjeteve q i
prdor me rastin e sulmit, forcs fizike t sulmuesit, mjeteve q
posedon i sulmuari etj. N rastet kur i sulmuari ka mundsi dhe
koh q t zgjedh mnyrn dhe mjetet pr mbrojtje, ai duhet t
prdor at mnyr dhe ato mjete t cilat sulmuesit i shkaktojn
lndime m t lehta.
Mirpo, lidhur me kt duhet theksuar se n teorin e s
drejts penale dhe n praktik, prpjesshmria midis intensitetit
t sulmit dhe mbrojtjes, nuk do t thot se ktu krkohet nj
ekuivalenc e plot midis s keqes s kanosur dhe s keqes e
cila sht shkaktuar me rastin e zmbrapsjes s sulmit.
Prkundrazi, do t konsiderohet se ekziston mbrojtja e
nevojshme edhe n rastet kur e keqja (dmtimi) i shkaktuar me
rastin e zmbrapsjes s sulmit sht m e madhe se e keqja q
sht kanosur t shkaktohet nga sulmi. Zgjidhje t ktilla
ndeshim n nj varg vendimesh t gjykats supreme. Nga kjo
rezulton se do t konsiderohet se ekziston prpjesshmria,
proporcionaliteti midis mbrojtjes dhe zmbrapsjes s sulmit edhe
n rastet kur e keqja e shkaktuar sht m e madhe se e keqja e
kanosur, nse konstatohet se mbrojtja ka qen domosdo e
nevojshme q t zmbrapset sulmi i atastshm dhe i
kundrligjshm.
Mirpo nuk do t konsiderohet se ekziston mbrojtja e
nevojshme n rastet kur shprehet nj disproporcionalitet i madh
midis dmtimit i cili sht shkaktuar gjat mbrojtjes dhe
dmtimit q sht kanosur apo sht shkaktuar nga sulmi. Pr
shembull, nuk do t konsiderohet se ekziston mbrojtja e

78

nevojshme nse vritet fmija i cili sht hasur duke vjedhur

qershi, apo vrasja e personit pr shkak t fyerjes apo rnies
shpull, apo nj rast q ka ndodhur n komunn e Prishtins kur
rojtari i parkut qllon me arm fmijn i cili ka qen duke
kullotur lopn n parkun e qytetit. Apo nj rast i ngjashm q ka
ndodhur n Gjermani, kur pronari i hotelit shtn me arm n
mysafir t cilt kan thyer gota dhe shishe n lokalin e tij.
Gjithashtu nuk do t konsiderohet se sht plotsuar kushti i
proporcionalitetit edhe n kto raste: nse ndaja sulmuesit me
shkop, shkrepet me revole; nse n nj rrahje t rndomt
prdoret thika, sopata revolja etj.
4. Tejkalimi i mbrojtjes s nevojshme. Tejkalimi apo
kaprcimi i mbrojtjes s nevojshme shprehet n rastet kur
mbrojtja nuk sht proporcionale me sulmin apo kur mbrojtja
ndrmerret pasi q sht zmbrapsur ose ka pushuar s vepruari
sulmi. Se kur nuk sht mbrojtja proporcionale me intensitetin
e sulmit, pam n shembujt e cekur kur personi i kopshtit vret
fmijn e zn n vjedhjen e qershive etj. Kurse konsiderohet
se mbrojtja sht ndrmarr pasi q sulmi sht zmbrapsur
(zotruar) n rastin kur p.sh. i sulmuari ka sukses q t'ia thyej
dorn dhe t'ia marr thikn sulmuesit, e mandej po me at
thik i shkakton plag vdekjeprurse. Ndrsa sulmi ka pushuar
s vepruari kur p.sh. sulmuesi pasi q i shkakton disa t
qlluara t sulmuarit e ndrpren veprimin dhe fillon t
trhiqet, kurse i sulmuari vrapon n drejtim t tij dhe i
shkakton plag t rnda apo e privon nga jeta, e vret. Lidhur
me situatat e ktilla, n paragrafin 3 t nenit 8 t Kodit Penal
parashihet: Disproporcioni ndrmjet sulmit dhe zmbrapsjes
s sulmit konsiderohet tejkalim i kufijve t mbrojtjes s
nevojshme. N t gjitha rastet kur i sulmuari i kaprcen, i
tejkalon kufijt e mbrojtjes s nevojshme, do dmtim q i
shkakton sulmuesit konsiderohet vepr penale dhe personi i
ktill prgjigjet penalisht sikur pr do vepr tjetr penale.
Mirpo, edhe pse vepra (dmtimi) q kryhet me rastin e
tejkalimit t mbrojtjes s nevojshme konsiderohet vepr
penale, Kodi Penal parasheh mundsin q kryersi i veprs
penale t ktill t dnohet m but, madje edhe t lirohet nga
dnimi. Zgjidhja e ktill sht parapar shprehimisht n
paragrafin 4 t nenit 8 t Kodit penal. Sipas ksaj dispozite,
rezulton qart se n rastet kur vepra penale sht kryer n

79

kaprcimin e mbrojtjes s nevojshme mund t shprehen dy

zgjidhje: q kryersi t dnohet m but ose q kryesi t
lirohet nga dnimi.
N praktikn gjyqsore zbutja e dnimit bhet zakonisht
n rastet kur pr shkak t tronditjes s fort psikike ose friks,
intensiteti i mbrojtjes ka qen m i madh se intensiteti i sulmit
dhe pr kt sht shkaktuar lndim m i madh se lndimi q
sht kanosur t shkaktohet.
- Mundsia e zbutjes s dnimit pr veprn penale t
kryer n kaprcimin e kufijve t mbrojtjes s nevojshme sht
reale dhe e arsyeshme ngase pr shkak t gjendjes psikike n
t ciln gjendet personi i sulmuar nuk ka mundsi q t
vlersoj drejt se deri n far mase mbrojtja sht e
domosdoshme q t zmbrapset sulmi. Kjo nga fakti se
zakonisht sulmi shkakton frik dhe instinktivisht aktivizon
mekanizmin e vetmbrojtjes.
- Lirimi nga dnimi mund t bhet n rastet kur
kaprcimi i kufijve t mbrojtjes s nevojshme sht br pr
shkak t tronditjes s fort psikike ose friks s madhe. Ktu
nuk sht fjala pr tronditjen psikike apo frikn e cila
zakonisht shkaktohet te personat ndaj t cilve sht i drejtuar
sulmi, e cila gjendje, si cekm, mund t merret si arsye pr
zbutjen e dnimit, por ktu sht fjala pr tronditje t forta
psikike apo frika t mdha t cilat mund ta ojn personin e
sulmuar edhe n gjendje afektive, n t ashtuquajturat gjendje
afektive stenike apo astenike. S kndejmi, sipas paragarfit 4
t nenit 8, n rastet kur gjykata konstaton se personi tejkalimin
e mbrojtjes s nevojshme e ka br pr shkak t tronditjes s
fort psikike apo friks t shkaktuar nga sulmi, kryesi i ktill
mund t dnohet m but ose mund t lirohet nga dnimi.
Pr zbutjen e dnimit, shih nenin 66 dhe 67.
Pr lirimin nga dnimi, shih nenin 68.
Praktika gjyqsore
Ftesa pr marrveshje fizike apo pranimi i ftess s till, e
prjashton mundsin q veprimet e pjesmarrjes n konfliktin
fizik t konsiderohen si mbrojtje t nevojshme apo tejkalim t
kufijve t saj. Veprimet e tilla, varsisht nga pasojat e
shkaktuara, konsiderohen vepra penale prkatse.

80

Gjykata Supreme e B.dhe H.,

Kzh.695/88.
I akuzuari ka kryer veprn penale t tentativs s vrasjes
n tejkalim t kufijve t mbrojtjes s nevojshme, ngase sht
konstatuar q duke e zbrapsur sulmin e atqasshm, me
shkrepjen e par nga revolja i dmtuari sht rrzuar n tok,
dhe se dy shkrepjet tjera t mpastajme n trupin e t
dmtuarit jan kualifikuar si tejkalim i kufijve t mbrojtjes s
nevojshme, ngase dy shkrepjet pas rrzuarjes s t dmtuarit
jan
ndrmarr
pasi
q
sht
zotnuar
sulmi
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut t Prizrenit, P.nr.115/2009)
I dmtuari s bashku me tre persona tjer, e kan
sulmuar t akuzuarin me mjete t forta n oborrin e restorantit
t cilin e ka patur me qira. I akuzuari edhe pasi q ua ka
trhjek vrejtjen q t largohen, i dmtuari iu ka afrua t
akuzuarit n afrsi prej 5 metrave dhe duke par se n do
moment do ta godit, i akuzuari nj her shkrep n tok dhe e
ka lutur q t largohet. Prkundr lutjes q t largohet i
dmtuari ka vazhduar n drejtim t t akuzuaritme dhe i
akuzuari me nj t shkrepme me pushk automatike i
shkakton lndim t rnd trupor. Gjykata kt vepr e ka
kualifikuar si vepr penale t lndimit t rnd trupor t kryer
n mbrojtje t nevojshme.
Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut n Prizren, P. nr.
119/2007)
I dmtuari paraprakisht e ka sulmuar me lopat t
ngritur lart t akuzuarin. Me rastin e mbrojtjes s ktij sulmi i
akuzuari ka shkrep nga pushka automatike dhe e ka godit n
qaf t akuzuarin, me rat i ka tejkaluar kufijt e mbrojtjes s
nevojshme, ngase ka qen i obliguar t shkrep n pjes t
trupit t t dmtuarit t cilat nuk jan vitale.
Gjykata Supreme e Kroacis, Kzh. t dt. 8.11.1994.
N situatn kur fillon marrveshja fizike, rrahja midis dy
personave, s pari n kafene, e pastaj vazhdon jasht lokalit t
kafenes, kta persona nuk mund t thirren n mbrojtje t
nevojshme.
Gjykata Supreme e B.dhe H. Kzh.40/98.
Nevoja ekstreme
(Neni 9)

81

(1) Nuk sht vepr penale ajo vepr e cila sht kryer
n kushte t nevojs ekstreme.
(2) Nevoja ekstreme ekziston nse personi e kryen
veprn pr t evituar prej vetes ose tjetrit rrezikun e
arqasshm e t paprovokuar, i cili nuk mund t evitohet n
mnyr tjetr, me kusht q e keqja e shkaktuar nuk sht
m e madhe se sa e keqja q sht kanosur.
(3) Kur kryersi e shkakton rrezikun nga pakujdesia
apo i tejkalon kufijt e nevojs ekstreme, dnohet m but,
e nse tejkalimin e ka br n rrethana veanrisht
lehtsuese, ai edhe mund t lirohet nga dnimi.
1. Nevoja ekstreme sht rrethan apo shkak i tret q e
prjashton kundrligjshmrin e veprs, edhe pse vepra e kryer
prmban t gjitha tiparet e veprs penale. N krahasim me
mbrojtjen e nevojshme, nevoja ekstreme sht insttitut m i ri
n t drejtn penale. Nevoja ekstreme, pr nga natyra dhe efekti i saj
juridiko-penal, sht shkak i prgjithshm q
prjashton
kundrligjshmrin, prkatsisht ekzistimin e veprs penale.

Nevojn ekstreme n t drejtn penale e arsyetojn rastet

nga jeta e prditshme. Rjedhimisht, n bashkndodhje t
rrethanave t ndryshme, mund t krijohen aso gjendje (situata)
t rrezikshme, t cilat mund t mnjanohen vetm me
dmtimin apo asgjsimin e t mirave juridike t personave t
tret. Pr shembull: personi A. me qllim q ta shptoj jetn e
fmijs, deprton me dhun n shtpin e personit B. t ciln e
ka kapluar zjarri; duke ikur personi nga salla e kinemas s
ndezur e lndon personin tjetr; personi A. e merr barkn e
huaj me qllim q ta shptoj jetn e fmijs q sht duke u
fundosur n uj; shoferi i cili me shpejtsi t lejuar dhe me
kujdes t duhur, me qllim q ta shptoj jetn e fmijs, i cili
papritmas i del para automobilit, del n trotuar me 'rast
lndon kmbsorin. N analet e praktiks gjyqsore jan t
njohura raste shum t rnda t nevojs ekstreme. sht i
njohur rasti n literaturn penale, kur nga barka e fundosur n
detin e hapur mbetet vetm nj drras e cila mund ta mbaj
vetm nj njeri, kurse duke u mbajtur n t mundohen t
shptojn dy persona dhe nse njri e shtyen tjetrin i cili
mbytet dhe kshtu e shpton veten. N t gjitha kto raste,
sht fjala pr veprat e kryera n nevojn ekstreme.

82

Nga prkufizimi i nevojs ekstreme dhe shembujt e

cekur, del se te nevoja ekstreme sht fjal pr kolizionin e dy
t mirave juridike, t asaj e cila sht e rrezikuar, dhe t asaj
q duhet t bhet viktim q t mund t shptohet e mira e
rrezikuar. Meq sistemi juridik, m saktsisht e drejta penale,
nuk sht n gjendje, nuk ka mundsi q n do moment t
gjendet pran do t mire juridike dhe t'i mbroj ato, ajo n
kso raste lejon kolizionin, luftn e t mirave juridike, mirpo
pr kt lloj kolizioni t t mirave juridike jan prcaktuar
rregullat t cilat duhet t respektohen.
Sikundr te mbrojtja e nevojshme, shkenctart e s
drejts penale pajtohen se edhe pr veprn e kryer n nevojn
ekstreme personi nuk duhet dnuar. Mirpo dilemat lindin kur
duhet cekur shkaqet q e arsyetojn mosdnimin. Lidhur me
kto dilema, n t drejtn penale jan shfaqur dy teori: ajo
subjektive dhe objektive.
Sipas teoris subjektive, vepra e kryer n nevojn ekstreme sht e
kundrligjshme, mirpo kryersi nuk dnohet pr shkaqe subjektive. Sipas
disa ithtarve t ksaj teorie, personi q gjendet n nevojn ekstreme sht
n presion t madh psikik ngase i kanoset rreziku, pr kt arsye n rastet e
ktilla prej tij nuk duhet krkuar heroizm. Ithtart e tjer t ksaj teorie
mendojn se personi i cili gjendet n nevojn ekstreme, pr shkak t
rrezikut q i kanoset dhe nn presionin e instinktit t vetmbrojtjes sht i
paprgjegjshm. Grupi i ithtarve t tret, t cilt mendojn se dnimet e
parapara kan edhe efekte friksuese, jan t mendimit se n kso raste
dnimet nuk mund ta ushtrojn kt funksion, sepse te personi i cili
gjendet n nevojn ekstreme, instinkti i vetmbrojtjes sht m i madh se
frika nga dnimi.
Sipas teoris objektive, vepra e kryer n nevojn ekstreme nuk sht
vepr penale sepse i mungon elementi i kundrligjshmris. Mirpo, edhe
ithtart e ksaj teorie prfaqsojn mendime t ndryshme lidhur me
shkaqet q e prjashtojn ekzistimin e veprs penale. Sipas nj koncepcioni, n gjendjen e nevojs ekstreme sistemi juridik pushon s vepruari me 'rast lejon veprimin e s drejts natyrore e cila lejon mbrojtjen
nga vetja, madje edhe me kusht q kjo mbrojtje t realizohet duke dmtuar
t mirn juridike t personit tjetr. Sipas koncepcionit t dyt, vepra e
kryer n nevojn ekstreme nuk sht shoqrisht e rrezikshme sepse nuk
kryhet nga motivet sociale. Sipas koncepcionit t tret, me rastin e nevojs
ekstreme gjenden n kolizion dy t mira juridike, andaj shoqria nuk ka
arsye t'i jap prparsi njrs prej tyre. N fund, sipas koncepcionit t
diferencimit, me rastin e zgjidhjes s arsyeshmris s veprs s kryer n
nevojn ekstreme duhet dalluar dy situata. Situata e par sht kur bhet
viktim e mira juridike me vler m t vogl, me qllim q t shptohet e
mira juridike me vler m t madhe. N rast t till shoqria sht e
interesuar q e mira me vler m t madhe t shptohet duke br viktim

83

t mirn me vler m t vogl. Situata e dyt e nevojs ekstreme sht kur

rrezikohen t mirat me vler t njjt. N kso raste shoqria nuk ka interes
t'i jap prparsi njrs prej tyre dhe pr kt arsye sht indiferente duke
ua njohur t drejtn e nevojs ekstreme t dy t mirave q gjenden n
rrezik.

Kodi Penal nuk cek bazat dhe arsyet pr shkak t t cilave

prjashtohet ekzistimi i veprs penale me rastin e nevojs
ekstreme, por vetm konstaton se nuk sht vepr penale ajo
vepr q sht kryer n nevojn ekstreme (neni 9, par. 1).
Mirpo, edhe pse Kodi Penal nuk i cek shkaqet e prjashtimit
t ekzistimit t veprs penale, teoria dhe praktika pajtohen se
vepra e kryer n nevojn ekstreme nuk sht vepr e
rrezikshme dhe as e kundrligjshme, andaj pr shkak t
mungess s ktyre elementeve nuk mund t bhet fjal as pr
vepr penale.
Nga prkufizimi i nevojs ekstreme, q sht prcaktuar
me Kodin penal, del se pr ekzistimin e ktij institucioni duhet
t shprehet a) rreziku dhe b) mnjanimi i rrezikut.
a) Rreziku. Si parakusht pr ekzistimin e nevojs
ekstreme sht ekzistimi i rrezikut. Rreziku zakonisht
prkufizohet si situat n t ciln, n baz t rrethanave
ekzistuese objektive, me arsye supozohet se n do moment,
aty pr aty, mund t dmtohet e mira juridike e personit fizik
apo juridik. Prkatsisht, rreziku prkufizohet si gjendje e cila
aty pr aty dhe drejprdrejt mund ta dmtoj apo ta asgjsoj
t mirn juridike.
Ndryshe nga mbrojtja e nevojshme ku, si pam, sulmi
mund t vij vetm prej njeriut, te nevoja ekstreme, rreziku
mund t jet rezultat i shkaqeve t ndryshme. Kshtu, p.sh.
rreziku mund t vij nga fuqit dhe dukurit natyrore si jan
vrshimet, trmetet, acaret e mdha, shembja e dheut apo
ortiqet e bors etj., sulmet e shtazve apo egrsirave, prishja e
pajisjeve teknike, si sht p.sh. prishja e mekanizmit frenues
t automobilit, autobusit apo kamionit; veprimet apo sjelljet e
njeriut q shkaktojn zjarrin, rreziku n komunikacion,
eksplodimet e ndryshme etj.
Me kt rast duhet theksuar se njeriu n jetn e
prditshme prcillet, kanoset nga rreziqe t ndryshme. Andaj
rreziqet e prditshme dhe t rndomta duhet t'i prballoj,
duhet ti evitoj dhe t ruhet nga to pa e dmtuar apo asgjsuar
t mirn juridike t personit tjetr. Vetm rreziqet e mdha

84

dhe q kanosen aty pr aty dhe t cilat nuk kan mundur t

evitohen n mnyr tjetr pa e dmtuar apo asgjsuar t mirn
juridike t personit tjetr, e arsyetojn nevojn ekstreme.
a) Kushtet q duhet t prmbushen me rastin e rrezikut
1. Rreziku nuk duhet t jet i provokuar apo i shkaktuar .
Nuk mund t konsiderohet se personi i cili ka vepruar n nevojn
ekstreme nse me fajin e tij, me dashje apo nga pakujdesia, e ka
shkaktuar rrezikun. Pr shembull, nse personi A. me dashje apo nga
pakujdesia e shkakton zjarrin dhe duke u gjendur edhe vet n rrezik,
pr ta shptuar veten e lndon tjetrin; ose nse personi A. n vendin e
banuar vozit me shpejtsi t madhe me 'rast papritmas i del n rrug
fmija, nuk mund t thirret n nevojn ekstreme nse pr ta shptuar
fmijn, del n trotuar dhe me at rast u shkakton lndime t rnda
disa kmbsorve. Gjithashtu nuk konsiderohet se vepron n nevojn
ekstreme shoferi i cili e di se automjetin nuk e ka n rregull - nuk i
punojn frenat dhe pr t'i ikur ndeshjes, ngase nuk mund t frenoj,
del n ann e kundrt t rrugs dhe kmbsorit t rastit i shkakton
plag t rnda apo vdekjen.
N rastet kur konstatohet se rreziku sht shkatuar nga vet
personi q gjendet n nevojn ekstreme, Kodi Penal bn dallim
lidhur me at se a sht shkaktuar rreziku me dashje apo nga
pakujdesia. Nse rreziku sht shkaktuar nga pakujdesia,
gjykata mundet kryesin e till ta ndshkoj me dnim m t but
(paragrafi 3 i nenit 9).
2. Rreziku mund t'i kanoset do t mire juridike . Sikundr
edhe te mbrojta e nevojshme, edhe te nevoja ekstreme Kodi Penal nuk
prmban asnj kufizim lidhur me t mirat juridike q mund t
rrezikohen. S kndejmi, parimisht rreziku mund t'i kanoset do t
mire juridike q sht e mbrojtur me sistemin juridik, mirpo n
praktik rreziku m s shpeshti sht i drejtuar kundr jets, trupit,
shndetit, liris dhe pasuris.
3. Rreziku duhet t jet i vrtet. Rreziku konsiderohet se
sht i vrtet n rastet kur ai realisht ekziston, sht objektiv.
Rreziku sht i vrtet apo real kur ka filluar t veproj apo n do
moment pritet t veproj. Nse personi gabimisht mendon se ekziston
rreziku pr ndonj t mir t tij apo t ndonj personi tjetr, ather
sht fjala pr t ashtuquajturn nevoj ekstreme putative, apo nevoj
ekstreme fiktive, t kujtuar. Nse personi ka qen n lajthim pr shkak t
pakujesis, d don t thot se ka mund me dijt se nuk ekziston rreziku,
ather ai do t prgjigjet pr veprn e kryer nga pakujdesia. Prkatsisht,
n rastet kur personi vepron n nevojn ekstreme putative, ather

85

prgjegjsia penale e tij zgjidhet sikurse te mbrojtja e nevojshme putative,

n baz t parimeve pr prgjegjsin penale t veprave t kryera n
lajthimin real apo n fakt (shih komentet lidhur me nenin 18 t Kodit
penal).

b) Mnjanimi i rrezikut. Mnjanim i rrezikut konsiderohet

veprimi q ndrmerret me qllim q t shptohet e mira
juridike s cils i kanoset rreziku. Kjo sht n fakt
komponentja e dyt e nevojs ekstreme e cila konsiston n
evitimin e situats apo gjendjes s rrezikshme. Me veprimin e
mnjanimit t rrezikut zakonisht realizohen tiparet e veprs
penale t caktuar, mirpo meq vepra sht kryer n kushtet e
nevojs ekstreme, vepra e ktill nuk konsiderohet vepr
penale, prjashtohet ekzistimi i veprs penale.
N t shumtn e rasteve mnjanimi i rrezikut bhet me
veprim. Mirpo, edhe pse rrall, mnjanimi i rrezikut mund t
bhet edhe me mosveprim, duke mos ndrmarr at veprim t
cilin personi i caktuar sht dashur, ka qen i obliguar ta
ndrmarr. Pr shembull, moslajmrimi i prgatitjes s veprs
penale apo moslajmrimi i veprs penale apo kryersit, me
qllim q t shptohet jeta.
b) Kushtet q duhet prmbushur me rastin e
mnjanimit
t rrezikut
1) T mos ket ekzistuar mundsia q rreziku t
mnjanohet n ndonj mnyr tjetr. Ndryshe nga mbrojtja e
nevojshme ku, si pam, nuk krkohet q t ket ekzistuar ndonj
mundsi tjetr q sulmi t zmbrapset, pr t'u konsideruar se ekziston
nevoja ekstreme duhet t konstatohet se n rastin konkret rreziku nuk
ka mundur t mnjanohet pa u dmtuar apo asgjsuar e mira juridike
e personit tjetr. Prndryshe, nse n rastin konkret konstatohet se
rreziku ka mundur t mnjanohet n ndonj mnyr tjetr, p.sh. duke
ikur, duke thirrur n ndihm, duke i skajuar sendet, duke e
organizuar mbrojtjen etj., kurse personi nuk i ka shfrytzuar kto
mundsi, por rrezikun e ka mnjanuar duke e dmtuar t mirn
juridike t personit tjetr, nuk do t ekzistoj nevoja ekstreme. Nga
kjo rezulton se nevoja ekstreme mund t jet e arsyeshme,
konsiderohet se ekziston vetm ather kur dmtimi i t mirs juridike
ka qen i vetmi mjet apo e vetmja rrugdalje q t mnjanohet
rreziku. Gjithashtu pr ekzistimin e nevojs ekstreme krkohet q n
rastet kur ekzistojn disa mundsi pr evitimin e rrezikut, t zgjedhet
ajo e cila do t'i shkaktonte dm sa m t vogl personit tjetr, sepse

86

ktu sht fjala pr legalizimin e dmtimit t t mirs juridike t

personit i cili sht plotsisht i pafajshm pr gjendjen e rrezikshme.
S kndejmi, nuk mund t lejohet q personi i cili gjendet n rrezik me
rastin e nevojs ekstreme t sillet n mnyr komode dhe kshtu t
dmtoj t mirn juridike t personit tjetr t pafajshm, edhe pse
rrezikun ka mundur ta mnjanoj pa dmtuar t mirn e tjetrit ose
duke dmtuar n mas m t vogl. Gjykata sht e detyruar q n do
rast konkret, duke u mbshtetur n rrethanat objektive dhe
subjektive, t konstatoj se a ka pasur mundsi t mnjanohet rreziku
n ndonj mnyr tjetr.

2) Mnjanimi i rrezikut duhet t jet i atastshm, aktual

me ekzistimin e rrezikut. Nj ndr kushtet e nevojs ekstreme sht
edhe atastshmria e mnjanimit t rrezikut dhe ekzistimit t
rrezikut. Konsiderohet se sht prmbushur ky kusht n rastet kur
veprimi me t cilin mnjanohet rreziku sht ndrmarr gjat kohs
kur vepron rreziku ose kur pritet, kanoset q rreziku t filloj (t
paraqitet) n do moment. Atastshmria e rrezikut dhe e
mnjanimit t rrezikut do t thot q t veprohet me koh, n mnyr
q mbrojtja t mos jet e von dhe pa efekte.
Rreziku duhet t jet aktual, i pranishm, akut apo rrezik ky i cili
n do moment mund t dmtoj apo asgjsosj t mirn juridike. Thn
ndryshe, rreziku duhet t jet i till q aty pr aty krkon
kundrveprim n mnyr q mbrojtja t mos bhet me vones. Por
nevoja ekstreme lejohet, si u tha m sipr, edhe n rastet kur rreziku
n do moment kanoset se do t shkaktoj dmtimin apo asgjsimin e t
mires juridike. Kt kusht Kodi Penal e parasheh shprehimisht (neni
9, par.2) me qllim q t prjashtoj mundsin e sjelljes komode t
personit q gjendet n nevojn ekstreme. Ksisoj, nse dmtimi i t
mirs juridike sht br para se t paraqitet rreziku ose pasi q ai ka
pushuar, ather t gjitha dmtimet e t mirave juridike paraqesin
keqprdorimin t ktij institucioni dhe veprimet e ktilla
konsiderohen vepra penale. S kndejmi rreziku i ardhshm dhe
rreziku q ka pushuar nuk mund t arsyetojn ekzistimin e nevojs
ekstreme.

3) N mes t keqes s kanosur dhe t keqes s shkaktuar

duhet t ekzistoj proporcionaliteti i caktuar . Proporcionaliteti
apo prpjesshmria midis t keqes s kanosur dhe t keqes s
shkaktuar me rastin e mnjanimit t rrezikut, sht nj ndr
elementet m qensore t institucionit t nevojs ekstreme. N nenin 9,
par. 2 t Kodit Penal, fjalia e fundit, shprehimisht parashihet se
nevoja ekstreme ekziston kur "... e keqja e shkaktuar nuk sht m e
madhe se e keqja q sht kanosur". Nga ky prkufizim ligjor i ktij
elementi mund t konkludojm se nevoja ekstreme ekziston ather
kur e keqja e shkaktuar sht e vlers s njjt apo m t vogl se e
keqja q sht kanosur t shkaktohet. Thn ndryshe, nuk do t

87

konsierohet se ekziston nevoja ekstreme n rastet kur e mira me vler

m t madhe viktimozohet pr t shptuar t mirn me vler m t
vogl. N rastet e ktilla nuk ekziston kurfar interesi i shoqris i cili
do ta arsyetonte nevojn ekstreme.

N rastet kur e keqja e shkaktuar sht m e vogl se e

keqja e kanosur dhe nse jan prmbushur edhe kushtet e
tjera, ather nuk paraqet vshtirsi prcaktimi i ekzistimit t
nevojs ekstreme. Pr shembull, pr t shptuar jetn e njeriut
dmtohet pasuria e tjetrit. Mirpo, kur sht fjala pr t mirat e
vlers s njjt, ather zgjidhja e shtjes s ekzistimit t
nevojs ekstreme jo rrall paraqet vshtirsi t shumta. Pr
shembull, a mund t konsiderohet se ekziston proporcionaliteti
apo ekuivalenca n rastet kur jan n kolizion nderi edhe
pasuria, liria dhe pasuria, pasuria dhe integriteti trupor etj.
Madje lindin dilema lidhur me prcaktimin e proporcionalitetit
edhe ather kur jan n pyetje vlerat e natyrs s njjt. Pr
shembull, lndimi trupor i nj pjese t trupit ose t organit,
ndaj lndimit trupor ose organit q sht kanosur t'i
shkaktohet personit tjetr. Pr t konstatuar se cila e mire
sht m e vlefshme, m e rndsishme, duhet br rangimi
dhe krahasimi i tyre. Lidhur me kt, jeta e njeriut sht
gjithher m e vlefshme se pasuria dhe n prgjithsi t mirat
juridike t natyrs personale jan m t vlefshme se t mirat
tjera.
Prkitazi me kt, n teori dhe praktik mbisundon mendimi
se m t vlefshme jan ato t mira q jan t mbrojtura me
dnime m t rnda. Mirpo kt shtje n do rast konkret,
duhet ta konstatoj gjykata duke marr parasysh edhe
momentet sociale, kulturore etj.
c) Tejkalimi i nevojs ekstreme. Sikundr te mbrojtja e
nevojshme, edhe te nevoja ekstreme mund t shprehet
tejkalimi, prkatsisht kaprcimi i kufijve t nevojs ekstreme
(paragrafi 3). Tejkalimi, apo si quhet ndryshe ekscesi i
nevojs ekstreme, shprehet n rastet kur mnjanimi i rrezikut
nuk sht br n pajtim me kushtet q jan prcaktuar me
Kodin Penal. Prkatsisht, tejkalimi apo ekscesi i nevojs
ekstreme shprehet n kto raste: a) kur e keqja e shkaktuar
sht m e madhe se e keqja e kanosur; b) kur rreziku ka
mundur t mnjanohet duke e dmtuar n prmasa m t vogla
t mirn juridike t personit tjetr dhe c) kur dmtimi i t

88

mirs juridike t personit tjetr sht br pasi q ka pushuar,

pasi q ka kaluar rreziku.
N rastet kur kryersi mnjanon rrezikun, i cili sipas
vlersimit objektiv akoma nuk ka filluar, madje as q sht
pritur t filloj menjher, sipas shumics s autorve, nuk
mund t konsiderohet se ka ekzistuar nevoja ekstreme.
Prkatsisht, nse rreziku kanoset t paraqitet pas disa ditsh,
ather nuk ekziston fare nevoja ekstreme. S kndejmi nuk
ekziston edhe tejkalimi i ktij instituti, por n rastet e ktilla
sht fjala pr nevojn ekstreme putative. Gjithashtu nuk
mund t konsiderohet tejkalim i nevojs ekstreme, dhe fare
nuk mund t bhet fjal pr kt institut edhe n rastet kur
konstatohet se rreziku ka mundur t mnjanohet edhe pa u
dmtuar aspak e mira juridike e personit tjetr.
Vepra e cila kryhet me rastin e tejkalimit t kufijve t
nevojs ekstreme konsiderohet vepr penale. Nse tejkalimi
sht br me dashje, kryersi do t dnohet pr vepr penale
t kryer me dashje, kurse nse tejkalimi sht br nga
pakujdesia, kryesi do t dnohet vetm po qe se ligji parasheh
prgjegjsi penale edhe kur vepra sht kryer nga pakujdesia.
Mirpo, meq n t shumtn e herave rreziku q paraqitet me
rastin e nevojs ekstreme ushtron presion n gjendjen psikike
t kryersit, ligjdhnsi me arsye ka parapar mundsin e
zbutjes s dnimit pr veprat penale q kryhen n tejkalimin e
nevojs ekstreme. Madje, Kodi Penal ka parapar mundsin
edhe t lirimit nga dnimi, nse konstatohet se kaprcimi i
kufijve t nevojs ekstreme sht br n rrethana veanrisht
lehtsuese (neni 9, par. 3). Edhe pse n Kodin Penal nuk
ceken shprehimisht se cilat rrethana konsiderohen veanrisht
lehtsuese, me siguri sht menduar, si edhe te mbrojtja e
nevojshme, kur rreziku ka shkaktuar tronditje t fort psikike
apo fizike. Situata t ktilla mund t jen p.sh. kur nj personi
i kanoset rreziku t humb jetn, t'i shkaktohet lndim i rnd
trupor, t'i asgjsohet e tr pasuria etj.
. Detyrimi pr t'iu ekspozuar rrezikut. N rast rreziku,
parimisht do personi i sht njohur e drejta q t bazohet n
nevojn ekstreme dhe kshtu ta mnjanoj rrezikun duke e
dmtuar t mirn juridike t personit tjetr. Mirpo, ekzistojn
disa kategori njerzish t cilt pr shkak t detyrs, profesionit
apo pozits sociale q kan n shoqri, nuk mund t thirren n

89

nevojn ekstreme, por prkundrazi jan t obliguar t'i

ekspozohen rrezikut. Detyrimi i ktill sht prcaktuar n
paragrafin 4, n t cilin shprehimisht thuhet: "Nuk ekziston
nevoja ekstreme nse kryersi ka qen i obliguar t'i
ekspozohet rrezikut".
Nga kjo dispozit del qart se personat t cilt kan qen
t detyruar t'i ekspozohen rrezikut, edhe n rastet kur veprn e
kryejn n t gjitha kushtet q lypsen pr ekzistimin e nevojs
ekstreme, konsiderohen se kan kryer vepr penale dhe
ndshkohen pr t. S kndejmi obligimi pr t'iu ekspozuar
rrezikut prjashton ekzistimin e nevojs ekstreme.
Kodi Penal me arsye nuk i cek bazat apo rrethanat nga t
cilat mund t rrjedh obligimi pr t'iu ekspozuar rrezikut,
ngase kto jan t shumta dhe mund t ndryshohen apo mund
t lindin t reja, varsisht prej zhvillimit shoqroro-ekonomik
apo situats s krijuar n nj pjes t vendit apo n mbar
shoqrin. Pr kt arsye gjykats i sht ln n kompetenc
q n do situat konkrete, duke i marr parasysh t gjitha
rrethanat, t konstatoj se a ka ekzistuar detyrimi pr t'iu
ekspozuar rrezikut. Mirpo, prkundr ksaj, zakonisht
detyrimi pr t'iu ekspozuar rrezikut mund t rrjedh nga ligji
(p.sh. ushtari dhe polici n rastet e caktuara sht i obliguar sipas ligjit t'i
ekspozohet rrezikut); nga marrdhnia e puns (p.sh. rojtari i ndonj
objekti n kushtet e caktuara sht i obliguar q t'i ekspozohet rrezikut);
nga profesioni (p.sh. mjeku dhe personeli tjetr mjeksor sht i detyruar
t'i jap ndihm mjeksore t smurit edhe n rastet kur i kanoset rreziku q
t infektohet nga smundja e pacientit, apo zjarrfiksi sht i detyruar t'i
ndrmarr masat e duhura pr fikjen apo lokalizimin e zjarrit edhe n rastet
kur i kanoset rreziku); nga kontrata (p.sh. nj person me kontrat merr
obligim q t kujdeset pr t smurin e palvizshm). Pr kt kategori t
personave sht n pyetje obligimi i posam i cili pr krkon shkall m
t lart t viktimizimit.

Lidhur me detyrimin pr t'iu ekspozuar rrezikut duhet

theksuar se edhe n situatat e ktilla ekzistojn kufijt gjer ku
personat e caktuar jan t obliguar t'i ekspozohen rrezikut.
Nuk ekziston gjithher dhe me do kusht obligimi pr t'iu
ekspozuar rrezikut. Mirpo, caktimi i ndonj kriteri t
prgjithshm i cili do t vlente pr t gjitha situatat sht i
pamundshm. Pr vlersimin se a ka qen i obliguar personi i
caktuar t'i ekspozohet rrezikut, jan t rndsishme edhe
rregullat dhe krkesat e detyrs, profesionit apo obligimet e
marra, por njherit kjo sht shtje faktike, t ciln gjykata

90

duhet ta vlersoj n do rast konkret, duke i marr parasysh

t gjitha rrethanat relevante objektive dhe subjektive.
Pr zbutjen e dnimit, shih nenin 66, 67.
Pr lirimin nga dnimi, shih nenin 68.
Praktikta gjyqsore:
Nuk ekziston nevoja ekstreme pr drejtuesin e mjetit
motorik i cili ka shkaktuar rrezikun konkret ndaj personit
tjetr duke e evituar nga veti rrezikun i cili sht shkaktuar
ngase e ka prdor automjetin teknikisht jo n rregull, edhe
pse ka qen i vetdijshm se automjetin nuk e ka n rregull.
VSH, I-Kzh 771/72, Komentar KZ
SFRJ,60.
sht konsideruar se i akuzuari ka vepruar n nevojn
ekstreme n rastin kur i akuzuari automjetin e vet prnjher e
kthen duke e kaprcyer vijen e plot n ann e kundrt t
rrgugs, me qllim q ti shmanget ndeshjes direkte me
automjetin i cili me shpejtsi t madhe i ka dal prpara, dhe
n kt mnyr sht ndesh me automjetin nga ana e kundrt.

Urdhrat nga lart

Neni 10
(1) Fakti q nj vepr penale sht kryer nga nj
person n baz t nj urdhri qeveritar ose t nj eprori
qoft ushtarak ose civil, nuk e lehtson kryersin nga
prgjegjsia penale, pos kur:
1) Personi ka qen i detyruar ligjrisht tu
bindej urdhrave t qeveris ose t eprorit t tij:
2) Personi nuk e ka ditur se urdhri ishte i
paligjshm dhe
3) Urdhri nuk ishte n mnyr t dukshme i
paligjshm.
(2) Urdhrat pr t kryer gjenocid ose krime t tjera
kundr njerzimit jan gjithher qartazi t paligjshme.

91

Funksionimi i rregullt t shrbimit ushtarak dhe policor,

si dhe i disa shrbimeve zyrtare, sht specifik pr shkak t
subordinacionit, natyrs s ktyre shrbimeve dhe veorive t
tjera. Hierarkia dhe natyra e ktyre e ktyre shrbimeve sht
e atill q krkon dgjueshmri dhe ekzekutimin e urdhrave
t eprorve, t cilat u drejtohen atyre personave q pr nga
hierarkia jan n pozit vartse. Personat q pr nga hierarkia
jan n pozit vartse, jan t obliguar ti ekzekutojn urdhrat
e eprorve t tyre. Mirpo, mund t ndodhin raste q me
ekzekutimin e atyre urdhrave t kryhet vepra penale.
shtja e prgjegjsis penale e personave t cilt kryejn
vepra penale n baz t urdhrit t eprorve t tyre sht
rregulluar n mnyr parimore n nenin 10 t Kodit Penal,
ndrsa m detajisht rregullohet me ligje t posame me
ligjin mbi shrbimin ushtarak, me ligjin mbi shrbimin policor
dhe me ligje t tjera mbi shrbimin n detyra t caktuara
zyrtare. Kshtu n Ligjin pr Policin (Gazeta Zyrtare e
Republiks s Kosovs nr. 28, t dates 4 qershor 2008), n
nein 13, paragrafi 1 thuhet shprehimisht se zyrtari policor ka
pr detyr ti ushtroj autorizimet policore n prputhje me
urdhrat e dhna n mnyr t drejt nga mbikqyrsi. Ndrsa n
paragarfin 2 t ktij neni, sht parapar se zyrtari policor ka
pr detyr ti refuzoj urdhrat t cilt jan qartsisht t
paligjshm dhe t raportoj pr ta, pa u friksuar nga dnimi.
Sipas Kodit Penal, edhe n rastet kur vartsi kryen nj
veprim n baz t urdhrit t eprorit, veprim ky i cili sht i
parapar si vepr penale, personi i ktill do t konsiderohet
penalisht prgjegjs dhe do t dnohet. Personi i cili e
ekzekuton urdhrin e ktill t eprorit, s bashku me eprorin
konsiderohen kryers t veprs penale. Kshtu sht parapar
n paragrafin 1 t nenit 10 t Kodit Penal. Mirpo, n tri
nnparagrafe t ktij neni, jan parapar raste kur vartsi, i cili
edhe pse ka kryer vepr penale n baz t urdhrit t eprorit,
nuk konsiderohet penalisht prgjegjs, nuk dnohet. Kto tri
situata apo raste jan nse:
1)
Personi ishte i detyruar ligjrisht (sipas ligjit) tu
bindej urdhrave t qeveris ose t eprorit t tij;
2)
Personi nuk e dinte q urdhri ishte i
kundrligjshm dhe
3)
Urdhri nuk ishte n mnyr t dukshme i
paligjshm, i kundrligjshm.

92

Sipas pikes s pare t paragrafit 1, rezulton se

ekzistojn rrethana apo situata, t cilat jan t parpara
shprehimisht me ligje t posame, kur vartsi sht i obliguar
ta ekzekutoj urdhrin e eprorit edhe nse mendon se urdhri i
till sht i kundrligjshm. N kso situata, vartsi nuk ka t
drejt me e refuzua urdhrin e eprorit. Lidhur me kto situate
nse urdhri i eprorit ka qen i kundrligjshm, respektivisht
nse me ekzekutimit t urdhrit t till kryhet vepr penale,
ather do t prgjigjet vetm urdhdhnsi e jo edhe personi,
vartsi i cili e ekzekuton urdhrin. Ndrsa lidhur me situatat e
parapara n pikn 2 dhe 3, gjithashtu vartsi nuk prgjigjet
nse nuk e ka dijt se urdhri ishte i kundrligjshm, apo se
ishte n mnyr t dukshme i kundrligjshm. Me fjal t
tjera, pr situatat e parapara n pikn 2 dhe 3, vartsi nuk do t
prgjigjet pr ekzekutimin e urdhrit t eprorit, nse ka qen
n lajthim.
Lidhur me urdhrat e eprorve, n paragrafin 2 t ktij
neni, sht parapar se: Urdhrat pr t kryer gjenocid ose
krime t tjera kundr njerzimit dhe t drejts ndrkombtare
jan gjithher haptazi t paligjshme. Urdhrat pr t kryer
gjenocid ose krime tjera kundr njerzimit dhe t drejts
ndrkombtare, zakonisht jepen nga epror ushtarak apo
komandant gjat kohs s lufts apo okupimit dhe penalizimi
pa prjashtim i urdhrave t ktilla sht i kupueshm, ngase
n rastet e tilla sht fjala pr vepra penale jashtzakonisht t
rnda t cilat ndshkohen sipas legjislacioneve nacionale dhe
t drejts ndrkombtare.
Prgjegjsia penale
Neni 11
(1) Personi konsiderohet penalisht prgjegjs nse
sht mendrisht i aft dhe sht sht shpallur fajtor pr
kryerjen e nj vepre penale. Personi sht fajtor pr
kryerjen e nj vepre penale n rast se ai e kryen veprn
penale me dashje apo nga pakujdesia.
(2) Personi nuk konsiderohet penalisht prgjegjs nse
n kohn e krdyerjes s veprs penale sht nn moshn
katrmbdhjet vjet.

93

(3) Nj person konsiderohet penalisht prgjegjs pr

veprn penale t kryer nga pakujdesia vetm nse kt
shprehimisht e parashikon ligji.
1. Prgjegjsia penale si element subjektiv i veprs
penale. N t drejtn penale bashkkohore sht prvetsuar
parimi i prgjithshm se pr t mund me u dnuar kryersi,
prve q vepra duhet t jet e parapar me ligj si vepr
penale, duhet q kryersi t jet penalisht i prgjegjshm.
Prgjegjsia penale, prkatsisht fajsia sht nj ndr
elementet e prgjithshme e cila duhet t shprehet te do vepr
penale. Kjo njherit sht garanc e t drejtave t njeriut dhe
kufizim i t drejts s shtetit q ti ndshkoj qytetart (ius
puniendi). Pra, prgjegjsia penale sht kusht q medoemos
duhet t plotsohet pr t mundur kryesit t veprs penale t'i
shqiptohet dnimi, parim ky i cili sht formsuar me
maksimn nulla poena sine culpa (nuk ka dnim pa fajsi).
Fajsia sht dig mbrojtse nga arbitrariteti i mundshm i
gjykats, ngase gjykata nuk mund ta dnoj asnj person nse
nuk e konstaton fajsin e tij.
N t drejtn penale, nj person konsiderohet penalisht i
prgjegjshm nse n kohn e kryerjes s veprs penale ka
poseduar cilsi t caktuara psikike dhe nse te ai ka ekzistuar
nj marrdhnie e caktuar psikike ndaj veprs t ciln e ka
kryer. Me fjal t tjera, nj person konsiderohet penalisht i
prgjegjshm nse n kohn e kryerjes s veprs penale ka qen
i prgjegjshm dhe i fajshm.
Nga nocioni i ktill del qart se prgjegjsia penale sht
vetm element subjektiv apo psikik i veprs penale. Ky sht
njherit kuptim i ngusht i prgjegjsis penale. Mirpo, meq
prgjegjsia penale shtrohet gjithher vetm n rastet kur
personi kryen veprn penale, n teorin e s drejts penale
njihet edhe kuptimi i gjer apo kuptimi objektivo-subjektiv i
prgjegjsis penale. Sipas ktij kuptimi, prgjegjsia penale
prbhet prej veprs penale si element objektiv dhe
prgjegjsis dhe fajsis si elemente subjektive.
N shkencn e s drejts penale dhe n praktikn
gjyqsore nuk mohohet edhe kuptimi i gjer apo objektivosubjektiv i prgjegjsis penale, sepse edhe prgjegjsia penale,
si dhe vepra penale medoemos prfshin elementet subjektive
dhe objektive. Kjo nga fakti se kur pr nj person themi se

94

sht penalisht i prgjegjshm, ather gjithnj nnkuptojm se

ai ka kryer vepr penale. Prgjegjsia penale si element
ekskluziv subjektiv nga struktura e elementeve t tjera
objektive t veprs penale sht ndar thjesht pr shkaqe
praktike, pkatsisht me qllim t analizs m adekuate ngase
pr nga tiparet e veta, prgjegjsia penale sht thjesht shtje
subjektive, psikike e kryersit t veprs penale dhe n shum
aspekte dallohet nga elementet e tjera t veprs penale.
Prndryshe, n praktik prgjegjsia penale gjithher paraqitet
n lidhmri t ngusht dhe t domosdoshme me veprn penale.
Vepra penale sht parakusht pr tu konstatuar nse nj person
sht penalisht i prgjegjshm.
Nocioni i prgjegjsis penale n kuptimin subjektiv
prputhet me nocionin e fajsis, ngase prgjegjsia penale
prfshin prgjegjsin dhe fajsin. Nocionin e ktill t
fajsis e hasim m s shpeshti n literaturn juridike.
2. Elementet e prgjegjsis penale. Duke u mbshtetur
n at q tham m sipr, del se prgjegjsia penale prbhet
nga kto dy elemente:
a) Nga vetit e caktuara psikike t kryersit (nga
prgjegjsia) dhe
b) Nga qndrimi apo marrdhnia e kryersit ndaj veprs
q e ka kryer (nga fajsia).
S kndejmi, prgjegjsia penale n t drejtn penale
prbhet prej prgjegjsis dhe fajsis. Nj person
konsiderohet i prgjegjshm ather kur posedon aso veti
(cilsi) psikike q i bjn t mundshme t kuptoj rndsin e
veprs dhe t'i kontrolloj sjelljet e veta. Ndrsa kryersi i veprs
penale konsiderohet i fajshm ather kur ndaj veprs s kryer
ka pasur asi qndrimi apo raporti i cili bn t mundshme q t'i
ngarkohet vepra, prkatsisht kur veprn e konsideron si t
veten. Nga kjo rezulton se pr t ekzistuar prgjegjsia penale,
kryersi duhet t jet i prgjegjshm dhe i fajshm. Prgjegjsia
dhe fajsia, si elemente prbrse t prgjegjsis penale, jan
t lidhura ngusht midis vetes. S kndejmi, nse nj person
nuk sht i prgjegjshm, nuk sht i aft q t kuptoj
rndsin e veprs dhe t'i kontrolloj sjelljet e veta, ather nuk
mund t konsiderohet i fajshm. Kjo nga fakti se prgjegjsia
sht baz, themel n t ciln ndrtohet dhe mbshtetet fajsia.
Me fjal t tjera, prgjegjsia sht kusht pr t'u sajuar fajsia.
N ann tjetr, nj person mund t jet i prgjegjshm, por t

95

mos jet i fajshm pr veprn e kryer. Edhe n rastin e par, pra

kur mungon prgjegjsia, edhe n rastin e dyt, kur mungon
fajsia, nuk mund t sajohet prgjegjsia penale dhe personi i
ktill nuk mund t dnohet pr veprn q e ka kryer, n
munges t njrit prej ktyre dy elementeve.
N paragrafin e par t nenit 11 t Kodit Penal sht
prcaktuar nocioni i prgjegjsis penale. N t thuhet: "Personi
konsidrohet penalisht prgjegjs nse sht mendrisht i aft
dhe sht shpallur fajtor pr kryerjen e nj vepre penale.
Personi sht fajtor pr kryerjen e nj vepre penale n rast se ai
e kryen veprn penale me dashje apo nga pakujdesia. Si shihet, pr prgjegjsin penale Kodi Penal nuk prdor termin
fajsi, por prdor dy format e fajsis - dashjen dhe
pakujdesin, me t cilat njherit prcakton edhe shkalln e
intensitetit t fajsis s kryesit t veprs penale. Kodi Penal i
shmanget prdorimit t termit fajsi nga shkaku se ktij termi
apo nocioni n teori, varsisht prej autorve, i jepet kuptim dhe
rndsi e ndryshme.
N lmin e s drejts penale, nocioni i prgjegjsis penale
prfshin apo nnkupton vetm nj segment t trsis s
personalitetit t kryersit t veprs penale dhe at prgjegjsin
dhe fajsin. S kndejmi, n kuptimin e prgjegjsis penale
nuk mund t futen cilsit apo vetit e tjera t kryersit, si jan
p.sh. jeta e tij e mparshme, shprehit e tij personale, rrethanat
apo gjendja e tij familjare etj. Prndryshe, po qe se prgjegjsia
penale do t mund t sajohej edhe n baz t ktyre vetive dhe
rrethanave personale, e jo vetm n baz t prgjegjsis dhe
fajsis, ather do t bhej e mundshme q personi t merret
n prgjegjsi penale dhe t ndshkohet edhe n rastet kur nuk
kryen vepr penale. Lidhur me kt duhet theksuar se rrethanat
dhe vetit e tjera personale, krahas prgjegjsis penale, n t
drejtn penale mund t merren parasysh vetm si rrethana q
mund t ndikojn n individualizimin e dnimit, prkatsisht q
gjyqi t shqiptoj lloj dhe mas t caktuar t dnimit.
Prgjegjsia penale, n kuadrin e saj prgjegjsia dhe
fajsia mund t shkallzohen, mund t manifestohet me
intensiteti t ndryshm. Rrjedhimisht me rastin e kryerjes s
veprs penale mund t shprehet shkall m e vogl apo m e
madhe e prgjegjsis dhe e fajsis. Kshtu, p.sh. kryersi
mund t kryej vepr penale n gjendje t prgjegjsis s plot
apo t zvogluar, apo t kryej veprn penale me dashje, si

96

form m t rnd t fajsis, apo ta kryej nga pakujdesia. Nga

kjo mund t prfundojm se prgjegjsia penale, varsisht prej
intensitetit t saj, mund t shkallzohet. Kjo e dhn ka rndsi
t madhe sepse n t drejtn penale nga shkalla e prgjegjsis
penale varet jo vetm lloji dhe lartsia e dnimit, por n disa
raste varet a do t mundet kryesi t ndshkohet, madje n disa
raste do t varet se a do t ekzistoj fare vepra penale.
Pr t'u konsideruar nj person penalisht i prgjegjshm dhe
q t mund t'i shqiptohet dnimi, ai duhet q n kohn, n
momentin e kryerjes s veprs penale, t ket qen i prgjegjshm
dhe i fajshm. Pra, prgjegjsia dhe fajsia duhet t konstatohen
n momentin e kryerjes s veprs penale.
Prgjegjsia penale sht kategorit individuale q i referohet
vetm kryersit t veprs dhe do kryers prgjigjet vetm pr
veprimin apo mosveprimin e tij. Mirpo Kodi Penal n neni 106,
ka parapar mundsin q edhe personat juridik t prgjigjen
penalisht pr veprat penale t cilat i kryejn gjat ushtrimit t
veprimtaris s tyre. Me kt dispozit Kodi Penal i Kosovs
sht shmang nga parimi i s drejts kontinentale pr
jondshkimshmrin e personave juridik (societas delinquere
non potest). Prvetsimi i konceptit se edhe personat juridik t
konsiderohen subjekt t veprs penale sht rrjedhoj e faktit se
me zhvillimin teknik- teknologjik jan n rritje e sipr veprat
penale t ndrmarrjeve ekonomike t cilat po shkatojn pasoja
shum t rnda, sidomos duke e ndot mjedisin n prmasa t
mdha, duke e rrezikuar shndetin e qytatarve me artikuj t
kualitetit t dyshimt, mandej me kriminalitetin financiar etj.
Mirpo lidhur me kt, edhe prkundr faktit se n nenin 106 t
Kodit Penal sht parapar se shtja e prgjegjsis penale t
personave juridik do t rregullohet me ligj t veant, edhe pas
pes viteve t hrjes n fuqi t Kodit peanl, nj ligj i ktill akoma
nuk sht nxjerr.
shtja e prgjegjsis penale t personave t mitur, kategori
kjo e cila pr shkak t specifikave t veanta, vemas pr shkak se
t miturit jan n fazn e zhvillimit dhe t formsimit t tyre bio
psiik, n Kosov sht e rregulluar me ligj t veant - me Ligjin
Penal pr t Mitur.
Pr dashjen dhe pakujdesin shih komentet lidhur me nenet
15 dhe 16.
Paaftsia mendore dhe aftsia e zvogluar mendore

97

Neni 12
(1) Personi i cili ka kryer vepr penale konsiderohet i
paaft mendrisht nse n kohn e kryerjes s veprs penale
lngonte nga nj smundje mendore e prkohshme ose e
prhershme, nse kishte rregullim mendor apo ngecje n
zhvillimin mendor, q e ka prekur funksionimin e tij mendor,
dhe, si pasoj e ksaj, nuk ka qen n gjendje ti kuptoj ose
ti kontrolloj veprimet a mosveprimet e tij apo t kuptoj se
kryen vepr penale.
(2) Personi i cili ka kryer vepr penale konsiderohet se
ka aftsi t zvogluar mendore nse n kohn e
kryerjes s veprs penale aftsia e tij pr t kuptuar
apo pr ti kontrolluar veprimet a mosveprimet e tij
ka qen dukshm e zvogluar pr shkaqet e cekura n
paragrafin 1 t ktij neni. Personi i till konsiderohet
penalisht prgjegjs, por kto rrethana merren
parasysh nga gjykata kur vendos pr kohzgjatjen dhe
llojin e sanksionit ose masn e trajtimit t
detyrueshm.
I.
NOCIONI
PRGJEGJSHMRIS

DHE

ELEMENTET

1. Nocioni i prgjegjshmris. Pr t'u konsideruar nj

person penalisht i prgjegjshm dhe pr t mundur t
ndshkohet pr veprn e kryer, ai duhet t jet i prgjegjshm.
Prgjegjshmria sht element i fajsis, ngase pr tu
konsideruar nj person i fajshm ai duhet t jet i aft q ta
kuptoj rndsin sociale t veprs. T mund t dalloj t mirn
nga e keja, dhe lirshm t vendos (Baqi, Komentar, 199).
N shkencn e s drejts penale dhe n praktikn
gjyqsore nj person konsiderohet i prgjegjshm ather kur
posedon aso veti apo aftsi intelektuale (mendore) dhe volitive
q i bjn t mundshme t mendoj, t gjykoj, t vendos dhe
t'i kontrolloj sjelljet dhe veprimet e veta. Me fjal t tjera, nj
person konsiderohet i prgjegjshm kur sht n gjendje
psikike q t kuptoj, sht i vetdijshm pr rndsin dhe pasojn e veprs q e kryen dhe sht n gjendje q t'i kontrolloj
sjelljet e tij. Pra njeriu konsiderohet i prgjegjshm kur sht n

98

gjendje psikike normale, gjendje kjo q i mundson q veprn

ta kryej me vetdije dhe vullnet t vetin.
Prej ktij prkufizimi del se prgjegjshmria prbhet prej
dy elementesh: elementit intelektual apo t vetdijes dhe
elementit volitiv apo t dshirs - vullnetit.
1. Elementi intelektual apo vetdija (aftsia mendore), n
t drejtn penale ekziston ather kur kryersi i veprs penale
sht i aft q t kuptoj rndsin e veprs s vet, q t ket
pasqyr, prfytyrim t qart se sht duke kryer nj vepr t
rrezikshme, t dmshme dhe t kundrligjshme. Me fjal t
tjera, nj person posedon aftsi intelektuale ather kur sht i
vetdijshm se veprimi apo mosveprimi i tij do t shkaktoj nj
pasoj t dmshme ndaj personit tjetr apo ndaj shoqris.
2.Elementi volitiv apo elementi i dshirs, prkatsisht
vullnetit, ekziston ather kur personi sht n aso gjendje apo
ka aftsi psikike q t vendos dhe t'i kontrolloj sjelljet e veta.
Pra aftsia psikike e personit q i bn t mundshme
vullnetarisht t vendos pr t kryer nj vepr dhe aftsia pr t'i
kontrolluar sjelljet e veta, sht element volitiv apo element i
vullnetit - dshirs.
Prgjegjshmria sht baz, themel i fajsis, sepse si u
cek m sipr, nj person nuk mund t konsiderohet i fajshm
nse nuk sht i prgjegjshm. Kjo sht e arsyeshme nga fakti
se kryersi pr t pasur nj raport t caktuar psikik ndaj veprs
q kryen, pra pr t qen i fajshm, ai m par duhet t
posedoj aso aftsi mendore dhe volitive q i bjn t
mundshme t gjykoj dhe t vendos pr t kryer veprn
penale. N t kundrtn, personi q nuk posedon kso aftsi
psikike (mendore), prkatsisht i cili nuk sht i prgjegjshm,
nuk mund t ket raport t caktuar ndaj veprs, nuk sht i
vetdijshm pr veprimet e veta dhe pasojat q do t
shkaktohen nga kto dhe as q sht n gjendje t vendos se a
do ta kryej apo jo at vepr. Koncepcioni i ktill sht
prvetsuar edhe n Kodin Penal.
Sikundr shum kode penale t shteteve t tjera, ashtu
edhe Kodi i yn Penal (neni.12, par.1), nuk prcakton nocionin
e prgjegjshmris, por prkundrazi n kt dispozit
prcakton paprgjegjshmrin, prkatsisht bn fjal se kur
kryresi i veprs penale konsiderohet i paprgjegjshm. Pra
jepet kuptimi negativ i prgjegjshmris. Kodi yn penal nuk e
prcakton nocionin e prgjegjshmris, ngase niset nga nj

99

supozim i bazuar se t gjith personat jan t prgjegjshm,

jan psikikisht normal dhe s kndejmi jan edhe n gjendje
q t kuptojn rndsin e veprs dhe t'i kontrollojn sjelljet e
tyre. Andaj n procedurn penale administrohen provat se a ka
qen nj person i prgjegjshm apo jo vetm n rastet konkrete
kur lind dyshimi i bazuar se kryersi i veprs penale ka qen i
paprgjegjshm.
3. Paprgjegjshmria (paaftsia mendore). Sipas
prkufizimit t Kodit penal (paragrafi 1) i paprgjegjshm,
prkatsisht me paaftsi mendore konsiderohet personi i cili n
kohn e kryerjes s veprs penale lngon nga nj smundje
mendore e prkohshme ose e prhershme, rregullim mendor
apo ngecje n zhvillimin mendor q ka prekur funksionimin e
tij mendor dhe pr pasoj nuk ka qen n gjendje t kuptoj apo
t kontrolloj veprimet apo mosveprimet e tij apo t kuptoj se
kryen vepr penale.
Nga dispozita e paragarfit 1 rezulton se Kodi Penal
parasheh tri lloje apo grupe t smundjeve apo rregullimeve
mendore q mund ta bjn nj person t paprgjegjshm. Me
kt rast duhet t theksohet vemas se do lloj i ktyre
smundjeve apo rregullimeve mendore nuk e bn kryersin e
veprs penale t paprgjegjshm, t paaft mendrisht, por
vetm nse njra prej ktyre smundjeve ka pasur asi efekti n
psikn e njeriut, n jetn shpirtrore t tij, saq e ka br t
paaft q ta kuptoj apo t kontrolloj veprimet apo
mosveprimet e tij apo t kuptoj se kryen vepr penale.
Pr t folur pr karakteristikat apo natyrn e ktyre tri
smundjeve mendore, psikike q mund ta bjn kryersin e
veprs penale t paprgjegjshm, sht pun e rnd dhe i
tejkalon kompetencat e njohurive profesionale t juristit. Kjo
nga shkaku se ktu sht fjala pr dukuri dhe shtje thjesht t
lmit t shkencs s mjeksis, prkatsisht t shkencs s
psikiatris dhe t psikopatologjis. Pr kt arsye, kur n
procedurn penale lind dyshimi se nj person n kohn e
kryerjes s veprs penale nuk ka qen i prgjegjshm, e fton n
ndihm ekspertin prkats t mjeksis, q n baz t vshtrimit
dhe analizave t personalitetit t kryesit t veprs penale, t jap
mendimin se a ka qen personi i prgjegjshm apo i paprgjegjshm n kohn e kryerjes s veprs penale. Prkundr
faktit se juristi, prkatsisht gjyqtari, nuk sht kompetent

100

profesionalisht q vet t ekzaminoj prova pr t konstatuar se

a ka qen kryersi i veprs penale i prgjegjshm apo i
paprgjegjshm, sepse ktu sht fjala pr lmin e psikiatris,
prkatsisht mjeksis forenzike apo gjyqsore, megjithat, ai
duhet t'i dij gjrat elementare, bile t'i kuptoj nocionet e
llojeve t caktuara t smundjeve apo rregullimeve psikike q
mund ta bjn nj person t paprgjegjshm dhe lidhur me kt
edhe t'i bj pyetjet e duhura ekspertit mjekoligjor, pr shkak se
n instancn e fundit, vet gjyqtari, n baz t mendimit t
ekspertit, duhet t konstatoj se a ka qen kryersi i veprs
penale i prgjegjshm apo i paprgjegjshm. Duke u nisur nga
kjo e dhn, shtrohet domosdoja q edhe juristi t dij tiparet
themelore t atyre smundjeve apo rregullimeve psikike q
mund ta bjn kryersin e veprs penale t paprgjegjshm.
Sipas paragrafit 1, kryersin e veprs penale mund ta bjn
t paprgjegjshm smundjet mendore t prhershme, smundjet
mendore t prkohshme, rregullimi mendor apo ngecja n
zhvillimin mendor.
Smundjet mendore t prhershme apo kronike jan ato
smundje q zgjasin koh t gjat dhe t cilat sipas t
mbrrimeve t shkencs s psikiatris bashkkohore edhe
prkundr mjekimit, jan t pashrueshme. Si smundje psikie
kronike jan p.sh. skizofrenia e pashrueshme,epilepsia,
paraliza progresive, paranoja, psikoza encefalike etj.
Smundjet mendore t prkohshme apo akute jan lloje t
smundjeve q lajmrohen n perioda kohore dhe q
spontanisht mund t pushojn, apo t cilat sipas t mbrrimeve
bashkkohore t shkencs s psikiatris mund t neutralizohen,
madje edhe t shrohen. Pra, smundje mendore t prkohshme
jan smundjet q zgjasin nj koh t shkurtr dhe t cilat
pushojn vetvetiu (spontanisht) apo mund t shrohen me
mjekim. Si smundje mendore t prkohshme mund t
konsiderohen edhe smundjet, te t cilat smundja shfaqet koh
pas kohe ose lajmrohet n intervale t caktuara, kshtu q
periudhat e smundjes i zvendsojn periudhat e psiks s
shndosh. Smundjet mendore t prkohshme mund t'i
shkaktojn p.sh. helmimet e ndryshme me an t krpudhave
dhe disa smundje infektive, mandej helmimet me an t
alkoolit (dehja patologjike) apo drogs, afekti patologjik,
gzimi apo hidhrimi i tepruar, gjendjet e ndryshme patologjike

101

t zgjimit (krepuskulare), nervozat dhe reagimet e tjera abnormale. Gjithashtu, si lloje t smundjeve psikike t prkohshme
mund t lajmrohen edhe ato smundje, t cilat prndryshe
zakonisht jan t natyrs kronike, p.sh. skizofrenia dhe paraliza
progresive, veanrisht n fazn e tyre fillestare dhe n format e
tyre t lehta, mirpo t cilat mund t shrohen.
rregullimi mendor i prkohshm sht lloj i till i
rregullimeve mendore t prkohshme apo momentale t
shumics s funksioneve psikike, posarisht t vetdijes. Kto
rregullime mendore mund t shkaktohen prej faktorve
organik (endogjen) apo prej faktorve t jashtm (egzogjen).
Ktu sht fjala pr rregullime mendore ekstreme, t
intensitetit t lart.
rregullimi mendor i prkohshm zgjat nj koh t
shkurtr dhe pushon s vepruari, qoft pr shkak se pushojn
faktort t cilt e kan shkaktuar, qoft pr shkak se t smurit i
sht dhn ndihma mjeksore. Derisa zgjat ky lloj i
smundjes, rregullohen shumica e funksioneve psikike,
sidomos aftsia intelektuale, vetdija e personit, kshtu q
gjendet n asi gjendje n t ciln nuk sht i aft t gjykoj dhe
t vendos drejt, nuk sht n gjendje psikike q t kuptoj
rndsin e veprs dhe t'i kontrolloj sjelljet e tij.
rregullime mendore t prkohshme mund t shkaktohen
si rezultat i hipnozs, dehjes me alkool ose me mjete t tjera
joshse, helmimet me narkotik apo me mjete t tjera
mjeksore ose kimike, temepratura t larta, somnabulizmit
(jermis), tronditjes s trurit, lndimet mekanike t trurit rrzuarjes n kafk, znia e fryms (asfiksioni), psikopatit
seksuale. rregullimet e ktilla, t prkohshme apo kalimtare,
mund t shkaktohen edhe prej afekteve - shqetsimeve t
intensitetit t lart, t cilat nuk jan t karakterit patologjik, por
t cilat munden n trsi t'i ndrprejn proceset normale psikike
dhe ta shpiejn personin n gjendje shokante. Afekte apo
shqetsime t tilla me kso pasoja mund t shkaktojn p.sh.
frika, trembja, hidhrimi, gzimi, pikllimi etj.
Zhvillimi mendor me ngecje apo dementia sht gjendje
e ngecjes s zhvillimit mendor (psikik), e cila sht shkaktuar
nga grymosja (atrofia) e sistemit qendror nervor, apo nga
kushtet e posame sociale n t cilat ka jetuar nj person. Ktu
n radh t par shprehen pengesat n zhvillimin psikik n
sfern e intelektit. sht fjala pr nj moszhvillim t aparatit

102

psikik, pr shkak t t cilit personi i ktill nuk sht n gjendje

t gjykoj dhe t vendos. Nuk sht i vetdijshm se 'bn.
Zhvillimi mendor me ngecje, si shkak q nj person e bn
t paprgjegjshm, mund t lajmrohet n forma t ndryshme.
Si form m e rnd e zhvillimit mendor me ngecje (zhvillimit
t met mendor) sht rasti kur shkalla e zhvillimit mendor
sht e ngjashme me shkalln e zhvillimit t shtazve. Te kta
persona e tr jeta e tyre psikike dhe intelektuale mbshtetet n
instinkte. Personat e ktill konsiderohen idiot t shkalls s
par. Te disa persona t tjer zhvillimi mendor ngec n shkalln
e zhvillimit intelektual t fmijs gjer n tre vje. Kta persona
n psikiatri emrtohen si idiot t shkalls s dyt. Ndrsa te
disa persona zhvillimi psikik i tyre arrin vetm shkalln e
zhvillimit mendor t fmijs prej tre gjer n gjasht vje. Kta
persona quhen imbecil. S fundi, te disa persona, zhvillimi
mendor i tyre nuk tejkalon shkalln e zhvillimit psikik t
fmijs gjer n katrmbdhjet vje. Kta quhen persona debil.
Shkaqet t cilat shkaktojn zhvillimin mendor t met
mund t jen t shumta dhe t natuyrs s ndryshme. Disa
elemente q e shkaktojn kt gjendje mund t lajmrohen q
n kohn e znies s frutit q n barkun e nns, disa gjat
shtatznsis, kurse t tjerat mund t lajmrohen pas lindjes s
foshnjs apo n vitet e para t zhvillimit t fmijs. Kshtu, n
kohn e znies si shkaktar mund t lajmrohen t metata
mendore q trashgohen nga prindrit apo t afrmit m t
largt, mandej alkoolizmi apo sifilizi i prindrve. Ndrsa gjat
kohs s shtatznsis si shkaktar t zhvillimit mendor t met
mund t lajmrohen infeksionet, intoksikimet dhe dmtimet e
ndryshme t frytit. Gjithashtu edhe gjat lindjes gjendjen e
ktill mund ta shkaktoj shtrngimi apo ndrydhja e trurit t
fmijs. Kurse pas lindjes, sidomos n fmijrin e hershme, si
shkaktar m t shpesht t zhvillimit mendor t met mund t
lajmrohen smundjet e trurit si jan encefalitisi dhe
meningjiti.
Zhvillimin mendor me ngecje mund ta shkaktoj edhe
izolimi social i fmijs q nga dita e par e jets s tij, edhe pse
rastet e ktilla jan shum t rralla dhe kjo gjendje pr shkak t
ksaj rrethane n mas t madhe mund t evitohet me an t
edukimit n rrethin e duhur social.
Se a ka qen personi i prgjegjshm apo i paprgjegjshm
duhet t konstatohet n momentin e kryerjes s veprs penale

103

(tempus commissi delcti). Lidhur me kt, prjashtim bn

situata e kryerjes s veprs penale n gjendje t dehur i njohur
me institutin actiones liberae in causa, i parapar n nenin
13. N rastet kur nj person kryen vepr penale n gjendje t
dehur, se a ka en personi i prgjegjshm apo i paprgjegjshm
duhet t konstatohet n mmentin para se kryersi ta ket
konsumuar alkool apo ndonj mjet tjetr dehs.
Paprgjegjmria gjithher duhet t konstatohet lidhur me
veprn penale konkrete, ngase ekziston mundsia q personi i
caktuar t jet i prgjegjshm pr nj vepr, por t jet i
paprgjegjshm pr nj vepr tjetr penale. Kshtu p.sh. nj
person me ngecje n zhvillimin mendor mund t jet i
vetdijshm, i prgjegjm pr veprn penale t vrasjes, por t
mos t jet i prgjegjshm pr veprn penale t mosdhnjes s
ndihms. Gjithashtu situat e ktill sht edhe n rastet e
personave me rregullime mendore, tek t cilt sht i
pranishm disfunksioni midis vetdijes dhe instikteve, ku
instiktet jan m t forta se vetdija. Kta perona n
psikologjin kriminale emrtohen si manomani. Personat e
ktill jan p.sh. kleptomant (q posedojn me insktik t
theksuar pr t vjedh), piromant (q kan isntikt pr t
shkaktuar zjarre), homocidomant (q kan instikt pr t kryer
vrasje) etj.
Lidhur me personat e paprgjegjshm, Kodi Penal i
Kosovs e ka braktis konceptin klasik, sipas t cilit edhe pse
jan t paprgjegjshm dhe t pafajshm pr veprn e kryer,
trajtohen n t drejtn penale me masa shtrnguse t karakterit
medicinal t emrtura si masa siguruese. Prkatsisht, sipas
dispozits s nenit 76, e cila sht e karakterit udhzues, sht
parapar q shtja e kryersve t paprgjegjshm rregullohet
me ligj t veant. Kjo shtje sht rregulluar me Rregulloren e
UNMIK-ut Nr2004/34, me titull Mbi procedurn penale ku
prfshihen kryers me rregullime mendore, e cila ka hy n
fuqi me 24 gusht 2004. Kjo rregullore ka fuqi ligjore dhe n te
n 34 nene dhe n shum paragrafe dhe nnparagrafe jan t
rregulluara detajisht shtjet e procedurs dhe t trajtimit t
kryersve t veprave penale me paaftsi mendore, prkatsisht
t paprgjegjshm. Sipas dispozitave t ksaj rregullore, ndaj
personave t cilt n kohn e kryerjes s veprs penale kan
qen t paprgjegjshm, mund tu shqiptohen vetm masat e
trajtimit t detyrueshm.

104

4. Prgjegjshmria esencialisht e zvogluar. Gjendja

psikike e njeriut, prkatsisht smundjet mendore, rregullimet
mendore apo ngecja n zhvillimin mendor mund t jen edhe t
intensitetit t till, t cilat personin nuk e bjn n trsi t
paprgjegjshm, mirpo personi i till, megjithat, t mos jet
edhe n trsi i prgjegjshm. Kto jan n fakt raste kur
smundja mendore, rregullimi apo ngecja n zhvillimin
mendor vetm n nj mas, pjesrisht ua ka privuar personave
aftsin q t kuptojn rndsin e veprs dhe q t'i kontrollojn
sjelljet e tyre.
Midis paprgjegjshmris dhe prgjegjshmris, n
shkencn e psikiatris jan konstatuar gjendje t ndryshme
psikike, t cilat n mas t konsiderueshme mund ta privojn
personin nga aftsia intelektuale dhe volitive, apo njrn prej
tyre. Kta persona, n t drejtn penale quhen persona me
prgjegjshmri esencialisht t zvogluar.
N paragarfin 2 Kodi Penal njeh prgjegjshmrin e
zvogluar, si gjendje mendore midis prgjegjshmris dhe
paprgjegjshmris. Sipas ksaj dispozite, personi, i cili ka
kryer vepr penale, konsiderohet se ka aftsi t zvogluar
mendore nse n kohn e kryerjes s veprs penale aftsia e tij
pr t kuptuar apo kontrolluar veprimet apo mosveprimet e tij
ka qen dukshm e zvogluar pr shkaqet e cekura n
paragrafin 1 t ktij neni.
Nga kjo dispozit del se pr t'u konsideruar se ekziston
prgjegjshmria e zvogluar, krkohen gjendjet e njjta t
smundjes mendore, rregullimit mendor apo ngecjes n
zhvillimin
mendor,
t
cilat
jan
supozim
pr
paprgjegjshmrin.
Nga kjo dispozit gjithashtu mund t konkludojm se
prgjegjshmria esencialisht e zvogluar, edhe pse shkaktohet
nga t njjtat smundje apo rregullime psikike, t cilat e
shkaktojn edhe paprgjegjshmrin, mirpo dallimi qndron
n at se te prgjegjshmria esencialisht e zvogluar, intensiteti
i smundjes mendore apo rregullimi mendor, apo ngecja e
zhvillimit mendor, sht m e vogl, kshtu q nuk e
prjashton n trsi prgjegjshmrin. Se n cilat raste
konsiderohet se kryersi i veprs penale ka vepruar n gjendje
t prgjegjshmris s zvogluar, pr kt edhe ktu duhet
krkuar mendimin e ekspertit - psikiatrit.

105

Nga prkufizimi i ktill i prgjegjshmris esenciale t

zvogluar gjithashtu mund t konkludojm se do lloj i
zvoglimit t aftsis intelektuale dhe volitive, nuk shpie n
prgjegjshmrin e zvogluar, far sht prcaktuar n
paragrafin e dyt t nenit 12 t Kodit Penal, por vetm ajo
gjendje psikike e cila n mas t konsiderueshme - esencialisht
e ka zvogluar aftsin e kryersit pr t gjykuar dhe pr t
vendosur. N nenin 12, par. 2, atributi "esencialisht" (dukshm)
prdoret me qllim q nga kjo kategori e gjendjes psikike t
prjashtohen format e ndryshme t neurozave, q mund t ken
implikime t lehta n jetn shpirtrore t kryersit t veprs
penale. Me fjal t tjera, me prgjegjsin esenciale t
zvogluar duhet kuptuar gjendjet serioze patologjike q n
mas t konsiderueshme privojn personin nga aftsia
intelektuale dhe volitive.
Zvoglimi i aftsis intelektuale apo volitive e cila nuk
sht esenciale, nuk e sajon institutin e prgjegjshmris
esenciale t zvogluar. N rastet e tilla kryersi konsiderohet i
prgjegjshm, ndrsa ekzistimi i gjendjes s prgjegjeshmris
s zvogluar merret parasysh me rastin e matjes s dnimit n
kuadr t vlersimit t shkalls s prgjegjsis penale.
Sikundr paprgjegjshmria, edhe prgjegjshmria e
zvogluar duhet t konstatohet n kohn e kryerjes s veprs
penale dhe lidhur me veprn e kryer penale, ngase ekzistimi i
prgjegjshmris esenciale t zvogluar, para apo pas kryerjes
s veprs penale, sht irelevante pr t drejtn penale. Lidhur
me kt, n rastet kur nj person kryen shum vepra penale n
bashkim, mund t ndodh q pr nj vepr penale t jet i
paprgjegjshm, ndrsa pr veprn tjetr t ket vepruar n
gjendje t prgjegjshmris s zvogluar, madje lidhur me nj
vepr n bashkim t jet i prgjegjshm.
Ekzistimi i prgjegjsis s zvogluar, sikundr edhe
paprgjegjshmria, nuk mund t presupozohen, por ato duhet t
konstatohen n t gjitha rastet kur ekziston dyshimi se
ekziston gjendja e till te kryersi i caktuar i veprs penale.
Kjo parashihet shprehimisht n nenin 6 t Rregullores mbi
Procedurn Penale ku prfshihen kryers me rregullime
mendore, n t cilin sht parapr se n do koh gjat
procedurs, madje edhe gjat shqyrtimit gjyqsor, nse ekziston
dyshimi se i pandehuri ka qen n gjendje t paaftsis
mendore ose n gjendje t aftsis s zvogluar mendore n

106

kohn e kryerjes s veprs penale, gjykata sipas detyrs zyrtare

ose me propozimin e prkurorit publik apo mbrojtsit, mund t
caktoj ekspert pr t kryer ekzaminimin psikiatrik t t
pandehurit pr t konstatuar nse i pandehuri ka qen n
gjendje t paaftsis mendore ose aftsis s zvogluar
mendore.
Disa autor jan t mendimit se sht shum vshtir t
konstatohet prgjegjshmria esenciale e zvogluar. Kjo vrejtje
sht me vend, mirpo kjo nuk mund t jet shkak q
institucioni i prgjegjshmris s zvogluar t mos merret fare
parasysh n t drejtn penale. Pr shkaqe t drejtsis dhe
humanizmit, e drejta penale medoemos duhet t ket parasysh
se te personat mund t ekzistojn gjendje t shumta mendore
pr t cilat nuk mund t pohohet se jan persona psikikisht normal e as jonormal.
Prgjegjshmrin esencialisht t zvogluar, sikundr
paprgjegjshmrin, mund ta shkaktojn smundjet mendore
kronike dhe t prkohshme, rregullimet mendore dhe ngecjet
n zhvillimin mendor, por t cilat nuk jan t asaj natyre dhe
intensiteti q ta shpiejn personin n gjendje plotsisht t
paprgjegjshme. Mirpo, gjendjen e prgjegjshmris esenciale
t zvogluar m s shpeshti e shkaktojn psikopatit,
alkoolizmi kronik, narkomania, mandej neurozat, neurastenia
dhe neuropatia. Shkaqet e tjera q mund t shpiejn
prgjegjshmrin esenciale t zvogluar mund t jen seniliteti i
t moshuarve, regullimet e ndryshme organike, si p.sh.
shtatznsia, lindja, helmimet e ndryshme, smundjet infektive
etj. Nga gjendjet q bjn pjes n kategorin e ngecjes n
zhvillimin mendor, debiliteti lajmrohet m s shpeshti si
shkaktar i prgjegjshmris esencale t zvogluar.
5. Prgjegjshmria esenciale e zvogluar dhe ndikimi i
saj
n ndshkimin. Sipas fjalis s fundit t paragrafit 2, personi, i
cili veprn penale e kryen n gjendje t prgjegjshmris
esenciale t zvogluar, konsiderohet penalisht prgjegjs. Me
fjal t tjera, prgjegjshmria e zovluar nuk e prjashton
prgjegjsin penale. Nga kjo rezulton se n rastet e
prgjegjshmris s zogluar kryersit e ktill mund t kryejn
veprn penale me dashje apo nga pakujdesia.

107

Prgjegjsia esenciale e zvogluar dueht t konstatohet

lidhur me veprn penale konkrete. Kjo nga fakti se ekziston
mundsia q nj person, varsisht prej natyrs s gjendjes
psikike t tij, prkitazi me nj vepr penale t caktuar, t ket
vepruar n gjendje t prgjegjshmris esenciale t zvogluar,
kurs pr veprn tjetr t jet plotsisht i prgjegjshm.
Fakti q nj person ka kryer veprn penale n gjendje t
prgjegjshmris s zvogluar, kjo rrethan medoemos duhet t
merret parasysh nga gjykata kur vendos mbi kohzgjatjen dhe
llojin e sanksionit ose masn e trajtimit t detyrueshm.
Prkatsisht, nse gjykata vendos q ti shqiptoj dnim
kryersit t veprs penale me prgjegjsi t zvogluar, gjykata
sht e obliguar ti marr parasysh kto rrethana dhe ti caktoj
lloj dhe mas t dnimit m t but. Pra, prgjegjshmria
esenciale e zvogluar sht rrethan obliguese e zbutjes s
dnimit.
N rastet kur gjykata konstaton se kryersi i veprs penale
me prgjegjshmri esenciale t zvogluar sht n t ardhmen i
rrezikshm pr rrethin ku jeton, ather mundet kryersit t
ktill, krahas dnimit, t'i shqiptoj edhe masn e trajtimit t
detyrueshm psikiatrik (neni 76 i Kodit Penal), apo trajtimin e
detyrueshm psikiatrik n liri, i cili mund t shqiptohet bashk
me dnimin me kusht nn mbikqyrjen e shrbimit sprovues
(neni 51 i Kodit Penal). Ciln prej ktyre dy llojeve t masave
t mjekimit, krahas dnimit, do t'ia shqiptoj kryersit t ktill
t veprs penale, varet prej natyrs dhe shkalls s rrezikut q
paraqesin kta persona.
Krahas dnimit, njra prej ktyre dy llojeve t masave t
trajtimit psikiatrik u shqiptohet posarisht kryersve
abnormal t veprave penale nga radha e psikopatve, t cilt
zakonisht jan, jo vetm n gjendje t prgjegjshmris
esenciale t zvogluar, por edhe n t ardhmen paraqesin rrezik.

Kryerja e veprs penale n gjendje t dehur

(Neni 13)
sht penalisht prgjegjs kryersi i veprs penale,
i cili duke prdorur alkool, drog apo me ndonj mnyr

108

tjetr e sjell veten n nj gjendje t till q nuk mund t

kuptoj rendsin e veprimit apo t mosveprimit t vet ose
t kontrolloj sjelljen e vet nse, para se t ket sjell veten
n at gjendje, veprimet ose mosveprimet e tij kan qen t
prfshira n dashjen e tij apo nse sht i pakujdesshm
ndaj veprs penale dhe ligji parasheh prgjegjsi penale
pr kryerje t veprs penale nga pakujdesia.
1. Nse personi ka qen i paprgjegjshm n kohn e
kryerjes s veprs penale, ai nuk mund t konsiderohet
penalisht i prgjegjshm pr at vepr. Ky sht parim baz.
Mirpo nga ky parim fundamental ekziston nj prjashtim. Ky
prjashtim shprehet n rastet kur vet personi e shpien, e sjell
veten n gjendje t paprgjegjshme dhe n at gjendje kryen
vepr penale. N rastet e ktilla personi konsiderohet penalisht i
prgjegjshm pr veprn penale q e ka kryer n gjendjen e
paprgjegjshme, t ciln e ka shkaktuar vet. S kndejmi,
ekziston mundsia q n t drejtn penale kryersi t
konsiderohet penalisht i prgjegjshm pr veprn penale q e ka
kryer n gjendje t paprgjegjshme, me kusht q ai me dashje
apo nga pakujdesia ta ket sjell veten n kt gjendje. Rastet e
ktilla n shkencn e s drejts penale jan t njohura n gjuhn
latine me shprehjen actiones liberae in causa (veprimet q jan
t lira n vendim, e jo edhe n kryerje).
Raste t institucionit actiones liberae in causa, jan p.sh.
nse personi A. konsumon alkool, dehet plotsisht dhe kshtu
sjell veten n gjendje t paprgjegjshme dhe n kt gjendje i
shkakton lndim t rnd trupor personit B. apo e privon nga
jeta; personi A. para se t niset n rrug me vetur, konsumon
alkool apo drog dhe duke vozitur, meq aftsia pr t
kontrolluar automobilin i sht dobsuar shum, shkakton
aksident n komunikacion me 'rast humb jetn njri prej
udhtarve t veturs me t ciln sht ndeshur.
Institucionin actiones liberae in causa tani e njohin t
gjitha legjislacionet penale t shteteve bashkkohore. N Kodin
Penal ky institucion sht parapar n nenin 13. Kuptimi dhe
qllimi i ksaj dispozite sht q t bhet e mundshme t
konsiderohen penalisht t prgjegjshm personat q kan kryer
vepr penale n gjendje t paprgjegjshme, t ciln gjendje ia
kan shkaktuar vetes duke prdorur alkool, drog ose n ndonj

109

mnyr tjetr dhe kshtu nuk kan mundur ta kuptojn

rndsin e veprs s vet ose nuk kan mundur t'i kontrollojn
sjelljet e veta, edhe pse para se ta ken sjell veten n kt
gjendje, e kan ditur apo kan mundur t din se mund t
kryejn vepr penale.
Lidhur me institucionin actiones liberae in causa, n
mnyr figurative mund t thuhet se ktu bhet fjal pr situatat
kur personi e prdor veten si mjet pr t kryer vepr penale n
gjendje t paprgjegjshme. Prkatsisht, mund t ndodhin raste
kur personi me qllim sjell veten n gjendje t paprgjegjshme
meq mendon se nse e kryen veprn penale n kso gjendje t
paprgjegjshme nuk do t konsiderohet penalisht i
prgjegjshm dhe nuk do t dnohet. Pr shembull, mjeku
kujdestar n spital me qllim q t mos e bj operacion
pacientin, jeta e t cilit gjendet n rrezik, konsumon alkool dhe
kshtu e sjell veten n gjendje t paaft q t ushtroj detyrn e
mjekut. Ose mund t ndodh q ndonj person n gjendje
normale t mos ket kuraj t kryej veprn penale t vrasjes,
dhe pr ta evituar frikn konsumon alkool dhe n gjendje t
dehur e kryen kt vepr.
Pra qllimi i institucionit actiones liberae in causa sht q
t pengoj keqprdorimin e parimit se mund t konsiderohet
penalisht i prgjegjshm vetm personi i cili n kohn e
kryerjes s veprs penale ka qen i prgjegjshm. Prndryshe,
po mos t njihej institucioni actiones liberae in causa, nuk do t
ishte e mundur t dnohen personat q me vetdije, me qllim
apo nga pakujdesia e sjellin veten n gjendje t paprgjegjshme
dhe n kt gjendje kryejn vepra penale.
Institucioni actiones liberae in causa n brendin e vet do
t thot veprim q sht i lir n vendim por jo edhe n kryerje
(actione liberae in causa, seu ad libertatem relatae). Q t
mund t aplikohet ky institucion, sipas nenit 13 t Kodit Penal,
duhet t prmbushen kto kushte: a) q personi t jet i
vetdijshm n kohn kur e sjell veten n gjendje t
paprgjegjshme; b) q personi me fajin e tij (me dashje apo nga
pakujdesia) vhet n kso gjendje, p.sh. konsumon alkool,
drog apo lejon ta zr gjumi duke vozitur; c) q para se ta sjell
veten n gjendje t paprgjegjshme, vepra penale e kryer t jet
e prfshir me dashjen apo pakujdesin e tij dhe ) q t ket
kryer veprn penale, e cila n esenc i prgjigjet veprs e cila

110

ka qen e prfshir me dashjen apo pakujdesin e kryersit

gjersa ai ka qen n gjendje t vetdijshme.
Nse jan prmbushur kto kushte dhe personi kryen vepr
penale, ather nuk kemi shmangie nga parimi se personi
konsiderohet penalisht i prgjegjshm vetm nse n kohn e
kryerjes s veprs penale ka qen n gjendje ta kuptoj
rndsin e veprs dhe t'i kontrolloj sjelljet e veta. Kjo nga
fakti se te kryersi, n rastet e actiones liberae in causa,
ekziston lidhja subjektive ndaj veprs q e ka kryer n gjendje
t paprgjegjshme. Prkatsisht, ktu sht fjala kur personi
vendos pr ta kryer veprn derisa ka qen n gjendje t
prgjegjshme, kurse veprn e kryen pasi e sjell veten n gjendje
t paprgjegjshme. Pra n kso raste ekziston fajsia, por e cila
paraqitet n form t posame.
Pr t'u konsideruar se vepra sht kryer n actiones liberae
in causa nuk mjafton q t ekzistoj vetm nj vetdije e
prgjithshme, prkatsisht mundsia e vetdijes se do t kryej
ndonj vepr penale t pacaktuar. Me fjal t tjera, pr t'u
konsideruar se sht shprehur institucioni i actiones liberae in
causa, duhet t jet kryer ajo vepr penale t ciln kryesi e ka
prfytyruar (e ka supozuar) apo ka mundur apo ka qen i
detyruar t supozoj derisa ka qen n gjendje t prgjegjshme,
me 'rast nuk krkohet t jet kryer vepr plotsisht e njjt.
Ksisoj, do t konsiderohet se vepra sht kryer n actiones
liberae in causa, nse p.sh. personi derisa ka qen n gjendje t
prgjegjshme ka qen i vetdijshm se do t kryej veprn
penale t plagosjes s rnd, kurse pasi q e ka sjell veten n
gjendje t paprgjegjshme ka shkaktuar vdekjen, pra e ka kryer
veprn penale t vrasjes. N t kundrtn, nuk do t
konsiderohet se ekziston actiones liberae in causa, nse personi
ka kryer vepr penale krejtsisht tjetr n krahasim me at pr
t ciln ka qen i vetdijshm apo ka mundur t jet i
vetdijshm se do ta kryej derisa ka qen n gjendje t
prgjegjshme.
Nga kjo q u tha del se pr actiones liberae in causa
personi prgjigjet sipas parimeve t prgjithshme n t cilat
mbshtetet prgjegjsia penale. Pra edhe ktu kryersi i veprs
penale, pr t mundur t konsiderohet penalisht i prgjegjshm,
ai duhet t jet i prgjegjshm dhe i fajshm. Mirpo, ktu
prgjegjshmria duhet t ekzistoj n kohn kur personi, duke
konsumuar alkool, drog apo n ndonj mnyr tjetr, e sjell

111

veten n gjendje t paprgjegjshme. Si mnyra tjera me t cilat

kryersi mund ta sjell veten n gjendje t paprgjegjshme jan
p.sh. marrja e tabletave pr gjum apo substancave tjera
farnakologjike apo psikotrope. Gjithashtu shkaktimi i gjendjes
s paprgjegjshme mund t ndodh pr shkak t pagjumsis,
lodhjes etj. Pr shembull, nse personi vozit automjetin
pandrpre dhjet or e m tepr, pra n gjendje t lodhur.
Sipas nenit 13, kryersi i veprs penale mund ta sjell
veten n gjendje t paprgjegjshme me dashje apo nga
pakujdesia. S kndejmi n praktik mund t shprehet a)
actione liberae in causa me dashje dhe b) actione liberae in
causa nga pakujdesia.
2. Actiones liberae in causa me dashje do t shkaktohet
n rastet kur personi me vetdije dhe me qllim sjell veten n
gjendje n t ciln nuk ka qen i vetdijshm pr rndsin e
veprs s tij dhe nuk ka mundur t'i kontrolloj sjelljet e veta me
qllim q n kt gjendje (n gjendje t paprgjegjshme) t
kryej veprn penale t caktuar. Dashja n kso raste mund t
jet direkte apo eventuale.
3. Actiones liberae in causa nga pakujdesia do t
ekziston n rastet kur personi para se ta ket sjell veten n
gjendje t paprgjegjshme ka qen i vetdijshm apo ka qen i
obliguar apo ka mund me qen i vetdijshm se n gjendje t
till mund t kryej vepr penale t caktuar.
N jetn e prditshme gjendja e actiones liberae in causa
m s shpeshti shprehet nga pakujdesia dhe at te veprat penale
kundr siguris n komunikacion, veprat penale kundr jets
dhe trupit dhe kundr siguris s prgjithshme.
Pr aplikimin e institucionit actione liberae in causa sht e
nevojshme q kryersi vet ta ket sjell veten n gjendje t
pargjegjshme. N t kundrtn, nse kryersi sht sjell n
gjendje t paprgjegjshme kundr vullnetit t tij, p.sh.duke i
hedh msheftas mjete dehse n pije apo ushqim, apo duke e
detyruar me forc t konsumoj drog apo alkool, ather do t
sajohet prgjegjsia penale e personit t tret dhe n kso raste
kryersi prdoret si mjet pr kryerjen e veprs penale.
4. Actiones liberae in causa n relacion me
prgjegjshmrin e zvogluar. Me konsumimin e alkoolit apo
t ndonj mjeti tjetr joshs, personi mund ta sjell veten n
gjendje plotsisht t paprgjegjshme apo n gjendje t
prgjegjshmris esenciale t zvogluar. Tani shtrohet pyetja se

112

a mund t konsiderohet se personi ka vepruar n gjendje t

actiones liberae in cause nse e ka sjell veten n gjendje t
prgjegjshmris esenciale t zvogluar. Meq si u cek,
gjendja plotsisht e paprgjegjshme e shkaktuar nga vet
kryersi nuk prjashton prgjegjshmrin penale dhe
ndshkimin pr veprn penale, sht e logjikshme t
konkludohet se personi i cili me rastin e konsumimit t alkoolit
apo ndonj mjeti tjetr joshs sjell veten n gjendje t
prgjegjshmris esenciale t zvogluar, ai person do t
dnohet pr veprn penale t kryer. Madje, gjendja e
prgjegjshmris esenciale t zvogluar, me rastin e matjes s
dnimit, nuk mund t'i merret as si rrethan lehtsuese. Ndrkaq,
vshtruar thjesht n aspektin penalo-juridik, dispozita e nenit 13
t Kodit Penal, n t cilin sht prkufizuar institucioni i
actiones liberae in causa, aplikohet vetm kur vepra sht kryer
n gjendje t paprgjegjshme. S kndejmi, nse me
konsumimin e alkoolit sht shkaktuar vetm gjendja e prgjegjshmris esenciale t zvogluar, kjo dispozit nuk mund t
aplikohet.
Lidhja shkakore
Neni 14
Peresoni nuk sht penalisht prgjegjegjs kur midis
veprimit ose mosveprimit t tij dhe pasojave mungon lidhja
shkasore ose kur nuk ka mundsi t shkaktohen pasojat.
1. Nocioni dhe rndsia e lidhjes shkaksore n t
drejtn penale. Lidhja shkaksore apo kauzaliteti n shkencn
e s drejts penale kauzaliteti prkufizohet si lidhje objektive
midis veprimit apo mosveprimit dhe pasojs s shkaktuar.
Meq kuauzaliteti sht thjesht lidhje midis veprimit apo
mosveprimit dhe pasojs s shkaktuar, ky institucion duhet
shqyrtuar ndaras nga fajsia e kryersit.
Kauzaliteti n t drejtn penale ka rndsi t madhe,
ngase pr t'u konsideruar nj vepr e njeriut si vepr penale
dhe pr t mundur t'i ngarkohet atij, duhet t konstatohet se
ajo vepr ka shkaktuar pasojn e ndaluar e cila n ligj sht e
parapar si vepr penale. Andaj midis veprimit t njeriut dhe
pasojs s shkaktuar duhet t ekzistoj nj lidhje apo raport i

113

caktuar n baz t t cilit konstatohet se pasoja sht shkak i

veprimit t caktuar t njeriut. Kjo lidhje apo ky raport quhet
lidhje shkakore apo kauzale, kurse veprimi i cili ka shkaktuar
pasojn quhet shkak.
Q t mund t prcaktohet kauzaliteti n t drejtn
penale, duhet t konstatohet se midis veprimit dhe pasojs
ekziston lidhja e domosdoshme kauzale. Veprimi sht kauzal
ather kur konstatohet se po t mos ishte ndrmarr ai
veprim, nuk do t shkaktohej pasoja e ndaluar. Pr kt arsye,
kauzaliteti konsiderohet pjes prbrse e figurs s veprs
penale. Pa ekzistimin e kauzalitetit nuk mund t konsiderohet
se sht kryer vepra penale dhe nuk mund t sajohet
prgjegjsia penale.
Prcaktimi i kauzalitetit n t drejtn penale n t
shumtn e herave nuk sht shtje e rnd dhe e ndrlikuar.
N t gjitha ato raste kur pasoja shkaktohet menjher pas
ndrmarrjes s veprimit dhe kur n shkaktuarjen e pasojs nuk
ka kontribuar ndonj faktor apo rrethan tjetr, ather nuk
sht vshtir t prcaktohet kauzaliteti. Pr shembull, nse
personi A. shkrep me arm n personin B. dhe e vret, ather
veprimi i personit A. sht shkaktar i drejtprdrejt i vdekjes
s personit B. Mirpo, n rastet kur pasoja shkaktohet jo
vetm nga veprimi i nj personi t caktuar, por edhe pr shkak
t ndikimit dhe bashkndodhjes edhe t faktorve t tjer q
mund t vijn nga personi tjetr apo nga rrethanat natyrore ose
rrethanat shoqrore objektive, ather prcaktimi i kauzalitetit
ndrlikohet dhe sht pun mjaft e vshtir. Kt e ilustrojn
m s miri shembujt vijues. Nse personi A. i shkakton lndim
trupor personit B. dhe nse personi B. vdes n spital nga
infektimi, pr shkak se ia mbshtjellin plagn me fasha t
papastra; nse personi A. i shkakton lndim trupor personit B.
nga i cili ky e humb vetdijen dhe mbetet i shtrir dhe meq
qndron gjat, vdes nga t ftohtit, apo gjersa ka qen i shtrir
pa vetdije, e shkel ndonj automobil. Apo rastet q ndodhin
m shpesh - n ndeshjen e dy automobilave shkaktohet vdekja
e disa personave dhe dme materiale.
Rastet e ktilla kur n shkaktuarjen e pasojs s dmshme
kan kontribuar, krahas veprimit t personit t caktuar, edhe
shum rrethana dhe faktor t tjer, nuk jan t rralla n
praktik. Andaj detyra e s drejts penale sht q t
konstatoj se cila prej rrethanave, shkaqeve apo faktorve ka

114

qen vendimtare n shkaktuarjen e pasojs s ndaluar, q

sht parapar si vepr penale. N t drejtn penale, ku
vendoset pr prgjegjsin penale dhe ndshkimshmrin e
personit t caktuar, shtrohet pyetja se a duhet t konsiderohen
si shkak t pasojs, krahas veprimit t njeriut, edhe t gjitha
rrethanat dhe faktort q kan kontribuar n shkaktuarjen e
pasojs. Lidhur me kt shtje jan parashtruar dy koncepcione: ai filozofik dhe penalo-juridik.
Sipas koncepcionit filozofik, si shkak i ndonj pasoje
konsiderohen t gjitha rrethanat dhe faktort q n zinxhirin e
ngjarjes kan kontribuar q t shkaktohet ajo. Koncepcioni i
ktill arsyetohet me t dhnn se t gjitha kushtet kan marr
pjes apo kan kontribuar q t shkaktohet pasoja. Sipas
koncepcionit filozofik, p.sh. veprs penale t vrasjes me
pushk i kan kontribuar edhe shkaqet e nxjerrjes s xehes,
prodhimi i ksaj arme, fakti q personi ka dijt me shkrep me
arm etj. Nse do t prvetsohej koncepcioni i ktill, n t
drejtn penale do t paraqiteshin vshtirsi q nuk do t mund
t zgjidheshin, ngase n trsin e t gjitha rrethanave, kushteve dhe faktorve, veprimi i njeriut do t humbte rndsin
vetjake dhe nuk do t mund t konsiderohej si shkak i pasojs
s veprs penale. Pr kt arsye, shtja e kauzalitetit n t
drejtn penale nuk mund t zgjidhet sipas koncepcionit
filozofik.
Sipas koncepcionit penalo-juridik, n zgjidhjen e shtjes
s kauzalitetit, n tr zinxhirin e ngjarjes, relevante jan
vetm ato rrethana apo shkaqe q jan t lidhura ngusht me
veprimin e njeriut. Prkatsisht, kauzaliteti n t drejtn
penale prcaktohet duke e ndar veprimin e njeriut nga trsia
e t gjitha kushteve dhe faktorve, me 'rast duhet konstatuar
se pasoja a ka qen rezultat i veprimit.
Lidhur me koncepcionin e ktill penalo-juridik t
kauzalitetit, n shkencn e s drejts penale nuk ka dilema.
Mirpo, dilemat shfaqen n rastet kur n shkaktuarjen e
pasojs kontribuojn veprimet e dy apo m shum personave.
N kso raste shtrohet pyetja se a duhet konsideruar veprimin
e secilit person shkak apo vetm kusht ose rrethan q ka
kontribuar n shkaktuarjen e pasojs. Prkitazi me kt, n
shkencn e s dretjs penale jan paraqitur disa teori t cilat
ofrojn kritere dhe pikpamje me qllim q t'i ndihmojn
praktiks gjyqsore n zgjidhjen e ksaj shtjeje t

115

ndrlikuar. Prej ktyre teorive, m t rndsishmet jan: a)

teoria ekuivalente; b) teoria e dallimit apo diferencimit
kualitativ t shkakut dhe kushtit dhe c) teoria e kauzalitetit
adekuat.
a) Teoria ekuivalente ndryshe quhet dhe teoria mbi rndsin e
njjt t t gjitha shkaqeve dhe kushteve, apo teoria conditio sine qua
non. Sipas ksaj teorie si shkak i pasojs konsiderohet do veprim apo
mosveprim i cili n ndonj mnyr ka kontribuar q t shkaktohet
pasoja e ndaluar. Prkatsisht, sipas ksaj teorie, rndsi t njjt
kan t gjitha shkaqet apo kushtet q kan kontribuar n
shkaktuarjen e pasojs. Lidhur me kt, kjo teori mbshtetet n
pohimin se pasoja nuk do t shkaktohej po t mungonte ndonj shkak
apo kusht (conditio sine qua non).
b) Teoria e dallimit apo diferencimit kualitativ t shkakut dhe
kushtit. Kjo teori paraqitet si kritik e teoris ekuivalente. Sipas ksaj
teorie ekziston dallimi kualitativ apo esencial midis shkaqeve dhe kushteve q kan kontribuar n shkaktuarjen e pasojs. Ky dallim
konsiston n faktin se vetm shkaqet mund t shkaktojn pasojn,
kurse kushtet vetm ndikojn q pasoja t shkaktohet. N kuadrin e
shkaqeve, sipas ksaj teorie, duhet dalluar ato t cilat sipas kualitetit
dhe efektit t tyre kan mundur t shkaktojn pasoja.
c) Teoria e kauzaltetit adekuat. Sikundr dy teorit e mparshme,
edhe teoria e kauzalitetit adekuat, n mnyr t posame mundohet t'i
ndaj shkaqet nga kushtet. Sipas ksaj teorie, shkak i pasojs sht ai
veprim i cili sipas prvojs s prgjithshme, pra n mnyr gjenerale,
pavarsisht nga rasti konkret n zinxhirin e ngjarjes, sht i
prshtatshm q t shkaktoj pasojn e ndaluar. Me fjal t tjera,
sipas ksaj teorie, shkak i pasojs sht ai veprim i cili marr n
prgjithsi mundet, sht i prshtatshm apo adekuat q n
bashkndodhje me disa kushte t tjera t shkaktoj pasojn e
dmshme. P.sh., nse personi A. e qllon personin B. n kok me nj
send t fort dhe t rnd, ky veprim n rastin konkret sht i
prshtatshm, adekuat q t shkaktoj vdekjen e personit. Pasoja e
ktill shkaktohet edhe n shum raste t tjera t ngjashme. Andaj,
sipas teoris s kauzalitetit adekuat n rastin e prmendur, veprimi i
personit A. konsiderohet shkak i vdekjes s personit B.

N rastet e kundrta, nse veprimi nuk sht i

prshtatshm (adekuat) q n rrethanat normale t shkaktoj
pasojn e ndaluar, ather sipas teoris s kauzalitetit adekuat
ai veprim nuk sht tipik dhe si i till nuk mund t
konsiderohet si shkak i pasojs. Pr shembull, nse personi A.
e qllon leht personin B. n kok, i cili pr shkak t lndimit
t mparm ka pasur koma, dhe kshtu nga kjo e rame
shkaktohet keqsimi i gjendjes shndetsore dhe ky vdes,

116

ather sipas ksaj teorie veprimi i personit A. nuk mund t

konsiderohet shkak i vdekjes s personit B.
Teoria e kauzalitetit adekuat ka ithtar t shumt dhe n
praktikn e gjykatave t shteteve t jashtme m s teprmi
sht e prfaqsuar. Mirpo, prkundr ksaj, n zgjidhjen e
shtjes s kauzalitetit sipas ksaj teorie paraqiten nj varg
vshtirsish. Kto vshtirsi m s teprmi konsistojn n
faktin se kjo teori nuk ka arritur t prpiloj kritere t qarta pr
prcaktimin e shkakut t pasojs. Kjo sht edhe e arsyeshme
sepse shkalla e mundsis s shkaktuarjes s pasojs pr shkak
t veprimit t njeriut sht e ndryshme n do rast konkret dhe
kjo varet prej kompleksit t kushteve t tjera dhe efektit t
tyre. Prve ktyre teorive, n shkencn e s drejts penale
njihen edhe teori t tjera, shumica e t cilave jan vetm
variante t teorive t prmendura. Duhet theksuar se asnjra
prej teorive q njihen n shkencn e s drejts penale nuk
ofron, e as q mund t ofroj, ndonj formul, e cila do t
mund t aplikohej n t gjitha rastet q ndodhin n praktik
pr t'u zgjidhur shtja e kauzalitetit. Prkundrazi, secila teori
ve e ve, apo t gjitha s bashku, ofrojn vetm ca kritere t
cilat m tepr jan t karakterit t prgjithshm dhe si t tilla
mund t'i ndihmojn praktiks gjyqsore pr zgjidhjen e
shtjes s kauzalitetit.
Prej ktyre tri teorive, n praktikn gjyqsore m s
shpeshti aplikohet teoria ekuivalente apo teoria conditio sine
qua non. Madje disa shkenctar, kt e konsiderojn si teori
m adekuate. Kjo teori konsiderohet m adekuate, ngase
rekomandon rregulla t prgjithshme n baz t t cilave
mund t zgjidhet shtja e kauzalitetit, ndrprerjen e lidhjes
kauzale dhe m s miri e bn diferencimin e kauzalitetit nga
fajsia. Mirpo, prkundr anve pozitive t teoris
ekuivalente, po prsrisim at q tham m par se asnjra
prej teorive nuk mund t ofroj kritere t sakta pr zgjidhjen e
t gjitha rasteve t kauzalitetit n praktik. Prkundrazi, n
shkencn e s drejts penale mbisundon mendimi se n vend
t ktyre teorive, sht m oportune t sajohen disa rregulla t
prgjithshme t cilat do t ndihmonin dallimin e kushteve q
mund t konsiderohen shkaqe t pasojs s veprs penale.
Disa prej rregullave t prgjithshme t cilat jan prvetsuar
n teori dhe m pr s afrmi ofrojn zgjidhje pr prcaktimin
e kauzalitetit jan:

117

a) Kushtet e drejtprdrejta, t cilat shkaktojn pasojn e

veprs penale gjithher konsiderohen shkak i saj.
b) Kushtet indirekte mund t konsiderohen shkak i
pasojs vetm n rastet kur shkaktojn aso kushte apo rrethana
t drejtprdrejta t cilat shkaktojn pasojn e veprs penale.
Pohimi i ktill arsyetohet m s miri nga shembulli vijues:
nse personi A. i shkakton lndim trupor personit B., lndim
ky i cili e keqson smundjen ekzistuese t personit B. dhe
kshtu ky vdes, n kt rast lndimi trupor si kusht indirekt
mund t konsiderohet si shkak i vdekjes s personit B., ngase
lndimi trupor shfaqet si kusht indirekt i cili ka shkaktuar
vdekjen e personit B.
c) Kusht apo shkak i pasojs s veprs penale
konsiderohet edhe rasti kur vetm shpejtohet shkaktimi i
pasojs, e cila edhe ashtu do t shkaktohej. Pr shembull, nse
n spital infermierja gabimisht ia jep injeksionin apo ndonj
terapi tjetr pacientit q lngon nga ndonj smundje e
pashrueshme dhe po qe se pacienti menjher vdes, edhe n
kso raste veprimi i ktill konsiderohet shkak i vdekjes si
pasoj e veprs penale t mjekimit t pandrgjegjshm, edhe
pse pasoja e ktill do t shkaktohej po mos t ndr-merrej ky
veprim.
) Lidhjen kauzale e ndrpren ndonj veprim apo
rrethan tjetr e cila ndrkoh ndrlidhet n zinxhirin e
ngjarjes dhe kshtu shkakton pasoj krejtsisht tjetr nga ajo
q zakonisht shkaktohet. Pr shembull, nse personi A. i
shkakton lndim t leht trupor personit B. dhe po qe se personi B. vdes n spital pr shkak t infeksionit, ngase plagn ia
mbshtjellin me fash t papastr, apo n prgjithsi pr shkak
t mjekimit t pandrgjegjshm, ather n kt rast veprimi i
personit A. nuk do t konsiderohet shkak i vdekjes s personit
B., ngase infektimi apo mjekimi i pandrgjegjshm e ndrpren
lidhjen kauzale midis veprimit t personit A. dhe pasojs s
vdekjes s personit B. Apo rasti tjetr m flagrant: nse
personi A. i shkakton lndim trupor personit B. dhe po qe se
duke e drguar n spital me ndihmn e shpejt, shkaktohet
aksidenti n komunikacion n t cilin vdes personi B. apo pasi
q t vendoset n spital vdes nga zjarri i cili e kaplon spitalin.
2. Lidhja shkaksore te veprat penale me mosveprim. N
t drejtn penale, rndsi t posame ka shtja e prcaktimit
t kauzalitetit te veprat penale t kryera me mosveprim. Kjo

118

nga fakti se n kushtet e tanishme t jets bashkkohore

gjithnj m tepr do individ ka nj varg detyrash dhe
obligimesh, kshtu q moskryerja e ktyre detyrave dhe
obligimeve, apo qndrimi pasiv ose indiferent ndaj tyre, mund
t shkaktoj pasoja t dmshme pr shoqrin.
N shkencn e s drejts penale ekzistojn ca dilema
lidhur me at se a mundet mosveprimi t konsiderohet shkak i
veprs penale, sidomos te veprat penale jo t drejta t kryera
me mosveprim. Mirpo, prkundr ktyre dilemave, shumica
e teoricienve t s drejts penale jan t mendimit se edhe
mosveprimi mund t paraqitet si shkak i pasojs. Si pam,
mendimi i ktill sht prvetsuar edhe n Kodin ton penal
(neni 31), ku shprehimisht sht parapar se vepra penale
mund t kryhet me veprim ose me mosveprim.
Konsiderohet se mosndrmarrja e veprimit t caktuar apo
mosveprimi mund t jet shkak i pasojs nse jan
prmbushur kto kushte: 1) nse ka ekzistuar obligimi q t
veprohet n mnyr t caktuar pr t'u parandaluar pasoja, 2)
nse personi ka pasur mundsi, ka qen n gjendje t
parandaloj shkaktuarjen e pasojs dhe 3) nse konstatohet se
me siguri pasoja nuk do t shkaktohej, ose do t shkaktohej
pasoj shum m e vogl, po t ndrmerrej veprimi q sht
dashur t ndrmerrej. Vetm nse prmbushen kto tri kushte
n mnyr kumulative, mosveprimi mund t konsiderohet
shkak i pasojs. Kshtu, p.sh. nse konstatohet se pr shkak t
mosdhnies s ndihms mjeksore sht shkaktuar keqsimi i
gjendjes shndetsore apo vdekja e personit, shkaktar i ksaj
pasoje konsiderohet mjeku i cili e ka pasur pr detyr t'i jap
ndihm mjeksore personit, jeta e t cilit ka qen n rrezik.
Prkatsisht, po ta kishte kryer mjeku veprimin t cilin e ka
pasur pr detyr ta kryente, pasoja e dmshme nuk do t
shkaktohej.

Dashja

119

Neni 15
(1) Vepra penale mund t kryhet me dashje direkte
ose eventuale.
(2) Personi vepron me dashje direkte kur sht i
vetdijshm pr veprn e vet dhe e dshiron kryerjen e saj.
(3) Personi vepron me dashje eventuale kur sht i
vetdijshm se pasoja e ndaluar mund t shkaktohet si
rezultat i veprimit ose i mosveprimit t tij dhe ai e pranon
shkaktimin e saj.
1. Faji. N strukturn e elementeve t prgjithshme t
veprs penale, faji sht element subjektiv i veprs penale. Pr
t mundur t ndshkohet nj person pr veprn e tij, nuk mjafton
q t ket kryer vetm vepr t kundrligjshme q parashihet si
vepr penale, por ai at vepr duhet ta ket kryer me fajin e tij.
N t drejtat penale bashkkohore, pr t'u konsideruar personi
penalisht i prgjegjshm dhe pr t mundur t dnohet, duhet q
veprn ta ket kryer me fajin e tij.
Prgjegjshmria supozohet n t drejtn penale ngase
sikundr shumica e njerzve n prgjithsi, ashtu edhe shumica
e kryersve t veprave penale jan t prgjegjshm. Prkundr
supozimit apo prezumimit t prgjegjshmris, fajsia nuk
mund t supozohet por ajo medoemos pr do rast konkret t
veprs penale duhet t vrtetohet, duhet q n procedurn
penale t administrohen provat e nevojshme n mnyr q t
konstatohet se personi veprn penale t caktuar e ka kryer me
fajin e tij. Barra e administrimit t provave pr t'u konstatuar
fajsia e ndonj personi bie n prfaqsuesin e akuzs, e jo n
t pandehurin dhe mbrojtsin e tij. N procedurn penale,
konstatimi i fajsis bhet n do rast konkret dhe lidhur me
veprn e caktuar penale. S kndejmi, nuk mund t prcaktohet
fajsia n prgjithsi, sepse fajsia e till n t drejtn penale
nuk ekziston. Me prcaktimin e fajsis n do rast konkret, n
procedurn penale konstatohet se a e ka kryer personi veprn
penale me dashje apo nga pakujdesia.
Sipas t drejtave penale t tanishme, n munges t fajit
nuk mund t'i shqiptohet dnimi kryersit t veprs penale. N
munges t fajit, dnimi n t drejtn penale humb kuptimin.
N institucionin e fajit si element konstitutiv i veprs penale, e
drejta penale bashkkohore mbshtet legjitimitetin e dnimit.

120

N fajsi shteti e mbshtet t drejtn q ta ndshkoj kryersin e

veprs penale. S kndejmi, faji sht nj ndr determinantt
themelor q e bn t mundshme dhe e arsyeton shqiptimin e
dnimit kryersit t veprs penale. Lidhur me kt, parimi
nullum crimen nulla poena sine culpa (nuk ka vepr penale dhe nuk ka
dnim pa faj) sht tregues dhe garanci e nj t drejte penale
progresive. N fakt, me kt parim kihet pr qllim q t kufizohet, t
vhet n korniza t caktuara e drejta e shtetit q t ndshkoj.
Prkatsisht, sipas ktij parimi, gjykatat si organe shtetrore kan t
drejt t'i ndshkojn vetm kryersit e fajshm t veprave penale, e jo
t'i ndshkojn personat q rastsisht apo nn ndikimin e dhuns apo t
ndonj rrethane tjetr kundr vullnetit t tyre kan kryer vepra t
kundrligjshme, t cilat n ligj jan t parapara si vepra penale.

N t drejtn penale shtrohet pyetja se a ka qen personi i

caktuar i fajshm apo jo vetm n rastet kur ai kryen vepr
penale. Pra, vepra penale sht supozim, parakusht n
procedurn penale pr t'u shqyrtuar se a sht fajtor personi i
caktuar pr veprn e kryer. Pasi q t konstatohet se personi i
caktuar ka kryer vepr penale, shqyrtohet shtja se a ka qen i
fajshm pr veprn e kryer.
Faji sht prgjegjsia personale e kryesit pr veprn e vet.
Nj person konsiderohet se veprn penale e ka kryer me faj n
rastet kur ka ditur se me veprimin apo mosveprimin e tij do t
shkaktoj pasoj t ndaluar n botn e jashtme, pasoj kjo q n
ligj sht e parapar si vepr penale, dhe nse ndaj pasojs ndaj veprs, ka pasur aso marrdhnie, relacioni, e cila i bn t
mundshme gjykats q t'ia ngarkoj, t'ia vj n barr at vepr.
Marrdhnia apo relacioni psikik i kryesit ndaj veprs n t
drejtn penale quhet fajsi.
Nga ky prkufizim i fajit del se fajsia prfshin veprimin
dhe pasojn e veprs penale. Pr kt shkak n t drejtn penale
flitet pr fajin lidhur me veprimin dhe pr fajin lidhur me
pasojn e veprs penale.
Lidhur me veprimin e veprs penale, faji ekziston ather
kur personi sht i vetdijshm dhe dshiron ndrmarrjen e
veprimit, apo kur sht i vetdijshm dhe dshiron q t mos e
ndrmarr veprimin e caktuar, kur me mosveprim kryhet vepra
e caktuar.
Lidhur me pasojn, konsiderohet se nj person sht i
fajshm n rastet kur sht i vetdijshm dhe dshiron q t
shkaktohet pasoja e ndaluar n botn e jashtme.

121

Ndarja e fajit lidhur me veprimin dhe pasojn bhet vetm

pr shkaqe praktike, n mnyr q t konstatohet m leht se a
e ka kryer personi veprn penale me fajin e tij. Prndryshe,
fajsia sht nj trsi q prfshin veprimin dhe pasojn.
Pr t konstatuar se personi e ka kryer veprn me faj,
medoemos duhet deprtuar n psikn, n jetn shpirtrore t
kryersit. Pr kt arsye, me t drejt theksojn disa penalist
n mnyr figurative se faji sht nj lloj ure midis veprs dhe
personalitetit t kryersit, prkatsisht faji konsiderohet der n
t ciln kryersi hyn n fushn e s drejts penale. Pra, faji bn
t mundshme q t dnohet kryersi i veprs penale. N t
kundrtn, n munges t fajit, kryersi i veprs penale nuk
mund t dnohet.
2. Teorit mbi fajin. Faji sht themel mbi t cilin sajohet
dhe mbshtetet prgjegjsia penale. Lidhur me nocionin dhe
prmbajtjen e fajit jan shfaqur mendime dhe koncepcione t
ndryshme. N shkencn e s drejts penale njihen tri koncepcione apo teori. Kto jan: teoria psikologjike; teoria normative dhe
teoria psikologjike - normative.
Sipas teoris psikologjike, faji sht marrdhnie (relacion)
psikik i kryersit ndaj veprs s vet dhe pasojs s asaj vepre, e cila
shprehet me dashje dhe nga pakujdesia. Kjo teori mbshtetet n
logjikn se kur personi sht i prgjegjshm, ai sht i aft edhe t
konkludoj, t dij se veprn q e kryen n shoqri vlersohet si vepr e
dmshme, e keqe dhe kriminale. Me fjal t tjera, sipas teoris
psikologjike, nj person konsiderohet i fajshm kur psikikisht sht i
aft t bj dallimin midis veprs s mir, n nj an, dhe veprs s
keqe, t dmshme, n ann tjetr.
Sipas teoris normative, nj person konsiderohet se e kryen
veprn me fajin e tij n rastet kur veprn e vet e vlerson si t kundrligjshme. Pra, sipas ksaj teorie, faji ekziston nse kryesi ka qen i vetdijshm ose duhet t ishte i vetdijshm, ka qen i detyruar t jet i
vetdijshm se vepra e tij sht e kundrligjshme, n ligj sht e prcaktuar si vepr penale. Brendia e ksaj teorie konsiston n faktin se nj
person e konsideron t fajshm ngase nuk sht sjell, nuk ka vepruar
ashtu si e obligojn normat juridike, sociale dhe morale. Vlersimin
lidhur me at se a sht sjell, a ka vepruar n kundrshtim me ligjin, e
jep gjykata.

Ksaj teorie i bhet vrejtje ngase n mas t

konsiderueshme l pas dore elementin psikik t fajsis dhe
ksisoj anon m tepr n drejtim t prgjegjsis objektive.
Sipas teoris psikologjike-normative, nj person konsiderohet se e
ka kryer veprn me faj n rastet kur jan shprehur elementet e prmendura t teoris psikologjike dhe t teoris normative. Rrjedhimisht,

122

sipas ksaj teorie, kryesi konsiderohet i fajshm ather kur ka qen i

vetdijshm se me veprimin apo mosveprimin e tij do t shkaktoj
pasoj t dmshme, dhe nse e ka ditur se ajo vepr sht e ndaluar,
sht n kundrshtim dhe dnohet sipas normave juridike, morale dhe
sociale.

Dilema lidhur me nocionin e fajit ekziston edhe n t

drejtn ton penale. Pr kt arsye edhe Kodi Penal nuk e
prcakton kuptimin e fajit, por vetm parasheh dy format e tij,
dashjen dhe pakujdesin. Mosprcaktimi i nocionit t fajit nga
Kodi yn penal bn t mundshme interpretime t ndryshme
lidhur me at se kur duhet t konsiderohet se vepra sht kryer
me fajin e personit. Kjo sht e mir sepse i bn t mundshme
shkencs s t drejts penale q vazhdimisht t hulumtoj dhe
t prcaktoj kritere adekuate, varsisht edhe prej zhvillimit t
shkencs s psikiatris dhe zhvillimit shoqroro-ekonomik dhe
teknologjik, dhe n kt mnyr t jap mendimin e vet se kur
duhet t konsiderohet se kryesi ka vepruar me faj. Mirpo, kjo
nuk sht mir pr praktikn gjygjsore dhe n prgjithsi pr
parimin e legalitetit dhe legjitimitetit n t drejtn penale, ngase
bn t mundshm q aty-ktu, n mnyr t trthort (indirekte)
t aplikohet prgjegjsia objektive.
Ashtu si sht prcaktuar n Kodin Penal (neni 15 dhe
16), faji i ka dy forma kryesore, dashjen (dolus) dhe pakujdesin
(culpa). Dashja sht forma m e rnd e fajit dhe m s shpeshti veprat
penale kryhen me kt form t fajit. N rastet kur vepra penale kryhet
me dashje, kryesi gjithher konsiderohet penalisht prgjegjs. Ndrsa
pakujdesia sht form m e leht e fajit dhe pr veprat penale t kryera
nga pakujdesia kryersi dnohet vetm n rastet kur me ligj shprehimisht parashihet se do t dnohet edhe pr veprn e kryer nga
pakujdesia.

Detyr e gjykats sht q n do rast konkret t konstatoj

nse sht kryer vepra me dashje apo nga pakujdesia. Kur t
konstatohet se vepra nuk sht kryer me dashje, n procedurn
penale do t administrohen provat vetm n rastet kur me ligj
parashihet dnimi edhe pr veprn penale t kryer nga
pakujdesia. Mirpo, nuk do t thot se nse vepra nuk sht
kryer me dashje, ather sht kryer nga pakujdesia, ngase edhe
pakujdesia gjithher n mnyr t padyshimt duhet t
konstatohet n procedurn penale. N rastet kur me ligj sht
parapar se kryersi dnohet vetm n rastet kur veprn e kryen
me dashje, kurse dashja nuk konstatohet, por prkundrazi,
konstatohet se vepra sht kryer nga pakujdesia, kryersi i

123

ktill do t lirohet nga prgjegjsia penale, nuk do t

ndshkohet.
3. Dashja. Dashja (dolus) konsiderohet forma m e rnd,
m tipike dhe forma m e shpesht e fajit me t ciln kryhen
veprat penale. Sipas nenit 15 t Kodit Penal, vepra penale sht
kryer me dashje kur kryersi ka qen i vetdijshm pr veprn e
vet dhe ka dashur q ta kryej, apo kur ka qen i vetdijshm se
pr shkak t veprimit apo mosveprimit t tij mund t shkaktohet
pasoja e ndaluar, por e ka pranuar, sht dakorduar q t
shkaktohet ajo pasoj.
Prej ktij prkufizimi q sht dhn n kt dispozit
penale del qart se Kodi yn penal njeh dy lloje t dashjes:
dashjen direkte dhe dashjen eventuale.

3. Dashja direkte (dolus direktus) ekziston ather kur

kryersi sht i vetdijshm se me veprimin apo mosveprimin e
vet do t kryej vepr t dmshme, vepr penale dhe dshiron
kryerjen e asaj vepre, dshiron q t shkaktohet pasoja e ndaluar
n botn e jashtme (neni 15, par.2).
Te dashja direkte, kryersi sht i vetdijshm pr
veprimet e veta, sht i vetdijshm pr rrezikshmrin
shoqrore abstrakte t sjelljes s vet, e parasheh mundsin e
shkaktuarjes s pasojs s dmshme, prkatsisht sht i
vetdijshm pr rrezikun konkret, me vullnet i drejton (qeveris)
sjelljet e veta dhe dshiron shkaktuarjen e pasojs s
rrezikshme. S kndejmi, te kjo form e dashjes shprehet
elementi i vetdijes (elementi intelektual) dhe elementi i
vullnetit (elementi i dshirs).
Elementi i vetdijes (intelektual), n kuadrin e dashjes direkte
shprehet n rastet kur kryersi sht i vetdijshm, e di, ka prfytyrim t
qart pr veprn q e kryen dhe pasojat q do t shkaktohen nga ajo vepr
dhe pr lidhjen kauzale midis veprs dhe pasojs q do t shkaktohet. Te kjo
form e dashjes, kryersi duhet t jet i vetdijshm edhe pr tiparet e tjera
q e prbjn figurn e veprs penale t caktuar, si jan objekti i veprs
penale, koha, mnyra, mjetet e kryerjes s veprs penale dhe t gjitha
rrethanat e tjera reale t cilat prbjn tiparet e veprs penale. Nse kryesi i
veprs nuk ka qen i vetdijshm pr ndonjrn nga rrethanat reale q sht
tipare, element prbrs i veprs penale, ather te kryersi i till nuk
ekziston dashja lidhur me at vepr. Pr shembull, nse presoni A. nuk e di
se akoma gjendet n martes dhe lidh martes me personin B. ather nuk
mund t konsiderohet se ka kryer veprn penale t bigamis.

N kuadrin e rrethanave reale nuk merren parasysh vetm

faktet fizike por edhe faktet apo rrethanat juridike, nse ato
paraqesin tipare t veprs penale t caktuar. Mirpo, me kt

124

rast duhet theksuar vemas se pr t'u konsideruar se nj person

ka vepruar me dashje direkte, nuk sht e domosdoshme q
kryersi t jet i vetdijshm se rrethana e caktuar reale apo
juridike bn pjes n tiparen e figurs s veprs penale t
caktuar. Me fjal t tjera, nuk sht e domosdoshme t dij se si
do t kualifikohet ajo vepr n t drejtn penale. Kshtu, n
shembullin q cekm m sipr lidhur me veprn penale t
bigamis, konsiderohet se kryersi ka vepruar me dashje vetm
nse di se gjendet n martes dhe lidh martes tjetr, kurse nuk
krkohet q ai t dij se ka konsiderohet martes n t drejtn
familjare.
Si tipare reale, prkatsisht si rrethan reale, varsisht prej
llojit dhe natyrs s veprs penale, mund t paraqitet edhe
ndonj tipare apo raport personal. Pr shembull, te veprat
penale te t cilat tiparja apo statusi personal konsiderohet si
element i veprs penale (delcta propria), sht e nevojshme q
vetdija t prfshij edhe at rrethan. Ksisoj, te veprat penale
kundr detyrs zyrtare, kryersi duhet t jet i vetdijshm se
posedon statusin e personit zyrtar, duhet t jet i vetdijshm se
sht person zyrtar. Kurse vetdija pr raportin (relacionin)
personal si rrethan reale, duhet t ekzistoj p.sh. te vepra
penale e incestit.
Te disa vepra penale, pr t'u konsideruar se kryersi ka
vepruar me dashje direkte, ai duhet t dij se shprehet tiparja e
veprs penale t caktuar. Kshtu, p.sh. do t konsiderohet se
sht kryer vepra penale e lidhjes s kontrats s dmshme,
nse kryresi di se lidhja e asaj kontrate sht e dmshme pr
organizatn ekonomike, t ciln ai n at rast e prfaqson.
Nse pasoja sht tipare e ndonj vepre penale, ather
edhe ajo duhet t jet e prfshir n vetdijen e kryersit. Sa i
prket faktit se a do t shkaktohet me siguri ajo pasoj apo jo,
pr t'u konsideruar se kryesi ka vepruar me dashje direkte, nuk
krkohet q kryersi t ket parapar shkaktuarjen e pasojs si
t sigurt. Pr ekzistimin e dashjes direkte mjafton q kryesi t
jet vetm i vetdijshm se sht e mundshme ardhja e pasojs
dhe ta dshiroj at. Kjo nga fakti se vetdija pr shkaktuarjen e
pasojs nuk mund t jet gjithher e sigurt, ngase ktu sht
fjala pr di q duhet t shkaktohet.
Elementi volitiv apo i dshirs (i vullnetit) sht komponent e
dyt e dashjes direkte. Ky element shprehet ather kur kryersi ka

125

dashur, ka dshiruar q me veprimin apo mosveprimin e vet t

shkaktoj pasojn e caktuar. Konsiderohet se personi e ka dshiruar
kryerjen e veprs kur ndrmerr veprimin me qllim q t shkaktoj
pasojn, e cila sht tipare e veprs penale t caktuar.

Vullneti apo dshira sht komponente praktike e

vetdijes. Me an t vullnetit, me vetdije orientohen dhe
dirigjohen veprimet mendore dhe fizike n drejtim q t arrihet
qllimi i caktuar. Duke u mbshtetur n vullnetin personal,
njeriu mund t'i kontrolloj sjelljet e veta, t sillet n harmoni me
normat shoqrore, t frenoj realizimin e motiveve q jan n
kundrshtim me normat juridike, sociale dhe morale. N
prgjithsi, veprimi i vullnetshm prfshin kto komponente:
prcaktimin e qllimit; planifikimin dhe parashikimin e mjeteve
q duhet prdorur pr realizimin e qllimit t caktuar;
ndrmarrjen e veprimit dhe qeverisjen e veprimeve n drejtim
t arritjes s qllimit. Nga kjo, marr n trsi, elementi volitiv
prbhet prej ktyre dy komponenteve; prej komponentes s
qeverisjes vullnetare me sjelljet (veprimet) e veta dhe prej
komponentes s qllimit (dshirs) q t shkaktohet pasoja e
caktuar.
S kndejmi, konsiderohet se kryersi e ka dshiruar
kryerjen e veprs n rastet kur e ka ndrmarr veprimin me
qllim q ta realizoj veprn, q t shkaktoj pasojn e cila
sht tipare e veprs penale t caktuar. Kshtu, p.sh. personi A.
me qllim q ta privoj nga jeta personin B. shkrep nga revolja
n drejtim t tij dhe e vret. Mirpo, do t konsiderohet se
personi e ka dshiruar kryerjen e veprs edhe ather kur
ndrmarrja e nj veprimi t kundrligjshm sht i
domosdoshm ngase i shrben pr ta realizuar qllimin e vet,
p.sh. e vret personin tjetr me qllim q t'ia marr t hollat, apo
n rastin kur ndokush e vret t afrmin e vet me qllim q ta
trashgoj pasurin e tij.
Vullneti apo dshira si komponent e dashjes direkte
prfshin edhe pasojn e cila medoemos, me siguri do t shkaktohet krahas pasojs s mparshme, pasojs kryesore. N kso
raste edhe pse sht fjala pr pasojn e cila nuk dshirohet,
prkatsisht pasoja e cila nuk sht qllim i veprimit t
kryersit, ajo sht e prfshir n dshirn e tij, ai edhe ate e ka
dshirua ngase ajo sht e pashmangshme me rastin e realizimit
t pasojs kryesore, pr t ciln kryersi ka qen i vetdijshm.
Raste t tilla jan p.sh. nse kryersi me qllim q ta vras

126

personin A., i cili gjendet n shoqri me t tjert, hedh bombn

n drejtim t tij, me 'rast nga shprthimi shkaktohet vdekja
edhe e personave t tjer; kryersi me qllim q ta privoj nga
jeta nj person, shkakton aksident n trafik n t cilin humb
jetn edhe nj apo m shum persona; nse kryersi e shrben
me ven t helmuar personin A me qllim q ta privoj nga jeta,
por sht i vetdijshm se edhe personat tjer t cilt jan t
ulur n tavolin do t mund t pijn nga ajo shishe vene;
personi A. disa minuta para se t kaloj treni n vendkalimin ku
duhet t lshohet rampa pr t ndaluar kalimin e automjeteve,
vret personin B. i cili duhet ta lshoj rampn dhe ksisoj
shkaktohet ndeshja e trenit me autobusin e udhtarve. N kt
rast kryersi konsiderohet se ka vepruar me dashje direkte edhe
lidhur me viktimat e udhtarve t autobusit dhe dmet
materiale.
4. Dashja eventuale (dolus eventualis) ekziston ather
kur kryersi ka qen i vetdijshm se pr shkak t veprimit apo
mosveprimit mund t shkaktohet pasoja e ndaluar, mirpo me
vetdije sht pajtuar, sht dakorduar q ajo t shkaktohet (neni
15, par. 3 i Kodit penal). Dashja eventuale ka ngjashmri me
dashjen direkte, mirpo ka edhe dallime kualitative n sfern e
vetdijes, e edhe m tepr n sfern e vullnetit, dshirs lidhur
me shkaktuarjen e pasojs s ndaluar. Rrjedhimisht, te dashja
eventuale, ndryshe nga dashja direkte, kryersi me veprimet e
veta nuk ka pr qllim q t shkaktoj pasojn e caktuar q sht
tipare e veprs s ndaluar, madje shkaktuarjen e asaj pasoje nuk
e parasheh as si t sigurt, mirpo sht i vetdijshm se me
ndrmarrjen e veprimit krijohet nj mundsi e madhe, nj rrezik
i madh se do t kryhet edhe ajo vepr dhe do t shkaktohet edhe
ajo pasoj, t ciln vetm e parasheh si t mundshme, por t
ciln nuk e dshiron. Ktu edhe qndron thelbi i dashjes
eventuale, dhe themeli i sajimit t prgjegjsis penale, ngase
kryesi, edhe pse sht i vetdijshm se me veprimin apo me
mosveprimin e vet krijon nj rrezik t madh q t shkaktohet
pasoja e ndaluar (t kryhet vepra penale) dhe prkundr saj nuk
abstenon nga ajo vepr.
Me fjal t tjera, te dashja eventuale personi vendos t
ndrmarr nj veprim apo mosveprim t ndlauar apo t lejaur,
edhe pse sht i vetdijshm se mund t shkaktohet pasoja e
ndaluar. Ktu duhet theksuar se pasoja e shkaktuar nuk sht
ajo t ciln ai e dshiron, mirpo ai llogarit, supozon me nj

127

probabilitet t madh, me nj mundsi t madhe se ajo vepr do

t shkaktohet dhe prkundr ksaj ai pajtohet, pranon q t
shkaktohet edhe ajo pasoj n mnyr q ta realizoj qllimin e
vet kryesor. Ja disa shembuj ku shprehet vepra e kryer me
dashje eventuale: personi A. shkrep revolen me qllim q ta
vras personin B. q sht duke vozitur automobilin, n t cilin
sht edhe personi C. Ktu personi A. sht i vetdijshm se
mund ta godas edhe personin C., apo me vrasjen e personit B.
do t shkaktohet edhe vdekja e personit C. pr shkak t
ndeshjes apo rrokullisjes s automobilit; mjeku i jep t smurit
ndonj bar, edhe pse e di se efektet e atij bari akoma nuk jan
hulumtuar sa duhet dhe i cili akoma nuk sht lejuar n
mjeksi; personi A. shti me pushk n grumbullin e pllumbave
q gjenden n trotuar, edhe pse e di se mund t godas edhe
ndonj kalimtar; personi A. i v flakn shtpis s personit B.,
edhe pse supozon se mund t humb jetn edhe ndonj antar i
familjes s personit B. Si shihet, n t gjitha kto raste
kryersi, edhe pse sht i vetdijshm, supozon se mund t
shkaktohet pasoja e ndaluar, prkundr ksaj, pr ta realizuar
qllimin e tij kryesor, ai nuk abstenon nga veprimi, pra pranon
q t shkaktohet pasoja e ndaluar, q t kryej vepr penale.
Nga brendia dhe natyra e dashjes eventuale del se edhe kjo
form e fajit sht e prbr prej dy elementeve. Kto jan:
elementi intelektual apo i vetdijes dhe elementi volitiv apo i dshirs.

Elementi intelektual apo i vetdijes ekziston ather kur

kryersi sht i vetdijshm, supozon se nga veprimi apo mosveprimi i
tij mund t shkaktohet pasoja e ndaluar. Sipas ksaj, kjo form e fajit
ekziston n rastet kur kryrsi, shkaktuarjen e pasojs e parasheh vetm
si t mundshme. Nuk mund t ekzistoj dashja eventuale kur kryersi
fare nuk parasheh mundsin e shkaktuarjes s pasojs nga veprimi apo
mosveprimi i tij. Prkatsisht kur kryersi fare nuk parasheh
mundsin e ardhjes s pasojs, mund t bhet fjal pr pakujdesin pa
vetdije. Gjithashtu nuk konsiderohet se vepra penale sht kryer me
dashje eventuale kur kryersi, shkaktuarjen e pasojs e parasheh si t
sigurt, si t domosdoshme. N rastet e ktilla sht fjala pr veprn e
kryer me dashje direkte. Me fjal t tjera, dashja eventuale shprehet n
rastet kur kryersi sht i vetdijshm se me ndrmarrjen e veprimit
krijohet rreziku konkret, apo krijohet situata e rrezikut t madh q t
shkaktohet pasoja e ndaluar dhe megjithat nuk abstenon nga veprimi.
Te dashja eventuale, prve dilems lidhur me mundsin
e shkaktuarjes s pasojs, dilema apo dyshimi mund t'i
referohet (t'i prkas) edhe do rrethane e cila sht tipare e
veprs penale t caktuar. Me fjal t tjera, dashja eventuale

128

ekziston edhe n rastet kur kryersi nuk ka prfytyrim t qart

pr ndonj tipare t veprs penale, por e parasheh vetm si t
mundshme. Pr shembull, te vepra penale e keqprdorimit
seksual t personave nn moshn gjshtmbdhjet vje,
kryersi nuk sht i sigurt se i mituri i ka 16 vje, mirpo
parasheh mundsin dhe llogarit n at se edhe nse nuk i ka 16
vje, e kryen kt vepr.
Vetdija mbi mundsin e shkaktuarjes s pasojs s
ndaluar pjesrisht sht e njjt me vetdijen te dashja direkte.
Prkatsisht edhe te dashja direkte edhe te dashja eventuale,
kryersi sht i vetdijshm. Mirpo, te dashja direkte, kryersi
sht i vetdijshm se pasoja me siguri do t shkaktohet, ndrsa
te dashja eventuale, kryersi nuk sht i sigurt se do t
shkaktohet pasoja, por e parasheh vetm si t mundshme. Nga
kjo del se lidhur me prmbajtjen e vetdijes, nuk ka dallim
midis dashjes direkte dhe eventuale, por dallimi ekziston vetm
lidhur me intensitetin, shkalln e vetdijes.
Prkundr ktyre dallimeve, vrtet vetm n nuanca, q
bhen n komponenten e vetdijes, midis dashjes direkte dhe
asaj eventuale, kto dallime n teori, sidomos n praktik, sht
shum vshtir t administrohen dhe si t tilla jan t pasigurta.
Rrjedhimisht, vetm n baz t elementit intelektual, si pam,
nuk ekziston di q esencialisht do t bnte t mundshme t
bhet dallimi midis dashjes direkte dhe asaj eventuale. Pr kt
arsye, n teori dhe praktikn gjyqsore, poenta e dallimit midis
ktyre dy llojeve t dashjes, mbshtetet n elementin volitiv,
apo n vullnetin, dshirn pr t kryer vepr penale dhe pr t
shkaktuar pasojn e ndaluar.
Elementi volitiv apo i vullnetit te dashja eventuale shprehet
kur kryersi pranon, jep plqimin apo lejon q t shkaktohet pasoja e
ndaluar. N krahasim me dashjen direkte, elementi volitiv apo i
dshirs sht m i vogl, lajmrohet n form m t but. N t drejtn
penale konsiderohet se nj person pranon, dakordohet q nga veprimi
apo mosveprimi i tij t shkaktohet pasoja e ndaluar, n rastet kur ai
pajtohet q si rezultat i veprimit t tij t paraqitet edhe nj pasoj e
dmshme, t ciln nuk e dshiron, mirpo edhe nuk e kundrshton, por
prkundrazi e lejon, dakordohet q t shkaktohet ajo pasoj. Me fjal t
tjera, kush e parasheh mundsin e shkaktuarjes s pasojs s
dmshme, kush sht i vetdijshm se veprimi i tij prmban n vete nj
doz t madhe t rrezikut, dhe nse pajtohet me at rrezik dhe me at
pasoj eventuale, konsiderohet se veprn e ka kryer me dashje
eventuale. S kndejmi, kryersi ktu sht i vetdijshm pr mundsin

129

e shkaktuarjes s pasojs s dmshme, t ciln prndryshe nuk e

dshiron, mirpo t ciln e pranon si nj lloj mimi me qllim q ta
realizoj qllimin e tij kryesor. Pohimin e ktill e ilustrojn shembujt e
cekur m sipr lidhur me at se kur duhet konsideruar se vepra sht
kryer me dashje eventuale.

Nga kjo q u tha mund t konkludojm se n rastet kur

ndokush nuk sht i bindur se nga veprimi i tij mund t
shkaktohet pasoja e ndaluar, por prkundrazi llogarit edhe n
faktin q t shkaktohet pasoja e dmshme, ai e pranon at
pasoj. Shikuar nga ky relacion, mund t konsiderohet se
kryersi sht pajtuar me pasojn, e lejon shkaktuarjen e
pasojs n rastet kur rrjedhn e ngjarjes ia lshon rastit,
spontanitetit. Prkatsisht kur nuk ndrmerr asgj q t pengoj
shkaktuarjen e pasojs. S kndejmi, te dashja eventuale nuk
sht fjala pr moskujdes, madje nuk sht fjala as pr ndonj
vlersim t gabuar, prkundrazi, ktu kryersi me rastin e
veprimit apo t mosveprimit t tij e akcepton pasigurin,
gjendjen e rrezikut dhe pasojn eventuale q do t shkaktohet.
5. Prgjegjsia dhe ndshkimi pr veprat e kryera me
dashjen
direkte dhe eventuale. Sipas Kodit penal, pr veprat
penale t kryera me dashje, kryesi gjithher prgjigjet penalisht,
pa marr parasysh se a sht kryer vepra me dashje direkte apo
me dashje eventuale. Madje kodi penal nuk bn kurrfar dallimi
parimor n pikpamje t ndshkimit pr veprat e kryera me kto
dy forma t dashjes. Mirpo, prkundr ksaj, n teori dhe n
praktik, zakonisht, n t shumtn e rasteve veprat penale t
kryera me dashje direkte konsiderohen m t rnda se veprat e
kryera me dashje eventuale. Kjo ngase, si cekm m sipr, te
dashja direkte intensiteti i elementit intelektual dhe ai volitiv
manifestohen n nj shkall m t lart dhe kjo rrethan merret
parasysh me rastin e matjes s dnimit.
Mirpo, lidhur me kt duhet theksuar se n praktikn
gjyqsore ndeshim edhe aso raste kur kryesi, i cili e kryen
veprn me dashje eventuale, pr shkak t qndrimit t tij ndaj
pasojs, e sidomos pr shkak t paskrupullsis dhe vrazhdsis
q manifeston ndaj viktims, sht shum m i rrezikshm se
personi q e kryen veprn me dashje direkte, pr kt arsye
meriton edhe ndshkim m t rnd.

130

6. Dashja direkte dhe eventuale, si tipare e figurs s

veprs penale. N shumicn e rasteve, si tipare t figurs s
veprs penale, Kodi Penal nuk parasheh dashjen direkte apo
eventuale me t ciln mund t kryhet vepra e caktuar. Nga kjo
del se veprat penale mund t kryhen me dashje direkte apo
eventuale. Mirpo, lidhur me kt duhet theksuar vemas se
Kodi Penal, vrtet prjashtimisht, n disa raste parasheh se
veprat penale t caktuara mund t kryhen vetm me dashje
direkte apo eventuale. Pra shprehimisht e parasheh si element
konstitutiv t veprs penale dashjen direkte apo eventuale.
Kshtu, p.sh. vepra penale e vjedhjes, vepra penale e dhuns,
vepra penale e lajmrimit t rrem, mund t kryhen vetm me
dashje direkte. Ndrsa vepra penale e trajtimit t
pandrgjegjshm mjeksor, vepra penale e prhapjes s
smundjes ngjitse, mund t kryhen vetm me dashje eventuale.
N rastet kur vepra e caktuar nuk sht kryer me at lloj t
dashjes (me dashjen direkte apo eventuale), e cila parashihet n
ligj, ather ose nuk konsiderohet fare se sht kryer vepra
penale, apo mund t bhet fjal pr ndonj lloj tjetr t veprs
penale. Kshtu p.sh. nse vepra penale e mjekimit t
pandrgjegjshm kryhet me dashje direkte, ather ndryshon
kualifikimi juridik dhe, varsisht prej pasojs s shkaktuar,
vepra konsiderohet vepr penale lndim trupor apo vrasje.
7. Qllimi dhe motivi, si tipare subjektive t veprs
penale. Te veprat penale q mund t kryhen me dashje, shpesh
krkohet q kryersi t ket vepruar me qllimin dhe motivin
e caktuar. Qllimi dhe motivi jan kategori psikologjike dhe
subjektive te kryersit e veprs penale, por njherit jan t
rndsishme edhe n fushn e s drejts penale. Madje, pr nj
numr t veprave penale, si element konstitutiv t figurs s
caktuar t veprs penale, ligji parasheh qllimin apo motivin
me t cilin mund t kryhet ajo vepr.
Qllimi sht n fakt prfytyrim mbi pasojn e veprs penale,
apo mbi ndonj rrethan tjetr q sht e rndsishme pr t drejtn
penale. Me fjal t tjera, qllimi ekziston kur prfytyrimi mbi pasojn
apo mbi ndonj rrethan tjetr, q sht relevante pr t drejtn penale,
ka qen motiv i vendimit, n baz t t cilit sht ndrmarr veprimi i
kryerjes.

do vepr penale q kryhet me dashje, supozohet se sht

kryer me qllim t caktuar. Kryersi i veprs q vepron me
dashje ka prfytyrim t qart se me veprimin apo mosveprimin

131

e tij do t arrij qllimin e caktuar. Zakonisht qllimi nuk bn

pjes n nocionin e dashjes, prkatsisht nuk konsiderohet si
element i domosdoshm i veprs penale. Mirpo, n disa raste,
pr t'u konsideruar se sht kryer vepra penale e caktuar, nuk
mjafton vetm dashja, por me ligj sht parapar shprehimisht
q vepra t jet kryer edhe me qllim t caktuar (dollus
coloratus). Kto jan t ashtuquajturat vepra penale me figura
subjektive. Pr shembull, vepra penale e vjedhjes (neni 252)
konsiderohet se sht kryer vetm nse kryersi, pasurin e huaj
t tundshme e ka marr me qllim q ta prvetsoj n mnyr
t kundrligjshme. N t kundrtn, po qe se kryesi kt vepr
nuk e ka kryer me kt qllim, ather nuk do t ekzistoj vepra
penale e vjedhjes, por mund t ekzistoj vepra penale e marrjes
s pasuris s huaj (neni 258). Apo vepra penale e falsifikimit
t dokumentit zyrtar (neni 334), konsiderohet se sht kryer,
vetm po qe se falsifikimi i dokumentit sht br me qllim q
ai t prdoret si i vrtet.
N rastet kur me ligj qllimi nuk parashihet si element
konstitutiv i figurs s veprs penale, kjo rrethan mund t
merret parasysh me rastin e matjes s dnimit si rrethan
rnduese apo lehtsuese.
Motivi sht komponente psikologjike e jets shpirtrore e cila
shtyt personin t ndrmarr veprimin e caktuar. Motivi zbulon faktorin
intim i cili ka ndihmuar q personi t vendos dhe t kryej veprn
penale.

N t shumtn e rasteve, motivi sht i lidhur ngusht me

qllimin. Gjithashtu motivi zakonisht ushtron ndikim q
veprimi t orientohet n drejtim q t arrihet qllimi i caktuar.
Duke u nisur nga kjo e dhn, qllimi mbshtetet n motiv,
ngase motivi i paraprin qllimit, dhe dashjes si form e fajit.
Mirpo, prkundr ksaj, n disa raste mund t konsiderohet se
vepra penale sht kryer me qllim dhe piksynim t caktuar,
pra edhe me dashje, edhe ather kur veprimi sht ndrmarr
pa pasur motiv t caktuar. Kjo ndodh n rastet kur personi me
rastin e vendimit dhe kryerjes s veprs penale, nuk ka pasur
motive t qarta.
Motivi, sikundr qllimi, gjendet jasht dashjes. Vepra
penale konsiderohet se sht kryer me dashje, pa marr
parasysh se a sht kryer me motiv t caktuar. Mirpo, lidhur
me kt ekzistojn disa prjashtime. Prkatsisht, n
legjislacionin penal, disa vepra penale konsiderohen se

132

ekzistojn vetm nse jan kryer nga motivet e caktuara. Vepra

t tilla jan p.sh. vepra penale e vrasjes nga motivet racore,
nacionale apo fetare, vrasja pr interes, vrasja nga motive t
hakmarrjes s paskrupull apo nga motivet e tjera t ulta (neni
140, par.1, pika 6,7 dhe 9), dhuna nga motivet armiqsore (neni
123.), vepra penale e terrorizmit (neni 125.) etj. Pra, si shihet,
pr t'u konsideruar se jan kryer kto vepra penale, kryersi
duhet t ket vepruar nga motive t caktuara. Nse kto vepra
nuk jan kryer nga ky motiv, ather sht fjala pr vepra t
tjera penale.
N rastet e tjera, me ligj sht parapar se nse vepra
kryhet nga motivet e caktuara, ather kjo rrethan e bn nj
vepr t cilsuar, apo form t rnd t saj. Pr shembull, nse
vepra penale e vrasjes sht kryer nga motivi i interesit
material, nga hakmarrja e paskrupull apo nga motivet e ulta,
ather n t drejtn penale konsiderohet se sht fjala pr
format e rnda t vrasjeve. N t kundrtn, nse vrasja nuk
sht kryer nga kto motive, ather konsiderohet se sht kryer
vrasja e rndomt. Nga kjo mund t konkludojm se n disa
raste t parapara shprehimisht me ligj, motivi shfaqet si element
konstitutiv i veprs penale. Dhe n fund, lidhur me motivin
duhet theksuar se meq kjo komponente psikologjike ushtron
ndikim t madh n formimin e llojit dhe shkalls s fajsis, n
nenin 64, ku jan prcaktuar rregullat e prgjithshme mbi
matjen e dnimit, shprehimisht sht parapar se me rastin e
matjes s dnimit, si rrethan lehtsuese apo rnduese, do t
merret edhe motivi nga i cili sht kryer vepra penale.
8. Llojet e posame t dashjes. Krahas dashjes direkte dhe
eventuale, varsisht prej disa veorive specifike, n shkencn e
s drejts penale njihen edhe disa lloje t posame t dashjes.
Prkundr faktit se Kodi yn penal nuk njeh lloje t posame t
dashjes, ato jan t rndsishme pr praktikn gjyqsore, pr
njohjen m t mir t dashjes dhe mund t merren si rrethan
rnduese apo lehtsuese me rastin e matjes s dnimit. Si forma
t posame t dashjes n shkencn e s drejts penale njifen
edhe kto lloje t posame t dashjes:
Dolus determinatus (dashja e caktuar), shprehet n rastet kur
kryersi i ka parapar pasojat dhe tiparet e tjera t figurs s caktuar t
veprs penale. Kjo form e dashjes prputhet n trsi me dashjen
direkte, kshtu q n t drejtn penale nuk ka ndonj rndsi t
posame teorike dhe praktike.

133

Dolus generalis (dashja e prgjithshme), shprehet n rastet kur

kryersi e kryen veprn me nj dashje t pacaktuar. Prkatsisht, kur
kryersi ka nj prfytyrim t prgjithshm dhe veprn e kryen me
qllim q t shkaktoj nj pasoj e cila n vetdijen e tij nuk sht
prcaktuar konkretisht por vetm n vija t prgjithshme. Pra, pasoja e
cila sht shkaktuar ka qen e prfshir n mnyr globale n vetdijen
dhe vullnetin e tij. Pr shembull, personi A. ia vjedh portofolin personit
B. dhe nuk di sa t holla ka n t. N kt rast, fakti q personi nuk di se
sa t holla gjenden n portofol, nuk do t thot se vepra nuk sht kryer
me dashje. Ose rasti tjetr, kur dikush qllon dik me di t fort me
qllim q t'i shkaktoj plag, me 'rast nuk ka prfytyrim dhe vullnet t
qart se far lndimi do t shkaktoj, t leht apo t rnd. N rastet
kur kryesi vepron me dashje t pacaktuar, prgjigjet pr llojin e pasojs
s shkaktuar n realitet.
Dolus alternativus (dashja alternative), sht lloj i posam i
dashjes s prgjithshme apo t pacaktuar. Ky lloj i dashjes shprehet n
rastet kur kryersi me veprimin e tij parasheh mundsin e realizimit t
dy pasojave, prkatsisht parasheh mundsin se do t kryej dy vepra
penale, mirpo e di mir se, varsisht nga rrjedhja e ngjarjes, do ta
kryej vetm njrn apo tjetrn vepr, e jo t dyja s bashku. Pr
shembull, personi A. hedh gurin drejt personit B. dhe C. t cilt kan
qen duke biseduar, me 'rast sht i vetdijshm se vetm njrit prej
tyre mund t'i shkaktoj lndim trupor.

Dolus praemeditatus (dashja e paramenduar apo me

paramendim), shprehet n rastet kur mendimi apo vendimi pr
t kryer vepr penale lind mjaft koh para se t kryhet ajo. Me
fjal t tjera, konsiderohet se nj vepr sht kryer me dashjen e
paramenduar kur personi e kryen veprn pasi t ket menduar
gjat pr pasojat e mundshme dhe tiparet e tjera t figurs s
veprs penale, si dhe pasi q t prgatis kryerjen e veprs.
Kodi Penal askund nuk parasheh shprehimisht dashjen e
paramenduar si form t posame t dashjes. Kjo sht e
arsyeshme nga fakti se pr t'u konsideruar se vepra penale sht
kryer me dashje, n t drejtn penale vendimtare sht q t
konstatohet se personi n kohn e kryerjes s veprs penale ka
qen i vetdijshm dhe e ka dshiruar kryerjen e saj. Fakti q
personi veprn penale e ka kryer pasi q ka menduar gjat,
mund t'i merret parasysh vetm si rrethan, zakonisht rnduese,
me rastin e matjes s dnimit.
Dolus repentinus (dashja e atastshme, papritmas), shprehet n
rastet kur kryersi vendos t kryej veprn penale papritmas, n moment, nn ndikimin e ndonj rrethane e cila ndikon drejtprdrejt n
formimin e vendimit. Kjo form e posame e dashjes shprehet zakonisht
n rastet kur ndokush sht i provokuar rnd prej tjetrit, dhe ky duke u

134

gjendur n nj tronditje psikike aty pr aty (n moment) vendos t

kryej vepr penale. Te dashja e atastshme, ndrmjet lindjes s
mendimit dhe vendimit n nj an, dhe kryerjes s veprs penale n
ann tjetr, nuk ka ndonj interval kohor ngase vepra kryhet
menjher posa t vendos. Rast tipik i dashjes s atastshme sht
p.sh. vrasja n afekt apo lndimi i rnd trupor n afekt. Dollus
repentinus mund t ket ndikim n kualifikimin e veprs penale, apo
mund t merret parasysh me rastin e matjes s dnimit si rrethan
lehtsuese, kurse n disa raste sht parapar mundsia edhe e lirimit
nga dnimi.

Pakujdesia
Neni 16
(1)Vepra penale mund t kryhet me pakujdesi t
vetdijshme apo t pavetdijshme.
(2) Personi vepron me pakujdesi t vetdijshme kur
sht i vetdijshm se pasoja e ndaluar mund t shkaktohet
si rezultat i veprimit ose t mosveprimit t tij, por me
mendjelehtsi mendon se ajo nuk do t shkaktohet apo se ai
do t mund ta parandaloj shkaktimin e saj.
(3) Personi vepron me pakujdesi t pavetdijshme
kur nuk sht i vetdijshm se pasoja e ndaluar mund t
shkaktohet si rezultat i veprimit ose mosveprimit t tij edhe
pse n rrethanat dhe sipas vetive t tij personale ka mund t
ishte apo duhej t ishte i vetdijshm pr kt mundsi.
1. Pakujdesia (culpa) sht form e dyt e fajit dhe pr nga
intensiteti i prgjegjsis penale sht form m e leht e fajsis. Marr
n prgjithsi, n aspektin e s drejts penale, pakujdesia ekziston
ather kur kryersi nuk e dshiron pasojn e shkaktuar, prkatsisht
kur pasoja shkaktohet kundr vullnetit t tij.
N legjislacionet penale t vjetra, pakujdesia si form e
fajit ka qen e njohur vetm pr nj numr shum t vogl t
veprave penale, si jan vepra penale e vrasjes apo lndimit trupor, q jan shkaktuar nga pakujdesia. Mirpo, duke filluar prej
gjysms s shekullit XIX, kur me t shpejt filloi procesi i
industrializimit, zhvillimi i komunikacionit, urbanizmi dhe
migracionet me prmasa t mdha n drejtim t qyteteve, u
paraqit nevoja e madhe q edhe n fushn e s drejts penale t
gjenden mekanizma pr t intervenuar ndaj personave t cilt
pr shkak t pakujdesis apo moskujdesit t duhur, gjat

135

ushtrimit t veprimtarive t ndryshme, sidomos n

komunikacionin rrugor dhe n repartet e ndryshme industriale,
shkaktonin edhe pasoja t dmshme, rrezikonin jetn,
integritetin trupor t njerzve si dhe shkaktonin dme materiale.
N kto kushte t reja, n disa raste edhe pakujdesia apo
neglizhenca e vogl shkaktonte, e tani edhe m tepr, mund t
shkaktoj pasoja t rnda, madje n disa raste edhe pasoja
katastrofale, si jan p.sh. helmimet e numrit t madh t madh
t njerzve nga ushqimet e konzervuara, shkaktimi i
aksidenteve n komunikacion, shkaktimi i vdekjes dhe i
lndimeve trupore t numrit t madh t njerzve me rastin e
rrnimit t tribinave t stadionit t futbollit, shkaktimi i zjarrit
n shkoll ose n sallen e kinemas, eksplodimi n fabrik apo
minier etj. Pr kt arsye tani, ndryshe nga e kaluara, sipas
legjislacionit penal n fuqi, nj numr i konsiderueshm i
veprave penale mund t kryhet nga pakujdesia. Madje, n
vendet me zhvillim m t lart shoqroro-ekonomik dhe
teknologjik, nga numri i gjithmbarshm i kriminalitetit,
prqindja e veprave penale q kryhen nga pakujdesia sht e
madhe, kurse veprat penale kundr siguris n trafikun publik
n shumicn e rasteve shkaktohen (rreth 80 pr qind) nga
pakujdesia.
Pakujdesia si form e fajit s pari sht njohur n teorin e
s drejts penale, e m von edhe n legjislacion dhe natyrisht
n praktikn gjyqsore. N fillim ka qen e njohur vetm
pakujdesia me vetdije, dhe m von, n fillim t shekullit
njzet, n teori dhe n praktik njifet edhe pakujdesia me
vetdije.
N t drejtn penale konsiderohet se nj person e ka kryer
veprn penale nga pakujdesia n rastet kur nuk i ka respektuar
krkesat e shoqris q n veprimtarin apo sjelljet e tij t jet i
kujdesshm. Me fjal t tjera, konsiderohet se nj person e
kryen veprn penale nga pakujdesia kur pasoja e dmshme
sht rezultat i moskujdesit, indiferencs apo joseriozitetit t tij.
Me pakujdesi shkaktohet pasoja e dmshme (vepra
penale), e cila ka mundur t mos shkaktohet po t ishte kryersi
m i kujdesshm. Ky moskujdes, i cili rezulton n vepr penale,
kryesisht tregon munges t adaptimit social t kryersit dhe
munges t ndiesis q t respektohen vlerat e jets s
prbashkt dhe n nj mas sht edhe munges e kulturs. N
kt fakt sajohet dhe mbshtetet edhe fajsia n form t

136

pakujdesis, sepse kryersi i ktill nuk i respekton, apo i

respekton n mas jo t duhur krkesat, standardet dhe masat q
parashihen me qllim t parandalimit t pasojave t dmshme.
Kodi yn Penal, sikundr edhe kodet penale t shteteve t
tjera, i njeh dy lloje apo dy shkall t pakujdesis, dhe at
pakujdesin me vetdije apo nga mendjelehtsia dhe
pakujdesin pa vetdije apo nga neglizhenca (par. 1 i nenit 16).
Kto dy lloje t pakujdesis dallohen midis vetes vetm sipas
elementit t vetdijes apo elementit intelektual. Kurse t dyja
kto lloje t pakujdesis dallohen nga dashja, ngase n asnj
form nuk shprehet dshira apo vullneti pr t shkaktuar
pasojn e ndaluar n botn e jashtme.
Prderisa pakujdesia me vetdije, n fushn e s drejts
penale mbshtetet n themele m t sigurta dhe n to pa dilema
t mdha mund t konstatohet prgjegjsia penale dhe fajsia,
lidhur me pakujdesin pa vetdije, n teori dhe praktik ka
dilema t konsiderueshme dhe gjithher nprmjet ksaj forme
t pakujdesis ekziston rreziku potencial q n t drejtn penale
t deprtoj dhe t aplikohet prgjegjsia objektive.
2. Pakujdesia me vetdije apo mendjelehtsia (luxuria),
sipas paragrafit 2 t nenit 16, ekziston ather kur personi sht i
vetdijshm se pasoja e ndaluar mund t shkaktohet si rezultat i veprimit apo
mosveprimit t tij, por me mendjelehtsi mendon se ajo nuk do t
shkaktohet, apo se ai do t mund t parandaloj shkaktimin e saj.
Pr ta kuptuar m leht pakujdesin me vetdije, q n
fillim po i cekim disa shembuj sipas t cilve mund t
konsiderohet se vepra penale sht kryer me kt form t fajit.
Personi A., n stinn e dimrit, n kohn me mjegull dhe n
rrug me ngrica, vozit veturn me shpejtsi t madhe, edhe pse
e di dhe supozon se mund t shkaktoj aksident n
komunikacion pr shkak t ngrics dhe mjegulls, mirpo
mendon dhe shpreson se me aftsit dhe prvojn e tij
profesionale si shofer, do t jet n gjendje ta kontrolloj
veturn. Ndrkaq, n nj moment vetura i rrshqet dhe
prmbyset n gremin me 'rast njri prej udhtarve humb
jetn, kurse t tjert psojn lndime t rnda trupore. Mjeku e
bn operacion pacientin me 'rast nuk bn dezinfektimin e
plags sipas rregullave q parashihen n mjeksi, duke menduar
se pacienti do t shrohet mir. Mirpo, ndrkoh shkaktohet
infektimi i plags dhe pacienti vdes. Personi A. n dhomn

137

prdhese n ahengun q sht organizuar n dasm, shkrep me

revole, edhe pse para se t shkrep i shkon ndrmend, supozon
se mund ta godas ndoknd n katin e dyt. Puntori i
ndrtimtaris prej katit t tret e hedh tulln n trotuar, edhe pse
supozon se mund ta godet ndonj kalimtar t rastit.
Karakteristik kryesore dhe tipike e pakujdesis me
vetdije sht se kryersi nuk e dshiron pasojn, madje as nuk
e pranon, nuk dakordohet me shkaktuarjen e saj. Shprehja
mendjelehtsi apo pakujdesi me vetdije, t ciln e prdor
ligjdhnsi pr ta prcaktuar kt lloj t fajsis, ka pr qllim
q veprimin e kryersit ta kualifikoj si sjellje mendjeleht,
siprfaqsore, t paprgjegjshme, indolente, apo sjellje me t
ciln ai i ka mbivlersuar aftsit e veta.
Nga kjo del se brendia e pakujdesis me vetdije qndron
n faktin se kryersi nuk dshiron kryerjen e veprs penale.
Shpreson se nuk do t shkaktohet pasoja e ndaluar.
Prkatsisht, veprimin e ndrmerr me bindje se do t'i shmanget
pasojs, do ta parandaloj. Te pakujdesia me vetdije personi
nuk do ta ndrmerrte veprimin e kryerjes po ta dinte me siguri
se pasoja do t shkaktohej. Lidhur me kt duhet theksuar se
shpresa apo bindja e tij se me veprimin e vet nuk do t
shkaktohet pasoja, nuk duhet t jet ndonj bindje pa kurrfar
mbshtetje reale. Prkundrazi, bindja e tij duhet t mbshtetet
n fakte, n rrethana reale, si jan njohurit e tij pr rrezikun e
veprimit q ndrmerr, prvojn q e ka n jet, aftsin profesionale q posedon etj. dhe rrjedhn e ngjarjes q provokohet
me veprimin e tij nuk ia l stihis, rastit etj. por me aftsit dhe
njohurit e veta mundohet t mbaj n kontroll rrjedhn e
ngjarjes dhe deri n fund shpreson dhe sht i bindur se nuk do
t shkaktohet pasoja e ndaluar. Mirpo, prkundr gjith ksaj
shprese, bindja e tij ka qen e pabaz ngase i ka mbivlersuar
aftsit e veta dhe vemas nuk e ka vlersuar n mnyr
adekuate apo gabimisht e ka vlersuar rrezikun q sht
kanosur. Nga e gjith kjo pr kryersin nga pakujdesia mund t
thuhet se ka pasur vetbesim t tepruar, ka qen mendjeleht.
Nga prkufizimi i pakujdesis q sht prcaktuar n
Kodin Penal dhe nga kjo q u tha, del se kjo form e fajit
prbhet prej dy elementeve: a) prej vetdijes mbi mundsin e
shkaktuarjes s pasojs dhe b) prej shpress apo bindjes se do t mund ta
parandaloj shkaktimin e pasojs, apo pasoja nuk do t shkaktohet fare.

138

a) Vetdija mbi mundsin e shkaktuarjes s pasojs

kryesisht duhet t'i prfshij t gjitha tiparet e veprs penale.
Prkatsisht, konsiderohet se personi ka vepruar me pakujdesi
me vetdije kur ka qen i vetdijshm se me ndrmarrjen e
veprimit mund t shkaktohet pasoja e ndaluar, mund t kryhet
vepra penale. Lidhur me elementin e vetdijes apo elementin
intelektual, disa autor pohojn se ky sht n trsi i njjt
sikurse te dashja eventuale. Mirpo, mendimi i disa autorve t
tjer ka mbshtetje m t madhe shkencore, kur pohojn se
elementi i vetdijes apo elementi intelektual te pakujdesia me
vetdije dallon pr nj nuanc shum t rndsishme nga
vetdija te dashja eventuale. Kjo shihet m s miri nga fakti se,
si pam m sipr, te dashja eventuale kryersi parasheh
mundsin e pasojs s shkaktuar si t sigurt, dhe prkundr
ksaj vetdije t sigurt ndrmerr veprimin e kryerjes dhe
pajtohet, jep plqimin q t shkaktohet pasoja e ndaluar, q t
kryhet vepra penale. Kurse te pakujdesia me vetdije apo te
mendjelehtsia, kryersi vetm parasheh, supozon se nga
veprimi i tij mund t shkaktohet pasoja e ndaluar, mund t
kryhet vepra penale, mirpo gjithher sht i bindur, shpreson
se do ta parandaloj, do ta pengoj shkaktuarjen e pasojs, apo
pasoja vetvetiu nuk do t shkaktohet. Pra te pakujdesia me
vetdije, ndryshe nga dashja eventuale, kryersi nuk sht i
sigurt se do t shkaktohet pasoja. Nga kjo lidhur me vetdijen
mund t konkludohet se shkalla e siguris s shkaktuarjes s
pasojs sht m e madhe te dashja eventuale n krahasim me
pakujdesin me vetdije.
b) Shpresa apo bindja e kryersit se do t mund ta parandaloj
shkatuarjen e pasojs, apo se pasoja nuk do t shkaktohet, sht element
volitiv i pakujdesis me vetdije, i cili manifestohet me qndrimin
negativ t kryersit ndaj veprs s mundshme. Me fjal t tjera, kryersi
nuk e dshiron shkaktuarjen e pasojs, madje as nuk pajtohet, nuk
dakordohet q t shkaktohet pasoja, q t kryhet vepra penale.
Prkatsisht, po t dinte me siguri se nga veprimi i tij do t shkaktohet
pasoja, ai nuk do t ndrmerrte at veprim.

Shpresa apo bindja se pasoja nuk do t shkaktohet apo se

shkaktuarjen e pasojs do ta parandaloj, duhet t mbshtetet n
dy supozime. Supozimi i par mbshtetet n faktin se kryersi
shpreson se me aftsit e veta do t mund ta parandaloj
shkaktuarjen e pasojs, kurse supozimi i dyt mbshtetet n
shpresn se sipas rrjedhs s logjikshme t veprimit dhe t

139

rrethanave n rastin konkret, pasoja e ndaluar nuk do t

shkaktohet. Sikundr cekm m sipr, kjo shpres apo supozim
se pasoja nuk do t shkaktohet, duhet t mbshtetet n rrethanat
dhe faktet ekzistuese reale, e jo q rrjedhn e ngjarjes pas
ndrmarrjes s veprimit t'ia lr spontanitetit, duke u
mbshtetur n thnien: "Le t bhet ka t bhet, un do ta
ndrmarr veprimin e kryerjes". N rastet e tilla nuk mund t
konsiderohet se vepra sht kryer nga pakujdesia me vetdije,
por ktu duhet t konsiderohet se kryersi pajtohet q t
shkaktohet pasoja, pra duhet konsideruar se vepra sht kryer
me dashje eventuale.
3) Dallimi i dashjes eventuale nga pakujdesia me
vetdije. N aspektin teorik jan prcaktuar kritere mjaft t
qarta, n baz t t cilave mund t bhet dallimi midis dashjes
eventuale dhe pakujdesis me vetdije. Mirpo, n praktikn
gjyqsore sht mjaft vshtir t bhet dallimi i dashjes
eventuale nga pakujdesia ngase, si pam m sipr, shumica e
kritereve, n baz t t cilave bhet dallimi midis ktyre dy
llojeve t fajsis, jan t natyrs subjektive, i prkasin
elementit intelektual dhe volitiv t kryersit. Pr kt arsye, me
t drejt thuhet se trheqja e paraleles midis dashjes eventuale
dhe pakujdesis sht njra ndr shtjet m t vshtira dhe m
diskutabile n t drejtn penale.
Puna m e rnd pr caktimin e kufirit midis dashjes
eventuale dhe pakujdesis me vetdije, i bie n barr gjykats.
N kt drejtim gjykata duhet t administroj prova t duhura
pr do rast konkret, posarisht duhet t'i shqyrtoj t gjitha
rrethanat n baz t t cilave, n masn m t madhe q sht e
mundur, t ndriohet komponentja psikologjike, ana subjektive
e veprs, n mnyr q t objektivizohet raporti psikik i
kryersit ndaj veprs. Prkatsisht, n mnyr q t konstatohet
nse e ka pranuar kryersi veprn si t veten, a sht dakorduar
q t shkaktohet pasoja apo jo. Pr ta evituar kt dilem, nse
sht kryer vepra me dashje eventuale apo nga mendjelehtsia,
gjykata duhet t'i ndrioj, mes t tjerash, sidomos kto rrethana:
cili ka qen qllimi kryesor i kryersit t veprs penale; pasoja e
shkaktuar a ka qen qllim i caktuar i kryersit; kryersi a ka
pasur interes t posam q t shkaktohet pasoja; a ka qen i
vetdijshm se pasoja e shkaktuar do ta godas kryersin apo
ndonj t afrm t tij; a ka pasur n plan kryersi q ai vet t
ndrmarr ndonj veprim me qllim q ta parandaloj

140

shkaktuarjen e pasojs; a ka llogaritur kryersi se personat t

cilt gjenden n vendin e ngjarjes do t ndrmarrin masa q t
mos shkaktohet pasoja e ndaluar. Sqarimi i ktyre dilemave, n
mas t madhe do t'i ndihmoj gjykats q t konstatoj se a
sht kryer vepra penale me dashje eventuale apo nga
pakujdesia me vetdije.
Lidhur me dilemn se a sht fjala pr veprn e kryer me
dashjen eventuale apo nga pakujdesia me vetdije, sht
interesant t ceket qndrimi i Gjykats supreme t ish
Jugosllavis. Prkatsisht sipas ksaj gjykate: "Nse
konstatohet se kryersi ka vepruar apo sht sjell n mnyr t
paskrupull, me trbim, egrsisht, n mnyr t vrazhd duke e
cenuar jetn dhe pasurin e t tjerve dhe veprime t ngjashme,
medoemos duhet logjikisht t konkludohet se ka vepruar me
dashje eventuale. Ndrsa, nse sjellja e kryersit, pas ndriimit
t t gjitha rrethanave t rastit, nuk mund t kualifikohet si e
paskrupull, por vetm si sjellje e pamatur apo si sjellje jo mjaft
e matur, sht e logjikshme t konkludohet se sht fjala pr
pakujdesi" (B. Qejovi, Kriviqno pravo u sudskoj praksi,
Beograd 1985, fq.137).
Si metod e njohur n teorin e s drejts penale, n baz
t s cils mund t bhet dallimi midis dashjes eventuale dhe
pakujdesis me vetdije, njihet e ashtuquajtura formula e
Frankut. Prkatsisht, shkenctari i njohur gjerman i s drejts
penale Rajnhard Frank, si prfaqsues i teoris s prfytyrimit,
thekson se nse konstatohet se kryersi do t ndrmerrte
veprimin e kryerjes edhe n rastin kur shkaktuarjen e pasojs e
parasheh si t sigurt, ose me fjal t tjera nse konstatohet se e
lejon shkaktuarjen e pasojs apo pajtohet me t, ather duhet
konkluduar se veprn e ka kryer me dashje eventuale. N rastet
e kundrta, nse konstatohet se ai pasojn nuk e ka parapar t
sigurt dhe ka shpresuar se at do ta parandaloj apo ajo nuk do
t shkaktohet, ather duhet konkluduar se kryesi i ktill ka
vepruar me pakujdesi me vetdije.
Formula e Rajnhard Frankut n shkencn e s drejts
penale konsiderohet si metod praktike pr t dalluar dashjen
eventuale nga mendjelehtsia. Mirpo, e meta e saj e madhe
sht se zgjidhja e dilems se a sht fjala n rastin konkret pr
dashjen eventuale apo pr pakujdesin me vetdije, duhet t
bhet n baz t nj rrethane hipotetike - se kryesi a nuk do ta
ndrmerrte veprimin nse e ka parashikuar pasojn si t sigurt,

141

kjo rrethan hipotetike shum vshtir mund t vrtetohet ngase

gjykata duhet t deprtoj n psikn e kryesit pr ta konstatuar
kt.
N rastet kur gjykata, prkundr administrimit t t gjitha
provave, nuk mund ta zgjidh dilemn nse sht kryer vepra
me dashje eventuale apo nga pakujdesia me vetdije, ather n
baz t parimit in dubio pro reo (n rast t dyshimit n favor t
t akuzuarit), duhet t vendos n favor t t akuzuarit, duhet t
konstatoj se vepra sht kryer me pakujdesi me vetdije.
4. Pakujdesia pa vetdije apo neglizhenca ekziston kur
personi nuk sht i vetdijshm se pasoja e ndaluar mund t
shkaktohet si rezultat i veprimit ose mosveprimit t tij , edhe pse
n rrethanat dhe sipas vetive t tij personale ka mundur t ishte
apo duhej t ishte i vetdijshm pr kt mundsi (neni 16, par.
3). Pra brendia e pakujdesis pa vetdije konsiston n faktin se
personi e kryen veprn penale, t ciln jo vetm q nuk ka
dashur ta kryej, por pr t ciln fare nuk ka menduar, nuk ka supozuar se nga veprimi apo mosveprimi i tij mund t kryhet..
Pakujdesia pa vetdije dallohet prej t gjitha llojeve t tjera
t fajsis ngase ktu personi nuk ka kurrfar raporti psikik ndaj
veprs s kryer. Pohimi i ktill mbshtetet n rrethann se n
rastet kur kryhet vepra penale nga pakujdesia pa vetdije,
mungon si elementi intelektual ashtu dhe elementi volitiv.
Pakujdesia pa vetdije apo neglizhenca sht form klasike
e pakujdesis, ngase pakujdesia me vetdije sht konstruksion
juridiko-penal i dats m t re dhe zakonisht shprehet n rastet
kur duhet br dallimi midis dashjes eventuale dhe pakujdesis
me vetdije.
Ja disa shembuj kur gjykata mund t konstatoj se vepra
sht kryer nga pakujdesia pa vetdije: mjeshtri, q sht duke
ndrtuar shtpin, nga kati i dyt hedh bllokun e thyer dhe me
at rast i shkakton lndim t rnd personit q rastsisht sht
gjendur aty; gjuetari shtien n egrsir, mirpo me at rast
godet njeriun q ka qen duke prer dru n mal; nj i ri n
shaka gjuan tjetrin me top bore me 'rast e godet n sy dhe i
shkakton lndim t rnd trupor; personi A. e lidh kalin pr
shtyll t telefonit, kali trembet dhe e lndon rnd fmijn;
mjeku i praktiks s prgjithshme, i cili nuk posedon aftsi t
duhura profesionale, bn nj operacion t komplikuar pas t
cilit pacienti vdes.

142

Nga nocioni q sht prcaktuar n Kodin Penal dhe nga

kta shembuj del se thelbi, brendia e pakujdesis pa vetdije
konsiston n faktin se kryersi n rastin konkret, sipas
rrethanave objektive n t cilat ka vepruar edhe sipas vetive dhe
aftsive t tij personale, nuk ka qen i kujdesshm, kshtu q
pr shkak t moskujdesit t tij, nuk e ka parapar mundsin,
nuk ka supozuar se mund t shkaktohet pasoja e ndaluar.
Mirpo, po t ishte i kujdesshm do t supozonte se nga sjellja
e tij n rastin konkret ekziston rreziku q t shkaktohet pasoja e
dmshme. Me fjal t tjera, te kjo form e pakujdesis personi
nuk sht i vetdijshm pr rrezikun e sjelljeve t tij, edhe pse
sipas vetive dhe rrethanave n t cilat ka vepruar ka mundur t
jet i vetdijshm dhe sipas normave juridike dhe atyre sociale
dhe etike, ka qen i detyruar t jet i vetdijshm se nga
veprimi apo mosveprimi i tij mund t shkaktohet pasoja e
ndaluar, mund t kryhet vepra penale. Ktu personi vepron me
pamaturi, me mosprfillje, sepse fare nuk mendon pr pasojat
q mund t shkaktohen nga sjellja e tij. Pra, meq pasoja e
ndaluar, vepra penale sht shkaktuar pr shkak t moskujdesit
t tij, e cila me siguri nuk do t shkaktohej po t ishte m i
kujdesshm n sjelljet e tij, n t drejtn penale sajohet fajsia
dhe pr kt arsye personi i ktill konsiderohet penalisht i
prgjegjshm dhe dnohet. Personi i ktill, n t drejtn penale
dnohet ngase ka mundur t parashoh dhe ta parandaloj
shkaktuarjen e pasojs s dmshme po t ishte i kujdesshm.
Pr pakujdesin pa vetdije personi dnohet edhe pr shkak se
pak i mon vlerat e t tjerve, nuk mundohet t mendoj se
far rreziku paraqet pr t tjert veprimi i tij.
Njeriu pr do dit sht n rrezik q t psoj dhe pr fat
t keq sht duke psuar nga pakujdesia e t tjerve. T
prfytyrojm vetm viktimat e shumta t njerzve n
fatkeqsit e komunikacionit, t cilat kryesisht jan pasoj e
veprimeve dhe sjelljeve t pakujdesshme t vozitsve. Pr kt
arsye njeriu me t drejt proteston dhe krkon q t ndshkohen
personat e pakujdesshm, andaj sht e natyrshme q edhe vet
t prgjigjet nse nga sjellja apo veprimi i tij i pakujdesshm
shkaktohet pasoja e dmshme.
Me rastin e prcaktimit t pakujdesis pa vetdije duhet t
merren parasysh dhe t ndriohen dy grupe rrethanash apo
faktesh, t cilat edhe pse shqyrtohen ndaras, ato jan t lidhura
ngusht mes vetes dhe e kushtzojn njra-tjetrn. Grupi i par

143

i rrethanave i prket situats reale, kushteve objektive n t cilat

personi ka vepruar, pra jan a) rrethana t natyrs objektive,
ndrsa grupi i dyt i rrethanave i prket b) vetive dhe aftsive t
kryersit, pra jan rrethana t natyrs subjektive. Obligimi pr
t'i ndriuar kto dy grupe rrethanash rrjedh prej nenit 16, par.3
t Kodit Penal.
a) N grupin e par t rrethanave, t kushteve dhe situats
n t cilat sht kryer vepra duhet t merren parasysh dhe t
ndriohen rrethanat e ndryshme objektive, si jan p.sh. a ka
qen nat, a ka pasur mjegull, far mundsie e t pamurit ka
ekzistuar, mjetet t cilat i ka pasur kryersi, a ka pasur mundsi
kryersi t mendoj m gjat apo sht dashtur t vendos
shpejt etj. Lidhur me kt, sht m se e domosdoshme t kihet
parasysh natyra e situates dhe karakteri i veprs penale t
kryer. Pr shembull, n nj mnyr do t vlersohet pakujdesia
e sjelljes gjat prodhimit t artikujve q ndezen leht, dhe
ndryshe gjat prodhimit t artikujve ku n ekziston ky rrezik.
sht detyr e gjykats q n do rast konkret t'i marr parasysh
dhe t'i ndrioj t gjitha rrethanat q mund t ndikojn pr t
mundur t konstatohet nse kryersi ka qen i obliguar dhe a ka
mundur t jet i vetdijshm se nga veprimi apo mosveprimi i
tij mund t shkaktohet pasoja e ndaluar.
b) N grupin e dyt t rrethanave n t cilat sht kryer
vepra penale me pakujdesi pa vetdije duhet marr parasysh
vetit, aftsit dhe atributet e tjera subjektive t kryersit t
veprs penale, n mnyr q t konstatohet se kryersi ka qen i
detyruar dhe ka mundur t jet i vetdijshm se nga veprimi
apo mosveprimi i tij mund t shkaktohet pasoja e ndaluar. N
kt drejtim, n procedurn penale provat duhet t
administrohen ndaj njeriut konkret q e ka kryer veprn penale
konkrete n situatn dhe rrethanat e caktuara. Me kt rast
vendimtare jan vetit, aftsit dhe gjendja momentale psikike
dhe fizike e kryesit t veprs penale, si jan p.sh. aftsia e t
pamurit, aftsia e perceptimit dhe e reagimit, shndeti, mosha,
zhvillimi psikik, profesioni, prvoja, lodhja, pagjumsia, frika
si dhe rrethanat e tjera q e karakterizojn personalitetin e
personit n fjal dhe t cilat n rastin konkret kan pasur apo
kan mundur t ken ndikim n mundsin pr t ditur dhe pr
t supozuar se nga sjellja dhe veprimi i tij mund t shkaktohet
pasoja e ndaluar. Mirpo, me kt rast pr t mundur t

144

konsiderohet se vepra sht kryer me pakujdesin me vetdije,

duhet mbshtetur n supozimin dhe njohurit se ndonj person
tjetr, i cili sipas vetive, aftsive dhe tipareve t tjera, q m s
teprmi jan t ngjashme me personalitetin e kryersit t
veprs, a do t kishte mundsi t parashihte se nga veprimi apo
sjellja e tij mund t shkaktohet pasoja e ndaluar.
Prndryshe, n shkencn e s drejts penale disa teoricien
jan t mendimit se pr t'u konsideruar nse kryesi n rastin
konkret ka qen i detyruar dhe ka mundur t jet i vetdijshm
se mund t shkaktohet pasoja e ndaluar, si kriter vendimtar e
marrin faktin se si do t sillej, si do t vepronte n at situat
njeriu mesatar. Lidhur me kt duhet theksuar se sht n
kundrshtim me parimin e prgjegjsis subjektive mbshtetja e
pakujdesis me vetdije sipas ktij kriteri - sipas kriterit t
njeriut "mesatar". Kjo mnyr e prcaktimit t fajsis sht n
fakt n mnyr indirekte parimi i prgjegjsis objektive n t
drejtn penale ngase i objektivizon kriteret n baz t t cilave
prcaktohet fajsia dhe n shkalln e fundit objektivizohet
fajsia. S kndejmi, n t drejtn penale nuk duhet t operohet
me kategorin "njeriu mesatar". Njeriu hyn dhe trajtohet n t
drejtn penale ashtu far sht, n mnyr individuale e jo n
baz t disa kritereve mesatare. Pr ta mbshtetur kt pohim,
m s miri flet rasti kur p.sh. nj person q posedon aftsi
psikike dhe fizike t posame, madje shum m t mdha se
mund t'i ket njeriu mesatar, ai do t prgjigjet penalisht, do t
konsiderohet se ka qen i detyruar dhe ka mundur ta parashoh
mundsin se do t shkaktohet pasoja e ndaluar edhe ather
kur personi tjetr, me aftsi mesatare, nuk ka qen i detyruar
dhe nuk ka mundur t supozoj se nga sjellja e tij do t mund t
shkaktohet pasoja e ndaluar.
N literaturn e s drejts penale, veanrisht n at t
huajn, njihet shkallzimi i pakujdesis me vetdije dhe n
prgjithsi i pakujdesis n: pakujdesi t rnd (culpa lata),
pakujdesi t leht (culpa levis) dhe pakujdesi shum t leht (culpa
levissima). Shkallzimi i pakujdesis n kt mnyr sht br varsisht
prej rrethans nse shkaktimi i pasojs s dmshme ka mundur t
parashihet prej do njeriu mesatar (culpa lata), prej njeriut t
kujdesshm (culpa levis) dhe prej njeriut veanrisht t kujdesshm
(culpa levissima). Kt lloj ndarje legjislacioni yn penal nuk e njeh, por
kjo rrethan mund t merret parasysh me rastin e matjes s dnimit, si
rrethan lehtsuese apo rnduese.

145

5. Dallimi i pakujdesis pa vetdije nga rasti. N t drejtn

penale konsiderohet se ekziston rasti (casus) ather kur nj
person e shkakton pasojn e ndaluar t ciln, sipas rrethanave
objektive, nuk ka qen i obliguar ta parashoh, kurse sipas
vetive dhe aftsive t tij nuk ka mundur ta parashoh. N kso
raste konsiderohet se pasoja shkaktohet rastsisht. Ktu
mungon lidhja subjektive midis veprimit dhe pasojs s
shkaktuar por shprehet vetm lidhja objektive. Pr kt arsye,
pr shkak t mungess s elementit subjektiv (t fajsis), edhe
pse shkaktohet pasoja e ndaluar, e cila n Kodin Penal sht
parapar si vepr penale, pr shkak se kjo pasoj sht shkatuar
rastsisht, n t drejtn penale nuk konsiderohet se sht kryer
vepra penale, andaj edhe kryersi i saj nuk konsiderohet
penalisht i prgjejshm dhe nuk dnohet. Me fjal tjera, veprat
t cilat kryhen rastsisht jan jasht sfers s legjislacionit
penal. Ja disa shembuj t pasojave t dmshme q jan
shkaktuar rastsisht: personi A. duke ecur rrugs rrshqet dhe
me at rast i shkakton lndim trupor tjetrit; n objektin
ndrtimor puntorit i rrshqet drrasa nga duart me 'rast i
shkakton lndim t rnd trupor puntorit tjetr q ka qen duke
punuar n katin prdhes; personi A. duke vozitur automobilin
natn shkel personin tjetr t cilin nuk e sheh ngase ka qen i
shtrir n rrug.
6. Pakujdesia profesionale. Krahas pakujdesis me
vetdije dhe pakujdesis pa vetdije, n teorin e s drejts
penale njihet edhe nj lloj tjetr i pakujdesis. Kjo sht e
ashtuquajtura pakujdesi profesionale.
Pakujdesia profesionale sht pakujdesi e personit, i cili
gjat ushtrimit t profesionit, zejes apo detyrs s tij, sht i
obliguar (i detyruar) t jet m i kujesshm sesa njerzit e tjer.
Me fjal t tjera, konsiderohet se vepra sht kryer nga
pakujdesia profesiosnale nse personi gjat ushtrimit t profeionit, detyrs apo zejes, nuk ka treguar at mas t kujdesit q
krkohet gjat ushtrimit t profesionit t tij dhe nse pr shkak
t mungess s kujdesit t duhur sht shkaktuar pasoja e
ndaluar. Kjo shprehet sidomos te ata persona, veprimtaria e t
cilve, krahas dobis shoqrore t madhe, sht edhe e
rrezikshme.
Sipas natyrs s saj, pakujdesia profesionale zakonisht
sht pakujdesi pa vetdije, por mund t shprehet edhe me

146

pakujdesin me vetdije. Kodi yn Penal, sikundr shumica e

kodeve penale t shteteve t tjera, nuk e ka parapar n mnyr
shprehimore pakujdesin profesionale si lloj t posam t
pakujdesis. Andaj, prgjegjsia penale e personave, t cilt i
kryejn veprat penale nga pakujdesia gjat ushtrimit t
profesionit t tyre, zgjidhet sipas normave penale q vlejn n
prgjithsi pr personat q veprat i kryejn nga pakujdesia.
Mirpo, legjislacionet penale t disa vendeve, p.sh. i Japonis,
parashohin norma t posame penale, me t cilat rregullohet
shtja e prgjegjsis penale dhe ndshkimi pr rastet kur
personat kryejn vepra penale nga pakujdesia gjat ushtrimit t
profesionit, detyrs apo zejes s tyre.
Pra Kodi yn penal nuk parasheh norma t posame me t
cilat rregullohet shtja e prgjegjsis penale pr veprat q
kryhen nga pakudesia profesionale. Mirpo, kjo nuk do t thot
se pakujdesia profesionale nuk ushtron kurrfar ndikimi n
trajtimin penalo-juridik t kryersve t ktill t veprave penale.
Prkundrazi, n rastet kur gjykata konstaton se pasoja e
shkaktuar sht rezultat i pakujdesis gjat ushtrimit t profesionit, kjo konsiderohet form m e rnd e pakujdesis dhe
kryersit t veprs penale do t'i merret si rrethan rnduese me
rastin e matjes s dnimit.
7. Prgjegjsia pr veprat penale t kryera nga
pakujdesia. N rastet kur vepra penale kryhet nga pakujdesia,
kryersi zakonisht nuk dnohet, por dnohet vetm
prjashtimisht dhe at vetm ather kur me ligj shprehimisht
sht parapar se kryersi do t dnohet edhe pr rastet kur
veprn e kryen nga pakujdesia. N rastet kur me ligj sht
parapar q kryesi do t dnohet edhe pr veprat penale t
kryera nga pakujdesia, dnimi i parapar sht m i but sesa
pr veprat e kryera me dashje.
Se pr cilat vepra t kryera nga pakujdesia kryersi do t
dnohet, kjo sht shtje e politiks kriminale. Mirpo, lidhur
me kt vendimtare sht rndsia individuale dhe shoqrore e
objektit i cili mbrohet edhe me t drejtn penale. Shikuar n
prgjithsi, sipas Kodit ton Penal, pr pakujdesi dnohen
kryersit e veprave penale kundr shndetit t njeriut, kundr
siguris s prgjithshme t njerzve dhe t pasuris n trafikun
publik, mandej pr veprat penale nga pakujdesia t personave

147

q ushtrojn detyra (funksione) t rndsishme si dhe pr veprat

penale kundr jets dhe trupit.
Lidhur me ndshkimin, Kodi yn Penal nuk bn dallim
nse sht kryer vepra me pakujdesin me vetdije apo me
pakujdesin pa vetdije. Dallimi midis ktyre dy llojeve t
pakujdesis mund t ket ndikim vetm me rastin e matjes s
dnimit. N t shumtn e herave, vepra penale e kryer me
pakujdesin me vetdije konsiderohet form m e rnd se pakujdesia pa vetdije. Mirpo, kjo nuk do t thot se pakujdesia
pa vetdije gjithher sht form m e leht e fajit n krahasim
me pakujdesin me vetdije. Prkundrazi, n disa raste
pakujdesia pa vetdije mund t jet form shum m e rnd se
pakujdesia me vetdije ngase n rastin konkret, prve
elementit subjektiv, vepra penale e kryer nga pakujdesia pa
vetdije mund t shkaktoj pasoja shum m t rnda se e njjta
vepr q sht kryer nga pakujdesia me vetdije. Pra kjo sht
shtje faktike dhe pr kt arsye, si theksuam, Kodi Penal
nuk bn dallim lidhur me ndshkimin e kryersit nse sht
kryer vepra me pakujdesi me vetdije apo pa vetdije. Mirpo
duke i marr parasysh dispozitat e prgjithshme lidhur me
matjen e dnimit (neni 64), gjykata duhet t konstatoj shkalln
e pakujdesis (pamaturis), rrethanat e situats n t ciln sht
kryer vepra penale, llojin dhe peshn e pasojs s shkaktuar, e
vemas duhet konstatuar se pakujdesia e personit konkret a
sht e karakterit epizodik apo sht tipare (veti) permanente e
personalitetit t tij. Kto dhe rrethanat tjera objektive dhe
subjektive mund t ndikojn n zgjedhjen e llojit dhe mass s
dnimit. N aspektin e rrezikut, mund t ndodhin raste q
kryersi i veprs nga pakujdesia, marr parasysh gjendjen e
trsishme t personaliteit t tij, t jet m i rrezikshm n
krahasim me ndonj person tjetr q ka kryer vepr penale me
dashje.
Prgjegjsia pr pasojat m t rnda
Neni 17
Nse kryerja e nj vepre penale shkakton pasoja t
cilat e tejkalojn qllimin e kryersit dhe pr kt ligji
parashikon nj dnim m t rnd, dnimi m i rnd

148

mund t shqiptohet n rast se pasoja i atribuohet

pakujdesis s kryersit.
1. Si form e veprs penale me pasoj m t rnd konsiderohet rasti kur kryersi ndrmerr nj veprim me qllim q t
shkaktoj nj pasoj, mirpo, n fakt shkaktohet pasoja tjetr,
m e rnd nga ajo q ka dshiruar t shkaktoj dhe e cila
zakonisht shkaktohet. Veprat e tilla ndryshe emrtohen forma t
kualifikuara apo forma t rnda t veprave penale. Me fjal t
tjera, kjo vepr penale konsiderohet se kryhet n rastet kur nga
vepra penale themelore shkaktohet pasoja m e rnd pr t
ciln ligji parasheh edhe dnim m t rnd. Rastet e tilla t
veprave penale t kualifikuara me pasoja m t rnda, n
mnyr parimore, si institut i prgjithshm jan t parapara n
nenin 17 t Kodit Penal.
Vepra penale e kualifikuar me pasoj m t rnd mund
t konsiderohet se ekzistojn vetm ather kur me ligj
shprehimisht sht parapar ky lloj i konstruksionit juridik vepra penale themelore dhe pasoja m e rnd e cila
shkaktohet nga vepra penale themelore. Kjo pra nuk mund t
konstruktohet nga teoria apo praktika gjygjsore.
N legjislacionin penal parashihet nj numr i
konsiderueshm i veprave penale t kualifikuara me pasoja m
t rnda. Ktu po i cekim disa raste m karakteristike. Pr
shembull: personi A. me qllim q t'i shkaktoj lndim trupor
tjetrit, e qllon me nj gjsend, mirpo nga ai lndim
shkaktohet vdekja e t lnduarit, pasoja t ciln kryesi nuk e
ka dshiruar e as q e ka dhn plqimin q ajo t shkaktohet;
personi A. duke mos i respektuar rregullat e komunikacionit
shkakton rrezik t prgjithshm nga i cili shkaktohet vdekja e
shum personave; personi A. n mnyr t kundrligjshme
bn ndrprerjen e shtatznsis s ndonj gruaje me barr,
mirpo nga kjo ndrprerje e shtatznsis shkaktohet vdekja e
gruas me barr; nse pr shkak t mosdhnies s ndihms
mjeksore shkaktohet vdekja e t smurit.
Nga prkufizimi i veprs penale t kualifikuar me pasoj
m t rnd dhe nga kta shembuj q u cekn, del se ky lloj i
veprs penale ekziston ather kur pasoja m e rnd sht
rezultat i kryerjes s veprs penale themelore, prkatsisht kur
midis veprimit t kryerjes dhe pasojs m t rnd ekziston
lidhja kauzale.

149

Lidhur me formn e fajit me t ciln mund t kryhet vepra

penale e kualifikuar me pasoj m t rnd duhet cekur se ndaj
veprs penale themelore, kryersi duhet t ket vepruar me
dashje, kurse prjashtimisht edhe nga pakujdesia. Kurse ndaj
pasojs m t rnd, q sht shkaktuar nga vepra penale
themelore, kryersi duhet t ket vepruar nga pakujdesia, dhe
at qoft nga pakujdesia me vetdije apo pa vetdije. Me fjal t
tjera, do t konsiderohet se sht kryer vepra penale e
kualifikuar me pasoj m t rnd, nse kryersi me rastin e
kryerjes s veprs penale themelore ka qen i vetdijshm se
nga ajo vepr mund t shkaktohet pasoj m e rnd, mirpo
leht ka menduar se at do ta parandaloj apo ajo nuk do t
shkaktohet (pakujdesia me vetdije), prkatsisht nse kryesi me
rastin e kryerjes s veprs penale themelore nuk ka qen i
vetdijshm se mund t shkaktohet pasoja m e rnd, edhe pse
sipas rrethanave dhe vetive e aftsive t tij personale ka mundur
t jet i vetdijshm apo ka qen i detyruar (i obliguar) t jet i
vetdijshm se mund t shkaktohet pasoja m e rnd
(pakujdesia pa vetdije). N rastet e kundrta, nse pasoja m e
rnd q sht shkaktuar nga vepra themelore, nuk mund t'i
ngarkohet pakujdesis s kryersit, ather kryersi do t
dnohet vetm pr veprn penale themelore.
S kndejmi, edhe pr veprat penale t kualifikuara me
pasoj m t rnd, sipas nenit 17 t Kodit Penal, n trsi
vlen parimi i prgjegjsis subjektive ngase si pam, duhet t
konstatohet se kryersi, ndaj veprs penale themelore ka
vepruar me dashje, por prjashtimisht edhe me pakujdesi,
kurse ndaj pasojs m t rnd duhet t konstatohet se ka
vepruar nga pakujdesia. Mirpo, me kt rast duhet theksuar
se sipas disa kodeve penale t disa shteteve t huaja, vrtet t
rralla, nse nga vepra penale themelore q sht kryer me
dashje shkaktohet pasoja m e rnd, pr kt pasoj m t
rnd kryersi dnohet gjithher, pra edhe ather kur pasoja
m e rnd nuk mund t'i ngarkohet as pakujdesis s kryersit.
Por si pam, sipas t drejts son penale, q t mund t
ndshkohet kryersi pr pasojn m t rnd q sht
shkaktuar nga vepra penale themelore, duhet t konstatohet se
ndaj pasojs m t rnd ka vepruar nga pakujdesia.
Pakujdesia te veprat penale t kualifikuara me pasoj m t
rnd nuk mund t supozohet, por pr kt duhet t

150

administrohen provat, sikundr n t gjitha rastet e tjera t

veprave penale q kryhen nga pakujdesia.
Arsyeja kriminalo-politike dhe teorike e konstruksionit t
veprave penale t kualifikuara me pasoj m t rnd,
konsiston n faktin se vet natyra e kryerjes s disa veprave
penale prmban rrezik imanent q t shkaktohet pasoja m e
rnd se q ka paramenduar dhe dshiruar kryersi t arrij me
ndrmarrjen e veprimit t kryerjes. Me fjal t tjera, vet
natyra e kryerjes s disa veprave penale, sipas prvojs s
prgjithshme, paraqet rrezik q t shkaktohet edhe pasoja m e
rnd. Pr kt arsye, duke u mbshtetur n rrezikun potencial
nga mundsia e shkaktimit t pasojs m t rnd, Kodi Penal
n mnyr shprehimore u bn me dije kryersve eventual t
veprave penale t ktilla se nse nga vepra themelore do t
shkaktohet pasoja m e rnd, ata do t ndshkohen m rnd.
Konstruksioni penalo-juridik i veprs penale t
kualifikuar me pasoj m t rnd, n t drejtn penale sht i
arsyeshm edhe lidhur me veprn penale n bashkim, dhe at
qoft n bashkimin ideal apo real. Rrjedhimisht, po mos t
njihej institucioni i veprs penale t kualifikuar me pasoj m
t rnd, n rastet kur nga vepra penale themelore shkaktohet
pasoja me e rnd, n t drejtn penale do t duhej t
konsiderohej se jan kryer dy vepra penale n bashkim - vepra
penale themelore dhe vepra penale me pasoj m t rnd,
p.sh. n rastin e lndimit trupor nga i cili sht shkaktuar
vdekja e t lnduarit, do t duhej t konsiderohej se sht
kryer vepra penale e lndimit trupor dhe vepra penale e
vrasjes. Mirpo, meq sipas nenit 17 t Kodit Penal, n rastet
kur nga vepra themelore nga pakujdesia sht shkaktuar
pasoja m e rnd, ather konsiderohet se sht kryer vetm
nj vepr penale, dhe at vepra penale e kualifikuar me pasoj
m t rnd. Pra, n kt mnyr Kodi Penal prjashton
mundsin q n rastet e ktilla t konsiderohet se jan kryer
dy vepra penale - vepra penale themelore dhe pasoja m e
rnd q sht shkaktuar dhe e cila gjithashtu sht e parapar
si vepr penale e posame.
Dallimi kryesor midis veprs penale t kualifikuar me
pasoj m t rnd dhe bashkimit t veprs penale, konsiston
n faktin se te vepra penale e kualifikuar me pasoj m t
rnd, pasoja m e rnd duhet t jet rezultat i pakujdesis s
kryersit. N t kundrtn, nse kryesi ndaj pasojs m t

151

rnd ka vepruar me dashje, sikundr ndaj veprs themelore,

ather n t drejtn penale konsiderohet se sht shprehur
bashkimi i veprave penale, me kusht q t mos ekzistoj
konsumcioni apo ndonj lloj i bashkimit fiktiv.
Format e veprave penale t kualifikuara me pasoj m t
rnd, n praktik mund t jen t ndryshme. Kodi yn Penal i
njeh kto kombinime t veprave penale t kualifikuara me
pasoj m t rnd: 1) rastet kur vepra penale kryhet me
dashje, kurse pasoja m e rnd shkaktohet nga pakujdesia e
kryersit. Kjo form e veprs penale e kualifikuar me pasoj
m t rnd sht m e shpeshta, p.sh. nse pr shkak t
lndimit trupor i lnduari vdes (neni 147, par.4); 2) sht e
mundur q vepra penale themelore t kryhet nga pakujdesia
dhe gjithashtu pasoja m e rnd t jet rezultat i pakujdesis
s kryersit, p.sh. vepra penale e rrezikimit t trafikut publik
(neni 297, par.4 dhe 5), veprat penale kundr shndetit publik,
si jan trajtimi i pandrgjegjshm mjeksor (neni 219, par. 4
dhe 5), ushtrimi i kundrligjshm i veprimtaris mjeksore
(neni 221, par. 2) etj.
2. Krahas veprave penale t kualifikuara me pasoj m t
rnd n Kodin Penal jan t parapara edhe veprat penale t
kualifikuara me rrethana t posame. Si rrethana apo kushte
t veantann t cilat mund t kryhen veprat jan: mnyra dhe
mjetet, vendi dhe koha, personi apo objekti ndaj t cilit kryhet
vepra penale, motivet etj., t cilat e bjn at vepr m t
rrezikshme. Kto rrethana t posame veprs penale i japin
karakter t forms m t rrezikshme, andaj sht e
kuptueshme se pr veprat e tilla parashihen edhe dnime m t
rnda. Vepra penale e kualifikuar me rrethan t posame
zakonisht kryhet me dashje, mirpo mund t kryhet edhe nga
pakujdesia. Prndryshe edhe pr kto lloje t veprave penale
vlejn dispozitat e prgjithsme pr prcaktimin e fajsis s
kryersit. Pr kt arsye Kodi Penal nuk parasheh dispozita t
posame lidhur me prgjegjsin penale.
N pajtim me parimin e legalitetit, veprat penale t
kualifikuara me rrethan t posame mund t konsiderohen se
ekzistojn vetm ather kur ajo rrethan shprehimisht sht
parapar me ligj si tipare prbrse e veprs penale themelore.
S kndejmi, teoria dhe praktika gjyqsore nuk mund t
konstruktojn vepra penale t kualifikuara me rrethan t
posame.

152

Lajthimi faktik
Neni 18
(1) Personi nuk sht penalisht prgjegjs nse n
kohn e kryerjes s veprs penale nuk ka qen i
vetdijshm pr ndonj nga tiparet e asaj vepre ose
gabimisht ka menduar se ekzistonin rrethanat, t cilat
faktikisht po t ekzistonin, kjo vepr do t ishte e lejaur.
(2) Personi i cili pr shkak t pakujdeisis ka qen n
lajthim sht penalisht prgjegjs pr veprn penale t
kryer nga pakujdesia kur ligji parashikon prgjegjsi
penale pr vepr t till.
1. Lajthimi n fakt (lat. error facti), konsiderohet se
ekziston n rastet kur kryersi n kohn e kryerjes s veprs
penale nuk ka qen i vetdijshm pr ndonj nga tiparet e saj
t caktuara me ligj, apo kur gabimisht mendon se ekzistojn
rrethanat relevante sipas t cilave, po t ekzistonin ato
faktikisht, ajo vepr do lejohej.
Nga ky prkufizim i lajthimit n fakt q sht prcaktuar
n Kodin Penal, rezulton se e drejta jon penale njeh dy lloje
t ktij lajthimi: lajthimin n faktlidhur me tiparet e veprs
penale dhe lajthimni n faktlidhur me rrethanat t cilat e
prjashtojn veprn penale..
2. Lajthimi n fakt lidhur me tiparet (lementet e veprs
penale. Ky lloj lajthimi ekziston ather kur kryersi ka
prfytyrim t gabuar apo kur nuk di pr ndonj rrethan reale,
e cila n ligj sht prcaktuar si element prbrs i veprs
penale. Me fjal t tjera ky lloj lajthimi shprehet n rastet kur
kryersi ka nj pasqyr t gabuar apo nuk e di ndonj rrethan
reale e cila bn pjes n figurn e veprs penale dhe pr kt
shkak e kryen veprn penale, edhe pse nuk e di dhe as q

153

dshiron ta kryej at vepr. Meq n rastet e lajthimit n fakt

n kuptimin e ngusht kryersi nuk di apo ka prfytyrim t
gabuar pr rrethanat relevante t veprs penale dhe as q e
dshiron kryerjen e saj, ky lloj lajthimi gjithher prjashton
ekzistimin e dashjes. S kndejmi ky lloj lajthimi sht
negacion i dashjes.
Lajthimi n fakt n kuptimin e ngusht mund t'i prket
veprimit t kryerjes, pasojs, objektit t veprimit, kauzalitetit
t veprs penale, kohs, vendit apo mnyrs s kryerjes s
veprs dhe t gjitha rrethanave t tjera, t cilat me ligj jan t
parapara si elemente t figurs s caktuar t veprs penale.
Gjithashtu kto rrethana mund t'i prkasin veprs penale
themelore apo forms s kualifikuar apo t privilegjuar t saj.
Ja disa shembuj m karakteristik ku mund t konsiderohet se
vepra penale sht kryer n lajthimin n fakt n kuptimin e
ngusht: personi merr sendin e huaj duke menduar gabimisht
se sht i tij; ndokush ka marrdhnie seksuale me femrn e
cila sht nn moshn 16-vjeare duke menduar se ajo sht
mbi 16 vjee; mjekut i przihen rezultatet e analizave t dy t
smurve, kshtu q terapin q duhet caktuar njrit, ia cakton
tjetrit dhe me kt ia keqson gjendjen shndetsore t
smurit; ndokush gabimisht ia jep tjetrit helmin duke menduar
se ia jep barin; ndokush lidh martes t re duke menduar
gabimisht se martesa e mparshme i ka pushuar.
Nga prkufizimi q cekm m sipr dhe nga kta
shembuj, shihet qart se lajthimi n fakt n kuptimin e ngusht
konsiderohet se ekziston n rastet kur kryersi nuk e di apo ka
prfytyrim t gabuar pr ndonj rrethan q sht element
konstitutiv i veprs penale. S kndejmi, vetm lajthimi q i
prket rrethanave t ktilla sht relevant pr t drejtn penale
dhe vetm n kso raste mund t konsiderohet se vepra penale
sht kryer n lajthim n kuptimin e ngusht.
N situatat e tjera, kur kryersi nuk ka ditur apo ka pasur
prfytyrim t gabuar pr ndonj rrethan e cila nuk sht
tipare (element) konstitutiv i veprs penale, nuk mund t
konsiderohet se ekziston lajthimi n fakt n kuptimin e
ngusht. Ky lloj lajthimi sht irelevant pr t drejtn penale
dhe nuk ushtron kurrfar efekti n fajsin e kryersit. Vepra
penale konsiderohet se sht kryer dhe kryersi i saj prgjigjet
penalisht. Pr shembull, ndokush nga depoja e mallrave vjedh
pes thas t mbushur duke menduar se n ta ka oriz, mirpo

154

n thas ka pasur grur; apo ndokush fut dorn n xhepin e

huaj me qllim q t vjedh para, mirpo n at rast vjedh
deviza apo disa unaza ari. N kso dhe raste t ktilla sht
fjala pr lajthimin n fakt, prkatsisht n objekte (error in
objecto), mirpo ky lloj lajthimi n t drejtn penale sht i
parndsishm dhe vepra penale e vjedhjes konsiderohet se
sht kryer, ngase pr t drejtn penale edhe njra edhe tjetra
vler sht e njjt, sht pasuri e huaj e cila n mnyr t
kundrligjshme sht prvetsuar nga tjetri.
Mirpo, n rastet kur lloji apo statusi i objektit sht tipare
e veprs penale konkrete, ather edhe lajthimi n objekt n t
drejtn penale sht relevant dhe ushtron efekt n fajsin e
kryersit. Pr shembull, nse ndokush nga kazerma e Forcs t
Siguris s Kosovs vjedh nj snduk, duke menduar se n t ka
gjra ushqimore, mirpo n t ka pasur municion, ather nuk
do t prgjigjet pr veprn penale t vjedhjes s armve apo
pjesve t mjeteve ushtarake, por do t prgjigjet pr veprn
penale t vjedhjes s rndomt. S kndejmi, n kso raste
lajthimi i ktill sht relevant sepse shpien n ndryshimin e
kualifikimit t veprs.
Lajthimi n person (error in persona) sht nj lloj i
nj lloj lajthimit n fakt lidhur me elemetet e figurs s veprs
penale. Lajthimi n person ekziston n rastet kur p.sh. personi
A. natn, z pusi n vendin e caktuar me qllim q t vras
personin B, mirpo me at rast, meq nuk e ka par mir pr
shkak t errsirs, n vend t personit B. vret personin C.
Prkundr faktit se n kt rast personi A. vepron n lajthim
lidhur me personin C, konsiderohet se vepra penale e vrasjes
sht kryer me dashje dhe ky lloj lajthimi sht irelevant pr t
drejtn penale, ngase prkundr ktij lajthimi, kryersi ka
qen i vetdijshm se sht duke vrar njeriun.
Mirpo, lajthimi n person mund t ket efekt t caktuar,
mund t jet relevant n rastet kur vetia, statusi i personit ndaj t
cilit kryersi ka qen n lajthim, sht tipare e veprs penale. Pr
shembull, nse ndokush e vret nj grua pr t ciln nuk e di se
sht shtatzn, do t prgjigjet pr vrasje t rndomt sipas
nenit 146, e jo pr vrasje t rnd sipas nenit 147, par. 1, pika 2
e Kodit penal. Pra n kt rast shihet se lajthimi lidhur me
cilsin, statusin e personit ndaj t cilit sht drejtuar veprimi i
kryerjes, n mas t caktuar sht relevante ngase e ndryshon
kualifikimin e veprs penale.

155

Lajthimi prkitazi me lidhjen kauzale bn pjes n

lajthimin n fakt n kuptimin e ngusht ngase sht fjala pr
element prbrs t veprs penale. Ky lloj lajthimi ekziston n
rastet kur rrjedha e ngjarjes midis veprimit dhe pasojs nuk
zhvillohet ashtu si e ka paramenduar dhe dshiruar kryersi.
Pr shembull, personi A. me qllim q personin B. ta privoj
nga jeta, duke e fundosur n uj ngase e di se ky nuk di not, e
hedh n lum nga ura e lart, mirpo personi B. qllon me
kok murin mbrojts dhe bie i vdekur n lum. N kt rast
lajthimi i kryersit se vdekja e personit B. do t shkaktohet
nga fundosja n uj pr t drejtn penale sht fare i
parndsishm, nuk ushtron kurrfar ndikimi n kualifikimin e
veprs. Prkatsisht, n kt rast kryersi do t konsiderohet
se veprn penale t vrasjes e ka kryer me dashje. Po rasti
tjetr, personi A. e ndjek me thik n dor personin tjetr me
qllim q ta mbys, mirpo personi B. duke ikur nga ky sulm,
bie n humner t thell dhe nga plagt e marra vdes. Edhe n
kt rast lajthimi prkitazi me mnyrn si do ta kryej veprn
penale, pra prkitazi me lidhjen kauzale, sht irelevante pr
t drejtn penale.
Shmangia(devijim) e veprimit (aberatio ictus sive
impetus ) sht nj lloj i ngjashm me lajthimin prkitazi me
lidhjen kauzale. Ky lloj lajthimi ekziston kur kryersi ndrmerr
veprimin ndaj subjektit apo objektit t caktuar, kurse pasoja
shkaktohet ndaj subjektit apo objektit tjetr. Rastet e tilla n t
drejtn penale quhen sulm i gabuar, apo devijim i veprimit. Pr
shembull, gjuetari shkrep me arm n drejtim t egrsirs, por
e godet personi q ka qen duke prer dru n pyll;
bashkshortja ka patur pr qllim q ta helmoj burrin e vet, por
venn e helmuar t ciln e ka vuar n tavolin e ka pir personi
tjetr. Apo rasti tjetr personi A. shkrep me arm n drejtim t
personit B. me qllim q ta privoj nga jeta, mirpo me at rast
godet personin C. q sht gjendur rastsisht afr. N rastin e
bashkshortes dhe t gjuetarit, n t drejtn penale konsiderohet
se jan kryer dy vepra penale n bashkimin ideal dhe ate
tentativa e vrasjes dhe vrasja nga pakujdesia.
Mirpo, nuk do t konsiderohet se sht shprehur aberatio
ictus, nse n kt rast dhe n rastet e ktilla kryersi ndaj t
dy objekteve ka vepruar me dashje. Pr shembull, nse personi
A. shkrep me arm ndaj personit B. me qllim q ta privoj
nga jeta, mirpo gjithashtu pajtohet, dakordohet q me t

156

njjtin plumb ta godas edhe personin C. N kso raste kjo

vepr duhet t kualifikohet si vrasje e shumfisht.
3. Lajthimi lidhur me rrethanat t cilat e prjashtojn
kundrligjshmrin. Ky lloj lajthimi ekziston kur ndokush n
kohn e kryerjes s veprs penale, gabimisht mendon se
ekzistojn rrethana sipas t cilave, po t ekzistonin ato
faktikisht, ajo vepr do t ishte e lejuar. Me fjal t tjera,
lajthimi n fakt n kuptimin e gjer ekziston n rastet kur ndonj
person ka qen i vetdijshm pr t gjitha tiparet e veprs
penale, mirpo ka pasur prfytyrim t gabuar mbi ndonj
rrethan reale, e cila nse n t vrtet do t ekzistonte ashtu
far e paramendon, sipas ligjit do t prjashtohej
kundrligjshmria dhe rrezikshmria shoqrore e veprs s
kryer, kshtu q ajo vepr do t ishte e lejueshme. Pr shembull,
polici e privon nga liria nj person duke menduar se ai sht
personi pr t cilin sht shpallur urdhrarrestimi; personi A.
mendon gabimisht se sht i sulmuar nga personi B. dhe shti n
t me arm me 'rast i shkakton plag t rnd apo e privon nga
jeta (mbrojtja e nevojshme putative); personi A. gabimisht
mendon se ai apo dikush tjetr sht i rrezikuar dhe duke qen
n kt lajthim ndrmerr ndonj veprim me 'rast lndon ndonj
person apo asgjson pasurin e tjetrit (nevoja ekstreme putative).
Nga kta shembuj shihet se te lajthimi n fakt n
kuptimin e gjer, kryersi nuk sht n lajthim pr ndonj
rrethan q sht tipare e figurs s veprs penale.
Prkatsisht ktu kryersi gabimisht mendon se ekziston
ndonj rrethan objektive e cila e prjashton
kundrligjshmrin, e cila do t'i jepte t drejt t ndrmarr at
veprim (p.sh. veprimi te e ashtuquajtura mbrojtje e nevojshme
putative apo nevoja ekstreme putative).
4. Lajthimi n fakt i mnjanuar dhe i
pamnjanuar.Lajthimi n fakt lidhur me elementet e veprs
penale dhe lajthimi n fakt lidhur me rrethanat t cilat e
prjashtojn ekzistimin e veprs penale, mund t jet i
mnjanuar dhe i pamnjanuar.
Lajthimi n fakt i mnjanuar ekziston n rastet kur
kryersi pr shkak t pakujdesis s tij ka qen n lajthim. Me
fjal t tjera, nse konstatohet se lajthimi sht rezultat i
moskujdesit t paarsyeshm t kryersit, apo kur konstatohet

157

se sht vet fajtor pr prfytyrimin e gabuar mbi tiparet e

veprs, prkatsisht kur kryersi nuk i ka ndrmarr t gjitha
masat q t ket prfytyrim t drejt mbi veprn, ather n t
drejtn penale konsiderohet se personi ka vepruar n lajthimin
e mnjanuar.
Lajthimi n fakt i pamnjanuar ekziston ather kur
kryersi nuk ka mundur dhe as q ka qen i detyruar t ket
prfytyrim t drejt pr ato rrethana, pr t cilat ka qen n
lajthim.
5. Efekti i lajthimit n fakt n prgjegjsi. Lajthimi n fakt
i mnjanuar dhe i pamnjanuar gjithher prjashton dashjen. S
kndejmi, personi q veprn penale e ka kryer n lajthim nuk
mund t konsiderohet se veprn penale e ka kryer me dashje.
Gjithashtu lajthimi i pamnjanuar prjashton jo vetm dashjen,
por edhe pakujdesin. Kryersi i cili veprn e kryen n lajthimin
e pamnjanuar nuk sht penalisht i prgjegjm dhe nuk
dnohet.
Mirpo, n rastet kur sht fjala pr lajthimin e
mnjanuar, kryersi mund t jet penalisht i prgjegjshm dhe
penalisht i paprgjegjshm. Meq, si pam, te lajthimi i
mnjanuar personi veprn e kryen nga pakujdesia, ather a
do t prgjigjet kryersi penalisht apo jo, kjo varet se a
parasheh ligji prgjegjsi penale edhe pr veprn e kryer nga
pakujdesia. Prkatsisht, n nenin 18, paragrafin 2 t Kodit
Penal sht parapar sa vijon: "Personi q pr shkak t
pakujdesis ka qen n lajthim, sht penalisht prgjegjs pr
veprn penale t kryer nga pakujdesia kur ligji parashikon
prgjegjsi penale pr vepr t till. Nga kjo q u tha pr
efektin e lajthimit n fakt, n prgjegjsin penale mund t'i
nxjerrim kto konkluza t prgjithshme:
- lajthimi n fakt lidhur me elementet e veprs penale apo
lidhur me rrethanat t cilat e prjashtojn ekzistimin e veprs
penale, si dhe lajthimi i mnjanuar dhe i pamnjanuar,
gjithmon prjashton dashjen;
- lajthimi i pamnjanuar n fakt lidhur me elementet e
veprs penale dhe lajthimi n fakt lidhur me rrethanat t cilat e
prjashtojn ekzistimin e veprs penale, prjashton jo vetm
dashjen por edhe pakujdesin;
- lajthimi n fakt i mnjanuar lidhur me elementet e
veprs penale dhe lajthimi n fakt lidhur me rrethanat t cilat e

158

prjashtojn ekzistimin e veprs penale, prjashton

prgjegjsin pr pakujdesi vetm n rast se nuk parasheh
prgjegjsi pr veprn e kryer nga pakujdesia.
Lajthimit juridik
Neni 19
(1) Nuk sht penalisht prgjegjs kryersi i cili pr
shkaqe t arsyeshme nuk e ka ditur ose nuk ka mundur ta
dij se vepra sht e ndaluar.
(2) Personi i cili pr shkak t pakujdesis ka qen n
lajthim sht penalisht prgjegjs pr veprn penale t kryer
nga pakujdesia kur ligji parashikon prgjegjsi penale pr
vepr t till.
1. Lajthimi juridik (lat. error iuris) prkufizohet si
lajthim mbi ndalueshmrin e veprs. Kryersi i veprs
konsiderohet se gjendet n lajthimin juridik n rastet kur nuk
di se vepra e tij sht e ndaluar, sht e parapar si vepr
penale. N lajthimin juridik kryersi sht i vetdijshm pr
veprn e tij, mirpo gabimisht mendon se vepra e tij sht e
lejuar.
Lajthimi apo prfytyrimi i gabuar i kryersit mbi
kundrligjshmrin e veprs mund t shprehet n dy forma.
Forma e par shprehet n rastet kur kryersi nuk di se vepra e
tij sht e kundrligjshme, sht e parapar si vepr penale,
pr shembull, polici i cili e privon ndonj person nga liria, nuk
di se vendimi mbi ekzekutimin e privimit t liris sht
nxjerr n mnyr t kundrligjshme. Forma e dyt e lajthimit
juridik ekziston n rastet kur kryersi gabimisht mendon se
ekziston ndonj rrethan e cila prjashton kunrligjshmrin
dhe veprn e bn t lejueshme. Pr shembull, ushtari gjat
kohs s lufts, n baz t urdhrit t eprorit t tij, kryen krime
t gjenocidit apo krime kundr njerzimit (neni 116 dhe 117),
duke menduar gabimisht se do veprim q ndrmerret n baz
t urdhrit t eprorit prjashton kundrligjshmrin e veprs;
kryersi mendon se eutanazia sht e lejuar.
2. Efekti i lajthimit juridik n prgjegjsin penale. Mbi
rndsin dhe efektin e lajthimit juridik n prgjegjsin penale

159

ekzistojn mendime dhe zgjidhje t ndryshme. Shkenca e s

drejts penale gjat shekullit XIX si dhe legjislacioni penal i
ksaj periudhe nuk njohin kurrfar efekti t lajthimit juridik.
Sipas ksaj t drejte penale, lajthimi juridik nuk prjashton
prgjegjsin penale. Mbshtetje pr zgjidhje t ktill ka qen
supozimi se t gjitha ligjet dhe normat e tjera juridike jan t
njohura dhe t gjith qytetart jan t obliguar t njihen me to.
N baz t ktij supozimi sht prvetsuar koncepcioni se
mosnjohja e ligjit nuk e arsyeton asknd (ignoratia legis non
excusat), si dhe dokush do ta psoj, do t dmtohet pr shkak
t mosnjohjes s ligjit (ignoratia legis nocet).
Supozimi apo hipoteza se t gjith qytatart i njohin
ligjet, s kndejmi edhe supozimi se t gjith e din se ka
sht e ndaluar, ka konsiderohet si vepr penale dhe ka
vepr e lejuar, tani pothuaj nuk ka kurrfar mbshtetje reale
ngase pas Lufts s Dyt Botrore, e sidomos n dekadat e
fundit, me zhvillimin gjithnj m t shpejt shoqroro-ekonomik, me nxjerrjen e numrit t madh t ligjeve, e sidomos
pr shkak t qarkullimit, mobilitetit t njerzve, ku me miliona
njerz punojn n shtetin tjetr apo udhtojn n cilsin e
turistve. Kshtu q n kt pikpamje n t drejtn penale
bashkkohore sht arritur n prfundim se duhet braktisur
koncepcionin tradicional se lajthimi juridik nuk mund t
ushtroj kurrfar ndikimi n prgjegjsin penale.
Edhe n t drejtn penale bashkkohore, kur sht fjala pr
efektin e lajthimit juridik n prgjegjsin penale, mendimet
jan t ndryshme, por t cilat mund t radhiten n dy
koncepcione kryesore. Sipas koncepcionit t par, lajthimi
juridik mund t paraqes baz pr prjashtimin e prgjegjsis
penale t kryersit. Ndrsa sipas koncepcionit t dyt, lajthimi
juridik mund t shrbej si baz pr zbutjen e dnimit apo pr
lirimin nga dnimi.
Koncepcioni i par, i cili lajthimin juridik e konsideron si
baz e cila prjashton prgjegjsin penale, opcionin e vet e
mbshtet n vetdijen mbi rndsin juridike t veprs e cila
bn pjes n nocionin e dashjes. Andaj nse kryersi nuk e ka
ditur se vepra e tij sht e ndaluar, ai nuk mund t
konsiderohet se ka vepruar me dashje. Ndrsa nse as nuk ka
mundur t dij se vepra e tij sht e ndaluar, ather nuk ka
vepruar as nga pakujdesia, kshtu q n rastet e ktilla nuk
sht penalisht prgjegjs.

160

Koncepcioni i dyt i cili lajthimin juridik e merr si baz

pr zbutjen e dnimit apo lirimin nga dnimi, mbshtetet n
nocionin psikologjik t fajsis, sipas t cilit vetdija mbi
rndsin juridike t veprs nuk ushtron ndikim n ekzistimin
e fajsis. Andaj meq vetdija mbi rndsin juridike t
veprs nuk sht element i domosdoshm pr ekzistimin e
fajit, mungesa e vetdijes s ktill n rastet e lajthimit juridik
nuk prjashton fajsin dhe prgjegjsin penale. Mirpo,
meq sipas ktij koncepcioni kryersi mund t gjendet n
lajthimin juridik pr shkaqe t arsyeshme, duhet t parashihet
mundsia me ligj q gjykata kryersit t ktill t'ia zbus
dnimin apo ta liroj nga dnimi.
3. Efekti i lajthimit juridik n prgjegjsin sipas Kodit
Penal. Lidhur me efektin e lajthimit juridik n prgjegjsin
penale, legjislacioni penal n fuqi e prvetson koncepcionin e
par. Kjo shihet sipas zgjidhjes q sht prvetsuar n
paragrafin 1 t nenit 19 t kodit penal. Sipas ksaj dispozite:
"Nuk sht penalisht prgjegjs kryrersi, i cili, pr shkaqe t
arsyeshme nuk e ka ditur ose nuk ka mundur t dij se vepra
sht e ndaluar.
Nga kjo zgjidhje, q sht prvetsuar n kt dispozit,
rezulton prfundimi se Kodi yn Penal n fuqi e ka braktisur
koncepcionin tradicional dhe t ngurt se mosnjohja e ligjit
dmton (ignoratio legis nocet).
Gjithashtu nga analiza juridike e nenit 19 t Kodit Penal,
ku sht prcaktuar efekti i lajthimit juridik n prgjegjsin
penale, mund t konstatojm edhe nj varg zgjidhjesh q jan
aprovuar lidhur me kt shtje.
Para s gjithash, sipas ksaj dispozite, lajthimi juridik nuk
prjashton dashjen, q do t thot se edhe n rastet kur personi
kryen veprn n lajthimin juridik, ai mund t konsiderohet se
ka vepruar me dashje.
M tutje, si pam, lajthimi juridik sht baz pr
prjashtimin e prgjegjsis penale, n rastet kur kryersi i
veprs penale ka qen n lajthimin juridik pr shkaqe t
arsyeshme. Shtrohet pyetja se n cilat raste konsiderohet se
personi ka qen n lajthimin juridik pr shkaqe t arsyeshme.
N t drejtn penale konsiderohet se kryersi ka qen n
lajthim pr shkaqe t arsyeshme n rastet kur ka vepruar n
lajthimin e pamnjanuar, t paevitueshm. Ndrsa nse n

161

lajthim ka qen pr shkaqe t paarsyeshme, ather konsiderohet

se ka qen n lajthimin e mnjanuar, t evitueshm. S
kndejmi, pr t mundur t konstatohet nse kryersi ka qen n
lajthimin juridik pr shkaqe t arsyeshme apo t paarsyeshme,
duhet prcaktuar se ka nnkuptojm me lajthim t pamnjanuar
e ka me lajthim t mnjanuar.
Lajthimi juridik i pamnjanuar, i paevitueshm, apo pr
shkaqe t arsyeshme ekziston kur kryersi nuk ka mundur t
evitoj lajthimin n t cilin sht gjendur. Prkatsisht, ky lloj
lajthimi shprehet n rastet kur kryersi ka vepruar n aso
rrethanash n t cilat vrtet nuk ka mundur t dij se ndonj
norm juridike at vepr e parasheh si vepr penale. Me rastin
e prcaktimit nse kryersi ka qen n lajthimin juridik t
pamnjanuar, rndsi t posame ka lloji i veprs penale pr t
ciln kryersi ka qen n lajthim. Kshtu, p.sh. nse sht fjala
pr ndonj vepr e cila nga ana e shoqris dhe moralit t saj
n mas t theksuar nuk dnohet, mirpo prkundrazi ksaj
pr shkak t interesit individual dhe t prgjithshm me
normat juridike sht e prcaktuar si vepr penale, ather
mund t bhet fjal se kryersi ka qen n lajthimin juridik t
pamnjanuar. Vepr e till do t ishte p.sh. vepra penale e
ushtrimit t kundrligjshm t veprimtaris mjeksore (neni
221). Krahas llojit t veprs penale t kryer si rrethana n baz
t t cilave duhet konstatuar nse ka qen kryersi n lajthimin
juridik t pamnjanuar, duhet t merret parasysh aftsia
psikike e kryersit, lloji i profesionit t cilin ai e ushtron,
rrethanat objektive n t cilat e ka kryer veprn etj. Me kt
rast duhet theksuar se, marr n trsi, konstatimi i lajthimit
juridik t pamnjanuar sht shtje faktike pr t ciln
gjykata n do rast konkret duhet t administroj prova t
duhura.
N rastet kur konstatohet se personi e ka kryer veprn n
lajthimin juridik t pamnjanuar, si theksuam m sipr,
personi i till n t drejtn penale konsiderohet se nuk sht
penalisht prgjegjs dhe sipas paragrafit 1 t nenit 19 t Kodit
Penal nuk do t dnohet.
Lajthimi juridik i mnjanuar (apo pr shkaqe t
paarsyeshme), ekziston n rastet kur kryersi ka qen n
lajthimin juridik mirpo, n rrethanat t cilat kan ekzistuar n
kohn e kryerjes s veprs penale dhe sipas aftsive t tij
personale, ai ka mundur t dij se veprn q sht duke e kryer

162

sht vepr e ndaluar, sht e parapar si vepr penale. Sipas

ktij koncepti t shkencs s t drejts penale, n paragrafin 3
t nenit 19, sht prkufizuar nocioni i lajthimit juridik t
evitueshm. N kt dispozit sht parapar me sa vijon:
Lajthimi juridik sht i evitueshm nse dokush, pra edhe
kryersi, ka mundur leht t dij se vepra sht e
kundrligjshme, apo nse sht fjala pr kryesin, i cili, duke
marr parasysh thirrjen, profesionin apo detyrn e tij, ka qen
i obliguar t dij dispozitn prkatse. N kso raste lajthimi
i ktill juridik nuk mund t konsiderohet si lajthim pr
shkaqet e arsyeshme, andaj lajthimi i ktill vetm mund t
merret si baz pr zbutjen e dnimit sipas paragrafit 2 t nenit
19.
Si kriter kryesor q mund t shrbej pr t konstatuar
nse sht fjala pr lajthimin e mnjanuar, sht lloji i veprs
penale. Nse vepra penale e kryer sht n kundrshtim t
hapt dhe t vrazhd me normat sociale, etike dhe juridike,
ather duhet konstatuar se kryersi i veprs s ktill ka qen
n lajthimin juridik t mnjanuar pr shkaqe t paarsyeshme
ngase ka mundur dhe ka qen i detyruar t dij se ajo vepr
sht e ndaluar. Vepr e till sht p.sh. vrasja, dhunimi,
marrdhnia seksuale me personin e paaft, apo marrdhnia
seksuale me personin q nuk ka mbushur moshn
gjashtmbdhjetvjee. Me fjal t tjera, nse vepra e kryer
nuk paraqet vetm shkelje t normave juridike, por n t
njjtn koh sht n kundrshtim t hapt edhe me normat
morale, lajthimi juridik sht i evitueshm. Si lajthim juridik i
evitueshm, si pam nga dispozita e paragrafit 3 t nenit 19
t Kodit Penal, konsiderohet edhe rasti kur duke marr
parasysh thirrjen, profesionin apo detyrn, personi ka qen i
obliguar t dij dispozitn juridike e cila e inkriminon veprn
e caktuar.
N rastet kur konstatohet se personi e ka kryer veprn n
lajthimin juridik t mnjanuar, kryersi i ktill konsiderohet i
fajshm. Kryersi i ktill do t konsiderohet se e ka kryer
veprn me dashje apo nga pakujdesia, varsisht prej vetdijes
dhe elementit volitiv q sht shprehur. Andaj ndaj kryersve
t cilt e kryejn veprn n lajthimin e mnjanuar, lajthim ky
pr shkaqe t paarsyeshme, ndaj tyre mund t aplikohet dispozita e nenit 19, par.2 t Kodit Penal, e cila parasheh
mundsin vetm q t'ju zbutet dnimi. Kt status t

163

privilegjuar juridiko-penal mund ta shfrytzoj vetm kryersi

q e ka kryer veprn n lajthimin e evitueshm.
Nga lajthimi juridik duhet t dallohen rastet kur kryersi
gabimisht mendon se veprn q e kryen sht vepr e ndaluar,
vepr penale, ndrsa ajo sipas ligjit nuk konsiderohet e till.
Kjo sht e ashtuquajtura vepra penale putative. Pr shembull,
kur kryersi gabimisht mendon se shkelja e kurors sht e
parapar si vepr penale, apo kryersi gabimisht mendon se
sht vepr penale shkaktimi i plagosjes me rastin e
zmbrapsjes s sulmit t kundrligjshm. N t drejtn penale
lajthimi i ktill sht irelevant.
Tentativa
Neni 20
(1) Kushdo q me dashje ndrmerr veprime t
drejtprdrejta pr kryerjen e veprs penale dhe vepra nuk
sht kryer ose elementet e veprs s qllimshme penale
nuk jan realizuar, ai konsiderohet se ka tentuar t kryej
vepr penale.
(2) Tentativa pr krerjen e nj vepre penale t
dnueshme me s paku tre vjet burgim dnohet, kurse
lidhur me veprat tjera penale tentative dnohet vetm nse
ligji e parasheh shprehimisht.
(3) Personi q tenton t kryej vepr penale
dnohet m but se sa kryersi, n pajtim me nenin 65(2)
t ktij Kodi.
1. N kuptimin e prgjithshm, tentative konsiderohet
n rastet kur sht filluar kryerja e veprs penale por e cila
nuk prfundohet, nuk kryhet vepra. Tentativa sht nj situate
n tr zingjirin e ngjarjes kriminale e cila shprehet midis
veprimeve prgatitore dhe veprs penale t prfunduar.
Shiquar n aspektin e katr fazave npr t cilat zakonisht
kalon kryerja e veprs penale, tentative sht m afr
veprimeve prgatitore dhe m larg nga prfundimi i veprs.
Sipas nenit 20, par. 1, tentativa ekziston kur ndokush
me dashje ndrmerr veprime t drejtprdrejta pr kryerjen e
veprs penale dhe vepra nuk sht kryer ose elementet e
veprs s qllimshme penale nuk jan realizuar. Sipas ktij
prkufizimi ligjor, pr t'u konsideruar se sht kryer tentativa

164

e veprs penale, medoemos duhet t prmbushen kto tri

kushte: a) q t ndrmerret veprimi i kryerjes s veprs
penale; b) q veprimi t ndrmerret me dashje dhe c) q
vepra t mos prfundohet, prkatsisht q t mos shkaktohet
pasoja e veprs penale.
a) Kushti i par pr ekzistimin e tentativs sht
ndrmarrja e veprimit t kryerjes s veprs penale.
Prkatsisht, q t jet filluar kryerja e veprs penale. shtja
e prcaktimit t ndrmarrjes s veprimit t kryerjes s veprs
penale, fillimit t kryerjes s saj, ka rndsi t madhe
kriminalo-politike, teorike dhe praktike. Rndsia kriminalopolitike e prcaktimit t fillimit t veprimit t kryerjes qndron
n faktin se me kt caktohet kufiri midis asaj q nuk sht e
ndshkuar (veprimet prgatitore) dhe asaj q sht e
ndshkuar (veprimi i kryerjes s veprs penale). Ky sht n
fakt kufiri prej ku fillon intervenimi i s drejts penale pr
rastet e tentativs. Vemas kjo ka rndsi t madhe t
drejtprdrejt praktike pr kryersin (personin), meq pr
veprimet prgatitore personi zakonisht nuk ndshkohet, kurse
pr tentativ m shpesh dnohet. Andaj, vshtruar n aspektin
e parimit t legalitetit apo t ligjshmris dhe t siguris
juridike t qytetarve, ligjdhnsi duhet t shrbehet me aso
formulime, n baz t t cilave duhet t shihet qart dallimi
midis veprimeve prgatitore dhe tentativs dhe ky dallim t
jet vrtet shtje juridike, e jo shtje e vlersimit t lir t
organeve shtetrore.
b) N aspektin e s drejts penale, tentativa konsiderohet
se sht kryer vetm n rastet kur veprimi i kryerjes sht
ndrmarr me dashje. Prkatsisht, q personi t ket
vendosur t kryej veprn dhe t ket qen i vetdijshm pr
t gjitha tiparet e veprs penale prkatse. Ky kusht, si cekm
m sipr, shprehimisht parashihet n paragrafin 1 t nenit 20.
Ekzistimi i dashjes edhe te tentativa presupozon q personi t
jet i vetdijshm dhe t dshiroj kryerjen e veprs penale t
caktuar. S kndejmi, nuk do t konsiderohet se ekziston
dashja, madje as tentativa, nse ndonj person akoma nuk ka
vendosur ta kryej veprn e caktuar, edhe pse i ka ndrmarr
disa veprime. Pr shembull, nse personi nxjerr thikn nga
kllfi dhe i drejtohet tjetrit me t, mirpo akoma nuk ka
vendosur q t'i bjer, apo nse kt veprim e ka ndrmarr

165

vetm me qllim q t kanoset. Lidhur me faktin se a sht

fjala pr tentativn e veprs penale apo jo, kjo shtje duhet t
konstatohet edhe n baz t rrethanave konkrete, prkatsisht
duke i marr parasysh kushtet e caktuara. Kshtu, p.sh. do t
ekzistoj tentativa e veprs penale e vjedhjes nse ndokush
hyn n oborrin e shtpis me qllim q t vjedh, ndrsa vjedhjen ka pasur pr qllim ta kryej vetm nse nuk gjendet
askush n shtpi.
Tentativa mund t kryhet me dashje direkte dhe
eventuale. Mirpo, n rastet kur pr veprn penale t caktuar
me ligj sht parapar se mund t kryhet vetm me dashje
direkte, ather kjo sht e nevojshme edhe pr tentativn. Kjo
nga fakti se elementi subjektiv i tentativs nuk dallohet nga
elementi subjektiv i veprs penale t kryer.
Nga prkufizimi n Kodin Penal dhe nga kto elaborime
del qart se pr t'u konsideruar tentativa e veprs penale, ajo
duhet t kryhet me dashje. Lidhur me kt, duhet theksuar se n
shkencn e s drejts penale mbisundon mendimi se tentativa e
veprs penale mund t kryhet edhe nga pakujdesia. Mirpo, n
rastet kur tentativa kryhet nga pakujdesia, nuk hyn n zonn
kriminale, prkatsisht nuk ndshkohet. Pr shembull, do t
ekzistoj tentativa nga pakujdesia n rastin e mbrojtjes s
nevojshme putative, personi q n mbrojtje shkrep nga arma
"sulmuesin" dhe nuk e godet. Pra, edhe ktu vendimi dhe
qllimi i kryersit nuk e realizojn tiparen e veprs penale t
vrasjes.
c) Kushti i tret i cili duhet t prmbushet pr t'u
konsideruar se ekziston tentativa, sht q t mos shkaktohet
pasoja e veprs penale t ciln personi ka dashur ta
shkaktoj me veprimin e ndrmarr. Prndryshe, nse sht
shkaktuar pasoja e veprs penale, ather nuk mund t bhet
fjal pr fillimin e veprs penale, prkatsisht pr tentativn,
por pr veprn penale t prfunduar - t kryer.
Nse prmbushen kto tri kushte, ather n t drejtn
penale konsiderohet se sht kryer tentativa e veprs penale.
Mirpo, meq me tentativ nuk shkaktohet pasoja e veprs
penale, n teorin e s drejts penale lindin dilema se cilat
jan shkaqet q e arsyetojn ndshkimin pr tentativ. Lidhur
me kt shtje, n shkencn e s drejts penale jan
parashtruar tri teori: a) teoria objektive; b) teoria subjektive
dhe c) teoria objektivo-subjektive.

166

a) Sipas teoris objektive, tentativa paraqet rrezikim t t mirs

juridike q sht e mbrojtur me t drejtn penale. Kjo n fakt paraqet
sulm n t mirn juridike. Pr kt arsye tentativa konsiderohet vepr
e rrezikshme shoqrore. Pra, rrezikimi i t mirs juridike sht esenca
e tentativs, rrezikim ky i cili e arsyeton ndshkimin. Me fjal t tjera,
baza juridike e ndshkimit t tentativs konsiston n rrezikimin e t
mirs s caktuar juridike meq ka ekzistuar mundsia reale q ajo t
dmtohet. Intensiteti i rrezikshmris s tentativs varet nga lloji dhe
prshtatshmria objektive e veprs s tentuar dhe nga masa apo
vllimi i realizimit t veprs.
b) Sipas teoris subjektive, esenca e tentativs, shkakut dhe
arsyes pr ndshkimin e saj mbshtetet n vullnetin e personit q t
kryej vepr penale, vullnet ky i cili sht manifestuar n botn e
jashtme me veprimet e drejtuara n kryerjen e veprs penale. Pra,
sipas ithtarve t ksaj teorie, personi duhet t dnohet pr tentativn
e veprs penale ngase e ka manifestuar vullnetin e tij kriminal. Sipas
ksaj teorie, sht irelevante se a kan qen veprimet t prshtatshme
apo t paprshtatshme pr kryerjen e veprs penale.
c) Sipas teoris objektivo-subjektive, kryersi i tentativs
dnohet edhe pr shkak se e ka rrezikuar t mirn juridike edhe pr
shkak se me at rast e ka manifestuar vullnetin e tij kriminal pr t
kryer veprn penale. Pra, sipas ksaj teorie, duhet t merren parasysh
shkaqet edhe t teoris objektive edhe t teoris subjektive. Kodi i yn
Penal e prvetson teorin objektivo-subjektive.
2. Dallimi midis veprimeve prgatitore dhe tentativs.
Dallimi midis veprimeve prgatitore dhe tentativs s veprs
penale konsiston n faktin se me veprimet prgatitore vetm
krijohen kushtet pr kryerjen efikase t veprs penale, ndrsa me
tentativ fillohet kryerja e veprs penale, ndrmerret veprimi i
kryerjes.
N t shumtn e rasteve dallimi midis tentativs, n
njrn an, dhe veprimeve prgatitore, n ann tjetr, n
praktik nuk paraqet vshtirsi t madhe. Kshtu, p.sh. nse
nj grup personash formojn organizat kriminale me qllim
t kryerjes s veprs penale t trafikimit me drog (neni 229),
t veprs penale t trafikimit me njerz (neni 139), ose pr
kryerjen e veprave penale t terrorizmit (neni 110-112) t
Kodit Penal, ather sht fjala pr veprimet prgatitore e jo
pr tentativn e ksaj vepre penale. Mirpo, nse ndokush
shkrep me arm n drejtim t personit tjetr e nuk e godet,
ather sht e qart se n kt rast nuk sht fjala pr
veprimet prgatitore por pr fillimin e kryerjes s veprs
penale, prkatsisht pr tentativn e veprs penale t vrasjes.

167

Mirpo, n praktik do her nuk sht leht t bhet dallimi

midis veprimeve prgatitore dhe tentativs. Pr shembull, nuk
sht leht t jepet prgjigjja n pyetjen se a sht fjala pr
veprimet prgatitore apo tentativn e veprs penale, n rastin
kur personi ka dashur t nxjerr revolen me qllim q ta vras
tjetrin, mirpo revolja i ngatrrohet n kllf dhe nuk mund ta
nxjer; ose kur ndokush hyp n vagonin e trenit i cili sht
duke ecur me qllim q t kryej vjedhje. Pra, n rastin e
dallimit t veprimeve prgatitore nga tentativa, lindin
vshtirsi posarisht kur veprimet prgatitore jan shum t
afrta apo kufizohen me tentativn.
N t gjitha rastet kur veprimet prgatitore jan shum
afr apo puqen me tentativn duhet q, duke marr parasysh
figurn e veprs penale konkrete, n mnyr komplekse t
vlersohet situata kriminale q sht krijuar. Duhet t merren
parasysh t gjitha rrethanat e rastit konkret. S pari, duhet t
merret pr baz lidhmria natyrale e veprimit t ndrmarr me
veprimin e kryerjes s figurs prkatse t veprs penale. M
pas, duhet t merret pr baz plani i personit pr kryerjen e
veprs penale dhe s treti, duhet q n baz t situats
konkrete, t konstatohet se a sht fjala pr sulmin n t mirn
e mbrojtur.
a) Sa i prket kriterit t par, n rastet e kufizimit t
ngusht t veprimeve prgatitore dhe tentativs, ekziston
rregulla q veprime t kryerjes s veprs penale, pra si
tentativ duhet konsideruar edhe ato t cilat, marr
objektivisht, mund t kualifikohen si pjes prbrse t figurs
s veprs penale t caktuar. Me fjal t tjera, me veprimin e
kryerjes apo si tentativ duhet konsideruar ato veprime q
prbjn pjes integrale, q prbjn pjes t tersis e q jan
organikisht pjes e realizimit t figurs s veprs penale
konkrete. Kshtu, p.sh. marrja n shenj me revole apo pushk
n situatn e caktuar mund t jet pjes prbrse e veprimit t
kryerjes; pra tentativ e veprs penale t vrasjes; ose nxjerrja e
thiks dhe matja me t me qllim t kryerjes s veprs penale
t plagosjes; ose futja e dors n xhepin e tjetrit me qllim t
vjedhjes etj.
b) Kriteri i dyt, q mund t shrbej pr dallimin e
veprimeve prgatitore nga tentative, sht marrja pr baz e
planit pr kryerjen e veprs penale t caktuar. Rndsia e
planit pr dallimin e ktyre dy fazave t kryerjes s veprs

168

penale konsiston n faktin se n disa raste vetm po qe se

merren parasysh suazat e trsishme t planit konkret pr
kryerjen e veprs penale prkatse, mund t konstatohet se a
sht fjala pr veprimin prgatitor apo pr tentativ.
Rrjedhimisht, meq vepra penale mund t kryhet n mnyra t
ndryshme, plani i kryerjes bn t mundshme t prcaktohet
karakteri apo natyra e veprimit konkret. Prkatsisht q t
konstatohet se a sht fjala pr veprimin e kryerjes apo pr
veprime prgatitore. Kshtu, p.sh. nse ndokush hyn me
dhun n banesn e huaj, ky veprim, varsisht prej planit t
kryersit, mund t konsiderohet si tentativ e vjedhjes apo si
prgatitje pr t kryer veprn penale t marrdhnies seksuale
me dhun.
c) Si kriter i tret sht se duhet t merret parasysh
situata konkrete pr dallimin e veprimeve prgatitore nga
tentativa n baz t nj qasjeje objektive. Prkatsisht, duhet
t merren parasysh t gjitha rrethanat konkrete dhe n baz t
trsis dhe lidhmris s tyre t konstatohet se a sht fjala
pr veprimet prgatitore apo pr tentativn e veprave penale.
N kompleksin e ktyre rrethanave, vendimtar sht vllimi
apo intensiteti i rrezikshmris shoqrore t veprimit. Ksisoj,
do t konsiderohet se sht ndrmarr veprim i kryerjes, pra
tentativa e veprs penale, nse n rastin konkret sht
rrezikuar e mira juridike, ka filluar sulmi n objektin q
mbrohet me t drejtn penale.
Duke u mbshtetur n kto tri kritere, e vemas n
parimin e ligjshmris s veprs penale, si tentativ duhet
konsideruar vetm ato veprime q bjn pjes n figurn e
veprs penale. Kjo do t thot se si tentativ duhet t
konsiderohet, ashtu si sht koncipuar edhe n nenin 20 t
Kodit Penal, vetm ai veprim apo ato veprime, q n situatn
konkrete paraqesin fillimin e kryerjes s veprs penale t
caktuar. N rastet e tjera, veprimet duhet konsideruar vetm si
prgatitje pr kryerjen e veprs penale.
3.) Rastet e posame t tentaivs. shtja e prcaktimit
nse sht fjala pr tentativn apo pr veprimet prgatitore
duhet t zgjidhet pr do rast konkret, vemas duke marr
parasysh veprn penale t caktuar, natyrn dhe karakteristikat
e saj.
Tentativa e veprs penale mund t shprehet edhe n rastet
e veprave penale formale. Kshtu p.sh. do t konsiderohet se

169

sht kryer tentativa e veprs penale t dhnjes s dshmis s

rreme, nse dshmitari ka filluar t jep dshmin e rreme, por
marrja n pyetje e tij nuk sht prfunduar nga se duhet me
vazhduar n seancn e ardhsgme gjyqsore.
Pr rastet e veprave penale t prbra, t cilat
konsiderohen se kryhen me ndrmarrjen e dy apo m shum
veprimeve, si sht p.sh. vepra penale e dhunimit,
konsiderohet se sht kryer tentativa e ksaj vepre me vetm
faktin e prdorimit t dhuns apo kanosjes me qllim t
kryerjes s aktit seksual. Nse sht fjala pr kryersin
indirekt, vepra konsiderohet se sht tentuar n rastet kur
personi me t cilin kryersi indirekt shrbehet pr kryerjen e
veprs, e fillon veprimin e kryerjes (p.sh. motra medicinale n
spital ia jep terapin vdekjeprurse pacientit t ciln ia ka
caktuar mjeku). N rastet kur mjeti apo mnyra e kryerjes
sht tipare (element) i veprs penale, konsiderohet se
ekziston tentativa me prdorimin e atij mjeti apo asaj mnyre
(kshtu p.sh. te vepra penale e peshkimit t kundrligjshm,
do t konsiderohet se sht kryer tentativa me faktin e
prdorimit t eksplozivit apo t rryms). N rastet e veprave
penale t cilat sipas ligjit kryhen me veprime alternative,
tentativa konsiderohet se kryhet me faktin e ndrmarrjes s
njrs nga veprimet alternative apo t disa prej tyre. Ndrsa n
rastet kur veprimin e kryerjes nga e cila do t shkaktohet
pasoja duhet me e ndrmarr viktima, konsiderohet se
keziston tentativa nse sht ndrmarr ai veprim i cili duhet
me e shpn viktimin q ta ndrmarr veprimin e kryerjes.
Kshtu p.sh. do t konsiderohet se sht kryer tentativa e
vrasjes nse sht vuar eksplozivi i cili duhet t aktivizohet
me veprimin e subjektit pasiv me ndezjen e motorit. Me nj
aktgjykim t ish Gjykats Federative (KZS. 26/91) sht
marr qndrim se nuk sht fjala pr tentativ por pr veprn
penale t kryer me faktin q kryersi sendet e vjedhura i ka
gjuajt jasht telave t ndrmarrjes me qllim q m von ti
merr (Komentar Kriviqnog Zakonika Crne Gore, Cetinje
2007)
3. Ndshkimi i tentativs sipas t drejts son
penale.Duke marr parasysh natyrn dhe peshn e veprs
penale si dhe duke prvetsuar teorin objektivo-subjektive, e
drejta e jon penale e zgjidh shtjen e ndshkimit pr rastet
e tentativs. Rrjedhimisht, sipas paragrafit 1 t nenit 20 t

170

Kodit penal, pr tentativ personi dnohet kur sht fjala pr

veprat penale pr t cilat mund t shqiptohet dnimi me
burgim m s paku tre vjet, ndrsa pr tentativn e veprave t
tjera penale m t lehta, vetm ather kur me ligj
shprehimisht parashihet se edhe pr tentativ dnohet. Pra,
ktu pesha e veprs penale apo intensiteti i rrezikshmris
sht prcaktuar me llojin dhe masn e dnimit t parapar.
Duke parapar ndshkim vetm pr tentativn e veprave
penale t rnda, Kodi yn Penal e prvetson koncepcionin e
teoris objektive, ngase pr ndshkimin e personit q tenton t
kryej vepr penale krkohet nj shkall apo vllim i caktuar i
rrezikshmris. Mirpo, lidhur me ndshkimin e tentativs, e
prvetson edhe teorin subjektive, ngase n paragrafin 3 t
nenit 20 parashihet se kryersi do t dnohet m leht pr
tentativ. Prkatsisht, n rastet kur vepra penale ka ngelur n
tentativ, kryersi mund t dnohet m s teprmi deri n tri t
katrtat e maksimumit t dnimit t parapar (paragrafi 2 i
nenit 65 t kodit penal).
Prkundr faktit se Kodi yn penal, si theksuam m
sipr, parimisht e dnon vetm tentativn e atyre veprave
penale pr t cilat mund t shqiptohet dnimi me burgim s
paku tre vjet, n fjalin e fundit t paragrafit 2 t nenit 20,
parasheh mundsin e ndshkimit t tentativs edhe pr veprat
penale pr t cilat sht parapar dnim m i leht se tre vjet,
nse kjo mundsi shprehimisht parashihet me ligj. Rast i till i
ndshkimit t tentativs s veprs penale pr t ciln sht
parapar dnim m i leht se tre vjet sht p.sh. tentativa e
veprs penale t keqprdorimit t sigurimit (neni 263, par.3),
pr t ciln sht parapar dnimi me gjob apo me burgim
deri n nj vit, tentativa e veprs penale t marrjes s pasuris
s luajtshme (neni 258, par. 2), pr t ciln sht parapar
dnimi me gjob apo me burgim deri n gjasht muaj etj.
4. Tentativa e plot dhe e met. Meq tentativa
konsiderohet se sht kryer si n rastin kur veprimi i kryerjes ka
prfunduar ashtu edhe n rastin kur vetm ka filluar, por gjithher me kusht q pasoja e veprs penale t mos jet shkaktuar,
n t drejtn penale njihen dy lloje t tentativs: tentativa e
plot dhe tentativa e met.
Tentativa e plot konsiderohet se ekziston n rastet kur
veprimi i kryerjes ka filluar dhe ka prfunduar, mirpo pasoja nuk

171

sht shkaktuar. Pr shembull, personi A. shkrep nga revolja n

personin B. mirpo nuk e godet.
Tentativa e met konsiderohet se ekziston ather kur personi
e fillon veprimin e kryerjes por nuk e prfundon. Pr shembull, personi A. merr n shenj me pushk personin B. mirpo nuk shkrep.

Dallimi midis tentativs s plot dhe t met sht i

rndsishm lidhur me shtjen e heqjes dor vullnetare nga
kryerja e veprs penale dhe matjes s dnimit. Rrjedhimisht
pr tentativn e met n praktikn gjyqsore shqiptohet
dnimi m i but n krahasim me tentativn e plot.
5. Tentativa e cilsuar. N t drejtn penale konsiderohet
se ekziston tentativa e cilsuar n rastet kur me veprimin e
ndrmarr sht tentuar t kryhet vepra penale, mirpo n fakt
sht kryer figura e nj vepre penale tjetr, e cila sht e
prcaktuar me ligj si vepr penale e posame. Raste t tilla m
s shpeshti ndodhin lidhur me veprat penale t tentatives s
vrasjes. Pr shembull, personi A. shkrep me arm n personin B.
me qllim q ta privoj nga jeta, mirpo i shkakton vetm
lndim t rnd trupor. N kt rast personi A. n fakt e ka kryer
veprn penale t plagosjes s rnd, mirpo meq dashja e tij ka
qen e orientuar q t kryej veprn penale t vrasjes, n t
drejtn penale ky person do t konsiderohet se e ka kryer veprn
penale t tentativs s vrasjes, e jo veprn penale t plagosjes.
Pra, n kso raste, pr kualifikimin e veprs penale sht
vendimtare dashja e kryersit. Fakti q personi me kt tentativ
ka shkaktuar plagosjen do t'i merret parasysh si rrethan
rnduese me rastin e matjes s dnimit me 'rast gjyqi do ta ket
parasysh edhe dnimin e parapar pr veprn e cila sht kryer
me tentativ.
6. Veprat penale te t cilat nuk sht e mundur tentative.
N teorin e s drejts penale dhe n praktikn gjyqsore konsiderohet se te disa vepra penale nuk sht e mundur tentativa.
Lidhur me kt kryesisht njihen dy grupe t veprave penale te t
cilat nuk sht e mundur tentativa. N grupin e par bjn pjes
ato vepra penale t cilat n t drejtn penale konsiderohen se
jan kryer nse jan ndrmarr veprimet prgatitore apo
tentativa. Vepra penale t ktilla jan p.sh. organizimi i grupit
pr t kryer krimin e gjenocidit, krime kundr njerzimit, krime
t lufts, pastaj trafikimin me njerz etj.
N grupin e dyt t veprave penale te t cilat nuk sht e
mundur tentativa, bjn pjes ato vepra penale te t cilat pr

172

shkak t natyrs s tyre tentativa nuk sht e mundur. Pr

shembull, nuk sht e mundur tentativa e veprs penale
pjesmarrjes n rrahje, te vepra penale e shkaktimit t rrezikut t
prgjithshm, mandej te veprat penale nga pakujdesia (tek t
cilat edhe pse sht e mundur tentativa, ajo nuk sht e
ndshkuar)etj.
Pr shkak t natyrs specifike nuk sht e mundur tentativa
edhe te veprat penale t drejta t kryera me mosveprim, ngase
momenti kur ato konsiderohen se kryhen dhe momenti kur ato
hyjn n zonn kriminale (kur ndshkohen) sht i njejt, si
sht p.sh. rasti i veprs penale t mosdhnies ndihm
mjeksore. Ndrsa te veprat penale jo t drejta t kryera me
mosveprim, tentativa sht e mundur. Rast i till sht p.sh. nse
e ma me qllim q ta privoj nga jeta fmiun e vet nuk e ushqen.
N t drejtn penale sht kontestuese se a do t
konsiderohet se mund t kryhet tentativa te ato vepra penale te
t cilat shkaktohet pasoja m e rnd. Ktu sht fjala pr
rastet kur vepra penale mbetet n tentativ, mirpo nga kjo
tentativ shkaktohet pasoja e rnd. Pr shembull, te vepra
penale e dhunimit (neni 193) mund t ndodh q kjo vepr t
mbetet n tentativ, mirpo t shkaktohet lndimi i rnd i
femrs.
Prkitazi me rastet e ktilla ekzistojn mendime t
ndryshme. Sipas nj mendimi, n kso rastesh konsiderohet se
sht kryer tentativa e veprs penale t dhunimit e cilsuar me
pasoj t rnd. Sipas mendimit t dyt, n raste t ktilla
ekziston vepra penale e prfunduar e dhunimit, sepse sht
shkaktuar pasoja e rnd. Kurse sipas mendimit t tret, i cili
konsiderohet edhe m i qlluar, n rastin e prmendur duhet
konsideruar se sht fjala pr bashkimin e veprs penale
tentativs s dhunimit dhe veprs penale t lndimit t rnd
trupor.
Praktika gjyqsore
Sipas ankess n katgjykimin e shkalls s pare, Gjykata e
Qarkut n Prishtin (AP.nr.367/2007) e ka liruar t akuzuarin
pr tentativn e veprs penale t shkaktimit t rrezikut t
prgjithshm, ngase pt shkak t natyrs s saj te kjo vepr
penale nuk mund t vij n shprehje tentaiva.
Tentativa e paprshtatshme

173

Neni 21
Gjykata mund ta liroj nga dnimi personin i cili tenton
t kryej vepr penale me mjete t paprshtatshme ose ndaj
objektit t paprshtatshm.
1.
Tentativa e paprshtatshme ekziston ather kur
mjetet t cilat jan prdorur pr kryerjen e veprs apo objekti
ndaj t cilit sht ndrmarr veprimi i kryerjes, nuk kan
mundur t shkaktojn pasojn e veprs penale. Me fjal t
tjera, tentativa e paprshtatshme ekziston n rastet kur personi
dshiron kryerjen e veprs penale dhe me at qllim ndrmerr
veprimin e kryerjes, mirpo me mjetet t cilat i prdor, apo
objekti ndaj t cilit sht ndrmarr veprimi i kryerjes,
objektivisht ka qen e pamundur t kryhet vepra penale.
Tentativa e paprshtatshme lidhur me mjetet me t
cilat sht tentuar t kryhet vepra penale ekziston p.sh. kur
pushka nuk shkrep ngase gjilpra ka qen e thyer; kur
ndokush shkrep nga revolja e zbrazt kurse kryersi ka
menduar se revolja sht e mbushur; kur ndokush i qet helm
tjetrit n pije, mirpo helmi pr shkak se ka qndruar gjat n
depo e ka humbur efektin; kur ndokush tenton me e ndrprer
shtatzaznin me qazj t kamilics; tentativa pr t rzuar
aeroplanin duke shkrep me revole.
Ndrsa tentativa e paprshtatshme lidhur me objektin
ekziston kur objekti i veprs penale fare nuk ekziston, apo kur
objekti nuk i ka ato tipare q jan t domosdoshme pr t
mundur t kryhet vepra penale. Pr shembull, shkrep me
pushk n kufom kurse kryesi mendon se sht njeriu i
gjall; abortimi ndaj femrs q nuk sht me barr; dhnia e
mitos personit q nuk sht kompetent pr t kryer ndonj
pun zyrtare; hudhja e bombs n dhomn n t ciln
zakonisht n kohn e caktuar gjendet personi t cilin dshiron
ta privoj nga jeta, mirpo ky rastsisht ka dal jasht; kur
ndokush fut dorn n xhepin e tjetrit mirpo n t nuk gjen
asgj, prkatsisht merr vetm portofolin e zbrazt etj.
Jan t mundura edhe rastet kur edhe mjetet edhe objekti
jan t paprshtatshme pr kryerjen e veprs penale. Pr
shembull, tentativa e veprs penale t dshtimit t palejuar me
mjete t paprshtatshme ndaj femrs q nuk sht shtatzn.

174

Te t gjitha llojet e tentativave t paprshtatshme, qoft

lidhur me mjetet apo lidhur me objektin apo me t dyjat,
kryersi nuk sht i vetdijshm pr paprshtatshmrin.
Prkatsisht nuk sht i vetdijshm se nuk do t mund ta
kryej veprn penale. N t kundrtn, nse sht i
vetdijshm, e din se me mjetet t cilat i prdor ose ndaj
objketit ndaj t cilit e ndrmerr veprimin e kryerjes nuk
mundet me e kryer veprn penale, n kso raste nuk do t
konsiderohet se sht kryer tentativa, ngase nuk ekziston
vullneti pr t kryer veprn penale.
Si kriter themelor pr t'u konsideruar nj tentativ e
paprshtatshme sht vlersimi se me mjetet q jan prdorur
ndaj objektit prkats, n situatn dhe rrethanat konkrete,
askush nuk do t mund t kryente veprn penale. Prkundrazi,
nuk do t konsiderohet se ekziston tentativa e paprshtatshme
nse mjetet t cilat jan prdorur kan mundur t shkaktojn
pasojn e veprs penale, mirpo kryersi nuk ka ditur t'i
prdor ato. Pr shembull, nse personi nuk ka ditur t prdor
pushkn pr t kryer veprn penale t vrasjes; apo nse
personi nuk ka ditur t prdor elsin fals pr ta elur
banesn e huaj. N kto raste sht i paprshtatshm subjekti,
e jo mjetet apo objekti. Ndrkaq, pr t drejtn penale sht
irelevante paprshtatshmria e subjektit.
N shkencn e s drejts penale, si dhe n disa
legjislacione penale, njihen dy lloje t tentativs s
paprshtatshme: a) tentativa e paprshtatshme absolute dhe b)
tentativa e paprshtatshme relative.
a) Tentativa e paprshtatshme absolute ekziston ather kur
mjetet me t cilat sht tentuar kryerja e veprs penale apo objekti
ndaj t cilit sht tentuar t kryhet vepra penale, kurrsesi, n asnj
rast, nuk ka mundur t kryhet vepra penale. Pr shembull, shkrepja
nga pushka e zbrazt; shkrepja nga pushka n personin i cili pak m
par ka vdekur.
b) Tentativa e paprshtatshme relative ekziston ather kur mjetet
t cilat jan prdorur, apo objekti ndaj t cilit sht ndrmarr
veprimi i kryerjes, marr n prgjithsi, jan t prshtatshme pr
kryerjen e veprs penale, kan mundur t shkaktojn pasojn e ndaluar, mirpo n rastin konkret, pr shkak t ekzistimit dhe efektit t
disa rrethanave, ato kan qen t paprshtatshme. Pr shembull, me
qllim t kryerjes s veprs penale t vrasjes prdoret sasi shum e
vogl e helmit, apo rasti tjetr, ndokush shti me pushk n tjetrin,
mirpo plumbi nuk shkrep ngase ka qen i lagur.

175

Ndshkimi pr tentativn e paprshtatshme sipas Kodit

Penal. Nga dispozita e nenit 21 rezulton qart Kodi yn Penal
nuk njeh dallimin midis tentativs s paprshtatshme absolute
dhe asaj relative. Gjithashtu edhe teorit bashkkohore t cilat
e akceptojn tentativn e paprshtatshme e kan flakur
dallimin midis tentativs s paprshtatshme absolute dhe
relative, ngase kriteret q prdoren pr dallimin e ktyre
llojeve t tentativs s paprshtatshme jan t pasigurta. Kjo
nga fakti se shpeshher, disa nj tentativ e konsiderojn t
paprshtatshme absolute, kurse t tjert e konsiderojn t
paprshtatshme relative.
Lidhur me ndshkimin pr tentativn e paprshtatshme,
Kodi Penal e ka prvetsuar koncepcionin e teoris objektivosubjektive. Rrjedhimisht, sipas nenit 21, kryersi i tentativs
s paprshtatshme parimisht n t shumtn e herave mund t
dnohet, mirpo edhe mund t lirohet nga dnimi. Mendohet
se zgjidhja e ktill e shtjes s ndshkimit, i bn t
mundshme gjykats realizimin e parimit t individualizimit t
dnimit me 'rast i jep mundsi gjykats q varsisht prej rastit
dhe rrethanave konrete, ta liroj kryersin edhe pr tentativn
e paprshtatshme relative.
Praktika gjyqsore
Ekziston tentativa e veprs penale t vrasjes edhe nse
kryersi e ka vuar eksplozivin n hyrje t garazhs me qllim
q viktima ta aktivizoj me rastin e hyrjes me automobil n
garazh.
Gjykata Supreme e Kroacis, Kzh-733/94,
Komentar KZ Bosne i Hercegovine, fq.163.
Vepra penale e vjedhejs s rnd ka mbet n tentativ
nse kryersi ka heq dor nga kryerja e veprs penale pr
shkak se sht ky sistemi alarmues n kafenen n t ciln
ka hyr duke e hap dritaren me dhun dhe se pas hyrjes e ka
shkaktuar aktivizimin e sistemit alarmues.
Gjykata e Qarkut t Beogradit, Kzh.461/100,
Komentar KZ Bosne i Hercegovine, fq.163.
Heqja dor vullnetare

176

Neni 22
(1) Gjykata mund ta liron personin nga dnimi pr
tentativ t dnueshme t veprs penale nse personi i till
heq dor vullnetarisht nga kryerja e veprs penale t ciln
e ka filluar, ndonse sht i vetdijshm se n pajtim me t
gjitha rrethanat ai mund t vazhdonte veprn penale ose,
nse pas kryerjes s nj vepre t till parandalon
shkaktimin e pasojave.
(2) N rastin e cekur n paragrafin 1 t ktij neni,
kryersi dnohet pr ato veprime t cilat prbjn vepr
tjetr t veant penale.

1. Nocioni i heqjes dor vullnetare nga kryerja e veprs

penale dhe kushtet q duhet t plotsohen
1. Ekzistojn rastet q ndokush t ket ndrmarr
tentativn me qllim t kryerjes s veprs penale, mirpo
prkundr faktit se mundet edhe ta kryej veprn penale,
vullnetarisht heq dor, abstenon nga kryerja e saj. Kto raste
n t drejtn penale quhen heqje dor vullnetare nga kryerja e
veprs penale. Nga kjo rezulton se heqja dor duhet t jet e
vullnetshme, prkatsisht q vet kryersi t vendos t mos e
kryej veprn edhe pse e di se veprimin mund ta prfundoj
dhe ksisoj t shkaktoj pasojn e ndaluar n botn e jashtme.
Nga dispozita e nenit 22 shihet se heqja dor vullnetare
nga kryerja e veprs penale sht baz fakultative pr lirimin
nga dnimi. Lidhur me kt duhet cekur se gjithashtu edhe
shumica e kodeve penale t shteteve bashkkohore, pr
situatat e ktilla parashohin q kryersi i cili vullnetarisht heq
dor nga kryerja e veprs penale mund t lirohet nga dnimi.
Pra heqja dor vullnetare sipas Kodit Penal sht baz
fakultative pr lirimin nga dnimi. Lidhur me kt, shumica e
legjislacioneve penale t shteteve bashkkohore e akceptojn

177

zgjidhjen m radikale, ngase heqjen dor vullnetare nga

kryerja e veprs penale e parashohin si baz obligative pr
lirimin nga dnimi.
Shkaku kryesor kriminalo-politik i trajtimit t ktill ndaj
kryersit, i cili vullnetarisht ka hequr dor nga kryerja e veprs
penale, mbshtetet n faktin se me kt qart i bhet me dije
se abstenimi i tij do t merret parasysh n favor t tij. Ksisoj
me kt edhe pse kryersit kan filluar kryerjen e veprs penale
nxiten q mos ta prfundojn veprn e filluar, ose nse veprimi i kryerjes ka prfunduar, ta parandalojn shkaktimin e
pasojs.
Heqja dor vullnetare nga kryerja e veprs penale mund
t shprehet n dy forma, varsisht se a sht fjala pr
tentativn e met apo t plot. Edhe pse Kodi i yn Penal,
ndryshe nga disa ligje penale t shteteve tjera, si p.sh. Ligji
Penal i Kroaciss, shprehimisht nuk i parasheh kto dy lloje
t heqjes dor vullnetare, duhet br dallimin e heqjes dor
vullnetare nga tentativa e met prej tentativs s plot ngase
ato thelbsisht dallohen.
a) Heqja dor vullnetare nga tentativa e met shprehet
n rastet kur personi me vullnetin e tij t lir ndal veprimin e
mtejshm, pushon s vepruari. Pr shembull, kryersi i cili e
ka rzuar viktimn me qllim q ta privoj nga jeta me thikn
q e mban n dor, ka heq dor, nuk i shkakton t rame. N
kt rast heqja dor konsiston n ndrprerjen e veprimit dhe
kjo sht e mjaftueshme, ngase pr shkak t ksaj ndrprerje
nuk shkaktohet pasoja.
b)Heqja dor vullnetare nga tentativa e plot
shprehet n rastet kur personi pasi q t ket prfunduar
veprimin e kryerjes, ndrmerr nj veprim tjetr me t cilin
pengon shkaktuarjen e pasojs. Pr shembull, dikush i qet
tjetrit n ushqim apo n pije doz vdekjeprurse t helmit,
mirpo menjher i jep edhe kundrhelme apo e drgon n
spital dhe kshtu e pengon shkaktuarjen e pasojs s vdekjes.
Ose rasti tjetr, nse personi A ia drgon me post nj paket
me eksploziv personit B, mirpo ndrkoh e ndrron
mendimin dhe e lajmron para se ta ket marr paketn dhe
kshtu e parandalon shkatimin e lndimit apo t vdekjes. Si
shihet, te tentativa e plot heqja dor vullnetare nga kryerja e
veprs penale konsiston n ndrmarrjen e kundrveprimit me
t cilin parandalohet shkaktuarja e pasojs. Parandalimi i

178

pasojs mund t jet rezultat i vet angazhimit t kryersit,

mirpo kjo mund t bhet edhe me ndihmn e tjetrit, p.sh. e
thirr n ndihm mjekun. Nse pengimi i shkaktimit t pasojs
sht br me intervenimin e personit t tret, n kso raste
vendimi dhe inisiativa duhet t vij nga kryersi. Andaj nuk
do t konsiderohet se ekziston heqja dor vullnetare, nse
pengimi i shkaktuarjes s pasojs sht br nga personi tjetr
pa dijen apo kundr vullnetit t kryersit.
Heqja dor vullnetare nga tentativa e plot sht e
mundur vetm te veprat penale materiale t cilat me kryerjen
e tyre shkaktohen pasojat. Kjo nga fakti se te veprat penale
formale (t cilat konsiderohen se kryhen pa u shkaktuar
pasoja) nuk ka ka t parandalohet. Lidhur me kt, te veprat
penale formale heqja dor vullnetare sht e mundur vetm n
rastet e tentativs s met.
Nuk do t konsiderohet se ekziston heqja dor vullnetare
nga kryerja e veprs penale nse kryersi ka ndrmarr t
gjitha masat me qllim q t parandaloj shkaktuarjen e
pasojs, mirpo prkundr ksaj pasoja sht shkaktuar. Pr
shembull, ia jep kundrhelmin apo e drgon n spital personin
q e ka helmuar, mirpo prkundr ksaj shkaktohet pasoja e
vdekjes. N situatat e ktilla veprimet e kryersit q kan
pasur pr qllim t parandalojn pasojn e ndaluar mund t'i
merren vetm si rrethan lehtsuese me rastin e matjes s
dnimit.
Sipas nenit 22, par.1, pr t mundur ndokush t lirohet
nga dnimi, heqja dor nga kryerja e veprs penale duhet t
jet e vullnetshme. Heqja dor konsiderohet e vullnetshme
nse personi me vullnetin e tij t lir abstenon nga prfundimi
i veprs penale. N parim, heqja dor vullnetare ekziston kur
kryersi edhe pse sht i vetdijshm se veprn mundet me e
krye (me e prfundua), abstenon nga kryerja e saj. Kidhur me
kt sht e njohur formula e penalistit gjerman Rajnhard
Frankut, sipas t cilit heqja dor ekziston n rastet kur
kryersi i thot vetit: nuk do ta prfundoj veprn penale, edhe
pse do t mundem apo mundem me e prfunduar veprn
penale, por nuk dua. S kndejmi, nuk do t konsiderohet
heqje dor e vullnetshme nse personi abstenon nga kryerja e
veprs penale pr shkak t ndikimit t rrethanave t jashtme,
p.sh. pr shkak se nuk mund ta thyej kasafortn e banks n
t ciln gjenden t hollat, ose pr shkak se n momentin kur

179

sht duke deprtuar n depo paraqitet rojtari, ose pr shkak se

bindet se mjetet t cilat i prdor pr t deprtuar n ndrtes
jan t paprshtatshme. Heqja dor nuk sht e vullnetshme
edhe ather kur kryersi gabimisht mendon se jan duke
vepruar disa faktor t jashtm t cilt n fakt nuk ekzistojn,
p.sh. personi pasi q ka deprtuar n shtpin e huaj me qllim
q t vjedh, dgjon nj z dhe duke menduar se gjendet
dikush n shtpi ik, mirpo zri sht dgjuar nga shtpia e
fqinjit, i cili fare nuk i sht drejtuar atij. Gjithashtu nuk do t
ekzistoj heqja dor vullnetare n rastet kur personi abstenon
nga kryerja e veprs sepse bindet se ajo nuk do t'i sjell dobin
q e ka paramenduar, p.sh. deprton n banesn e huaj, mirpo
sheh se n t gjenden sende t pavlefshme apo me vler shum
t vogl. N kt kontekst gjithashtu duhet theksuar se nuk do
t konsiderohet heqje dor vullnetare nse kryersi vetm
prkohsisht ndrpret veprimin e kryerjes n mnyr q pas
nj kohe ta vazhdoj. Pr shembull, pr t kryer vjedhjen sot
heq disa tulla nga muri i depos dhe ndrpret veprimin me
qllim q ta vazhdoj t nesrmen. Pikrisht pr shkak se
mund t ndodhin situata t ktilla, pr t mundur t
konsiderohet se sht br shprehja e ktij instituti, gjykata
duhet t konstatoj n baz t provave t administruara se
personi prfundimisht ka hequr dor nga kryerja e veprs
penale.
Motivet nga t cilat personi heq dor nga kryerja e veprs
penale mund t jen t ndryshme, mirpo pr t drejtn penale
nuk jan t rndsishme. Ksisoj do t konsiderohet se personi
ka hequr dor vullnetarisht nga motivet e natyrs morale, p.sh.
i dhimbset viktima. Por gjithashtu do t konsiderohet se
personi ka hequr dor vullnetarisht edhe n rastet kur e bn
kt pr shkak t friks nga dnimi ose nga turpi i cili e pret
nse zbulohet. Eventualisht vlersimi i motivit t heqjes dor
mund t merret parasysh me rastin e matjes s dnimit.
2.Ndryshe nga legjislacioni i mparshm, Kodi penal
nuk parasheh dispozita me t cilat do t rregullohej
prgjegjsia penale dhe ndshkimshmria pr veprimet
prgatitore. Mirpo n pjesn e posame t Kodit Penal, pr
shkak t rrezikshmris s madhe te disa vepra penale jan t
inkriminuara edhe veprimet prgatitore, si jan p.sh.
organizimi i grupit pr kryerjen e gjenocidi dhe t disa
krimeve tjera kundr njerzimit (neni 116 deri 124), pastaj

180

prodhimi dhe prpunimi i paautorizuar i narkotikve t

rrezikshm (neni 230), trafikimi me njerz (neni 139) etj.
Meq veprimt prgatitore pr nga distanca e kryerjes jan m
larg se tentativa, ndajm mendimin e disa autorve se sht
dasht t parashihet shprehimisht mundsia e heqjes dor edhe
nga veprimet prgatiore. Kjo mundsi mendojm se duhet t
parashihet edhe n rastet kur veprimet prgatitore jan t
inkriminuara n mnyr t posame (delicta preparata).
Prkundr ksaj, me an t interpretimit logjik t dispozits s
nenit 22, jemi t mendimit se instiuti i heqjes dor vullntare
mund t aplikohet edhe n rastet e veprimeve prgatitore.
3. Prgjegjsia pr veprn e pavarur penale t kryer
me rastin e heqjes dor vullnetare. N paragrafin 2 t nenit 22
sht prcaktuar se kryersi me rastin e heqjes dor vullnetare
do t dnohet pr ato veprime t cilat prbjn vepr tjetr
penale t veant, t pavarur. N kt dispozit n masn m t
madhe sht rregulluar shtja e tentativs s cilsuar pr t
ciln folm m sipr. Ktu n fakt jan n pyetje situatat kur
personi heq dor vullnetarisht, mirpo me at rast n bashkimin
ideal apo fiktiv i realizon tiparet e ndonj vepre penale tjetr. N
rastet e ktilla shtrohet pyetja e prgjegjsis pr veprn tjetr
penale. Pr shembull, nse ndokush me ndihmn e dokumentit,
q e ka falsifikuar vet, tenton t kryej veprn penale t
mashtrimit apo t shprdorimit, mirpo vullnetarisht heq dor
nga kryerja e ksaj vepre, a do t dnohet pr falsifikimin e
dokumentit; apo nse ndokush vullnetarisht heq dor nga
grabitja, a do t dnohet pr prdorimin e dhuns; apo ai i cili ka
hequr dor nga vjedhja me an t thyerjes, a do t dnohet pr
veprn penale t dmtimit t sendit t huaj; apo personi i cili ka
hequr dor nga tentativa e vrasjes, me 'rast ka shkaktuar
pasojn e lndimit t rnd trupor, a do t dnohet pr kt
pasoj etj.
N rastet e ktilla shtrohet pyetja se cilat veprime duhet
konsideruar si vepra penale t veanta kur shprehet heqja dor
vullnetare nga kryerja e veprs penale. Si vepra penale t
veanta, n raport me veprn nga e cila sht abstenuar, sipas
dispozits s paragrafit 2 t nenit 22, duhet konsideruar rastet
e bashkimit ideal. Prkatsisht, si vepr penale t veant me
rastin e heqjes dor vullnetare, duhet konsideruar at vepr e
cila nuk sht konsumuar me tentativ apo e cila nuk do t

181

konsumohej edhe po qe se do t prfundohej vepra penale.

Kshtu, p.sh. n rastet e prmendura do t konsiderohet se
sht kryer vepra penale e veant e prdorimit t dokumentit
t falsifikuar nse personi ka tentuar t mashtroj tjetrin,
mirpo ka hequr dor vullnetarisht nga mashtrimi.
Ndrsa si vepr penale e natyrs jo t veant n raport
me veprn nga e cila sht abstenuar, konsiderohen rastet e
bashkimit fiktiv. Prkatsisht, po qe se veprimet paraqesin
ndonj vepr penale e cila do t konsumohej nse vepra do t
prfundohej, n rastin e till nuk do t konsiderohet se sht
fjala pr veprn penale t veant. S kndejmi, vepra e kryer
duhet t kualifikohet si tentativ e asaj vepre penale e cila
sht tentuar t kryhet. N shembujt e prmendur nuk do t
konsiderohen si vepra penale t veanta prdorimi i dhuns n
raport me veprn penale t grabitjes; dmtimi i sendit t huaj
n raport me veprn penale t vjedhjes s rnd me an t
thyerjes; lndimi i rnd trupor n raport me veprn penale t
vrasjes.
Kjo shtje posarisht sht e rndsishme n ato shtete
legjislacioni i t cilave heqjen dor vullnetare e trajtojn si
baz obligative t lirimit nga dnimi. Andaj sipas Kodit ton
Penal nuk ka rndsi t veant, nga fakti se heqja dor sht
vetm baz fakultative e lirimit nga dnimi, kshtu q p.sh.
nse me rastin e heqjes dor vullnetare nga tentativa e vrasjes,
nse me at rast sht shkaktuar lndimi i rnd trupor,
gjykata nuk do ta liroj nga dnimi, por do t ia caktoj dnimin
prafrsisht si pr veprn penale t lndimit t rnd trupor.
Praktika gjyqsore
Meq e dmtuara ka rezistuar n mnyr permanente, i
akuzuari ka heq dor nga kryerja e veprs penale t
dhunimit, pasi q ka marr premtimin nga e dmtuara se nuk
do ta lajmroj n polici. Nga Gjykata Supreme e Kroacis
(Kzh.348/90),ky rast sht konsiderua si heqje dor vullnetare
nga kryerja e veprs penale t dhunimit.
Komentar KZ Bosne i Hercegovine, fq.169.
Bashkpunimi n kryerjen e veprs penale

182

Bashkkryerja
Neni 23
Nse dy apo m shum persona s bashku kryejn
veprn penale duke marr pjes n kryerjen e veprs
penale ose thelbsisht duke i kontribuar kryerjes s saj n
ndonj mnyr tjetr, secili prej tyre sht prgjegjs dhe
dnohet me dnimin e parapar pr veprn penale.
1 Bashkpunimit dhe kushtet pr ekzistimin e tij. N
nnkapitullin e dyt t Kodit Penal sht rregulluar tretmani
juridiko-penal i pjesmarrjes s dy apo m shum personave
n kryerjen e veprs penale. Elaborimi i bashkpunimit sht
nj ndr shtjet m komplekse n t drejtn penale.
Kompleksiteti sht i kushtzuar me faktin se n kryerjen e
veprs penale marrin pjes dy apo m shum persona. Kjo
shtje edhe m shum ndrlikohet ngase kontributi i
pjesmarrsve n kryerjen e veprs penale sht i ndryshm.
Gjithashtu nuk sht i njejt edhe kohezioni, lidhmria midis
pjesmarrsve n kryerjen e veprs penale. N t shumtn e
rasteve pjesmarsit paraprakish merren vesh, madje ndodh q
paraprakisht e prpilojn planin pr aktivitetin e tyre. Mirpo
ka raste q momentalisht, aty pr aty merren vesh, bashkohen
me qllim t kryerjes s veprs penale.
Legjislacioni penal n mnyr kontinuele ndeshet pran
sfidave serioze n ndrtimin e normave juridike-penale t
fenomenit t bashkpunimit, nga shkaku se format e
bashkpunimit, vemas t krimit t organizuar si shkall m e
sofistikuar dhe m e rreziskhme e bashkpunimmit, i
ndryshojn dhe i avansojn format e veprimit. Legjislacioni
penal, praktika gjyqsore dhe shkenca e s drejts penale,
bashkpunimit si form t posame t kriminalitetit i kushton
rndsi t posame dhe me arsye konsiderohet pjesa m e
ndrlikuar e ktyre lmenjve. Kjo edhe nga fakti, midis t
tjerash, se kur vepra penale kryhet me pjesmarrjen e shum
personave, sht shum m e rrezikshme se n rastet kur
kryhet vetm nga nj person. N situatat e ktilla kumulohet
dhe shprehet nj mas m e madhe e energjis kriminale dhe
jo rrall, n situatat e bashkpunimit n kryerjen e veprs penale, shprehet krimi i organizuar i cili pr do shtet dhe pr

183

mbar njerzimin paraqet formn m t rrezikshme t

kriminalitetit. Zakonisht n bashkpunim kryhen veprat penale
t terrorizmit, trafikimit me njerz, me drog, me arm,
mandej format e rnda t vrasjeve me motive politike apo pr
interes t pasurimit etj.
Pjesmarrja e dy apo m shum personave n kryerjen e
veprs penale, para t drejts penale shtron nj varg shtjesh q
duhet zgjidhur lidhur me prcaktimin e rolit dhe kontributit t
do bashkpuntori n kryerjen e veprs penale si dhe
prcaktimin e prgjegjsis penale t tyre. Gjithashtu n dekadat
e fundit, n t gjitha vendet, e sidomos n ato me zhvillim m t
lart shoqror-ekonomik jan gjithnj m t shpeshta rastet kur
veprat penale kryhen me pjesmarrjen e shum personave,
sidomos t veprave penale t rnda. Pr kt dhe shkaqet e tjera,
pr t cilat do t flasim n vazhdim, bashkpunimi n t drejtn
penale bashkkohore konsiderohet si institut i posam i cili
rregullohet me dispozitat e prgjithshme t legjislacionit penal.
Gjithashtu pr shkak t rrezikshmris m t madhe, edhe n
pjesn e posame t Kodit Penal t Kosovs, sht parapar
inkriminimi i posam n kapitullin e veprave penale kundr
pasuris me titull krimi I organizuar (neni 274). Madje n disa
vepra penale themelore, sht parapar shprehimisht se do t
konsiderohet form m e rnd e veprs, nse kryersi vepron si
antar i grupit, q do t thot n bashkpunim, p.sh. vepra
penale e detyrimit (neni 267, par.2), vepra penale e shantazhit
(neni 268, par.2) etj.
Pr t'u konsideruar n t drejtn penale se ekziston
bashkpunimi, nuk mjafton q n kryerjen e veprs penale t
marrin pjes shum persona, ngase sht e mundur situata q n
kryerjen e veprs penale t marrin pjes dy apo m shum
persona, mirpo megjithat t mos ekzistoj bashkpunimi. Pr
shembull, nse nj person thyen xhamin e vitrins s shitores
dhe merr ca gjsende q kan qen t ekspozuara, mirpo nse
di m von personi tjetr, duke e par vitrinn e thyer, edhe ai
merr disa gjra, n kt rast kta dy persona n t drejtn penale
nuk konsiderohen bashkpuntor n kryerjen e veprs penale t
vjedhjes s rnd. Kta nuk konsiderohen bashkpuntor n t
drejtn penale ngase veprimtaria e tyre ka qen e pavarur, pr
kt nuk jan marr vesh m par.

184

Pr t'u konsideruar se ekziston bashkpunimi n t drejtn

penale, midis pjesmarrsve duhet t shprehet lidhja e caktuar
objektive dhe subjektive.
Lidhja objektive qndron n at se secili bashkpuntor duhet
t ndrmarr ndonj veprim me t cilin i kontribuon kryerjes s
veprs penale. T gjitha veprimet q i ndrmarrin bashkpuntort,
pa marr parasysh a i ndrmarrin n t njjtn koh dhe n t njjtin
vend, duhet t jen t lidhura midis tyre dhe t drejtuara q t arrihet
rezultati i njjt, q t shkaktohet pasoja e caktuar. Me fjal t tjera,
pasoja e veprs penale duhet t jet rezultat i prbashkt i veprimeve
t t gjith bashkpuntorve.
Lidhja subjektive qndron n at se t gjith bashkpuntort
duhet t jen t vetdijshm se n kryerjen e veprs penale t caktuar
do t marrin pjes, do t veprojn s bashku n mnyra t ndryshme.
Me fjal t tjera, pr ekzistimin e bashkpunimit sht e nevojshme q
bashkpuntort t din pr njri-tjetrin. Mirpo, lidhur me kt
duhet cekur se kjo nuk do t thot se ata duhet edhe t njihen
personalisht. Prkatsisht, kta mund t njihen personalisht mes vete
por kjo nuk sht e domosdoshme sepse kjo nuk sht relevante pr
t'u konsideruar se ekziston bashkpunimi. Kryesore sht q do
bashkpuntor t dij q krahas tij, n kryerjen e veprs penale
marrin pjes edhe persona t tjer t caktuar, ose q nga rrethi i
caktuar i njerzve do t rekrutohen kryersit e veprs penale,
prkatsisht bashkpuntort e tjer. Pr shembull, personi A. duhet
t dij se prve atij, n kryerjen e veprs penale t grabitjes apo t
vrasjes, do t marrin pjes edhe personat B. dhe C. dhe at n at
mnyr q personi A. dhe B. duhet t'i sigurojn mjetet dhe t'i evitojn
pengesat, kurse personi C. duhet ta kryej veprn penale. N kt rast
personi A. mundet, por nuk sht e domosdoshme, t'i njoh edhe
personalisht personat B. dhe C., por mjafton vetm t dij q me dy
persona do t bashkpunoj me ndrmjetsimin e organizatorit.

2. Nocioni, format e bashkpunimit si dhe llojet e

bashkpuntorve jan prcaktuar n nenet 23-27. Sipas
ktyre normave penale-juridike, Kodi yn Penal njeh kto
katr lloje t bashkpunimit: bashkkryerjen, shtytjen,
ndihmn dhe bashkimin kriminal. Kurse personat q marrin
pjes dhe veprojn n kto katr forma t bashkpunimit
quhen bashkkryers, shtyts, ndihms dhe organikzator ose
antar t bashkimit kriminal (t organizats kriminale).
Kto katr forma t bashkpunimit, pr shkak t veorive
t tyre mjaft t rndsishme, n shkencn e s drejts penale
ndahen n bashkpunim n kuptimin e gjer dhe n
bashkpunim n kuptimin e ngusht.

185

N bashkpunim n kuptimin e gjer bjn pjes t gjitha llojet e

bashkpunimit q njihen n t drejtn ton penale (bashkkryerja,
shtytja, ndihma dhe bashkimi kriminal).
Ndrsa n bashkpunim n kuptimin e ngusht bjn pjes vetm
shtytja, ndihma dhe bashkimi kriminal.
Krahas ksaj ndarjeje, n teorin e s drejts penale, e
tani edhe n kodin penal, bhet dallimi midis bashkkryerjes
dhe formave t tjera t bashkpunimit. Kjo ndarje mbshtetet
n realitetin shoqror, ngase midis bashkkryerjes dhe
formave t tjera t bashkpunimit n prgjithsi ekzistojn
dallime kualitative. Vemas kto dallime jan t rndsishme
n aspektin e s drejts penale. Rjedhimisht, bashkkryerja
sht form primare dhe m e rnd e bashkpunimit.

3) Sipas dispozits s nenit 23, bashkkryerja ekziston

nse dy apo m shum persona s bashku e kryejn veprn
penale duke marr pjes n kryerjes e veprs penale apo n
ndonj mnyr tjetr thelbsisht (n mas t konsiderueshme)
kontribuojn n kryejn veprs penale. Nga kjo rezulton se
bashkkryerja shprehet n dy situata: a) situata e par e cila
sht edhe m e shpesht, sht rasti kur dy apo m shum
persona s bashku ndrmarrin n veprimin e kryerjes s
veprs penale, p.sh. dy persona i shkaktojn t rame me
gjsende t forta personit t tret dhe me kt kryejn vrasjen.
b) Situata e dyt shprehet n rastet kur krahas personit i cili
ndrmerr veprimin e kryerjes, personi tjetr n mas t
konsiderueshme, apo thelbsisht si shprehet ligji, kontribuon
n kryerjen e veprs penale, p.sh. personi A. me revole e
privon nga jeta personin B., ndrsa personi C., n baz t
marrveshjes paraprake dorasin e transporton me automobilin
e tij nga vendi i ngjarjes n nj qytet tjetr. N kt rast edhe
pse personi C. nuk ka marr pjes drejtprdrejt n veprimin
e kryerjes s ksaj vrasje, konsiderohet bashkkryers ngase
n mas t konsiderueshme ka kontribuar n kryerjen e ksaj
vepre penale.

186

Me fjal t tjera, konsiderohet se ekziston

bashkkryerja jo vetm rastet kur edhe tjetri merr pjes n
veprimin e kryerjes, por edhe kur n ndonj mnyr tjetr n
mas t konsiderueshme (thelbsisht, n mnyr vendimtare)
kontribuon n procesin e kryerjes s veprs penala,
prkatsisht n realizimin e planit t prbashkt. N kso
situata shprehet nj aktivitet i prbashkt funksional n tr
zingjirin e ngjarjes lidhur me veprn penale, sepse nse njri
nga bashkkryersit nuk do ta kryente detyrn e vet, vepra
penale nuk do t kryhej, apo nuk do t kryhej ashtu si ka
qen e planifikuar. Ja edhe disa shembuj ku personi
konsiderohet si bashkkryers edhe pse nuk ka ndrmarr
veprim t kryerjes, mirpo n mas t konsiderueshme,
thelbsisht ka kontribuar n kryerjen e veprs peanle: sht
bashkkryers i veprs penale t vrasjes edhe vozitsi, nse
sipas marrveshjes paraprake bashkudhtari i tij, nga vetura
q sht n lvizje shtin me arm dhe e vret personin tjetr;
Gjykata Supreme e Kroacis (me aktgjykimin I Kzh.635/91)
personin e ka kaulifikuar si bashkkryers n veprn penale t
vjedhjes, ngase sipas marrveshjes paraprake ka pas pr
detyr q ti pres personat tjer me automobil dhe pasi t
marrin parat dhe gjsendet tjera ti transportoj deri n vendin
e caktuar dhe pastaj parat dhe gjsendet tjera ti ndajn mes
veti (cituar sipas Komentar Kriviqnog Zakona Bosne i
Hercegovine, fq.175).

Bashkkryerja sht form e kryerjes e cila ekziston n

rastet kur dy apo m shum persona n baz t vendimit t
prbashkt, me vetdije dhe me dshir, kryejn veprn
penale. Ndryshe nga bashkpunimi n kuptimin e ngusht, si
pam n dy shembujt e msipr, bashkkryersit nuk marrin
pjes n veprn t ciln e kryen ndonj person tjetr (nuk
marrin pjes n veprn e huaj), por s bashku e kryejn veprn
e tyre t prbashkt, me rast secili prej tyre jep kontribut t
rndsishm pa t cilin vepra penale nuk do t realizohej apo
nuk do t realizohej n mnyrn fare ka qen e paramenduar.
Nga prkufizimi ligjor i bashkkryerjes shihet se, n
karahasim me legjislacionin e mparshm, sht akceptaur
koncepti i ri i ktij institucioni i cili sht ndrtuar sipas

187

teoris s pushtetit ndaj veprs, teori kjo e cila m s teprmi

sht prvetsuar n legjislacionet penale bashkkohore. N
sensin e institutit t bashkkryerjes, emrtohet teori e pushtetit
ndaj veprs ngase do pejsmars e mban n dur t veta, e ka
n kontroll procesin e realizimit t veprs penale s bashku
me bashkkryers tjer. Kontributi i donjrit sht pjes e
rndsishme e realizimit t planit kriminal. Kontributi i njrit
plotsoshet me kontributin e tjetrit dhe t gjith prgjigjen pr
tr veprn penale t kryer.
Kjo teori edhe pse m pr s afrmi e prcakton
institucionin e bashkkryerjes, prap nuk i jep prgjigje n t
gjitha pyetjet, vemas nuk bn t qart relacionin e
bashkkryerjes me ndihmn. Prkundr ksaj, teoria e
pushtetit ndaj veprs nocionin e bashkkryerjes, n krahasim
me legjislacionin e mparshm, e prcakton m pr s afrmi,
m ngusht, ngase pjesmarrjen e cila nuk sht veprim i
kryerjes e kufizon vetm n aso kontribute t cilat n mnyr
vendimtare (n mas t konsiderueshme) kontribuojn
realizimin e veprs penale.
Pr ekzistimin e bashkkryerjes n mnyr kumulative
duhet t shprehet a) elemanti subjektiv i cili konsiston a) n
vendimin e prbashkt pr kryerjen e veprs penale dhe b)
kryerja e veprs penale s bashku.
a) Vendimi i prbashkt pr kryerjen e veprs
penale konsiston n faktin se t gjith bashkkryersit jan t
vetdijshm dhe e dshirojn s bashku kryerjen e veprs. Ky
parakusht qart rezulton nga formulimi i ligjit n t cilin
thuhet dy apo m shum perosna s bashku kryejn veprn
penale. S kndejmi, nuk do t konsiderohet se ekziston
bahskkryerja n rastet kur shum persona s bashku e
kryejn veprn penale t cilt nuk kan dijt pr njrin tjetrin,
dhe nuk ka ekzistuar vendimi apo pajtimi paraprak midis tyre.
N t kundrtn, nse n veprimin e kryerjes kan marr pjes
dy apo m shum persona pa e dijt pr njri tjetrin dhe pa
vendim paraprak, n rastet e tilla sht fjala pr t
ashtuquajturit
bashkkryers
t
rastsishm
apo
bashkkryers paralel, p.sh. duke mos dijt dhe duke mos u
njohur njri me tjetrin dhe pa kurfar marrveshje paraprake,
brenda nj nate dy persona deprtojn n depon e huaj dhe
vjedhin gjsende.

188

N teorin dhe praktikn gjyqsore konsideroht se

ekziston bashkkryerja edhe n rastet kur gjat kryerjes s
veprs penale nga dy persona, kyqet edhe personi i tret i cili
m par nuk ka qen marr vesh q s bashku t veprojn.
Rast i till do t ishte p.sh. nse personi i tret duke par se dy
persona e kan thyer vitrin dhe jan duke kryer vjedhjen, merr
pr sipr dhe i fsheh gjsendet e vjedhura. Nga kjo rezulton
se bashkkryerja mund t shprehet edhe n rastet kur nuk ka
ekzistuar marrveshja paraprake, por ajo n ndrkoh, gjat
kryerjes sht shpreh. Lidhur me kt, pr ekzistimin e
bashkkryerjes, as ligjdhnsi nuk e parasheh marrveshje si
kusht t domosdoshm.
Kryerja e veprs penale s bashku sht element objektiv i
bashkkryerjes i cili sht tregues se vepra penale sht kryer
nga dy apo m shum persona. Kryerja e veprs penale s
bashku m s shpeshti shprehet n rastet kur veprimin e
kryerjes e ndrmarrin shum persona. Mirpo, n sensin e
dipsopzits s nenin 23, si bashkkryers konsiderohen edhe
personat t cilt n mnyr vendimtare, thelbsisht
kontribuojn n kryerjen e veprs penale. Shembjut e cekur
m sipr nn numrin 3 i ilustrojn rastet kur edhe pse peroni i
caktuar nuk merr pjes n veprimin e kryerjes konsiderohet
bashkkryers pr shkak se n mnyr vendimtare, thelbsisht
ka kontribuar q t realizohet vepra penale.
Mirpo si bashkkryers do t konsiderohet edhe ai
person i cili e ka ndrmarr vetm nj pjes t kryerjes s
veprs penale t caktuar. Kshtu p.sh. do t konsiden
bashkkryers t vjedhjes, nse sendet e vjedhura nga personat
tjer i vejn n thas dhe i transportojn me automobil; nse s
bashku ia qesin helmin viktims n pje; apo rasti tjetr q
mund t ndodh m shpesh nse dy persona i shkaktojn t
rame personit, ndrsa i treti e mban viktimn, do t
konsiderohet se sht bahskkryers i vrasjes edhe personi i
cili vetm e ka mbajt viktimn.
Krahas ktyre elaborimeve lidhur me prcaktimin e
nocionit t bashkkryerjes, vemas dallimit t sakt midis
bashkkryerjes dhe ndihms, me q[llim t prkufizimit m t
sakt t institutit t bashkkryerjes n shkencn e s drejts
penale jan paraqitur disa teori. Ndr to m t rndsishmet
jan: teoria formale-objektive, teoria subjektive, teoria e
ndarjes s puns (rolit) dhe teoria mikste apo e przier.

189

a) Teoria formale-objektive. Kjo teori si bashkkryes konsideron

personin i cili ka ndrmarr veprimin e kryerjes apo nj pjes t
veprimit t kryerjes q sht tipare e veprs penale t caktuar. Pra, si
kriter vendimtar pr prcaktimin e bashkkryerjes sipas teoris formale-objektive sht pjesmarrja n veprimin e kryerjes. S kndejmi, sipas ksaj teorie, bashkkryes sht personi i cili s bashku
me tjetrin apo me t tjert ndrmerr veprimin e kryerjes s veprs
penale t caktuar.
Sipas ksaj teorie del qart se vetm elementet objektive
t figurs s veprs penale merren pr baz pr prcaktimin e
nocionit t saj nga format e tjera t bashkpunimit. Andaj,
sipas ksaj teorie, bashkkryerja nga format e tjera t
bashkpunimit mund t dallohet n baz t kritereve objektive.
Kjo teori bashkkryerjen nuk e konsideron si figur t posame penale-juridike n krahasim me kryersin. Sipas ksaj
teorie, do bashkkryes sht kryers i veprs. Ksisoj,
bashkkryerjen n trsi e identifikon me kryerjen e veprs
penale.
Prparsia kryesore e ksaj teorie konsiston n faktin se
n mnyr precize ndan bashkkryesin nga pjesmarrsit e
tjer t veprs penale, posarisht nga ndihmsit. Sipas ksaj
teorie, bashkkryes nuk mund t konsiderohet personi i cili ka
ndrmarr ndonj veprim q sht jasht figurs s veprs
penale. Bartsi i veprimit t ktill mund t jet vetm
bashkpuntor n kuptimin e ngusht. Nga koncepcioni i ksaj
teorie, bashkkryerja do t ekzistoj p.sh. kur shum persona
s bashku ia vjn zjarrin shtpis s huaj, apo s bashku e
qllojn me thik apo me spat personin tjetr. N kta dy
shembuj, sipas teoris formale-objektive, pjesmarrsi i cili ka
br roj gjat kryerjes s ktyre veprave konsiderohet si
ndihms.
E met kryesore e ksaj teorie sht se tepr ngusht dhe
n mnyr shum formale e prcakton kuptimin e
bashkkryerjes dhe ksisoj nuk sht n harmoni, nuk i
prgjigjet realitetit jetsor. Duke u mbshtetur vetm n
kriteret formale-objektive, vetm n veprimin e kryerjes, fare
nuk i merr parasysh edhe mnyrat e tjera t kontributit n
realizimin e veprs penale, q n disa raste mund t paraqesin
kontribut t madh. Ksisoji sipas ksaj teorie, sht vetm
ndihms e jo bashkkryers personi i cili e mban viktimn
derisa t tjert i shkaktojn t rame dhe e privojn nga jeta.

190

b) Teoria subjektive. Kjo teori prfaqson koncepcionin se sipas

kritereve objektive nuk mund t bhet dallimi midis bashkkryerjes dhe
formave t tjera t bashkpunimit, sepse sipas ithtarve t ksaj teorie, t
gjith pjesmarrsit e veprs penale konsiderohen kryers. N kt
mnyr, teoria subjektive prcakton koncepcionin e kuptimit ekstensiv t
kryersit t veprs penale. Prkatsisht, sipas koncepcionit ekstensiv t
nocionit t kryersit, dhe n prgjithsi sipas teoris subjektive, edhe
ndihmsit dhe shtytsit konsiderohen si kryers, por n baz t
dispozitave t posame penale me t cilat rregullohet shtja e
bashkpunimit, prkitazi me ndshkimin kan trajtim t posam, i cili
dallohet nga kryersit e veprs penale.
Duke u mbshtetur n platformn e prgjithshme t
teoris subjektive, rezulton se kjo teori elaboron me shum
variante, mirpo si karakteristik e prbashkt e saj sht se
pr t dalluar bashkkryerjen nga format e tjera t
bashkpunimit, shrbehet ekskluzivisht me kriterin e pastr
subjektiv. Rrjedhimisht, sipas ksaj teorie, se a do t
konsiderohet nj person bashkkryes apo pjesmarrs tjetr n
veprn penale, varet ekskluzivisht prej faktit se at vepr a e
ka dashur si t veten apo si t huajn, me 'rast sht plotsisht
i parndsishm lloji apo mnyra e veprimit me t cilin ai ka
marr pjes n veprn penale. Me fjal t tjera, sipas ksaj
teorie, bashkkryes konsiderohet do bashkpuntor (do
pjesmarrs) i cili e ka dshiruar shkaktuarjen e pasojs, q
veprn e ka konsideruar si t veten, prkatsisht i cili vepron
cum animo auctoris. N t kundrtn, nse ndonj bashkpuntor i cili
merr pjes n kryerjen e veprs penale, nuk e dshiron at vepr si t
veten, por e konsideron si t huajn, pra kur vepron cum animo socii,
ather ai sht vetm bashkpuntor. Kjo sht teoria e animusit, apo
teoria e vullnetit, n baz t s cils duhet konstatuar se a sht nj
person bashkkryers apo pjesmarrs tjetr n veprn penale.

Manifestimi i dshirs apo vullnetit pr t shkaktuar

pasojn e veprs penale, sipas teoris subjektive, nuk sht i
domosdoshm t konsistoj n ndrmarrjen e veprimit t
kryerjes, por mjafton q n fardo mnyre tjetr t
kontribuoj n realizimin e veprs penale. Nuk sht e
domosdoshme madje t manifestohet as veprimi fizik, por
mjafton edhe veprimi psikik, si jan p.sh. dhnia e kshillave,
krijimi i planit, marrveshja pr kryerjen e veprs etj. Kshtu,
p.sh. po qe se personi A. dshiron kryerjen e veprs penale t
asgjsimit t pasuris s huaj, dhe pr kt qllim ia jep
lndn djegse personit B. i cili do ta kryej kt vepr,

191

ather personi A. sipas ksaj teorie, do t konsiderohet si

kryers e jo si ndihms i ksaj vepre penale.
Sipas kritereve me t cilat shrbehet, teoria subjektive
nuk ofron argumente t mjaftueshme pr dallimin e
bashkkryesit nga format e tjera t bashkpunimit, vemas t
ndihms. N fakt kt ia l n kompetenc gjykats. Kjo
mnyr e ofrimit t zgjidhjes s ksaj shtjeje rrezikon
parimin e ligjshmris ngase teoria e animusit, apo vullnetit
pr t kryer veprn penale, sht shum e paprcaktuar dhe
shum vshtir mund t vrtetohet n praktik, madje pothuaj
se sht e pamundur t vrtetohet n praktik. Koncepcioni i
ktill i ksaj teorie sht joreal, ngase vepra penale mund t'i
atribuohet (mvishet) vetm atij q e ka kryer.
Gjithashtu teoris subjektive i zihet pr t madhe se nuk e
merr parasysh n mas t mjaftueshme kontributin objektiv t
do personi n realizimin e veprs penale. Veprn e konsideron
se e ka kryer edhe ai person i cili nuk ka ndrmarr kurrfar
veprimi apo i cili ka ndrmarr veprim t pamjaftueshm. Pr
kt dhe shkaqe t tjera, teoria subjektive nuk sht prvetsuar
n t drejtn ton penale. N asnj dispozit t Kodit ton penal,
q i dedikohet bashkpunimit, vullneti i kryersit nuk sht
cekur si kriter vendimtar pr dallimin e bashkkryesit prej
formave t tjera t bashkpunimit.
c) Teoria e ndarjes s puns (rolit). Sipas ksaj teorie
bashkkryes sht ai bashkpuntor i cili s bashku me tjetrin, n baz
t marrveshjes mbi ndarjen e puns, realizon pjesn e vet n procesin
e kryerjes s veprs penale, me 'rast veprn e dshiron si t veten dhe
si t prbashkt. Sipas ksaj teorie, cilido veprim i pjesmarrsit e bn
at bashkkryers, po qe se veprn e ka ndrmarr n suaza t marrveshjes paraprake, q sht arritur lidhur me kryerjen e veprs
penale dhe po qe se ai pjesmarrs edhe e ka dshiruar kryerjen e asaj
vepre penale.

Praktika jon gjyqsore kryesisht prvetson konceptin e

teoris s ndarjes s puns. Kshtu, p.sh. n shumicn e
rasteve, gjykatat tona e konsiderojn si bashkkryes edhe
personin, i cili sipas marrveshjes s mparshme bn roj
gjat kryerjes s veprs penale t vjedhjes. Gjithashtu, sipas
ksaj teorie, bashkkryers konsiderohet edhe personi, i cili n
baz t marrveshjes paraprake eviton pengesat t cilat do t
mundsojn kryerjen e veprs penale. Kshtu, p.sh. n nj
aktgjykim t Gjykats supreme t Serbis, si bashkkryes
sht konsideruar edhe personi i cili, n baz t marrveshjes

192

pr kryerjen e veprs penale, e ka ftuar t dmtuarin n

shtitje gjat kohs gjersa tjetri n banesn e tij e ka kryer
veprn penale t vjedhjes (Komentar KZ SFRJ, fq.128).
Prkundr faktit se praktika jon gjyqsore kryesisht e
prvetson teorin e ndarjes s puns, lidhur me zgjidhjen e
dilems se a sht nj person bashkkryers apo pjesmarrs
tjetr n veprn penale, kjo teori nuk shrbehet me kritere
sipas t cilave do t bhej dallimi i qart midis bashkkryesit
dhe bashkpuntorve t tjer. Kjo teori nuk e prcakton qart
nocionin e bashkkryersit. Rrjedhimisht, si kriter vendimtar
pr t'u konsideruar nj pjesmarrs i veprs penale si
bashkkryers, merret marrveshja paraprake dhe ndarja e
puns apo rolit n procesin e kryerjes s veprs. Mirpo, duhet
theksuar se shtja e marrveshjes dhe ndarja e puns me
qllim t kryerjes s veprs penale nuk sht e natyrs dhe
kualitetit t till e cila mund t shrbej si moment vendimtar
pr prcaktimin e nocionit t bashkkryesit dhe kriter pr
dallimin e tij nga format e tjera t bashkpunimit.
Kjo teori nuk e merr parasysh n mas t duhur rndsin
e veprimit t kryerjes dhe kontributin real t individit n
realizimin e veprs penale. Kjo nga fakti se sht m se e qart
se objektivisht nuk duhet t ken tretman t njjt penal
personi q bn roj dhe personi q kryen veprn penale t
vjedhjes, t dhunimit, t vrasjes etj. Rrjedhimisht, marrveshja
paraprake e as ndarja e puns pr shum shkaqe kriminalopolitike nuk mund t njsohen me veprimin e kryerjes, pr
kt arsye edhe nuk duhet t trajtohen si veprime t natyrs
dhe vlers s njjt.
N mes t tjerash, meq teoria e ndarjes s puns nuk ofron
kritere t qarta pr dallimin e bashkkryerjes prej formave t
tjera t bashkpunimit, sht e mundur q, sipas ksaj teorie,
veprimi i njjt n nj rast t konsiderohet si bashkkryerje,
kurse n rastin tjetr si form tjetr e bashkpunimit, vemas si
ndihm.
d) Teoria mikste apo e przier. T metat dhe prparsit e teorive
t cekura lidhur me prcaktimin e nocionit t bashkkryerjes dhe
dallimit t saj nga format e tjera t bashkpunimit, bjn me dije se n
baz t vetm njrs prej teorive t prmendura nuk mund t zgjidhen
problemet. Si pam, teoria formale-objektive ofron kritere mjaft t
qarta formale dhe objektive q mund t shrbejn pr dallimin e
bashkkryerjes nga format e tjera t bashkpunimit. Mirpo, kjo
prparsi e ksaj teorie dobsohet shum ngase gjithmon nuk sht

193

n harmoni me jetn reale. Rrjedhimisht, praktika tregon se momenti

formalo-objektiv, q konsiston n ndrmarrjen e veprimit, nuk mund
t merret gjithher si kriter vendimtar pr t'u konsideruar se ekziston
bashkkryerja. N praktikn gjyqsore jan shnuar nj mori rastesh
q n procesin e kryerjes s veprs penale, rol shum t rndsishm,
madje dhe vendimtar, kan pikrisht disa persona q nuk kan marr
pjes n veprimin e kryerjes, si sht p.sh. rasti me shefin e bands
kriminale i cili n vendin e ngjarjes udhheq operacionet e kryerjes s
veprs penale t plakitjes s banks. N ann tjetr, teorit subjektive
e minimizojn n mas t madhe vlern dhe efektin e kontributit
objektiv t individit n kryerjen e veprs penale. Kurse n praktikn
gjyqsore kriteret e ksaj teorie pothuajse jan t paaplikueshme
sepse sht shum vshtir t deprtohet n jetn shpirtrore t
bashkpuntorit dhe t konstatohet se a e ka dashur veprn penale si
t veten apo si t huajn.

Pr kto dhe arsye t tjera, n teorin bashkkohore t s

drejts penale dhe n praktikn gjyqsore, pr prcaktimin e
nocionit t bashkkryerjes dhe dallimit t saj prej formave t
tjera t bashkpunimit, sht prvetsuar koncepcioni
objektivo-subjektiv, apo teoria e przier. Kjo nga fakti se vet
natyra e veprimit n esencn e tij sht nj trsi e pandashme
e elementeve objektive dhe subjektive. Andaj, zgjidhjen pr
prcaktimin e bashkkryerjes dhe dallimin e saj prej shtytjes
dhe ndihms, duhet krkuar n sintezn e elementeve
objektive dhe subjektive. N kontekstin e ksaj sinteze, n
radh t par duhet marr parasysh ve e ve rndsin reale
t kontributit t do individi n vazhdn e realizimit t veprs
penale. Mbi kt platform duhet krkuar nocionin e bashkkryesit dhe
pjesmarrsve t tjer t veprs penale.
4. Bashkkryerja e domosdoshme. Ashtu si jan
parapar n ligj, veprat penale zakonisht mund t kryhen nga nj
person. N t gjitha ato raste kur vepra penale mund t kryhet
vetm nga nj person, por q n kryerjen e saj marrin pjes dy a
m shum persona, ather n t drejtn penale kjo quhet
bashkkryerje-fakultative. Mirpo, ekzistojn disa vepra penale
t cilat pr shkak t natyrs s tyre mund t kryhen vetm nse
n veprimin e kryerjes kan marr pjes shum persona.
Bashkkryerja e till quhet bashkkryerje e domosdoshme.
Vepr penale ku sht e domosdoshme bashkkryerja, sht
p.sh. kryengritja e armatosur.
Nga bashkkryerja e domosdoshme duhet dalluar t
ashtuquajturn bashkkryerje fiktive. Bashkkryerja fiktive ekziston

194

n rastet kur dy apo m shum persona s bashku realizojn pasojn e

veprs penale, por q me at rast nuk kan vepruar me vetdije e as q
e kan dshiruar apo pranuar pasojn q sht shkaktuar. Pr
shembull, pr shkak t fajit t dy vozitsve shkaktohet aksidenti n
komunikacion, me 'rast personi i tret pson lndime t rnda
trupore apo humb jetn.

Veprat penale, te t cilat sht e domosdoshme

bashkkryerja, pr shkak t veorive t tyre, ndahen n dy
grupe: n vepra penale konvergjente dhe divergjente.
a) Vepra penale konvergjente t bashkkryerjes s domosdoshme
jan ato vepra penale t cilat mund t kryhen vetm me pjesmarrjen
e shum personave, me 'rast veprimi i t gjith bashkkryersve ka
pr qllim realizimin e qllimit t njjt, kan interes t prbashkt. Si
vepra t ktilla jan p.sh. vepra penale e pjesmarrjes n kryengritjen
e armatosur, marrja apo dhnja e ryshfetit, bigamia, vepra penale e
incestit (e gjaktrazimit) etj.
b) Vepra penale divergjente t bashkkryerjes s domosdoshme
konsiderohen ato vepra penale pr kryerjen e t cilave gjithashtu sht
e domosdoshme pjesmarrja e shum personave, mirpo te kto vepra
interesat e pjesmarrsve jan t kundrta, interesat e tyre jan n
konflikt. Si vepra t ktilla konsiderohen vepra penale e pjesmarrjes
n rrahje, luajtja bixhoz etj.

Krahas ktyre llojeve t bashkkryerjes, n teorin e s

drejts penale dhe n praktikn gjyqsore njihen edhe disa lloje,
prkatsisht nnlloje t tjera t bashkkryerjes. Nj ndr to jan
edhe bashkkryerja sukcesive, bashkkryerja te veprat penale t
prbra dhe bashkkryerja te veprat penale me mosveprim.
a) Bashkkryerja sukcesive shprehet n rastet kur ndonj person,
q sht duke kryer veprn penale, i bashkngjitet personi tjetr dhe me
veprimet e tij merr pjes n kryerjen e asaj vepre penale. Pr shembull,
pasi q personi A. thyen vitrinn e shitores, personi B. i bashkngjitet
ktij dhe s bashku e kryejn veprn penale t vjedhjes.
b) Bashkkryerja te veprat penale t prbra konsiderohet se ekziston edhe n rastet kur personi tjetr e ka ndrmarr vetm njrin
prej veprimeve q e prbjn figurn e veprave penale. Vepr e till
sht p.sh. grabitja apo vjedhja grabitqar apo dhunimi. N kso raste
dote konsiderohet se ekziston bashkkryerja nse jan prmbush
edhe kushtet tjera t bashkkryerjes.
c) Bashkkryerja te veprat penale me mosveprim shprehet n rastet
kur dy apo m shum persona s bashku jan t detyruar t ndrmarrin
ndonj veprim, mirpo ata nuk e ndrmarrin kt. Pra, ktu sht fjala pr
abstenimin nga veprimi q kan qen t detyruar ta ndrmarrin. Pr
shembull, dy persona prgjegjs n organizatn ndrtimore, q jan t
detyruar t'i ndrmarrin masat e duhura pr mbrojtjen e puntorve, nuk i
ndrmarrin ato dhe pr shkak t ksaj shkaktohet lndimi apo humbja e
jets s nj apo t shum puntorve.

195

5. Kryersi indirekt. N teorin e s drejts penale, me

termin kryers indirekt nnkuptojm rastet kur nj person
shfrytzon tjetrin si mjet pr ta realizuar qllimin e vet kriminal,
pr ta kryer veprn penale. Ose, me fjal t tjera, kur nj person
prdor tjetrin si dor t zgjatur pr t kryer veprn penale. Te
kryersi indirekt esenciale sht se nj person qeveris veprimet e
tjetrit. Rrjedhimisht, mund t ndodh q ndokush t prpiloj
planin e kryerjes s veprs penale n aso mnyre q veprimet
kryesore apo t gjitha veprimet e kryerjes s veprs penale t'i
ndrmarr personi tjetr, i cili nuk sht i vetdijshm pr
rndsin e veprimeve t tij. Kto jan rastet kur nj person
keqprdor paprgjegjsin, mosdijen apo lajthimin e persont
tjetr dhe kshtu me ndihmn e tij kryen veprn penale, sht
vetm instrument n duart e tjetrit, qllimin e t cilit e realizon.
Nga kjo q u tha del se kryers indirekt konsiderohet
personi i cili qeveris procesin e kryerjes s veprs penale nga
ana e personit tjetr. Kryesi indirekt qeveris tjetrin me qllim
t kryerjes s veprs penale ngase kryersi i drejtprdrejt
posedon disa mangsi q e bjn t pavetdijshm dhe q kto
mangsi i di kryersi indirekt. Pr shembull, mjeku i cili
dshiron t mbys t smurin q sht i shtrir n spital, i
cakton doz m t fort helmi dhe kt doz ia jep t smurit
infermierja me 'rast shkaktohet vdekja e pacientit. N kt
rast kryers i veprs penale t vrasjes me dashje sht mjeku,
kurse infermierja eventualisht mund t konsiderohet si
kryerse e vrasjes nga pakujdesia; ose kur personi A. ia jep
ndihmss shtpiake 100 EUR t falsifikuara q me to t blej
gjsende n vetshrbim, ndrsa ajo nuk e din se ato para
jan t falsifikuara; ose n rastin tjetr kur personit t smur
psikik i thot tjetri se shtpia e A. sht prplot fantazma dhe
se ata mund t largohen me zjarr dhe n kt mnyr shtyt
kt ta ndez shtpin e personit A. Ose kur personi A. ia jep
revolen e mbushur fmijs gjashtvje pr t luajtur, dhe nse
revolja shkrep dhe me at rast vret njrin prej antarve t
familjes. Si shihet nga kta shembuj, kryesi i drejtprdrejt
sht vetm mjet apo vegl n duart e tjetrit.
Lidhur me kt duhet theksuar se nuk konsiderohet
kryers indirekt rasti kur nj person prdor tjetrin si mjet
mekanik pr kryerjen e veprs penale. Pr shembull, nse
personi A. e shtyen personin B. me 'rast ky i shkaton lndim

196

t leht apo t rnd personit C, n kt rast personi A.

konsiderohet kryers i drejtprdrejt i ksaj vepre penale. Kjo
vlen edhe n rastet kur vepra penale kryhet nn ndikimin e
dhuns fizike t paevitueshme ndaj personit tjetr.
Prndryshe. legjislacioni penal me normat penale nuk
njeh n mnyr eksplicite kryersin indirekt, mirpo pr
shkaqe praktike q imponon jeta e prditshme, kt institucion
e njeh praktika dhe shumica e shkenctarve t s drejts
penale. S kndejmi, si rezulton nga kjo q tham,
institucioni i kryersit indirekt nuk sht ndonj krijes
juridike. Prkundrazi, kjo sht nj kategori e kushtzuar nga
jeta reale dhe t ciln e arsyetojn edhe shkaqet kriminalepolitike, sepse me an t ktij institucioni bhet e mundur q
t konsiderohet penalisht prgjegjs dhe t dnohet kryersi
indirekt i veprs penale.
6. Prgjegjsia dhe ndshkimi e bashkkryersit. Sipas
nenit 23 t Kodit Penal, secili bashkryes ndshkohet me
dnimin e parashikuar pr veprn penale t kryer. Me fjal t
tjera, t gjith bashkkryersit prgjigjen pr t njejtn vepr si
po ta kishte kryer nj person dhe parimisht ndshkohen n baz
t dispozits s njejt. Mirpo sht e mundur, duke marr
parasysh nenin 27, e vemas nenin 64 n t cilin jan parapar
rregullat e prgjithshme t matjes s dnimit, q bashkkryersit
pr t njejtn vepr t prgjigjen sipas dispozitave t ndryshme
t Kodit Penal. Kjo nga fakti se ndodh q t gjith
bashkkryersit nuk kontribuojn n mas t njejt n kryerjen e
veprs penale.
Bashkkryersi prgjigjet penalisht brenda kufijve t
dashjes apo pakujdesis (neni 27 par.1). Prej ksaj dispozite
del se bashkkryersit n kryerjen e veprs penale mund t
veprojn me forma t ndryshme t fajit. sht e mundur q
njri t veproj me dashje direkte, kurse tjetri me dashje
eventuale. Gjithashtu sht e mundur q te njri bashkkryes
t ekzistoj dashja direkte, kurse te tjetri pakujdesia. S
kndejmi, prgjegjsia penale dhe dnimi prcaktohen vemas
pr secilin bashkkryes, varsisht prej forms s fajit me t
cilin kan vepruar dhe varsisht sa kan kontribuar n kryerjen
e veprs penale. M fjal t tjera, legjislacioni yn penal e ka
prvetsuar parimin e prgjegjsis individuale t
bashkkryersve.

197

Sipas parimit t prgjegjsis individuale, marrdhniet

personale, vetit dhe rrethanat personale mund t merren
parasysh si rrethana lehtsuese apo rnduese, apo pr shkak t
t cilave Kodi Penal parasheh prjashtimin e prgjegjsis
penale apo lejon lirimin nga dnimi vetm atij bashkkryersi
te i cili jan t pranishme kto. Pr kt shkak sht e mundur
q nj vepr penale, n kryerjen e s cils kan marr pjes dy
persona, si theksuam m sipr, kualifikimi juridiko-penal t
jet i ndryshm. Pr shembull, nse i ati dhe e ma s bashku e
mbysin fmijn e tyre t porsalindur, n kt rast e ma do t
prgjigjet pr veprn penale t vrasjes s privilegjuar, kurse i
ati pr veprn penale t vrasjes s rndomt apo t rnd
varsisht prej mnyrs apo motivit t kryerjes.
Veti t tjera personale relevante lidhur me prgjegjsin
dhe ndshkimin e bashkkryesit jan p.sh. edhe
paprgjegjsia, prgjegjsia e zvogluar, lajthimi real, lajthimi
juridik, mituria, recidivi, personi zyrtar, personi prgjegjs,
motivi, tronditja e rnd psikike te vepra penale e vrasjes n
afekt etj.
Parimi q do bashkkryers prgjigjet brenda kufijve t
dashjes s tij, nnkupton edhe kt se bashkkryersi nuk
prgjigjet pr ekscesin e bashkkryesit tjetr. Se a ka ekzistuar
ekscesi i bashkkryersit, vendimtare sht marrveshja q
sht arritur midis tyre lidhur me kryerjen e veprs penale.
Bashkkryerja shtrihet n masn e nevojshme pr realizimin e
vendimit t prbashkt. Prndryshe, po qe se gjat realizimit t
vendimit t prbashkt t bashkkryersve shkaktohet ekscesi
kualitativ, q nnkupton kryerjen e nj vepre, q n thelb
dallohet prej marrveshjes q sht arritur, ather
prjashtohet bashkkryerja. Pr shembull, po qe se dy persona
merren vesh q t kryejn vjedhjen n shtpin e personit A.
dhe nse pas vjedhjes s kryer, njri prej tyre edhe e dhunon
femrn q sht gjendur n at shtpi, ather pr veprn
penale t dhunimit do t prgjigjet vetm dhunuesi e jo edhe
bashkkryersi tjetr.
Praktika gjyqsore
Gjykata Komunale n Ferizaj i ka shpall fajtor si
bashkkryers D. I. dhe F.M. pr veprn penale t vjedhjes s
rnd, ngase s bashku kan deprtuar me dhun, duke e thyer

198

dern e zyrs s drejtorit t shkolls, e m pas kan thyer

fiokat dhe sefin shkolls, me rast kan marr 837 EUR (P.Nr.
183/2007)
Shtytja
Neni 24
Kushdo q me dahsje e shtyt tjetrin t kryej vepr
penale dnohet sikurse ai ta kishte kryer at vepr penale,
nse vepra penale sht kryer nn ndikimin e tij.
1. Bashkpunimi n kuptimin e ngusht. Si kemi cekur
edhe m par, me nocionin bashkpunim n kuptimin e
ngusht nnkuptojm shtytjen, ndihmn dhe bashkimin
kriminal. Prndryshe, kur n t drejtn penale prdoret termi
bashkpunim, zakonisht mendohet n kto tri forma t
bashkpunumit.
Me bashkpunimin n kuptimin e ngusht
nnkuptojm ato veprime me t cilat kontribuohet n kryerjen
e veprs penale. Me kto veprime nuk merret pjes
drejtprdrejt n kryerjen e veprs penale, por me to nj person
shtyt, apo ndihmon tjetrin n kryerjen e veprs penale, apo
organizon bashkimin kriminal shprehimisht apo n mnyr t
heshtur merret vesh me nj apo shum persona pr t kryer nj
apo disa vepra penale. Ktu dhe qndron dallimi kualitativ
midis bashkkryerjes, si form t bashkpunimit n kuptimin e
gjer dhe bashkpunimit n kuptimin e ngusht. Ndryshe nga
bashkkryerja, te bashkpunimi n kuptimin e ngusht,
bashkpuntort nuk marrin pjes n veprimin e kryerjes s
veprs penale, por me veprimet e tyre, q zakonisht
ndrmerren para se t filloj ose gjat kryerjes se veprs
penale, vetm ndihmohet apo lehtsohet kryerja e veprs
penale nga personi tjetr.
Koncepcioni i prvetsuar n t drejtn penale se me
bashkpunimin apo bashkpuntort n kuptimin e ngusht
nnkuptojm ato veprime me t cilat ndihmohet kryerja e
veprs penale, nnkupton edhe kt se nga kjo form e
bashkpunimit duhet prjashtuar veprimet t cilat ndrmerren
pasi q sht kryer vepra penale. Prkatsisht, veprimet q
ndrmerren nga ana e personave t tjer pasi q ka prfunduar

199

vepra penale, p.sh. fshehja e kryersit t veprs penale etj., n

t drejtn penale bashkkohore nuk konsiderohen veprime t
bashkpunimit, por ato zakonisht konsiderohen si vepra
penale t posame.
Ndryshe nga bashkkryerja, shtytja, ndihma dhe bashkimi
kriminal, si forma t bashkpunimit n kuptimin e ngusht, me
t cilat veprime i kontribuohet q tjetri t kryej veprn
penale, mund t kryhen vetm me formn m t rnd t fajit me dashje.
2. Natyra juridike e bashkpunimit. Lidhur me natyrn
juridike t bashkpunimit dhe bazs s ndshkimit t
bashkpuntorve, n shkencn e s drejts penale jan dhn
mendime t ndryshme. Kto mendime apo koncepcione mund t
sistemohen n dy grupe teorish. N grupin e par bn pjes
teoria akcesore apo e varur e bashkpunimit, e n t dytin teoria e pavarur
apo principale e bashkpunimit.
a) Teoria akcesore apo e varur e bashkpunimit, e cila ndryshe
quhet dhe teori monistike, mbshtetet n koncepcionin se baza e
prgjegjsis penale t t gjith bashkpuntorve q marrin pjes n
kryerjen e nj vepre penale gjendet n veprn penale t kryersit, me
'rast bashkpuntort e kan shtytur, i kan ndihmuar, e kan
kshilluar q kryersi t kryej veprn penale.

Sipas ksaj teorie, te do vepr penale, ku marrin pjes

shum bashkpuntor, ekzistojn veprimi kryesor (principal)
dhe veprimet ndihmse apo sekondare, t cilat ndryshe quhen
veprime t varura apo akcesore n raport me veprimin
kryesor. Me veprimin kryesor apo principal kryhet vepra
penale, kurse n veprimet ndihmse apo akcesore (t varura)
nuk kryhet vepra penale, por vetm ndihmohet kryerja e saj.
Nga kjo rezulton se personi q ndrmerr veprimin e kryerjes
sht subjekt, kryers i veprs penale. Personat e tjer q
ndrmarrin veprimet ndihmse apo akcesore, nuk jan kryers
t veprs penale. Ata jan vetm bashkpuntor n kryerjen e
veprs penale. N aspektin e kauzalitetit, vetm veprimi
kryesor (principal) sht shkaktar i pasojs s veprs penale,
kurse veprimet e bashkpuntorve konsiderohen vetm si
veprime ndihmse apo akcesore dhe si t tilla nuk paraqiten si
shkaktar t pasojs s veprs penale, por ato shfaqen vetm si
kusht i pasojs s shkaktuar.
Duke u mbshtetur n kt q u tha, meq veprimet e
bashkpuntorve pr shkak t natyrs s tyre jan t varura

200

nga veprimet e kryersit, ato ndshkohen vetm kushtimisht

dhe at vetm po qe se ndshkohen veprimet e kryersit. Me
fjal t tjera, bashkpuntort (shtytsi, ndihmsi dhe personi
q arrin marrveshjen pr t kryer vepr penale bashkim
kriminal) pr veprimet e tyre prgjigjen penalisht dhe dnohen
vetm ather kur kryersi i veprs me veprimet e tij e ka
realizuar veprn penale. Mirpo, akcesoriteti i bashkpunimit,
si do t shohim, nuk do t thot se gjithher prgjegjsia dhe
ndshkimi i bashkpuntorve varen nga fakti se a sht
dnuar kryersi pr veprn e vet. Rrjedhimisht, n rastet kur
shtytsi apo ndihmsi e shtytin apo i ndihmojn personit t
paprgjegjshm apo fmijs q t kryej p.sh. veprn penale t
vrasjes, pr kt vepr penale do t dnohen vetm kta
bashkpuntor e jo edhe kryersi. Gjithashtu pr bashkim
kriminal, personi dnohet edhe vetm nse jan ndrmarr
veprimet prgatitore (neni 26, par. 1).
Teoria akcesore apo e varur e bashkpunimit sht
shfaqur n Gjermani n gjysmn e dyt t shekullit XIX.
Meq akcesoriteti apo varshmria midis bashkpuntorve
dhe kryersit mund t manifestohet n mas t ndryshme, n
doktrinn gjermane njihen disa variante t ksaj teorie. Ndr
to m t njohurat jan teoria akcesore minimale, teoria akcesore e
limituar apo e kufizuar dhe teoria akcesore ekstreme.
a) Sipas teoris akcesore minimale, pr t ekzistuar prgjegjsia
penale e bashkpuntorve sht e domosdoshme q kryersi t ket
ndrmarr veprimin e kryerjes s veprs penale, pa marr parasysh se
a sht ai veprim i kundrligjshm apo jo. E drejta jon penale dhe
legjislacioni yn penal nuk e prvetsojn kt teori, ngase sipas saj
mund t konsiderohen si bashkpuntor dhe t ndshkohet ndihma
apo shtytja e personit i cili ndrmerr veprimin n kushtet e mbrojtjes
s nevojshme.
b) Sipas teoris akcesore t limituar (t kufizuar), prgjegjsia
penale e bashkpuntorve varet prej faktit se kryersi a e ka kryer
veprimin i cili sht i kundrligjshm, q parashihet si vepr penale
dhe pr t ciln sht parapar dnimi. Me fjal t tjera, sipas ksaj
teorie, bashkpuntor konsiderohet vetm ai person q ndihmon apo
shtyt tjetrin q t kryej vepr penale. Kjo teori sht prvetsuar n
shumicn e kodeve penale t bots. Gjithashtu kjo teori sht prvetsuar edhe n Kodin ton Penal.
c) Sipas teoris akcesore ekstreme, prgjegjsia dhe ndshkimi i
bashkpuntorit varet prej prgjegjsis dhe ndshkimit t kryersit
t veprs. Kjo do t thot se q t mund t konsiderohet penalisht i
prgjegjshm dhe q t mund t dnohet bashkpuntori, duhet t jet
penalisht prgjegjs dhe t dnohet edhe kryersi. Kjo teori ka qen

201

prvetsuar n Kodin penal t Gjermanis t vitit 1871. Sipas ktij

kodi penal, bashkpuntori nuk sht konsideruar penalisht i
prgjegjshm dhe nuk sht dnuar po qe se nuk ka qen penalisht i
prgjegjshm dhe nuk sht dnuar edhe vet kryersi i veprs penale.
Prvetsimi i teoris akcesore ekstreme ka kushtzuar q n t drejtn
penale gjermane t futet nocioni i kryersit indirekt t veprs penale.
Kjo ka qen m se e domosdoshme, n mnyr q t evitohen
mundsit q bashkpuntort me qllim t kryerjes s veprs penale
t shrbehen me persona penalisht t paprgjegjshm dhe n kt
mnyr t'i ikin prgjegjsis penale.

Si u cek m sipr, Kodi yn Penal e prvetson teorin

akcesore t limituar. Prkatsisht, marrdhniet personale,
rrethanat pr shkak t t cilave ligji prjashton prgjegjsin
penale, ose lejon lirimin nga dnimi, zbutjen ose ashprsimin
e dnimit, mund t'i merren parasysh vetm atij kryersi,
bashkkryersi ose ndihmsi tek i cili ekzistojn marrdhniet,
vetit dhe rrethanat e tilla. Lidhur me kt, n paragrafin 2 t
nenit 27, pr shkaqe kriminalo-politike sht parapar:
Gjykata e liron nga dnimi bashkkryesin ose personin q e
shtyt apo e ndihmon kryerjen e veprs penale, nse ai person
e parandalon vullnetarisht kryerjen e veprs penale.
b) Teoria e pavarur apo principale e bashkpunimit, e cila ndryshe
quhet dhe teori plurale, niset nga koncepcioni se t gjitha veprimet e
bashkpuntorve si dhe t kryersit konsiderohen si shkak i pasojs s
veprs penale. Sipas ksaj teorie, do bashkpuntor i veprs prkatse
penale prgjigjet pavarsisht pr veprimet e tij sikur n rastet kur vet e
kryen veprn penale. Me fjal t tjera, sipas teoris principale, n rastet
e bashkpunimit, konsiderohet se jan kryer aq vepra penale sa veta
edhe kan marr pjes n kryerjen e saj. N kt mnyr, sipas ksaj
teorie, ekziston: vepra penale e kryersit, pr t ciln prgjigjet
kryersi; vepra penale e shtytsit, pr t ciln prgjigjet shtytsi; vepra
penale e ndihmsit, pr t ciln prgjigjet ndihmsi dhe vepra penale e
bashkimit kriminal, pr t ciln prgjigjet organizatori, themeluesi.

Edhe pse n legjislacionet penale t bots, si dhe n

legjislacionin ton penal, sht prvetsuar teoria akcesore,
prkatsisht teoria akcesore e limituar, megjithat pr shkak t
natyrs s posame te disa vepra penale, vemas pr shkak t
rrezikshmris shoqrore shum t madhe t tyre, ka shmangie
nga kjo teori. Prkatsisht, sikundr edhe n legjislacionet e
huaja, edhe Kodi yn Penal, n disa raste prvetson teorin e
pavarur apo principale. Kto raste i ndeshim si n pjesn e
prgjithshme, ashtu edhe n pjesn e posame t Kodit Penal.
Kshtu, pr shembull, n pjesn e prgjithshme t Kodit Penal
(neni 26, par.1), sht parapar se kush shprehimisht apo n

202

mnyr t heshtur merret vesh me nj apo shum persona pr t

kryer apo pr t shtytur q t kryej nj vepr penale pr t
ciln ligji parasheh t paktn pes vjet burgim dhe nse
ndrmerr veprime prgatitore pr realizimin e marrveshjes, do
t dnohet deri n tri t katrtat e maksimumit t dnimit t
parapar pr at vepr penale.
Kurse n pjesn e posame t Kodit Penal, n krahasim
me pjesn e prgjithshme, teoria principale sht prvetsuar
me m shum raste. Rrjedhimisht teoria principale sht
prvetsuar te vepra penale e ndihms n kryerjen e akteve
terroriste (neni 111), mandej te vepra penale e organizimit,
prkrahjes dhe pjesmarrjes n grupe terroriste (neni 113), te
vepra e organizimit t grupit pr kryerjen e gjenocidit,
krimeve kundr njerzimit dhe krimeve t lufts (neni 128), te
vepra e shtytjes pr luft agresive ose konflikt t armatosur
(neni 130), te vepra e trafikimit me njerz (neni 139, par. 3)
etj. N t gjitha kto vepra penale, veprimet e shtytsit,
ndihmsit dhe organizatorit, jan t parapar si vepra penale t
posame. Prkatsisht, shtytsi, ndihmsi dhe organizatori i
akteve terroriste apo organizimin e grupit pr kryerjen e
gjenocidit apo krimeve kundr njerzimit dhe krimeve t
lufts, konsiderohen se i kan kryer kto vepra penale edhe n
rastet kur kryersi fare nuk ka filluar kryerjen e tyre.
3. Disa shtje t posame t bashkpunimit n kuptimin
e ngusht.
a) Prderisa bashkkryerja, si pam, mund t kryhet si me dashje
ashtu edhe nga pakujdesia, shtytja, ndihma dhe organizimi i bashkimit
kriminal, mund t kryhen vetm me dashje. Kjo mnyr e prcaktimit t
prgjegjsis penale pr bashkpunimin n kuptimin e ngusht, sht e
determinuar nga vet natyra e veprimeve t ktij lloji t bashkpunimit.
Gjithashtu edhe pr shkak se shtytsi, ndihmsi dhe organizatori i
bashkimit kriminal jan n distanc m t largt nga veprimi i kryersit,
n legjislacionin penal sht parapar shprehimisht se kjo form e
bashkpunimit mund t kryhet vetm me dashje.

b) Bashkpunimi n kuptimin e ngusht sht i mundur

prderisa t kryhet vepra penale. Bashkpunimi nuk sht i
mundur kur vepra penale kryhet, prfundohet. Meq shumica e
veprave penale jan t natyrs momentale te t cilat me ndrmarrjen e
veprimit shkaktohet edhe pasoja e ndaluar, me prfundimin e
veprimit, nuk sht i mundur bashkpunimi. Te veprat penale t
qndrueshme, bashkpunimi sht i mundur prderisa zgjat gjendja e
kundrligjshme. Pr shembull, te vepra penale e privimit t

203

kundrligjshm t liris, bashkpunimi sht i mundur derisa personit

tjetr i sht hequr liria e lvizjes.
c) Bashkpunimi n kuptimin e ngusht te delicta propria.
Bashkpunimi n kuptimin e ngusht sht i mundur edhe te ato vepra
penale te t cilat ligji parasheh pr kryersin cilsi apo veti t
posame. Kshtu, pr shembull, personi A. shtyt personin zyrtar q
n mnyr t kundrligjshme t hyj n banesn e tjetrit. Me kt rast
personi A. do t prgjigjet penalisht pr shtytjen n kryerjen e veprs
penale t cenimit t paprekshmris s baness (neni 166, par. 1),
kurse personi zyrtar do t prgjigjet pr formn e cilsuar t ksaj
vepre penale (neni 166, par. 2).

) Bashkimi i shum formave t bashkpunimit t nj

personi n t njjtn vepr. Ekziston mundsia q nj person t
marr pjes n kryerjen e veprs penale n shum forma, p.sh. si
shtyts, ndihms dhe bashkkryes. Lidhur me kt, n t drejtn
penale sht prvetsuar zgjidhja se forma m e rnd e
bashkpunimit e konsumon (absorbon) formn m t leht dhe personi
i ktill konsideroht se ka kryer vetm nj vepr penale. N kso raste
bashkimi i veprave penale sht vetm fiktiv. Pr shembull, nse
personi A. shtyt tjetrin, mandej i ndihmon, dhe n fund edhe merr
pjes si bashkkryes n kryerjen e veprs penale. N kt rast personi
A. do t prgjigjet vetm si bashkkryes, meq bashkkryerja sht
forma m e rnd e bashkpunimit dhe si e till ajo konsumon format
e tjera. Kurse nse paraqitet vetm si shtyts dhe ndihms, ather do
t prgjigjet vetm si shtyts, pr shkak se shtytja sht form m e
rnd se ndihma. Natyrisht, me rastin e matjes s dnimit, gjykata do
t marr parasysh si rrethan rnduese faktin se nj person ka marr
pjes n kryerjen e veprs penale n dy apo m shum forma t
bashkpunimit.
d) Bashkpunimi i domosdoshm. Kur folm pr bashkkryerjen,
pam se pr shkak t natyrs s disa veprave penale, bashkkryerja
sht e domosdoshme. Edhe te bashkpunimi n kuptimin e ngusht,
n disa raste t veprave penale, bashkpunimi sht i domosdoshm,
prkatsisht vepra penale mund t kryhet vetm me pjesmarrjen e dy
personave. Mirpo, ndryshe nga bashkkryerja e domosdoshme, te
bashkpunimi i domosdoshm, edhe pse edhe ktu n kryerjen e
veprs penale marrin pjes dy veta, vetm njri prej tyre prgjigjet
penalisht dhe at si kryers i veprs penale, kurse pjesmarrsi tjetr,
sipas t drejts penale, nuk konsiderohet se ka marr pjes n
kryerjen e veprs penale. Pr shembull, te vepra penale e marrdhnies seksuale duke keqprdorur detyrn zyrtare, ose te vepra penale e
rrmbimit t t miturit. N kto raste, edhe pse vepra penale sht
kryer me pjesmarrjen e dy personave, si kryers i veprs penale do t
konsiderohet vetm personi zyrtar dhe rrmbyesi i t miturit, ngase n
kto raste peroni tjetr sht viktim e veprs penale.

204

4. Shtytja. Shtytja sht njra ndr format e bashkpunimit

n kuptimin e ngusht. Kjo form e bashkpunimit sht
parapar n nenin 24. N kt nen nuk sht prcaktuar nocioni
i shtytjes dhe as mnyra se si kryhet, por vetm thuhet - kushdo
q me dashje e shtyt tjetrin t kryej vepr penale.
Meq ligjdhnsi nuk e ka prcaktuar nocionin e shtytjes,
kt e ka br teoria dhe praktika gjyqsore. Prkatsisht, n
teori dhe praktik shtytja prkufizohet ndrmarrje e veprimeve
t atilla me t cilat te personi tjetr me dashje shkaktohet ose
forcohet vendimi pr t kryer veprn penale.
Nga ky prkufizim del se shtytja mund t kryhet n dy
forma: a) forma e par kryhet n rastet kur ndaj nj personi, i
cili fare nuk ka ndrmend t kryej vepr penale, me veprime
t caktuara ndikohet q t formoj vendimin (t vendos) t
kryej vepr penale. b) Kurse forma e dyt e shtytjes kryhet n
rastet kur personi tjetr ka ndrmend t kryej vepr penale,
por ai akoma nuk ka vendosur definitivisht, prkatsisht kur
vendimi i tij sht i luhatshm, apo ende sht n dilem se a
do t kryej veprn penale dhe nse personi tjetr me veprimet
e tij ndikon q vendimi i tij t forcohet, t vendos pr t kryer
vepr penale. N kt form t dyt, si shihet, iniciativa pr
t kryer veprn penale nuk fillon nga shtytsi. Lidhur me kt,
shtytja konsiderohet se ekziston edhe n rastet kur personi ka
prpiluar planin pr t kryer veprn penale, mirpo ende nuk
ka vendosur pr ta realizuar at plan. Prndryshe, po qe se
ndokush shtyt personin i cili tashm ka vendosur pr t kryer
veprn penale, ather n t drejtn penale nuk konsiderohet
se sht kryer shtytja. N kso raste sht fjala p t
ashtuquajturn shtytje t pasuksesshme.
Kodi Penal nuk prcakton mnyrat dhe mjetet me t cilat
mund t kryhet shtytja. Mirpo, n teori dhe n praktik sht
prvetsuar koncepcioni se shtytja mund t kryhet me do lloj
veprimi me t cilin te tjetri mund t formohet apo t forcohet
vendimi pr t kryer veprn penale. Si veprime t shtytjes
mund t konsiderohen p.sh. veprimet me t cilat bindet tjetri,
dhnia apo premtimi i dhurats, lutja, kanosja, dhnia e kshillave, prqeshja pr shkak t mosvendosmris, brja me
dije pr t mirat q do t realizohen me kryerjen e veprs
penale etj. Kryesore sht q nga veprimet e ktilla te personi
tjetr t formohet apo forcohet vendimi pr t kryer veprn
penale.

205

Shtytja mund t ndrmerret nga nj apo m shum

persona. N rastet kur shtytja ndrmerret nga dy apo m
shum persona, ather kjo n t drejtn penale quhet
bashkshtytje. N kso raste, donjri prej bashkshtytsve do
t prgjigjet penalisht, mirpo me kusht q donjri prej tyre
t ket ndikuar q i shtyturi t kryej vepr penale.
Shtytja mund t kryhet me nj dhe me shum veprime.
Edhe n rastet kur shtytsi me shum veprime ka arritur q te
personi tjetr t ndikoj q t kryej veprn penale,
konsiderohet se ekziston vetm nj shtytje.
Mirpo, sht e mundur q me nj shtytje t ndikohet te
dy apo m shum persona t kryejn dy apo m shum vepra
penale. N kso raste shprehet bashkimi ideal i shtytjes.
Gjithashtu sht i mundur edhe bashkimi real i shtytjes. Ky
ekziston n rastet kur shtytsi me dy apo me m shum
veprime ndikon te i njjti person t kryej dy apo m shum
vepra penale. Ky kto dy apo m shum vepra penale mund t'i
ket kryer n bashkpunimin ideal apo real. Kurse n rastet
kur personi me nj shtytje ndikon te dy apo m shum persona
q t kryejn s bashku nj vepr penale, ather konsiderohet
se ekziston nj shtytje.
Shtytja duhet t jet e drejtuar ndaj personit t caktuar si
kryes i ardhshm dhe me qllim q t kryhet vepra penale e
caktuar. Lidhur me kushtin e par, shtytsi duhet ta njoh
personin t cilin e shtyt q t kryej veprn penale. Me fjal t
tjera, do shtytje nnkupton adresatin, personin q i
dedikohet. Mirpo, kjo nuk do t thot se shtytsi duhet
patjetr ta njoh personalisht personin q e shtyt. Gjithashtu,
pr t'u konsideruar se ekziston shtytja, nuk krkohet q shtytja
t jet e drejtuar ndaj personit konkret. Lidhur me kt, n t
drejtn penale konsiderohet se sht kryer shtytja edhe n
rastet kur ajo sht e drejtuar ndaj rrethit t caktuar t njerzve
nga t cilt njri prej tyre nn ndikimin e shtytjes e kryen
veprn penale. Ky rreth i personave duhet t jet i caktuar n
mnyr t qart dhe konkrete. Pr shembull, konsiderohet se
shtytja ka qen e drejtuar ndaj rrethit t caktuar t njerzve
nse ajo ushtrohet ndaj personave q gjenden n ndonj lokal,
shkoll, konvikt, kazerm apo ndaj pjestarve q i prkasin
ndonj shoqate, partie, apo ndaj puntorve t nj fabrike etj.
N kso raste, pr t'u konsideruar se sht kryer shtytja,

206

mjafton q vetm njri prej rrethit t ktyre personave t ket

kryer vepr penale nn ndikimin e shtytsit.
Krahas kushtit q shtytja t jet e drejtuar ndaj personit t
caktuar apo rrethit t caktuar t njerzve pr t'u konsideruar se
ekziston shtytja, si pam, ajo duhet t jet e drejtuar me
qllim q t kryhet vepra penale e caktuar, vepra konkrete. S
kndejmi, nuk mund t bhet fjal pr shtytjen nse nj person
shtyt tjetrin q t kryej n prgjithsi ndonj vepr penale.
Pr shembull, nuk do t konsiderohet se ekziston shtytja nse
ndokush shtyt tjetrin q t kryej vjedhje, nse fare nuk i
konkretizon se cilat vjedhje duhet t'i kryej, ose nse qytetart
shtyten q problemet e tyre materiale ti zgjidhin duke kryer
vjedhje ose duke mos e paguar tatimin. Gjithashtu nuk do t
konsiderohet se sht kryer shtytja n rastin kur nj person e
shtyt tjetrin pr t krye vrasje, por nuk e prcakton se kush
duhet t vritet. Pra shtytja duhet t jet e drejtuar me qllim t
kryerjes s veprs penale t caktuar. Mirpo, gjithashtu nuk
krkohet q shtytja e till t'i prfshij t gjitha detajet e
kryerjes s veprs penale t caktuar, si jan p.sh. mnyra,
mjeti, vendi, koha e kryerjes, natyrisht nse kto rrethana nuk
jan prcaktuar n ligj si tipare t figurs s veprs penale.
N t shumtn e rasteve shtytja kryhet n mnyr t
drejtprdrejt. Mirpo, shtytja mund t kryhet edhe n mnyr
indirekte, me ndrmjetsimin e personit t tret. S kndejmi,
n t drejtn penale njihet edhe shtytja indirekte. Shtytja
indirekte ekziston n rastet kur nj person me dashje shtyt
tjetrin q t ndikoj n personin e tret pr t kryer vepr
penale. N kt rast shtyts konsiderohen t dy personat, si
shtytsi, ashtu edhe shtytsi tjetr q ka ndikuar te i treti pr t
kryer vepr penale. Lidhur me kt, midis shtytsit t par dhe
kryersit t veprs penale mund t ekzistoj nj zinxhir i tr i
shtytsve (shtytja zingjirore). N kso raste sht e mundur q
nj shtyts t mos i njoh t gjith shtytsit, por gjithsesi edhe
n kso rastesh t gjith kta persona prgjigjen si shtyts.
a) Prgjegjsia penale e shtytsit. Shtytja mund t kryhet
vetm me dashje. Edhe pse shtytja m s shpeshti kryhet me
dashje direkte, sht e mundur t kryhet edhe me dashje
eventuale. Sipas nenit 24, dnohet ai i cili me dashje shtyt tjetrin
q t kryej vepr penale. Me fjal t tjera, shtytja ekziston n
rastet kur e bind tjetrin q t kryej veprn penale dhe e dshiron

207

kryerjen e asaj vepe. Pra ktu shprehet dashja e dyfisht(dashja

pr ta bind kryersin dhe dashja pr t kryer veprn penale).
Shtytsi duhet t jet i vetdijshm se me veprimin e tij
shtyt tjetrin t kryej vepr penale dhe njherit dshiron
kryerjen e saj. Shtytja gjithher sht e drejtuar n kryerjen e
veprs penale t caktuar. Shtytsi pra, sht personi i cili
dshiron ose pranon realizimin e veprs penale t caktuar me
ndrmjetsimin e kryersit. Ky duhet t jet i vetdijshm pr
ato tipare t veprs penale q jan t parapara me ligj dhe pr
t cilat krkohet vetdija edhe te kryersi. Prndryshe, n
vetdijen dhe dashjen e shtytsit nuk krkohet t prfshihen
edhe ato rrethana apo tipare t cilat nuk konsiderohen
elemente konstitutive t figurs s posame t veprs penale.
Kshtu, dashja e shtytsit nuk duhet t prfshij detajet e
veprs penale t cilat i prkasin p.sh. mnyrs, vendit, kohs
s kryerjes, kuptohet nse rrethanat e ktilla nuk jan tipare t
figurs s veprs. Nse pr ndonj vepr penale t caktuar te
kryersi krkohet qllimi apo motivi i posam, apo ndonj
moment tjetr subjektiv, nuk sht e domosdoshme q kjo t
ekzistoj edhe te shtytsi. Mirpo, n kto raste shtytsi duhet
t dij se qllimi apo ndonj element tjetr subjektiv duhet t
ekzistoj te kryersi. Kurse sa i prket elementit volitiv t
dashjes, shtytsi duhet ta dshiroj apo t jap plqimin q t
kryhet vepra penale.
Duhet theksuar se shtytja sht e mundur t kryhet edhe
nga pakujdesia, mirpo kjo sipas Kodit
Penal nuk
ndshkohet, nuk hyn n zonn kriminale. Kjo nga fakti se po
t aprovohej koncepcioni se edhe pr shtytjen nga pakujdesia
duhet dnuar, ather n t drejtn penale do t zgjerohej
prgjegjsia penale jasht suazave t duhura. Kjo njherit do
t krkonte q qytetart n kontaktet dhe raportet e tyre t
prditshme t jen jashtzakonisht t matur. Krahas ksaj, po
t aprovohej koncepcioni se edhe pr shtytjen nga pakujdesia
duhet dnuar, ather qytetart do t detyroheshin q ta
shikojn apo ta supozojn tjetrin si kriminel potencial, mnyr
kjo e cila pr shum shkaqe sht e papranueshme pr nj
shoqri.
Lidhur me prgjegjsin penale t shtytsit, n teorin e
s drejts penale dhe n praktikn e policis prmendet edhe i
ashtuquajturi provokatori agjent. Ky sht person i policis i cili shtyt
tjetrin t kryej veprn penale, por jo edhe q me qllim q i shtyturi

208

ta prfundoj, por me qllim q t kapet duke kryer veprn penale, t

kapet n flagranc (in flagranti). Agjenti provokator sht nj metod
apo mnyr e lufts kundr kriminalitetit q e shfytzon policia n
bot n rastet kur paraqiten kryers t atill t veprave penale t cilt
shum vshtir mund t zbulohen apo mund t kapen (hasen) duke
kryer veprn penale, si sht korrupsioni, tregtia me drog,
terrorizmi etj. N aspektin moral kjo metod gjithsesi nuk
rekomandohet, edhe pse pr interesin e prgjithshm t shoqris
mund t jet e arsyeshme ngase zbulohet dhe parandalohet
kriminaliteti.

N teorin e s drejts penale sht mjaft kontestuese se a

konsiderohet penalisht i prgjegjshm dhe a duhet dnuar
provokatori agjent. Sipas nj koncepcioni, ky lloj i shtytjes
nuk duhet dnuar pr shkak se dashja e personit t ktill nuk
ka pasur pr qllim prfundimin e veprs penale, por vetm q
t hyhet n zonn kriminale dhe t tentohet kryerja e veprs
penale. Sipas koncepcionit t dyt, edhe veprimet e agjentit
provokator duhet t ndshkohen pr shkak se edhe me kt
mnyr bhet rrezikimi i t mirs s mbrojtur. N teorin e s
drejts penale sht prvetsuar koncepcioni i dyt. Mirpo,
legjislacionet penale t shteteve bashkkohore, n kt shtje
jan t ndara. Disa e parashohin agjentin provokator si metod
t lejuar t policis pr zbulimin e kriminalitetit, ndrsa disa e
ndalojn.
Gjykata evropiane pr t drejtat e njeriut n Strasburg e
ka shqyrtuar shtjen e agjentit provokator, n aspektin nse i
cenon t drejtat e njeriut. Lidhur me kt, duke u mbshtet
n nenin 8 t Konvents evropiane pr t drejtat e njeriut, ka
konstatua se personi i cili sht i involvuar n tregtin e
palejuar (don t thot n kryerjen e veprave penale n fushn
ekonomike), i cili e jep plqimin se n kt baz mund t bjen
n kontakt me personin e tret, sht i vetdijshm pr
rrezikun se n mes t partenrve afarist mund t jen fut
agjent. Nga kjo rezulton se vet personi e zgjedh nj
procedur e cila sjell rrezik, prandaj ktu nuk vjen n
shprehje cenimi i integritetit t individit nga ana e shtetit. Pr
kt arsye nuk sht e nevojshme kurfar baze legale sipas
nenit 3, par.2 t Konvents evropiane pr t drejtat e njeriut
(Baqi, Komentar, 186)
b)Ndshkimi i shtytsit. N nenin 24 sht prcaktuar
ndshkimi i shtytsit. Sipas ksaj dispozite, shtytsi dnohet pr

209

do lloj vepre penale, si n rastet po ta kishte kryer vet veprn

penale, pa marr parasysh peshn e saj, me kusht q vepra
penale t jet kryer nn ndikimin e tij. Pra si presupozim q t
mund t ndshkohet shtytsi duhet q kryersi t ket kryer
veprn penale.
Si u cek m sipr, shtytsi dnohet sikur po t kishte
kryer vet veprn penale. Mirpo, meq shtytsi n krahasim
me kryersin sht n nj distanc m t largt nga vepra
penale dhe zakonisht kontributi i tij n kryerjen e veprs
penale sht m i vogl se i kryersit, sht dashur q t
parashihet mundsia q dnimi i shqiptuar t mos jet m i
lart se tri t katrtat e maksimumit t parapar pr veprn
penale, si sht parapar n paragrafin 2 t nenit 65 pr rastet
e tentativs, ndihms dhe bashkimit kriminal. Vemas n
krahasim me bashkimin kriminal, shtytja manifeston sasi m
t vogl t vullnetit dhe kontributit kriminal dhe mundsis s
kryerjes s veprs penale.
Prndryshe, edhe pse parashihet se shtytsi dnohet
sikurse edhe kryesi, nuk prjashtohet mundsia q shtytsi t
dnohet m rnd se kryersi i veprs penale. Kjo do t
shprehet n rastet kur shtytsi e keqprdor raportin e
varshmris, subordinacionit, autoritetin si prind, ose kur e
shtyt personin e mitur ose personin me prgjegjshmri t
zvogluar. N kso raste, si shihet, ndikimi i shtytsit sht
vendimtar n tr procesin e kryerjes s veprs penale.
N fund, sipas nenit 27, par.2 t kodit penal, shtytsi do t
lirohet nga dnimi po qe se vullnetarisht e ka parandaluar
kryerjen e veprs penale. Konsiderohet se sht arritur heqja
dor vullnetare nse shtytsi me veprimet e tij ka intervenuar
para se t prfundohet vepra penale, me 'rast ka pasur sukses
q t parandaloj kryerjen e veprs.
c) Shtytja si vepr e posame penale. Pr shkak t
rrezikshmris shum t madhe t disa veprave penale dhe
natyrs specifike t tyre, n disa raste Kodi yn Penal shtytjen e
parasheh si vepr penale t posame, t pavarur. N rastet kur
shtytja parashihet si vepr penale e posame, Kodi Penal
shmanget nga parimi i varshmris apo akcesoritetit t
bashkpunimit.
N pjesn e posame t Kodit Penal, n shum norma
shtytja sht parapar si vepr penale e posame. Kshtu, p.sh.

210

n nenin 115 sht parapar shtytja (nxitja) e urrejtjes, prarjes

ose mosdurimit kombtar, racor, fetar ose etnik. N nenin 130
sht inkriminuar shtytja pr luft agresive ose konflikt t
armatosur. N nenin 208, par. 2 sht parapar si vepr penale
nse prindi, adoptuesi apo ndonj person tjetr, q ka autoritet
prindor e shtyt personin e mitur nn gjashtmbdhjet vje q t
jetoj n bashksi jashtmartesore me personin tjetr.
Gjithashtu, si vepr penale e posame sht parapar edhe
shtytja n vetvrasje (neni 151) etj. N kso raste, vetm
veprimi i shtytjes konsiderohet vepr penale e veant.
N t gjitha rastet kur shtytja sht parapar n ligj si
vepr penale e posame, konsiderohet se vepra sht kryer, pa
marr parasysh se a sht kryer vepra penale apo ka mbetur n
tentativ. Me fjal t tjera, n kso raste vepra penale
konsiderohet se sht kryer me vet faktin se sht prfunduar
shtytja, pa marr parasysh se a ka pasur sukses shtytsi q ta
shtyt personin tjetr q ta kryej veprn penale. Rrjedhimisht,
n rastet kur shtytja sht parapar si vepr e posame penale
edhe shtytja e suksesshme dhe ajo e pasuksesshme
konsiderohen si vepr penale e kryer, e prfunduar. Kjo nga
fakti se pr t'u konsideruar se sht kryer shtytja e
pasuksesshme, sht irelevante se a ka pasur sukses shtytsi
q t formoj apo ta forcoj vendimin te tjetri pr t kryer
vepr penale, sepse n rastet e ktilla prgjegjsia penale e
shtytsit prcaktohet plotsisht n mnyr t pavarur n
krahasim me prgjegjsin penale t kryersit.
N t gjitha rastet kur shtytja sht parapar si vepr
penale e posame, kryersi nuk do t gjykohet sipas
dispozitave mbi bashkpunimin, por do t gjykohet si pr do
vepr penale t pavarur. Kshtu sht vepruar ngase n rastet
kur shtytja sht parapar si vepr penale e posame, shtytsi
konsiderohet si kryers i vepr penale dhe prgjigjet si do
kryers tjetr i veprs penale.
) Shtytja e pasuksesshme. Shtytja e pasuksesshme
ekziston n rastet kur personi i shtytur nuk e ka kryer e as nuk
ka tentuar t kryej veprn penale. Meq shtytja dnohet vetm
nse sht kryer vepra penale, s kndejmi rezulton se edhe pr
shtytjen e pasukseshme shtytsi nuk dnohet.
Shkaqet q mund t shpiejn n shtytjen e pasuksesshme
mund t jen t shumta dhe t natyrs s ndryshme. Pr

211

shembull, shtytja e pasuksesshme ekziston kur shtytsi nuk ka

pasur sukses t bind tjetrin pr t kryer vepr penale ose kur
shtytsi ka sukses q t bind, mirpo i shtyturi ndrron
mendimin (vendimin) para se t ket filluar kryerjen e
veprimeve q hyjn n zonn kriminale, q konsiderohen vepr
penale. Gjithashtu, shtytja e pasuksesshme shprehet edhe
ather kur pr shkaqe objektive i shtyturi nuk ka mundur t
kryej veprn penale. Do t bhet fjal pr shtytjen e pasuksesshme edhe ather kur i shtyturi i ka ndrmarr vetm
veprimet prgatitore, t cilat sipas Kodit Penal nuk ndshkohen.
Shtytja e pasuksesshme do t ekzistoj edhe n rastet kur
"shtytsi" e ka shtytur personin i cili m par ka vendosur t
kryej vepr penale, ose kur i shtyturi fare nuk e ka kuptuar
shtytsin.
Duhet theksuar se si shtytje e pasuksesshme konsiderohet
edhe rasti kur i shtyturi kryen krejtsisht tjetr vepr penale
nga ajo pr t ciln ka qen i shtytur. N kso rastesh
konsiderohet se sht shprehur i ashtuquajturi eksces
kualitativ i shtytjes, i cili sipas teoris akcesore t limituar nuk
ka baz pr prgjegjsin e bashkpuntorit, prkatsisht t
shtytsit. Rast i till sht p.sh. nse personi A e shtyt
personin B q t kryej veprn penale t marrdhnies seksuale
me dhun, ndrsa personi B. e kryen lndimin e rnd trupor
apo vjedhjen grabitqare.
Si del nga kjo q u tha, pr t'u konsideruar se ekziston
shtytja e pasuksesshme lypset q shtytsi me veprimet e tij
t ket ndikuar drejtprdrejt n personin tjetr me qllim q ky
(i shtyturi) t kryej vepr penale. Andaj n t drejtn penale
nuk mund t bhet fjal pr shtytjen e pasuksesshme nse
p.sh. ndokush me an t letrs ka pasur pr qllim t shtyt
tjetrin pr t kryer vepr penale, mirpo letra nuk i ka rn n
dor adresatit, atij q i sht dedikuar. Kjo sht nj lloj i
tentativs s shtytrjes.
N krahasim me legjislacionin penal t mparshm, q
sht aplikuar n Kosov, dhe n krahasim me Kodin Penal t
Sllovenis (neni 26), Kroacis (neni 37) dhe t Maqedonis
(neni 23), Kodi penal i Kosovs nuk e inkriminon shtytjen e
pasuksesshme. Kjo nga fakti se n nenin 24, si theksuam m
sipr, shtytja dnohet vetm n rastet kur vepra penale kryhet
nn ndikimin e shtytsit. Nga ky parim ekziston prjashtim n
rastet kur n pjesn e posame t Kodit Penal, pr shkak t

212

natyrs dhe rrezikshmris s madhe t disa normave penale,

shtytja sht parapar si vepr penale e veant, e pavarur.
Prkatsisht, n shembujt q i cekm m sipr, n rastet kur
shtytja sht parapar si vepr penale e posame, ather
shtytsi dnohet, pa marr parasysh se a sht kryer vepra
penale nga i shtyturi. Me fjal t tjera, n t gjitha rastet kur
shtytja sht parapar si vepr penale e veant n pjesn e
posame t Kodit Penal, shtytsi dnohet edhe pr shtytjen e
pasuksesshme.
Pr heqjen dor vullnetare nga shtytja shih komentet
lidhur me nenin 27.
Ndihma
Neni 25
(1) Kushdo q me dashje e ndihmon tjetrin t kryej
vepr penale dnohet sipas nenit 65(2) t ktij Kodi.
(2) Ndihma pr t kryer nj vepr penale prfshin
kshillimin ose udhzimin se si kryhet vepra penale, duke
vn n dispozicion t kryersit mjetet pr kryerjen e veprs
penale, duke larguar pengesat pr kryerjen e veprs penale
ose duke i premtuar se do ti fsheh provat e veprs s kryer
penale, identitetin e kryersit, mjetet e prdorura pr
kryerjen e veprs penale ose prfitimet q rrjedhin nga
kryerja e veprs penale.
1. Ndihma sht form e dyt e bashkpunimit n
kuptimin e ngusht, e cila sht parapar n nenin 25. N kt
nen nuk prkufizohet ndihma. N paragrafin 2 vetm
numrohen nj numr i veprimeve tipike t ndihms. Kto n
fakt jan veprime me t cilat personi tjetr ndihmohet apo i
lehtsohet kryerja e veprs penale. Kto jan veprime me t
cilat prgatitet kryerja e veprs (si jan p.sh. prokurimi i
mjeteve pr kryerjen e veprs, heqja e pengesave, kontrollimi i
vendit ku duhet t kryhet vepra) apo veprime t cilat
ndrmirren gjat kohs s kryerjes s veprs me t cilat
lehtsohet kryerja e saj, duke i prfshij edhe veprime pas
prfundimit t veprs.
Veprimet e ksaj forme t bashkpunimit konsistojn n
ndrmarrjen e veprimeve t tilla me t cilat nuk kryhet vepra
penale por vetm ndihmohet kryerja e saj. Pra veprimet t cilat

213

e prbjn ndihmn gjenden jasht veprimit t kryerjes.

Nihmsi nuk merr pjes n veprimet e kryerjes s veprs
penale, por vetm ndihmon, kontribuon q ajo t kryhet. N t
kundrtn, nse veprimet e ndihmsit n asnj mnyr nuk i
kan kontribuar personit tjetr q t kryej veprn penale,
ather sht fjala vetm pr tentativn e ndihms apo
ndihmn e pasuksesshme, t cilat Kodi Penal nuk i ndshkon.
Pr shembull, nuk do t prgjigjet penalisht ndihmsi nse
personi A. mbaron elsin fals me qllim q personi B. ta
prdor kt, mirpo personi B. fare nuk e prdor kt els,
por e thyen dritaren e baness s huaj dhe kshtu kryen veprn
penale t vjedhjes.
Ndihma mund t kryhet vetm pasi q personi tjetr t
ket vendosur t kryej vepr penale. S kndejmi, n rastet
kur veprimet ndrmerren para se t ket vendosur personi
tjetr t kryej vepr penale, mund t kualifikohen vetm si
shtytje e jo si ndihm. Nga kjo del edhe dallimi kualitativ
midis shtytjes dhe ndihms, sepse shtytja mund t kryhet prderisa personi tjetr nuk ka vendosur t kryej veprn penale,
ndrsa ndihma mund t kryhet vetm pasi q personi tjetr t
ket vendosur t kryej veprn penale. Andaj i njjti veprim,
n t drejtn penale, mund t kualifikohet si shtytje apo si
ndihm, varsisht prej faktit se a sht ndrmarr para apo
pasi q personi tjetr t ket vendosur t kryej vepr penale.
Pr shembull, premtimi q i jepet personit tjetr se do ta
fsheh veprn penale apo kryersin, nse sht br para se
tjetri t ket vendosur t kryej veprn, do t kualifikohet si
shtytje, e nse sht br pasi q ai t ket vendosur, do t
kualifikohet si vepr e ndihms. Koncepti i ktill i prgjigjet
natyrs akcesore t bashkpunimit.
N nenin 25, par. 2 vetm n mnyr ekzemplare jan
cekur disa mnyra apo forma me t cilat mund t kryhet
ndihma. Sipas ksaj dispozite, si ndihm n kryerjen e veprs
penale konsiderohen sidomos dhnia e kshillave ose
udhzimeve se si t kryhet vepra penale, vnia n disponim
kryersit mjetet pr kryerjen e veprs penale, mnjanimi i
pengesave pr kryerjen e veprs penale si dhe fshehja e
premtuar q m par e veprs penale, e kryersit, e mjeteve
me t cilat sht kryer vepra penale, e gjurmve t veprs
penale ose prfitimet q rrjedhin nga kryerja e veprs penale.

214

2. Nga dispozita e nenit 25 par.2 rezulton se ndihma

kryesisht mund t jet dy llojesh, ndihma fizike dhe psikike.
Si ndihm fizike sht ndihm materiale apo ndihm fizike n
kryerjen e veprs penale. N praktik si forma m t shpeshta t ndihms
fizike jan: vnia apo dhnia n disponim kryersit mjetet pr kryerjen
e veprs penale dhe mnjanimi i pengesave pr kryerjen e veprs
penale. Si ndihm fizike mund t konsiderohen edhe t gjitha ato
veprime t tjera me t cilat objektivisht ndihmohet personi tjetr q t
kryej veprn penale. Kshtu, p.sh. si ndihm fizike mund t
konsiderohet edhe brja roj gjat kohs s kryerjes s veprs penale,
bartja apo drguarja e personit gjer n vendin ku duhet kryer vepra
penale, kontrollimi i gatishmris s mjeteve me t cilat duhet t
kryhet vepra penale etj. Ndihma mund t shprehet edhe gjat kryerjes s
veprs penale, kshtu p.sh. Gjykata Supreme e Kroacis (VSH,I Kzh795/90) e ka kualifikua ndihm fizike dhnien e thiks gjat kohs s
rrahjes, ndrsa Gjykata e Qarkut t Beogradit e ka kualifikua si ndihm
fizike dhnien me qira t lokalit pr uhstrimin e tregtis s palejuar
(Komentar KZ Bosne i Hercegovine, 192).
Si ndihm psikike mund t konsiderohet: dhnia e kshillave apo
udhzimeve si t kryhet vepra penale (p.sh. si t kryhet vepra penale e
falsifikimit t paras, mashtrimit etj) ose premtimi paraparak se do t
fshehet vepra penale, kryersi i saj, gjurmt e veprs penale ose
prfitimet q rrjedhin nga kryerja e veprs penale. Gjithashtu si
ndihm psikike mund t konsiderohen edhe veprimet e tjera me t
cilat personi tjetr ndihmohet apo kurazhohet psikikisht t kryej
veprn penale. Pr shembull, prpilimi i planit pr t kryer veprn
penale, veprimet me t cilat forcohet vullneti pr t kryer veprn
penale, evitimi i skrupullave apo dhembjes ndaj viktims etj. Si
cekm m sipr kshillat apo udhzimet, nse ndrmerren para se
personi t ket vendos t kryej vepr penale, mund t konsiderohen
si shtytje.

Ndryshe nga shtytja, e cila pr shkak t natyrs s saj

mund t kryhet vetm me veprim, ndihma mund t kryhet me
veprim dhe me mosveprim. Ndihma kryhet me mosveprim n
ato raste kur personi nuk ndrmerr at veprim q ka pasur pr
detyr, e ka pasur obligim ta ndrmarr, dhe n kt mnyr
ndihmon tjetrin t kryej vepr penale. Pr shembull, rojtari i
ndonj depoje t mallrave, me qllim q t'i ndihmoj tjetrit n
kryerjen e veprs penale t vjedhjes, nuk e mbyll dern
ansore t ndrtess.
Nse nj person ndihmon tjetrin n shum mnyra pr t
kryer nj vepr penale, p.sh. i jep kshilla, pastaj ia jep mjetin
dhe e mson si duhet ta prdor, konsiderohet se ka kryer vetm
nj ndihm, vetm nj vepr penale t ndihms. Kurse n rastet
kur nj person me nj veprim u ndihmon dy a m shum

215

personave q t kryejn dy apo m shum vepra penale, ather

do t ekzistoj bashkimi ideal i ndihms. Mirpo, n rastet kur
nj person s pari shtyt tjetrin q t kryej vepr penale, mandej
edhe i ndihmon q t kryej t njjtn vepr, nuk konsiderohet
se ka kryer dy vepra penale n bashkim, ngase shtytja n
krahasim me ndihmn sht form m e rnd e bashkpunimit
dhe si e till e konsumon ndihmn. Andaj n kso raste personi
konsiderohet se ka kryer vetm shtytjen.
3. Ndihma m s shpeshti kryhet n mnyr t
drejtprdrejt. Mirpo, kjo mund t kryhet edhe n mnyr
indirekte. Ndihma n mnyr indirekte kryhet n aso raste kur
personi ndihmon kryersin t veprs nprmjet personit tjetr.
Kjo n fakt sht dhnie ndihme ndihmsit. N rastet e
ndihms indirekte mund t angazhohen shum persona q i
japin ndihm njri-tjetrit. N rastet e ktilla t gjith kta
persona konsiderohen penalisht t prgjegjshm dhe dnohen.
Lidhur me kohn, ndihma jepet zakonisht para se t
filloj kryerja e veprs penale. Kjo ndryshe quhet edhe
ndihm paraprake. Mirpo, ndihma mund t kryhet edhe gjat
kohs s kryerjes s veprs penale derisa nuk ka prfunduar
vepra penale n kuptimin material. Veprimet q ndrmerren
pasi t jet kryer vepra penale nuk mund t konsiderohen si
ndihm, me kusht q t mos jen premtuar m par, para se t
ket filluar kryerja e veprs penale. Prkatsisht, do t
konsiderohet si ndihm nse p.sh. nj person i premton tjetrit
se pas kryerjes s veprs penale t vjedhjes do ta fsheh at
dhe pasurin e vjedhur. N t kundrtn, nse dikush e fsheh
kryersin e veprs penale, edhe pse nuk i ka premtuar m par,
ather personi i ktill do t prgjigjet si kryers i posam i
veprs penale t fshehjes s kryersit pas kryerjes s veprs
penale.
4. Ndihma e pasuksesshme do t ekzistoj ather nse
personit q i sht dhn ndihma nuk e ka kryer veprn penale
ose nuk ka tentuar ta kryej, apo nuk ka ndrmarr veprimet
prgatitore t cilat ndshkohen. Ndihm e pasuksesshme
konsiderohet edhe rasti kur kryersi e refuzon ndihmn.
Gjithashtu do t konsiderohet se ekziston ndihma e
pasuksesshme edhe ather kur me rastin e kryerjes s veprs
penale, kryersi i veprs fare nuk i ka shfrytzuar veprimet e
ndihmsit. Pr shembull, personi A. veprn penale t vrasjes e
kryen me pushk, e jo me helmin q ia ka dhn ndihmsi. Ose

216

rasti tjetr, personi A. veprn penale t vjedhjes e kryen duke e

thyer dritaren, e jo me elsin fals q ia ka dhn ndihmsi.
Kodi yn Penal nuk prmban ndonj norm me t ciln
do t rregullonte shtjen e ndshkimit pr ndihmn e
pasuksesshme. Andaj mund t konkludojm se ndihma e
pasuksesshme nuk ndshkohet. Zgjidhja e ktill sht edhe e
arsyeshme. Prkatsisht, sipas prkufizimit q sht dhn n
Kodin Penal, ndihma e pasuksesshme nuk konsiderohet
bashkpunim, ngase nuk paraqet kontribut kauzal n kryerjen
e veprs penale. Me fjal t tjera, n rastin e ndihms s
pasuksesshme, veprimet e ndihmsit nuk inkorporohen n
rezultatin kriminal, ngase sht br ndrprerja e rrjedhs s
kauzalitetit, sipas vullnetit t kryersit apo nn ndikimin e
rrethanave t tjera (pr shembull, nse revolja t ciln ia ka
dhn kryersit t vrasjes ka dshtuar, nuk ka funksionuar dhe
pr kt arsye nuk sht prdorur pr kryerjen e veprs).
Mirpo, ndihma e pasuksesshme mund t inkriminohet si
vepr penale e posame. Rasti i till sht p.sh. me veprn
penale t furnizimit me pajisje ose materiale q jan t
destinuara pr prodhimin apo trafikimin e substancave narkotike ose psikotropike ose analog (neni 230, par. 3).
5. Raporti apo lidhja subjektive midis ndihmsit dhe
kryesit
t veprs penale. Midis ndihmsit dhe kryersit t veprs
penale duhet t ekzistoj nj raport apo lidhje e caktuar. Kjo
lidhje konsiston n faktin se ndihmsi medoemos duhet t dij
se cilit person t caktuar sht duke i ndihmuar, apo nga cili
rreth i personave do t rekrutohet kryersi. Mirpo, duhet
theksuar se pr t'u konsideruar se sht shprehur ky lloj i bashkpunimit, mjafton q vetm ndihmsi t dij se kujt i sht
dedikuar ndihma. Pra, nuk sht e domosdoshme q edhe
kryersi t dij se i ka ndihmuar apo sht duke i ndihmuar
personi tjetr. Prndryshe, nuk sht e domosdoshme q
ndihmsi ta njoh personalisht kryersin. Kshtu p.sh. nse
rojtari i ndrmarjes e din se nj person do t kryej vjedhjen, e
ndrpren rrymn elektrike me qllim q ta lehtsoj vjedhjen, do
t konsiderohet ndihms edhe pse nuk e njeh kryersin e as
kryersi nuk e din se ndokush i ka ndihmuar n kryerjen e
veprs. Rasti i till quhet ndihm e fsheht.
N kuptimin e s drejts penale konsiderohet se sht
shprehur ndihma vetm nse ajo sht dhn me qllim q t

217

kryhet vepra penale e caktuar. Me kt rast ndihmsi nuk

sht e domosdoshme t'i dij t gjitha detajet e veprs penale,
si jan p.sh. vendi dhe koha e kryerjes, mnyra dhe mjeti me
t cilin do t kryhet, ndaj kujt do t kryhet vepra etj.
6. Prgjegjsia penale dhe ndshkimi i ndihmsit. Sipas
nenit 25, par.1, kush me dashje e ndihmon tjetrin t kryej vepr
penale, dnohet deri n tri t katrtat e maksimumit t dnimit t
parapar pr veprn penale prkatse (shih nenin 65, par.2). Si
shihet, n kt dispozit sht rregulluar n mnyr eksplicite
shtja e prgjegjsis penale dhe ndshkimit t ndihmsit.
Zgjidhje e ktill e ndshkimt t ndihmsit deri n tri t katrtat e
maksimumit t dnimit t parapar pr veprn penale, sht
parapar p.sh. n Kodin penal t Gjermanis, i cili ka shrbyer si
model pr mundsin e dnimt pr format e tjera t
bashkpunimit n Kodin penal t Kosovs.
Sa i prket prgjegjsis penale, si shihet, ndihma mund
t kryhet vetm me dashje, madje me dashje direkte dhe
eventuale. Ndihma nga pakujdesia, sikundr edhe shtytja,
edhe pse sht e mundur, nuk konsiderohet ndihm n
aspektin e s drejts penale dhe si e till ajo nuk ndshkohet.
Lidhur me ndshkimin e ndihmsit, sipas dispozits s
siprprmendur,
mund t konkludohet se ndihmsi
ndshkohet gjithher pr do lloj t veprs penale, pa marr
parasysh peshn e saj. Nse vepra pr t ciln sht dhn
ndihma ka mbetur n tentativ, ndihmsi do t dnohet vetm
nse sht fjala pr aso vepre penale pr t ciln ligji parasheh
dnim edhe pr tentativ (neni 20, par. 2). Gjithashtu, ndihmsi dnohet edhe n rastet kur kryersi ka ndrmarr
veprime prgatitore, po qe se edhe pr t sht parapar
ndshkimi me ligj.
Koncepcioni i prvetsuar n kodin penal se ndihmsi
mund t dnohet m but deri n tri t katrtat e
maksimumit t dnimit t parapar, sht i arsyeshm, ngase
n krahasim me format e tjera t bashkpunimit n t shumtn
e rasteve ndihma sht forma m e leht e bashkpunimit. Kjo
nga fakti se n t shumtn e rasteve veprimet e ndihms, pr
nga karakteri dhe dimensioni i tyre, jan prgatitore dhe n
zinxhirin e tr procesit t kryerjes s veprs penale jan
veprime t dors s dyt. Mirpo, kjo sht vetm zgjidhje
parimore q sht prvetsuar n Kodin Penal, ngase dnimi
q i shqiptohet ndihmsit, varet prej t gjitha rrethanave

218

objektive dhe subjektive t do rasti konkret. N kuadrin e

ktyre rrethanave, lloji dhe masa e dnimit vemas duhet t
jet n proporcion me shkalln e kontributit t ndihmsit n
kryerjen e veprs penale dhe t vetive personale t vet
kryesit. Andaj edhe ktu, sikundr edhe te shtytja, mund t
shprehet q ndihmsi t dnohet edhe m rnd se vet kryesi
i veprs penale. Kjo do t ndodh n rastin kur p.sh. ndihma
pr t kryer veprn penale i jepet personit t mitur apo
personit me prgjegjsi t zvogluar.
Sipas nenit 27, par. 2, ndihmsi sikundr edhe shtytsi,
do t lirohet nga dnimi po qe se vullnetarisht ka hequr dor
nga kryerja e veprs penale, e ka parandaluar kryerjen e
veprs penale. Konsiderohet se sht shprehur heqja dor
vullnetare nse ndihmsi me veprimet e tij aktive ka pasur
sukses t parandaloj kryerjen e veprs penale.
7. Ndihma si vepr e posame penale. Pr shkak t natyrs
s disa veprave penale, pr t cilat jepet ndihma dhe pr disa
shkaqe kriminalo-politike, ndihma mund t konsiderohet si
vepr e posame dhe e pavarur penale nga vepra penale e
kryersit. Rastet e tilla jan p.sh. ndihma n vetvrasje (neni
151), ndihma gruas shtatzan q ta ndrpres shtatznsin
(neni 152), dhnia ndihm kryersit pas kryerjes s veprs
penale (neni 305), mundsimi i arratisjes s personit t privuar
nga liria (neni 314).
Ndihma si vepr penale e posame n disa raste mund t
inkriminohet pr vepra pr t cilat kryersi nuk dnohet,
prkatsisht kur vepra e kryersit nuk konsiderohet si vepr
penale. Rast i till sht p.sh. dhnia ndihm personit tjetr q
t kryej vetvrasje ose dhnia ndihm gruas me barr q ajo
vet t bj ndrprerjen e shtatznsis. N kto dy raste,
personi q tenton t bj vtvrasje, apo gruaja q n trupin e
vet bn ndrprerjen e shtatznsis, nuk konsiderohet se kan
kryer vepr penale, kurse personi q u ndihmon konsiderohet
se ka kryer vepr penale dhe dnohet.
Bashkimi kiminal
Neni 26
(1) Kushdo q shprehimisht apo n mnyr t heshtur
merret vesh me nj apo me m shum persona pr t kryer

219

ose pr t nxitur kryerjen e nj vepre penale pr t ciln

ligji parasheh s paku pes vjet burgim dhe ndrmerr
veprime prgatitore pr realizimin e marrveshjes s till,
si dhe merr pjes n bashikimin kriminal, dnohet sipas
nenit 65(2) t ktij Kodi.
(2) Gjykata mund ta zvogloj dnimin ose ta liroj nga
dnimi persnin i cili sht penalisht prgjegjs sipas
paragarafit 1 t ktij neni nse ai person:
1) Vullnetarisht heq dor nga marrveshja;
2) Vullnetarisht ndrmerr veprime pr parandalimin
e ekzistencs s vazhdueshme t bashkimit kiminal ose t
kryerjes s veprs penale n pajtim me qllimet e saj ose
3) Vullnetarisht ia zbulon policis njohurit e
marrveshjes n kohn e duhur kur veprat penale t
planifikuara ende mund t parandalohen.
1. Veprimet prgatitore n relacion me bashkimin
kriminal. Ndryshe nga legjislacioni penal i mparshm, Kodi
penal i Kosovs n pjesn e prgjithshme nuk parasheh
dispozit t posame me t ciln do t rregullohej shtja e
prgjegjsis penale dhe ndshkimshmris pr veprimet
prgatitore t cilat ndrmerren me qllim t kryerjes s veprs
penale. Ktu bn prjashtim dispozita e nenit 26, paragrafi 1,
n t ciln sht rregulluar shtja e prgjegjsis penale dhe e
ndshkimit pr rastet e bashkimit kriminal si institut i
prgjithshm i cili sht forma m e rrezikshme e
bashkpunimit. Rrjedhimisht n rastet e bashkimit kriminal,
prkatsisht t organizatave kriminale (neni 26, par.1), do t
konsiderohen t ndshkuara edhe veprimet prgatitore t cilat
ndrmerren nga antart e bashkimit kriminal, nse ato
veprime prgatitore jan ndrmarr me qllim t kryerjes s
veprave penale pr t cilat sht parapar dnimi me burgim t
paktn pes vjet.
2. Bashkimi kriminal sht forma e katrt dhe m e rnd e
bashkpunimit n kuptimin e ngusht edhe pr nga natyra e tij
juridike dhe kriminalo-politike, n shum aspekte dallohet nga
format e tjera t bashkpunimit. Specifikat e bashkimit kriminal
kan kontribuar q ky lloj bashkpunimi nga disa shkenctar
me arsye t trajtohet si bashkpunim sui generis.
N teorin e s drejts penale, qysh hert sht inicuar
shtja e organizimit t formave t ndryshme t shoqatave

220

(organizatave) kriminale si forma t posame t bashkpunimit

t cilat me nj shprehje t prbashkt emrtohen si bashkim
kriminal n legjislacionin anglo-amerikan, n Kodin Penal t
Kosovs dhe n shum kode penale t shteteve t Evrops.
N Kodin Penal me termin bashkim kriminal nnkuptohet
organizata kriminale, grupi i personave, t cilt jan marr vesh
pr t kryer vepr penale, rrjeti i personave me qllime
kriminale si dhe format e tjera t ngjashme t bashkpunimit pr
kryerjen e veprave penale.
E veanta e krimit t organizuar nprmjet t bashkimit
kriminal, sht se me kt form t bashkpunimit kryhen vepra
penale shum t rnda, si jan trafikimi me drog, me arm, me
njerz, terrorizmi, format e rnda t vrasjeve, vepra kundr
pasuris n form t grabitjes, shantazhe, korrupsioni, larja e
parave, kriminaliteti kompjuterik, si dhe krimet e kryera kundr
njerzimit dhe t drejts ndrkombtare gjat konflikteve t
armatosura apo luftrave n vende t ndryshme t bots.
Prmasat, serioziteti dhe pasojat shum t dmshme t
krimit t organizuar, i cili kryhet nprmjet bashkimit kriminal
si form e bashkpunimit, m s miri ilustrohen me krimin e
trafikimit t drogs dhe t njerzve, t cilat kan arritur shkall
alarmante. Rrjedhimisht, sipas vlersimit t Organizats s
Kombeve t Bashkuara, n vitet e fundit, vetm qarkullimi nga
tregtia me drog vlersohet n 400 miliard dollar. Ndrsa n
vitet e fundit, mesatarisht pr do vit trafikohen rreth 700 mij
njerz, dhe sipas disa analistve, fitimi nga ky trafikim i qenieve
njerzore, sidomos femrave, sht edhe m i madh se trafikimi
me dorg. N disa raste sht konstatuar se bashkimin kriminal
jan involvuar edhe pushtetar t lart t organeve shtetrore.
Pr shkak t kompleksitetit t tij, krimi i organizuar akoma
edhe sot e ksaj dite nuk sht prkufizuar me nj nocion unik i
cili do t ishte i pranueshm pr do shtet dhe pr t drejtn
penale ndrkombtare. Shtetet e Bashkuara t Ameriks, n
vitin 1970 e kan aprovuar ligjin e posam pr kontrollin e
krimit t organizuar, n t cilin, n vend t nocionit unik, i kan
cekur llojet e veprave penale t cilat e prbjn kt nocion (e
kan aplikuar nocionin deskriptiv t krimit t organizuar).
Duke
par
rndsin,
ndrlikueshmrin
dhe
rrezikshmrin shum t madhe t krimit t organizuar, i cili
kryhet nga shum forma t ndryshme t bashkimit kriminal, si
dhe faktit se rregullat, dispozitat e gjertanishme t legjislacionit

221

penal nuk jan t mjaftueshme pr parandalimin dhe

ndshkimin e krimit t organizuar, kjo shtje n dekadn e
fundit sht objekt i observimeve intensive n legjislacionet
penale t shteteve n drejtim t zgjerimit dhe ashprsimit t
prgjegjsis penale pr organizimin dhe antarsimin n
bashkimin kriminal. Tendenca e ktill sht prkrahur edhe n
t drejtn penale ndrkombtare. Kshtu, n Rezolutn XVI t
Kongresit ndrkombtar pr t Drejtn Penale, mbajtur n
Budapest n vitin 1999, u rekomandua inkriminimi i bashkimit
kriminal pr kryerjen e veprave penale t rnda dhe prcaktimi i
rregullave t posame t prgjegjsis penale. Me kto rregulla
u rekomandua q t konsiderohet penalisht prgjegjs do
person i cili organizon bashkimin kriminal, pa marr parasysh a
sht kryer ndonj vepr penale. Pra edhe n rastet kur fare nuk
kryhet ndonj vepr penale, organizatori dhe antart e bashkimit kriminal do t dnohen, vetm pr faktin se e kan
themeluar apo jan antarsuar n organizatn kriminale.
N hierarkin e strukturs s bashkimit kriminal mund t
bhet dallimi midis personave q kan pozita vendimtare apo
drejtuese dhe antarve t tjer t organizats dhe t merren
parasysh me rastin e parashikimit t dnimeve. Gjithashtu u
rekomandua q t inkriminohet si vepr penale e vaant
antarsimi (pjesmarrja) n bashkimin kriminal dhe t
prkufizohen me ligj format e ndryshme t bashkimit. N rastet
kur kryhet vepra penale konkrete nga bashkimi kriminal, u
rekomandua q me ligj t akceptohen njra nga kto tri metoda:
1)
inkriminimi i pjesmarrjes (antarsimit) n
organizatn kriminale;
2)
ndshkimi i dyfisht vetm pr pjesmarrje,
antarsim n organizatn kriminale dhe pr veprn e kryer;
3)
bashkimi real pr pjesmarrje (antarsim) n
bashkimin kriminal dhe pr veprn e kryer, dhe pr kto dy
vepra t shqiptohet dnimi unik.
Kto tendenca dhe ecuri n legjislacionet penale nacionale
dhe n suaza ndrkombtare, jan prova bindse se rregullat e
prgjithshme t gjertanishme t inkriminimit t veprave penale
t kryera n bashkpunim t shum personave nuk jan t
mjaftueshme. Pr kt arsye tani n shum legjislacione t
shteteve t Evrops sht braktisur koncepti i ndshkimit
restriktiv i bashkimit kriminal. Kshtu n vitin 1994 n legjislacionin penal t Gjermanis dhe t Zvicrs sht aprovuar

222

dispozita e cila i referohet bashkimit kriminal. N kt dispozit

bashkimi kriminal sht prkufizuar si organizat e fsheht, e
cila ka pr qllim kryerjen e veprave penale t dhunshme apo
realizimin e fitimit t kundrligjshm. Dispozita t ngjashme
kan parapar edhe disa shtete t tjera t Evrops Perndimore
dhe Qendrore, si jan ekia, Lituania, Polonia etj.
3. Bashkimi kriminal sipas Kodit penal. Kodi Penal i kushton
rndsi t posame krimit t organizuar, i cili kryeht n forma t
ndryshme t bashkimit kriminal. Kjo nga fakti se sikundr n
shtet e tjera, edhe n Kosov nga bshkimi kriminal kryhen llojet
m t rnda t veprave penale, si jan vrasjet, kidnapimet,
tregtia me drog, trafikimi i njerzve, terrorizmi etj. Krahas
ksaj, rregullimin e bashkimit kriminal me norma t posame
penale, ndryshe nga format e tjera t bashkpunimit, e ka
determinuar edhe fakti se n legjislacionet bashkkohore dhe n
shkencn e s drejts penale, si cekm m sipr, rregullat e
prgjithshme t cilat i dedikohen pjesmarrjes s shum
personave n kryerjen e veprave penale, nuk jan t mjaftueshme, ngase krimi i organizuar sht fenomen i posam pr t
cilin duhet t prcaktohen rregulla t posame. Suazat juridike
penale pr rregullat e ktilla duhet t sigurojn inkriminimin e
formave t ndryshme t kryerjes s veprave penale n mnyr t
organizuar. N frymn e ktij koncepti, tani nj numr i
konsiderueshm i legjislacioneve penale t Evrops i kan
braktisur rregullat restriktive t ndshkimit t bashkimit
kriminal. N kt drejtim n dekadn e fundit jan br
ndryshme n Kodin penal t Gjermanis, Zvicrs, Italis,
Francs etj.
Sipas modeleve t kodeve penale t disa shteteve t
Evrops Perndimore dhe konceptit anglo-amerikan q e
inkriminojn krimin e organizuar, edhe Kodi Penal i Kosovs e
ka braktisur konceptin restriktiv t ndshkimit t krimit t
organizuar, t bashkimit kriminal. Duke u mbshtetur n
njohurit bashkkohore se krimi i organizuar mund t kryhet
nprmjet formave t ndryshme dhe t shumta t bashkimit
kriminal, Kodi Penal i Kosovs bashkimin kriminal, si form
specifike t bashkpunimit, e parasheh n dispozitat e pjess s
prgjithshme dhe n nj numr relativisht t madh t dispozitave
n pjesn e posame, me t cilat jan parapar veprat penale t
veanta, t cilat mund t kryhen nga kjo form e bashkpunimit.

223

N pjesn e prgjithshme t Kodit Penal, n paragrafin 1 t

nenit 26, sht prcaktuar nocioni i bashkimit criminal. N
Kodin ton Penal prkufizimi i bashkimit kriminal sht br
sipas modelit anglo-amerikan t institutit conspiracy. Duhet
theksuar se tani kt model jan duke e prvetsuar gjithnj m
tepr edhe kodet penale t shteteve t tjera t Evrops.
Nocioni bashkim kriminal sht nocion gjenerik, nocion i
prgjithshm, me t cilin nnkuptohet kryerja e veprs penale n
bashkpunim nga dy apo m shum persona. Kodi i yn Penal,
si dhe kodet penale t shteteve t tjera, nuk i cek format e
bashkimit kriminal nprmjet t cilit kryhen s bashku veprat
penale, mirpo kt e bn teoria dhe praktika gjyqsore.
Prkatsisht, sipas shkencs s t drejts penale dhe praktiks
gjyqsore, me nocionin gjenerik t bashkimit kriminal duhet
nnkuptuar: marrveshjen, grupin, organizatn, bandn, rrjetin
apo ndonj lloj bashkimi tjetr me qllim t kryerjes s veprave
penale. Kta terma si forma t bashkimit kriminal, nprmjet t
cilit kryhet krimi i organizuar, si do t shohim n vazhdim, i
ndeshim edhe n pjesn e posame t Kodit ton penal dhe at si
forma t kualifikuara t veprave penale.
4. Prgjegjsia penale dhe ndshkimi i antarve t
bashkimit kriminal. Bashkimi kriminal si institut i prgjithshm
i s drejts penale, sht parapar me qllim t inkriminimit t
fazs m t hershme t kryerjes s veprs penale, n fazn e
prgatitjes s veprs penale. Me kt institut n fakt
ndshkohen veprimet prgatitore, vepra kto t cilat ndryshe
quhen delicta preparata. N frymn e ktij koncepti, sipas
dispopzits s paragrafit 1 t nenit 26, personat hyjn n zonn
kriminale, ndshkohen vetm nse merren vesh, arrijn
marrveshje q t kryejn apo shtytin t tjert pr t kryer vepr
penale pr t ciln me ligj sht parapar dnimi me burgim s
paku pes vjet dhe nse ndrmarrin edhe veprimet prgatitore
pr realizimin e marrveshjes.
Sipas ksaj dispozite, rezulton se n rastin e bashkimit
kriminal, personi konsiderohet penalisht prgjegjs dhe dnohet
nse jan plotsuar kto kushte:
- nse ka arritur marrveshje n mnyr shprehimore apo t
heshtur me nj apo me shum persona q t kryej vepr penale;
-nse ka arritur marrveshje me nj apo me shum persona
q t shtytin t tjert q t kryejn vepra penale;

224

-kjo marrveshje n t drejtn penale konsiderohet

relevante vetm nse sht kryer me dashje;
-vepra penale pr t ciln sht arritur marrveshja pr tu
kryer duhet t jet e dnuar s paku me pes vjet burgim dhe
-nse me qllim t kryerjes s veprs penale, pr t ciln
sht arritur marrveshja, jan ndrmarr edhe veprimet
prgatitore pr realizimin e marrveshjs, pr shembull, sht
br furnizimi me arm me qllim t kryerjes s vrasjes, apo
jan bler automjete me qllim t trafikimit t drogs.
T gjitha kto kushte duhet t prmbushen n mnyr
kumulative pr tu konsideruar se ekziston bashkimi kriminal
dhe q t mund t ndshkohen personat pr kt form t
bashkpunimit. Lidhur me kt duhet vemas t theksohet se
sipas Kodit Penal kjo form e bashkpunimit do t konsiderohet
se ekziston dhe pjesmarrsit e tij do t dnohen, edhe pse nuk
sht kryer apo nuk sht tentuar t kryhet vepra penale pr t
ciln jan marr vesh. Mjafton q t jet arritur marrveshja
dhe q t jen ndrmarr veprimet prgatitore me qllim t
realizimit t marrveshjes.
Tentativn e marrveshjes, n form t propozimit apo
oferts pr marrveshje q i drejtohet personit tjetr, por i cili
nuk pranohet, Kodi Penal nuk e ndshkon.
Nse n baz t marrveshjes edhe kryhet vepra penale,
kryersit dhe antart e tjer t bashkimit kriminal nuk do t
konsiderohen se kan kryer dy vepra penale bashkimin
kriminal dhe veprn e kryer, p.sh. t trafikimit me drog, por do
t konsiderohet se kan kryer vetm veprn penale t trafikimit
me drog, ngase n kto raste shprehet bashkimi fiktiv,
prkatsisht supsidiariteti. Mirpo, edhe ktu duhet theksuar se
krahas kryersit t veprs penale konkrete, do t dnohen edhe
antart e tjer t bashkimit kriminal pr do vepr penale t
kryer nga bashkimi kriminal. Me fjal t tjera, pjestart e
bashkimit kriminal do t dnohen vetm pr faktin se jan
antar, pa marr parasysh nse kan marr pjes n kryerjen e
veprs penale dhe pa marr parasysh nse kan ditur se kush dhe
kur e ka kryer veprn penale.
N dispozitn e prmendur t Kodit Penal, n t ciln sht
inkriminuar bashkimi kriminal, nuk ceket n mnyr t veant
pozita dhe trajtimi penalo-juridik i inicuesit apo organizatorit t
ksaj forme t bashkpunimit, apo pozits s personit q ka
pasur rol dominant n kontrollimin apo qeverisjen e bashkimit

225

kriminal si dhe kontributin e veant t njrit apo disa antarve

n kryerjen e veprave penale. Mirpo, kjo nuk sht penges q
gjykata me rastin e matjes s dnimit, t marr parasysh si
rrethan rnduese pr personin i cili ka qen iniciator apo
organizator i bashkimit kriminal, apo pr antarin prkats t
ktij bashkimi i cili p.sh. m s teprmi ka qen i angazhuar n
veprimtari kriminale.
Nga dispozita q e inkriminon bashkimin kriminal, si
cekm m sipr, antart e ksaj forme t bashkpunimit, n
rastet kur kryhen veprat penale, prgjigjen penalisht pr t gjitha
veprat penale pr t cilat sht arritur marrveshja, por antart e
bashkimit kriminal gjithashtu prgjigjen edhe pr veprat penale
t cilat kan rezultuar nga ajo marrveshje. Si vepra penale q
kan rezultuar, apo jan rrjedhoj e marrveshjes, konsiderohen
ato vepra t cilat jan ngusht t lidhura me realizimin e
marrveshjes kriminale, apo shrbejn si mjet pr kryerjen e
veprave penale q jan t parapara me marrveshjen kriminale.
Si vepr e cila ka rezultuar nga marrveshja kriminale sht
p.sh. vjedhja e armve, e cila kryhet me qllim q t organizohet
kryengritja e armatosur, vepr kjo e cila sht parapar me
marrveshje apo me planin kriminal. Ose do antar i bashkimit
kriminal me rastin e vjedhjeve grabitqare t parapara me
marrveshje, do t prgjigjet, prve vjedhjeve edhe pr lndimet trupore q u jan shkaktuar personave q kan tentuar t
pengojn kryerjen e veprave penale, ose lndimin e policve q
kan intervenuar.
N t kundrtn, nse njri prej antarve t bashkimit
kriminal kryen ndonj vepr penale q nuk sht parapar me
marrveshjen kriminale, e as q rezulton nga realizimi i
marrveshjes, ather pr kt vepr prgjigjet vetm antari i
bashkimit kriminal q e ka kryer at vepr e jo edhe antart e
tjer. Ky sht i ashtuquajturi eksces i antarit t bashkimit
kriminal. Pr shembull, nse me marrveshje sht parapar
kryerja e veprs penale t vjedhjes n shtpin e huaj, mirpo
nse me rastin e kryerjes s ksaj vjedhje, njri prej antarve t
bashkimit kriminal, prkatsisht t ksaj organizate kriminale e
dhunon gruan t ciln e ka hasur n kt shtpi, ather pr
veprn e dhunimit do t prgjigjet vetm antari i cili edhe e ka
kryer kt vepr, e jo edhe antart e tjer.
Meq krimi i organizuar, i cili kryhet nga forma t
ndryshme t bashkimit kriminal, vshtir zbulohet nga organet e

226

ndjekjes, ngase organizohet n mnyr shum sekrete,

konspirative, n paragrafin 2 t nenit 26 sht parapar nj
dispozit e karakterit kriminal politik me qllim t lehtsimit t
zbulimit dhe t lufts m efikase kundr krimit t organizuar,
prkatsisht t bashkimit kriminal. N kt dispozit sht
parapar shprehimisht se gjykata mund tia zvogloj dnimin
apo ta liroj trsisht nga dnimi antarin e bashkimit kriminal i
cili sht penalisht prgjegjs n kto raste:
- nse vullnetarisht heq dor nga marrveshja;
- nse vullnetarisht ndrmerr veprime pr parandalimin e
ekzistimit t vazhdueshm t bashkimit kriminal ose t kryerjes
s veprs penale n pajtim me qllimet e saj, ose
- nse vullnetarisht ia zbulon policis njohurit e
marrveshjes n kohn e duhur kur veprat penale t planifikuara
ende mund t parandalohen.
5. Bashkimi kriminal si vepr penale e posame n Kodin
penal. N disa raste pr shkak t rrezikshmris shum t
madhe dhe pr shkaqe t caktuara kriminalo-politike, n pjesn
e posame t Kodit Penal, format e ndryshme t bashkimit
kriminal jan parapar si vepra penale t veanta. Numri i
inkriminimeve t bashkimit kriminal, t cilat jan t parapara si
vepra penale t posame apo si forma t rnda t ktyre veprave
penale, n Kodin Penal sht relativisht i madh. Sa pr ilustrim
po i cekim vetm disa prej tyre: organizimi, prkrahja dhe
pjesmarrja n grupet terroriste (neni 113); organizimi i grupit
pr kryerjen e krimit t gjenocidit, krimeve kundr njerzimit
dhe krimeve t lufts (neni 128); organizimi i personave apo
pjesmarrja n trafikimin e njerzve (neni 139, par.3); prodhimi
dhe prpunimi i paautorizuar i narkotikve t rrezikshm dhe i
substancave psikotropike nga antari i nj grupi (neni 230, par.4,
pika 1); organizimi i skemave piramidale dhe bixhozit t ndaluar
(neni 243); krimi i organizuar (neni 274) etj.
N t gjitha kto raste t prmendura ku bashkimi kriminal
sht parapar si vepr penale e posame, antari i bashkimit
kriminal dnohet edhe n rastet kur ai vet si individ nuk ka
marr pjes n kryerjen e veprs penale. Me fjal t tjera,
konsiderohet penalisht prgjegjs dhe dnohet vetm pr faktin
se sht antarsuar, sht antar i organizats kriminale,
prkatsisht i bashkimit kriminal.

227

Kufijt e prgjegjsis penale dhe ndshkimi pr

bashkpunim
Neni 27
(1) Bashkkryersi sht penalisht prgjegjs brenda
kufijve t dashjes apo t pakujdesis s vet, ndrsa personi
q e shtyt dhe e ndihmon kryerjen e veprs penale sht
penalisht i prgjegjshm brenda kufijve t dashjes s tij.
(2) Gjykata e liron nga dnimi bashkkryersin ose
personin q e shtyt a e ndihmon kryerjen e veprs penale
nse ai person e parandalon vullnetarisht kryerjen e
veprs penale.
1.Pr shumicn e shtjeve t prgjegjsis penale dhe
t ndshkimit pr veprat penale t kryera n bashkpunim
kemi br komentet lidhur me bashkkryerjen, shtyjen dhe
ndihmn (shif komentet pr nenin 23, 24 dhe 25). Andaj
lidhur me paragrafin 1 t nenit 27do ta bjm elaborimin m t
hollsishm vetm pr rastet e ekscesit kualitativ dhe
kuantitativ. Vemas do ta komentojm paragrafin 2 i cili e
rregullon shtjen e heqjes dor vullnetare nga format e
bashkpunimit.
2. Si cek m sipr, pr format e bashkpunimit, sipas
teoris s akcesoritetit t limituar, teori kjo e cila sht
prvetsiuar n Kodin Penal, vlen rregulla parimore se
bashkpuntort prgjigjen brenda kufijve t dashjes s tyre,
pavarsisht nga prgjegjsia e kryersit kryesor. Brenda ktyre
kufijve pr prgjegjsin sht me rndsi shkalla e realizimit
t veprs. Nga kjo rezulton se nse vepra sht prfunduar nga
kryersi, shtytsi dhe ndihmsi prgjigjen pr veprn e kryer
sipas dispozitave t nenit 24 dhe 25. Nse vepra penale ka
ngel n tentative edhe bashkpuntort do t prgjigjen sipas
shkalls s realizimit, prkatsisht pr tentative.
N t shumtn e rasteve dashja e bashkpuntorve
dhe e kryersve prputhen, jo rrall ndodhin t ashtuquajtur
ekscese nga kryersi. Ekscese t kryersit konsiderohen rastet
kur p.sh. midis dashjes s shtytsit apo ndihmsit, n nj an,
dhe kryersit, n ann tjetr, shprehet nj diskrepanc e madhe
midis dashjes (vullnetit) t tyre. Kjo diskrepanc apo
shmangie mund t shprehet n disa aspekte dhe n mas t

228

ndryshme. Varsisht nga aspektet dhe mass s mosprputhjes

midis dashjes s bashkpuntorve dhe kryersit, n teorin
dhe praktik njifet i ashtuquajturi a) ekscesi kualitativ dhe b)
ekscesi kuantitativ.
a) Ekscesi kualitativ shprehet n rastet kur kryersi
kryen krejtsisht tjetr vepr penale n krahasim me veprn
pr t ciln ka qen i shtytur apo i ndihmuar. Rast i till sht
p.sh. nse shtytsi e ka shtyt q t kryej vjedhje, ndrsa i
shtyturi kryen veprn penale t dhunimit. N kso raste sht
prjashtuar bashkpunimi, prkatsisht shtytsi nuk prgjigjet
ngase vepra pr t ciln sht kryer shtytja as nuk sht
tentuar t kryhet. N rastet e ktilla ndrpritet lidhja midis
shtytsit dhe kryersit. Ndrsa lidhur me ndihmn do t
ekzistoj ekscesi kualitativ, nse p.sh. ndihmsia i jep mjetet
kryersit pr t kryer vjedhjen, ndrsa kryersi me ato mjete
kryen vrasjen
b) Ekscesi kuantitativ ekziston p.sh. n rastet kur
kryersi kryen llojin e veprs pr t ciln sht shtyt apo
ndihmuar nga tjetri, por me at rast kryhen form m t
rnd t asaj vepre penael. Pr shembull n mnyr t
qart, n mnyr precize kryersi shtytet apo ndihmohet
q t kryej vjedhje t rndomt, ndrsa me at rast kryhen
vjedhe t rnd. N kso raste shtytsi apo ndihmsi
prgjigjen vetm n kuadr t dashjes s tyre, prkatsisht
prgjgjen pr vjedhje t rndomt.
Ndryshe nga situatat e ekscesit kualitativ dhe
kuantitativ, nse shtytsi apo ndihmsi i japin liri t plot
kryersit, p.sh. me rastin e shtytjes apo dhnies s
ndihms, kryersit i thuhet q me do kusht, gjithsesi t
kryej veprn penale t vjedhjes, n kso raste shtytsi apo
ndihmsi do t prgjigjen edhe pr format e rnda t
vjedhjes, varsisht prej forms q sht kryer.
N teori dhe praktik sht i njohur edhe i ashtuquajturi
ekscesi negative kuantitativ i cili ekziston n rastet kur kryersi
kryen form m t leht t veprs n krahasim me formn e
veprs pr t ciln ka qen i shtytur apo i ndihmuar. Situat e
till sht p.sh. nse sht i shtytur apo ndihmuar pr t kryer
vjedhjen grabitqare, ndrsa kryersi kryen vjedhjen e rndomt,
apo sht shtyt q t kryej vrasjen, ndrsa kryersi kryen vetm
rrmbimin. N rastet e ktilla shtytsi apo dnihmsi prgjigjen
vetm pr at lloj t veprs penale e cila sht kryer.

229

3.N paragrafin 2 sht rregulluar shtja e heqjes dor

vullnetare e bashkpuntorve nga kryerja e veprs penal. Pr
ekzistimin e ktij institute nuk sht e mjaftueshme ndrprerja e
aktivitetit nga bashkpunimi, por ktu sht e domosdoshme q
bashkpuntori t ket penguar kryerjen e veprs. Kshtu p.sh.
heqja ddor vullnetare nga shtytja do t konsiderohet se ekziston
nse shtytsi ka arrijt q ta ndryshoj vendimin te i shtyturi.
Lidhur me kt, edhe pse nuk thuhet shprehimisht, kjo vlen
edhe pr rastet e veprimeve prgatitore.
Dispozitat e posame mbi prgjegjsin penale pr
veprat
penale t kryera me an t medieve
Prgjegjsia penale e kryeredatorve, botuesve,
shtypshkronjsve ose prodhuesve
Neni 28
(1) Nse vepra penale sht kryer me an t
publikimit t informacionit n gazeta ose n lloje t tjera t
shtypit periodic, n radio apo television, penalisht prgjigjet
autori i informacionit.
(2) Kryeredaktori prgjegjs ose personi i cili e
zvendson at n kohn e publikimit t informats sht
penalisht prgjegjs n rastet kur:
1) Autori nuk mund t gjendet ose t gjykohet n
gjykatn e Kosovs ose
2) Publikimi i informacionit sht publikuar pa
dijen e autorit ose kundr vullnetit t tij.
(3) Botuesi i gazettes ose i llojeve t tjera t shtypit
periodic sht prgjegjs, nse kryeredaktori ose personi q
e zvendson at n kohn e publikimit t informative n
gazette ose n llojet e tjera t shtypit periodic, n pajtim me
paragarfin 2 t ktij neni, nuk mund t gjenden ose t
gjykohen n gjykatn e Kosovs.
(4) Kur botuesi sht penalisht prgjegjs, sipas
paragrafit 3 t ktij neni, dhe, pr shkak t pengesave ligjore
ose faktike nuk sht e mundur t dnohet, ather
prgjegjs sht shtypshkronjsi nse ai e ka ditur se
pengesa e till ligjore ose faktike ka ekzistuar.

230

(5) Prodhuesi sht penalisht prgjegjs kur

kryeredaktori ose personi q e zvendson at n kohn e
publikimit t informacionit me an t mjeteve t shiritit
manjetik, filmic, diapozitivave, fotografive ose mjeteve t
tjera audio dhe video t dedikuara pr mediat massive ose
pr prezentim public apo pr nj numr t madh t
personave jan penalisht prgjegjs sipas paragarfit 2 t
ktij neni e t cilt nuk mund t gjenden ose t gjykohen n
gjykatn e Kosovs.
(6) Nse botuesi, shtypshkronjsi ose prodhuesi si
person juridik a organ publik sht prgjegjs sipas ktij
neni, ather personi prgjegjs pr shtypjen ose aktivitetin
prodhues sht penalisht prgjegjs.
(7) Personat e cekur n kt nen nuk jan penalisht
prgjegjs nse publikimi i informacionit sht raport i
sakt nga mbledhje e organit public ose nga deklarata e nj
personi zyrtar.
1. Shtypi, radioja, televizioni, interneti dhe mjetet e tjera
t informimit dhe komunikimit publik kan rndsi t
posame pr individin dhe shoqrin n prgjithsi.
Karakteristik e qensishme e ktyre mjeteve t informimit
publik sht se ato pr shkak t natyrs dhe ndikimit t madh,
kontribuojn n mas t konsiderueshme n formimin e
opinionit publik. N veanti, rndsia e medieve konsiston n
faktin se me an t mediet qytetart njohtohen pr ndodhit,
rrjedhat si dhe pr kriminalitetin n nj rajon dhe n vend n
prgjithsi. Pr shkak t rndsis s tyre t madhe, shtja e
shtypit dhe e mjeteve t tjera t informimit dhe komunikimit
publik sht rregulluar me Kushtetut, ligje t posame si dhe
me Kodin Penal. Ksisoj, sipas nenit 42 t Kushtetutes
garantohet liria dhe plularizmi i medieve.Mediet kan pr
detyr t informojn saktsisht dhe objektivisht opinionin pr
ndodhit e prditshme, si dhe t publikojn mendime e
informata t organeve, organizatave e t qytetarve q jan me
interes pr opinionin.
Me rastin e keqprdorimit t autorizimeve t medieve, jo
vetm q ushtrohet ndikim negativ ndaj nj numri t madh t
njerzve, por me keqprdorimin e tyre mund t kryhen edhe nj
numr i madh i veprave penale si jan p.sh. nxitja e urrejtjes,
prarjes ose mostolerancs kombtare, raciale ose fetare, nxitja

231

pr luft agresive, nxitja pr kryerjen e krimit t gjenocidit,

krimeve t lufts apo krimeve kundr njerzimit etj. Lidhur me
kt, vemas duhet theksuar se n historin e njerzimit, si
sht rasti i kryerjes s krimeve gjat Lufts s Dyt Botrore
dhe krimet e shumta t rnda q u kryen n Kosov nga regjimi i
Serbis, sidomos n vitet 1997-1999, si platform dhe ideologji
patn opinionin e formuar me an t mediave t Serbis.
shjtja e prcaktimit t prgjegjsis penale pr veprat
penale t kryera me an t mediave (shtypit dhe mjeteve t
tjera t informimit dhe komunikimit publik) i ka veorit e
veta dhe sht mjaft e ndrlikuar. Prkatsisht, procesi i
ndrlikuar i shfrytzimit t mjeteve t informimit dhe
komunikimit publik, i cili p.sh. te gazetat krkon q t
angazhohet nj numr i madh personash, si sht autori,
redaktori prgjegjs, botuesi, shtypshkronjsi, prodhuesi dhe
n fund shprndarsi i gazetave, jo rrall krijon vshtirsi dhe
dilema t shumta n procedurn penale q t konstatohet
kryersi dhe bashkpuntort eventual t veprs penale q
sht kryer me publikimin e ndonj informate apo artikulli.
E drejta penale e Belgjiks, Zvicrs, Sllovenis,
Maqedonis dhe e shum shteteve tjera e kan parapar t
ashtuquajturn prgjegjsi kaskade. Prgjegjsia kaskade apo
prgjegjsia sipas shkallve, konsiston n at se parasheh
prgjegjsi sipas nj renditjeje, nse autori pr shkaqe t
caktuara nuk mund t prgjigjet, ather prgjigjet
kryeredaktori prgjegjs, botuesi ose prodhuesi. Si do t
shohim n vazhdim, edhe Kodi penal i Kosovs e ka
prvetsuar parimin e prgjegjsis kaskade.
Sipas t drejts penale t Italis dhe Austris, prgjegjsia
penale pr kto vepra penale sajohet nse konstatohet se
personat prgjegjs nuk i kan ndrmarr masat e duhura t
mbikqyrjes pr ta parandaluar kryerjen e veprave penale.
Kurse n t drejtn penale t Gjermanis, prgjegjsia penale
mbshtetet n prezumimin e prgjegjsis s redaktorit
prgjegjs dhe t mosmbikqyrjes s duhur. Karakteristik e
prbashkt e t gjitha ktyre zgjidhjeve sht se donjri prej
pjesmarrsve n kryerjen e veprs penale me an t mjeteve
t informimit, si jan autori, redaktori prgjegjs, botuesi etj.,
mund t konsiderohen si kryes t veprs penale, e jo si shtyts,
ndihms apo bashkkryes. Mirpo, n t shumtn e rasteve
vetm njri prej tyre konsiderohet penalisht i prgjegjshm

232

dhe dnohet. S kndejmi, prgjegjsia penale e kryersit t

veprs penale me an t medieve sht nj lloj prgjegjsei
sui generis.
2. Prgjegjsia penale pr veprat penale t kryera me
an t medieve sipas Kodit Penal. N pajtim me parimin e
prvetsuar t prgjegjsis kaskade, n nenin 28, par.1 dhe 2
sht rregulluar shtja e ndshkimit t personave q kryejn
vepra penale me an t shtypit dhe mjeteve t tjera t
informimit publik. N radh t par pr kt lloj t veprave
penale prgjigjet autori. Kjo sht parapar shprehimisht n
paragrafin 1 t nenit 28 n t cilin thuhet: Nse vepra penale
sht kryer me an t publikimit t informacionit n gazeta
ose n lloje t tjera t shtypit periodik, radios apo televizionit,
penalisht prgjigjet autori i informacionit.
Duke respektuar parimin e prgjegjsis kaskade, sipas
paragrafit 2, pika 1 dhe 2 t nenit 28 t Kodit Penal, pr veprat
penale t kryera me an t publikimit t informacionit n
gazeta ose lloje t tjera t shtypit periodik, radios apo
televizionit, kryeredaktori prgjegjs ose personi i cili e
zvendson at n kohn e publikimit t informats, sht
penalisht prgjegjs n kto raste:
1) nse autori nuk mund t gjendet ose t gjykohet n
gjykatn e Kosovs ose,
2) nse informacioni sht botuar pa dijen e autorit ose
kundr vullnetit t tij.
Sipas piks 1 konsiderohet se autori nuk mund t gjendet
n rastet kur artikulli, informata apo deklarata me t ciln
sht kryer vepra penale, sht publikuar n mnyr anonime
apo me pseudonim dhe nse prkundr prpjekjeve t duhura
nuk ka mund t konstatohet identiteti i autorit. Ndrsa
konsiderohet se autori nuk mund t gjykohet n gjykatn e
Kosovs pr shkaqe apo rrethana reale, p.sh. nse fshehet,
nse arratiset jasht shtetit, sht smur psikikisht apo ka
vdekur, apo rrethana t ngjashme. Kurse si rrethana juridike t
cilat e bjn t pamundur q autori t ndshkohet sht p.sh.
imuniteti procedural.
Sipas piks 2, nse informacioni sht botuar pa dijen e
autorit ose kundr vullnetit t tij, penalisht sht prgjegjs ai
person i cili drejtprdrejt e ka inkorporuar informacionin n
mjetet e masmediave. N kso raste, personi i till prgjigjet

233

sipas parimeve t prgjithshme mbi prgjegjsin penale si

bashkkryes apo si ndihms.
Lidhur me prgjegjsin e autorit, prkatsisht t
redaktorit prgjegjs, gjithashtu duhet t theksohet se personi
q e ka shkruar nj tekst nuk do t konsiderohet autor i atij
teksti, nse redaktori prgjegjs substancionalisht e ndryshon
kuptimin e tekstit. N rastet e ktilla autor i tekstit t
inkriminuar konsiderohet redaktori prgjegjs, e jo personi i
cili e ka shkruar versionin e mparshm t tekstit.
Shtrohet pyetja kush mund t konsiderohet kryeredaktor.
N parim kryeredaktor sht personi i cili sht shnuar n
mediumin prkats. Sipas dsipozitave prkatse emnohet
personi i cili e ushtron detyren e kryeredaktorit t mediumit t
caktuar. Personi i till n mnyr shprehimore ceket dhe ai
prgjigjet pr redaktimin e gazets, publikimit periodik apo t
programit t rados apo t televizionit. Lidhur me kt, i njejti
publikim mund t ket dy apo m shum kryeredaktor, por
sht e mundur q i njejti publikim ta ket nj kryeredaktor
pr tr publikimin dhe redaktor prgjegjs pr pjest e
veanta t saj. N rastet e tilla, penalisht prgjigjet redeaktori
i asaj pjese t publikimit apo t programit n t cilin sht
publikuar teksti i inkriminuar.
Nse n kohn e publikimit kryeredaktori nuk e ka
ushtruar detyrn e tij pr shkaqe t ndryshme (ka qen n
pushim, i smuar, n udhtim zyrtar etj.), n vend t tij penalisht
prgjigjet personi i cili e ka zvndsuar n ushtrimin e
detyrs.
Pr veprat penale t kryera me an t masmediave nuk
mund t prgjigjen penalisht prshkruesi, korrektori, radhitsi,
shitsi, shprndarsi dhe personat e tjer t cilt kryejn pun
teknike lidhur me prgatitjen dhe publikimin e informats.
3. Prgjegjsia penale e botuesit. N paragrafin 3 t ktij
neni sht prcaktuar prgjegjsia penale kaskade e botuesit
n raport me kryeredaktorin prgjegjs ose personin q e
zvendson at n kohn e publikimit t informatave n gazet
ose n llojet e tjera t shtypit periodik. Sipas ktij paragrafi, i
cili mbshtetet edhe n paragrafin 2 t ktij neni, botuesi i
gazetes ose i llojeve t tjera t shtypit periodik sht
prgjegjs, nse kryeredaktori ose personi q e zvendson n
kohn e publikimit t informatave, nuk mund t gjenden ose t
gjykohen n gjykatn e Kosovs. Rrethanat apo shkaqet t

234

cilat e bjn t pamundur q t gjendet ose t gjykohet

kryeredaktori ose zvendsi i tij, n mnyr analoge jan
sikundr edhe pr rastin e autorit t publikimit pr t cilat
folm m par (p.sh. nse sht arratisur jasht shtetit, sht
smur apo ka vdekur, ka imunitet apo rrethana t ngjashme).
Kush mund t jet botues i publikimit prkats, n cilat
kushte dhe sipas far procedure lejohet veprimtaria botuese,
kjo shtje m s shpeshti rregullohet me Ligjin pr
veprimtarin botuese, por mund t rregullohet edhe me
dispozita tjera.
Botuesi zakonisht shnohet n publikim, por sht e
mundur q n publikim t mos shnohet, apo q si botues t
shnohet subjekti i cili realisht nuk sht, kshtu q n rastin
konkret duhet t konstatohet se kush sht botues.
Vepra duhet t jet kryer me an t publikimit t
kohpaskoshm. Publikime t tilla jan p.sh. librat, prospektet,
afishet, pllakata, katalogjet, fotografit, hartat gjeografike,
broshurat etj.
4. Prgjegjsia penale e shtypshkronjsit. Gjithnj duke
e aplikuar parimin e prgjegjsis kaskade pr veprat penale t
kryera me an t mediave, n paragrafin 4 sht prcaktuar
prgjegjsia penale dhe ndshkimi edhe i shtypshkronjsit. N
kt paragraf thuhet se nse nuk sht e mundur t dnohet
botuesi sipas kushteve t parapara n paragrafin 3 t ktij neni,
pr shkak t pengesave ligjore apo faktike, do t prgjigjet
shtypshkronjsi nse ka ditur se ekzistojn pengesat e tilla
ligjore ose faktike.
5. Prgjegjsia penale e prodhuesit. Ky lloj prgjegjsie
sht parapar n paragrafin 5 e cila i referohet veprave penale
t kryera me an t nj numri t madh t mjeteve masive t
kominikimit t cilat iu jan dedikuar rrethit t gjr t
personave, por nuk sht fjala pr publikimet e shtypura. Kto
kryesisht jan mjete t dedikuara pr reprodukimin e zrit,
fotografis apo fotografis dhe zrit. Fjala sht pr mjete
teknike t cilat aktualisht shfrytzohen n mnyr masovike
dhe t cilat gjithnj e m tepr perfeksionohen dhe
shumzohen. N dispozitn e paragarfit 5, si mjete t tilla jan
cek n mnyr ekzemplare.
Edhe prgjegjsia penale e prodhuesit sht rregulluar
sipas konceptit t prgjegjsis kaskade. Sipas paragrafit 5,
nse vepra penale sht kryer me an t mjeteve t shiritit

235

manjetik, filmik, diapozitivat, fotografit ose mjete t tjera

audio dhe video t dedikuara pr mediat masive ose pr
prezentim publik ose pr nj numr t madh t personave, n
baz t paragrafit 2 t ktij neni, edhe n kto raste n radh t
par prgjigjet penalisht kryeredaktori prgjegjs ose personi
q e ka zvendsuar n kohn e kryerjes s veprs penale.
Mirpo, nse redaktori prgjegjs apo zvendsi i tij nuk
mund t dnohen ngase nuk mund t gjenden ose t gjykohen
n gjykatn e Kosovs, ather prgjigjet prodhuesi i ktyre
mjeteve t informimit dhe t komunikimit publik.
Botuesi, shtypshkronjsi dhe prodhuesi vetm nse
kryeredkatori prgjegjs ose personi q e zvendson nuk
mund t gjendjen ose nuk mund gjykohen n Kosov.
6. Prgjegjsia penale e personit juridik apo organit
publik. N paragrafin 6 sht rregulluar shtja e prgjegjsis
penale t peronave juridik apo publik, n t cilin sht
parapar: nse botuesi, shtypshkronjsi ose prodhuesi sht
person juridik ose organ publik penalisht sht prgjegjs
personi q prgjigjet pr botimin, shtypjen apo prodhimin e
mjeteve t shiritit magnetofonik, filmik, diapozitivave,
fotografive ose mjeteve t tjera audio dhe video t dedikuara
pr mediat masive ose pr prezentim publik.
Ndshkimi sipas prgjegjsis kaskade e redaktorit
prgjegjs, zvendsit t tij, botuesit, shtypshkronjsit dhe
prodhuesit n rastet e parapara n nenin 28, nuk shprehet n t
njjtn koh pr t gjith, ngase kta nuk jan bashkkryers.
Prkatsisht, pr veprn penale t kryer me an t shtypit dhe
mjeteve t tjera t informimit dhe komunikimit publik, mund
t dnohet vetm autori, redaktori prgjegjs, zvendsi i tij,
apo botuesi, shtypshkronjsi apo prodhuesi, e jo t gjth s
bashku. Mirpo, nse redaktori prgjegjs, zvendsi i tij, apo
botuesi, shtypshkronjsi apo prodhuesi n ndonj mnyr s
bashku kan bashkpunuar me autorin n kryerjen e veprs
penale me an t shtypit apo mjeteve t tjera t informimit apo
komunikimit publik, ather n kso raste do t prgjigjen
penalisht
sipas
dispozitave
mbi
ndshkimin
e
bashkpuntorve si shtyts, ndihms apo bashkkryers,
varsisht prej forms s bashkpunimit.
Nse n rastet e prodhimit t shiritave magnetofonik,
filmike, diapozitivave, fotogarfive dhe mjeteve t tjera t
parapara n paragrafin 5 nuk ka redaktor prgjegjs, gj q

236

mund t ndodh sidomos te ne n Kosov, shprehja prodhues

e zvendson redaktorin prgjegjs, apo personat e tjer t
cilt vendosin pr shfaqjen, shtypjen apo prodhimin e diskut,
shiritit magnetofonik, filmik etj.
N kodet penale t Sllovenis, Maqedonis, Malit t Zi,
shtja e prgjegjsis penale t botuesit, shtypshkronjsit dhe
prodhuesit jan t parapar n nen t posam, ndaras nga
prgjegjsia penale pr veprat e kryera me an t medieve.
Gjithashtu n kto kode, krahas organit publik, n paragraf t
posam sht parapar prgjegjsia edhe pr rastet kur botues
sht organi shtetror. Mir do t ishte edhe n Kodin penal t
akceptohen kto zgjidhje ngase jan m pragamatike.
Mbrojtja e burimeve t informatave
Neni 29
(1) Personi i cili merr pjes si profesionist n
publikimin e informacionit ose si antar i kshillit
redaktues t medieve dhe ndihmsi i tij nuk jan penalisht
prgjegjs nse refuzojn ta tregojn autorin e publikimit
ose burimin e informatave.
(2) Personat e cekur n paragarfin 1 t ktij neni
jan penalisht prgjegjs nse gjykata konstaton se:
1) Zbulimi i informatave sht i domosdoshm pr
t parandaluar sulmin q prbn krcnim t
drejtprdrejt ndaj jets apo integritetit trupor t ndonj
personi ose
2) Zbulimi i informatave sht i domosdoshm pr
t parandaluar veprn penale t dnueshme me burgim
prej s paku tre viteve apo pr veprn penale t partapar
n nenet 196, 203, 340, 343 ose 344.
Me qllim q t garantohet liria e shtypit dhe ushtrimi
efikas i profesionit t gazetaris dhe lmenjve t tjer t
informimit dhe komunikimit publik, si dhe me qllim q
gazetart dhe antart e redaksive t mbrohen nga krcnimet
dhe trysnit e ndryshme, krahas dispozitave mbi mediat, edhe
n Kodin Penal sht parapar q personat q marrin pjes si
profesionist n publikimin e informacioneve ose jan antar
t redaksis s medies, kan t drejt t mos tregojn autorin

237

apo prmbajtjen dhe burimin e informatave. Kjo mbrojtje

sht parapar shprehimisht n paragrafin 1.
Mirpo, mbrojtja e burimit t informatave nga ana e
profesionistve ose antarve t kshillit t redaksis si dhe
ndihmsve t tyre, sht e limituar, sht e kufizuar deri n nj
mas. Kshtu, mbrojtja e informatave nuk do t vlej dhe
personat e prmendur do t konsiderohen se kryejn vepr
penale, n rastet kur moszbulimi i informatiae organeve t
ndjekjes mund t rrezikoj jetn apo integritetin trupor t
ndonj personi apo moszbulimi i ndonj vepre penale t rnd,
pr t ciln sht parapar minimumi i dnimit prej tre vjetsh
burgim dhe pr disa vepra t veanta. Situatat e ktilla jan
parapar shprehimisht n paragrafin 2, pika 1 dhe 2 t nenit
29. Sipas ktyre dispozitave, personi i cili merr pjes si
profesionist n publikimin e informacionit ose si antar i
bordit redaktues konsiderohet penalisht prgjegjs dhe
dnohet nse gjykata konstaton se:
1. Zbulimi i informatave sht i domosdoshm pr t
parandaluar sulmin q prmban krcnim t drejtprdrejt
ndaj jets apo integritetit trupor t ndonj personi, ose
2. Zbulimi i informatave sht i domosdoshm pr t
parandaluar veprn penale pr t ciln sht parapar dnimi
me burgim prej s paku tre vjetsh, ose pr kto vepra penale
t veanta: veprn penale t degradimit t integritetit seksual
(neni 196), veprn penale t tregimit t materialit pornografik
personave nn moshn gjashtmbdhjet vje (neni 203),
veprn penale t prvetsimit gjat ushtrimit t detyrs (neni
340), veprs penale t marrjes s ryshfetit (neni 343) ose
veprs penale t dhnies s ryshfetit (neni 340).
Zbatimi i dispozitave t prgjithshme pr prgjegjsin
penale
Neni 30
Dispozitat pr prgjegjsin penale t personave t
cekur n nenin 28 dhe 29 jan t zbatueshme vetm nse
ata persona nuk jan penalisht prgjegjs sipas
dispozitave t prgjithshme pr prgjegjsin penale t
parapara n kt Kod.

238

Lidhur me prgjegjsin penale dhe ndshkimin pr

veprat penale t kryera me an t medieve - nga autori,
kryeredaktori, si dhe nga botuesi, shtypshkronjsi dhe
prodhuesi, sipas Kodit Penal, parimisht zbatohen dispozitat e
prgjithshme mbi prgjegjsin penale. Zgjidhja e ktill sht
parapar shprehimisht n nenin 30. Sipas ksaj dispozite, e
cila sht e karakterit blanket, prgjegjsia penale e personave
t cilt kryejn vepra penale me an t gazetave, ose llojeve t
tjera t shtypit periodik, radios apo televizionit, t cekura n
nenet 28 dhe 29 jan t zbatueshme vetm nse ata persona
nuk jan penalisht prgjegjs sipas dispozitave t prgjithshme
mbi prgjegjsin penale q jan t parapara n Kodin Penal
edhe pr rastet e tjera, kur vepra penale nuk kryhet me an t
ktyre mediave. Gjithashtu edhe personat e tjer t cilt kan
marr pjes n botimin apo emetimin e informats q paraqet
vepr penale, do t prgjigjen sipas dispozitave t
prgjithshme mbi prgjegjsin penale, nse n kryerjen e
veprs penale kan marr pjes si bashkkryers, shtyts,
ndihms apo organizator t shoqats kriminale.
Nga kjo q u tha m sipr, rezulton se dispozitat e
posame t nenit 28 dhe 29 zbatohen n mnyr supsidiare,
dhe ate n rastet kur nuk mund t konstatohet prgjegjsia
penale, apo nuk sht e mundur t ndiqet penalisht kryersi i
veprs penale apo bashkpuntort e tij.
Mnyra e kryerjes s veprs penale
Neni 31
(1) Vepra penale mund t kryhet me veprim ose me
mosveprim.
(2) Vepra penale kryhet me mosveprim vetm kur
kryersi nuk e ndrmerr veprimin t cilin ka qen i
obliguar ta kryej.
1.
N shkencn e s drets penale, posarisht n
doktrinn gjermane, i kushtohet rndsi e madhe prcaktimit
t nocionit t veprimit. Kjo sht e kuptueshme nga fakti se
veprimi apo sjellja e caktuar e njeriut sht nj ndr elementet
themelore, konstitutive t do vepre penale, ngase pa veprim
vepra penale nuk kryhet, nuk ekziston (nullum crimen sine

239

actione). Veprimi sht kushti thelbsor dhe themel i do vepre

penale, ai sht bosht i do vepre penale, ndrsa elementet
tjera jan vetm atribute t tij i cili i bashkon n nj trsi
unike. Veprimi konsiderohet i ktill ngase brendia e veprs
penale konsiston n sjelljen e njeriut e jo vetit e tia personale.
Veprimi si element konstitutiv shprehet te veprat
penale q kryhen me veprim dhe mosveprim, te veprat penale
t kryera me dashje dhe nga pakujdesia, te tentativa apo vepra
penale e kryer, te format e ndryshme t bashkpunimit n
kryerjen e veprs penale etj.
Me termin veprim, n t drejtn penale nnkuptojm t
gjitha sjelljet apo veprimet e njeriut q manifestohen n botn
e jashtme dhe t cilat jan t prcaktuara me ligj si vepra
penale. Veprimet q ngjajn n psikn dhe vullnetin e
brendshm t njeriut, si jan mendimi, dshira, vendimi dhe
qllimi pr t kryer vepr penale, nuk mund t konsiderohen
veprime n kuptimin penalo-juridik dhe nuk mund t
ndshkohen po qe se ato nuk manifestohen n botn e jashtme.
Krahas ksaj, pr t'u konsideruar nj veprim revelant n t
drejtn penale, ai duhet t jet i vullnetshm. I vullnetshm
konsiderohet ai veprim i cili sht ndrmarr dhe dirigjuar nga
ana e personit t vetdijshm dhe n baz t vullnetit t lir.
Edhe mosveprimi si mnyr e kryerjes s veprs penale duhet t
jet I vullnetshm. S kndejmi vullnti konsiderohet si pjes
prbrse e veprimit apo mosveprimit. Andaj, sipas t drejts penale nuk do t konsiderohen si veprim dhe nuk do t
ndshkohen sjelljet apo veprimet q ndrmerren apo shkaktohen
pa vetdije, rastsisht apo nn ndikimin e dhuns apo t
kanosjes. Veprime t ktilla jan, fjala vjen, veprimi n gjum,
me 'rast nna ia z frymn foshnjs s vet t porsalindur dhe e
mbyt; apo personi duke ecur n trotuar pr shkak t ngrics
rrshqet dhe me at rast i shkakton lndim trupo tjetrit q sht
gjendur pran tij. Kurse personi vepron me vetdije, por kundr
vullnetit t tij, n rastin kur nn ndikimin e dhuns apo kanosjes
detyrohet t ndrmarr veprimin e caktuar, p.sh. kur personi A.
ia drejton revolen personit B. q sht duke punuar n sportelin
e banks dhe n kt mnyr e detyron q t ia dorzoj t gjitha
t hollat q gjenden n kasafort; nse ndokush e mban tjetrin
t mbyllur pr aq koh deri sa ai t jep plqimin t veproj apo t
mos veproj; nse ndokush tjetrin e torturon deri sa t pranoj t
jep nj deklarat; ndokush e frkson tjetrin duke shkrep me

240

arm rreth trupit t tij; nj person ia ndrsen qenin tjetrit etj. Si

shihet nga kta shembuj, veprimet e ktilla q kan shkaktuar
pasoja t dmshme, jan ndrmarr pa vetdije ose rastsisht
apo kundr vullnetit t njeriut (nn ndikimin e dhuns apo
kanosjes). Pr kt arsye veprimet e ktyre personave n t
drejtn penale nuk konsiderohen vepra penale.
Veprimi i kryerjes s veprs penale mund t shprehet si nj
lvizje fizike, si nj akt i vullnetshm, p.sh. personi A. me nj t
shkrepur arme privon nga jeta personin B., mirpo veprimi i
kryerjes s veprs penale mund t jet kompleks dhe si i till i
prbr nga shum veprime t njpasnjshme t cilat n trsin
e tyre prbjn nj vepr penale, p.sh. personi A. me shum t
shkrepura arme privon nga jeta personin B. Pra, n t gjitha
rastet ku ndrmerret nj veprim i vullnetshm, n kuptimin e
rndomt dhe n kuptimin e s drejts penale, konsiderohet si
nj veprim. shtje tjetr sht kur n rastet e ndrmarrjes s nj
veprimi shkaktohen dy apo m shum pasoja t dmshme.
Rrjedhimisht kjo sht shtje q rregullohet n kuadrin e
bashkimit t veprave penale.
N t drejtn penale jan t rndsishme vetm ato
veprime t njeriut t cilat i prgjigjen ndonj veprimi t
prcaktuar n figurn ligjore t veprs penale prkatse. Kjo
sht n harmoni me parimin e ligjshmris s veprs penale.
Veprimi i kryerjes s veprs penale n ligj sht prcaktuar n
mnyra t ndryshme. N disa raste veprimi sht prcaktuar
n mnyr t sakt, p.sh. n nenin 259 pushtimi i paligjshm
i prons s paluajtshme t personit tjetr apo pjess s saj. N
rastet e tjera, veprimi i kryerjes sht prcaktuar n mnyr
indirekte, duke cekur vetm pasojn q shkaktohet, p.sh. n
nenin 146 -privimi nga jeta. Kurse n rastet m t shpeshta, n
ligj veprimi sht prcaktuar me ndonj term t prbashkt
apo t prgjithsuar, i cili prfshin n vete nj varg veprimesh
t ngjashme, p.sh. n paragrafin 1 t nenit 119 shkelje e
rnd e ligjeve dhe e zakoneve q zbatohen n konfliktin e
armatosur ndrkombtar. Gjithashtu n disa raste, veprimi i
kryerjes s veprs penale n ligj sht prcaktuar m pr s
afrmi, duke cekur mjetet apo mnyrn e kryerjes s veprs
penale, vendin dhe kohn e kryerjes s veprs penale, motivi
nga i cili mund t kryhet vepra penale etj. Pr shembull, vrasja
n mnyr mizore apo dinake, vrasja pr interes, peshkimi i

241

kundrligjshm me eksploziv, rrym elektrike apo helme,

ndihma agresorit gjat kohs s lufts etj.
Figura e disa veprave penale sht prcaktuar se mund t
kryhet me disa veprime. Te veprat penale t ktilla, veprimet e
kryerjes n ligj mund t jen t prcaktuara n mnyr
alternative, kurse m rrall n mnyr kumulative. N mnyr
alternative jan prcaktuar veprimet n rastet kur konsiderohet
se sht kryer vepra penale nse sht ndrmarr vetm njri
prej llojeve t veprimit t caktuar n ligj (p.sh. vepra penale e
trajtimit t pandrgjegjshm mjeksor neni 219, kryhet kur
mjeku me rastin e dhnies s ndihms mjeksore prdor haptas
mjetin e paprshtatshm, mnyrn e paprshtatshme ose nuk i
zbaton masat prkatse higjienike, apo n prgjithsi vepron n
mnyr t pandrgjegjshme dhe n kt mnyr shkakton
keqsimin e gjendjes shndetsore t ndonj personi). N
mnyr kumulative jan t prcaktuara veprimet e kryerjes, n
rastet kur konsiderohet se sht kryer vepra penale, po qe se jan
ndrmarr dy apo m shum veprime q e prbjn figurn e
veprs penale prkatse (p.sh. vepra penale e mosdhnies s
ndihms personit t lnduar n fatkeqsin e trafikut publik
neni 301, kryhet kur shoferi i automjetit ose i mjetit tjetr
transportues e l pa ndihm personin q me at mjet t
transportit sht lnduar ose lndimin e t cilit me at mjet e ka
shkaktuar). T gjitha kto jan t ashtuquajtura modalitete t
veprimit t kryerjes.
Sipas paragrafit 1 t nenit 31, vepra penale mund t kryhet me veprim ose me mosveprim. Andaj lidhur me mnyrn
nprmjet s cils manifestohet veprimi i kryerjes s veprs
penale, n t drejtn penale njihen dy lloje t veprave penale:
veprat penale t kryera me veprim dhe veprat penale t kryera
me mosveprim.
2. Veprat penale t kryera me veprim. Shumica e
veprave penale kryhen me veprim. N kuptimin penalojuridik, veprimi sht lvizje trupore e vullnetshme e njeriut
me t cilin kryhet vepra penale (p.sh. shkrepja me arm te
vepra penale e vrasjes, marrja e sendit t huaj te vepra penale
e vjedhjes etj.). Me an t veprave penale t kryera me
veprim, apo si quhen ndryshe, delikte komisive, cenohen normat
penalo-juridike, t cilat e ndalojn veprimin e caktuar. Kto norma
ndryshe quhen norma prohibitive. S kndejmi, me rastin e kryerjes
s veprave penale me veprim, personi vepron n kundrshtim me

242

normn q e ndalon veprimin e caktuar (p.sh. te vepra penale e

vrasjes, cenohet norma e cila ndalon privimin e ndonj personi nga
jeta, te vepra penale e gjaktrazimit apo incestit, cenohet norma e cila
ndalon marrdhnien seksuale me personin q sht n gjini gjaku n
vijn e drejt ose me vllan apo me motrn).

3. Veprat penale t kryera me mosveprim. Veprat

penale me mosveprim, apo si quhen ndryshe deliktet omisive,
kryhen me mosndrmarrjen apo abstenimin nga veprimi q ka qen i
detyruar, i obliguar ta ndrmarr. Prkufizimi i ktill i delikteve
omisive sht prcaktuar n paragrafin 2. Kjo mnyr e kryerjes s
veprs penale shprehet si qndrim pasiv i njeriut n rrethanat e
caktuara, pr shkak t cilit qndrim shkaktohet pasoja e ndaluar n
botn e jashtme. Si vepr penale e kryer me mosveprim sht p.sh.
mosdhnia e ndihms mjeksore (neni 220).

Me veprat penale me mosveprim cenohen normat t cilat

urdhrojn apo obligojn q t ndrmerret veprimi i caktuar.
Kto norma quhen norma imperative apo normave
urdhruese. Normat imperative, t cilat urdhrojn
ndrmarrjen e veprimit t caktuar, gjenden jo vetm n
legjislacionin penal por edhe jasht sfers s tij, pr shembull
n lmin e s drejts ushtarake, t drejts s puns, t drejts
financiare, t drejts familjare etj.
Sipas prkufizimit ligjor n paragarfin 2, rezulton se
veprat penale me mosveprim mund t'i kryejn vetm ata
persona q sipas ndonj baze juridike kan pasur obligim apo
detyr q t'i ndrmarrin veprimet e caktuara. Obligimi apo
detyrimi pr t vepruar mund t rrjedh nga normat apo
marrdhniet e ndryshme juridike. N radh t par, obligimi
pr t vepruar mund t rrjedh sipas ligjit (p.sh. sht obligim
ligjor q prindrit t kujdesen, t'i edukojn dhe t'i mbajn
fmijt e tyre, nse kt obligim nuk e prmbushin, ather
mund t konsiderohet se sht kryer vepra penale e shkeljes s
detyrimeve familjare apo ndonj vepr tjetr penale). Obligimi
pr t vepruar mund t rrjedh edhe nga aktet nnligjore apo
dispozita t tjera. Kshtu p.sh. vepra penale t msoveprimit
sipas dispozitave shndetsore gjat kohs s epidemis,
kryhet n rastet kur nuk veprohet sipas dispozitave,
vendimeve apo urdhresave t organeve kompetente me t
cilat caktohen masat pr luftimin apo parandalimin e
epidemis.
N rastet e tjera, obligimi pr t vepruar mund t rrjedh
nga marrdhnia e puns (p.sh. mjeku n baz t profesionit
dhe marrdhnies s puns, sht i obliguar q t'u jap ndihm

243

mjeksore personave t smur q gjenden n rrezik q tu

dmtohet rnd shndeti apo q e kan jetn n rrezik, po qe
se nuk e prmbush kt obligim, kryen vepr penale t mosdhnies s ndihms mjeksore t parapar n nenin 220.
Gjithashtu obligimi pr t vepruar mund t rrjedh edhe nga
veprimi q sht ndrmarr m par (p.sh. personi q hap
gropn n vendin e banuar, sht i obliguar q kt grop ta
mbuloj, prndryshe po qe se nuk e mbulon gropn dhe nse
n t bie ndonj fmij dhe mbytet, do t konsiderohet se ka
kryer vepr penale; apo mjeku q e ka br ndonj person
operacion, sht i obliguar q t'i ndrmarr edhe veprimet e
tjera t mpastajshme gjersa ta prfundoj operacionin n
trsi). Kto tri baza apo rrethana mund t shrbejn si
standarde themelore pr sajimin e prgjegjsis penale pr
veprat penale me mosveprim, q kryhen pr shkak t
mosndrmarrjes s veprimit t caktuar apo mosprmbushjes s
obligimeve.
Obligimi pr t vepruar mund t rrjedh edhe n baz t
nj bashksie t ngusht jetsore, si sht p.sh. bashksia
jashtmartesore. Si bashksi e ngusht e njerzve sht p.sh.
edhe situta e alpinistve t cilt ndrmarrin aksionin pr t hyp
n ndonj maje t lart t malit. Gjithashtu obligimi pr t
vepruar mund t rrjedh edhe n rastet kur ndokush merr
vullnetarisht ndonj obligim. Situat e till sht p.sh. kur
ndokush merr obligim q t prkujdeset pr fmiun e huaj, apo
kur merr obligim q t kujdeset pr personin e smuar, apo
rastet q ndohdin m shpesh kur msuesi apo arsimtari
fmijt i drgojn n ekskurzion; apo obligimi i msuesit t
notimit q t kujdeset pr sigurin e tyre n uj; apo obligimi
i personit i cili i udhheq turistt npr male etj.
Mirpo, duhet theksuar se n rastet kur ndonj person nuk
ndrmerr ndonj veprim, t cilin ka mundur ta ndrmarr pr
ta penguar shkaktuarjen e pasojs s ndaluar, por sipas ligjit
apo ndonj baze rrethane t cekura m sipr nuk ka pasur
obligim apo nuk ka qen i detyruar ta ndrmarr kt veprim,
ather ai nuk mund t thirret n prgjegjsi penale. Pr
sjelljen apo qndrimin e ktill pasiv mund t'i ekspozohet
vetm aplikimit t sanksioneve morale.
Deliktet omisive posarisht jan t shumta n kuadrin e
kundrvajtjeve. Mirpo edhe n legjislacionin penal
bashkkohor t do vendi sht e pranishme tendenca e

244

parashikimit t numrit m t madh t veprave penale q mund

t kryhen me mosveprim. Kjo tendenc e ktill sht
kushtzuar nga zhvillimi i tanishm shoqroro-ekonomik,
lidhmria dhe vartsia e funksionimit t rregullt t
institucioneve t ndryshme, vemas t atyre n ekonomi,
shndetsi, siguri n komunikacion dhe t ngjashme. Kjo
gjendje krkon prej do qytetari q t'i kryej obligimet e veta,
pr shkak se mosndrmarrja e veprimeve t caktuara shkakton
rrezik apo pasoja t dmshme, madje dhe katastrofale pr
jetn, shndetin apo sigurin e njerzve.
Veprat penale t kryera me mosveprim mund t ndahen
n dy grupe: n vepra penale t drejta t kryera me mosveprim
dhe n vepra penale jo t drejta t kryera me mosverim.
a) Veprat penale t drejta t kryera me mosveprim. Veprat penale t
drejta t kryera me mosveprim (t cilat ndyrshe emrtohen vepra peale t
kryera me mosveprim t rregulluara me ligj), jan ato lloje t veprave
penale t cilat edhe n Kodin Penal jan prcaktuar se mund t kryhen
vetm me mosveprim. Vepra penale e ktill sht p.sh. mosdhnia e
ndihms personit, jeta e t cilit gjendet n rrezik t drejtprdrejt (neni
156).

Struktura e figurave t veprave penale t drejta me

mosveprim sht e natyrs s till, cila urdhron veprimtari t
caktuar aktive. Andaj konsiderohen se kryejn kso vepra
penale t gjith ata persona q nuk ndrmarrin veprimin t
cilin kan pasur pr detyr ta ndrmarrin. Me fjal t tjera, te
kto vepra penale personi manifeston nj padgjueshmri ndaj
norms imperative, norm kjo e cila urdhron q personi t
ndrmarr veprimin e caktuar, pr shkak se qndrimi
indiferent apo pasiv mund t shkaktoj apo shkakton pasoj t
dmshme, q sht e parapar si vepr penale. Prndryshe, n
vet normn penalo-juridike, n t ciln sht parapar vepra
penale q mund t kryhet me mosveprim, shihet se kush sht
i detyruar t ndrmarr veprimin e caktuar dhe n ka
konsiston ai.
Te kto vepra penale nga kryersi nuk krkohet q
medoemos ta ket evituar pasojn, por sht e mjaftueshme q
ai nuk e ka ndrmarr at veprim i cili sht krkuar nga ai
dhe q ka patur mundsi. Me kto vepra sht inkriminuar
vetm cenimi i obligimit pr t vepruar. S kndejmi veprat e
ktilla t kryera me mosveprim konsiderohen se jan kryer
vetm me faktin e mosndrmarrjes s veprimit i cili
urdhrohet nga dispozita prkatse. Duke e shkel obligimin

245

pr t vepruar, kryersi me sjelljen e ktill tregon se nuk i

prfill, nuk i respekton rregullat e solidaritetit njerzor n
situatat e rrezikshme pr jetn e njerzve, pr sigurin e tyre,
pr fatkeqsi apo pr ndonj rrezik t prgjithshm.
b) Veprat penale jo t drejta t kryera me mosveprim .
Veprat penale jo t drejta t kryera me mosveprim (t cilat ndryshe
emrtohen vepra penale jo t drejta t kryera me mosveprim t cilat nuk
jan t rregulluara me ligj), jan ato vepra t cilat zakonisht kryhen me
veprim, mirpo n disa raste mund t kryhen edhe me mosveprim. Pr
shembull, vepra penale e vrasjes, q sht parapar n nenin 146, zakonisht
kryhet me veprim, mirpo mund t kryhet edhe me mosveprim n rastin
kur p.sh. e ma me qllim q ta privoj nga jeta fmijn e vet nuk i jep
ushqim dhe kshtu, pr shkak t mungess s ushqimit fmija vdes. N
kt rast sht fjala pr veprn penale me veprim, e cila sht kryer me
mosveprim apo delicta commisiva per ommissionem.

Veprat penale jo t drejta t kryera me mosveprim, n

ligjet penale nuk jan t parapara si mnyra t posame t
kryerjes, por kto jan t prfshira n kuadrin e figurs s
veprs penale q kryhen me veprim. Kto ekzistojn s
bashku me veprat penale q kryhen me veprim, me 'rast e
kan t prbashkt objektin mbrojts dhe dnimin.
Sikundr te veprat penale t drejta t kryera me
mosveprim, edhe te veprat penale jo t drejta t kryera me
mosveprim, subjekt apo kryers mund t jen vetm personat
q kan qen t detyruar t veprojn pr ta parandaluar
shkaktuarjen e pasojs s dmshme. Prkatsisht, veprat
penale jo t drejta me mosveprim mund t'i kryejn vetm ata
persona q jan t obliguar t kujdesen q t mos rrezikohet
apo asgjsohet vlera e caktuar juridike. Personat pra q ndaj
sistemit juridik dhe shoqris trajtohen si garant se nuk do t
cenohet apo dmtohet objekti juridik. Pra edhe te ky lloj i
veprave penale, personi i cakatuar vepron kundr norms
imperative, e cila krkon nga ai veprim aktiv me qllim q ta
parandaloj shkaktuarjen e pasojs s dmshme.
Lidhur me kauzalitetin apo lidhjen shkasore pr veprat
penale t kryera me veprim dhe mosveprim, shif komentet pr
nenin 14.

Koha e kryerjes s veprs penale

246

Neni 32
Vepra penale sht kryer n kohn kur kryersi ka
vepruar apo ka qen i obliguar t veproj pa marr
parasysh kohn kur sht shkaktuar pasoja.
Zakonisht menjher pas ndrmarrjes s veprimit
shkaktohet pasoja e veprs penale. N kso raste, n t drejtn
penale nuk paraqitet kurrfar problemi lidhur me prcaktimin
e kohs s kryerjes s veprs penale, ngase prputhen koha e
ndrmarrjes s veprimit dhe koha e shkaktuarjes s pasojs.
Mirpo, n paraktik ndodh q veprimi t ndrmerret n nj
koh, kurse pasoja t shkaktohet n kohn tjetr, m von. Pr
shembull, personi A. me qllim q ta privoj nga jeta personin
B. shkrep armn n t dhe e plagos rnd dhe, prkundr
prpjekjeve t mjekve, personi B. vdes n spital pas nj
muaji. N kt rast dhe n rastet e ktilla t ngjashme shtrohet
pyetja, a do t konsiderohet koh e kryerjes s veprs penale
koha kur sht ndrmarr veprimi i kryerjes, apo koha kur
sht shkaktuar pasoja.
Me rastin e zgjidhjes s shtjes se cila koh konsiderohet
koh e kryerjes s veprs penale, n t drejtn penale nuk sht
e mundur t veprohet sikurse me rastin e prcaktimit t vendit
t kryerjes s veprs penale. Ktu sht e domosdoshme t
konsiderohet koh e kryerjes s veprs penale ose momenti kur
sht ndrmarr veprimi i kryerjes, ose momenti kur sht
shkaktuar pasoja. N t kundrtn, shkaktohen vshtirsi t
pakaprcyeshme me rastin e aplikimit t institucioneve t s
drejts penale.
Lidhur me prcaktimin e kohs s kryerjes s veprs
penale, n shkencn e s drejts penale dhe n Kodin ton
Penal, sikundr n shumicn e legjislacioneve penale t
shteteve tjera, sht prvetsuar teoria e veprimit (tempus
commissi delcti). Kshtu, sipas nenit 32, vepra penale
konsiderohet se sht kryer n kohn kur personi ka vepruar
apo ka qen i detyruar t veproj, pa marr parasysh kohn
kur sht shkaktuar pasoja. Me kt dispozit sht zgjidhur
nj shtje shum e rndsishme praktike dhe n kt mnyr
jan evituar dilemat e ndryshme lidhur me prcaktimin e
kohs s kryerjes s veprs penale. Nga kjo dispozit del qart

247

se koha e kryerjes s veprs penale konsiderohet momenti kur

personi ka vepruar, kurse te veprat penale t kryera me
mosveprim, kur personi nuk e ka ndrmarr veprimin t cilin
ka qen i detyruar ta ndrmarr, ndrsa koha kur sht
shkaktuar pasoja sht irelevante pr t drejtn penale.
N rastet kur vepra penale kryhet n bashkpunim,
ekziston prgjegjsia e kryersit dhe bashkpuntorve pr nj
vepr. Andaj pr zbatimin e Kodit Penal vendimtare sht
koha kur sht kryer vepra kryesore, e jo koha kur jan
ndrmarr veprimi i shtytjes, ndihms, dhe organizimit.
Gjithashtu edhe koha e parashkrimit llogaritet nga momenti i
kryerjes s vepr kryesore, por afatet e parashkrimit mund t
jen t ndryshm pr bashkpuntort e veant, ngase
ekziston mundsia e kualifikimeve t ndryshme t veprs pr
bashkpuntort e veant, psh. shtytsi prgjigjet pr shtytjen
pr vjedhje t rndomt, ndrsa kryersi prgjigjet pr vjedhje
t rnd (Komentar KZ SFRJ, fq.163).
Te veprat penale permanente ( si sht p.sh. privimi i
kundrligjshm i liris - neni 162, bigamia neni 205), si
koh e kryerjes konsiderohet koha e pushuarjes s gjendjes s
kundrligjshme, prkatsisht koha e prfundimit t veprimit t
kryerjes, ngase veprimi te kto vepra ndrmirret gjat tr
kohzgjatjes s gjendjes s kundrligjshme.
Kur sht fjala pr veprat penale t vazhduara, t cilat
sipas teoris dhe praktiks gjyqsore konsiderohen si nj
vepr penale, si koh e kryerjes konsiderohet koha e
ndrmarrjes s veprimit t fundit i cili hyn n prbrjen e
veprs penale t vazhduar. Lidhur me kt, ka mendime se si
koh t kryerjes s veprave penale permanente dhe t
vazhduara duhet t konsiderohet e tr koha gjat s cils jan
ndrmarr veprimet e posame q e prbjn figurn e ktyre
llojeve t veprave penale.
shtja e prcaktimit t kohs s kryerjes s veprs
penale ka rndsi t posame praktike. Kjo rndsi konsiston
n faktin se prej kohs kur konsiderohet se sht kryer vepra
penale varet se cili ligj do t aplikohet, ligji q ka qen n fuqi
n kohn kur sht ndrmarr veprimi apo ligji q ka qen n
fuqi n kohn kur sht shkaktuar pasoja, prkatsisht zbatimi
i ligjit m t favorshm. Mandej, sipas kohs s kryerjes s
veprs penale prcaktohet prgjegjsia penale e kryersit dhe
shqiptimi i sanksioneve penale - varsisht prej asaj se a ka

248

qen personi i mitur i ri, i mitur i rritur, madhor dhe a ka qen

i prgjegjshm dhe i fajshm. Afati i parashkrimit fillon t ec
prej momentit t kryerjes s veprs penale dhe n fund, n
disa raste koha e kryerjes s veprs penale sht element
konstitutiv i figurs s veprs penale (p.sh vepra penale nga
neni 119, 120, 121, 124, 216).
shtja e kohs s kryerjes s veprs penale ka rndsi t
veant sidomos n periudhat kur bhen ndryshime t mdha
n legjislacionin penal. Situat e till u shpreh pas lirimit t
Kosovs, me hyrjen n fuqi t Kodit Penal t Kosovs, me
rast pushuan s vepruari Ligji Penal i ish Jugosllavis, Ligji
Penal i Serbis dhe Ligji Penal i Kosovs q u zbatuan n
Kosov gjer me 6 prill 2004.
Vendi i kryerjes s veprs penale
Neni 33
(1) Vepra penale sht kryer n vendin ku kryersi ka
vepruar apo ka qen i detyruar t veproj ashtu si dhe n
vendin ku sht shkaktuar pasoja.
(2) Vepra penale sht tentuar n vendin ku kryersi
ka vepruar si dhe n vendin ku sipas dashjes s kryersit
sht dashur t shkaktohet pasoja.
N t shumtn e herave pasoja e veprs penale shkaktohet
n vendin ku sht ndrmarr veprimi i kryerjes. N kso raste
nuk ka dilema, ngase si vend i kryerjes konsiderohet vendi ku
sht ndrmarr veprimi dhe ku sht shkaktuar pasoja.
Mirpo, n disa raste veprimi i kryerjes ndrmerret n nj
vend, kurse pasoja shkaktohet n vendin tjetr. Pr shembull,
personi A. e ven bombn n autobus q sht nis nga Peja e
cila shprthen n Prishtin. N kt shembull veprimi i
kryerjes s ksaj vepre penale sht ndrmarr n Pej, kurse
pasoja sht shkaktuar n Prishtin. Kto jan t
ashtuquajturat vepra penale distancionale. Pikrisht te veprat
penale distancionale, shtrohet pyetja cili vend konsiderohet
vend i kryerjes s veprs penale, vendi ku sht ndrmarr
veprimi i kryerjes apo vendi ku sht shkaktuar pasoja.
Lidhur me prcaktimin e vendit t kryerjes s veprave
penale distancionale, n shkencn e s drejts penale njihen tri

249

teori: teoria e veprimit, teoria e pasojs apo suksesit dhe

teoria e ubikvitetit.
Sipas teoris s veprimit, si vend i kryerjes s veprs penale konsiderohet vendi ku sht ndrmarr veprimi i kryerjes. Pra, sipas ksaj
teorie, pr prcaktimin e vendit t kryerjes s veprs penale sht vendimtare vendi se ku sht ndrmarr veprimi i kryerjes, ngase pikrisht n
at vend sht cenuar ligji dhe se vendi ku shkaktohet pasoja shpesh sht i
rastit.
Sipas teoris s pasojs apo suksesit, si vend i kryerjes s veprs
penale konsiderohet vendi ku sht shkatuar pasoja, ngase sipas ksaj
teorie veprimi dhe pasoja prbjn nj trsi dhe vepra penale konsiderohet
se sht kryer ku shkaktohet edhe pasoja e saj.
Sipas teoris s ubikvitetit, si vend i kryerjes s veprs penale konsiderohet si vendi ku sht ndrmarr veprimi i kryerjes ashtu dhe vendi
ku sht shkaktuar pasoja. Kjo teori sht prvetsuar n shkencn e s
drejts penale t shteteve bashkkohore. Gjithashtu edhe e drejta jon penale e ka prvetsuar kt teori. Prkatsisht, sipas par. 1 t nenit 33, vepra
penale konsiderohet se sht kryer si n vendin ku kryersi ka vepruar ose
ka qen i detyruar t veproj, ashtu edhe n vendin ku sht shkaktuar
pasoja. Me zgjidhjen e ktill, Kodi yn Penal i jep rndsi t barabart
vendit ku personi ka vepruar, apo ka qen i detyruar t veproj, dhe vendit
ku sht shkaktuar pasoja. Njherit zgjidhja e ktill sht m praktike,
ngase bn t mundshm efikasitet m t lart t gjykatave.

Te veprat penale me mosveprim, si vend i kryerjes

konsiderohet vendi ku personi ka qen i detyruar t veproj dhe
vendi ku sht shkaktuar pasoja. Pra, edhe te deliktet omisive
sht prvetsuar teoria e ubikvitetit.
N rastet kur sht fjala pr veprat penale t vazhduara,
kolektive apo permanente, si dhe do lloj tjetr i veprave
penale q kryhen n vende t ndryshme, vend i kryerjes s
veprs penale konsiderohet secili vend ku sht ndrmarr
ndonj veprim q bn pjes n figurn e veprave t ktilla.
Sipas paragrafit 2 t nenit 33, n rastet kur tentativa e
veprs penale ndshkohet, vendi i kryerjes konsiderohet si
vendi ku sht ndrmarr veprimi i kryerjes, ashtu dhe vendi
ku sipas parashikimeve apo dashjes s kryersit pasoja sht
dashur t shkaktohet ose ka mundur t shkaktohet.
N Kodin penal t Kroacis (neni 27) dhe Bosnjes dhe
Hercegovins (neni 23) n paragraf t posam sht
rregulluar shtja e prcaktimit t vendit t kryersjes s
veprs penale n rastet e bashkpunimit me kt formulim:
Vepra penale n rastet e bashkpunimit sht kryer n vendin
ku bashkpuntori ka vepruar apo ka qen i deturuar t veproj
apo n vendin ku sipas dashjes s bashkpuntorit sht dasht

250

t shkaktohet pasoja. Mendojm se edhe Kodin ton penal do

t sihte mir t parashihet nj dispozit e ktill lidhur me
prcaktimin e vendit t kryerjes s veprs penale n
bashkpunim. Por edhe pa u parapar dispozit e ktill n
mnyr eksplicite, edhe sipas dispozitave ekzistuese, me
metodat e njohura veprat penale t kryera n bashkpunim, si
vend i kryerjes duhet t konsiderohet si vendi ku ka vepruar
apo nuk ka vepruar bashkpuntori, ashtu dhe vendi ku ka
vepruar kryersi apo ku sht shkaktuar pasoja, prkatsisht
vendi ku sipas dashjes s bashkpuntorve pasoja sht
dasht t shkaktohet. Zgjidhja e ktill sht n harmoni me
teorin e ubikvitetit dhe i prgjigjet natyrs akcesore t
bashkpunimit.
Prcaktimi i vendit t kryerjes s veprs penale sht me
rndsi pr kto shkaqe: 1) sipas vendit t kryerjes s veprs
penale prcaktohet kompetenca territoriale e gjykatave, 2) te
disa vepra penale, vendi i kryerjes s veprs penale
konsiderohet element konstitutiv dh 3) n disa raste, n aspektin
e s drejts penale ndrkombtare, sht me rndsi prcaktimi
i vendit t kryerjes s veprs penale, kur veprimi i kryerjes
sht ndrmarr n nj shtet, kurse pasoja sht shkaktuar n
shtetin tjetr.
shtja e vendit t kryerjes s veprs penale nuk sht
materje e cila hyn n prbrjen e figurs s veprs penale, pr
kt arsye nuk sht e domosdoshme t jet prfshir n
dashjen e kryersit.
Praktika gjyqsore:
Nse nuk dihet vendi i kryerjes s veprs peanle apo nse
vendi sht jasht territorit t Jugosllavis, kompetent sht
gjykata n territorin e s cils i pandehuri e ka vendbanimin
apo vendqndrimin (Akgjykimi i Gjykats s Qarkut n
aqak, Kzh.102/2001, cituar sipas Komentar Kodin penal t
Bosnjes dhe Hercegovins,fq.137).

251

Kapitulli III
DNIMET
1. Dnimet jan n epiqendr t vmendjes t s drejts
penale dhe t politiks kriminale. shtjet e tjera, t cilat i
rregullon legjislacioni penal, sado t rndsishme q t jen, i
referohen parakushteve pr zbatimin e dnimeve dhe
sanksioneve tjera apo shtjeve t tjera lidhur me zbatimin e
tyre.
Dnimet jan masa q i ndrmerr shteti me qllim t
mbrojtjes nga kriminaliteti. Kto jan nj lloj i reagimit i shtetit
ndaj kryersve t veprave penale dhe ndrmerren me qllim t
mbrojtjes s qytetarve dhe shoqris nga veprat e dmshme.
Dnimet kan pr qllim q t sigurojn kushtet elementare t
jets s prbashkt n shoqrin e organizuar. N t kundrtn,
nse zbatimi i dnimeve nuk sht n funksion t luftimit t
kriminalitetit, por i shrben interesave t ngushta burokratike
apo partive politike, gjykatat bhen vegl e tyre.
Dnimi sht i arsyeshm vetm n at mas e cila sht e
nevojshme pr funksionimin e jets s prbashkt. Dnimi
sht mjet i fundit i shoqris pr luftimin e kriminalitetit.
Ndshkimi sht i arsyeshm vetm ather kur nuk ka mnyr
m t mir pr mbrojtjen e qytetarit dhe t shqoris (klauzozla
ultima ratio). Por kjo domosdoshmri e aplikimit t dnimit
krkon q ndshkimi t realizohet vetm n mnyrn dhe n
formn e cila i prgjigjet konceptit t shoqris s kohs son,
t jet n pajtim me perceptimin e trsishm t kulturs s
sotme dhe postulateve demokratike. Kto postulate njherit i
ndalojn dnimet e vrazhda, nnmuese dhe tretmanin johuman
t kryersit t veprs penale.

252

Dnimet jan masa shtrnguese q zbatohen me dhun

dhe paraqesin represion ndaj kryersit t veprs penale. Me an
t dnimeve kryersit t veprs penale i kufizohen apo i merren
t drejtat, lirit dhe vlerat e tjera shum t rndsishme, si
sht liria e lvizjes, pasuria, ndalimi iushtrimit t profesionit
etj. Dnimet, madje edhe ato ndr m t lehtat, n nj mas
jan nj e keqe q godasin personin q ka kryer vepr penale.
Gjithashtu, dnimet, pr shkak t natyrs, peshs dhe
implikimeve t tyre ndaj qytetarve dhe shoqris n
prgjithsi, jan shtje edhe t interesit t opinionit t gjer.
Meq dnimet jan shtje themelore t s drejts penale
dhe jan n epiqendr t saj, kto jan edhe pjesa m dinamike
e ksaj dege t drejtsis. Rrjedhimisht, gjat historis s t
drejts penale, ndryshimet m t shpeshta dhe m t mdha jan
shprehur pikrisht n fushn e dnimeve. Kto ndryshime jan
shpreh vemas n gjysmn e dyt t shekullit njzet. N
vazhdn e ktyre ndryshimeve t rndsishme jan shprehur
tendenca dhe procese t reja t cilat kan pasur ndikim n
legjislacionin penal bashkkohor. Tendencat e reja n
zhvillimin e dnimeve dhe n prgjithsi t sanksioneve penale
vemas konsistojn n kto segmente: n vnien e nj raporti t
ri t shoqris ndaj delikuentit q ky t mos trajtohet si armik i
shoqris, por q me trajtimin adekuat penalo-juridik t kthehet
si antar i barabart dhe i dobishm i shoqris; n
parashikimin e dnimeve alternative, sidomos t disa varianteve
t dnimeve si substitute t dnimit me burgim si jan dnimi
me kusht, puna n interesin e prgjithshm, gjysmliria (semi
liberte) etj.; n prforcimin e mtejshm t preventivs speciale
n t drejtn penale, vemas n form t resocializimit; n
dobsimin e elementeve klasike retributive t dnimit, me
kusht q nga brendia dhe qllimi i dnimit t mos humbasin
elementet sociale, etike dhe vlerat - drejtsia dhe drejtria; q
dnimi t ket elemente t mjaftueshme t satisfaksionit edhe
ndaj pals s dmtuar nga vepra penale; q dnimi t shqiptohet
vetm n rastet e pashmangshme dhe t domosdoshme, me fjal
t tjera q dnimi t jet legjitim. Nse prmbushen kto
postulate, ather llojet dhe natyra e sanksioneve penale do t
integrohen n suazat e shtetit demokratik dhe juridik. Ksisoj,
n fushn e sanksioneve penale, fush kjo m e ndieshme pr
sigurin e qytetarve dhe t shoqris, do t forcohet m tepr

253

parimi i ligjshmris dhe do t evitohet arbitrariteti i organeve

shtetrore.
2. Karakteristikat themelore t dnimt n t drejtn
penale bashkkohore. Duke patur parasysh natyrn e figurs
s dnimit si dhe qllimin e tij, dnimi n t drejtn penale
bashkkohore duhet ti prmbushin kto krkesa:
a) Dnimi duhet t jet i prcaktuar n ligj. Ky sht parimi i ligjshmris s dnimit i sublimuar n maksimn e mirnjohur latine nulla
poena sine lege.
b) Dnimin mund ta shqiptoj vetm gykatai sipas procedurs s
prcaktuar me ligj. Kjo procedur duhet t garantoj t drejtat e t

pandehurit dhe rregullsin e shqiptimit t dnimit. Asnj organ

tjetr nuk mund t'i shqiptoj dnim kryesit t veprs penale.
c) Sipas brendis s tij, dnimi duhet t paraqes vlersim negativ
moralo-etik ndaj veprs penale dhe kryersit.
) Si mas e dhunshme, dnimi duhet t paraqes nj t keqe, e cila e
godet personin i cili ka kryer vepr penale. Kjo e keqe konsiston n marrjen
apo kufizimin e t mirave t caktuara juridike, si jan, liria, pasuria,
ndalimi i ushtrimit t profesionit, veprimtaris, detyrs apo funksionit etj. Ky
sht element retributiv i dnimit. N krahasim me sanksionet e tjera
penale, retribucioni te dnimi sht n formn m t theksuar.
d) Dnimi mund t shqiptohet vetm ndaj kryersve t veprave penale
q jan penalisht t prgjegjshm. Prkatsisht, dnimi mund t'u
shqiptohet vetm atyre personave t cilt n kohn e kryerjes s veprs
penale kan qen t prgjegjshm dhe t fajshm. Kjo nga fakti se
vetm personi penalisht i prgjegjshm mund t prjetoj dnimin si nj
t keqe e cila e godet pr shkak t veprs s dmshme q e ka kryer dhe
vetm ndaj personit t ktill dnimi mund t ket efekt q ai n t
ardhmen t mos kryej vepra penale.
e) Dnimi duhet t jet personal. Ndryshe nga t drejtat penale
primitive, sipas t cilave dnimi e ka goditur jo vetm kryesin e veprs
penale por edhe t afrmit e tij, antart e familjes apo t fisit t tij,
sipas t drejtave penale bashkkohore, dnimi duhet t jet personal.
Kjo do t thot q dnimi duhet ta godas vetm kryesin e veprs
penale, e jo edhe personat e tjer. Mirpo, duhet theksuar se prkundr
ktij parimi dhe synimeve t politiks ndshkuese bashkkohore q t
prmbushet ky kusht, q dnimi duhet t jet personal, ta godas vetm
kryersin e veprs penale, edhe tani pothuaj do dnim n nj form
dhe mas godet edhe personat e tjer, sidomos antart e familjes dhe t
afrmit e tjer t fajtorit. Pr shembull, pasojat negative t dnimit jan
t pashmangshme n rastin kur i ati i fmijve kryen vepr penale dhe
dnohet. Pasojat negative, ato materiale, psikologjike e t tjera, gjithsesi
n nj form dhe mas i godasin fmijt, bashkshorten, madje edhe t
afrmit e tjer. Andaj pasojat indirekte t dnimmeve t cilat jan

254

t paevitueshme, duhet t zvoglohen sa m tepr q sht e

mundshme.
f) Dnimi duhet t jet human. Kjo do t thot se dnimi nuk guxon
t paraqet trajtim mizor, njerzor ose poshtrues, si dhe nuk
guxon t shkaktoj dmtimin e shndetit. N kt drejtim
konventat ndrkombtare, kodi i procedurs penale dhe ligji pr
ekzekutimin e sanksioneve penale garantojn respektimin e
personalitetit dhe dinjitetin e njeriut n procedurn penale dhe
gjat fazs s ekzekutimit t dnimit. Gjithashtu, edhe disa
konventa ndrkombtare, q u referohen lirive dhe t drejtave t
njeriut dhe qytetarit, si jan Paktit Ndrkombtar pr t Drejtat
civile dhe politike (neni 7) Konvents evropiane pr t drejtat e
njeriut (neni 3). Gjithashtu edhe n nenin 27 t Kushtetuts s
Republiks s Kosvs jan t ndalauara dnimet mizore,
njerzore ose poshtruese.
g) Dnimi duhet t jet legjitim. Rrjedhimisht pr t qen dnimi
human, ai duhet t jet edhe legjitim. Dnimi sht legjitim vetm nse
gjykata shqipton asi lloji dhe lartsie t dnimit, i cili sht i
domosdoshm pr mbrojtjen e shoqris nga kriminaliteti dhe pr
prmirsimin e fajtorit. Lidhur me kt sht mjaft impresiv konstatimi
vijues: "Nj represion, q nuk sht i preokupuar me resocializimin e
delikuentit, bn nj pun t kot dhe johumane" (Messine, Legalite et
lindividualisation de la peine, fq.20). Prkatsisht, nse shqiptohen
dnime drakoniane, t cilat n mas t theksuar kan primesa
retributive dhe shprehin hakmarrje, madje dhe urrejtje ndaj
delikuentit, ather ato dnime nuk jan legjitime dhe n brendin e
tyre jan edhe kundrligjore. Me fjal tjera, nse gjykatat shqiptojn
aso dnime, t cilat kan pr qllim vetm hakmarrjen, jan vetm
qllim n vete dhe shkaktues t s keqes sa m t madhe kryersit t
veprs penale, ather n at shtet dhe n ato gjykata penale do t
dominoj arbitrarizmi, vrazhdsia dhe do t shprehen deformimet.
Arbitrarizmi, vrazhdsia dhe deformimet nga jurisprudenca penale
jan n kundshtim t drejtprdrejt me parimin e legalitetit dhe t
legjitimitetit n t drejtn penale.

Prndryshe, edhe n botn bashkkohore pjesa drrmuese

e penalistve, penologve dhe sociologve jan t mendimit se
shoqria bashkkohore nuk do t mund t ekzistonte pa
zbatimin edhe t dnimeve dhe t llojeve t tjera t sanksioneve
penale. Kjo sht nj domosdoshmri. Nse nuk do t zbatoheshin
dnimet ndaj kryersve t veprs penale n shtetet ve e ve, si dhe n
tr botn, do t mbisundonte anarkia dhe kaosi dhe ksisoj,
funksionimi normal i shoqris do t rrezikohej seriozisht.
h) Brenda suazave ligjore q lejojn individualizimin e dnimit,
dnimi duhet t'i godas njsoj kryersit e veprave penale, n mnyr t

255

barabart, pa marr parasysh prkatsin nacionale, fetare, racore,

politike, sociale etj. Kjo tipare e dnimit n fakt konsiston n realizimin
e parimit t egalitetit (barazis) s qytetarve para ligjit dhe gjykats dhe
n realizimin e politiks ndshkuese unike. Kjo shtje sht posarisht
e rndsishme n t drejtat penale bashkkohore, sepse n legjislacionet
penale n fuqi sanksionet penale, n kuadrin e tyre edhe dnimet, jan
ashtu t parapara saq gjyqeve u japin autorizime t mdha lidhur me
zgjedhjen e llojit dhe mass s dnimit q mund t'i shqiptohet kryesit t
veprs penale. Kjo tipare implikon n vete krkesn q kryersit e
veprave penale identike t dnohen me dnime identike. N t
kundrtn, nse vijn e shprehen zgjidhje kontra-diktore n fushn e
politiks ndshkuese ndr aktgjykime t t njjtit gjyq apo t gjyqeve t
viseve t ndryshme t shtetit, pr t njjtat vepra t kryera nga kryers
t ngjashm, ather ky sht shembull tipik i pabarazis s qytetarve
n jurisprudencn penale.
i) Dnimi duhet t jet proporcional me peshn e veprs penale dhe
shkalln e prgjegjsis penale t kryersit. Me kt tipare prmbushet
edhe postulati i drejtris s dnimit. Prpjestueshmria dhe drejtria
e dnimit shprehet duke marr parasysh jo vetm peshn e veprs
penale dhe prgjegsin penale, por edhe rrethanat e tjera objektive dhe
subjective, si jan p.sh. jeta e mparshme e kryesit, sjellja pas kryerjes
s veprs, qllimet gjenerale dhe speciale t dnimit etj.
j) Dnimi duhet t jet i ndar. Dnimi sht i ndar nse ai mund t
shqiptohet n mas m t vogl apo m t madhe, varsisht nga pesha e
veprs penale, rrethanat n t cilat ajo sht kryer dhe rrezikshmris
s kryesit t veprs. Kjo tipare shprehet te dnimi me heqje t liris dhe
te dnimi me t holla, por jo edhe te dnimi me vdekje.
k) Dnimi duhet t jet i revokueshm. Prkatsisht, n rastet kur
konstatohet se dnimi sht shqiptuar n kundrshtim me ligjin, pr
shkak t lajthimit t gjyqit apo provave t rrejshme, ai duhet t
abrogohet.
l) Dnimi duhet t jet i prmirsueshm. Edhe kjo tipare duhet t
shprehet n rastet kur dnimi sht shqiptuar n kundrshtim me ligjin
pr shkak t dshmis s rrejshme apo ndonj rrethan tjetr. Dnimet
pasurore jan t prmirsueshme, mirpo dnimi me vdekje, nse sht
ekzekutuar, nuk mund t prmirsohet. Gjithashtu, pr shkak t
pasojave t shumta dhe t natyrs s ndryshme, sipas shumics s
shkenctarve t s drejts penale, edhe dnimi me burg, i cili pjesrisht
apo n tersi sht ekzekutuar, nuk mund t prmirsohet, ngase t
dnuarit nuk mund t'i kthehet liria gjat asaj kohe sa ka qndruar n
burg. Kompensimi n t holla, q zakonisht jepet pr kso raste, m
tepr ka karakter t dmshprblimit material, dmshprblim ky i cili
nuk mund t'i eliminoj t gjitha pasojat e shkaktuara t dnimit me
burgim.

Pr qllimet e dnimit shih komentet n nenin 34.

Qllimi i dnimit

256

Neni 34
Qllimet e dnimit jan:
1) T parandaloj kryersin nga kryerja e veprave
penale n t ardhmen dhe t bj rehabilitimin e tij dhe
2) T parandaloj personat e tjer nga kryerja e
veprave penale.
1. N t drejtn penale shtja e qllimit t dnimit,
sikundr edhe shtja e bazs juridike t dnimit, sht n
qendr t vmendjes s shkenctarve. Kjo shtje sht
studiuar n aspektin juridik dhe filozofik. Rrjedhimisht, me
rastin e parashikimit t dnimit me ligj, sht shtruar pyetja se
ka dshirohet dhe ka arrihet me zbatimin e dnimit. N
shqyrtimin e ksaj shtjeje, n dy shekujt e kaluar, jan
shfaqur mendime dhe teori t ndryshme filozofike dhe juridike.
T gjitha kto mendime dhe teori, duke i marr parasysh tiparet
e tyre t prbashkta, mund t radhiten n tri grupe themelore:
teorit absolute, teorit relative dhe teorit e prziera apo
ekletike.
Sipas teorive absolute, qllimi i dnimit sht hakmarrja ndaj
personit q kryen vepr penale. Me kryerjen e veprs penale, individi i
shkakton nj t keqe shoqris, pr kt shkak shoqria ia kthen kt t keqe
me zbatimin e dnimit.
Sipas ithtarve t ktyre teorive, vepra penale sht rezultat i
vullnetit t lir t njeriut, andaj edhe hakmarrja paraqitet si i vetmi qllim i
dnimit. S kndejmi, dnimi sht qllim n vete, sht i domosdoshm dhe
pr kt shkak sht edhe absolut. Me fjal t tjera, sipas ithtarve t teorive
absolute, dnimi nuk sht asgj tjetr por vetm hakmarrje, shpagim i
mkateve pr shkak t veprs penale t kryer.
Autort e teorive metafizike dhe idealiste lidhur me bazn juridike
t dnimit, n t njjtn koh jan edhe autor t teorive absolute t dnimit.
Prkatsisht, sipas autorve t s drejts hyjnore, hakmarrja paraqitet si
detyrim i perndis, ndrsa sipas prfaqsuesve t drejtsis morale, dnimi
sht domosdo e kategoris imperative (Kanti), kurse sipas autorve t
drejtsis ligjore (Hegeli), dnimi sht domosdo dialektike.
Si e met kryesore e teorive absolute sht se kto n trsi
injorojn qllimet sociale t dnimit. Kto fare nuk i marrin parasysh
qllimet e shoqris q duhet t realizohen me rastin e parashikimit dhe
zbatimit t dnimit. Prkatsisht, kto teori nuk marrin parasysh fare rolin
dhe detyrat e shtetit dhe t shoqris pr t'i mbrojtur nga kriminaliteti vlerat
vitale t qytetarve dhe t kombit n trsi. Duke u nisur nga postulati i
drejtsis absolute, kto teori, t drejtn penale dhe dnimin e ndajn n

257

trsi nga njerzit, shteti koha dhe hapsira. Lidhur me kt duhet theksuar
se sht domosdo e pamohueshme se dnimi duhet t jet i drejt, mirpo ky
nuk sht i vetmi kusht q duhet t prmbushet. Dnimi medoemos duhet
t jet edhe utilitar (i dobishm), duhet t realizoj edhe qllimin e
preventivs individuale dhe gjenerale, e jo t jet vetm qllim n vete,
vetm t hakmerret duke i shkaktuar t keqe kryesit t veprs penale.
Prfaqsuesit e teorive relative jan t mendimit se dnimi
duhet t ket qllim t caktuar social dhe se hakmarrja dhe shpaguarja
e mkateve pr veprn penale t kryer, pr t keqen e shkaktuar, nuk
duhet t jet i vetmi qllim i dnimit. Me fjal t tjera, sipas prfaqsuesve t ktyre teorive, dnimi nuk duhet t jet qllim n vete, por
mjet pr mbrojtjen e shoqris nga kriminaliteti. Platform kryesore e
teorive relative sht preventiva e kriminalitetit. Kuptimi i dnimit sht
ushtrim i lufts s sukseshme kundr kriminalitetit. Efekti represiv i
dnimit duhet t jet rezultat sekondar e jo qllim kryesor.

Sipas ktyre teorive, qllimi kryesor i dnimit pra sht

preventiva, q kryersi i veprs penale n t ardhmen t mos
kryej vepra penale t ktilla. Dnimi nuk sht nj domosdo
absolute, por nevoj relative. Kto teori jan t njohura si teori
utilitare, q dnimi duhet t arrij efekte pozitive ndaj kryersit
t veprs penale dhe pr shoqrin. Qllimi kryesor dhe i fundit
i dnimit duhet t jet mbrojtja e shoqris nga kriminaliteti.
Teorit relative ndahen n dy nngrupe themelore: n
nngrupin e par bjn pjes t ashtuquajturat teori t preventivs
individuale apo speciale, kurse n nngrupin e dyt bjn pjes teorit e
preventivs s prgjithshme apo gjenerale.
Sipas teorive t preventivs individuale apo speciale, qllimi i
dnimit sht q kryersin e veprs penale ta pengoj q n t ardhmen
srish t kryej vepr penale. Disa prfaqsues t ktyre teorive jan t mendimit se ky qllim mund t arrihet duke e friksuar kryersin gjat ekzekutimit t dnimit. Pra pr shkak t friks nga dnimi, t mos kryej vepr
penale. Ndrsa, prfaqsuesit e tjer t ktyre teorive jan t mendimit
se qllimi i dnimit arrihet duke e prmirsuar, duke i evituar vetit
negative t kryesit, sht nj lloj terapie n mnyr q n t ardhmen t
mos kryej prsri vepra penale. Teorit e preventives speciale
nnkuptojn gatishmrin e shoqris q pasi kryersi i veprs penale ta
vuaj dnimin, ta konsiderojn at si antar t barabart t shoqris.

Sipas teorive t preventivs s prgjithshme apo

gjenerale, qllimi i dnimit sht q t ushtroj efekt friksues ndaj
kryersve t mundshm t veprave penale dhe n kt mnyr t'i
zmbraps nga kriminaliteti. Dnimi i parapar n ligj, sipas
prfaqsuesve t ktyre teorive, ia bn me dije do qytetari se do ta
godas e keqja (dnimi) nse kryen vepr penale. Ksisoj, kanosja q
ushtrohet me dnimin e parapar me ligj sht nj lloj presioni psikik q
qytetart t mos kryejn vepr penale.

258

N nj mnyr, sipas teorive t preventivs s prgjithshme,

dnimi duhet t ushtroj efektin e higjiens sociale. Lidhur me kt,
filozofi Fokon thot se "dobishmria e dnimit n brendin e vet nuk
konsiston n masn q ndrmerret ndaj kriminelit, por n efektet q
duhet t arrihen n shoqri" (Baqi, Kriviqno pravo, fq.405).

Shikuar n aspektin historik, teorit e preventivs gjenerale jan

m t lashta se teorit relative. N periudhat e mparshme, kto
teori jan realizuar duke zbatuar dnime t vrazhda
(ekzemplare), n mnyr q t'i friksojn t tjert dhe kshtu t'i
zmbrapsin nga krimet. Kjo ishte koha kur dnimi kishte pr
qllim vetm hakmarrjen.
Teorit e prziera jan paraqitur duke i prvetsuar elementet
pozitive t teorive absolute dhe relative. Pra jan sintez e teorive absolute
dhe t teorive t preventivs individuale dhe gjenerale. Sipas prfaqsuesve
t ktyre teorive, qllimi i dnimit nuk mund t arrihet vetm me represion
(vetm me hakmarrje), por jo edhe vetm me preventiv. Prkundrazi,
dnimi duhet t ket qllim represionin (hakmarrjen) dhe preventivn.
Kryersi i veprs penale duhet t dnohet pr shkak se ka gabuar, ka kryer
vepr t dmshme, por ai duhet t dnohet edhe me qllim q n t ardhmen
t mos kryej vepr t ktill, t mos gaboj (t prmirsohet).
Meq n legjislacionin penal dhe n shkencn e s drejts penale
krkohet q dnimi duhet medoemos t jet n nj relacion t caktuar me
shkalln e rrezikshmris shoqrore t veprs penale dhe t fajsis, dhe
njherit duhet t jet n funksion t qllimeve sociale (t riedukimit dhe t
preventivs), del qart se teorit e prziera m s miri e prcaktojn qllimin
q duhet t arrij dnimi. Koncepti i ktill i qllimit t dnimit m s miri u
prgjigjet krkesave bashkkohore kriminalo-politike dhe prvojs jetsore
dhe praktiks.
2. Qllimi i dnimit sipas Kodit Penal. E drejta jon penale i
prvetson teorit e prziera lidhur me qllimin e dnimit. Prfundimi i
ktill del nga dispozitat e nenit 34 t Kodit Penal. N kto dispozita sht
parapar se qllimet e dnimit jan:

1) T parandaloj kryesin nga kryerja e veprave penale

n t ardhmen dhe t bj rehabilitimin e tij, dhe
2) T parandaloj personat e tjer nga kryerja e veprave
penale.
Nga dispozitat e siprprmendura t kodit penal, del
qart se e drejta jon e prvetson preventivn e posame
(speciale) dhe t prgjithshme (gjenerale) si qllim t dnimit.
Preventiva e posame shprehet n pikn 1 t nenit 34, n t
ciln si qllim i dnimit parashihet "parandalimi i kryersit t
veprs t kryej vepra penale dhe rehabilitimi i tij". Ndrsa
preventiva e prgjithshme sht prcaktuar n pikn 2 t nenit
t njjt, ku thuhet se qllimi i dnimit sht T parandaloj

259

personat e tjer q t mos kryejn vepra penale, prkatsisht

ndikimi preventiv ndaj t tjerve q t mos kryejn vepra
penale.
Qllimi i preventivs s prgjithshme apo gjenerale t
dnimit, i cili sht sublimuar n Kodin Penal me postulatin q
t ushtroj ndikim edukativ ndaj t tjerve, q t ndikoj n
ndrgjegjsimin e qytetarve pr pasojat e dmshme t veprs
penale. Kjo arrihet edhe me nj atribut t dnimit, i cili
shprehimisht nuk sht theksuar n Kodin Penal, mirpo ai
sht imanent n t. Ky sht n fakt efekti friksues i dnimit
ndaj kryersve t mundshm t veprave penale. Rrjedhimisht,
me faktin se pr do vepr penale sht parapar dnimi q do
t'i shqiptohet kryersit t veprs penale, kjo sht nj lloj
kanosje, nj lloj vrejtje dhe si e till ushtron edhe efekte
friksuese. Ushtron aso efekte q njerzit t mos kryejn vepra
penale. I zmbraps ata nga kryerja e veprs penale. Lidhur me
kt, disa autor me t drejt theksojn se nuk mund t
ushtrohet preventiva gjenerale pa friksim. Kjo n brendin e
saj do t thot se ata, t cilt nuk kan kryer vepra penale, duhet
t friksohen duke i ndshkuar fajtort. Krahas ksaj, shum
persona nuk kryejn vepra penale ngase e din se do t
ndshkohen dhe kshtu krahas privimeve t tjera, do ta
humbasin edhe autoritetin q gzojn n shoqri.
Ndrsa n kuadr t preventivs gjenerale, edhe pse nuk
sht thn shprehimisht, e drejta penale aspiron q t ushtroj
funksionin etik dhe prgjegjsin n shoqri. Prkatsisht, me
faktin se dnimi u shqiptohet atyre personave q cenojn
moralin e shoqris, i cili sht shkelur me kryerjen e veprs
penale, del se qllimi i dnimit sht edhe mbrojtja e moralit n
shoqri.
Krahas preventivs speciale dhe gjenerale si qllim i
dnimit, n shkencn e s drejts penale shtrohet pyetja se a
sht edhe hakmarrja qllim i dnimit. Disa autor n mnyr
kategorike ia mohojn dnimit kt qllim, disa nuk flasin fare
pr kt , ndrsa grupi i tret i autorve pohojn se dnimi ka
edhe qllim hakmarrs.
Prgjigjja valide n kto dilema nuk mund t jepet duke
u mbshtetur vetm n dispozitat e nenit 34, n t cilin
shprehimisht flitet pr qllimin e dnimit, por duhet t merren
parasysh t gjitha dispozitat e Kodit Penal si dhe disa parime t
prgjithshme t s drejts penale, t cilat n mnyr t trthort

260

i referohen dhe e zgjidhin kt shtje. Rrjedhimisht, n

legjislacionin penal t do shteti, ashtu edhe te ne, ekziston
dispozita e prgjithshme penale juridike, sipas s cils lloji dhe
lartsia e dnimit prcaktohet sipas intensitetit dhe sasis s t
keqes (dmit), q kryersi i veprs penale ia ka shkaktuar
individit dhe shoqris. Nj dispozit dhe parim i ktill ka
ekzistuar q nga lindja e s drejts penale e gjer m sot,
kuptohet me transformimet e kohpaskohshme, vemas n
drejtim t humanizmit t represionit penal. S kndejmi, del
qart se edhe sot e ksaj dite, edhe pse n prmasa m t vogla
n krahasim me t kaluarn, dnimi prmban n vete edhe nj
doz t hakmarrjes. Pohimi i ktill gjen mbshtetje n tr
legjislacionin penal, ngase pr vepra penale m t rnda
parashihen dhe shqiptohen edhe dnime m t rnda. Mirpo,
hakmarrja, si qllim i dnimit, nuk mund t kuptohet ashtu
far ka qen para disa shekujve, e sidomos n mesjet.
Prkundrazi, n t drejtn penale bashkkohore, hakmarrja
duhet kuptuar dhe trajtuar si qllim q n shoqri t arrihet
drejtria, ngase akoma jetojm n kohn e cila krkon q pr
vepra penale m t rnda t shqiptohen dnime m t rnda.
Mirpo, prmbushja e ktij postulati duhet t sendrtohet n
mnyr racionale e jo afektive pr t'u prmbushur qllimet e
dnimit si preventive, jo vetm individuale por edhe si
preventiv e prgjithshme.
Nga gjith q u tha m sipr, mund t prfundojm se
dnimi, krahas qllimit t preventivs individuale dhe t
prgjithshme, duhet t pr-mbush edhe qllimin e drejtris.
Duhet t jet i drejt. E i drejt do t jet ai lloj dhe ajo lartsi e
dnimit, q n nj mas t caktuar do t'i shkaktoj edhe t keqe
kryersit t veprs penale. Kt e krkon nga jurisprudenca
penale opinioni publik i t gjitha shtresave, sepse vetm dnimi
i drejt mund t shuaj ndjenjn e hakmarrjes private,
hakmarrjen e individit apo pals s dmtuar nga kryersi i
veprs penale. S kndejmi, riedukimi dhe prmirsimi n
prgjithsi i kryersit t veprs penale nuk sht i vetmi qllim i
dnimit. Duhet gjithsesi t kihet parasysh edhe fakti se si do t
reagoj opinioni, madje edhe vet pala e dmtuar ndaj dnimit
t shqiptuar. Se a do ta pranoj llojin dhe masn e dnimit t
shqiptuar si t drejt. Mendojm se koncepti i ktill gjen
mbshtetjen n faktin se edhe n rastet kur kryersi i veprs
penale sigurisht pendohet pr veprn e kryer, apo q n fillim t

261

mbajtjes s dnimit shihet qart se sht prmirsuar dhe se n

t ardhmen nuk do t kryej vepra penale, ai, prkundr ksaj,
duhet t qndroj n burg nj koh t caktuar.
Llojet e dnimeve
Neni 35
Ekzistojn dnimet kryesore, dnimet alternative dhe
plotsuese.
do shtet prcakton politikn kriminale, me an t s cils ka pr
qllim luftimin sa m efikas t kriminalitetit. N baz t ksaj politike
kriminale prcaktohet edhe sistemi i dnimeve.

Sistemi i dnimeve n Kodin Penal sht ndrtuar sipas

modelit t legjislacioneve penale t shteteve t Evrops
Perndimore. N dispozitn e nenit 35, Kodi i yn Penal e
prvetson sistemin pluralist t dnimeve duke i parapar
tetmbdhjet lloje t dnimeve t cilat jan sistemuar n tri
kategori: n dnime kryesore, dnime alternative dhe dnime
plotsuese. Ky spektr relativisht i madh i llojeve t dnime, u
mundson gjykatave t shqitpojn lloj dhe lartsi t dnimit i
cili do t mundsoj luftn m efikase kundr kriminalitetit dhe
ushtrimin m efektiv t preventives speciale dhe gjenerale.
Vemas duhet theksuar dnimet alternative t cilat jan
parapar pr veprat penale jo t rnda si supstitut, zvndsim i
dnimit me burgim.
Sistemi i dnimeve i parapar n kt dispozit vlen pr t
gjith kryersit madhor t veprave penale dhe penalisht t
prgjegjshm. Ndaj kryersve t veprave penale t cilt nuk
jan t prgjegjshm pr shkak t smundjeve psikike,
rregullimeve apo ngecjes n zhvillimin mendor nuk mund t
shqiptohet asnj prej ktyre llojeve t dnimeve. Ndaj ktyre
personave mund t shqiptohen vetm masat e trajtimit t
detyreshm psikiatrik (shih komentet lidhur me nenin 76).
shtja e kryersve t mitur t veprave penale n Kosov sht
rregulluar me ligj t veant Me Ligjin Penal pr t Mitur i cili sht
aprovuar me 20 prill t vitit 2004 dhe pr shkak t urgjencs ka hy n
fuqi n t njejtn dit kur edhe u aprovua. N krahasim me
legjislacionin q ishte n fuqi, Ligji Penal pr t Mitur shtjen e kryersve t mitur t veprave penale e rregullon n baza dhe sipas konceptit

262

trsisht t ri, sipas modeleve m t avancuara t legjislacionit penal t

shteteve t Perndimit.
Sipas Ligjit Penal pr t Mitur, ndaj kryersve t mitur t veprave
penale mund t shqiptohen masat e diversitetit dhe masat edukuese.
Ndrsa ndaj t miturve t cilt e kan mbush gjashtmbdhjet vjet
mund tu shqiptohen kto tri lloje t dnimeve: dnimi me gjob,
urdhri pr pun n dobi t prgjithshme, burgimi pr t mitur, dnimi
me kusht, disa nga denimet plotsuese t parapara n nenin 54 t Kodit
Penal.

shtja e trajtimit t kryersve t veprave penale masat

e divesitetit, masat edukative dhe llojet e dnimeve, nuk jan
lnd e komentarit n kt botim, ngase si u theksua, kjo
shjtje sht rregullua me ligj t veant.
shtja e prgjegjsis s personave juridik dhe llojet e
dnimeve t cilat mund tu shqiptohen, sipas nenin 106 sht
parapar q t rregulloeht me ligj t veant. N kohn kur po
punojm n prgatitjen e ktij komentari, edhe pas gjasht
viteve t hyrjes n fuqi t Kodit Penal, akoma nuk ka filluar
puna n prgatitjen e ktij ligji.
Ndryshe nga legjislacioni i mparshm, Kodi Penal nuk e njeh
dnimin me konfiskim t pasuris.
Kategoria dhe llojet e dnimeve t parapara n dispozitn e
nenit 35 jan sitemuar sipas peshs dhe rndsis s tyre.
Prve tjerash, ky sistem ka rndsi praktike, posarisht n
rastet e zbutjes s dnimit.
Dnimet kryesore jan lloje t cilat mund t shqiptohen si t vetme dnime,
pavarsisht prej llojit tjetr t dnimeve dhe me zbatimin e tyre n trsi
mund t realizohet qllimi i ndshkimit. Kto dnime mund tu shqiptohen
vetm kryersve madhor t veprave penale dhe t cilt jan penalisht t
prgjegjshm.

Pr llojet e dnimeve kryesore, duke prfshij edhe

dnimin me gjob, kushtet pr shqiptimin e tyre dhe shtje
tjera, m gjrsisht shih komentet lidhur me nenet 36, 37, 38,
39 dhe 40.
Dnimet alternative n brendin e tyre jan substitute,
zvendsim i dnimit me burgim. Spektri i tyre sht mjaft i
gjr dhe i llojllojshm. Kto lloje t dnimeve n fakt jan lloj
i posam i masave parapenale, me t cilat n t gjitha rastet e
mundhsme, kryersi I veprs penale n vend q t dnohet me
burgim, atij i trhiqet vrejtja dhe njherit i caktohen obligime
t cilat duhet ti prmbush Brenda afatit t caktuar. Nse nuk i
prmbush obligimet e caktuara nga gjykata, si do t shohim

263

n vazhdim, dnimet alternative mund t revokohen dhe t

shndrrohen n denim me burgim.
Pr llojet e dnimeve alternative, arsyeshmrin dhe shtjet tjera,
shih komentet lidhur me nenet 41, 42, 43,44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52
dhe 53.
Dnime plotsuese jan ato lloje t dnimeve t cilat mund t
shqiptohen vetm s bashku me dnimin kryesor apo alternativ.
Dnimet plotsuese n fakt jan dnime komplementare dhe duhet ta
sforcojn efektin e dnimit kryesor. Rrjedhimisht, n rastet kur
gjykata konstaton se vetm me shqiptimin e dnimit kryesor nuk mund
t ushtrohet funksioni i lufts kundr kriminalitetit dhe nuk

mund t arrihet qllimi i dnimit, do ta shqiptoj edhe njrin

nga dnimet plotsuese. Gjer me hyrjen n fuqi t Kodit Penal,
shumica drrmuese e nnt llojeve t dnimeve plotsuese t
parapara n nenin 54, jan konsideruar si masa siguruese.
Pr llojet e dnimeve plotsuese dhe kushtet q duhet t
plotsohen pr shqiptimin e tyre dhe shtjt tjera, shih
komentet lidhur me nenet 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62 dhe
63.
Dnimet kryesore
Neni 36
Dnimet kryesore jan:
1) Dnimi me burgim afatgjat;
2) Dnimi me burgim dhe
3) Dnimi me gjob
Rendradhitja e dnimeve n Kodin Penal e prcakton
relacionin e tyre me rastin e shqiptimin. Ky sitem system sht
prcaktuar sipas peshs s dnimeve dhe njherit ka rndsi
praktike n rastet kur shtrohet shtja e zbutjes s dnimit.
Dnimet kryesore jan ato t cilat ligji i parasheh se
mund t shqiptohen si mas kryesore e ndshkimit. Kto jan
ato lloje t dnimeve q mund t shqiptohen si t vetme ndaj
kryersit t veprs penale, pavarsisht prej llojit tjetr t
dnimit. Kryesisht kto jan dnime t tilla me t cilat gjykata
vlerson se me zbatimin e tyre si t vetme mund ta realizojn
funksionin e ndshkimit.
N t gjitha sistemet ndshkimore t legjislacioneve
penale t shteteve bashkkohore, dnimi me burgim z vend

264

qendror, ngase pr numrin m t madh t veprave penale sht

parapar ky lloj dnimi. Edhe n Kodin Penal t Kosovs,
prkundr parashikimit t nj numri t konsiderueshm t
dnimeve alternative si supstitute t dnimit me burgim, pr
numrin m t madh t veprave penale sht parapar dnimi me
burgim.
Dnimi me burgim afatgjat apo me burgim sht
gjithher dnim kryesor. Ndrsa dnimi me gjob, prkatsisht
me t holla, mund t jet edhe kryesor edhe plotsues. Dnimi
me gjob n asnj dispozit t Kodit Penal nuk sht parapar
si i vetmi dnim kryesor, por gjithher sht parapar n
mnyr alternative me dnimin me burgim. N rastet kur
dnimi me gjob me ligj sht parapar n mnyr alternative
me dnimin me burgim, do t jet kryesor nse gjykata e
shqipton si t vetmin dnim, ndrsa do t jet plotsues nse
gjykata, krahas dnimit me burgim, shqipton edhe dnimin me
gjob. Kurse dnimi me gjob sht plotsues n rastet kur pr
nj vepr sht parapar n mnyr kumulative me dnimin me
burgim. Gjithashtu dnimi me gjob mund t shqiptohet si
dnim plotsues krahas dnimit me burgim me kusht (neni
44, par. 4). N rastet kur gjykata krahas dnimit me
burgim me kusht e shqipton edhe dnimin me gjob pa
kusht, ather dnim kryesor konsiderohet dnimi me kusht,
ndrsa dnimi me gjob sht e karakterit plotsues.
Kodi penal pr nj vepr penale ka parapar
mundsin e shqiptimit t dnimeve n mnyr kumulative
apo alternative. N mnyr kumulative jan t prcaktuara
dnimet ather kur gjykata sht e obliguar q t'ia shqiptoj t
gjitha ato dnime kryersit t veprs penale. Pr shembull, n
mnyr kumulative sht parapar dnimi pr veprn penale t
shmangies nga tatimi neni 249 (dnimi me burgim dhe
dnimi me gjob). N mnyr alternative dnimet jan t parapara
kur gjykata mund t shqiptoj vetm njrin prej tyre. N mnyr alternative
jan t parapara shumica e dnimeve, sepse kshtu bhet e mundshme
shkalla m e madhe e individualizimit t dnimit. Ndrsa dnimi me burgim
afatgjat n t drejtn ton penale sht parapar gjithher n mnyr
alternative me dnimin me burgim. Nse pr nj vepr penale jan t
parapara shum dnime, vetm njri prej tyre mund t jet kryesor.
Kodi i yn Penal nuk e njeh dnimin me vdekje. Ky lloj dnimi sht
abroguar m 12 dhjetor t vitit 1999 me Rregulloren e UNMIK-ut nr.
1999/24. Ndrsa me Rregulloren nr. 2000/59, n vend t dnimit me vdekje,
sht parapar dnimi me burgim afatgjat prej 21 deri n 40 vjet. Sipas

265

Kodit penal, dnimi m i rnd i cili mund tu shqiptohet kryersve t

veprave penale m t rnda sht dnimi me burgim afatgjat.

N Ligjin Penal t Federatys s Jugosllavis (neni 36,

par. 2) q sht zbatuar n Kosov gjer me hyrjen n fuqi t
Kodit Penal, dnimi me gjob ka mund t shqiptohet si dnim
plotsues krahas dnimit me burgim edhe n rastet kur nuk ka
qen i parapar me ligj, nse vepra penale sht kryer nga
motivet e interesit material. Kjo mundsi tani me Kodin Penal
nuk sht parapar ngase sht n kundrshtim me parimin e
legalitetit.
Dnimi me burgim afatgjat
Neni 37
(1) Ligji mund t parasheh denim me burgim afatgjat pr
veprat m t rnda penale t kryera me dashje ose n
rrethana veanrisht rnduese ose q kan shkaktuar pasoja
shum t rnda.
(2) Burgimi afatgjat shqiptohet n kohzgjatje prej njzet
e nj deri n dyzet vjet.
(3) Burgimi afatgjat nuk mund t parashihet si i vetmi
denim kryesor pr nj vepr t veant penale.
(4) Nse sht shqiptuar dnimi me burgim afatgjat, lirimi
me kusht mund t jepet vetm pasi t jen mbajtur tri t
katrtat e ktij dnimi.
Paraparja e dnimit me burgim afatgjat n Kodin Penal
sht rrjedhoj e abrogimit t dnimit me vdekje n Kosov. T
gjitha shtetet t cilat e kan hequr dnimin me vdekje, n vend
t tij, n legjislacionet e tyre penale, e kan parapar dnimin
me burgim afatgjat deri n 30 apo 40 vjet, kurse disa shtete t
tjera e kan parapar dnimin me burgim t prjetshm. Si
shihet, kshtu sht vepruar edhe n Kodin penal t Kosovs.
N Kodin penal dnimi me burgim afatgjat sht
parapar pr format m t rnda t veprave penale t kryera me
dashje ose n rrethana veanrisht t rnda ose q kan
shkaktuar pasoja shum t rnda (neni 37, par. 1).
Kufizimet pr paraparjen dhe shqiptimin e burgimit
afatgjat, jan t ngjashme me ato t cilat kan qen t parapara
n legjislacionin penal t mparshm pr dnimin me vdekje.

266

Kto kufizime jan t ngjashme edhe pr veprat penale, ngase

ky denim kryesisht sht parapar pr llojet dhe format m t
rnda t veprave penal pr t cilat m pare ka mund t
shqiptohet dnimi me vdekje. Meq dnimi me burgim
afatgjat sht lloji m i rend i dnimit n Kodin penal, sht e
kuptueshme q ligjdhnsi ka caktuar nj varg kufizime pr
paraparjen dhe shqiptimin e tij.
Sipas paragrafit 1, pr paraparjen dhe shqiptimin e
burgimit afatgjat duhet t plotsohen kto kushte: a) q veprat
penale t jen t rnda ose t jen kryer n rrethana veanrisht
rnduese: b) t jen kryer me dashje; ose c) t ken shkaktuar
pasoja shum t rnda.
N paragarfin 3 sht prcaktuar nj kusht i karakterit parimor, n t cilin
thuhet se dnimi me burgim afatgjat n asnj rast nuk mund t parashihet si
lloj i vetm i dnimit pr nj vepr penale t veant, madje as pr llojet m
t rnda t veprave penale, si jan veprat penale kundr t drejts
ndrkombtare, pr vrasjet e rnda etj. Nga ky kusht rezulton se dnimi me
burgim afatgjat n t gjitha rastet mund t parashihet vetm n mnyr
alternative me dnimin me burgim, kshtu q i lehet mundsia gjykats t
zgjedh n mes t ktyre dy llojeve t dnimit pr do rast konkret t veprs
penale.
N Kodin Penal t Bosnjes dhe Hercegovin (neni 42), burgimi
afatgjat nuk mund tu shqiptohet personave t cilt n kohn e kryerjes s
veprs penale nuk i kan mbush njzetenj vjet. Ndrsa sipas Kodit Penal t
Malit t Zi (neni 35), ky lloj dnimi nuk mund tu shqiptohet jo vetm
personave t cilt akoma nuk e kan mbush moshn njzetenjvjeare, por
as personave me prgjegjsi t zvogluar si dhe pr tentativn e veprs
penale. Ndoshta do t ishte mire q edhe n Kodin tone Penal t parashihen
edhe kto kufizime, si kushte pr shqiptimin e ktij dnimi.
Dnimi me burgim afatgjat shqiptohet n kohzgjatje prej njzet e
nj deri n dyzet vjet (neni 37, par. 2). Pra minimumi i prgjithshm i ktij
lloj dnimi sht njzet e nj vjet, ndrsa maksimumi i prgjithshm dyzet
vjet. Edhe pse nuk sht parapar shprehimisht n Kodin Penal, ky lloj
dnimi duhet t shqiptohet n vite t plot. S kndejmi, dnimi me burgim
afatgjat nuk do t duhej t shqiptohet n muaj. Lidhur me kt, me rastin e
amandamentimit t Kodit Penal, do t ishte mire q n kt nen t ceket
shprehimisht se dnimi me burgim afatgjat mund t shqiptohet vetm n
vite t plota, si ka vepruar Kodi penal i Bosnjes dhe Hercegovins (neni 42,
par. 6).
Meq dnimi me burgim afatgjat sht parapar dhe mund t shqi ptohet vetm pr veprat penale jashtzakonisht t rnda, n mnyr q ky
dnim ta ruaj ashprsin, rerpresionin e domosdoshm, n Kodin Penal
sht parapar q kryersit t veprs penale, lirimi me kusht mund ti jepet
pasi ti ket mbajtur tri t katrtat e ktij dnimi (paragrafi 4 i nenit 37).

Nga grupi i ekspertve q prgatit ndryshimet dhe

plotsimin e Kodit penal gjat vitit 2009, sht propozuar q n

267

vend t dnimit me burgim afatgjat t parashihet dnimi me

burgim t prjetshm. Ka gjasa q t pranohet ky propozim
ngase sht mirprit nga prfesionistt dhe opinioni kosovar.
Dnimi me burgim
Neni 38
(1) Dnimi me burgim nuk mund t shqiptohet n
kohzgjatje m pak se pesmbdhjet dit e as m tepr se
njzet vjet.
(2) Dnimi me burgim shqiptohet n vite dhe n muaj t
plot, e n raste kur dnimi sht deri n gjasht muaj,
dnimi shqiptohet n dit t plota.
(3) Kur gjykata shqitpon dnimin me burgim deri n tre
muaj, gjykata mund t caktoj q dnimi me burgim t
zvendsohet me gjob ose me pun n dobi t
prgjithshme, por me plqimin e kryersit.
Prkundr t metave dhe kritikave t cilat i referohen
dnimit me burgim, ky lloj dnimi zen vend qndror n
sistemin e sanksioneve penale t legjislacioneve penale t
shteteve bashkkohore. Trajtimi i ktill i ktij dnimi sht
rezultat i perceptimit se ky sht sanksioni m i prshtatshm
dhe m efektiv i reagimit pr veprat penale t rnda, si jan
veprat me elemente t dhuns, krimit t organizuar, t vrasjeve,
t tregtis me qenie njerzore apo me drog etj. Ndrsa pr
vepra penale t lehta dhe kriminalitet mesatar, m t
prshtatshme jan sanksionet tjera penale t cilat jan supstitute
t dnimit me burgim, si jan dnimi me gjob dhe llojet e
masave dhe t dnimeve alternative.
Pr llojet e veprave penale t lehta dhe t ashtuquajturin
kriminalitet mesatar, n kto tri dekadat e fundit, n
legjislacionet penale t shum shteteve gjithnj e m tepr sht
duke u kufizuar mundsia e shqiptimit t dnimeve me burgim,
dhe sht duke u masovizuar dhe konsoliduar shqiptimi i
masave dhe dnimeve alternative. N disa shtete, pr nj numr
relativisht t madh t veprave penale, sht duke u zgjruar
mundsia e shqiptimit t dnimeve me gjob. Pr shembull n
Austri, Gjermani dhe n Japoni nga numri i trsishm i

268

dnimeve, rreth 80% jan dnime me gjob (Komentar K.Z.

Bosne i Hercegovine, fq. 247).
Sikundr n legjislacionet e shteteve tjera, edhe n
Kodin ton Penal, n krahasim me dnimet t tjera, dnimi me
burgim sht parapar pr t gjitha veprat penale. N shumicn
e rasteve sht parapar si i vetmi dnim, ndrsa n disa raste
sht parapar n mnyr alternative apo kumulative me
dnimin me gjob. Ndrsa, n raport me dnimet plotsuese,
dnimi me burgim gjithher sht parapar n mnyr
kumulative.
N paragrafin 1 sht prcaktuar minimumi i
prgjithshm dhe maksimumi i prgjithshm i dnimit me
burgim. Minimumi i prgjithshm i dnimit me burgim sht
pesmbdhjet dit, ndrsa maksimumi i prgjithshm sht njzet vjet.
Mbisundon mendimi i ekspertve kosovar q me rastin e
amandamentimit t Kodit Penal, minimumi i prgjithshm i ktij
dnimi t ngritet n 30 dit. N kodet penale t shteteve t regjionit (t
Kroacis, Bosnjes dhe Hercegovins, Serbis dhe Maqedonis),
minimumi iprgjithshm i ktij dnimi sht 30 dit. Madje profesori
Baqi, sht i mendimit q minimumi i prgjithshm i dnimit me
burgim t ngritet n tre muaj, n mnyr q t kufizohet shqiptimi i
dnimeve afatshkurtra t burgimit dhe n kt mnyr t stimulohet
m tepr shqiptimi i dnimeve tjera, mendohet n dnime apo masa
alternative (Baqi, Komentar, fq.298).

Pr veprat penale ve e ve, n legjislacionin penal m s

shpeshti caktohet n mnyr decidive minimumi dhe
maksimumi i posam i ktij lloj dnimi. Nse minimumi i
posam nuk sht caktuar, ather si kohzgjatje m e shkurtr
e dnimit me burgim konsiderohet minimumi i prgjithshm
(pesmbdhjet dit). Ndrsa, nse nuk sht caktuar
maksimumi i posam, ather si kufi m i lart i kohzgjatjes
s dnimit me burgim konsiderohet maksimumi i prgjithshm
i ktij dnimi (njzet vjet).
Sipas paragrafit 2, dnimi me burgim shqiptohet n vite
dhe muaj t plot. Ndrsa, nse kt lloj dnimi gjykata e
shqipton n kohzgjatje deri n gjasht muaj, ather mund ta
shqiptoj edhe n dit t plota.
N pajtim me trendet bashkkohore t shkencs s t
drejts penale dhe t legjislacionit penal, n Kodin Penal sht
prvetsuar koncepti q n t gjitha rastet e mundshme pr
veprat penale t lehta apo jo shum t rnda, n vend t dnimit
me burgim, sidomos t burgimit afatshkurtr, t shqiptohen

269

dnimet alternative apo dnimi me gjob, me t cilat kryersi

nuk privohet nga liria. Kshtu, n paragrafin 3 sht parapar
me sa vijon: Kur gjykata cakton dnimin me burgim deri n
tre muaj, gjykata mund t caktoj q dnimi me burgim t
zvendsohet me gjob ose me pun n dobi t prgjithshme,
por me plqimin e kryersit. Siq shihet, kjo dispozit ka pr
qllim q t stimuloj shqiptimin e dnimit me gjob apo me
pun n dobi t prgjithshme n vend t dnimit afatshkurtr
me burgim. Sipas qllimit dhe fryms s ksaj dispozite, n
rastet kur e gjykata e cakton dnimin me burgim deri n tre
muaj, nse sht e mendimit se qllimi i dnimit mund t
arrihet edhe me gjob, me plqimin e t dnuarit dnimi me
burgim mund ti zvendsohet me dnim me gjob. Mirpo me
rasin e interpretimit dhe zbatimit t ksaj dispozite, n shum
raste gjykatat e Kosovs nuk vepruan kshtu por ua shqiptuan
dnimin me burgim. Mirpo pas nj kohe, madje edhe pas nj
viti, edhe kur aktgjykimi ishte br i plotfiqishm, me
angazhimin e avokatve dhe t dnuarve, gjykatat e Kosovs ua
kan mundsuar zvendsimin e dnimit me burgim me
dnimin e gjob. Duke e pare kt praktik t gabuar t
gjykatave, Gjykata Supreme e Kosovs morri qndrim q
dnimi i caktguar me burgim deri n tre muaj mund t
zvndsohet me gjob n t njejtn sanc, posa t shpallet
vendimi, e jo pas nj kohe, prkatsisht pasi q aktgjykimi t
bhet i plotfuqishm.
N trendin bashkkohor t kufizimeve t shqiptimit t
dnimeve me burgim afatshkurtr, Kodi penal i Kroacis (neni
53, par. 6) e ka parapar edhe kt dispozit: Kur pr veprn
penale parashihet dnimi me burgim pa e prcaktuar
minimumin e posam, ndrsa maksimumi i posam nuk sht
m i lart se tre vjet, krahas ktij dnimi detyrimisht t
parashihet mundsia e shqiptimit edhe t dnimit me gjob.
Mendojm se kjo dispozit karakterit kriminalo politik, do t
ishte mire t akceptohet edhe n Kodin ton Penal.
Dnimi me gjob
Neni 39
(1) Dnimi me gjob nuk mund t jet m pal se 50 EUR
evropiane (n tekstin e mtejm EUR). Dnimi me gjob

270

nuk mund t jet m i lart se 25.000 EUR ose pr vepra

penale t kryera me qllim t fitimit t dobis pasurore
nuk mund t jet m I lart se 500.000 EUR.
(2) N aktgjykim caktohet afati i pagimit t dnimit me
gjob, i cili nuk mund t jet m i shkurtr se
pesmbdhjet dit e as m i gjat se tre muaj, mirpo n
rrethana t arsyetueshme gjykata mund t lejoj q i
dnuari ta paguaj dnimin me gjob edhe me kste, por
afati i pagess nuk mund t jet m i gjat se dy vjet.
(3) Nse personi i dnuar refuzon t paguaj gjobn ose nuk
sht n gjendje ta paguaj at, gjykata mund t lejoj q
gjoba t paguhet n kste gjat nj periudhe e cila nuk i
tejkalon dy vjet. Pas ksaj, nse personi i dnuar vazhdon t
refuzoj pagesn e gjobs ose nuk sht n gjendje ta bj
kt, gjykata, me pajtimin e personit t dnuar, mund ta
zvendsoj gjobn me nj urdhr pr pun n dobi t
prgjithshme, e cila, sa t jet e mundur, nuk e pengon n
aktivitetet e tij t rregullta t puns.
(4) Nse personi i dnuar nuk pajtohet me zvendsimin e
dnimit me gjob me urdhrin pr pun n dobi t
prgjithshme t parapar n paragrafin 3 t ktij neni,
gjykata cakton nj dit burgim pr do 15 EUR t gjobs,
me kusht q afati I burgimit t mos kaloj gjasht muaj.
(5)Dnimi me gjob mund t shqiptohet edhe si denim
plotsues (neni 54 i ktij Kodi).
(6) Dnimi me gjob nuk ekzekutohet pas vdekjes s t
dnuarit.
1. Dnimi me gjob bn pjes n llojet e dnimeve
pasurore. Me an t ktij dnimi, kryersi i veprs penale
detyrohet q brenda afatit t caktuar t paguaj nj shum t
hollash n dobi t shtetit.
Dnimin me gjob apo me t holla e njohin t gjitha
legjislacionet penale t shteteve bashkkohore. Dnimi me
gjob sht nj ndr dnimet m t vjetra. N mesin e dnimeve
kryesore, pr nga pesha, dnimi me gjob n sistemin ton
ndshkimor sht lloji m i leht i dnimit. Pas Lufts s dyt
botrore ky lloj dnimi ka filluar t shqiptohet n prmasa m
t gjra. Pr shkak t tipareve dhe prparsive, n legjilsacionet
penale bashkkohore, dnimi me gjob gjithnj e m tepr
sht duke u afirmuar dhe duke u masovizuar. Si rrjedhoj e

271

ktij trendi, dnimin me gjob disa autor me t drejt e

konsiderojn sanksion penal t s ardhmes.
Dnimi me gjob posarisht sht duke u shqiptuar n
prmasa t gjera n shtetet me shkall m t lart t zhvillimit
ekonomik. Kshtu sipas t dhnave statistikore, nga i tr numri
i dnimeve t shqiptuara, dnimi me gjob n Franc sht
shqiptaur n 35%t rasteve, n Finland -67%, n Suedi -68%,
n Austri -70%, n Gjermani m tepr se 80%. N Kosov
mungojn t dhnat pr participimin e dnimit me gjob n
strukturn e prgjithshme t dnimeve t shqiptuara, por sipas
disa indikacioneve, numri i ktyre dnmeve nuk e tejkalon
10%. Prkundr gjendjes s vshtir materiale t kryersve t
veprave penale, edhe n Kosov duhet t bhen prpjekje nga
ana e gjykatave q t shqiptojn numr m t madh t dnimeve
me gjob, ngase kjo sht n interes si t personave t dnuar
ashtu edhe t shtetit.
Dnimi me gjob sht veanrisht i prshtatshm pr
rastet e veprave penale t lehta, mirpo n mnyr restriktive
mund t zbatohet edhe n lmin e kriminalitetit t mesm. N
shkencn e s drejts penale si prparsi t dnimit me gjob
vemas ceken kto arsye: sht m human n krahasim me dnimin me
burgim; sht mjet adekuat pr t mos u zbatuar dnimi me burgim
afatshkurtr; i dnuari nuk e mban vuln e t burgosurit, nuk
stigmatizohet pa nevoj; sht i ndar dhe leht mund t'i prmbush
postulatet e individualizimit t dnimit; pr ekzekutimin e tij shteti nuk
ka nevoj t shpenzoj mjete materiale si sht rasti me dnimin me
burgim; i dnuari nuk i ekspozoht ndikimit t delikuentve t
rrezikshm; t dnuarin nuk e ndan nga familja; i dnuari nuk e
humb vendin e puns.
Duke i par prparsit e dnimit me gjob, e drejta penale
bashkkohore sht e orientuar q n t gjitha rastet e veprave penale,
ku nuk sht m se i domosdoshm dnimi me burgim, t shqiptohen
dnime me gjob, kompensimi material i dmit dhe surrogatet e tij.
Kshtu, duke e respektuar konceptin e kufizimit t dnimit me burgim,
tani n t drejtat penale bashkkohore, si u cek m sipr, dnimi me
gjob sht njri ndr dnimet m t rndsishme dhe m t shpeshta.
Pr kt arsye tani i kushtohet rndsi e madhe dnimit me gjob dhe
shtjeve lidhur me kt dnim me qllim q t rritet efekti i tij.
Qllimi i dnimit me gjob sht q kryersit t veprs penale
t'i bhet me dije n mnyr serioze se ka kryer vepr t kundrligjshme
dhe njherit q pr nj koh t caktuar ta godas standardin e tij
jetsor, goditje kjo e cila n mnyrn e tanishme t jets, n kushtet e
shoqris konsumuese, ka rndsi t madhe. Mirpo, me rastin e matjes
s dnimit me gjob, vemas duhet t kihet parasysh gjendja e
trsishme materiale e kryersit, n mnyr q personat me gjendje

272

materiale t ndryshme, peshn e ktij lloji t dnimit ta ndiejn njsoj.

N t kundrten, nse ky dnim do t jet shum i rnd pr t vrafrit,
ndrsa shum i leht pr t pasurit, ather ky lloj dnimi do ta humb
kuptimin dhe qllimin e vet. N kso raste do t shndrrohet n denim
asocial dhe do t jet n kundrshtim e parimin e drejtsis dhe barazis
s qytetarve. Pr kt arsye, edhe pse vlejn parimet e prgjithshme
pr matjen e dnimit pr t gjith kryersit e veprave penale, n
paragrafin 3t nenit 64 n t cilin jan prcaktuar rregullat e
prgjithshme pr matjen e dnimit, n mnyr specifike sht parapar
q me rastin e matjes s dnimit me gjob, gjykata duhet t merr
parasysh edhe gjendjen pasurore t kryersi dhe posarisht shumn e
t ardhurave personale dhe t ardhurat e tjera. N kt drejtim disa
shtete (p.sh. Austria, Gjermania, Suedia, Sllovenia, Kroacia) njohin
sistem t till ndshkimor, ku lartsia e dnimit me gjob caktohet
varsisht prej mditjes, sa fiton pr nj dit pune.
Funksioni i dnimit me gjob nuk duhet t jet q kryersit ti
merret fitimi pasuror i realizuar me veprn penale. Kjo nga fakti se
gjoba sht dnim dhe matja e tij duhet t bhet sipas dispozitave t
cilat vlejn pr matjen e dnimit (neni 64). Ndrsa shtja e marrjes s
fitimit t realizuar me veprn penale bhet sipas dispozitave t nenit 82.
Me qllim t gjetjes s zgjidhjeve m t mira n mnyr q
dnimi me gjob t jet sa m i drejt dhe m efektiv, ti godas njsoj si
kryersit e varfur ashtu dhe t pasurit, n legjilsacionet penale jan t
njohura sisteme t ndryshme pr paraparjen dhe shqiptimin e ktij
dnimi. Kto sisteme kryesisht jan tri lloje: a) sistemi fiks; b) sistemi
sipas mditjes dhe c) sistemi sipas t ardhurave mujore mesatare dhe )
sistemi i przier.
a) Sistemi fiks i paraparjes dhe i shqptimit t dnimit me gjob
sht sistemi m i vjetr. Ky system konsiston n paraparjen dhe
caktimin e shums fikse t paras q n form t dnimit me gjob,
brenda suazave t minimumit dhe t maksimumit t caktuar me ligj.
b) Sistemi sipas mditjes (frengjisht- zhur amand) s pari
lajmrohet n vitet 1920 dhe 1930 n Finland, Suedi dhe Danimark,
ndrsa pas Lufts s dyt botrore sht prvetsuar n shum vende t
Evrops. Sipas ktij sistemi, lartsia e dnimit me gjob parashihet dhe
shqiptohet mvarsisht sipas shums s paras t ciln e fiton pr do dit,
sipas mditjes. Pr shembull, nse kryersi i veprs penale t cilit i sht
shqiptuar dnimi me gjob mditja e tij sht 100 EUR, sipas ktij
sistemi gjykata mund t vendos ti shqiptoj 30 apo 150 midtje gjob,
prkatsisht 3000 apo 15.000 EUR. Koncepti i ktij sistemi mbshtetet
n barazin e kryersve t veprave penale, varshti prej gjendjes s tyre
materiale. Ky system garanton shkall m t lart t drejtsis dhe
barazis. Njherit ky system mundson individualizim m adekuat t
ktij dnimi.
c) Sistemi sipas t ardhurave mesatare mujore dnimin me gjob
e prcakton sipas lartsis s pages mesatare n nivel t vendit.

) Sistemi i przier konsiston n ate q n rastet kur

sht vshtir ose e pamundur t caktohet lartsia e dnimit me

273

gjob sipas lartsis s t ardhurave sipas mditjes, ather

shqiptohet dnimi n shum fikse. Kt sistem e kan
prvetsuar shum shtetete, n mesin e tyre edhe Kodi Penal i
Sllovenis sipas ndryshime t vitit 1999. Gjithashtu edhe Ligji
Penal Bosnjes dhe Hercegovins (neni 46, par. 1) e ka
prvetsuar sistemin e przier t ktij dnimi me kt
formulim: Dnimi me gjob shqiptohet n shuma ditore, e
nse kjo nuk sht e mundur mund t shqiptohet n shumn e
caktuar.
2. Kodi yn Penal e prvetson sistemin fiks t dnimit
me gjob. Gjat puns n prgatitjen e ktij kodi, ka patur
mendime q t parashihet sistemi sipas mditjes, por meq n
Kosov shkalla e papunsis sht e madhe (rreth 45%), u
vendos pr sistemin fiks. Sipas prvojs s gjertanishme n
Kosov, ky system nuk sht treguar efikas dhe i drejt. Andaj
mendojm q edhe n Kosov, ngjashm me zgjidhjet e disa
legjilsacioneve penale t disa shteteve t Evrops (sidomos t
Bosnjes dhe Hercegovins dhe Sllovenis), do t ishte mire q
edhe n Kodin ton Penal t akceptohet sistemi i przier. Zidhja
e ktill do t ishte m adekuate, m efektive dhe n harmoni
me parimin e drejtsis dhe barazis.
Sipas paragrafit 1, minimumi i prgjithshm i dnimit
me gjob sht 50 euro, ndrsa maksimumi i prgjithshm
sht 25.000 euro. Ndrsa, n rastet kur vepra penale sht
kryer me qllim fitimi, maksimumi i gjobs sht 500.000
EUR.
Dnimi me gjob sht i vetmi lloj dnimi n t drejtn
ton penale, i cili mund t shqiptohet si dnim kryesor dhe
plotsues. Dnimi me gjob sht dnim kryesor kur shqiptohet
si sanksion i vetm pr veprn e caktuar. Ndrsa ky dnim
sht plotsues, kur pr nj vepr t caktuar sht parapar n
mnyr kumulative me dnimin me burg. Krahas ksaj, dnimi
me gjob mund t parashihet edhe n mnyr alternative me
dnimin me burgim. N kso raste, dnimi me gjob mund t
shqiptohet si dnim kryesor apo plotsues. Kryesor do t jet
ather kur n kt alternativ gjykata e shqipton si t vetimin
dnim, ndrsa plotsues ather kur si dnim kryesor e shqipton
dnimin me burgim, ndrsa dnimin me gjob e shqipton
krahas dnimit me burgim.. Dhe s fundi, dnimi me gjob
mund t shqiptohet si sanksion plotsues penal s bashku me
dnimin me kusht (par. 4).

274

N shum rastet kur sht parapar mundsia e

shqiptimit t dnimit me gjob, qoft ai si kryesor apo
plotsues, alternativ apo kumulativ, Kodi Penal nuk parasheh
lartsin e tij pr do vepr penale ve e ve, si veprohet te
dnimi me burgim. N kso raste n Kodin Penal vetm n
prgjithsi sht caktuar minimumi dhe maksimumi i
prgjithshm i ktij lloji t dnimit.
Me rastin e matjes s dnimit me gjob, caktimit t lartsis s
tij, gjykata do t'i marr parasysh t gjitha rrethanat lehtsuese
dhe rnduese t parapara n nenin 64, par. 1 dhe 2, rrethana
kto q i referohen t gjitha llojeve t dnimit q mund t'u
shqiptohen kryersve t veprave penale. Mirpo, n paragrafin
3 t ktij neni, pr shkak t specifiks s dnimit me gjob, n
mnyr t veant sht parapar matja e ktij dnimi.
Rrjedhimisht, n kt paragraf sht parapar shprehimisht se
krahas t gjitha rrethanave rnduese dhe lehtsuese, gjykata
sht e obliguar t marr parasysh edhe gjendjen materiale
(pasurore) t kryersit dhe posarisht shumn e t ardhurave
personale dhe t ardhurat e tjera t tij, pasurin dhe detyrimet e
tij.
N paragrafin 2 sht prcaktuar afati i pagimit t
dnimit me gjob, i cili nuk mund t jet m i shkurtr se 15
dit e as m i gjat se 3 muaj. Mirpo, n raste t arsyeshme,
gjykata mund t vendos q dnimi me gjob t paguhet edhe
me kste, me kusht q afati i pagess t mos jet m i gjat se
dy vjet. Me rastin e aplikimit t ksaj dispozite, duhet patur
parasysh se n t drejtn penale bashkkohor sht rregull e
prgjithshme se t gjitha aktgjykimet me t cilat sht shqiptuar
dnimi me gjob ekzekutohen n trsi menjher. Qllimi i
ktij dnimi sht q n mas t konsiderueshme ta zvogkoj
standardin e t dnuarit, q kt ta prjetoj seriozisht. Pr kt
arsye, lejimi i mundsis q t paguhet me kste duhet t jet
prjashtim. N t kundrtn, lejimi i pagess s gjobs brenda
nj periudhe t gjat e humb qllimin e ktij dnimi.
N paragarfin 3 dhe 4 sht rregulluar shtja e
ekzekutimit t dnimit me gjob. Nga kto dispozita shihet se Kodi
Penal, ndryshe nga legjilsacioni i mparshm, nuk e ka parapar
mundsin e ekzekutimit t dnimit me gjob me dhun. Prkatsiht
sipas paragrafit 3, nse i dnuari refuzon t paguaj gjobn ose nuk
sht n gjendje ta paguaj at, me plqimin e personit t dnuar,
gjykata mund t vendos ta zvendsoj gjobn me nj urdhr pr pun
n dobi t prgjithshme, duke marr parasysh q kryerja e puns n

275

interes t prgjithshm, sa t jet e mundur t mos paraqes penges n

aktivitetet e tij t rregullta t puns. Ndrsa, nse i dnuari nuk pajtohet
me zvendsimin e dnimit me gjob me pun n dobi t prgjithshme,
apo nuk e zbaton dnimin e shqiptuar me pun n dobi t prgjithshme,
edhe pse sht dakorduar m par, gjoba i zvendsohet me dnim me
burgim. N kso raste, gjykata cakton nj dit burgim pr do 15 euro
t gjobs, me kusht q afati i burgimit nuk tejkalon gjasht muaj (par.
4).
Dnimi me gjob nuk do t ekzekutohet pas vdekjes s t
dnuarit (par. 6).

Zvendsimi i dnimit me urdhrin pr pun n dobi t

prgjithshme
Neni 40
(1) Gjykata me plqimin e t dnuarit, mund t
caktoj urdhrin pr pun n dobi t prgjithshme si
zvendsim t dnimit me burgim ose me gjob sipas nenit
38(3) ose nenit 39(3).
(2) Nse e shqipton urdhrin pr pun n dobi t
prgjithshme, gjykata e urdhron personin e dnuar t
kryej pun n dobi t prgjithshme pa pages pr nj
periudh t caktuar kohore prej 30 deri n 240 or.
Shrbimi sprovues vendos pr llojin e puns n dobi t
prgjithshme q duhet kryer personi i dnuar, cakton
organizatn e veant pr t ciln personi i dnuar do t
kryej punn n dobi t prgjithshme, vendos pr ditt e
javs gjat t cilave puna n dobi t prgjithshme duhet t
kryhet dhe e mbikqyr kryerjen e puns n dobi t
prgjithshme.
(3) Puna n dobi t prgjithshme duhet t kryhet
brenda kohs s caktuar nga gjykata dhe kjo koh nuk
duhet t kaloj nj vit.
(4) Nse pas kalimit t kohs s caktuar personi i
dnuar nuk e ka kryer punn n dobi t prgjithshme ose

276

vetm pjesrisht e ka kryer punn e till n dobi t

prgjithshme, gjykata mund t caktoj nj afat t burgimit
n proporcion me kohzgjatjen e puns n dobi t
prgjithshme q nuk sht kryer. Afati i burgimit nuk
duhet t tejkaloj afatin e pare t burgimit n rastin e
urdhrit pr pun n dobi t prgjithshme t lshuar sipas
nenit 38(3) ose nuk duhet ti tejkaloj gjasht muaj n
rastin e urdhrit pr pun n dobi t prgjithshme t lshuar
sipas nenit 39(3).
1.Dnimi me kusht me urdhr pr pun n dobi t
prgjithshme sht lloj i dnimit alternativ i parapar n nenin
41 dhe 52. Ky lloj dnimi sht risi n krahasim me
legjislacionin e mparshm dhe n brendin e tij sht supsitut i
dnimit me burgim. Pr historikun e shkurtr, arsyeshmrin,
kushtet pr shqiptimin dhe shtjet tjera lidhur me kt denim,
shih komentet lidhur me nenet 41, e vemas komentet lidhur
me nenin 50. Ktu do t flasim vetm pr zvndsimin e
dnimit me burgim me dnimin me gjob ose me pun n dobi
t prgjithshme.
Sipas paragrafit 1, me plqimin e t dnuarit, gjykata
mund t caktoj urdhrin pr pun n dobi t prgjithshme si
zvendsim t dnimit me burgim ose me gjob sipas
dispozitave t nenit 38, par. 3 ose nenit 39, par. 3.
Kjo dispozit nuk sht prkufizuar sipas tekniks s
duhur juridike dhe sht e ndrilkuar, mjaft vshtir t
interpretohet dhe t zbatohet n praktik. N kt dispozit
sht dasht t rregullohet vetm shtja e zvendsimit t
dnimit me burgim me pun n dobi t prgjithshme, ngase
zvendsimi i dnimit me gjob me pun n dobi t
prgjithshme sht e rregulluar n paragarfin 3 t nenit 38.
Ndrsa mendojm se mundsia e caktimit t dnimit me pun
n dobi t prgjithshme, si zvendsim i dnimit me burgim pr
veprat penale t parapara me burgim deri n pes vjet, ose pr
rastet e dnimit me burgim t shqiptuara deri n dy vjet, sht
mjaft problematike ngase nuk sht n harmoni me
rrezikshmrin e veprave penale dhe e zvoglon efektin
preventiv dhe represiv t burgimit. Kodi Penal i Kroacis (neni
54), mundsin e zvendsimit t dnimit me burgim me
dnimin me pun n dobi t prgjithshme e prasheh vetm nse
gjykata e ka caktuar dnimin me burgim deri n gjasht muaj.
Ndrsa Kodi Penal i Maqedonis (neni 58-b), kt mundsi e

277

parasheh vetm pr veprat penale t cilat ja t kanosura me

denim me burgim deri n tri vjet. Andaj me rastin e
amandamentimit t Kodit Penale, sygjerojm q t akceptohet
zgjidhja e paragrafit 1 t nenit 54 e Kodit penal t Kroacis, n
t cilin parashihet: Kur gjykata e mat dhe e shqipton dnimin
me burgim deri n gjasht muaj, mundet n t njetjn koh t
vendos q ky dnim me plqimin e t dnuarit t zvendsohet
me pun n dobi t prgjithshme n liri.
Gjithashtu duke u mbshtet n konceptin dhe brendin
e dnimeve alternative, dnimi me pun n interes t
prgjithshm nuk duhet t trajtohet si dnim me kusht (si sht
trajtuar n nenin 50), por si lloj i mvetsishm i dnimit
alternativ. Kshtu mendon edhe profesori Baqi (Komentar
KZ,fq.301).
N paragrafin 2 sht prcaktuar nj dispozit e
karakterit urdhrues. Sipas ksaj dispozite, kur gjykata e
zvendson dnimin me brugim me pun n interes t
prgjithshm, i cakton edhe numrin e orve gjat t cilave duhet
t kryhet puna pa pages. Minimumi i orve t puns sht 30
ndrsa maksimumi 240 or. Pasi q gjykata ta caktoj numrin e
orve t puns, shrbimi sprovues sht ai organ i cili e cakton
llojin e puns q personi i dnuar duhet ta kryej si dhe
organizatn e veant n t ciln duhet t kryhet kjo pun.
Gjithashtu shrbimi sporvues vendos pr ditt e javs gjat t
cilave kjo pun duhet t kryhet si dhe e mbikqyr kryerjen e
saj. Pr kryerjen e trsishme apo t pjesrishme t puns, apo
fare pr moskryerjen e puns, shrbimi sprovues e informon
gjykatn e cila ka vendos pr kt shtje. shtjet m t
prafrta lidhur me ekzekutimin e dnimit me pun n interes t
prgjithshm, jan t rregulluara me Ligjin pr ekzekutimin e
sanksioneve penale (neni 157-160)
N paragarfin 3 sht partapar q puna n dobi t
prgjithshme duhet t kryhet brenda kohs s caktuar nga
gjykata, por jo m gjat se nj vit. N kt paragraf sht dasht
t caktohet edhe minimumi i kohs brenda t cilit duhet t
kryhet puna n dobi t prgjithshme. Kodi Penal i Kroacis
(neni 54, par. 3), kt minimum e ka parapar nj muaj, ndrsa
maksimumin si edhe Kodi yn Penal nj vit.
N paragarafin 4 sht rregulluar shtja n rastet kur i
dnuari nuk e kryen n trsi punn n dobi t prgjithshme apo
nse e kryen vetm pjesrisht. N kso raste gjykata e cakton

278

nj afat t burgimi n proporcion me kohzgjatjen e puns n

dobi t prgjithshme q nuk sht kryer. N kso raste, sipas
nenit 38, par.3, kohzgjatja e burgimit nuk mund t jet m e
madhe se ai q sht caktuar me rastin e zvendsimit t
dnimit me burgim ose me gjob me pun n dobi t
prgjithshme, prkatsisht m i gjat se tre muaj, dhe as m i
gjat se gjasht muaj (neni 39, par. 3).
Dnimet alternative
Neni 41
(1) Dnimet alternative jan:
1) Dnimi me kusht
2) Gjysmliria.
(2) Kur shqipton dnimin me kusht, gjykata
poashtu mund t shqiptoj:
1) Urdhrin pr trajtim t detyrueshm
rehabilitues;
2) Urdhrin pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues
dhe
3) Urdhrin pr pun n dobi t prgjithshme.
1.Nocioni, rendsia dhe perspektiva e dnimeve alternative.
Dnimet alternative jan rezultat i trendeve bashkkohore n t drejtn
penale dhe paraqesin reform t rndsishme kualitative n konceptin
dhe sistemin e sanksioneve penale. Spektri i tyre sht mjaft i gjer dhe i
llojllojshm. Kto dnime n brendin e tyre jan sanksione parapenale
dhe kan pr qllim q n t gjitha rastet e mundshme t parapara me
ligj, n vend t dnimit me burgim, t shqiptohen dnimet alternative,
q jan dnime joizoluese, je me burgim. Ky trend i humanizimit t s
drejts penale sht shprehur edhe n Kodin Penal.

Prkundr faktit se dnimi me burgim, apo si quhet

ndryshe,dnim me heqje t liris, u aplikua n prmasa t gjera
ndaj shumics s kryersve t veprave penale pr m se dy
shekuj n t gjitha shtetet e bots, tani ky lloj dnimi n kto
tridhjet vjett e fundit, n shkencn e s drejts penale i sht
nnshtruar nj kritike serioze pr shum shkaqe. N radh t
par, pr shkak se dnimi me burgim nuk sht duke kontribuar
n zvoglimin e kriminalitetit. Prkundrazi, kriminaliteti n
shum shtetete t Evrops dhe t bots sht duke u rritur.
sht duke u rritur klriminaliteti i organizuar dhe jan duke u

279

paraqitur forma t reja dhe shum t rrezikshme t

kriminalitetit, si sht tregtia me njerz, sidomos me femra
dhe fmij, trafikimi i drogs, larja e parave, hedhja e
mbeturinave t rrezikshme, krimi kibernetik dhe vjedhja e makinave. Gjithnj m tepr jan duke u involvuar n kriminalitet
fmijt dhe t rinjt, madje sht duke u rritur kriminaliteti te
femrat e reja. Nj numr i atyre q kan vuajtur dnimin me
burgim, srish po kryejn vepra penale.
Si rrjedhoj e tr ksaj, sht duke u rritur frika nga
kriminaliteti n shum vende t bots. Frika nga kriminaliteti
sht duke u rritur edhe te ne n Kosovn e paslufts.
Gjithashtu, sht duke u rritur edhe numri i t burgosurve dhe
kohzgjatja e dnimeve me burgim. Ktu bjn prjashtim
vetm shtetet skandinave, sidomos Finlanda, ku sht duke u
zvogluar numri i t burgosurve. Sipas Komitetit t Kshillit t
Evrops pr shtjen e t Burgosurve, aktualisht llogaritet se n
tr botn n mbajtje t dnimit me burgim gjenden rreth tet
million njerz (burra, gra dhe fmij). N Itali, aktualisht jan
rreth 58.000 veta n burgje, n Franc rreth 63.000 veta etj.
Edhe n Kosov, pas lufts sht duke u rritur gjithnj m tepr
numri i t burgosurve. N Kosov jan rreth 1600 persona t
cilt jan duke e mbajtur dnimin me burgim.
Ky numr alarmant i t burgosurve, prve pasojave t
tjera negative, i ka shtuar n mnyr enorme shpenzimet
buxhetore t shteteve. Sipas disa vlersimeve n SHBA
shpenzimet vjetore pr nj t burgosur jan rreth 10.000
dollar. N Kosov shpenzimet vjetore pr nj t burgosur
arrijn shumn rreth 8.000 EUR. Kto shpenzime konsistojn
n sigurimin e vendosjes s t burgosurve, ushqimin,
veshmbathjen, prkujdesjen mjeksore dhe nj varg shpenzimesh t tjera t administrats dhe t personelit tjetr zyrtar, i cili
sht i domosdoshm pr garantimin e siguris dhe ruajtjen e t
burgosurve. Lidhur me kt barr t rnd pr buxhetin e shtetit
dhe angazhimet e tjera, sipas disa hulumtimeve q jan br,
aplikimi i dnimeve alternative, si supstitute (zvndsim) i
dnimit me burgim, prve anve t tjera pozitive, n aspektin
material sht dymbdhjet her m i lir se aplikimi i dnimit
me burgim.
Mirpo duhet cekur se n kohn n t ciln jetojm,
prkundr kritikave dhe anve negative t dnimit me burgim,
ky lloj dnimi nuk mund t abrogohet menjher pr shum

280

kryers t veprave penale, ngase edhe sot e ksaj dite sht i

domosdoshm.
Konstatimi i anve negative t dnimit me burgim, n shkencn
e s drejts penale dhe n praktik, n nj an, si dhe prpjekjet
pr gjetjen e masave m efikase t luftimit t kriminalitetit dhe
koncepti i humanizimit t s drejts penale dhe riedukimit m
efektiv t kryersve t veprave penale, n ann tjetr,
kontribuan q n kto tridhjet vjett e fundit, n legjislacionet
penale t Evrops, t Shteteve t Bashkuara t Ameriks dhe n
disa vende t tjera t bots, t parashihen sanskione dhe masa
alternative si zvendsime t dnimit me burgim. Ksisoj, tani
shekulli XXI karakterizohet si nj etap e re n zhvillimin e s
drejts penale, duke i konsoliduar dhe masivizuar dnimet dhe
masat alternative, si masa m efektive n luft kundr
kriminalitetit si dhe koncept m human n trajtimin e
delikuentve. Me siguri, ky orientim n t ardhmen do t
akceptohet dhe do t begatohet n prmasa edhe m t gjera n
t gjitha shtetet e bots.
N parashikimin e sanksioneve dhe masave alternative
prijn shtetet e Evrops Perndimore, Anglia, Suedia,
Danimarka, Franca dhe Italia, sidomos me punn n dobi t
prgjithshme.
Karakteristik themelore e sistemit bashkkohor t
dnimeve dhe perspektivat e tij sht trendi i bifurkacionit
ndarjes n dy drejtime dhe at: dnimi me burgim, pr vepra
penale m t rnda, dnimet alternative dhe masat alternative,
pr vepra penale m t lehta.
Trendi i prcaktimit n ligje dhe aplikimit t
sanksioneve dhe masave alternative sht n fazn e
konsolidimit dhe t masivizimit n shtetet aktuale t Evrops
dhe t Shteteve t Bashkuara t Ameriks. Gjithashtu, kt
trend sht duke e sforcuar sidomos aktiviteti intensiv n planin
ndrkombtar. Vemas kontribut t rndsishm n kt fush
ka dhn Organizata e Kombeve t Bashkuara. Kshtu, n
Kongresin IV, mbajtur n Karakas n vitin 1980, sht
miratuar Rezoluta me t ciln rekomandohet aplikimi m i gjer
i sanksioneve dhe masave alternative n vend t dnimit me
burgim. N Kongresin VII, mbajtur n Milano n vitin 1985,
sht miratuar Rezoluta pr reduktimin e numrit t njerzve t
burgosur, pr gjetjen e sanksioneve alternative n vend t

281

dnimit me burgim dhe pr integrimin social t personave t

dnuar.
N mesin e dokumenteve t miratuara n Kongresin
VIII, mbajtur n Havan n vitin 1990, rndsi t posame pr
sanksione alternative kan: standardet minimale t rregullave
pr masat jondshkuese (jo me burg), t njohura si Rregullat e
Tokios dhe parimet e qllimet e hulumtimit n lmin e llojeve t
sanksioneve, n vend t dnimit me burgim. Rregullat e Tokios jan
aprovuar me Rezolutn e Asambles s Prgjithshme t OKB-s n
dhjetor t vitit 1990. Kto rregulla prcaktojn sistemin e normave dhe
standardeve, t cilat bazohen n konceptin se dnimi me burgim duhet
t konsiderohet mjet i fundit dhe se duhet t stimulohen masat dhe
sanksionet e tjera, n vend t dnimit me burgim, t cilat do t sigurojn
ekuilibrin midis t drejtave t kryersit t veprs penale, t drejtat e
viktims dhe interesit t shoqris.
N dispozitat numr 8 t Rregullores s Tokios si alternativa t
dnimit me burgim jan parapar kto lloje t sanksioneve dhe masave:
dnimet verbale apo admonitive, si jan qortimi, vrejtja dhe paralajmrimi; lirimi me kusht; ndshkimet lidhur me statusin; gjoba dhe
gjoba ditore; dmshprblimi pr viktimn apo urdhri pr kompensim;
variante t ndryshme t dnimit me kusht apo dnimit t shlyer;
sprovimi dhe mbikqyrja gjyqsore; puna n dobi t prgjithshme;
burgu shtpiak, etj. Gjithashtu Rregullat e Tokios parashohin dispozita
shum t rndsishme, me t cilat prcaktohet nj korpus i gjer i
masave alternative postpenale. Kto masa postpenale jan liridalja dhe
strehimi i prkohshm; gjysmliria; format e ndryshme t lirimit me
kusht, dhe amnistia. N disa legjislacione t shteteve t Evrops
perendimore jan afirmuar edhe disa alternativa t privimit preventiv
t liris, si jan: kufizimi i liris; mbikqyrja; kaucioni dhe lirimi me
fjaln e dhn se i akuzuari do t paraqitet n gjykat.
Me qllim q t stimulohet ky orientim i ri i politiks kriminale,
n shtetet e Evrops, n vitin 1992, edhe Kshilli i Evrops e ka
miratuar Rekomandimin (No.R (92) 16) pr aplikimin e rregullave
evropiane pr sanksionet dhe masat alternative.

2. Dnimet alternative sipas Kodit Penal. Duke u mbshtetur n

dispozitat e Rregullave t Tokios, si dhe Rekomandimet e Kshillit t
Evrops pr aplikimin e tyre, dhe n baz t modeleve t Kodit penal t
Italis, Francs, Zvicrs, Gjermanis dhe t disa shteteve t tjera t Evrops
Perndimore, n Kodin penal t Kosovs jan br prpjekje q t
anticipohet shumica e korpusit t ktyre dnimeve dhe masave alternative.
Duke e prfillur kt koncept dhe filozofi t re n t
drejtn penale dhe duke marr parasysh edhe rrethanat konkret
n Kosov, n Kodin Penal jan parapar pes lloje t
dnimeve alternative, t cilat mund t shqiptohen n vend t
dnimit me burgim.

282

N nenin 41 t Kodit Penal, n t cilin jan sistemuar llojet e

dnimeve alternative, urdhri pr trajtim t detyrueshm, urdhri pr
mbikqyrje nga shrbimi sprovues dhe urdhri pr pun n dobi t
prgjithshme, trajtohen si variante, modalitete t dnimit me kusht. Ky
koncept sipas mendimit ton nuk sht adekuat, ngase kto lloje t
dnimeve, n fakt jan dnime t mvetsishme alternative, jan
autonome. Natyrisht nse nga i dnuari nuk zbatohen, ather mund t
revokohen dhe n vend t tyre t shqiptohet dnimi me burgim. Si
dnime t mvetsishme alternative jan t parapara edhe n Rregullat e
Tokios dhe Rekomandimet e Kshillit t Evrops si dhe n t gjitha
legjislacionet penale t shteteve t cilat i njohin kto dnime.

N dispozitat e posame t Kodit Penal, kto lloje t

dnimeve alternative mund t shqiptohen ndaj nj numri
relativisht t madh t kryersve t veprave penale. Natyrisht, n
kto dispozita jan parapar edhe kushtet t cilat duhet t
prmbushen pr t mundur t shqiptohen kto dnime
alternative. Vemas duhet theksuar se me hyrjen n fuqi t ktij
Kodi Penal, n Kosov pr her t par parashihen si lloje t
dnimeve alternative, dnimi me kusht me urdhr pr trajtim,
dnimi me kusht nn mbikqyrjen e shrbimit sprovues, dnimi
me kusht me urdhr pr pun n dobi t prgjithshme dhe
gjysmliria.
Pr natyrn, qllimin, rndsin dhe kushtet pr
shqiptimin e dnimeve alternative, shih komentet lidhur me
nenet 42 53.
Qllimi i dnimit me kusht
Neni 42
Qllimi i dnimit me kusht sht q kryersit ti jep qortimin,
i cili e arrin qllimin e dnimit permes shpalljes s dnimit pa
ekzekutimin e dnimit.

N nenin paragarifin 1 t nenit 3 t Kodit Penal, jan

prcaktuar t gjitha llojet e sanksioneve penale: dnimet
kryesore, dnimet alternative dhe dnimet plotsuese. N
mesin e dnimeve alternative sht parapar dnimi me kusht.
Me dispozitat pr llojet e sanksioneve penale dhe pr qllimin
e dnimit me kusht, ligjdhnsi e manifeston qndrimin e vet
pr natyrn e dnimit me kusht, si dhe funksionin e tij n tr
sistemin e mbrojtjes juridiko-penale t lirive dhe t drejtave t

283

njeriut dhe t vlerave tjera. Rrjedhimisht, me an t dnimit

me kusht ligjdhnsi e realizon parimin i cili konsiston n
postulatin q zbatimi i dhuns penalo-juridike duhet t vij n
shprehje vetm kur sht e domosdoshme dhe n proporcion
me shkalln e rrezikut ndaj t mires, vlers s mbrojtur. S
kndejmi, dispozita e ninit 42, n t ciln sht prcaktuar
qllimi i dnimit me kusht, ka rndsi praktike ngase pr
gjykata sht udhrrfyes, tregon se n t cilat raste sht
arsyeshme q kryersit konkret ti shqiptohet dnimi me
kusht.
Sipas dispozits s nenit 42 dhe frymes s saj, nse
gjykata formon bindje se do t arriht qllimi i dnimit,
kryersin e veprs penale e qorton, ia trhjek vrejtjen pr
veprn penale dhe me at rast ia shqipton dnimin por dnimi
nuk ekzekutohet, t pezullohet, me kusht q brenda afatit t
caktuar t mos kryejn vepr tjetr penale dhe t prmbushin
ndonj obligim t caktuar nga gjykata. Thn ndryshe, qllimi
kryesor i ktij dnimi sht q me an t qortimit dhe kanosjes
s do t zbatoht dnimi i shqiptuar, t arrihet qllimi i dnimit.
N kt dispozit sht prcaktuar vetm kryersi
konkret, personaliteti, ndaj t cilit gjykata formon binje se
vetm me an t qortimit do t arrihet qllimi i dnimit. Ndrsa
llojet e veprave penal pr t cilat mund t shqiptohet dnimi
me kusht jan prcaktuar n 44, sipas t cilit ky lloj dnimi
mund t shqiptohet vetm pr rastet kur gjykata shqipton
dnimin me gjob apo me burgim deri n dy vjet.
Qllimi i drejtprdrejt i dnimit me kusht sht q t
mos zbatohet dnimi
ndaj kryersit penalisht t
prgjegjshmn rastet kur mbrojtja juridike-penale mund t
realizohet edhe n mnyr tjetr duke e qortuar kryersin
dhe duke iu krcnuar se do t ekzekutohet dnimi i caktuar
nse kryen vepr tjetr penale. Njherit ky lloj dnimi u
shqiptohet vetm atyre kryersve pr t cilt gjykata formon
bindje, prognozon se n t ardhmen nuk do t kryejn vepr
penale. Ky lloj i dnimit sht n pajtim me parimin e
legjitimitetit t sanksioneve penale i cili konsiston n faktin se
ndaj kryersve t veprave penale duhet t shqiptohen vetm
ato lloje t dnimeve t cilat jan t domosdoshme pr
mbrojtjen e shoqris nga kriminaliteti dhe arritjen e
prmirsimit dhe t resocializimit.
N dispozitn e nenit 42, nuk ceket n mnyr t

284

drejtprdrejt qllimi i preventives gjenerale. Mirpo, meq

edhe dnimi me kusht sht lloj i dnimit, gjykata me rastin e
vendosjes nse do ta shqiptoj kt dnim, medoemos duhet t
ket parasysh qllimin e dnimit (shih komentet lidhur me
nenin 34).
Nga dispozita e nenint 42 rezulton edhe karakteristika
se dnimi me kusht mund tu shqiptohet kryersve penalisht t
prgjegjshm. Andaj fajsia sht baz pr qortim, pr vrejtje t
shoqris. Qortimi sht vlersim negativ, me t cilin kryersit
n mnyr serioze i bhet me dije se ka kryer nj vepr
amorale, joetike dhe njherit i trhiqet vrejta se shoqria ka
mundsi t mdha q t reagoj m ashpr ndaj delikuentve
dhe se n rast se kryen srish vepr penale do t shqiptohet
sanksion m i rnd.
Dnimit me kusht
Neni 43
(1) Gjykata mund tia shqiptoj dnimin me kusht
kryersit sipas kushteve t parapara me kt Kod.
(2) Me rastin e caktimit t dnimit me kusht, gjykata ia
shpall personit t dnuar dnimin dhe n t njejtn koh
urdhron q ky denim t mos ekzekutohet nse personi i
dnuar pr kohn t ciln e cakton gjykata (koha e
verifikimit), e cila nuk mund t jet m e shkurtr se nj
vit dhe as m e gjat se pes vjet, nuk kryen vepr tjetr
penale.
(3) N dnimin me kusht, gjykata mund t caktoj q
dnimi t ekzekutohet nse n afatin e caktuar personi i
dnuar nuk e kthen prfitimin pasuror t fituar me
kryerjen e veprs penale, nuk e kompenzon dmin q e ka
shkaktuar me veprn penale ose nuk i prmbush
detyrimet e tjera t parapara me dispozitat e ligjit. Afati
pr prmbushjen e ktyre detyrimeve caktohet nga
gjykata n kuadrin e kohs s verifikimit.
1.
Dnimi me kusht sht pezullim i ekzekutimit t
dnimit t shqiptuar pr nj koh t caktuar dhe me kushte t
caktuara. Ky sht nj lloj sanksioni parapenal. Nse personi i

285

dnuar me kusht nuk kryen vepr penale t re brenda afatit t

caktuar dhe nse i prmbush kushtet t cilat ia ka caktuar
gjyqi, dnimi i shqiptuar nuk do t ekzekutohet. Por sipas nenit
89, personit t cilit i sht shqiptur dnimi me kusht
konsiderohet i dnuar.
Nse personi i dnuar me kusht gjat afatit t pezullimit t ktij
dnimi, kryen vepr t re penale, apo nuk i prmbush kushtet e tjera t
cilat ia ka caktuar gjykata me rastin e shqiptimit t dnimit me kusht,
ky lloj i sanksionit penal mund t revokohet, prkatsisht do t
revokohet dhe personi i dnuar me kusht do t detyrohet ta mbaj
dnimin.
N brendin e tij, dnimi me kusht konsiston n faljen me kusht
t dnimit kryersit t veprs penale nga ana e shoqris. Kjo sht falje
e mbshtetur n bindje se kryersi i veprs n t ardhmen do t
respektoj ligjin, nuk do t kryej vepra penale.
Dnimi me kusht, si lloj i sanksionit t posam penal, sht
paraqitur n shekullin XIX . Pr her t par sht paraqitur n Shtetet
e Bashkuara t Ameriks dhe n Angli me emrin "probation"
(sprovim). Ky lloj sanksioni u paraqit nn ndikimin e lvizjes pr
zvendsimin e dnimeve afatshkurtra me burgim.
Dnimi me kusht sht paraqit si rezultat i njohurive se, nj
numr i personave kryejn vepra penale m pak t rrezikshme pr
shoqrin si dhe personat t cilt pr her t par kryejn vepr penale
dhe t cilt veprn e kryejn rastsisht, pr shkak t gjendjes s vshtir
materiale apo t afektit momental, mendjelehtsis apo pamaturis s
tyre.
Qllimi i dnimit me kusht sht resocializimi i delikuentit me
an t pezullimit t dnimit. Me an t dnimit me kusht, n fakt
kryersit t veprs penale i trhiqet vrejtja seriozisht dhe me an t
ktij dnimi i bhet me dije se nse kryen vepr tjetr penale, dnimi i
suspenduar pr nj koh t caktuar, do t ekzekutohet. Ky lloj sanksioni
penal paraqitet si metod e posame psikologjike-pedagogjike me
atribute t krcnimit n luft kundr kriminalitetit (Pr qllimet e
dnimit me kusht shih komentet lidhur me nenin 42).
Duke u mbshtetur n shum prparsi t ktij lloji t sanksionit penal
pr rastet e veprave penale q i cekm m sipr dhe personalitetit t
kryersit, dhe rezultatet q jan arritur me zbatimin e tij, n t drejtat
penale t shteteve bashkkohore sht nj tendenc q zbatimi i dnimit
me kusht t zgjerohet n numr m t madh t veprave penale. Kt
koncept e ka prvetsuar edhe Kodi yn Penal.
2. Sistemet e dnimit me kusht.N legjislacionet penale jan
t njohura tri sisteme t dnimit me kusht: a) sistemi anglo-amerikan; b)
sistemi evropian kontinental dhe c) sistemi i przier.
a) Sistemi anglo-amerikan apo "probation" (i sprovimit)
sht paraqitur n disa shtete t Ameriks dhe n Angli n fund t
shekullit XIX, si form e zvendsimit t dnimit me burgim. S pari ky
sistem i dnimit me kusht sht parapar pr kryersit e mitur t

286

veprave penale, e m pas edhe pr kryersit madhor. Si karakteristik

e ktij sistemi sht se ndaj kryersit t veprs penale zhvillohet
procedura penale, konstatohet fajsia e tij, mirpo nuk i shqiptohet
dnimi. Shqiptimi i dnimit pezullohet pr nj koh dhe caktohen
kushtet q duhet prmbushur. Gjithashtu, personi i ktill gjat kohs
s pezullimit t shqiptimit t dnimit, vehet nn mbikqyrje t posame,
t ciln e ushtron personi zyrtar i emruar nga ana e gjyqit. Nse
kryersi gjat kohs q e cakton gjykata nuk kryen vepr t re penale
dhe nse i prmbush kushtet e tjera t caktuara nga ana e gjykats,
dnimi nuk do t'i shqiptohet fare. Gjithashtu me skadimin e kohs gjat
s cils personi i dnuar me kusht ka qen n sprovim, pushon do mbikqyerje t ciln e kan ushtruar personat zyrtar (kshilltart zyrtar).

b) Sistemi evropian kontinental sht paraqitur n fund

t shekullit XIX, s pari n Belgjik dhe Franc dhe pr at
quhet edhe sistem belgo-francez. M pas, ky sistem prvetsohet
edhe n shtetet e tjera t Evrops.
Karakteristik e ktij sistemi t dnimit me kusht sht se kryersin e
veprs penale gjykata e shpall fajtor dhe ia shqipton dnimin, mirpo
dnimin e shqiptuar nuk e ekzekuton, kt e pezullon pr nj koh t
caktuar me kusht q kryersi gjat ksaj kohe t mos kryej vepr t re
penale dhe t'i prmbush kushtet e tjera t cilat gjykata mund t'ia
caktoj me aktgjykim.
Ndryshe nga sistemi anglo-amerikan, n sistemin evropiankontinental, gjat kohs s sprovimit - t pezullimit t ekzekutimit t
dnimit me kusht, kryersit t veprs penale nuk i caktohet kurrfar
mbikqyrje nga personi zyrtar, ky person i lihet vetvetes pa kurrfar
mbikqyerje, kshille dhe ndihme. Kjo karakteristik e sistemit
evropian-kontinental e dnimit me kusht konsiderohet si e met e
madhe, ngase personi i dnuar me kusht lehet n trsi pa kurrfar
ndihme dhe pr kt shkak mund t has n aso rrethana dhe vshtirsi
t cilat mund t kontribuojn q ky srish t kryej vepr penale.
Secili prej ktyre dy sistemeve, ai anglo-amerikan dhe
evropian-kontinental i kan prparsit dhe t metat e tyre. Prparsi e
sistemit anglo-amerikan sht se ky e njeh mbikqyerjen, t ciln si e
pam e ushtron personi zyrtar, mbikqyerje kjo e cila ofron mundsi
m t mdha pr resocializimin e personit t dnuar. Kurse si e met e
ktij sistemi sht se n rast t revokimit t dnimit me kusht, duhet t
administrohen provat pr matjen e dnimit - q sht pun e vshtir,
ngase me kalimin e kohs provat q duhet marr parasysh me rastin e
matjes s dnimit, shum m vshtir administrohen.
Kurse prparsia e sistemit kontinental qndron n at se
procedura penale prfundohet me aktgjykim n kohn kur ekzistojn t
gjitha provat, t cilat me kalimin e kohs shum m vshtir
administrohen. Gjithashtu, ky sistem sht m i lir ngase nuk krkon
caktimin e personit zyrtar pr prcjelljen dhe kujdesin ndaj personit t
dnuar me kusht. Ndrsa, si e met e ktij sistemi, me t drejt ceket se
ky fare nuk kujdeset pr personin e dnuar me kusht, nuk parasheh
kurrfar mbikqyerje, kujdesi dhe ndihme dhe pikrisht pr kt,

287

personi i dnuar me kusht mund t gjendet srish n aso rrethana t

cilat mund t kontribuojn q ky prap t kryej vepr penale.
c)Sistemi i przier. Duke pasur parasysh prparsit e dy
sistemeve t siprprmendura t dnimit me kusht, legjislacionet e
shteteve t Evrops q nga fillimi i shekullit XIX e prvetsojn nj
sistem t przier, i cili prmban si elemente t sistemit kontinental ashtu
edhe elemente t sistemit anglo-amerikan. Sipas ktij sistemi t przier,
ndaj kryersit t veprs penale zhvillohet procedura penale, i shqiptohet
dnimi dhe pezullohet ekzekutimi i tij, por gjykata mund t'i caktoj
edhe mas t posame t mbikqyerjes pr nj koh t caktur.
Gjithashtu, personit t dnuar me kusht mund ti caktohen obligime t
cilat duhet ti prmbush ai. N kt sistem mikst t dnimit me kusht,
evitohen t metat e sistemit kontinental dhe prvetsohen prparsit e
sistemit anglo-amerikan.

3. Dnimet me kusht n Kodin Penal t Kosovs. N

pajtim me trendin bashkkohor t akceptimit t dnimeve
alternative, krahas sistemit kontinental t dnimit me kusht t parapar
n nenin 43, Kodi yn Penal i ka parapar edhe tri lloje tjera t dnimit
me kusht:
- dnimin me kusht me urdhr pr trajtim t detyrueshm
rehabilitues (neni 49),
- dnimin me kusht me urdhr pr mbikqyrje nga shrbimi
sprovues (neni 50) dhe
- dnimin me kusht me urdhr pr pun n dobi t
prgjithshme (neni 52).
Me parashikimin e dnimit me kusht me urdhr pr trajtim t
detyrueshm rehabilitues, t dnimit me kusht me urdhr pr
mbikqyrje nga shrbimi sprovues dhe dnimin me kusht me urdhr
pr pun n dobi t prgjithshme, Kodi Penal e ka prvetsuar sistemin
anglo-amerikan t dnimit me kusht me disa specifika t cilat jan
rezultat i t mbrrimeve n shkencn e s drejts penale dhe praktikn
gjyqsore.
Kto katr lloje t dnimit me kusht, Kodi Penal i konsideron si
dnime alternative n vend t dnimit me burgim apo me gjob.

Sipas Kodit penal, t katr llojet e parapara t dnimit me kusht

mund ti shqiptohen kryersit penalisht t prgjegjshm t
veprs penale. Kur gjykata konstaton se kryersit sht
oportune ti shqiptohet njri nga kto lloje t dnimit alternativ,
ia shqipton dnimin, mirpo ekzekutimin e tij e pezullon pr nj
koh t caktuar, e cila mund t jet prej nj deri pes vjet,
prkatsisht prej gjasht muaj deri n tre vjet (koha e
verifikimit) dhe me at rast ia cakton edhe nj apo disa kushte
apo obligime t cilat duhet ti prmbush gjat kohzgjatjes s
dnimit me kusht. Njherit, personit t ktill gjykata ia bn me

288

dije se nse nuk i prmbush kushtet apo obligimet e caktuara,

dnimi me kusht do t revokohet dhe dnimi do t bhet
efektiv, prktsisht kryersi i veprs penale do t detyrohet ta
mbaj dnimin me burgim apo t paguaj gjobn. Ksisoj,
dnimet me kusht i prmbajn elementet e vrejtjes dhe t
krcnimit, ngase gjykata ia bn me dije n mnyr serioze
kryersit t veprs penale se nse nuk i prmbush obligimet
gjat kohzgjatjes s dnimit me kusht, posarisht q t mos
kryej vepr tjetr penale si dhe ti prmbush obligimet apo
kushtet e tjera t cilat gjykata ia cakton me dnimin me kusht.
2.

Dnimi me kusht i parapar n nenin 43.

Dnimi me kusht sht lloji i par i dnimeve

alternative, i cili sht parapar n nenin 43 t Kodit Penal.
Sipas natyrs, prmbajtjes, kushteve dhe detyrimeve q mund
ti caktohen kryersit t veprs penale, sht i njejt me
dnimin me kusht, i cili parashihej me legjislacionin penal t
mparshm, q veproi n Kosov gjer me hyrjen n fuqi t
Kodit Penal.
N dispozita t ktij neni sht parapar sistemin
kontinental dnimit me kusht, ngase ktu gjykata e shqipton
dnimin me gjob apo me burgim dhe e pezullon ekzekutimin e
tij pr nj koh t caktuar, por me at rast personit t dnuar
nuk i caktohet kurfar mbikqyrje, kurfar kontrolli nag ana e
ndonj personi zyrtar t shtetit.
Nga paragrafi 2 rezulton se dnimi me kusht sht lloj i
mvetsishm i sanksionit penal i parapar n Kodin Penla. Ky
nuk sht ndonj lloj i surogat i dnimit, edhe pse me rastin e
shqiptimit t tij, mundet me e zvndsuar ekzekutimin e
dnimit. Mirpo duhet vemas t theksohet se dnimi me kusht
prodhon efekte juridike si sanksion i mvetsishm prderisa
kryersi i prmbahet kushteve t caktuara. N t kundrten,
nse kryersi nuk i prmbahet kushtetve t prcaktuara me
dnimin me kusht (kryen vepr tjetr penale apo nuk e
prmbush ndonj obligim t caktuar), dnimi me kusht nuk
shndrrohet n dnim, por n kso raste nuk sht valid dhe
ekzekutohet dnimi i cili deri ather ka qen i suspenduar.
Sipas nenit 6, par.5 t Ligjit Penal pr t Mitur, dnimi
me ksuht mund tu shqiptohet edhe t miturve n rastet kur u

289

sht shqiptuar dnimi me burgim pr t mitur apo masa e

drgimit n institucionin edukativo-korrektues.
S bashku me kt lloj t dnimit me me kusht, si dhe
tri llojet tjera t dnimit me kusht t parapara n Kodin Penal,
mund t shqiptohet edhe masa e marrjes s fitimit pasuror (neni
82).
S bashku me dnimin me kusht mund t shqiptohet edhe do
lloj i dnimit plotsues (neni 54, par. 1).
Dnimi me kusht shnohet n
evidencn e
ndshkimeve, ndrsa shlyhet nga kjo evidence sipas kushteve t
parapara n nenin 87, par. 2, pika 2.
Paragarfi 1.
N kt dispozitn thuhet se gjykata mund tia shqiptoj
dnimin me kusht kryersit sipas kushteve t parapara n kt
Kod. Meq edhe dnimi me kusht sht lloj i sanksionit penal,
kjo dispozit sht e teprt, ngase kjo shtje sht rregulluar n
mnyr parimore n paragrafin 1 t nenit 1 t Kodit Penal, ku
n mnyr specifike parashihet se sanskionet penale
prcaktohen vetm me ligj.
Nga prkufizimi i dnimit me kusht me ligj, rezulton se
personit t dnuar me kusht, gjykata ia cakton kushtet dhe
detyrimet e caktuara t cilat duhet ti prmbush ai. Kto kushte
dhe detyrime jan t prgjithshme dhe t posame.
Mosprmbushja e kushteve dhe e detyrimeve mund t shpie n
revokimin e dnimit me kusht.

Paragarfi 2.
N paragrafin 2 sht prcaktuar kushti i prgjithshm t
cilin gjykata duhet ta caktoj n do aktgjykim, me t cilin shqiptohet
dnimi me kusht. Me kt personit t dnuar i vehet kushti q, pr
kohn q e cakton gjykata, e cila nuk mund t jet m e shkurtr se nj
vit dhe as m e gjat se pes vjet, t mos kryej vepr tjetr penale. Kjo
koh konsiderohet koh e verifikimit. Koha e verifikimit e caktuar nga
ana e gjykats, fillon t rrjedh prej dits kur vendimi i gjykats me t
cilin sht shqiptuar dnimi me kusht bhet i plotfuqishm.
Nse personi t cilit i sht shqiptuar dnimi me kusht,
gjat kohs s verifikimit nuk kryen vepr tjetr penale dhe
nse i ka prmbush kushtet apo detyrimet e posame, kjo don

290

t thot se me sukses e ka mbajt sprovn. N kso raste dnimi

me kusht nuk mund t revokohet.
Paragarfi 3
N dispozitn e paragarfit 3 jan prcaktuar llojet e
detyrimeve t posame t cilat gjykata mund t ia caktoj personit t
dnuar me kusht. Krahas detyrimit t prgjithshm, gjykata i cakton
detyrimet e posame n rastet kur vlerson se ato jan t nevojshme pr
sforcimin e vrejtjes dhe arritjen e qllimit t dnimit me kusht. Gjykata
mund t shqiptoj vetm aso lloje t detyrimeve t posame t cilat jan
t parapara me ligj.
N rastet e mosprmbushjes s detyrimeve, obligimeve t cilat
ia cakton gjykat t dnuarit, n kushtet e parapara me ligj mund t
vendos q t ekzekutohet dnimi. Pr prmbushjen e detyrimeve t
caktuara i caktohet afati brenda kohs s verifikimit.
Detyrimet e posame nuk mund t ekzekutohen me dhun.
Afati i prmbushjes s obligimeve duhet t caktohet n vite t
plota.
Detyrimt e posame, t cilat gjykata mund tia caktoj t
dnuarit me kusht, jan q: a) ta kthej prfitimin pasuror t fituar me
veprn penale, b) ta kompensoj dmin e shkaktuar me veprn penale,
ose c) ti prmbush detyrimet e tjera t parapara me dispozitat e ligjit
penal. Nse i dnuari me kusht nuk i prmbush kto kushte, gjykata
mund ta revokoj dnimin me kusht. Afati pr prmbushjen e ktyre
detyrimeve caktohet nga gjykata, n kuadrin e kohs s caktuar t
verifikimit.
Detyrime t posame t cilat gjykata ia cakton t dnuarit
me kusht jan edhe ato, t cilat rezultojn a) nga disa dnime plotsuese,
t cilat jan shqiptuar, dhe ato t cilat jan b) t parapara pr disa vepra
penale (neni 43, par.3).
a) Detyrimet t cilat rezultojn nga disa dnime plotsuese t shqiptuara, jan ndalesat q i caktohen s bashku me dnimin me kusht, t cilat
kryersi i veprs penale duhet ti respektoj. Ndalesat e ktilla jan p.sh.
ndalimi i ushtrimit t funksioneve n administratn publike ose n shrbimin
publik, ndalimi i ushtrimit t profesionit ose aktiviteteve t tjera, ndalimi pr
t drejtuar automjetin etj.
Nse krahas dnimit me kusht, gjykata shqipton ndonj dnim
plotsues, i cili konsiston n ndonj ndales, mund t vendos q dnimi me
kusht t revokohet, nse i dnuari me kusht nuk e respekton ndalesn e
caktuar. Kt kusht shtes, gjykata duhet ta caktoj n mnyr t posame
n dnimin me kusht. N rastin e till, sht e mundshme q dnimi me
kusht t revokohet, nse i dnuari nuk e respekton ndalesn e caktuar. Ksi
raste, si u theksua m sipr, jan ndalimi i ushtrimit t funksioneve n
administratn publike ose n shrbimin publik, ndalimi i ushtrimit t
profesionit ose aktiviteteve t tjera, ndalimi pr t drejtuar automjetin etj.

291

b) Detyrimet t cilat jan t parapara pr rastet e disa veprave

penale, jan ato t cilat gjykata mund tia caktoj t dnuarit, me kusht q
duhet ti prmbush gjat kohs s verifikimit. Me at rast, t dnuarit me
kusht mund tia urdhroj vetm ato lloje t obligimeve t cilat jan t prcaktuara n Kodin Penal dhe vetm pr ato vepra penale pr t cilat shprehimisht sht parapar kjo mundsi. Kshtu, p.sh. Kodi Penal parasheh
kso obligime pr veprn penale t shkeljes s detyrimeve familjare
(neni 212, par. 3), ku thuhet shprehimisht se me rastin e shqiptimit t
dnimit me kusht, gjykata mund ti parashtroj kusht kryersit q
rregullisht ti kryej obligimet e veta t prkujdesjes, edukimit dhe
sigurimit t mjeteve t jetess pr antarin e familjes, i cili nuk sht n
gjendje q vet t kujdeset pr vete. Nse sht kryer vepra penale e
shmangies nga sigurimi i mjeteve t jetess, sipas nenit 213, par. 2,
gjykata mund tia caktoj kryersit obligimin q ti paguaj detyrimet e
papaguara dhe rregullisht t paguaj mjetet e jetess. Nse sht kryer
vepra penale e dmtimit, asgjsimit dhe heqja e pajisjeve mbrojtse, t
dnuarit me kusht gjykata mund ti vr kusht q n afatin e caktuar ti
instaloj pajisjet mbrojtse (neni 293, par. 4).
T dnuarit me kusht gjykata mund ti shqiptoj edhe
dnim plotsues, ndalimin e ushtrimit t profesionit,
veprimtaris ose detyrs (neni 57); ndalimin e drejtimit t
automjetit (neni 58, par. 3) etj.
Praktika gjyqsore
Gjykata Komunale e Prishtins me aktgjykimin
P. nr. 220/2004, e ka shpall fajtor t pandehurin
XH.R. pr kryerjen e veprs penale t shmangies nga
alimentacioni t parapar n nenin 89 t Ligjit Penal t
Kosovs (tani kjo vepr penale n Kodin penal
emrtohet shmangie nga sigurimi i mjeteve t jetess).
Kjo gjykat kryersit t ksaj vepre ia ka shqiptuar
dnimin me kusht me burgim n kohzgjatje prej pes
muajve, i cili dnim nuk do t ekzekutohet, nse i
dnuari brenda afatit prej nj viti nuk kryen vepr tjetr
penale.
Kjo Gjykat me kt aktgjykim ka br nj lshim,
ngase edhe sipas nenit 89, par.3, t ligjit t mparshm, sikurse
edhe sipas nenit 213, par. 3 t Kodit Penal n fuqi, sht dasht
q s bashku me dnimin me kusht t ia caktoj detyrimin e
posam q i dnuari t paguaj rregullisht mjetet pr jetes si
dhe detyrimet e papaguara.

292

Kushtet pr shqiptimin e dnimit me kusht

Neni 44
(1) Kryersit mund ti shqiptohet dnim me kusht pr
veprn penale e cila dnohet me burgim deri n pes vjet
dhe pr kryersin e veprs penale pr t ciln sht parapar
dnimi deri n dhjet vjet burgim, nse zbatohen dispozitat
e zbutjes s dnimit.
(2) Dnimi me kusht mund ti shqiptohet kryersit ashtu si
sht parapar n paragrafin 1 t ktij neni kur gjykata e
shqipton dnim me gjob ose me burgim deri n dy vjet
qoft pr nj vepr penale, qoft pr bashkim t veprave
penale.
(3) Me rastin e marrjes s vendimit pr shqiptimin e
dnimit me kusht, gjykata merr posarisht parasysh
qllimin e dnimit me kusht, sjelljen e mparshme t
kryersit, sjelljen e tij pas kryerjes s veprs penale,
shkalln e prgjegjsis penale dhe rrethanat e tjera sipas
n t cilat sht sht kryer vepra penale.
(4) Nse kryersit i sht shqiptuar dnimmi me burgim
dhe dnimi me gjob, gjykata mund t shqiptoj dnimin
me kusht pr t dy dnimet apo vetm pr dnimin me
burgim.
Gjykata mund ta shqiptoj dnimin me kusht, nse
plotsohen kushtet t cilat i parasheh Kodi Penal n nenin 44.
Pr nga natyra e tyre, kto kushte mund t ndahen n dy grupe.
a) N grupin e par bjn pjes kushtet, t cilat i referohen
dnimit t parapar n ligj dhe dnimit t shqiptuar nga ana e
gjykats. b) N grupin e dyt bjn pjes kushtet, t cilat i referohen
personalitetit t kryesit t veprs penale dhe qllimit t dnimit me kusht.

Paragrafi 1.
N paragarfin 1 prcaktohet se pr cilat vepra penale,
duke marr parasysh lartsin e dnimit, mund t shqiptohet
dnimi me kusht. N kt dispozit thuhet shprehimisht se
kryersit mund ti shqiptohet dnimi me kusht pr veprn
penale, pr t ciln sht parapar dnimi me burgim deri n

293

pes vjet. Sipas ksaj dispozite sht e mundur shqiptimi i

dnimit me kusht edhe pr veprn penale m t rend, pr t
ciln sht parapar dnimi deri n dhjet vjet burgim, nse
zbatohen dispozitat pr zbutjen e dnimit. Nga kjo dispozit
shihet se dnimi me kusht mund t shqiptohet edhe pr vepra
penale t rnda dhe shum t rnda. Madje edhe pr veprn
penale t vrasjes s kryer nga pakujdesia. Lidhur me kt,
profesori Baqi me t drejt thot se kjo mundsi kaq e madhe e
shqiptimit t dnimit me kusht sht e paarsyeshme, ngase
sht fjala pr vepra penale t rnda (Baqi, Komentar KZ,
fq.360). Andaj n rastet e veprave penale t rnda, gjykatat
duhet t ken kujdes dhe kt lloj dnimi ta shqiptoj vetm n
rastet shum t arsyeshme, posarisht duhet marr parasysh
pasojn e shkaktuar dhe ndiesin e viktims dhe t mjedisit n
mnyr q t mos shkaktoj paknaqsi, prkatsisht q edhe pr
viktimn t paraqet satisfaksion. N kso raste, satisfaksioni pr
viktimn me dnimet t ktilla duhet t konsistoj edhe me
kompenzimin e dmit t shkaktuar me veprn penale.
Paragrafi 2.
Mundsia shum e gjer e shqiptimit t dnimit me
kusht e parapar n paragarfin e msipr, sht kufizuar me
dispozitn e paragarfit 2. N kt dispozit sht parapar se
dnimi me kusht mund ti shqiptohet kryersit vetm nse
gjykata e cakton dnimin me gjob ose me burgim m s
teprmi deri n dy vjet, qoft pr nj vepr penale, qoft pr
bashkim t veprave penale.
N rastet e bashkimit t veprave penale, nuk sht e mundur q pr
nj vepr penale t shqiptohet dnimi, ndrsa pr veprn tjetr penale t
shqiptohet dnimi me kusht, ngase si dihet, sipas dispozitave penale, pr
matjen e dnimit pr veprat penale n bashkim, gjykata duhet t caktoj
dnimin unik i cili mund t jet efektiv, t zbatohet apo t shqiptoj dnim
me kusht.

Paragrafi 3.
N dispoziten e ktij paragrafi jan parapr kushtet t
cilat i referohen personalitetit t kryersit t veprs penale dhe
qllimit t dnimit me kusht. Kto jan kushte materiale, t cilat
duhet t prmbushen pr t mund t shqiptohet dnimi me

294

kusht. Kto kushte do t konsiderohen se jan prmbushur nse

gjykata formon bindje se kryersi n t ardhmen nuk do t
kryej vepr tjetr penale. Gjykata do t bindet se kryersin
penalisht t prgjegjshm t veprs penale, vepra e t cilit sht
m pak e rrezikshme, nuk duhet detyruar ta mbaj dnimin dhe
njkohsisht duhet t formoj bindje se trheqja e vrejtjes
duke iu kanosur me zbatimin e dnimit, do t ndikoj mjaft n
kryersin q t mos kryej srish vepr penale. Lidhur me kt,
te gjykata duhet t formohet prognoza pozitive e sjelljes n t
ardhmen e personit t cilit i shqiptohet dnimi me kusht. Me
kt rast, duke u mbshtetur n kriteret e posame t
natyrs prmbajtsore, t cilat jan t parashikuara n
paragrafin 3, prognozon dhe konstaton se aplikimi i
dnimit me kusht sht i drejt dhe legjitim. Kto kritere
dhe kushte, t cilat duhet t prmbushen pr t mund
gjykata t shqiptoj dnimin me kusht, Kodi Penal i
radhit n katr grupe.
1) Sjellja e mparshme e kryesit sht kriteri i par, t
cilin gjykata duhet ta marr parasysh me rastin e vendimit
nse do ta shqiptoj dnimin me kusht. Gjykata vemas do
t marr parasysh nse kryersi i veprs penale m par ka
qen i dnuar, prkatsisht nse m par i sht shqiptuar
dnimi me kusht apo vrejtja e gjykats. Gjithashtu, n
kontekstin e ktij kriteri, gjykata mund ti marr parasysh
edhe rrethanat e tjera t jets s mparshme t kryersit, t
cilat jan t rndsishme pr prognozn e sjelljes s
ardhshme t kryersit.
2) Sjellja e kryersit pas kryerjes s veprs penale, t
ciln e parasheh Kodi Penal si kriter, sht shum e
rndsishme pr gjykatn, nse do ta shqiptoj dnimin me
kusht. Lidhur me kt kriter, sjellja e kryersit t veprs
penale ndaj t dmtuarit, si sht kompensimi i dmit me
t holla, krkimi i faljes nga i dmtuari apo familja e tij,
prkujdesja e tij, p.sh. derisa i dmtuari gjendet n mjekim,
dhe sjelljet e ngjashme, jan tregues t rndsishm pr t
formuar bindje gjykata se kryersi do t sillet mir n t
ardhmen dhe se shqiptimi i dnimit me kusht do ta arrij
qllimin e dnimit.
3) Shkalla e prgjegjsis penale e kryersit sht me
rndsi t posame n t drejtn penale, ngase n fakt
manifeston masn e vullnetit kriminal (mens rea), e cila e

295

reflekton edhe shkalln e rrezikshmris s veprs penale dhe kryersit t

saj. S kndejmi, se a do ta shqiptoj gjykata dnimin me kusht, do t varet
edhe nga lloji dhe intensiteti i fajit, p.sh. nse sht kryer vepra penale me
dashje apo nga pakujdesia, apo n gjendje mendore substancionalisht t
zvogluar, si dhe rrethanat e tjera, t cilat tregojn se shkalla e prgjegjsis
penale sht m e madhe apo m e vogl.
4) Rrethanat e tjera n t cilat sht kryer vepra penale, Kodi Penal i
prcakton gjithashtu si kriter pr mundsin q gjykata t caktoj dnimin
me kusht. Kto rrethana mund t jen t natyrs subjektive dhe objektive n
t cilat sht kryer vepra penale. Kshtu, si rrethana t natyrs subjektive
mund t jen p.sh. nse vepra penale sht kryer n afekt, nga pamaturia, pr
shkak t gjendjes s rnd materiale etj. Ndrsa, si rrethana t karakterit
objektiv, mund t jen p.sh. nse kryersi ka qen i provokuar rnd nga i
dmtuari, nse vepra sht kryer pr shkak t presionit t madh t mjedisit
familjar apo shoqror etj.
Vemas duhet theksuar se pr t mund gjykata t shqiptoj
dnimin me kusht, duhet t prmbushen n mnyr kumulative, si kushtet t
cilat i referohen dnimit t parapar dhe dnimit t shqiptuar, po ashtu edhe
kushtet t cilat i referohen personalitetit t kryersit t veprs penale.

Paragrafi 4.
N dispozitn e paaragarfit 4 sht parapar situata kur
gjykata kryersit t veprs penale ia cakton n mnyr
kumulative dnimin me burgim dhe dnimin me gjob, dnimin
me kusht mund tia shqiptoj pr t dy dnimet apo vetm pr
dnimin me burgim. N kso raste dnimi me gjob
ekzekutohet sipas dispozitave n fuqi, mirpo ligji nuk e thot si
t veprohet nse i dnuari nuk e paguan gjobn. Sipas
paragrafit 4, dnimi me gjob mund t jet shqiptua si denim
plotsues s bashku me dnimin me burgim.
Revokimi i dnimit me kusht pr shka t veprave t reja
penale
Neni 45
(1) Gjykata e revokon dnimin me kusht nse personi i dnuar gjat
kohs s verifikimit kryen nj apo m shum vepra penale pr t cilat
sht shqiptuar dnimi me burgim prej s paku dy apo m tepr vjet.
(2) Gjykata mund ta revokoj dnimin me kusht nse i dnuari gjat
kohs s verifikimit kryen nj apo shum vepra penale pr t cilat sht
shqiptuar dnimi me burgim me m pak se dy vjet ose dnimi me gjob
pasi ti ket vlersuar t gjitha rrethanat t cilat u prkasin veprave
penale t kryera si dhe personit t dnuar dhe sidomos ngjashmrit e

296

veprave penale t kryera, rndsin e tyre dhe motivet pr kryerjen e

veprave penale.
(3) Nse e revokon dnimin me kusht, gjykata shqipton dnimin unik
pr veprn penale t kryer m pare edhe pr veprn e re penale, n
pajtim me nenin 71 t ktij Kodi dhe duke i konsideruar dnimet e
revokuara me kusht si t prcaktuara.
(4) Nse gjykata nuk e revokon dnimin me kusht, ajo mund ta
shqiptoj dnimin me kusht a me burgim ose dnimin me gjob pr
veprn e re penale. Nse gjykata shqipton dnimin me kusht pr veprn
e re penale, ajo i zbaton dispozitat e nenit 71 t ktij Kodi pr ta
shqiptuar dnimin e bashkuar me kusht pr veprn penale t kryer m
pare dhe pr veprn e re penale dhe po ashtu e cakton nj periudh t
bashkuar t verifikimit e cila nuk mund t jet m pak se nj vit dhe m
shum se pes vjet, duke filluar prej dits kur ka hyr n fuqi vendimi.
Nse gjykata shqipton denim me kusht pr veprn e re penale, periudha
kohore q kalohet n mbajtjen e dnimit me burgim nuk i hiqet nga
koha e verifikimit e vendosur me dnimin me kusht pr veprn penale
t kryer m par.

Dnimi me kusht do t dshmohet sanksion i arsyeshm

dhe me vend, i qlluar, nse personi, ndaj t cilit sht
shqiptuar, e prmbush kushtin e prgjithshm t mos kryej
vepr tjetr vepr penale dhe nse i prmbush detyrimet
(kushtet) e posame t cilat i jan caktuar. Mirpo, ka raste q i
dnuari me kusht nuk i respekton kushtet dhe nuk i prmbush
detyrimet e caktuara nga ana e gjykats. N rastet e tilla nuk
sht realizuar qllimi i dnimit me kusht. N ksi raste,
ligjvnsi ka parapar mundsin e revokimit t dnimit me
kusht. Revokimi i dnimit me kusht konsiston n ekzekutimin e
dnimit t shqiptuar me kusht.
N nenet 45-47 Kodi Penal i parasheh tri kushte, pr
shkak t cilave dnimi me kusht mund t revokohet: nse i
dnuari gjat periods s verifikimit kryen vepr t re penale;
nse pas shqiptimit t dnimit me kusht vrtetohet se i dnuari
ka kryer vepr penale, para se t jet dnuar me kusht; nse i
dnuari nuk i ka prmbushur detyrimet, t cilat i jan caktuar
me dnimin me kusht.
Kushti themelor dhe m i rndsishm pr shqiptimin e
dnimit me kusht sht q personi i dnuar gjat kohs s
caktuar, t mos kryej vepr tjetr penale (neni 43, par. 2). Nse
personi i dnuar gjat ksaj kohe nuk e respekton kt kusht,
prkatsisht nse kryen vepr tjetr penale, gjykata mund ta
revokoj dnimin me kusht.

297

N rastet e kryerjes s veprs penale gjat kohzgjatjes s

dnimit me kusht, sipas nenit 45, revokimi i dnimit me kusht
mund t jet obligator dhe fakultativ.
Paragrafi 1.
N dispozitn e paragrafit 1 sht parapar revokimi i
dnimi me kusht n mnyr t obliguar nse i dnuari gjat kohs
s verifikimit kryen nj apo shum vepra penale pr t cilat i sht
shqiptuar dnimi me burgim prej dy apo m shum vjetsh.
Gjykata duhet medeomos do ta revokoj dnimin me kusht nse
sht kryer nj vepr penale apo m shum vepra penale pr t cilat
kryersit i sht shqiptuar dnimi me burgim prej s paku dy vjet ap
m tepr. Nuk sht me rndsi se pr far vepre penale sht fjala dhe
far dnimi sht i parapar pr at vepr. Vendimtare sht lartsia e
dnimit t caktuar me burgim. Kjo don t thot se vendimi pr
revokimin e dnimit me kusht sht n duar t gjykatsist, sepse ai
mund ta prshat dnimin n aso mase e cila nuk do t shpie n revokim
t obliguar, t shqiptoj dnim nn dy vjet burgim.
Dnimin me kusht e revokon gjykata e cila vendos pr veprn
e re penale. Vendimi pr revokim duhet t shnohet n dispozitivin e
aktgjykimit pr veprn e re.
Nse vepra e re penale sht kryer pas caktimit t dnimin me
kusht, por para aktgjykimit t plotfiqishm, sipas profesorit Baqi,
rastet e ktilla duhet vendos n t njejtn mnyr sikur t ishte kryer
vepra e re penale pasi q aktgjykimit pr dnimin me kusht ta ket
marr formn e plotfuqishme. Mirpo situata e ktill sipas profesorit
Baqi duhet t rregullohet me ligj (Komentar K.Z. Hrvatske, fq.364.

Paragarfi 2.
N dispozitn e paragarfit 2 sht parapar revokimi i
dnimi me kusht n mnyr fakultative. Kjo situat do t shprehet
nse i dnuari gjat kohs s verifikimit kryen nj apo m shum vepra
penale pr t cilat sht shqiptuar dnimi me burgim m pak se dy vjet
apo dnimi me gjob. N raste t tilla, gjykata do t vendos nse do ta
revokoj dnimin me kusht, pasi ti vlersoj t gjitha rrethanat t cilat i
prkasin veprs penale t kryer dhe kryersit, e sidomos ngjashmrin e
veprs penale t kryer, peshn e veprs s kryer, rndsin e saj,
motivet nga t cilat sht kryer, a sht kryer vepra me dashje apo nga
pakujdesia, sa koh ka kaluar nga vepra e kryer m pare etj.
Paragarfi 3.

298

Nse gjykata e revokon dnimin me kusht, pr t gjitha

veprat penale e shqipton nj dnim unik, duke i zbatuar
dispozitat e matjes s dnimit pr veprat penale n bashkim
(neni 71). Me at rast dnimi i shqiptuar m par me kusht
merret si i caktuar, ndrsa pr veprn penale t kryer gjat
kohs s verifikimit, shqiptohet dnimi tejtr, dhe n baz t
tyre shqiptohet dnimi unik.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht rregulluar shtja kur gjykata nuk
e revokon dnimin me kusht. N kso situata mund t shprehen
dy situata:
a) Situata e par sht rasti nse pr veprn penale t kryer
gjat kohs s verifikimit (kohzgjatjes s dnimit me kusht),
sht shqiptuar dnimi me burgim apo me gjob, ather n
mnyr paralele ekzistojn dy dnime dnimi me kusht dhe
dnimi. N ksi raste, nse sht shqiptuar dnimi me burgim,
koha e kaluar n burg nuk i llogaritet n kohn e verifikimit t
caktuar me dnimin me kusht.
b) Situata e dyt sht rasti kur gjykata edhe pr veprn
penale t re shqipton dnimin me kusht. N ksi raste nuk do t
ishte e arsyeshme q paralelisht t ekzistojn dy dnime me
kusht, t cilat do t ekzekutoheshin n mnyr sukcesive. Pr
kt arsye ligji parasheh q gjykata n ksi raste do t shqiptoj
nj dnim me kusht, duke i zbatuar dispozitat pr matjen e
dnimit pr veprat penale n bashkim (duke e zbatuar nenin
71), dhe e shqipton nj dnim unik edhe pr veprn penale t
mparshme edhe pr veprn penale t re. N kso raste dnimin
me kusht t shqiptuar m par e merr si t caktuar. N situata
t tilla, gjykata e cakton edhe kohn e re t verifikimit, e cila
gjithashtu nuk mund t jet m e shkurtr se nj vit dhe as m e
gjat se pes vjet. Kjo koh llogaritet prej dits s
plotfuqishmris s aktgjykimit me t cilin sht shqiptuar
dnimi i ri me kusht (paragrafi.4).

Revokimi i dnimit me kusht pr shkak t veprs penale

t kryer m par

299

Neni 46
Gjykata e revokon dnimin me kusht nse pas shqiptimit t
dnimit me kusht, me vendim t forms s prer konstaton
se personi i dnuar ka kryer nj vepr penale tjetr para se
t jet dnuar me kusht dhe nse gjykata vlerson se nuk do
t kishte baz pr shqiptimin e dnimit me kusht po t dihej
pr at vepr. N rastin e ktill, zbatohen dispozitat e nenit
45(3) t ktij Kodi.
Pas shqiptimit t dnimit me kusht, mund t ndodh q
gjykata ndrkoh t zbuloj se personi ka kryer edhe ndonj
vepr penale, pr t ciln nuk ka ditur n kohn e shqiptimit t
dnimit me kusht. Kt situate ligjvnsi e zgjidh me
dispozitn e nenit 46. Sipas ksaj dispozite, n raste t tilla,
gjykata mund t revokoj dnimin me kusht nse vlerson se
nuk do t kishte baz pr shqiptimin e dnimit me kusht po t
dihej pr at vepr.
Me rastin e vendosjes nse do ta revokoj dnimin me
kusht, gjykata do t marr parasysh kriteret, t cilat jan
parapar pr revokimin e dnimit me kusht pr shkak t veprs
penale t re (neni 45, par.2). Nse gjykata e revokon dnimin
me kusht, e shqipton dnimin unik pr t gjitha veprat penale
duke i zbatuar dispozitat mbi matjen e dnimit pr veprat
penale s bashku (neni 71), ndrsa nse nuk e revokon, ather
pr veprn e kryer m par e shqipton dnimin, apo dnimin me
kusht. N ksi raste zbatohen dispozitat lidhur me revokimin e
dnimit me kusht pr shkak t veprs penale t kryer gjat
kohs s verifikimit.
Gjykata medoemos duhet ta revokoj dnimin me kusht
nse dnimet e caktuara s bashku tejkalojn dy vite burgim.
Revokimi i dnimit me
mosprmbushjes
s detyrimeve t caktuara

kusht

pr

shkak

Neni 47
Nse dnimi me kusht sht kushtzuar me
prmbushjen e nj detyrimi t parapar me nenin 43(3) t

300

ktij Kodi dhe personi i dnuar nuk e prmbush kt

detyrim n afatin e caktuar nga gjykata, gjykata mund ta
vazhdoj afatin e prmbushjes s detyrimit brenda afatit t
verifikimit apo mund ta revokoj dnimin me kusht dhe ta
ekzekutoj dnimin i cili sht caktuar me dnimin me
kusht. Nse gjykata konstaton se i dnuari pr shkaqe t
arsyeshme nuk ka mund ta prmbush detyrimin e caktuar
m par, gjykata e heq prmbushjen e atij detyrimi ose e
zvendson at me nj detyrim prkats t parapar me
ligj.
Sipas ksaj dispozite, mosprmbushja e detyrimeve t
caktuara mund t jet shkak pr revokimin e dnimit me kusht.
Detyrimet e veanta, t cilat gjykata ia cakton t dnuarit me
kusht, duhet ti prmbush n afatin e caktuar me aktgjykim.
Detyrimet q duhet ti prmbush personi i dnuar me
kusht jan ta kthej prfitimin pasuror t fituar me veprn
penale, ta kompensoj dmin q e ka shkaktuar me veprn
penale, apo ti prmbush obligimet e tjera t parashikuara me
dispozitat penalo-juridike (shih komentet lidhur me neni 43,
par. 3 ).
Procedurn pr revokimmin e dnimit me kusht e
zhvillon gjykata e shkalls s par, e cila e ka shqiptuar kt
dnim sipas propozimit t paditsit ose t dmtuarit ose sipas
detyrs zyrtare (lidhur me procedurn e mtejshme shif m
gjrsisht nenin 500, t Kodit t Procedurs Penale).
Nse gjykata konstaton se i dnuari me kusht nuk i ka
prmbush detyrimet e caktuara brenda afatit t caktuar me
aktgjykim, gjykata, sipas nenit 47, mund t vendos me sa
vijon: a) q personit t dnuar tia vazhdoj afatin e
prmbushjes s detyrimit brenda afatit t detyrimit; b) personin
e dnuar mund ta liroj nga prmbushja e atij obligimi, nse
bindet se i dnuari, pr shkaqe t arsyeshme, nuk mund ta
prmbush obligimin; c) detyrimin e caktuar m par ta
zvendsoj me obligim tjetr t parapar me ligj, apo ) mund
ta revokoj dnimin me kusht.
Para se t vendos pr njrn nga kto zgjidhje, gjykata duhet t
vlersoj se pr far shkae i dnuari nuk i ka prmbush detyrimet e
caktuara, prkatsisht se a ka mund me i prmbush.
N rast se gjykata vendos q ta revokoj dnimin me kusht, ather
dnimi i shqiptuar me kusht bhet i pakusht, ekzekutohet. Prkatsisht, nse
gjykata e revokon dnimin me kusht pr shkak t mosprmbushjes s

301

detyrimeve t caktuara, do ta ekzekutoj dnimin, i cili ka qen i caktuar me

dnimin me kusht.
Revokimi i dnimit me kusht bhet me aktgjykim t gjykats s
shkalls s par dhe e cila e ka shqiptuar kt dnim.
Nse personi ndaj t cilit sht revokuar dnimi me kusht i
prmbush detyrimet pasi q vendimi mbi revokimin sht br i
plotfuqishm, kjo nuk do t ket ndikim lidhur me revokimin e dnimit me
kusht. Mirpo, nse detyrimi prmbushet gjat procedurs s revokimit t
dnimit me kusht, ather konsiderohet se ka pushuar, nuk ekziston shkaku i
nxjerrjes s vendimit pr revokim.

Afatet e revokimit t dnimit me kusht

Neni 48
(1) Dnimi me kusht mund t revokohet gjat kohs s
verifikimit. Nse personi i dnuar gjat ksaj kohe kryen
vepr penale pr t ciln krkohet revokimi i
dnimit me kisht, mirpo kjo sht konstatuar me
aktgjykim vetm pas skadimit t kohs s verifikimit,
dnimi me kusht mund t revokohet jo m von se brenda
nj viti nga dita kur skadon koha e verifikimit.
(2) Nse personi i dnuar nuk e prmbush brenda afatit t
caktuar nga gjykata njrin detyrim t parapar n nenin
43(3) t ktij Kodi, gjykata mund t revokoj dnimin me
kusht m s voni brenda nj viti nga dita kur ka skaduar
koha e verifikimit dhe t caktoj q t ekzekutohet dnimi i
caktuar n dnimin me kusht.
Paragrafi 1.
N dispozitn e ktij paragarfi, ligji parasheh nj
zgjidhje parimore sipas s cils, pa marr parasysh nse sht
fjala pr revokimin obligativ apo fakultativ, dnimi me kusht
mund t revokohet gjat kohs s verifikimit. Mirpo, pas
fjalis s par t pragarfit 1, sht caktuar edhe nj afat
plotsues n kohzgjatje prej nj viti pas skadimit t kohs s
verifikimit, brenda t cilit gjykata mund ta revokoj dnimin me
kusht. Kjo zgjidhje shprehet n rastet kur i dnuari me kusht,
gjat kohs s verifikimit kryen vepr penale pr shkak t s

302

cils duhet t revokohet dnimi me kusht, ndrsa kjo sht

konstatuar pas skadimit t kohs s verifikimit.
Nga kjo rezulton se pr revokimin e dnimit me kusht
pr shkak t veprs penale t kryer m par (neni 46) ekziston
vetm nj afat koha e verifikimit, ndrsa pr shkak t veprs
penale t kryer gjat kohs s verifikimit, mirpo kjo sht
zbuluar pas skadimit t kohs s verifikimit, dnimi me kusht
mund t revokohet edhe gjat afatit prej nj viti, nga dita kur ka
skaduar koha e verifikimit. Ky afat prej nj viti sht afat
prekluziv dhe brenda ktij afati duhet t nxirret aktgjykimi I
plotfuqishm me t cilin konstatohet vepra e re penale dhe me
t cilin revokohet dnimi me kusht sipas nenit 45.
Paragarfi 2.
N paragrafin 2 gjithashtu sht parapar afati plotsues
pr revokimin e dnimit me kusht n kohzgjatje prej nj viti
edhe n rastet e mosprmbushjes s njrs prej detyrimeve t
parapara n nenin 43, par. 3. Edhe ky afat sht prekluziv dhe
brenda fatit prej nj viti duhet t nxirret aktgjykimi i
plotfuqishm me t cilin duhet t t konstatohet
mosprmbushja e detyrimit t caktuar dhe revokimi i dnimit
me kusht.
N t gjitha rastet kur t skadoj nj vit, nga koha e
verifikimit, e cila ka qen e caktuar me vendimin e gjykats,
dnimi i shqiptuar me kusht nuk mund t revokohet, pa marr
parasysh nse sht fjala pr revokimin obligator apo fakultativ.
Vendimin pr revokimin e dnimit me kusht n form
t aktgjykimit, e nxjerr gjykata e cila m par ka vendosur. N
aktgjykim duhet t ceken baza dhe shkaqet t cilat gjykata i ka
marr parasysh pr revokimin e dnimit me kusht, nse sht
fjala pr revokimin fakultativ.
Dnimit me kusht me urdhr pr trajtim t detyrueshm
rehabilitues
Neni 49
(1) Gjykata mund t shqiptoj dnim me kusht me urdhr
pr trajtim t detyrueshm rehabilitues n rast se personi i
dnuar ka kryer vepr penale pr her t par dhe sht i

303

varur nga droga ose alkooli, nse gjykata konsideron se

faktori kryesor q ka ndikuar n kryerjen e veprs penale
sht alkooli ose droga dhe se trajtimi i suksesshm do ta
zvoglonte rrezikun pr kryerjen e veprs s re pas
shqyrtimit t raportit t shrbimit sprovues.
(2) Programi i trajtimit mbikqyret nga shrbimi sprovues.
(3)Dnimi konsiderohet se sht mbajtur me kryerjen e
suksesshme t programit t trajtimit rehabilitues.
(4) Nse personi i dnuar largohet nga programi i
trajtimit rehabilitues apo nuk i prmbush detyrimet lidhur
me urdhrin pr trajtim, gjykata mund ta zvendsoj
detyrimin e mparshm me nj tjetr, mund ta shtyj
kohzgjatjen e urdhrit pr trajtim ose ta revokoj dnimin
me kusht dhe t urdhroj ekzekutimin e dnimit t
caktuar n dnimin me kusht.
1. Dnimi me kusht me urdhr pr trajtim t
detyrueshm rehabilitues sht lloji i dyt i dnimit me kusht
dhe n brendin e tij sht nj form e modifikuar e dnimt me
kusht klasik. Njkohsisht ky lloj i dnimit sht denim
alternativ, i cili ndaj kryersve t veprave penale mund t shqiptohet n vend t dnimit me burgim. N legjislacionin e
mparshm sht konsideruar si lloj i mass siguruese.
Me kt lloj t dnimit, si dhe t dnimit me kusht nn
mbikqyrjen e shrbimit sprovues, dhe t dnimit me kusht me
urdhr pr pun n dobi t prgjithshme, q gjithashtu
parashihen me Kodin Penal, krahas sistemit kontinental
belgo-francez, e drejta jon penale prvetson n mas t
konsiderueshme edhe sistemin anglo-amerikan, i cili sht i
njohur si sistem i sprovimit (probation).
Sistemi i ktill i kombinuar i dnimit me kusht klasik,
sht zgjidhje m e avancuar, ngase nuk konsiston vetm me
zvendsimin e dnimit me burgim me dnimin me kusht, por
njherit edhe me parashikimin e mundsis q t dnuarit me
kusht ti jepet ndihm n mjekimin e tij si dhe t mbikqyret
gjat periods s verifikimit.
2.
Meq ky lloj dnimi sht lloj i dnimit me kusht, pr
shqiptimin e tij duhet duhet t prmbushen edhe kushtet e
prgjithshme t parapra n nenin 44. Me fjal tjera, ky dnim
mund t shqiptohet vetm n rastet e veprave penale pr t cilat
sht parapar dnimi me burgim deri n pes vjet, prkatsisht

304

deri n dhjet vjet nse zbatohen dispozitat pr zbutjen e

dnimit, apo kur gjykata shqipton dnimin me gjob apo me
burgim deri n dy vjet.
Ky lloj dnimi me kusht shqiptohet n rastet kur gjykata
konstaton se kryersi nuk mundet vet, pa ndihmn mjeksore
n mnyr t organizuar dhe institucionale t lirohet nga
vartsia nga droga apo alkooli.
Paragrafi 1.
Krahas kushteve t parapara n nenin 44, gjykata mund
ta shqiptoj dnimin me kusht me urdhr pr trajtim t
detyrueshm rehabilitues n kto raste: a) nse personi i dnuar ka
kryer vepr penale pr her t par dhe sht i varur nga droga ose alkooli; b)
nse gjykata konstaton se faktori kryesor q ka ndikuar n kryerjen e veprs
penale sht varsia nga alkooli ose nga droga dhe c) nse konstaton se
trajtimi i suksesshm do ta zvoglonte rrezikun pr kryerjen e veprs tjetr
penale. Pr shqiptimin e ktij dnimi duhet t pmbushen n mnyr
kumulative t gjitha kto kushte.

Nga kjo q u cek shihet qart se ky lloj dnimi me

kusht sht i dedikuar ndaj kategoris s atyre kryersve t
veprave penale, t cilt jan alkoolist apo narkoman dhe nse
gjykata konstaton se pikrisht vartsia ndaj alkoolit apo drogs
ka qen faktori kryesor q ka kontribuar t kryhet vepra penale.
Me dnimin me kusht me urdhr pr trajtim, kryersit
t veprs penale gjithashtu i trhiqet vrejtja seriozisht pr
shkak t veprs penale dhe i shqiptohet ky lloj dnimi.
Edhe pse ligji nuk e parasheh shprehimisht, ky lloj
dnimi nuk mund t shqiptohet ndaj personit i cili veprn penale
e kryen nn ndikimin e alkoolit apo drogs, por i cili nuk sht i
varur nga droga apo alkooli. Gjithashtu, pr shqiptimin e ktij
lloj dnimi nuk sht e domosdoshme q kryersi t ket qen
n gjendje t dehur n kohn e kryerjes s veprs penbale. S
kndejmi, ky dnim mund t shqiptohet edhe ndaj alkoolistit
apo narkomanit i cili veprn e kryen n kohn kur nuk ka qen
nn ndikimin e alkoolit apo drogs, mirpo gjykata konstaton se
prndryshe sht i varur nga to, p.sh. nse veprn penale t
vjedhjes e kryen me qllim q t fitoj para pr blerjen e alkoolit
apo drogs.
Personit t dnuar me kt denim, gjykata ia cakton
obligimin q ai t mjekohet. Ky mjekim nnkupton realizimin e

305

nj programi t posam mjeksor me t cilin kihet pr qllim

q personi do t lirohet nga vartsia e alkoolit apo drogs.
Si kusht pr shqiptimin e ktij dnimi ligjvnsi nuk parasheh
se duhet t merret plqimin i kryersit se do ti nnshtrohet ktij lloj
trajtimi. Mirp ky lloj i dnimit nuk mund t zbatohet me dhun. Andaj
nse i dnuari refuzon ti nnshtrohet trajtimit rehabilitues gjat kohs s
verifikimit, do t veprohet sipas zgjidhjeve t parapara n paragarfin 4
t ktij neni.

Shqiptimi i ktij dnimi sht fakultativ. T dhnat nse

kryersi i veprs penale sht i varur nga droga apo alkooli dhe
nse i nevojitet edhe ndihma mjeksore dhe t dhnat tjera
relevante pr personalitetin e tij dhe vetive dhe rrethanave tjera
relevante, i siguron shrbimi sprovues. Kshtu q gjykata kt
lloj dnimi e shqipton pas shqyrtimit t raportit t shrbimit
sprovues lidhur me kryersin e ktill t veprs penale.
Paragrafi 2.
Programin e trajtimit e prpilon dhe e mbikqyr organi i shrbimit
sprovues. Ky lloj mjekimi bhet n liri n mnyr ambulantore.

Paragarfi 3.
N dispozitn e kij paragarfi sht parapar se ky lloj
dnimi me kusht do t konsiderohet se sht mbajtur nse
kryhet me sukses programi i trajtimit. Lidhur me kt, shrbimi
sprovues duhet ta informoj gjykatn se programi i trajtimit
sht kryer me sukses. N ksi raste gjykata nxjerr vendim me
t cilin konstatohet se dnimi sht mbajtur.
Lidhur me kohzgjatjen e dnimit me kusht me urdhr
pr trajtim, duhet theksuar se kjo shtje nuk sht
prcaktuar me ligj, por n frymen e parimit t ligjshmris,
do t ishte mir q me ligj t caktohet minimumi dhe
maksimumi i kohzgjatjes s ktij lloji t dnimit. Deri sa t
mos prcaktohet me ligj kohzgjatja e ktij dnimi,
mendojm se kohzgjatja e tij duhet t zgjidhet n mnyr
analoge si edhe pr dnimin me kusht nn mbikqyrjen e
shrbimit sprovues, prkatsisht kohzgjatja t jet prej
gjasht muaj deri n tre vjet.
Paragarfi 4.

306

N dispozitn e ktij paragrafi jan parapar situatat kur

i dnuari me kusht me urdhr pr trajtim largohet nga programi
i trajtimit rehabilitues pa i prmbushur detyrimet lidhur me
urdhrin pr trajtim. N rastet e tilla gjykata i ka tri mundsi: a)
ta zvendsoj detyrimin e mparshm me nj tjetr; b) t
shtyej kohzgjatjen e urdhrit pr trajtim ose c) ta revokoj
dnimin me kusht dhe t urdhroj ekzekutimin e dnimit t
caktuar n dnimin me kusht. Pr seciln prej ktyre
zgjidhjeve, gjykata duhet t nxjerr vendim t posam.
Dnimi me kushtet me urdhr pr mbikqyrje nga
shrbimi sprovues
Neni 50
(1) Gjykata mund t shqiptoj dnim me kusht me
urdhrin pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues, nse
konsideron se integrimi i t dnuarit n shoqri arrihet m
mir perms mbikqyrjes nga ana e shrbimit sprovues pas
shqyrtimit t dosjes s shrbimit sprovues.
(2) Kur shqipton dnimin me kusht me urdhr t
mbikqyrjes nga shrbimi sprovues, gjykata e urdhron
personin e dnuar pr t mbajtur kontaktin me shrbimin
sprovues. Gjykata poashtu mund ti urdhroj personit t
dnuar t kryej nj ose m shum detyrime t parapara
me nenin 43(3) ose nenin 51 t ktij Kodi. Kohzgjatja e nj
detyrimi t parapar me nenin 51 nuk mund t jet m pak
se gjasht muaj ose m shum se tre vjet.
(3) Me rastin e zgjedhjes midis detyrimeve t
parapara me nenin 51 t ktij Kodi, gjykata merr parasysh
n veanti moshn e personit t dnuar, gjendjen e tij t
prgjithshme shndetsore dhe mendore, mnyrn e jetess
dhe nevojat e tij, veanrisht nevojat n lidhje me familjen,
shkolln dhe punn, motivet pr kryerjen e veprs penale,
sjelljen e tij pas kryerjes s veprs penale, sjelljen e tij t
kaluar, rrethanat e tij personale dhe ato n lidhje me
familjen q jan t rendsishme pr zgjedhjen e llojit t
mbikqyrjes dhe t kohzgjatjes s saj.
(4) Nse personi i dnuar nuk mban kontaktin me
shrbimin sprovues ose nuk e prmbush detyrimin e
parapar me nenin 51 t ktij Kodi, si sht cekur nga

307

gjykata, gjykata mund ta zvendsoj detyrimin e

mparshm me nj tjetr, ta shtyej kohzgjatjen e
mbikqyrjes brenda kohs s veifikimit ose ta revokoj
dnimin me kusht.
1. Sipas Kodit Penal, dnimi me kusht me urdhr pr mbikqyrje
nga shrbimi sprovues, nuk sht sanksion i posam por sht variant e
dnimit me kusht. Mbikqyrja e shtuar sht mas plotsuese e dnimit me
kusht.
Ky model i dnimit me kusht, si dhe detyrimet dhe urdhrat t cilat
ia cakton gjykata t parapara n nenin 51, dhe ndihma profesionale q i ipet
nga shrbimi sprovues, n fakt sht nj lloj tretmani i t dnuarit n liri.
Me kt dnim kihet pr qllim q t parandalohet recidivizmi dhe q
kryersi i veprs penale t vetdijsohet, t kuptoj se ka kryer nj vepr t
sanksionuar me ligj.
Pr nga natyrta dhe prmbajtja e tij, dnimi me kusht
me urdhr pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues sht
kombinim i dnim me kusht klasik dhe dnimit me kusht t tipit
anglosakson (probation). N legjislacionet e shum shteteve t
Evrops, ky lloj dnimi sht sajuar si rezultat i njohurive dhe
prvojave se gjasat jan shum m t mira pr resocializimin e
delikuentve t caktuar, nse krahas dnimit me kusht,
kryersve t caktuar u ufrohet ndihm, mbrojtje dhe mbikqyrje.
Lidhur me kt, dnimi me kusht klasik duhet t mbetet edhe
m tej pr ata delikuent pr t cilt gjykata formon bindje se
sht i mjaftueshm
vetm krcnimi pr pengimin e
recidivizmit, t cilt n t ardhmen, edhe pa ndihmn dhe
mbikqyrjen e organeve kompetente, nuk do t kryejn srish
vepra penale.
Ky lloj dnimi duhet t shqiptohet n rastet kur shjt
fjala pr delikuentt pr t cilt nuk sht i mjaftueshm dnimi
me kusht klasik, por sht e nevojshme q tu ofrohet ndihm
dhe t ushtrohet mbikqyrje me qllim q t mos kryejn vepra
tjera penale. Persona t ktill jan ata t cilt kan defetkte
sociale, p.sh. persona t cilt kan prirje t konzumojn alkool,
t cilt jan bredhacak, jetojn n margjina t shoqris, t cilt
jan n raporte t rregulluara familjare etj. Vetit dhe rrethanat
e ktilla t ktyre personave determinojn nevojn e ofrimit t
mbikqyrjes, kontrollit dhe t dhnjes s ndihms. Varsisht prej
faktorve kryesor kriminogjen, atyre personal apo asocial,
tretmani dhe ndihma mund t jet e karaktrit medicinal apo
social.

308

Dnimi me kusht me urdhr pr mbikqyrje nga shrbimi

sprovuese shqiptohet n rastet kur gjykata formon bindje se
kryersin e veprs penale nuk duhet me e ndshkue, mirpo
duke marr parasysh rrethanat n t cilat jeton dhe duke marr
parasysh personalitetin e tij, dnimi me kusht nuk sht
adekuat, nuk sht i mjaftueshm, ngase jan t nevojshme
edhe masa shtes t ndihms dhe mbikqyrjes. Nga kjo rezulton
se pr shqiptimin e ktij dnimi, krahas kushteve t parapara
pr shqiptimin e dnimit me kusht klasik t parapar n nenin
43, gjykata duhet t konstatoj se pr parandalimin e
recidivizmit dhe vetdijsimin dhe prmirsimin, kryrsi duhet
t mbikqyret dhe ti ofohet ndihm profesionale nga shrbimi
sprovues dhe ti caktohen detyrime t cilat duhet me i
prmbush gjat kohs s verifikimit (neni 50).
Paragrafi 1.
Si u theksua m sipr dnimi me kusht me urdhr pr mbikqyrje
nga shrbimi sprovues sht variant e dnimit me kusht. Pr shqiptimin e
ktij lloji t dnimit, s pari duhet t prmbushen kushtet pr shqiptimin e
dnimit me kusht klasik t parapara n nenin 43 dhe 44. Sipas dispozitave t
ktij paragrafi, krahas ktyre kushteve, gjykata do ta shqiptoj kt lloj
dnimi nse konstaton se, pr shkak t rrethanave sociale dhe familjare n t
cilat kryersi jeton, si dhe personaliteti i tij, pr prmirsimin dhe integrimi
n shoqri arrihet m me sukses nse i ofrohet ndihm, mbrojtje dhe
mbikqyrje gjat kohs s verifikimit.
N baz t krkess s gjykats, kushtet sociale dhe familjare si dhe
personalitetin e kryersit t veprs penale i analizon, i konstaton shrbimi
sprovues. Pasi q gjykata ti shqyrtoj kto rrethana t prezentuara n dosjen
(raportin) e prgatitur nga shrbimi sprovues, mundet ta shqiptoj kt lloj t
dnimit me kusht.
Sipas nenit 157, par. 1 t Ligjit pr Ekzekutimin e Sanksioneve
Penale, pr ekzekutimin e dnimit me kusht me urdhr pr mbikqyrje nga
shrbimi sprovues sht kompetent shrbimi sprovues. Kshtu q n rastet
kur gjykata e shqipton kt lloj dnimi, aktgjykimin dhe t gjitha t dhnat t
cilat i posedon lidhur me kryersin e veprs penale ia dorzon shrbimit
sprovuese kompetent.
Gjat kohs s verifikimit, t ciln ia cakton gjykata brenda minimumit dhe maksimumit t parapar n ligj, personit t dnuar shrbimi
sprovues i jep ndihm, kujdeset, e mbikqyr dhe e kontrollon.

Paragrafi 2.

309

Sipas dispozits s paragrafit 2, n rastet kur gjykata e

shqipton kt lloj dnimi alternative, gjykata e urdhron
personin e dnuar q t mbaj kontakt me shrbimin sprovues.
Gjithashtu gjykata mund ti caktoj t prmbush nj ose m
shum detyrime t parapara me nenin 43, par. 3 ose nenin 51.
Shrbimi sprovues e mbikqyr prmbushjen e detyrimit.
Kohzgjatja e prmbushjes s nj detyrimi t parapar
me nenin 51 nuk mund t jet m pak se gjasht muaj dhe jo
m tepr se tri vjet. Mirpo, meq edhe dnimi me kusht me
urdhr pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues sht vetm
variant e dnimit me kusht klasik, koha e verifikimit mund t
jet prej nj deri n pes vite.
Paragarfi 3.
Nse gjykata vendos t ia caktoj nj apo m tepr
detyrime t parapara n nenin 51, do t merr parasysh moshn e
personit t dnuar, gjendjen e tij t prgjithshme shndetsore,
mnyrn e jetess dhe nevojat e tij, veanrisht nevojat n lidhje
me familjen, shkolln dhe punn, motivet e kryerjes s veprs
penale, sjelljen e tij pas kryerjes s veprs penale, sjelljen e
mparshme dhe rrethanat tjera personale dhe familjare, q jan
t rndsishme pr zgjedhjen e llojit t mbikqyrjes dhe t kohzgjatjes
s saj.

Paragrafi 4.
N rastet kur i dnuari me kusht nn mbikqyrjen e
shrbimit sprovues nuk e mban kontaktin me shrbimin
sprovues ose nuk i prmbush detyrimet t cilat ia ka caktuar
gjykata, shrbimi sprovues e njofton gjykatn pas verifikimit t
fakteve dhe arsyeve. N kso raste gjyka mund tia zvndsoj
me nj detyrim tjetr apo tia vazhdoj afatin brenda kohs s
verifikimit apo ta revokoj kt lloj t dnimit me kusht. Si
shihet nga kjo dispopzit, revokimi i dnimit me kusht nn
mbikqyrjen e shrbimit sprovues pr shkak t
mosprmbushjes s detyrimeve, sht zgjidhja e fundit e
mundshme, t ciln gjykata mund ta zbatoj n mnyr
fakultative.
Gjykata do ta revokoj dnimin me kusht nn
mbikqyrjen e shrbimt sprovues, sikundr edhe n rastet e

310

dnimit me kusht klasik, edhe n rastet kur i dnuari gjat

kohs s verifikimit kryen vepr penale t re pr t ciln sht
shqiptuar dnimi me burgim s paku dy vjet apo m tepr. N
ksi raste, revokimi i ktij lloji t dnimit me kusht do t bhet
sipas dispozitave t nenit 45 t Kodit Penal.
Sipas nenit 159 t Ligjit pr Ekzekutimin e Sanksioneve
penale, prfundimi i suksesshm i periudhs s verifikimit i
raportohet gjykats nga shrbimi sprovues. Pas pranimit t
raportit t ktill, gjykata merr vendim me t cilin konstatohet
mbajtja e dnimit alternative.

Llojet e detyrimeve t caktuara n dnimin me kusht me urdhr pr

mbikqyrje nga shrbimit sprovues
Neni 51
Me qllim t kryerjes s nj ose m shum nga detyrimet e mposhtme,
me dnimin me kusht me urdhr pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues
po ashtu mund t caktohet:
1) Mjekimi ose rehabilitimi n entin shndetsor;
2)
Nnshtrimi n programin e trajtimit mjeksor ose t
rehabilitimit;
3)
Vizita te psikologu ose te kshilluesit e tjer dhe veprimi n
pajtim me rekomandimet e tyre;
4)
Aftsimi profesional n nj profesion t caktuar;
5)
Kryerja e aktiviteteve punuese;
6)
Shfrytzimi i pags dhe i t ardhurave t tjera ose i pasuris pr
prmbushjen e detyrimeve familjare;
7)
Mosndrrimi i vendbanimit pa autorizimin e shrbimit
sprovues;
8)
Heqja dor nga prdorimi i alkoolit apo i drogs;
9)
Heqja dor nga frekuentimi n vende apo lokale ku shrbehen
pije alkoolike;
10) Heqja dor nga shoqrimi me persona t caktuar, dhe
11) Heqja dor nga mbajtja e fardo lloji t armve.

N rastet kur gjykata e shqipton dnimin me kusht me

urdhr pr mbikqyrje nga shrbimi sprovues, prsonit t dnuar
mund t ia caktoj nj apo disa nga njmbdhjet lloje t

311

detyrimeve t parapara n nenin 51, t cilat i dnuari duhet ti

prmbush gjat kohs s verifikimit.
Kohzgjatja e prmbushjes s nj apo m shum
detyrimeve t prcaktuara n mnyr kumulative nga ana e
gjykats, nuk mund t jet m e shkurtr se gjasht muaj e as m
tepr se tri vjet (neni 50, par. 2)
Gjykata nuk mund t caktoj ndonj lloj tjetr detyrimi i
cili nuk sht parapar n nenin 51.
Detyrimet e caktuara nga ana e gjykats nuk mund t
ekzekutohen me dhun.
Gjykata do t ia caktoj nj apo m shum detyrime duke
i marr parasysh rrethanat sociale, familjare dhe personalitetin e
kryersit t veprs penale dhe rrethanat tjera t cekura n nenin
50, par. 3. Prkatsisht, zgjedhja e detyrimeve duhet t bhet
duke marr parasysh personalitetin e kryersit, rrethanat n t
cilat jeton dhe rrethanat q m s teprmi kan ndikuar pr t
kryer vepr penale. Gjithashtu duhet t merret parasysh mosha
e kryersit, gjendja shndetsore, niveli i arsimimit dhe
profesionin, shprehit e tij n familje dhe jasht saj, vetit tjera
dhe rrethanat familjare.
do detyrim i caktuar duhet t ket qllim kryesor q ti
ndihmoj kryersit t prmirsohet, t riedukohet. Por m s
teprmi do detyrim duhet t ket qllim q gjat mbikqyrjes
dhe ndihms nga ana e shrbuimit sprovues t evitohet rreziku
nga recidivizmi. Pr kt arsye detyrimet duhet t jen t aso
lloji dhe me aso prmbajtje t cilat mund t realizohen, si dhe t
cilat mund t mbikqyren dhe t cilat jan t pranueshme edhe
pr t dnuarin.
Pr revokimin e dnimit me kusht pr shkak t
mosprmbushjes s detyrimeve t caktuara, shif komentet
lidhur me nenin 47.
Dnimi me kusht me urdhr pr pun n dobi t
prgjithshme
Neni 52
(1) Pas shqyrtimit t raportit t shrbimit sprovues, gjykata
mund tia shqiptoj kryersit dnimin me kusht me urdhr pr pun n
dobi t prgjithshme t parapar n paragrafin 1 t nenit 44 nse
gjykata e shpall dnimin me gjob deri 2.500 EUR ose me burgim deri

312

n nj vit. Puna n dobi t prgjithshme mund t caktohet vetm me

plqimin e personit t dnuar.
(2) Nse e shqipton dnimin me kusht me urdhr pr pun n
dobi t prgjithshme, gjykata e urdhron personin e dnuar t kryej pa
pages pun n dobi t prgjithshme pr nj periudh t caktuar prej 30
deri n 240 or pune. Shrbimi sprovues vendos pr llojin e puns n
dobi t prgjithshme q duhet t kryhet nga personi i dnuar, cakton
organizatn e veant pr t ciln personi i dnuar do t kryej punn
n dobi t prgjithshme, vendos pr ditt e javs gjat t cilave puna n
dobi t prgjithshme duhet t kryhet dhe mbikqyr kryerjen e puns n
dobi t prgjithsme.
(3) Puna n dobi t prgjithshme kryhet brenda nj periudhe
kohore t prcaktuar nga gjykata, e cila nuk e tejkalon nj vit.
(4) Nse e shqipton dnimin me kusht me urdhr pr pun n
dobi t prgjithshme, gjykata, poashtu mund ti urdhroj personit t
dnuar t mbaj kontaktin me shrbimin sprovues ose kryerjen e nj
apo m shum prej detyrimeve t parapara me nenin 43(3), ose nenin 51
t ktij Kodi. Kohzgjatja e detyrimit t parapar me nenin 51 nuk
duhet t jet m shkurtr se gjasht muaj ose m e gjat se sa tri vjet.
Neni 50(3) zbatohet prshtatshmrisht pr detyrimin e urdhruar me
kt paragraf.
(5) Nse personi i dnuar nuk e kryen punn n dobi t
prgjithshme, nuk mban kontaktin me shrbimin sprovues ose nuk e
kryen detyrimin nga neni 51 t urdhruar nga gjykata, ather gjykata
mund ta zvendsoj detyrimin e mparshm me nj tjetr, mund ta
shtyj kohzgjatjen e mbikqyrjes brenda kohs s verifikimit ose ta
revokoj dnimin me kusht.

Dnimi me kusht me urdhr pr pun n interes t

prgjithshm, n interes t komunitetit, sht lloji i katrt i
dnimit alternativ, i cili sht parapar n Kodin Penal. Edhe ky
lloj dnimi sht parapar si supstitut i dnimit me gjob apo
me burgim. Pr shkak se n shum raste kryrsit e veprave
penale n Kosov jan t gjendjes s varfur ekonomike, ky lloj
dnimi sht treguar zvndsim racional jo vetm pr dnimet
afat shkurtra me burgim por edhe n rastet kur shqiptohet
dnimi me gjob.
Puna n dobi t prgjithshme, si lloj i dnimit alternativ,
sht i dats relativisht t re. N kontinentin e Evrops pr her
t par sht parapar n legjislacionin penal t Danimarks n
vitin 1974. M pas, kt lloj dnimi e kan prvetsuar edhe
shum shtete t zhvilluara t Evrops, si sht Franca,
Gjermanaia, hungaria, Polonia, Finlanda, ekia, Suedia,
Anglia, Irlanda e Veriut etj. Gjithashtu, puna n dobi t
prgjithshme sht parapar edhe n Shtetet e Bashkuara t
Ameriks. Ky lloj dnimi sht rekomanduar edhe me Rregullat

313

e Evrops (Rekomandimet e Kshillit t Evrops, nr.R(92).

Qllimi i t gjitha shteteve t cilat e kan parapr kt lloj
dnimi sht q n t gjitha rastet e mundshme t reduktohen
dnimet afatshkurtra me burgim.
Arsyeshmria e inaugurimit n t drejtn penale t
dnimit alternativ me pun n dobi t prgjithshme, vemas
shihet nga fakti se n dekadn e fundit t shekullit njzet, jo
vetm q u konsolidua n shtetet e Evrops Perndimore dhe n
Angli dhe Shtetet e Bashkuara t Ameriks, por edhe sht
masivizuar. Kshtu, p.sh. n vitin 1997 n Angli jan shqiptuar
47.120 dnime me pun n interes publik, n Holand 15.896,
n Franc 24.310, n Finland 3.206, n eki 1.598 etj.
N Ligjin Penal pr t mitur t Kosovs, puna n dobi t
prgjithshme sht parapar si lloj i mass s diversitetit (neni
15) dhe si lloj i dnimit pr t miturit (neni 28). Puna n interes
t prgjithshm si lloj i mass s diversitetit pr kryersit e
mitur dhe lloj i dnimit pr kryersit e mitur dhe pr madhor,
n gjykatat e Kosovs sht mirprit dhe relativisht n mas t
duhur sht shqiptuar. Kshtu p.sh. vetm gjat vitit 2008, n
tr territorin e Kosovs, dnimi me urdhr pr pun n dobi t
prgjithshme ndaj t miturve sht shqiptuar n 62 raste, ndrsa
ndaj madhorve n 98 raste (Buletini i Shrbimit Sprovues t
Kosovs, nr. 4).
Puna n dobi t prgjithshme si dnim alternativ
konsiston n at q me aktgjykim t gjykats, kryersit t
veprs penale i caktohet obligimi q brenda afatit t caktuar t
kryej pun pa pages n dobi t prgjithshme, n interes
publik. Kto pun, t ciln kryersi i veprs penale detyrohet ta
kryej, mund t jet e natyrs humanitare (t kujdeset pr
personat e moshuar, t smur apo me rregullime mendore),
si dhe punt t natyrs komunale p.sh. t pastroj rrugt apo
parqet e qytetit dhe pun tjera - t punoj n fabrik apo n
ndonj shoqat humanitare, apo t kryej ndonj pun tjetr t
ciln ia cakton gjykata. Natyrisht, punt e caktuara i dnuari i
kryen pa pages, pa kompensim. Ort e puns kryhen nn
mbikqyrjen e shrbimit sprovues dhe n kohn t ciln ia
cakton shrbimi sprovues.
Puna n dobi t prgjithshme mund t kryhet n grupe
dhe n mnyr individuale. Ky lloj dnimi mund t ekzekutohet
si n vendet me punsim t lart, ashtu dhe n vendet me
punsim m t ult. Hulumtimet q jan br lidhur me efektet

314

e ekzekutimit t ktij dnimi tregojn suksese t mira n

rieduktimin dhe parandalimin e prsritjes s veprave penale
nga personat e ktill.
Puna n dobi t prgjithshme sht n interes t
kryersit t veprs penale dhe t shoqris. N interes t
kryersit t veprs penale sht ngase sht m leht t punoj
se t izolohet nga familja, ti ndrpritet aktiviteti i prditshm
dhe ta mbaj dnimin me burgim. Njherit ky dnim mund ti
shtoj shprehit e puns dhe aftsit profesionale t kryersit t
veprs penale. Por gjithashtu ky dnim sht edhe n interes t
shoqris, ngase kryhet nj pun e dobishme dhe njherit
kursehen shpenzime e buxhetit t shtetit t cilat shkaktohen
gjat mbajtjes s dnimit me burgim.
Ekzekutimi i ktij lloj dnimi alternative bhet sipas
dispozitave t nenit 161 166 t Ligjit pr Ekzekutimin e
sanksioneve penale.
Paragrafi 1.
N dispozitn e ktij paragrafi jan parapar kushtet t
cilat duhet t prmbushen pr shqiptimin e ktij dnimi. S pari
ky lloj dnimi mund t shqiptohet nse jan plotsuar kushtet e
prgjithshme t dnimit me kusht t parapara n paragrafin 1 t
nenit 44. Ndrsa si kushte t posame pr shqiptimin e ktij
dnimi t parapara n paragrafin 1 jan:
- q gjykata, kryersit t veprs penale ti ket caktuar dnimin
me burgim deri n nj vit ose dnimin me gjob deri n 2.500
euro;
- t ekzistoj vlersimi nga raporti i shrbimit sprovues, dhe
- t jepet plqimi i t dnuarit se ai dakordohet q ti shqiptohet
ky lloj dnimi.
Nga kjo rezulton se gjykata e shkalls s par duhet q
kryersit t veprs penale me aktgjykim t ia ket caktuar
dnimin me gjob apo me burgim, dhe n t njejtn koh ta
pyet t dnuarin se a pajtohet q dnimi i caktuar ti
zvndsohet me pun n dobi t prgjithshme. Kt lloj
dnimi gjykata mund ta shqiptoj pa marr parasysh se pr far
lloji t veprs penale sht fjala dhe si ka vendos pr at dnim
duke e br matjen e dnimit n mnyr rregullare (neni 64),
apo duke ia zbut dnimin sipas dispozitave t nenit 65, apo
sipas dispozitave pr veprat penale n bashkim. sht me

315

rendsi q t mos i ket caktuar denim me gjob m tepr se

2.500 Eur apo denim me burgim m tepr se nj vit. Gjithashtu,
nse gjykata e vlerson t arsyeshme, ky lloj dnimi mund tu
shqiptohet edhe recidivistve.
Paragrafi 2. dhe paragrafi 3.
Puna n dobi t prgjithshme shqiptohet n kohzgjatje
s paku 30 or, e m s teprmi 240 or pune. Gjykata me
vendim t posam cakton numrin e orve t puns. Ndrsa
shrbimi sprovues vendos pr llojin e puns n dobi t prgjithshme q duhet t kryhet nga personi i dnuar, cakton
organizatn pr t ciln personi i dnuar do t kryej punn,
vendos pr ditt e javs gjat t cilave duhet t kryhet puna dhe
e mbikqyr kryerjen e puns n dobi t prgjithshme. Edhe pse
n dispozitat e ktij nenin nuk parashihet shprehimisht, me
rastin e caktimit t orve t puns, duhet t merren parasysh
rrethanat e tij personale, prkatsisht mundsit e kryersit,
veanrisht q orari i puns n dobi t prgjithshme t mos
pengoj n obligimet q ka nga marrdhnia e puns apo
obligimet tjera t domosodshme
Ort e puns t caktuara nga gjykata duhet t kryhen
brenda nj viti (paragrafi 3). Do t ishte mir q n kt
paragraf t parashihej edhe minimumi i kohs brenda t cils do
t duhet t kryhej puna n dobi t prgjithshme. Ligji Penal
Kroacis (neni 54), si minimum pr kryerjen e ksaj pune
parasheh nj muaj.
Paragrafi 4.
Sipas paragarfit 4, n rastet e shqiptimit t dnimit me
kusht me urdhr pr pun n dobi t prgjithshme, gjykata
mund ti urdhroj personit t dnuar nj apo disa prej ktyre
detyrimeve:
- t mbaj kontakte me shrbimin sprovues,
- t kthej prfitimin pasuror t fituar me kryerjen e
veprs penale,
- t kompensoj dmin e shkaktuar me veprn penale,
- t prmbush detyrimet e tjera t parapara me ligjin
penal si dhe

316

- t prmbush nj apo disa prej njmbdhjet llojeve t

detyrimeve t parapara me nenin 51 t kodit penal.
Kohzgjatja e prmbushjes s detyrimeve t parapara n
nenin 51 t Kodit Penal nuk duhet t jet m e shkurtr se
gjasht muaj dhe m e gjat se tre vjet.
N rastet kur i dnuari e kryen me sukses punn n dobi
t prgjithshme, shrbimi sprovues me raport t posam e
njofton gjykatn. Pas pranimit t raportit t ktill, gjykata merr
vendim me t cilin konstaton se sht ekzekutuar dy lloj dnimi
alternative (neni 166 i Ligjit pr Ekzekutimin e Sanksioneve
Penale).
Paragarfi 5.

N rastet kur personi i dnuar pas kalimit t afatit t

caktuar, n trsi apo pjesrisht, nuk e kryen punn n dobi t
prgjithshme, nuk mban kontaktin me shrbimin sprovues ose
nuk e kryen detyrimin nga neni 51 t urdhruar nga gjykata,
ather gjykata mund ta zvendsoj detyrimin e mparshm
me nj tjetr, mund ta shtyj kohzgjatjen e mbikqyrjes brenda
kohs s verifikimi ose ta revokoj dnimin me kusht.
N rastet e revokimit t ktij lloji t dnimit me kusht, i
dnuari detyrohet ta mbaj dnimin e caktuar me burgim apo ta
paguaj dnimin me gjob. Mnyra e ekzekutimit t ktij lloji
t dnimit me kusht si dhe llojeve t tjera t sanksioneve
penale, m pr s afrmi e rregulluar me Ligjin pr
Ekzekutimin e Sanksioneve Penale (neni 161- 166).
Gjysmliria
Neni 53
(1) Kur gjykata shqipton dnimin me burgim deri n nj vit,
mund t urdhroj ekzekutimin e dnimit me gjysmliri pr shkak t
detyrimeve t personit t dnuar lidhur me punn, arsimimin,
kualifikimin ose aftsimin profesional, prgjegjsit esenciale familjare
apo me nevojn pr trajtim ose rehabilitim mjeksor. Gjat mbajtjes s
dnimit n gjysmliri, personi i dnuar detyrohet q t kthehet n burg
pas kryerjes t detyrimeve jasht burgut brenda kohs s caktuar nga
gjykata.

317

(2) Nse i dnuari nuk i prmbush detyrimet q lidhen me

punn, arsimin ose aftsimin profesional, gjykata e revokon urdhrin pr
ekzekutimin e dnimit n gjysmliri dhe urdhron mbajtjen e dnimit t
mbetur n burg.

Gjysmliria, apo si quhet n gjuhn frnge semi

liberte, sht lloji i pest i dnimit alternativ i parapar n Kodin Penal.
Ky lloj dnimi alternativ sht parapar n pajtim me Rregullat e
Tokios dhe si i till sht parapar dhe sht duke u aplikuar me sukses
n Angli, Poloni dhe n disa vende t tjera t Evrops Perndimore.
Gjysmliria, si lloj i dnimit alternativ, konsiston n at q
personit t cilit i sht shqiptuar dnimi me burgim, i mundsohet q n
ditt e caktuara, brenda orve t caktuara (katr, gjasht apo tet or),
t mund t qndroj n liri. Ky qndrim n liri mund ti lejohet pr t
vazhduar punn profesionale t ciln e ka kryer edhe para kryerjes s
veprs penale, apo q t kryej punt familjare t rendsishme (p.sh.
nse sht fjala pr nj femr e cila sht nn e fmijve, t prkujdeset
pr fmijt dhe punt e tjera t shtpis), t vijoj shkollimin, t
vazhdoj mjekimin etj. Pasi q ti kryej punt brenda orve t lejuara
pr t qndruar n liri, i dnuari sht i detyruar t kthehet n entin
penal, n burg. Prkatsisht, kohn tjetr i dnuari me gjysmliri, duhet
ta kaloj n burg.
Paragrafi 1.

Sikundr dnimet e tjera alternative, edhe gjysmliria

mund t shqiptohet pr rastet e veprave penale relativisht t
lehta. Sipas dispozits s pargarfit 1, ky lloj dnimi mund t
shqiptohet nse kryersit t veprs penale gjykata ia shqipton
dnimin me burgim deri n nj vit. Krahas ktij kushti ligjor,
pr t mund me u shqiptuar ky dnimi, gjykata duhet t
konstaton se sht e rndsishme dhe e dobishme pr kryersin
dhe shoqrin q personit t dnuar gjat mbajtjes s burgut, n
ditt dhe ort e caktuara ti mundsohet qndrimi n liri q t
vazhdoj punn, shkollimin, kaulifikimin ose aftsimin
profesiona, t kryej punt e rndsishme familjare apo t
mjekohet. Krahas ktyre arsyeve, q t mund t shqiptohet ky
lloj dnimi, gjykata duhet t formoj bindje se edhe me kt lloj
t dnimit do t arrihet qllimi i dnimit, prmirsimi i kryersit
dhe se ai n t ardhmen nuk do t kryej vepr penale. Numrin
e orve dhe ditt t cilat i dnuari mund ti kaloj n liri ia
cakton gjykata. Pas skadimit t orve t caktuara n liri, si u
cek m sipr, personi i dnuar detyrohet q t kthehet n burg

318

pas kryerjeve t detyrimeve jasht burgut brenda kohs s

caktuar nga gjykata.
Kur aktgjykimi me t cilin sht shqiptuar ky lloj dnimi
alterantiv e merr formn e prer, ia drgon shrbimit sprovues
kompetent dhe institucionit korrektues pr ekzekutimin e tij. Organi i
shrbimit korrektues e cakton institucionin korrektues ku do t
ekzekutohet ky lloj dnimi (neni 167 i LESP).

Programin pr implementimin e dnimit me gjysmliri

e prpilon organi i shrbimit sprovues n bashkpunim me drejtorin e burgut. Ky program m pr s afrmi i prcakton
rregullat dhe detyrimet q duhet t prmbushen gjat orve
derisa i dnuari qndron jasht burgut. Gjithashtu n kt
program prcaktohen edhe kontaktet t cilat i dnuari duhet ti
mbaj me shrbimin sprovues. Lidhur me kt, shrbimi
sprovues sht i autorizuar dhe prgjegjs q t mbikqyr
implementimin e ktij lloji t dnimit alternativ dhe ti ofroj
ndihm t dnuarit gjat kohs kur gjendet n liri. Ndrsa
mbikqyrjen e tij deri sa sht n burg e ushtrojn zyrtart e
institucionit korrektues (neni 168 LESP).
Paragrafi 2.
Prkundr faktit se gjysmliria n Kodin ton Penal dhe
n kodet penale t shteteve t tjera nuk konsiderohet dnim me
kusht, ky lloj dnimi ka edhe premisa t dnimit me kusht dhe
si i till mund t revokohet. Lidhur me kt, n paragrafin 2
sht parapar shprehimisht se nse i dnuari nuk i prmbush
detyrimet lidhur me punn, arsimimin apo aftsimin
profesional, pr t cilat sht shqiptuar gjysmliria, gjykata do
ta revokoj kt lloj t dnimit dhe do t urdhroj q ky dnim,
apo pjesa e mbetur e ktij dnimi, t ekzekutohet n burg. N
rastet kur gjykata vendos pr revokimin e ktij lloj dnimi pr
shkak t mosprmbushjes s detyrimeve t puns apo
aktiviteteve t tjera, do t krkoj raport nga shrbimi sprovues.
Natyrisht, edhe pse nuk thuhet shprehimisht n Kodin Penal,
gjysmliria do t revokohet edhe n rastet kur i dnuari nuk
kthehet n burg pas skadimit t orve t lejuara q t qndroj n
liri apo ka sjellje t kija, devijante apo kryen vepr penale t
re gjat kohs s qndrimit n liri apo n burg.
Pr mnyrn e ekzekutimit t gjysm liris, shih nenet 167-168
t Ligjit pr ekzekutimin e sanksioneve penale.

319

Dnimet plotsuese
(Neni 54)
(1) Dnimi plotsues mund t shqiptohet s bashku me
dnimin kryesor ose alternativ.
(2) Dnimet plotsuese jan:
1) Gjoba;
2) Heqja e t drejts pr tu zgjedhur;
3) Ndalimi i ushtrimit t funksioneve n
administratn publike ose n shrbimin publik;
4) Ndalimi i ushtrimit t profesionit, i aktiviteteve
ose detyrs;
5) Ndalimi pr t drejtuar automjetin;
6) Marrja e lejes s vozitjes;
7) Marrja e sendit;
8) Urdhri pr publikimin e aktgjykimit;
9) Dbimi i t huajit nga territori i Kosovs.
(3) Dnimi plotsues me ndalimin e drejtimit t
automjetit, me marrje t lejes s vozitjes dhe t sendit
mund t shqiptohet s bashku me dnimin me kusht, me
vrejtjen e gjykats ose me lirimin nga dnimi.
1.Paraqitja dhe zhvillimi i dnimeve plotsuese. Gjer
n fund t shekullit XIX dnimet kryesore kan qen i vetimi
lloj i sanksioneve penale q n t drejtn penale kan mundur
t shqiptohen ndaj kryersve t veprave penale. Mirpo, n
fund t shekullit XIX, nn ndikimin e shkolls pozitive dhe
socioantropologjike, u parapan edhe lloje t tjera t
sanksioneve penale, t cilat n fazn e paraqitjes dhe pr nj
koh t shkurtr shumica e tyre u emrtuan si masa siguruese,
si masa mbrojtse. M von gjat evoluimit, masivizimit dhe
konsolidimit, sidomos pas Lufts s Dyt Botrore, shumica e
masave siguruese n shum kode penale t shteteve t Evrops
u konsideruan si dnime plotsuese. Ndrsa masat siguruese t
karakterit mjeksor, emrtohen dhe trajtohen si masa t

320

mjekimit dhe trajtimit, me rast n trsi u jan hequr

atributet e sanksioneve penale. Kt koncept e ka prvetsuar
edhe Kodi Penal i Kosovs.
E drejta penale e ish-Jugosllavis, e cila sht zbatuar
edhe n Kosov gjer me hyrjen n fuqi t Kodit Penal,
shumicn e dnimeve plotsuese, q tani njihen n nenin 54, i
ka konsideruar si masa siguruese. Si masa siguruese i ka
konsideruar ish-federata jugosllave n pjesn e prgjithshme
t Kodit Penal t vitit 1948, me Kodin Penal t vitit 1951 si
dhe me Ligjin Penal t vitit 1977.
2. Nocioni dhe qllimi i dnimeve plotsuese. Dnimet
plotsuese jan lloje t posame t sanksioneve penale t cilat
u paraqitn si rezultat i njohurive se dnimet kryesore nuk
mund t jen t vetmet mjete efikase ndaj t gjith kryersve
t veprave penale. Pr kt arsye, n t drejtn penale u
formsua mendimi se, krahas dnimit kryesor, duhet parapar
edhe sanksione t tjera penale t karakterit komplementar,
plotsues, me t cilat do t bhej i mundshm parandalimi m
efektiv i kriminalitetit dhe resocializimi i personave t dnuar.
Ksisoj, t drejtat penale aktuale, regjistrin e sanksioneve
penale e begatojn edhe me dnime plotsuese, t cilat
shqiptohen krahas dnimeve kryesore dhe alternative.
Prjashtim bn dnimi me gjob, i cili, pr nga prmbajtja
dhe natyra e tij sht dnim bivalent, konsiderohet si dnim
kryesor dhe plotsues. Prkatsisht, dnimi me gjob, n rastet
e parapara me ligj, mund t shqiptohet si i vetmi dnim apo
krahas dnimit me burgim.
Kryersit t veprs penale i shqiptohet dnimi plotsues
me qllim q ti merren apo ti kufizohen disa t drejta, t cilat
pr shkak t natyrs s tyre nuk mund t merren apo t
kufizohen me dnime kryesore dhe alternative. Kufizimi apo
marrja e disa t drejtave t posame me dnime plotsuese,
midis t tjerash, bhet pr dy arsye kryesore:
1)
Arsyeja e par qndron n at q funksionimi dhe
autoriteti i disa detyrave dhe profesioneve shtetrore e publike
krkon q ti ushtrojn personat t cilt kan nj t kaluar t
pastr. Kshtu, p.sh. sado e arsyeshme qoft ideja pr
resocializimin e plot t t dnuarit, vshtir do t
prvetsohet pikpamja q menjher pas mbajtjes s dnimit
kryesor ti besohet ushtrimi i detyrs s gjykatsit, prokurorit,

321

inspektorit, msuesit apo t profesorit, personit i cili ka kryer

vepr penale t mashtrimit, marrjes s ryshfetiti (mitos) ose q
ka br ndonj vepr tjetr penale.
2)
Arsyeja e dyt e marrjes apo kufizimit t disa t
drejtave personit t dnuar sht e natyrs kriminalo-politike,
sht parapar me qllim t parandalimit t recidivit.
Prkatsisht, personin e dnuar me dnim kryesor nuk duhet
vn n sprov q menjher pas mbajtjes s dnimit kryesor
t gjendet n aso rrethana dhe kushte ku do t ushtroj po t
njjtn detyr apo profesion t cilin pikrisht e ka shfrytzuar
pr t kryer vepr penale, ngase ekziston rreziku potencial q
ky srish ta keqprdor at detyr apo profesion pr t kryer
vepr tjetr penale. Kshtu, p.sh. nuk do t ishte e arsyeshme
q arktari, i cili ka qen i dnuar pr vepr penale t
shprdorimit t pasuris shtetrore, pas mbajtjes s dnimit, ti
besohet prsri detyra e atill n t ciln mundet prsri t
kryej t njjtn vepr penale.
Pr kto arsye n legjislacionin penal t shteteve
bashkkohore jan parapar dnimet plotsuese. Dnimet
plotsuese jan sanksione t posame t s drejts penale me
t cilat personit, edhe pasi ta mbaj dnimin, i merren apo i
kufizohen disa t drejta pr nj koh t caktuar.
Dnimet plotsuese me t cilat pr nj koh t caktuar u
merren apo u kufizohen disa t drejta personave pasi q ta
mbajn dnimin kryesor, konsiderohen si lloje t sanskioneve
me t cilat ushtrohet lufta kundr kriminalitetit, vemas
recidivi, dhe si t tilla jan edhe t karakterit preventiv.
Si prparsi e posame e dnimeve plotsuese n t
drejtn penale, konsiderohet edhe fakti se me kto lloje t
dnimeve gjykatave u bhet e mundshme individualizimi m
adekuat i sanksioneve penale dhe ofrojn mundsi m t
madhe pr resocializimin e kryesit t veprs penale.
Gjithashtu, si prparsi shum e rndsishme e dnimeve
plotsuese sht se me kto sforcohet efekti i dnimeve
kryesore. Ky efekt me dnime plotsuese arrihet duke krijuar
nj infrastruktur m t gjer dhe m adekuate t
fushveprimit t ktyre sanksioneve penale, efekt ky i cili nuk
mund t arrihet vetm me dnimet kryesore.
N pajtim me parimin e legalitetit nulla poena sine lege,
sikundr edhe dnimet kryesore, edhe dnimet plotsuese mund

322

t shqiptohen vetm nse jan parapar me ligj dhe vetm ndaj

kryersve t veprave penale.
Pr nga llojet, premisat dhe konsekuencat, n krahasim
me dnimet kryesore, dnimet plotsuese jan m pak t
karakterit punitiv, ndshkues. Prkatsisht, prve dnimit me
gjob, me dnimet plotsuese personave u merren apo u
kufizohen disa liri dhe t drejta t cilat i kan gzuar para se t
ken kryer vepra penale, si sht p.sh. e drejta pr t drejtuar
automjetin, e drejta pr t ushtruar profesionin ose aktivitete t
tjera, e drejta pr tu zgjedhur etj.
2. Sistemi i dhe llojet e dnimeve plotsuese
N nenin 54, Kodi Penal prcakton sistemin e dnimeve
plotsuese. Kjo dispozit penalo-juridike ka rndsi pr
sistemin e ktyre sanksioneve penale, ngjashm sikundr edhe
dispozita me t ciln jan parapar dnimet kryesore. Me kt
dispozit prvijohet edhe parimi i ligjshmris i cili konsiston
n at q sanksionet penale duhet m par t prcaktohen me
ligj. Kjo dispozit n mnyr taksative cek llojet e dnimeve
plotsuese q mund tu shqiptohen kryersve t veprave
penale. Kurse n dispozitat e tjera, n t cilat parashihen ve e
ve dnimet plotsuese, ceken n mnyr decidive edhe
kushtet e veanta q duhet t plotsohen pr t mundur t
shqiptohen secili prej ktyre dnimeve.
Sipas paragrafit 3 t nenit 54, dnimi plotsues me
ndalimin e drejtimit t automjetit, marrjes s lejes s vozitjes
dhe marrjes t sendit mund t shqiptohet s bashku me
dnimin me kusht, me vrejtjen e gjykats ose edhe n rastet e
lirimit nga dnimi.
Dnimi me gjob n Kodin Penal sht parapar si dnim
kryesor dhe si dnim plotsues, i cili mund t shqiptohet si i
vetmi dnim apo s bashku me dnimin kryesor n mnyr
kumulative. Meq pr dnimin me gjob kemi kemi br
komentet lidhur me nenin 39, ktu nuk do t flasim fare pr
kt lloj dnimi.
N rastet kur si dnim kryesor sht shqiptuar dnimi me
burgim efektiv, ekzekutimi i dnimeve plotsuese fillon pas
mbajtjes s dnimit me burgim. Ndrsa n rastet kur pr
veprn penale sht shqiptuar dnimi me kusht, vrejtja e
gjykats apo kur sht caktuar lirimi me kusht, ekzekutimi i

323

dnimit plotsues fillon prej momentit kur aktgjykimi ka

marr formn e prer.
Heqja e t drejts pr tu zgjedhur
(Neni 55)
Gjykata ia heq kryersit t drejtn pr tu zgjedhur
prej nj deri n tre vjet, nse ai person, me qllim q t
zgjedhet shrbehet me krcnim, falsifikon listat e votimit
ose kryen ndonj vepr tjetr penale pr t ciln i sht
shqiptuar dnimi me s paku pes vjet.
Parakusht elementar pr rregullsin dhe mirvajtjen e
proqesit zgjedhor sht q t mos ndikohet ndaj votuesve me
mjete dhe mnyra t palejuara, si jan prdorimi i dhuns,
kanosjes, mashtrimi, dhnia e ryshfetit, falsifikimi i listatve t
votuesve dhe proqesverbaleve etj. Ky lloj i dnimit plotsues
sht parapar me qllim t sigurimit t rregullsis dhe
mirvajtjes s procesit zgjedhor, i cili sht me rndsi pr
ligjshmrin dhe legjitimitetin e zgjedhjeve dhe instalimin e
nj sistemi juridik demokratik.
N dispoziten e nenit 54 jan parapar dy situata apo
raste kur gjykata mundet nj personi t ia shqiptoj dnimin
plotsues heqjen e t drejts pr tu zgjedhur:
1) N rastin e par kt dnim gjykata e shqipton nse
personi me qllim q t zgjedhet si kryetar komune,
kshilltar n asamblen komunale apo deputet n Kuvendin e
Kosovs, gjat procesit zgjedhor, e realizon kt t drejt
duke u shrbyer me krcnim ose falsifikim t listave t
votimit. Me fjal t tjera, nse me qllim q t zgjedhet kryen
veprn penale t krcnimit apo t falsifikimit t listave t
votimit. Kryerjen e veprs penale t krcnimit apo t
fasifikimit t listave t votimit duhet ta konstatoj gjykata dhe
ti konsideroj vepra penale pr t cilat duhet t ket
shqiptuar dnimin kryesor apo alternativ dhe krahas njrit nga
kto dnime kryesit t veprs penale t ktill duhet ti
shqiptohet edhe dnimi plotsues i heqjes s t drejts pr tu
zgjedhur. Krcnimin e personit tjetr apo falsifikimin e listave
t votimit duhet ta konstatoj gjykata me aktgjykim t

324

plotfuqishm. Kto po theksojm ngase, ky lloj dnimi

plotsues nuk mund t shqiptohet n baz t pohimit t ndonj
partie politike apo ndonj kundrshtatri politik se gjat
proqesit zgjedhor ndonj kandidat sht shrbye me krcnim
apo ka falsifikuar listat e votimit.
Pr kso situate, gjykata parsonit t caktuar ia shqipton
kt dnim plotsues, edhe pse nuk ka arrijt q t zgjedhet,
nse ka krcnuar personat t angazhuar n proqesin zgjedhor
ose votuesit apo kandidatin q t trhiqet nga kandidatura ose
nse ka falsifikuar listat e votimit. N situatn e dyt, edhe pse
n kt dispozit nuk thuhet shprehimisht, por me metodn e
interpretimit logjik dhe sistematik, si dhe n baz t parimit se
askush nuk mund t prfitoj nga kryerja e veprs penale, ky
lloj dnimi plotsues duhet ti shqiptohet edhe personit i cili
me an t krcnimit apo falsifikimit ka arrijt, ka patur sukses
q t zgjedhet n postet e cekura m lart. N kso situata,
personit t ktill duhet ti merret mandati dhe njherit ti
hiqet e drtejta pr tu zgjedhur n t ardhmen brenda
periudhes prej nj deri n tre vjet.
2.Rasti i dyt i cili i mundson gjykats pr ta
shqiptuar dnimin e heqjes s t drejts pr tu zgjedhur
kryetar komune apo kshilltar n asamblen komunale apo
deputet n Kuvendin e Kosovs, sht situata kur personi q
sht kandiduar pr zgjedhje, kryen ndonj vepr penale pr t
ciln gjykata i shqipton dnimin me burgim s paku pes vjet.
Kjo situat e dyt pr mundsin e shqiptimit t ktij dnimi
plotsues, edhe pse nuk ka lidhje me procesin zgjedhor, sht
parapar ngase personin e ktill, kryerja e veprs penale e
bn t padenj n aspektin etik, moral dhe legjitim q ta
prfaqsoj elektoratin, popullin e komuns apo t Kosovs.
Si n rastin e par, kur gjykata konstaton se personi
sht shrbyer me krcnim apo ka falsifikuar listat e votimit,
dhe n rastin e dyt kur personi ka kryer ndonj vepr penale
pr t ciln i sht shqiptuar dnimi me burgim s paku pes
vjet, gjykata sht e obliguar q ta shqiptoj kt lloj dnimi
plotsues.
Kur gjykata merr vendim q kryersit tia heq t
drejtn pr tu zgjedhur, ajo aktgjykimin dhe t gjitha t
dhnat q i posedon ia drgon stacionit t policis. Pr kt
dnim stacioni i policis e njofton Komisionin Qendror t

325

Zgjedhjeve dhe Komisionin Lokal t Zgjedhjeve ku

personi i dnuar e ka vendbanimin (neni 169 i LESP)
Dnimi i heqjes t s drejts pr tu zgjedhur mund t
shqiptohet n kohzgjatje prej nj deri n tre vjet.
Ekzekutimi i tij fillon pasi q i dnuari ta ket mbajtur
dnimin me burg.
M detajisht pr ekzekutimin e ktij dnimi shif nenin
169 t LESP.
Ndalimi i ushtrimit t funksioneve n administratn
publike ose n shrbimin publik
(Neni 56)
(1) Gjykata ia ndalon kryersit ushtrimin e
funksioneve n administratn publike ose n shrbimin
publik prej nj deri n pes vjet pas mbajtjes s dnimit
me burgim, nse ai person i ka keqprdorur kto
funksione dhe sht dnuar me burgim jo m pak se dhjet
vjet.
(2)Gjykata mund tia ndaloj kryersit ushtrimin e
funksioneve n administratn publike ose n shrbimin
publik prej nj deri n tre vjet pas mbajtjes s dnimit me
burg, nse ai person i ka keqprdorur kto funksione dhe
sht dnuar me burgim deri n dhjet vjet.
Ky lloj dnimi plotsues sht parapar pr rastet kur
ndonj person t cilit i sht besuar ushtrimi i funksioneve n
administratn publike ose n organin publik kryen ndonj
vepr penale. Edhe pse ktu nuk thuhet shprehimisht, fjala
sht pr persona zyrtar. Andaj kt dispozit duhet
interpretuar dhe duhet aplikuar vetm ndaj personave zyrtar n
rastet kur kryejn njrn nga veprat penale t parapara n
kapitullin e veprave penale kundr detyrs zyrtare (neni 339
351). Lidhur me nocionin person zyrtar shif komentet n
nenin 107, par. 1 dhe 16. Gjithashtu nocionin e personit duhet
interpretuar n kontekstin e shrbyesve civil sipas Ligjit pr
shrbimet publike. Si shrbyes cicvil apo person zyrtar n
organet e pushtetit, prkatsisht t shtetit, konsiderohet
p.sh.polici, prokurori gjykatsi apo ndonj person tjetr zyrtar
n polici, n prokurori, gjykat, n kuvendin komunal, n

326

Kuvendin e Kosovs apo n Qeverin e Kosovs, doganieri,

inspektori etj. Ndrsa si npuns apo person zyrtar n shrbime publike, konsiderohet udhheqsi apo npunsi me
autorizime t caktuara n elektroekonomi, n post dhe n
shrbime publike.
Paragrafi 1.
Si rezulton nga dispozita e 1 e ktij neni, q t mund t
shqiptohet ky dnim plotsues ndaj personit q ushtron
funksionet e prmendura, duhet t prmbushen tri kushte: 1)
q ta ket shprdorur funksionin, detyrn e caktuar; 2) q ky
shprdorim t jet parapar n ligj si vepr penale dhe 3) q
pr kt vepr penale gjykata t ket shqiptuar dnim me
burgim s paku dhjet vjet.
Kto tri kushte duhet t jen plotsuar n mnyr
kumulative dhe n kso rates, gjykata sht e obliguar q
krahas dnimit kryesor me burgim s paku dhjet vjet, ta
shqiptoj edhe kt lloj dnimi plotsues.
Funksione t tilla personi i ktill nuk do t ket t drejt
t ushtroj gjat kohzgjatjes prej nj deri n pes vjet. N
suaza t ktij minimumi dhe maksimumi, gjykata e cakton
saktsisht kohzgjatjen e ktij dnimi, i cili fillon t
ekzekutohet pasi q i dnuari ta ket mbajtur dnimin me
burgim.
Paragrafi 2.
Ndrsa, sipas paragrafit 2 t ktij neni, ndalimi i ushtrimit
t funksioneve n administratn publike ose n shrbime
publike, mund t shqiptohet (n mnyr fakultative) edhe n
rastet kur personi me shprdorimin e ktyre funksioneve ka
kryer vepr penale, pr t ciln gjykata i ka shqiptuar dnim
me burgim gjer n dhjet vjet. N ksi raste ky lloj i dnimit
plotsues mund t shqiptohet n kohzgjatje prej nj deri n
tre vjet. I vetmi dallim i paragarfit 2 nga paragrafi 1, sht se
sipas paragarfit 2, dnimi i shqiptuar me burgim sht deri n
tri vjet dhe se shqiptimi ktij dnimi plotsues sht fakultativ,
ngase mvaret nga vlersimi i gjykats pr arsyeshmrin e tij.

327

Si u tha m sipr, ekzekutimi i ktij dnimi plotsues

fillon t ec pasi q kryersi i veprs penale ta ket mbajtur
dnimin me burgim. S kndejmi, koha e kaluar n burg nuk i
llogaritet n kohzgjatjen e ktij dnimi.
Pr mnyrn e ekzekutimit t ktij dnimi shf nenin
170 t LESP.
Ndalimi i ushtrimit t profesionit, veprimtaris ose
detyrs
(Neni 57)
(1) Kryersit t veprs penale gjykata mund tia
ndaloj ushtriminn e profesionit t caktuar, veprimtarin
e pavarur, detyrn menaxhuese a administrative ose t
detyrave q jan t lidhura me sistemimin, menaxhimin a
shfrytzimin e pasuris n pronsi shoqrore apo
mbrojtjen e pasuris s till, nse ai person e ka
keqprdoruar pozitn e tij, veprimtarin apo detyrn e tij
me qllim t kryerjes s veprs penale ose nse me arsye
mund t pritet se ushtrimi i profesionit, veprimtaris apo
detyrs s till nga ai mund t keqprdoret pr kryerjen e
veprs penale.
(2) Gjykata e cakton kohzgjatjen e dnimit t
caktuar sipas paragrafit 1 t ktij neni, i cili nuk mund t
jet m i shkurtr se nj vit as m i gjat se pes vjet, duke
llogaritur nga dita e plotfuqishmris s vendimit, me
rast koha e kaluar n burg, prkatsisht n entin
shndetsor, nuk i llogaritet n kohzgjatje t ktij dnimi.
(3) Me rastin e shqiptimit t dnimit me kusht,
gjykata mund t vendos q ky dnim me kusht t
revokohet nse kryersi nuk e respekton ndalesn e
ushtrimit t profesionit, veprimtaris apo detyrs.
Paraparja e ktij dnimi plotsues ka pr qllimm q t
evitohen kushtet dhe rrethanat t cilat mund t ndikojn q
kryersi, i cili e ka keqprdor ushtrimin e profesionit,
veprimtaris ose detyrs q jan t lidhura me sistemimin,
menaxhimin apo shfrytzimin e pasuris n pronsi shoqrore
apo mbrojtjes s pasuris s till, me rast ka kryer vepr
penale.

328

Me kt lloj t dnimit plotsues, kryersit t veprs

penale gjykata ia ndalon ushtrimin e profesionit t caktuar,
veprimtarin e pavarur, detyrn menaxhuese ose
administrative ose detyrat q jan t lidhura me sistemin,
menaxhimin ose shfrytzimin e pasuris n pronsi shoqrore
apo mbrojtjen e pasuris s till.
Paragrafi 1.
Si persona, t cilt duke e keqprdorur profesionin, apo
veprimtarin kryejn vepra penale, jan p.sh. mjeku, motra
medicinale, faramcisti, avokati, msuesi, profesori, edukatori,
arktari, kontabilisti, apo personi q ushtron veprimtari t
pavarur (fotografisti, punuesi i elsvave) etj. Ndrsa si
persona t cilt e duke e keqprdor detyrn e tyre kryejn
vepra penale jan p.sh. personat zyrtar t punsuar n
kuvendet komunale, n organet shtetrore dhe n subjektet
tjera juridike t cilve u sht besuar apo kan akces n
pronn shoqrore apo n pronn shtetrore.
Ky lloj dnimi plotsues mund ti shqiptohet vetm
personit i cili ka ushtruar njrn nga veprimtarit e
prmendura n kohn e kryerjes s veprs penale. N
vendimin e gjykats me t cilin shqiptohet ky dnim, duhet n
mnyr t specifike, qart t ceket se pr cilin profesion,
veprimtari apo detyr shqiptohet kjo ndales.
Pr t mundur gjykata ta shqiptoj kt dnim, duhet t
plotsohen n mnyr kumulative kto kushte:
1)
q kryesit t veprs penale ti shqiptohet dnimi
kryesor apo dnimi alternativ;
2)
q vepra penale ta jet kryer duke keqprdorur
profesionin e vet, veprimtarin, detyrn apo funksionin
menaxhues ose administrative, ose
3)
nse me baz, me arsye, mund t pritet se ushtrimi
i profesionit, veprimtaris, detyrs apo funksionit menaxhues
ose administrativ mund ta keqprdor pr kryerjen e srishme
t veprs penale. Lidhur me kt kusht, n rreshtin e tret prej
fundit t paragrafit 1, n t tri gjuht t Kodit Penal, duhet t
shlyhet fjala ose dhe n vend t saj t vehet prese. Kt po e
theksojm ngase nse mbetet ksht ather po rezulton se ky
denim plotsues mund t shqiptohet vetm nse ekziston

329

mundsia t kryhet vepra penale, prkatsisht ende pa u kryer

vepra penala.
Keqprdorimi i ushtrimit t profesionit, veprimtaris,
detyrs apo funksionit menaxhues ose administrativ
konsiderohet se ekziston kur personi e kryen veprn penale
duke e ushtruar njrn nga kto veprimtari. Pikrisht, kur
kryesi me vetdije e ka shfrytzuar ushtrimin e ktyre
veprimtarive me qllim q t kryej vepr penale. Pra,
krkohet lidhja midis veprs penale t kryer dhe ushtrimit t
profesionit, veprimtaris, detyrs apo funksionit menaxhues
ose administrativ. Duhet q vepra t jet kryer gjat ushtrimit
t ktyre veprimtarive dhe q kryersi kto veprimtari ti ket
shfrytzuar si mjet apo si rrethan pr kryerjen e veprs
penale. Raste t tilla t keqprdorimit t profesionit jan p.sh.
kur shoferi profesionist i autobusit kryen vepr penale t
trafikimit me njerz apo t tregtis me drog, mjeku kryen
abortime t palejueshme, bravpunuesi mbaron elsa falso
apo mjete t tjera pr t kryer vepra penale t vjedhjeve,
arktari i prvetson parat q i jan besuar, menaxhuesi (drejtori) merr ryshfet etj.
N kuptimin dhe rrethanat q krkohen pr shqiptimin e
ktij dnimi, shprehja e cila prdoret nse me arsye mund t
pritet se ushtrimi i profesionit, veprimtaris ose detyrs s till
nga ai mund t keqprdoret pr kryerjen e veprs penale,
mund t konsiderohet edhe rasti konkret i ndonj kryersi t
veprs penale, i cili pr shkak t kualitetit moral q ka treguar
gjat ushtrimit t ktyre veprimtarive apo detyrave, mund t
pritet se do t kryej srisht vepr penale, e cila, prve
pasojave t dmshme, do t dmtoj edhe autoritetin e
ushtrimit t profesionit apo detyrs s caktuar. Rrethann se
mund t pritet q ushtrimi i profesionit , veprimtaris apo
detyrs edhe n t ardhmen mund t kontribuoj q srish t
kryej vepr penale, duhet nnkuptuar edhe rastet kur personi i
ktill gjat ushtrimit t profesionit apo detyrs ka treguar
joprofesionalizm, paaftsi apo neglizhenc.
Ky dnim n praktik do t thot se personi nuk ka t
drejt t ushtroj profesionin apo veprimtarit e prmendura
as pr vete e as pr t tjert, si dhe tu jap t tjerve udhzime
pr t ushtruar veprimtarit e ndaluara.
Ky dnim mund t shqiptohet kur personi veprn penale e
kryen me dashje apo nga pakujdesia.

330

Paragrafi 2.
Minimumi i kohzgjatjes s ktij dnimi sht nj vit,
ndrsa maksimumi pes vjet. Kohzgjatja e ktij dnimi
llogaritet prej dits kur aktgjykimi bhet i plotfuqishm. Koha
e kaluar n burg, prkatsisht n entin shndetsor pr ruatje
dhe mjekim, nuk i llogaritet n kohzgjatje t ktij dnimi. Por
n rastet e lirimit me kusht, koha e kaluar n liri i llogariteti n
kohzgjatjen e ktij dnimi.
Paragarfi 3.
N rastin e shqiptimit t dnimit me kusht, gjykata mund
t vendos q ky dnim me kusht t revokohet nse kryersi
nuk e respekton ndalesn e ushtrimit t profesionit,
veprimtaris apo detyrs. N kso raste revokimi i dnimit me
kusht bhet sipas dispozitave t nenit 43, par. 3.
Pr mnyrn e ekzekutimit t ktij dnimi shif nenin 171173 t LESP.
Ndalimi i drejtimit t automjetit
(Neni 58)
(1) Kryersit t veprs penale, i cili e rrezikon
sigurin n trafikun publik, gjykata mund tia ndaloj
drejtimin e automjetit t llojit apo t kategoris s caktuar.
(2) Gjykata e cakton kohzgjatjen e dnimit nga
paragrafi 1 i ktij neni dhe ajo nuk mund t jet m e
shkurtr se nj vit dhe m e gjat se pes vjet, duke filluar
nga dita e plotfuqishmris s aktgjykimit, me kusht q
koha e kaluar n burg apo n entin shndetsor t mos
llogaritet n kohzgjatjen e ktij dnimi.
(3) N rastet kur sht shqiptuar dnimi me kusht,
gjykata mund t vendos q dnimi i till t revokohet nse
kryersi e shkel ndalesn e drejtimit t automjetit.
(4) Nse dnimi nga paragrafi 1 i ktij neni i sht
shqiptuar personit, i cili e ka lejen e huaj pr drejtimin e
automjetit, ky dnim do t konsistoj n ndalimin pr
prdorimin e ksaj leje n territorin e Kosovs.

331

Dnimi plotsues i ndalimit t drejtimit t automjetit ka

pr qllim q ta ngris sigurin n trafikun publik n nivel m
t lart. Me an t ktij dnimi plotsues kryersit t veprs
penale pr nj koh t caktuar i ndalohet drejtimi i mjetit
motorik.
Ndalimi i drejtimit t automjetit ka rndsi t madhe n
parandalimin e veprave penale t rrezikshme n trafikun
publik. Kjo nga fakti se n disa raste recidivi i kryersve t
veprave penale nuk mund t pengohet vetm me zbatimin e
dnimit kryesor. Andaj sht treguar m se i domosdoshm
zbatimi i ktij dnimi me t cilin kryersve t veprave penale
pr nj koh t caktuar u ndalohet drejtimi i automjetit dhe n
kt mnyr n t ardhmen u bhet e pamundur q t
rrezikojn trafikun publik.
Paragrafi 1.
Ndalimi i drejtimit t automjetit mund t shqiptohet pr
lloje t ndryshme t mjeteve motorike.
Sipas nenit 107, par. 11, si mjet motorik konsiderohet do
mjet transportues i pajisur me motor pr prdorim n
transportin rrugor, ujor ose ajror.
Gjykata sht e obliguar q me aktgjykimin e vet t
caktoj shprehimisht se kjo ndales i referohet t gjitha llojeve
t mjeteve motorike apo vetm llojit apo kategoris s caktuar
t mjetit motorik (p.sh. mjetit motorik rugor, ujor apo ajror).
Ndalimi i drejtimit t automjetit si lloj i dnimit plotsues
mund tu shqiptohet shoferve profesionist dhe amator.
Nse n momentin e kryerjes s veprs penale kundr
siguris s trafikut publik personi nuk ka patur leje t vozitjes,
gjykata rastet e ktilla duhet me i zgjidh duke vendos q
mos ti jepet leja e vozitjes pr nj periudh t caktuar.
Sipas paragrafit 1 t ktij neni, gjykata mund ta shqiptoj
kt dnim nse plotsohen kto kushte:
1.
q personi t ket kryer vepr penale me t ciln e
ka rrezikuar trafikun publik,
2. q gjykata kryersit t veprs penale kundr siguris s
trafikut publik ti ket shqiptuar dnimin kryesor, ndonj lloj
t dnimit alternativ, vrejtjen gjyqsore, masn e trajtimit t
detyrueshm apo ta ket liruar nga dnimi edhe pse e ka

332

shpall fajtor. Ky dnim mund ti shqiptohet edhe personit t

paprgjegjshm, t cilit i sht shqiptuar masa e mjekimit t
detyruar psikiatrik, si dhe personave me prgjegjsi t
zvogluar apo narkomanve dhe alkoolistve.
3. edhe pse nuk thuhet shprehimisht n kt dispozit,
kt dnim plotsues gjykata e shqipton nse rrethanat n t
cilat sht kryer vepra apo cenimet e mparshme t
dispozitave mbi sigurin e trafikut publik, tregojn se sht
rrezik q personit t ktill ti lejohet q edhe n t ardhmen t
drejtoj llojin dhe kategorin e caktuar t automjetit. S
kndejmi, ky dnim nuk duhet t shqiptohet n t gjitha rastet
e kryerjes s veprs penale t rrezikimit t trafikut publik. Pr
kt arsye, do t ishte mir q edhe shprehimisht t parashihet
n paragarafin 1 t ktij neni, se ky dnim plotsues do t
shqiptohet nse gjykata formon bindje se ekziston rreziku q
personi srish do t kryej vepr penale kundr siguris s
trafikut publik. Kushtin e ktill e parashohin kodet penale t
regjionit.
Paragrafi 2.
Minimumi i kohzgjatjes s ktij dnimi sht nj vit,
ndrsa maksimumi pes vjet. Koha e ekzekutimit t ktij
dnimi llogaritet prej momentit t plotfuqishmris s
aktgjykimit. Nse ky dnim sht shqiptuar krahas dnimit me
burgim, koha e kaluar n burg nuk i llogaritet n kohzgjatjen
e ktij dnimi. Mirpo, nse n procedurn penale kryersit t
veprs penale kundr siguris s trafikut publik i sht marr
patent shoferi, kohzgjatjen e ksaj mase t prkohshme
gjykata do tia llogarit n lartsin e dnimit t ndalimit t
drejtimit t automjetit.
Paragrafi 3.
N rastet kur ky dnim sht shqiptuar krahas dnimit me
kusht, gjykata mund t vendos q dnimi me kusht t
revokohet, nse kryesi nuk e respekton kt ndales. Edhe pse
n ligj nuk sht then shprehimisht, jemi t mendimit se
dispozitn e paragrafit 3 duhet aplikuar edhe n rastet e
shqiptimit dnimit me kusht me urdhr pr pun n dobi t
prgjithshme.

333

Paragrafi 4.
Nse ky dnim i sht shqiptuar personit i cili e ka
patent shoferin e shtetit tjetr pr drejtimin e automjetit,
ather personi i till nuk do t ket t drejt t drejtoj
automjetin n territorin e Kosovs.
Pr mnyrn e ekzekutimit t ktij dnimi shif nenin 174
176 t LESP.
Marrja e lejes s vozitjes
(Neni 59)
(1) Kryersit t veprs penale q e rrezikon sigurin
n trafikun publik gjykata mund tia merr lejen e vozitjes
pr llojin apo kategorin e caktuar t automjetit dhe tia
ndaloj krersit marrjen e lejes s re gjat periudhs prej
nj deri n pes vjet. Nse kryersi nuk ka leje t vozitjes,
gjykata ia ndalon kryersit marrjen e lejes s vozitjes
brenda fatatit t siprprmendur.
(2) Gjykata mund t shqiptoj dnimin nga paragrafi
1 i ktij neni nse kryersi ka kryer vepr penale duke
shkaktuar plagosjen e rnd trupore a vdekjen e personit
ose nse gjykata konstaton se pjesmarrja e mtejshme e
tij n trtafikun publik sht e rrezikshme pr sigurin n
trafikun publik pr shkak t paaftsis s tij pr drejtim t
sigurt t automjetit.
(3) Leja e vozitjes merret me vendim t forms s
prer t gjykats. Koha e kaluar n burg apo n entin
shndetsor nuk i llogaritet n kohzgjatjen e ktij dnimi.
(4) Pas skadimit t afatit, t cilin ia ka caktuar
gjykata, kryersi mund ta merr lejen e re t vozitjes sipas
kushteve t prgjithshme t parapara pr marrjen e lejes
prkatse t vozitjes.
Krahas dnimit kryesor me burgim dhe dnimit plotsues
t ndalimit t drejtimit t automjetit, pr rastet m t rnda t
veprave penale t rrezikimit t siguris s trafikut publik, n
disa vende t Evrops sht parapar si lloj i posam i

334

dnimit plotsues edhe marrja e lejes s vozitjes. Kt lloj

dnimi e ka parapar edhe Kodi I yn Penal. N legjislacionin
penal t mparshm q sht aplikuar n Kosov, ky lloj i
dnimit plotsues nuk ka qen i parapar.
Qllimi kryesor i dnimit me marrjen e lejes s vozitjes
sht q kryersit t veprs penale kundr siguris s trafikut
publik, ti bhet e pamundshme t marr pjes n trafikun
publik si vozits i automjetit. Qllim t njjt me kt dnim
ka edhe dnimi I msiprm - ndalimi i drejtimit t automjetit,
mirpo kriteret pr shqiptimin e dnimit t marrjes s lejes s
vozitjes jan m rigoroze, ngase edhe pasojat e veprs penale
jan m t rnda. Prkatsisht, q t mund t shqiptohet
dnimi i marrjes s lejes s vozitjes, prve t tjerash, si kusht
sht q vepra penale t ket shkaktuar plagosje t rnd
trupore apo vdekjen e personit.
Paragarfi 1.
Marrja e lejes s vozitjes, si dhe ndalimi i drejtimit t
automjetit, mund t shqiptohet pr llojin dhe kategorin e
caktuar t automjetit. Ky dnim mund tu shqiptohet shoferve
profesionist dhe amator.
Marrja e lejes s vozitjes, sikundr ndalimi i drejtimit t
automjetit, mund t shqiptohet krahas dnimit kryesor,
dnimit me kusht dhe vrejtjes gjyqsore, si dhe ather kur
gjykata kryersin e veprs penale e liron nga dnimi (neni 54,
par.3). Ky dnim mund ti shqiptohet edhe personit t
paprgjegjshm, t cilit i sht shqiptuar masa e trajtimit t
detyrueshm, si dhe personave me prgjegjsi t zvogluar
apo narkomanve dhe alkoolistve.
N rastet kur ky dnim sht shqiptuar krahas dnimit me
kusht, gjykata mund t vendos q dnimi me kusht t
revokohet, nse kryersi nuk e respekton kt ndales.
Minimumi i kohzgjatjes s marrjes s lejes s vozitjes
sht nj vit, ndrsa maksimumi pes vjet.
Nse kryersi i veprs penale kundr siguris s trafikut
publik nuk ka pas leje t vozitjes, gjykata ia ndalon marrjen e
lejes s vozitjes brenda afatit prej nj deri n pes vjet.
Paragrafi 2.

335

Gjykata mund ta shqiptoj kt dnim nse plotsohen

kto kushte t parapara n paragrafin 1 dhe 2 t nenit 59:
1)
q personi t ket kryer vepr penale kundr
siguris s trafikut publik,
2)
nse vepra penale kundr siguris s trafikut publik
ka shkaktuar plagosje t rnd apo vdekjen e personit,
3)
q gjykata kryersit t veprs penale kundr
siguris s trafikut publik ti ket shqiptuar dnimin kryesor,
ndonj dnim alternativ me kusht, vrejtjen gjyqsore apo
trajtim t detyrueshm psikiatrik apo ta ket liruar nga dnimi,
4)
nse rrethanat n t cilat sht kryer vepra penale,
lloji i veprs penale apo shkeljet e mparshme t dispozitave
mbi sigurin e trafikut publik, tregojn se pr shkak t
paaftsis sht rrezik q personit t ktill ti lejohet q edhe
n t ardhmen ta drejtoj automjetin.
Paaftsin e kryesit t veprs penale pr vozitje t sigurt,
gjykata duhet ta konstatoj me ndihmn e ekspertit.
Paragrafi 3.
Leja e vozitjes merret me aktgjykim t forms s prer t
gjykats.
Koha e ekzekutimit t ktij dnimi llogaritet prej
momentit t plotfuqishmris s aktgjykimit. Nse ky dnim
sht shqiptuar s bashku me dnimin me burgim, koha e
kaluar n burg apo n entin shndetsor pr ruajtje dhe
mjekim, nuk i llogaritet n kohzgjatje t ktij dnimi.
Mirpo, nse n procedurn penale kryersit t veprs penale
kundr siguris s trafikut publik i sht marr leja e vozitjes,
kohzgjatjen e ksaj mase t prkohshme gjykata d tia
llogaris n lartsin e dnimit t marrjes s lejes s vozitjes.
Paragrafi 4.
Pas skadimit t afatit, t cilin ia ka caktuar gjykata si afat
i kohzgjatjes s ktij dnimi plotsues, personi i ktill mund
ta marr lejen e vozitjes t re sipas kushteve t prgjithshme
t parapara pr marrjen e lejes s vozitjes prkatse. Si
rezulton nga ky paragraf, personi i ktill, nse i plotson
kushtet e prgjithshme, ai srish duhet ta jap provimin pr

336

vozitje pas skadimit t afatit t cilin ia ka caktuar gjykata,

sikundr do person tjetr.
Pr mnyrn e ekzekutimit t ktij dnimi shif nenin 177
dhe 178 LESP.
Marrja e sendit
(Neni 60)
(1) Sendet t cilat jan prdorur apo jan dedikuar
pr kryerjen e veprs penale apo sendet t cilat jan
rezultat i kryerjes s veprs penale mund t merren nse
jan pron e kryersit.
(2) Sendet nga paragarfi 1 i ktij neni mund t
merren edhe kur nuk jan pron e kryersit nse kjo sht
n dobi t siguris s prgjithshme, por nse marrja e till
nuk ndikon dmshm mbi t drejtat e personave t tret
pr t marr kompenzimin e dmit nga kryersi.
(3) Me ligj mund t prcaktohet marrja e
obligueshme e sendit.
Paragarfi 1.
Ky dnim mund t shqiptohet nse personi e ka kryer
veprn penale, ka tentuar apo i ka ndrmarr veprimet
prgatitore pr kryerjen e veprs penale. Prkatsisht do t
merren ato sende t cilat jan dedikuar pr kryerjen e veprs
penale. Gjithashtu me kt denim merren edhe sendet t cilat
jan rezultat (pasoj) i kryerjes s veprs penale.
Nga dispozita e paragarfit 1, rezulton se ekzistojn tri
grupe t sendeve t cilat mund t merren: a) sendet q jan
prdor pr kryerjen e veprs penale; b) sendet q jan
dedikuar pr kryerjen e veprs penale dhe c) sendet q jan
rezultat (pasoj) e veprs penale.
a) Me sendet q jan prdorur pr kryerjen e veprs
penale (instrumenta sceleris), duhet nnkuptuar do send
me t cilin kryersi sht shrbye me rastin e kryerjes s
veprs penale, me t cilin e ka kryer veprn. Sendi duhet t
jet prdor pr kryerjen e veprs, q me te t jet
ndrmarr veprimi i kryerjes s veprs penale. Kshtu,
p.sh. send pr kryerjen e veprs penale sht pushka apo

337

revolja me t ciln sht kryer vrasja; mjetet me t cilat

jan falsifikuar parat (letra, ngjyra, makinat dhe mjetet e
tjera pr kryerjen e ksaj vepre); mjetet pr peshkimin e
ndaluar etj.
b) Sendet t cilat jan dedikuar pr kryerjen e veprs
penale jan ato me t cilat kryersi ka patur pr qllim t kryej
veprn. Sende t tilla, para s gjithash, jan ato t cilat
kryersi i ka prokuruar me qllim t kryerjes s veprs apo
me kt qllim i ka mbaruar apo i ka aftsuar, por t cilat nuk i
ka prdor. N do rast konkret gjykata duhet t konstatoj se
pikrisht sht fjala pr sendin i cili ka qen i dedikuar pr
kryerjen e veprs penale. Sende t tilla mund t jen p.sh.
arm t ndryshme, revolja, pushka, mandej mjete t cilat
shrbejn pr evitimin e pengesave qelsat, kallauzat, vegla
t ndryshme etj.
c) Sendet q jan rezultat (pasoj) e veprs penale
(produckta sceleris), konsiderohen p.sh. parat e vjedhura,
droga e prodhuar, dokumentat e falsifikuara, shkresat
pornografike etj. Nga kto duhet dalluar sendet t cilat jan
jan fituar si dhurat pr kryerjen e veprs penale apo t cilat
kryersi i ka fituar duke i shit sendet e vjedhura. Kto sende
nuk merren me kt lloj dnimi, por duke i zbatuar dispozitat
e konfiskimit t dobis pasurore t fituar me veprn penale,
dispozita kto t parapara n nenet 82 dhe 83. Gjithashtu nga
kjo marrje e sendit si lloj i dnimit plotsues, duhet dalluar
sendet t cilat jan objekt i veprimit t veprs penale, objekt
n t cilin sht kryer vepra penale, p. sh. vepra penale e
marrjes s automjetit, vepra penale e dmtimit t sendit t
huaj- shtaza e plagosur, dokumenti i falsifikuar etj. Kto sende
nuk merren n baz t nenit 60 si dnim plotsues, por kto
sende merren prkohsisht n baz t dispozitave t Kodit t
Procedurs Penale si corpora delicta.
Q t mund t zbatohet ky dnim plotsues, duhet t
ekzistojn lidhje t caktuara n mes sendit q merret dhe
veprs penale t kryer.
Paragrafi 2.
Ky dnim mund t shqiptohet edhe n rastet kur sendet
jan pron e personit tjetr. N ksi raste marrja e sendit si
dnim plotsues mund t shqiptohet nse sht n dobi t

338

siguris s prgjithshme, me kusht q marrja e till nuk ndikon

dmshm mbi t drejtat e personave t tret pr t marr
kompensimin e dmit nga kryersi.
Interesat e prgjithshme t siguris, shqiptimin e ksaj
mase e arsyetojn n rastet kur sht fjala pr aso sende,
mjete, arm apo lnd, mbajtja e t cilave sht e ndaluar, e
rrezikshme dhe e rregulluar n mnyr t posame. T ktilla
jan p.sh. armt, eksplozivi, droga, helmet, mjetet e dmshme
pr mjekim etj.
N legjislacione penale t regjionit, sht parapar
shprehimisht se mund t merren edhe sendet n pron t
personit t tret nse kt e krkojn arsyet morale. Kt
mundsi duhet ta parasheh edhe Kodi i yn Penal. Por
prkundr ksaj, mendojm se kjo nuk duhet t jet penges.
Marrjen e sendit pr arsye morale e parashef edhe Kodi i
Procedurs Penla (nenin 489, par. 1). Andaj ky lloj dnimi
plotsues duhet t shqiptohet kur gjykata konstaton se sendet
t cilat jan rezultat i veprs penale jan t dmshme pr
shoqrin n aspektin moral, si jan p.sh. fotografit,
inizimet apo shkresat pornografike.
Paragarfi 3.
Shqiptimi i ktij lloj dnimi kryesisht sht fakultativ.
Gjykata duhet ta shqiptoj kt lloj dnimi kur konsaton se
sht i nevojshm pr luftimin m efikas t kriminalitetit.
Mirpo pr disa raste t veprave penale, Kodi Penal ka
parapar marrjen e sendeve n mnyr obligative. Rast i till
sht pr veprn penale t falsifikimit t parave, falsifikimin e
shenjave pr shnimin e mallit, t masave dhe peshave.
N Kodin Penal nuk sht cek n mnyr specifike se s
bashku me cilat lloje t sanksioneve dhe masave mund t
shqiptohet marrja e sendit si lloj dnimi plotsues. Por duke
marr parasysh qllimin dhe arsyeshmrin e ktij dnimi
plotsues dhe praktikn e gjertanishme t gjykatave t
Kosovs dhe t regjionit, mund t konstatojm se ky lloj
dnimi plotsues mund t shqiptohet nse kryersit t veprs
penale i shqiptohet dnimi kryesor, dnimi me kusht dhe llojet
tjera t dnimeve alternative, vrejtja e gjykats apo sht
liruar nga dnimi. Gjithashtu ky dnim mund ti shqiptohet
edhe kryersit t paprgjegjshm, t cilit i sht shqiptuar

339

masa e mjekimit t detyruar psikiatrik. Sipas nenit 36 t

Ligjit Penal pr t Mitur, ky lloj dnimi plotsues mund
tu shqiptohet edhe kryersve t mitur t veprave penale jo
vetm kur u sht shqiptuar njri prej tri llojeve t
dnimeve, por edhe kur u jan shqiptuar masat e
diversitetit, masat edukative dhe masat e trajtimit t
detyrueshm.
Sipas nenit 489 t Kodit t Procedurs Penale marrja
e sendit si denim plotsues duhet t shqiptohet edhe n
rastet kur procedura penale nuk prfundon me aktgjykim
me t cilin i akuzuari shpallet fajtor, kur ekziston rreziku
se mund t prdoren pr kryerjen e veprs pebnale ose
kur kjo sht n interes t siguris publike apo pr arsye
morale. Pr procedurn dhe mnyrn e marrjes s sendit
q sht prdor pr kryerjen e veprs penale apo sht
rezultat i veprs penale, m detajisht shif. nenet 489 499
t Kodit t Procedurs Penale.
N vendimin e gjykats me t cilin i sht shqiptuar ky
dnim duhet t ceken n mnyr t qart se cilat sende
merren dhe prej kujt merren.
Pr parashkrimin e ktij dnimi shih nenin 93.
Sendet q merren i takojn shtetit.
Pr mnyrn e ekzekutimit t ktij dnimi, shif nenin
179 t LESP.
Urdhri pr publikimin e aktgjykimit
(Neni 61)
(1) Gjykata mund t urdhroj publikimin e
aktgjykimit kur mon se publikimi sht n interes t
prgjithshm, t t dmtuarit ose t personave t tjer.
(2) Urdhri pr publikimin e aktgjykimit krkon q
aktgjykimi t publikohet trsisht ose pjesrisht n gazet,
t transmetohet n radio ose n televizion me shpenzimet e
t dnuarit.
(3) Data e publikimit dhe kohzgjatja caktohen nga
gjykata.
(4) Gazeta, radiostacioni televiziv e publikojn
aktgjykimin t cilin ua ka drguar gjykata.

340

(5) publikimi i aktgjykimit nuk urdhrohet nse e

rrezikon fshehtsin zyrtare, jetn private t personave ose
moralin e shoqris.
N teori dhe n legjislacionin penal natyra juridike e
urdhrit pr publikimin e aktgjykimit trajtohet n mnyra t
ndryshme. Pr disa kjo mas sht dnim plotsues, pr disa t
tjer sht vetm mas penalojuridike, ndrsa t tjert e
konsiderojn si mas e cila ka elemente t dnimit dhe t
mass siguruese. Kodi Penal i Kosovs urdhrin pr
publikimin e aktgjykimit e parasheh si lloj specifik t dnimit
plotsues. Kodi penal i Zvicrs e parasheh urdhrin pr
publikimin e aktgjykimit n nenin 61 dhe e radhit n
kapitullin e masave t tjera, t cilat mund ti shqiptohen
kryesit t veprs penale. Ky lloj dnimi plotsues n Kodin
penal t Kosovs sht koncipuar n masn m t madhe sipas
solucionit t Kodit penal t Zvicrs. Ligji Penal i Kroacis
(neni 83), kt lloj mase, prkatsisht dnimi e parasheh
vetm pr rastet e veprave penale t kryera me an t medieve.
Pa marr parasysh dilemat lidhur me natyrn juridike, t
gjith pajtohen pr arsyeshmrin e publikimit t aktgjykimit,
ngase n disa raste sht interes i prgjithshm apo interes I t
dmtuarit apo t personave t tjer q lidhur me disa vepra
penale t publikohet aktgjykimi n medie. Raste t tilla jan
p.sh. vepra penale e prodhimit dhe vnia n qarkullim e
produkteve t dmshme mjeksore (neni 223), prodhimi dhe
vnia n qarkullim e artikujve t dmshm ushqimor (neni
224) etj. Publikimi i aktgjykimeve pr veprat e ktilla, prve
q ua bn t njohur opinionit kryersit e ktyre veprave
penale, njherit sht n funksion t mbrojtjes s shoqris.
Prve rasteve t publikimit t aktgjykimit me t cilin
personi i caktuar sht shpall fajtor, mund t ndodh q
interesi i prgjithshm si dhe interesi i personit t arsyetojn
publikimin aktgjykimit me t cilin personi i akuzuar sht
shpall i pafajshm. N situatat e ktilla kihet pr qllim q n
nj mas, t riparohet dmi i shkaktuar me aktakuzn e
pabaz. Paksa ndryshe, n kuadr t rehabilitimit, situata e
ktill sht rregulluar me nenin 539 t Kodit t Procedurs
Penal. N kt nen thuhet se kur rasti i dnimit t
paarsyeshm ose arrestimit t pabaz t ndonj personi, q
nnkupton edhe akuzn, sht paraqitur n mjtetet e

341

informimit publik dhe me kt sht cnuar prestigji i

personit, gjykata me krkesn e tij, shpall njoftimin n gazette
ose n mjetin tjetr t informimit publik pr vendimin nga i
cili shihet qart se dnimi ishte i paarsyeshm ose arrestimi
pabaz. Lidhur me kt, m gjrsisht shif nenet 539-541 t
Kodit t Procedurs Penale.
Paragrafi 1.
Sipas paragrafit 1, gjykata mund t urdhroj publikimin
e aktgjykimit n medie (n televizion, n radio, n shtypin e
prditshm apo periodik), kur mon se publikimi sht n
interes t prgjithshm t t dmtuarit ose t personave t
tjer. Se n cilat raste sht e arsyeshme publikimi i
aktgjykimit n interes t prgjithshm apo t t dmtuarit ose
t personave t tjer, kjo sht shtje faktike t ciln e
konstaton gjykata n do rast konkret.
Nxjerrja e vendimit pr publikimin e aktgjykimit sht
fakultative. Zgjidhje kjo e cila nuk e prjashton arbitraritetin.
Vendimin pr publikimin e aktgjykimit e nxjerr ajo
gjykat e cila e ka shpall fajtor kryersin e veprs penale.
Nse gjykata e vlerson se publikimi i aktgjykimit sht i
arsyeshm, kt e bn sipas detyrs zyrtare, pa e krkuar
edhe pala e dmtuar apo personi tjetr.
Paragarfi 2.
Ekzekutimi i ktij dnimi bhet duke u publikuar
aktgjykimi trsisht ose pjesrisht, n nj apo disa gazeta t
prditshme apo n shtypin periodik, t transmetohet n radio
ose televizion me shpenzimet e t dnuarit. Lidhur me kt
shif edhe nenin 180 t Ligjit pr Ekzekutimin e Sanksioneve
Penale.
Paragrafi 3.
Datn e publikimit t aktgjykimit, vllimin, kohzgjatjen
si dhe shtjet e tjera lidhur me kt, caktohen nga gjykata.
Si shihet, n kt dispozit nuk sht parapar afati
brenda t cilit gjykata urdhron publikimin e aktgjykimit, por
kjo i sht ln q t vendos gjykata. Lidhur me kt, Kodi
Penal i Malit t Zi (neni 77, par. 3), parashef q publikimi i

342

aktgjykimit duhet t bhet m s voni brenda tridhjet ditsh

nga dita kur aktgjykimi bhet i plotfuqishm. Mir do t ishte
q edhe Kodi i yn penal ta parashef kt afat. Por derisa kjo
t prcaktohet me ligj, mir do t ishte q t ndrtohet praktika
gjyqsore sipas t cils menjher, e m s voni brenda
tridhjet ditve t urdhrohet publikimi i aktgjykimit.
Prndryshe nse publikimi bhet p.sh. pas disa muajve apo m
von, e humb efektin.
Paragrafi 4.
Gazeta, radiostacioni ose stacioni televiziv jan t
detyruara ta publikojn aktgjykimin t cilin ua ka urdhruar
gjykata.
Paragarfi 5.
Publikimi i aktgjykimit nuk do t urdhrohet nga gjykata,
nse konstatohet se e rrezikon fshehtsin zyrtare, jetn
private t personave ose moralin e shoqris. Edhe pse n kt
paragraf dhe n paragrafet tjera t ktij neni nuk sht thn
shprehimisht, mendojm se gjykata nuk dohet t urdhroj
publikimin e aktgjykimit n rastet kur pr veprn penale sht
shpall fajtor personi i mitur, ngase kjo do t shkaktonte
pasoja shum t rnda ndaj personialitetit t t miturit dhe do
ta bnte t pamundur apo do ta vshtrsonte s teprmi
zhvillimin dhe resocialilizimin dhe integrimin e tij n shoqri.
Pr mnyrn e ekzekutimit t ktij dnimi shf nenin 180
t LESP.
Dbimi i t huajit nga territori i Kosovs
(Neni 62)
(1) Gjykata mund t urdhroj dbimin e t huajit
nga territori i Kosovs n kohzgjatje prej nj deri n
dhjet vjet.
(2) Kur gjykata vendos pr shqiptimin e dnimit nga
paragrafi 1 i ktij neni dhe kohzgjatjen e ktij dnimi, ajo
duhet t merr parasysh llojin dhe peshn e veprs penale,

343

motivet e kryerjes s veprs penale dhe lidhjen e kryersit

me Kosovn.
(3) Dnimi nga paragarfi 1 i ktij neni nuk shqiptohet
nse ekzekutimi i dnimit sht n kundrshtim me nenin
3 t Konvents pr Mbrojtjen e t Drejtave t Njeriut dhe
t Lirive Fundamentale t 4 nntorit 1950 dhe
Protokolleve t saja dhe me Konventn lidhur me Statusin
e Refugjatve t 28 korrikut 1951 dhe t Protokollit t saj
t 31 janarit 1967 ose Konvents kundr Torturs dhe
Trajtimit tjetr t Vrazhd, njerzor dhe Poshtrues t
17 dhjetorit 1984.
(4) Kohzgjatja e dbimit llogaritet nga dita e
plotfuqishmris s vendimit t gjykats, me kusht q
koha e kaluar n burg ose n entin shndetsor t mos i
llogaritet n kohzgjatjen e ktij dnimi.
Paragrafi 1.
Dbimi i t huajit nga territori i Kosovs si lloj i dnimit
plotsues, mund t shqiptohet vetm ndaj personit me shtetsi
t huaj apo pa shtetsi, i cili ka kryer vepr penale n vendin
ton. Personi, t cilit i sht shqiptuar ky dnim, duhet t
largohet nga Kosova dhe gjat kohzgjatjes s ktij dnimi
nuk guxon t kthehet. Minimumi i kohzgjatjes s ktij dnimi
sht nj vit, ndrsa maksimumi dhjet vjet.
Paragarfi 2.
Shqiptimi i ktij dnimi plotsues sht fakultativ. Kodi
Penal n mnyr paksa t prgjithsuar prcakton kushte pr
shqiptimin e tij. Lidhur me kt, n kt dispozit thuhet se
me rastin e vendosjes nse gjykata do ta shqiptoj kt dnim
duhet t marr parasysh llojin dhe peshn e veprs penale,
motivet e kryerjes s veprs penale dhe lidhjen e kryersit me
Kosovn.
Lidhur me llojin dhe peshn e veprs penale, ky lloj
dnimi plotsues veanrisht do t ishte i arsyeshm n rastet
kur shtetasi i huaj apo personi pa shtetsi kryen vepr penale
si antar i ndonj organizate kriminale, nse kryen vepr
penale kundr integritetit territorial dhe siguris s vendit ton

344

apo kundr rregullimit kushtetues, nse edhe m par ka kryer

vepr penale n vendin ton etj.
Krahas llojit, peshs dhe motiveve t kryerjes s veprs
penale, t cilat gjykata duhet ti marr parasysh nse do ta
shqiptoj kt dnim, si kusht n kt dispozit ceket edhe
lidhja e kryersit me Kosovn. Me kt kriter ligjvnsi ka
menduar n faktin se nse kryersi i veprs penale ka ndonj
antar t familjes apo t afrm t ngusht n Kosov, apo m
par ka qen shtetas i Kosovs, apo e ka vendin e puns n
Kosov etj., ather mund t mos i shqiptohet ky dnim.

Paragrafi 3.
Dbimi i t huajti nga territori i Kosovs nuk do t
shqiptohet nse sht n kundrshtim me dispozitat e
konventave dhe akteve t tjera ndrkombtare t cekura n
paragrafin 3. Kto prjashtime lidhur me dbimin e t huajit nga
territori i Kosovs, jan br me qllim q personi i dnuar pr
veprn e kryer penale t mos nxirret jasht vendit, nse
konstatohet se n shtetin e tij do ti ekspozohet torturs ose
trajtimit ose ndshkimit njerzor ose poshtrues apo shkeljeve
t tjera t lirive dhe t drejtave themelore.

Paragrafi 4.
Ekzekutimi i ktij dnimi fillon prej dits kur vendimi i
gjykats bhet i plotfuqishm, por koha e kaluar n burg ose
n entin shndetsor nuk i llogaritet n kohzgjatjen e ktij
dnimi. Do t ishte m e logjikshme dhe m e drejt q
kohzgjatja t llogaritej prej momentit t dbimit nga
shteti. Nse shtetasi i huaj sht dnuar me kusht apo sht
liruar me kusht, ky dnim duhet me u ekzekutuar
menjher.
Lidhur me ekzekutimin e ktij dnimi shif nenin 181
t LESP.

345

Pr parashkrimin e ktij dnimi shif komentet lidhur

me nenin 93.
Ekzekutimi i dnimeve plotsuese
Neni 63
(1) Ekzekutimi i dnimeve plotsuese sipas paragrafit
2 t nenit 54 t ktij Kodi fillon s bashku me ekzekutimin
e dnimit kryesor ose t dnimit alternative.
(2) Ekzekutimi i dnimit plotsues nga pika 2, 3, 4, 5,
6 dhe 9 e nenit 54 (2) t ktij Kodi fillon pas mbajtjes s
dnimit me burgim. Gjat kohs s mbajtjes s dnimit me
burgim, personi i dnuar nuk mund ti ushtroj t drejtat
e kufizuara nga dnimet plotsuese.
shtja e ekzekutimit t dnimeve n prgjithsi, si dhe e
dnimeve plotsuese, sht e rregulluar me Ligjin pr
Ekzekutimin e Sanksioneve Penale. Po me kt Ligj, mnyrat
dhe kushtet e ekzekutimit t dnimeve plotsuese detajisht
jan t rregulluara me nenet 169-181. Ndrsa n nenin 63 si
dhe n nenet 78-81 t Kodit Penal, parashihen disa dispozita
karakterit parimor me t cilat prcaktohen mnyrat e
ekzekutimit t dnimeve. Kshtu sht vepruar edhe me
dnimet plotsuese.
Paragrafi 1-2.
Sipas paragrafit 1, ekzekutimi i dnimi me gjob, marrja
e sendit dhe urdhri pr publikimin e aktgjykimit fillon s
bashku me ekzekutimin e dnimit kryesor ose dnimit
alternative. Ky paragraf nuk sht trsisht konzistent me
natyrn dhe prmbajtjen e dispozitave t cilat i parashohin
kto tri dnime plotsuese, ngase sipas nenit 39 dnimi me
gjob ekzekutohet brenda afatit prej pesmbdhejt dit ose
brenda dy viteve kur lejohet q t paguhet me kste. Ndrsa
marrja e sendit ekzekutohet menjher pasi q aktgjykimi t
bhet i plotfuqishm, pra n t shumtn e rasteve para
fillimit t ekzekutimit t dnimit. Edhe urdhri pr publikimin
e aktgjykikimit bhet jo gjat ekzekutimit t dnimit kryesor

346

apo alternaiv, por menjher apo brenda afatit t caktuar pasi

q akgjykimi t merr formn e plotfuqishme.
N paragrafin 2 parashihet se pas mbajtjes s dnimit me
burgim do t ekzekutohen kto dnime plotsuese: heqja e t
drejts pr tu zgjedhur (neni 55); ndalimi i ushtrimit t
funksioneve n administratn publike ose n shrbimin publik
(neni 56); ndalimi i ushtrimit t profesionit, i aktivitetit ose
detyrs (neni 57); ndalimi i drejtimit t automjetit (neni 58);
marrja e lejes s vozitjes (neni 59) dhe dbimi i t huajit nga
territori i Kosovs (neni 62). Edhe ky paragraf nuk sht n
pajtim me zgjidhjet konceptuale t natyrs dhe prmbajtjes s
dnimeve plotsuese, ngase dnimet plotsuese mund t
shqiptohet dhe t ekzekutohen jo vetm n rastet kur sht
shqiptuar dnimi me burgim por edhe n rastet kur shqiptohen
edhe dnimet alternative. Andaj ky pragraf nuk sht
konzistent me paragrafin 1 t nenit 54, ngase n kt paragraf
shprehimisht parashihet se dnimet plotsuese mund t
shqiptohen s bashku me dnimin kryesor, ose edhe me
dinimin alternativ. N baz t ksaj q u tha, me rastin e
amandamentimit t Kodit Penal, n fjalin e par t paragrafit
2, pas fjalve dnimit me burgim duhet t shtohen fjalt
ose t dnimit alternativ.
Matja e dnimit
Rregullat e prgjithshme pr matjen e dnimit
(Neni 64)
(1)Gjykata e cakton dnimin pr vepr penale brenda
kufijve t parapar me ligj pr vepr penale, duke marr
parasysh qllimin e dnimit, t gjitha rrethanat t cilat
ndikojn n zbutjen apo rndimin e dnimit (rrethanat
lehtsuese dhe rnduese) dhe sidomos shkalln e
prgjegjsis penale, motivet nga t cilat sht kryer
vepra, intensitetin e rrezikimit apo t dmtimit t vlers s
mbrojtur, pranimin e fajit, rrethanat e tij personale t
kryersit dhe sjelljet e tij pas kryerjes s veprs penale.
Dnimi duhet t jet n proporcion me veprn si dhe me
sjelljen dhe rrethanat e kryersit.

347

(2) Nse gjykata cakton dnimin pr veprn penale t

kryer nga recidivisti posarisht merr parasysh nse
personi m pare ka kryer vepr penale t njjt sikurse
veprn e re, nse t dy veprat jan kryer pr t njjtat
motive dhe sa koh ka kaluar nga shqiptimi i dnimit t
mparshm ose nga dnimi i mbajtur ose i falur.
(3) Me rastin e matjes s dnimit me gjob, gjykata
merr parasysh edhe gjendjen pasurore t kryersit dhe
posarisht shumn e t ardhurave personale dhe t
ardhurat e tjera t tij, pasurin dhe detyrimet e tij.
Me Kodin Penal pr do vepr penale n mnyr
apstrakte, t prgjithsuar sht prcaktuar lloji dhe minimumi
dhe maksimumi i dnimit q mund ti shqiptohet kryersit t
veprs penale. Ky sht i ashtuquajturi sistem relativ i matjes
ligjore t dnimit ose duke e parapar n mnyr alternative
dnimin me burgim ose dnimin me gjob. N kuadr t
minimumit dhe t maksimumit t dnimeve t parapara n
ligj, gjykata e cakton llojin dhe lartsin e dnimit. Kjo sht
matje gjyqsore e dnimit n kuptimin e ngusht e cila n
mnyr specifike sht cek n paragarfin 1 t nenit 64.
Krahas matjes gjyqsore t dnimit n kuptimin e ngusht,
n Pjesn e prgjithshme Kodi Penal parasheh edhe t
ashtuquajturn matjen gjyqsore t dnimit n kuptimin e
gjr. Matja e dnimit n kuptimin e gjr sht shpreh duke
parapar institute me t cilat mundsohet q dnimi i parapar
pr veprn penale t caktuar n mas t konsiderueshme t
modifikohet dhe ate duke parapar mundsin e zbutjes s
dnimit, lirimit nga dnimi, mandej duke parapar mundsin
e zvndsimit t dnimit me burgim apo me gjob apo me
pun n dobi t prgjithshme etj.
Si shihet nga ajo q u tha m sipr, n sfern e matjes s
dnimit dhe n prgjithsi t sanksioneve penale, ligjvnsi
gjykats i jep autorizime shum t gjra. Pr shkak t natyrs s
tyre, normat me t cilat rregullohet shtja e matjes s dnimit
nuk jan precize, nuk jan t sakta. Kto jan vetm
udhrrfyese, prkatsisht rregulla t karakterit orijentues.
Mirpo kjo nuk do t thot se gjykatsit i lejohet arbitrarizm
me rastin e matjes s dnimit, por prkundrazi, gjykatsi duhet
ti respektoj dispozitat e caktuara. do vendim i gjykats
lidhur me dnimin duhet t mbshtetet n dispozitat e

348

caktuara. Po theksojm edhe njher se duke marr parasysh

natyrn e dispozitave me t cilat sht rregulluar shtja e
matjes s dnimit, gjykatsit i sht ln hapsir e gjr e
vlersimit. Mirpo n vendimin e gjykats lidhur me dnimin
nuk sht fjala pr diskrecion t lir, pr vendim arbitrar, por
sht fjala pr shfrytzimin e autorizimeve t mdha,
autorizim ky i cili gjithher duhet t mbshtetet n dispozita
t caktuara materiale.
Vendimi i gjykats lidhur me dnimin sht lloj i
posam dhe shum i rndsishm i zbatimit t drejtsis. Kjo
nuk sht zbatim formal i ligjit, nuk sht matematik, por
prkundrazi sht akt kreativ me t cilin kryersit t veprs
penale i caktohet lloji dhe lartsia e sanksionit m t
arsyeshm n suaza t caktuara me ligj.
Duke patur parasysh kt q u tha m sipr, nj ndr
detyrat kryesore t s drejts penale sht q, aq sa sht e
mundur, me norma juridike ta sforcoj komponenten e matjes
gjyqsore t dimit. Por natyra e ktyre normave sht e till
q nuk lejon rregullimin strikt, preciz, ngase ather do t vinte
n shprehje sistemi apsolut i caktimit t dnimeve, i cili do t
ishte n kundrshtim me shum parime fundamentale t s
drejts penale, vemas me parimin e individualizimit t
dnimit dhe me parimin e drejtsis, vemas me parimin e
drejtris dhe t legjitimitetit t dnimit. Lidhur me kt, Kodi
i yn Penal parasheh nj numr t konsiderueshm t
institutive n aspektin e zgjidhjeve m adekuate n fushn e
matjes s dnimit. N kt aspekt Kodi Penal e ka prcaktuar
qllimin e dnimit (neni 34 dhe 64), qllimin e vrejtjes s
gjykats (neni 75) dhe t masave dhe dnimeve tjera
alternative dhe dnimeve plotsuese. Pastaj i ka prcaktuar
rregullat e zgjedhjes s llojit dhe mass s dnimit (n5ni 64).
Ka parapar dispozita pr zbutjen dhe ashprsimin e dnimit
dhe lirimin nga dnimi (neni 65-67) etj.
Paragrafi 1.
Pr nga natyra dhe dimenzioni, paragrafi 1 sht baz,
themel pr matjen gjyqsore t dnimit. N kt paragraf jan
prcaktuar rregullat e prgjithshme t cilat gjykata n t gjitha
rastet duhet me i marr parasysh me rastin e matjes s
dnimit. Kto rregulla t prgjithshme jan: minimumi dhe

349

maksimumi i dnimit t parapar pr veprn penale t caktuar;

qllimi i dnimit dhe rrethanat t cilat ndikojn q dnimi t
jet m i but apo m i rnd (rrethanat lehtsuese dhe
rnduese). Ndrsa n paragrafin 2 dhe 3 jan parapar rregulla
t karakterit plotsues dhe i referohen matjes s dnimit n
rastet kur kryersi sht recidivist dhe rasteve t matjes s
dnimit me gjob.
N paragrafin 1 jan parapar n mnyr t prgjithsuar
se cilat rrethana gjykata do t'i marr parasysh gjat matjes s
dnimit dhe me at rast i cek rrethanat m tipike lehtsuese dhe
rnduese, duke i ln mundsi gjykats q n do rast konkret
t marr parasysh edhe rrethana t tjera, t cilat ndikojn q t
shqiptoj dnim m t rrept apo m t but. N mesin e
rrethanave q parashihen n paragarfin 1, gjenden rrethanat
objektive q i referohen veprs penale dhe rrethanat subjektive
q i referohen kryersit.
Rrethanat lehtsuese dhe rnduese jan ato rrethana t cilat
jan prezente me rastin e kryerjes s veprs penale por nuk jan
elemente t saj, nuk hyjn n figurn e saj. Kto elemente
kan rndsi t shumfisht. Kto jan gjithher t pranishme me
rastin e kryerjs s veprs penale. Kto rrethana mund ti
prkasin personalitetit t kryersit dhe konsiderohen elemente
subjektive, ndrsa rrethanat tjera i prkasin veprs penale t
kryer dhe jan t karakterit objektiv. Kto rrethana gjykata
sht e obliguar ti merr parasysh me rastin e matjes s
dnimit.
Nga rrethanat lehtsuese dhe rnduese duhet dalluar
rrethanat kualifikuese. Rrethanat lehtsuese dhe rnduese
ndikojn q dnimi t jet m i but apo m i rrept, duke mos
e ndryshuar kualifikimin (cilsimin) e veprs. Ndrsa rrethanat
kualifikuese i japin veprs formn e rnd apo t leht. Me fjal
t tjera, rrethanat lehtsuese dhe rnduese mund t merren
parasysh me rastin e matjes s dnimit vetm nse nuk jan
elemente prbrse t figurs s veprs penale. Kjo nga fakti se
nj rrethan e njjt nuk mund t merret parasysh dy her pr
matjen e dnimit, m par nga ligjdhnsi dhe m pas nga
gjykata. Lidhur me kt duhet theksuar se edhe rrethanat
kualifikuese ndikojn n matjen e dnimit, ngase i ndryshojn
suazat e dnimit, mundsojn matje t llojit dhe lartsis m t
rnd t dnimit.

350

Kodi i yn Penal e ka prvetsuar t ashtuquaturin sistemin

relativ t prcaktimit t rrethanave lehtsuese dhe rnduese.
N paragrafin 1 jan cek vetm n mnyr ekzemplare
rrethanat lehtsuese dhe rnduese, t cilat pr nga prmbajtja
jan m t rndsishme dhe t cilat m s shpeshti ndodhin n
praktik dhe jan m tipike. Po n kt paragraf, gjykats i
sht ln mundsia q me rastin e matjes s dnimit t marr
parasysh edhe rrethana t tjera pr do rast konkret.
N paragrafin 1 shprehimisht jan cek kto rrethana
lehtsuese dhe rnduese:
Shkalla e prgjegjsis penale. Shkalla e prgjegjsis
penale prmban n vete shkalln e prgjegjsis dhe t fajsis.
Meq prgjegjsia dhe fajsia si elemente t prgjegjsis
penale mund t shkallzohen, edhe prgjegjsia penale mund t
shkallzohet. Ksisoj, n prgjegjsin penale mund t ndikojn
rrethanat se kryersi i veprs penale ka qen plotsisht apo
pjesrisht i prgjegjshm. Gjithashtu n shkalln e prgjegjsis
penale mund t ndikojn rrethanat se kryersi veprn e ka kryer
me dashje direkte apo eventuale apo nga pakujdesia me vetdije
ose pa vetdije. Gjithashtu ktu merren parasysh edhe shkalla
e vetdijes dhe dshirs (vullneti kriminal), q mund t jen t
shkalls m t madhe apo m t vogl, nse kryersi i veprs
ka manifestua kmbngulsi, paskrupullsi etj. Edhe format e
posame t dashjes dhe pakujdesis, t cilat Kodi i yn Penal
nuk i rregullon n mnyr t veant, si sht p.sh. pakujdesia e
rndomt, e rnd apo shum e rnd, mund t merren parasysh
me rastin e vlersimit t shkalls s prgjegjsis penale.
Roli dhe kontributi i viktims gjithashtu paraqet rrethan t
rndsishme q mund t ndikoj n vlersimin e shkalls s
prgjegjsis t kryersit. N disa raste roli i viktims mund t
jet i till q mund ta prjashtoj ekzistimin e veprs penale
(p.sh. te mbrojtja e nevojshme) apo lajmrohet si rrethan
privilegjuese, si sht rasti i vrasjes apo lndimit t rnd
trupor n gjendje t afektit mendor.
Motivet nga t cilat sht kryer vepra penale. Motivet jan
shkaqet psikike t cilat e shtytin personin t kryej vepr
penale. Edhe pse asnj lloj motivi nuk e arsyeton n trsi
kryerjen e veprs penale, prap n brendin e tij e manifeston
shkakun e kryerjes s veprs dhe si i till ka rndsi t veant
me rastin e matjes s dnimit. Motivet mund t jen t natyrs
s dobt, si jan p.sh. urrejtja, shpirtligsia, egoizmi,

351

hakmarrja etj. N ksi raste kto motive konsiderohen si

rrethana rnduese. Mirpo, motivet nga t cilat kryhen veprat
penale mund t jen edhe pozitive (humane) si p.sh. nga
dhemshuria, nga dashuria, nga ndjenja e obligimit apo nderit
etj., dhe n ksi raste kto motive konsiderohen si rrethana
lehtsuese. Ose nse p.sh. vepra penale e vjedhjes sht kryer
me qllim q me parat e vjedhura t blehen artikujt ushqimor
pr t siguruar ushqim pr familje, motivi i ktill do t
konsiderohet si rrethan lehtsuese, ndrsa nse vjedhja e
paras sht br me qllim t luajtjes bigjoz apo pr t bler
automobil etj., motivi i ktill do t konsiderohet si rrethan
rnduse. N t drejtat penale bashkkohore motiveve i
kushtohet rndsi gjithnj m e madhe me rastin e matjes s
dnimit, sepse kto m s miri e zbulojn personalitetin e
kryersit t veprs penale.
Intensiteti i rrezikimit apo i dmtimit t s mirs s
mbrojtur. Me kt rrethan shprehet ana objektive e veprs
penale e cila sht kryer n rastin konkret. Prderisa ligji duke
parapar dnime pr veprn penale t caktuar mbshtetet n
vlersimin apstrakt t mundsis s dmtimit apo t rrezikimit
t s mires s mbrojtur, gjykata me rastin e matjes s dnimit
duhet ta konkretizoj dhe t konstatoj se n far mase sht
dmtuar apo rrezikuar ajo e mir. N kt kontekst gjykata
duhet t ket parasysh natyrn, llojin e veprs penale nse
sht fjala pr vepr penale kundr pasuris, kundr jets dhe
trupit, kundr siguris s trafikut publik, prkatsisht nse sht
fjala pr vepr penale t rrezikimit apo t dmtimit, apo sht
fjala pr tentativ apo vepr t prfunduar etj. Me rastin e
vlersimit t ktyre rrethanave, gjithashtu duhet vlersuar edhe
mnyrn dhe mjetet me t cilat sht kryer vepra. Shkalla e
rrezikimit vlersohet duke marr parasysh rrezikun m t vogl
apo m t madh q i sht kanosur t mirs s mbrojtur, n far
mnyre sht krijuar rreziku, sa ka qen afr rreziku etj. Nuk
sht njsoj nse rreziku i sht kanos pasuris apo jets s
njeriut, apo p.sh. nuk sht rreziku i njejt n rastin kur me
veprn penale kundr trafikut publik sht rrezikuar jeta vetm
e nj njeriut apo e t gjith udhtarve n autobus.
Rrethanat n t cilat sht kryer vepra penale. Pr shkak t
llojllojshmris s rrethanave n t cilat kryhet vepra penale,
sht vshtir kto paraprakisht t prcaktohen. Prkundr
ksaj, kto jan rrethana t cilat i referohen veprs penale,

352

kryersit t saj si dhe subjektit pasiv t veprs penale. Kto

rrethana mund t'i prkasin kohs, mjeteve, mnyrs dhe vendit
t kryerjes s veprs penale. T tilla p.sh. mund t konsiderohen
rrethana q kryersi pr nj koh t gjat dhe me kujdes e ka
prgatit kryerjen e veprs penale, apo nse veprn e ka kryer
aty pr aty, nse e ka shfrytzuar ndonj rrethan pr kryerjen e
veprs, si sht p.sh. gjendja e rnd, mendjelehtsia apo
besimi i viktims, apo nse e ka shfrytzuar gjendjen e
jashtzakonshme si jan vrshimet, trmeti, cunami apo zjarri.
Pastaj nse veprn e ka kryer natn, me far mjete e ka kryer
veprn, nse n kryerjen e veprs kan marr pjes shum
persona etj. N kuadrin e ktyre rrethanave, disa autor e
rradhisin edhe kontributin e viktims. Q t mund t merren
parasysh kto rrethana si lehtsuese apo rnduese, sht e
nevojshme q ligjdhnsi t mos i ket parapar si t ktilla n
figurn e veprs penale.
Sjellja e mparshme e kryersit. sht gjithashtu rrethan
e rndsishme pr muarjen e personalitetit t kryersit. Sjellja,
prkatsisht jeta e mparshme gjer n momentin e kryerjes s
veprs penale, sht treguesi m i mire i personalitetit t
kryersit. Kjo rrethan sht posarisht e rndsishme pr
realizimin e parimit t individualizimit me me rastin e matjes s
dnimit. Me rastin e vlersimit t ksaj rrethane, gjykata duhet
t konstaton nse kryerja e veprs penale sht rezultat i jets
asociale t kryersit apo m tepr sht rezultat i nj epizode t
izoluar n jetn e tij, nj rast fatkeq. Kshtu, p.sh. nse nj
person n jetn e tij t mparshme ka pasur sjellje korrekte dhe
ka qen shembull pr t mir n mjedisin e tij, tregojn se
kryersi nuk sht moralisht i prishur dhe se me zbatimin edhe
t dnimit m t but mund t arrihet qllimi edukues i dnimit.
N t kundrtn, nse kryersi i veprs penale ka qen edhe m
par i dnuar (sht recidivist), apo nse ka uar jet parazite
si jan djerraditja, bredhja, luajtja bixhoz apo sjellje t tjera
devijante, ather kto veti do t'i merren si rrethana rnduese
me rastin e matjes s dnimit ngase tregojn qart se pr t'u
arritur qllimi i dnimit duhet shqiptuar lloj dhe mas m t
rnd t dnimit. Mund t konkludohet se sjellja e mir n t
kaluarn sht rrethan lehtsuese.
Pranimi i fajit nga kryesi i veprs penale. sht me rndsi
t posame n t drejtn penale. N teori ka mendime se nuk
duhet gjithher me e konsideruar pranimin e fajit si rrethan

353

lehtsuese, ngse kjo shpie n kufizimin e liris pr tu mbrojt

n procedurn penale dhe me kt ai q e pranon fajin vehet n
pozit m t mire n krahasim me ate q nuk e pranon fajin.
Lidhur me kt ceket se duhet vlersuar do rast konkret n
mnyr q t konstatohet motivi i pranimit t fajit, pastaj t
prfundohet nse do t merret si rrethan lehtsuese. Prkundr
ktyre dilemave, n teori dhe n praktik dominon mendimi se
pranimi i fajit duhet konsideruar si rrethan lehtsuese. N
favor t ktij mendimi dominues ceket se nse kryersi i veprs
penale e pranon fajin, e pranon se ka kryer nj vepr penale, e
cila sht e dmshme pr personin tjetr dhe shoqrin, kjo
tregon se ai sht penduar dhe n t ardhmen nuk do t kryej
vepr penale dhe do t sillet mir. Lidhur me kt, sht me
rndsi q pranimi i fajit n brendin e tij duhet t manifestoj
pendimin real. N t kundrtn, nse nuk e pranon fajin, kjo
rrethan tregon se personi i ktill akoma nuk e ka kuptuar apo
nuk dshiron ta kuptoj se ka kryer nj vepr t dmshme e cila
sht parapar si vepr penale dhe njherit kjo rrethan mund t
jet indikacion se personi i ktill edhe n t ardhmen do t
kryej vepra penale.
Rrethanat personale t kryersit. Rrethanat personale
nnkuptojn rrethanat n t cilat kryersi jeton. Si rrethana t
ktilla gjykatat m s shpeshti e konsiderojn gjendjen
familjare, moshn, a sht i martuar, a ka fmij, sa fmij i ka
dhe far moshe, gjendjen shndetsore t kryersit, a sht i
pnusuar, a sht mbajts i vetm i familjes etj. Marrja
parasysh e ktyre rrethanave sht e rndsishme pr
zgjedhjen e llojit dhe mass s sanksionit penal. Kshtu p.sh.
nse kryersi i veprs sht i martur dhe ka fmij dhe sht i
vetmi mbajts i familjes, gjykata duhet ti shfrytzoj t gjitha
mundsit e parapara me ligj q n vend t dnimit me burgim
ti shqiptoj dnim me kusht apo ndonj lloj tjetr t dnimit
alternativ.
Sjellja e kryersit pas kryerjes s veprs penale. Kjo
rrethan prfshin format e ndryshme t sjelljes s kryersit
pas kryerjes s veprs penale dhe si e till sht me rndsi pr
matjen e dnimit. Kjo nga fakti se sjellja e kryersit tregon, jo
vetm qndrimin e tij ndaj veprs penal, por edhe far sjellje
do t ket n t ardhmen. Sjelljet e kryersit n aspektin penalojuridik mund t jen pozitive dhe negative. Kshtu p.sh. nse
kryersi e arsyeton veprn, madje nse pohon se i vjen ke q

354

viktimen nuk ka arrijt ta vras, por vetm i ka shkaktuar

lndim trupor, ose nse pas vrasjes viktimn e ka masakruar
dhe veprime t ngjashme, ather sjelljet e ktilla me siguri do t
merren si rrethana rnduese. N t kundrtn, nse sht
pendua pr veprn e kryer ose i ka ndihmuar viktims, e ka
drguar n spital dhe rregullisht e ka vizituar, madje edhe nse i
ka paguar edhe shpenzimet e mjekimit dhe veprime t
ngjashme, kto sjellje gjykata do ti merr si rrethana lehtsuese.
S kndejmi, raporti i kryersit ndaj t dmtuarit dhe
kompenzimi i dmit t shkaktuar me veprn penale paraqet
rrethan shum t rdnsishme e cila manifeston edhe
karakterin e kryersit, tregon se ai nuk sht moralisht i prishur
dhe se vepra penale ka qen vetm nj epizode n jetn e tij.
Lidhur me kt, Ligji Penal i Kroacis (neni 59.b), pr rastet e
veprave t kryera nga pakujdesia sjelljen e ktill e parashohin
si mundsi pr lirimin nga dnimi. Ndrsa Kodi Penal i
Gjermanis (neni 46a), kt rrethan shprehimisht e parasheh si
rrethan lehtsuese, ndrsa pr rastet e veprave penale t lehta
edhe si rrethan pr lirimin nga dnimi.
Lidhur me kt q u tha m sipr, sjelljen e personit pas
kryerjes s veprs penale, duhet trajtuar duke marr parasysh
edhe t drejtat e t pandehurit, ato t drejta q jan t lejuara n
mbrojtje. sht parim se shfrytzimi i t drejtave procedurale
nga ana e t pandehurit nuk mund t merren si rrethana
rnduese. S kndejmi heshtja e t pandehurit, mospranimi i
fajit apo ndonj veprim tjetr me t ciln i pandehuri mundohet
ta mshef veprn penale apo veprime t tjera me t cilat
mundohet ta lehtsoj pozitn e tij, nuk mund t merren si
rrethana rnduese.
Paragarfi 2.
N paragarfin 2 sht parapar dispozit e posame e
karakterit plotsues e cila i referohet matjes s dnimit pr
rastet e recidivit. N kt dispozit thuhet se kur vepra penale
sht kryer nga recidivisti, gjykata posarisht merr parasysh
nse personi m par ka kryer vepr penale t njejt, nse t dy
veprat jan kryer nga t njejtat motive dhe sa koh ka kaluar
nga shqiptimi i dnimit t mparshm ose nga dnimi i mbajtur
ose i falur.

355

Paragarfi 3.
N dispozitn e paragarfit 3 gjithashtu jan parapar
rregullat e posame pr matjen e dnimit me gjob. N kt
dispozit sht parapar shprehimisht se prve rrethanave t
tjera, kur gjykata vendos q kryersit t veprs penale ti
shqiptoj dnim me gjob, merr parasysh gjendjen pasurore t
kryersit dhe posarisht shumn e t ardhurave personale dhe
t ardhurat e tjera si dhe detyrimet. Dispozita e ktill sht e
arsyeshme nga fakti se, a do ta godas m leht apo m rnd
dnimi me t holla ndonj person, varet prej gjendjes materiale.
S kndejmi, sipas ligjit, gjykata sht e obliguar q dnimin
me gjob ta mas, jo vetm sipas peshs s veprs penale dhe
rrethanave t tjera, por edhe sipas mundsis, gjendjes pasurore
t kryesit. Lidhur me kt duhet theksuar se gjendja pasurore e
kryersit zakonisht nuk ndikon n matjen e dnimit, sipas
parimit se dnimi duhet t'i godas njsoj qytetart me gjendje
materiale t mir dhe qytetart e varfr. Mirpo, pr t mundur
t'i godas dnimi me gjob njsoj t gjith qytetart, duhet
pasur patjetr parasysh gjendjen materiale t kryersit.
Rregullat e prgjithshme
ashprsimin e dnimeve

pr

zbutjen

ose

(Neni 65)
(1) Kryersit t veprs penale i shqiptohet dnimi i
parapar pr veprn e kryer penale, ndrsa dnimi m i
but ose m i rnd mund t shqiptohet vetm n pajtim
me kushtet e parapara me kt Kod.
(2) Dnimi i shqiptuar pr tentativ, pr ndihm dhe
pr bashkim kriminal nuk duhet t jet m i lart se tri t
katrtat e maksimumit t dnimit t parapar pr vepr
penale. N rastet e dnimit me gjob e njejta do t
zbatohet edhe pr maksimumin e gjobs t parapar me
ligj.
Paragrafi 1.
Parimi i lgjishmris i cli i referohet shtjes s dnimeve i
formuluar me sintagmn nulla poena sine lege sht

356

parashikuar n fjalin e par t paragrafit 1, q don t thot se

kryersit i shqiptohet lloji dhe lartsia e dnimit t parapar pr
veprn penale. Kjo sht rregull e prgjithshme dhe kshtu
duhet t ndodh edhe n praktik e gjykatave. Thn ndryshe,
matja e dnimit n suaza t minimumit dhe maksimumit t
dnimit t parapar pr veprn e kryer penale sht mnyr e
rregullt e ndshkimit t delikuentit. Duke e parapar dnimin
pr veprn penale sipas rrezikshmris apstrakte dhe duke
marr parasysh mundsin e kryerjes s saj n rastet m t
rnda dhe m t lehta, ligji e ka prcaktuar llojin dhe
minimumin dhe maksimumin e dnimit pr veprn penale t
caktuar. Mirpo rastet konkrete t veprave penale dhe t
kryersve t tyre, mund t determinojn, t arsyetojn q t
shqiptohet dnimi m i but ose m i rnd n karahasim me
minimumin apo maksimumin e parapar. Rrjedhimisht n jetn
e prditshme mund ndodh q veprat penale t kryhen n aso
situate n t cilat kufijt e minimumit dhe maksimumit t
dnimit t parapar t mos jen adekuate pr shqiptimine
dnimit t drejt. Natyra e veprs penale t kryer, e vemas
rrethanat konkrete dhe vetit personale t kryrsit, munden ta
karakterizojn veprn penale vemas t leht, kshtu q pr
realizimin e qllimit t dnimit sht e mjaftueshme t
shqiptohet dnimi nn minimumin e parapar, ose t shqiptohet
lloj m i leht i dnimit.
Pr arsyet e prmendura m sipr, n fjalin e dyt t
paragrafit 1 sht parapar mundsia q n rastet konkrete,
mvarsisht prej mnyr s kryerjes s veprs penale, motiveve,
pasojs, e sidomos t personalitetit t kryersit, sht parapar
mundsia q t shqiptohet dnim m i but ose m i rrept n
krahasim me minimumin dhe maksimumin e parapar. S
kndejmi, Gjykatat munden me shqiptuar dnim m t but apo
m t rrept pr veprn penale konkrete, vetm nse kjo sht
parapar shprehimisht me ligj. Pr kt do t flitet m gjersisht
n komentet e nenit vijues.
Paragrafi 2.
Sipas legjislacionit penal t mparshm q ka vepruar n
Kosov, pr rastet e tentativs, ndihms dhe bashkimit
kriminal, ka qen parapar se personat dnohen sikur me pas
kryer veprn penale, por kan mund t dnohen m leht.

357

Kshtu sht parapar edhe aktualisht sipas legjislacioneve

penale t shteteve t regjionit. Lidhur me kt, n krahasim me
legjislacionet e regjionit dhe t legjislacionit t mparshm q
ka vepruar n Kosov Kodi Penal i Kosovs ka akceptuar nj
zgjidhje tjetr. Rrjedhimisht sipas paragarfit 2 t Kodit Penal t
Kosovs pr tentativ, ndihm dhe bashkimin kriminal personat
mund t dnohen m s teprmi deri n tri t katrtat e
maksimumit t prepare pr veprn penale. N mnyr t njejt
veprohet edhe n rastet kur gjykata shqipton dnimin me gjob.
Zgjidhja e ktill sht akceptuar sipas modelit t Kodit Penal
t Gjermanis. Mendojm se zgjidhja e ktill sht m e mire
nga fakti se edhe praktika gjyqsore e mparshme jo vetm n
Kosov por edhe n njsit tjera t ish federates jugosllave,
gjithher pr ndihm, shtytje dhe bashkimin kriminal kan
shqiptuar dnime dukshm m t buta n krahasim me kryersit
e veprs penale. Me zgjidhjen e akceptuar n paragrafin 2, Kodi
Penal i Kosovs n mnyr m adekuate dhe n pajtim me
parimin e ligjshmris, m pr s afrmi i ka prcaktuar suazat
e dnimit q mund t shqiptohet n rastet kur personi nuk sht
kryers i veprs penale por vetm kontribuon n kryerjen e saj
si shtyts, ndihms ose bashkpuntor.
Zbutja e dnimeve
Neni 66
(1) Gjykata mund t shqiptoj dnim nn kufirin e
parapar me ligj apo t shqiptoj lloj m t but t dnimit:
1) Kur ligji parasheh se dnimi i kryersit mund t
zbutet ose
2) Kur gjykata konstaton se ekzistojn rrethana
posarisht lehtsuese t cilat tregojn se edhe me dnim m
t but mund t arrihet qllimi i dnimit.
(2) Kur Kryersi t ket pranuar fajsin n prputhje
me kushtet e marrveshjes mbi pranimin e fajsis t
pranuar nga gjykata bazuar n nenin 6, (lidhur me nenin
308 A paragrafi 12) t Ligjit nr. 03/L-003 pr ndryshimin
dhe plotsimin e Kodit t Prkohshm t Procedurs Penale
t Kosovs nr. 2003/26 dhe marrveshjes mbi pranimin e
fajsis n form t shkruar prmban klauzolen me t
cilen parasheh zbutjen e dnimit, gjykata do t shqiptoj
nj dnim m t but. N rast t till, gjykata duhet t merr

358

parasysh vshtrimet e prokurorit, mbrojtsit, t akuzuarit

dhe pales s dmtuar sa i prket zbutjes s dnimit, dhe do
t udhzohet por jo t detyrohet nga kufizimet e dhna n
nenin 67 t ktij Kodi.
Zbutja e dnimit sht mnyr e matjes gjyqsore t
dnimit. Parimisht matja gjyqsore e dnimit don t thot se
gjykata e mat dnimin brenda minimumit dhe maksimumit t
dnimit t parapar pr veprn penale t caktuar. Rrethanat
lehtsuese dhe rnduese mund t ken ndikim n matjen e
dnimit vetm brenda minimumit dhe maksimumit t dnimit t
prcaktuar me ligj pr at vepr penale. Mirpo, n jetn e
prditshme mund t kryhen vepra penale n aso rrethana, t
cilat veprn e bjn veanrisht t leht. N rastet e tilla, matja
e dnimit n nivelin e minimumit t posam pr veprn penale
t caktuar n rastin konkret nuk do t ishte n pajtim me
parimin e drejtsis dhe nuk do t'i prgjigjej qllimit t dnimit
- dnimi do t ishte i rrept. Pr kt arsye, pr rastet e ktilla
Kodi Penal parasheh zbutjen e dnimit.
Me zbutje t dnimit nnkuptojm matjen e dnimit nn
kufijt e dnimit t parapar me ligj apo shqiptimin e llojit t
dnimit m t but n krahasim me dnimin e parapar pr
veprn penale.
Sipas Kodit ton Penal dhe sipas shum kodeve penale t
shteteve tjera bashkkohore, zbutja e dnimit sht institut i
prgjithshm dhe mund t zbatohet te do vepr penale. Mirpo
prkundr ksaj, duhet vemas t theksohet se zbutja e dnimit
sht prjashtim nga rregulla se matja e dnimit duhet t bhet
brenda minimumit dhe maksimumit t dnimit t parapar me
ligj. Pr kt arsye, n rastet e zbutjes s dnimit gjykata sht e
obliguar t cek n mnyr specifike arsyet prse e ka zbut
dnimin, posarisht t cek rrethanat lehtsuese. N t
kundrtn, nse gjykata nuk i cek dhe nuk i arsyeton rrethanat
lehtsuese n baz t t cilave n rastin konkret ka shqiptuar
dnim m t but, sipas praktiks gjyqsore t disa shteteve t
regjionit (p.sh. t Kroacis), kjo duhet t konsiderohet si
shkelje esenciale e dispozitave t procedures penale dhe sht
shkak pr abrogimin e aktgjykimit.
Paragrafi 1.

359

Sipas paragrafit 1 zbutja e dnimit sht e mundur nse:

kt ligji e parasheh n mnyr shprehimore (pika 1), dhe kur
gjykata konstaton se ekzistojn rrethana posarisht lehtsuese
t cilat tregojn se edhe me dnim m t but mund t arrihet
qllimi i dnimit (pika 2).
Lidhur me zbutjen e dnimit q sht parapar n pikn 1,
n pjesn e prgjithshme, Kodi Penal n mnyr shprehimore
ka parapar mundsin e zbutjes s dnimit n rastet kur
p.sh.personi veprn penale e kryen: me prgjegjsi t zvogluar
(neni 12, par. 2), n lajthimin juridik (neni 19, par. 2), n
kaprcimin e kufijve t mbrojtjes s nevojshme (neni 8, par. 4)
dhe t nevojs ekstreme (neni 9, par. 3), kur vepra penale
mbetet n tentativ (neni 20, par. 3) dhe pr ndihmn n
kryerjen e veprs penale (neni 25, par. 1). Kto raste t zbutjes
s dnimit jan t karakterit t prgjithshm sepse mund t
paraqiten te t gjitha veprat penale.
Mundsia e zbutjes s dnimit sht parapar edhe n
dispozitat e pjess s posame t Kodit Penal. Kshtu, p.sh.
mundsia e shqiptimit t dnimit m t but sht parapar pr
veprn penale t shtytjes n vetvrasje dhe dhnien ndihm n
vetvrasje (neni 151, par. 5), nse vetvrasja vetm sht
tentuar etj.
Sipas pikes 2 t ktij paragrafi, gjykata mund ta zbut
dnimin edhe n rastet kur ligji nuk e parasheh n mnyr
shprehimore. Kjo mundsi ekziston gjithher n rastet kur
gjykata konstaton se ekzistojn rrethana posarisht lehtsuese
t cilat tregojn se edhe me dnim m t but mund t arrihet
qllimi i dnimit. Lidhur me kt, si rrethana mund t merren t
gjitha rrethanat t cilat merren si lehtsuese t parapara n
nenin 64, por me kusht q t jen t karakterit veanrisht
lehtsuese, pra q dallohen nga rrethanat e rndomta lehtsuese.
Nga rrethanat e rndomta lehtsuese kt dallohen pr nga
intenziteti i tyre. Si rrethana veanrisht lehtsuese jan p.sh. ato
t cilat veprn penale e bjn t leht, t cilat n mas t madhe
e zvoglojn shkalln e padrejtsis dhe t fajsis dhe t cilat
tregojn se kryersi i veprs nuk sht ndonj delikuent i
rrezikshm, kshtu q n rastin konkret dnimi i parapar nuk
sht adekuat, prkatsisht sht shum i rrept. Mirpo kjo nuk
don t thot q n rastin konkret duhet t jen t pranishme
vetm rrethanat lehtsuese. Rredhimisht, krahas rrethanave
lehtsuese mund t ekzistojn, dhe shpesh edhe ekzistojn edhe

360

rrethanat rnduese. Mirpo gjykata duhet ti vej n vag, ti

peshoj si rrethanat lehtsuese ashtu dhe rrethanat rnduese dhe
nse rrethanat lehtsuese jan m t rndsishme, jan
dominante, ather mund ta zbus dnimin. Mund t ndodhin
raste q n tr kompleksin e rrethanave rnduese, vetm nj
rrethan e natyrs shum t rndsishme lehtsuese ti shrbej
gjykats q n rastin konkret ta zbus dnimin. Lidhur me kt
Kodi Penal i Austris situatat e ktilla i ka rregulluar m mir.
Prkatsisht sipas nenit 41 t Kodit Penal t Austris, gjykata
vendos pr zbutjen e dnimit n rastet kur duke i marr
parasysh t gjitha rrethanat e rastit konkret, vjen n prfundim
se edhe me dnimin m t but mund t arrihet qllimi i
dnimit. Nga kjo rezulton se gjykata me rastin e zbutjes s
dnimit duhet t prkujdeset q edhe me dnimin m t but t
arrihet preventiva e prgjithshme dhe e posame.
Paragrafi 2.
Me Ligjin pr ndryshimin dhe plotsimin e Kodit Penal
t dt. 6 nntor 2008 (Nr. o3/L-002), n nenin 66 sht shtuar
paragarfi 2. Ky paragarf sht ndrtuar sipas modelit anglo
amerikan. Sipas ksaj dispozite, n rastet kur kryersi i veprs
penale para gjykats n form t shkruar e pranon fajsin pr
veprn penale t kryer, gjykata do t shqiptoj denim m t but.
N krahasim me zgjidhjen e parapar n paragafin 1, ku zbutja
sht vetm e mundshme, fakultative, n rastet e pranimit t
fajsis zbutja sht e obligueshme.
N rastet e arritjes s pranimit t fajsis nga ana e kryersit
t veprs penale, zbutja e dnimit parimisht bhet sipas
kritereve t parapara n nenin 67, mirpo gjykata mund ta zbus
dnimin edhe jasht kritereve t parapara n kt nen.
Prkatsisht t shqiptoj dnim edhe m t but se q sht
parapar n dispozitat e nenit 67.
Procedura e arritjes s marrveshjes pr pranimin e fajsis
dhe deri n far mase kryersit t veprs penale mund ti zbutet
dnimi apo t lirohet nga dnimi, shif nenin 308 A t Kodit t
Procedurs Penale.
Kufijt e zbutjes s dnimit
(Neni 67)

361

(1) Kur ekzistojn kushtet pr zbutjen e dnimit nga

neni 66 i ktij Kodi, gjykata e zbut dnimin Brenda ktyre
kufijve:
1)Nse pr veprn penale sht parapar dnimi me
burgim afatgjat, dnimi mund t zbutet deri n dhjet vjet
burgim;
2)Nse pr veprn penale sht parapar si mas m
e ult e dnimit me burgim prej s paku tre vjet, dnimi
mund t zbutet deri n nj vit burgim;
3)Nse pr veprn penale sht parapar si mas m
e ult e dnimit me burgim prej dy vjet, dnimi mund t
zbutet deri n gjasht muaj burgim;
4)Nse pr veprn penale sht parapar si mas m
e ult e dnimit me burgim prej nj viti, dnimi mund t
zbutet deri n tre muaj burgim;
5)Nse pr veprn penale sht parapar si mas m
e ult e dnimit dnimi me m pak se nj vit burg, dnimi
mund t zbutet deri n pesmbdhjet dit burgim;
6)Nse pr veprn penale nuk sht parapar mas
m e ult e dnimit, ather mund t shqiptohet dnimi me
gjob n vend t dnimit me burgim;
7)Nse pr veprn penale nuk sht parapar shuma
m e ult e gjobs, gjoba mund t zbutet deri n 50 EUR;
(2) Me rastin e vendosjes s shkalls s zbutjes s
dnimit, sipas paragrafit 1 t nenit 67, gjykata merr
posarisht parasysh shkalln m t ult dhe m t lart t
dnimit t parapar pr vepr penale.
Meq mundsia e zbutjes s dnimit sht prjashtim nga
rregulla parimore se dnimi matet brenda suazave t minimumit
dhe maksimumit t dnimit t parapar pr veprn penale t
caktuar, sht treguar domosodo q t prcaktohen kufijt
brenda t cilit kjo mund t bhet. Andaj n dispozitat e nenit 67
jan prcaktuar rregullat prkatsisht kufijt e zbutjes s dnimit.
Si rezulton nga dispozitat e paragrafit 1, zbutja nn
minimumin e parapar pr veprn penale t caktuar mund t
bhet vetm e dnimit t njejt. Prjashtim i vetm sht
dispozita e nnparagrafit 6, ku sht parapar se n rastet kur
nuk sht prcaktuar minimumi i posam, i dnimit, ather
mund t shqiptohet dnimi me gjob n vend t dnimit me

362

burgim. Me kt dispozit n mas t konsiderueshme

zgjrohet mundsia e matjes gjyqsore t dnimit pr vepra
penale.
Nse pr veprn penale jan t parapara dy dnime n
mnyr alternative, zbutja e dnimit bhet duke e zbut llojin e
dnimit m t but. Pr shembull, nse sht parapar dnimi
me burgim apo me gjob, do t shqiptohet dnimi m i but me
gjob. Nse pr veprn penale jan parapar n mnyr
kumulative dy dnime, njri si dnim kryesor ndrsa tjetri si
dnim plotsues, n rastet e zbutjes s dnimit gjykata mund ti
zbut t dy dnimet, por mundet me e zbut njrin, qoft
dnimin kryesor apo ate plotsues.
Me rastin e vendosjes s shkalls s zbutjes s dnimit
brenda kufijve t caktuar n paragrafin 1, gjykata sht e
obliguar t merr posarisht minimumin dhe maksimumin e
dnimit t parapar pr veprn penale (par.2). Kjo don t thot
q me rastin e zbutjes s dnimit, gjykata duhet me marr
parasysh peshn e veprs penale dhe shkalln e zbutjes s
dnimit ta bj n relacion me dnimin e parapar pr at vepr.
Lidhur me zbutjen e dnimit pa kufizimet e parapara n
nenin 67, shif komentet e nenit 68, par.2.
Lirimi nga dnimi
(Neni 68)
(1) Gjykata mund ta liroj nga dnimi kryersin e
veprs penale vetm kur kjo shprehimisht parashihet me
ligj.
(2) Kur gjykata sht e autorizuar me ligj q kryersin
e veprs penale ta liroj nga dnimi, ajo mund tia zbus
dnimin pa marr parasysh kufizimet e parapara pr
zbutjen e dnimit.
Paragrafi 1.
N t drejtn penale sht parim se do person q kryen
vepr penale dhe q sht penalisht i prgjegjshm duhet edhe
t dnohet. Mirpo, prkundr ktij parimi, n disa raste mund
t ndodh q gjykata t konstatoj se sht kryer vepra penale
dhe kryersi i saj sht penalisht i prgjegjshm, i fajshm por

363

shqiptimi i dnimit nuk sht i arsyeshm pr shkaqe t

ndryshme. N rastet e tilla me ligj sht autorizuar gjykata q
kryersin e till ta shpall fajtor pr veprn penale t kryer, por
edhe ta liroj nga dnimi. Lirimi nga dnimi sht njherit lloj
specifik i matjes gjyqsore t dnimit.
N rastet e aplikimit t institutit t lirimit nga dnimi,
kryersi dnohet pa dnim, ngase gjykata e nxjerr aktgjykimin
me t cilin e shpall fajtor pr veprn penale t caktuar dhe e
liron nga dnimi dhe ky akgjykim shnohet n evidencn e t
ndshkuarve. Por lirimi nga dnimi nuk sht relevant pr
recidivizm, ngase nj person pr tu konsideruar recidivist
duhet ti jet shqiptuar dnimi.
Lirimi nga dnimi nnkupton edhe lirimin nga do lloj
dnimi plotsues, por jo edhe nga masa e trajtimit t
detyrueshm.
Lirimin nga dnimi duhet me e dalluar nga aktgjykimi
lirues, ngase n rastet e aktgjykimit lirues personi i akuzuar
lirohet nga akuza, shpallet i pafajshm (neni 390 i KPPK.
Lirimi nga dnimi ka funksion t ngjashm me dnimin,
ngase kryersi shpallet fajtor dhe qortohet pr veprn penale t
ciln e ka kryer. N kso raste kryrsi gjykohet por nuk
ndshkohet.
N aktgjykim gjykata sht e obliguar q n mnyr
specifike ti shpjegoj shkaqet t cilat e kan bind q kryersin
ta liroj nga dnimi.
Arsyeja e institut t lirimit nga dnimi konsiston n faktin
se n disa raste rrethanat n t cilat sht kryer vepra, shkalla e
rrezikshmris s veprs dhe t kryersit jan dukshm t vogla
ose kur ekzisotjn shkaqet t cilat bjn me dije se nuk sht e
arsyeshme, nuk e sht e nevojshme q kryersi t dnohet.
Lidhur me kt, sipas ligjit n disa raste lirimi nga dnimi sht
i mundshm pr shkaqe kriminalo-politike edhe pr veprat
penale t rnda, p.sh. stimulohet antari i bashkimit kriminal q
ta zbuloj kt, duke parapar me ligj se do t lirohet nga dnimi
(neni 26, par.2)
Ndryshe nga instituti i zbutjes s dnimit i parapar n
nenin 66, tek i cili gjykata sht e autorizuar q t shqiptoj
dnim me t but kur konstaton se me dnimin e till mund t
arrihet qllimi i dnimit, gjykata mund ta liroj kryersin e
veprs penale nga dnimi vetm n rastet kur ligji shprehimisht
e parasheh kt mundsi. S kndejmi gjykata nuk mundet

364

sipas bindjes s vet t lir ta liroj kryersin e veprs penale nga

dnimi.
Sipas Kodit Penal, njihen dy grupe t rasteve kur kryersi
mund t lirohet nga dnimi. Grupi i par i rasteve sht
parapar me dispozitat e pjess s prgjithshme t Kodit Penal,
ndrsa grupi i dyt me dispozitat e pjess s posame.
Me dispozitat e pjess s prgjithshme t Kodit Penal,
mundsia e lirimit nga dnimi sht parapar nse vepra penale
kryhet p.sh. n kaprcimin e kufijve t mbrojtjes s nevojshme
(neni 8, par. 4); n kaprcimin e kufijve t nevojs ekstreme
(neni 9, par. 3); n lajthimin juridik (neni 19, par. 2); n rastet e
tentativs s paprshtatshme (neni 21); n rastet e heqjes dor
vullnetarisht nga kryerja e veprs penale (neni 22); n rastet e
heqjes dor vullnetarisht nga bashkimi kriminal (neni 26, par.
2) etj.
Me dispozitat e pjess s posame t Kodit penal, jan parapar rastet kur gjykata mund ta liroj nga dnimi kryersin e
veprs penale p.sh. nse dshmitari, eksperti, prkthyesi apo
interpreti e revokon deklaratn e rreme para se t jet nxjerr
vendimi prfundimtar (neni 308, par. 2); nse personi i privuar
nga liria heq dor vullnetarisht nga rebelimi para se t ket
prdorur dhunn apo kanosjen serioze (neni 312, par. 3); nse
sulmuesi ndaj personit zyrtar ka qen i provokuar nga veprimi i
kunrligjshm apo brutal (neni 317, par. 4) etj.
Dispozitat e siprprmendura t pjess s prgjithshme dhe
t posame t Kodit Penal lidhur me lirimin nga dnimi, jan t
karakterit fakultativ, ngase parashohin vetm mundsin e
lirimit nga dnimi. N ksi raste gjykats i sht ln n
kompetenc t vendos nse do ta liroj nga dnimi kryersin e
veprs penale.
Krahas ksaj, si n dispozitat e pjess s prgjithshme,
ashtu dhe n dispozitat e pjess s posame, Kodi Penal n disa
raste ka parapar edhe lirimin mandator, obligativ nga dnimi.
Rasti i till i lirimit obligativ nga dnimi sht parapar n
nenin 27, paragrafi 2 t Kodit penal, n t cilin thuhet se
gjykata e liron nga dnimi bashkkryersin ose personin q e
shtyt a e ndihmon kryerjen e veprs penale nse ai person e
parandalon vullnetarisht kryerjen e veprs penale.
Paragrafi 2.

365

Sipas paragrafit 2, n rastet kur legjislacioni penal

parasheh mundsin e lirimit nga dnimi, gjykata sht e
autorizuar q kryersit t veprs penale tia zbus dnimin pa
kufizime e dnimit t parapara n nenin 67. Rrjedhimisht, kur
gjykata sht e autorizuar q kryersin e veprs penale ta liroj
nga dnimi, ajo mund tia zbus dnimin nn minimumin e
posam t dnimit dhe at deri n minimumin e prgjithshm
t atij lloji t dnimit, madje mundet q n vend t dnimit t
parapar, tia shqiptoj nj lloj m t but t dnimit, p.sh. n
vend t dnimit me burgim, t shqiptoj dnim me gjob apo
ndonj lloj t dnimit alternativ. Nga kjo rezulton se sipas
dispozits ksaj dispozite krijohet mundsia e shqiptimit t
dnimit me kusht edhe pr ato vepra penale pr t cilat
prndryshe nuk ky lloj dnimi alternative nuk do t mund t
shqiptohej.
Bazat e posame t lirimit nga dnimi pr vepra penale
t kryera nga pakujdesia
(Neni 69)
Gjykata mund ta liroj nga dnimi kryersin e veprs
penale t kryer nga pakujdesia n rastet:
1) Kur pasojat e asaj vepre penale aq rnd e
godasin kryersin sa q dnimi sht i panevojshm pr
realizimin e qllimit t tij ose
2) Kur kryersi menjher pas kryerjes s veprs
penale ka br prpjekje pr evitimin ose zvoglimin e
pasojave t asaj vepre edhe nse n trsi apo n nj mas t
madhe e ka kompenzuar dmin i cili sht shkaktuar nga
ajo vepr.
Kodi penal n nenin 69 parasheh n mnyr shprehimore
mundsin e lirimit nga dnimi pr rastet e posame t veprave
penale t kryera nga pakujdesia. Kjo sht baz e posame
fakultative e lirimit nga dnimi. Edhe pse sht baz e posame,
ky institut sht parapar n pjesn e prgjithshme t Kodit
Penal dhe si i till mund t aplikohet pr t gjitha veprat penale
nse plotsohen kushtet e parapara me dispozitat e ktij neni.
Ky institut sht parapar n Kodin ton penal dhe n
legjislacionet e shteteve t regjionit sipas modelit t disa

366

legjislacioneve penale t shteteve t perendimit, vemas t

Kodit Penal t Gjermanis.
Sipas ksaj dispozite gjykata mund ta liroj nga dnimi
kryersin e veprs penale t kryer nga pakujdesia n dy situata.
Situata e parapar n pikn 1) dhe shprehet n rastet kur
pasoja e veprs penale e kryer nga pakujdesia aq rnd e godet
kryersin, sa q dnimi sht i panevojshm pr realizimin e tij.
Kjo ndodh n rastet kur vepra penale e kryer nga pakujdesia
ka shkaktuar plag t leht apo t rnd, madje mund t ndodh
t shkaktoj edhe vdekjen e ndonj antari t familjes apo t
afrmi t ngusht, kshtu q pasoja e asaj vepre penale e godet
shum rnd. Kso raste zakonisht mund t ndodhin n trafikun
rrugor, ku pr shkak t pakujdesis s shoferit, n fatkeqsin e
trafikut t shkaktuar nga pakujdesia e shoferit pson lndim t
rnd trupor apo humb jetn ndonj antar i familjes s tij.
Apo nse i ati duke e pastruar revoln, ajo shkrep dhe e
plagos apo e vret fmiun e tij. Viktima t veprave penale t
kryera nga pakujdesia mund t jen prve antarve t familjes
edhe ndonj person shum i afrt, p.sh. bashkshorti
jashtmartesor, shoku i ngusht etj. N rastet e ktilla,
tragjedia personale e cila shkaktohet me veprn penale, dnimi
do t ishte johuman, jo i drejt. Njherit n rastet ktilla dnimi
e humb do kuptim, nuk do t arrihej kurfar qllimi i
preventives gjenerale dhe speciale t dnimit. Pr shembull, nj
rast i ktill ilustrativ ka ndodhur n Kroaci, ku nj zonj ka
qen duke drejtuar automjetin n t cilin ka qen i ati i saj, i
vetmi antar i familjes. Pr shkak t pakujdesis gjat vozitjes,
sht shkatuar aksidenti n trafik, n t cilin ka humbur jetn i
ati i saj. Gjykata kroate, duke e zbatuar kt dispozit, me
aktgjykim e liroi nga dnimi kt person, ngase vepra ishte
kryer nga pakujdesia, pasoja e veprs penale e kishte goditur
shum rnd kryesen, saq shqiptimi i dnimit nuk do t arrinte
kurrfar qllimi.
Situata e parapar n pikn 2 shprehet n rastet kur pas
kryerjes s veprs penale nga pakujdesia, kryersi n trsi apo
n pjes t madhe e kompenson dmin e shkaktuar me veprn
penale. Nj rast i till do t mund t ishte p.sh. nse nj person
nga pakujdesia shkakton zjarr n banesn e fqinjit, por q
shkaktuesi i zjarrit n trsi apo n mas t madhe e kompenson
dmin t cilin e ka shkaktuar.

367

Sipas dispozites n pikn 1 dhe 2, mundsia e lirimit nga

dnimi sht fakultative. Pr zbatimin e ksaj dispozite gjykata
duhet t konstatoj nse jan prmbushur t gjitha kushtet si
dhe ti cek dhe tI arsyetoj rrethanat n t cilat e mbshtet
aktgjykimin me t cilin e liron kryersin nga dnimi.
Prkatsisht n ksi situata gjykata e nxjerr aktgjykimin me t
cilin e shpall fajtor kryersin e veprs penale por e liron nga
dnimi.
Ashprsimi i dnimit pr recidivizm t shumfisht
(Neni 70)
(1) Pr veprn penale t kryer me dashje, pr t ciln
sht parapar dnimi me burgim, gjykata mund t
shqiptoj dnimin m t rnd nga sa sht parapar n
kt rast:
1) Nse kryersi sht dnuar me par dy apo m
shum her pr vepra penale t kryera me dashje s paku
nj vit burgim dhe
2) Nse nga dita e lirimit t kryersit nga mbajtja
ose prfundimit t dnimit t shqiptuar t mparshm deri
n kryerjen e veprs s re penale kan kaluar m pak se
pes vjet.
(2) Gjykata mund t shqiptoj dnim m t rnd duke
ia shtuar maksimumit t dnimit jo m shum se gjysmn e
atij maksimumi.
(3) Me rastin e vlersimit pr shqiptimin e dnimit m
t rnd, gjykata merr parasysh veanrisht pranimin e fajit,
ngjashmrin e veprave penale t kryera, motivet nga t
cilat jan kryer, rrethanat n t cilat jan kryer si dhe
nevojn pr shqiptim t dnimit t till pr ta realizuar
qllimin e dnimit.
shtja e matjes s dnimit pr rastet e recidivit sht
rregulluar n mnyr parimore nenin 64, par. 2, n kuadr t t
gjitha rrethanave lehtsuese dhe rnduese t cilat ndikojn n
matjen e dnimit. N t shumtn e herave, fakti q kryersi m
par ka qen i dnuar pr vepr penale merret si rrethan
rnduese n strukturn e rrethnava t tjera t cilat mund t jen
t pranishme me rastin e kryerjes s veprs penale. Madje kjo

368

dispozit nuk e specifikon nse sht fjala pr recidivin e

njfisht apo t shumfisht. Q don t thot se mund t bhet fjal
edhe pr recidivin e njfisht dhe t shumfisht. Gjithashtu fakti
q kryersi i veprs penale sht recidivist, kt rrethan
gjykata n mnyr fakultative mund ta merre si rrethan
rnduese pr matjen e dnimit. Lidhur me kt shif m
gjrsisht komentet e nenit 64.
N dispozitat e nenit 70, n mnyr specifike sht
rregulluar shtja e matjes s dnimit n rastet e recidivit t
shumfisht, dispozit kjo e cila parashef mundsin e
ashprsimit t dnimit, prkatsisht t shqiptimit t dnimit m
t rrept se q sht parapar me maksimumin e posam, madje
ky ashprsim mund t arrij deri n dyfishin e dnimit t
parapar pr veprn penale t caktuar. Recidivi i shumfisht si
rethan pr ashprsimine e dnimit ka qen e parapar n
legjislacionin e mparshm, por tani n t gjitha legjislacionet
penale t shteteve t formuara nga territori i ish Jugosllavisi
nuk ekziston. Edhe n Ligjin Penal t Bosnjes dhe
Hercegovins i cili ka shrbyer si baz pr prgatitjen e Kodit
Penal t Kosovs, n ndrkoh sht heq dispozita e recidivit
t shumfisht si baz pr ashprsimin e dnimit. Kjo dispozit
sht heq ngase sht vlersuar si e pabaz dhe n
kundrshtim me parimet themelore t s drejts penale. Andaj
edhe nga Kodi Penal i Kosovs duhet t hiqet. N baz t nj
sondazhi t shkurtr q e kemi br me disa gjyqtar t
Gjykats Supreme t Kosovs, dhe sipas disa burimeve t tjera,
n praktikn gjyqsore t Kosovs t pas Lufts nuk sht
shnuar asnj rast ku recidivi i shumfisht sht marr si
rrethan pr shqiptimin e dnimit m t rnd se q sht
parapar pr veprn penale konkrete. Por sidoqoft, derisa nuk
abrogohet kjo dispozit, neve do ta komentojm shkurtimisht,
por me rekomandim q t mos zbatohet n praktik se, po e
theksojm edhe nj her se zbatimi i saj sht n kundrshtim
me parimet themelore t s drejts penale.
Paragarfi 1.
a)
Sipas paragrafit 1, pr t'u
konsideruar se nj person sht recidivist i shumfisht, duhet
t plotsohen kto kushte: a) q kryesi t jet dnuar m par dy
apo m shum her pr vepra penale t kryera me dashje me s

369

paku nj vit burgim, b) q veprat penale t jen kryer me

dashje, c) q pr ato vepra penale t jet shqiptuar dnimi me
burgim s paku nj viti, ) vepra e re t jet kryer me dashje dhe
q pr at vepr t jet parapar dnimi me burgim, d) q
kryersi t ket treguar dhe q e) nga dita e lirimit t kryersit
nga mbajtja ose prfundimi (skadimi) i dnimit t shqiptuar m
par deri n kryerjen e veprs s re penale kan kaluar m pak
se pes vjet.
Paragrafi 2.
N rastet kur gjykata e mon se recidivistit t shumfisht
duhet shqiptuar dnim m t rnd, ather sipas ligjit mund t'ia
ashprsoj dnimin deri n maksimumin e dnimit t
parashikuar pr at vepr penale dhe duke i shtuar jo m shum
se gjysmn e atij maksimumi. Pr shembull, nse kryersi sht
recidivist i shumfisht, personit t ktill maksimumi i dnimit
t parapar prej pes vjet mund ti ashprsohet dnimi m s
teprmi edhe pr dy vjet e gjysm. Pra gjithsej mund ti
shqiptohet dnimi me burgim shtat vjet e gjysm.
Paragrafi 3.
Recidivi i shumfisht sht rrethan fakultative e
ashprsimit t dnimit. Me rastin e vlersimit nse do t
shqiptoj dnim m t rnd nga ai i parashikuar, gjykata
veanrisht do t marr parasysh pranimin e fajit, ngjashmrin
e veprave penale t kryera, motivet nga t cilat jan kryer,
rrethanat n t cilat jan kryer si dhe nevojn e realizimit t
qllimit t dnimit.
Paragrafi 4.
Sipas ksaj dispozite, ashprsimi i dnimit nuk zbatohet n
rastet kur gjykata shqipton burgimin afatgjat.
Dnimi pr bashkim t veprave penale
(Neni 71)

370

(1) Nse kryersi me nj apo me m shum veprime

kryen disa vepra penale pr t cilat gjykohet n t njjtn
koh, gjykata s pari cakton dnime pr seciln nga kto
vepra, e pastaj pr t gjitha kto vepra e shqipton dnimin
unik.
(2) Dnimin unik gjykata e shqipton sipas ktyre
rregullave:
1) Nse pr ndonj prej veprave penale gjykata ka
shqituar dnimin me burgim afatgjat, ather e shqipton
vetm kt dnim;
2) nse pr seciln prej veprave penale gjykata ka
shqiptuar dnimin me burgim, dnimi unik duhet t jet m
i madh se do denim i veant, por dnimi unik nuk mund
t arrij shumn e t gjitha dnimeve t prcaktuara dhe as
t tejkaloj periudhn prej njzet vjetsh;
3) Nse gjykata e ka shqiptuar dnimin me burgim
deri n tri vjet pr seciln prej veprave penale, dnimi unik
me burgim nuk mund t jet m i madh se tet vjet;
4) Nse gjykata ka caktuar dnime me gjob pr
seciln nga veprat penale, dnimi unik me gjob nuk duhet
t tejkaloj shumn prej 25.000 EUR, prkatsisht 50.000
EUR kur nj apo shum vepra penale jan kryer me qllim
t prftimit material;
5) Nse gjykata pr disa vepra penale ka caktuar
dnime me burgim, ndrsa pr vepra t tjera ka caktuar
dnimin me gjob, ajo shqipton dnim unik me burgim dhe
nj dnim me gjob n pajtim me pikat 2 deri 4 t
paragrafit 2 t ktij neni.
(3) Dnimin plotsues gjykata e shqipton nse sht
parapar s paku pr nj nga veprat penale ose nse
gjykata ka shqiptuar dnime me gjob pr shum vepra
penale, ather ajo e shqipton nj dnim unik me gjob
sipas pikes 4 t paragrafit 2 t ktij neni.
1. Nocioni i bashkimit t veprave penale. Bashkimi
ideal dhe real. Bashkimi fiktiv. Me bashkim t veprave penale
nnkuptojm rastet kur nj person kryen dy apo m shum
vepra penale, pr t cilat n t njjtn koh zhvillohet
procedura penale dhe pr t gjitha veprat e kryera shqiptohet
nj dnim unik, nj dnim i prbashkt.

371

Nga dispozita e paragrafit 1 t nenit 71 t Kodit Penal

rezulton se njihen dy lloje kryesore t bashkimit: a) bashkimi
ideal i veprave penale dhe b) bashkimi real i veprave penale.
a) Bashkimi ideal i veprave penale ekziston n rastet kur
personi me nj veprim kryen dy apo m shum vepra penale
pr t cilat gjykohet n t njjtn koh dhe i shqiptohet nj
denim i pbashkt. Pr shembull, me nj t shkrepur arme nj
person e privon nga jeta, kurse tjetrit i shkakton plag t
rnda.
Varsisht prej llojit t veprave penale q kryhen n
bashkimin ideal, n t drejtn penale njihen dy lloje t ktij
bashkimi: bashkimi ideal homogjen dhe bashkimi ideal
heterogjen.
Bashkimi ideal homogjen i veprave penale ekziston
ather kur personi me nj veprim kryen dy a m shum vepra
penale t llojit t njjt. Pr shembull, me nj t shkrepur
revole plagos dy persona.
Bashkimi ideal heterogjen i veprave penale ekziston kur
personi me nj veprim kryen shum vepra penale t llojeve t
ndryshme. Kshtu, pr shembull, do t konsiderohet se
ekziston bashkimi ideal heterogjen nse kryesi me nj t
shkrepur revole, nj person e vret, kurse tjetrit i shkakton
plag t rnda.
Bashkimi ideal i veprave penale, qoft ai homogjen apo
heterogjen, mund t shprehet, pa marr parasysh se a jan
prfunduar veprat penale apo ato kan mbetur n tentativ.
Bashkimi ideal, madje sht i mundur edhe n rastet kur disa
vepra jan kryer, kurse t tjerat kan mbetur n tentativ.
Mirpo n rastet e tilla, q t mund t konsiderohet se ekziston
bashkimi ideal, duhet q veprat t cilat kan mbetur n
tentativ t jen t ndshkuara.
Prndryshe, dallimi i bashkimit ideal n at homogjen
dhe heterogjen, nuk sht relevant pr ekzistimin e bashkimit.
Ai si i till do t ekzistoj, pa marr parasysh se me nj
veprim a jan kryer veprat penale t nj lloji apo t llojeve t
ndryshme. Ky dallim i bashkimit ideal, n at homogjen dhe
heterogjen, mund t ket rndsi me rastin e matjes s
dnimit. Pr mnyrn e matjes s dnimit pr veprat penale n
bashkim do t bjm fjal n kuadrin e matjes s dnimit n
prgjithsi.

372

Bashkimi ideal i veprave penale, qoft ai homogjen apo

heterogjen, mund t kryhet me dashje dhe nga pakujdesia.
Gjithashtu sht e mundur q n bashkimin ideal, nj vepr
penale t jet kryer me dashje kurse tjetra nga pakujdesia.
Rasti i till sht p.sh. te aberacio iktus.
b) Bashkimi real i veprave penale ekziston n rastet kur
nj person me dy apo m shum veprime ve e ve kryen dy
apo m shum vepra penale pr t cilat gjykohet n t njejtn
koh dhe i shqiptohet nj dnim i prbashkt.
Varsisht prej llojit t veprave penale q kryhen, edhe
bashkimi real, sikundr ai ideal, ndahet n bashkimin
homogjen dhe n bashkimin heterogjen.
Bashkimi real homogjen ekziston kur nj person me dy
apo m shum veprime kryen dy apo m shum vepra penale t
llojit t njjt. Pr shembull, do t konsiderohet se ekziston
bashkimi real homogjen nse personi me dy veprime kryen dy
vepra penale t vjedhjes apo t plagosjes.
Bashkimi real heterogjen ekziston n rastet kur personi
me shum veprime kryen shum vepra penale t llojeve t
ndryshme. Pr shembull, do t ekzistoj bashkimi real
heterogjen nse personi me nj veprim i shkakton plag
trupore personit tjetr, kurse me veprimin e dyt kryen vjedhje
n depon e personit t tret.
2.Bashkimi fiktiv i veprave penale. Kodi Penal nuk
prmban ndonj dispozit me t ciln do t prcaktohej
nocioni i bashkimit fiktiv t veprave penale, por ai pa
mdyshje ekziston. Zgjidhjen e shtjes se kur sht fjala pr
bashkimin fiktiv t veprave penale e bn praktika gjyqsore dhe
shkenca e s drets penale. Prndryshe bashkimin fiktiv e
njohin t gjitha t drejtat penale bashkkohore.
Bashkimi fiktiv i veprave penale ekziston ather kur
n shikim t par duket se me nj apo m shum veprime jan
kryer shum vepra penale, mirpo n aspektin e s drejts
penale nuk konsiderohet se jan kryer shum vepra penale,
por vetm nj vepr. Prkatsisht, bashkimi fiktiv i veprave
penale ekziston n rastet kur shum vepra mund t supsumohen sipas shum dispozitave t ligjit penal, mirpo
prap nuk sht fjala pr bashkim, ngase t gjitha ato veprime
q kan tipare t shum veprave penale, konsiderohen vetm
si nj vepr penale dhe mund t aplikohet vetm nj norm

373

penale, e cila prjashton mundsin e aplikimit t normave t

tjera penale. Pr shembull, nse ndonj person me dhun
deprton n banesn e huaj dhe vjedh ca gjsende t
mueshme, veprimet e ktij personi kan tipare t tri veprave
penale dhe at t veprs penale t vjedhjes; t veprs penale t
vjedhjes s rnd me thyerje n lokalet e mbyllura dhe t
veprs penale t cenimit t paprekshmris s baness. N
kt rast, edhe pse n veprimet e ktij personi jan shprehur
elementet e tri veprave penale t prmendura, n t drejtn
penale konsiderohet se sht kryer vetm nj vepr penale,
dhe at vepra penale e vjedhjes s rnd me thyerje duke
deprtuar n lokalet e mbyllura.
Si u theksua m sipr, Kodi yn penal nuk prmban
ndonj dispozit me t ciln do t prcaktohej nocioni i
bashkimit fiktiv t veprave penale. Zgjidhjen e shtjes se kur
sht fjala pr bashkimin fiktiv t veprave penale e bn
praktika gjyqsore dhe shkenca e s drejts penale. Ky
institucion sht determinuar nga rastet konkrete q ndodhin
n jetn e prditshme dhe si i till sht i arsyeshm dhe i
drejt. Prkatsisht, po mos t njihej institucioni i bashkimit
fiktiv, ather gjyqi do t detyrohej q pr nj vepr penale
kryersin ta dnoj me dy apo tri dnime, varsisht prej asaj se
elementet e sa veprave penale jan shprehur. Ksisoj, do t
cenohej edhe parimi elementar ne bis in idem n kuptimin
material t tij.
N t drejtn penale njihen dy lloje t bashkimit fiktiv.
Bashkimi fiktiv ideal dhe bashkimi fiktiv real.
Bashkimi fiktiv ideal ekziston n rastet kur personi me
nj veprim realizon tiparet e dy apo m shum veprave penale,
mirpo n t drejtn penale konsiderohet se sht kryer nj
vepr e jo shum vepra penale.
Bashkimi fiktiv ideal i veprave penale ekziston n rastet
kur n mes t figurave t veprave penale shprehet marrdhnia
e a) specialitetit,
b) supsidiaritetit dhe e
c)
konsumcionit.
a. Marrdhnia e specialitetit ekziston n rastet kur nj
vepr penale parashihet n dy norma, n dy nene, n at
mnyr q n nj norm sht parapar n form themelore, t
prgjithshme, ndrsa n normn tjetr sht parapar n form
t posame apo speciale. Meq n rastet e ktilla dy norma,
norma e prgjithshme dhe norma e posame parashohin t

374

njjtn vepr si vepr penale, ather n baz t parimit se

norma e posame apo speciale prjashton aplikimin e norms
s prgjithshme (lex specialis derogat legi generalis),
konsiderohet se ekziston vetm nj vepr penale, se sht
kryer vetm nj vepr penale. Pr shembull, nse ndokush e
kryen veprn penale t shprdorimit, me kt vepr edhe pse
jan realizuar edhe tiparet e veprs penale t fshehjes s
sendit, konsiderohet se sht kryer vetm nj vepr penale,
vepra penale e shprdorimit, e cila sht form e posame e
veprs penale t fshehjes. Apo rasti tjetr, nse ndokush duke
prdorur dhunn ndaj nj femre, kryen marrdhnie seksuale,
n kt rast nuk do t konsiderohet se jan kryer dy vepra
penale, vepra e dhuns dhe vepra e marrdhnies seksuale me
dhun, por vetm vepra penale e dyt, ngase marrdhnia
seksuale me dhun sht form speciale e veprs s dhuns.
Gjykata Supreme e Kroacis (ZO XI-2, fq.29) ka konstatua se
nuk ekziston bashkimi i veprs penale t dhunimit dhe
marrdhnies seksuale me personin e paaft, por vetm vepra
penale e dhunimit n rastin kur kryersi duke e prdor
dhunn e ka detyruar t ket marrdhnie seksuale femrn
duke e shfrytzuar me at rast edhe ngecjen n zhvillimin
mendor t saj. (Cituar sipas Baqi, Komentar, fq. 330).
N marrdhnie t specialitetit ndaj veprs veprs penale
themelore apo t rndomt, gjenden t gjitha veprat penale t
kualifikuara dhe t privilegjuara, vjedhja dhe vjedhja e imt,
vrasja dhe vrasja n afekt, vjedhja dhe vjedhja grabitqare etj.
b. Marrdhnia e supsidiaritetit ekziston posarisht n
rastet kur nj vepr penale paraqitet si faz paraprake e veprs
penale t dyt. N kso raste vepra e mparshme sht
supsidiare (sekondare apo e dors s dyt) ndaj veprs s
mvonshme. Andaj, n rastet e ktilla, primare sht vepra e
dyt, ndrsa vepra e par sht sekondare, kshtu q bashkimi
i veprave penale sht fiktiv ngase sipas parimit lex primaria
derogat legi supsidiare, konsiderohet se sht kryer nj vepr
penale. Kshtu, p.sh. nse dy persona merren vesh q t
kryejn veprn penale t vrasjes dhe e kryejn kt vepr, nuk
do t konsiderohen se i kan kryer dy vepra penale, ngase
marrveshja pr t kryer vepr penale shfaqet si faz
paraprake e veprs supsidiare n krahasim me veprn e kryer

375

t vrasjes. Apo rasti tjetr, nse nj person merr pjes n rrahje

dhe n at rrahje i shkakton tjetrit edhe lndim t rnd trupor,
do t konsiderohet se e ka kryer vetm veprn penale t
lndimit t rnd trupor, ngase pjesmarrja n rrahje n kt
rast sht vetm faz paraprake e veprs s dyt. N
marrdhnie t supsidiaritetit ekzistojn edhe rastet kur nj
person s pari shtyt dhe ndihmon tjetrin pr t kryer veprn
penale, e m pas edhe merr pjes n veprimin e kryerjes s
asaj vepre penale, merr pjes si bashkkryes.
c. Marrdhnia e konsumpcionit ekziston kur vepra
penale e mparshme konsumohet, prfshihet me veprn tjetr
penale. Prkatshit, marrdhnia e konsumcionit paraqitet si
faz e kryerjes s veprs tjetr penale. Andaj n rastet e ktilla
konsiderohet se ekziston vetm vepra e dyt penale e cila e
prjashton veprn e par n baz t parimit lex consumens
derogat legi consumpate. Kshtu, pr shembull, nse nj
person s pari i shkakton tjetrit lndime t rnda trupore, e
mandej edhe e privon nga jeta, ky konsiderohet se ka kryer nj
vepr penale t vrasjes, ngase n kt rast vrasja si vepr
penale m e rnd i konsumon lndimet trupore. Apo rasti
tjetr, nse nj person duke thyer dritaren hyn n banesn e
tjetrit dhe kryen vjedhjen, do t konsiderohet se ka kryer
vetm veprn penale t vjedhjes s rnd me an t thyerjes, e
jo edhe veprn penale t dmtimit apo asgjsimit t sendit t
huaj (thyerjen e dritares) dhe veprn penale t cenimit t
paprekshmris s baness ngase vepra e vjedhjes s rnd
konsumon n vete veprn e dmtimit t sendit t huaj dhe
veprn e cenimit t paprekshmris s baness.
Bashkimi fiktiv real ekziston ather kur me shum
veprime realizohen elementet e shum figurave t veprave
penale, mirpo sipas ligjit penal konsiderohet se sht kryer
vetm nj vepr penale. Gjithashtu, vshtruar edhe n aspektin
kriminologjik dhe kriminalo-politik, n rastet e ktilla shum
veprime t kryera konsiderohen si nj vepr penale. S
kndejmi, bindja se me shum veprime jan kryer shum vepra
penale, sht vetm fiktive ngase ktu sht fjala pr nj vepr
penale unike.
N teorin e s drejts penale bashkimi fiktiv real sipas
marrdhnies s konsumpcionit, ngjashm sikundr te
bashkimi fiktiv ideal, ekziston n rastet a) t veprs penale t

376

prbr, 2) veprs penale t vazhduar dhe 3) veprs penale

kolektive.
a) Vepr penale e prbr konsiderohet vepra e prbr
prej dy a m shum veprave penale, t cilat sipas natyrs s
tyre jan doemos t lidhura dhe t kushtzuara me njratjetrn. Andaj pr shkak t lidhmris s domosdoshme mes
tyre, ligjdhnsi i bashkon n nj vepr penale. Konsideron se
sht kryer nj vepr penale. Vepra penale e prbr sht nj
lloj konstruksioni juridik i cili mund t prcaktohet vetm me
ligj. S kndejmi, po qe se ligjdhnsi nuk e bn bashkimin e
dy a m shum veprave penale n nj vepr, ather n t
drejtn penale nuk mund t bhet fjal pr vepr penale t
prbr, por pr shum vepra penale. Pra gjykata nuk sht e
autorizuar t bj bashkimin e shum veprave penale dhe t
konsideroj se sht kryer vetm nj vepr penale.
Vepra penale e prbr prjashton ekzistimin e bashkimit
real sepse ajo me ligj konsiderohet si nj vepr penale. Andaj
ktu sht fjala vetm pr bashkimin fiktiv real t veprave
penale.
N legjislacionin penal ndeshim mjaft raste t veprave
penale t prbra. Kshtu, pr shembull, si vepr penale e
prbr konsiderohet grabitja, e cila prbhet prej veprs
penale t dhuns dhe veprs penale t vjedhjes. Vepr penale e
prbr konsiderohet edhe heqja e kundrligjshme e liris
duke keqprdorur pozitn zyrtare ose autorizimet. N
shembujt e prmendur, si shihet, jan kryer nga dy vepra t
posame penale. N rastin e par sht kryer vepra penale e
dhuns dhe e vjedhjes, kurse n rastin e dyt vepra penale e
heqjes s kundrligjshme t liris dhe keqprdorimi i pozits
zyrtare. Mirpo, meq n ligj jan t parapara si nj vepr
penale, nuk konsiderohet se jan kryer dy vepra penale por
vetm nj, madje vepra penale e prbr.
N rastet kur kryhet vepra penale e prbr, sipas kodit
penal shqiptohet nj dnim e jo dy apo m shum dnime pr
seciln vepr q bn pjes n strukturn e veprs s prbr
penale, si veprohet te bashkimi i veprave penale.
b) Vepra penale e vazhduar. N praktikn gjyqsore
ndeshim mjaft raste kur ndonj person brenda nj periudhe t
shkurtr apo t gjat kryen nj mori, nj varg veprash penale t
njllojta. Vshtruar vetm n aspektin objektiv, n kso rastesh
prmbushen t gjitha kushtet pr ekzistimin e bashkimit real.

377

Pra, mund t konsiderohet se jan kryer shum vepra penale n

bashkimin real. Mirpo pr shkaqe thjesht praktike, n mnyr
q gjyqi t mos administroj prova dhe t mas dnimin ve e
ve pr t gjitha ato vepra penale, gj q do t ishte pun shum
e rnd dhe e koklavitur, pun kjo e cila n disa raste do t
pamundsonte madje edhe prfundimin e asaj procedure penale,
n praktikn gjyqsore dhe n teorin e s drejts penale sht
konstruktuar institucioni i veprs penale t vazhduar.
Domosdon dhe arsyeshmrin e njohjes s veprs penale
t vazhduar m s miri e ilustron ky rast. Me aktgjykimin e
Gjyqit t qarkut n Prishtin P.nr. 69/87, sht konstatuar se
M.N. gjat vitit 1985 gjer m 20 tetor t vitit 1988, me qllim
q t'i sjell vetes fitim pasuror n mnyr t kundrligjshme,
pr do dit n mbramje shky njhsorin e rryms dhe kshtu
harxhon rrymn e cila nuk regjistrohet, t ciln kuptohet edhe
nuk e ka paguar. Po mos t njihej konstruksioni i veprs
penale t vazhduar, n kt rast ky person do t konsiderohej
se ka kryer 1310 vepra penale, dhe pr seciln prej tyre do t
duhej t matej dnimi i veant e mandej t shqiptohej dnimi
unik, pun kjo e cila sht e pamundur t kryhet, apo e cila do
t kryhej shum vshtir.
Si theksuam m sipr, nocioni i veprs s prbr penale
sht prcaktuar n Kodin penal. Ndryshe nga kjo, nocioni i
veprs s vazhduar penale nuk sht prcaktuar n Kodin
penal. Lidhur me kt legjislacionet penale t rajonit (i
Kroacis neni 61, i Federats s Bosnjes dhe Hecegovins
neni 54, i Malit t Zi neni49 etj), me dispozit t posame e
kan prcaktuar nocionin e veprs penale t vazhduar dhe
mnyrn e matjes s dnimit pr kt lloj vepre penale.
Vepra e vazhduar penale sht konstruksion i praktiks
gjyqsore dhe i teoris s t drejts penale, i cili sht
prvetsuar edhe n legjislacionin penal. N teorin dhe
praktikn gjyqsore, si vepr e vazhduar penale konsiderohen
rastet kur shum vepra penale t kryera nga i njjti person
brenda afatit t caktuar, e q mes vetes jan ngusht t lidhura,
derdhen n nj dhe sajojn nj vepr penale. N praktikn
gjyqsore dhe n teorin e s drejts penale, si vepra t
vazhduara penale konsiderohen, pr shembull, nse: shitsi n
shitoren ku punon brenda vitit vjedh 100 pal rroba; nj
person brenda vitit pr do dit vjedh rrym apo uj; nj
person brenda muajit vjedh 10 biikleta n parkingun e

378

caktuar; arktari 50 her brenda vitit vjedh t holla nga arka q

i sht besuar; ndihmsja shtpiake kryen disa vjedhje n
shtpin ku sht duke punuar; ndonj person brenda muajit
dhunon disa her t njjtn grua etj.
Kushtet q duhet t prmbushen pr ekzistimin e veprs
penale t vazhduar. Pr t'u konsideruar se sht fjala pr veprn
penale t vazhduar duhet t prmbushen kushtet e caktuara.
Kto kushte konsiderohen edhe si elemente prbrse t veprs
s vazhduar penale dhe jan sa vijon: 1) q t jen kryer shum
vepra penale; 2) q veprat penale t kryera t jen t njjta; 3) q
i njjti person t'i ket kryer t gjitha ato vepra penale; 4) q t
gjitha ato vepra penale t jen kryer ndaj t njjtit person (ndaj
t njjtit objekt mbrojts), prkatsisht q t ekzistoj identiteti i
subjektit pasiv t veprs penale dhe 5) q t gjitha veprat penale
t jen kryer brenda nj periudhe t caktuar kohore, prkatsisht
q t ekzistoj kontinuiteti kohor. M detajisht pr kushtet t
cilat duhet t prmbushen pr ekzistimin e veprs penale t
vazhduar, shif: Ismet Salihu, E drejta penale, Pjesa e
prgjithshme, Prishtin 2010, fq, 364-369.
Natyra juridike e veprs penale t vazhduar. Vepra
penale e vazhduar sht konstruksion juridik i kushtzuar nga
nevoja e praktiks gjyqsore. Kjo vepr penale konsiderohet si
nj ndr llojet e bashkimit fiktiv real ngase t gjitha veprat nga
prbrja e saj konsiderohen si nj vepr unike. Duke u
mbshtetur n kt koncept juridik se n kso raste sht fjala
pr nj vepr penale, pr t gjitha veprat q e prbjn veprn
penale t vazhduar, me t njjtin aktgjykim shqiptohet nj
dnim pr t gjitha veprat q jan kryer deri n momentin e
nxjerrjes s aktgjykimit. Numri i veprave penale q e prbjn
veprn penale t vazhduar mund t merret vetm si rrethan
rnduese me rastin e matjes s dnimit. N rastet kur pasi q t
nxirret aktgjykimi i plotfuqishm, zbulohet ndonj vepr q
sht kryer n prbrje t veprs penale t vazhduar, nuk
mundet rishtas t zhvillohet procedura e re penale, ngase n
esenc ktu sht fjala pr t njjtn vepr penale dhe kjo do t
ishte n kundrshtim me parimin ne bis in idem.
Si vend i kryerjes s veprs penale t vazhduar
konsiderohet do vend ku sht ndrmarr veprimi i kryerjes,
apo ku sht shkaktuar pasoja e do vepre q hyn n kuadr t
ksaj vepre penale. Ndrkaq, parashkrimi i ndjekjes penale
fillon t ec prej momentit kur sht kryer vepra e fundit e cila

379

hyn n prbrje t veprs penale t vazhduar. Dhe n fund,

vepra penale e vazhduar mund t kryhet n bashkimin real me
ndonj vepr tjetr penale.
c) Vepra penale kolektive.Me vepr penale kolektive
nnkuptojm kryerjen e shum veprave penale t njjta apo t
llojit t njjt nga disa persona, t cilat n t drejtn penale
konsiderohen si nj vepr penale, me 'rast elementi q bashkon
shum vepra n nj sht i natyrs subjektive. M gjrsisht pr
nocionin e veprs penale kolektive shif: Ismet Salihu, ibid,
fq.369-371.
2. Sistemet e matjes s dnimit pr veprat penale n
bashkim sipas Kodit penal. Sikundr shumica e
legjislacioneve penale, edhe Kodi i yn penal (neni 71, par.1),
e prvetson konceptin sipas t cilit pr veprat penale n
bashkim s pari caktohet dnimi pr do vepr penale e pastaj
n baz t tyre caktohet dnimi unik, i prbashkt.
N shkencn e s drejts penale dhe n legjislacionet
penale t shteteve bashkkohore njihen tri sisteme t matjes s
dnimit unik pr veprat penale n bashkim. Kto jan: a)
sistemi i absorbcionit, b) sistemi i asperacionit dhe c) sistemi i
kumulacionit. Kto tri sisteme t matjes s dnimit pr bashkim
t veprave penale i njef edhe Kodi i yn penal.
a) Sipas sistemit t absorbcionit matet dnimi pr do
vepr penale, mirpo si dnim unik shqiptohet dnimi m i
rnd i cili i absorbon n vete dnimet m t lehta. Ky sistem
tani n praktik zbatohet shum rrall. Kt sistem Kodi i yn
penal e ka akceptuar n dispozitn e piks 1 t paragrafit 2,
sipas t cils nse pr ndonjrn prej veprave penale gjykata
caktuar dnimin me burgim afatgjat, ather e shqipton vetm
kt dnim.
Prkundr faktit se ligji nuk e ka rregulluar, zbatimi i
sistemit t absorbcionit shprehet edhe n rastet kur pr nj
vepr penale sht caktuar dnimi me burgim prej 20 vitesh si
dnim maksimal, ndrsa pr vepra t tjera dnim m i but me
burgim. Gjithashtu sipas sistemit t absorbcionit do t
shqiptohet dnimi unik edhe n rastet kur pr nj vepr sht
caktuar dnimi me burgim n lartsi prej gjasht muajve ose m
tepr, ndrsa pr veprn tjetr dnimi me burgim prej tridhjet
ditsh. Edhe pse n raste t ktilla sht fjala pr dnime me

380

burgim, nuk mund t aplikohet asperacioni, ngase dnimi me

burgim m tepr se gjasht muaj nuk mund t shqiptohet n dit
(neni 38, par.2).
b)Sipas sistemit t asperacionit, s pari matet dnimi
ve e ve pr do vepr penale n bashkim, mandej dnimi m i
rnd merret pr baz, kurse dnimet e tjera i shtohen ktij, por
me kusht q dnimi unik (i prbashkt) t mos e arrij shumn
e t gjitha dnimeve e as mos ta tejkaloj maksimumin e
prgjithshm t atij lloji t dnimit t prcaktuar me ligj. Ky
system sht kryesor dhe m s shpeshti aplikohet n praktikn
gjyqsore. Ky sistem sht paraqitur kur sht vrejtur
padrejtsia e sistemit t kumulacionit dhe pr shkak t shum
prparsive t tij dhe sot zbatohet n shumicn e legjislacioneve
penale t shteteve bashkkohore, sidomos kur sht fjala pr
matjen e dnimit me heqjen e liris.
Ky sistem sht parapar shprehimisht n paragrafin 2,
pika 2 t nenit 71, sipas t cilit nse gjykata pr seciln vepr
penale ka shqiptuar dnimin me burgim, dnimi unik duhet t
jet m i madh se do dnim i vecant, por dnimi unik
(dnimi i prbashkt) nuk mund t arrij shumn e t gjitha
dnimeve t prcaktuara dhe as t tejkaloj periudhn prej
njzet vjet. Rast i till do t ishte p.sh. nse personi N. ka kryer
tri vepra penale, dhe nse gjykata pr veprn e par ka caktuar
dnimin me burgim prej 3 vjet, pr veprn e dyt 10 vjet dhe
pr veprn e tret 8 vjet, ather sispas sistemit t asperacionit
dnimi unik duhet t jet m i lart se 10 vjet dhe t mos
tejkaloj maksimumin e prgjithshm t dnimit me burgim
prej 20 vjet. Prkatsisht, n kt rast gjykata mund t shqiptoj
dnimin prej 16, 17, 18, 19 apo m s teprmi 20 vjet.
Gjithashtu sistemi i asperacionit t matjes s dnimit pr
veprat penale relativisht t lehta n bashkim sht parapar
edhe n pikn 3 t paragrafit 2 t nenit 71. Sipas ksaj
dispozite, nse gjykata ka shiptuar dnimin me burgim deri n
tre vjet pr seciln prej veprave penale, dnimi unik nuk mund
t jet m i madh se tet vjet. Pr shembull, nse gjykata pr
veprn e par ka shiptuar dnimin me burgim prej 2 vjet, pr t
dytn 3 vjet, pr t tretn 2 vjet dhe pr t katrtn 3 vjet,
ather, edhe pse shuma e t gjitha ktyre dnimeve sht 10
vjet, gjykata nuk mund t shqiptoj dnim m t lart se 8 vjet.
Qllimi kryesor i ksaj dispozite specifike, e cila sht nj lloj
nnvariante e sistemit t asperacionit, sht q t pamundsohet

381

shqiptimi i dnimeve afatgjata me burgim pr vepra penale t

lehta.
N Kodin ton penal sistemi i asperacionit aplikohet edhe
n rastet e shqiptimit t dnimeve me gjob. Sipas pikes 4 t
par. 2, nse gjykata ka caktuar dnime me gjob pr seciln nga
veprat penale, dnimi unik me gjob nuk duhet t tejkaloj
shumn prej 25.000 EUR, prkatsisht 50.000 EUR kur nj apo
m shum vepra penale jan kryer me qllim prfitimi material.
Sipas pikes 5 t par. 2, nse gjykata pr disa vepra penale
ka caktuar dnime me burgim, ndrsa pr vepra t tjera ka
caktuar dnime me gjob, ajo shqipton nj dnimin unik me
burgim dhe nj denim unik me gjob sipas sistemit t
asperacionit.
Sipas par. 3, dnimin plotsues gjykata e shqipton nse
sht caktuar s paku pr nj nga veprat penale ose nse
gjykata ka caktuar dnime me gjob pr shum vepra penale,
ather ajo e shqipton nj denim unik me gjob sipas pikes 4 t
paragrafit 2 t nenit 71.
c) Sipas sistemit t kumulacionit gjithashtu s pari matet
dnimi ve e ve pr do vepr penale n bashkim, e m pas
mblidhen t gjitha dnimet dhe shuma e tyre paraqet dnimin
unik, t prbashkt. N legjislacionet penale bashkkohore ky
lloj sistemi i matjes s dnimit zbatohet n mnyr t kufizuar
dhe at zakonisht kur sht fjala pr dnimet me gjob. Siq
theksuam m sipr, legjislacioni i yn penal edhe n rastet e
shqiptimit t dnimeve me gjob e ka aceptuar sistemin e
asperacionit. Zgjidhja e ktill parashihet n pikn 4 t
paragrafit 2 t nenit 71, ku thuhet: nse gjykata ka caktuar
dnime me gjob pr seciln nga veprat penale, dnimi unik me
gjob nuk duhet t tejkaloj shumn prej 25.000 EUR,
prkatsisht 50.000 EUR, kur nj apo shum vepra penale jan
kryer me qllim t prfitimit material.
Llogaritja e dnimit personit t dnuar
(Neni 72)
(1) Nse personi i dnuar gjykohet pr vepr penale t
kryer para se t ket filluar mbajtjen e dnimit t
shqiptuar me nj denim t mparshm, apo pr vepr
penale t kryer gjat kohs s mbajtjes s dnimit me

382

burgim apo burgim afatgjat, gjykata shqipton dnimin

unik pr t gjitha veprat penale (neni 71 t ktij Kodi),
duke marr parasysh dnimin e mparshm t shqiptuar.
Dnimi ose pjesa e dnimit t ciln i dnuari e ka mbajtur
llogaritet n dnimin e shqiptuar unik.
(2) Pr vepr penale t kryer gjat kohs s mbajtjes
s dnimit me burgim ose me burgim afatgjat, gjykata ia
cakton dnimin kryersit pavarsisht nga dnimi i
shqiptuar m hert nse zbatimi i dispozitave t nenit 71 t
ktij Kodi nuk do ta arrinte qllimin e dnimit, duke
marr parasysh kohzgjatjen e pjess s pambajtur t
dnimit t shqiptuar m par.
S pari, n titullin e ktij neni, shprehja llogaritja duhet
t zvndsohet me shprehjen matja. Pr kt situat
shprehjen matja e prdorin t gjitha legjislacionet penale t
shteteve t regjionit.
N t shumtn e herave personi n t njjtn koh gjykohet
pr t gjitha veprat penale t kryera n bashkim dhe i shqiptohet
nj dnim unik pr t gjitha ato vepra sipas dispozitave pr
matjen e dnimit pr bashkim t veprave penale t parapara n
nenin 71. Mirpo, shtja e matjes s dnimit personit i cili m
par sht dnuar, n t drejtn penale shtrohet n kto raste:
- nse nj (ose m shum) vepra penale t kryera jan
zbuluar pasi q personi sht dnuar dhe si t tilla nuk kan
mund t prfshihen me aktgjykim;
- nse personi i dnuar para se t ket filluar mbajtjen e
dnimit sipas aktgjykimit t mparshm kryen vepr penale t
re;
- nse personi i dnuar gjat mbajtjes s dnimit me burg
kryen vepr penale t re, dhe
- nse t dnuarit me kusht i revokohet dnimi me kusht
pr shkak t veprs penale t ciln e ka kryer para se ti jet
shqiptuar dnimi me kusht ose gjat kohzgjatjes s dnimit me
kusht.
Situatat e ktilla jan t rregulluara me dispozitat e nenit
71.
Paragrafi 1.

383

Dispozita e paragarfit 1 i zgjidh kto dy situata: situata e

par shprehet n rastet kur personi ka kryer nj apo m shum
vepra penale, por ato jan zbuluar para se t ket filluar
mbajtjen e dnimit t shqiptuar me aktgjykim t mparshm,
ndrsa situata e dyt shprehet n rastet kur personi i dnuar
gjat mbajtjes s dnimit me burgim apo burgim afatgjat
kryen vepr penale t re. N situatat e ktilla matja e dnimit
bhet sipas dispozitave pr veprat penale n bashkim t
parapara n nenin 71 t Kodit Penal. Sipas ktyre dispozitave,
me rastin e shqiptimit t dnimit unik pr t gjitha veprat
penale, dnimin e shqiptuar m par gjykata e trajton si t
prcaktuar, kurse dnimin e mat vetm pr veprat penale q
nuk kan qen t prfshira me aktgjykimin e mparshm. M
pas, duke i aplikuar dispozitat e Kodit Penal q i referohen
matjes s dnimit pr veprat penale n bashkim, e shqipton
dnimin unik pr t gjitha veprat penale, zakonisht duke e
aplikuar sistemin e asperacionit.
Prkatsisht, dnimi i
shqiptuar pr veprn e mparshme konsiderohet i caktuar,
ndrsa pr veprn t zbuluar m von apo t kryer gjat
kohzgjatjes s dnimit me kusht caktohet dnimi dhe m pas
duke i zbatuar rregullat e sistemit t asperacionit shqiptohet nj
dnim unik, i prbashkt. N rastet e ktilla, dnimin apo
pjesn e dnimit t ciln i dnuari e ka mbajtur i llogaritet n
dnimin e shqiptuar.
Paragrafi 2.
Prej rregulles s matjes s dnimit personit t dnuar sipas
dispozitave pr matjen e dnimit pr veprat penale n bashkim,
n paragrafin 2 t nenit 72 sht parapar nj prjashtim. Sipas
ktij paragrafi, nse personi gjat kohs s mbajtjes s dnimit
me burgim ose me burgim afatgjat kryen vepr penale t re,
gjykata do ti shqiptoj dnim pr kt vepr penale, pavarsisht nga dnimi i mparshm, nse me zbatimin e
dispozitave mbi matjen e dnimit pr veprat penale n bashkim
(neni 71), nuk mund t realizohet qllimi i dnimit pr shkak se
ka mbetur pjes e shkurtr nga dnimi q i sht shqiptuar m
par. Kshtu p.sh. nse personi i dnuar me burgim n
kohzgjatje prej 12 vitesh, pasi q ka mbajtur 10 vite srish
ndaj nj t burgosuri apo ndaj gardienit kryen vepr penale t
plagosjes s rnd, nuk do t ishte e arsyeshme q pr kt

384

vepr penale t re ti shqiptohet dnimi sipas dispozitave pr

bashkim t veprave. N kso raste, pr veprn penale t kryer
gjat mbajtjes s dnimit, i shqiptohet dnimi pavarsisht prej
pjess s mbetur t dnimit t mparshm, kshtu q personi i
ktill pasi q ta mbaj pjesn e dnimit t mbetur, fillon ta
mbaj dnimin pr veprn e re.
Llogaritja e paraburgimit dhe e dnimit t
mparshm
(Neni 73)
(1) Koha e kaluar n paraburgim si dhe do periudh e
heqjes nga liria lidhur me veprn penale llogariten n
dnimin e shqiptuar me burgim, me burgim afatgjat dhe
me dnim me gjob.
(2) Burgimi ose dnimi me gjob t cilin i dnuari e ka
mbajtur, prkatsisht e ka paguar pr kundravajtje apo
pr delikt ekonomik, prfshihen n dnimin e shqiptuar
pr vepr penale, tiparet e s cils prfshijn edhe tiparet e
kundravajtjes apo t deliktit ekonomik.
(3) Masa mbrojtse e cila sht shqiptuar pr
kundravajtje ose pr delikt ekonomik prfshihet n
dnimin plotsues pr vepr penale, tiparet e s cils i
prfshijn edhe tiparet e kundravajtjes apo t deliktit
ekonomik.
(1) Nj dit paraburgim, nj dit t heqjes s liris, nj
dit burgim, nj dit burgim afatgjat dhe 15 EUR t
dnimit me gjob barazohen pr qllime t llogaritjes sipas
ktij neni.
Qllimi kryesor i dispozitave t nenit 72 sht q personi
i dnuar t mos mos privohet nga liria m gjat se dnimi i
shqiptuar me burgim pr veprn e kryer penale. Lidhur me
kt, sht e mundur q personit t caktuar para se ti
shqiptohet dnimi, pr shkak t dyshimit t bazuar se ka kryer
vepr penale t privohet nga liria ti caktohet paraburgu apo
t mbahet 48 or n stacionin e policis. sht parim i s
drejts penale ndrkombtare dhe i legjislacioneve penale
nacionale q privimet e tilla t liris dhe do lloj tjetr i
privimit nga liria, t llogariten n dnimin e shqiptuar. Kt

385

parim e ka prvetsuar edhe Kodi i yn Penal. N kt aspekt

Kodi Penal n paragrafin 1 dhe 2 i dallon dy situata: a) kur
kryersit t veprs penale i sht caktuar paraburgimi apo ka
qen i privuar nga liria sipas ndonj baze tjetr dhe b) kur
kryersi ka qen i privuar nga liria apo ka pagaur dnimin me
gjob pr deliktin ekonomik apo pr kundravajtje, mirpo me
prfundimin e gjykimit kto vepra jan kualifikuar si vepra
penale dhe pr t cilat sht shqiptuar dnimi me burgim.
Paragrafi 1.
Paragarafi 1 e rregullon situatn kur kryersi i veprs
penale para se t jet dnuar me burgim, i sht caktuar
paraburgimi apo ka qen i privuar nga liria sipas ndonj baze
tjetr.
Paraburgimi sht mas penalo-juridike e parapar me
Kodin Penal dhe me Kodin e Procedurs Penale. Paraburgimi
nuk sht dnim por mas e cila n procedurn penale zbatohet
me qllim q t sigurohet prania e t pandehurit n seancn
kryesore dhe me qllim t sigurimit t mundsis s
ekzekutimit t dnimit, q sipas dyshimit t bazuar do t'i
shqiptohet.
Mirpo, edhe pse paraburgimi nuk konsiderohet dnim,
kjo mas sipas prmbajtjes s saj, vemas duke pasur parasysh
mnyrn e zbatimit, t pandehurin e godet njsoj si dhe mbajtja
e dnimit me heqje t liris. Gjithashtu, pr shkak se
kohzgjatja e ksaj mase nuk varet nga sjellja e t pandehurit,
pr shkaqe t drejtsis sht e arsyeshme, madje edhe e domosdoshme, q koha e kaluar n paraburgim t'i llogaritet n
dnimin e shqiptuar.
Sipas Kodit Penal, koha q i pandehuri e ka kaluar n
paraburgim, detyrimisht i llogaritet n dnimin e shqiptuar me
burgim, burgim afatgjat dhe n dnimin me gjob. Nga kjo
rezulton se gjykata me rastin e shqiptimit t dnimit duhet
medoemos t'ia llogaris t pandehurit tr at koh t ciln e ka
kaluar n paraburgim, kshtu q ai do ta mbaj vetm pjesn e
mbetur t dnimit.
Q t mund t llogaritet koha e kaluar n paraburgim,
prkatsisht privimi i liris lidhur me veprn penale n dnimin
e shqiptuar me burgim, sht e nevojshme q t ekzistoj
identiteti midis veprs pr t ciln sht caktuar paraburgimi

386

apo privimi tjetr i liris dhe veprs pr t ciln sht shqiptuar

dnimi. Me fjal t tjera, sht e nevojshme q dnimi me
burgim t jet shqiptuar pikrisht pr at vepr penale. Nse
paraburgimi ka qen caktuar pr shkak t nj vepre penale,
ndrsa dnimi me burgim sht shqiptuar pr vepr tjetr
penale, paraburgimi i mbajtur apo ndonj privim tjetr lirie nuk
mund t llogaritet n dnimin e shqiptuar. N shkencn e s
drejts penale konsiderohet se ekziston identiteti midis dy veprave penale nse shprehet identiteti i gjendjes faktike, pa
marr parasysh kualifikimin prfundimtar t veprs. Nga kjo
rezulton se sht e mjaftueshme t bhet fjal pr gjendjen
faktike t njjt, madje edhe n rastet kur gjykata n procedurn
penale veprn penale e kualifikon ndryshe nga kualifikimi i
mparshm pr t ciln kryersit ia ka caktuar paraburgimin
apo ndonj privim tjetr lirie.
Sipas paragrafit 1, kryersit t veprs penale prve
paraburgimt, n dnimin me burgim t shqiptuar i llogaritet
edhe do lloj tjetr i privimit nga liria. Lloj tjetr i privimit nga
liria mund t caktohet gjat procedures penale apo pr ndonj
situat tjetr, pr shembull t privohet nga liria para se ti jet
caktuar paraburgimi (t mbahet i privuar nga liria 48 or n
objektet e policis), apo t privohet nga liria para se t nxirret
vendimi me t cilin lejohet ekstradimi. Si lloj tjetr i privimit
nga liria mund t jet koha sa i pandehuri ka qndruar n
ekzaminimin psikiatrik n entin shndetsor me qllim t
konstatimit nse ka qen i prgjegjshm apo me prgjegjshmri
t zvogluar. Gjithashtu personave me prgjegjshmri t
zvogluar n dnimin e shqiptuar me burgim u llogaritet edhe
kohzgjatja e mass s trajtimit t detyrueshm psikiatrik apo
kohzgjatja e mass s trajtimit t detyrueshm t personave t
varur nga droga apo alkooli. Raste m t shpeshta t llogaritjes
n dnimin e shqiptuar ndodhin kur personi gjat mbajtjes s
dnimit kryen vepr penale pr t ciln i shqiptohet burgimi, n
kso raste pjesa e mbetur e dnimit t mparshm i llogaritet n
dnimin unik. N t njejtn mnyr veprohet edhe me dnimin
t cilin kryersi pr t njejtn vepr penale e ka mbajt n baz
t aktgjykimit t gjykats s shtetit t huaj.
Paragrafi 2.

387

Kodi penal n t njjtn mnyr e rregullon edhe shtjen

e llogaritjes s dnimit t mparshm me burgim apo me
gjob pr kundravajtje apo delikt ekonomik. Kshtu me
paragrafin 2 sht parapar se: burgimi ose dnimi me gjob t
cilin i dnuari e ka mbajtur, prkatsisht e ka paguar pr
kundravajte apo delikt ekonomik, prfshihen n dnimin e
shqiptuar pr vepr penale, tiparet e s cils prfshijn edhe
tiparet e kundravajtjes apo t deliktit ekonomik. Kusht pr
llogaritjen e ktill sht q dnimi i shqiptuar pr veprn
penale e cila me elementet e saja i prfshin edhe elementet e
deliktit ekonomik apo t kundravajtjes pr t cilat sht
shqiptuar dhe ekzekutuar dnimi. Kto jan aso situata kur
ndonj person sht dnuar pr delikt ekonomik apo
kundravajtje, mirpo m von konstatohet se veprat e tilla i
kan elementet, tiparet e veprs penale.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 t ktij neni, gjithashtu sht parapar se
masa mbrojtse e cila sht shqiptuar pr kundravajtje ose pr
delikt ekonomik prfshihen n dnimin plotsues pr vepr
penale, tiparet e s cils i prfshijn edhe tiparet e
kundravajtjes apo t deliktit ekonomik. Zbatimi i paragrafit 3
n praktik shprehet n rastet kur pr ndonj kundravajtje apo
delikt ekonomik sht shqiptuar masa mbrojtse, mirpo m
von gjykata konstaton se kundravajtja apo delikti ekonomik i
kan tiparet e veprs penale, ather do t shqiptohet njri nga
llojet e dnimeve plotsuese.
Paragarfi 4.
Dispozitat e paragrafit 4 jan t natyrs teknike, ngase e
rregullojn mnyrn e llogaritjes. Sipas ksaj dispozite nj dit
paraburgim, nj dit t heqjes s liris, nj dit burgim, nj
dit burgim afatgjat dhe 15 EUR t dnimit me gjob
barazohen n rastet e llogaritjes pr situatat e parapara n
nenin 73. Zgjidhja e ktill n praktik shprehet si vijon: nse
ndonj person gabimisht sht dnuar me burgim, me burgim
afatgjat, apo padrejtsisht n ndonj mnyr tjetr sht
privuar nga liria, ather do dit e qndruar n burgim apo

388

heqje t liris i llogaritet (kompenzohet) 15 EUR. Ose n t

kundrtn, nse personi i dnuar nuk pajtohet q ti
zvndsohet dnimi me gjob me urdhr pr pun n dobi t
prgjithshme, ather gjykata cakton nj dit burgim pr do 15
EUR (neni 39, par. 4).
Kapitulli IV
VREJTJA E GJYKATS
Qllimi i vrejtjes s gjykats
Neni 74
Qllimi i vrejtjes s gjykats sht q ti jepet
kryersit qortimi kur, duke pasur parasysh t gjitha
rrethanat n lidhje me veprn penale dhe kryersin,
vrejtja gjyqsore sht e mjaftueshme pr t arritur
qllimin e dnimit.
Vrejtja e gjykats bn pjes n llojet e sanksioneve
alternative. Qllimi i vrejtjes s gjykats si lloj i sanksionit
penal, sht q kryersit t veprs penale ti bhet me dije dhe
ti trhiqet vrejtja se ka kryer vepr penale, t ciln shoqria n
aspektin social dhe etik e vlerson si negative, t dmshme, t
keqe dhe pr at gjykata i shqipton qortim, prkatsisht vrejtje.
Pra, masa e vrejtjes sht nj lloj i veant i sanksionit
jopunitiv, jondshkues, sht zvndsim i dnimeve
afatshkurta me burgim. Kt lloj sanksioni mund ta shqiptoj
vetm gjykata n kushtet e parapara me ligj. Vrejtja e gjykats,
n fakt sht sanksion verbal, admonitiv.
Qllimi i vrejtjes s gjykats sht q kryesin e veprs
penale, n rastet kur vepra penale sht m pak e rrezikshme, t
mos e ndshkoj nse nuk sht e domosdoshme pr mbrojtjen
juridike-penale. Q t mund ta shqiptoj kt lloj t sanksionit,
gjykata duhet t formoj bindjen, t prognozoj se vetm
vrejtja do ta arrij qllimin e dnimit, qllimin e preventivs
speciale, q personi ndaj t cilit shqiptohet vrejtja, n t
ardhmen t mos kryej vepr tjetr penale.
Qllimi i ktill i vrejtjes s gjykats sht n funksion t
konceptit dhe trendeve q t kufizohet dhuna dhe t mos

389

aplikohen dnime pr vepra penale t lehta, prkatsisht kur

gjykata duke marr parasysh veprn penale dhe kryersin e saj
formon bindje se vetm me vrejtje gjyqsore do t arrihet
qllimi q kryersi n t ardhmen t mos kryej vepra penale.
Nga dispozita e nenit 74 dhe 75 rezulton se vrejtja e
gjykats mund t shqiptohet: a) nse sht fjala pr vepra
penale t lehta; b) nse shqiptimi i dnimit nuk sht i
domosdoshm pr mbrojtjen juridiko-penale dhe c) nse
gjykata formon bindje se me kt lloj t sanksionit do t
ndikohet q kryersi n t ardhmen t mos kryej vepra penale.
Vrejtja e gjykats
Neni 75
(1) Me vrejtje t gjykats, kryersit i bhet me dije
se ka kryer nj vepr t dmshme dhe t rrezikshme, q
prbn vepr penale pr t ciln nse ai srish kryen vepr
t till gjykata do t shqiptoj sanksion m t rnd penal.
(2) Vrejtja e gjykats mund t shqiptohet pr vepra
penale pr t cilat sht parapar dnimi me burgim deri n
nj vit ose dnimi me gjob, n rastet kur veprat e tilla jan
kryer n rrethana lehtsuese t cilat i bjn veprat penale
veanrisht t lehta.
(3) Pr veprat penale t caktuara dhe n kushtet e
parapara me ligj, vrejtja e gjykats mund t shqiptohet
edhe kur sht parapar dnimi me burgim deri n tre vjet.
(4) Gjykata mund t shqiptoj vrejtjen e gjykats
pr m shum se nj vepr penale t kryer n bashkim, nse
pr donjrn nga kto vepra ekzistojn kushtet nga
paragrafet 2 ose 3 t ktij neni.
(5) Me rastin e vendosjes pr shqiptimin e vrejtjes
gjyqsore, gjykata veanrisht merr parasysh qllimin e
vrejtjes gjyqsore, sjelljen e kryersit n t kaluarn,
sjelljen e tij pas kryerjes s veprs penale, shkalln e
prgjegjsis penale, rrethanat e tjera n t cilat sht kryer
vepra penale dhe pjesmarrjen vullnetare t kryersit n
programin e trajtimit.
1. Vrejtja e gjykats sht sanksion i posam (sui
generis). sht nj lloj i posam i mass penalo-juridike me

390

qllim t caktuar kriminalo-politik dhe shoqror. Vrejtja e

gjykats, sipas brendis dhe qllimit t saj, nuk sht dnim,
por n fakt sht trajtim i kryersit t veprs penale me masa
jondshkuese. Sipas natyrs s saj, vrejtja e gjykats sht
mas pr zvendsimin e dnimit, veanrisht t dnimit me
burgim afatshkurtr dhe paraqet hap t rndsishm n drejtim
t depenalizimit t s drejts penale.
Paragrafi 1.
N brendin e saj, vrejtja e gjykats paraqet qortim serioz
dhe publik q i bhet kryersit t veprs penale nga gjykata dhe
njherit i trhiqet vrejtja q n t ardhmen t mos kryej vepra
penale, sepse pr vepra t tilla do t dnohet. N kt pikpamje,
ky lloj i sanksionit ka ngjashmri me qortimin si mas edukuese
q sht e parapar pr kryersit e mitur t veprave penale.
Trajtimi i ktill i kryersve t veprave penale t lehta me
an t vrejtjes s gjykats, shpreh edhe qndrimin human t
shoqris.
Marr n prgjithsi, vrejtja e gjykats mund t
shqiptohet pr vepra penale t lehta ndaj atyre kryerse, pr t
cilt gjykata formon bindjen se me shqiptimin e saj sht e
mundur t arrihet qllimi i dnimit.
Paragrafi 2.
Sipas paragrafit 2, vrejtja e gjykats mund t shqiptohet
pr veprat penale pr t cilat sht parapar dnimi me burgim
gjer nj vit, apo dnimi me gjob dhe nse vepra sht kryer n
rrethana lehtsuese, t cilat e bjn veprn penale veanrisht
t leht. Pra, pr shqiptimin e vrejtjes s gjykats relevante
sht dnimi i parapar e jo dnimin t cilin do ta shqiptonte
gjykata. Krahas dnimit t parapar m s teprmi deri n nj
vit, si kusht tjetr pr shqiptimin e vrejtjes s gjykats krkohet
q vepra t jet kryer n rrethana lehtsuese t cilat i bjn
veprat penale veanrisht t lehta. Pr nga natyra dhe brendia e
tyre, kto rrethana objektive dhe subjektive duhet t jen
veanrisht lehtsuese n sensin e dispozitave t nenit 64.
Kto dy kushte (dnimi i parapar me burgim deri n nj
vit apo dnimi me gjob dhe rrethanat lehtsuese), duhet t
prbushen n mnyr kumulative pr t mund me u shqiptuar

391

vrejtja e gjykats. Kto dy kushte gjykata duhet ti konstatoj

n do rast konkret dhe ti arsyetoj. Prndryshe, numri i
veprave penale pr t cilat sht parapar mundsia e shqiptimit
t vrejtjes s gjykats sht relativisht i madh dhe pothuaj jan
t parapara n t gjith kapitujt e Kodit Penal.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht zgjruar mundsia e shqiptimit t
vrejtjes s gjykats. Rrjedhimisht, prderisa n paragarfin 2
mundsia e shqiptimit t vrejtjes s gjykats sht kufizuar pr
vepra penale pr t cilat sht parapar dnimi me burgim deri
n nj vit apo dnimi me gjob, paragrafi 3 parasheh mundsin
e shqiptimit t vrejtjes s gjykats edhe pr vepra per t cilat
sht parapar dnimi me burgim deri n tre vjet. Pr kt grup
t veprave penale gjykata mund t shqiptoj vrejtjen e gjykats
vetm nse Kodi Penal n mnyr specifike e parasheh kt
mundsi dhe nse jan prmbushur kushtet e posame. Kshtu,
p.sh. Kodi Penal ka parapar mundsin e shqiptimit t
vrejtjes s gjykats n rastet e kryerjes s veprs penale t
lndimit t leht trupor, rrezikimit t integritetit trupor apo
shndetit me arm, me mjet t rrezikshm apo me mjet apo
mnyr tjetr, nse kryesi ka qen i provokuar nga sjellja
njerzore ose e vrazhd e pals s dmtuar ((neni 153, par.3).
Gjykata n ksi raste mund t shqiptoj vrejtjen e gjykats n
shembullin e prmendur, nse jan plotsuar kushtet e
prgjithshme dhe t posame q parashihen me ligj.
Paragrafi 4.
Dispozita e paragrafit 4 e parasheh mundsin e shqiptimit
t vrejtjes s gjykats edhe pr bashkimin e veprave penale.
Sipas ksaj dispozite, nse gjykata konstaton se pr dy apo m
shum vepra penale nga par. 1 dhe 2 t ktij neni jan
prmbush kushtet pr shqiptimin e vrejtjes s gjykats, ather
do ta shqiptoj pr t gjitha veprat si dnim unik, pa duke e
prcaktuar vrejtjen e gjykats pr do vepr t veant. Lidhur
me kt, duhet vemas t theksohet se nga paragrafi 4 rezulton
se sht e mundur q pr njrn nga veprat penale n bashkim
t shqiptohet dnimi apo dnimi me kusht, ndrsa pr t dytn
t shqiptohet vrejtja e gjykats.

392

Paragrafi 5.
N kt dispozit jan parapar rrethanat m tipike t cilat
gjykata duhet me i marr parasysh pr t mund me e
shqiptuar vrejtjen e gjykats, prkatsisht pr arritjen e qllimit
t saj. N kt sens, krahas kushtit t parapar n paragrafin 2
t ktij neni ku thuhet se vrejtja e gjykats mund t shqiptohet
pr veprat penale pr t cilat sht parapar dnimi me burgim
deri n nj vit apo dnimi me gjob, n paragrafin 5 thuhet se
me rastin e vendosjes pr shqiptimin e vrejtjes s gjyqsore,
gjykata veanrisht merr parasysh qllimin e vrejtjes gjyqsore,
sjelljen e kryersit n t kaluarn, sjelljen e tij pas kryerjes s
veprs penale, shkalln e prgjegjsis penale, rrethanat e tjera
n t cilat sht kryer vepra penale dhe pjesmarrjen vullnetare
t kryersit n programin e trajtimit.
N kontekstin e t gjitha ktyre rrethanave t cilat gjykata
duhet ti merr parasysh me rastin e vendosjes nse do ta
shqiptoj vrejtjen e gjykats, vemas do ta merr parasysh sjelljen
e personit pas kryerjes s veprs penale. Kshtu p.sh. nse sht
fjala pr kryersin i cili nuk dshiron ta pranoj pasojn e
dmshme t veprs s tij, apo nse sht indiferent ndaj t
dmtuarit dhe pasojs q e ka shkaktuar me veprn penale, n
kso raste me siguri nuk jan prmbush kushtet pr shqiptimin
e vrejtjes s gjykats.
Vrejtja e gjykats do ta arrij efektin vetm nse
shqiptohet ndaj personit adekuat. N t kundrtn, qllimi i
ktij sanksioni verbal do t dshtoj nse shqiptohet sipas nj
shabloni pr do vepr penale t leht, pa e marr parasysh
personalitetin e kryersit. N raste t tilla vrejtja e gjykats e
humb efektin e vet. S kndejmi, vrejtja e gjykats duhet t
aplikohet ndaj personit i cili veprn penale e ka kryer n
rrethana t jashtzakonshme dhe nn ndikimin e madh t
rrethanave t jashtme. Krahas ktyre rrethanave, vrejtja e
gjykats mund t shqiptohet n rastet kur jeta e mparshme e
kryersit, pranimi i fajit, pendimi, krkim falja, kompenzimi
dmit etj, bjn me dije se vetm fakti q sht nxjerr para
gjykats dhe i sht shqiptuar vrejtja, kan ushtruar efektin e
prmirsimit dhe se n t ardhmen nuk do t kryej vepra penale.

393

2. Pas prfundimit t procedurs penale, sikundr edhe

sanksionet e tjera penale, edhe vrejtja e gjykats shqiptohet me
aktgjykim.
Kryersi, t cilit i shqiptohet vrejtja e gjykats,
konsiderohet person i dnuar dhe shnohet n evidencn e t
ndshkuarve. Ky sanksion shlyhet nga evidenca e t
ndshkuarve nse kryersi brenda nj viti nga aktgjykimi i plotfuqishm i gjykats nuk kryen vepr t re penale (neni 87, par.
2, pika 1).
Me aktgjykimin mbi shqiptimin e vrejtjes s gjykats,
kryersit mund t'i shqiptohet edhe njri nga kto tri llloje t
dnimeve plotsuese: ndalimi i drejtimit t automjetit, marrja e
lejes s vozitjes dhe marrja e sendit (neni 54, par. 3).
S bashku me vrejtjen e gjykats, gjykata detyrimisht do ta
shqiptoj edhe marrjen e fitimit pasuror t prokuruar me veprn
penale (neni 82, par.2).
Vrejtja e gjykats nuk mund tu shqiptohet kryersve t
mitur t veprave penale, ngase pr ta sht parapar qortimi
(neni 21 i Kodit t Drejtsis pr t Mitur).
Sipas efektit, vrejtja e gjykats sht e parevokueshme,
ngase kjo nuk mund t revokohet as n rastet kur personi ndaj
t cilit sht shqiptuar srish kryen vepr penale.
Kapitulli V
MASAT E TRAJTIMIT T DETYRUESHM
1. N hulumtimet e gjertanishme sht konstatuar se n
mesin e faktorve t kriminalitetit, rregullimet mendore,
prkatsisht smundjet psikike dhe varsia nga droga dhe alkooli,
jan faktor t rndsishm t kriminalitetit. Madje, n disa
raste, te disa persona me paaftsi mendore dhe varsi nga droga
apo alkooli shfaqen si shkaktar kryesor t kryerjes s veprs
penale. Pr t evituar rrezikun q personat e ktill n t
ardhmen t kryejn vepra penale, sht treguar e domosdoshme
q ndaj personave trsisht t paprgjegjshm pr shkak t
smundjeve psikike, rregullimeve psikike apo ngecjeve n
zhvillimin mendor, t shqiptohen vetm masat e trajtimit t
detyrueshm. Ndrsa kryersit e veprave penale me
prgjegjshmri t zvogluar, n t drejtn penale konsiderohen
penalisht t prgjegjshm, ndaj tyre shqiptohen dnimet, mirpo

394

krahas dnimit u shqiptohen edhe masat e mjekimit t

detyrueshm n ente t mbyllura apo n liri.
Masat e trajtimit n brendin dhe qllimin e tyre jan masa
t mjekimit, t ruajtjes dhe mbrojtjes s ksaj kategorie t
kryersve t veprave penale, si dhe mbrojtjes s shoqris nga
rreziku i mundsis s kryerjes s veprave penale.
2. N Kodin Penal, masat e trajtimit t detyrueshm nuk
jan sanksione penale, por jan masa t posame, masa sui
generis t karakterit mjeksor, t cilat mund tu shqiptohen
vetm kryersve t veprave penale me paaftsi mendore dhe n
varsi nga droga ose alkooli. Pr kt arsye kto masa jan t
parapara n kapitull t veant t Kodit Penal (Kapitulli V, neni
76 dhe 77) me emrtimin: masat e trajtimit t detyrueshm,
dhe jan trsisht t ndara nga sistemi dhe llojet e sanksioneve
penale.
Masat e trajtimit t detyruesh pr kryersit e mitur t
veprave penale jan parapar n nenin 38 t Kodit e Drejtsis
pr t Mitur. N paragarfin 2 t ktij neni thuhet se ktoi masa
t miturve u shqiptohen sipas dispozitave t Ligjit pr Kryersit
me rregullime Mendore. Lidhur me kt, deri n kohn kur
jemi duke e prgatit kt komentar, ky Ligj akoma nuk sht
nxjerr. Andaj kryersit e ktill t mitur do t trajtohen sipas
Rregullores s UNMIK-ut me fuqi ligjore e cekur n komentet
e nenit 76, e cila vlen edhe pr personat madhor.
N legjislacionin penal q sht aplikuar n Kosov gjer
me hyrjen n fuqi t Kodit penal, kto masa jan emrtuar dhe
trajtuar si masa siguruese. N kodet penale t shteteve t tjera
t formuara nga territori i ish-Jugosllavis, n Slloveni, Kroaci,
Bosnj e Hercegovin dhe n Maqedoni, edhe tani masat e
mjekimit t detyrueshm trajtohen si masa siguruese.
Kodi Penal i Kosovs n n nenin 76 i parasheh kto dy
lloje t trajtimit t detyrueshm: a) trajtimi i detyrueshm
psikiatrik pr kryesin me paaftsi mendore dhe b) trajtimi i
detyrueshm psikiatrik pr kryesin me aftsi t zvogluar
mendore. Ndrsa n nenin 77 e parasheh trajtimin me an t
rehabilitimit t detyrueshm i personave t varur nga droga ose
alkooli. N vazhdim po i citojm dhe po i komentojm kto
dispozita.
Dispozitat e veanta pr masat e trajtimit t detyrueshm
psikiatrik

395

Neni 76
Procedura pr urdhrimin e masave pr trajtim t
detyrueshm psikiatrik pr kryersin me paaftsi mendore
ose me aftsi t zvogluar mendore do t parashihen vean
me an t ligjit.
N dispoziten e ktij neni e cila sht e karakterit
blanket, udhzues, thuhet se procedura pr shqiptimin masave
t trajtimit t detyrueshm pr kryersin me paaftsi mendore
(trsisht t paprgjegjshm) dhe trajtimi i detyrueshm pr
kryersin me aftsi t zvogluar mendore, do t parashihen me
ligj t veant. Meq deri n shpalljen e pavarsis s Kosovs,
nxjerrja e ligjeve nga fusha e gjyqsis, policis dhe
prokuroris ka qen n kompetenc eksluzive e UNMIK-ut,
ndrsa UNMIK-u kishte t drejt t nxirrte vetm rregullore me
fuqi t ligjit, procedurn penale ndaj kryersve me rregullime
mendore UNMIK-u e prcaktoj me Rregulloren nr. 2004/34, e
cila hyri n fuqi me 24 gusht 2004. Me kt Rregullore e cila
sht n fuqi edhe n momentin e prgatitjes s ktij komentari,
n 34 nene n mnyr t trsishme jan prcaktuar kushtet t
cilat duhet t prmbushen pr shqiptimin e masave t trajtimit
t detyrueshm ndaj kryersve t veprave penale me paaftsi
mendore dhe me aftsi t zvogluar, kohzgjatjen si dhe
procedura pr shqiptimin dhe ekzekutimin e tyre. Neve ktu
nuk do ti komentojm dispoztat e ksaj Rregullore lidhur me
kto dy masa t trajtimit t detyrueshm ngase jan t shumta
dhe i tejkalojn suazat e komentarit t Kodit Penal. Mirpo
vemas po e theksojm se gjykatat kto dy masa t trajtimit t
detyrueshm mund ti shqiptojn vetm duke i zbatuar
dispozitat e ksaj Rregullore, derisa Kuvendi i Kosovs t
nxjerr ligjin me t cilin do t rregullohet kjo shtje.
1. Trajtimi me an t rehabilitimit t detyrueshm i
personave
t varur nga droga ose alkooli
(Neni 77)

396

(1) Gjykata mund tia shqiptoj trajtimin e rehabilitimit

t detyrueshm n nj ent shndetsor secilit person i cili e
ka kryer veprn penale nn ndikimin e drogs apo alkoolit,
nse gjykata ka shqiptuar dnimin, vrejtjen e gjykats ose
kryersin e ka liruar nga dnimi dhe nse konstaton se
faktori kryesor q e ka motivuar kryerjen e veprs penale
ishte varsia nga alkooli apo droga dhe nse ka gjasa pr
mjekimin e tij t suksesshm. Koha e kaluar n entin
shndetsor i llogaritet n masn e dnimit.
(2) Nse shqiptohet masa nga paragrafi 1 i ktij neni,
krahas dnimit me gjob, vrejtjes s gjykats apo lirimit
nga dnimi, gjykata mund t vendos, me plqimin e t
dnuarit, q masa e till e trajtimit t ekzekutohet n liri.
Nse kryersi pa shkak t arsyeshm nuk i nnshtrohet
trajtimit n liri ose arbitrarisht e braktis trajtimin, gjykata
mund t urdhroj q trajtimi t ekzekutohet n entin
shndetsor.
(3) Nse masa nga paragrafi 1 i ktij neni sht
shqiptuar krahas dnimit me burg, ajo mund t zgjas
derisa t kryhet dnimi. Nse masa nga paragrafi 1 i ktij
neni sht sht shqiptuar krahas dnimit me gjob,
vrejtjes gjyqsore apo lirimit nga dnimi, trajtimi nuk
mund t zgjas m tepr se dy vjet. Gjykata duhet t
shqyrtoj ekzekutimin e ksaj mase do dy muaj pr t
vendosur nse sht e nevojshme t vazhdohet masa.
Trajtimi mjeksor i detyrueshm i narkomanve dhe
alkoolistve sht mas e dats relativisht t re, e cila
shqiptohet s bashku me sanksionet e caktuara penale dhe ka
pr qllim q ti evitoj rrethanat dhe shkaqet q kan
kontribuar n kryerjen e veprs penale. Rezultatet e
hulumtimeve kriminologjike kan treguar se narkomania dhe
alkoolizmi jan fakor t rndsishm kriminogjen. N t
gjitha shtetet, por edhe n Kosov, n vitet e fundit sht n
rritje narkomania. Pr kt arsye tani dhe n t ardhmen duhet
ti kushtohet rndsi e duhur narkomanis, posarisht
ekzekutimit t ksaj mase. Kt po e themi ngase hulumtimet
shkencore kan treguar se vetm dnimi ndaj kryersve, t cilt
veprat penale i kan kryer si narkoman nuk mund t ushtrojn
efekte t duhura n luftn kundr kriminalitetit. N rastet e

397

ktilla trajtimi mjeksor, psikiatrik i tyre ka efekt m t madh

preventiv se dnimi.
Me shqiptimin dhe ekzekutimin e mass s trajtimit me
an t rehabilitimit t detyrueshm t narkomanve dhe
alkoolistve, shoqria mbrohet prej personave t cilt jan t
prirur q nn ndikimin e drogs apo alkoolit t kryejn vepra
penale, por n t njjtn koh personave t ktill me an t
mjekimit u jepet ndihm q ta rrnjosin kt shprehi, t lirohen
nga vartsia e konsumimit t drogs apo alkoolit.
Paragrafi 1.
Kjo mas sht e karakterit medicinal dhe konsiston n
trajtimin medicinal t kryersit gjat nj periudhe t caktuar me
qllim q nga ai t rrnjoset shprehia e konsumimit t drogs
apo alkoolit. Qllimi i ksaj mase sht preventiva speciale e
cila realizohet duke e evituar shprehin e konsumimit t drogs
apo alkoolit si faktor t kriminalitetit.
Kt mas gjykata mund tia shqiptoj kryersit penalisht
t prgjegjshm nse plotsohen kto kushte: 1) q kryersit t
veprs penale ti jet shqiptuar dnimi (dnimi me burgim,
dnimi me gjob, dnimi me kusht), vrejtja e gjykats apo
lirimi nga dnimi; 2) q kryersi ta ket kryer veprn penale pr
shkak t varshmris nga droga apo alkooli; 3) q t ekzistoj
lidhja kauzale mes veprs penale t kryer dhe varshmris s
kryersit nga droga apo alkooli, prkatsisht q gjykata t
konstatoj se faktori kryesor q ka motivuar kryersin e veprs
penale sht varsia nga droga apo alkooli, dhe 4) nse ka gjasa
pr mjekimin e tij t suksesshm.
Kur jan plotsuar kto kushte, ather shqiptimi i ksaj
mase sht e obligueshme, mirpo duhet vemas t theksohet
se kjo mas nuk mund t shqiptohet si e vetme, por gjithher
krahas me ndonj sanksion tjetr penal. Andaj n kt aspekt kjo
mas sht e karakterit komplementar n raport me sanksionin
prkats.
Edhe pse nuk sht then shprehimisht n ligj, kjo mas
nuk mund t shqiptohet ndaj personit i cili veprn penale e ka
kryer nn ndikimin e drogs apo alkoolit, por i cili prndryshe
nuk sht i varur, nuk e ka t rrnjosur shprehin pr
konsumimin e drogs apo alkoolit. N ann tjetr, pr
shqiptimin e ksaj mase nuk sht e domosdoshme q personi

398

n momentin e kryerjes s veprs penale t ket qen i dehur.

S kndejmi kjo mas e trajtimit mjeksor mund t aplikohet
edhe ndaj narkomanit apo alkoolistit, i cili veprn penale e ka
kryer n kohn kur nuk ka qen nn ndikimin e drogs apo
alkoolit, mirpo tek ai sht rrnjosur shprehia pr konsumimin
e tyre, dhe veprn penale e ka kryer p.sh. pr t fituar mjete pr
t bler drog apo alkool.
N rastet kur kjo mas sht shqiptuar krahas dnimit me
burgim, koha e kaluar n entin shndetsor i llogaritet n masn
e dnimit.
Paragarfi 2.
Dispozita e paragrafit 3 e rregullon situatn kur kjo mas
shqiptohet krahas sanksionit penal me t cilin kryersi nuk
privohet nga liria, prkatsisht kur shqiptohet dnimi me gjob,
vrejtja e gjykats apo lrimi nga dnimi. N kso situate, me
plqimin paraparak t kryersit, gjykata mund t vendos q
kjo mas t ekzekutohet n liri.
Nse kryersi pa ndonj shkak t arsyeshm nuk i
nnshtrohet trajtimit n liri apo e braktis n mnyr arbitrare
trajtimin, gjykata mund t urdhroj q trajtimi t ekzekutohet
n entin shndetsor.
Paragrafi 3.
Nse trajtimi i detyrueshm sht shqiptuar krahas dnimit
me burgim, n kso raste kjo mas mund t zgjas derisa t
kryhet dnimi. Ndrsa n rastet kur kjo mas sht shqiptuar
krahas dnimit me gjob, vrejtjes s gjykats apo lirimit nga
dnimi, trajtimi nuk mund t zgjas m tepr se dy vjet.
Shrbimi sprovues i drgon do dy muaj raport gjykats
pr prparimin e arritur n programin e trajtimit rehabilitues
bazuar n informatat e siguruara nga institucioni kompetent i
kujdesit shndetsor. N baz t raportit t ktill, gjykata duhet
me me vendos nse sht e nevojshme t vazhdohet ekzekutimi i mtejshm i ksaj mase.
Pr procedurn e shqiptimit t mass s trajtimit me an t
rehabilitimit t detyrueshm t personave t varur nga droga
ose alkooli shif nenet 486-488 t Kodit t Procedurs Penale.

399

Kjo mas ekzekutohet n entin shndetsor apo n ndonj

ent tjetr prkats. Nse kjo mas shqiptohet s bashku me
dnimin me burgim ajo mbahet n institucionin korrektues pr
ekzekutimin e dnimit me burgim.
Pr mnyrn e ekzekutimit t ksaj mase shif nenet 179
dhe 180 t LESP.
Kapitulli VI
DISPOZITAT
E
PRGJITHSHME
EKZEKUTIMIN E DNIMEVE

PR

shtja e ekzekutimit t dnimit dhe t sanksioneve t

tjera penale sht e ndar nga legjislacioni penal material dhe
rregullohet me ligj t veant me ligjin mbi ekzekutimin e
sanksioneve penale. Gjithashtu ekzekutimi i dnimeve dhe
sanksioneve tjera penale studiohet nga lnda e posame penalogjia. Prkundr ksaj, gjer n vitet e shtatdhjeta t
shekullit t kaluar ka domuniuar mendimi se n kodin penal
duhet t prcaktohen dispozita me t cilat rregullohen shtjet
themelore t ekzekutimit t sanksioneve penale. Ky koncept
sht akceptuar edhe n legjislacionin penal t mparshm q
sht aplikuar n Kosov. Nn ndikimin e ktij koncepti dhe
m tepr si relikt, n Kodin Penal n fuqi gjenden dispozitat e
nenit 78 dhe 79 t cilat jan thjesht shtje t lamis s ligjit
mbi ekzekutimin e sanksioneve penale dhe t cilat pretendojn
t jen t karakterit parimor. Mirpo pr nga natyra dhe
prmbajtja e tyre fare nuk sht e nevojshme t jen t
sistemuara n kuadr t Kodit Penal. Ndrsa dispozita e nenit
80 dhe 81 me t cilat sht rregulluar instituti i lirmit me kusht
dhe revokimi i lirimit me kusht duhet t sistemohen pas
dispozits me t ciln sht parapar dnimi me burgim. Pr
kt arsye, tani t gjitha kodet penale t shteteve t formuara
nga territori i ish Jugosllavis i kan hequr kto pak dispozita
me t cilat rregullohen thjesht shtje nga lamia e ligjit mbi
ekzekutimin e sanksioneve penale. Andaj edhe nga Kodi i yn
Penal duhet t hiqen kto dispozita, ngase si t tilla n aspektin
parimor dhe m detajisht jan t prcaktuara n Ligjin mbi
Ekzekutimin e Sanksioneve penale. Por sidoqoft ne
shkurtimisht do ti komentojm dispozitat e nenint 78 dhe 79

400

edhe pse trsisht e rregullojn materjen e

ekzekutimin e sanksioneve penale.

Ligjit pr

Ekzekutimi i dnimeve me burgim dhe me

burgim afatgjat
Neni 78
(1) Dnimi me burgim mbahet n objekte t mbyllura,
gjysm t mbyllura apo t hapura t enteve t caktuara pr
zbatimin e dnimeve.
(2) Burgimi afatgjat mbahet n entet e mbyllura t
caktuara pr zbatimin e dnimeve.
(3) Gjat ekzekutimit t dnimit, personi i dnuar nuk
duhet ti nnshtrohet trajtimit njerzor ose poshtrues dhe
as dnimit q prfshin mundime t panevojshme mendore
dhe fizike, si dhe privimin nga nevojat elementare, duke
prfshir edhe trajtimin adekuat mjeksor.
Rndsia kriminalo-politike e ekzekutimit t dnimeve
konsiston n faktin se n kt faz synohet t realizohet qllimi
i tyre, i cili n mnyr abstrakte sht prcaktuar n Kodin
Penal. Prkatsisht gjat periudhs s ekzekutimit t dnimit
penale pretendohet q drejtprdrejt t realizohet qllimi i tij.
Me ekzekutimin e dnimeve realizohet funksioni i
preventivs speciale dhe gjenerale. Preventiva speciale e
ekzekutimit t dnimit ushtrohet duke shkaktuar aso pasoja t
pakndshme dhe t kqija ndaj kryesit t veprs penale, pasoja
kto t cilat do t ndikojn q personi i ktill n t ardhmen
t mos kryej vepra penale (pika 1 e nenit 34 t Kodit penal).
Gjithashtu me ekzekutimin e dnimeve realizohet funksioni i
preventivs gjenerale (pika 2 ktij neni). Preventiva gjenerale
me an t ekzekutimit t dnimit ushtrohet ndaj kryersve
potencial t veprave penale, duke ua trhequr vrejtjen n t
gjitha implikimet dhe prjetimet e pakndshme dhe t kqija
q trheq me vete ekzekutimi i dnimit. N kohn e fundit
disa lloje t dnimive kryesore, alternative dhe plotsuese
ushtrojn edhe ndikim aktiv n resocializimin e kryersve t
veprave penale.

401

Rndsia kriminalo-politike e ekzekutimit t sanksioneve

penale, me t cilat kryesit i merret liria, konsiston edhe n
faktin se kto jan edhe masa praktike me t cilat me qllim t
mbrojtjes s shoqris nga kriminaliteti, i izolojn kryersit e
rrezikshm nga mjedisi shoqror.
Paragrafi 1 dhe 2.
Dispozitat e paragarfit 1 dhe 2 jan thejsht t karakterit
teknik. N dispozitn e paragarfit 1 sht parashikuar se
dnimi me burgim mbahet n objekte t mbyllura, gjysm t
mbyllura apo t hapura t enteve t caktuara pr zbatimin e
dnimeve. Ndrsa n paragrafin 2 parashihet se burgimi
afatgjat mbahet n entet e mbyllura t caktuara pr zbatimin e
dnimeve. Me kto dispozita prcaktohet pozita e personave t
dnuar me burgim. Pa kto dispozita pozita e ktyre t
dnuarve do t mund t ishte e ndryshme. Prkatsisht,
modalitetet e ekzekutimit t dnimit me burgim mund t jen
n aso mase t ndryshme dhe si t tilla mund t ia humbin
karakterin e dnimit me burgim dhe ta transformojn n lloj
tjetr t dnimit. N brendin e saj kjo do t ishte n
kundrshtim me funksionin e dnimit me burgim.
Paragrafi 3.
Pr nga natyra dhe prmbajtja, dnimi pr kryersin
e veprs penale paraqet nj t keqe ngase me t i merren
apo i kufizohen disa t drejta, t cilat ai i ka pasur apo i
ka gzuar. Ekzekutimi i dnimit t shqiptuar pr t
dnuarin do t thot se ai di dihet t duroj, t toleroj.
Vemas ekzekutimi i dnimit me burgim pr t dnuarin
sht edhe nj lloj nnmimi, prbuzje. Meq kto premisa
t dnimit, vemas t dnimit me burgim pr t dnuarin
nuk mund t evitohen, pr shkak t natyrs, prmbajtjes
dhe qllimeve q duhet t arrihen, n t drejtn penale,
vemas n at penitenciare, n kohn e fundit krkohet q
t respektohet parimi i humanitetit.
Obligimi i respektimit t parimit t humanitetit gjat
fazs s ekzekutimit t dnimit sht parapar paragrafin
3. N kt paragraf sht thuhet se gjat ekzekutimit t

402

dnimit, personi i dnuar nuk duhet ti nnshtrohet

trajtimit njerzor ose poshtrues dhe as dnimit q
prfshin mundime t panevojshme psikike dhe fizike, si
dhe privimit nga nevojat elementare, duke prfshir edhe
trajtimin adekuat mjeksor. Parimi i humanitetit sht
parapar edhe me nenin 4, par. 1 t Ligjit mbi
ekzekutimin e sanksioneve penale. N kt dispozit sht
parashikuar se sanskionet penale ekzekutohen n mnyrn
e cila siguron humanizimin e trajtimit dhe respektimin e
dinjitetit t seclit individ. Personi i dnuar nuk i
nnshtrohet tortures ose trajtimit apo dnimit njerzor a
degradues.

Kufizimet n ekzekutimin e dnimeve

Neni 79
Gjat ekzekutimit t dnimit, t drejtat themelore t personit t
dnuar duhet t respektohen gjithmon. T drejtat e personit t dnuar
mund t kufizohen aq sa sht e nevojshme dhe n prputhje me ligjin
dhe standardet ndrkombtare t t drejtave t njeriut.

Kryersve t veprave penale, t cilve u sht shqiptuar

dnimi me burgim dhe gjenden n fazn e ekzekutimit t ktij
dnimi, u njihen disa t drejta t caktuara me ligjin penal, me
ligjin mbi ekzekutimin e sanksioneve penale si dhe me
konventa ndrkombtare. Njherit me an t ktyre ligjeve,
personave t cilt jan duke vuajtur dnimin me burg n entet
ndshkuese-prmirsuese u jan caktuar edhe obligime t cilat
ata duhet t'i prmbushin.
Caktimi me legjislacionin penal i t drejtave dhe
obligimeve t personave t dnuar me burg sht br me
qllim q sa m tepr q sht e mundur t prjashtohet do
arbitrarizm dhe keqprdorim i organeve q ekzekutojn kt
lloj dnimi. Krahas Kodit Penal dhe Ligjit mbi Ekzekutimin e
Sanksioneve Penale, mnyra e realizimit t disa t drejtave dhe
prmbushja e obligimeve sht rregulluar edhe me rregulloren
mbi ekzekutimin e dnimit me burg dhe me rendin shtpiak t
entit ndshkues.

403

N fjalin e par t nenit 79 jan garantuar t drejtat

themelore, si jan integriteti trupor i t dnuarit, jeta, morali,
dinjiteti etj. Mirpo n shumicn e neneve t Ligjit mbi
Ekzekutimin e Sanksioneve Penale (neni 55-99), n mnyr
specifike jan parapar t drejtat tjera t personave gjat
mbajtjes s dnimit me burgim. N vazhdim po i cekim disa
prej ktyre t drejtave: 1) t drejtn n shprblim pr punn e
kryer sipas dispozitave t veanta (me rregulloren mbi
ekzekutimin e dnimit me heqje t liris, caktohet pjesa e
shprblimit pr pun e cila ruhet si kursim i detyrueshm i t
dnuarit, ndrsa pjesn tjetr i dnuari e disponon lirisht), 2) t
drejtn n pushimin e pandrprer prej tet orsh gjat 24
orve, gjithashtu edhe nj dit pushim n jav, 3) t drejtn n
pushim prej 14 ditsh gjat nj viti (i ashtuquajtur pushimi
vjetor i t dnuarve), 4) t drejtn n mbrojtjen shndetsore pa
pages, 5) t drejtn n sigurimin invalidor n rast t
fatkeqsis n pun apo smundjes profesionale, 6) t drejtn
n komunikim me an t korrespondencs, duke pranuar vizita
dhe paketa, 7) t drejtn e ankess drejtorit t entit ndshkimor
n rast t cenimit t t drejtave t tij ose pr shkak t
padrejtsive t tjera. Gjithashtu i dnuari ka t drejt t'i ankohet
edhe personit zyrtar, i cili e bn inspektimin n entet
ndshkuese dhe at pa pranin e personit zyrtar t atij enti.
Krahas ktyre t drejtave, kur i dnuari sillet mir dhe
angazhohet n pun dhe veprimtari t tjera n entin
ndshkues, drejtoria e entit ndshkues mundet personave t
till t'u jap edhe benificione t ndryshme si p.sh. zgjerimin e
s drejts n shkmbimin e letrave, pranimin e vizitave dhe
paketave, pranimin e vizitave pa mbikqyerje n ente,
qarkullimin m t lir, shfrytzimin e pjesrishm apo t plot
t pushimit vjetor jasht entit etj.
N fjalin e dyt t nenit 79 sht parapar parimi i
ligjshmris s ekzekutimit t sanksioneve penale i cili
manifestohet n at se personit t dnuar mund t'i merren ose t'i
kufizohen vetm ato liri dhe t drejta, marrja ose kufizimi i t
cilave mund t'i shkaktoj dnimi apo sanksioni tjetr penal.
Cilat t drejta dhe liri i merren ose i kufizohen me sanksione
penale sht e caktuar me ligj dhe konventa ndrkombtare.
Jasht ktyre kurrfar t drejtash t tjera nuk mund t'i merren
apo t'i kufizohen personit t dnuar.

404

Parimi i ligjshmris s ekzekutimit t sanksioneve penale

shrben pr mbrojtjen e lirive dhe t drejtave t personave t
dnuar nga arbitrariteti dhe keqprdorimet e organeve
shtetrore q jan t autorizuara t'i ekzekutojn sanksionet
penale.
Lirimi me kusht
Neni 80
(1) Personi i dnuar mund t lirohet me kusht nse
ekziston baza e arsyeshme se ai nuk do t kryej vepr
penale. Kur merret vendimi pr lirimin me kusht t
personit t dnuar duhet t merret parasysh sjellja e tij
gjat mbajtjes s dnimit.
(2) Personi i dnuar icili e ka mbajtur gjysmn e
dnimit me burgim mund t lirohet me kusht dhe t lirohet
nga burgu me kusht q mos t kryej vepr tjetr penale
para skadimit t dnimit.
(3) Personi i dnuar i cili ka mbajtur nj t tretn e
dnimit me burgim prjashtimisht mund t lirohet me
kusht kur rrethanat e veanta q lidhen me personin e
dnuar tregojn se ai nuk do t kryej vepr t re penale.
(4) I dnuari i cili ka mbajtur tri t katrtat e dnimit me
burgim afatgjat mund t lirohet me kusht.
(5) Pr lirimin me kusht vendos trupi gjykues i
themeluar nga organi kompetent publik n fushn e
shtjeve gjyqsore n pajtim me ligjin.
1. Lirimi me kusht konsiston n at q personi, i cili sht
duke vuajtur dnimin me burg, lshohet n liri para se ta ket
mbajtur dnimin, me kusht q derisa t skadoj koha pr t
ciln sht shqiptuar dnimi, t mos kryej vepr tjetr penale.
Nse personi i liruar me kusht gjat ksaj kohe nuk kryen vepr
tjetr penale, pjesn e mbetur t dnimit nuk do ta mbaj.
Lirimi me kusht sht nj mas bashkkohore penologjike
me rndsi t madhe edhe n lmin e s drejts penale dhe t
politiks kriminale, ngase me an t ktij institucioni t dnuarit
motivohen q m shpejt t prmirsohen dhe t aftsohen pr
jet normale n liri. Prkatsisht, brja me dije personave t

405

dnuar se nse prmirsohen mund t lirohen nga vuajtja e

dnimit me burg edhe para se ta kryejn n tersi dnimin,
shrben si nxitje dhe stimulim i madh q t dnuarit t jen m
aktiv n trajtimin e resocializimit t tyre jo vetm n entin
ndshkues-prmirsues por edhe jasht tij, n liri.
Arsyeshmria e lirimit me kusht mbshtetet edhe n faktin
se gjykata nuk ka mundsi q me rastin e shqiptimit t dnimit
me burgim t dij saktsisht se far kohzgjatje e privimit nga
liria do t nevojitet pr prmirsimin e kryersit t veprs
penale. S kndejmi qllimi i lirimit me kusht sht q mbajtja
e dnimit ti prshtatet suksesit q arrihet te i dnuari n entin
ndshkues prmirsues.
N fund, lirimi me kusht shrben edhe si mas pr
shkurtimin e dnimeve veanrisht t gjata t dnimit me
burgim dhe njherit shrben edhe pr kufizimin e ndikimit t
dmshm t dnimit me privim nga liria me afat t gjat si ndaj
t dnuarit, edhe ndaj familjes s tij dhe pozits s tij sociale.
Arsyeshmria e aplikimit t lirimit me kusht konsiston
edhe n faktin se ky institucion n intencn e fundit shrben
edhe si mas e mbrojtjes s shoqris nga kryerja e srishme e
veprave penale, ngase n praktik sht konstatuar se personat
t cilt jan liruar me kusht kryejn m rrall srish vepra
penale, n krahasim me personat t cilt e kan mbajtur
dnimin gjer n fund.
Lirimi me kusht nuk sh ndonj modifikim, ndryshim i
aktgjykimit me t cilin sht shqiptuar dnimi. Pr lirimin me
kusht vendos paneli i posam i themeluar nga organi publik
kompetent dhe prbhet prej nj gjyqtari dhe dy gjyqtarve laik
(neni 129 i LESP). Andaj vendimi i ktij paneli nuk sht mas
gjyqsore, ndrsa pr revokimin e lirimit me kusht vendos
gjykata kompetente.
Sipas Kodit Penal lirimi me kusht sht fakultativ.
Andaj nuk sht e drejt e t dnuarit q ti njihet lirimi
me kusht. I dnuari ka t drejt vetm t krkoj ti njihet
lirimi me kusht, por se a do ti njihet lirimi me kusht
mvaret prej vlersimit diskrecional t organit i cili vendos
pr kt mas.
Kushtet t cilat duhet t plotsohen q t mund t
shqiptohet lirimi me kusht jan t parapara n paragrafin
1, 2, 3 dhe 4 t ktij neni. Pr nga natyra e tyre, kto
kushte mund t ndahen n dy grupe. Grupi i par i

406

referohet sjelljes s t dnuarit gjat mbajtjes s dnimit,

ndrsa grupi i dyt i referohet pjess s dnimit t
mbajtur. T gjitha kto kushte duhet t plotsohen n
mnyr kumulative dhe secili prej tyre duhet t arsyetohet
n vendimin pr lirimin me kusht.
Paragrafi 1.
N paragrafin 1 jan parapar dy kushte kryesore t
cilat gjykata duhet ti merr parasysh me rastin e vendosjes
nse nj t dnuar do ta liroj me kusht: a) nse i dnuari
gjat mbajtjes s dnimit, me sjelljet e tij tregon qart se
sht prmirsuar dhe b) me arsye mund t pritet se n t
ardhmen nuk do t kryej vepr t re penale. Mirpo edhe
pse nuk jan cekt n mnyr specifike, krahas ktyre dy
kushteve, me rastin e vendosjes pr lirimin me kusht
gjykata duhet t merr parasysh edhe nj sr rrethanash
tjera pr t u konsideruar kjo mas adekuate, e arsyeshme
dhe legjitime. Kto rrethana jan: vepra penale pr t
ciln kryersi sht dnuar, personaliteti i kryersit,
suksesi i arritur n prmirsimin e tij dhe si do t reflektoj
lirimi i tij te i dnuari, rrethanat e tij familjare, gjendjen e
tij fizike dhe psikologjike dhe vemas qndrimin e tij ndaj
veprs penale, victims dhe familjes s victims. Me rastin
e vendosjes pr lirimin me kusht gjithashtu duhet t
merret parasysh edhe far refleksione do t ket kjo mas
n aspektin e preventives gjenerale dhe si do ta perceptoj
opinioni vendimin e till.
Paragrafi 2, 3 dhe 3.
Krahas kushteve t parapara n paragrafin 1, pr t
mund nj t dnuarit me iu njoft lirimi me kusht, duhet
t ket mbajt edhe pjesn e caktuar t dnimit t
shqiptuar. Lidhur me pjesn e dnimit, q i dnuari duhet
ta ket mbajtur, n paragrafin 2, 3 dhe 4, parashihen tri
variante (varianti i par dhe i dyt i referohet dnimit me
burgim, ndrsa varianti i tret i referohet burgimit
afatgjat).
1)
Varianti i par sht i parapar n paragrafin 2.
Sipas ksaj dispozite, i dnuari i cili e ka mbajtur gjysmn

407

e dnimit me burgim, mund t lirohet me kusht nga

mbajtja e mtejme e dnimit, natyrisht me kusht q deri
n skadimin e kohs pr t ciln sht shqiptuar dnimi t
mos kryej vepr t re penale.
2) Sipas variantit t dyt, personi i cili ka mbajtur nj
t tretn e dnimit me burgim, prjashtimisht mund t
lirohet me kusht kur rrethanat e veanta q i referohen
personit t dnuar tregojn se ai nuk do t kryej vepr t
re penale (paragrafi 3).
3. Sipas variantit t tret, i cili sht e parapar n
pargrafin 4, i dnuari t cilit gjykata i ka shqiptuar
dnimin me burgim afatgjat, mund t lirohet me kusht
nga mbajtja e mtejme e dnimit nse i ka mbajtur tri t
katrtat e dnimit.
Si shihet, n rastet kur personi sht duke mbajtur
dnimin me burgim afatgjat, ligjdhnsi sht m rigoroz
q t mund t aplikoj lirimin me kusht. Kjo zgjidhje pr
rastet e t dnuarve me burgim afatgjat sht e
arsyeshme, ngase ktu sht fjala pr persona t cilt jan
t dnuar pr vepra penale shum t rnda. Andaj n
aspektin e preventivs speciale, e vemas t preventivs
gjenerale, nuk do t ishte oportune t lshohen n lirim me
kusht para se t ken mbajtur s paku tri t katrtat e
dnimit t shqiptuar me burgim afatgjat.
Paragrafi 5.
N kt paragraf sht parapar se pr lirimin me
kusht vendos trupi gjykues i themeluar nga organi
kompetent publik n fushn e shtjeve gjyqsore n
pajtim me ligjin. Lidhur me kt, n nenin 129 t LESP
thuhet se pr lirimin me kusht vendos paneli i themeluar
nga Ministri I Drejtsis. Andaj duhet t harmonizohen
kto dy terme nga se krijojn huti n praktik.
Procedura pr dhnien e lirimit me kusht sht
parapar n LESP (neni 128-131).
Revokimi i lirimit me kusht
Neni 81

408

(1) Gjykata e revokon lirimin me kusht nse personi i

dnuar gjat lirimit me kusht kryen nj apo m shum vepra
penale pr t cilat sht shqiptuar dnimi m tepr se nj vit
burgim.
(2) Gjykata mund ta revokoj lirimin me kusht nse
personi i dnuar gjat lirimit me kusht kryen nj apo m
shum vepra penale pr t cilat sht shqiptuar dnimi me
burgim deri n nj vit. Me rastin e vlersimit se a duhet
revokuar lirimin me kusht, gjykata merr parasysh
posarisht ngjashmrin e veprave penale t kryera,
motivet pr t cilat jan kryer dhe rrethanat e tjera t cilat
tregojn arsyeshmrin e revokimit t lirimit me kusht.
(3) Kur gjykata e revokon lirimin me kusht, ajo e
shqipton dnimin n baz t dispozitave nga neni 71(2) i
ktij Kodi, duke e konsideruar dnimin e mparshm t
shqiptuar si t prcaktuar. Pjesa e dnimit t shqiptuar m
pare, t cilin personi i dnuar e ka mbajtur n baz t
dnimit t mparshm, do ti llogaritet n dnimin e ri,
ndrsa koha gjat lirimit me kusht nuk llogaritet.
(4) Dispozitat nga paragrafi 1 deri 3 t ktij neni vlejn
edhe kur personi i liruar me kusht dnohet pr veprn
penale t ciln e ka kryer para lirimit me kusht.
(5) Kur personi i dnuar i liruar me kusht dnohet me
jo m shum se nj vit burgim, ndrsa gjykata nuk e
urdhron revokimin e lirimit me kusht, lirimi me kusht
vazhdohet pr aq koh sa i dnuari e ka mbajtur dnimin e
till me burgim.
1. Lirimi i t dnuarit nga mbajtja e dnimit me burgim
para se ta ket mbajtur dnimin n tersi, bhet n baz t
bindjes (supozimit) s gjykats se personi sht prmirsuar
dhe se ai nuk do t kryej vepr penale. Nse ky supozim i
gjykats tregohet i gabuar, prkatsisht nse i dnuari derisa
zgjat lirimi me kusht kryen nj apo m shum vepra penale,
lirimi me kusht revokohet. Prkatsisht n ksi raste personi i
ktill detyrohet ta mbaj edhe at pjes t dnimit me burg q i
ka mbetur pr t cilin i sht shqiptuar lirimi me kusht.
Sipas t drejts son penale, revokimi i lirimit me kusht
mund t bhet vetm nse i dnuari kryen nj apo m shum
vepra penale gjat kohzgjatjes s lirimit me kusht. Pr ndonj
sjellje apo vepr tjetr antisociale, e cila mund t paraqes

409

cenim t normave shoqrore apo kundrvajtje, lirimi me kusht

nuk mund t revokohet.
Lirimin me kusht mund ta revokoj vetm gjykata.
Paragrafi 1 dhe 2.
Revokimi i lirimit me kusht mund t jet obligativ apo
fakultativ.
Sipas paragrafit 1, gjykata patjetr (n mnyr
obligative) do ta revokoj lirimin me kusht nse personi i dnuar, derisa
gjendet n lirimin me kusht, kryen nj apo m shum vepra penale pr
t cilat i sht shqiptuar dnimi me burgim m tepr se nj vit, pa marr
parasysh se far dnimi sht parapar n ligj pr at vepr.
Sipas paragrafit 2, gjykata mundet (d.m.th. n mnyr
fakultative) me e revokua lirimin me kusht nse personi i dnuar derisa
gjendet n lirimin me kusht, kryen nj apo m shum vepra penale pr t
cilat i sht shqiptuar dnimi me burg gjer nj vit, duke e prfshij edhe
dnimin e shqiptuar n kohzgjatje me nj vit.
N rastin e revokimit fakultativ t lirimit me kusht, vendimi i gjykats
mbi revokimin e lirimit me kusht duhet t mbshtetet n vlersimin e
gjithmbarshm t t gjitha rrethanave t cilat e arsyetojn revokimin, me
'rast gjykata posarisht do t marr parasysh ngjashmrin e veprave
penale, rndsin e tyre, motivet nga t cilat sht kryer vepra penale dhe
rrethanat e tjera t cilat tregojn arsyeshmrin e revokimit t lirimit me
kusht.

Paragrafi 3.
Dispozita e ktij paragrafi i rregullon rastet kur i dnuari
kryen nj apo m shum vepra penale deri sa ka qen n lirimin
me kusht.N rastet kur gjykata revokon lirimin me kusht, qoft
n baz t revokimit obligativ apo fakultatit, ia shqipton
dnimin unik sipas dispozitave mbi matjen e dnimit pr veprat
penale n bashkim (neni 71), me 'rast dnimin e shqiptuar m
par e merr si t caktuar. N ksi raste, pjesa e dnimit, t cilin
e ka mbajtur sipas aktgjykimit t mparshm, i llogaritet n
dnimin e ri.
Paragrafi 4.
Dispozitat e ktij paragrafi aplikohet si n rastet kur
personi i liruar me kusht gjykohet pr veprn penale t ciln e
ka kryer para fillimit t mbajtjes s dnimit, ashtu edhe pr
veprn penale t ciln e ka kryer gjat kohs s mbajtjes s

410

dnimit (para se t jet liruar me kusht). Kto dy situata vijn n

shprehje n rastet kur vepra penale zbulohet m von.
Paragarfi 5.
Aplikimi i ktij paragrafi shprehet n rastet kur i dnuari
gjat kohs sa ka qen i liruar me kusht kryen vepr penale, pr
t ciln i sht shqiptuar dnimi me burgim deri n nj vit,
ndrsa gjykata duke u mbshtet n paragrafi 2. vendos q t
mos e revokoj lirimin me kusht. N kso raste dnimin e ri i
dnuari e mban ndamas, pavarsisht nga dnimi i mparshm,
por koha t ciln e ka kaluar n mbajtje t dnimit i cili i sht
shqiptuar me aktgjykimin e ri nuk i llogaritet n kohzgjatje t
lrimit me kusht. Kohzgjatja e lirmit me kusht vazhdohet pr aq
koh sa i dnuari e ka mbajtur dnimin me burgim.
Kapitulli VII
KONFISKIMI I DOBIS PASURORE T FITUAR ME
AN T VEPRAVE PENALE
Sipas parimeve t prgjithshme juridike, askush nuk
mund ta mbaj dobin pasurore t ciln e ka fituar n mnyr
t kundrligjshme. Prkatsisht, do fitim pasuror q sht
rezultat i ndonj vepre penale nuk ka baz juridike dhe pr
kt shkak dobin e ktill askush nuk mund ta mbaj. N
baz t ktij parimi, rezulton se askush nuk mund t mbaj dobin pasurore t fituar me kryerjen e veprs penale.
Dobia pasurore e fituar me kryerjen e veprs penale m
s shpeshti sht me t holla apo gjsende t vlefshme. Mirpo
prfitimi pasuror mund t realizohet edhe me shrbime,
veprime me t cilat paguhen shpenzime t pushimit, t
udhtimit, veprime me t cilat pengohet zvoglimi i pasuris,
marrja e kredis me kamata m t ulta dhe do lloj tjetr i
veprimit me t cilin kryersi i veprs penale drejtprdrejt apo
n mnyr indirekte realizon fitim pasuror n mnyr t
kundrligjshme.
Kodi Penal e parasheh e konfiskimin e fitimit pasuror si
mas t posame penalo-juridike dhe e radhit n kapitull t
veant. Kjo mas nuk konsiderohet lloj i sanksionit penal,
edhe pse me t n mnyr specifike realizohet qllimi t cilin

411

e kan edhe sanksionet penale - luftn kundr kriminalitetit.

Qllimi kryesor i ksaj mase sht q t rivehet aso gjendje
pasurore far ka qen para kryerjes s veprs penale.
Kjo mas sht edhe e karakterit preventiv, ngase i bhet
me dije delikuentit se nuk do t mund ta mbaj fitimin e
realizuar me kryerjen e veprs penale. Njherit intenca e ligjit
sht q me an t ksaj mase t bhet i pamundshm fitimi
pasuror me an t kryerjes s veprs penale.
Shqiptimi i ksaj mase n kohn e fundit sht gjithnj e
m tepr aktuale, ngase nj numr i veprave penale, vemas i
krimit t organizuar kryersve u sjellin edhe fitime pasurore.
Andaj t gjith pajtohen se shqiptimi i ksaj mase sht i
domosdoshm dhe mjet shum efikas pr luftimin e veprave
penale t cilat kryhen me qllim t prfitimit t dobis
pasurore. Lidhur me konfiskimin e dobis pasurore, n vitin
1997 sht nxjerr edhe Konventa pr pastrimin e paras,
gjurmimit dhe marrjen e prkohshme t fitimit pasuror t
prokuruar me veprn penale. N kt Konvent sht
prcaktuar nocioni i fitimit t kundrligjshm dhe fitimi
pasuror i prokuruar me veprn penale, i cili mund t konsistoj
n fardo lloji t pasuris, si jan sendet, paraja, t drejtat etj.
Baza e konfiskimit t dobis pasurore
Neni 82
(1) Askush nuk mund ta mbaj dobin pasurore t
fiktuar me an t kryerjes s veprs penale.
(2) Dobia pasurore nga paragrafi 1 i ktij neni
konfiskohet me aktgjykim t gjykats me t ciln sht
konstatuar kryerja e veprs penale sipas kushteve t
parapara me kt Kod.
Paragrafi 1.
Sipas ksaj dispozite, gjykata sht e obliguar q t'ia
konfiskoj dokujt dobin pasurore q sht rezultat i veprs
penale. Kjo dispozit sht ndrtuar n baz t parimit t
prgjithshm juridik se kryersit t veprs penale si dhe do
pjesmarrsi n veprn penale t mos i lejohet shfrytzimi i
fitimit t realizuar me veprn penale. N aspektin juridik sht

412

e paluejusheme, e padrejt si dhe sht e pamorlashme q

dikush ta mbaj fitimin pasuror t realizuar me veprn penale.
N rastet kur gjykata konstaton se me veprn penale sht
realizuar dobia pasuore, ajo sht e obliguar edhe pa
propozimin e paditsit, eksoficio ta shqiptoj masn e
konfiskimit t dobis pasuror (neni 490, par. 1 i KPP). Kt
mas gjykata sht e obliguar ta shqiptoj: pa marr parasysh
fare sht fitimi pasuror; pa marr parasysh se a sht
dmtuar apo jo ndokush; pa marr parasysh se ka ka br
kryersi me pasurin (p.sh. nse e ka asgjsuar, ia ka fal
ndokujt dhe kshtu nuk ka realizuar fitim pasuror). Pasi q
sht konstatuar fitimi pasuror i realizuar nga vepra penale,
nuk sht e lejuar q gjykata ta vlersoj oportunitetin e
shqiptimit t ksaj masje.
Nse gjykata nuk e shqipton kt mas kur jan plotsuar
kushtet, ather sipas dispozitave t Kodit t Procedurs Penale
kjo konsiderohet shkelje e Kodit Penal.
Paragarfi 2.
N kt dispozit sht parapar se marrja e fitimit
pasuror mund t bhet vetm me aktgjykimin e plotfuqishm
me t ciln sht konstatuar kryerja e veprs penale. Kjo mas
shqiptohet n rastet kur kryersit t veprs penale i shqiptohet
dnimi kryesor, dnimi alternativ, vrejtja e gjykats dhe
lirimi nga dnimi. Kjo mas u shqiptohet edhe t miturve kur u
shqiptohen masa e diversitetit, masat edukuese apo dnimet.
Gjithashtu
kjo mas u shqiptohet e personave t
paprgjegjshm apo me prgjegjshmri t zvogluar kur u
shqiptohet trajtimi i detyrueshm psikiatrik dhe ruajtja n
entin shndetsor si dhe trajtimi i detyrueshm psikiatrik n
liri dhe kryersve n varsi t drogs apo alkoolit. Mundsia e
shqiptimit t ksaj mase ndaj t gjith ktyre personave sht
parapar edhe n nenin 494, par. 1 t KPPK).
Pr procedurn e ekzekutimit t ksaj mase m detajisht
shif dispozitat e nenit 489 499 t KPPK.
Mnyra e konfiskimit t dobis pasurore
Neni 83

413

(1) Kryersit i konfiskohen t gjitha t hollat,

sendet me vler dhe do dobi tjetr pasurore q sht
fituar me kryerjen e veprs penale, ndrsa n rastet kur
konfiskimi nuk sht i mundshm, kryersi detyrohet t
paguaj shumn e t hollave e cila i prgjigjet dobis s
fituar pasurore. Sipas nevojs, gjykata mund t lejoj q t
hollat t paguhen n kste gjat nj periudhe e cila nuk i
kalon dy vite.
(2) fardo dobie pasurore e fituar me an t
kryerjes s veprs penale mund ti konfiskohet personit t
cilit i sht bartur pa kompenzim ose me kompenzim q
nuk i prgjigjet vlers reale nse ai e ka ditur apo ka mund
ta dij se dobia pasurore sht fituar me an t kryerjes s
veprs penale. Nse dobia pasurore sht bartur te t
afrmit e ngusht, ajo konfiskohet prej tyre nse nuk
ofrojn prova se si kompenzim e kan dhn vlern e plot.
Paragrafi 1.
Para s gjithash dobia pasurore merret nga kryersi i
veprs penale. Mirpo dobia pasurore konfiskohet edhe nga
do person i cili n ndonj form ka bashkpunuar n kryerjen
e veprs penale dhe q ka pasur dobi pasurore nga vepra
penale. Rrjedhimisht kjo mas shqiptohet edhe ndaj
organizatorit t bashkimit kriminal apo antarit, nga shtytsi,
ndihmsi apo ai i cili e ka fshehur veprn penale apo
kryersin. Kjo mas shqiptohet gjithashtu edhe ndaj personit
t cilit i sht dhn q ta ruaj pasurin e fituar me veprn
penale. Andaj nuk sht formulim adekuat n dispozitn e
paragrafit 1, ku thuhet se dobia pasurore merret nga kryersi,
ngase si shihet kjo mas shqiptohet edhe ndaj secilit q n
ndonj mnyr ka marr pjes n kryerjen e veprs penale dhe
nga ajo ka patur prfitim pasuror.
N praktikn gjyqsore me t drejt jan konsideruar si
fitim pasuror edhe nse kryersit t veprs penale p.sh. i jan
paguar shpenzimet e rrugs, pagesa e qndrimi n shtetin e
huaj, pagesa e pushimit veror n det apo pushimi dimror n
skijim, apo nse i sht dhn kredi e benificuar-me kamat
m t ult dhe shrbime t ngjashme. N kso raste i caktohet
shuma e paras e cila do t ishte adekuate me vlern e

414

shrbimeve. N rastet e dmtimit t sendeve apo t zvoglimit

t vlers s tyre n ndonj mnyr tjetr, kryersi obligohet q
ti kompenzoj.
Vendimtare pr shqiptimin e ksaj mase sht fardo
fitimi pasuror i realizuar nga kryerja e veprs penale.
N rastet kur fitimi pasuror sht realizuar nga kryerja e
veprs penale n bashkpunim, ather duke e respektuar
parimin e prgjegjsis subjektive dhe individuale, kt mas
gjykata ia shqipton secilit pjesmarrs dhe pr secilin e cakton
lartsin e fitimit t realizuar. Mirpo n disa raste kjo nuk
sht e mundur t konstatohet, kshtu q sipas dispozitave t
Kodit t Procedurs Penale gjykata sht e autorizuar q sipas
bindjes s lir t ia caktoj secilit lartsin e fitimit t realizuar
e cila i merret. Lidhur me kt, mbisundon mendimi n
praktikn gjyqsore se n rastet e veprs penale t kryer n
bashkpunim me t ciln sht realizuar fitim pasuror,
bashkpuntort nuk munden t obligohen q n mnyr
solidare tu merret fitmi pasuror.
Kryersit t veprs penale i konfiskohen t gjitha t
hollat, sendet me vler dhe do dobi tjetr pasurore q sht
fituar me kryerjen e veprs penale. Ndrsa n rastet kur
konfiskimi i t njejts dobi pasurore nuk sht i mundshm,
p.sh. nuk mund t konfiskohet automobili ngase kryerssi e ka
shit, ather kryersi detyrohet t paguaj shumn e t hollave
e cila i prgjigjet dobis s fituar pasurore.
Gjykata sipas detyrs zyrtare n procedurn penale sht
e obliguar ta prcaktoj saktsisht vlern e realizuar t dobis
pasurore.
N fjalin e fundit t paragrafit 1, sht parapar
mundsia q gjykata t lejoj q kryersi t hollat ti paguaj n
kste gjat periudhs e cila nuk i tejkalon dy vite. Sipas
mendimit tone, kjo mundsi duhet t lejohet n raste t rralla,
prjashtimisht dhe vetm ather kur nga kryersi kursesi
kursesi nuk mund t konfiskohet menjher dobia pasurore. N
t kundrtn nse lejohet n mnyr ekstenzive kjo mundsi,
ather kjo mas e humb efektin e saj.
Lidhur me prmbajtjen e ksaj mase, n teori dhe
praktik ekzistojn dilema se ka i merret nse kryersi me
parat t cilat i ka fituar me kryerjen e veprs penale ka bler
sende tjera apo nse sendet q i ka fituar me veprn penale i
ka ndrrua (kmbye) me sende tjera, p.sh, me parat e vjedhura

415

ka bler automobil apo kompjuterin lap top e ka ndrrue me

ndonj makin. N kso raste shtrohet pyetja se a do ti
merren kto sende (automobili apo makina), apo do t
obligohet t paguaj para n vlern e sendeve q i ka prokuruar
me veprn penale. Lidhur me kt, mbisundon mendimi se
mund ti merren vetm sendet t cilat jan prokuruar me
veprn penale, ndrsa nse kjo nuk sht e mundur, kryersi
obligohet q t paguaj shumn e paras n vlern e sendeve t
prokuruara.

Paragarfi 2.
Nuk jan raste t rralla q kryesi, dobin pasurore t ciln e ka fituar
me veprn penale, ta bart n persona t tjer n form dhurate apo n
ndonj form tjetr. Sipas paragrafit 2, n rastet e tilla mund t ndodhin dy
situata. Situata e par sht kur pasuria e fituar me veprn penale t bartet
n persona t tjer. Ndrsa situata e dyt sht kur pasuria bartet n t
afrmit e kryersit.

1)
Nse dobia pasurore sht bartur n
persona t tjer, q t mund t shqiptohet konfiskimi i dobis
pasurore, duhet q t prmbushen dy kushte, kushti objektiv
dhe subjektiv. Kushti objektiv prmbushet n rastet kur
pasuria sht bartur pa kompensim apo me kompensim q nuk
i prgjigjet vlers reale. Ndrsa kushti subjektiv prmbushet
n rastet kur personi n t cilin sht bartur pasuria, e ka ditur
apo ka mundur t dij se pasuria sht fituar me veprn
penale. Q t mundet gjykata t shqiptoj kt mas, duhet t
prmbushen t dy kushtet n mnyr kumulative. Rasti i till
sht p.sh. nse personi i cili e ka vjedhur nj or t arit, q
kushton 1000 euro, kt or t vjedhur ia fal ndokujt apo ia
shet shum lir pr 100 euro. Kjo or mund ti merret
personit t cilit i sht falur apo shitur me kt mim shum t
lir.
2)
Nse dobia pasurore e fituar me veprn
penale sht bartur n t afrmit e ngusht, kjo dobi do t
konfiskohet nse nuk administrojn prova se si kompensim
kan dhn vlern e plot. Nga kjo rezulton se n rastet kur t
afrmit e kryersit t veprs penale kan dhn kompensimin
e plot, nuk ka arsye q nga kta t konfiskohet dobia

416

pasurore. N ksi raste dobia pasurore merret nga kryersi i

veprs penale.
Si cekm m spr, qllimi i mass s konfiskimit t
dobis pasurore sht q personave tu bhet e pamundshme t
pasurohen me an t kryerjes s veprs penale. Mirpo, me
an t ksaj mase nuk guxohet t merret pasuria e cila nuk
sht rezultat i veprs penale, ngase kjo mas as pjesrisht nuk
guxon t shndrrohet n dnim pasuror.

Krkesa pasurore juridike t t dmtuarve

Neni 84
(1) Kur me procedur penale i caktohet kompenzimi i dmit
pals s dmtuar, gjykata urdhron konfiskimin e dobis pasurore
nse ajo e tejkalon shumn e kompenzimit pasuror q i sht caktuar
pals s dmtuar.
(2) Pala e dmtuar, e cila gjat procedures penale sht
udhzuar t filloj procedurn e kontestit civil pr krkesn pasurore
juridike mund t krkoj kompensimin nga dobia pasurore e
konfiskuar, nse e fillon procedurn e kontestit civil brenda afatit prej
gjasht muaj nga dita e plotfuqishmris s vendimit me t cilin sht
udhzuar ngritja e procedures s kontestit civil dhe nse krkon
kompenzim nga dobia pasurore e konfiskuar brenda afatit prej tre
muajve nga dita kur vendimi gjyqsor pr vendosjen e krkess
pasurore juridike sht br i plotfuqishm.
(3) Pala e dmtuar, e cila gjat procedures penale nuk e ka
paraqitur krkesn pasurore juridike, mund t krkoj kompenzim
nga vlera e dobis pasurore t konfiskuar nse e ka ngritur
procedurn e kontestit civil n afatin prej tre muajve nga dita kur ai
ka msuar pr aktgjykimin se i konfiskohet dobia pasurore dhe m s
voni n afatin prej dy vjetsh nga plotfuqishmria e vendimit mbi
konfiskimin e dobis pasurore, dhe nse ajo ka krkuar kompenzim
nga vlera e dobis pasurore t konfiskuar brenda afatit prej tre muaj
nga dita kur vendimi pr caktimin e dobis pasurore sht br i
plotfuqishm.

E drejta penale e mbron edhe pasurin e qytetarit edhe n

rastet kur ajo sht e dmtuar me vepr penale. Nj ndr

417

mnyrat e mbrojtjes s pasuris sht pikrisht edhe masa e

marrjes s dobis pasurore t fituar me kryerjen e veprs
penale. Me dispozitat e ktij neni zgjidhen situatat kur krahas
shqiptimit t mass s marrjes s dobis pasurore, ekziston
edhe krkesa pasurore-juridike e personit t dmtuar me
veprn penale.
Paragrafi 1.
sht zgjidhje parimore e ligjit se personi i dmtuar me
veprn penale ka prparsi n realizimin e krkess pasurore
juridike. Zgjidhja e ktill qart rezulton nga paragrafi 1.
Sipas ktij paragrafi, n procedurn penale gjykata s pari e
cakton kompenzimin pasuror t pals s dmtuar me veprn
penale. Nse fitimi pasuror, t cilin kryersi e ka realizua me
veprn penale sht n lartsi t vlers s kompensimit t
dmit, t cilin ia ka caktuar gjykata, ather nuk ka arsye q
gjykata t shqiptoj edhe masn e konfiskimit t pasuris ndaj
kryersit t veprs penale, ngase kjo dobi tashm sht marr.
Mirpo, nse fitimi pasuror, t cilin kryersi e ka realizuar me
veprn penale, sht m i madh se vlera t ciln gjykata ka
vendosur lidhur me krkesn pronsore-juridike, gjykata do t
shqiptoj masn e marrjes s dobis pasurore. Pr shembull,
nse kompenzimi i pals s dmtuar sht br n vler prej
300 EUR, ndrsa fitimi i realizuar me veprn penale ka qen
n vler prej 500 EUR, ather gjykata do t urdhroj
konfiskimin n vler prej 200 EUR. Kjo zgjidhje shprehet n
rastet kur krkesa juridike pasurore e t dmtuarit sht
realizuar n trsi. N t kundrtn, nse krkesa e t
dmtuarit sht aprovuar vetm pjesrisht, i dmtuari
udhzohet q pjesn tjetr ta realizoj n kontestin civil.
Sipas aktgjykimit t Gjykats Supreme t Kroacis,
personi i cili kryersit t veprs penale i ka dhn t holla apo
sende me vler pr t kryer vepr penale (p.sh. i ka dhn
mito), nuk mund t krkoj q ti kthehen ato para apo sende,
por ato do ti konfiskohen si pasuri e fituar me vepr penale
(cituar sipas Komentar Kriviqnog Zakona SFRJ, fq. 340).
N dispozitat e paragrafit 2 dhe 3 jan parapar dy situata
pr mbrojtjen e t dmtuarit.
Paragrafi 2.

418

Dispozita e paragrafit 2 e zgjidh situatn kur i dmtuari

n procedurn penale e ka paraqi krkesn pasurore juridike
pr kompenzimin e dmit nga pasuria e konfiskuar por sht
udhzuar q at krkes ta realizoj n kontestin civil. N rastet
e tilla i dmtuari mund t krkoj q t kompensohet nga
shuma e vlers e cila sht konfiskuar, nse e fillon
procedurn kontestimore brenda afatit prej gjasht muajve nga
dita e plotfuqishmris s vendimit me t cilin sht udhzuar
n procedurn kontestimore dhe nse brenda afatit prej tre
muajsh nga dita e plotfuqishmris s vendimit me t cilin
sht zgjidhur pozitivisht krkesa e tij, e krkon kompensimin
nga vlera e cila sht konfiskuar.
Paragrafi 3.
Dispozita e paragrafit 2 e zgjidh situatn kur i dmtuari
nuk e ka paraqitur krkesn pasurore juridike n procedurn
penale, ndrsa gjykata e ka shqiptuar masn e marrjes s
fitimit pasurore t realizuar me veprn penale. N rastin e
ktill i dmtuari mund t krkoj kompensimin e dmit nga
vlera e konfiskuar nse e fillon procedurn e kontestit civil n
afatin prej tre muajsh nga dita kur ka marr vesh pr
aktgjykimin me t cilin sht konfiskuar dobia pasurore (afati
subjektiv) dhe m s voni n afatin prej dy vjetsh nga
plotfuqishmria e vendimit mbi konfiskimin e dobis pasurore
(afati objektiv), dhe nse n afatin prej tre muajsh nga dita e
vendimit t plotfuqishm, me t cilin sht vrtetuar krkesa e
tij, krkon kompensimin nga vlera e dobis pasurore e cila
sht konfiskuar.
Pr procedurn e konfiskimit t dobis pasurore dhe ndaj
kujt kjo mas mund t shiptohet, m detajisht shif nenin 489
499
Konfiskimi i dobis pasurore nga personat juridik
Neni 85
Nse me an t kryerjes s veprs penale prfiton dobi pasurore
nj organizat biznesi ose ndonj person tjetr juridik, kjo dobi

419

pasurore do t konfiskohet nga organizata e biznesit ose personi

juridik.

Nse personi me kryerjen e veprs penale ka realizuar

fitim pasuror n favor t organizats s biznesit ose personit
tjetr juridik, gjykata do t nxjerr vendim q dobia e till
pasurore t konfiskohet nga to. Nse prcaktimi i lartsis s
dobis pasurore do t ishte shum vshtir apo nse
konstatohet se s teprmi do ta zgjatte procedurn penale,
gjykata n procedurn penale vetm do ta shqiptoj konfiskimin e
dobis pasurore, ndrsa lartsia e vlers do t caktohej n procedurn
civile pran gjykas kompetente.

Kapitulli VIII
REHABILITIMI DHE ZBULIMI I T DHNAVE NGA
DOSJA PENALE
Pozita juridike e personave t dnuar pas mbajtjes s
dnimit,
lirimit ose parashkrimit
Neni 86
(1) Pas mbajtjes s dnimit me burgim, faljes ose
amnistis ose parashkrimit t dnimit, personi i dnuar i
gzon dhe i fiton t gjitha t drejtat e prcaktuara me ligj
dhe me dispozita t tjera, duke prfshir t drejtat e
parapara me Kornizn Kushtetuese pr Vetqeverisje t
Prkohshme n Kosov, pos rasteve kur me kt Kod sht
prcaktuar ndryshe.
(2) Ky nen gjithashtu zbatohet pr personin e
dnuar i cili sht liruar me kusht.
apo sht amnistuar apo fal dnimi, si dhe n rastet kur
dnimi i sht Sipas dispozitave t ktij neni, personi i cili e
ka mbajt dnimin parashkruar ai i gzon t gjitha t drejtat si
dhe mund ti fitoj t gjitha t drejtat si do qytetar tjetr,
prve rasteve kur me Kodin Penal n mnyr specifike sht
prcaktuar ndryshe. Zgjidhja e ktill e statusit t personit t
dnuar pas mbajtjes s dnimit sht e karakterit parimor. Nga
ky parim bjn prjashtim rastet kur karahas dnimit kryesor
gjykata shqipton njrin nga dnimet plotsuese t parapara

420

me nenin 54 t Kodit Penal, me t cilin kryersit t veprs

penale mund ti caktohen disa kufizime apo obligime t cilat
fillojn t zbatohen pasi q kryersi ta ket mbajt dnimin
kryesor si p.sh. ndalimi i ushtrimit t profesionit, ndalimi i
drejtimit t automjetit, marrja e lejes s vozitjes etj.
Rndsia e ksaj dispozite dhe e ksaj zgjidhje
parimore konsiston n faktin se e promovon konceptin se me
vetm faktin q nj person ka qen i dnuar nuk guxon t
shrbej si baz pr kufizimin e t drejtave t t dnuarit. Nga
ky tretman i karakterit parimor sht br prjashtim ngase
sipas nenit 89 t Kodit Penal, lejohet q t dhnat nga dosja
penale mund ti zbulohen (ti ipen) gjykats, prokuroris dhe
policis lidhur me proceduren penale e cila sht duke u
zhvilluar kundr personit i cili m par ka qen i dnuar.
Gjithashtu kto t dhna lidhur me ate nse ka qen nj person
i dnuar mund ti ipen edhe organeve kompetente pr
ekzekutimin e sanksioneve penale dhe organeve t cilat
marrin pjes n procedurn e dhnies s faljes apo shlyerjen e
dnimeve.
Paragrafi 2.
Sipas paragrafit 2, edhe personit t cilit i sht njohur
lirimi me kusht, i gzon t gjitha t drejtat si dhe mund ti fitoj
t gjitha t drejtat si edhe personat tjer t cilt nuk kan kryer
vepr penale.
Si edhe legjislacionet penale t shteteve t tjera, edhe
Kodi yn penal njeh dy lloje t rehabilitimit rehabilitimin
ligjor dhe rehabilitimin gjyqsor (neni 87 dhe 88).

Rehabilitimi ligjor
Neni 87
(1) Me rehabilitimin ligjor shlyhet dnimi nga evidence e
personit t dnuar dhe personi i till nuk konsiderohet i dnuar.

(2) Dnimi shlyhet nga evidenca e personit t dnuar

pas skadimit t periudhave kohore vijuese, duke vepruar

421

sipas ligjit, nse personi i dnuar brenda afateve vijuese

nuk kryen ndonj vepr t re penale:
1) Nj vit nga dita e plotfuqishmris s
aktgjykimit n rastin e vrejtjes gjyqsore ose t lirimit nga
dnimi;
2) Nj vit pas dits s skadimit t periudhs s verifikimit
n rastin e dnimit me kusht;
3) Nj vit nga dita e mbajtjes s dnimit, parashkrimit ose
prfudnimit me amnesti, me falje ose me ndryshim n ligjin penal n
rast t dnimit me gjysmliri;
4) Tri vjet pas mbajtjes s dnimit, parashkrimit ose
prfundimit me amnesti, me falje ose me ndryshim t ligjit penal n
rastin e dnimit me burgim deri n nj vit, dnimit me gjob ose
dnimit plotsues;
5) Pes vjet nga dita e mbajtjes s dnimit, parashkrimit
ose prfundimit me amnesti, me falje ose me ndryshim t ligjit penal
n rastin e dnimit me burgim deri n tri vjet;
6) Tet vjet nga dita e mbajtjes s dnimit, parashkrimit
ose prfundimit me amnesti, me falje ose me ndryshim t ligjit penal
n rastin e dnimit prej tre deri n pes vjet;
7) Dhjet vjet nga dita e mbajtjes s dnimit, parashkrimit
ose prfundimit me amnesti, me falje ose me ndryshim t ligjit penal
n rastin e dnimit me burgim prej pes deri n dhjet vjet;
8) Pesmbdhjet vjet nga dita e mbajtjes s dnimit,
parashkrimit ose prfundimit me amnesti, me falje ose me ndryshim
t ligjit penal n rastin e dnimit me burgim prej dhjet deri n
pesmbdhjet vjet.
(3) Dnimi me burgim mbi pesmbdhjet vjet ose me burgim
afatgjat nuk mund t shlyhet.
(4) Dnimi nuk mund t shlyhet gjat kohzgjatjes s masave t
trajtimit t detyrueshm.

N t drejtn penale me rehabilitim nnkuptohet kthimi i

t drejtave personit t dnuar pasi ta ket mbajtur dnimin.
Gjithashtu me rehabilitim nnkuptohet edhe shlyerja e
dnimeve nga evidenca e t ndshkuarve. Ksisoj, personi t
cilit i njihet rehabilitimi konsiderohet i padnuar dhe i kthehen
t gjitha t drejtat q i ka pasur para se t jet dnuar. N kt
mnyr instituti i rehabilitimit sht n fakt nj lloj fiksioni
mbi jondshkimshmrin.
Rehabilitimi ligjor paraqitet n mnyr automatike (ex
lege) me kalimin e kohs s caktuar pas dnimit t mbajtur,
me kusht q personi i dnuar gjat ksaj periode t mos kryej
vepr t re penale. Prkatsisht rehabilitimi ligjor shprehet
sipas fuqis s ligjit.

422

N rastin kur shlyerja e dnimit duhet t bhet n baz t

ligjit, prkatsisht kur sht fjala pr rehabilitimi ligjor,
shlyerjen e bn organi i cili mban evidencn e t ndshkuarve,
pasi q t konstatoj se jan prmbushur kushtet pr shlyerje.
Si theksuam m sipr, kushtet pr shlyerje t dnimit nga
evidenca e t ndshkuarve jan nse ka kaluar afati i caktuar
dhe nse i dnuari gjat atij afati nuk ka kryer vepr t re
penale.
Dnimi shlyhet nga evidenca e t ndshkuarve n afatin e
caktuar, prej kur sht mbajtur dnimi, parashkruar apo falur.

Pr procedurn e rehabilitimit ligjor shif nenin 501-503 t

KPPK.
Paragrafi 1.
Sipas ktij paragrafi, rehabilitimi shprehet kur i shlyhet
dnimi nga evidenca personit t dnuar dhe personi i till nuk
konsiderohet i dnuar. Me person t dnuar duhet nnkuptuar
personin t cilit i sht shqiptuar dnimi, dnimi me kusht, vrejtja e
gjykats, lirimi nga dnimi dhe burgimi pr t mitur. Sipas ligjit nuk
konsiderohen t dnuar kryersit e veprave penale t cilve u jan
shqiptuar masat e diversitetit dhe masat edukative. Gjithashtu nuk
konsiderohen persona t dnuar, nse jan shqiptuar si masa t veanta
masa e trajtimit t detyruar psikiatrik (neni 76) apo masa e trajtimit me
an t rehabilitimit t detyrueshm i personave t varur nga droga apo
alkooli (neni 77). N sensin e nenit t mparshm i pa dnuar
konsiderohet edhe personi i rehabilituar.
Paragrafi 2.
N kt paraagraf jan parapar kushtet t cilat
duhet t prmbushen pr tu shpreh rehabilitimi. Si u cek m
sipr, rehabilitimi shprehet sipas fuqis s ligjit. Si kusht pr
rehabilitim krkohet q t ken kaluar afatet e caktuar dhe q
gjat rrjedhs s atyre afateve i dnuari srish t mos kryej
vepr tjetr penale. Varsisht prej llojit dhe peshs s sanksionit
t shqiptuar apo t mbajtur, n pikn 1-8 t paragrafit 2, jan
prcaktuar afatet t cilat duhet t skadojn pr tu konsiderua se
sht shpreh reahbilitimi. Si shihet nga kto dispozita, afati
brenda t cilit shlyhet dnimi, varet prej llojit dhe peshs, lartsis s
sanksionit, i cili i sht shqiptuar kryesit t veprs penale.

Paragrafi 3 dhe 4.

423

N kt paragraf jan parapar dy kufizime sipas t cilave

nuk mund t shprehet rehabilitimi ligjor. Kufizimi i par sht
parapar n paragrafin 3 i referohet dnimit me burgim mbi
pesmbdhjet vjet dhe dnimit me burgim afatgjat.
Prkatsisht, n kt paragraf parashihet shprehimisht se
personit t cilit i sht shqiptuar dnimi me burgim mbi
pesmbdhjet vjet apo dnimi me burgim afatgjat, dnimi
nuk mund ti shlyhet. Kodi Penal e prjashton mundsin e
rehabilitimit pr kto dnime t cilat jan shqiptuar pr vepra
penale shum t rnda, ngase nuk do t ishte e drejt q ndaj
personave t ktill t krijohet fiksioni i t padnuarve.
Kufizimi i dyt sht parapar n paragrafin 4. N kt
paragraf shprehimisht sht parapar se dnimi nuk mund t
shlyhet gjat kohzgjatjes s masave t trajtimit t
detyrueshm.
Edhe pse n ligj nuk sht thn shprehimisht, me
mbajtje t dnimit duhet nnkuptuar edhe kohzgjatjen e
lirimit me kusht. Andaj pr tu shpreh rehabilitimi ligjor
duhet t ket skaduar koha e lirimit me kusht.
Rehabilitimi ligjor nuk e eliminon ekzekutimin e dnimit
plotsues. Prkatsisht nse nj t dnuari krahas dnimit
kryesor i sht shqiptaur edhe nj lloj dnimi plotsues q
zgjat pr nj koh, n kso raste me an t rehabilitimit nuk
ndalet ekzekutimi i dnimit plotsues.
N rastet kur t njjtit person i jan shqiptuar shum
dnime, mund t shlyhen dnimet vetm n t njejtn koh,
dhe at nse jan plotsuar kushtet pr shlyerjen e secilit prej
tyre.
Me njohjen e rehabilitimit nuk mohohen apo nuk
kufizohen t drejtat e personave t tret q mbshteten n
dnim.
Rehabilitimi gjyqsor
Neni 88
Gjykata, me krkesn e personit t dnuar, mund t
vendos q dnimi ti shlyhet nga evidenca e personit t
dnuar dhe ai konsiderohet i padnuar nse ka kaluar
gjysma e afatit prkats t parapar me nenin 87(2) dhe

424

nse personi i dnuar gjat ksaj kohe nuk ka kryer vepr

t re penale. Me rastin e vendosjes pr shlyerjen e dnimit,
gjykata merr parasyh sjelljen e personit t dnuar pas
mbajtjes s dnimit, natyrn e veprs penale dhe rrethanat
e tjera t cilat mund t jen t rndsishme pr vlersimin
nse shlyerja e dnimit sht me vend.
Me rehabilitim gjyqsor shlyhet dnimi nga evidenca e
t ndshkuarve n afat m t shkurtr se q sht parapar me
ligj. Efekti i rehabilitimit gjyqsor sht i njejt me
rehabilitimin ligjor. Mirpo, derisa rehabilitimi ligjor bhet n
baz t ligjit (ipso lege), pr rehabilitimin gjyqsor vendos gjykata n
baz t krkess s t ndshkuarit. Thn ndryshe, shlyerja e dnimit nga
evidenca e t ndshkuarve sipas rehabilitimit gjyqsor bhet n baz t
vendimit t gjykats. Organi i cili mban evidencn e t ndshkuarve, sht
i obliguar t shlyej dnimin posa ta marr vendimin e gjykats me t cilin
sht vendosur shlyerja.

Gjykata do t vendos nse do ta rehabilitoj t ndshkuarin n baz t sjelljeve t tij pas mbajtjes s dnimit dhe
rrethanave t tjera t cilat jan relevante pr nxjerrjen e
vendimit t ktill. Ndryshe nga rehabilitimi ligjor i cili
shprehet ipso lege n mnyr automatike me kalimin e afatit,
rehabilitimi gjyqsor sht fakultativ.
Sipas dispozites s nenit 88, pr njohjen e rehabilitimit gjyqsor,
duhet t ket kaluar s paku gjysma e periudhs kohore e parapar me
nenin 87 par. 2 dhe nse personi i dnuar gjat ksaj kohe nuk ka
kryer vepr t re penale. Krahas ktij kushti ligjor, me rastin e
muarjes nse t dnuarit do ti njihet rehabilitimi, gjykata do t
marr parasysh sjelljen e t dnuarit pas mbajtjes s dnimit, natyrn
e veprs penale, gatishmris s tij q ta kompensoj dmin e
shkaktuar me veprn penale dhe ta kthej dobin pasurore t fituar
me kryerjen e veprs penale si dhe rrethanat e tjera t cilat tregojn se
kryersi sht prmirsuar.

Edhe pse n kt nen nuk sht then shprehimisht,

rehabilitimi gjyqsor t dnuarit nuk mund ti ipet nse dnimi
plotsues akoma nuk sht ekzekutuar apo nse akoma sht
duke u mbajt masa e trajtimit t deturueshm.
N rastet kur t njjtit person i jan shqiptuar shum
dnime, mund t shlyhen dnimet vetm n t njjtn koh,
dhe at nse jan plotsuar kushtet pr shlyerjen e secilit prej
tyre.
Pr procedurn e rehabilitimit gjyqsor shif nenin 504505 t KPP.

425

Zbulimi i t dhnave nga dosja penale

Neni 89
(1) N dosjen penale prfshihet informacioni i
mposhtm: t dhnat personale mbi kryersin e veprs
penale, informacioni mbi dnimin, vrejtjen e gjykats,
masn e trajtimit t detyrueshm ose lirimin e kryersit nga
dnimi i shqiptuar, ndryshimet n informacionin mbi
dnimet q jan futur n dosjen penale dhe informacioni
mbi dnimet e mbajtura si dhe mbi shlyerjen e dnimeve t
gabueshme.
(2) T dhnat nga dosja penale mund t zbulohen vetm
n lidhje me dnimet t cilat nuk jan shlyer dhe mund ti
zbulohen gjykats, prokuroris dhe policis lidhur me
procedurn penale e cila sht duke u zhvilluar kundr
personit i cili m par ka qen i dnuar, organeve
kompetente prgjegjse pr ekzekutimin e sanksioneve
penale dhe organeve kompetente q marrin pjes n
procedurn e dhnies s amnistis, faljes apo shlyerjen e
dnimeve.
(3) T dhnat nga dosja penale, n baz t krkess s
arsyetuar, mund tu zbulohen organeve publike nse ende
jan n fuqi dnimet plotsuese (neni 63(2) ose masat e
trajtimit t detyrueshm.
(4) N rastet kur sht shlyer dnimi, t dhnat lidhur
me at dnim mund ti zbulohen gjykats, prokuroris dhe
policis lidhur me procedurn penale e cila sht duke u
zhvilluar kundr personit t cilit i sht shlyer dnimi i
mparshm.
(5) Askush nuk ka t drejt t krkoj nga personi
tjetr q ti ofroj t dhna nse ai ka qen apo nuk ka qen
i dnuar.

426

(6) do personi, me krkesn e tij, mund ti jepen t

dhna pr dosjen e tij penale nse kto t dhna i nevojiten
pr realizimin e t drejtave t tij.
Dispozitat e ktij neni e rregullojn pozitn juridike t t
dnuarit pasi q ta ket mbajt dnimin dhe shfrytzimin e t
dhnave nga evidenca e t ndshkuarve. shtjet t cilat
rregullohen me kto dispozita jan t rndsishme pr pozitn
e t dnuarit n shoqri pas mbajtjes s dnimit dhe
reintegrimin e tij n trsi. Prndryshe zbulimi, prkatsisht
dhnia e t dhnave nga evidence e t ndshkuarve sht nj
institucion i posam juridiko-penal.
Personat e dnuar evidencohen n evidencn e t
ndshkuarve dhe se e drejta jon penale e prvetson
koncepcionin se personi nuk konsiderohet i ndshkuar edhe
ather kur, pas kalimit t afatit t caktuar, shlyhet nga
evidenca e t ndshkuarve (neni 87, par.1), ngase dshirohet
q pozita e t dnuarit, pasi q t mbaj dnimin t jet e
njjt me personat e tjer. Mirpo, prkundr ksaj zgjidhjeje
parimore, pr shkaqe kriminalo-politike t lufts m efikase
kundr kriminalitetit, Kodi Penal parasheh mundsin q
organeve t caktuara shtetrore tu jepen t dhnat, apo si
thuhet n Kodin Penal, t zbulohen t dhnat nga evidenca e t
ndshkuarve edhe pasi q sht shlyer dnimi nga evidenca e
t ndshkuarve.
Pr t'u mbrojtur i dnuari nga opinioni dhe keqprdorimet
eventuale, ligjdhnsi parasheh se cilat jan ato t dhna q
mund t shnohen n evidencn e t ndshkuarve (n dosjen
penale) dhe cilave organeve shtetrore dhe publike mund t'u
jepen. Krahas ktij kufizimi, ligjdhnsi dallon dy situata
lidhur me dhnien e shnimeve nga evidenca e t
ndshkuarve: dhnia e shnimeve pr dnimin q nuk sht
shlyer (paragrafi 2 dhe dhnia e shnimeve pr dnimin q
sht shlyer (paragrafi 4).
Paragrafi 1.
Evidenca e t ndshkuarve sht lloj dhe form e
ndrhyrjes n t drejtat e njeriut. Pr kt arsye me ligj
caktohen llojet, masa dhe prmbajtja e t dhnave q mund t
shnohen n evidencn e t ndshkuarve. N paragrafin 1 jan

427

cek kto t dhna t cilat mund t shnohen n evidencn e t

ndshkuarve: t dhnat personale t kryersit t veprs penale;
t dhnat pr dnimin dhe llojet e tjera t sanksionit t
shqiptuar; prej kur mbahet evidenca e t ndshkuarit; pr
lirimin nga dnimi si dhe t dhnat pr ekzekutimin e dnimit
dhe anulimin e dnimit t padrejt (t gabueshm). Gjithashtu
n evidencn e t ndshkuarve shnohen edhe t dhnat, t
cilat jan paraqitur m von e q jan si rrjedhoj e amnistis
apo faljes, si dhe t dhnat pr veprat e tjera penale, pr t
cilat gjykata ka vendosur t shqiptoj nj dnim unik n baz
t dispozitave penale mbi matjen pr veprat penale n
bashkim.
Paragrafi 2 dhe 3.
N paragrafin 2 dhe 3 sht rregulluar shtja e dhnies
s shnimeve pr rastet e dnimeve t cilat nuk jan shlyer nga
evidence e t ndshkuarve.
Sipas paragrafit 2, shnimet prkatsisht t dhnat pr
dnimin q nuk sht shlyer nga evidenca e t ndshkuarve,
me qllim t matjes m adekuate t sanksionit penal pr rastet
e recidivit, mund t'i jepen gjykats, prokuroris dhe policis
lidhur me procedurn penale, e cila sht duke u zhvilluar
kundr personit i cili m par ka qen i dnuar, organeve
kompetente prgjegjse pr ekzekutimin e sanksioneve penale
dhe organeve kompetente q marrin pjes n procedurn e
dhnies s faljes apo shlyerjes s dnimit.
Sipas paragrafit 3, n baz t krkess s arsyetuar, t
dhnat nga evidenca e t ndshkuarve mund t'u jepen
organeve publike nse dnimet plotsuese apo masat e
trajtimit t detyrueshm ende jan n fuqi, ende jan duke u
ekzekutuar. Kjo dispozit sht parapar n mnyr q t mos
mundsohet punsimi i personave n organe t pushtetit
komunal apo qndror i personave ndaj t cilve akoma sht
duke u zbatuar ndonj dnim plotsues apo mas e trajtimit t
detyrueshm.
Paragrafi 4.
Paragarfi 3 e regullon shtjen e dhnjes s t dhnave
nga evidenca e t ndshkuarve n rastet kur dnimi sht

428

shlyer. Sipas ktij paragarfi,

n rastet kur sht shlyer
dnimi, t dhnat lidhur me at dnim mund ti jepen vetm
gjykats, prokuroris dhe policis lidhur me procedurn
penale e cila sht duke u zhvilluar ndaj personit t cilit i sht
shlyer dnimi i mparshm. Prjashtimi i ktill nga zgjidhja
parimore se pasi q sht shlyer dnimi, t dhnat e ktilla
askujt nuk mund ti ipen, arsyetohet me faktin se gjykata
duhet t dij t kaluarn e personit i cili m par ka qen i
dnuar n mnyr q t njifet m mire personaliteti i kryersit
dhe t bhet m individualizimi m adekuat i dnimit.
Paragrafi 5 dhe 6.
Me dispozitn e paragrafit 5 prcaktohet nj ndales sipas t cils
askush nuk ka t drejt t krkoj nga personi tjetr q t ofroj t dhna se
a ka qen apo nuk ka qen i dnuar. Prjashtim nga ky parim sht
parapar n paragrafin 6. N kt dispozit parashihet se do personi, me
krkesn e tij, mund ti jepen t dhna pr ndshkimshmrin apo
jondshkimshmrin e tij (pr dosjen e tij penale), nse kto t dhna i
nevojiten pr realizimin e t drejtave t tij. Ky prjashtim sht parapar,
ngase mund t jet i nevojshm, mund t krkohet kjo e dhn, sipas
sistemit juridik si kusht pr realizimin e ndonj t drejte, p.sh. pr
realizimin e t drejts pr punsim n vendin e caktuar t puns. Lidhur me
kt, t gjitha kodet penale t shteteve t regjionit, personi mund t ushtroj
krkesn lidhur me ate se a ka qen i dnuar apo jo vetm nse kjo i
nevojitet pr t realizuar nj t drejt n shtetin tjetr. Ndoshta kishte qen
mir q edhe n Kodin tone Penal t kufizohej e drejta pr dhnjen e t
dhnave nga evidenca e t dnuarve vetm kur sht fjala pr realizimin e
ndonj t drejte n shtetin e huaj.
N paragrafin 6 Kodi Penal nuk e prcakton nse sht fjala pr
dhnien e t dhnave q jan shlyer apo nuk jan shlyer. Nga kjo rezulton
se t dhnat e ktilla mund t ipen edhe n rastet kur jan shlyer apo nuk
jan shlyer nga evidence e t ndshkaurve.

Kapitulli IX
KAPITULLI IX
PARASHKRIMI
Parashkrimi i ndjekjes penale
Neni 90

429

(1) Me prjashtim t rasteve kur sht parapar

ndryshe me kt Kod, ndjekja penale nuk mund t
ndrmerret nse kan kaluar afatet e mposhtme:
1) Tridhjet e pes vjet nga kryerja e veprs
penale t dnueshme me burgim afatgjat;
2) Pesmbdhjet vjet nga kryerja e veprs
penale t dnueshme me m shum se dhjet vjet burgim;
3) Dhjet vjet nga kryerja e veprs penale t
dnueshme me m shum se pes vjet burgim;
4) Pes vjet nga kryerja e veprs penale t
dnueshme me m shum se tre vjet burgim;
5) Tre vjet nga kryerja e veprs penale t
dnueshme me m shum se nj vit burgim dhe
6) Dy vjet nga kryerja e veprs penale t
dnueshme deri n nj vit burgim ose dnim me gjob.
(2) Nse pr veprn penale sht parapar m
shum se nj denim, afati i parashkrimit pr ndjekjen
penale caktohet sipas dnimit m t rnd.
Parashkrimi i ndjekjes penale konsiston n at se pr
shkak t kalimit t afatit i cili sht parapar me ligj nuk
mund t ndrmerret ndjekja penale dhe personit nuk mund t'i
shqiptohet dnimi pr vepr penale q e ka kryer. Nse
ndjekja penale sht n vazhdim e sipr dhe nse n ndrkoh
ka ardh gjer te parashkrimi, ndjekja penale nuk mund t
vazhdohet.
N do faz t procedurs penale, gjykata dhe organet e
tjera t ndjekjes penale si dhe organet e ekzekutimit t
sanksioneve penale, jan t detyruara sipas detyrs zyrtare t
kujdesen, ta marrin parasysh dhe ta zbatojn parashkrimin. S
kndejmi parashkrimi shprehet sipas fuqis s ligjit ( ex lege), n
t gjitha rastet kur skadojn afatet e parashkrimit.

Koha q duhet t kaloj pr tu br parashkrimi, quhet

afati i parashkrimit. Kohzgjatja e afatit t parashkrimit sht
parapar n paragrafin 1 dhe sht prcaktuar varsisht prej
lartsis s dnimit t parapar pr veprn penale.
Rrjedhimisht pr parashkrimin e ndjekjes penale pr vepra
penale t rnda sht e nevojshme t kaloj periudh m e
gjat kohore, ndrsa pr vepra m t lehta afat m i shkurtr.
Kshtu sipas paragarfit 1, afati maksimal i parashkrimit sht

430

35 vjet, ndrsa afati m i shkurtr dy vjet. Pr afatin e

parashkrimit vendimtare sht kufiri i eprm i dnimit t parapar.
Nse pr veprn penale jan parapar shum dnime,
afati i parashkrimit caktohet sipas dnimit m t rnd (neni
90, par.2). Gjithashtu, nse pr nj vepr jan parapar dnime
alternative, afati i parashkrimit caktohet sipas dnimit m t
rnd. Nse pr nj vepr penale jan parapar n mnyr
alternative dnimi me burgim apo me burgim afatgjat, afati i
parashkrimit caktohet sipas dnimit me burgim afatgjat. Nse
pr nj vepr penale jan parapar shum dnime n mnyr
kumulative, p.sh. dnimi me burgim dhe dnimi me gjob,
afati i parashkrimit caktohet sipas dnimit me burgim si dnim
kryesor.
Parashkrimi fillon t ec nga dita kur sht kryer vepra
penale. Afatet e parashkrimit jan t caktura sipas viteve,
ndrsa vitet llogariten sipas kohs kalendarike. N rastet kur
afati i parashkrimit skadon t dilen apo n diten e ndonj feste
shtetrore apo t ndonj feste tjetr zyrtare q nuk punohet,
kjo nuk ndikon n afatin e parashkrimit, prkatsisht afati i
parashkrimit nuk vazhdohet deri n ditn q punohet.
Nse ekzistojn dilema se n ciln dit sht kryer vepra
penale, sipas parimit ind dubio pro reo merret parasysh varianta
e cila sht m e favorshme pr kryersin.
Pr fillimin, ndrprerjen dhe ndaljen e afatit t parashkrimit shif
komentet lidhur me nenin 91.
N rastet kur me ligj sht parapar mundsia e zbutjes s
dnimit, lirimit nga dnimi apo mundsia e shqiptimit t vrejtjes s
gjykats (si psh. pr tentativn e veprs penale, pr tejkalimin e
mbrojtjes s nevojshme etj), si dhe mundsia e shqiptimit t dnimit
m t rnd (p.sh. pr recidivin e shumfisht), kto rrethana apo
mundsi nuk kan ndikim n prcaktimin e afatit t parashkrimit. N
t gjitha kto raste afati i parashkrimit prcaktohet sipas dnimit t
parapar pr veprn penale t kryer.
Pr veprat penale t parapara n form t kualifikuar apo t
privilegjuar, afati i parashkrimit prcaktohet sipas dnimit t
parapar t forms prkatse t veprs penale t kryer. Prkatsisht
nse sht kryer forma e rnd e veprs penale, afati i parashkrimit
prcaktohet sipas dnimit t parapar pr formn e rnd. N t
kundrtn, nse sht kryer forma e leht, afati i parashkrimit
prcaktohet sipas ksaj forme.
Nse vepra penale ka ngelur n tentativ, vlen afati i
parashkrimit q sht parapar pr vepr penale t prfunduar.
N rastet e bashkimit ideal apo real t veprave penale, afati i
parashkrimit prcaktohet pr do vepr penale n bashkim.

431

Nse pas kryerjes s veprs penale me ligj sht ndryshuar dnimi

dhe nse ai dnim ka ndikim n kohzgjatjen e afatit t parashkrimit
t ndjekjes penale, sipas dnimit t ri do t prcaktohet afati i
parashkrimit vetm nse ai afat sht m i shkurtr. Zgjidhja e ktill
bazohet n paragrafin 2 t nenit 2, dispozit kjo e cila parashef
mundsin e veprimit retroaktiv t ligjit n rastet kur sht m i
favorshm pr kryersin e veprs penale.
Pr mos parashkrimin e krimit t gjenocidit dhe krimeve t
lufts, shif dhe komentet lidhur me nenin 95.

Fillimi dhe ndrprerja e afateve t parashkrimit t

ndjekjes penale
Neni 91
(1) Afati i parashkrimit t ndjekjes penale fillon
nga dita kur sht kryer vepra penale.
(2) Afati i parashkrimit nuk rrjedh pr kohn gjat t cils
ndjekja nuk mund t fillohet apo t vazhdoj sipas ligjit.
(3) Afati i parashkrimit ndrpritet me do veprim i cili
ndrmerret pr qllim t ndjekjes penale t veprs penale t kryer.

(4) Afati i parashkrimit ndrpritet po ashtu kur

kryersi kryen nj vepr tjetr penale me pesh t
barabart ose m t rnd se sa vepra penale para
skadimit t afatit t parashkrimit.
(5) Pr do ndrprerje fillon t rrjedh afati i ri i
parashkrimit.
(6) Ndjekja penale ndalohet n do rast kur t ket
kaluar dyfishi i kohs s afatit t parashkrimit (ndalesa
absolute mbi ndjekjen penale).
Sipas paragrafit 1 t nenit 91 afati i parashkrimit t
ndjekjes penale fillon t ec nga dita kur sht kryer vepra
penale apo kur sht tentuar. N rastin e par sht fjala pr
veprn penale t prfunduar. Nse sht fjala pr tentativn e
met, parashkrimi fillon t ec prej momentit kur sht
ndrprer fillimi i veprimit t kryerjes, ndrsa te tentativa e
plot parashkrimi fillon t ec n momentin e prfundimit t
veprimit.
Te veprat penale me mosveprim, afati i parashkrimit i
ndjekjes penale fillon t ec prej momentit kur ka pushuar
obligimi i kryersit q t ndrmarr veprimin e caktuar.

432

N rastet kur vepra penale sht kryer n bashkpunim,

afati i parashkrimit fillon t ec prej dits kur fillon t ec pr
kryersin e veprs penale, prkatsisht prej dits kur sht
ndrmarr veprimi i
kryerjes. Ndrsa n rastet kur n bashkpunim jan kryer dy
apo m shum vepra penale, afati i parashkrimit fillon t ec
prej momentit t kryerjes s veprs penale m t rnd.
Afati i parashkrimit sht shtje specifike n rastet e
veprs penale t vazhduar, t veprs penal kolektive dhe t
veprs penale permanente.
N rastet e veprs penale t vazhduar e cila sht nj lloj
konstruksioni juridik ku shum vepra penale mund t jen
kryera p.sh brenda nj dite apo brenda nj viti, n raste t tilla
parashkrimi fillon t ec nga momenti (dita) prej kur sht
ndrmarr veprimi i veprs penale t fundit e cila bn pjes
n veprn penale t vazhduar.
N rastet e veprs penale kolektive afati i parashkrimit
fillon t ec prej dits kur sht ndrmarr veprimi i fundit i
cili hyn n prbrje t veprs penale kolektive, prkatsisht
sipas kritereve t cilat vlejn pr veprn penale t vazhduar.
N rastet e veprave penale permanente, si sht p.sh. vepra
penale e privimit t kundrligjshm nga liria apo vepra penale e
rrmbimit, si veprim i kryerjes konsiderohet e tr koha deri sa zgjat
gjendja e kundrligjshme. S kndejmi afati i parashkrimit fillon t
ec nga momenti kur pushon gjendja e till, kur lirohet personi i
privuar apo i rrmbyer.
shtja e prcaktimit t fillimit t afatit t parashkrimit sht
m komplekse n rastet kur veprimi ndrmerret dhe prfundohet n
nj moment, n nj koh, ndrsa pasoja shkaktohet pas nj periudhe.
Rast i till do t ishte p.sh. nse pr shkak t mos respektimit t
standardeve dhe rregullave t ndrtimit t nj shtpie nga ana e
punmarrsit, shtpia rrndohet pas 5 apo dhjet viteve me rast
shkakton edhe vdekjen e nj apo m shum personave. N kso raste si
dit e fillimit t afatit t parashkrimit duhet t konsiderohet dita kur
sht shkakuar pasoja. Zgjidhja e ktill sht edhe e logjikshme, nga
fakti se nuk mund t vjetrsohet di q akoma nuk sht e ndshkuar.
Gjat afatit t parashkrimit mund t paraqiten rrethana t
caktuara t cilat e pengojn ecjen e parashkrimit t ndjekjes penale
dhe shpiejn n ndalje dhe ndrprerje. N rastet e ndaljes dhe t
ndrprerjes, n fakt vazhdohen afatet e parashkrimit relativ.

Paragrafi 2.

433

Ndalja e parashkrimit. Ndalja e parashkrimit t ndjekjes

penale paraqitet ather kur pr shkak t disa rrethanave t
parapara me ligj, ndjekja penale nuk mund t fillohet apo nse
sht filluar nuk mund t vazhdohet sipas ligjit (paragrafi 2).
Gjat asaj kohe derisa jan t pranishme ato rrethana, t cilat e
pengojn fillimin apo vazhdimin e ndjekjes penale,
parashkrimi nuk rrjedh. Kjo ngecje e afatit t parashkrimit,
pr shkak t efektit t rrethanave t caktuara, quhet ndalja e
parashkrimit. Kur pushojn (evitohen) pengesat q e kan
shkaktuar ndaljen e parashkrimit, afati i parashkrimit vazhdon
t ec. N asi raste aq koh sa ka zgjatur ndalja, pr aq koh
vazhdohet edhe afati i parashkrimit.
N shkencn e s drejts penale njihen dy lloje t
pengesave t cilat mund t shkaktojn ndaljen e afatit t
parashkrimit: pengesat faktike dhe pengesat juridike.
Pengesat faktike jan ato rrethana dhe situata reale t cilat e
bjn t pamundshm fillimin apo vazhdimin e ndjekjes penale.
Rrethana apo situata t tilla jan p.sh. arratisja e kryersit t veprs
penale; kur nuk dihet vendbanimi i kryersit; okupimi i territorit nga
ana e armikut; trmeti; vrshimet; zjarri; epidemit; arratisja e
kryersit t veprs penale apo kur kryersi sht i panjohur apo kur
sht i paarritshm pr organet e ndjekjes dhe rrethanat e tjera t
ngjashme t cilat e bjn t pamundshme punn e gjykatave.
Pengesat juridike ose ligjore konsiderohen ato t cilat n ligj
jan cek n mnyr shprehimore si shkak q kundr kryersit t caktuar
nuk mund t fillohet procedura penale, ndrsa nse sht filluar ajo duhet
t ndalet. S kndejmi pr parashkrimin pr shkak t pengesave relevante
jan dispozitat e Kodit t Procedurs Penale me t cilat jan parapar
rrethanat apo situatat pr shkak t t cilave nuk mund t fillohet apo t
vazhdohet ndjekja penale. Rrethana apo situata t tilla jan p.sh. imuniteti i
deputetit t parlamentit apo i ndonj zyrtari t lart; nevoja e zgjidhjes s
ndonj shtjes procedurale, koha deri sa nuk vendoset lidhur me krkesn
pr ekstradim, smundja psikike e t pandehurit gjat procedurs penale
etj.
N rastet kur vepra penale sht kryer n bashkpunim, ndalja e
parashkrimit mund t paraqitet vetm ndaj atij bashkpuntori te i cili
ekzistojn rrethanat apo situatat e siprprmendura, kurse ndaj t tjerve
afati i parashkrimit vazhdon t ec.
Parashkrimi i ndjekjes penale ndalet edhe gjat kohs deri sa
kryersi sht duke e mbajt dnimin me burgim n shtetitn tjetr.

Paragrafi 3, 4 dhe 5.

434

Ndrprerja e parashkrimit. Ndrprerja e parashkrimit t

ndjekjes penale qndron n faktin se gjat kohs sa zgjasin rrethanat, t
cilat ligji vemas i parasheh, afati i parashkrimit ndrprehet. N kto raste,
koha e cila ka kaluar para ndrprerjes nuk llogaritet, por parashkrimi fillon
t ec rishtas.
Kodi Penal njeh dy shkaqe t cilat shpiejn ndrprerjen e parashkrimit.
S pari, parashkrimi i ndjekjes penale ndrprehet me do veprim t
organit shtetror kompetent, i cili ndrmerret me qllim t ndjekjes s
kryersit pr shkak t veprs penale t kryer (paragrafi. 3). Nga kjo rezulton se pr t'u ndrprer parashkrimi, veprimi duhet t ndrmerret nga
organet kompetente pr luftimin e kriminalitetit, e kto jan: prokuroria,
gjykata apo policia. Veprimet e organeve kompetente q e ndrprejn
parashkrimin mund t jen p.sh. marrja n pyetje e dshmitarit, nxjerrja e
vendimit pr paraburgim, hetimi n vendin e ngjarjes, ekspertiza, veprimet
procedurale t paditsit privat dhe t t dmtuarit si padits, veprimet e
policies t cilat ndrmerren me krkesn e prokurorit t shtetit apo t
gjykats etj.
Administrimi i thjesht me shkresa t gjykats nuk mund ta
ndrpres afatin e parashkrimit t ndjekjes penale.
Gjithashtu veprimi i organeve kompetente duhet t jet i ligjshm,
duhet t jet i lejuar me ligj dhe duhet t ndrmerret kundr personit t
caktuar si kryers i veprs penale (ndaj kryersit, bashkkryersit,
bashkpuntorit). Andaj parashkrimin nuk e ndrprejn veprimet t cilat
ndrmerren ndaj kryersit t panjohur t veprs penale. Gjithashtu
veprimet duhet t ndrmerren lidhur me veprn penale t caktuar.
Kryerja e veprs penale t re gjat afatit t parashkrimit sht shkak i
dyt q shpie ndrprerjen e afatit t parashkrimit (paragrafi. 4). Vepra
penale e re pr nga pesha duhet t jet e njjt apo m e rnd se ajo q
sht kryer m par. Me rastin e vlersimit nse vepra penale sht e njjt
apo m e rnd se ajo q sht kryer m par, vendimtar sht dnimi i
parapar n ligj pr at vepr. N kso raste parashkrimi nuk shprehet deri
sa edhe pr at vepr penale t re nuk skadon afati i parashkrimit.
Nse n kryerjen e veprs penale kan marr pjes shum persona,
ndrprerja e parashkrimit do t ekzistoj vetm ndaj atij personi kundr t
cilit sht ndrmarr veprimi i ligjshm i organit kompetent, prkatsisht
vetm ndaj atij i cili gjat afatit t parashkrimit kryen vepr penale me
pesh t njjt apo m t rnd.
Efekti i ndrprerjes n afatin e parashkrimit konsiston n ate q me
do ndrprerje fillon t rrjedh afati i ri i parashkrimit (paragrafi 5). Thn
ndryshe, n rastin e ndrprerjes periudha kohore e mparshme e
parashkrimit nuk llogaritet.
Paragrafi 6.
Parashkrimi absolut. Ndalja dhe ndrprerja e parashkrimit mund
t shpiejn praktikisht q kurrnjher t mos shkaktohet parashkrimi.
Sidomos me ndrprerje gjithher mund t pengohet parashkrimi ngase

435

organet kompetente shtetrore mund t ndrmarrin veprime me t cilat do

t bnin t pamundshme kuptimin dhe qllimin e parashkrimit. Pr t'iu
shmangur ksaj mundsie, e drejta penale bashkkohore parasheh
parashkrimin absolut.

Parashkrimi absolut i ndjekjes penale paraqitet kur kalon

dyfishi i kohs q krkohet sipas ligjit pr parashkrimin, pa
marr parasysh n ndrprerjet apo ndaljet eventuale t
mparshme. N kt sens n paragrafin 6 sht parapar se
parashkrimi shprehet n do rast kur t ket kaluar dyfishi i
kohs s afatit t parashkrimit.
Kshtu, p.sh. nse pr
ndonj vepr sht parapar se parashkrimi shkaktohet pas
pes vjetve, ather parashkrimi absolut paraqitet pas
skadimit t dhjet vjetve.
Parashkrimi i ekzekutimit t dnimit
Neni 92
Prve rasteve kur sht parapar ndryshe me kt
Kod, dnimi i shqiptuar nuk mund t ekzekutohet kur t
ken kaluar:
1) Tridhjet e pes vjet nga dnimi me burgim
afatgjat;
2) Pesmbdhejt vjet nga dnimi me mbi dhjet vjet
burgim;
3) Djet vjet nga dnimi me mbi pes vjet burgim;
4) Pes vjet nga dnimi me mbi tri vjet burgim;
5) Tri vjet nga dnimi me mbi nj vit burgim dhe
6) Dy vjet nga dnimi me burgim deri n nj vit apo
dnimi me gjob.
Parashkrimi i ekzekutimit t dnimit konsiston n at se
pas kalimit t kohs s parapar me ligj, dnimi i shqiptuar
nuk mund t ekzekutohet. Kjo situat mund t ndodh nse
dnimi nuk ka filluar t ekzekutohet, apo nse ekzekutimi i tij
sht ndrprer.
Afati i parashkrimit t ekzekutimit t dnimit fillon t
rrjedh nga dita kur aktgjykimi sht br i plotfuqishm,
ndrsa nse sht revokuar dnimi alternativ, nga dita kur

436

vendimi mbi revokimin sht br i plotfuqishm (paragrafi

1).
Nse dnimi me gjob i cili nuk sht paguar
zvndsohet me dnim me burgim, parashkrimi i ekzekutimit
t ktij dnimi fillon t rrjedh nga dita kur vendimi i gjykats
lidhur me kt zvndsim sht br i plotfuqishm.
Nse parashkrimi sht shpreh para se aktgjykimi t ket
marr formn e plotfuqishme, ather duhet konsideruar se
sht fjala pr parashkrimin e ndjekjes penale.
Parashkrimi i ekzekutimit shprehet si pr dnimet
kryesore, ashtu dhe pr dnimet alternative dhe plotsuese.
Mirpo, si do t shohim me komentet lidhur me nenin 93,
parashkrimi i dnimeve plotsuese nuk shprehet n t njjtn
koh si pr dnimet kryesore dhe alternative.
Dnimi i cili pr shkak t parashkrimit nuk mund t
ekzekutohet, nuk shlyhet nga evidence e t ndshkuarve.
Gjithashtu me kt lloj parashkrimi nuk preken interesat e
palve tjera.
Shtrohet pyetja se cili organ sht kompetent t konstatoj
se a ka ndodh parashkrimi. Kjo shtje shtrohet posarsiht
lidhur me ekzekutimin e dnimit me burgim. Disa mendojn
se n rastet e dilems s till duhet t vendos organi i cili e
bn ekzekutimin e dnimit, ndrsa t tjert mendojn se pr
kt duhet t vendos gjykata e cila ka gjykuar n shkalln e
par. Lidhur me kt dilem, mbisundon mendimi se pr kt
duhet t vendos gjykata e shkalls s par me vendim t
posam. Edhe ne mendojm se kjo zgjidhje sht m
adekuate. Rrjedhimisht, nse organi i cili sht kompetent pr
ekzekutim dyeshon se ka ndodh parashkrimi i ekzekutimit t
dnimit duhet t krkoj q lidhur me kt t vendos gjykata
e cila ka gjykuar n shkalln e pare.
Lidhur me kt q u cek m sipr, sipas disa kodeve t
procedures penale t shteteve tjera, zgjidhjen e dilems nse
sht parashkruar ekzekutimi i dnimit e vendos gjykata me
vendim t posam, e jo me aktgjykim. Mir do t ishte q kjo
shtje t rregullohet edhe me Kodin ton t Procedurs
Penale.
Kohzgjatja e afatit t parashkrimit mvaret prej lartsis
s dnimit t shqiptuar. Nuk sht me rndsi dnimi i
parapar me ligj pr veprn penale. Kohzgjatja e afateve t
parashkrimit sht prcaktuar sipas dnimit kryesor.

437

Afati maksimal i parashkrimit sht 35 vjet nga dita e

aktgjykimit t plotfuqishm t dnimit me burgim afatgjet,
ndrsa afati minimal sht dy vjet nga dita e aktgjykimit t
plotfuqishm me t cilin sht shqiptuar dnimi me burgim
deri n nj vit apo dnimi me gjob. Pr afatet tjera shif nenin
92.
Pr prcaktimin e afatit t parashkrimit gjithher
vendimtare sht dnimi i shqiptuar me aktgjykim t
plotfuqishm e jo ndryshimet e mpastajme t cilat mund ti
bhen dnimit me amnisti apo falje. Gjithashtu sht
irelevante edhe kohzgjatja e paraburgimit i cili sht llogarit
n dnimin e shqiptuar. Prfundimi i ktill rezulton nga
dispozita e nenit 21, i cili afatet e parashkrimit i prcakton
sipas dnimit t shqiptuar.
Pr parashkrimin e burgimit pr t mitur vlejn
dispozitat e Kodit t Drejtsis pr t Mitur (neni 36).
Parashkrimi i ekzekutimit t dnimeve plotsuese dhe
i masave t trajtimit t detyrueshm
Neni 93
(1) Ndalohet ekzekutimi i dnimit me gjob si dnim
plotsues kur t ken kaluar dy vjet nga dita e aktgjykimit
me t cilin ky dnim bhet i plotfuqishm.
(2) Ndalohet ekzekutimi i dnimeve t tjera plotsuese
kur t ken kaluar pes vite nga dita e aktgjykimit me t
cilin ky denim bhet i plotfuqishm.
(3) Ndalohet ekzekutimi i mass s trajtimit t
detyrueshm kur t ken kaluar tri vjet nga dita e
aktgjykimit me t cilin kjo mas bhet e plotfuqishme.

Dnimet plotsuese, sikundr edhe dnimet kryesore,

jan lloje t sanksioneve penale, andaj edhe ndaj tyre vlen
instituti i parashkrimit. Instituti i parashkrimit gjithashtu vlen
edhe pr masat e trajtimit t detyrueshm.
Pr shkak t specifikave t dnimeve plotsuese dhe
masave t trajtimit t detyrueshm dhe qllimit q dshirohet

438

t arrihet me to, afatet e parashkrimit t ekzekutimit nuk kan

mundur t caktohen njsoj si pr parashkrimin e ekzekutimit
t dnimeve kryesore. Pr kt arsye afatet e parashkrimit t
ekzekutimit midis llojeve t caktuara t dnimeve plotsuese,
si dhe t masave t trajtimit t detyrueshm dallojn dukshm.
Pr shkak t specifikave t dnimeve plotsuese dhe
masave t trajtimit t detyrueshm dhe qllimit q dshirohet
t arrihet me to, afatet e parashkrimit t ekzekutimit nuk kan
mundur t caktohen njsoj si pr parashkrimin e ekzekutimit
t dnimeve kryesore. Pr kt arsye afatet e parashkrimit t
ekzekutimit midis llojeve t caktuara t dnimeve plotsuese,
si dhe t masave t trajtimit t detyrueshm dallojn dukshm.
Shkaqet e prgjithshme t cilat shpiejn parashkrimin e
dnimeve plotsuese dhe masave t trajtimit t detyrueshm
jan t njjta si pr parashkrimin e ekzekutimit t dnimeve
kryesore. Gjithashtu n t njjtat kushte vlejn dispozitat mbi
ndaljen dhe ndrprerjen e parashkrimit t ekzekutimit t
dnimeve plotsuese si dhe pr parashkrimin absolut.
Paragrafi 1, 2 dhe 3
N rastet kur dnimi me gjob sht shqiptuar si dnim
plotsues, parashkrimi i ekzekutimit shprehet kur t ken
kaluar dy vjet nga dita e aktgjykimit me t cilin ky dnim
bhet i plotfuqishm (paragagrafi 1).
Parashkrimi i ekzekutimit t dnimeve t tjera plotsuese
shprehet n rastet kur t ken kaluar pes vjet nga dita e
aktgjykimit me t cilin kto dnime bhen t plotfuqishme
(paragrafi 2).
Parashkrimi i ekzekutimit t mass, trajtimit t
detyrueshm,
paraqitet kur t kalojn tre vjet nga
plotfuqishmria e aktgjykimit me t cilin sht shqiptuar kjo
mas (paragrafi 3).
Kodi Penal nuk parasheh dispozit t posame pr
parashkrimin e ekzekutimit t mass s trajtimit me an t
rehabilitimit t detyrueshm t personave t varur nga droga
ose alkooli. Mirpo, meq kjo mas e trajtimit t detyrueshm
shqiptohet krahas dnimit dhe ekzekutohet prej kur aktgjykimi
bhet i plotfuqishm, mund t konkludohet se parashkrimi i
ksaj mase paraqitet ather kur edhe parashkrimi i
ekzekutimit t dnimit.

439

Ky nen nuk prmban dispozit pr parashkrimin e mass

s konfiskimit t dobis pasurore t realizuar me veprn
penale, nga se konfiskimi i dobis pasurore nuk konsiderohet
dnim plotsues e as dnim kryesr apo alternativ.
Fillimi dhe ndrprerja e parashkrimit t ekzekutimit
t dnimit
(Neni 94)
(1) Afati i parashkrimit t ekzekutimit t dnimit
fillon t rrjedh nga dita kur aktgjykimi sht br i
plotfuqishm, e nse dnimi alternativ sht revokuar,
parashkrimi fillon nga dita kur vendimi mbi revokimin
sht br i plotfuqishm.
(2) Afati i parashkrimit nuk rrjedh gjat kohs kur
sipas ligjit ekzekutimi i dnimit nuk mund t fillohet.
(3) Afati i parashkrimit ndrpritet me do veprim t
filluar nga organi kompetent me qllim t ekzekutimit t
dnimit.
(4) Pas do ndrprerje fillon t rrjedh afati i ri i
parashkrimit.
(5) Ekzekutimi i dnimit ndalohet n do rast kur t
ket kaluar dyfishi i kohs q krkohet nga ligji pr afatin
e parashkrimit (ndalimi absolut i ekzekutimit t dnimit).
(6) Dispozitat nga paragrafi 2 deri te paragrafi 5 t
ktij neni zbatohen pr ndalimin e ekzekutimit t masave
t trajtimit t detyrueshm.
Parashkrimi i i ekzekutimit t dnimit fillon t rrjedh prej
dits kur aktgjykimi me t cilin sht shqiptuar dnimi sht br i
plotfuqishm. N sensin e Kodit t Procedurs Penale, i
plotfuqishm konsiderohet ai aktgjykim i cili nuk mund t atakohet
me ankes apo kur ankesa nuk sht e lejuar.
Krahas ksaj rregulle, fillimi i rrjedhs s afatit t
parashkrimit sht prcaktuar n mnyr specifike pr situatat
vijuese:
n rastin e revokimit t dnimit me kusht, afati i
parashkrimit fillon t rrjehd prej dits kur vendimi pr
revokim sht br i plotfuqishm;
n rastet e revokimit t lirimit me kusht parashkrimi
fillon t rrjedh prej dits s plotfuqishmris s

440

aktgjykimit me t cilin sht revokuar lirimi me kusht dhe

sht shqiptuar dnimi unik;
n rastin kur i dnuari ik nga burgu ku ka qen duke
mbajtur dnimin, parashkrimi fillon t ec prej dits kur i
dnuari sht arratisur;
n rastet kur i dnuari nuk kthehet pas skadimit t
ditve t pushimit apo t pushimit vjetor i cili i sht
lejuar q ta shfrytzoj jasht institucionit edukues
korrektues (jasht burgut), parashkrimi fillon t ec nga
dita kur i dnuari ka qen i obliguar q t kthehet n
entin ku ka qen duke e mbjat dnimin. Sipas ktij
parimi do t zgjidhet edhe shtja e parashkrimit t
ekzekutimit t dnimit n rastet e ekzekutimit t dnimit
alternativ t gjysm liris, nse i dnuari uk kthehet n
burg (neni 53).

Ngjashm si te parashkrimi i ndjekjes penale, edhe te

parashkrimi i ekzekutimit t dnimit mund t paraqiten
rrethana t cilat shkaktojn ndaljen dhe ndrprerjen e afatit t
parashkrimit.
Paragrafi 2
Afati i parashkrimit t ekzekutimit t dnimit ndalet, nuk
rrjedh, gjat kohs kur sipas kushteve t parapara me ligj,
dnimi i shqiptuar nuk mund t ekzekutohet. Periudha kohore
sa ka zgjat ndalja nuk llogariteti n afatin e parashkrimit dhe
afati i parashkrimit vazhdon t ec aty ku ka mbet. Rrethana
t cilat shpiejn ndaljen e afatit t parashkrimit jan vetm ato
t cilat parashihen me Ligjin mbi ekzekutimin e sanksioneve
penale. Thn ndryshe, rrethana pr shkak t t cilave dnimi
nuk mund t ekzekutohet (prolongohet ekzekutimi i tij), mund
t jen vetm ato t cilat jan t parapara me dispozita
juridike. Rrethana t tilla jan p.sh. kur i dnuari smuhet
rnd, apo i vdes ndonj antar i familjes s ngusht, kur
organet e ndjekjes penale nuk mund ta gjejn personin e
dnuar, kur i dnuari sht duke e mbajt ndonj dnim tjetr
apo sht n lirimin me kusht etj.
Paragrafi 3 dhe 4

441

Afati i parashkrimit t ekzekutimit t dnimit ndrpritet me do

veprim t organit kompetent q ka pr qllim ekzekutimin e dnimit
(paragrafi 3). Organi shtetror, me veprimin e t cilit mund t ndrpritet
parashkrimi, mund t jet vetm ai organ, q sipas ligjit mbi ekzekutimin e
sanksioneve penale sht kompetent pr ekzekutimin e dnimit.
Sikundr parashkrimi i ndjekjes penale, edhe parashkrimi i ekzekutimit t dnimit mund t ndrpritet vetm nse veprimi sht ndrmarr
nga organet kompetente, nse veprimi sht i ligjshm dhe nse sht
ndrmarr n mnyrn e parapar me ligj. Gjithashtu veprimi i organit
kompetent duhet t jet i drejtuar me qllim t ekzekutimit t dnimit t
caktuar dhe ndaj pesonit t caktuar.
Veprimet apo rrethanat t cilat e shkaktojn ndrprerjen e parashkrimit t ekzekutimit t dnimit n shumicn e rasteve jan t parapara me
ligjin mbi ekzekutimin e sanksioneve penale. Veprime t tilla jan p.sh.
thirrja nga ana e gjykats e personit t dnuar q gjendet n liri q t
paraqitet pr ta mbajtur dnimin; urdhresa q i dnuari t sillet me dhun
pr ta mbajtur dnimin; masa e gjykats q t gjendet i dnuari i cili fshihet
apo nuk dihet vendbanimi i tij; lshimi i fletarrestit, dhnia e urdhrit pr
arrestimin e t dnuarit q ka ikur etj.
Nse dnimi nuk mund t ekzekutohet pr shkak se i dnuari gjendet
jasht shtetit n adres t panjohur, n kso raste sht fjala pr penges
faktike dhe kjo rrethan nuk ndikon n ndrprerjen e afatit t parashkrimit.
Si dhe te ndrprerja e parashkrimit t ndjekjes penale, edhe te ndrprerja e parashkrimit t ekzekutimit t dnimit, koha q ka kaluar gjer n
momentin e ndrprerjes s parashkrimit nuk llogaritet. Pra edhe ktu afati i
parashkrimit fillon t ec rishtas (paragrafi 4).

Paragrafi 5.
Parashkrimi i ekzekutimit t dnimit paraqitet n do rast
kur t kaloj dyfishi i kohs q krkohet sipas ligjit pr
parashkrimin e ekzekutimit t dnimit, pa marr parasysh sa
ndalje dhe ndrprerje kan qen dhe pa marr parasysh
kohzgjatjen e tyre. N teorin e s drejts penale kalimi i
dyfisht i afatit t parashkrimit quhet parashkrim absolute. S
kndejmi, n rastet kur shkaktohet parashkrimi absolut i
ekzekutimit t dnimit, dnimi i shqiptuar kurrsesi nuk mund
t ekzekutohet.
Paragrafi 6.
Dispozita e paragrafit 6 sht e karakterit udhzues
(blanket). Sipas ksaj dispozite, rregullat pr ndaljen dhe
ndrprerjen parashkrimit, si dhe rregullat pr parashkrimin

442

absolut t cilat vlejn pr dnime, prshtatshmris zbatohen

edhe pr masat e trajtimit t detyrueshm.
Shkaqet pr t cilat mund t bht shtyrja e ekzekutimit t
dnimit me burgim dhe burgim afatgjat jan t prcaktuara
n nenin 20 t Ligjit pr Ekzekutimin e Sanksioneve Penale.
Gjat kohzgjatjes s afatit t shtyerjes s ekzekutimit t
dnimit, parashkrimi ndalet.
Moszbatueshmria e parashkrimit t gjenocidit dhe t
krimeve t lufts
Neni 95
Nuk zbatohet asnj afat i parashkrimit pr ndjekje
penale e as pr ekzekutimin e dnimit pr gjenocid, krime
t lufts dhe krime kundr njerzimit, si dhe pr vepra t
tjera penale pr t cilat sipas t drejts ndrkombtare
nuk mund t zbatohet parashkrimi.
Instituti i parashkrimit t ndjekjes penale dhe t
ekzekutimit t dnimit parimisht sht prvetsuar pr t
gjitha veprat penale. I vetmi prjashtim nga ky parim jan
veprat penale t gjenocidit dhe krimeve t lufts.
Rrjedhimisht, sipas nenit 95 t Kodit Penal, pa marr parasysh
sa koh ka kaluar prej momentit t kryerjes s veprs penale,
nuk mund t bhet parashkrimi i ndjekjes penale dhe t
ekzekutimit t dnimit pr veprat penale t gjenocidit, krimeve
t lufts dhe krimeve kundr njerzimit, si dhe pr veprat e
tjera penale pr t cilat sipas t drejts ndrkombtare nuk
mund t zbatohet parashkrimi.
Pr kryersit e ktyre veprave penale sht prjashtuar
mundsia e parashkrimit pr shkaqe kriminalo-politike,
humane dhe etike. Kjo nga fakti se t gjitha kto vepra penale
jan jashtzakonisht t rrezikshme, gjithashtu dhe pasojat e
tyre jan shum t rnda. N t shumtn e rasteve kto vepra
penale kryhen ndaj numrit t madh t njerzve, ndrsa disa
prej tyre, si sht gjenocidi, kan pr qllim q ta shfarosin
nj pjes apo tr grupin e njerzve t prkatsis s caktuar
nacionale, fetare racore apo etnike.
Koncepti i mosparashkrimit t ktyre krimeve sht i
dates relativisht t re dhe sht inspirua nga kryerja e veprave

443

shum t rnda gjat Lufts s dyt botrore. Lidhur me kt

vetm le t na kujtohen viktimat e Lufts s Dyt Botrore.
Gjat ksaj lufte jan vrar rreth 50 milion njerz, n mesin e
tyre u vra nj numr i madh i popullats civile, gra, fmij dhe
pleq, t cilt nuk ishin t angazhuar n luft. Mjerisht, pas
shprbrjes s Jugosllavis socialiste prej vitit 1991 -1999,
nga regjimi i Serbis krime t ktilla shum t rnda u kryen
n Kosov, Bosnj e Hercegovin dhe n Kroaci.
Duke marr parasysh rrezikshmrin shoqrore shum t
madhe dhe pasojat jashtzakonisht t rnda t ktyre veprave,
medoemos rezulton konkluza se parashkrimi i ktyre veprave
penale n aspektin human dhe moral do t ishte i
paarsyeshm. S fundi, nga solidariteti ndrkombtar q sht
prvetsuar n botn bashkkohore dhe me konventat
ndrkombtare, sht parapar obligimi q shtetet
bashkkohore edhe me legjislacionet e tyre penale ta ndalojn
parashkrimin pr veprat penale t siprprmendura. N
mnyr decidive obligim t ktill parasheh Konventa
ndrkombtare mbi mosparashkrimin e krimeve t lufts dhe
krimeve kundr njerzimit e vitit 1968. Kt obligim e ka
prmbushur edhe Kodi yn Penal n nenin 95,duke parapar
shprehimisht se kto lloje t veprave penale nuk parashkrihen,
pa marr parasysh kohn e kaluar prej momentit t kryerjes s
tyre. Me fjal t tjera, kryersit e veprave penale t gjenocidit,
krimeve t lufts si dhe veprave t tjera penale kundr t
drejts ndrkombtare do t mund t ndiqen penalisht dhe t
dnohen derisa t jen gjall.

Kapitulli X
AMNISTIA DHE FALJA
Me an t amnistis, apo faljes, personit t dnuar i falet
n trsi, apo nj pjes e dnimit t shqiptuar. Zvendsohet

444

dnimi i shqiptuar me dnim m t but, bhet shlyerja e

dnimit nga evidenca e t ndshkuarve, apo kryersi i veprs
penale lirohet nga ndjekja penale.
Amnistia apo falja, me t ciln kryersi i veprs penale
lirohet nga ndjekja penale, quhet abolicion. Abolicioni sht
forma m e gjer e amnistis apo faljes. Me an t abolicionit procedura
nuk mund t fillohet. Nse procedura sht filluar, ajo ndalet. Abolicioni
mund t jepet n t gjitha fazat e procedurs penale gjersa nuk sht
nxjerr aktgjykimi i plotfuqishm. Efektet e abolicionit jan m t mdha
ngase kryrsit t veprs penale nuk i shqiptohet dnimi, madje edhe vepra
pr t ciln i sht dhn abolicioni nuk mund t merret pr baz si
recidivist nse kryen vepr tjetr penale.
Amnistia dhe falja jan institute t vjetra t s drejts penale. Kto
jan njohur n t drejtn romake dhe n t drejtn e mesjets. Edhe t
drejtat penale t shteteve bashkkohore njohin amnistin dhe faljen si
mjete penalo-juridike me t cilat pamundsohet shqiptimi i dnimit, apo
dnimi i shqiptuar falet n trsi apo pjesrisht.
Amnistia dhe falja jan akte specifike t organeve m t larta shtetrore n lmin e jurisprudencs penale me t cilat bhen ndryshime n
favor t personit t dnuar. Kto institute jan e drejt diskrecione e organeve shtetrore (t parlamentit dhe kryetarit t shtetit). S kndejmi, kto
nuk jan e drejt e personit t dnuar. Vemas duhet t theksohet se n t
drejtn penale nuk jan prcaktuar kritere pr dhnien e amnistis dhe
faljes. Pr kt arsye pr t'u evituar keqprdorimet eventuale t zbatimit t
amnistis dhe faljes duhet siguruar mbikqyerjen dhe kontrollin nga ana e
parlamentit.
I dnuari nuk mund ta refuzoj amnistin apo faljen, ngase kto jan
akte t karakterit juridik publik.
Prkundr faktit se me aktin e amnistis dhe faljes ndryshohet
vendimi i gjykats, prap me kt nuk ndryshohet fakti se aktgjykimi sht i
plotfuqishm, i ligjshm dhe q personi i caktuar ka kryer vepr penale.
Lidhur me kt, edhe kur jepet amnistia dhe falja dnimi mbetet i shnuar
n evidencn e t ndshkuarve, me shnimin se personit sht amnistuar
apo fal.

Shkaqe t cilat e arsyetojn zbatimin e amnistis dhe

faljes jan t natyrs politike, personale, sociale, morale
humanitare dhe juridike. N disa raste falja, prkatsisht
abolicioni sht instrument shum i prshtatshm, posarisht
kur jan pyetje marrdhniet e caktuara ndrshtetrore, pr
shembull kur nj shtet sht shum i interesuar pr shtetasin e
vet i cili sht duke u hetuar apo sht duke e mbajt dnim in
n shtetin tjetr (F. Bai-S. Pavlovi, fq. 408).

Amnistia dhe falja mund t jepen pr t gjitha veprat

penale, madje edhe pr veprat penale t cilat ndiqen sipas
padis private.

445

Me an t amnistis dhe faljes nuk anulohet akgjykimi.

Aktgjykimi edhe m tutje konsiderohet i ligjshm, por pr shkaqet
q i prmendm, vetm falet dnimi.

Amnistia dhe falja duhet t jepen me nj vigjilenc,

maturi dhe akribi t duhur juridike dhe politike. N t
kundrtn, dhnia e paarsyeshme n prmasa t gjera e
amnistis dhe faljes mund t ndikoj n mnyr negative n
efektin e aktgjykimeve, n autoritetin e gjykatave, n
opinionin publik si dhe n qndrimin e gjykatave n lmin e
matjes s dnimit dhe n prgjithsi n shqiptimin e
sanksioneve penale.
Amnistia
Neni 96
(1) Personave t prfshir n aktin e amnistis u jepet lirimi nga
ndjekja penale, lirimi i plot ose i pjesrishm nga ekzekutimi i
dnimit, zvendsimi i dnimit t shqiptuar me nj denim m t but
ose shlyerja e dnimit.
(2) Amnistia prfshin ato vepra penale t kryera deri nj dit
para shpalljes s saj, me prjashtim t rasteve kur me aktin e
amnistis sht vendosur ndryshe.

Amnistin nuk e parasheh Kushtetuta e Republiks s

Kosovs. Duke u bazuar n kt, edhe me rastin e propozimit
t ndryshimeve dhe plotsimeve t Kodit Penal, sht
propozuar q amnistia t hiqet nga Kodi Penal. Por sidoqoft,
pas aprovimit t ndryshimeve duhet ta konfiromj nse sht
hequr nga Kodi Penal. Nse n Kodin Penal amnistia
eventualisht mbetet edhe n t ardhmenather, kt tekst duhet
me e prpiluar srish.
Amnistia sht akt, t cilin n form t ligjit e nxjerr
organi m i lart shtetror - parlamenti i shtetit. Me an t
amnistis personat e pacaktuar emr pr emr lirohen nga
ndjekja penale, lirohen plotsisht apo pjesrisht apo nga
ekzekutimi i dnimit, zvendsohet dnimi i shqiptuar me
dnim m t but apo caktohet shlyerja e dnimit nga
evidenca e t dnuarve (neni 96, par. 1).
Amnistia prfshin ato vepra penale t kryera deri nj dit
para shpalljes s saj, me prjashtim t rasteve kur me aktin e
amnistis sht vendosur ndryshe (neni 96, par. 2).

446

Mnyrat e prcaktimit t llojeve t veprave penale,

prkatsisht dnimeve, t cilat prfshihen me amnisti jan t
ndryshme. Ligji pr amnisti mund t prcaktoj veprat penale
pr t cilat jepet amnistia (p.sh. t gjitha veprat penale nga
paragrafi 1 i nenit 243). Ligji pr amnisti gjithashtu mund t
prcaktoj dnimin i cili prfshihet me amnisti (p.sh. pr t
gjith personat t cilt jan dnuar me burgim deri n nj vit,
ose t gjith personave t cilt jan dnuar me burgim me
dhjet vjet ose m tepr, u falet nga nj vit). Gjithashtu mund
t prcaktohen t dy kushtet veprat penale dhe dnimet.
Amnistia mund t jepet pr t gjitha veprat penale, si ato
q ndiqen sipas detyrs zyrtare, ashtu dhe pr ato q ndiqen
sipas padis private. S kndejmi, amnistia sht baz e
prgjithshme pr shuarjen e dnimit.
Trajta m e gjer e amnistis sht abolicioni. Me an t
abolicionit kryesi i veprs penale lirohet nga ndjekja penale. Prkatsisht,
n rastet kur jepet abolicioni nuk mund t filloj procedura penale, ndrsa
nse sht filluar, ajo ndalet pa marr parasysh se n far faze ka arritur.
Ksisoj, abolicioni mund t jepet n t gjitha fazat e procedurs penale
derisa t nxirret aktgjykimi i plotfuqishm.
Amnistia nxirret n form t ligjit dhe ksisoj paraqet akt t prgjithshm. Mnyra e caktimit t personave q u dedikohet amnistia sht e
ndryshme.
Kshtu, me an t amnistis mund t ceken veprat penale, kryersit e
t cilave lirohen nga ndjekja penale apo nga ekzekutimi i plot apo i
pjesrishm i dnimit.
M tutje amnistia mund t jepet pr kryersit e veprave penale t cilt
jan dnuar me lloje dhe masa t caktuara t dnimit. Pr shembull,
amnistia u jepet t gjith personave t cilt jan dnuar me burg gjer nj vit
apo t gjith personave t cilt jan dnuar me dhjet vjet burg, nse i kan
mbajtur tet vjet.
Gjithashtu amnistia mund t jepet, duke marr parasysh veprat penale
t caktuara dhe lartsin e caktuar t dnimit t shqiptuar.
Me amnisti kryesi i veprs penale mund t lirohet plotsisht apo
pjesrisht nga dnimi. Lirimi i plot nga ekzekutimi i dnimit prfshin si
dnimet kryesore ashtu edhe ato plotsuese. Lirimi i pjesrishm nga
ekzekutimi i dnimit prfshin vetm disa nga dnimet apo shpien
zvoglimin e dnimit, p.sh. lirohet nga ekzekutimi i nj pjese t dnimit
apo lirohet nga ekzekutimi i dnimit plotsues.
Me amnisti dnimi i shqiptuar me aktgjykim t plotfuqishm mund t
zvendsohet me lloje t dnimit m t but, p.sh. dnimi me burgim
afatgjat zvendsohet me dnim me burgim, apo dnimi me burgim zvendsohet me dnim me gjob. N teorin dhe praktikn gjyqsore sht
shtruar pyetja se a mundet me amnisti dnimi i shqiptuar me burgim apo
me gjob t zvendsohet me dnim me kusht. Prgjigjja n kt ka qen
negative, nga fakti se dnimi me kusht pr nga natyra e tij mund t

447

shqiptohet vetm pr rastet e caktuara, ndrsa amnistia sht institut i

prgjithshm dhe i dedikohet rasteve t pacaktuara. Andaj, edhe pse n
kodin penal nuk sht thn shprehimisht, mendojm se jo vetm dnimi
me kusht por edhe dnimet e tjera alternative nuk duhet t prfshihen me
aktin e aministis.
Me an t amnistis mund t vendoset q t shlyhet dnimi nga
evidenca e t ndshkuarve. Shlyerja e dnimit q bhet me an t amnistis
prodhon t njjtat efekte si n rastet kur kjo bhet n baz t ligjit.
Amnistia nuk mund t prodhoj efekte ndaj masave t shqiptuara t
trajtimit t detyrueshm t personave me rregullime mendore dhe n
varsi t drogs ose t alkoolit.
Falja

Neni 97
Me falje, personave t caktuar emrat e t cilve
saktsisht caktohen, u jepet lirimi nga ndjekja penale,
lirimi i plot ose i pjesrishtm nga ekzekutimi i dnimit,
zvendsimi i dnimit t shqiptuar me nj denim m t but
ose me dnim me kusht a me shlyerje t dnimit.
Falja sht akt t cilin e nxjerr Presidenti i Republiks s
Kosovs (neni 84 i Kushtetuts). Falja nxirret n form t
vendimit me t cilin personat e caktuar emr pr emr lirohen
nga ndjekja penale, lirohen plotsisht apo pjesrisht nga
ekzekutimi i dnimit, zvendsohet dnimi i shqiptuar me
dnim m t but apo me dnim me kusht, apo caktohet
shlyerja e dnimit nga evidenca e t dnuarve.
Krahas dispozits s sipr prmendur t Kushtetuts,
instituti i faljes n Kosov sht rregulluar me ligj t posam
- Ligjin pr faljen, me t cilin jan prcaktuar kriteret dhe
procedura pr falje. Ky ligj ka hy n fuqi n dhjetor t vitit
2008 (Ligji Nr. 03/L-101).
Pr nga prmbajtja dhe efektet n statusin e personit t
akuzuar apo t dnuar, falja sht e njjt me amnistin ngase
si edhe me amnisti edhe me falje personi mund t lirohet nga
ndjekja penale, t lirohet plotsisht apo pjesrisht nga
ekzekutimi i dnimit, t zvendsohet dnimi i shqiptuar me
dnim m t but dhe t shlyhet dnimi nga evidenca e t
dnuarve.
Mirpo, pr nga vllimi, falja sht m e gjer se amnistia
ngase me t mund t shuhen numr m i madh i sanksioneve

448

penale. Prkatsisht, ndryshe nga amnistia, me falje dnimi

mund t zvendsohet me dnim me kusht. Kjo sht parapar
shprehimisht n nenin 97 t Kodit Penal.
Si shihet, me falje mund t prfshihet edhe mundsia e
zvendsimit t dnimit t shqiptuar me dnimin me kusht.
Kjo mundsi sht parapar me institutin e faljes, sepse organi
i cili e bn faljen sht i detyruar t njihet me t dhnat
relevante pr kryersin e veprs penale, pr veorit dhe
sjelljen e t dnuarit para se t filloj ekzekutimi i dnimit,
dhe varsisht prej ktyre rrethanave t rastit konkret, vendos
pr zvendsimin e dnimit me dnim me kusht.
Procedura pr falje mund t fillohet sipas lutjes s
personit t dnuar. N emr t personit t dnuar krkesa pr
falje mund t bhet edhe nga bashkshorti, bashkshortja,
fmija, vllai, motra ose nga ndonj person tjetr i autorizuar
nga personi i dnuar. Sipas disa parimeve tashm t pranuara
nga legjislacionet e shteteve bashkkohore, mundsia e faljes
sht parapar t bhet edhe sipas
detyrs zyrtare (ex
officio). Jemi t mendimit se do t ishte oportune, e dobishme
jo vetm pr t dnuarin por edhe pr interesin e prgjithshm
dhe interesin e shtetit q edhe n legjilsacionin ton penal t
parashihej mundsia e dhnjes s faljes edhe sipas detyrs
zyrtare, ngase mund t paraqiten edhe aso situata kriminalo
politike t cilat do ta arsyetonin faljen edhe pa lutjen e
personave t cekur.
Me falje mund t prfshihen t gjitha veprat penale, pa
marr parasysh se a bhet ndjekja penale sipas detyrs zyrtare
apo padis private. Me an t faljes mundet n favor t
kryersit t veprs penale t ndryshohet do lloj i dnimit t
shqiptuar.
Nse sht dhn falja, ajo nuk mund t revokohet.
Gjithashtu n rastet kur organi kompetent e ka dhn faljen, ai
m von nuk mund ta rishqyrtoj arsyeshmrin e saj.
Efekti i amnistis dhe i faljes
Neni 98
Me dhnien e amnistis apo t faljes nuk preken t
drejtat e personave t tret, t cilt bazohen n aktgjykim.

449

Lidhur me kt nen cito dhe nenin 3, par. 6 t Ligjit pr

falje
N kt dispozit sht prcaktuar se me amnisti dhe falje nuk
cenohen t drejtat e personave t tret t cilat mbshteten n dnimin
e shqiptuar. T gjith personat q jan t dmtuar me vepr penale,
edhe n rastet kur jepet amnistia apo falja, kan t drejt t krkojn
kompensimin e dmit. Gjithashtu edhe n rastin kur jepet abolicioni,
edhe pse nuk sht shqiptuar dnimi pr veprn penale, personat e
dmtuar me veprn penale, kan t drejt t krkojn kompensimin e
dmit. Zgjidhja e ktill sht parapar shprehimisht n nenin 3,
paragrafin 6 t Ligjit pr falje n t cilin thuhet: Falja e personit t
dnuar nuk ndikon tek t drejtat apo obligimet e personave tjer t
prcaktuara me t njjtin vendim gjyqsor.

Kapitulli XI
ZBATIMI I LIGJEVE PENALE T KOSOVS SIPAS
VENDIT T KRYERJES S VEPRS PENALE
Ligjet penale t nj shteti, sikundr edhe ligjet n
prgjithsi, zakonisht aplikohetn n territorin e shtetit n t
cilin edhe jan nxjerr. S kndejmi Kodi penal i Kosovs,
ligjet tjera penale dhe n prgjithsi normat penalo-juridike
veprojn, zbatohen n territorin e Kosovs.
Parimi se ligji apo Kodi Penal aplikohet n territorin e
vendit sht manifestim i sovranitetit t do shteti, parim ky i
cili n lmin panalo-juridik emrtohet si pushtet represiv i
shtetit.
shtjet t cilat shtrohen dhe rregullohen n kuadrin e
institucionit t zbatimit t legjislacionit penal n territor, m
tepr kan t bjn me elementet ndrkombtare. Ktu
kryesisht sht fjala pr veprimin (zbatimin) e ligjeve penale
t Kosovs ndaj shtetasve t huaj q kryejn vepra penale n
territorin e Kosovs apo jasht kufijve t Kosovs, por t cilt
n ndonj mnyr gjenden n vendin ton, si dhe t personave
q kryejn vepra penale me t cilat dmtojn t mirat juridike
t shtetasve tan apo t shtetit t huaj. Si shihet, ktu n fakt
sht fjala kryesisht pr shtjet q bjn pjes n fushn e s
drejts penale ndrkombtare.
Vshtruar nga ky aspekt, aplikimi i ligjeve penale n
territor sht shum aktual n kushtet e tanishme shoqrore

450

ngase tani nj numr i madh i qytetarve t nj shteti

prkohsisht apo prgjithmon jetojn dhe punojn n shtetin
tjetr, i vizitojn vendet (shtetet) e tjera etj., kshtu q, marr
n prgjithsi, kontaktet midis qytetarve t vendeve t
ndryshme jan gjithnj m t shpeshta. Shi pr kt edhe
mundsia e kryerjes s veprave penale t shtetasve t huaj n
vendin ton, si dhe e shtetasve tan n vendet e huaja, sht
gjithnj m e madhe. Andaj shtrohet pyetja, sipas cilit ligj
penal do t dnohen shtetasit e huaj q kryejn vepra penale
n territorin e Kosovs, apo shtetasit tan q kryejn vepra
penale n territorin e vendit tjetr? Kto, dhe shum shtje t
tjera lidhur me kt i rregullon institucioni i zbatimit t
legjislacionit penal n territor.
Prkundr faktit se shtja e veprimit apo aplikimit t
legjislacionit penal n territor, n masn m t madhe sht e
karakterit ndrkombtar, sot do shtet me ligjet e veta penale
vendos pr shtrirjen e kufijve t pushtetit juridiko-penal.
Mirpo, meq pr shkak t natyrs s ksaj shtjeje,
mundsia e konflikteve t juridiksioneve penale midis shteteve
sht e madhe, do shtet n rregullimin juridik t veprimit t
ligjeve penale n territor, i prmbahet parimeve t caktuara t
prgjithshme, kshtu q mundsia e ktyre konflikteve
dukshm sht zvogluar. Lidhur me kt, me legjislacionin
penal t do shteti synohet q personi t mos dnohet dy her
pr t njjtn vepr penale (neb is in idem). Gjithashtu, n
rastet kur ndonj person prgjigjet penalisht sipas ligjit penal
t huaj, ather veprohet me nj maturi m t madhe, por
gjithashtu sigurohet q kryersi i veprs penale t mos i
shmanget zbatimit t sanksionit penal. Thn ndryshe, pr t
iu shmang ndshkimit t dyfisht pr t njejtn vepr, me
dispozitat pr veprimin ligjeve penale n territor n nj mas
respektohet parimi ne bis in idem, nga se merren parasysh
vendimet e gjykatave t shteteve t huaja, por gjithashtu
parashihet mundsia e cedimit (transferit) t procedurs penale
shtetit t huaj dhe gjithashtu respektohet parimi aut dedere aut
punre (ose dorzoje ose ndshkoje).
N rastet kur konstatohet se personi i caktuar hyn n
sfern e legjislacionit ton penal, duhet t prgjigjet sipas
ligjeve penale t Kosovs dhe gjykohet nga gjykatat tona.
Gjykatat e nj shteti gjykojn vetm n baz t ligjeve penale
t vendit t tyre. Andaj konform ktij parimi edhe gjykatat e

451

Kosovs kryersit e veprave penale i gjykojn sipas ligjeve

penale t Kosovs.Vetm prjashtimisht, kur ligjet penale t
Kosovs shprehimisht parashohin, ligjet e huaja penale mund
t shrbejn si burim indirekt n zgjidhjen e shtjeve penalejuridike me element t huaj.
Me qllim q t evitohen konfliktet e mundshme se cili
shtet sht kompetent t gjykoj kryersin e caktuar t veprs
penale, me dispozitat e neneve 99 - 104 t Kodit Penal jan
rregulluar shtjet e zbatimit t legjilsacionit penal t Kosovs
n territory. Me kto dispozita jan rregulluar edhe shtjet e
zbatimit t legjilsacionit ton penal ndaj personave t huaj q
kryejn vepra penale n territorin e Kosovs si dhe rastet kur
shtetasit e Kosovs kryejn vepra penale n shtetet e huaja.
N fushn e zbatimit t legjilsacionit penal n territor jan
sajuar disa parime t cilat jan t pranuara n t drejtn
ndrkombtare dhe si t tilla jan akceptuar edhe n ligjet
penale t shteteve bashkkohore. Kto jan: parimi territorial;
parimi real; parimi i personalitetit aktiv; parimi i
personalitetit pasiv; parimi universal; parimi i flamurit t
anijes dhe i regjistrimit t flutarakes, parimi real supsidiar
dhe parimi i jurisdiksionit prfaqsues. N mesin e t gjitha
ktyre parimeve, parimi territorial sht kryesor, sht bazik,
ndrsa parimet tjera jan plotsues.
Shumica e ktyre parimeve mundsojn efekt
ekstraterriotiral t pushtetit represiv, prkatsisht mundsojn
q n kushtet e caktuara qytetart t ndshkohen sipas
legjislacionit dhe nga gjykatat t shtetit t vet edhe n rastet
kur kryejn vepra penale n territorin e shtetit t huaj apo n
hapsirn e cila nuk sht nn jurisidiksionin e asnj shteti,
p.sh. n detin e hapur.
T gjitha dispozitat t cilat e rregullojn zbatimin e
ligjeve penale t Kosovs sipas vendit t kryerjes s veprs
penale (neni 99-106), mund t ndahen n dy grupe: a) n
dispozita t cilat i referohen veprave penale t cilat kryhen n
terriotorin e republics s Kosovs dhe n aeroplant e saj
(neni 99) dhe dispozitat t cilat I referohen veprave penale t
cilat kryhen jasht territorit t Repubiliks s Kosovs
(neni100-104).

452

Zbatimi i ligjeve penale t Kosovs ndaj personave q

kryejn vepr penale n territorin e Kosovs
(Neni 99)
(1) Legjislacioni penal i Kosovs zbatohet pr secilin
person i cili kryen vepr penale n territorin e Kosovs.
(2) Legjislacioni penal i Kosovs zbatohet ndaj secilit
person i cili kryen vepr penale n aeroplan t regjistruar
n Kosov, pavarsisht nga vendi ku ndodhet aeroplani n
kohn kur kryhet vepra penale.
Paragrafi 1.
N paragrafin 1 t ktij neni sht prcaktuar parimi
territorial i veprimit t legjislacionit penal t Kosovs. Parimi
territorial sht parim themelor, kurse parimet e tjera jan t
natyrs plotsuese. Ky parim sht themelor ngase pr shkak
t tipareve dhe dimensioneve t tij, m s shpeshti aplikohet
n praktik. Sipas ktij parimi, legjislacioni penal i Kosovs
zbtohet ndaj t gjith personave q kryejn vepra penale n
territorin e ton, pa marr parasysh se a jan shtetas t tij,
shtetas t huaj apo persona pa shtetsi.
Zbatimi i legjislacionit penal sipas parimit territorial
rezulton nga sovraniteti i do shteti q n territorin e vet t
ushtroj pushtetin represiv dhe juridiksionin (q gjykatat e
vendit ta gjykojn dhe ti shqiptojn dnimin kryersit t
veprs penale sipas legjislacionit t vet). Arsyeshmria e ktij
parimi mbshtetet edhe n efektin e preventivs s
prgjithshme, ngase me t drejt supozohet se sht m
efikase q personi t dnohet n vendin ku e ka kryer veprn
penale. Gjithashtu, parimi i territorialitetit arsyetohet edhe nga
shkaqet praktike, ngase e vrteta m s miri mund t
konstatohet n vendin e ngjarjes.
Pr aplikimin e parimit territorial duhet t konstatohet se
vepra penal sht kryer n territorin e vendit (shtetit). S
kndejmi, shtrohet pyetja se ka konsiderohet territor i nj
shteti. Sipas dispozitave t Kodit Penal, q jan t natyrs
interpretuese, me territor t Kosovs nnkuptohet siprfaqja
toksore, siprfaqja ujore brenda kufijve dhe vijs kufitare si

453

dhe hapsira ajrore mbi te (neni 107, par. 25). Territori toksor
i nj vendi sht caktuar me kufijt shtetror.
N rastet e shteteve q kan dalje n det, fare sht edhe
Shqipria, territor i shtetit konsiderohen edhe portet detare,
ujrat e gjireve t detit dhe siprfaqja detare e detit q shtrihet
bri hapsirs toksore apo si quhet ndryshe deti territorial.
Sipas Konvents s Gjenevs mbi detin territorial, si siprfaqe
e shtetit mund t konsiderohet hapsira e detit deri n 12 milje
nautike. Shqipria me legjislacionin e vet si territor t shtetit e
konsideron siprfaqen detare 10 milje nautike prej bregdetit.
Siprfaqja jasht 12 miljeve nautike konsiderohet det i hapur
dhe n t nuk shtrihet pushteti represiv dhe juridiksioni i asnj
shteti.
Veprimi i ligjeve penale t Kosovs sipas parimit
territorial sht primar n raport me legjislacionet e huaja
penale. sht primar ngase legjislacioni yn penal do t
aplikohej ndaj personave q kryejn vepra penale n Kosov,
edhe ather kur pr ato vepra jan ndshkuar n shtetin tjetr,
apo kur procedura penale sht duke u zhvilluar, madje edhe
n rastet kur kryersi e ka vuajtur dnimin q i sht shqiptuar
pr t njjtn vepr. Karakteri primar i ktij parimi konsiston
n faktin se ky e prjashton rregulln "ne bis in idem" (nuk
guxon t ndshkohet dy her pr t njjtn vepr). Thn
ndryshe, lejohet q nj person edhe pse sht dnuar n shtetin
tjetr, ai srish do t dnohet sipas legjislacionit penal t
Kosovs dhe nga gjykatat e Kosovs. Mirpo, ligji lejon nj
lloj zbutjeje t ktij parimi mjaft t ashpr. Prkatsisht, sipas
nenit 104 t Kodit Penal, nse personi i ndshkuar e ka vuajtur
dnimin jasht vendit, sipas legjislacionit ton penal, dnimin
e vuajtur pr t njjtn vepr gjykata jon do tia llogaris n
dnimin e shqiptuar. Nse dnimet nuk jan t llojit t njjt,
llogaritja do t bhet sipas vlersimit t gjykats. Gjithashtu,
sipas ksaj dispozite, n masn e dnimit t shqiptuar do ti
llogaritet edhe paraburgu apo privimi i liris gjat procedurs
s ekstradimit.
Pr shumicn e rasteve t kryerjes s veprave penale n
territorin e Kosovs nga personat e huaj, vemas kur kryersi i
veprs penale dhe i dmtuari jan t huaj, shtetas t shtetit t
njjt, sht m praktike dhe m e arsyeshme q t gjykohen
n vendin e tyre dhe atje ta vuajn dnimin. N rastet e ktilla
dhe t ngjashme, sipas legjislacionit ton penal, sht parapar

454

mundsia q ndjekja penale e t huajit ti besohet shtetit t

huaj, me kusht q edhe ai shtet t veproj kshtu me qytatart
tan. Pra, pr mundsin e prjashtimit t parimit t
territorialitetit n rastet e ktilla krkohet reciprociteti i
ndrsjellt midis vendit ton dhe shtetit prkats. Mundsia
dhe procedura pr transferin (ekstradimin) e personave t
ktill, q kan kryer vepra penale n territorin e Kosovs,
sht e rregulluar n Kodin e procedurs penale t Kosovs
(kapitulli XLVII, neni 516-533).
Prjashtim i posam nga parimi territorial i legjislacionit
ton penal parashihet pr personat q ushtrojn funksione me
rndsi t posame. Ktu sht fjala pr t ashtuquajturin
imunitet juridiko-material ose indemnitet. Ky lloj imuniteti
nuk sht privilegj i personave t caktuar, por sht nj
domosdoshmri n mnyr q funksionet e tyre ti ushtrojn
pa pengesa, lirisht dhe me prgjegjsi. Prkatsisht, sipas
dispozitave t nenit 75 Kushtetuts, deputeti i parlamentit
gzon imunitet dhe nuk mund t arrestohet, t ndalohet dhe as
t dnohet pr mendimin e shprehur ose dhnien e votes n
suaza t fushveprimit t tij si deputet. Ktu sht fjala pr t
ashtuquajturn baz personale t prjashtimit t
ndshkimshmris. Ky privilegj vlen edhe pas pushuarjes s
mandatit, kurse vet deputeti nuk mund t heq dor nga
mandati i tij.
Imunitet juridiko-material nga ndjekja penale, padit
civile dhe shkarkimi nga funksioni gzojn edhe gjyqtart e t
gjitha instancave t gjykatave t vendit, prfshir ktu edhe
gjyqtart porot pr vendimet e marra, votimin e br,
mendimin e shprehur dhe pr veprimet e tjera t ndrmarra q
jan brenda fushveprimit t detyrave dhe prgjegjsive t
tyre si gjyqtar (nenit 107 i Kushtetutes). Imunitet t ktill
gzojn edhe antart e qeveris ministrat (neni 98 i
Kushtetuts).
Nga imuniteti juridiko-material duhet dalluar imunitetin
juridiko-procedural, sipas t cilit procedura kundr deputetit
dhe personave t tjer q gzojn t njjtin imunitet,
procedura penale mund t filloj nse prmbushen kushtet e
parapara me kushtetut. Sipas kushtetuts deputeti mund t
paraburgoset me lejen e parlamentit, mandej po qe se sht
zn n kryerjen e veprs penale pr t ciln sht parapar
dnimi me burg mbi pes vjet etj.

455

Prjashtim nga parimi i veprimit territorial t

legjislacionit ton penal, sikundr edhe n shtetet e tjera,
njihet edhe n baz t s drejts ndrkombtare. Prkatsisht,
sipas Konvents s Vjens mbi marrdhniet diplomatike t
vitit 1961; t Konvents s Vjens mbi marrdhniet
konsullore t vitit 1963 si dhe Marrveshjes lidhur me
funksionart e organizatave t caktuara ndrkombtare t vitit
1947 dhe 1954, personat e huaj q ushtrojn detyra t caktuara
n kta lmenj prjashtohen nga juridiksioni i shtetit ton (nuk
mund t gjykohen nga gjykatat e vendit ton). Kta jan shefat
e shteteve t huaja dhe prcjellja e tyre, shefat e misioneve
diplomatike dhe antart e familjes s tyre t ngusht. N
Kosov kt imunitet e gzojn edhe zyrtart dhe pjestart e
policis s EULEKS-it dhe t KFOR-it, si dhe zyrtart e
OSBE-s dhe t UNMIK-ut. Ky lloj imuniteti nuk i liron q
kta persona t gjykohen nga gjykatat e shtetit q i kan
akredituar. Gjithashtu shteti q i ka akredituar mund tua heq
imunitetin ktyre personave.
Paragarfi 2.
Me dispozitn e paragrafit 2 sht zgjruar zbatimi i
legjislacionit penal t Kosovs n territor. Kjo q sht
parapar n kt paragraf sht parim i posam i zbatimit
territorial t legjislacionit ton penal. Sipas ktij parimi, shteti
e zbaton legjislacionin e vet ndaj secilit person i cili kryen
vepr penale n aeroplan t regjistraur n at shtet, pavarsisht
nga vendi ku ndodhet aeroplani n kohn kur kryhet vepra
penale. Kjo sht n pajtim me t drejtn ndrkombtare, nga
se sipas konventave ndrkombtare pr sigurin dhe rendin n
qarkullimin ajror, shteti ku sht regjistraur aeroplani sht i
obliguar t garantoj sigurin dhe rendin n aeroplan (BaiPavlovi, 59).
Sipas paragrafit 2, Kodi Penal dhe ligjet tjera penale t
Kosovs zbatohen edhe ndaj secilit q kryen vepr penale n
aeroplan t regjistruar n Kosov, pa marr parasysh se ku
gjendet aeroplani n kohn e kryerjes s veprs penale. Me
kt dispozit duhet nnkuptuar q deri sa aeroplani fluturon
n hapsiron ajrore t ndonj shteti apo n hapsirn ajrore mbi
detin e hapur, do t zbatohet legjislacioni penal i shtetit ku
sht i regjistruar. Ndrsa nse vepra penale sht kryer n

456

aeroplanin i cili gjendet n aeroportin e shtetit t huaj, ather

do t zbatohet legjislacioni penal i shtetit n territorin
(aeroportin) e t cilit sht kryer vepra.
shtja e prcaktimit t vendit t kryerjes s veprs
penale n rastet kur aeroplani ka qen duke fluturar, sht
rregulluar n kt mnyr pr shkak se sht shum vshtir t
prcaktohet vendi i kryerjes nga se aerplanat shum shpejt
fluturuojn dhe n lartsi t mdha. Gjithashtu edhe n rastet
kur vepra penale kryhet prderi sa aeroplani gjendet n
hapsirn mbi detin e hapur, asnj shtet nuk do t mund t
pohonte se sht kryer n territorin e tij.

Zbatimi i ligjeve penale t Kosovs pr veprat penale

q jan kryer jasht territorit t Kosovs
(Neni 100)
(1) Ligjet penale t Kosovs zbatohen ndaj cilitdo
person q kryen jasht territorit t Kosovs vepr penale
t parapar n nenet 116 121, 125 128, 132, 133(1), 134
137, 139(1), (2) dhe (3), 141 -143 dhe 244.
(2) Ligjet penale t Kosovs zbatohen ndaj cilitdo
person q kryen vepr penale nga nenet 110 -113 t ktij
Kodi jasht territorit t Kosovs ku vepra e till paraqet
trsisht ose pjesrisht rrezik pr sigurin e Kosovs ose
popullsin e saj.
Meq t mirat juridike t Kosovs apo t qytetarve tan
mund t cenohen edhe me veprat penale q kryhen n shtetet e
tjera, dispozitat e legjislacionit ton penal parashohin
mundsin e zbatimit t tyre edhe ndaj personave q kryejn
vepra penale jasht territorit t Kosovs. Ktu bjn
prjashtim rastet e veprave penale q kryhen n anijet apo
aeroplant tan, pr t cilat, si pam m lart, edhe n kso
raste zbatohet legjislacioni i yn penal.
Q t mund t zbatohet legjislacioni yn penal edhe n
rastet kur veprat penale kryhen jasht territorit t Kosovs,
Kodi i yn Penale i ka prvetsuar disa parime t natyrs s
prgjithshme, parime kto t cilat jan t pranuara edhe n t

457

drejtn ndrkombtare. Kto jan: parimi real, parimi i

personalitetit aktiv, parimi i personalitetit pasiv dhe parimi
universal.
Paragrafi 1.
N pargrafin 1 Kodi Penal e ka prvetsuar parimin real
i cili ndryshe emrtohet parim mbrojts. Zbatimi i
legjislacionit ton penal, sipas parimit real apo mbrojts,
shprehet n rastet kur veprat penale kryhen jasht territorit t
Kosovs, por me t cilat dmtohen apo rrezikohen t mirat
juridike ndrkombtare. Rrjedhimisht, n paragrafin 1 t ktij
neni, zbatimi i parimit real t legjislacionit penal t Kosovs
sht parapar ndaj cilitdo person q jasht territorit t
Kosovs kryen kto vepra penale kundr t drejts
ndrkombtare - nenet 116-121, 125-128, 132, 133(1), 134137, 139(1),(2) dhe (3), 141 t Kodit Penal. Sipas ktij
paragrafi, parimi real aplikohet edhe n rastin e kryerjes s
veprs penale t falsfikimit t paras (neni 244).
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 zbatimi i parimit real apo mbrojts t
legjislacionit penal t Kosovs sht parapar edhe pr disa
vepra penale shum t rnda me t cilat rrezikohet siguria e
Kosovs ose popullit t saj. Lidhur me kt, n paragrafin 2 t
sht parapar se ligjet penale t Kosovs zbatohen ndaj
cilitdo person q kryen vepr penale nga nenet 110-113. Kto
inkriminime jan: kryerja e veprave terroriste (neni 100),
ndihma n kryerjen e veprave terroriste (neni 111), lehtsimi i
kryerjes s terrorizmit, organizimi, prkrahja dhe pjesmarrja
n grupet terroriste (neni 113).
Supozim pr aplikimin e parimit real apo mbrojts sht
q kryersi i veprs penale t haset n territorin e Kosovs ose
q t ekstradohet nga shteti tjetr.
Me kt parim synohet q t mbrohen t mirat juridike
shum t rndsishme ndrkombtare dhe t mirat juridike t
Kosovs dhe popullit t saj nga veprat penale q kryhen n
territorin e shtetit tjetr. Arsyeshmria e aplikimit t ktij
parimi vemas qndron n faktin se vlerat e mbrojtura me

458

parimin real jan shum t rndsishme pr mbar njerzimin,

si dhe pr Kosovn dhe qytetart e saj. Vemas arsyeshmria e
zbatimit t ktij parimi konsiston n faktin se pr veprat
penale t karakterit politik t drejtuara kundr shtetit ton
kundr siguris, integritetit territorial dhe vepra tjera t ksaj
natyre, shteti i huaj fare nuk e mbron shtetin tjetr.
Sipas natyrs s tij, parimi real apo mbrojts, sht primar
ngase prjashton aplikimin e rregulls ne bis in idem. Madje,
ndryshe nga parimi territorial, ky sht n mnyr obliguese
primar, sepse patjetr duhet t fillohet procedura penale kur
kryhen veprat penale t parapara n nenet prkatse t Kodit
ton Penal, madje edhe n rastet kur n shtetin tjetr ka filluar
apo ka prfunduar procedura, si dhe n rastet kur edhe e ka
vuajtur dnimin. Mirpo, pr rastin e fundit, kur kryersi e ka
vuajtur dnimin, ather n masn e dnimit t shqiptuar,
gjykata jon do tia llogaris dnimin e vuajtur, paraburgun
apo privimin e liris gjat procedurs s ekstradimit.
Parimi real ka prparsi n krahasim me parimin e
personalitetit aktiv dhe pasiv.
Parimi real konsiston n zbatimin apsolut t
legjislacionit ton penal. Ndaj kryersve pr t ciln vlen
parimi real, duhet t fillohet procedura penale dhe t gjykohen
nga gjykatat e Kosovs. Lidhur me kt n rastet kur dnimin
e shqiptuar apo t cilin e ka mbajt personi n shtetin e huaj,
si dhe do lloj privimi nga liria, gjykatat tona do t ia
llogarisin n masn e dnimit t shqiptuar.
Nga kjo q u tha m sipr pr zbatimin e parimit real
mund t nxirren kto konkluza kryesore:
legjislacioni i yn penal zbatohet pa marr parasysh
nse ajo vepr sht e ndshkuar sipas t drejts s
shtetit ku sht kryer;
legjislacioni i yn penal zbatohet pa marr parasysh
nse kryersi pr at vepr penale n shtetin tjetr
sht ndshkuar apo e ka mbajt dnimin;
legjislacioni i yn penal zbatohet pa marr parasysh
nse vepra sht parashkruar sipas t drejts s
shtetit t huja;
legjilsacioni i yn penal zbatohet edhe n rastet kur
gjykata e shtetit t huaj kryersin e veprs me
aktgjykim e ka liruar.

459

Zbatimi i ligjeve penale t Kosovs ndaj banorve

t Kosovs dhe personave t tjer t cilt kryejn
vepra penale jasht territorit t Kosovs
(Neni 101)
(1) Ligjet penale t Kosovs zbatohen ndaj secilit
person i cili sht banor i Kosovs, nse personi i till
kryen vepr penale jasht territorit t Kosovs dhe nse
kjo vepr po ashtu sht e dnueshme n vendin ku sht
kryer ajo vepr.
(2) Ligjet penale t Kosovs zbatohen po ashtu ndaj
cilitdo person i cili nuk sht i nj shtetsie t huaj nse
personi i till kryen vepr penale jasht territorit t
Kosovs dhe kjo vepr sht poashtu e dnueshme n
vendin ku sht kryer ajo vepr.
(3) Paragrafi 1 i ktij neni zbatohet po ashtu ndaj
cilitdo personi i cili pas kryerjes s veprs penale bhet
banor i Kosovs.
Paragrafi 1.
N paragrafin 1 sht parapar zbatimi i legjislacionit
penal t Kosovs sipas parimit t personalitetit aktiv apo
parimit nacional. Sipas ktij parimi, legjislacioni yn penal
zbatohet edhe n rastet kur qytetart e Kosovs kryejn vepra
penale jasht territorit t Kosovs me kusht q ajo vepr po
ashtu t jet e prcaktuar si vepr penale n vendin ku sht
kryer (identiteti i normave). Zbatimi i ktij parimi lajmrohet
si plotsues n raport me parimin territorial dhe real.
Arsyeshmria e aplikimit t parimit t personalitetit aktiv
qndron n faktin se qytetari i Kosovs, sipas kushtetuts
son, nuk mund ti ekstradohet shtetit ku edhe e ka kryer
veprn penale, kurse n ann tjetr, nuk duhet t lejohet q
personi i ktill t mos ndshkohet pr shkak se gjendet n
vendin ton. Me fjal t tjera, po t mos parashihej parimi i
personalitetit aktiv, qytetart (shtetasit) tan q kryejn vepra
penale jasht vendit dhe kthehen n vendin e tyre, nuk do t
mund t ndshkoheshin. Gjithashtu arsyeshmria e ndshkimit
t qytetarve tan pr veprat penale q i kryejn n shtetin
tjetr konsiston edhe n faktin se meq shteti i yn sht i

460

obliguar q t kujdeset pr shtetasit e vet, sht i autorizuar

edhe ti dnoj nse kryejn vepra penale.
Q t mund t aplikohet parimi i personalitetit aktiv,
duhet q qytetari i Kosovs t haset n territorin ton ose t
ekstradohet.
Nse sipas nenint 103 t Kodit Penal fillon procedura
penale pr veprn t ciln qytetari i yn e ka kryer n shtetin e
huaj dhe atje sht dnuar, zbatohen dispozitat e nanit 104 pr
llogaritjen e paraburgimit dhe t dnimeve t mbajtura n
jurisdiksione t tjera.
Paragrafi 2.
Parimi i personalitetit aktiv zbatohet edhe n rastet e
kryersve t veprave penale t cilt nuk jan shtetas t asnj
shteti (apatrid), nse personi i till kryen vepr penale jasht
territorit t Kosovs dhe kjo vepr sht po ashtu e dnueshme
n vendin ku sht kryer ajo vepr.
Paragrafi 3.
Gjithashtu parimi i personalitetit aktiv zbatohet edhe n
rastet kur personi pas kryerjes s veprs penale n shtetin
tjetr, bhet qytetar (shtetas) i Kosovs.
Zbatimi i ligjeve penale t Kosovs ndaj t huajve pr
veprat penale t cilat i kan kryer jasht territorit t
Kosovs
(Neni 102)
Ligjet penale t Kosovs zbatohen ndaj cilitdo person
t nj shtetsie t huaj nse:
1) Personi i till ka kryer vepr penale jasht territorit
t Kosovs kundr banorve t Kosovs madje edhe
ather kur vepra e till penale nuk sht parapar n
nenin 100 t ktij Kodi;
2) Kjo vepr sht poashtu e dnueshme n vendin ku
sht kryer dhe
3) Kryersi sht gjendur n territorin e Kosovs ose
ka qen ekstraduar n Kosov

461

N dispozitat e nenit 102 sht sht parapar zbatimi i

ligjeve penale t Kosovs sipas parimit t personalitetit pasiv.
Sipas ktij parimi Kodi Penal dhe ligjet tjera penale t
Kosovs zbatohen edhe ndaj t huajve, t cilt jasht territorit
t Kosovs kryejn vepra penale kundr qytetarit ton ose
kundr vendit ton.
Quhet parim i personalitetit pasiv ngase n aspektin
kriminal, qytetart tan apo Kosova jan pasiv, jan viktima t
veprs penale. Me an t ktij parimi qytetart tan dhe
Kosova mbrohen nga veprat penale q kryhen jasht vendit
nga shtetas t huaj.
Aplikimi i ktij parimi kushtzohet me parimin e identitetit
t normave, ngase n pikn 2 t ktij neni sht parapar
shprehimisht se vepra penale duhet t jet e parapar si e till
edhe n vendin ku sht kryer. N rastet kur nuk ekziston
identiteti i normave, ndjekja penale mund t fillohet vetm me
lejen paraprake t prokuroris publike t Kosovs (neni 103,
paragrafi 3), me rast, sikundr edhe te parimi i personalitetit
aktiv, sht parapar mundsia e shmangies s ktij parimi, t
mos zbatohet ky parim, me lejen e prokuroris publike t
Kosovs (neni 103, par. 1).
Parimi i personalitetit pasiv n fakt sht parim real apo
mbrojts, por n kt rast ky paraqitet si supsidiar, ngase legjislacioni penal i Kosovs aplikohet vetm n rastet kur n vendin
e huaj nuk sht ushtruar mbrojtja e duhur juridike-penale.
Karakteri I ktill supsidiar i parimit t personalitetit pasiv
rezulton nga neni 103, paragrafi 2 i Kodit Penal n t cilin
sht parapar se procedura penale nuk do t fillohet nse:
kryersi n trsi e ka mbajtur dnimin e shqiptuar n nj
jurisdiksion tjetr; kryersi n nj jurisdiksion tjetr sht
liruar me aktgjykim t plotfuqishm apo sht liruar nga
dnimi ose dnimi sht parashkruar; procedura penale pr
veprn penale t kryer n nj jurisdiksion tjetr mund t
fillohet vetm sipas krkess s t dmtuarit dhe nj krkes e
till nuk sht paraqitur.
Prkitazi me supsidiaritetin dhe identitetin e normave,
edhe pr kt parim vlen e gjith ajo q kemi thn pr
parimin e personalitetit aktiv.

462

Kusht pr zbatimin e ktij parimi sht q kryersi i

veprs penale t ndodhet n territorin e Kosovs ose t
ekstradohet n Kosov.

Kushtet e posame pr ndjekje

(Neni 103)
(1)Pr rastet e parapara me nenin 99 t ktij Kodi,
nse sht filluar ose sht prfunduar procedura penale
n nj jurisdiksion tjetr, procedura penale n Kosov do
t fillohet vetm me miratimin e prokuroris publike t
Kosovs.
(2) Pr rastet e parapara me nenin 101 dhe nenin 102
t ktij Kodi procedura penale nuk do t fillohet nse:
1) Kryersi n trsi e ka mbajtur dnimin e
shqiptuar n nj jurisdiksion tjetr;
2) Kryersi n nj jurisdiksion tjetr sht liruar
me aktgjykim t plotfuqishm apo sht liruar nga
dnimi ose dnimi sht parashkrir dhe
3) Procedura penale pr veprn penale t kryer n
nj jurisdiksion tjetr mund t fillohet vetm sipas
krkess s t dmtuarit dhe nj krkes e till nuk sht
paraqitur.
(3) Vetm me lejen e prokuroris publike t Kosovs
mund t fillohet procedura penale n Kosov n pajtim me
nenin 102.
(4) N rastet e parapara n nenin 99, ndjekja penale
pr nj t huaj mund t ti transferohet jurisdiksionit t
huja sipas kushteve t reciprocitetit.
Dispozitat e ktij neni jan t karakterit plotsues n
raport me nenet e mparshme t kti Kodi. Me kto dispozita
prcaktohen disa kufizime lidhur me zbatimin e parimit
territorial t legjislacionit penal. Gjithashtu me kto dispozita

463

zgjidhen edhe disa shtje t posame t cilat jan t

rndsishme pr zbatimin e legjislacionit ton penal.
Paragrafi 1.
Paragarfi 1 e rregullon situatn kur ndonj person, qoft
ai shtetas i Kosovs po person pa shtetsi, kryen vepr penale
n territorin e Kosovs ndrsa pr shkaqe t ndryshme ndaj tij
sht filluar apo sht prfunduar procedura penale n shtetin
e huaj dhe n ndrkoh ai haset n Kosov. N kso situata
shtrohet pyetja nse ai do t gjykohet srish pr t njejtn
vepr n Kosov.
Lidhur me kt q u tha m sipr, nga paragrafi 1
rezulton se parimi territorial nuk sht gjithmon primar dhe
absolut. Ky parim sht fakultativ n rastet kur sipas nenit 99
procedura penale n shtetin e huaj sht filluar apo sht
prfunduar. Rrjedhimisht, sipas dispozits s ktij paragrafi,
zbatimi i parimit t territorialitetit mvaret prej vlersimit t
prokuroris publike t Kosovs. Prkatsisht, nse do t
fillohet procedura penale mvaret prej vlersimit t prokuroris
publike se a sht oportune q edhe te ne t zhvillohet
procedura penale. Lidhur me kt paragraf shif edhe komentet
pr nenin 99.
Paragrafi 2.
Me dispozitat e paragrafit 3 sht prcaktuar se n rastet e
parapara n nenin 101 dhe 102, nene kto me t cilat sht
parashikuar zbatimi i parimit t personalitetit aktiv dhe pasiv
si dhe atij universal, procedura penale pr t njejtn vepr
penale nuk do t fillohet n kto raste: 1) nse kryersi n
trsi e ka vuajtur dnimin q i sht shqiptuar jasht vendit;
2) nse kryersi jasht vendit me aktgjykim t forms s
plotfuqishme sht liruar ose dnimi i sht parashkrir ose i
sht falur; 3) nse pr vepr penale, sipas ligjit t huaj, ndiqet
n baz t krkess s t dmtuarit, ndrsa krkesa e till nuk
sht ushtruar.
Si shihet nga kjo q u tha m sipr, sipas paragrafit 2
vlen parimi neb is in idem dhe parimi i zbatimit t ligjit m
t favorshm.

464

shtja nse sht mbajt dnimi, sht parashkruar apo

sht fal dhe ka konsiderohet krkes e t dmtuarit,
zgjidhet sipas t drejts penale dhe t drejts s procedures
penale t shtetit t huaj.
Paragrafi 3 dhe paragrafi 4 i cili duhet ti shtohet nenit
103
Paragrafi 3 gabimisht i referohet nenit 105, n vend se ti
referohet nenit 101 dhe 102. Gjithashtu ky paragraf duhet t
prpilohet sipas modelit t Kodit Penal t Maqedonis (ne.
120, par. 3) apo t KP t Kroacis (ne. 16, par. 2) Kshtu e
parashohin edhe ligjet e shteteve t tjera t regjionit.
Gjithashtu nenit 103 duhet ti shtohet nj paragraf i ri me
nr. 4, pas par. 3, sipas po t njejtve nene (par. 3 t KP. t
Kroacis apo par. 4 t Maqedonis).
Pasi t bhen kto prmirsime dhe plotsime, duhet me i
komentuar kto dispozita.
Paragrafi 4 i neni 103.
Paragrafi 4 parasheh nj lloj prjashtimi nga parimi i
veprimit territorial t legjislacionit ton penal. Prkatsisht, ky
paragraf e akcepton parimin e juridiksionit prfaqsues, sipas
t cilit n rastet kur shtetasi i huaj kryen vepr penale n
territorin e Kosovs, edhe pse gjykatat tona kan t drejt ta
dnojn n baz t parimit territorial, sht parapar mundsia
q vendi yn t heq dor nga kjo e drejt dhe ndjekja penale
ti besohet shtetit t huaj, shtetit, shtetsin e t cilit e ka
kryesi i veprs penale, apo q n at shtet ka vendqndrim t
prhershm.
Si kusht q duhet t plotsohet pr tu aplikuar parimi i
juridiksionit prfaqsues apo cedimi i ndjekjes penale, sht
q shteti i huaj t ndrmarr ndjekjen penale dhe q i huaji n
vendin ton t ket kryer vepr penale pr t ciln sht
parapar dnimi me burgim gjer dhjet vjet, kurse pr vepra
penale kundr siguris n komunikacion nuk ka kufizim
(paragrafi 1 dhe 3 i nenit 514 t Kodit t Procedurs Penale).
Gjithashtu sipas Kodit Penal, si kusht pr aplikimin e ktij
parimi krkohet reciprociteti, prkatsisht q edhe shteti, t
cilit i besohet ndjekja penale, t veproj n t njjtn mnyr

465

ndaj shtetasve tan. shtja e reciprocitetit mund t

rregullohet me an t marrveshjeve bilaterale apo
multilaterale, por aim und t jet edhe faktik.
Juridiksioni prfaqsues nuk do t lejohet n rastet kur i
dmtuari sht qytetar i Kosovs dhe ai e kundrshton kt,
prve rasteve kur sht siguruar krkesa e tij pasurore
juridike (neni 514, par.4 i Kodit t Procedurs Penale).
Arsyeshmria e parimit t juridiksionit prfaqsues n
botn bashkkohore konsiston n faktin se mobiliteti i
njerzve prej nj shteti n shtetin tjetr sht i madh, andaj
edhe krijohen mundsi q t kryhen vepra penale, posarisht
vepra penale kundr siguris n komunikacion. N ann tjetr,
procedura penale dhe ekzekutimi i dnimit, vshtruar n aspektin e resocializimit, kan efekt m t madh n vendbanimin e
kryesit t veprs penale.
Llogaritja e paraburgimit dhe e dnimeve t mbajtura
n jurisdiksione t tjera
(Neni 104)
Paraburgimi, heqja nga liria gjat procedures s
transferimit t personit n nj juridiksion tjetr dhe pjesa
e dnimit t cilin e ka mbajtur kryersi sipas aktgjykimit
t gjykats s huaj do ti llogaritet n dnimin e shqiptuar
nga gjykata e Kosovs pr t njjtn vepr, e nse dnimi i
shqiptuar jasht Kosovs nuk sht i llojit t njjt,
llogaritja do t bhet sipas vlersimit t gjykats.
Kjo dispozit sht parapar me qllim t
implementimit t drejtsis, veanrisht pr shkak se zbatimi i
disa parimeve t cekura m sipr e prjashtojn parimin ne
bis in idem.
Me dispozitn e nenin 104 n nj mnyr respektohet
vendimi i gjykats s shtetit t huaj. Kjo shprehet n rastet
kur gjykata e jon duke i zbatuar dispozitat e veprimit
territorial t legjislacionit penal sht n situat q srish ta
gjykoj kryersin pr t njejtn vepr penale pr t ciln vepr
n ndonj mnyr ka qen i privuar nga liria n shtetin e huaj (
ka qen n paraburgim, ka mbajt nj pjes t dnimit apo ka
qen i privuar nga liria gjat procedures s ekstradimit).
Pr shkaqe t drejtsis, me dispozitn e nenit 104

466

sht parapar q n rastet e gjykimit t personit n vendin

ton pr t njejtn vepr, gjykata e jon do t ia llogaris n
masn e dnimit t shqiptuar do lloj privimi nga liria n
shtetin e huaj. N rastet kur lloji i dnimit t shqiptuar nga
gjykata e huaj nuk sht i njejt me dnimin e shqiptuar nga
gjykata e jon, llogaritja bhet sipas vlersimit t lir t
gjykats. N rastet kur gjykata sht n situat t bj
vlersimin e dnimit t gjykats s huaj, ather ajo duhet t
posedoj informata t duhura pr ligjin penal t shtetit prkats.
Dispozitat e posame pr fmijt
(Neni 105)
Ky Kod zbatohet pr personat nn moshn 18
vjeare vetm nse ligji n fuqi pr t miturit nuk
parasheh ndryshe.
N pajtim me trendet bashkkohore n shkencn e s
drejts penale dhe n praktikn e gjyqsis, pas lirimit t
Kosovs shtja e tretmanit t kryersve t mitur t veprave
penale sht heq nga Kodi Penal dhe sht rregulluar me ligj
t posam - me Ligjin Penal pr t Mitur i cili hyri n fqi me
20 prill 2004. M pas, me ndryshimet dhe plotsimet q hyn
n fuqi me 8 korrik t vitit 2010, ky ligj tanio emrtohet Kodi
i Drejtsis pr t Mitur.
N Raport me Kodin Penal, Kodi i Drejtsis pr t
Mitur sht ligj special. S kndejmi, ndaj kryersve t mitur
t veprave penale dipsozitat e Kodit Penal zbatohen vetm pr
ato shtje t cilat nuk jan t rregulluara me Kodin e
Drejtsis pr t Mitur.
Sipas nenit 2 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur,
persona t mitur konsiderohen prej moshes 14-18 vjeare. N
nparagrafet e ktij neni sht br ndarja e t miturve dhe ate:
i mitur i ri konsiderohet personi ndrmjet moshs 14 dhe 16
vjet; i mitur i rritur personi ndrmjet moshs 16 dhe 18 vjet.
Ndrsa madhor i ri konsiderohet personi ndrmjet moshs 18
dhe 21 vjet.
Ndaj kryersve t mitur t veprave penale n t shumtn
e rasteve mund t shqiptohen masat e diversitetit dhe masat
educative (neni 16, par. 1). Ndrsa ndaj t miturve t rritur,

467

krahas ktyre msava sht parapar mundsia e shqiptimit

edhe tri lloje t dnimeve: dnimi me gjob; dnimi me urdhr
pr pun n dobi t prgjithshme dhe burgimi pr t mitur.
Dispozitat e posame pr personat juridik
(Neni 106)
Veprat penale pr t cilat peroni juridik mund t jet
penalisht prgjegjs, prgjegjsia penale e personit
juridik, sanksionet penale t cilat mund t zbatohen ndaj
personit juridik dhe dispozitat e posame q e rregullojn
procedurn penale t zbatueshme ndaj personit juridik
parashihen veant me ligj.
Se a do t komentohet neni 106, mvaret se cila zgjidhje
do t pranohet n Kodin Penal t mbetet si dispozit
blankete, fare edhe sht apo do t rregullohet me kapitull t
veant n kuadr t Kodit Penal apo me ligj t veant.
Nse mbetet fare sht si dispozit blankete, ather ta
komentoj sipas ZGB, fq. 87 dhesipas dokumentit t
ndryshimeve dhe plotsimeve - pas nenit 33 dhe n 5-6 faqet
vijuese t dokumentit pr ndryshime dhe plotsime t Kodit
Penal.
Kapitulli XII
DOMETHNIA E SHPREHJEVE N KT KOD
(Neni 107)
VREJTJE: N kt kapitull vetm t prshkruhen
paragrafet t cilat e prcaktojn domethnien e shprehjeve n
kt Kod. Kjo t bhet pasi q t aprovohen amandamentet
edhe n kt nen ngsae ktu do t ket ndryshime rrnjsore.

468

Kapitulli XIII
VEPRAT PENALE KUNDR KOSOVS
DHE BANORVE T SAJ
1. Vshtrime t prgjithshme
Veprat penale me t cilat rrezikohen apo dmtohen t
mirat juridike t nj vendi, prkatsisht t nj shteti, si jan
rregullimi kushtetues, siguria dhe pavarsia, integriteti
territorial etj., zn vend t rndsishm n strukturn e pjess
s posame t Kodit Penal t do shteti. Pr shkak t rrezikshmris s madhe dhe pasojave t cilat mund ti shkaktojn,
n kodet penale t mparshme dhe t tanishme t t gjitha
shteteve, pr kto lloje t veprave penale, parashihen dnime
t rnda.
Pr shkak t funksionit specifik q mtojn t realizojn
veprat penale t ktij kapitulli, si dhe pr shkak t motiveve
nga t cilat m s shpeshti kryhen, n teorin e s drejts
penale, kto vepra shpesh emrtohen vepra penale politike
(crimes politique).
N shumicn e kodeve penale t shteteve bashkkohore,
kto vepra penale emrtohen vepra kundr shtetit, kundr
siguris s shtetit, kundr rregullimit kushtetues dhe siguris
s vendit, kundr pavarsis dhe rendit kushtetues
(Shqipria), kundr siguris dhe rregullimit kushtetues
(Sllovenia) etj.
Kodi penal i Kosovs sht aprovuar me 6 korrik t vitit
2003, ndrsa ka hy n fuqi me 6 prill t vitit 2004. N kt
koh Kosova ishte liruar nga Serbia, por akoma nuk e kishte
arrijt pavarsin dhe si e till sipas Rezoluts t Kshillit t
Sigurimit gjendej n protektoratin e OKB-s. Pr kt arsye
ky kapitull i veprave penale pr nga emrtimi, struktura, numri
dhe prmbajtja e veprave penale dallon n mas t madhe nga

469

kapitujt e kodeve penale t shteteve t njohura

ndrkombtarisht. Ky dallim vemas konsiston n faktin se,
ndryshe nga kodet penale t shteteve tjera, n kt kapitull t
Kodit Penal t Kosovs nuk jan t parapara inkriminimet t
cilat jan tipike dhe t domosdoshme pr mbrojtjen e
segmenteve kryesore t shtetit dhe qytetarve t saj. Kshtu
p.sh. n kt kapitull t Kodit Penal t Kosovs nuk sht
parapar vepra penale e cenimit t integritetit territorial,
kryengritja e armatosur, zbulimi i sekretit shtetror, spiunazhi
etj. Mirpo, meq Kosova e shpalli pavarsin me 17 shkurt
2008, tani jan krijuar kushtet politike kombtare dhe
ndrkombtare q n kt kapitull t parashifen t gjitha ato
vepra penale t cilat jan t parapara edhe n shtetet tjera
sovrane. Lidhur me kt, n pranvern e vitit 2009, me
organizimin e Institutit t Gjyqsis t Kosovs, nj grup i
ekspertve kosovar, n mesin e t cilve ishte edhe autori i ktij
teksti, kan prgatit draftin e t gjitha veprave penale t cilat
duhet t parashifen n kt kapitull. Gjithashtu ky grup i
ekspertve ka prgatit propozime pr plotsime dhe ndryshime
edhe n kapituj tjer t Kodit penal, t cilat priten t
shqyrtohen dhe t aprovohen nga Kuvendi i Kosovs kah mesi
i vitit 2012. Ne n kt tekst do ti shpjegojm vetm ato
vepra penal t cilat aktualisht jan t parapara n kt kapitull.
N vijim ne do ti shpjegojm karakteristikat e veprave t
cilat jan imanente n kodet penale t shteteve tjera, edhe pse
n Kodin penal t Kosovs nj numr i madh i tyre nuk sht i
parapar pr shkaqet t cilat i cekm m sipr.
2. Karakteristikat e prbashkta t ktij grupi t
veprave penale
Veprat penale t ktij kapitulli dallohen mes vete pr nga
shum tipare, si jan veprimi i kryerjes, mnyra dhe koha e
kryerjes, pasoja konkrete etj. Mirpo, me gjith dallimet, i
kan edhe disa tipare dhe karakteristika t prbashkta t
rndsishme, t cilat jan specifike n krahasim me veprat e
tjera penale. N vazhdim do ti prmendim tiparet dhe
karakteristikat e prbashkta t ktij grupi t veprave penale.

470

1. Objekt i prbashkt mbrojts i ktij grupi t veprave

penale sht rregullimi kushtetues i vendit, siguria, integriteti
territorial, pavarsia dhe vlerat e tjera t prbashkta t cilat i
prkasin kombit dhe pakicave kombtare, si jan barazia e
qytetarve, lirit dhe t drejtat themelore t tyre etj.
2. N shumicn e rasteve, me veprat penale t ktij grupi
rrezikohen t mirat e mbrojtura me Kushtetut dhe me Kodin
Penal. Kshtu p.sh., vepra penale e sulmit kundr rendit
juridik t Kosovs (neni 108), konsiderohet se kryhet vetm
me faktin q ndokush tenton t ndryshoj rendin juridik me
an t prdorimit t dhuns apo t kanosjes. Mirpo, n disa
nga veprat penale t ktij grupi, si sht vepra penale e
kryerjes s veprave terroriste (neni 110), pasoja tyre mund t
jet vrasja, lndimi trupor, shkatrrimi apo dmtimi i
instalimeve publike etj. S kndejmi kto vepra penale konsiderohen se jan kryer n rastet kur rrezikohen apo dmtohen
apo shkatrrohen t mirat juridike t mbrojtura me t drejtn
penale.
3. Sfera e inkriminimit t veprave t ktij kapitulli
zakonisht sht m e gjer n krahasim me veprat tjera penale.
Meq n kt kapitull mbrohen vlerat shum t rndsishme,
sht treguar e domosdoshme q t inkriminohet nj rreth i
gjer i veprimeve me t cilat rrezikohet rregullimi juridik dhe
siguria e vendit. Ky funksion i mbrojtjes juridiko-penale e
ktyre vlerave sht arritur, duke i inkriminuar edhe veprimet
prgatitore. Kshtu p.sh. n nenet 112 dhe 13 t Kodit Penal,
n t cilat jan parapar veprat penale t terrorizmit, jan t
inkriminuara edhe kto veprime prgatitore: sigurimi i
fondeve apo i mjeteve t tjera materiale, aftsimi pr
ndrtimin, prodhimi ose prdorimi i armve, rekrutimi i
antarve n organizatn terroriste, organizimi i grupit
terrorist etj.
4. Pr disa vepra penale t ktij grupi sht me rndsi
edhe koha e kryerjes s tyre. N Kodin ton penal kjo rrethan
nuk sht parapar si tipar i veprs penale pr shkaqet q i
prmendm m sipr, ngase ky kapitull i inkriminimeve nuk
sht i trsishm, pasi n kohn e aprovimit t Kodit penal,
Kosova ende nuk njihej shtet i pavarur, por p.sh. n Kodin
Penal t Maqedonis (neni 322) sht parapar si vepr penale
e posame shrbimi n ushtrin e armikut, e cila konsiderohet

471

se kryhet n rastet kur shtetasi i Maqedonis gjat kohs s

lufts apo konfliktit t armatosur shrben n ushtrin e
armikut.
5. Veprat penale t ktij kapitulli kryhen vetm me dashje.
Vetm vepra penale e zbulimit t sekretit shtetror mund t
kryhet edhe nga pakujdesia (neni 317, par. 4 i Kodit Penal t
Maqedonis). Lidhur me dashjen si form t fajsis, pr tu
konsideruar se sht kryer vepra penale e caktuar, n disa raste
krkohet q t jet kryer me motiv t caktuar, prkatsisht me
qllim t caktuar. Kshtu p.sh. vepra penale e terrorizmit
konsiderohet se ekziston nse ajo sht kryer me qllim t
friksimit serioz t popullats, apo t detyrimit t nj organi
publik, t nj qeverie ose organizate ndrkombtare, pr ta
kryer apo pr t mos e kryer ndonj veprim, etj. (neni 109 i
Kodit Penal).
6. Veprimi n hapsir i legjislacionit penal t Kosovs
sht prcaktuar sipas parimit territorial, q do t thot se
legjislacioni i yn zbatohet ndaj t gjith personave t cilt
kryejn vepra penale n territorin e Kosovs. Mirpo, pr disa
vepra penale t ktij kapitulli aplikohet parimi real. Kshtu
n nenin 100, par. 2 t Kodit Penal parashihet q ligjet penale
t Kosovs zbatohen ndaj secilit person q jasht territorit t
Kosovs kryen vepr penale t prcaktuara n nenet 110-113,
nse vepra e till paraqet trsisht ose pjesrisht rrezik pr
sigurin e Kosovs ose popullsin e saj.
7. Karakteristik e posame e veprave penale t ktij
kapitulli sht se, pr shkak t natyrs s tyre, kto vepra m s
shpeshti kryhen n bashkpunim dhe n mnyr t organizuar.
Format e bashkpunimit me t cilat kryhen kto vepra penale
jan t ndryshme si p.sh. bashkkryerja n akte terroriste
(neni113, par. 3), ndihma ose lehtsimi i kryerjes s akteve
terroriste (neni 111 dhe 112), organizimi dhe pjesmarrja n
grupet terroriste (neni 113) etj. Pr kto vepra Kodi Penal e
inkriminon edhe bashkpunimin post delictum, i cili konsiston
n dhnien e ndihms personave pas kryerjes s veprs penale
(neni 305), e cila konsiderohet se kryhet n rastet kur ndokush i
ndihmon kryersit t veprs penale, q t mos zbulohet, duke
fshehur kryersin ose duke i fshehur mjetet, provat, apo
ndrmerr ndonj veprim me t cilin e pengon ekzekutimin e
dnimit apo urdhrin pr trajtim t detyrueshm.

472

8. Shkalla e lart e rrezikshmris shoqrore dhe pasojat

shum t rnda t cilat mund ti shkaktojn grupi i ktyre
veprave penale, ka kushtzuar q pr t t parashihen dnime
t rnda, s paku pes vjet burgim deri n maksimumin prej
20 vjetsh, ndrsa pr format e rnda t ktyre veprave sht
parapar mundsia e shqiptimit edhe e dnimit me burgim
afatgjat deri n 40 vjet.
9. S fundi, disa nga kto vepra penale konsiderohen
forma t kualifikuara nse si rrjedhoj e kryerjes s tyre
shkaktohet vdekja, si p.sh. vepra penale e kryerjes s veprave
terroriste e parapar n neni 110, par. 2, apo nse pr si
rrjedhoj e veprs penale t nxitjes s urrejtjes, prarje ose
mosdurimit kombtar, racor, fetar apo etnik shkaktohen
trazira, dhun ose pasoja t tjera t rnda (neni 115, par. 4).
Gjithashtu, n kodet penale t shteteve tjera, kto vepra penale
konsiderohen t kualifikuara, prkatsisht forma t rnda, nse
kryhen gjat kohs s lufts apo t rrezikut t drejtprdrejt t
lufts.
Sulmi kundr rendit juridik t Kosovs
(Neni 108)
Kushdo q tenton t ndryshoj rendin juridik t
vendosur n Kosov me an t prdorimit t dhuns ose t
kanosjes n fushn legjislative, ekzekutive a gjyqsore ose
pr t prmbysur nj organ publik, dnohet me burgim s
paku pes vjet.
Objekt i mbrojtjes penalo-juridike t ksaj vepre penale
sht sistemi juridik dhe organet e pushtetit t Kosovs. Me
shprehjen rend juridik nnkuptohet organizimi i pushtetit n
Kosov, kompetencat dhe funksionimi institucional, si jan
Kuvendi, Qeveria, sistemi gjyqsor, administrata etj.
Sipas nenit 108 t Kodit Penal, kt vepr penale e kryen
kush tenton t ndryshoj rendin juridik t Kosovs me an t
prdorimit t dhuns ose t kanosjes n fushn legjislative,
ekzekutive apo gjyqsore ose pr t prmbysur nj organ
publik.

473

Nga dispozita e ktij nenin rezulton se veprimi i kryerjes

s ksaj vepre penale mund t shprehet n dy forma
themelore.
a) Forma e par e ksaj vepre penale kryhet n rastet kur
ndokush tenton t ndryshoj rendin juridik t Kosovs me
an t prdorimit t dhuns apo kanosjes. Kjo form e
veprimit t kryerjes konsiston n prdorimin e dhuns apo
kanosjes me qllim t ndryshimit t rendit juridik t vendosur
n Kosov. Pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht
irelevante se pr far lloji t dhuns sht fjala. Lidhur me
kt n rastin konkret sht e mundur t prdoret si dhuna
absolute, ashtu dhe dhuna kompulsive. Ndrsa, sa i prket
kanosjes, sht e nevojshme q ajo t jet serioze dhe e
realizueshme.
b. Forma e dyt e veprimit t kryerjes s ksaj vepre
penale shprehet n rastet kur ndokush tenton q t prmbys
ndonj organ publik t Kosovs me an t prdorimit t
dhuns apo kanosjes. Objekt i ksaj forme t veprs
penale jan organet publike. Sipas nenit 107, pika 16 t
Kodit penal, organe publike t Kosovs jan organet e
Misionit t Administrats s Prkohshme t Kombeve t
Bashkuara n Kosov dhe institucionet e Kosovs. Ndrsa,
sipas Kushtetuese s Kosovs, institucione t Kosovs jan
Kuvendi, Kryetari i Kosovs, Qeveria dhe sistemi i drejtsis,
prkatsisht sistemi gjyqsor.
Veprimi i kryerjes s ksaj forme t veprs penale
shprehet duke tentuar q me prdorimin e dhuns apo t
kanosjes t prmbysen organet publike. Prmbysja e organeve
publike ka pr qllim q t pamundsoj ose t vshtirsoj
ushtrimin e funksioneve t ktyre organeve t parapara me
Kushtetut dhe me ligjet dhe dispozitat e tjera juridike.
Prmbysja ekziston edhe n rastet kur organi shtetror,
prkatsisht ndonj antar i tij detyrohet t jap dorheqje.
Pamundsimi i funksionimit t organeve shtetrore duhet t jet
i karakterit t prhershm dhe zakonisht prcillet me
mospranimin e tij apo me zvendsimin me nj organ tjetr
ilegal. Andaj pamundsimi i prkohshm i organit shtetror
q ta ushtroj funksionin e vet (p.sh. pengimi i mbajtjes s nj
mbledhje t Kuvendit t Kosovs) pa e mohuar legaliteti e saj,
nuk do t konsiderohet se sht kryer kjo vepr penale, por

474

mund t konsiderohet se sht fjala pr ndonj vepr tjetr

penale.
Tentativa e ksaj vepre penale nuk sht e mundur, ngase
vet tentativa konsiderohet vepr e kryer, e prfunduar.
Kjo vepr penale sht e karakterit t prgjithshm, kshtu
q nse n rastin konkret realizohen elementet edhe t ndonj
vepre tjetr penale nga ky kapitull, do t bhet fjal pr
bashkimin fiktiv dhe do t konsiderohet se ekziston vetm
vepra tjetr penale.
Veprimet prgatitore jan t ndshkuara.
Pasoja e ksaj vepre penale sht rreziku abstrakt pr
funksionimin pa pengesa dhe t rregullt t ktyre organeve.
Vepra konsiderohet se sht kryer me vet faktin e tentativs
q t ndryshohet sistemi juridik apo t prmbysen organet
publike.
Kryers i ktyre dy formave t ksaj vepre penale mund t
jet do person.
Pr tu konsideruar penalisht prgjegjs, kryersi duhet t
veproj me dashje (direkte apo eventuale). Lidhur me kt,
kryersi duhet t jet i vetdijshm se sht duke e kryer nj
vepr e cila paraqet tentim pr t ndryshuar me dhun rendin
juridik apo pr t prmbysur ndonj organ publik t Kosovs.
Pr kt vepr nuk krkohet dashje e posame, prkatsisht
motiv i posam politik, edhe pse n praktik zakonisht kjo
vepr penale kryhet me motive politike.

Prkufizimi i terrorizmit
Neni 109
Sipas neneve 110 113 t ktij Kodi:
Shprehja terrorizm do t thot kryerja e nj ose m
shum veprave penale me qllim t friksimit serioz t
popullats, t detyrimit t padrejt t nj organi publik, t
nj qeverie ose organizate ndrkombtare pr t kryer ose
pr t mos kryer fardo vepre apo q seriozisht t

475

destabilizoj ose t shkatrroj strukturat themelore politike, ekonomike ose sociale t Kosovs, t nj vendi ose t
nj organizate ndrkombtare, si jan:
1.Vrasja;
2.Lndimi i rnd trupor;
3.Pengmarrja;
4.Rrmbimi;
5. Heqja e paligjshme e liris;
6.Ndotja e ujit t pijshm ose produkteve ushqimore;
7. Shkaktimi i rrezikut t prgjithshm;
8.Shkatrrimi, dmtimi ose heqja e instalimeve
publike;
8. Furnizimi, transportimi, prodhimi, kmbimi ose
shitja e paautorizuar e armve;
10.Mbajtja e paautorizuar e armve n pronsi, n
kontroll, n posedim ose n prdorim;
11. Rrezikimi
i
personave
t
mbrojtur
ndrkombtarisht;
12.Rezikimi i personelit t Kombeve t Bashkuara dhe
i personelit n marrdhnie me to;
13.Rrmbimi i fluturakes;
14.Rrezikimi i siguris s aviacionit civil;
15.Rrezikimi i siguris s lundrimit detar;
16. Rrezikimi i siguris s platformave fikse t
vendosura n pragun kontinental;
17.Prvetsimi, prdorimi, transferimi ose deponimi i
paautorizuar i materialeve nukleare ose
18.Krcnimet pr prdorimin, pr kryerjen e vjedhjes
ose grabitjes s materialeve nukleare.
(2)
Shprehja fonde prfshin pasurin e fardo lloji
qoft e prekshme ose e paprekshme, e luajtshme ose e
paluajtshme, sido q t jet fituar dhe dokumentet apo
instrumentet ligjore t fardo forme, si jan mjetet
elektronike ose digjitale, t dshmuarit e pronsis ose t
interesit pr ato mjete, duke prfshir n mes tjerash
kredit bankare, eqet e udhtarve, eqet bankare,

476

urdhrpagesat, aksionet, letrat me vler, detyrimet, eqet

dhe letrkredit.
(3)
Shprehja burime financiare prfshin dhnien
me qira, objektet e trezorve, dokumentacionin ose
identifikimin e rrejshm, shrbimet financiare, pajisjet,
personelin, mjetet e transportit, pajisjet e komunikimeve
dhe pasurin tjetr fizike prve medikamenteve t
domosdoshme.
(4)
Shprehja grup i strukturuar do t thot njgrup i
cili nuk sht formuar rastsisht pr kryerjen e nj vepre
dhe i cili nuk ka nevoj t ket role zyrtarisht t
prcaktuara pr antart e tij, kohzgjatjen e antarsis
ose t organizimit t zhvilluar.
(5)
Shprehja grup terrorist do t thot grup i
strukturuar prej m shum se dy personave i themeluar
gjat nj periudhe kohore dhe i cili vepron n
bashkpunim pr kryerjen e terrorizmit
(6)
Shprehja prkrahje grupit terrorist do t thot
rekrutim i antarve pr nj grup terrorist, fshehja e
grupit terrorist ose e antarve t tij, pengimi i zbulimit
dhe i kapjes s grupit terrorist ose e antarve t tij,
sigurimi a mbledhja e fondeve ose e mjeteve t tjera
financiare me qllim, dijeni ose arsye t bazuar pr t
besuar se ato do t prdoren trsisht ose pjesrisht nga
nj grup terrorist.
Pr nga natyra dhe prmbajtja dispozitat e nenit 109
jan t karakterit interpretativ, shpjegues. N kt nen sht
prcaktuar, domethnia e nj numri t fjalve dhe shprehjeve
t cilat i dedikohen krimit t terrorizmit, prkatsisht lloje t
veprave t cilat konsiderohen akte t terrorizmit, qllimit i cili
synohet t realizohet me akte terroriste dhe objektet ndaj t
cilave drejtohen aktet terroriste.
Meq kjo dispozit n fakt sht nj lloj i interpretimit
autentik t shprehjeve t caktuara, nuk praktikohet q t bhet
srish shpjegimi, prkatsisht komentimi i tyre. N kso raste
nuk praktikohet komentimi i shprehjeve dhe instituteve t
interpretuara nga ana e organit ligjdhns edhe nga fakti se
interpretimin t cilin e bn ligjdhns sht i obliguar pr t
gjitha organet t cilat merren me zbatimin e ligjit, ngase

477

interpretimi autentik e ka forcn e ligjit. Edhe ne n komentet

e katr neneve vijuese n t cilat jan inkriminuar veprat
terroriste do ti prmbahen ktyre nocioneve t prcaktuara n
kt nen.
N Kapitullin XIII t Kodit Penal jan parapar katr lloje
t veprave penale t terrorizmit: kryerja e veprave terroriste
(neni 110); ndihma pr kryerjen e veprave terroriste (neni
111); lehtsimi i kryerjes s terrorizmit (neni 112) dhe
organizimi, prkrahja dhe pjesmarrja n grupet terroriste
(neni 113).
Kryerja e veprave terroriste
(Neni 110)
(1) Kushdo q kryen nj vepr terroriste dnohet me
burgim prej dhjet deri n njzet vjet.
(2) Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni rezulton me
lndime trupore, kryersi dnohet me burgim s paku
pesmbdhjet vjet.
(3) Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni rezulton me
vdekje, kryersi dnohet me burgim s paku
pesmbdhjet vjet ose me burgim afatgjat.
1. Vshtrime t prgjithshme lidhur me nocionin dhe
karakteristikat e veprs penale t terrorizmit
Shprehja terrorizm rrjedh nga gjuha latine terror q do
t thot frik. S kndejmi, terrorizmi n kuptimin m t gjer
sht prdorimi i dhuns apo krcnimit me qllim t
shkaktimit t friks dhe t pasiguris ndaj individve, grupit t
qytetarve apo t mirave materiale.
N Deklaratn pr Masat e Luftimit t Terrorizmit t
Kombeve t Bashkuara (nr. 49/60) t vitit 1994, terrorizmi
prkufizohet si vepr penale e kryer me qllim t shkaktimit t
friks n opinionin e prgjithshm, ndaj grupit t personave
apo ndaj personave t caktuar pr shkaqe politike, filozofike,
ideologjike, racore, etnike, fetare apo shkaqeve t ngjashme.
Edhe sipas teoris s t drejts penale ndrkombtare, aktet

478

terroriste m s shpeshti kryhen me motive ideologjike dhe

politike n baza etnike, fetare, gjuhsore apo n baza t
ngjashme. N disa raste, terrorizmi ka edhe elemente t
pasionit, interesa sekondare personale t kryersit, elemente t
publicitetit, si dhe nga motivet radikale apo fanatike. Motivi i
fanatizmit t kryersve veanrisht ka gjetur shprehjen te
sulmuesit terrorist vetvrass n Nju Jork dhe Uashington,
m 11 shtator 2001, me aeroplant e rrmbyer civil. Si sht
e njohur, me kto akte terroriste sht shkaktuar vdekja e mbi
3000 njerzve dhe jan shkaktuar dme t mdha materiale.
Shkaktimi i friks, paniks dhe pasiguris te njerzit,
kryerja e atentateve ndaj bartsve t funksioneve politike apo
shtetrore, asgjsimi i objekteve t rndsishme ekonomike
apo ushtarake dhe akte t tjera terroriste, m s shpeshti jan
t drejtuara me qllim t destabilizimit t rendit juridik dhe
sistemit politik t nj shteti. Pr kt arsye, si edhe n kodet
penale t shteteve t tjera, edhe n Kodin Penal t Kosovs ky
lloj i kriminalitetit sht sistemuar n kapitullin e veprave
penale kundr rendit juridik dhe popullats s vendit. Mirpo,
pr shkak se n disa raste me akte terroriste rrezikohen apo
dmtohen edhe t mirat juridike t dy apo m shum shteteve,
prkatsisht t mirat juridike ndrkombtare, terrorizmi
konsiderohet edhe si vepr penale ndrkombtare. Madje, n
disa raste aktet terroriste jan t drejtuara vetm ndaj
institucioneve ndrkombtare, prkatsisht zyrtarve dhe
punonjsve t Organizats s Kombeve t Bashkuara, Bashkimit Evropian, Kshillit t Evrops etj. dhe objekteve e
pajisjeve t tyre. Disa kode penale t shteteve t tjera e
parashohin terrorizmin si vepr penale kundr shtetit dhe
formn tjetr t terrorizmit e parashohin kundr t drejts
ndrkombtare. Kshtu ka vepruar Kodi Penal i Kroacis, i
cili n nenin 141 e inkriminon terrorizmin si vepr t drejtuar
kundr rregullimit kushtetues apo siguris s Republiks s
Kroacis, ndrsa n kapitullin e veprave penale kundr vlerave
t mbrojtura me t drejtn ndrkombtare (neni 169) e ka
parapar veprn penale t terrorizmit ndrkombtar. Edhe
Kodi Penal i Serbis (neni 312-391) ka parapar dy lloje t
veprave penale t terrorizmit ngjashm me ate t Kroacis. N
Kodin Penal t Kosovs (nenin 109-113) nuk sht br kjo
ndarje, por si akte terroriste konsiderohen si veprat e drejtuara

479

kundr qytetarve t Kosovs dhe rendit juridik t saj, ashtu

dhe kundr vlerave ndrkombtare.
Aktet terroriste mund t kryhen nga nj person, mirpo
pr shkak t natyrs dhe kompleksitetit t tyre, m s shpeshti
kryhen me pjesmarrjen e shum personave dhe zakonisht nga
organizata kriminale n form t krimit t organizuar.
Terrorizmi si form e kriminalitetit konsiderohet nj ndr
problemet m akute t bots bashkkohore. N kohn n t
ciln jetojm, pothuaj nuk ka shtet i cili sht i kursyer nga kjo
form e kriminalitetit shum t rnd. Pr shkak t
kompleksitetit t tij lidhur me motivet, format, mnyrat dhe
mjetet me t cilat kryhet si dhe pasojat e ndryshme dhe shum
t rnda, ky lloj i kriminalitetit vshtir luftohet nga t drejtat
penale nacionale dhe e drejta ndrkombtare. Lidhur me kt,
ende nuk sht ndrtuar nj rregullativ adekuate juridikepenale nacionale dhe ndrkombtare dhe as mekanizma t
mirfillta pr luftimin m efikas t terrorizmit. Kjo ndodh pr
shkak se terrorizmi sht nj fenomen dinamik. Ky ka
evoluuar gjat historis s njerzimit. Pr her t par sht
shfaqur n kuadrin e lufts s shoqris s borgjezis s re.
Prkatsisht pr her t par termi terrorizm sht prdorur
n vitin 1794 n Franc.
Kryerja m e shpesht e akteve terroriste gjat shekullit t
kaluar dhe tani n shekullin vijues, n suaza nacionale ashtu
dhe ndrkombtare, si dhe shkaktimi i pasojave t rnda jo
vetm ndaj individve, por dhe ndaj shteteve dhe mbar
njerzimit, ka ndikuar q lufta kundr terrorizimit t
rregullohet edhe me konventa dhe akte tjera ndrkombtare.
Kshtu n vitin 1937 sht aprovuar Konventa e Gjenevs pr
parandalimin dhe ndshkimin e terrorizmit. N vitin 1972
Kombet e Bashkuara e kan aprovuar Rezolutn lidhur me
terrorizmin ndrkombtar me t ciln t gjitha shtetet
nnshkruese jan obliguar q ti ndjekin dhe ndshkojn
terroristt. N vitin 1977 sht nxjerr Konventa evropiane pr
luftimin e terrorizmit.
Me Protokollin Plotsues t Konvents s Gjenevs t
vitit 1949 dhe Protokollin II t vitit 1977 pr mbrojtjen e
viktimave t konflikteve t armatosura ndrkombtare, jan
ndaluar aktet terroriste kundr kategorive t mbrojtura t
personave.

480

Dokumentet universale t natyrs rekomanduese, me t

cilat dnohet terrorizmi jan t shumta n t drejtn
ndrkombtare. Kshtu p.sh. me Dokumentin Prfundimtar t
Konferencs s Helsinkit pr Sigurin dhe Pjesmarrjen n
Evrop t vitit 1975, ftohen shtetet nnshkruese q t
prmbahen nga prkrahja direkte dhe indirekte e veprimtaris
terroriste.
Asambleja e Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara n
vitin 2000 e ka aprovuar verzionin e fundit t Konvents
kundr terrorizmit. Ndrsa m 10 janar t vitit 2000,
Asambleja e Prgjithshme e OKB-s e ka aprovuar Konventn
Ndrkombtare pr luftimin e financimit t terrorizmit. Krahas
ktyre konventave me t cilat inkriminohen drejtprdrejt aktet
terroriste, nga Organizata e Kombeve t Bashkuara dhe
organizatat e tjera ndrkombtare regjionale, jan aprovuar nj
mori aktesh t tjera ndrkombtare t cilat n mnyr t drejt
apo t trthort i inkriminojn aktet terroriste, si sht marrja
e pengjeve, kidnapimi i aeroplanve, prodhimi dhe
shprndarja e materieve biologjike dhe armve toksike etj.
Pr shkak t natyrs shumdimensionale ekzistojn
mendime t ndryshme lidhur me prcaktimin e subjektit,
kryersit t terrorizmit. Marr n prgjithsi, bhet dallimi
midis terrorizmit individual, i cili mund t shprehet n forma
t ndryshme si p.sh. si form e prgjithshme e kriminalitetit t
dhunshm, terrorizmi politik i cili kryhet nga motivet
politike etj. dhe terrorizmit shtetror i cili kryhet nga shteti
ndaj qytetarve t vet, si sht zbatimi i represionit n
mnyr kundrligjore, prndjekja e kundrshtarve politik
etj. Lidhur me terrorizmin shtetror, Kshilli i Sigurimit i
Kombeve t Bashkuara me disa rezoluta e pat dnuar
terrorizmin e shtetit t Serbis ndaj shqiptarve t Kosovs
gjat viteve 1990-1999. Gjithashtu, Kshilli i Sigurimit t
OKB-s me Rezolutn nr. 1214 t vitit 1998 e ka kritikuar
regjimin e Talibanit n Afganistan pr shkak t ofrimit t
strehimit dhe prkrahjes s terrorizmit ndrkombtar n
Afganistan, si dhe terrorizmin n Keni dhe Tanzani gjat ksaj
periudhe.
Gjithashtu njihet edhe terrori i nj shteti ndaj shtetit tjetr,
si sht p.sh. lufta agresive dhe sulmet tjera ndaj integritetit
t shtetit tjetr.

481

Paragarfi 1.
Veprimi i kryerjes s veprs penale t terrorizmit sht
prcaktuar n mnyr alternative. Konsiderohet se kryhet,
nse njra apo disa nga veprat penale t cekura n pikn 1-18,
paragrafi 1, neni 109 kryhen me kto qllime: a) me qllim t
friksimit serioz t popullats; b) me qllim t detyrimit t
padrejt t nj organi publik, t nj qeverie ose organizate
ndrkombtare pr t kryer ose pr t mos kryer fardo
vepre; c) me qllim q seriozisht t destabilizoj ose t
shkatrroj strukturat themelore politike, ekonomike ose
sociale t Kosovs, t nj vendi ose t nj organizate
ndrkombtare.
Shkaktim i rrezikut t prgjithshm i parapar n pikn 7
t dispozits s siprprmendur, konsiderohen ato veprime t
cilat pr shkak t natyrs s tyre apo t mjeteve t prdorura
shkaktojn rrezik pr njerzit apo pr pasurin. Ky rrezik
mund t jet i drejtuar ndaj personave t caktuar apo pasuris
s caktuar. Mirpo, ndrmarrja e veprimeve t rrezikut t
prgjithshm mund t rrezikoj edhe jetn e nj numri t
pacaktuar t njerzve apo t pasuris t pacaktuar. Si vepra me
t cilat shkaktohet rreziku i prgjithshm jan p.sh. shkaktimi i
eksplozivit apo zjarrit, prdorimi i helmit apo gazit helmues,
prdorimi i rryms elektrike apo t ndonj energjie tjetr,
prdorimi i mjeteve t rrezikshme kimike apo biologjike etj.
Pasoja e ksaj vepre penale konsiston n shkaktimin e
pasiguris personale te qytetart apo grupi i qytetarve. Kjo
sht ndjenj e rrezikut t jets, shndetit, pasuris apo t disa
lirive, q normalisht shfaqet si pasoj e akteve terroriste.
Ndjenja e friks ose pasiguris tek qytetart e cila sht
pasoj e ksaj vepre penale, sht gjendje subjektive e cila
para s gjithash manifestohet n ndjesis s friks dhe
rrezikimit t lirive themelore, para s gjithash rrezikut pr
jetn, integritetin trupor, lirin etj. Kjo ndjenj e pasiguris,
paniks nuk nnkupton pasigurin e nj individit, ngase n
aso raste bhet fjal pr vepr tjetr penale, veanrisht pr
kanosje. Rrjedhimisht vepra penale e terrorizmit nnkupton
shkaktimin e friks dhe t pasiguris ndaj nj numrit t madh

482

t njerzve apo ndaj nj grupi t qytetarve t cilt jan

pjestar t nj grupi nacional, fetar, racor etj
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk sht e
domosdoshme q n veanti t konstatohet shkaktimi i ksaj
pasigurie, ngase ajo logjikisht paraqitet pr shkak t
veprimeve t rrezikshme.
Veprat e cekura n dispozitn e siprprmendur paraqesin
veprime t kryerjes s ksaj vepre penale, vetm nse jan
kryer me qllim t friksimit t popullats apo detyrimit t
organeve publike apo organizatave ndrkombtare q t
ndrmarrin apo t mos ndrmarrin veprime t caktuara, apo
me qllim q t destabilizojn ose shkatrrojn strukturat
themelore politike, ekonomike ose sociale t Kosovs, t nj
shteti tjetr apo t nj organizate ndrkombtare.
Vepra penale e terrorizmit konsiderohet se ekziston, sht
prfunduar nse me kryerjen e njrs apo disa nga veprat e
cekura n dispozitat e siprprmendura sht shkaktuar
pasoja, sht shkaktuar ndjenja e friks, pasiguris.
Te kjo vepr penale sht e mundur edhe tentativa, nse
p.sh. sht vn eksplozivi i cili nuk ka eksploduar apo nse
nuk sht aktivizuar mjeti i cili sipas dashjes s kryesit sht
dashur t shkaktoj zjarrin.
Tentativa e ksaj vepre penale dnohet. Gjithashtu edhe
veprimet prgatitore hyjn n zonn kriminale, ndshkohen.
Madje edhe vetm antarsimin n organizatn kriminale pr
kryerjen e akteve terroriste dnohet.
Kryers i veprave terroriste mund t jet do person
(delicta communia). Vepra mund t kryhet vetm me dashje
direkte dhe me motivet e cekura m sipr.
Paragrafi 2 dhe 3.
Forma e rnd e terrorizmit e parapar n paragrafin 2
konsiderohet se ekziston nse pr shkak t veprs themelore
shkaktohen lndime t rnda trupore. Ndrsa form edhe m e
rnd e parapar n paragrafin 3 konsiderohet se ekziston nse
nga vepra e parapar n paragrafin 1 sht shkaktuar vdekja e
nj apo m shum personave.

483

Ndihma pr kryerjen e veprave terroriste

(Neni 111)
(1) Nse vepra nga neni 303 ose 304 i ktij Kodi kryhet
n lidhje me terrorizmin, kryersi dnohet me burgim prej
gjasht muajve deri n pes vjet.
(2) Nse vepra nga neni 305 i ktij Kodi kryhet n lidhje
me terrorizmin, kryersi dnohet me burgim prej tre deri
n dhjet vjet.
(3) Kushdo q e ndihmon kryersin ose
bashkpjesmarrsin pas kryerjes s nj vepre terroriste,
duke i siguruar fonde ose burime t tjera financiare
personit t till, dnohet me burgim prej tre deri n dhje
vjet.
Pr shkak t rrezikshmris s madhe t veprs penale t
terrorizmit dhe me qllim q t sigurohet nj rrjet adekuate
penalo-juridike e penalizimit, n paragrafin 1 dhe 2 t ktij
neni sht pretenduar q n mnyr t veant t inkriminohet
dhnia e ndihms pr kryerjen e akteve terroriste dhe sipas
ktyre dy paragrafve konsiderohet nse nuk lajmrohet
prgatitja e kryerjes s ksaj vepre penale apo nse nuk
lajmrohet kryersi i saj. Kto dy lloje t inkriminimeve n
kto dy paragrafe pr nga prmbajtja dhe natyra e tyre jan
vepra penale kundr administrimit t drejtsis dhe prkundr
faktit se n nj distanc disi ndihmojn, ato n aspektin
penalo-juridik nuk jan ndihm sipas nenit 25 t ktij Kodi.
Andaj shum m mir, m e kuptueshme dhe m racionale
kishte me qen q me kto dy paragrafe n mnyr specifike
t inkriminohej moslajmrimi i prgatitjes dhe i kryersit t
veprs penale t terrorizimit se sa t konsiderohen si ndihm.
Por sidoqoft ne do ti komentojm ashtu si figurojn n
dispozitat e ktij neni.
Ndihma pr kryerjen e ksaj vepre penale sht
inkriminuar n mnyr t veant me nenin 111 t Kodit
Penal. Rrjedhimisht, duke u bazuar n nenin 25 t Kodit Penal
n t cilin n mnyr ekzemplare jan prcaktuar llojet e
ndihms n kryerjen e veprs penale, si dhe specifikat e veprs

484

penale t terrorizmit, n paragrafin 1 dhe 2 t nenit 111 sht

parapar shprehimisht si form e veant e ndihms pr
kryerjen e veprave terroriste, moslajmrimi i prgatitjes s
veprs penale (neni 303) dhe moslajmrimi i veprave penale
apo moslajmrimi i kryersit t saj (neni 304), nse kryhen n
lidhje me terrorizmin.
Moslajmrimi i prgatitjes s veprave terroriste (neni 303)
konsiderohet se kryhet nse personi nuk e paraqet n kohn
kur kryerja e veprs ende ka mundur t parandalohet, ndrsa
vepra sht kryer ose sht tentuar q t kryhet. Ndrsa,
moslajmrimi i veprs penale kryersit t saj (neni 304),
konsiderohet se sht kryer nse personi nuk e paraqet faktin e
till, edhe pse zbulimi i kryersit varet nga ky lajmrim.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 t nenit sht inkriminuar ndihma e cila i
jepet kryersit ose bashkpjesmarrsit pas kryerjes s veprs
penale t terrorizmit, duke i siguruar fonde ose burime t tjera
financiare.
Sipas paragrafit 2 t nenit 109 me termin fonde me t
cilat ndihmohet kryerja e veprs penale t terrorizmit,
nnkuptohet pasuria e fardo lloji qoft e prekshme ose e
paprekshme, e luajtshme ose e paluajtshme, sido q t jet
fituar dhe dokumentet apo instrumentet ligjore t fardo
forme, si jan mjetet elektronike ose digjitale, t dshmuarit e
pronsis ose t interesit pr ato mjete, duke prfshir n mes
tjerash kredit bankare, eqet e udhtarve, eqet bankare,
urdhrpagesat, aksionet, letrat me vler, detyrimet, eqet dhe
letrkredit.
Ndrsa, shprehja burime financiare sipas paragrafit 3 t
nenit 109, nnkupton dhnien me qira, objektet e trezorve,
dokumentacionin ose identifikimin e rrejshm, shrbimet
financiare, pajisjet, personelin, mjetet e transportit, pajisjet e
komunikimeve dhe pasurin tjetr fizike prve medikamenteve t domosdoshme.
Kryers i veprs penale t ndihms n kryerjen e veprave
terroriste mund t jet do person dhe mund t kryhet vetm
me dashje.

485

Lehtsimi i kryerjes s terrorizmit

(Neni 112)
(1) Kushdo q siguron, krkon, mbledh ose fsheh
fonde a mjete t tjera materiale q prdoren pjesrisht ose
trsisht me qllim t kryerjes s terrorizmit dnohet me
burgim prej pes deri n pesmbdhjet vjet.
(2) Kushdo q nga pakujdesia kryen vepr nga
paragrafi 1 i ktij neni dnohet me burgim prej tre deri n
dhjet vjet.
(3) Kushdo q rekruton nj ose m shum persona me
qllim t kryerjes s terrorizmit dnohet me burgim prej
pes deri n pesmbdhjet vjet.
(4) Kushdo q me qllim t kryerjes s terrorizmit
siguron a pranon udhzime ose aftsohet, duke prfshir
aftsimin, prodhimin ose prdorimin e armve dnohet me
burgim prej pes deri n pesmbdhjet vjet.
(5) Kushdo q me qllim t kryerjes s terrorizmit
drgon ose transferon grupe t armatosura, pajisje, arm
ose mjete materiale t tjera n Kosov ose jasht saj
dnohet me burgim prej dhjet deri n pesmbdhjet
vjet.
Lehtsimi i kryerjes s terrorizmit n nj mas tangohet
me format e ndihms, por edhe dallohet nga veprimet e
ndihms. N raport me ndihmn n kryerjen e veprs penale t
terrorizmit, kjo vepr sht speciale, ngase i inkriminon
veprimet me t cilat i kontribuohet kryerjes s akteve terroriste
n mnyr m komplekse dhe shumica e t cilave nuk mund t
konsiderohen si vepra t ndihmse n kuptimin klasik, e t
cilat n nj mnyr jan n distanc m t largt se ndihma.

486

Paragrafi 1.
Veprimi i kryerjes s forms themelore t terrorizmit
sht prcaktuar n mnyr alternative dhe shprehet n rastet
kur ndokush siguron, krkon, mbledh ose fsheh fonde a mjete
t tjera materiale t cilat ka pr qllim q kto mjete apo
fonde trsisht apo pjesrisht ti prdor pr kryerjen e veprs
penale t terrorizmit.
Nocioni i shprehjes fonde me qllim t shfrytzimit t
tyre pr kryerjen e krimit t terrorizmit sht prcaktuar n
nenin 109, paragrafi 2.

Paragrafi 2.
N kt paragraf si form e leht e ksaj vepre penale
sht parapar lehtsimi i kryerjes s terrorizimit nga
pakujdesia. Lidhur me kt sht shum dubioze dhe n
aspektin penalo-juridik vshtir e qndrueshme kjo dispozit e
cila parasheh prgjegjsi penale edhe pr rastet e lehtsimit t
terrorizmit nga pakujdesia. Kt e themi nga shkaku se
lehtsimi i kryerjes s terrorizmit sht vetm nj variant m
specifike e ndihms, ndrsa sipas nenit 25 t Kodit penal, pr
rastet e ndihms sajohet prgjegjsi penale vetm nse ndihma
kryhet me dashje direkte apo eventuale.
Paragrafi 3.
Forma e tret e ksaj vepre penale e parapar n
paragrafin 3 konsiderohet se kryhet n rastet kur ndokush
rekruton, antarson n grupin terrorist nj apo m shum
persona me qllim t kryerjes s terrorizmit.
N sensin e ktij inkriminimi, shprehja rekrutim
nnkupton gjetjen e personave angazhimin e tyre t cilt n

487

ndonj mnyr do t ndihmojn, prkatsisht do t lehtsojn

kryerje e krimit t terrorizmit. Kjo m s shpeshti ndodh kur
kryersi i ksaj vepre arrin, ka sukses q personat t
animohen dhe q shprehimisht t antarsohen n organizata
terroriste apo n mnyr t hesht pranojn t jen antar dhe
t marrin pjes n kryerjen e akteve terroriste.
Paragrafi 4.
Kjo form e lehtsimit t kryerjes s terrorizmit konsiderohet se ekziston n rastin kur ndonj person, me qllim t
kryerjes s ksaj vepre penale, siguron apo pranon nga tjetri
udhzime se si ti prdor armt apo mjetet e tjera pr t kryer
terrorizmin. Gjithashtu, kjo form e terrorizmit konsiderohet
se sht kryer edhe n rastet kur ndonj person bn ushtrime,
prkatsisht aftsohet pr t prodhuar, ndrtuar arm apo
mjete t tjera me t cilat ka pr qllim t kryej vepra
terroriste.
Kjo form e kryerjes s veprs penale t terrorizmit sht
n pajtim me konventat ndrkombtare sipas t cilave si form
e posame e terrorizimit sht inkriminuar edhe kur ndonj
person e aftson, e trajnon personin tjetr duke i dhn
udhzime dhe duke e msuar si t kryhet terrorizmi.
Paragrafi 5.
N paragrafin 5 t ktij neni, form e lehtsimit t kryerjes
s terrorizmit konsiderohet edhe rasti kur ndonj person, me
qllim t kryerjes s akteve terroriste, drgon ose transferon
grupe njerzish t armatosur, pajisje, arm ose mjete materiale
n Kosov ose jasht saj.
T gjitha format e ksaj vepre penale mund ti kryej do
person.
Format e lehtsimit t kryerjes s veprs penale t
terrorizmit t parapara n paragrafin 3,4 dhe 5 t ktij neni
mund t kryhen vetm me dashje. Por n paragarfin 2 t ktij
neni, sht parapar se forma themelore e ksaj vepre penale e
parapar n paragrafin 1 mund t kryhet me dashje dhe nga
pakujdesia. Por si theksuam m sipr, lehtsimi si form
speciale e ndihms, sipas nenit 25 t Kodit Penal dhe

488

parimeve themelore t s drejts penale, mund t kryhet vetm

me dashje.
Organizimi, prkrahja dhe pjesmarrja n grupet
terroriste
(Neni 113)
(1) Kushdo q organizon ose udhheq nj grup terrorist
dnohet me gjob deri n 500.000 EUR dhe me burgim
prej shtat deri njzet vjet.
(2) Kushdo q i siguron prkrahje nj grupi terrorist
dnohet me burgim prej tre deri n dhjet vjet.
(3) Kushdo q merr pjes aktivisht n nj grup terrorist
dnohet me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
Veprat penale t terrorizmit mund t kryhen vetm nga nj
person. Mirpo, pr shkak t kompleksitetit, mjetet t cilat
prdoren pr kryerjen e tyre dhe pr shkak t vet natyrs s
ktyre veprave, veprat terroriste m s shpeshti kryhen me
pjesmarrjen e dy apo m shum personave n form t grupit,
bands apo formave t tjera t krimit t organizuar. Lidhur me
kt, veprat terroriste t cilat kryhen me pjesmarrjen e dy apo
m shum personave, n t shumtn e rasteve jan shum m
t rrezikshme sesa veprat terroriste t kryera nga nj person.
Me inkriminimin e organizimit si form t kyerjes s
veprs penale t terrorizmit, Kodi Penal e zgjeron zonn
kriminale edhe n veprimet prgatitore.
Organizimi, prkrahja dhe pjesmarrja n grupet terroriste
sht parapar si vepr penale e veant.
Paragrafi 1.
Forma e par e ksaj vepre penale e konsiderohet se
kryhet n rastet kur ndonj person organizon ose udhheq nj
grup terrorist.
Me shprehjen organizim t grupit terrorist nnkuptohet
themelimi, sajimi i grupit terrorist i cili n vete ngrthen

489

gjetjen e personave t cilt antarsohen n grupin terrorist,

marrjen e plqimit t tyre, strukturimi i tyre, prgatitja e
planit, planifikimi i akteve terroriste, sigurimi i ndihmsve etj.
Prndryshe, organizimi i grupit sht proces i cili pr nga
natyra zgjat dhe mund t mos prfundohet asnjher. Pr kt
arsye mund t konkludohet se vepra sht kryer me
ndrmarrjen e do lloj veprimi, me qllim t themelimit dhe
organizimit, prkatsisht t strukturimit t grupit terrorist.
Me shprehjen udhheq nj grup terrorist si form e
kryerjes s ksaj vepre penale duhet nnkuptuar personi i cili
vihet n krye t organizats terroriste, i cili e udhheq apo e
drejton veprimtarin e saj. N vazhdn e aktiviteteve
kriminale, udhheqsi i cakton personat konkret, t cilt do t
kryejn veprimet e caktuara. Pr shembull, njrit i cakton
detyr q t siguroj armt, mjetet eksplozive etj., tjetrit i
cakton detyrn q ti aftsoj personat e caktuar se si ti
prdorin ato mjete, kur dhe n cilat vende duhet t kryhen
aktet terroriste etj. Pr nga shkalla e prgjegjsis penale,
udhheqsi zakonisht prgjigjet m s rndi, pr shkak se edhe
kontributi i tij sht m i madh n kryerjen e akteve terroriste.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni sht parapar forma e dyt e
ksaj vepre penale e cila konsiston n sigurimin e prkrahjes
s grupit terrorist. Sipas paragrafit 6, t nenit 109 i cili sht i
karakterit eksplikativ me shprehjen prkrahje t grupit
terrorist nnkuptohen rastet kur ndokush rekruton antar n
grupin terrorist, e fsheh grupin terrorist ose antart e tij, e
pengon zbulimin dhe arrestimin e grupit terrorist ose antart
e tij, siguron apo mbledh fonde apo mjete financiare me
qllim, dijeni ose arsye t bazuar, pr t besuar se ato do t
prdoren trsisht apo pjesrisht nga nj grup terrorist. Lidhur
me prmbajtjen dhe natyrn e dispozits s paragrafit 2, duhet
t theksohet se e tr kjo q sht parapar n kt dispozit,
sht e rregulluar n mnyr m adekuate n nenin 112 t
Kodit Penal. Andaj dispozita e paragrafit 2 sht e teprt dhe
trsisht e panevojshme.
Paragrafi 3.

490

N paragrafin 3 sht e inkriminuar edhe pjesmarrja,

prkatsisht antarsimi n grupin terrorist. Sipas ksaj
dispozite, do t konsiderohet penalisht prgjegjs do person i
cili n mnyr t heshtur apo eksplicite bhet antar i grupit
terrorist. N rastet kur ndonjri prej antarve t grupit
terrorist p.sh. edhe kryen nj vepr penale t vrasjes, ather
nuk do t konsiderohet se ka kryer dy vepra penale,
antarsimin n grupin terrorist dhe vrasjen, ngase kryerja e
veprs penale t vrasjes n kuadr t grupit terrorist e
konsumon pjesmarrjen, antarsimin n grupin terrorist.
T tri format e ksaj vepre penale mund ti kryej do person
dhe mund t kryhen vetm me dashje.

Kalimi i paautorizuar i kufirit shtetror ose

administrativ
(Neni 114)
(1) Kushdo q kalon kufirin shtetror ose at
administrativ t Kosovs n cilindo vend prve n
vendkalimet e autorizuara kufitare, dnohet me gjob deri
250 EUR ose me burgim deri n tre muaj.
(2( Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni kryhet
nga kryersi i shoqruar me fmij ose me ndonj person
tjetr, kryersi dnohet me gjob deri 2.500 EUR ose me
burgim deri n nj vit.
(3) Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni kryhet n njrn
apo n m shum rrethana t mposhtme kryersi dnohet
me burgim deri n dy vjet nse:
1)Kryersi ka qen m par i dnuar pr vepr
penale nga ky nen;
2)Gjat kohs s arrestimit, fajtori ik, prpiqet t
ik ose n ndonj form i reziston arrestimit nga
policia ose KFOR-i;
3)Kalimi sht br ndrmjet ors 8:00 dhe ors
6:00 n mngjes gjat periudhs prej 1 prillit deri m
30 shtator, ose ndrmjet ors 6:00 n mbrmje deri
n orn 6:00 n mngjes gjat periudhs prej 1
tetorit deri m 31 mars ose

491

4)Kryersi posedon arm, municion, rroba

ushtarake, furnizime apo pajisje.
(4) Personi nuk prgjigjet penalisht sipas ktij neni pr
kalimin n nj pik kufitare t paautorizuar t kufirit
shtetror ose administrativ nse kalimi ka ndodhur n nj
vendkalim i cili sht hapur prkohsisht nga Komandanti
i KFOR-it.
(5) Kurrfar procedure penale q prfshin veprn penale
nga ky nen nuk mund t fillohet apo t vazhdohet kundr
asnj refugjati n mirbesim ose kundr personit t
zhvendosur brenda vendit q vjen nga territori ku jeta,
trupi a lirit fundamentale ose t drejtat jan t
rrezikuara, me kusht q ai ti jet paraqitur policis s
KFOR-it brenda nj kohe t arsyeshme dhe t tregoj
arsye bindse pr kalimin e vendkalimit t paautorizuar t
kufirit shtetror ose administrativ.

492

Vshtrime t prgjithshme. N shtetet aktuale t

regjionit por edhe m gjr, kalimi i paautorizuar i kufirit
shtetror konsiderohet si kundrvajtje. Si vepr
kundrvajtse sht konsideruar edhe n legjislacionin e
mparshm i cili ishte n fuqi n Kosov deri n hyrjen
n fuqi t ktij Kodi. Mirpo, meq Kodi Penal u aprovua
n kohn kur Kosova akoma nuk e kishte arrijt
pavarsin dhe sipas Rezoluts 1244 t Kshillit t
Sigurimit gjendej nn protektoratin e Kombeve t
Bashkuara dhe t juridiksionit t saj, sipas faktorit
ndrkombtar do kalimi i paautorizuar i kufirit t
Kosovs konsiderohej rrezik pr sigurin e Kosovs dhe
qytetart e saj. Pr kt arsye kalimi i paautorizuar i
kufirit t Kosovs u parapa si vepr penale. Tani dhjet
vite pas lirimit t Kosovs dhe tri vite pas pavarsis,
nga Kodi Penal duhet t hiqet ky inkriminim. Madje deri
n shpalljen e pavarsis, Kosova sipas Rezoluts s
Kshillit t Sigurit kishte dy lloje t kufirit, vijn e kufirit
administrativ e cila konsiderohej vija e ndarjes ndrmjet
Kosovs e Serbis, si dhe ndrmjet Kosovs dhe Malit
t Zi (neni 107, paragrafi 26). Ndrsa sipas paragrafit 27
t po t njjtit nen, shprehja kufi shtetror i Kosovs do
t thot pjesa e kufirit ndrkombtarisht e pranuar
ndrmjet Republiks Federative t Jugosllavis dhe ishRepubliks Jugosllave t Maqedonis (IRJM) dhe
ndrmjet Republiks Federative t Jugosllavis dhe
Republiks s Shqipris. Tani prej kur u shpall
pavarsia e Kosovs me 17 shkurt 2008, Si kufi
shtetror njifen kufijt aktual si midis Kosovs dhe
Serbis dhe Malit t Zi, ashtu dhe midis Shqipris dhe
Maqedonis. Andaj me rastin e amandamentimit t Kodit
penal, n harmoni me realitetin e krijuar me pavarsimin
e Kosovs, duhet t bhen harmonizimet jo vetm n
kt nen, por edhe n shumicn e neneve t ktij
kapitulli.
Paragrafi 1.

493

Forma themelore e parapar n paragrafin 1 konsiderohet

se kryhet n rastet kur ndokush kalon kufirin shtetror ose
administrativ t Kosovs n cilindo vend.
Veprime t kryerjes s ksaj vepre penale konsiderohen
kalimi i kufirit dhe hyrja n territorin e Kosovs, madje n
hapsirn toksore, ujore dhe ajrore. Si kalim i kufirit dhe
hyrje n territorin e Kosovs konsiderohen edhe fluturimi me
aeroplan, lundrimi n ujrat territoriale etj. Lidhur me kt,
shtja e kalimit t kufijve t shteteve sht e rregulluar edhe
me konventa t shumta ndrkombtare dhe me zakone
ndrkombtare. Por gjithashtu kjo vepr penale duhet t
konsiderohet se sht kryer edhe n rastet kur nj person hyn
n vendkalimet e autorizuara kufitare shtetrore ose
administrative n territorin e Kosovs n mnyr ilegale, p.sh.
duke u mshef n ndonj hapsir t kamionit apo t ndonj
mjeti tjetr transportues, apo duke e shfrytzuar neglizhencn
e personit zyrtar etj.
Paragrafi 2 dhe 3.
N paragrafin 2 sht parapar form e cilsuar e ksaj
vepre penale e cila konsiderohet se kryhet n rastet kur
kryersi e kalon kufirin shtetror apo administrativ t Kosovs
s bashku me ndonj fmij apo person tjetr. Ndrsa n
paragrafin 3 jan parapar katr forma edhe m t rnda t
ksaj vepre penale.
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me dashje.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk krkohet ndonj
motiv i posam. Mjafton q personi i caktuar ta ket kaluar
kufirin n mnyr ilegale.
Kryrersi i ksaj vepre penale mund t jet do person.

Paragrafi 4 dhe 5.
Sipas mendimit tim, dispozitat e ktyre paragrafet jan t
teprta, t panevojshme. Rrjedhimisht n dispozitn e

494

paragrafit 5 thuhet se kur kjo vepr penale nuk konsiderohet

se kryhet nse kalimi i kufirit sht br n nj vendkalim i
cili sht hap prkohsisht nga KFOR-i. Kjo dispozit nuk
sht e nevojshme, ngase KFOR-i e ka kt t drejt dhe
kalimi n kso pika kufitare nuk mund t konsiderohet ilegal, i
kundrligjshm. Gjithashtu edhe dispozita e paragrafit 5 sht
e teprt, nga fakti se kalimi i refugjatve t cilve nga vendi q
vijn sht e rrezikuar jeta, trupi dhe lirit elementare, edhe
me konventa ndrkombtare u sht lejuar lviza e tyre dhe
obligimi i shtetit ku ikin q tu ofrohet strehim dhe sistemim, e
jo kursesi prndjekje penale.
Nxitja e urrejtjes, e prarjes ose e mosdurimit
kombtar, racor,
fetar ose etnik
(Neni 115)
(1) Kushdo q nxit ose prhap publikisht urrejtje, prarje
ose mosdurim midis grupeve kombtare, racore, fetare,
etnike a fardo grupesh t tjera t tilla q jetojn n
Kosov n mnyrn e cila mund t prish rendin publik
dnohet me gjob ose me burgim deri n pes vjet.
(2) Kushdo q n mnyr sistematike kryen vepr nga
paragrafi 1 i ktij neni ose keqprdor pozitn a
autorizimet apo shkakton trazira, dhun a pasoja t tjera
t rnda me kryerjen e veprs s till dnohet me burgim
deri n tet vjet.
(3) Kushdo q kryen vepr nga paragrafi 1 prmes
detyrimit, rrezikimit t siguris duke i prqeshur simbolet
kombtare, racore, etnike apo fetare, duke dmtuar
pasurin e personit tjetr ose duke prdhosur monumentet
apo varrezat dnohet me burgim prej nj deri n tet vjet.
(4) Kushdo q n mnyr sistematike kryen vepr nga
paragrafi 3 i ktij neni ose keqprdor pozitn ose
autorizimin e tij apo shkakton trazira, dhun ose pasoja t
tjera t rnda me kryerjen e veprs s till dnohet me
burgim prej nj deri n dhjet vjet.

495

Kusht pr ndrtimin dhe funksionimin e nj sistemi

juridik demokratik dhe t qndrueshm sht njohja dhe
respektimi i diversiteteve t grupeve kombtare, racore, fetare
apo etnike. Ky postulat nnkupton njohjen dhe respektimin e
t gjitha dallimeve lidhur me gjuhn, zakonet, veorit historike, prkatsis fetare etj. Njohja dhe respektimi i ktyre
veorive, sipas konventave ndrkombtare dhe t t drejtave
nacionale, bn pjes n lirit dhe t drejtat themelore
individuale dhe kolektive. Pr kt arsye nxitja e urrejtjes, e
prarjes ose e mosdurimit n baza t veorive kombtare,
racore, fetare ose etnike sht vlersuar se duhet t
konsiderohet vepr penale. Kt koncept e ka akceptuar edhe
e drejta penale e Kosovs. Mirpo duhet theksuar se n disa
shtete t perndimit t cilat kan arrijt nj shkall t lart t
respektimit t diversiteteve midis kombeve, racave dhe feve,
kjo vepr nuk sht e parapar si vepr penale. Gjithashtu kjo
vepr nuk sht e parapar as n Kodin Penal t Kroacis.
Ndrsa n Kodin Penal t Maqedonis (neni 394-g), sht
parapar nse kryhet nprmjet sistemit kompjuteristik.
Paragrafi 1.
Forma themelore e ksaj vepre penale sht prcaktuar n
mnyr alternative dhe konsiderohet se kryhet kur ndokush
publikisht nxit ose prhap urrejtje, prarje ose mostoleranc
kombtare, racore, fetare ose etnike. Konsiderohet se personi e
ka kryer kt vepr penale nse e ndrmerr vetm njrn nga
kto veprime. Por, gjithashtu, do t konsiderohet se nj person
e kryen kt vepr penale edhe n rastet kur i ndrmerr t
gjitha kto veprime.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht nxitja e
urrejtjes, prarjes ose mosdurimit.
Shprehja nxit si form e kryerjes s ksaj vepre penale ka
kuptimin e krijimit ose shkaktimit t urrejtjes, prarjes ose
mosdurimit. Ndrsa shprehja prhapje presupozon q njra
nga kto ndjenja ka ekzistuar si gjendje latente apo si gjendje
e intensitetit m t vogl, por q me veprime t ktilla (nxitjes
ose prhapjes) urrejtja, prarja apo mostoleranca zhvillohet,
sforcohet ose thellohet.

496

Nxitja dhe prhapja e urrejtjes, prarjes ose

mostolerancs duhet t kryhet publikisht, me goj ose me
shkrim, si jan p.sh. shkrimet n gazeta dhe fjalimet n
tubime publike, ku nnmohen ose prqeshen vlerat e caktuara
t kombit apo t pakicave kombtare, fyerja ose tallja e ndonj
personaliteti historik t kombit ose t pakics kombtare ose
grupit etnik, prqeshja e flamurit apo simboleve t tjera dhe
veprime t ngjashme.
Me urrejtje nnkuptohet ndjenj armiqsore ndaj
pjestarit t kombit, racs fes apo etnis tjetr, intensitetit i s
cils sht i till i cili nuk e prjashton mundsin q ti
shkaktohet ndonj e keqe. Urrejtja sht baz psikologjike pr
krijimin e situatave konflikte midis kombeve, racave, feve ose
grupeve etnike, gjendje kto t cilat mund t shkaktojn
pasoja t rnda. Prarja sht situat edhe m e rnd dhe
nnkupton krijimin e antagonizmit ose kundrshtimit dhe t
krijimit t raporteve armiqsore deri te konflikti midis
pjestarve t kombeve, racave, feve ose t grupeve etnike.
Situata e ktill e krijuar e prjashton gatishmrin pr dialog
dhe krijon rrezik latent q t shprthejn konflikte t hapura.
Mosdurimi, prkatsisht mostoleranca sht gjendje e
mosbesimit n raport me pjestart e kombit, racs, fes ose
grupit tjetr etnik. Kjo sht gjendje e refuzimit dhe
mostolerancs ndaj pjestarve t kombit, racs, fes ose
grupit etnik. Mosdurimi pr nga potenciali negativ sht i
intensitetit m t ult n krahasim me urrejtjen.
Nxitja e urrejtjes, prarjes ose mosdurimit duhet t
kryhet ndaj kombeve dhe pakicave q jetojn n Kosov. Si
komb n Kosov konsiderohet populli shumic shqiptar,
ndrsa si pakica kombtare jan serbt, boshnjakt, turqit.
Ndrsa bashksi etnike jan romt, ashkalinjt, egjiptiant dhe
gorant.
Pasoj e ksaj vepre penale sht shkaktimi, prhapja ose
thellimi i urrejtjes, prarjes ose mosdurimit midis pjestarve
t kombit shqiptar dhe pjestarve t pakicave kombtare dhe
grupeve etnike t cilt jetojn n Kosov.
Subjekt pasiv t ksaj vepre penale sht kombi dhe
bashksit etnike t cilat jetojn n Kosov. Nse kjo vepr
sht e drejtuar ndaj kombeve apo grupeve etnike, racave apo

497

feve t cilat nuk jetojn n Kosovs, kjo vepr nuk

konsiderohet se sht kryer.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
shtetasi i Kosovs apo shtetasi i huaj.
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me dashje, direkte
apo eventuale.
Vepra konsiderohet se sht kryer me ndrmarrjen e do
lloj veprimi me t cilin nxitet apo prhapet urrejtja, prarja
apo mosdurimi midis grupeve kombtare, racore, fetare etnike
apo fardo grupi tjetr.
Pasoja e ksaj vepre penale sht cenimi i bashkjetess
s kombeve, feve, racave apo grupeve etnike q jetojn n
Kosov.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk sht e
domosdoshme q realisht t jet shkaktuar urrejtja apo
prarja, apo q veprimi i kryerjes s nxitjes apo prhapjes ta
ket shtuar intensitetin e urrejtjes apo mosdurimit ekzistues.
Prkatsisht n sensin e ktij inkriminimi, si pr nxitjen e
urrejtjes ashtu dhe t prarjes nuk krkohet shkaktimi i
pasojs.
Paragrafi 2.
Sipas paragrafit 2, si form e rnd e ksaj vepre penale
konsiderohet nse ndokush n mnyr a) sistematike e kryen
kt vepr penale ose e b) keqprdor pozitn apo autorizimet,
apo kur si pasoj e kryerjes s ksaj vepre c) shkaktohen
trazira, dhun apo pasoja t tjera t rnda.
a) Kryerja sistematike e ksaj vepre konsiderohet se
ekziston nse kryersi vepron sipas planit t prgatitur,
prkatsisht kur vepra sht pjes prbrse e planit. N rastet
e ktilla, kryersi zakonisht e prsrit kryerjen e veprs.
Lidhur me kt konsiderohet se kjo vepr kryhet n mnyr
sistematike edhe n rastin kur sht kryer vetm nj vepr,
nse ajo vepr sht vetm fillim i kryerjes s shum veprave
t nxitjes s urrejtjes, prarjes ose mosdurimit nacional, fetar,
racor ose etnik.

498

b) Kjo vepr konsiderohet se sht kryert duke e

keqprdorur pozitn ose autoritetin, n rastet kur kryersi e
keqprdor pozitn ose autorizimet e tij, prkatsisht kur
pozitn ose autorizimin e shfrytzon n mnyr q m leht ta
kryej kt vepr penale. Lidhur me kt, duhet t theksohet
se pr kryerjen e ksaj vepre penale mund t shfrytzohen
pozita dhe autorizime t ndryshme, prej t cilave disa prej tyre
veanrisht mund t keqprdoren pr kt qllim, si jan
p.sh. pozita dhe autorizimet n organet shtetrore dhe publike,
n arsim, n bashksit fetare etj.
c) Shkaktimi i trazirave, dhuns apo pasojave t tjera
t rnda si form e kualifikuar e ksaj vepre penale
nnkupton cenimin e rnd t rendit publik dhe paqes,
rrezikimin e trafikut publik, pengimin e funksionimit t
shrbimeve publike etj. Dhuna mund t jet e drejtuar ndaj
njerzve dhe pasuris dhe mund t shprehet me rrahje,
rrnime,shkatrrime, ndezje etj. Mirpo nse me kto veprime
ndokush sht privuar nga jeta apo i sht shkaktuar lndim i
rnd trupor, do t konsiderohet se ekziston bashkimi i ksaj
vepre penale dhe vrasjes, prkatsisht lndimit t rnd trupor,
e kryer me dashje apo nga pakujdesia, varsisht nga fakti se
me far forme t fajit sht kryer vrasja apo lndimi trupor.
Paragrafi 3.
N dispozitn e paragrafit 3 gjithashtu sht parapar
form e rnd e ksaj vepre penale, e cila konsiderohet se
ekziston nse vepra kryhet prmes detyrimit, rrezikimit t
siguris duke i prqeshur simbolet kombtare, racore etnike
apo fetare, duke dmtuar pasurin e personit tjetr ose duke
prdhosur monumentet apo varrezat.
N dispozitn e paragrafit 3 sht fjala pr mnyra t
veanta t kryerjes s ksaj vepre penale t cilat pr nga
prmbajtja dhe natyra e tyre munden shum rnd me i cenuar
ndjenjat nacionale, fetare apo racore t njerzve.
N sensin e ksaj forme t rnd t veprs penale, me
dhun duhet nnkuptuar prdorimin e dhuns apo kanosjes
serioze. Me rrezikim t siguris duhet nnkuptuar shkaktimin
e ndjenjs s rrezikut pr jet apo pr integritetin trupor.
Ndrsa me prqeshje t simboleve kombtare, racore, etnike

499

apo fetare duhet nnkuptuar do veprim me t cilin

manifestohet fyerja apo nnmimi i tyre. Me dmtim t
pasuris s personave t tjer nnkuptohet shkatrrim,
dmtimi apo brja e paprdorshme e saj. Nga natyra e ksaj
vepre penale rezulton se ktu sht fjala pr pasuri apo sende,
dmtimi i t cilave mund t nxit apo t shkaktoj urrejtja,
prarje apo mosdurim midis kombeve, feve, grupeve etnike
apo racave. Prdhosja e monumenteve apo varrezave
gjithashtu mund t kryhet duke i shkatrruar, duke i dmtuar,
duke i rrnuar, duke shkruajt n to fjal apo vizatime fyese
apo provokative, duke i dmtuar apo shlye mbishkrimet n to
etj.
Paragrafi 4.
Forma edhe m e rnd e ksaj vepre penale sht
parapar n paragrafin 4, dhe konsiderohet se kryhet n rastet
kur vepra nga paragrafi 3 e ktij neni kryhet n mnyr
sistematike ose duke keqprdorur pozitn, autoritetin e tij
apo nse vepra e ktill shkakton trazira, dhun ose pasoja t
tjera t rnda. Pasojat e veprs penale t parapara n kt
paragraf jan t njjta me paragrafin 3. I vetmi dallim
konsiston n faktin se kjo form edhe m e rnd konsiderohet
se ekziston nse kryhet n mnyr sistematike ose nga personi
zyrtar.
Kapitulli XIV
VEPRAT PENALE KUNDR T DREJTS
NDRKOMBTARE
1. Vshtrime t prgjithshme
Me kapitullin e veprave penale kundr t drejts
ndrkombtare sht synuar q maksimalisht t inkriminohen t
gjitha veprat e mundshme me t cilat dmtohen apo rrezikohen
vlerat ndrkombtare, mbarnjerzore.
Katalogu i inkriminimeve t ktij kapitulli sht prgatitur
sipas Modelit t kodeksit t s drejts penale

500

ndrkombtare i cili para njzet vitesh sht prgatitur nga

ekspertt e s drejts penale ndrkombtare. Ky katalog
parasheh inkriminime t cilat rezultojn nga konventat dhe aktet
e tjera relevante ndrkombtare si burime t s drejts penale
ndrkombtare.
Objekt i prbashkt mbrojts i ktyre veprave penale jan
vlerat e mbrojtura me t drejtn ndrkombtare. Rrjedhimisht,
me kt grup t veprave penale mbrohen vlerat t cilat bashksia
ndrkombtare i konsideron si vlera mbarnjerzore si jan:
ekzistenca e grupeve t caktuara - nacionale, etnike, racore apo
fetare; paqja si vler sublime e bashksis ndrkombtare,
njerzimi, jeta, trupi dhe shndeti i njerzve, lirit e njeriut dhe
dinjiteti. Gjithashtu mbrohen edhe personat q gzojn mbrojtje
ndrkombtare dhe organizatat ndrkombtare, autoritetin e
shteteve t huaja dhe simbolet e tyre, sigurin e qarkullimit ajror
dhe detar etj.
Korpusi i konventave ndrkombtare si dhe i akteve dhe
zakoneve ndrkombtare, me t cilat parashihen ose jan t
derivuara veprat penale ndrkombtare sht i madh dhe i
nduardurshm. Lidhur me kt sipas nj Prcaktimi i veprs
penale dhe dnimit me ligj, sht postulat themelor i s drejts
penale bashkkohore. Mirpo, n krahasim me t drejtat
nacionale t shteteve bashkkohore, ku veprat penale dhe
sanksionet penale jan t parapara me ligj, n t drejtn penale
ndrkombtare, veprat penale ndrkombtare jan t parapara
me konventa dhe akte t tjera ndrkombtare. analize, llogaritet
se n periudhn 1815 deri 1988, jan aprovuar rreth 315 akte
ndrkombtare n disa prej t cilave jan t parapara edhe veprat
penale ndrkombtare, si jan agresioni, krimet e lufts, krimet
kundr njerzimit, gjenocidi, aparteidi etj.
N krahasim me legjislacionet penale nacionale, duhet
theksuar se n nj
numr t konsiderueshm t konventave
dhe akteve ndrkombtare, veprat penale ndrkombtare nuk
jan t prkufizuara n mas t duhur. Kjo sht nj e met e s
drejts penale ndrkombtare t tanishme, e cila sht rrjedhoj
se akoma, n kt shkall t zhvillimit t ksaj dege t drejtsis
nuk sht arritur n trsi t formsohet dhe t konsolidohet.
Kjo shkall e mosformsimit dhe konsolidimit t duhur t s
drejts penale ndrkombtare, ka br q n jurisprudencat e
disa shteteve t jen t pranishme dilemat lidhur me faktin se a

501

jan normat e s drejts penale ndrkombtare t karakterit

imperativ, t natyrs kogente. Kto dilema zakonisht jan t
pranishme n ato shtete t cilat jan t ballafaquara ti zbatojn
kto norma, pr shkak t kryerjes s veprave penale
ndrkombtare nga shtetasit e tyre, zakonisht zyrtar t lart n
pozita t ndryshme shtetrore, ushtarake dhe policore, si sht
rasti i Serbis.
Mirpo, duhet vemas t theksohet se n kto pesdhjet
vjett e fundit, prkatsisht pas Lufts s Dyt Botrore, n t
drejtn penale ndrkombtare sht br prparim i dukshm n
drejtim t kodifikimit dhe t prmbushjes s kritereve t parimit
t legalitetit n shtjet kruciale, n prkufizimin e veprave
penale ndrkombtare, prgjegjsis penale dhe t sanksioneve
penale si dhe n prcaktimin e juridiksionit t gjykatave penale
ndrkombtare dhe t gjykatave nacionale. Ky prparim shihet
m s miri nse e krahasojm Statutin e gjykats s Nurenbergut
dhe at t Tokios dhe Statutin e Gjykats s Hags. Sidomos ky
prparim shihet edhe n Statutin e Gjykats s Prhershme
Penale Ndrkombtare, gjykat kjo e cila gjithashtu selin e vet
e ka n Hag. Kto dy statute n mas t madhe me dispozitat e
tyre, sidomos me dispozita blankete n pajtim me parimin e
legalitetit i ka prcaktuar llojet e veprave penale ndrkombtare,
prgjegjsin penal dhe llojet e sanksioneve penale t cilat mund
tu shqiptohen kryersve t veprave penale. Gjithashtu, n kto
dy dispozita jan prcaktuar edhe rregullat e procedurs penale
dhe mnyrat e ekzekutimit t dnimeve.
Vemas Statuti i Gjykats Penale Ndrkombtare t
Prhershme, i cili n literaturn juridike-penale emrtohet Statuti i Roms, konsiderohet kodifikim i par i s drejts penale
ndrkombtare nga se e ka t prpunuar pjesn e prgjithshme
dhe t posame. N pjesn e prgjithshme sht anticipuar
parimi ne bis in idem, parimi i ligjshmris, ndalimi i veprimit
retroaktiv, parimi i prgjegjsis penale individuale,
prgjegjsia e komandantit, dispozitatr q i dedikohen fajsis
dhe shkaqet e prjashtimit t fajsis, dispozitat pr sanksione
etj. Ndrsa n pjesn e posame jan t parapara veprat penale
q jan n kompetenc t ksaj gjykate.
T gjitha veprat penale kundr t drejts ndrkombtare n
Kodin Penal t Kosovs jan parapar n 30 nene me tituj
prkats. T gjitha kto inkriminime bazohen n shkeljen e

502

rregullave t caktuara t s drejts ndrkombtare. Pr kt

arsye, edhe pse kto inkriminime jan mjaft voluminoze me
shum paragraf dhe nnparagraf, shum dispozita jan t
karakterit blanket, ngase udhzojn q t aplikohen rregullat e
s drejts ndrkombtare, prkatsisht t dispozitave t
konventave dhe akteve t caktuara ndrkombtare.
Me gjith faktin se veprat penale t ktij kapitulli dallohen
midis tyre sipas mnyrs s kryerjes, personit q mund ti
kryej, pasojat q mund t shkaktohen dhe tipareve t tjera,
ekzistojn edhe karakteristika t prbashkta, t cilat vemas
shprehen n kto elemente:
Baz e ktyre inkriminimeve jan konventat dhe
aktet e caktuara ndrkombtare. Me kto konventa dhe
akte ndrkombtare, m pr s afrmi jan prcaktuar
figurat e veprave penale t ktij kapitulli. S kndejmi,
shumica e ktyre inkriminimeve t parapara n Kodin
Penal, sikundr edhe n kodet penale t shteteve t tjera,
jan t karakterit blanket.
Me rastin e kryerje s ktyre veprave penale
dmtohen apo rrezikohen vlerat e ndryshme, si jan
jeta dhe trupi, shndeti, dinjiteti i njeriut, morali,
pasuria, lirit dhe t drejtat e caktuara t mbrojtura edhe
me t drejtn ndrkombtare etj. Mirpo, me gjith
numrin relativisht t madh t inkriminimeve t parapara
n kapitullin e veprave penale kundr t drejts
ndrkombtar, n kt kapitull t Kodit Penal, nuk jan
prfshir t gjitha veprat penale t cilat bazn e kan n
konventat ndrkombtare, ngase te veprat e tilla penale
dominon ndonj objekt tjetr mbrojts. Vepra t ktilla
t cilat edhe pse bazn e kan n konventat dhe aktet
tjera ndrkombtare jan t parapara n kapituj tjer t
Kodit Penal, si jan p.sh. blerja, posedimi, shprndarja
dhe shitja e paautorizuar e narkotikve t rrezikshm
dhe e substancave psikotropike (neni 229), mundsimi i
prostitucionit (neni 201), keqprdorimi i fmijve n
pornografi (neni 202), tregimi i materialit pornografik
personave nn moshn gjashtmbdhjet vjee (neni
203), tortura (neni 165) etj.
T gjitha veprat penale kundr t drejts
ndrkombtare mund t kryhen vetm me dashje. Kodi

503

Penal n asnj rast nuk e parasheh mundsin e

prgjegjsis penale pr kryerjen e ktyre veprave nga
pakujdesia.
Pr kto vepra penale vlen parimi universal i
zbatimit t ligjit penal.
Pr disa vepra penale t ktij kapitulli nuk vlen, nuk
zbatohet instituti i parashkrimit. Lidhur me kt, n
nenin 95 t Kodit Penal sht parapar shprehimisht me
sa vijon: Nuk zbatohet asnj afat i parashkrimit mbi
ekzekutimin e dnimit pr gjenocid, krime t lufts dhe
krime kundr njerzimit, si dhe pr vepra tjera penale
pr t cilat sipas t drejts ndrkombtare nuk mund t
zbatohet parashkrimi.
Gjenocidi
(Neni 116)
Kushdo q me qllim t asgjsimit t trsishm apo t
pjesrishm t ndonj grupi nacional, etnik, racor apo
fetar kryen njrn ose m shum nga veprimet e
mposhtme, si:
1) Vrasjen e antarve t grupit;
2) Shkaktimin e dmeve t rnda trupore apo
mendore t antarve t grupit;
3) Vnien e qllimshme t grupit n kushte t tilla
t jetess t cilat shpiejn n shfarosje t plot apo t
pjesrishme fizike;
4) Vnien e masave me qllim q t pengohen
lindjet brenda grupit;
5) Transferimin me dhun t fmijve t grupit n
nj grup tjetr
dnohet me s paku 5 vjet burgim ose me burgim
afatgjat.
Krimi i gjenocidit sht lloji m i rnd n mesin e t gjitha
veprave penale kundr njerzimit dhe t drejts ndrkombtare.
Krim i gjenocidit n t drejtn ndrkombtare dhe n
legjislacionet penale t shteteve aktuale konsiderohet vepra

504

penale e cila kryhet me qllim t zhdukjes s trsishme apo t

pjesrishme t grupit nacional, etnik, racor apo fetar. Termi
gjenocid rrjedh prej fjals greke: genos - q ka domethnie t
racs, gjinis apo fisit dhe fjals latine occidere - q d.m.th. pr
t vrar, pr t zhdukur, pr t asgjsuar. Kt term pr here t
par e ka prpiluar avokati dhe profesori polak Rafael Lemkin.
Pr shkak t rndsis shum t madhe, e vemas pr shkak
t pasojave jashtzakonisht t rnda t cilat shkaktohen me
krimin e gjenocidit, Asambleja e Prgjithshme e Kombeve t
Bashkuara me 9 dhjetor t vitit 1948 e ka aprovuar Konventn
mbi parandalimin dhe ndshkimin e krimit t gjenocidit. Njzet
vjet m von nxirret Konventa pr mosparashkrirjen e
gjenocidit, krimit kundr njerzimit dhe krimeve t lufts. Edhe
pse edhe m par jan kryer krime t cilat i kan poseduar t
gjitha elementet e gjenocidit, veprat e tilla nuk jan emrtuar si
gjenocid. Vetm vrazhdsia dhe paskrupullsia
e cila u
manifestua gjat Lufts s Dyt Botrore nga ana e fashizmit
duke vrar n mnyr sistematike dhe masive grupet e caktuara
nacionale, fetare etj, determinuan paraparjen e krimit t
gjenocidit si krim kundr t drejts ndrkombtare.
Konventn pr parandalimin dhe ndshkimin e krimit t
gjenocidit e kan ratifikuar shumica e shteteve bashkkohore
antare t Kombeve t Bashkuara dhe njhersh dispozitat e
ksaj konvente i kan inkorporuar edhe n legjislacionet e tyre
penale. Edhe Kosova gjithashtu e ka parapar krimin e
gjenocidit n Kodin e saj Penal n harmoni me konventn pr
parandalimin dhe ndshkimin e krimit t gjenocidit.
N nenin 1 t Konvents mbi parandalimin dhe ndshkimin
e krimit t gjenocidit, thuhet se shtetet kontraktuese konstatojn
se gjenocidi i kryer n luft dhe n paqe sht krim sipas t
drejts ndrkombtare dhe obligohen pr parandalimin dhe
ndshkimin e tij. Ndrsa n nenin 2 t ksaj konvente, si krime
t gjenocidit t cilat kryhen me qllim t zhdukjes s trsishme
apo t pjesrishme t grupit nacional, etnik, racor apo fetar,
konsiderohen kto vepra: vrasja e antarit t grupit; shkaktimi i
lndimeve t rnda fizike apo psikike antarve t grupit; vnia
e qllimshme e grupit n kushte t atilla t jets t cilat shpijn
n shfarosje t plot apo t pjesrishme fizike; vnien e masave
me qllim q t pengohen lindjet brenda grupit; transferimi me
dhun t fmijve apo t miturve t grupit n grupin tjetr. Si

505

shihet, Kodi i yn Penal n mnyr taksative i ka cek pes

llojet e njjta t veprimeve me t cilat kryhet krimi i gjenocidit.
Lidhur me kt. Kodi Penal i Kroacis (neni 156, prve ktyre
pes llojeve t veprimeve, e ka cek edhe shprnguljen si form
t veprimit me t cilin kryhet gjenocidit.
T njjtin prkufizim t krimit t gjenocidit t parapar n
Konventn e sipr prmendur, e ka prvetsuar edhe Statuti i
Tribunalit t Hags (neni 4) dhe Statuti i Gjykats
Ndrkombtare pr gjykimin e personave prgjegjs pr
gjenocid dhe shkelje t rnda t s drejts humanitare t kryera
n territorin e Ruands (neni 2), si dhe Statuti i Gjykats s
Prhershme Ndrkombtare Penale t aprovuar n Rom me 17
korrik 1998 (neni 6). Kt prkufizim t krimit t gjenocidit, si
cekm m sipr, e ka prvetsuar edhe Kodi i yn Penal.
Sipas Konvents pr parandalimin dhe ndshkimin e krimit
t gjenocidit, jan t ndshkueshme edhe marrveshja pr
kryerjen e gjenocidit, shtytja e drejtprdrejt dhe publike pr
kryerjen e gjenocidit dhe bashkpunimi n gjenocid. Gjithashtu
kjo konvent parasheh q personat t cilt kan kryer gjenocid
apo n ndonj mnyr tjetr kan marr pjes n kryerjen e ktij
krimi, do t ndshkohen pa dallim edhe nse kan qen
udhheqs t shtetit, npuns t tij apo persona t rndomt.
Kryersi i krimit t gjenocidit. Kryers i krimit t
gjenocidit konsiderohet do person q urdhron kryerjen e ktij
krimi, si dhe ai q e kryen. Urdhrdhns konsiderohet personi
civil apo ushtarak q gjendet n pozita t larta n hierarkin
shtetrore, ushtarake apo policore i cili ka autorizime q t
jap urdhra. Si urdhrdhns konsiderohet edhe personi i
cili n rrethanat konkrete mundet ta imponoj vullnetin e vet
ndaj t tjerve ose n rastet kur nj grup personash e pranojn si
udhheqs, i zbatojn urdhrat e tij.
Kryers i drejtprdrejt mund t jet nj person apo shum
persona. Pozita zyrtare e cilit do kryers, pa marr parasysh nse
sht kryetar shteti apo person prgjegjs n qeveri, si u
theksua m sipr, nuk e prjashton nga prgjegjsia penale,
madje nuk mund t merret as si rrethan lehtsuese me rastin e
matjes s dnimit.

506

Veprimi i kryerjes. Konventa e siprprmendur dhe

Kodi Penal, veprimin e kryerjes s krimit t gjenocidit e ka
prcaktuar n mnyr alternative dhe konsiston n veprime t
ndryshme t cilat ndrmerren me qllim t zhdukjes s
trsishme apo t pjesrishme t grupeve t cekura.
Vrasja e antarve t grupit konsiston n vrasje
individuale apo masive t qllimshme. N sensin e Konvents
dhe doktrins s t drejts penale, kjo form e krimit t
gjenocidit konsiderohet se sht kryer edhe nse vritet vetm nj
person q sht pjestar o grupit, me kisht q kjo vrasje t jet
pjes e planit t paramenduar me qllim t asgjsimit e t gjith
apo nj pjese t grupit. Mirpo si do t shohim n vijim, n
kt aspekt Tribunali i Hags ka marr qndrim se pr t,u
konsideruar krim i gjenocidit, sipas saj duhet t vritet nj numr
i konsiderueshm i pjestarve t grupit etnik, racor apo fetar.
Shkaktimi i lndimeve t rnda fizike apo psikike
nnkupton gjymtime (prerje t gjymtyrve t trupit, gjakosje)
apo tortura si dhe forma tjera t dhuns t cilat mund t
shkaktojn edhe vdekje t antarve t grupit. Shprehja
shkaktim i lndimeve t rnda psikike nnkupton formn e
atill t gjenocidit e cila kryhet duke prdorur narkotik, si dhe
mnyra t ndryshme t shkaktimit t mundimeve psikike.
Vendosja e grupit n rrethana jetsore t cilat do t
shkaktonin shfarosjen e trsishme apo t pjesrishme
nnkupton imponim t aso rrethanave jetsore, t cilat me siguri
do t shkaktonin vdekjen e personave. Rrjedhimisht kjo mnyr
e kryerjs s ktij krimit shprehet n rastet kur grupi privohet nga
e drejta e ushqimit, shprnguljet nga banesat dhe shtpit dhe
vendosja e tyre n mjediset e ndotura t t cilat jan t
rrezikshme pr shndetin dhe jetn, reduktimi i shrbimeve
mjeksore nn minimumin e nevojshm dhe veprime t
ngjashme. N sensin e ktij lloj veprimi, kushtet e ktilla t
vshtira t jetess duhet ti imponohen antarve t grupit dhe jo
vetm nj individi.
Pengimi i lindjeve brenda grupit, si form e krimit t
gjenocidit mund t kryhet me an t tredhjes, abortimit me
dhun, sterilizimit dhe duke i ndar personat e gjinis (seksit) s
kundrt.

507

Transferimi me dhun i fmijve nga grupi n grupin

tjetr, konsiderohet si form e posame e pengimit t lindjeve.
Prkatsisht n kso rastesh fmijt e nj grupi transferohen n
grupin tjetr n t cilin fmijt i ekspozohen gjuhs s huaj,
kulturs, fes, zakoneve dhe vlerave tjera t huaja dhe me kt
asgjsohet nj gjenerat e tr si dhe gjeneratat e ardhshme.
Sipas fryms s Konvents pr parandalimin dhe
ndshkimin e krimit t gjenocidit dhe sipas interpretimit
restriktiv, pr tu konsideruar se sht kryer kjo vepr, sht e
mjaftueshme q njra nga kto forma t krimit t parapar n
nenin 2 t jet kryer edhe ndaj vetm nj pjestari t grupit
nacional, etnik, fetar, apo racor, nse sht kryer me qllim q
grupi i till t asgjsohet trsisht apo pjesrisht. Mirpo lidhur
me kt, n praktikn e Tribunalit t Hags pr krimet e
kryera n territorin e ish-Jugosllavis, sht marr qndrim
se si krim i gjenocidit mund t konsiderohet nse me rastin e
kryerjes s ktij krimi sht asgjsuar nj numr i
konsiderueshm i pjestarve t grupit nacional, etnik, fetar
apo racor. Qndrimi i ktill i Tribunalit t Hags sipas
mendimit ton sht n kundrshtim me dispozitn e Konvents
s prmendur dhe njhersh tregon se e drejta penale ndrkombtare dhe jurisprudenca penale ndrkombtare, me gjith
zhvillimin e saj, edhe sot e ksaj dite nuk sht formsuar dhe
konsoliduar sa duhet, vemas n aspektin e ligjshmris n kt
fush, e cila krkon q veprat penale t jen t parapara n
mnyr t sakt, n mnyr precize. Lidhur me kt, sht
mjaft dubioz qndrimi i Tribunalit t Hags se pr tu
konsideruar q sht kryer krimi i gjenocidit, duhet t asgjsohet
nj numr i konsiderueshm i antarve t grupit. Shprehja
numr i konsiderueshm sht e paprcaktuar dhe n
kundrshtim me parimin e legalitetit. Ktu shtrohet pyetja, nse
krimi i gjenocidit kryhet p.sh. ndaj popullit kinez, ather sipas
ktij kriteri, pr tu konsideruar si numr i konsiderueshm
duhet t vriten 200 deri 300 milion kinez!
Sipas Konvents s prmendur dhe sipas Kodit ton Penal,
krimi i gjenocidit sht koncipuar si vepr penale komisive, si
vepr e cila mund t kryhet me veprim, por mund t kryhet
edhe me mosveprim.

508

Objekti mbrojts. Objekt mbrojts nga krimi i gjenocidit

sht e drejta q t ekzistojn, t jetojn grupet e caktuara
nacionale, etnike, racore apo fetare.
Grup nacional sht grupi i cili identifikohet me shtetin
ekzistues nacional, me shumicn e pjestarve t nj kombi
brenda nj shteti. Ndrsa grupi etnik sht i prbr nga pakica
kombtare, apo ndonj grup q i prket nj gjuhe, nj kulture
etj., si jan n Kosov p.sh. serbt, boshnjakt, turqit, romt etj.
Grupeve etnike, prkatsisht pakicave u ofrohet mbrojtje e
posame, ngase n t kaluarn zakonisht kto kan qen objekt i
shkeljeve t t drejtave, objekt i sulmeve, madje edhe i krimit t
gjenocidit.
Krimi i gjenocidit ka ngjashmri me veprn penale t
vrasjes, mirpo dallohet ngase te vrasja objekt i mbrojtjes sht
njeriu si individ, jeta e tij, ndrsa te gjenocidi objekt mbrojts
sht individi si pjestar i grupit t caktuar nacional, etnik, fetar
apo racor. Prkatsisht te krimi i gjenocidit objekt mbrojts
sht grupi prkats.
Forma e fajit. Pr tu konsideruar se sht kryer krimi i
gjenocidit, krahas dashjes, gjykata duhet t konstatoj se ky lloj
krimi sht kryer me qllim q trsisht apo pjesrisht t
asgjsohet grupi i caktuar nacional, etnik, racor apo fetar. Pra
ktu sht fjala pr dashje gjenocidiale, prkatsisht pr dashje
specifike (dolus specialis).
Karakteristikat e tjera t krimit t gjenocidit. Krimi i
gjenocidit mund t kryhet gjat kohs s lufts, gjat kohs s
paqes, si dhe n konfliktet e brendshme dhe konfliktet e
armatosura ndrkombtare.
Lidhur me ekstradimin, sipas Konvents s prmendur,
gjenocidi nuk konsiderohet vepr penale politike. Sipas t
drejts ndrkombtare dhe sipas Kodit Penal t Kosovs, pr
krimin e gjenocidit sht prjashtuar mundsia e parashkrimit t
ndjekjes penale dhe t ekzekutimit t dnimit.
Pr krimin e gjenocidit vlen parimi i juridiksionit universal.
Sipas Statutit t Tribunalit t Hags pr krimet e kryera n
territorin e ish- Jugosllavis, edhe Tribunali i Hags edhe
Gjykatat nacionale, n t njjtn koh jan kompetente pr
gjykimin e kryersve t gjenocidit dhe t veprave t tjera penale
kundr t drejts ndrkombtare. Mirpo Tribunali i Hags ka

509

prparsi ndaj gjykatave nacionale dhe ka t drejt q n do

faz t gjykimit t krkoj cedimin, transferimin e lnds
Tribunalit ndrkombtar.
2. Krimet kundr njerzimit
(Neni 117)
Kushdo q kryen nj ose m shum nga veprat e
mposhtme duke e ditur se ato jan pjes t nj sulmi t
gjer apo sistematik drejtuar kundr popullsis civile, si:
1. Vrasja;
2. Shfarosja;
3. Skllavrimi;
4. Deportimi ose transferimi i dhunshm i popullsis;
5. Burgosja ose privimi tjetr serioz nga liria n
kundrshtim me rregullat themelore t s drejts
ndrkombtare;
6. Tortura;
7. Dhunim, skllavrimi seksual, prostitucioni i detyruar,
shtatznia me dhun, sterilizimi i detyruar apo do
form tjetr e dhuns seksuale e krahasueshme me
kto;
8. Persekutim t nj grup t identifikueshm apo
bashksi pr arsye politike, racore, kombtare,
etnike, kulturore apo fetare, ashtu si sht definuar
n paragrafin 3 t ktij neni, apo n baza tjera q
jan t pranuara n mnyr universale si t
palejueshme sipas t drejts ndrkombtare n lidhje
me cilindo akt t prmendur n kt paragraf apo
cilindo krim brenda juridiksionit t Gjykats;
9. Zhdukja e detyruar e personave;
10. Krimin e aparteidit;
11. Veprat e tjera njerzore t karakterit t ngjashm
q shkaktojn qllimisht vuajtje t mdha, apo
lndime serioze t trupit apo t shndetit fizik ose
mendor
dnohet me s paku 5 vjet burgim ose burgim afatgjat.

510

(2) Sipas ktij neni,

1) Shprehja sulm i drejtuar kundr cilsdo
popullsie civile do t thot nj mnyr veprimi q prfshin
kryerjen e shumfisht t veprave kundr cilsdo popullat
civile t parapar n paragrafin 1 t ktij neni, n pajtim
apo me prkrahje t nj shteti apo politike t organizuar pr
t kryer nj sulm t till.
2) Shprehja shfarosje prfshin shkaktimin me
qllim t kushteve jtsore, ndr t tjera privimin e qasjes n
ushqim dhe barna si pasoj e t cilave llogaritet se do t
sjellin zhdukjen e nj pjese t popullsis.
3) Shprehja skllavrim do t thot ushtrimi i
nj kompetence ose i t gjitha kompetencave q lidhen me t
drejtn e pronsis mbi nj person, duke prfshir
ushtrimin e nj kompetence t till n trafikimin e njerzve,
veanrisht t grave dhe t fmijve.
4) Shprehja deportim apo transferim me dhun i
popullsis do t thot zhvendosje me dhun t personave t
caktuar me an t dbimit apo t akteve t tjera detyruese
nga zona ku ata banojn n mnyr t ligjshme, pa arsye t
cilat lejohen sipas t drejts ndrkombtare.
5) Shprehja tortur do t thot shkaktimi i
qllimshm i dhembjes apo i vuajtjes s rnd fizike apo
mendore mbi nj person i cili sht i ndaluar ose sht nn
kontrollin e kryersit, me prjashtim t rasteve kur tortura
nuk prfshin dhembjen dhe vuajtjen q rezulton vetm nga
sanksionet e ligjshme, karakteristike ose aksidentale pr to.
6) Shprehja shtatzani e detyruar do t thot mbyllje e
paligjshme e gruas t ln shtatzn me dhun, me qllim q
t ndikoj n prbrjen etnike t fardo popullate ose duke
kryer shkelje t tjera t rnda t s drejts ndrkombtare.
7) Shprehja persekutim do t thot privimi i rnd
dhe me dashje i t drejtave themelore pr shkak t
identitetit t grupit apo kolektivitetit n kundrshtim me t
drejtn ndrkombtare.
8) Shprehja krim i aparteidit do t thot akte
njerzore q kan karakter t ngjashm me ato t
parapara n paragrafin 1 t ktij neni t kryera n
kontekstin e nj regjimi t institucionalizuar t shtypjes dhe

511

sundimit sistematik nga nj grup racial mbi nj grup tjetr

racial ose grupe t tjera dhe q kryhen me qllim t
mbajtjes s atij regjimi.
9) Shprehja zhdukja e detyruar e personave do t
thot arrestim, paraburgim ose rrmbim i personave me
prkrahjen apo me autorizimin ose me pajtimin e shtetit
apo t nj organizate politike, shoqruar me refuzimin e atij
autoriteti ose organizate pr t pranuar at privim t liris
ose pr t dhn informacione mbi fatin apo mbi t dhnat e
personave t till, me qllim q kta persona t mos gzojn
mbrojtje pr nj periudh t zgjatur kohore t parapar me
ligj.
10) Shprehja gjini i referohet t dy gjinive, mashkullit
dhe femrs, brenda kontekstit t shoqris.
Legjislacioni i mparshm i cili sht zbatuar n territorin e
Kosovs nuk e ka njohur krimet kundr njerzimit si vepr
penale t veant. Disa nga format e kryerjes s ksaj vepre
penale si sht prcaktuar n nenin 117, pr nga prmbajtja
jan t njjta me disa veprime t veprs penale kundr
popullsis civile, por me kusht q t jen kryer gjat kohs s
lufts. Mirpo veprat penale kundr njerzimit mund t
kryhen edhe gjat kohs s paqes.
N krahasim me veprat e tjera penale kundr t drejts
ndrkombtare, kjo vepr sht m gjithprfshirse ngase me
kt nen inkriminohet nj korpus relativisht i madh dhe i llojeve
t ndryshme t veprave penale kundr popullsis civile.
Nocioni i krimeve kundr njerzimit pr her t par sht
prcaktuar n Statutin e Gjykats Penale Ushtarake t
Nurenbergut. N nenin 6/2(c) t ktij statuti, si krime kundr
njerzimit jan konsideruar kto vepra penale: vrasjet, shfarosja,
skllavrimi, deportimi dhe veprimet e tjera jonjerzore t kryera
ndaj popullsis civile, para ose gjat kohs s lufts, apo
prndjekja n baza politike, racore apo fetare, pa marr parasysh
se me kryerjen e tyre a shkelet ligji i shtetit n t cilin jan kryer
krimet.
Asambleja e Prgjithshme e OKB-s i ka verifikuar parimet
e s drejts ndrkombtare nga Statuti dhe aktgjykimi i Gjykats
Penale Ushtarake t Nurenbegut, dhe kshtu nocioni dhe

512

prmbajtja e krimeve kundr njerzimit u bn pjes e s drejts

zakonore ndrkombtare.
Statuti i Tribunalit t Hags (neni 5) dhe Statuti i Gjykats
Penale Ndrkombtare t Prhershme (neni 7), e kan akceptuar
nocionin e krimeve kundr njerzimit, t prcaktuar n Statutin
e Gjykats Penale Ushtarake t Nurenbergut, mirpo kt
nocion e zgjerojn edhe me komponentin se kto krime
konsiderohen se kryhen nse jan pjes e sulmit t gjer apo
sistematik t drejtuar kundr popullsis civile, pa marr
parasysh nse kto krime kryhen gjat kohs s lufts apo
gjat kohs s paqes. Andaj sipas ktyre dy statuteve t
gjykatave penale ndrkombtare, t cilat jan burime t rndsishme dhe kryesore t jurisprudencs penale ndrkombtare,
krim kundr njerzimit nuk konsiderohet vrasja individuale, e
izoluar apo vepr tjetr, nse nuk sht pjes e sulmit t gjer
apo sistematik kundr popullsis civile.
Dispozita e nenit 117 e Kodit Penal t Kosovs, n t ciln
jan parapar krimet kundr njerzimit sht n fakt trsisht
anticipim i nenit 7 t Statutit t Gjykats s Prhershme Penale
Ndrkombtare. Sipas paragrafit 1 t nenit 117 t Kodit
Penal, krime kundr njerzimit konsiderohen rastet kur
ndokush kryen nj ose m shum nga veprat e parapara n
kt dispozit, duke e ditur se ato jan pjes t nj sulmi t
gjer apo sistematik kundr popullsis civile. Lidhur me kt
nuk sht e domosdoshme q kryersi ti ket ditur t gjitha
karakteristikat e sulmit apo detalet e planit apo t politiks s
shtetit apo organizats konkrete.
Kryers i krimeve kundr njerzimit. Kryers i ktyre
veprave sht do person i cili urdhron kryerjen e njrs nga
veprat e prcaktuara n kt dispozit, si dhe do person i cili
kryen kto vepra. Urdhrdhns mund t jet personi civil,
ushtarak apo policor q gjendet n pozit t lart t hierarkis
shtetrore i cili ka autorizime q t jap urdhra. Mirpo, si
urdhrdhns mund t konsiderohet edhe personi i cili nuk
gjendet n njrn nga kto pozita shtetrore, mjafton q nj grup
personash ta pranojn si udhheqs, si epror dhe ti zbatojn
urdhrat e tij. Kryers i drejtprdrejt mund t jet do person i
cili i kryen kto vepra i vetm apo s bashku me persona t tjer.
Pr shkak t natyrs s ktyre krimeve, zakonisht kto kryhen
nga dy apo m shum persona.

513

Veprimi i kryerjes. Llojet e veprimeve me t cilat kryhen

krimet kundr njerzimit t parapara n kt dispozit jan t
natyrave t ndryshme. Mirpo pr tu konsideruar sulmi ndaj
popullsis civile si krim kundr njerzimit njra nga kto
njmbdhjet lloje t krimeve t prcaktuara n nnparagrafin 112, t paragrafit 1 dhe piks 1 t paragrafit 2 t nenit 117 t
Kodit Penal, duhet t plotsohen kto kushte:
1)
sulmi duhet t jet ndrmarr n kuadrin e
nj sulmi t gjer, masiv apo
2) sulmi duhet t jet ndrmarr n mnyr sistematike ndaj
popullsis civile dhe
3)
q sulmi kundr popullsis civile t jet
kryer n pajtim apo me prkrahjen e nj shteti apo
politike t organizuar.
Sulmi sht i karakterit t gjer apo masiv n rastet kur
p.sh. sulmohen fshatra apo qytete t tra t popullsis civile, si
ishte rasti i sulmeve t ushtris dhe policis serbe gjat lufts s
fundit n Kosovs ndaj fshatrave dhe qyteteve t banuara me
popullsi civile shqiptare. Sulmi sht i karakterit sistematik n
rastet kur sht i strukturuar dhe ushtrohet koh pas kohe sipas
nj plani t prgatitur m par. Dhe, s fundi, pr tu
konsideruar sulmi ndaj popullsis civile krim kundr njerzimit,
ky duhet t jet ndrmarr me pajtimin apo me prkrahjen e
shtetit ose t nj politike t organizuar. Politika e ktill mund
t jet politik e shtetit apo politik e nj partie, apo grupi t
personave t caktuar me ideologji t ktill.
Sipas ktyre kritereve rezulton se n rastet kur njra apo
disa prej ktyre veprave sht kryer vetm ndaj nj personi apo
grupi t vogl personash, e jo ndaj nj grupi t madh, n
prmasa t gjera, apo nuk sht kryer n mnyr sistematike dhe
pa pajtimin ose pa prkrahjen e nj shteti apo politike t
organizuar, ather vepra e till nuk mund t konsiderohet krim
kundr njerzimit, por eventualisht mund t kualifikohet si
ndonj vepr tjetr penale kundr t drejts ndrkombtare apo
thjesht vepr penale e vrasjes, lndimit t rnd trupor etj.
Sulmi si tipare e krimit kundr njerzimit nuk sht e
domosdoshme t jet i karakterit ushtarak. Me rndsi sht q
sulmi t mos jet i izoluar dhe akt i veant. N aktgjykimin e
Gjykats Ndrkombtare pr Ruandn n lndn e Akayesu, si

514

akt i karakterit joushtarak sht cek krkesa e prcjell me

kanosje drejtuar nj popullate, se n rast t mosprmbushjes s
kushteve t imponuara do t sulmohen dhe do t instalohet
aparteidi n territorin e caktuar (Komentar Krivinog Zakona
Bosne i Hercegovine, fq. 565).
Objekti i mbrojtjes. Objekt i mbrojtjes s krimeve kundr
njerzimit sht popullsia civile. Kto jan situata kur kryhen
shum veprime t prcaktuara n kt nen kundr popullsis
civile. Viktim mund t jet individi apo shum persona.
Si u cek m sipr, elemente objektive t ksaj vepre
penale jan: kryerja masive dhe sistematike; shkaktimi i shum
viktimave, ndrmarrja e veprimeve n baz t nj plani. Fillimi i
kryerjes s saj konsiderohet vepr e prfunduar. Kjo vepr
presupozon mbshtetjen e strukturave t caktuara t shtetit apo
t ndonj partie apo grupi njerzish apo tolerimin e kryerjes s
saj.
Kryers i ksaj vepre konsiderohet ai q urdhron kryerjen e
veprave t cekura n pikn 1-11 t paragrafit 1 si dhe ai i cili i
kryen.
Sipas nenit 33 t Statutit t Roms urdhri q t kryhet
krimi kundr njerzimit sht haptas i kundrligjshm. Andaj
me kt dispozit sht prjashtuar mundsia q ndokush t
prjashtohet nga prgjegjsia penale me arsyetim se veprn e ka
kryer n baz t urdhrit t eprorit
Forma e fajit. Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me
dashje, zakonisht me dashje direkte, por mund t kryhet edhe
me dashje eventuale.
Dnimi i parapar. Pr t gjitha llojet e krimeve kundr
njerzimit sht parapar dnimi me burgim prej pes deri n
njzet vjet apo dnimi me burgim afatgjat prej njzetenj deri
n dyzet vjet.

II. VSHTRIME T PRGJITHSHME LIDHUR ME

KRIMET E LUFTS

515

Angazhimi i bashksis ndrkombtare pr nxjerrjen e

rregullave dhe t normave juridike me t cilat u prcaktuan
limitet t cilat duhet t respektohen nga palt ndrluftuese n
historin e njerzimit jan t hershme, por n form m t
sistemuar dhe t kodifikuar ishin m produktive n fund t
shekullit nntmbdhjet e kndej. Ktu, vemas duhet t ceken
kto akte ndrkombtare:
rregullat e Hags, t cilat i dedikohen lufts n ajr
t vitit 1923;
konventat ndrkombtare, t cilat u referohen disa
armve t caktuara;
konventat e Gjenevs t vitit 1864, 1906 dhe 1929.
Aktiviteti i bashksis ndrkombtare n fushn e
kodifikimit t s drejts penale ndrkombtare, n t ciln u
parapan krimet e lufts, u intensifikua sidomos pas Lufts s
Dyt Botrore. Me rregulla dhe norma juridike t parapara
kryesisht me konventa ndrkombtare t karakterit kogent
(obligativ), u synua q maksimalisht, sa sht e mundur, t
humanizohet lufta. N kt drejtim sht br kodifikimi i
krimeve t lufts, sidomos me kto katr Konventa t
Gjenevs pr humanizimin e lufts, t vitit 1949:
Konventa e Gjenevs pr prmirsimin e fatit t
t plagosurve dhe t smurve t forcave t
armatosura n luft (Konventa e Gjenevs nr. I);
Konventa e Gjenevs pr prmirsimin e fatit t
t plagosurve, t smurve dhe anijeve t
prmbytura t forcave t armatosura detare
(Konventa e Gjenevs nr. II);
Konventa e Gjenevs lidhur me sjelljen ndaj
robrve t lufts (Konventa e Gjenevs nr. III);
Konventa e Gjenevs pr mbrojtjen e personave
civil gjat kohs s lufts (Konventa e Gjenevs nr.
IV).
Kto katr konventa t Gjenevs aplikohen n rastet e
konflikteve t armatosura t karakterit ndrkombtar. Vetm
neni 3 i cili sht i prbashkt pr t gjitha kto katr konventa,
aplikohet pr rastet e konflikteve t armatosura t brendshme,
brenda nj shteti. Aktualisht, kto katr konventa pjesrisht
konsiderohen si e drejt ndrkombtare zakonore.

516

Lidhur me kto konventa t Gjenevs t vitit 1949, jan

shum t rndsishme edhe dy Protokolle plotsuese t ktyre
konventave t cilat u nxorn n vitin 1977:
Protokolli i cili i referohet mbrojtjes s viktimave t
konflikteve t armatosura ndrkombtare dhe
Protokolli II i cili u referohet konflikteve t
armatosura t brendshme, brenda nj shteti.
Disa dispozita t ktyre dy Protokolleve jan t karakterit t
s drejts zakonore. Pr ndshkimin e krimeve t lufts jan t
rndsishme edhe Rregullat mbi ligjet dhe zakonet e zhvillimit
t lufts, rregulla kto t cilat jan aneks i Konvents s Hags,
t vitit 1907, si dhe Konventa pr mbrojtjen e vlerave kulturore
n rastet e konfliktit t armatosur t vitit 1954.
Pr prcaktimin e nocionit m t plot t krimeve t lufts,
duhet t merret parasysh edhe praktika e gjykatave
ndrkombtare t Nurenbergut dhe Tokios, si dhe praktika e
Gjykats Penale Ndrkombtare pr ish-Jugosllavin dhe e
Gjykats Penale Ndrkombtare pr Ruandn.
Sipas konventave t siprprmendura t Gjenevs dhe t
Protokollit I, si krime t lufts konsiderohen kto vepra penale
kundr personave t mbrojtur apo vlerave t mbrojtura:
tortura dhe sjellja jonjerzore, prfshir edhe
eksperimentet biologjike ndaj personit t mbrojtur,
robrve t mbrojtur t lufts apo personit civil t
mbrojtur;
shkaktimi i qllimshm i mundimeve t mdha apo
lndimeve t rnda trupore apo dmtimet e rnda t
shndetit;
shkatrrimi dhe prvetsimi i kundrligjshm dhe
arbitrar i pasuris s huaj, i cili nuk sht i arsyeshm
pr nevojat ushtarake;
detyrimi i personit t mbrojtur q t shrbej n
formacionet ushtarake t armikut;
privimi i qllimshm i t drejts pr gjykim t
ndershm dhe objektiv (t paanshm) i garantuar me
konventa;
shprngulja e kundrligjshme, kolonizimi apo
kufizimi i liris s personave t mbrojtur (ky krim i

517

lufts kryhet n rastet kur me dhun shprngulet nj

pjes apo e tr popullsia civile n territorin e shtetit
tjetr, si veproi regjimi i Serbis me ne kosovart n
pranvern e vitit 1999, apo n rastet kur okupatori i
transporton shtetasit e vet n territorin e shtetit t cilin e
okupon me qllim q n trsi apo pjesrisht ta
kolonizoj. Ky krim sht parapar n nenin 49 t
Konvents s Gjenevs, nr. IV dhe n Protokollin I);
marrja e pengjeve;
shprngulja e popullsis civile nga vendbanimet e
okupuara brenda shtetit apo jasht shtetit;
prolongimi (shtyrja, zvarritja) i padrejt i kthimit t
robrve t lufts n shtetin e tyre;
imponimi i aparteidit apo praktiks tjetr
nnmuese, q bazohet n diskriminimin racor;
sulmi n monumentet historike, n vepra artistike
apo vende t tjera fetare t cilat vrehen qart dhe t
cilat paraqesin trashgimi kulturore dhe shpirtrore t
popullit, q gzojn mbrojtje t posame.
Sipas Konvents s Hags lidhur me ligjet dhe zakonet e
lufts t vitit 1907 dhe Rregullores s saj, gjithashtu t vitit
1907, krime t lufts konsiderohen edhe a) mnyra e ndaluar e
lufts dhe b) mjetet e ndaluara t lufts.
a. Si mnyra t ndaluara t lufts, t cilat u prcaktuan
krahas konvents s siprprmendur t Hags t vitit
1907 edhe n Protokollin I t Konvents s Gjenevs t
vitit 1947, konsiderohen kto vepra t cilat shkaktojn
vdekjen apo lndime t rnda trupore, ose dmtime t
rnda t shndetit:
sulmi n vendbanime civile apo ndaj personave t
caktuar civil;
sulmi pa i zgjedhur caqet apo sulmi ndaj objekteve
apo instalimeve t cilat pr nga natyra e tyre shkaktojn
rreziqe, duke ditur se sulmi i till shkakton humbjen e
jets t shum njerzve, dmtime t popullsis civile apo
q shkakton dme s teprmi n objekte civile;
sulmi n territore t demilitarizuara apo territore t
pambrojtura;

518

sulmi ndaj personave, t cilt jan jasht lufts (t

cilt nuk jan t angazhuar n luft);
prdorimi perfid i shenjave t dukshme t Kryqit t
Kuq, Gjysmhns apo t shenjave t tjera q jan t
mbrojtura me t drejtn ndrkombtare.
b. Si mjete t ndaluara t lufts, sipas konventave t
prmendura konsiderohet prdorimi i ktyre armve:
t cilat shkaktojn mundime t panevojshme;
t cilat pr shkak t pasaktsis apo efektit t tyre i
godasin si pjestart e forcave t armatosura ashtu edhe
personat civil;
prdorimi i armve t tilla efekti i t cilave nuk
mund t kontrollohet n koh dhe hapsir.
T gjitha kto krime t lufts t parapara n konventat e
siprprmendura jan t parapara si krime t ktilla edhe n
nenin 8 t Statutit t Gjykats s Prhershme Penale
Ndrkombtare. N kt nen, ndryshe nga dispozitat e
konventave t cekura, krimet e lufts jan parapar n mnyr
m t qart, m precize dhe n mnyr m t hollsishme.
Prkatsisht krimet e lufts n kt nen jan parapar kryesisht
me teknikn juridike t kodeve penale nacionale n tre paragraf
dhe n 46 nnparagraf. Mnyra e inkriminimit t ktill t
krimeve t lufts do t jet baz solide juridike penale pr punn
e Gjykats s Prhershme Penale Ndrkombtare.
1. Disa karakteristika t prbashkta t krimeve t lufts
Kryers i t gjitha krimeve t lufts mund t jet do person
(delicta communia). Konsiderohet penalisht prgjegjs dhe
dnohet, jo vetm ai q ka kryer kto krime, por edhe ai q i ka
planifikuar apo ka urdhruar kryerjen e tyre. Mirpo, gjer m
tani kto krime m s shpeshti jan kryer nga persona ushtarak
apo pjestar t policis apo formacioneve paramilitare ose nga
pushtetar t lart. Pozita zyrtare e cilitdo kryers, pa marr
parasysh nse sht kryetar shteti, antar i qeveris apo zyrtar
tjetr, nuk e liron nga prgjegjsia penale, madje nuk mund ti
merret as si rrethan lehtsuese me rastin e matjes s dnimit.
Lidhur me fajsin, kto vepra mund t kryhen vetm me
dashje. Kjo form e fajit duhet t ngrthej n vete vetdijen pr

519

sjelljen jonjerzore dhe cilsin e subjektit pasiv ndaj t cilit

ndrmerren veprimet e tilla. Krahas dashjes duhet t ekzistoj
edhe qllimi i caktuar. Pr ekzistimin e dashjes nuk sht e
domosdoshme q kryersi t jet i vetdijshm se sht duke i
shkelur rregullat e s drejts ndrkombtare. Kjo tipare sht
kusht pr ekzistimin e krimeve t lufts dhe si e till nuk sht e
domosdoshme t jet prfshir n dashjen e kryersit.
Kto krime kryhen gjat kohs s lufts, konfliktit t
armatosur apo okupimit.
N pajtim me t drejtn ndrkombtare, prkatsisht n
pajtim me Konventn pr mosaplikimin e parashkrimit
ligjor pr krime t lufts dhe krime kundr njerzimit t
vitit 1968, n nenin 95 t Kodit Penal sht parapar
shprehimisht se krimet e lufts nuk parashkrihen pa marr
parasysh kohn e kaluar prej momentit t kryerjes s tyre..
do vepr e veant e krimit t lufts sipas natyrs s saj
sht vepr penale e vazhduar. Andaj kryerja e shum veprave
t krimeve t lufts nga i njjti person nuk konsiderohen shum
vepra penale, por konsiderohet vetm si nj vepr penale.
Tentativa pr kryerjen e krimeve t lufts ndshkohet.
Sipas konstruksionit ligjor figura e ktyre veprave penale
sht e karakterit blanket ngase udhzojn n aplikimin e
konventave, si dhe akteve t tjera ndrkombtare dhe
zakoneve dhe ligjeve ndrkombtare.
N Kodin Penal t Kosovs jan anticipuar t gjitha llojet e
krimeve t lufts t parapara n konventat e siprprmendura.
Mirpo, me kt rast duhet vemas t ceket se inkriminimet e
parapara t krimeve t lufts n Kodin penal t Kosovs, si
zgjidhje konkrete i ka marr nga neni 8 i Statutit t Gjykats s
Prhershme Penale Ndrkombtare. Rrjedhimisht, t gjitha llojet
e krimeve t lufts, t parapara n 3 paragraf dhe n 46
nnparagraf t nenit 8 t Statutit t ksaj gjykate, n Kodin
Penal t Kosovs krimet e lufts jan parapar n kto katr
nene vijuese me kta tituj:
1) Krimet e lufts n kundrshtim t rnd me Konventat e
Gjenevs (neni 118);
2) Krimet e lufts si shkelje e rnd e ligjeve dhe e
zakoneve q zbatohen n konfliktin e armatosur
ndrkombtar (neni 119);

520

3) Krimet e lufts pr shkelje t rnd t nenit 3 t

prbashkt me Konventat e Gjenevs (neni 120);
4) Krimet e lufts t cilat paraqesin shkelje t rnd t
ligjeve dhe zakoneve q zbatohen n konfliktet e
armatosura q nuk jan t karakterit ndrkombtar (neni
121).
Meq n Kodin Penal t Kosovs krimet e lufts jan t
parapara n mnyr t hollsishme, t qart dhe precize, n
vazhdim do ti komentojm shkurtimisht dispozitat e ktyre
inkriminimeve.

Krimet e lufts n kundrshtim t rnd me

Konventat
e Gjenevs
(Neni 118)
(1) Kushdo q shkel rnd Konventat e Gjenevs t
12 gushtit 1949 dnohet me s paku pes vjet burgim ose
me burgim afatgjat pr veprat penale nga pikat 4,5 ose 7
t paragrafit 2 t ktij neni, apo me burgim prej s paku
dhjet vjet ose me burgim afatgjat pr veprat penale nga
pikat 1,2,3 6 ose 8 t paragrafit 2 t ktij neni.
(2)Shkelje e rnd e Konventave t Gjenevs t 12
gushtit 1949 do t thot nj a m shum prej veprave
vijuese t kryera gjat kohs s lufts apo konfliktit t
armatosur kundr njerzve ose prons q jan t
mbrojtura me dispozita prkatse t Konventave t
Gjenevs, si:
1) Vrasja me qllim;
2) Tortura ose trajtimi njerzor, duke prfshir
eksperimentet biologjike;
3) Shkaktimi i qllimshm i vuajtjeve t mdha
ose i dmtimeve t rnda trupore apo shndetsore;
4) Shkatrrimi masiv dhe marrja e
pajustifikueshme e prons pr nevojat ushtarake e kryer n
mnyr t paligjshme dhe me dashje;
5) Detyrimi i nj robi lufte ose nj personi tjetr t
mbrojtur pr t shrbyer n forcat e armikut;

521

6) Privimi i qllimshm i t drejts pr gjykim t

drejt dhe t rregullt pr robrit e lufts apo personat e tjer
t mbrojtur;
7) Deportimi i paligjshm, transferimi ose mbyllja
e paligjshme;
8) Marrja e pengjeve.
Vepra konsiderohet se kryhet n rastet kur shkilen
konventat e Gjenevs t vitit 1949.
Kjo vepr sht e karakterit blanket.
Kjo vepr kryhet gjat kohs s lufts apo konfliktit t
armatosur.
Kryers konsiderohet personi q urdhron dhe ai q e
ekzekuton urdhrin e ktill.
Lidhur me fajsin, shif komentet pr nenin 117 dhe nenin 8
t Statutit t Gjykats Penale Ndrkombtare t Prhershme.
3.2. Krimet e lufts si shkelje e rnd e ligjeve dhe e
zakoneve
q zbatohen n konfliktin e armatosur
ndrkombtar
(Neni 119)
(1) Kushdo q i shkel rnd ligjet dhe zakonet q
zbatohen n konfliktet e armatosura ndrkombtare brenda
kornizs s prcaktuar t s drejts ndrkombtare dnohet
me s paku pes vjet burgim ose me burgim afatgjat pr
veprat penale nga pika 9, 13, 14, 15, 16, 26, 29, 30 ose 31 t
paragrafit 2 t ktij neni, ose me burgim s paku dhjet vjet
apo me burgim afatgjat pr veprat penale nga pikat 1, 2, 3,
4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 27 ose
28 t paragrafit 2 t ktij neni.
(2) Shkelje e rnd e ligjeve dhe e zakoneve q zbatohen
pr konfliktet e armatosura ndrkombtare, brenda
kornizs s prcaktuar t s drejts ndrkombtare nnkupton nj ose m shum nga veprimet vijuese:

522

1. Sulmet e drejtuara me qllim kundr popullats civile

ose ndaj individve t veant civil q nuk marrin
pjes drejtprdrejt n armiqsi;
2. Sulmet e drejtuara me qllim kundr objekteve civile
q nuk jan objektiva ushtarake;
3. Sulmet e drejtuara me qllim kundr personelit,
instalimeve, materialeve, njsive ose automjeteve t
prfshira n misionet e ndihms humanitare ose
paqeruajtse n prputhje me Kartn e Kombeve t
Bashkuara pr aq koh sa gzojn t drejtn pr
mbrojtjen e atyre civilve ose objekteve civile sipas t
drejts ndrkombtare pr konfliktet e armatosura;
4. Fillimi i sulmit t qllimshm, duke e ditur se sulmi i
till do t shkaktoj humbje aksidentale t jets ose
plagosje t civilve, dme t objekteve civile apo dme
masive, dme afatgjata dhe t rnda ndaj mjedisit
natyror, q hapur do t ishte tejkalim sa i prket
prparsis s gjithmbarshme konkrete dhe t
drejtprdrejt t parashikuar ushtarake;
5. Sulme ose bombardime t qyteteve, fshatrave,
banesave ose ndrtesave t pambrojtura me fardo
lloj mjetesh dhe q nuk jan objektiva ushtarake;
6. Vrasja ose plagosja e lufttarit i cili sht dorzuar n
mshir, pasi ka dorzuar armt ose q nuk ka mjete
mbrojtse;
7. Prdorimi i paprshtatshm i flamurit t
armpushimit, i flamurit apo i shenjave dhe i
uniformave ushtarake t armikut apo t Kombeve t
Bashkuara ose i emblemave dalluese t Konventave
t Gjenevs, q kan si pasoj vdekjet ose plagosjet e
rnda;
8. Transferimi direkt apo indirekt nga forcat pushtuese i
pjesve t popullats s vet civile n territorin q e
pushton, ose deportimi apo transferimi i trsishm
apo i pjesrishm i popullats s territorit t pushtuar
brenda apo jasht ktij territori;
9. Drejtimi me qllim i sulmeve kundr ndrtesave
fetare, shkollore, artistike, shkencore, me qllime
bamirse, monumenteve historike, spitaleve dhe

523

vendeve ku jan mbledhur t smurt dhe t

plagosurit me kusht q t mos jen objektiva
ushtarake;
10. Nnshtrimi i personave nn autoritetin e nj pale
kundrshtare ndaj t cilve kryhen gjymtime fizike
ose eksperimente t ndryshme mjeksore apo
shkencore, t cilat nuk arsyetohen n aspektin e
trajtimit mjeksor, dental apo spitalor ndaj personit
prkats dhe nuk jan n dobi t tij e q shkaktojn
vdekje apo rrezik serioz ndaj shndetit t nj apo
shum personave t till;
11. Vrasja apo plagosja dinake e individve q i
prkasin vendit apo ushtris armike;
12. Deklarimi se nuk do t ket mshir;
13. Shkatrrimi apo marrja e pasuris s armikut
prve rasteve kur kjo krkohet domosdoshmrisht
pr nevojat e lufts;
14. Deklarimi se abrogohen, suspendohen apo nuk
pranohen nga gjykata t drejtat dhe veprimet e
pjestarve t kombit q sht pal e armikut;
15. Detyrimi i qytetarve t pals s armikut pr t
marr pjes n operacionet e lufts t drejtuara
kundr vendit t tyre, madje edhe nse kan qen
pal ndrluftuese para fillimit t lufts;
16. Plakitja e nj qyteti ose e nj vendi edhe kur bhet
me an t sulmit;
17. Prdorimi i helmeve ose i armve helmuese;
18. Prdorimi i gazrave asfiksuese, helmuese ose i
llojeve t tjera t gazrave dhe i t gjitha analogeve t
lngshme, materialeve ose mjeteve;
19. Prdorimi i plumbave q prhapen apo rrafshohen
leht n trupin e njeriut, si jan plumbat me
mbules t forte q nuk e mbulojn plotsisht
brthamn ose jan t ar me prerje;
20. Prdorimi i armve, projektilve dhe metodave t
luftimit t nj natyre t till q shkaktojn plagosje t
teprta apo vuajtje t panevojshme, ose t cilat nuk
bjn dallim n shkaktimin e ktyre vuajtjeve, n

524

kundrshtim me t drejtn ndrkombtare pr

konfliktet e armatosura, duke prfshir ktu armt
kimike, armt biologjike, copzat e padetektueshme,
armt verbuese laserike ose minat mashtruese t
prkufizuara n Protokollin II t Konvents mbi
Ndalimin ose Kufizimin e Disa Armve Konvencionale t dats 10 tetor 1980 t cilat konsiderohen
se jan jashtzakonisht dmtuese ose kan efekte pa i
zgjedhur caqet;
21. Kryerja e akteve fyese ndaj dinjitetit personal,
veanrisht trajtimi nnmues dhe degradues;
22. Kryerja e dhunimeve, skllavria seksuale,
prostitucioni i detyruar, shtatznia e dhunshme,
steriliteti i detyruar ose ndonj form tjetr e dhuns
seksuale, e cila prbn gjithashtu shkelje t rnd t
Konvents s Gjenevs;
23. Prdorimi i qllimshm i prezencs s civilve ose i
personave t tjer q gzojn mbrojtje me qllim t
mbajtjes s disa pikave, zonave apo forcave
ushtarake nga operacionet ushtarake;
24. Drejtimi me qllim i sulmeve kundr ndrtesave,
materialeve, njsive mjeksore dhe transportuese dhe
kundr personelit q prdorin shenjn dalluese t
Konventave t Gjenevs n prputhje me t drejtn
ndrkombtare;
25. Vnia me qllim e popullats civile n gjendje t
uris si metod lufte, duke privuar ata nga mjetet e
domosdoshme pr ekzistencn e tyre, duke prfshir
ktu edhe pengimin e qllimshm t furnizimit t
parapara me Konventat e Gjenevs;
26. Rekrutimi apo mobilizimi i fmijve nn moshn
pesmbdhjet vjeare n forcat e armatosura
kombtare ose duke i prdorur ata t marrin pjes
aktivisht n armiqsi (n tekstin e Kodit Penal sht
18 vje, sht gabim, duhet t jet 15 vjet.
Pesmbdhjet vje sht n nenin 8, par. 26 t
Statutit t Gjykats s Prhershme Penale Ndrkombtare dhe n tekstin e Kodit Penal t Kosovs n
gjuhn angleze dhe serbe);

525

27. Drejtimi me qllim i sulmeve kundr punimeve ose

instalimeve q prmbajn forca t rrezikshme, duke e
ditur se sulmi i till do t shkaktoj humbje t
jashtzakonshme t jets, lndime t civilve ose
dmtime t objekteve civile;
28. Drejtimi me qllim i sulmeve pa dallim kur sulmi i
till nuk drejtohet n nj objektiv specifik ushtarak,
shfrytzon metoda dhe mjete t lufts t cilat nuk
mund t drejtohen n objekte specifike ushtarake ose
metoda apo mjete t lufts efekti i t cilave nuk mund
t kufizohet ashtu si krkohet me Protokollin I t
Konventave t Gjenevs t dats 12 gusht 1949 dhe
q, pr pasoj, sht i nj natyre t till q godet
objektivat ushtarake dhe civile ose objektet civile pa
dallim;
29. Skllavria dhe tregtia me robrit;
30. Shqiptimi i dnimeve kolektive;
31. Ushtrimi i trysnis mbi popullatn e nj territori t
pushtuar pr t ndrruar kombsin e saj ose t
bjn betimin kundr forcave armike.
Ndryshe nga inkriminimi i msiprm pr t cilin
burime juridike jan konventat e Gjenevs, burime t s
drejts penale ndrkombtare me t cilat parashihen krime
t lufts t parapara n nenin 119 jan zakonet dhe ligjet.
Zakonet jan nj e drejt e pashkruar ndrkombtare e cila
sht sajuar me dekada t tra dhe shrben si burim juridik
me t cilin, prve tjerash, jan t prcaktuara edhe disa
krime t lufts. Zakonet gjithashtu jan burime t s drejts
penale ndrkombtare, t cilat mund t jen t obligueshme,
komente apo fakultative. Lidhur me krimet e lufts t
parapara n nenin 119 zakonet jan norma t obligueshme,
imperative.
Kto krime kryhen gjat konflikteve t armatosura
ndrkombtare.
Dispozitat e ktij neni jan t karakterit banket t cilat
udhzojn zbatimin e rregullave dhe t zakoneve
ndrkombtare.

526

Konsiderohen se kryhen n rastet kur shkilen ligjet

apo zakonet e s drejts ndrkombtare t cilat prcaktojn
rregullat e lufts.
Ndshkohet edhe ai i cili urdhron edhe ai q kryen
njrn nga veprat e cekura.
Veprat e inkriminuara n kt nen jan parashikuar
edhe n nenin 8 t Statutit t Gjykats Penale
Ndrkombtare t Prhershme.

Krimet e lufts pr shkelje t rnd t nenit 3 t

prbashkt me
Konventat e Gjenevs
(Neni 120)
(1) Kushdo q shkel rnd nenin 3, q sht i prbashkt
pr t katr Konventat e Gjenevs t 12 gushtit 1949,
dnohet me s paku pes vjet burgim ose burgim afatgjat.
(2) Shkelje e rnd e nenit 3, i prbashkt pr katr
Konventat e Gjenevs t 12 gushtit 1949, do t thot nj ose
m shum nga veprat e mposhtme t kryera n kontekstin e
nj konflikti t armatosur, jo t nj karakteri ndrkombtar
kundr personave q nuk marrin pjes aktive n armiqsi,
duke prfshir edhe pjestart e forcave t armatosura q i
kan dorzuar armt dhe q nuk jan n gjendje t luftojn
pr shkak t smundjes, plagve, ndalimit ose pr ndonj
shkak tjetr:
1) Dhuna ndaj jets dhe personit, n veanti vrasja e do
lloji, gjymtimi, trajtimi mizor dhe tortura;
2) Kryerja e akteve fyese ndaj dinjitetit t personit, n
veanti poshtrimi dhe trajtimi degradues;
3) Marrja e pengjeve;
4) Shqiptimi i dnimeve dhe kryerja e ekzekutimeve pa
aktgjykime t shpallura nga nj gjykat e rregullt, e
cila ofron t gjitha garancit gjyqsore t cilat njihen
n prgjithsi si t domosdoshme.
Ky nen zbatohet pr konfliktet e armatosura q nuk jan
t karakterit ndrkombtar dhe si i till nuk zbatohet pr

527

situatat e rregullimeve (trazirave) dhe tensioneve t

brendshme, si jan pr shembull trazirat, veprat sporadike
dhe t izoluara t dhuns ose vepra t tjera t natyrs s
ngjashme.
Dispozitat e katr konventatave t Gjenevs t dats 12
gusht 1949 jan t karakterit imperativ, obligues q duhet t
respektohen gjat konflikteve apo luftrave t karakterit
ndrkombtar. Mirpo n njrn nga kto konventa sht
parapar neni 3 me t cilat n mnyr shprehimore thuhet se t
gjitha kto konventa do t zbatohen edhe n rastin e konfliktit t
armatosur t karakterit q nuk jan ndrkombtar. Me fjal t
tjera, sipas nenit 3 kto katr konventa t Gjenevs do t vlejn
edhe n rastin e konflikteve t armatosura q ndodhin brenda nj
shteti, fare ishin p.sh. konfliktet e armatosura n Egjipt dhe Libi
n vitin 2011. Mirpo n paragrafin 3 t ktij neni, i cili sht i
karakterit shpjegues, thuhet se n sensin e ksaj dispozite
konflikte t armatosura nuk nnkuptohen rregullimet dhe
tensionet e brendshme, si jan p.sh. trazirat, veprimet sporadike
dhe t izoluara t dhuns etj.
Krimi i parapar n kt nen konsiderohet shkelje e rnd e
konventave t Gjenevs dhe Protokolin I t ktyre konventave.
Kt dispozit t nenit 3 t Konvents s Gjenevs n trsi
e ka anticipuar edhe Statuti i Gjykats Penale Ndrkombtare t
Prhershme (neni 8, paragrafi c, pika 1-4).
Veprimet e kryerjes s ktyre krimeve jan t njejta me
shum veprime t krimeve t tjera kundr t drejts
ndrkombtare, me t vetmen veanti se kryhen n rastet e
konflikteve t armatosura q ndodhin brenda shtetit.
Sipas nenit 3 t Konvents s Gjenevs dhe nenit 120,
paragrafi 2 t Kodit Penal, si veprime t kryerjes konsiderohen
dhuna, e sidomos vrasja, fyerjet, n veanti poshtrimi, trajtimi
degradues, marrja e pengjeve dhe shqiptimi i dnimeve pa
aktgjykime paraprake nga nj gjykat e rregullt dhe e paanshme.
Viktima t krimeve t parapara n kt inkriminim jan
kryesisht popullsia civile. Por si viktima konsiderohen edhe
pjestart e forcave t armatosura t cilt i kan dorzuar armt,
q jan dorzuar dhe personat e plagosur apo t smuar.

528

Edhe pr kt lloj krimi konsiderohet penalisht i

prgjegjshm dhe dnohet ai q planifikon, ai q urdhron dhe ai
i cili kryen njrn nga veprat e prcaktuara n dispozitat e ktij
neni.
Krimet e lufts t cilat paraqesin shkelje t rnd t
ligjeve dhe
zakoneve q zbatohen n konfliktet e armatosura q
nuk jan
t karakterit ndrkombtar
(Neni 121)
(1) Kushdo q kryen shkelje t rnd t ligjeve dhe
zakoneve n fuqi gjat konflikteve t armatosura jo t nj
karakteri ndrkombtar brenda kornizs s prcaktuar t
s drejts ndrkombtare dnohet me burgim n
kohzgjatje prej s paku pes vjet ose me burgim afatgjat
pr veprat penale nga pikat 4, 5, 7, 12, 23 ose 24 t
paragrafit 2 t ktij neni dhe me burgim s paku dhjet vjet
ose me burgim afatgjat pr veprat penale nga pikat 1, 2, 3,
6, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 17, 18, 19, 20, 21, ose 22 t
paragrafit 2 t ktij neni,
(2)Shkelje e rnd e ligjeve dhe e zakoneve n fuqi n
konfliktet e armatosura jo t nj karakteri ndrkombtar
brenda kornizs s prcaktuar t s drejts ndrkombtare
do t thot nj ose m shum nga veprat e mposhtme:
1. Drejtimi i qllimshm i sulmeve kundr popullats
civile si t till ose kundr civilve t caktuar q nuk
marrin pjes drejtprdrejt n armiqsi;
2. Drejtimi i qllimshm i sulmeve kundr ndrtesave,
materialit, njsive mjeksore dhe transportit,
personelit fetar dhe personelit q prdor emblema t
dukshme t Konventave t Gjenevs n pajtim me t
drejtn ndrkombtare;
3. Drejtimi i qllimshm i sulmeve kundr personelit,
instalimeve, materialeve, njsive ose automjeteve t
prfshira n nj mision t ndihms humanitare ose n
misionin paqeruajts n pajtim me Kartn e Kombeve t Bashkuara pr sa koh q ato prfitojn

529

mbrojtjen q iu jepet civilve ose objekteve civile

sipas t drejts ndrkombtare pr konflikte t
armatosura;
4. Drejtimi i qllimshm i sulmeve kundr ndrtesave
fetare, shkollore, artistike, shkencore ose me qllime
mirbrse, monumenteve historike, spitaleve dhe
vendeve ku jan mbledhur t smurt dhe t plagosurit, me kusht q t mos jen objektiva ushtarake;
5. Plakitja e qytetit ose e nj vendi, madje edhe pasi q
sht pushtuar;
6. Kryerja e dhunimeve, skllavria seksuale,
prostitucioni i detyruar, shtatznia e dhunshme,
sterilizimi i dhunshm dhe do form tjetr e dhuns
seksuale q, po ashtu, prbn shkelje t rnd sipas
nenit 3 i prbashkt pr katr Konventat e Gjenevs;
7. Rekrutimi ose prfshirja e fmijve nn moshn 15
vjee n forcat e armatosura ose n grupe apo
shfrytzimin i tyre pr pjesmarrje n armiqsi t
ndryshme;
8. Urdhrimi pr zhvendosje e popullats civile pr
shkaqet q lidhen me konfliktin, prve kur kjo
krkohet pr shkak t siguris civile ose pr shkaqe
imperative ushtarake;
9. Vrasja ose plagosja tradhtisht e lufttarit
kundrshtar;
10. Deklarimi se nuk do t ket aspak mshir;
11. Shkaktimi i gjymtimeve fizike ose i eksperimenteve
mjeksore a shkencore t do lloji ndaj personave
nn autoritetin e pals tjetr n konflikt, t cilat as
nuk justifikohen si trajtim mjeksor, dental apo spitalor ndaj personit prkats e as nuk bhen n interes
t tij dhe q shkaktojn vdekje apo rrezikojn rnd
shndetin e personit apo personave t till;
12. Shkatrrimi ose marrja e pasuris s armikut, pos
kur kjo krkohet domosdoshmrisht nga nevojat e
konfliktit;
13. Sulmi ose bombardimi me fardo mjetesh i
qyteteve, fshatrave, vendbanimeve ose ndrtesave q

530

jan t mbrojtura dhe t cilat nuk jan objektiva

ushtarake;
14. Drejtimi i qllimshm i sulmeve kundr objekteve
civile, objekteve t cilat nuk jan objektiva
ushtarake;
15. Fillimi i qllimshm i sulmit, duke ditur se sulmi i
till do t shkaktoj humbje aksidentale t jets ose
plagosje t civilve apo dme t objekteve civile a
dme masive afatgjata dhe t rnda ndaj mjedisit
natyror, q do t ishte qartazi tejkalim n lidhje me
prparsin e gjithmbarshme dhe t drejtprdrejt
ushtarake t parashikuar;
16. Fillimi i qllimshm i sulmeve pa dallim kur sulmi i
till nuk drejtohet n nj objektiv specifik ushtarak
shfrytzon metoda dhe mjete t lufts t cilat nuk
mund t drejtohen n objekte specifike ushtarake ose
metoda a mjete t lufts efekti i t cilave nuk mund t
kufizohet dhe q pr pasoj jan t nj natyre t till
q godasin objektiva ushtarake dhe civilt ose
objektet civile pa dallim;
17. Shfrytzimi i pranis s civilit ose t nj personi
tjetr t mbrojtur pr t siguruar pikat, zonat ose
forcat e caktuara ushtarake imune ndaj operacioneve
ushtarake;
18. Shfrytzimi i qllimshm i uris s civilve si metod
lufte prmes privimit t tyre nga mjetet e
domosdoshme pr ekzistencn e tyre, duke prfshir
ktu edhe pengimin e qllimshm t furnizimeve me
ndihm, si parashihet me Konventat e Gjenevs;
19. Prdorimi i helmeve apo i armve helmuese;
20. Prdorimi i gazrave asfiksuese, helmuese ose i
llojeve t tjera t gazrave dhe i t gjitha analogeve t
lngshme, materialeve ose mjeteve;
21. Prdorimi i plumbave q prhapen apo rrafshohen
lehtsisht n trupin e njeriut, si jan plumbat me
mbules t forte q nuk e mbrojn plotsisht
brthamn ose q thrrmohen me copza;
22. Prdorimi i armve, projektilve, materialeve dhe
metodave t luftimit t nj natyre t till q

531

shkaktojn plagosje t teprta apo vuajtje t panevojshme ose q nuk bjn dallim n shkaktimin e
ktyre vuajtjeve n kundrshtim me t drejtn
ndrkombtare pr konfliktet e armatosura, ku
prfshihen armt kimike, armt biologjike,
fragmentet e padetektueshme, armt verbuese
laserike, minat e kmbsoris t prkufizuara n
Protokollin II t Konvents mbi ndalesat dhe
Kufizimet e Prdorimit t Disa Armve
Konvencionale t dats 10 tetor 1980, q mund t
vlersohen si jashtzakonisht dmtuese apo q kan
efekt pa dallim;
23. Skllavria dhe tregtia me skllevr dhe
24. Shqiptimi i dnimeve kolektive.
(3) Ky nen vlen pr konfliktet e armatosura t nj karakteri jondrkombtar dhe nuk vlen pr situatn e
turbullirave dhe t tensioneve t brendshme, si jan
trazirat, aktet sporadike dhe t izoluara t dhuns ose aktet
e tjera t natyrs s ngjashme. Neni vlen pr konfliktet e
armatosura q ndodhin n territorin e nj shteti kur
ekziston nj konflikt i armatosur i zgjatur midis organeve t
pushtetit dhe grupeve t organizuara t armatosura ose
midis grupeve t tilla.
N dispozitat e ktij neni, sikundr n dispozitat nenit t
msiprm, jan parapar krimet e lufts t cilat nuk jan t
karakterit ndrkombtar, prkatsisht t cilat kryhen brenda nj
shtetit. Dallimi midis krimeve t parapara n kt inkriminim n
krahasim me krimet e parapara n inkriminimin e msiprm,
sht se krimet e parapara n kt nen konsiderohen se kryhen
n rastet kur shkelen ligjet dhe zakonet q zbatohen n
konfliktet e armatosura. Prndryshe kto lloje t krimeve t cilat
jan t cilsuara si krime t luft t parapara n kt nen, me t
njejtin formulim jan t parapara si krime t lufts edhe n
Statutin e Gjykats Penale Ndrkombtare t Prhershme (neni
8, paragrafi (d) dhe (e), pika I XII).
Katalogu i llojeve t krimeve t parapara n kt nen sht
i madh, prkatsisht jan parapar 24 lloje t veprave t cilat
konsiderohen si krime t lufts.

532

Prve popullsis civile, viktima t ktyre krimeve jan

edhe nj spektr shum i gjer i ndrtesave dhe objekteve
medicinave dhe fetare, instalimeve, automjeteve dhe objekteve
dhe t mirave t tjera t cilat nuk prdoren pr qllime t lufts.
Pr krimet e parapara n kt nen konsiderohet penalisht t
prgjegjshm dhe dnohet ai q planifikon, ai q urdhron dhe
ai q i kryen kto vepra.
Paragrafi 3 i ktij neni sht i karakterit shpjegues n t
cilin sht thn se dispozitat e ktij neni nuk vlen pr situatat e
turbullirave dhe t tensioneve t brendshme, si jan trazirat,
aktet sporadike ose t izoluara t dhuns ose aktet e tjera t
natyrs s ngjashme.

Sulmet n konfliktet e armatosura t nj karakteri

jondrkombtar kundr instalimeve q prmbajn forca
t rrezikshme
(Neni 122)
Kushdo q n kundrshtim me ligjet dhe zakonet n fuqi
n konfliktet e armatosura t nj karakteri jondrkombtar,
me qllim kryen sulm kundr punimeve ose instalimeve q
prbjn forca t rrezikshme me dijenin se nj sulm i till
do t shkaktoj humbje t mdha jetrash, lndime pr
civilt ose dme n objektet civile, dnohet me burgim prej
s paku dhjet vjet ose me burgim afatgjat.
Ky krim kryhet n rastet e konflikteve t armatosura t nj
karakteri jondrkombtar, prkatsisht n konfliktet e
armatosura brenda pr brenda nj shtetit midis grupeve t
ndryshme, apo midis nj grupi apo nj pjese t popullsis me
shtetin. Ky krim kryhet n rastet kur sulmohen punimet ose
instalimet q prmbajn forca t rrezikshme, si jan p.sh.
instalimet e rrjetit t gazit, elektranave nukleare, depove n t
cilat jan vendosur lnd t rrezikshme etj. Pr tu konsideruar
penalisht i prgjegjshm, kryersi duhet t dij se sulmi n kto
instalime apo punime do t shkaktoj vdekjen e nj numri t

533

madh t njerzve, lndime t shumta ndaj qytetarve ose dme

n objektet civile.
Lidhur me kryersin, formn e fajit dhe urdhr dhnsin dhe
kryersin vlejn komentet t cilat jan dhn pr inkriminimet
n nenet 118-121.

4. Rekrutimi ose regjistrimi i personave midis moshs

pesmbdhjet dhe tetmbdhjet vjeare n
konfliktin
e armatosur
(Neni 123)
Kushdo q rekruton ose regjistron personat midis
moshave pesmbdhjet dhe tetmbdhjet vjet n forcat e
armatosura ose n grupe apo i shfrytzon ata pr
pjesmarrje aktive armiqsore n nj konflikt t armatosur
t nj karakteri ndrkombtar ose n ndonj konflikt t
armatosur t nj karakteri jondrkombtar.
Kjo vepr penale kundr t drejts ndrkombtare sht
parapar me qllim q t mbrohen fmijt gjat ndonj konflikti
t armatosur. Sipas konventave ndrkombtare, por edhe sipas
Kodit Penal t Kosovs, fmij konsiderohen personat prej zero
moshs deri n pesmbdhjet vjet.
Pr shkak t rndsis dhe rrezikshmris dhe pasojave
shum t rnda, sipas konventave t Gjenevs dhe t Hags
rekrutimi i fmijve n konflikte t armatosura ndrkombtare
apo t konflikteve t armatosura brenda nj shteti konsiderohet
krim i lufts.
Ky inkriminim sht i karakterit blanket, ngase udhzon q
t aplikohen dispozitat e konventave dhe akteve tjera
ndrkombtare. Kt vepr penale kundr t drejts
ndrkombtare e parasheh edhe Statuti i Gjykats s Prhershme
Penale Ndrkombtare (nenin 8, paragrafi b, pika 26).
Sipas dispozits s ktij neni, vepra konsiderohet se kryhet
n rastet kur ndokush rekruton ose regjistron personat midis
moshs pesmbdhjet dhe tetmbdhjet vjet.

534

Kt vepr penale mund ta kryej do person. Vepra mund t

kryhet vetm me dashje. Nga kjo rezulton se pr tu konsiderua
personi penalisht i prgjegjshm ai duhet t dij, duhet t jet i
vetdijshm se personat q i regjistron apo i rekruton jan nn
moshn tetmbdhjet vjet.
Vepra konsiderohet se sht kryer me vet faktin se sht
br regjistrimi apo rekrutimi i personave t ktill me qllim q
kta t marrin pjes n konfliktin e armatosur t karakterit
ndrkombtar apo jo ndrkombtar. Pra nuk sht e
nevojshme q edhe t ken marr pjes n konfliktin apo n
luft.
Edhe pr kt vepr penale prgjigjet si urdhrnsi ashtu
edhe kryersi, personi i cili ka br regjistrimi apo rekrutimi e
personave t ktill me qllim q ti aktivizoj n konfliktin e
armatosur.
Prdorimi i mjeteve ose i metodave t ndaluara t
luftimit
(Neni 124)
(1) Kushdo q gjat konfliktit t armatosur prdor
arm, projektil dhe material ose metoda t
luftimit t cilat nuk parashihen me nenin 119(2)
(20) ose nenin 121(2)(22 t ktij Kodi dhe q jan
n kundrshtim me t drejtn ndrkombtare
pr konfliktet e armatosura dnohet me burgim
prej s paku pes vjetsh.
(2) Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni rezulton
me vdekjen e nj ose m shum personave,
kryersi dnohet me burgim prej s paku pes
vjetsh ose me burgim afatgjat
Neni 124 i Kodit penal sht prpiluar n baz t
dispozitave t konventave t Hags t vitit 1907 me t cilat jan
prcaktuar rregullat me t cilat ndalohen prdorimi i armve dhe
metodave t caktuara t lufts si dhe t Protokollit t Gjenevs t
vitit 1925 pr ndalimin e prdorimit t helmeve asfiksuese dhe
mjeteve bakteoriologjike. shtja e prdorimit t armve t
ndaluara n rastet e lufts dhe t konflikteve t armatosura sht

535

rregulluar edhe me akte t reja ndrkombtare. N kt aspekt

aktet ndrkombtare m t reja jan: Rezoluta e Asambles s
Prgjithshme t OKB-s t vitit 1972 me t ciln sht ndaluar
prdorimi i armve nukleare; Rezoluta e vitit 1974 pr ndalimin
e prdorimit t napalm bombave dhe t armve t tjera ndezse;
Konventa mbi ndalimin e prsosjes, prodhimit dhe krijimin e
depove t armve bakteriologjike dhe helmuese dhe konventa
dhe akte t tjera t ksaj fushe.
Prmbajtja ktij neni pjesrisht sht i ngjashm edhe me
nenin 8, paragrafi b, pika XVII - XX t Statutit t Gjykats s
Prhershme Penale Ndrkombtare.
sht e pamundur t ceken t gjitha llojet dhe metodat e
ndaluara t lufts, ngase zhvillimi i tekniks luftarake sht
shum m i shpejt sesa rregullativa juridike ndrkombtare. Pr
kt arsye konventat ndrkombtare vetm pjesrisht i kan
parapar mjetet dhe metodat e lufts t cilat pr shkaqe
humanitare jan t ndaluara.
a) Armt e ndaluara jan p.sh. projektilt shprthyes t
cilt thrrmohen apo jan t mbushura me materiale ndezse;
projektilt t cilat n kontakt me trupin e njeriut zgjerohen leht;
armt, municioni dhe materialet t cilat shkaktojn mundime t
panevojshme; disa lloje t minave kontakte nnujore; torpedot t
cilat edhe kur nuk e godasin objektivin edhe m tutje jan t
rrezikshme; armt nukleare dhe termonukleare; bombat e
napalmit dhe armt e tjera ndezse etj.
b)
Metodat e ndaluara jan p.sh. vrasja apo
plagosja dinake t pjestarit t ushtris s armikut; bombardimi
dhe sulmet tjera ndaj qyteteve, fshatrave dhe vendbanimeve t
tjera dhe i ndrtesave t cilat nuk jan t mbrojtura;
keqprdorimi i flamurit, negociatorit, uniforms s armikut apo
t flamurit t tij ushtarak apo shtetror, shenjave t tjera
ushtarake, t flamurit t bardh apo t Flamurit t Kryqit t Kuq,
t Gjysmhns etj.
Si metod e ndaluar nuk duhet t konsiderohet dinakria
luftarake e cila nuk sht e ndaluar. Por si metoda t ndaluara
duhet t konsiderohen vetm ato me t cilat shkilen rregullat e
s drejts ndrkombtare.
Paragrafi 1.

536

Vepra penale konsiderohet se kryhet n rastet kur ndokush i

prdor apo urdhron q t prdoren mjete luftarake apo metoda
(mnyra, taktika) t lufts t cilat jan t ndaluara me rregullat e
s drejts ndrkombtare. S kndejmi kryers i ksaj vepre
penale konsiderohet ai q urdhron dhe ai q kryen, ai q
prdor arm apo metoda t ndaluara gjat lufts apo konfliktit
t armatosur.
Prdorimi apo urdhri pr prdorimin t mjeteve t ndaluara
t lufts apo metoda e lufts duhet t jen kryer gjat kohs s
lufts apo konfliktit t armatosur.
Vepra penale konsiderohet se sht kryer n rastet kur gjat
kohs s lufts apo konfliktit t armatosur jan prdorur mjetet
apo metodat e ndaluara t lufts sipas t drejts ndrkombtare.
Kjo vepr konsiderohet se sht kryer me vetm faktin e
prdorimit t mjeteve apo metodave t ndaluara me t drejtn
ndrkombtare edhe pse nuk sht shkaktuar kurfar pasoje.
Kt vepr penale mund ta kryej do person. Vepra mund t
kryhet me dashje direkte apo eventuale. Dashja duhet t
ngrthej n vete edhe vetdijen se jan t ndaluara mjetet dhe
metodat e prdorura t lufts.
Pr kt form t veprs penale sht parapar dnimi me
burgim s paku pes vjet.
Paragrafi 2.
Forma e kualifikuar e ksaj vepre penale e parapar n
paragrafin 2 t nenit 124 t Kodit Penal ekziston n rastet kur
pr shkak t prdorimit t mjeteve t ndaluara t lufts apo
metods, sht shkaktuar vdekja e nj apo m shum personave.
Pr pasojn e veprs s shkaktuar nga paragrafi, kryersi
konsiderohet penalisht i prgjegjshm si n rastet kur ka vepruar
me dashje, ashtu edhe n rastet e pakujdesis
Shtyrja e paarsyeshme e riatdhesimit t robrve t
lufts
ose e civilve
(Neni 125)

537

Kushdo q duke i shkelur rregullat e s drejts

ndrkombtare, urdhron ose kryen shtyrjen e paarsyeshme
t riatdhesimit t robrve t lufts apo t civilve pas prfundimit t lufts ose konfliktit t armatosur, dnohet me
burgim prej gjasht muaj deri n pes vjet.
Edhe kjo dispozit sht e karakterit blanket.
Baza e inkriminimit t ksaj vepre sht Protokoli
plotsues i Konvents s Gjenevs pr mbrojtjen e viktimave t
konflikteve t armatosura ndrkombtare. N nenin 85,
paragrafi 3, pika b) sht parapar se shtyerja e paarsyeshme e
riatdhesimit t robrve t lufts apo civilve konsiderohet
shkelje e rnd e Protokolit nse sht kryer me qllim dhe duke
e shkel Konventn apo Protokolin.
N pajtim me nenin 109 dhe 118 t Konvents s Gjenevs
nr. III, shteti armiqsor sht i obliguar ti kthej robrit, prve
n rastet e jashtzakonshme. Ndrsa personat civil, n pajtim me
nenin 35 t Konvents s Gjenevs nr. IV, kan t drejt ta
braktisin territorin e shtetit t armikut prve rasteve kur ajo
sht n kundrshtim me interesat nacionale t shtetit. S
kndejmi, lidhur me civilt kjo vepr penale kryhet n rastet kur
personat e caktuar, zakonisht persona me autorizime shtetrore
apo politike, ua bjn t pamundur, prkatsisht e shtyejn, e
prolongojn kthimin n shtetin e tyre n kundrshtim me nenin
35 t Konvents s Gjenevs nr. IV.
Me kt inkriminim mbrohen robrit e lufts apo civilt. Me
dispozitat e t drejts ndrkombtare sht obligimi i shtetit n
t cilin gjenden robrit e lufts apo civilt q pas prfundimit t
konfliktit pa shtyerje ti liroj, tu mundsoj robrve t lufts dhe
civilve q t kthehen n vendin e tyre.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale konsiston n
shtyerjen e paarsyeshme t riatdhesimit t robrve t lufts apo
personave civil. Shtyerje e paarsyeshme do t konsiderohet n
rastet kur riatdhesimi nuk sht kryer menjher, apo n afatin
m t shkurtr pas prfundimit t konfliktit t armatosur. Ndrsa
n t kundrtn, do t konsiderohet se shtyerja sht e
arsyeshme, nuk do t konsiderohet se sht kryer kjo vepr
penale nse p.sh. personat e zn rob jan duke e mbajtur
dnimin, apo nse ekziston dyshimi se ndonjri prej tyre ka

538

kryer krim t lufts. N kso raste personi i till do t

riatdhesohet pasi ta mbaj dnimin.
Vepra mund t kryhet vetm pas prfundimit t lufts apo t
konfliktit t armatosur.
Sipas ksaj dispozite, kt vepr penale mund ta kryej do
person. Mirpo pr shkak t natyrs s saj, m s shpeshti kt
vepr e kryejn personat t cilt kan autorizime apo pozita
shtetrore, politike apo ushtarake.
Kryers konsiderohet personi q urdhron dhe personi i cili
e ekzekuton urdhresn e till
Vepra mund t kryhet vetm me dashje, e cila prfshin n
vete vetdijen e kryersit se shtyrja e riatdhesimit sht e
paarsyeshme.
Prvetsimi i kundrligjshm i sendeve nga t vrart
ose t plagosurit n fushbetej
(Neni 126)
(1) Kushdo q urdhron t prvetsohen n mnyr t
kundrligjshme sendet nga t vrart apo t plagosurit n
fushbetej apo kushdo q kryen marrje t till, dnohet me
burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
(2) Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni kryhet n
mnyr barbare, kryersi dnohet me burgim prej nj deri
n dhjet vjet.
Me kt dispozit n fakt parashihet form e posame e
veprs penale t vjedhjes.
Pr her t par kjo vepr penale parashihet n Konventn e
Gjenevs pr prmirsimin e pozits s t plagosurve t vitit
1864. Ky lloj inkriminimi sht akceptuar edhe n konventat e
Gjenevs t vitit 1929 dhe 1949.
Paaragrafi 1.

539

Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht prcaktuar n

mnyr alternative dhe kryhet n dy mnyra: duke urdhruar q
n mnyr t kundrligjshme t merren sendet nga t vrart ose
t plagosurit apo duke i marr sendet. N t dy kto raste duhet
q marrja e sendeve t kryhet n mnyr t kundrligjshme.
sht e kundrligjshme ajo marrje e sendeve nga t vrart dhe t
plagosurit nse bhet n kundrshtim me rregullat e s drejts
ndrkombtare. Rrjedhimisht, sipas konventave t Gjenevs t
vitit 1929 dhe 1947 nga t vrart dhe t plagosurit n
fushbetej mund t merren vetm armt dhe mjetet e tjera t
armatimit. Sendet tjera nuk sht e lejuar t merren.
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm n fushbetej, q
do t thot se fushbeteja sht vend i kryerjes s ksaj vepre
penale, vendi ku jan vrar apo plagosur personat nga t cilt
merren sendet. Kjo vepr mund t kryhet edhe gjat
kohzgjatjes s lufts. S kndejmi sht irelevante se a sht
prfunduar lufta. Mirpo nse pas konfliktit t armatosur t
vrart apo t plagosurit jan transportuar n ndonj vend tjetr,
nuk do t ekzistoj kjo vepr penale, por mund t konsiderohet se
sht kryer ndonj vepr penale tjetr.
Kryers i ksaj vepre penale m s shpeshti mund t jet
personi i cili ka marr pjes n konfliktin e armatosur, mandej
pjestart e forcave t armatosura dhe personi i cili sipas pozits
sht i autorizuar t urdhroj q nga t vrart ose t plagosurit
t merren sendet. Gjithashtu kryers mund t jet do person
tjetr i cili n fushbetej ua merr sendet t vrarve ose t
plagosurve. Me vetm faktin e dhnies s urdhrit konsiderohet
se sht krye kjo vepr penale. Pra pr ekzistimin e ksaj vepre
penale nuk sht domosdoshme edhe q sendet t jen marr
nga t vrart apo t plagosurit.
Lidhur me fajsin, kjo vepr penale mund t kryhet vetm
me dashje. Kryersi duhet me qen i vetdijshm pr
kundrligjshmrin e veprimit t vet, ngase kundrligjshmria
sht cek si element thelbsor i figurs s posame t ksaj
vepre penale. Thn ndryshe krahas dashjes, kryersi duhet t
jet i vetdijshm se marrja e sendeve bhet n mnyr t
kundrligjshme.
Paragrafi 2.

540

Forma e kualifikuar e ksaj vepre penale sht parapar n

paragrafin 2 t ktij neni. Konsiderohet form e kualifikuar n
rastet kur vepra kryhet n mnyr mizore. Kjo form e
kualifikuar e veprs mund t kryhet vetm ndaj t plagosurve e
jo edhe ndaj t vrarve dhe konsiderohet se shprehet nse gjat
marrjes s kundrligjshme t sendeve, t plagosurit u
ekspozohen mundimeve t rnda fizike dhe psikike.

8. Rrezikimi i negociatorve
(Neni 127)
Kushdo q, duke shkelur t drejtn ndrkombtare gjat
kohs s lufts apo konfliktit t armatosur, e ofendon, e
keqtrajton ose e ndalon negociatorin apo prcjelljen e tij ose
pengon kthimin apo n mnyr tjetr e cenon
paprekshmrin e tyre, dnohet me burgim prej gjasht
muajve deri n pes vjet.
Negociatori ushtron funksion shum t rndsishm n
situata t lufts apo t konfliktit t armatosur, ngase kontribuon n
q t prfundoj konflikti i armatosur apo q t zgjidhen shtje t
caktuara t cilat i zbusin pasojat e lufts, si sht p.sh. kmbimi i
t znve rob apo t plagosurve.
Sipas dispozitave 32 - 34 t Rregullave mbi ligjet dhe doket e
lufts t cilat i jan bashkngjitur Konvents s Hags nr. IV t
vitit 1907, negociatort dhe prcjellja e tyre gzojn mbrojtje t
posame gjat kohs s lufts apo konfliktit t armatosur. Ndaj
tyre duhet t veprohet n mnyr njerzore. sht e ndaluar q t
zihen rob, t prdoret dhuna ndaj tyre etj. Sjellja ndaj tyre n
kundrshtim me rregullat e s drejts ndrkombtare konsiderohet vepr penale.
Negociatori dhe prcjellja e tij e gzojn mbrojtjen juridike
gjat kohs derisa e ushtrojn funksionin e tyre. Kjo mbrojtje e
nnkupton edhe kohn e cila sht e nevojshme q t kthehen n
paln t ciln e prfaqsojn.

541

Kodi Penal i cek vetm mnyrat m ekzemplare, m tipike

t veprimeve me t cilat mund t kryhet kjo vepr penale.
Mirpo n fund t ksaj dispozite thuhet se kjo vepr penale
kryhet edhe n mnyra tjera. Si mnyra tjera me t cilat mund t
kryhet kjo vepr penale jan p.sh. rrezikimi i jets s tyre,
shfrytzimi i tyre n operacionet luftarake, detyrimi q t japin
informata dhe veprime t ngjashme.
Pr tu konsideruar se sht kryer kjo vepr penale, cenimi i
negociatorit ose prcjelljes s tij duhet t kryhet gjat kohs s
lufts apo konfliktit t armatosur.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht prcaktuar n
mnyr alternative dhe kryhet n rastet kur negociatori apo
prcjellja e tij fyhet, keqtrajtohet, ndalohet apo pengohet kthimi
i tij. Konsiderohet se sht kryer kjo vepr penale me
ndrmarrjen e do lloj veprimi me t ciln duke i shkel
rregullat e s drejts ndrkombtare, cenohet paprekshmria e
negociatorit dhe prcjelljes s tij.
Subjekt pasiv i ksaj vepre penale sht personi i cili e ka
statusin e negociatorit, si dhe personat t cilt jan prcjells s
tij. Negociatori sht peron ushtarak apo civil t cilin, njri nga
pjesmarrsit n konfliktin e armatosur e ka autorizuar q t
arrij nj marrvehsje me paln tjetr apo q tia prcjell
ndonj porosi. Nse negociatori e keqprdor autorizimin,
pozitn e vet, e humb kt status.
Vepra mund t kryhet gjat kohs s lufts apo konfliktit t
armatosur
Kt vepr penale mund ta kryej do person.
Lidhur me fajsin, kjo vepr penale kryhet vetm me
dashje. Konsiderohet se kjo vepr kryhet me dashje kur personi
sht i vetdijshm se kt vepr sht duke e kryer ndaj
personit i cili e gzon statusin e parlamentarit apo t prcjelljes
s tij.

542

9. Organizimi i grupeve pr kryerjen e gjenocidit,

krimeve kundr
njerzimit dhe krimeve t lufts
(Neni 128)
(1) Kushdo q organizon nj grup me qllim t
kryerjes t cilsdo vepr penale t parapar n nenet prej
116 deri 124 t ktij Kodi dnohet me burgim prej nj deri
n dhjet vjet.
(2) Kushdo q bhet antar i grupit t parapar n
paragrafin 1 t ktij neni dnohet me burgim prej nj deri
n pes vjet.
(3) Antari i grupit nga paragrafi 1 i ktij neni q e
paraqet grupin para se t ket kryer vepr penale n
llogari t grupit ose e ka ndihmuar grupin pr kryerjen e
veprs penale dnohet me burgim deri n tre vjet, por
gjykata edhe mund ta liroj nga dnimi.
Sipas dispozitave t pjess s prgjithshme t Kodit Penal t
Kosovs (neni 26), organizimi i grupit me qllim t kryerjes s
veprs penale sht form e bashkpunimit. Mirpo nse grupi
sht organizuar pr t kryer krime t gjenocidit, krime kundr
njerzimit dhe krime t lufts, pr shkak t rrezikshmris
shum t madhe t ktyre veprave penale dhe pr shkaqe kriminalo politike, n kso raste n nenin 128 Kodi Penal i Kosovs
veprn e till e parasheh si vepr penale t posame. Zgjidhja e
ktill e Kodit Penal sht e bazuar n dispozitat e Statutit t
Gjykats Ushtarake t Nurenbergut pr gjykimin e kryersve t
krimeve n Luftn e Dyt Botrore. Gjithashtu ky inkriminim
sht parapar edhe n Statutin e Tribunalit t Hags dhe n
Statutin e Roms t vitit 1998. N dispozitat e ktyre statuteve
jan t parapara si krime dhe shtytja, organizimi, marrveshja
dhe planifikimi i kryerjes s krimeve t gjenocidit, krimeve
kundr njerzimit dhe krimeve t lufts.
N nenin 128 Kodi Penal i parasheh dy forma t kryerjes s
ksaj vepre penale: 1) organizimin e grupit pr kryerjen e krimit
t gjenocidit, krimeve kundr njerzimit dhe krimeve t lufts
dhe 2) antarsimi n grupin e till.

543

Paragrafi 1.
Organizimi i grupit i parapar n kt paragraf n fakt
sht nj lloj veprimi prgatitor pr kryerjen e krimit t
gjenocidit, krimeve kundr njerzimit dhe krimeve t lufts.
Organizimi i grupit mund t shprehet me aktivitete t ndryshme
t cilat ndrmerren me qllim t krijimit t grupit dhe t
kushteve pr veprimtarin e tij. N sensin e ktij inkriminimi,
organizimi i grupit pr kryerjen e veprave penale t cekura n
kt nen, pr shembull mund t konsiderohen rekrutimi i
antarve t grupit, furnizimi me arm apo mjete pr kryerjen e
ktyre krimeve dhe mjeteve tjera t domosdoshme pr punn e
grupit, prgatitja e planit pr veprimtarin e grupit, tubimin e
antarve t grupit n hapsirn e caktuar etj. Si cekm m
sipr, kjo form e veprs penale sht e karakterit t veprimeve
prgatitore dhe si e till sht e ndshkuar.
Vepra konsiderohet se sht kryer me faktin e krijimit t
grupit. Nocionin e grupit duhet nnkuptuar n kuptimin e gjer,
me t cilin nnkuptohen organizatat kriminale, bandat apo
ndonj form tjetr e bashkimit kriminal.
Paragrafi 2.
Antarsimi n grupin pr kryerjen e krimit t gjenocidit,
krimeve kundr njerzimit dhe krimeve t lufts si form e dyt
e ksaj vepre penale. Kjo form e veprs penale konsiderohet se
sht kryer n rastet kur ndonj person n mnyra t ndryshme e
manifeston vullnetin e vet q t bhet antar i grupit t ktill
kriminal dhe antarsohet n te. Kjo mund t bhet me
deklaratn e tij eksplicite apo n mnyr faktike, prkatsisht me
sjellje t caktuara nga t cilat pa mdyshje mund t konkludohet
se kryersi me vetdije dhe me vullnetin e tij i takon grupit t
ktill.
Kryers i ktyre dy formave t t veprave penale mund t
jet do person. Vepra mund t kryhet vetm me dashje.
Prmbajtja e dashjes dallon varsisht prej forms s veprs
penale.

544

Paragrafi 3.
N kt paragraf sht parapar se nse antari i grupit e
zbulon grupin para se t ket kryer vepr penale n llogari t
grupit ose e ka ndihmuar grupin pr kryerjen e veprs penale,
dnohet me burgim deri n tri vjet, por gjykata edhe mund ta
liroj nga dnimi. Mundsia e dnimit m t but apo e lirimit
nga dnimi e parapar n kt paragraf sht fakultative dhe
sht parapar pr shkaqe kriminalo politike me qllim q ti
stimuloj personat ti zbulojn kto organizata kriminale.
Prgjegjsia e komands
(Neni 129)
(1) Komandanti ushtarak ose personi i cili realisht
vepron si komandant ushtarak sht penalisht prgjegjs
pr krimet e caktuara n nenet 116 deri 124 t ktij Kodi
t kryera nga forcat nn komandn dhe kontrollin e tij
efektiv ose nn autoritetin dhe kontrollin e vrtet si
rezultat i dshtimit t tij pr t ushtruar kontrollin e
duhur mbi forcat e tilla ku:
1) Ai komandant ushtarak a person ose e ka
ditur ose pr shkak t rrethanave t asaj kohe sht
dashur t dij se ato forca kan kryer ose jan
prgatit t kryejn krime t tilla dhe
2) Ai komandant ushtarak ose person nuk i ka
ndrmarr t gjitha masat e arsyeshme dhe t
nevojshme brenda kompetencave t tij pr t
parandaluar ose pr t ndalur kryerjen e tyre apo
pr t dorzuar shtjen te organet kompetente pr
hetim dhe ndjekje.
(2) N lidhje me marrdhniet e eprorve dhe t
vartsve t tyre q nuk jan prshkruar n paragrafin 1 t
ktij neni, eprori sht penalisht prgjegjs pr krimet e
cekura n nenet 116 deri 127 t ktij Kodi t kryera nga
vartsi nn autoritetin dhe kontrollin e vrtet t tij si
rezultat i dshtimit t tij pr t ushtruar kontrollin e
duhur mbi vartsit e till ku:

545

1) Eprori ose e ka ditur ose me vetdije nuk e

ka prfillur informacionin i cili ka treguar qart se vartsit
e tij kan kryer ose jan prgatit t kryejn krime t tilla;
2) Krimet kan pasur t bjn me aktivitetet
q kan qen brenda prgjegjsis dhe kontrollit t vrtet
t eprorit dhe
3) Eprori nuk i ka ndrmarr t gjitha masat e
arsyeshme dhe t nevojshme brenda kompetencave t tij
pr t parandaluar a pr t ndalur kryerjen e tyre ose tia
dorzoj shtjen organeve kompetente pr hetim dhe
ndjekje.
Me dispozitat e nenit 129 nuk kihet pr qllim q t
inkriminohen situatat kur vet komandanti merr pjes n
kryerjen e veprs penale duke urdhruar drejtprdrejt apo duke
ndihmuar apo shtyt, ngase n rastet e ktilla ai prgjigjet sipas
dispozitave t prgjithshme t Kodit Penal lidhur me
prgjegjsin e bashkpuntorve n kryerjen e veprs penale.
Por kur flitet pr prgjegjsin e komandantit si institut i
veant, mendohet pr rastet kur komanduesi, prkatsisht ai q
jep urdhr nuk e ka at status (nuk jep urdhr apo nuk ndihmon
apo nuk shtyt), por prkundr ksaj mund t prgjigjet pr
veprat e vartsve t tij.
shtja e prgjegjsis penale t komandantit pr her t
par sht shpreh n procedurn penale n vitin 1945 kundr
gjeneralit japonez Jamashita pr krimet e kryera n Luftn e
Dyt botrore. Gjenerali Jamashita sht shpall fajtor nga nj
gjykat amerikane pr faktin se n statusin dhe pozitn e
komandantit nuk i ka parandaluar si dhe nuk i ka ndshkur
fajtort pr krimet e kryera n lindjen e largt kundr ushtarve
amerikan.
M von, shtjen e prgjegjsis komanduese e rregullon
Protokoli plotsues i Konvets s Gjenevs pr mbrojtjen e
viktimave t konflikteve t armatosura ndrkombtare t vitit
1977. N nenin 86 t ktij Protokoli parashihet me sa vijon: fakti
q vartsi ka kryer vepr penale me t ciln sht shkel kjo
Konvent nuk e prjashton nga prgjegjsia penale apo
disiplinore eprorin nse e ka dijt apo ka patur informata t cilat
u kan mundsuar q t konstatoj q n rrethanat t cilat kan

546

qen t pranishme n at koh se do t kryhet aso shkelje dhe

nse nuk ka ndrmarr t gjitha masat e mundshme q ta
parandaloj apo pengoj veprn e till.
Prgjegjsia penale e komandantit sht parapar edhe n
dispozitat e nenit 7 t Tribunalit t Hags, por n mnyr m
t hollsishme sht parapar n nenin 28 t Statutit t Roms.
Sipas nenit 28 t Statutit t Roms, prgjegjsia e komandantit
sajohet n rastet kur komandanti nuk e ushtron mbikqyrjen
ndaj forcave nn komandn e tij. Kjo ndodh n rastet kur
komandanti e din ose n baz t rrethanave sht dasht t dij
se forcat q jan nn komandn e tij kryejn ose prgatiten t
kryejn krime t cekura n kt nen, dhe kur ai nuk i
ndrmerr t gjitha masat e domosdoshme dhe t kuptueshme
me qllim q t pengoj kryerjen e veprave penale t tilla dhe
nuk i paraqet, nuk i lajmron krimet e kryera pran organeve
kompetente me qllim t hetimit dhe zhvillimit t procedurs.
Neni 129 i Kodit Penal sht prpiluar sipas modelit t
nenit 28 t Statutit t Roms me disa ndryshme margjinale dhe
sht shum i rndsishm pr t drejtn penale kombtare dhe
ndrkombtare, ngase i inkriminon veprimet e personave,
komandantve dhe udhheqsve tjer, q m s teprmi i
kontribuojn kryerjes s krimeve t gjenocidit dhe krimeve t
tjera kundr t drejts ndrkombtare.
Prgjegjsia e komandantit rezulton nga natyra e rregullimit
ushtarak, rezulton nga autorizimet dhe obligimet e eprorit
ushtarak. Sipas dispozitave ushtarake, komandanti duhet t ket
mbikqyrje dhe kontroll t plot n t gjitha fushat e
autorizimeve t tia komanduese. Nga kjo derivon edhe
prgjegjsia e tij pr veprat penale t vartsve t tij.
Te kjo vepr penale bhet fjal pr prgjegjsin e
supozuar, e cila megjithat nuk sht prgjegjsi objektive, por
prgjegjsi e cila rezulton nga pakujdesia, nga raporti i
pandrgjegjshm i pjestarve t formacioneve ushtarake nn
komandn e eprorit, komandantit. Ky lloj prgjegjsie
mbshtetet n supozimin se komandanti i formacioneve
ushtarake sht i detyruar q ti ndrmerr t gjitha masat e
domosdoshme n mnyr q t mos kryhen krimet
ndrkombtare. Andaj n aspektin teorik dhe ate praktik,
prgjegjsia e komandantit sht vepr penale e cila kryhet me
mosveprim.

547

Paragrafi 1.
Sipas paragrafit 1 t ktij neni, komandanti ushtarak
prgjigjet pr veprat penale t parapara n nenet 116 deri 124
nse kto vepra i kan kryer vartsit e tij. Ktu sht fjala pr
eprorin ushtarak i cili ka pushtet, autorizime q t jep urdhra.
Pushteti i ktill urdhr dhns i komandantit nnkupton edhe
mbikqyrjen e cila prfshin edhe obligimin e vartsve q ti
respektojn rregullat e s drejts ndrkombtare. Pr sajimin e
prgjegjsis s esenciale sht q komandanti t dij se vartsit
e tij kan kryer ose prgatiten pr t kryer krimet e cekura, dhe
prkundr ksaj nuk ka ndrmarr masat e duhura pr pengimin
e tyre.
N sensin e ktij inkriminimi, si rezulton edhe nga kjo
dispozit, penalisht prgjegjs mund t konsiderohet edhe
personi tjetr i cili faktikisht, realisht vepron si komandant.
Personi i ktill mund t jet person ushtarak me grad
ushtarake m t ult por i cili e ushtron efektivisht funksionin e
komandantit. Madje sipas praktiks s Tribunalit t Hags, si
komandant mund t konsiderohet edhe personi civil t cilin p.sh.
nj grup i ushtarve apo personave t tjer t cilt marrin pjes
aktive n luft, e emrojn si komandant dhe i nnshtrohen, i
zbatojn urdhrat e tij.
Sipas ktyre dy pikave t paragrafit 1 t ktij neni, rezulton
se komandanti apo personi tjetr i cili realisht vepron si
komandant, kt vepr penale e kryen me mosveprim. Forma e
par e kryerjes s ktij krimi ekziston n rastet kur nuk i
ndrmerr masat t nevojshme t cilat ka mundur, ka pasur
kompetenc dhe pushtet, ti parandaloj kryerjet e ktyre
krimeve ose nse ka filluar kryerja e ktyre krimeve ti ndal
kryerjet e mtejshme. Ndrsa forma e dyt e kryerjes s ktyre
krimeve shprehet n rastet kur pasi q jan kryer kto krime nuk
i ka ndrmarr masat e duhura q t filloj hetimi dhe t
ndshkohen kryersit e ktyre krimeve.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm komandanti
ushtarak apo personi i cili realisht vepron si komandant i till.
Lidhur me fajsin kto dy forma t ksaj vepre penale
mund t kryhen me dashje direkte apo eventuale. Duke u nisur

548

nga natyra dhe prmbajtja e ksaj vepre penale, vemas duke

pasur parasysh pasojat e shkaktuara t cilat nuk jan parandaluar
apo kryersit e tyre nuk jan ndshkuar, kjo vepr penale m s
shpeshti kryhet me dashje eventuale, ngase komandanti n
mnyra t ndryshme e jep plqimin, dakordohet me pasojat e
shkaktuara nga kryerja e ktyre veprave penale.
Paragrafi 2.
Vepra nga paragrafi 2 n krahasim me veprn nga paragrafi
1 sht e tipit tjetr. N paragrafin 2 prgjegjsia penale e
komandantit apo eprorit tjetr sajohet pr shkak se nuk e kan
ushtruar mbikqyrjen e duhur ndaj vartsve t tij. Situata e ktill
vjen n shprehje n rastet kur komandanti apo personi tjetr i
cili realisht vepron si komandant nuk kan dijt se vartsit e tyre
jan prgatit t kryejn ndonj vepr penale t cekur n kt
paragraf, edhe pse sht dasht me e dijt dhe prkundr ksaj
nuk i kan ndrmarr t gjitha masat e arsyeshme, t
kuptueshme me t cilat do t parandalohej kryerja e ktyre
veprave. Dshtimi, prkatsisht mos ndrmarrja e mbikqyrjes
s domosdoshme mund t bhet me dashje apo nga pakujdesia.
Kt po e themi edhe prkundr faktit se sipas nenit 11 t Kodit
Penal, pr veprn penale t kryer nga pakujdesia personi i
caktuar penalisht mund prgjigjet vetm nse shprehimisht sht
parapar se edhe pr pakujdesi dnohet, n sensin e ktij
inkriminimi duhet konsideruar se edhe pr pakujdesi dnohet.
Rrjedhimisht, pr kto vepra penale prgjegjsia penale n
form t pakujdesis rezulton edhe nga teksti i ktij neni ku
thuhetsht dashur t dij.
N pikn 3 t ktij paragrafi sht parapar forma specifike
e veprs penale t kryer me mosveprim. Sipas ksaj dispozite,
komandanti apo personi i cili realisht vepron si komandant apo
epror prgjigjet penalisht edhe n rastet kur nuk e nuk i
paraqet, nuk i dorzon pran organeve t ndjekjes kryersit e
veprave t ktilla. Sipas natyrs s ksaj vepre penale, paraqitja
pran organeve t ndjekjes duhet t bhet menjher,posa t
merret vesh kryerja e veprave.

549

Shtytja pr luft agresive ose konflikt t armatosur

(Neni 130)
Kushdo q n mnyr publike, n tubim ose me an
t shkrimeve, incizimeve audovizuele, ose n ndonj
mnyr tjetr thrret ose nxit pr luft agresive apo
konflikt t armatosur, dnohet me burgim prej nj deri n
tre vjet.
T parapart e lufts agresive si krim m i rnd
ndrkombtar kundr paqes sht rezultat i angazhimit t m se
nj shekulli t bashksis ndrkombtare. Lufta agresive si krim
i veant pr her t par sht parapar n Protokollin e
Gjenevs mbi zgjidhjen paqsore t konflikteve t armatosura t
vitit 1924. N kt Protokoll lufta agresive sht prcaktuar si
krim ndrkombtar, ndrsa agresor konsiderohet ai shtet i cili,
duke i shkelur rregullat e ktij Protokolli dhe Paktit t Ligs s
Popujve, fillon luftn kundr shtetit tjetr. M von, me Statutin
e Gjykats Ndrkombtare Ushtarake t vitit 1945, planifikimi
apo fillimi i lufts agresive apo i lufts me t ciln shkelen
kontratat ndrkombtare, sht konsideruar si krim kundr
paqes. S fundi, me Paktin Ndrkombtar mbi Lirit Qytetare
dhe Politike, t ciln Kombet e Bashkuara e kan miratuar n
vitin 1966 ndalohet do lloj propagande n favor t lufts.
Prkatsisht, sipas ktij Pakti, propagimi apo zhvillimi i lufts
agresive sht n kundrshtim me rregullat e s drejts
ndrkombtare dhe konsiderohet krim kundr paqes.
Nocioni aktual i lufts agresive sht prkufizuar n
Rezolutn e Asambles s Prgjithshme t Kombeve t
Bashkuara me 14 dhjetor 1974, nr. 3314. Sipas ksaj Rezolute si
luft agresive konsiderohet prdorimi i forcave t armatosura t
nj shteti kundr sovranitetit, integritetit territorial apo
pavarsis politike t shtetit tjetr e cila kryhet me invadim apo
me sulm t armatosur n territorin e tij, me aeroplan apo anije,
apo duke ia bllokuar portet apo bregdetin, duke e okupuar me
ushtri territorin e tij apo n ndonj mnyr tjetr me t ciln me
dhun instalohet pushteti ndaj atij shteti. Thn ndryshe, do
luft e cila nuk sht luft mbrojtse apo e cila nuk rezulton nga
prdorimi i masave kolektive t OKB-s, sht luft agresore.

550

S kndejmi, edhe lufta preventive sht luft agresive.

Gjithashtu si luft agresore konsiderohet edhe tejkalimi i kufijve
t lufts mbrojtse.
Lidhur me nocionin e lufts agresore, n pikn 3 t ksaj
Rezolute t OKB-s sht parapar shprehimisht se kurrsesi nuk
mund tu kufizohet e drejta e vetvendosjes dhe e pavarsis
popujve, t cilve kjo e drejt u sht marr me dhun, (si ishte
rasti i Kosovs nn okupimin e Serbis), si dhe popujve nn
regjimet koloniale apo raciste, apo formave tjera t dominimeve
t huaja, si dhe e drejta e ktyre popujve q t luftojn pr kto
t drejta dhe t krkojn dhe ta fitojn prkrahjen e tyre n baz
t dokumenteve ndrkombtare dhe n pajtim me kt Rezolut.
Prkufizimin e ktill t lufts agresore e kan prvetsuar
edhe shtetet e caktuara t cilat e parashohin kt lloj krimi.
N nenin 5 t Statutit t Roms sht parapar se kjo
Gjykat ka juridiksion edhe pr krimin e agresionit (krahas
krimit t gjenocidit, krimeve kundr njerzimit dhe krimeve t
lufts), mirpo n kt Statut nuk sht prcaktuar nocioni i
lufts agresore. Lidhur me kt shtje n dispozitat kalimtare
dhe prfundimtare t Kapitullit XIII t ktij Statuti, sht
parapar q nocioni i krimit t lufts agresive do t prcaktohet
m von me amendamente t posame.
Ndryshe nga kodet penale t shteteve t tjera dhe nga konventat dhe aktet e tjera ndrkombtare t siprprmendura, Kodi
Penal i Kosovs krahas lufts agresive kt inkriminim e
zgjeron edhe me konfliktin e armatosur. Ksisoj, n Kodin ton
penal titulli i ktij inkriminimi sht Shtytja pr luft
agresore ose konflikt t armatosur. Konflikti i armatosur
mund t jet brenda pr brenda nj shteti, konflikt i brendshm
apo ndaj shtetit tjetr, konflikt ndrkombtar.
Sipas nenit t siprprmendur t Kodit Penal t Kosovs,
kjo vepr penale konsiderohet se kryhet n rastet kur ndonj
person n mnyr publike, n tubim ose me an t shkrimeve,
incizimeve audiovizuele, ose n ndonj mnyr tjetr thrret ose
nxit pr luft agresive apo konflikt t armatosur.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht thirrja apo
shtytja pr luft agresive apo konflikt t armatosur. Kto jan n
fakt dy mnyra t shtytjes pr fillimin dhe zhvillimin e lufts
agresore apo t konfliktit t armatosur dhe paraqesin forma t

551

propagands s lufts ose t konfliktit t armatosur. Prkatsisht,

n sensin e ktij inkriminimi, shprehja thirrje apo shtytje pr
luft agresive apo konflikt t armatosur, prfshin edhe
propagandn.
N kontekstin e ksaj vepre penale, thirrja sht do lloj
veprimi me t cilin pretendohet q te personi tjetr t krijohet
vendimi pr fillimin e lufts agresive apo t konfliktit t
armatosur. Ndrsa shtytja n kontekstin e ktij inkriminimi m
tepr konsiston n prforcimin e vendimit t till. Kjo sht n
fakt prhapje e atmosfers s lufts apo konfliktit t armatosur.
Objekt i inkriminimit sht lufta agresore apo konflikti i
armatosur.
Vepra konsiderohet se sht kryer me ndrmarrjen e thirrjes
apo shtytjes pr luft agresore apo konflikt t armatosur.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person. Pr tu
konsideruar penalisht prgjegjs kryersi duhet q kt vepr ta
ket kryer me dashje.
Keqprdorimi i emblemave ndrkombtare
(Neni 131)
Kushdo q keqprdor ose mban pa autorizim
flamurin a emblemn e Kombeve t Bashkuara, t kryqit
t Kuq ose t Shoqris s Hns s Kuqe apo simbolet q
korrespondojn me to, madje fardo embleme tjetr
ndrkombtare q njihet si mbrojtje e objekteve t
caktuara nga operacionet ushtarake, dnohet me burgim
deri n tre vjet.
N rastet e lufts apo t konfliktit t armatosur, personat e
caktuar dhe objektet e caktuara, sipas t drejts ndrkombtare,
gzojn mbrojtje t posame. Pr tu realizuar kjo mbrojtje me
t drejtn ndrkombtare jan prcaktuar simbole dhe shenja t
posame pr identifikimin e tyre. Aktet m t rndsishme
ndrkombtare pr identifikimin e personave dhe objekteve t
cilt gzojn mbrojtje t posame gjat kohs s luft apo t
konfliktit t armatosur jan Konventa e Gjenevs e vitit 1864,
Konventa e Hags e vitit 1907 dhe Konventa e Gjenevs e vitit

552

1949 pr mbrojtjen e viktimave t lufts dhe Konventa e Hags

pr mbrojtjen e vlerave kulturore n rastet e konflikteve t
armatosura t vitit 1954. Me kto konventa rregullohet statusi i
personave dhe i objekteve q mbajn shenjat e Kryqit t Kuq,
Gjysmhns dhe t Luanit t Kuq dhe Diellit n fushn e
bardh. Gjithashtu, edhe Kombet e Bashkuara e kan prcaktuar
flamurin dhe shenjn e tyre.
Mosrespektimi i ktyre simboleve dhe shenjave n rastet
e lufts apo t konfliktit t armatosur, konsiderohet shkelje e
t drejts ndrkombtare dhe mund t kualifikohet si vepr
penale ndrkombtare, p.sh. si krim kundr t plagosurve
dhe t smurve, cenim i negociatorit, shkatrrim i
monomenteve kulturore dhe historike etj. Mirpo lidhur me
kt, emblemat dhe shenjat ndrkombtare, personat e
caktuar mund ti prdorin vetm sipas kushteve t parapara
me rregullat e s drejts ndrkombtare (shrbimet e
sanitetit, si jan mjekt dhe motrat medicinale,
negociatort, personeli i Kombeve t Bashkuara etj).
Gjithashtu, kto emblema dhe shenja mund t vihen n
objektet e caktuara sipas ktyre kushteve (spitalet, mjetet
transportuese t materialit mjeksor, automjetet e Kryqit t
Kuq etj.).
Veprimi i kryerje s ksaj vepre penale konsiston n
keqprdorimin apo mbajtjen e paautorizuar t emblemave
ndrkombtare. Midis keqprdorimit dhe mbajtjes s
paautorizuar nuk ekziston dallim i rndsishm, ngase edhe
mbajtja e paautorizuar sht nj lloj keqprdorimi. Emblema
dhe shenja tjetr ndrkombtare sht keqprdor n rastet kur
shfrytzohet n kundrshtim me dedikimin e tyre. Do t
konsiderohet se sht keqprdorur emblema apo shenja tjetr
ndrkombtare nse p.sh. me Flamurin e Kryqit t Kuq
shnohen objektet ushtarake apo mjetet ushtarake. Prdorimi,
prkatsisht shfrytzimi i paautorizuar i shenjave ndrkombtare
do t ekzistoj p.sh. nse Kryqin e Kuq e mban pjestari i
njsive luftarake apo nse n prgjithsi kjo shenj vihet n
persona apo objekte t cilt nuk jan t parapara me rregullat
ndrkombtare.
Pr tu konstatuar nse sht fjala pr keqprdorimin e
shenjave ndrkombtare vendimtare jan dispozitat e s drejts

553

ndrkombtare, si dhe dispozitat e legjislacionit t brendshm t

shtetit prkats.
Keqprdorimi i shenjave ndrkombtare zakonisht bhet
gjat kohs s lufts apo t konfliktit t armatosur, mirpo
kryerja e ksaj vepre penale mund t shprehet edhe gjat kohs
s paqes. Kodi Penal i Serbis kt vepr penale e parasheh si
form t cilsuar nse kryhet n zonat e operacioneve luftarake
(neni 385).
Kjo vepr konsiderohet se sht kryer me ndrmarrjen e do
veprimi me t cilin njra nga emblemat apo shenjat
ndrkombtare keqprdoret apo shfrytzohet n kundrshtim me
rregullat ndrkombtare.
Kjo vepr bn pjes n veprat penale t rrezikimit. Pasoja e
veprs konsiston n shkaktimin e rrezikut abstrakt
Kt vepr penale mund ta kryej personi ushtarak apo civil.
Vepra mund t kryhet vetm me dashje, direkte apo
eventuale. S kndejmi, kryersi duhet t jet i vetdijshm se
n mnyr t paautorizuar e prdor apo e mban shenjn
ndrkombtare, apo e jep plqimin q shenja t prdoret n
mnyr t paautorizuar.
Rrmbimi i fluturakes
(Neni 132)
(1) Kushdo q n kundrshtim me Konventn mbi
ndalimin e rrmbimit t kundrligjshm t fluturakes t
dats 16 dhjetor 1970 n fluturake prvetson ose
kontrollon n mnyr t paligjshme fluturaken me dhun
ose kanosje gjat fluturimit a n ndonj mnyr tjetr
krcnuese, dnohet me s paku nj vit burgim.
(2) Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni shkakton
vdekjen e nj apo m shum peronave ose bn
shkatrrimin e fluturakes, kryersi dnohet me s paku
pes vjet burgim.
(3)Kushdo i cili me dashje privon peronin tjetr
nga jeta me kryerjen e veprs nga paragrafi 1 i ktij neni,
dnohet m s paku dhjet vjet burgim ose me burgim
afatgjat.

554

Rrmbimi i fluturakes si vepr penale ndrkombtare sht

parapar n Konventn e Tokios pr luftimin e rrmbimit t
paligjshm t fluturakes (1963), si dhe me Konventn e Hags
(1970) dhe me Konventn e Montrealit (1971). Pr paraparjen e
ksaj vepre penale m e rndsishmja sht Konventa e Hags.
Kodi Penal i Austris kt vepr e emrton pirateri ajrore.
Kodet penale t regjionit, i Kroacis (neni 179), i Serbis (neni
293) n kt vepr e kan inkriminuar edhe rrmbimin e anijes.
Do t isht mir q edhe n Kodin ton Penal n t njjtin nen t
inkriminohet edhe rrmbimi i anijes.
Paragrafi 1.
Objekt i veprimit sht fluturakja.
Me kt vepr penale mbrohet siguria n komunikacionin
ajror.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht vnja nn
kontroll ose e prvetsimi i fluturakes gjat fluturimit duke e
prdor dhunn ose kanosjen apo n mnyr tjetr krcnuese.
Vnja nn kontroll konsiston n detyrimin e pilotit q ta drejtoj
fluturimin e fluturaks n drejtimin t cilin e dshiron kryersi i
ksaj vepre. Vnja nn kontroll e nnkupton edhe situatn kur
rrmbyesi e drejton aeroplanin, fluturaken. Gjithashtu veprimi i
kryerjes mund t shprehet edhe n rastet kur pilotit i bhet e
pamundur q t fluturoj.
Shprehja gjat fluturimit mungon n versionin n gjuhn
shqipe. Ky sht nj lshim teknik ngase shpreja gjat fluturimit
ekziston n verzionin n gjuhn serbe dhe angleze.
Shprehja gjat fluturimit n ligj nuk sht prcaktuar, por
pr shkak t natyrs s ksaj vepre penale duhet me e
interpretuar n mnyr ekstensive ngase kshtu sht prcaktuar
edhe me Konventn e Hags dhe e Tokios. Kuptimi i shprehjes
gjat fluturimit sht prcaktuar me nenin 3 t Konvents s
Hags dhe nnkupton kohn prej momentit kur t gjith
udhtart kan hy brenda dhe kur jan mbyll dyert e jashtme
deri n momentin kur njra nga kto dyer t jashtme sht hapur
me qllim q udhtart t zbresin. Kjo koh mund t zgjatet

555

nse sht fjala pr aterimin me dhun deri n momentin kur

organet kompetente nuk e marrin prkujdesjen ndaj fluturaks
dhe peronave dhe pasuris n te. Shkaku kryesor i prcaktimit t
gjr t kuptimit t shprehjes gjat fluturimit konsiston n
rrethann se kur hapsira e brendshme e aeroplanit sht izoluar
nga bota e jashtme dhe se pr kt shkak intervenimi i organeve
kompetente nga jasht nuk sht i mundur apo ky intervenim
vshtirsohet shum, rrmbyesi mund t ndrmerr veprimin e
kryerjes s ksaj vepre penale. Me kt lloj prcaktimi t
shprehjes gjat fluturimit sht prjashtuar mundsia e
kryerjes s ksaj vepre ndaj fluturaks e cila sht n hangar
apo fluturaks e cila sht n aeroport. Pr ekzistimin e ksaj
vepre penale nuk sht me rndsi nse fluturakja sht e shtetit
ton apo e ndonj shtetit t huaj.
Nocioni i dhuns dhe i kanosjes jan prcaktuar n Pjesn e
prgjithshme t Kodit Penal. Dhuna dhe kanosja mund t
prdoren ndaj do peroni i cili gjendet n aeroplan, por
zakonisht prdoren ndaj ekuipazhit t aeroplanit. N rastet kur
dhuna apo kanosja prdoren ndaj udhtarve, n kso raste n
mnyr indirekte ushtrohet dhun ndaj ekuipazhit.
Vepra konsiderohet se sht kryer prej momentit t marrjes
s kontrollit ndaj fluturakes gjat fluturimit.
Nse prdoret dhuna apo kanosja, mirpo kryersi nuk ka
sukses q t prvetsoj fluturaken apo ta vr kontrollin mbi t,
ather konsiderohet se vepra ka ngel n tentative, mirpo edhe
tentativa e ksaj vepre penale dnohet. Ndrsa vepra
konsiderohet se sht kryer nse kryersi ka sukses q ta
prvetsoj fluturaken apo ta vr nn kontrollin e tij.
Pasoja e ksaj vepre penale sht rreziku konkret pr
trafikun ajror.
Kt vepr penale mund ta kryej do person. Kjo vepr
penale mund t kryhet vetm me dashje direkte.
Rrmbimi i fluturakes sht vepr penale permanente e cila
zgjat prej momentit t fillimit t prdorimit t dhuns apo
kanosjes dhe deri sa t skadoj kontrolli ndaj fluturakes.
Paragrafi 2.

556

N paragrafin 2 sht parapar forma e rnd e ksaj vepre

penale e cila konsiderohet se ekziston n rastet kur me kryerjen
e ksaj vepre penale shkaktohet vdekja e nj apo m shum
personave ose shkatrrohet fluturakja. Vrasja mund t
shkaktohet gjat gjith kohzgjatjes s rrmbimit. N rastet kur
shkaktohet vdekja m s shpeshti vjen n shprehje bashkimi real
midis paragrafit 1 dhe 2.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht parapar form edhe m e rnd e
ksaj vepre penale e cila konsiderohet se kryhet nse me rastin e
rrmbimit t fluturakes kryersi me dashje e privon personin
tjetr nga jeta.
Rrezikimi i siguris s aviacionit civil
(Neni 133)
(1) Kushdo q n kundrshtim me Konventn mbi
ndalimin e akteve t kundrligjshme kundr siguris s
aviacionit civil t dats 23 shtator 1971 kryen nj vepr e cila
rrezikon sigurin e aviacionit civil, dnohet me burgim prej
nj deri n dhjet vjet.
(2) Akt i rrezikimit t siguris s aviacionit civil do t
thot nj ose m shum nga veprat e mposhtme:
1)
Kryerja e nj akti t dhuns kundr personit
drejtues t aeroplanit n fluturim nse ajo vepr ka
gjas, mund t rrezikoj sigurin e aeroplanit;
2)
Shkatrrimi i fluturakes n funksionim e sipr
ose shkaktimi i dmit i cili e bn fluturaken t paaft
pr fluturim, apo q ka gjas t rrezikoj sigurin e
saj t fluturimit;
3)
Vendosja ose shkaktimi rrethanave dhe kushteve
q n aeroplan t vendosen fardo mjetesh apo
substancash q ka gjas pr ta shkatrruar
aeroplanin ose pr t shkaktuar dm q e bn at t
paaft pr fluturim ose i shkakton dm q ka gjas t
rrezikoj sigurin e tij gjat fluturimit;

557

4)

Shkatrrimi ose dmtimi i pajimeve t

navigacionit ajror ose ndrhyrja n punn e tyre nse
cilido nga aktet e tilla ka gjas t rrezikoj sigurin e
fluturakes gjat fluturimit;
5)
Kumtimi i informacionit pr t cilin kryersi e di
se sht i rrejshm, me gj rrezikon sigurin e
fluturakes gjat fluturimit;
6) Kryerja e nj akti t dhuns kundr personit n
aeroport n shrbim t aviacionit civil ndrkombtar,
q shkakton ose ka gjas t shkaktoj lndime t
rnda ose vdekje;
7) Shkatrrimi ose dmtimi i rnd i pajimeve t
aeroportit q i shrben aviacionit civil ndrkombtar
ose fluturakes q nuk sht n shrbim, i vendosur
aty ose ndrprerja e shrbimeve t aeroportit, nse
akti i till rrezikon ose ka gjas t rrezikoj sigurin
n at aeroport.
(3) Kushdo q e drejton fluturaken n nj mnyr jo t
rregullt ose nuk i kryen detyrat dhe nuk e bn mbikqyrjen
n lidhje me sigurin e aviacionit civil dnohet me burgim
prej nj deri n dhjet vjet.
(4) Kur vepra penale nga paragrafi 1 ose 3 e ktij neni
rezulton me vdekjen e nj ose m shum personave ose
me shkatrrimin e fluturakes, kryersi dnohet s paku
dhjet vjet burgim.
(5) Kushdo i cili me qllim e privon personin tjetr nga
jeta duke kryer vepr nga paragrafi 1 ose 3 i ktij neni,
dnohet me s paku dhjet vjet burgim ose me burgi
afatgjat.
(6) Kushdo q nga pakujdesia kryen vepr penale nga
paragrafi 1 ose 3 t ktij neni, dnohet me burgim deri
n tre vjet.
(7) Nse vepra penale nga paragrafi 6 i ktij neni
rezulton me vdekjen e nj ose m shum personave ose
me shkatrrimin e flutarakes, kryersi dnohet me
burgim prej nj deri n tet vjet.

558

Baz pr ta parapar kt vepr penale sht

Konventa e Montrealit pr ndalimin e akteve t
kundrligjshme t drejtuara kundr siguris s aviacionit
civil ajror t vitit 1971. Me kt Konvent si vepra penale
ndrkombtare jan parapar shum lloje t veprave me
t cilat rrezikohet siguria e transportit ajror civil. Kjo
vepr penale sht parapar edhe me Konventn e
Tokios mbi veprat penale n aeroplan, t vitit 1963.
Me kt inkriminim jan t prfshira t gjitha format e
rrezikimit t siguris s njerzve dhe t pasuris n trafikun,
komunikacionin ajror. Kundrligjshmria e ksaj vepre panele
sht prcaktuar n form t gjr. Me dispozitat e ktij neni
jan t inkriminuara veprimet e ndryshme me t cilat
rrezikohet trafiku me rastin e drejtimit t fluturaks, veprimet
e tjera ndaj fluturaks dhe veprimet e ndryshme t rrezikimit
t cilat kryhen n tok, por lidhur me rrezikimin e aviacionit.
Kjo vepr penale konsiderohet se sht kryer me faktin
e shkaktimit t rrezikut konkret. Thn ndryshe, forma
themelore e ksaj vepre penale konsiderohet se sht kryer,
sht prfunduar me shkaktimin e rrezikut konkret pr jetn
dhe integritetin trupor t njerzve n aeroplan apo jasht tij,
ose shkaktimi i rrezikut ndaj pasuris aeroplanit apo
objekteve t tjera.
N paragrafin 1 t ktij neni sht cek baza juridike
ndrkombtare e paraparjes s ksaj vepre penale.
Paragrafi 2.
Ndrsa n paragrafin 2, pika 1-7 n mnyr alternative
jan cek kto forma t veprimit me t cilat mund t kryhet
kjo vepr penale: kryerja e nj akti t dhuns kundr personit i
cili e drejton aeroplanin; shkatrrimi i fluturaks n funksion,
q sht duke fluturuar ose shkaktimi i dmit me t cilin
fluturakja bhet e paaft pr fluturim; vendosja n aeroplan i
ndonj mjeti apo substance q ka gjas ta shkatrroj apo ta
dmtoj aeroplanin; shkatrrimi ose dmtimi i pajimeve t
navigacionit ajror ose ndrhyrja n sistemin e navigacionit;
kumtimi i informacionit pr t cilin kryersi e di se sht i
rrejshm, me rast rrezikohet siguria e fluturakes; kryerja e
ndonj akti t dhuns kundr personit n aeroport i cili sht

559

n shrbim t aviacionit civil ndrkombtar; shkatrrimi ose

dmtimi i rnd i pajimeve t aeroportit q i shrben
aviacionit civil ndrkombtar ose flutarakes i cili gjendet n
aerodrom.

Paragrafi 3.
Formn e veprs penale t parapar n paragrafin 3 mund ta
kryejn vetm personat q jan t autorizuar dhe t obliguar q
t prkujdesen pr sigurin e aviacionit civil (delikta propria).
Rrjedhimisht, sipas ktij paragrafi rezulton se kt form t
veprs penale mund ta kryejn a) personat q e drejtojn
fluturaken dhe b) personat tjer t cilt jan t obliguar t
prkujdesen pr sigurin e fluturakes (jasht fluturakes).
a)
personat q e drejtojn fluturaken
konsiderohet se e kryejn kt vepr penale p.sh. nse gjat
kohs s fluturimit shkelen dispozitat pr fluturimin ajror, si
p.sh. duke mos e respektuar drejtimin (korridorin) e fluturimit,
mosrespektimi i dispozitave t aterimit apo fluturimit, mosrespektimi i dispozitave pr dhnien e sinjalit, nse shfrytzohet
fluturakja pr t ciln dihet ose me arsye, me baz mund t
supozohet se nuk sht n gjendje teknike t rregullt etj.
Gjithashtu, kjo form e vepr konsiderohet se kryhet n rastet
kur fluturaken e drejton personi i cili nuk ka prgatitje t duhur
profesionale apo sht n aso gjendje fizike apo psikike e cila e
bn t paaft q ta drejtoj fluturaken.
b)
prderisa formn e mparshme t ksaj vepre
penale e kryejn personat t cilt e drejtojn fluturaken, kt
form t veprs penale e kryejn personat t cilt jan t
detyruar t ushtrojn mbikqyrjen e duhur n transportin civil.
Kjo vepr kryhet duke mos e ushtruar mbikqyrjen e parapar
me dispozitat prkatse p.sh. duke mos e kryer kontrollin teknik
t fluturakes para fluturimit, duke mos i ndrmarr masat e
duhura lidhur me sigurin e pists, duke mos e prcjell
fluturaken n shrbimin e kontrollit t fluturimit etj.
Lidhur me fajsin, kjo vepr penale mund t kryhet vetm
me dashje direkte apo eventuale.

560

Paragrafi 4
Forma e rnd e ksaj vepre penale sht parapar n
paragrafin 4 t ktij neni, e cila konsiderohet se kryhet nse si
rrjedhoj e ksaj vepre shkaktohet vdekja e nj apo m shum
personave ose nse shkatrrohet fluturakja.
Paragrafi 5.
N paragrafin 5 t ktij neni sht parapar form edhe m e
rnd e ksaj vepre penale, e cila konsiderohet se ekziston nse
kryersi i ksaj vepre penale me dashje e privon nga jeta
personin tjetr. Me kt form edhe m t rnd realizohen
figurat e dy veprave penale: rrezikimi i siguris s aviacionit dhe
vrasja. Pr kualifikimin e ksaj vepre penale sipas paragrafit 5
sht me rndsi t konstatohet se vrasja sht kryer lidhur me
rrezikimin e siguris s aviacionit. S kndejmi pr shkak t
lidhshmris s ndrsjell t ktyre dy veprave, n t drejtn
penale konsiderohet se sht kryer nj vepr penale e jo dy
vepra penale n bashkim.
Kt form t veprs penale mund ta kryej do person.
Vepra kryhet vetm me dashje.
Paragrafi 6 dhe 7.
N paragrafin 6 dhe 7 t ktij neni jan parapar format e
ktyre veprave t parapara n paragrafin 1 dhe 3 t po t ktij
neni t cilat kryhen nga pakujdesia.
Rrezikimi i siguris s lundrimit detar
(Neni 134)
(1) Kushdo i cili n kundrshtim me Konventn mbi
ndalimin e akteve t kundrligjshme kundr siguris s
lundrimit detar t dats 10 mars 1988 kryen nj akt t
rrezikimit t siguris t lundrimit detar, dnohet me
burgim prej nj deri n dhjet vjet.

561

(2) Akt i rrezikimit t siguris s lundrimit detar do t

thot nj ose m shum nga veprat e mposhtme:
1)
Pushtimi i anijes ose ushtrimi i kontrollit
mbi t me dhun a me krcnim apo me fardo
forme tjetr t friksimit;
2)
Kryerja e nj akti t dhuns kundr nj
personi drejtues t anijes nse ai akt ka gjas t
rrezikoj lundrimin e sigurt t asaj anije;
3)
Shkatrrimi i anijes ose shkaktimi i dmit
anijes ose i ngarkess q ka gjas t rrezikoj
lundrimin e sigurt t asaj anijeje;
4) Vendosja ose mundsimi i vendosjes n anije t
fardo mjeti a substancs q ka gjas pr ta
shkatrruar at anije ose pr ti shkaktuar dm asaj
a ngarkess s saj q rrezikon ose ka gjas t
rrezikoj lundrimin e sigurt t asaj anijeje;
5) Shkatrrimi ose dmtimi i rnd i pajimeve t
navigacionit detar apo ndrhyrja e rnd n operimin
e tyre nse nj akt i till ka gjas t rrezikoj
lundrimin e sigurt t anijes.
6) Komunikimi i informacionit pr t cilin kryersi e di
se sht i rrejshm me ka rrezikon lundrimin e
sigurt t anijes.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni rezulton
me vdekjen e nj ose m shum personave ose me
shkatrrimin e anijes, kryersi dnohet me s paku dhjet
vjet burgim.
(4) Kushdo q me qllim e privon nga jeta personin tjetr
duke kryer vepr penale nga paragrafi 1 i ktij neni,
dnohet me s paku dhjet vjet burgim ose me burgim
afatgjat
(5) Kushdo q nga pakujdesia kryen vepr penale nga
paragrafi 1 i ktij neni dnohet me burgim deri n tre vjet
(6) Nse vepra penale nga paragrafi 5 i ktij neni ka
pasoj vdekjen e nj ose m shum personave ose
shkatrrimin e anijes, kryersi dnohet me burgim prej nj
deri n tet vjet.

562

Baz e inkriminimit t ksaj vepre sht Konventa mbi

ndalimin e akteve t kundrligjshme kundr siguris s
lundrimit detar t vitit 1988.
Pr nga natyra e saj, kjo vepr penale konsiderohet se
kryhet n rastet kur shkaktohet rreziku konkret. Prkatsisht, n
formn n t ciln jan prkufizuar veprimet e kryerjes, forma
themelore e ksaj vepre penale konsiderohet se sht kryer,
sht prfunduar me shkaktimin e rrezikut konkret pr jetn dhe
integritetin trupor t njerzve n anije apo jasht saj, ose
shkaktimi i rrezikut ndaj pasuris anijes apo objekteve t tjera.
Paragrafi 2
N paragrafin 2 jan cek llojet e veprimit me t cilat mund
t kryhet kjo vepr penale, veprime kto t cilat jan t
ngjashme me veprimet me t cilat kryhet vepra penale e
rrezikimit t siguris s aviacionit civil e parapar n nenin e
msiprm. Rrjedhimisht, sipas paragrafit 2, si veprime t
kryerjes s ksaj vepre penale konsiderohen: pushtimi i anijes
ose ushtrimi i kontrollit me dhun apo krcnim; shkatrrimi i
anijes apo shkaktimi i dmit anijes ose ngarkess; vendosja ose
mundsimi i vendosjes i fardo mjeti apo substance e cila ka
gjas pr ta shkatrruar apo dmtuar anijen; shkatrrimi apo
dmtimi i rnd i pajimeve t navigacionit detar apo ndrhyrja e
rnd n operimin e tyre me t cilat ka gjas t rrezikoj
lundrimin e sigurt t anijes; komunikimi i informacionit pr t
cilin kryersi e di se sht i rrejshm me t cilin e rrezikon
lundrimin e sigurt t anijes.
Kjo vepr penale mund t kryhet ndaj anijeve tona, si dhe
ndaj anijeve t huaja apo anijeve luftarake.
Vepra mund t kryhet me dashje direkte, por ekziston
mundsia q t kryhet edhe me dashje eventuale.
N paragrafin 2 nuk sht parapar situata n rastet kur
rrezikimi i siguris sht shkaktuar pr shkak se personat
prgjegjs nuk i kan respektuar dispozitat e caktuara t cilat i
dedikohen siguris s lundrimit. Andaj nse shprehet kjo situat,
ather veprn e till duhet kualifikuar si rrezikim t trafikut
ujor.

563

Paragrafi 3 dhe 4.
N paragrafin 3 sht parapar forma e rnd e ksaj vepre
penale dhe konsiderohet se kryhet nse sht shkaktuar vdekja e
nj apo m shum personave ose nse sht shkatrruar anija.
Ndrsa n paragrafin 4 sht parapar forma edhe m e rnd e
ksaj vepre penale e cila konsiderohet se ekziston nse me rastin
e kryerjes s veprs t nga neni 1 i ktij neni, ndokush me qllim
e privon nga jeta personin tjetr.
T gjitha format e ksaj vepre penale mund t kryhen nga
do person.
Llojet e veprave penale t parashikuara n pikat 1 deri 6 t
paragrafit 2 kryhen me dashje direkte, por mund t kryhen edhe
me dashje eventuale. Ndrsa n paragrafin 5 dhe 6 t ktij neni
jan parapar situatat kur kjo vepr penale kryhet nga
pakujdesia dhe si t tilla konsiderohen forma m t lehta.
16. Rrezikimi i siguris s platforms fikse t
vendosura n pragun
kontinental
(Neni 135)
(1)Kushdo q duke shkelur Protokollin mbi ndalimin e
akteve t kundrligjshme ndaj siguris s platformave fikse
t vendosura n pragun kontinental t 10 marsit 1988 kryen
nj vepr me t ciln rrezikon sigurin e platformave fikse t
vendosura n pragun kontinental dnohet me burgim prej
nj deri n dhjet vjet.
(2) Akt i rrezikimit t siguris s platformave fikse t
vendosura n pragun kontinental do t thot nj ose m
shum nga veprat e mposhtme:
1) Pushtimi ose ushtrimi i kontrollit mbi platformat
fikse t vendosura n pragun kontinental ose fardo
forme tjetr e friksimit;
2) Kryerja e nj akti t dhuns kundr personit drejtues
t platforms fikse nse ai akt ka gjas t rrezikoj
sigurin e saj;

564

3) Shkatrrimi i platforms fikse ose shkaktimi i dmit i

cili ka gjas t rrezikoj sigurin e saj;
4) Vendosja ose mundsimi i vendosjes n platformn
fikse, me fardo mjeti qoft t mjetit ose t
substancs q ka gjas pr t shkatrruar at
platform fikse ose q ka gjas t rrezikoj sigurin e
saj.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni rezulton
me vdekjen e nj ose m shum personave a me
shkatrrimin e platforms fikse, kryersi dnohet me s
paku dhjet vjet burgim.
(4) Kushdo q me qllim e privon nga jeta personin tjetr
duke kryer vepr penale nga paragrafi 1 i ktij neni,
dnohet me s paku dhjet vjet burgim ose me burgim
afatgjat.
(5) Kushdo q nga pakujdesia kryen vepr penale nga
paragrafi 1 i ktij neni, dnohet me burgim deri n tre vjet.
(6) Kur vepra penale nga paragrafi 5 i ktij neni shkakton
vdekjen e nj ose m shum personave ose shkatrron
platformn fikse, kryersi dnohet me burgim prej nj deri
n tet vjet.
(7) Kushdo i cili me qllim t detyrimit t personit juridik
ose fizik pr t kryer ose pr t moskryer ndonj veprim,
kanoset se do t kryej vepr penale nga pika 2 ose 3 e
paragrafit 2 t ktij neni, dnohet me burgim prej nj deri
n tet vjet.
(8) Sipas ktij neni shprehja platform fikse do t thot
ishull artificial, instalim ose godin prher e ngjitur pr
fundin e detit me qllim t hulumtimit dhe t shfrytzimit t
pasurive ose pr qllime t tjera ekonomike.
Baz e inkriminimit t ksaj vepre sht Protokolli mbi
ndalimin e akteve t kundrligjshme ndaj siguris s
platformave fikse t vendosura n pragun kontinental t vitit
1988.
Nocioni i platforms fikse sht prcaktuar n paragrafin 8
t ktij neni.

565

Si edhe dy veprat penale t parapara n nenet 133 dhe 134,

edhe kjo vepr penale konsiderohet se sht kryer n rastet kur
shkaktohet rreziku konkret pr jetn dhe integritetin trupor t
njerzve dhe n pragun kontinental apo jasht tij, ose shkaktimi
i rrezikut ndaj pasuris instalimeve dhe pajisjeve n pragun
kontinental.
Kjo vepr penale mund t kryhet si ndaj platformave fikse
t cilat jan pron e Kosovs, prkatsisht t qytetarve tan,
ashtu edhe ndaj atyre q jan pron e huaj.
Lidhur me kryersin dhe formn e fajit, vlen ajo q sht
thn pr veprat penale t parapara n nenin 133 dhe 134.
Paragrafi 2.
N kt paragraf jan prcaktuar kto lloje t veprimit me t
cilat mund t kryhet kjo vepr penale: pushtimi ose ushtrimi i
kontrollit apo friksimi ndaj platforms fikse; kryerja e ndonj
akti t dhuns ndaj personit i cili e drejton platformn fikse;
shkatrrimi ose dmtimi i platforms fikse; vendosja ose
mundsimi i vendosjes n platformn fikse ndonj mjeti ose
substance q mundet me shkatrruar ose me e rrezikuar
platformn fikse.
Paragrafi 3 dhe 4
N paragrafin 3 sht parapar forma e rnd e ksaj vepre
e cila ekziston nse kryerja e ksaj vepre ka shkaktuar vdekjen e
nj apo m shum personave ose nse ka shkaktuar shkatrrimin
e platforms fikse. Ndrsa n paragrafin 4 t ktij neni, sht
parapar forma edhe m e rnd e ksaj vepre e cila
konsiderohet se kryhet n rastet kur personi duke e kryer kt
vepr penale edhe e privon nga jeta personin tjetr.
N paragrafin 5 dhe 6 t ktij neni sht parapar forma e
leht e veprs penale e parapar n paragrafin 1, e cila
konsiderohet se ekziston nse kryhet nga pakujdesia.
Paragrafi 7.

566

Krahas mnyrave t kryerjes s ksaj vepre penale, duke e

pushtuar ose kontrolluar platformn, duke prdorur dhunn etj.,
t parapara n pikat 1 deri 4 t paragrafit 2, kjo vepr penale
mund t kryhet edhe n rastet kur me qllim t detyrimit t
personit juridik ose fizik pr t kryer ose pr t mos kryer
ndonj veprim, kanoset se do t prdor dhunn kundr personit
drejtues t platforms fikse ose kanoset se do ta shkatrroj
platformn fikse.
17. Piratria
(Neni 136)
(1)
Antari i ekuipazhit ose udhtari i anijes ose
fluturakes, pos pr anijen apo fluturaken ushtarake apo
publike, i cili duke shkelur rregullat e s drejts
ndrkombtare, me qllim q vetes ose personit tjetr ti
sjell prfitime materiale a jomateriale ose t plagosjes
serioze t personit tjetr, kryen dhun t kundrligjshme
ndaj anijes apo fluturakes tjetr ose kundr personit ose
kundr nj sendi n anije a n fluturake n det t hapur apo
n territorin i cili nuk sht nn juridiksion t ndonj shteti,
dnohet me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
(2) Veprimi i kryer nga antari i ekuipazhit t anijes
ose i fluturakes ushtarake a publike i cili sht rebeluar
dhe ka uzurpuar autoritetet e anijes a t fluturakes sht
po ashtu vepr penale sipas paragrafit 1 t ktij neni.
Kjo vepr sht inkriminuar n baz t Konvents mbi detin
e hapur t vitit 1958 dhe Konvents e OKB-s mbi t drejtn
detare t vitit 1982.
Fjala piratri rrjedh prej fjals greke peirates q n
kuptimin klasik domethn bandit i detit, vjedhs deti, plakits
deti, kusar deti.
Pirat konsiderohen personat t cilt n detin e hapur, duke i
shfrytzuar anijet nn kontrollin e tyre, kryejn akte t dhuns
kundr personave apo pasuris n anijen tjetr. Motivet nga t
cilat kryhet pirateria nuk jan t natyrs politike, por kjo vepr
m s shpeshti kryhet me qllim t prfitimit t pasuris. Mirpo
kjo vepr mund t kryhet edhe me qllim hakmarrjeje apo
urrejtjes.

567

Objekt i mbrojtjes sht siguria e lundrimit n hapsirn e

cila nuk sht nn juridiksionin e shtetit. Hapsira t ktilla jan
deti i hapur, poli i Veriut dhe i Jugut.
Paragrafi 1.
Sipas ktij paragrafi veprime t kryerjes konsiderohen
prdorimi i dhuns ndaj anijes a fluturakes tjetr; prdorimi i
dhuns kundr personit ose kundr sendit n anije apo n
fluturake, dmtimi apo shkatrrimi i anijes etj.
Paragrafi 2.
Kt vepr penale, sipas paragrafit 2 t ktij neni, e kryen
gjithashtu edhe antari i ekuipazhit t anijes ose i fluturakes
ushtarake a publike i cili sht rebeluar dhe ka uzurpuar
autoritetet e anijes apo t fluturakes.
Lidhur me prgjegjsin penale kjo vepr penale mund t
kryhet vetm me dashje, zakonisht me dashje direkte.
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm n detin e hapur apo
n territorin i cili nuk sht nn juridiksionin e asnj shteti.
N dispozitat e ktij neni sht dasht t
parashihet edhe forma e rnd e ksaj vepre penale
n rastet kur nga kryerja e ksaj vepre shkaktohet
vdekja e nj apo m shum personave.
18. Vendosja e skllavris, kushteve t ngjashme me
skllavrin
dhe e puns s detyruar
(Neni 137)
(1) Kushdo q duke shkelur rregullat e s drejts
ndrkombtare, mban, ruan, vendos, blen apo shet nj
person tjetr n skllavri apo n kushte t ngjashme me
skllavrin ose n pun t detyruar, q prfshin mbajtjen e
personit t pronsi, mohimin e fryteve t puns s tij ose
mohimin e liris s nj personi pr t ndryshuar statusin e tij
apo kushteve t puns, dnohet me burgim prej dy deri n
dhjet vjet dhe me gjob.

568

(2) Kushdo q duke shkelur rregullat e t drejts

ndrkombtare, me qllim t kryerjes s veprs nga
paragrafi 1 i ktij neni nxit nj person tjetr t heq dor
nga liria e tij ose ndrmjetson n shitjen apo blerjen e nj
personi tjetr, dnohet me dnimin e parapar n
paragrafin 1 t ktij neni.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
kryhet kundr personit me t cilin sht n marrdhnie
familjare, kryersi dnohet me burgim prej tre deri n
dhjet vjet.
(4) Nse kryen vepr penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij
neni kundr fmijs, kryersi dnohet me burgim prej tre
deri n pesmbdhjet vjet.
(5) Kur vepra nga ky nen kryhet nga personi zyrtar
gjat ushtrimit t detyrs s tij, kryersi dnohet me burgim
prej pes deri n dymbdhjet vjet pr veprn nga paragrafi
(1), (2) ose 3 ose me burgim prej pes deri n njzet vjet pr
veprn nga paragrafi (4).
Baz pr paraparjen e ksaj vepre penale jan konventa t
shumta ndrkombtare, n mesin e t cilave m t rndsishme
jan: Konventa pr rrnjosjen e skllavris t vitit 1926;
Konventa plotsuese pr abrogimin (ndalimin) e skllavris,
tregtis me skllav dhe institutet dhe praktikat t barabarta me
skllavri e vitit 1956; Konventa mbi Detin e Hapur e vitit 1958;
Deklarata Universale pr t Drejtat e Njeriut e OKB-s e vitit
1948 (neni 4) dhe Pakti ndrkombtar pr t drejtat civile dhe
politike e vitit 1966 (neni 8), si dhe Konventat Ndrkombtare
t Puns t vitit 1930 dhe 1957 pr ndalimin e puns s detyruar.
Lidhur me ndalimin e skllavris, jan t shumta edhe
rekomandimet e Kshillit t Evrops dhe konventat obliguese t
Bashkimit Evropian
Me kto konventa shtetet jan obliguar q ta ndalojn
themelimin e gjendjeve dhe statuseve t skllavris dhe
gjendjeve t ngjashme dhe t parashohin dnime t rnda pr
shkeljen e ksaj ndalese. Njhersh, me kto konventa sht
prfunduar nj proces i gjat i abrogimit t skllavris, proces ky
i cili ka filluar me Marrveshjen e Parisit t vitit 1814 dhe me
Kongresin e Vjens t vitit 1815. Gjithashtu me kto konventa

569

vnja e gjendjes s skllavris dhe gjendjes s ngjashme

konsiderohet shkelja m e rnd e lirive dhe t drejtave natyrore
t njeriut, ngase kto liri dhe t drejta njeriu i fiton me lindjen e
tij dhe jan t patjetrsueshme. Madje, skllavria sht n
kundrshtim t vrazhd me dinjitetit e njeriut. Kjo dukuri sht
ofendim pr tr njerzimin (Baqi, Komentar, 651).
Me nocionin skllavri nnkuptohet gjendje apo pozit e
ndonj personi ndaj t cilit ushtrohen t gjitha apo disa prej
atributeve t prons. Prkatsisht, kur nj person trajtohet nga
personi tjetr si pron apo ngjashm me pronn. Ndrsa skllav
sht personi i cili vihet n kso statusi. Skllavria konsiderohet
vepr penale kundr t drejts ndrkombtare.
Mjerisht edhe n fillim t shekullit njzetenj, prkundr
shkalls s lart t zhvillimit t njerzimit, format aktuale t
vnies s njerzve n status t skllavris pr shkaqe t
ndryshme, por m s teprmi ngase n disa shtete ekzistojn
probleme t mdha t pazgjidhura t punsimit dhe t sigurimit
t ekzistencs materiale, sht shum prezent dhe fenomen
masiv i skllavrimit i cili m s teprmi shprehet n form t
trafikimit me njerz, sidomos me femra, me qllim t
shfrytzimit t tyre pr prostitucion, pun t dhunshme etj.
Kshtu sipas disa statistikave, aktualisht n bot pr do vit
mesatarisht trafikohen prej 700 mij deri n katr milion njerz
pr qllime prostitucioni dhe pun t detyruar. T gjith kta
njerz kan status t skllavit. Pr shkak t masivitetit dhe
pasojave shum t rnda t ktij lloji t kriminalitetit ndrkombtar, Shtetet e Bashkuara t Ameriks mendojn t
imponojn sanksione ndrkombtare ndaj shteteve t cilat nuk e
luftojn kt lloj krimi.
Duke u mbshtetur n kto konventat e siprprmendura, n
kapitullin e veprave penale kundr t drejts ndrkombtare,
Kodi Penal i Kosovs prve ktij inkriminimi i ka parapar
edhe tri inkriminime t tjera me t cilat ndshkohen format e
ndryshme t skllavris. Kto jan: kontrabandimi i emigrantve
(neni 138); trafikimi i njerzve (neni 139) dhe fshehja e dokumenteve t identifikimit t viktimave t skllavris ose trafikimit
t njerzve (neni 140)
Paragrafi 1.

570

Sipas ktij paragrafi, veprime t kryerjes s ksaj vepre

penale jan t shumta dhe t ndrlikuara dhe konsiderohen nse
ndokush duke shkelur rregullat e s drejts ndrkombtare:
personin i cili sht vn n status t skllavit apo n kushte t
ngjashme e mban; e ruan; e vendos; e blen apo shet e mban n
pun t detyruar; ia mohon rezultatet e puns s tij ose ia mohon lirin nj personi me qllim q ta ndryshoj statusin e tij
apo kushtet e puns. Kto tri forma t fundit t eksploatimit nuk
jan skllavri sipas nocionit t prgjithshm t skllavris,
mirpo si modalitete t trajtimit dhe shfrytzimit kan lidhmri
t ngusht me skllavrin.
Baz pr inkriminim e ktyre veprime jan rregullat e s
drejts ndrkombtare. Andaj pr ekzistimin e ksaj vepre
penale, si dhe pr t gjitha veprat tjera penale ku Kodi penal i
referohet shkeljes s t drejts ndrkombtare, Gjykata
Kushtetuese e Kroacis ka vendos se pr t mund me u
konstatuar se sht kryer kjo vepr penale, gjykata duhet
saktsisht t cek se cilat rregulla t s drejts ndrkombtare
jan shkel (cituar sipas Baqi, Komentar, 652).
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parapar nj form e posame e
kryerjes s ksaj vepre penale. Konsiderohet se e kryhet kjo
vepr penale nse ndokush e nxit nj person tjetr q t heq
dor nga liria e tij ose ndrmjetson n shitjen apo blerjen e nj
personi tjetr. Nxitja e personit tjetr q t heq dor nga liria,
prkatsisht q t vehet n status t skllavit sht vepr e
posame e shtytjes. Mirpo edhe pse ky veprim i ka t gjtha
elementet e shtytjes si form e bashkpunimit, n kso rasti nuk
ekziston bashkpunimi, ngase personi i cili vehet n pozit t
skllavit apo t pozits s ngjashme nuk konsiderohet se ka kryer
ndonj vepr penale. Prkatsisht personi i ktill sht viktim
e ksaj vepra penale.
Veprat penale t parapara n kto dy paragraf mund ti
kryej do person. Kto vepra penale kryhen vetm me dashje.
Paragrafi 3, 4 dhe 5.

571

N kto tri paragrafe jan parapar format e rnda t ksaj

vepre penale dhe konsiderohen se kryhen n kt raste: nse
kryersi ndaj viktims sht n marrdhnie familjare (paragrafi
3); nse viktima e skllavris sht fmij (paragrafi 4) dhe nse
kryersi sht person zyrtar (paragrafi 5). Kto tri forma t
kualifikuara t ksaj vepre penale mund t kryhen vetm me
dashje dhe mund ti kryejn vetm personat e caktuar. Pra ktu
sht fjala pr t ashtuquajturat delicta propria.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk sht me rndsi
nse personi e ka dhn plqimin q t vehet n status t
skllavit. Thn ndryshe, kjo vepr penale konsiderohet se sht
kryer edhe n rastet kur viktima e ka dhn plqimin q t
trajtohet si skllav. Gjithashtu pr ekzistimin e ksaj vepre penale
nuk sht me rndsi mnyra n t ciln nj person sht vuar
n gjendje t skllavit (duke e mbajt, duke e ruajt, duke e shit
etj).
19. Kontrabandimi i emigrantve
(Neni 138)
(1) Kushdo q merret me trafikimin t migrantve
dnohet me burgim prej dy deri n dymbdhjet vjet.
(2) Kushdo q prodhon, prokuron siguron ose posedon
dokument t rrejshm t udhtimit ose t identifikimit me
qllim t mundsimit t marrjes me trafikimin me migrant
dhe pr t fituar drejtprdrejt ose trthorazi dobi pasurore
a financiare, dnohet me burgim deri n pes vjet.
(3) Kushdo q personit i cili nuk sht shtetas i Kosovs
i mundson t qndroj n Kosov ose personit i cili nuk
sht banor vendor a i prhershm i mundson pr t
qndruar n shtetin n fjal pa i respektuar kushtet e
domosdoshme ligjore pr t qndruar sipas mjeteve nga
paragrafi 2 i ktij neni ose me fardo mjetesh t tjera
joligjore dnohet me gjob ose me burgim deri n nj vit.
(4) Tentativa pr t kryer vepr penale nga paragrafi 3 i
ktij neni sht e dnueshme.
(5) Kushdo q organizon ose urdhron personat e tjer
pr t kryer vepr penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 dnohet

572

me gjob deri n 500.000 EUR dhe me burgim prej shtat

deri n njzet vjet.
(6) Nse vepra penale nga paragrafi 1,2 ose 3 i ktij neni
kryhet nga kryersi si antar i grupit ose n nj mnyr e
cila rrezikon ose ka gjas t rrezikoj jetrat a sigurin e
migrantve prkats ose q prfshin trajtimin njerzor a
degradues, duke prfshir eksploatimin e migrantve t till,
ai dnohet me burgim prej dy deri n dhjet vjet.
(7) .... sipas amandamentiimit... Nse vepra penale nga
paragrafi 1,2 ose 3 i ktij neni rezulton me vdekjne e nj apo
m shum personave, kryersi dnohet me gjob dhe me
burgim s paku dhjet vjet ose me burgim t prjetshm
(7) Sipas ktij neni,
1) Shprehja kontrabandim me migrantt do t
thot prokurim me qllim t prfitimit t drejtprdrejt ose
trthorazi t nj dobie pasurore a financiare i nj hyrjeje t
paligjshme t personit n Kosov, i cili nuk sht banor i
Kosovs ose n shtetin n t cilin personi nuk sht banor i
prhershm apo shtetas i huaj.
2) Shprehja hyrje e paligjshme do t thot kalim i
kufirit t Kosovs pa i respektuar kushtet e domosdoshme
pr hyrje t ligjshme n Kosov ose kalim i kufijve t shtetit
pa i respektuar kushtet e domosdoshme pr hyrjen e
ligjshme n at shtet.
3) Shprehja dokument i rrejshm i udhtimit ose i
identifikimit do t thot fardo dokumenti i udhtimit ose
i identifikimit:
i) Q sht i falsifikuar ose ndryshuar n ndonj
mnyr t caktuar nga cilido person pos nga personi ose
organi i autorizuar n baz t ligjit pr t prodhuar ose
lshuar dokument udhtimi ose identifikimi;
ii) Q sht lshuar ose sht siguruar n mnyr
jo t duhur prmes keqinterpretimit, korrupsionit ose
trysnis apo n fardo mnyre tjetr t kundrligjshme ose
iii) Q shfrytzohet nga personi i cili nuk sht
mbajts i tij i vrtet.

573

4) Personi nuk sht penalisht prgjigjs sipas ktij

neni nse ai sht migrant q sht objekt i veprs penale
nga ky nen.
Baza ndrkombtare e inkriminimit t ksaj vepre sht
Protokoli kundr kontrabandimit t migrantve prmes rrugve,
ujrave apo ajrit. Me kt Protokol sht plotsuar Konventa e
OKB-s kundr krimit t organizuar transnacional.
Objekt i mbrojtjes s ksaj vepre penale sht i dyfisht. S
pari me kt vepr mbrohen lirit dhe t drejtat themelore t
migrantve dhe s dyti, me kt vepr mbrohet rezhimi i kalimit
t ligjshm t migrantve prej nj shteti n shtetin tjetr.
Trafikimi i emigrantve sht nj form e trafikimit me
njerz, mirpo pr shkak t specifikave t tij, e vemas pr
shkak se viktima t ksaj vepre jan vetm emigrantt dhe se
trafikimi bhet duke kaluar kufirin prej nj shteti n shtetin
tjetr, n Kodin Penal t Kosovs sht parapar si vepr penale
e veant.
Pr shkak t natyrs s ksaj vepre penale, veprimet me t
cilat kryhet jan t ndryshme dhe komplekse dhe jan
prcaktuar n shum paragrafe t ktij neni.
Paragrafi 1.
N kt paragraf 1 sht parapar forma themelore e ksaj
vepre penale e cila n nj mnyr e inkriminon llojin e veprimit
i cili sht m i theksuar dhe m i drejtprdrejt. Prkatsisht
meq n kt paragraf prdoret shprehja kush merret me
trafikim duhet nnkuptuar veprimin i cili konsiston n
transportimin e migrantve, kuptohet n mnyr ilegale, prej nj
shteti n shtetin tjetr. Transportimi apo kalimi ilegal i
imigrantve nnkupton hyrjen apo daljen e migrantve n apo
nga shteti duke mos i respektuar formalitetet pr kalimin e
kufirit shtetror apo hyrjen apo daljen nga shteti n ato vija
kufitare ku nuk sht e lejuar (duke kaluar male, lumenj, detra
etj).
Subjekt pasiv i ksaj vepre penale sht nj apo m shum
migrant, t cilt kalojn n territorin e shtetit tjetr me qllim
q t mbesin n at shtet pr t punuar, pr t lypin lmosh,
q t kryejn vepra penale etj.

574

Paragrafi 2.
Pr shkak t rrezikshmris shum t madhe dhe pr shkaqe
kriminalo-politike, me qllim q t intervenohet me t drejtn
penale n nj faz m t hershme t kryerjes s ksaj vepre
penale, n paragrafin 2 t ktij neni jan inkriminuar edhe
veprimet prgatitore t cilat ndrmerren me qllim t kryerjes s
veprs s kontrabandimit t emigrantve. Ksisoji si forma t
veanta t kryerjes s ksaj vepre penale konsiderohen edhe
kto veprime: prodhimi, prokurimi, sigurimi ose posedimi i
dokumentit t rrejshm t udhtimit ose t identifikimit me
qllim t mundsimit t marrjes me trafikim me emigrant.
Sipas ktij paragrafi t gjitha kto lloje t veprimit ndrmerren
me qllim pr t fituar drejtprdrejt ose trthorazi dobi pasurore
apo financiare.
Paragrafi 3.
Krahas kontrabandimit t emigrantve, n paragrafin 3 sht
inkriminuar edhe veprimi i personave t cilt mundsojn
qndrimin e emigrantve n shtetet e caktuara.
Si veprimi i kryerjes s ksaj forme t veprs penale
konsiderohet rasti kur ndokush i mundson me dokumente t
rrejshme t qndroj n Kosov ndonj personi i cili nuk sht
shtetas i Kosovs apo banor i prkohshm apo i prhershm.
Pr nga prmbajtja dhe fryma e ksaj dispozite, kshtu si
sht prkufizuar mendojm se kjo nuk e ka vendin n kt
inkriminim, ngase del se konsiderohet si form e kontrabandimit
t migrantve edhe mundsimi i personave q t qndrojn n
Kosov t cilt nuk jan viktima t kontrabandimit me migrant.
Thn ndryshe, sipas ksaj dispozite, konsiderohet si kryers i
ksaj forme t veprs penale do kush i cili me dokumente falso
ose n ndonj mnyr tjetr u mundson shtetasve t huaj apo
personave pa shtetsi q t qndrojn n Kosov. Kjo form e
veprs sipas legjislacionit penal t Kosovs konsiderohet si
kundravajtje. Andaj, nse ligjdhnsi ka patur pr qllim q ti
inkriminoj edhe veprimet e personave t cilt u mundsojn
qndrimin n Kosov migrantve t kontrabanduar, ather n

575

rreshtin e par t ksaj dispozite, n vend t fjalve personit i

cili nuk sht shtetas i Republiks s Kosovs duhet prdor
fjalt migrantit i cili sht kontrabanduar n Republikn e
Kosovs.
Kjo form e veprs penale e cila n nj mnyr ndrlidhet
me kontrabandimin e migrantve, me siguri e ka arsyeshmrin
e vet pr shtetet e Evrops perendimore ku fenomeni i
migrimimit sht shum i pranishm. Pr kt arsye, jo vetm
n Kosov, por n asnj shtet tjetr t regjionit nuk sht
parapar kjo form e kontrabandit ti migrantve. Pr m tepr,
sipas paragrafit 4, edhe tentativa e kryerjes s ksaj vepre penale
sht e ndshkuar.
Paragarafi 5.
N kt paragraf sht parapar forma m e rnd e ksaj
vepre penale dhe konsiderohet se kryhet n rastet kur ndokush
organizon ose urdhron personat tjer pr t kryer
kontrabandimin e emigrantve t parapar n paragrafin 1,2 dhe
3 t ktij neni.

Paragrafi 6 dhe 7.
Si form tjetr e rnd e ksaj vepre penale sht parapar
n paragrafin 6 t ktij neni dhe konsiderohet ekziston nse
kryersi sht antar i grupit ose n rastet kur kjo vepr kryhet
n aso mnyre q i rrezikon jett e emigrantve ose ka gjas q
ti rrezikoj jett e tyre ose nse kryhet duke i trajtuar n mnyr
njerzore apo degraduese apo duke i eksploatuar emigrantt.
Ndrsa n paragrafin 7 sht parapar form edhe m e rnd e
ksaj vepre penale e cila konsiderohet se ekziston nse me
rastin e kryerjes s veprs penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 sht
shkaktuar vdekja e nj apo m shum personave.
Paragrafi 7 sht prpiluar sipas sipas amandamenteve t
propozuara n Kodin Penal.
Lidhur me fajsin, t gjitha kto forma t veprave penale
kryhen me dashje.
Kryers i ktyre veprave penale mund t jet do person.

576

Paragrafi 8.
Sipas ktij paragrafi, emigrantt q me rastin e kryerjes s
ksaj vepre penale jan viktima, nuk konsiderohen penalisht
prgjegjs, nuk dnohen.
20. Trafikimi i njerzve
(Neni 139)
(1)Kushdo q merr pjes n trafikimin me njerz,
dnohet me burgim prej dy deri n dymbdhjet vjet.
(2) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni kryhet
kundr personit nn moshn 18 vjeare, kryersi dnohet
me burgim prej tre deri n pesmbdhjet vjet.
(3) Kushdo q organizon nj grup personash pr t
kryer vepr nga paragrafi 1 i ktij neni, dnohet me gjob
deri n 500.000 EUR dhe me burgim prej shtat deri n
njzet vjet.
(4) Kushdo q nga pakujdesia lehtson kryerjen e
trafikimit me njerz, dnohet me burgim prej gjasht
muajve deri n pes vjet.
(5) Kushdo q prdor ose siguron shrbime seksuale t
nj personi pr t cilin e din se personi i till sht viktim e
trafikimit, dnohet me burgim prej tre muaj deri n pes
vjet.
(6) Nse vepra penale nga paragrafi 5 i ktij neni kryhet
kundr personit nn moshn 18 vjeare, kryersi dnohet
me burgim prej dy deri n dhjet vjet.
(7) Nse vepra penale nga ky nen kryhet nga personi
zyrtar me keqprdorimin e pozits apo autorizimit t tij,
kryersi dnohet me burgim prej pes deri n
pesmbdhjet vjet pr veprn penale nga paragrafi 1 ose 2,
me burgim prej s paku dhjet vjetsh pr veprn penale
nga paragrafi 3, me burgim prej dy deri n shtat vjet pr
veprn penale nga paragrafi 4 ose 5 ose me burgim prej pes
vjetsh deri n dymbdhjet vjet pr veprn penale nga
paragrafi 6.

577

(8) Sipas ktij neni dhe nenit 140,

1) Shprehja trafikim me njerz do t thot
rekrutim, transportim, transferim, strehim ose pranim i
personave me an t mjeteve t krcnimit ose t prdorimit
t forcs apo forma t tjera t detyrimit, rrmbimit,
falsifikimit, mashtrimit, apo keqprdorimit t pushtetit apo
t pozits ose t nj pozite t ndjeshme ose me an t dhnies
a marrjes s pagesave apo prfitimeve pr t arritur
plqimin e personit, q ka kontroll mbi personin tjetr me
qllim t shfrytzimit.
2) Shprehja shfrytzim ashtu si sht prdorur n
pikn 1 t ktij paragrafi, prfshin ndr t tjera
shfrytzimin e prostitucionit t t tjerve ose formave t
tjera t shfrytzimit seksual, shrbimeve ose puns s
detyruar, skllavris ose veprimeve t ngjashme me
skllavrin ose heqjes s organeve.
3) Plqimi i viktims s trafikimit me njerz pr
qllime shfrytzimi nuk merret parasysh kur cilado prej
mjeteve t parashtruara m lart n pikn (1) t ktij
paragrafi sht prdorur kundr viktims s till.
4) Rekrutimi, transportimi, transferi, strehimi ose
pranimi i fmijs me qllim t shfrytzimit konsiderohet
trafikimi me njerz, madje edhe nse kjo nuk prfshin
asnjrn nga mjetet e parashikuara n pikn (1) t ktij
paragrafi.
Trafikimi me njerz sht parapar si vepr penale me nj
numr relativisht t madh t konventave ndrkombtare.
Konventat m t rndsishme ndrkombtare me t cilat
ndalohet dhe ndshkohet trafikimi me njerz jan: Konventa
mbi ndalimin e tregtis me robr t bardh t vitit 1910;
Konventa pr ndshkimin e tregtis me gra dhe fmij t vitit
1921; Konventa pr ndshkimin e tregtis me gra t rritura, t
moshs madhore t vitit 1933 dhe Konventa pr ndshkimin dhe
parandalimin e tregtis me njerz dhe eksploatimin e tyre pr
qllime prostitucioni t vitit 1949 dhe Konventa pr
parandalimin e tregtis me njerz dhe eksploatimi i t tjerve t
vitit 1950.

578

Pr nga natyra dhe prmbajtja e saj, kjo vepr penale sht

shum e afrt me veprn penale t kontrabandimit me njerz,
nga se edhe me kt vepr ndaj njerzve veprohet si ndaj
objekteve, me rast cenohet rnd dinjiteti i njeriut dhe lirit
dhe t drejtat e tij themelore.
Vet emrtimi trafikimi me njerz mjaft qart e tregon
se me kt vepr penale bhet tregti me njerz, bhet shitblerja
e njerzve dhe se qllimi kryesor sht realizimi i dobis
pasurore
Paraagarfi 1.
Sipas ktij paragrafi, llojet e veprimit me t cilat kryhet kjo
vepr penale jan prcaktuar n mnyr alternative dhe si t tilla
jan t shumta dhe komplekse. Rrjedhimisht si forma t
veprimit t kryerjes s ksaj vepre penale konsiderohet:
rekrutimi, transferim, strehim ose pranim i personave t
trafikuar (viktimave) me qllim t shfrytzimit, prkatsisht me
qllim t eksploatimit t tyre n mnyra t ndryshme si jan:
shfrytzimi seksual ose forma t tjera t shfrytzimit seksual,
shrbimeve ose puns s detyruar, skllavris ose veprimeve t
ngjashme me skllavrin, robris ose heqjes s organeve
(transplantimin e organeve n mnyr t kundrligjshme).
Ndrlikueshmria e natyrs s figurs s ksaj vepre
penale inkludon n vete edhe mnyrat e ndryshme me t cilat
kryhet kjo vepr penale dhe ate: me an t krcnimit ose t
prdorimit t forcs apo me forma t tjera t detyrimit,
rrmbimit, falsifikimit, mashtrimit, apo keqprdorimit t
pushtetit apo t pozits ose t nj pozite t ndjeshme ose me an
t dhnies apo marrjes s pagesave apo prfitimeve pr t arritur
plqimin e personit, q ka kontroll mbi personin tjetr me qllim
t shfrytzimit.
Paragrafi 4 dhe 5.
Kt vepr penale e kryen edhe personi i cili nga pakujdesia
e mundson, prkatsisht e lehtson kryerjen e trafikimit me
njerz (paragrafi 4). Gjithashtu, kt vepr penale konsiderohet
se e kryen edhe personi i cili e di se personi i caktuar sht
viktim e trafikimit dhe prkundr ksaj e shfrytzon pr

579

qllime seksuale (paragrafi 5). Me amendamentet e Kodit Penal

sht propozuar q t shlyhen kto dy paragrafe. Mendoj se
propozimi pr heqjen e paragrafit 4 sht me vend, nga se kjo
vepr nuk mund t kryhet nga pakujdesia. Ndrsa propozimi pr
heqjen e paragrafit 5, mendoj se sht i gabuar, ngase me kt
paragraf me vend inkriminohet shfrytzimi seksual i i viktimave
t trafikimit. Paragraf me kt prmbajtje e kan edhe kodet
penale t regjionit.
Paragrafi 2, 3, 5, 6 dhe 7.
N kto paragrafe si forma t rnda t veprs penale t
trafikimit me njerz konsiderohen kto raste: nse vepra penale
nga paragrafi 1 t ktij neni kryhet ndaj personit nn moshn 18
vjeare (paragrafi 2); nse personi i caktuar e organizon grupin e
njerzve (sht organizator) me qllim t kryerjes s trafikimit
me njerz (paragrafi 3); nse vepra nga paragrafi 5 i ktij neni
kryhet ndaj personit nn moshn 18 vjeare (paragrafi 6); nse
vepra penale kryhet nga personi zyrtar gjat ushtrimit t detyrs
s tij (paragrafi 7).
Krahas ktyre formave t rnda t ksaj vepre penale, sikur
edhe n paragrafin 6 t nenit 138 (kontrabandimi i emigrantve),
sht dashur t parashihet si form e rnd edhe rasti kur
trafikimi i njerzve kryhet n aso mnyre,e cila e rrezikon jetn
apo sigurin e personave t cilt trafikohen. Kt e themi ngase
n raste jo t rralla, trafikimi bhet me aso mjetesh apo n aso
rrethanash (kohn e dimrit, natn, npr male t pakalueshme,
me kamion- frigorifer, gomone gome etj), me t cilat
rrezikohet seriozisht jeta dhe n prgjithsi siguria e viktimave
t ksaj vepre penale. Gjithashtu, si form edhe m e rnd e
ksaj vepre penale duhet t parashihet nse nga mnyra e
rrezikshme e trafikimit t njerzve sht shkaktuar edhe vdekja
e nj apo m shum personave. Pr kto dy forma t veprave
penale gjithsesi duhet t parashihen dnime meritore deri n
njzet vjet burgim, apo me burgim afatgjat. Rast i till i forms
shum t rnd t trafikimit t njerzve n mnyr dhe me mjete
t rrezikshme ishte trafikimi i shtetasve t Shqipris pr n Itali
nprmjet detit Adriatik me gomone (anije) gome me 9 janar t
vitit 2004, ku u mbytn 28 persona.

580

T gjitha kto forma t veprs penale t trafikimit me

njerz, mund ti kryej do person, prve forms s ksaj vepre
penale t parapar n paragrafin 7 t ktij neni, t ciln mund ta
kryej vetm personi zyrtar.
Kjo vepr penale konsiderohet se sht kryer edhe n rastet
kur subjekti pasiv (personi i trafikuar) e ka dhn plqimin q t
trafikohet (paragrafi 4, pika 3).
Lidhur me fajsin, t gjitha format e ksaj vepre penale
mund t kryhen vetm me dashje, prve veprs s parapar
n paragrafin 4 q mund t kryhet nga pakujdesia dhe e cila
konsiston n mundsimin, prkatsisht lehtsimin e kryerjes
s trafikimit. Por u cek edhe m sipr, kjo form e kryer nga
pakujdesia sht propozuar q t hiqet.
21. Fshehja e dokumenteve t identifikimit t
viktimave
t skllavris ose trafikimit me njerz
(Neni 140)
(1) Kushdo q duke vepruar ose duke u paraqitur
rrejshm vepron si pundhns, drejtor, kontraktor
apo si organ punsimi i personit tjetr, fsheh
dokumentet personale t identifikimit apo
pasaportn e personit pr t cilin e din se sht
viktim e veprs penale t parapar n nenin 137 dhe
139, dnohet me burgim prej nj deri n pes vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga personi zyrtar gjat ushtrimit t
detyrs s tij, kryersi dnohet me burgim prej
tre deri n shtat vjet.
Kjo vepr penale sht e natyrs konekse ngase kryhet
lidhur me veprn penale t vendosjes s skllavris ose
trafikimit me njerz.
Paragrafi 1.

581

Si veprime t kryerjes s ksaj vepre penale sht rasti kur

pundhnsi apo personi i cili rrejshm paraqitet si pundhns
ua merr, apo ua mshef dokumentet personale t identifikimit apo
pasaportn e personave pr t cilt e din se jan viktima t
trafikimit me njerz. Marrja apo mshefja e dokumenteve
personale t identifikimit apo pasaportn bhet me qllim q
viktimave t ktyre veprave penale tua bjn t pamundur q t
lvizin lirshm apo q t ikin, t lirohen nga kthetrat e ktyre
kriminelve. Gjithashtu, kt vepr kta persona e kryejn me
qllim q t mos zbulohen nga organet e ndjekjes. Njherit me
kt form t veprs penale lehtsohet kryerja e dy veprave
penale t cekura m sipr.
Paragarfi 2.
N kt paragraf sht parapar forma e rnd e ksaj vepre
penale e cila konsiderohet se kryhet n rastet kur personi zyrtar i
fsheh dokumentet e identifikimit t viktimave s skllavris apo
t trafikimit me njerz.
Si rezulton nga kta dy paragraf, kt vepr penale mund
ta kryej do person apo personi zyrtar. Lidhur me tiparet tjera
objektive dhe subjektive kjo vepr nuk dallohet nga dy veprat
penale t parapara n nenin 137 dhe 139.
Lidhur me fajsin kjo vepr penale mund t kryhet vetm
me dashje, zakonisht me dashje direkte.
22. Rrezikimi i personave n mbrojtje
ndrkombtare
(Neni 141)
(1) Kushdo q me qllim e privon nga jeta personin
nn mbrojtje ndrkombtare, dnohet me burgim prej s
paku shtat vitesh.
(2) Kushdo q kryen rrmbimin ose sulmin mbi
personin ose mbi lirin e personit nn mbrojtje
ndrkombtare, dnohet me burgim prej nj deri n dhjet
vjet.

582

(3) Kushdo q kryen nj akt t dhunshm mbi

objektet zyrtare, n vend privat ose n mjetet e transportit
t nj personi nn mbrojtje ndrkombtare, kur akti i till
ka gjas t rrezikoj personin ose lirin e tij, dnohet me
burgim prej nj deri n dhjet vjet.
(4) Kushdo q krcnohet seriozisht se do t kryej
vepr penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ktij neni, dnohet
me burgim prej nj deri n pes vjet.
(5) Kushdo q organizon ose urdhron personin t
kryej vepr nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ktij neni, dnohet
me burgim prej tre deri n pes vjet.
(6) Nse vepra nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ktij neni
rezulton me vdekjen e nj ose m shum personave,
kryersi dnohet me s paku pes vjet burgim.
(7) Sipas ktij neni shprehja person n mbrojtje
ndrkombtare do t thot:
1) Kryetari i shtetit, duke prfshir edhe cilindo person
i cili kryen funksionet e kryetarit t shtetit sipas kushtetuts
s shtetit n fjal, kryeministrin ose ministrin e punve t
jashtme n t gjitha rastet kur personi i till sht n shtet t
huaj si dhe antart e familjes s tij apo t saj, t cilt e
shoqrojn at;
2) Cilido prfaqsues apo zyrtar i shtetit ose cilido
zyrtar apo organ i organizats ndrkombtare t nj
karakteri ndrqeveritar i cili n kohn dhe n vendin e
kryerjes s krimit kundr tij apo saj, objektit t tij apo saj
zyrtar ose vendbanimit t tij apo t saj privat ose mjeteve t
transportit t tij apo saj ka t drejt, n pajtim me t drejtn
ndrkombtare pr mbrojtje t veant nga fardo sulmi
mbi personin, lirin ose dinjitetin e tij apo t saj si dhe
antart e familjes s tij apo saj q jan pjes e shtpis s tij
apo saj.
Kjo vepr penale sht parapar n baz t Konvents pr
parandalimin dhe ndshkimin e veprave kundr personave n
mbrojtje ndrkombtare, duke i prfshij edhe agjentt
diplomatik t vitit 1973.
Me dispozitat e nenit 141 jan parapar forma t posame t
veprimit t kryerjes, t cilat n fakt jan forma t posame t
terrorizmit ndrkombtar. Kto forma t kryerjes jan: vrasje me
qllim e personit n mbrojtje ndrkombtare (paragrafi 1);

583

rrmbimi, ose sulmi ose cenimi i liris (paragrafi 2); kryerja e

nj akti t dhunshm mbi objektet zyrtare, n vend privat ose n
mjetet e transportit t personit n mbrojtje ndrkombtare, nse
akti i till ka gjas ta rrezikoj at apo lirin e tij (paragrafi 3);
krcnimi serioz se do t kryej vepr penale t parapar n
paragrafin 1,2 ose 3 (paragrafi 4); nse organizon ose urdhron
personin tjetr t kryej vepr penale t parapar n paragrafin
1, 2 ose 3 (paragrafi 5).
Si form e rnd e veprave penale t parapara n paragrafin
1, 2 ose 3 konsiderohen rastet kur nga kto vepra shkaktohet
vdekja e nj ose m shum personave (paragrafi 6).
T gjitha kto forma t veprs penale t rrezikimit t
personave n mbrojtje ndrkombtare mund ti kryej do
person.
Lidhur me fajsin - gjithashtu t gjitha kto forma t ksaj
vepre penale kryhen vetm me dashje.
N pajtim me konventat ndrkombtare, n paragrafin 7, n
dispozitat e nnparagrafit 1 dhe 2 t cilat jan t karakterit
shpjegues, jan prcaktuar n mnyr detale se cilt persona
konsiderohen se gzojn statusin e personit n mbrojtje
ndrkombtare.
23. Rrezikimi i personelit t Kombeve t Bashkuara
dhe i personelit
n marrdhnie me ta
(Neni 142)
(1) Kushdo q me qllim e privon nga jeta personelin e
Kombeve t Bashkuara ose personelin n marrdhnie me
to, dnohet me burgim prej s paku shtat vjetsh.
(2) Kushdo q kryen rrmbimin a sulmin mbi pesonin
ose lirin e personelit t Kombeve t Bashkuara apo mbi
personelin n marrdhnie me to, dnohet me burgim prej
nj deri n dhjet vjet.
(3) Kushdo q kryen nj sulm me dhun mbi objektet,
vendbanimin privat apo mjetet e transportit t Kombeve
t Bashkuara apo personelin n marrdhnie me to kur

584

sulmi i till ka gjas t rrezikoj personin ose lirin e tij,

dnohet me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
(4) Kushdo q krcnon seriozisht se do t kryej vepr
penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 t ktij neni, dnohet me
burgim prej nj deri n pes vjet.
(5) Nse vepra penale nga paragrafi 2 ose 3 i ktij neni
rezulton me vdekjen e nj ose m shum personave,
kryersi dnohet me burgim prej s pes vjet.
Sipas ktij neni,
1) Shprehja personel i Kombeve t Bashkuara do t
thot:
(i) Persona t angazhuar dhe t vendosur nga
Sekretari i Prgjithshm i Kombeve t Bashkuara si
pjestar t komponentit ushtarak, policor ose civil t
operacionit t Kombeve t Bashkuara ose
ii)
Zyrtar t tjer dhe ekspert t misionit t
Kombeve t Bashkuara, agjenci t specializuara t saj ose t
Agjencis Ndrkombtare t Energjis Atomike t cilt jan
t pranishm n cilsi zyrtare n zonn ku operacioni i
Kombeve sht duke u zhvilluar.
2)Shprehja personel n marrdhnie me to do t
thot:
(i)Persona t caktuar nga Qeveria ose nga nj
organizat ndrqeveritare me marrveshjen e organit
kompetent t Kombeve t Bashkuara;
(ii)Persona t angazhuar nga Sekretari i
Prgjithshm i Kombeve t Bashkuara ose nga nj agjenci e
specializuar apo nga Agjencia Ndrkombtare e Energjis
Atomike;
(iii)Personel i vendosur nga nj organizat
humanitare joqeveritare ose agjenci sipas nj marrveshje
me Sekretarin e Prgjithshm t Kombeve t Bashkuara ose
me nj agjenci t specializuar, apo me Agjenci Ndrkombtare t Energjis Atomike pr kryerjen e aktiviteteve n
mbshtetje t prmbushjes s mandatit t operacionit t
Kombeve t Bashkuara.
3)Shprehja Operacion i Kombeve t Bashkuara do
t thot operacion i themeluar nga organi kompetent i
Kombeve t Bashkuara, n pajtim me Kartn e Kombeve t

585

Bashkuara dhe i udhhequr nga autoriteti dhe kontrolli i

Kombeve t Bashkuara:
(i)Nse operacioni ka pr qllim mbajtjen dhe
rivendosjen e paqes dhe siguris ndrkombtare ose
(ii) Nse Kshilli i Sigurimit ose Asambleja e
Prgjithshme ka deklaruar pr qllimet e Konvents mbi
Sigurin e Personelit t Kombeve t Bashkuara dhe t
Personelit n Marrdhnie me to t dats 9 dhjetor 1994 se
ekziston rreziku i jashtzakonshm pr sigurin e personelit
q merr pjes n operacion.
Vepra penale e parapar n kt nen, sht identike me
veprn penale t rrezikimit t personave n mbrojtje
ndrkombtare dhe sipas prmbajtjes, objektit mbrojts dhe
veprimeve t kryerjes sht e nejt. Dallimi i vetm sht se n
veprn penale t msiprme mbrohet kryetari i shtetit ose
ndonj zyrtar i lart i shtetit i cili gjendet n shtetin tjetr dhe
sipas t drejts ndrkombtare gzon mbrojtje t veant.
Ndrsa n inkriminimin e parapar n nenin 142 sht fjala
pr mbrojtjen e personelit t Kombeve t Bashkuara t cilt
ushtrojn detyra t ndryshme dhe kuptohet gzojn edhe
mbrojtje t posame sipas t drejts ndrkombtare. Veprimet
e kryerjes dhe n trsi inkriminimi i parapar n nenin e
msiprm, trsisht mund t zbatohet edhe pr rastet e do lloj
sulmi apo rrezikimi edhe ndaj personelit t Kombeve t
Bashkuara. Kjo shihet edhe n pes paragrafet n t cilat jan
prcaktaur format e veprimit t kryerjes t ksaj vepre penale
t cilat jan trsisht t njejta me format e kryerjes s veprs
penale t parapar n nenin 141.
Pr arsyet q u cekn, n asnj kod penal t shteteve t
regjionit nuk parashihet kjo vepr penale, por sht e parapar
vetm vepra penale e rrezikimit t personave n mbrojtje
ndrkombtare, vepr kjo me t ciln mbrohen jo vetm
personalitetet e larta t nj shteti t cilt gjenden n shtetin
tjetr por edhe personeli i Kombeve t Bashkuara. Por
sidoqoft ne shkurtimisht po i cekim vetm format e veprimit
me t cilat kryhet kjo vepr penale, ndrsa pr shtjet tjera t
cilat jan t prcaktuara me kt nen, vlen ajo q sht thn
pr inkriminimin e msiprm.

586

Prve imuniteteve t tjera, personelit t Kombeve t

Bashkuara, n pajtim me t drejtn ndrkombtare i sht
siguruar edhe mbrojtje juridike penale. Ksisoj, n pes
paragraf t nenit 142 t Kodit Penal t Kosovs jan
inkriminuar veprat me t cilat mund t atakohet apo rrezikohet
personeli i Kombeve t Bashkuara dhe personeli n marrdhnie
me kt organizat. Kto jan: nse ndokush e privon nga jeta
personelin e Kombeve t Bashkuara ose personelin n
marrdhnie me to (paragrafi 1); nse kryhet rrmbimi apo
sulmi ndaj personit ose liris s tij (paragrafi 2); nse sulmohet
me dhun objekti, vendbanimi privat apo mjetet e transportit t
personelit t ktill (paragrafi 3); nse ekziston krcnimi serioz
se ndaj personelit t ktill do t kryhet vepra e parapar n tre
paragraft e msiprm (paragrafi 4). Ndrsa, n paragrafin 5
sht parapar forma e rnd e ksaj vepre penale e cila
konsiderohet se kryhet nse vepra e parapar n paragrafin 2 ose
3 ka shkaktuar vdekjen e nj ose shum personave.
N paragrafin 6 i cili sht i karakterit eksplikativ,
prcaktohet kuptimi i shprehjeve q prdoren n kt nen.
24. Marrja e pengjeve
(Neni 143)
Struktura dhe prmbajtja e dispozitave t nenit 143 sht
sipas amandamenteve t Kodit Penal. Gjithashtu edhe
komentimi sht br sipas versionit t ri ngase versioni i
KP ekzistues ka qen me plot gabime.
(1) Kushdo q merr peng dhe kanos se do ta vras, do ta
plagos ose se do t vazhdoj ta mbaj personin e till me
qllim q ta detyroj shtetin apo organizatn
ndrkombtare pr t kryer a pr t mos kryer vepr si
kusht eksplicit o implicit pr lirimin e personit t marr
peng, dnohet me burgim jo m pak se tre vjet.
(2) Kushdo i cili me qllim e privon nga jeta personi e
zn peng me kryerjen e veprs penale nga paragrafi 1 i
ktij neni, dnohet me burgim jo m pak se dhjet vjet ose
me burgim t prjetshm.

587

(3) Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni rezulton

me vdekjen e personit t zn peng, kryersi dnohet me jo
m pak se pes vjet.
Baz pr inkriminim e ksaj vepre sht Konventa
Ndrkombtare Kundr Marrjes s Pengjeve e vitit 1976. Sipas
nenit 8 t Statutit t Roms, marrja e pengjeve konsiderohet
krim i lufts.
Paragrafi 1.
Pr nga natyra dhe prmbajtja e saj, kjo vepr sht nj
form e posame e veprs penale t rrmbimit t personit e
parapar n nenin 159. Ajo q e dallon kt vepr penale nga
vepra penale e rrmbimit dhe e cila i jep karakter t forms s
posame t terrorizmit ndrkombtare sht qllimi i kryersit
q me rrmbimin e personit ta detyroj nj shtet apo
organizat ndrkombtare q t ndrmerr apo t mos
ndrmerr nj veprim si kusht eksplicit apo implicit pr
lirimin e personit. Shteti t cilit i vehet kushti pr lirimin e
personit t marrun peng duhet t jet shtet i huaj e jo shteti
shtetsin t cilin e ka kryersi.
N sensin e ktij inkriminimi si peng mund t jet do
person. Mirpo nse merret parasysh qllimi i kryersit,
zakonisht peng merren personat t cilt jan n pozita t
caktuara zyrtare, politike apo shtetrore, ngase me rrmbimin e
personaliteteve t ktilla lehtsohet m tepr realizimi i qllimit
t kryersit.
Qllimi i kryersit t ksaj vepre penale sht q ta detyroj
shtetin e huaj apo organizatn ndrkombtare. Andaj nuk do t
konsiderohet se ekziston kjo vepr penale n rastin kur me
marrjen peng t ndonj personi kihet pr qllim q t detyrohet
shteti i vet, shteti shtetsin t cilin e ka kryersi.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht prcaktuar
n mnyr kumulative e cila prbhet prej dy veprimeve: prej
rrmbimit dhe kanosjes. Lidhur me kanosjen, ktu sht fjala
pr t ashtuquajturn kanosje t kualifikuar me t ciln kryersi i
ksaj vepre ia bn me dije shtetit t huaj apo organizats
ndrkombtare se personin i rrmbyer do t vras, do ta plagos
ose do t vazhdoj ta mbaj n arrest, nse nuk prmbushen

588

krkesat e tij. Krkesat zakonisht jan t drejtuara me qllim

q shteti i huaj apo organizata ndrkombtare t detyrohet t
nxjerr ndonj vendim politik apo ekonomik, q ti liroj
personat e caktuar nga burgu, q t jap dorheqje nga ndonj
funksion politik, shtetror apo ushtarak etj.
Kanosja i drejtohet shtetit apo organizats ndrkombtare e
jo personit t rrmbyer. Prve ksaj, kryersi i ksaj vepre
penale ia bn me dije shtetit apo organizats ndrkombtare se
personi i marrun peng do t lirohet nse realizohen krkesat e tij.
Kjo vepr penale konsiderohet se sht kryer, sht
prfunduar me faktin e rrmbimit dhe t kanosjes se personit se
do t plagoset, do t vazhdohet t mbahet i mbyllur ose se do t
vritet. Thn ndryshe, pr ekzistimin e ksaj vepre nuk sht e
nevojshme edhe q t jen realizuar krkesat.
Paragarfi 2 dhe 3.
N kto dy paragrafe jan parapar format e rnda t ksaj
vepre penale. Sipas paragrafit 2, form e rnd e ksaj vepre
penale ekziston nse personi i cili sht marr peng, me qllim
privohet nga jeta. Gjithashtu edhe sipas paragrafit 3, si form e
rnd e ksaj vepre penale konsiderohet edhe rasti nse vepra
nga paragrafi 1 i ktij neni rezulton me vdekjen e personit t
zn peng.

25. Prvetsimi i paligjshm, shfrytzimi, transferimi

dhe vendosja
e materialeve nukleare
(Neni 144)
(1)Kushdo q pa autorizim pranon, shfrytzon,
transferon, ndryshon, vendos ose shprndan material
nuklear dhe shkakton ose ka gjas t shkaktoj vdekjen a
lndimin e rnd t personit ose dm t madh ndaj prons,
dnohet me burgim prej nj deri n tet vjet.
(2) Kur vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me vdekjen e nj ose m shum personave ose me

589

dmin material, kryersi dnohet me s paku pes vjet

burgim ose me burgim afatgjat
(3) Kushdo q kryen vepr penale nga paragrafi 1 ose
2 i ktij neni nga pakujdesia dnohet me burgim deri n
shtat vjet, nse kryen vepr penale nga paragrafi 1 dhe
me s paku tre vjet burgim pr veprn penale nga
paragrafi 2.
(4) Kushdo q kryen vjedhje, plakitje ose prvetsim
t materialit nuklear ose bn krkes pr material me an t
krcnimit ose prdorimit t forcs apo me fardo forme
tjetr t friksimit, dnohet me burgim s paku pes vjet.
Baz e ktij inkriminimi sht Konventa pr mbrojtjen
fizike t materialit nuklear t vitit 1980. Me kt Konvent
obligohen t gjitha shtetet antare t Kombeve t Bashkuara q
n legjislacionet e tyre penale ti inkriminojn veprat e ndaluara
lidhur me materialin nuklear.
Rreziku pr kontrabandimin e lndve nukleare sht real
dhe i madh jo vetm pr qytetart e nj shteti por edhe n
prmasa shum m t gjera. Andaj sht obligim i do shteti q
ta luftoj kt dukuri.
Me kt vepr penale e rrezikohen shum rnd dhe n
prmasa t gjera jeta, integriteti trupor, shndeti, ambienti dhe
shum vlera t tjera, jo vetm t qytetarve t shtetit ku kryhet,
por edhe t shum shteteve t tjera, prkatsisht nj rajoni t
gjer. Pr kt arsye, kjo vepr penale sht sistemuar n
kapitullin e veprave penale ndrkombtare.
Paragrafi 1.
Sipas ktij paragrafi, forma e t kryerjes s ksaj vepre
penale konsiderohen nse nj person pa autorizim pranon,
posedon, prkatsisht mban, shfrytzon, transferon, ndryshon,
vendos ose shprndan material nuklear. Kto forma t kryerjes
t ksaj vepre penale t prcaktuara n mnyr alternative
pothuaj jan identike me veprimet e parapara n nenin 7 t
Konvents s sipr prmendur

590

Pr nga natyra e saj, kjo form e kryerjes s ksaj vepre

sht e karakterit t rrezikimit abstrakt. Thn ndryshe, kjo
vepr konsiderohet se kryhet nse me veprimet e cekura
rrezikohet integriteti trupor, jeta apo pasura n prmasa t
mdha.
Paragrafi 2 dhe 4.
N paragrafin 2 sht parapar form e rnd e ksaj vepre
penale e cila konsiderohet se kryhet nse vepra ka shkaktuar
vdekjen e nj ose m shum personave ose dme t mdha
materiale. Gjithashtu sipas paragrafit 4, form e rnd e ksaj
vepre penale ekziston nse ndonj person kryen vjedhje,
plakitje ose prvetsim t materialit nuklear ose duke u
krcnuar ose q, duke e prdorur dhunn apo ndonj form
tjetr t friksimit krkon q ti dorzohet materiali nuklear.
Paragrafi 3.
N kt paragraf jan parapar format e lehta t ksaj vepre
penale n rastet kur vepra e parapar n paragrafin 1 dhe 2 t
ktij neni sht kryer nga pakujdesia.
T gjitha format e ksaj vepre penale mund ti kryej do
person.
Lidhur me fajsin, prve veprs s parapar n paragrafin
3 e cila kryhet nga pakujdesia, t gjitha format e tjera t ksaj
vepre penale kryhen me dashje direkte apo eventuale. Ndrsa
vepra e parapar n paragrafin 4 mund t kryhet vetm me
dashje direkte.
26. Krcnimi pr prdorimin ose kryerjen e vjedhjes
apo
t plakitjes s materialit nuklear
(Neni 145)
(1) Kushdo q krcnon me prdorim t materialit
nuklear shkaktimin e vdekjes ose t lndimeve t rnda
ndaj personit ose dmit t madh material, dnohet me
burgim prej nj deri n tet vjet.

591

(2) Kushdo q me qllim t detyrimit t personit fizik

ose juridik pr t kryer ose pr t mos kryer nj vepr
krcnon t kryej vjedhje ose plakitje t materialit
nuklear, dnohet me burgim prej pes deri n
pesmbdhjet vjet.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 2 i ktij neni
rezulton me vdekjen e nj ose t m shum personave ose
dmit t madh material, kryersi dnohet me s paku pes
vjet burgim ose me burgim afatgjat.

Kjo vepr sht mjaft e afrt me veprn e msiprme.

Baz edhe pr paraparjen e ksaj vepre penale sht Konventa
pr mbrojtjen fizike t materialit nuklear t vitit 1980. Dallimi
esencial i ksaj vepre penale nga vepra e msiprme sht se
me kt vepr shkaktohet rreziku konkret.
Paragrafi 1.
Veprimet e kryerjes s ksaj forme t veprs penale
konsiderohen se realizohen n rastet kur ndokush krcnohet se
do t prdor material nuklear me qllim q t shkaktoj
vdekjen e personit tjetr apo do ti shkaktoj lndime t rnda,
ose dme t mdha materiale.
Rrezikimi i siguris s njerzve ose pasuris me prmasa t
mdha, si tipare t ksaj vepre penale, n sensin e ktij
inkriminimi, nuk don t thot rrezikimin real n kuptimin e
mundsis s nj shkaktimi t afrt t katastrofs nukleare.
Rrezikimin e siguris ktu duhet nnkuptuar si cenim t t
drejtave t njerzve q t jetojn t qet dhe q t jen t sigurt.
Paragrafi 2.
N kt paragraf sht parapar forma e dyt e ksaj vepre
penale e cila konsiderohet se kryhet n rastet kur ndokush, me
qllim q ta detyroj personin fizik apo juridik q t kryej ose
mos t kryej nj vepr, krcnohet se do t kryej vjedhje ose
plakitje t materialit nuklear.

592

N kto dy forma t ksaj vepre penale sht inkriminuar

vetm kanosja. Kto dy forma t veprs penale konsiderohen se
jan kryer, jan prfunduar vetm me faktin e prdorimin t
kanosjes dhe pr shkak t prmbajtjes dhe natyrs s tyre kto
mund t kryhen nga do person dhe kryhen vetm me dashje
direkte.
Paragrafi 3.
N kt paragraf sht parapar form e rnd e veprs
penale t parapar n paragrafin 2 t ktij, e cila konsiderohet se
ekziston n rastet kur sht shkaktuar vdekja e nj apo m
shum personave ose dm i madh material. Lidhur me
shkaktimin e pasojs t parapar n kt paragraf, kryersi duhet
t ket vepruar nga pakujdesia.
Kapitulli XV
VEPRAT PENALE KUNDR JETS DHE TRUPIT
1. Vshtrime t prgjithshme
Jeta e njeriut sht e drejt absolute, e drejt natyrore. E
drejta pr jet sht para t gjitha t drejtave t tjera, sht e
drejta m e rndsishme. Me humbjen e jets humbin t gjitha
t drejtat e tjera, humb ekzistenca e njeriut. Krahas jets edhe
integriteti trupor konsiderohet nj ndr vlerat themelore t
njeriut. Andaj, sht e kuptueshme prse e drejta penale i
kushton rndsi t madhe mbrojtjes s ktyre t mirave
juridike.
E drejta e jets sht e garantuar me aktet m t
rndsishme ndrkombtare, si jan p.sh. Deklarata
Universale e t Drejtave t Njeriut e Kombeve t Bashkuara
(1948), Konventa pr Mbrojtjen e t Drejtave t Njeriut dhe
Lirive Themelore e Kshillit t Evrops (1950), Pakti
Ndrkombtar i t Drejtave Civile dhe Politike (1966). Kjo e
drejt themelore garantohet dhe mbrohet edhe me kushtetutat
dhe ligjet themelore t shteteve aktuale. N paragrafin 1 t

593

nenit 25 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs sht

parapar shprehimisht se secili individ gzon t drejtn pr
jet. Ndrsa n paragrafin 2 thuhet se dnimi me vdekje sht
i ndaluar.
E drejta penale e mbron jetn e njeriut q nga fillimi i saj
deri n fund, deri n vdekje. Prkatsisht, e drejta penale e
mbron jetn e njeriut q nga nisma e saj, ngase jetn e
ardhshme (fetusin) e mbron nga ndrprerja e kundrligjshme e
shtatznsis. Mirpo, njeriu si qenie e gjall konsiderohet
prej momentit kur jeta sht autonome, auto-rregullative dhe
auto-reproduktive. Si e ktill jeta konsiderohet prej momentit
t lindjes.
Prcaktimi i momentit t lindjes sht i rndsishm,
prve tjerash edhe pr dallimin e vrasjes (privimit nga jeta)
nga ndrprerja e palejuar e shtatznsis. Se kur konsiderohet
se fillon jeta, lind fmija, ekzistojn mendime t ndryshme.
Sipas konceptit m t vjetr, pr tu konsideruar se ka lind
fmiut duhet ti jet prer krthiza dhe kshtu t ndahet nga
trupi i nns, sipas disa t tjerve fmija lind kur nj pjes e
tij del nga trupi i nns. T tjert mendojn se fmija lind prej
momentit kur pushon frymmarrja e placentave, ndrsa grupi i
tret i autorve jan t mendimit se jeta fillon prej momentit t
fillimit t lindjes s fmijs, prkatsisht t kohzgjatjes s
lindjes. Mendimi i grupit t tret t autorve konsiderohet m i
drejt. N favor t mendimit t grupit t tret t autorve sht
edhe fakti se e drejta penale e parasheh vepr penale t vrasjes
edhe rastin kur e ma e vret foshnjn e saj gjat lindjes.
Prcaktimi i momentit t vdekjes. Shtrohet pyetja se kur
konsiderohet se sht shkaktuar vdekja. N shkencn e
mjeksis bhet dallimi midis vdekjes biologjike dhe klinike.
Vdekja biologjike sht absolute dhe konsiderohet se
ekziston n rastet kur asnj pjes e trupit dhe asnj organ nuk
ushtrojn asnj funksion jetsor. Kjo sht vdekje e t gjitha
pjesve t trupit dhe e t gjitha organeve t njeriut. Vdekja
klinike konsiderohet n rastet kur pushojn, nuk punojn disa
organe vitale t njeriut, si jan frymmarrja, qarkullimi i
gjakut, shkaktimi i gjendjes s koms cerebrale. Sot sht
akceptuar mendimi se moment i shkaktimit t vdekjes duhet
konsideruar rasti kur sht shkaktuar vdekja e trurit (vdekja
cerebrale), ngase pa vetdije nuk ka as jet dhe se vdekja e

594

trurit shpie edhe n vdekje biologjike, prkatsisht vdekje

absolute.
Jeta e njeriut mbrohet deri n fund, deri sa zgjat. Andaj,
n shtetet ku sht akoma i parapar dnimi me vdekje, sht
e ndshkuar edhe vrasja e personit t dnuar me vdekje, nse
kryhet nga personi i paautorizuar, apo nse kryhet para se t
prmbushen t gjitha kushtet, si jan p.sh. q aktgjykimi t
bhet i plotfuqishm, apo para se t jet refuzuar krkesa pr
falje etj.
E drejta penale e mbron jetn e do qenieje njerzore t
gjall, pa marr parasysh moshn e saj dhe gjendjen
shndetsore. Vrasja konsiderohet edhe n rastet kur kryhet
ndaj personave pr t cilt ekzistojn indikacionet mjeksore
se nuk do t jetojn gjat, si dhe ndaj foshnjave tek t cilat nuk
mund t ushtrohen n mnyr normale funksionet jetsore.
Fakti se n t drejtn penale nuk ndshkohet vetvrasja,
fare nuk e zvoglon parimin e garantimit t jets. Kjo pr
faktin se nga e drejta pr jet rezulton edhe e drejta e njeriut
q vetes tia marr jetn. Gjithashtu, edhe tentativa e
vetvrasjes nuk konsiderohet vepr penale dhe kjo sht nj
ndr t arriturat bashkkohore. Mirpo, sht e ndshkueshme,
konsiderohet si vepr penale, shtytja, nxitja pr vetvrasje dhe
dhnia e ndihms pr vetvrasje (neni 151).
Plqimi i ndonj personi q t privohet nga jeta nga
personi tjetr nuk e prjashton veprn penale. Kjo nga fakti se
jeta e njeriut sht vler e patjetrsueshme e cila posedohet si
vlerat e tjera. Andaj, fakti se privimi nga jeta sht br me
krkesn apo plqimin e viktims (rasti i eutanazis) nuk e
prjashton nga prgjegjsia penale kryersin e veprs, por kjo
mund t merret parasysh vetm si rrethan lehtsuese me
rastin e matjes s dnimit.
Nga kjo q u tha m sipr rezulton se e drejta n jet sht
e drejt absolute, sht e drejt natyrore pa marr parasysh
interesin jetsor t individit dhe pa marr parasysh se a sht i
aft pr jet. Mirpo ekzistojn edhe disa prjashtime nga
krkesa absolute e mbrojtjes s jets s njeriut, si jan:
ndrprerja e lejuar e shtatznsis, luftra, dnimi me vdekje
(n disa shtete e caktuara), apo vrasja n mbrojtje t
nevojshme. Por lidhur me kt, duhet vemas t theksohet se

595

e drejta e jets s njeriut i ka disa kufizime sociale, t cilat

duhet t prcaktohen n mnyr restriktive (Kambovski,
Komentar, fq.624).
Mbrojtja e integritetit trupor sht e parapar n
mnyr t ngjashme, si edhe mbrojtja e jets. Lndimet
trupore konsiderohen vepra penale, vetm kur ato kryhen ndaj
personit tjetr. Vetlndimi, prkatsisht n rastet kur personi
i shkakton lndime vetes, nuk konsiderohet vepr penale.
Vetlndimi prjashtimisht konsiderohet vepr penale, nse
kryhet me qllim t shmangies s ndonj obligimi, si sht
p.sh. obligimi i shrbimit ushtarak, ose me qllim q t
realizohet ndonj e drejt n mnyr kundrligjore, si sht
p.sh. e drejta pr pension invalidor, ose e drejta nga sigurimi.
Kshtu p.sh. n paragrafin 2 t nenit 263 sht parapar si
vepr penale rasti kur kushdo q me qllim q nga siguruesi t
arktoj parat e sigurimit pr rastet e lndimit trupor apo t
dmtimit shndetsor i shkakton vetes lndim trupor apo
dmtim t shndetit dhe pastaj e paraqet lndimin apo
dmtimin, dnohet me gjob apo me burgim deri n nj vit.
Ndrhyrjet kirurgjike edhe pse n aspektin objektiv jan
lndime trupore, nuk konsiderohen t kundrligjshme nse: 1)
jan ndrmarr n pajtim me rregullat dhe praktikat e
mjeksis dhe shkencs s mjeksis (lege artis), 2) me qllim
t mjekimit, dhe 3) me plqimin e pacientit. Gjithashtu, nuk
konsiderohen vepra penale lndimet trupore t cilat
shkaktohen n gara t ndryshme sportive, nse konstatohet se
jan shkaktuar me gjith respektimin e rregullave t gjinive
prkatse sportive.
Nga fakti se nuk e prjashton veprn penale, vrasja apo
lndimi me krkesn e viktims apo ndihma pr vetvrasje,
mund t konkludohet se sht interes i prgjithshm mbrojtja e
jets dhe integritetit trupor. Me fjal t tjera, jeta, integriteti
trupor dhe shndeti i njeriut jan objekt mbrojts me rndsi t
posame.
Veprat penale kundr jets dhe trupit zakonisht kryhen me
dashje. N shumicn e rasteve kto vepra kryhen me dashje
direkte apo eventuale. Pr veprat penale t vrasjeve dhe t
lndimeve t rnda trupore, Kodi Penal parasheh dnime edhe
n rastet kur kryhen nga pakujdesia.

596

N Kapitullin XV t Kodit Penal sht parapar numri m

i madh i veprave penale kundr jets dhe trupit. Mirpo, edhe
n kapitujt e tjer t Kodit Penal t Kosovs sht parapar nj
numr i madh i veprave penale t cilat shkaktojn vdekjen apo
lndime trupore. Kshtu p.sh. n Kapitullin e veprave penale
kundr t drejts ndrkombtare, t cilat shkaktojn pasoj t
vdekjes apo t lndimit trupor, jan inkriminimet e parapara
n nenet 116 - 122. N Kapitullin e veprave penale kundr
lirive dhe t drejtave t njeriut, si inkriminim i cili shkakton
lndime trupore sht parapar keqtrajtimi gjat ushtrimit t
detyrs zyrtare dhe tortura (nenet 164, 165). N Kapitullin e
veprave penale kundr integritetit seksual (nenet 192-204),
jan parapar nj mori veprash penale me t cilat shkaktohen
edhe lndime trupore.
1. Sistemimi i brendshm i veprave penale kundr jets
dhe trupit
Sipas objektit mbrojts n kuptimin e ngusht, veprat
penale kundr jets dhe trupit mund t radhiten n kto
nngrupe:
a) veprat penale kundr jets ku bjn pjes vrasja (neni
146), vrasjet e rnda (neni 147), vrasja e kryer n gjendje t
afektit mendor (neni 148), vrasja nga pakujdesia (neni 149),
vrasja e foshnjs gjat lindjes (neni 150), dhe shtytja n
vetvrasje dhe dhnia e ndihms n vetvrasje (neni 151).
b)
veprat penale kundr jets s ardhshme ku bn
pjes ndrprerja e palejuar e shtatznsis (neni 152).
c) veprat penale kundr integritetit trupor ku bjn pjes
lndimi i leht trupor (neni 153) dhe lndimi i rnd trupor
(neni 154).
d) veprat penale t rrezikimit t jets apo integritetit
trupor ku bn pjes pjesmarrja n rrahje (neni 155).
e) veprat penale kundr solidaritetit, prkatsisht veprat
penale t braktisjes ku bjn pjes mosdhnia e
ndihms (neni 156) dhe braktisja e personave t paaft
(neni 157).
Vrasja

597

(Neni 146)
do vrasje sht vepr penale shum e rnd, ngase
privohet personi nga jeta. Mirpo n aspektin e s drejts
penale njihet tri lloje t vrasjeve dhe ate vrasje t rndomta
apo forma themelore e vrasjes, vrasjet e cilsuara (t
kualifikuara) dhe vrasjet e privilegjuara.
Forma themelore e vrasjes e parapar n nenin 146 n
literaturn juridiko-penale emrtohet kushtimisht edhe si
vrasje e rndomt. Pr kt form t vrasjes, Kodi Penal nuk
cek tipare t posame, andaj edhe n munges rrethane,
mnyre t kryerjes apo motivi t posam, vrasja e rndomt
dallohet nga vrasjet e rnda dhe vrasjet e privilegjuara. S
kndejmi, si vrasje t rndomta konsiderohen t gjitha ato
vrasje te t cilat mungojn tiparet e posame q i
karakterizojn vrasjet e rnda dhe t lehta, prkatsisht vrasjet
e privilegjuara.
Formn themelore t vrasjes Kodi Penal e prkufizon me
dispozit t thjesht - Kushdo q e privon personin tjetr nga
jeta.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale konsiston n
privimin e personit tjetr nga jeta. Vrasja zakonisht kryhet me
veprim, me ndrmarrje aktive t ndonj veprimi. Mirpo, kjo
vrasje mund t kryhet edhe me mosveprim. Me mosveprim
konsiderohet se kryhet vrasja n ato raste kur ka ekzistuar
obligimi juridik q t veprohet.
Lidhur me mnyrn e veprimit t kryerjes, vrasja mund t
kryhet me veprim t drejtprdrejt apo indirekt. Mnyr e
drejtprdrejt apo direkte e kryerjes ekziston n rastet kur
kryersi vet, me veprimin e vet drejtprdrejt e privon nga jeta
personin tjetr, p.sh. duke shkrepur nga arm zjarri, duke e
goditur me thik, duke ia zn frymn, duke i hedhur helm n
ushqim etj. N mnyr indirekte, vrasja kryhet, jo vetm me
veprimin e kryersit (dorasit), por edhe me ndrmjetsimin e
ndonj personi tjetr, madje edhe t vet viktims. Raste t
ktilla do t ekzistonin p.sh. kur kryersi me post ia drgon
paketn personit A. n t ciln gjendet eksplozivi i cili
aktivizohet me rastin e hapjes s drgess dhe e shkakton
vdekjen e tij; apo kur kryersi ia prish frenat e veturs personit

598

A. dhe pr shkak t ksaj ndodh aksidenti n trafik, n t cilin

humb jetn personi A.
Krahas ksaj, vrasja mund t kryhet n mnyr fizike dhe
psikike. N mnyr fizike vrasja kryhet me mjete mekanike,
kimike, me zjarr dhe me veprime t ngjashme ndaj trupit t
viktims. Ndrkaq, vrasja mund t kryhet n mnyr psikike
p.sh. duke shkaktuar frik t madhe dhe t papritur te viktima,
q mund t shkaktoj ngushtimin e shpejt t enve t gjakut
dhe pr pasoj mund t sjell atakun kardiak dhe vdekjen, ose
duke lshuar n trupin e viktims insekte, minj etj. t cilt tek
viktima mund t shkaktojn tronditje dhe ndrprerje t
funksionimit t zemrs.
Objekt i mbrojtjes juridiko-penale t ksaj vepre penale
sht jeta e njeriut. Thn ndryshe, objekt i ksaj vepre penale
sht vetm njeriu i gjall. Jeta e njeriut mbrohet prej
momentit t lindjes deri n vdekje. Si cekm m sipr, si
koh e lindjes konsiderohet momenti kur realisht ka filluar
procesi i lindjes n kuptimin e ndarjes fizike, prkatsisht t
ndarjes s frytit nga barku i nns. Nse fryti asgjsohet para
se t filloj lindja, nuk do t konsiderohet vrasje sipas nenit
146, por do t konsiderohet si vepr penale e ndrprerjes s
palejuar t shtatznsis. Gjithashtu, nuk do t konsiderohet
vepr penale e vrasjes nse sht asgjsuar fryti i cili nuk
sht i aft pr jet jasht barkut t nns. Mirpo, do t
konsiderohet vrasje edhe privimi nga jeta i fmijs q ka
lindur gjall, por pa aftsi pr t jetuar, vrasja e binjakve
siamez, vrasja e t shmtuarit (monstrumit). Me fjal t tjera,
pr ekzistimin e vrasjes nuk krkohet q fmija t jet i aft
pr jet. Gjithashtu, konsiderohet vepr penale edhe vrasja nga
mshira (eutanazia) dhe vrasja e personit i cili gjendet
vdekjes, p.sh. n gjendje kome etj..
Pasoj e veprs penale t vrasjes sht shkaktimi i
vdekjes s personit tjetr. Midis ndrmarrjes s veprimit dhe
shkaktimit t vdekjes duhet t ekzistoj lidhja kauzale.
Kauzaliteti midis veprimit dhe shkaktimit t vdekjes zakonisht
konstatohet pa vshtirsi. Lidhur me kauzalitetin problemet
lajmrohen n kto situata: a) kur pasoja nuk shkaktohet
menjher pas ndrmarrjes s veprimit; b) n rastet kur n
shkaktimin e pasojs kontribuojn edhe veprimet e personave

599

t tjer; c) kur n shkaktimin e pasojs kontribuojn disa

rrethana t tjera objektive dhe subjektive.
a) Pasoja e vdekjes n rastet e veprs penale t vrasjes,
nuk sht e domosdoshme t shkaktohet menjher pas
ndrmarrjes s veprimit t kryerjes. Prkatsisht, nse
konstatohet se ka ekzistuar lidhja kauzale mes veprimit
dhe pasojs (vdekjes), periudha kohore pothuaj sht
irelevante. Lidhur me kt shtje, n disa vende
anglosaksone konsiderohet se ekziston lidhja kauzale,
nse vdekja sht shkaktuar brenda periudhs prej 12
muajve. Organizata Ndrkombtare e Shndetsis
sugjeron q t konsiderohet se ekziston lidhja kauzale
nse vdekja sht shkaktuar brenda afatit prej 30
ditsh. Nse ndokush sht dnuar pr lndim t rnd
trupor, ndrsa pas aktgjykimit t plotfuqishm
shkaktohet vdekja e viktims, prsritja e procedurs
mund t rezultoj me dnim pr vrasje.
b) Do t konsiderohet se ekziston lidhja kauzale edhe n
rastet kur n ndonj mnyr edhe rrethanat tjera t
mpastajme i kan kontribuar, kan participuar n
shkaktimin e vdekjes, p.sh. nse vdekja ka mundur t
parandalohet nprmjet dhnies s ndihms mjeksore
me koh. Prgjegjsia n kso rastesh mbshtetet n
parimin se askush nuk mund t arsyetohet pr gabimet
ose lshimet e t tjerve. Fakti q vdekjes s personit
tjetr i kan kontribuar edhe t tjert, prkatsisht edhe
rrethanat tjera, mund t merret parasysh vetm me
rastin e matjes s dnimit pr kryersin e vrasjes.
c) Rrethanat e tjera objektive dhe subjektive t cilat,
krahas veprimit t kryersit, mund ti kontribuojn
shkaktimit t vdekjes, mund t jen t shumta dhe t
natyrs s ndryshme. Pr shembull, nse viktima ka
lnguar nga ndonj smundje e rnd, ka qen me t
meta fizike, ose koha ka qen shum e ftoht (acar),
apo viktima e ka mbshtjell plagn me fash t
papastr q ka shkaktuar infektimin etj. Edhe n t
gjitha kto raste do t konsiderohet se ekziston lidhja
kauzale midis veprimit t vrasjes dhe shkaktimit t
vdekjes. Lidhur me kt, do t konsiderohet se personi
ka kryer vrasjen edhe n rastet kur me veprimet apo me

600

mosveprimet e tij e ka prkeqsuar smundjen e

viktims apo gjendjen e rnd shndetsore t cilat
kan shkaktuar vdekjen e viktims.
Kryers i veprs penale. Kt lloj t vrasjes mund ta
kryej do person (delicitum communium).
Forma e fajit. Ky lloj i vrasjes mund t kryhet me dashje,
direkte apo eventuale. Konsiderohet se personi kt lloj t
vrasjes e ka kryer me dashje, nse veprimin e kryerjes e ka
ndrmarr me qllim q tjetrin ta privoj nga jeta (dashja
direkte), apo nse ka qen i vetdijshm se pr shkak t
veprimit apo mosveprimit t tij mund t shkaktohet pasoja e
vdekjes dhe nse sht dakorduar q kjo pasoj t shkaktohet
(dashja eventuale).
N t shumtn e rasteve ekzistimi i dashjes prcaktohet n
baz t elementeve objektive, prkatsisht sipas mnyrs s
kryerjes. Kshtu p.sh. nse kryersi nga afrsia e vogl shtin
me revole ndaj personit tjetr n organe vitale, por nuk e
godet, do t konsiderohet se ekziston tentativa e vrasjes, e jo
tentativa e lndimit t rnd trupor (Stojanovi, Komentar,
fq.328).
sht shtje e ndrlikuar n rastet kur shtrohet shtja e
prcaktimit t dashjes te vepra penale e tentativs s veprs
penale t vrasjes. Gjithashtu kjo shtje shtrohet edhe n
rastet kur duhet br dallimin midis tentativs s vrasjes dhe
lndimit t rnd trupor, e sidomos t lndimit t rnd trupor
me pasoj t vdekjes. Lidhur me kt duhet t theksohet se
tentativa e vrasjes mund t ekzistoj edhe nse sht shkaktuar
vetm lndimi i leht trupor si dhe n rastet kur nuk sht
shkaktuar kurfar lndimi trupor.
Kodi yn penal nuk e njeh vrasjen me paramendim (dolus
praemeditatus).
Tentativa e ksaj vepre penale ndshkohet.

601

Vrasja e rnda
(neni 147)
Me s paku dhjet vjet burgim apo me burgim afatgjat
dnohet personi i cili:
1) Privon nga jeta fmijn;
2) Privon nga jeta femrn pr t ciln e di se ajo sht
shtatzn;
3) Privon nga jeta personin tjetr n mnyr mizore
apo dinake;
4) Privon nga jeta personin tjetr dhe me at rast me
dashje e v n rezik jetn e nj ose m shum
personave;
5) Vrejtje: Ky nnparagraf me t drejt sht hjek Privon nga jeta personin tjetr duke vepruar
mizorisht e dhunshm
6) Privon nga jeta personin tjetr nga motivet racore,
nacionale apo fetare;
7) Privon nga jeta personin tjetr me qllim t fitimit
t dobis pasurore;
8) Privon nga jeta me qllim t kryerjes apo fshehjes s
ndonj vepre tjetr penale;
9) Privon nga jeta personin tjetr nga hakmarrja e
paskrupullt apo nga motive t tjera t ulta;
10) Privon nga jeta personin tjetr zyrtar gjat kohs
s ushtrimit t detyrs n mbrojtje t rendit ligjor,
sigurimit t njerzve apo t pasuris, zbulimit t
veprave penale, arrestimit t kryersit t veprs
penale, ruajtjes s personave t privuar nga liria
ose ruajtjes s rendit dhe t paqes publike;
11) Me dashje kryen dy apo m shum vrasje, prve
veprave t cilat jan parapar n nenet 148 dhe
150 t ktij Kodi ose

602

12) Privon nga jeta personin dhe m par ka qen i

dnuar pr vrasje, prve veprave t cilat jan t
parapara n nenin 148 dhe 150 t ktij Kodi.
Nocioni dhe llojet. Vrasje t rnda, apo si emrtohen
ndryshe edhe vrasje t kualifikuara, konsiderohen ato vrasje t
cilat kryhen n rrethana posarisht t rnda. N rastet e
vrasjeve t rnda shprehet nj shkall m e lart e
kundrligjshmris dhe e fajsis s kryersit. Pr kt arsye,
edhe Kodi Penal pr rastet e vrasjeve t rnda parasheh
dnime m t rnda, s paku dhjet vjet burgim apo burgim
afatgjat deri n dyzet vjet.
Llojet e vrasjeve t rnda jan t parapara n nenin 147 t
Kodit Penal dhe mund t sistemohen sipas kritereve t
ndryshme: sipas mnyrs s kryerjes: vrasja n mnyr
mizore apo dinake (pika 3), vrasja kur me dashje vihet n
rrezik jeta e nj ose e m shum personave (pika 3), vrasja n
mnyr mizore (pika 5). Sipas motiveve: vrasja nga motive
racore, nacionale apo fetare (pika 6), vrasja me qllim t
fitimit t dobis pasurore (pika 7), vrasja me qllim t fshehjes
s ndonj vepre tjetr penale (pika 8), vrasja nga hakmarrja e
paskrupullt apo nga motive t tjera t ulta (pika 9). Sipas
objektit mbrojts (viktims): vrasja e fmijs (pika 1), vrasja
e femrs pr t ciln dorasi e di se ajo sht shtatzn (pika 2),
vrasja e personit zyrtar gjat kohs s ushtrimit t detyrs n
mbrojtje t rendit ligjor, sigurimit t njerzve apo t pasuris,
zbulimit t veprave penale, arrestimit t kryersit t veprs
penale, ruajtjes s personave t privuar nga liria ose ruajtjes s
rendit dhe paqes publike (pika 10). Sipas pasojave: vrasja me
dashje e dy apo m shum personave, prve veprave t cilat
jan parapar n nenet 148 dhe 150). Sipas sjelljes (t
kaluars) s mparshme t dorasit: vrasja nga personi i cili
m par ka qen i dnuar pr vrasje, prve veprave t cilat
jan t parapara n nenet 148 dhe 150.
Ekzistimi i m shum rrethanave kualifikuese sht e
rndsishme pr matjen e dnimit.
Vrasja e fmijs (neni 147, pika 1)

603

Sipas konventave ndrkombtare, fmij konsiderohet

personi prej moshs zero deri n moshn tetmbdhjet
vjeare. Kualifikimi i vrasjes s fmijs si lloj i vrasjes s
rnd sht shprehje e mbrojtjes m t madhe penalo-juridike
t fmijs. Mbrojtja m e madhe juridike-penale e fmijs
sht e pranishme edhe n shum dispozita t tjera t Kodit
Penal. Duke u mbshtetur n konceptin e ktill t
ligjdhnsit, por edhe n aspektin moral dhe shoqror, vrasja e
fmijs konsiderohet m e rnd se vrasja e personit madhor.
Pr tu konsideruar se sht kryer kjo vrasje, kryersi
duhet t dij, t jet i vetdijshm se viktima sht fmij. N
rastet kur kryersi nuk sht i vetdijshm se personi t cilin e
vret sht fmij, ather lajthitja e ktill nuk e prjashton
nga prgjegjsia penale pr vrasje dhe n kso rastesh t
lajthitjes lidhur me viktimn kryersi do t prgjigjet pr
vrasjen e rndomt apo t rnd, varsisht nga motivi,
rrethanat dhe mnyra e kryerjes, t parapar n nenet 146 dhe
147 t Kodit Penal.
Vrasja e gruas pr t ciln kryersi e di se sht
shtatzn
(neni 147, pika 2)
Kualifikimi i ksaj vrasjeje si vrasje e rnd sht tregues
se Kodi Penal i kushton mbrojtje m t madhe gruas shtatzn.
Kjo sht e arsyeshme, ngase edhe me t drejtn zakonores, si
dhe n aspektin human dhe moral, vrasja e gruas shtatzn
konsiderohet si vrasje m e rnd, n krahasim me vrasjen e
rndomt.
N rastet e vrasjes s gruas shtatzn, n fakt, fjala sht
pr t ashtuquajturn vrasje t dyfisht, ngase me kt vepr
penale nuk vritet vetm gruaja shtatzn, por edhe fmija e saj
q ende nuk ka lindur.
Si n rastet e vrasjes s fmijs, edhe ky lloj i vrasjes do t
konsiderohet se ekziston vetm nse kryersi e ka ditur, ka
qen i vetdijshm se objekt i ksaj vepre penale sht gruaja
shtatzn. Rrjedhimisht, n kso raste fjala sht pr t
ashtuquajturin qllim t dyfisht. Qllimi i dyfisht te kjo
vepr penale konsiston n faktin se dorasi i realizon dy

604

qllime: vrasjen e gruas shtatzn, si dhe asgjsimin e frytit

(fmijs) q sht dashur t lind.
N rastet kur dorasi nuk e ka ditur se gruaja t ciln e
privon nga jeta sht shtatzn, ather bhet fjal pr
lajthitjen n objekt dhe personi i ktill do t prgjigjet pr
vrasje t rndomt, apo pr ndonj lloj tjetr t vrasjes s
rnd, varsisht nga motivi, rrethanat apo mnyra e kryerjes s
vrasjes.
Vrasja n mnyr mizore (neni 147, pika 3)
Vrasje n mnyr mizore apo barbare, n literaturn
juridike-penale dhe n praktikn gjyqsore konsiderohen
rastet kur kryersi, me qllim, ose me vetdije, ndrmerr aso
veprimesh t cilat i shkaktojn dhembje t mdha fizike dhe
psikike viktims. Dhembjet fizike dhe psikike duhet ti
tejkalojn ato dhembje dhe mundime q zakonisht shkaktohen
me rastin e do vrasjeje. Me fjal t tjera, dhuna duhet t jet
posarisht e rnd, n mnyr ekstreme e rnd.
Vrasjet n mnyr mizore n veanti shprehen me rastin e
privimit gradual nga jeta, prerja e gjymtyrve t trupit
viktims para se t shkaktohet vdekja, duke e hedhur viktimn
n zjarr apo n uj, duke mos i dhn ushqim apo uj, duke ia
zn frymn, duke ia zgjatur mundimet vdekjeprurse dhe
veprime t ngjashme. Si vrasje n mnyr mizore duhet t
konsiderohet edhe rasti kur kryersi ia ndrsen qenin personit
tjetr dhe e mban at t mbrthyer deri sa qeni me kafshime e
mbyt viktimn.
Nga kjo q u tha m sipr, rezulton se pr ekzistimin e
vrasjes n mnyr mizore jan t nevojshme dy elemente t
natyrs objektive dhe subjektive. Elementi objektiv shprehet n
t shkaktuarit e mundimeve dhe dhembjeve t mdha
viktims, ndrsa elementi subjektiv n vetdijen dhe dshirn,
prkatsisht plqimin e kryersit q t shkaktohen mundimet
dhe dhembjet e tilla. Vetdija dhe dshira e ktill q viktims
ti shkaktohen mundime dhe dhembje t mdha e manifestojn
bestialitetin, egrsin, vrazhdsin dhe mungesn e ndjenjs
dhe paskrupullsin ekstreme t kryersit.
Duke u mbshtetur n nocionin e ktill t mizoris, ky
lloj i vrasjes s rnd konsiderohet se sht kryer vetm n

605

rastet kur viktima sht n gjendje q ti ndiej, ti prjetoj

mundimet, dhembjet t cilat i shkaktohen. S kndejmi,
masakrimi i kufoms (pasi q sht kryer vrasja) apo torturimi
i personit i cili sht n gjendje t pavetdijshme nuk mund t
konsiderohet si vrasje e kryer e ktij lloji. Lidhur me kt, ka
dilema nse pr ekzistimin e vrasjes n mnyr mizore se a
duhet me qen e vetdijshme viktima se sht duke u privuar
nga jeta me veprimet mizore ndaj tij n rastet kur privohet n
kt mnyr foshnja. N kso raste duhet br dallimin midis
vetdijes pr perceptimin e aktit t privimit nga jeta dhe
vetdijes si aftsi e organizmit pr t reaguar n dhembje. N
kso raste foshnja i ndien, i prjeton dhembjet, andaj duhet t
konsiderohet si vrasje n mnyr mizore edhe vrasja e
foshnjes nse plotsohen kushtet e cekura m sipr
(Kambovski, Komentar, 631).
Nuk ekziston kjo vrasje e rnd, nse mnyra e kryerjes
shkakton indinjat, revolt n opinion, por nuk sht mizore
n aspektin e viktims. Rast i till sht p.sh. nse kryersi me
nj t rame me sopat ia pret kokn viktims.
Vrasja n mnyr mizore mund t kryhet edhe me dashje
eventuale. Kshtu p.sh. sht kualifikuar si vrasje n mnyr
mizore rasti kur kryersi pasi q i ka shkaktuar t rame t forta
n organet vitale t trupit t viktims dhe kshtu t rrahur dhe
n gjendje t paaft e ka ln jasht tr natn (Kambovski,
Komentar, 632)
Gjykata e Qarkut n Gjilan, n dy aktgjykimet ( P.nr.
49/2006 dhe P.nr.113/2007) n mnyr ekstensive dhe pa cek
konkretisht se n ka kan konsistuar veprimet me t cilat dy
vrasje me kto dy aktgjykime i ka cilsuar si vrasje n mnyr
mizore. Sipas mnyrs s kryerje dhe sipas t gjitha
rrethanave t tjera t cekura n kto dy aktgjykime, kto
vrasje sht dasht t kualifikohen si vrasje t rndomta, ngase
jan kryer me 2-3 t shkrepme t njpasnishme nga revolja
dhe vdekja sht shkaktuar menjher. Andaj n kto dy
aktgjykime nuk ka ardh n shprehje asnj element subjektiv
dhe objektiv i vrasjes n mnyr mizore.
.
Vrasja n mnyr dinake (neni 147, pika 3). Ky lloj i
vrasjes s kualifikuar karakterizohet me nj intensitet t madh

606

t sjelljes mashtruese apo t fsheht me qllim q viktima t

privohet nga jeta pa rezistenc apo me rezistenc sa m t
vogl, me rast dorasi e shfrytzon besimin apo sinqeritetin
apo padjallzin e viktims. Thn ndryshe, vrasje n mnyr
dinake konsiderohet rasti kur kryhet n mnyr mashtruese
(himbene) apo t fsheht. Zaten, dinakria sht veti negative
e njeriut. Si vrasje n mnyr dinake rndom konsiderohen
vrasjet n gjum dhe vrasjet me an t helmit. Shembull m
tipik i vrasjes n mnyr dinake do t ishte rasti nse kryersi
e thrret shokun e vet (viktimn) n dark dhe i hedh helm n
ushqim. Ose, rasti kur kryersi e thrret viktimn pr t
shtitur n parkun e qytetit dhe duke shtitur prapa shpins
shkrep me arm dhe e vret.
Vrasja n mnyr dinake, sikundr edhe vrasja n mnyr
mizore, dallohet pr nga tiparet objektive dhe subjektive. Nga
aspekti objektiv, te ky lloj i vrasjes kryersi vepron n mnyr
t fsheht, kurse n aspektin subjektiv n mnyr dinake,
prkatsisht mashtruese, jo t sinqert dhe me qllim t keq,
duke shfrytzuar besimin e veant t viktims, apo vshtirsit a padjallzin e saj. Besimi mund t krijohet me qllim q
t kryhet vrasja, apo t shfrytzohet besimi ekzistues. Lidhur
me kt, duhet theksuar se vrasja nga pusia nuk sht e thn
t konsiderohet gjithher si vrasje n mnyr dinake, prve
n rastet kur viktima n situat t till sht sjell me
mashtrim, apo kur sht keqprdorur relacioni i besimit.
Edhe ktu, tiparet objektive dhe subjektive i tejkalojn
suazat e fshehtsis dhe dinakris, q rndom shprehen te
vrasjet me dashje.
Ndryshe nga vrasja n mnyr mizore e cila mund t
kryhet edhe me dashje eventuale, vrasja n mnyr dinake
mund t kryhet vetm me dashje direkte.
Vrasja kur me dashje rrezikohet jeta e nj apo m
shum
personave (neni 147, pika 4)
Vrasje e ktill konsiderohet kur kryersi pr t kryer
veprn prdor aso mjetesh ose vepron n aso rrethanash dhe
v n rrezik jetn e nj ose m shum personave, prve atij
ndaj t cilit sht i drejtuar veprimi i kryerjes. Pr tu

607

konsideruar se sht kryer vepra e ktill, sht e nevojshme

t krijohet rrezikshmri konkrete. Prkatsisht, pr ekzistimin
e ksaj vepre penale sht e nevojshme q krahas vrasjes s
nj personi, t shkaktohet rreziku konkret pr jetn e s paku
nj personi tjetr. Mirpo krahas ktij elementi objektiv, pr
ekzistimin e ksaj vepre penale te kryersi duhet t ekzistoj
dashja lidhur me veprn penale t vrasjes, si dhe lidhur me
shkaktimin e rrezikut konkret pr jetn edhe t ndonj personi
tjetr. Dashja e kryersi sht e drejtuar q t shkaktoj
rrezikun pr jetn e ndonj personi, por jo q ta privoj nga
jeta.
Kjo vepr rndom kryhet kur kryersi prdor aso mjetesh,
veprimin e t cilave nuk mund ta kontrolloj, si eksplozivin,
zjarrin, armn automatike etj. Gjithashtu, do t konsiderohet
se sht kryer ky lloj vrasjeje kur kryersi, pr shembull,
shkrep me arm n drejtim t viktims e cila gjendet n
shoqri me persona t tjer, ose nse shkrep kur viktima
gjendet n rrug ku ka kalimtar, ose n ndonj lokal me plot
njerz.
Fajsia mund ti ngarkohet pr veprn e ktill, nse
kryersi ka qen i vetdijshm pr rrezikshmrin permanente
dhe e ka dshiruar at, apo nse ka qen i vetdijshm pr
mundsin e shkaktimit t saj dhe sht pajtuar me nj situat
t till. S kndejmi rezulton se ky lloj i vrasjes mund t
kryhet me dashje direkte apo eventuale.
N rastet kur kryersi me dashje shkrep me arm zjarri n
drejtim t mass s njerzve, me qllim apo me dakord q t
goditen shum persona, ather do t konsiderohet se sht
kryer vepra penale e vrasjes apo e tentativs s vrasjes s dy
apo m shum personave (pika 11 e nenit 147).
Me rastin e kryerjes s ksaj vepre ekziston mundsia e
bashkimit me veprn penale t rrezikimit t jets dhe t
pasuris me veprime apo me mjete t prgjithshme t
rrezikshme (neni 291, paragrafi1).
Vrasja duke vepruar mizorisht e dhunshm (neni 147,
pika 5)

608

Me amendamentet e propozuara kjo form e vrasjes s

rnd(ne.147, pika 5) me vend (me arsye) sht propozuar t
hiqet nga KP. Prandaj nuk e kam komentuar fare!
Vrasja n mnyr mizore, krahas asaj n mnyr dinake,
sht parapar n pikn 3 t ktij neni, ndrkaq n pikn 5 t
po ktij neni sht parapar n veanti vrasja n mnyr
mizore dhe t dhunshme. Meq vrasja n mnyr mizore
nnkupton edhe prdorimin e dhuns dhe at t dhuns e cila i
tejkalon suazat e dhuns q zakonisht prdoret pr kryerjen e
vrasjes, mendojm se kjo form e vrasjes nuk sht dashur t
parashihet, ngase sht e parapar n pikn 3 t ktij neni.
Lidhur me kt, duhet theksuar se asnj nga kodet penale t
shteteve t krijuara nga territori i cili gjendej nn juridiksionin
e ish-Jugosllavis, nuk parasheh dy lloje t vrasjes n mnyr
mizore si ka vepruar Kodi yn Penal. Gjithashtu, edhe Kodi
Penal i Shqipris nuk i parasheh dy lloje t vrasjeve n
mnyr mizore. Andaj, mendojm se me rastin e ndryshimeve
dhe plotsimeve t para t Kodit Penal t Kosovs duhet t
shlyhet pika pes, n t ciln sht parapar ky lloj i vrasjes s
rnd, ngase mund t shkaktoj huti n praktikn gjyqsore.
Vrasja nga motive racore, nacionale apo fetare (neni
147, pika 6)
Vrejtje: me amendamentet ky lloj i vrasjes me motive
racore, nacionale... nuk figuron. sht interesant se edhe n
t gjitha k.p. t shteteve t regjionit tani nuk figuron.
Pr tu konsideruar se sht kryer kjo form e vrasjes,
privimi nga jeta i personit tjetr duhet t jet kryer nga motive
racore, nacionale apo fetare. S kndejmi, motivi sht
vendimtar pr kualifikimin e ksaj vepre. Rrjedhimisht, fakti
se vrasja sht kryer nga ky motiv, sht tregues se motivi
sht i ult, shovinist dhe i cili jo vetm nga e drejta penale
por edhe sipas opinionit t prgjithshm konsiderohet si vrasje
e rnd n krahasim me vrasjet e rndomta.
Kjo vrasje mund t kryhet vetm me dashje.
Kryers i ksaj vrasjeje mund t jet do person.

609

Vrasja me qllim t fitimit t dobis pasurore (neni

147, pika7)
Fakti q ndokush e vret tjetrin me qllim t fitimit t
dobis pasurore sht tregues se bhet fjal pr motiv t
paskrupullt egoist q me do kusht t fitohet pasuri. Vrasja me
qllim t fitimit t dobis pasurore konsiderohet n rastet kur
privimi nga jeta i personit tjetr kryhet me qllim q vetes apo
tjetrit ti sjell ndonj dobi pasurore, dobi materiale. Kjo vepr
konsiderohet se sht kryer si n rastin kur pretendohet t
realizohet ndonj dobi materiale, prkatsisht t zmadhohet
pasuria, ashtu edhe n rastet kur pretendohet pengimi i
zvoglimit t pasuris q do t ndodhte.
Pr ekzistimin e ksaj vepre nuk sht e domosdoshme q
dobia edhe t realizohet. Madje, pr ekzistimin e ksaj vepre
nuk krkohet q dobia t jet e kundrligjshme. S kndejmi,
edhe ai q e vret borxhliun e vet me qllim q ti marr t
holla dhe kshtu t arktoj borxhin e vet, konsiderohet se e
ka kryer kt vepr. Krahas vrasjes s borxhliut, si vrasje e
ktill konsiderohet, p.sh., edhe vrasja me qllim t
trashgimis, vrasja e kreditorit me qllim q t mos paguhet
borxhi, vrasja e paguar, vrasja me qllim t eliminimit t
konkurrentit. Gjykata e Qarkut t Gjilanit, me aktgjykimin
P.nr.123/2007 gabimisht e ka cilsuar vrasjen e t akuzuarit
F.P. si vrasje nga hakmarrja e paskrupullt, ngase i akuzuari e
ka privuar nga jeta tani t ndjerin B.K. pr shkak se ky nuk ia
ka paguar borgjin prj 200 euro pr punn t ciln ia ka kryer.
Sipas teoris dhe praktiks s gjykatave t Kosovs dhe t
shteteve t tjera, kjo vrasje sht dasht t kualifikohet si
vrasje me qllim t prfitimit t dobis pasurore.
Ky lloj i vrasjes mund t kryhet edhe me dashje eventuale,
ngase kryersi qllimin e tij pr t realizuar dobi pasurore
mund ta arrij edhe n rastin kur sht i vetdijshm pr
shkaktimin e vdekjes dhe dakordohet q ajo t shkaktohet.
Gjykata Supreme e Kroacis (Kzh.701/91) e ka
kualifikuar si vrasjes me qllim t prfitimit t dobis pasuror
edhe rastin kur personi e privon nga jeta personin tjetr, nse
dobin pasurore do ta realizon personi me t ciln sht n
marrdhnie shum t ngusht dhe kt prfitim e konsideron

610

si pr vete. Kshtu si vrasje e ktill sht kualifikuar edhe

rasti kur personi N. s bashku me vajzn e vet e ka privuar nga
jeta dhndrin e mparshm me qllim q vajza e tij dhe
fmijt e saj ta marrin pasurin si trashgimi (Baqi,
Komentar, fq.446).
Shtrohet pyetja ky ekziston dallimi midis ksaj vrasje dhe
rasteve t rnda t grabitjes dhe vjedhjes grabitqare, me rast
shkaktohet edhe vdekja e viktims. Dallimi kryesor konsiston
n faktin se te grabitja dhe vjedhja grabitqare dhuna dhe
kanosja prdoren aty pr aty me qllim t marrjes apo
mbajtjes s sendit t vjedhur.
Vrasja me qllim t kryerjes apo t fshehjes s
ndonj vepre
tjetr penale (neni 147, pika 8)
Si edhe te lloji i mparshm i vrasjes, rrethan
kualifikuese te kjo form e rnd e vrasjes sht gjithashtu
qllimi i kryerjes. Ktu, privimi nga jeta i personit tjetr sht
mjet pr realizimin e ndonj qllimi tjetr me qllim t
kryerjes s ndonj vepre tjetr penale apo t fshehjes s veprs
penale t kryer m par. Nga kjo rezulton se kjo vrasje e
rnd i ka dy forma.
Forma e par shprehet n rastet kur kryersi e privon nga
jeta personin tjetr, me qllim q t bj t mundur ose t
lehtsoj kryerjen e ndonj vepre tjetr penale. Ktu vrasja i
paraprin kryerjes s ndonj vepre tjetr penale. Me kt rast
nuk sht e rndsishme nse me vrasje kihet pr qllim q
vetes apo tjetrit ti mundsohet apo vetm ti lehtsohet
kryerja e veprs. Pr shembull, kryersi e privon nga jeta rojn
e ambasads me qllim q ai apo ndonj person tjetr ta
rrmbej ambasadorin apo q nga ambasada t merren
dokumente konfidenciale. Vepra tjetr penale nuk sht e
domosdoshme t kryhet, sht e qensishme se vrasja sht
kryer pr at qllim. Me kt lloj t vrasjes kemi t bjm
edhe ather kur ajo sht kryer me qllim prfundimi t
veprs tjetr t filluar. Lidhur me kt, mund t shprehen kto
situata: q vepra tjetr penale t jet kryer, q vepra vetm
sht tentuar, apo q veprimi i kryerjes t mos jet ndrmarr
fare. sht e qensishme q t ket ekzistuar qllimi pr

611

kryerjen e veprs penale dhe q vrasja sht dashur t

mundsoj ose t lehtsoj kryerjen e veprs tjetr penale. Ky
lloj i vrasjes do t konsiderohet se ekziston edhe ather kur
kryerja e veprs tjetr penale nuk ka qen fare e mundur. Nse
vepra tjetr penale edhe sht kryer, ather kemi bashkimin e
veprave penale.
Forma e dyt e ksaj vrasjeje ekziston n rastet kur
kryersi e privon nga jeta personin tjetr me qllim q t
pengoj zbulimin e veprs penale, e cila sht kryer m par
ose e cila sht duke u kryer. Pr shembull, vrasja e
dshmitarit. Edhe te kjo form e vrasjes nuk sht e
rndsishme se vepra e kujt fshihet, vepra e tij penale, apo
vepra e personit tjetr.
Pr ekzistimin e ksaj forme t vrasjes s rnd nuk sht
e rndsishme se a sht zbuluar apo jo vepra e kryer m par.
1. Vrasjet nga hakmarrja, gjakmarrja dhe hakmarrja
e
Paskrupullt n sensin e nenit 147, pika 9
Pr shkak t dilemave t shumta n teorin dhe praktikn
gjyqsore t Kosovs, t Shqipris dhe t shteteve tjera t
regjionit se cilat lloje t vrasjeve duhet t konsiderohen si vrasje
nga hakmarrja e paskrupullt, vendosm q vrasjet nga
hakmarrja, gjakmarrja, hakmarrja e paskrupullt dhe nga
motivet e ulta ti shpjegojm m gjersisht sesa sht
praktikuar n kt komentar llojet e tjera t vrasjeve t rnda.
N literaturn ton juridike dhe praktikn gjyqsore ende
nuk jan t diferencuara sa duhet nocionet e vrasjeve nga
hakmarrja, gjakmarrja dhe hakmarrja e paskrupullt. Shkaqet
jan t shumta dhe t natyrs s ndryshme. Nj ndr kryesoret
sht se mbisundon mendimi i pabaz se vrasjet nga
hakmarrja, n kuadrin e tyre gjakmarrja dhe hakmarrja e
paskrupullt, jan dukuri e rrall dhe si t tilla nuk meritojn
kujdes t veant. Mirpo, n Kosov si dhe n shtetet e
formuara nga territori i cili gjendej n juridiksionin e
Jugosllavis dhe n Shqipri, vrasjet nga ky motiv jan
dominante. Prpjekjet pr diferencimin e ktyre tre lloj
vrasjeve jan me rndsi edhe nga shkaku se motiv i
prbashkt i tyre sht hakmarrja, mirpo n brendin e tyre

612

dallohen pr nga elementet kualitative t natyrs subjektive

dhe objektive.
Te t gjitha llojet e vrasjeve nga hakmarrja shkaku sht i
njjt, e keqja q sht psuar m par pr shkak t s cils ata
me vrasje, n kundrshtim me t drejtn pozitive, i sjellin
vetes knaqsi. Mirpo, varsisht nga intensiteti i s keqes s
psuar m par, personi ndaj t cilit sht e drejtuar, mnyra
dhe koha e kryerjes, nga pasojat q i shkakton vrasja nga
hakmarrja dhe rrethanat e tjera, nj vrasje mund t
konsiderohet vrasje nga hakmarrja, gjakmarrja dhe hakmarrja
e paskrupullt. Me rastin e diferencimit t vrasjeve nga
hakmarrja, nuk duhen ln pasdore as rregullat e s drejts
zakonore t mjedisit t caktuar ku ajo paraqitet, sepse kjo
form e reagimit sht institucion i s drejts zakonore. Kt
po e cekim nga fakti se, si do t shohim, n disa raste edhe
sipas t drejts pozitive, vetm kur shkelen ose kur nuk
respektohen rregullat prkatse zakonore, hakmarrja e caktuar
fiton tiparet e hakmarrjes s paskrupullt.
Do t prpiqemi ti cekim shkurtimisht konceptet n
literatur dhe mendimin ton, se kur duhet t konsiderohet nj
vrasje nga hakmarrja, gjakmarrja dhe hakmarrja e paskrupullt.
Ktu patjetr duhet t cekim nj fakt. Meq t gjitha kto
vrasje motiv t prbashkt kan hakmarrjen, sht e pamundur
t caktohet nj kufi i qart ndrmjet vrasjeve t kryera nga ky
motiv, sepse kjo shpesh sht edhe shtje faktike, t ciln
gjykata duhet ta konstatoj pr do rast konkret. Pr kt arsye
do t cekim vetm n mnyr ekzemplare disa rrethana, t
natyrs subjektive dhe objektive, t cilat, sipas mendimit ton
dhe mendimit t disa autorve t tjer, mund tu shrbejn
gjykatave me rastin e kualifikimit t nj vrasjeje si vrasje nga
hakmarrja, gjakmarrja apo hakmarrja e paskrupullt.
2. Vrasja nga hakmarrja
N teorin e s drejts penale me t drejt ceket se do
vrasje nga hakmarrja nuk duhet t konsiderohet si form e
rnd e vrasjes, prderisa hakmarrja nuk fiton tipare t
paskrupullsis. Praktika gjyqsore e Kosovs, si dhe ajo e
shteteve t krijuara nga territori i ish-Jugosllavis, n t
shumtn e rasteve si vrasje t rndomta t kryera nga

613

hakmarrja i ka konsideruar vrasjet q jan kryer pr shkak t

lndimit t mparshm t leht trupor, fyerjes s nderit dhe
autoritetit, t nderit familjar, dmtimeve materiale dhe
shkaqeve t ngjashme. Mirpo, n praktikn e gjykatave t
qarqeve t Kosovs kemi ndeshur raste t konsiderueshme q
jan kualifikuar si vrasje nga hakmarrja e paskrupullt edhe
vrasjet pr kto shkaqe.
Sipas mendimit ton, nse vrasja nga hakmarrja sht
kryer ndaj atij personi, i cili m par kryersit ose t afrmve
t tij t ngusht ua ka fyer nderin dhe autoritetin, u ka
shkaktuar dm material dhe t ngjashme, me nj fjal pr
shkak t veprave t ndryshme penale ose veprimeve t tjera t
palejueshme t cilat ndaj personave t prmendur nuk kan
pasur pr pasoj gjakderdhje, veprat e tilla duhet t
konsiderohen si vrasje t rndomta nga hakmarrja. Kjo vlen
me kusht q kto vepra t jen kryer brenda nj periudhe t
caktuar kohore dhe q me at rast t mos ket gjetur shprehje
ndonj rrethan tjetr kualifikuese. Kjo para s gjithash pr
shkak se veprat e mparshme, ndaj kryersit t vrasjes ose t
afrmve t tij t ngusht nuk kan pasur pr pasoj
gjakderdhje dhe pr shkak se vet viktima me veprimet e veta
ka kontribuar q t vritet.
3. Vrasjet nga gjakmarrja
Kodi Penal i cili hyri n fuqi me 6 prill 2004 nuk e njeh
vrasjen nga gjakmarrja. Ndrkaq, Ligji Penal i Kosovs i vitit
1977 (neni 30, par. 2, pika 4) e ka njohur vrasjen nga
gjakmarrja si form t vrasjes s rnd. Po ashtu edhe Kodi
Penal i Shqipris (neni 78) e njeh si form t vrasjes s rnd
vrasjen nga gjakmarrja. Meq n Kosov pr fat t keq ende
kryhen vrasje nga gjakmarrja, jemi t mendimit se sht
dashur q edhe n Kodin Penal t Kosovs t parashihet si
form e vrasjes s rnd edhe vrasja nga gjakmarrja.
Mosprfshirja e vrasjes nga gjakmarrja n Ligjin Penal para
vitit 1977 dhe tani n Kodin Penal, ka kushtzuar q gjykatat e
Kosovs, n mnyr ekstensive ta interpretojn nocionin e
tipareve kualifikuese t dinakris dhe mizoris, me qllim q
vrasjet nga gjakmarrja ti kualifikojn si vrasje n mnyr
dinake ose mizore.

614

N literaturn ton penalo-juridike, madje edhe n

literaturn e atyre vendeve t Evrops ku ende shfaqet
gjakmarrja dhe n prgjithsi vrasjet nga hakmarrja, kryesisht
ka qndruar konstatimi se do vrasje nga gjakmarrja dhe n
prgjithsi hakmarrja nuk mund t konsiderohet si vrasje nga
hakmarrja e paskrupullt. ka dhn kontribut t rndsishm
pr prkufizimin e vrasjes nga gjakmarrja. Sipas profesorit
Ismet Elezi, me termin gjakmarrje shprehet ajo q n
legjislacionet e vendeve t tjera quhet vendetta ose
krovnaja mest, krovnaja vrazhda. Ktu, sipas profesor
Elezit, sht thelbi i nocionit t gjakmarrjes.
Pr ta prkufizuar drejt nocionin e gjakmarrjes, n radh
t par do nisur nga etimologjia e ktij termi dhe nga baza, e
cila paraqet shkak pr kt vrasje. Njhersh, pr zgjidhjen e
drejt t ksaj shtjeje duhet pasur parasysh edhe
botkuptimi dokesor i tanishm q i referohet gjakmarrjes, i
cili, ndryshe nga e kaluara, i ka fituar edhe disa tipare t reja.
N t vrtet, nga vet termi gjakmarrja rezulton se
hakmarrja bhet pr shkak se m par sht derdhur gjaku dhe
se hakmarrja gjithashtu bhet me an t gjakderdhjes,
prkatsisht me vrasje.
Nga kjo q u tha rezulton se si vrasje nga gjakmarrja
duhet konsideruar ato vrasje t cilat kryhen pr shkak t
vrasjes s mparshme, tentativs s vrasjes ose bashkkryerjes
n vrasje, por n kuptimin e s drejts son penale pozitive,
me kusht q vrasjet t jen kryer vetm ndaj kryersve t
ktyre veprave dhe brenda nj periudhe t caktuar kohore.
Sipas mendimit ton, q gjithashtu mbshtetet n etimologjin
e ktij nocioni, si vrasje nga gjakmarrja duhet konsideruar
edhe vrasja q kryhet pr shkak t lndimit t mparshm t
leht trupor, edhe ktu me kusht q hakmarrja t kryhet ndaj
kryersit t mparshm t ktyre veprave.
Kt e themi nga shkaku se, ndryshe nga e kaluara, nse
hakmarrja sht e drejtuar ndaj antarit t pafajshm t
familjes s fajtorit, edhe n popull zakonisht nuk konsiderohet
si gjakmarrje e drejt. Andaj, nse sht vrar ndonj i afrm i
pafajshm i fajtorit, shpesh thuhet me indinjat, prse sht
vrar njeriu i pafajshm! sht dashur t vritet fajtori dhe
t ngjashme.

615

Pr ekzistimin e vrasjes nga gjakmarrja, prve faktit q

vrasja duhet t jet kryer ndaj kryersit t mparshm t
veprs penale t cekur, dhe brenda periudhs s caktuar
kohore, sipas mendimit ton, duhet t plotsohet n mnyr
kumulative edhe nj kusht - q vrasja t jet kryer me qllim
q t hakmerret ndonj antar i afrt i familjes, si jan fmija,
prindi, vllai, bashkshorti dhe t ngjashm.
Kt shpjegim t nocionit t vrasjes nga gjakmarrja e
elaboruam duke u nisur nga fakti se Kodi Penal n fuqi i
Kosovs nuk e njeh vrasjen nga gjakmarrja si lloj t vrasjes s
rnd. S kndejmi, edhe gjykatat, nse nuk jan prmbushur
elementet e paskrupullsis me rastin e vrasjes nga hakmarrja,
thjesht vrasjet nga gjakmarrja nuk duhet ti kualifikojn si lloj
i vrasjeve t rnda, por thjesht si vrasje t rndomta.
4. Vrasjet nga hakmarrja e paskrupullt (neni 147, pika
9)
Kodi yn penal si dhe kodet penale t shteteve t tjera t
cilat e njohin kt lloj t vrasjes s rnd, nocionin e
paskrupullsis e lidh vetm me hakmarrjen. Koncepti i ktill
rezulton nga fakti se flet vetm pr hakmarrjen e paskrupullt e
jo pr vrasjen e paskrupullt, sepse nj vrasje mund t jet e
paskrupullt dhe fare t mos jet kryer nga hakmarrja, por fjala
vjen nga interesi. Andaj, edhe ktu, pr prcaktimin e drejt t
nocionit t vrasjes nga hakmarrja e paskrupullt duhet t nisemi
nga kuptimi i termit paskrupullsi dhe nga vshtrimi i
aspektit t ksaj vepre penale, e n baz t ksaj duhet t
bhen prpjekje q t prkufizohet drejt dhe t dallohet kjo
nga dy format e tjera t hakmarrjes.
Po ashtu, hakmarrja e paskrupullt ka disa elemente t
prbashkta me hakmarrjen dhe me gjakmarrjen, mirpo ka
edhe disa dallime t rndsishme, t cilat i prkasin vet
personalitetit t kryersit t vrasjes nga hakmarrja e
paskrupullt. I prkasin shpesh bazs q sht shkak i ksaj
forme t hakmarrjes, prkatsisht pasojave m t rnda q ajo
i shkakton n krahasim me t keqen e psuar personit ndaj t
cilit sht e drejtuar dhe nj varg rrethana t tjera objektive, t
cilat mund t gjejn shprehje n kryerjen e veprs.

616

N lidhje me personalitetin e kryersit, sipas mendimit t

disa autorve, me t cilt edhe ne pajtohemi, nocioni i
paskrupullsis te kjo vrasje, n radh t par sht i lidhur me
sjelljet negative t njerzve, t cilat shprehen n rastet kur
tejkalojn nj shkall, prkatsisht nj kufi t caktuar t
negativitetit. Kjo paskrupullsi dhe negativitet personal
manifestohet nprmjet veprimit konkret kur kryersi e privon
personin tjetr nga jeta. Mirpo, do nnvizuar fakti se do
veprim i cili sht i drejtuar kah privimi i personit tjetr nga
jeta, prve rasteve kur ekziston mbrojtja e nevojshme ose
nevoja ekstreme, n vete prmban nj doz t madhe t
negativitetit dhe paskrupullsis, mirpo te vrasjet nga
hakmarrja e paskrupullt kto tipare manifestohen n form t
theksuar, n form ekstreme.
Nuk sht e mundur t ceken q m par t gjitha
rrethanat q mund ti karakterizojn vrasjet nga hakmarrja e
paskrupullt, sepse n raste jo t rralla kjo varet nga nj sr
rrethanash subjektive dhe objektive, n t cilat sht kryer nj
vrasje. Mirpo, fjala vjen, si cekin disa autor, kjo
paskrupullsi mund tu prkas marrdhnieve ekzistuese t
prgjithshme shoqrore dhe personale midis kryersit dhe
viktims, gjendjeve t caktuara n t cilat jan gjetur,
botkuptimeve dokesore dhe dispozitave n fuqi n kohn e
kryerjes s vrasjes dhe t ngjashme. Me nj fjal, n nj sr
momentesh t cilat kan qen t pranishme me rastin e
kryerjes s vrasjes.
Ktu do t orvatemi q m afr ti cekim disa tipare dhe
elemente kryesore t cilat nj vrasje nga hakmarrja mund ta
bjn t paskrupullt. Sipas mendimit ton, nj vrasje nga
hakmarrja mund t konsiderohet si vrasje nga hakmarrja e
paskrupullt nse me at rast plotsohet njri prej ktyre
kushteve: a) nse hakmarrja sht e drejtuar ndaj antarit t
pafajshm t familjes, psh. ndaj vllahut, motrs etj; b) nse ajo
haptas nuk sht n prpjestim n krahasim me t keqen e
psuar m par; c) nse privohen nga jeta shum persona; )
nse edhe vet sht kryer nga hakmarrja (hakmarrja ndaj hakmarrjes); d) nse sht kryer ndaj personit i cili pr veprn e
mparshme penale me aktgjykim t plotfuqishm sht dnuar
ose liruar nga dnimi; e) nse me rastin e kryerjes s
hakmarrjes cenohen disa rregulla ekzistuese pozitive t s

617

drejts zakonore, dhe f) nse hakmarrja sht drejtuar ndaj

personit, i cili n baz t ligjit e ka kryer ndonj veprim ose ka
qen i detyruar t veproj ashtu, p.sh.vrasja e gjykatsit,
prokurorit, policit, dshmitarit etj.
Shumica
e
ktyre
kushteve
(rrethanave)
t
siprprmendura, t cilat duhet t prmbushen pr tu
konsideruar nj vrasje si vrasje nga hakmarrja e paskrupullt,
ceken edhe nga penalistt eminent t Kroacis dhe t BosnjHercegovins (prof. Zlatari, prof. Baqi dhe M. Tepavac). Po
ashtu, edhe gjykatat e ktyre shteteve kryesisht i kan marr
pr baz kto elemente pr kualifikimin e nj vrasjeje si vrasje
nga hakmarrja e paskrupullt.
Vrasja nga motive t ulta (neni 147, pika 9)
Motive t ulta n kuptimin e ksaj forme t vrasjes s
rnd konsiderohen motivet q jan n kundrshtim t rrept me
rregullat ekzistuese sociale-etike dhe pr to kryersi qortohet
ashpr n aspektin moral. Kto jan motive veanrisht t ulta,
motive veanrisht negative t cilat shkaktojn indinjat t thell
edhe n opinionin e gjer. Lidhur me kt, n dispozitn e Kodit
Penal t Kroacis (neni 34) ku parashihet ky lloj i vrasjes s
rnd, shprehimisht parashihet se motivet duhet t jen
veanrisht rnduese. Mendoj se edhe n Kodin ton penal sht
dashur t figuroj fjala veanrisht, ngase m pr s afrmi e
prkufizon kt lloj t vrasjes s rnd.
N praktikn e deritashme gjyqsore t Kosovs dhe t
vendeve t tjera, si vrasje nga motivet e ulta jan konsideruar
vrasja pr shkak t shovinizmit nacional, vrasja e
bashkshortit ose bashkshortes me qllim t evitimit t
pengesave pr t vazhduar dashurin dhe t ngjashme. Si
shembull i vrasjes nga motive t ulta n literatur ceket edhe
vrasja me qllim t realizimit t ndonj dobie q nuk sht e
nocionit t vrasjes me qllim t realizimit t prfitimit pasuror,
p.sh. vrasja me qllim t avancimit n detyr, vrasja e
konkurentit (kundrshtarit) politik, vrasja me qllim t
eliminimit t konkurrentit n ndonj gar sportive etj.
Gjykatat e Kroacis nuk e kan konsideruar vrasje nga
motive t ulta vrasjen nga gjakmarrja, vrasjen nga xhelozia
apo nga hakmarrja.

618

Vrasja e personit zyrtar gjat kohs s ushtrimit t

detyrs n mbrojtje t rendit ligjor, sigurimit t
njerzve apo t pasuris, zbulimit t veprave penale,
arrestimit t kryersit t veprs penale, ruajtjes s
personave t privuar nga liria ose ruajtjes s rendit
dhe t paqes publike (neni 147, pika 10)
Nocioni i personit zyrtar sht prcaktuar n nenin 107,
paragrafin 1 t Kodit Penal.
Sipas dispozits s piks 10 t nenit 147 t Kodit Penal,
nuk konsiderohet vrasje e rnd do vrasje e personit zyrtar.
Prkundrazi, nga i tr spektri i personave zyrtar, sipas ksaj
dispozite si vrasje e rnd e personit zyrtar konsiderohen
vetm rastet e vrasjeve t atyre personave zyrtar, t cilt
kryejn kto autorizime apo detyra: a) mbrojtjen e rendit
ligjor; b) sigurimin e njerzve apo t pasuris; c)zbulimin e
veprave penale; )arrestimin e kryersit t veprs penale; d)
ruajtjen e personave t privuar nga liria dhe e) ruajtjen e rendit
dhe t paqes publike.
Kategoria e personave zyrtar t cekur n kt dispozit
jan p.sh. polict, gjyqtart, prokurort, gardiant t cilt i
ruajn dhe prkujdesen pr t burgosurit etj.
Te kjo form e vrasjes s rnd rrethan kualifikuese sht
vetia, statusi i viktims. Lidhur me kt, vemas duhet t
theksohet fakti se personi zyrtar i cili ushtron detyrat dhe
autorizimet e siprprmendura, i ekspozohet rrezikut m t
madh q t bhet viktim e vrasjes. Andaj, edhe sht e
arsyeshme q ksaj kategorie t personave zyrtar tu ofrohet
mbrojtje m e madhe juridike-penale. Mbrojtja e ktill sht
n t mir jo vetm t personave zyrtar, por edhe t ushtrimit
t mirfillt t ktyre detyrave dhe autorizimeve shum t
rndsishme pr sigurin edhe t t gjith qytetarve.
Arsyeshmria e trajtimit si vrasje e rnd e rasteve t
privimit nga jeta t ksaj kategorie t personave zyrtar gjat

619

ushtrimit t detyrave t tyre, konsiston edhe n faktin se te

kryersit e ktyre vrasjeve manifestohet shkall e lart vullneti
kriminal. Te kto vrasje nuk sht fjala vetm pr sulmin ndaj
personit, por edhe pr sulmin ndaj detyrave dhe funksioneve
t cilat kta persona i ushtrojn, prkatsisht me kto vrasje
atakohet edhe siguria e qytetarve dhe funksionimi elementar i
sistemit juridik, i shtetit ligjor.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person
(delictum communium).
Ky lloj i vrasjes konsiderohet se kryhet n rastet kur
personi zyrtar privohet nga jeta gjat ushtrimit t detyrave t
siprprmendura. Me fjal t tjera, kjo vepr konsiderohet se
kryhet n rastet kur kategoria e personave zyrtar t ktill
privohet nga jeta gjat kohs derisa gjendet n detyr apo
privohet nga jeta lidhur me detyrn t ciln e kryen.
Kjo vepr mund t kryhet vetm me dashje. Dashja duhet
t prfshij n vete vetdijen pr statusin (tiparet) e viktims
dhe detyrn t ciln ai e kryen. Me fjal t tjera, kryersi duhet
t jet i vetdijshm se e privon nga jeta jo vetm personin
zyrtar, por duhet t jet i vetdijshm se personin e till zyrtar
e privon nga jeta gjat ushtrimit apo lidhur me ushtrimin e
detyrave t siprprmendura.
Me rastin e kryerjes s ksaj vepre mund t shprehet
bashkimi me veprn penale t rebelimit t personave t
privuar nga liria (neni 312), arratisja e personit t privuar nga
liria (neni 313) etj.
Vrasja me dashje e dy apo m shum personave
(neni 147, pika 11)
Ky lloj i vrasjes s rnd konsiderohet se sht kryer n
rastet kur kryersi me dashje ka privuar nga jeta dy apo m
shum persona, prve atyre q jan t parapara n nenin 148
dhe 150 t Kodit Penal (vrasja n gjendje t afektit mendor
dhe vrasja e foshnjs gjat lindjes). Meq ky lloj i vrasjes s
rnd mund t kryhet vetm me dashje, edhe vrasjet nga
pakujdesia nuk mund t kualifikohen sipas ksaj dispozite.
Sipas ksaj dispozite, vrasja e ktill konsiderohet se sht
kryer nse kryersi dy apo m shum vrasje i kryen n
bashkimin ideal apo real, por me kusht q procedura penale t

620

jet e njjt dhe fajtori t ndshkohet me dnim unik, t

prbashkt. Pra ktu nuk sht fjala pr recidiv t vrasjes.
N brendin e saj, nnparagrafi i paparapar n pikn 11
n fakt sht dispozit e posame ndshkuese, me t ciln
prcaktohen rregulla t posame pr matjen e dnimit pr
rastet kur ndonj person i kryen dy apo m shum vrasje n
bashkim dhe me kt dispozit derogohen rregullat e
prgjithshme pr matjen e dnimit pr rastet e bashkimit t
veprave penale (neni 71)
Ky lloj i vrasjes s rnd duhet t jet kryer me dashje,
qoft direkte apo eventuale. Sipas mendimit t disa autorve,
me t cilt edhe ne pajtohemi, nuk duhet t konsiderohet
vrasje e ktill as vrasja e kryer n tejkalimin e kufijve t
mbrojtjes s nevojshme ose t nevojs ekstreme. Lidhur me
kt, Kodi Penal i Maqedonis, krahas vrasjes n gjendje t
afektit mendor dhe vrasjes nga pakujdesia, n kt dispozit i
parasheh edhe rastet e vrasjes n kaprcimin e mbrojtjes s
nevojshme dhe nevojs ekstreme dhe vrasjen nga mshira.
Si vrasje e ktill duhet kualifikuar jo vetm vrasja e
rndomt dhe e rnd nga Kapitulli i veprave penale kundr
jets dhe trupit, por edhe vrasjet q jan parapar n kapitujt e
tjer, si pr shembull vrasjet nga Kapitulli i veprave penale
kundr Kosovs dhe banorve t saj, ose vrasjet nga Kapitulli
i veprave penale kundr t drejts ndrkombtare.
Meq krkohet q vrasja t jet kryer, tentativa e vrasjes
s dy apo m shum personave nuk mund t kualifikohet si
vrasje e ktill.
Kryerje e vrasjes me dashje duhen nnkuptuar edhe rastet
e shtytjes apo t ndihms pr vrasjen e ktill.
Vrasja nga personi i cili edhe m par ka qen i
dnuar pr
vrasje (neni 147, pika 12)
Ky lloj i vrasjes s rnd konsiderohet se ekziston n
rastet kur personi i njjt m par ka qen i dnuar pr vrasje
dhe srish kryen nj apo m shum vrasje, prve atyre t
parapara n nenet 148 dhe 150 (vrasjen e kryer n gjendje t
afektit mendor dhe vrasjen e foshnjs gjat lindjes). S
kndejmi, ktu sht fjala pr recidiv.

621

Sikur edhe te vepra penale e vrasjes s shum personave,

edhe ktu vrasja n recidiv duhet t jet kryer me dashje. S
kndejmi, vrasja e mparshme e kryer nga pakujdesia, ndrsa
vrasja e mpastajme e kryer me dashje, nuk mund ta sajojn
prgjegjsin penale pr kt lloj vrasje.
Vrasja e kryer n gjendje t afektit mendor
(Neni 148)
Kushdo q tjetrin e privon nga jeta n gjendje t
afektit mendor, i vn pa fajin e tij n gjendje t tronditjes
s fort mendore t shkaktuar nga sulmi, keqtrajtimi apo
fyerja e rnd nga ana e personit t vrar, dnohet me
burgim prej nj deri n dhjet vjet.
Vrasja e kryer n gjendje t afektit mendor konsiderohet
form e privilegjuar apo e leht e vrasjes. Ky lloj i vrasjes n
literatur quhet edhe vrasje e provokuar, sht privim i jets s
personit tjetr nga ana e personit, i cili pa fajin e tij ka rn n
nj tronditje t fort mendore (psikike) pr shkak t sulmit,
keqtrajtimit ose fyerjes s rnd nga ana e t vrarit. Si veprime
me t cilat kryersi vihet n gjendje t afektit mendor jan
p.sh. shpifja, fyerja e rnd, pshtyrja n fytyr.
Elemente dhe karakteristika t vrasjes n gjendje t afektit
mendor jan: sulmi, keqtrajtimi, fyerja e rnd, dhe
tronditja e fort.
Sulmi mund t jet do veprim i njeriut i drejtuar me
qllim q ta lndoj apo rrezikoj ndonj t mir t mbrojtur t
kryersit t ksaj vepre.N sensin e ksaj forme t vrasjes,
sulmin duhet kuptuar sikur edhe te mbrojtja e nevojshme.
Kshtu q edhe sulmi i shkaktuar, i provokuar e prjashton
ekzistimn e ksaj vepre penale. Natyrisht, nga natyra e ksaj
vepre penale rezulton se nuk krkohet edhe aktualitetit, nga se
ktu sulmi lajmrohet si shkak i tronditjes psikike. Sulmi
zakonisht sht i drejtuar ndaj integritetit trupor, por mund t
jet i drejtuar edhe ndaj pasuris s kryersit.
Keqtrajtimi nnkupton shkaktimin e qllimshm dhe
intensive t dhembjeve fizike dhe psikike personit tjetr. Por
n sensin e ktij inkriminimi, pr ekzistimin e keqtrajtimit nuk
krkohet shkaktimi i i lndimit trupor apo dmtim t shndetit.

622

Prkatsisht, keqtrajtimi konsiston n dhembje fizike dhe

psikike t intensitetit m t vogl, shkaktimin e friks, grdis,
neveris dhe prmimit. Raste t keqtrajtimit mund t jen
p.sh. trheqja pr hunde apo pr flok, rnia me shpull, rnia
me shqelm si dhe mnyra t tjera t nnmimit t
personalitetit t kryersit apo t ndonj t afrmi t tij.
Fyerja e rnd nnkupton cenimin e rnd t nderit dhe
autoritetit t personit tjetr Kjo reflektohet me dhembje t
madhe psikike, emocionale, dhemje kjo e cila me arsye
shkakton revolt indinjat. Situatat e fyerjes s rnd kan
kuptimin m t gjr dhe m t rnd se fyerjet dhe shpifjet e
rndomta. Fyrjet e rnda jan t aso natyre t cilat sipas
normave morale dhe etike ndaj personit tjetr shkaktojn
dhembje intensive psikike apo cenojn rnd ndjenjat e tjetrit.
Rast tipik dhe fyerje shum e rnd dhe q shkakon afekt
mendor sht kur bashkshorti e has n tradhti bashkshorten
e vet, ose e kundrta kur bashkshortja e has n tradhti
bashkshortin.
Tronditja e fort mendore sht baz e cila kt lloj
vrasje e bn t privilegjuar. Andaj do lloj tronditje nuk
mund t konsiderohet si rrethan e cila nj vrasjeje mund ti
jep karakter t vrasjes s privilegjuar.
Tronditja e fort mendore sht gjendje e
jashtzakonshme psikike, sht gjendje e shkalls s t lart e
afektit, gjendje kjo e cila ka ndikim t madh n aftsin e
kryersit q t veproj pa menduar mir. Prkatsisht, n kt
gjendje personi pa menduar n mnyr kritike dhe n moment,
aty pr aty vendos ta vret provokuesin. Por duhet theksuar se
gjendja afektive mund ta shpn personin edhe n gjendje t
prgjegjsis s zvogluar. N rastet kur kryersi pa fajin e tij
sht vn n gjendje afektive e cila ka shkaktuar
prgjegjshmrin e zvogluar, ather n kso situate vepra do
t kualifikohej si vrasje n gjendje t afektit mendor, por
njherit nuk do t zbatohej dispozita pr zbutjen e dnimit
(neni 12, paragrafi 2).
Pr ekzistimin e vrasjes s ktill sht e nevojshme t
prmbushen kto kushte: a) q vrasja t jet kryer n gjendje
t tronditjes s fort mendore (psikike); b) q kryersi i veprs
pa fajin e tij t ket rn n gjendje t ktill - pr shkak t

623

sulmit, keqtrajtimit apo fyerjes s rnd nga ana e viktims

dhe c) q vrasja t jet kryer n gjendje t afektit mendor.
a) N kuptimin e ksaj dispozite, tronditje e rnd
ekziston kur shkaktohet gjendje e jashtzakonshme
psikike, me rast kryersi pa gjykuar n mnyr
kritike n moment vendos t kryej vrasjen. Kto jan
pikrisht gjendje afektive t shkalls s lart. Mirpo
edhe nse gjendja afektive e till kryersin e shpie n
gjendje t prgjegjsis esenciale t zvogluar, ai do t
prgjigjet pr kt lloj t vrasjes s privilegjuar.
b) Kryersi duhet t vihet n gjendje t tronditjes s fort
mendore pa fajin e tij, pr shkak t sulmit, keqtrajtimit
ose fyerjes s rnd t t vrarit. Kryersi pa fajin e tij
sht sjell n nj gjendje t tronditjes s fort psikike
ather kur nuk e ka provokuar sulmin, keqtrajtimin
ose fyerjen e rnd. Ndrmjet sulmit, keqtrajtimit ose
fyerjes s rnd dhe tronditjes s fort psikike patjetr
duhet t ekzistoj lidhje kauzale.
c) Vrasja konsiderohet se sht kryer n gjendje t afektit
mendor (psikik) nse ajo ka ndodhur menjher pas
sulmit, keqtrajtimit ose fyerjes dhe nn ndikimin e
afektit mendor. Mirpo, nuk sht e domosdoshme q
ajo t jet kryer menjher pas sulmit, keqtrajtimit ose
fyerjes. Me rndsi sht q ndrmjet tronditjes
mendore dhe vrasjes t ekzistoj vazhdimsi e caktuar
kohore, t ekzistoj kontinuiteti, uniteti i rrjedhs s
zhvillimit t gjendjes afektive t intensitetit t caktuar.
Vemas do theksuar se gjendja e afektit mendor duhet t
konstatohet sipas personit konkret, e jo sipas ndonj
mesatareje. Kjo nga fakti se nuk do t ishte n prputhje me
kuptimin e ksaj vepre penale t privilegjuar e cila bazohet n
fajsin e personit t caktuar, i cili sht gjithher personal, i
individualizuar. Me fjal t tjera, merret pr baz njeriu
konkret, me sensibilitetin dhe temperamentin e tij dhe
vlersohet nse tronditja e fort psikike ka qen e provokuar
me sulmin, keqtrajtimin apo fyerjen e rnd. Kto tri elemente
duhen vlersuar objektivisht. Mirpo, ndjeshmria e madhe
kur midis provokimit dhe shkalls s tronditjes nuk ekziston
proporcioni prkats, nuk mund t konsiderohet si kryerje e
veprs penale. Gjithashtu, nuk do t konsiderohet vrasje n

624

afekt edhe n rastin kur kryersi e shfrytzon situatn e

provokimit n mnyr q thjesht nga hakmarrja e vret
sulmuesin, nse provokimi nuk ka qen i intensitetit t till q
t shkaktoj tronditje t fort mendore, psikike.
Vrasja n afekt kryhet me dashje. Ktu vendimi dhe
dshira pr t kryer vrasjen nxirret shpejt, pa menduar,
spontanisht, nxirret dhe shprehet aty pr aty (dolus
repentinus).
Objekt i sulmit, keqtrajtimit apo fyerjes s rnd n t
shumtn e rasteve sht kryersi i vrasjes Por duhet theksuar
se n sensin e ktij inkriminimi, objekt sulmi, keqtrajtimi ose
fyerja e rnd mund t jen t drejtuara edhe kundr t
afrmve t kryersit - prindrve, vllezrve apo motrave,
fmijve, bashkshortit etj.
Vrasja nga pakujdesia
(neni 149)
Kushdo q e privon personin tjetr nga jeta prej
pakujdesis dnohet me burgim prej gjasht muaj deri n
pes vjet.
Vrasje nga pakujdesia konsiderohet nse ndokush sht
privuar nga jeta pr shkak t pakujdesis s kryersit t veprs
penale. Vrasja nga pakujdesia konsiderohet form e leht e
vrasjes vetm pr shkak t forms s fajit me t ciln kryhet.
Dallimi ndrmjet ksaj vrasjeje dhe vrasjes s rndomt dhe t
rnd sht i lidhur me fajin, sepse vrasjet e rndomta dhe t
rnda mund t kryhen vetm me dashje. sht e mundur edhe
vrasja e foshnjs nga pakujdesia gjat lindjes, por nuk
konsiderohet vepr penale.
Baz e prgjegjsis penale pr kt lloj vrasjeje sht
pakujdesia me vetdije apo pa vetdije. Pr ekzistimin e ksaj
vepre penale sht irelevante nse vrasja sht kryer me
pakujdesin me vetdije apo pa vetdije. Mirpo n aspektin
penalo-juridik, pr do rast duhet t konstatohet nse sht
fjala pr pakujdesin me vetdije apo pa vetdije, ngase kjo
rrethan sht e rndsishme jo vetm pr prcaktimin e
shkalls s fajsis me rastin e matjes s dnimit, por edhe pr
t konstatuar nse sht fjala pr pakujdesin me vetdije apo

625

dashjen eventuale, si dhe nse sht fjala pr pakujdesin pa

vetdije apo rastin.
Prgjegjsia penale pr kt lloj t vrasjes s privilegjuar
sajohet nga fakti se kryersi i ka cenuar, nuk i ka respektuar
rregullat e rregullat e kujdesit t duhur.
Te vrasja nga pakujdesia privimi i ndonj personi nga jeta
manifestohet n nj mnyr specifike, zakonisht n mnyr
tjetr n krahasim me privimin me dashje nga jeta. Ktu
zakonisht sht fjala pr veprimet t cilat jan ndrmarr me
ndonj qllim tjetr e jo me qllim t privimit t ndonj
personi nga jeta. Pr shkak t veprimeve t kryersit, vdekja e
personit tjetr shkaktohet si pasoj sekondare, pasoj e cila
nuk dshirohet. Kjo na bn t konkludojm se n Kodin Penal
t Zvicrs (neni 117), t Sllovenis (neni 129) dhe t Kroacis
(neni 95) jan gjetur zgjidhje m adekuate, sepse kt vepr
penale nuk e quajn vrasje, por shkaktim i vdekjes nga
pakujdesia. Ndrsa Kodi Penal i Serbis (neni 118) kt vepr
penale nuk e emrton vrasje nga pakujdesia por privim i jets
nga pakujdesia.
Dallimi ndrmjet vrasjes nga pakujdesia dhe lndimit t
rnd trupor, pr shkak t t cilit sht shkaktuar vdekja (neni
154, paragrafi 4) qndron n faktin se vepra e par (vrasja) n
trsi sht kryer nga pakujdesia, kurse te vepra e dyt
kryersi vepron me dashje pr t shkaktuar lndimin e rnd
trupor, ndrkaq nga pakujdesia pr t shkaktuar vdekjen. N
rastin kur lndimi i rnd trupor sht kryer nga pakujdesia
pr shkak t s cils sht shkaktuar vdekja, ather duhet t
konsiderohet se sht kryer vetm vrasja nga pakujdesia, pasi
q ligjdhnsi nuk parasheh lndime t rnda trupore t kryera
nga pakujdesia e t kualifikuara si vrasje.
Vrasja nga pakujdesia mund t kryhet me veprim, por
edhe me mosveprim. Ky lloj i vrasjes kryhet me mosveprim
n rastet kur kryersi nuk i ndrmarr veprimet e duhura pr ta
penguar shkaktimin e pasojs vdekjes. Kshtu p.sh. Gjykata
Supreme e Vojvodins me aktgjykimin Kzh. 41/57, e ka
shpall fajtori pronarin ngase nuk e ka mbuluar gropn me
glqeren e fikur n oborrin e vet t parrethuar, n t ciln ka
rn nj fmij dhe e ka humb jet (Stojanovi, Komentar,
fq. 346).

626

Vrasja e foshnjs gjat lindjes

(Neni 150)
Nna q e privon nga jeta foshnjen e vet gjat lindjes
apo menjher pas lindjes, derisa te ajo vazhdon
rregullimi i shkaktuar nga lindja, dnohet me burgim
prej tre muaj deri n tre vjet.
Kjo form e vrasjes s privilegjuar konsiston n privimin
e fmijs nga jeta nga ana e nns s vet gjat lindjes ose
menjher pas lindjes, derisa zgjasin rregullimet e shkaktuara
nga lindja. Konsiderohet vrasje e privilegjuar ngase te lehona
lindja zakonisht shkakton rregullime fizike dhe psikike t
prcjella me dhembje, pr shkak t t cilave tek ajo
manifestohet nj gjendje kalimtare e aftsis s prgjegjsis
s zvogluar, ose pr shkaqe sociale, si jan pr shembull
shtatznsia jashtmartesore, varfria dhe rrethanat e tjera
sociale.
Subjekt i ksaj vepre penale mund t jet vetm e ma e
cila e privon nga jeta fmijn e vet (delictum proprium). S
kndejmi, nse ndonj person tjetr paraqitet si bashkpuntor
me nnn e foshnjes ose pavarsisht vet e kryen vrasjen e
fmijs, ai do t prgjigjet pr vrasjen e rndomt apo t
rnd, varsisht prej mnyrs dhe motiveve t kryerjes s
veprs. N t kundrtn, nse kt vepr e kryen ndonj
person tjetr, ndrsa e ma e ka shtyt apo i ka ndihmuar gjat
kohs s lindjes apo menjher pas lindjes, deri sa te ajo
zgjasin rregullimet e shkaktuara nga lindja, ajo do t
konsiderohet bashkpuntore sipas ktij neni, edhe pse
personi tjetr prgjigjet pr vrasje t rndomt apo vrasje t
rnd(Stojanivi, Komentar, fq. 340).
Ky lloj i vrasjes mund t kryhet me veprim dhe me
mosveprim (delikt komisivo-omisiv). Me mosveprim
konsiderohet se kryhet kur e ma nuk e ushqen apo nuk i
ndrmerr masat e duhura, t domosdoshme pr pkujdesjen e
foshnjes.

627

Viktim e ksaj vepre penale mund t jet vetm fmija

q sht lindur gjall, sht e parndsishme se a ka pasur
aftsi pr t jetuar. Nse veprimi i kryerjes ka filluar para se t
ket filluar lindja, ather do t konsiderohet se sht fjala pr
ndrprerjen e palejuar t shtatznsis nga neni 152.
Kjo vepr mund t kryhet me dashje direkte, por mund t
kryhet edhe me dashje eventuale. Mirpo sht e mundur q e
ma ta privoj nga jeta foshnjen e vet edhe nga pakujdesia.
Lidhur me kt, n procedurn penale duhet t konstatohet
nse e ma foshnjen e vet e ka privuar nga jeta duke menduar
leht se kjo nuk do t ndodh apo se do t mund ta
parandalonte, apo kur nuk ka qen e vetdijshme se kt
vepr mund ta kryej, edhe pse sipas rrethanave dhe vetive t
saja personale ka qen e obliguar dhe ka mund me qen e
vetdijshme pr kt mundsi. Andaj, sht gabim t
mendohet se kjo vepr nuk mund t kryhet nga pakujdesia
(Stojanivi, Komentar, fq. .
S kndejmi, nuk konsiderohet vepr penale n rastet kur e
ma nga pakujdesia e privon nga jeta fmijn e saj gjat
lindjes ose menjher pas lindjes. Konsiderohet se e ma e
kryen kt lloj t vrasjes s privilegjuar edhe n rastet kur para
se t lind vendos q me rastin e lindjes ta privoj nga jeta dhe
nse kt edhe e kryen.
Vepra mund t kryhet gjat kohs s lindjes ose
menjher m pas derisa zgjasin rregullimet e shkaktuara nga
lindja. Lidhur me kt rregullimet nuk vlersohen n aspektin
e dispozitave me t cilat prcaktohet paprgjegjshmria,
prkatsisht prgjegjshmria e zvogluar. Gjithashtu edhe
intensiteti i rregullimeve nuk sht me rndsi pr ekzistimin
e ksaj vepre penale. Prkitazi me kt sht arrijt pajtimi n
teori dhe n praktik dhe se intensiteti i rregullimeve mund
t ket rndsi vetm pr matjen e dnimit (Stojanivi,
Komentar, fq. 341).
Midis regullimeve dhe lindjes duhet t ekzistoj lidhja
kauzave. Nse vrasja e foshnjes sht kryer gjat procesit t
lindjes, ather nuk ka vshtirsi pr konstatimin e lidhjes
kauzave. Mirpo nse vrasja e foshnjs kryhet pas lindjes, n
teori dhe n praktik lindin dilema se brenda cilit afat mund t
konsiderohet se zgjasin rregullime. Disa mendojn se ky
rregullim nuk mund t zgjas m shum se 24 or. Mirpo, te

628

ne mbisundon mendimi se prpara nuk mund t caktohet koha

sa do t zgjas rregullimi q t mund t konsiderohet se sht
kryer ky lloj i vrasjes. Rekomandohet q ekzistimin e
rregullimit pas lindjes ta konstatoj eksperti psikiatr.
Privimi nga jeta i fmijs pas 24 orve nga lindja, prkatsisht
pasi q kan pushuar rregullimet e shkaktuara nga lindja,
konsiderohet vepr penale e vrasjes.
Meq ky lloj i vrasjes mund t kryhet vetm me dashje pr
t ciln mund t shqiptohet dnimi me burgim deri n tri vjet,
sht e mundur edhe tentativa e cila ndshkohet. N kso raste
edhe tentativa, sikundr edhe vepra e prfunduar, duhet t jet
ndrmarr gjat kohs s lindjes apo menjher pas lindjes
derisa te e ma zgjasin rregullimet e shkaktuara nga lindja.
5. Shtytja n vetvrasje dhe dhnia e ndihms n
vetvrasje
(Neni 151)
(1) Kushdo q shtyt personin tjetr ose e ndihmon pr t
br vetvrasje dhe vetvrasja kryhet dnohet me burgim
prej tre muaj deri n pes vjet.
(2) Kushdo q kryen vepr penale nga paragrafi 1 i ktij
neni ndaj t miturit ose ndaj personit aftsia e t cilit pr t
kuptuar peshn e veprs s vet ose pr ti kontrolluar sjelljet
e veta ka qen thelbsisht e zvogluar dnohet me burgim
prej nj deri n dhjet vjet.
(3) Kushdo q kryen vepr penale nga paragrafi 1 i ktij
neni ndaj personit nn moshn katrmbdhjet vjeare i cili
nuk ka qen i aft pr t kuptuar peshn e veprs s tij apo
saj ose pr t kontrolluar sjelljet e tij apo saj dnohet sipas
nenit 146 t ktij Kodi.
(4) Kushdo q mizorisht ose n mnyr njerzore
trajton personin tjetr, i cli ndodhet n pozit t
nnshtruar dhe me kt e shtin personin t bj vetvrasje
dnohet me burgim prej gjasht muaj deri n pes vjet.
(5) Nse si rezultat i veprs penale nga paragrafi 1 deri
n 4 t ktij neni vetm sht tentuar vetvrasja, gjykata
kryersin mund ta dnoj m but.

629

Vetvrasja (suicidi) sht nj fenomen sociopatologjik i

cili, n mas m t vogl apo m t madhe, sht i pranishm
n t gjitha vendet bashkkohore.
Vetvrasja, prkatsisht tentativa e vetvrasjes, n
legjislacionet penale bashkkohore nuk ndshkohet. Mirpo,
nse ndonj person e nxit apo i ndihmon personit tjetr q t
bj vetvrasje, ather veprimet e tij n legjislacionet penale
t shteteve bashkkohore konsiderohen vepr penale. Kshtu
ka vepruar edhe Kodi i yn Penal i cili e inkriminon shtytjen
pr vetvrasje dhe dhnien e ndihms pr vetvrasje.
Ndaj subjektit pasiv, prkatsisht ndaj personit i cili nxitet
apo ndihmohet q t bj vetvrasje, ligji i parasheh formn
themelore dhe format e rnda t ksaj vepre penale.
Paragrafi 1.
Forma themelore e ksaj vepre penale sht parapar n
paragrafin 1 dhe konsiderohet se sht kryer n rastet
kur nxitet ose ndihmohet personi madhor dhe i
prgjegjshm q t bj vetvrasje.
Veprimi i kryerjes sht shtytja pr vetvrasje ose ndihma
pr vetvrasje. Me shtytje pr vetvrasje nnkuptojm do
veprim me t cilin te personi tjetr krijohet apo prforcohet
vendimi q t bj vetvrasje. Shtytja mund t kryhet n
mnyra t ndryshme - duke e bindur, duke e friksuar, duke ia
prezantuar rrejshm ndonj situat etj. Shtytja nuk nnkupton
prdorimin e dhuns, p.sh. hipnozs, ngase n rastet e tilla do
t konsiderohet se sht kryer vrasja. Ndryshe nga dhuna,
shtytja pr vetvrasje mund t kryhet edhe me an t
krcnimit apo shantazhit t cilat jan forma t prshtatshme
q te personi tjetr t krijojn apo ta prforcojn vendimin pr
t br vetvrasje.
Ndihma pr vetvrasje nnkupton q personi t ket
vendosur t bj vetvrasje. Ndihma mund t kryhet n
mnyra t ndryshme si jan: dhnia e kshillave se si t
kryhet vetvrasja, dhnia e mjeteve me t cilat do t kryhet
vetvrasja etj.

630

N rastet kur kjo vepr penale kryhet n form t

ndihms, mund t lajmrohe dilema nse sht fjala pr
ndihm pr t kryer vetvrasje apo sht fjala pr vrasje. Pr
shembull, nse nj person i cili lngon nga ndonj smundje e
pashrueshme e lut personin tjetr q t ia prgatis
inzheksionin vdekje prues dhe ky ia prgatit dhe ia jep dhe
nse i smuari vetes ia injekton kt inzheksion, ather sht
fjala pr ndihm n vetvrasje, ndesa nse ky person e
prgatit kt inzheksion dhe ia injekton t smuarit, ather
sht fjala pr vepr penale t vrasjes.
Subjekti pasiv i ksaj forme t veprs penale sht
personi madhor dhe i prgjegjshm.
Lidhur me fajsin, kjo vepr mund t kryhet vetm me
dashje.
Pr tu konsideruar se sht kryer kjo vepr penale sht e
nevojshme q vetvrasja t jet kryer apo t jet tentuar.
Veprimi i kryerjes s shtytjes apo ndihms konsiston n
veprime aktive (delikt komisiv). S kndejmi, kjo vepr nuk
mund t kryhet me mosveprim.
Format e rnda, t kualifikuara t ksaj vepre penale
jan t parapara n paragraft 2, 3 dhe 4.
Sipas paragrafit 2, konsiderohet se ekziston form e
rnd e ksaj vepre penale n rastet kur nxitet apo ndihmohet
pr vetvrasje personi i mitur ose personi aftsia e t cilit pr
t kuptuar peshn e veprs s tij ose pr ti kontrolluar sjelljet
e veta ka qen thelbsisht e zvogluar. Ktu nocionin e
prgjegjshmris thellsisht t zvogluar duhet interpretuar
sipas paragrafit 2 t nenit 12.
N paragrafin 3, si form edhe m e rnd e ksaj vepre
penale sht parapar rasti kur nxitet apo ndihmohet pr
vetvrasje personi nn moshn 14 vjeare, i cili nuk ka qen i
aft pr t kuptuar rndsin dhe peshn e veprs apo q t
kontrolloj sjelljet e tij. Kjo form e rnd t ksaj vepre
penale, pr nga pesha dhe dnimi i parapar, sht njjsuar
me veprn penale t vrasjes t parapar n nenin 146 t Kodit
Penal.
N paragrafin 4 Kodi Penal e parasheh nj situat t
posame e cila shpie n vetvrasje. Sipas ktij paragrafi, ktu
nuk gjen shprehje shtytja apo ndihma pr vetvrasje, mirpo

631

krijohet aso situate apo gjendje specifike e cila shpie,

kontribuon q personi tjetr t bj vetvrasje. Sipas paragrafit
4, kjo situat shprehet n rastet kur ndokush mizorisht ose
n mnyr njerzore e trajton personin tjetr, i cili
ndodhet n pozit t nnshtruar dhe me kt e shtyn at t
bj vetvrasje.
Pr ekzistimin e ksaj forme t veprs penale sht e
nevojshme t prmbushen tri kushte: a) q vetvrasja t jet
kryer pr shkak t trajtimit mizor ose njerzor; b) q
vetvrassi ndaj kryersit t veprs ka qen n relacion
nnshtrues ose t varur dhe c) q vetvrasja e kryer apo e
tentuar mund ti ngarkohet pakujdesis s kryersit.
a) Me shprehjen trajtim mizor apo njerzor n kuptim
t ksaj vepre penale nnkuptohen format e ndryshme
t sjelljes s vrazhd dhe njerzore ndaj personit
tjetr, si jan p.sh. keqtrajtimi fizik apo psikik,
shantazhi, privimi i mjeteve pr jet, privimi nga
pushimi i domosdoshm dhe nga gjumi, prbuzja e
rnd, caktimi i obligimeve jashtzakonisht t rnda
etj. T gjitha kto sjellje dhe keqtrajtime t tjera t
ngjashme, duhet t jen t prshtatshme q tek personi
ndaj t cilit veprohet me kto mnyra, t krijohet apo t
prforcohet vendimi pr t br vetvrasje. Thn
ndryshe, midis veprimeve t ktilla t vrazhda ose
njerzore dhe vetvrasjes duhet t ekzistoj lidhja
kauzave.
b) Personi ndaj t cilit veprohet mizorisht ose n mnyr
njerzore duhet t gjendet n marrdhnie
nnshtruese ose varshmrie ndaj kryersit. Kjo sht
marrdhnie, relacion i cili personin e v n pozit t
pafavorshme, t palakmueshme, kshtu q personi i
varur sht i detyruar ti kryej detyrat q i caktohen.
Personi i ktill sht i detyruar t toleroj trajtimin
mizor ose njerzor, ngase, n t kundrtn, ndaj tij do
t shkaktohen pasoja t dmshme. Kuptimi i ktij
kushti konsiston n faktin se me kt vepr penale jan
t prfshira ato raste kur viktima sht n aso situate q
ose t toleroj trajtimin mizor ose njerzor ose q ti
ekspozohet ndonj t keqeje tjetr. Raporte nnshtruese
ose varshmrie mund t jen p.sh. raportet zyrtare ose

632

nga marrdhnia e puns n prgjithsi, raporti nxnsprofesor, raporti ushtar - epror, raporti i varshmris
materiale etj. Gjykata, n do rast konkret, duke i
marr parasysh t gjitha rrethanat, duhet ta konstatoj
gjendjen faktike t relacionit nnshtrues ose t
varshmris.
c) Lidhur me fajsin, kjo vepr penale konsiderohet se
sht kryer nse mund ti ngarkohet pakujdesis s
personit i cili ka vepruar mizorisht apo n mnyr
njerzore. Lidhur me veprimet e vrazhda apo
njerzore kryersi vepron me dashje, ndrsa lidhur me
pasojn vepron nga pakujdesia. Zakonisht, n rastet e
ksaj vepre shprehet pakujdesia pa vetdije, q do t
thot se kryersi i ksaj vepre sht dashur t jet i
vetdijshm apo ka qen i obliguar t jet i vetdijshm
se pr shkak t veprimeve t tij mizore apo njerzore,
personi i keqtrajtuar mund t bj vetvrasje. Mirpo
kjo vepr penale konsiderohet se ekziston edhe n
rastet kur kryhet nga pakujdesia me vetdije,
prkatsisht kur kryersi sht i vetdijshm se personi
ndaj t cilit vepron, sillet n mnyr t vrazhd apo
njerzore gjendet n relacion vartsie. N t
kundrtn, nse kryersi i veprs ka vepruar me dashje
n mnyr mizore apo njerzore, kshtu q sjellja
mizore apo njerzore ka qen vetm mnyr q te
personi i cili gjendet n pozit nnshtruese apo
varshmrie t krijohet apo t forcohet vendimi pr t
kryer vetvrasje, nuk do t konsiderohet se sht kryer
kjo vepr penale, por do t konsiderohet se sht kryer
njra nga format e msiprme t shtytjes pr vetvrasje.
Vepra konsiderohet se sht kryer nse sht kryer apo
sht tentuar vetvrasja.
Zaten, medoemos duhet t ekzistoj lidhja kauzale midis
vetvrasjes dhe trajtimit mizor apo njerzor. Lidhja kauzale
do t ekzistoj edhe n rastet kur trajtimi mizor apo njerzor
ka qen njri nga kushtet e tjera q kan shpn n vetvrasje,
mirpo n kso rastesh duhet t konstatohet se pa trajtimin e
ktill nuk do t kryhej vetvrasja apo tentativa e vetvrasjes.
Sipas paragrafit 5, nse vetvrasja ka ngelur n tentativ,
kryersi mund t dnohet m leht

633

Kryers i ksaj forms s veprs penale t parapar n

paragrafin 1, 2 dhe 3 mund t jet do person, ndrsa kryers i
veprs nga paragrafi 4 mund t jet vetm personi ndaj t cilit
vetvrassi gjendet n pozit nnshtruese apo varsie.
Ndrprerja e palejuar e shtatznsis
(Neni 152)
(1) Kushdo q n kundrshtim me dispozitat ligjore
mbi ndrprerjen e shatznsis dhe me plqimin e gruas
shtazn ndrpret shtazanin, fillon ta kryej ndrprerjen e
shtatznis ose i ndihmon q ta ndrprej shtazanin
dnohet me burgim prej tre muaj deri n tre vjet.
(2) Kushdo q e ndrpren ose fillon ta ndrprej
shtazanin pa plqimin e gruas shtatzn dnohet me
burgim prej nj deri n tet vjet.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 t ktij
neni rezulton n lndim t rnd trupor, me dnim t
rnd t shndetit ose me vdekje t gruas shtatzn,
kryersi dnohet me burgim prej gjasht muaj deri n
pes vjet pr veprn penale nga paragrafi 1 ose m s paku
tre vjet burgim pr veprn penale nga paragrafi 2.
Kjo vepr penale sht e karakterit banket dhe
konsiderohet se ekziston n rastet kur kryhet n kundrshtim
me Ligjin pr Ndrprerjen e Shtatznsis. Prndryshe
ndrprerja e shtatznsis n pajtim me dispozitat ligjore nuk
sht e inkriminuar. Thn ndryshe me kt vepr penale
kriminalizohet ndrprerja ilegale e shtatznsis.
Ndrprerja e shtatznsis sht asgjsimi i frytit t njeriut
dhe nxjerrja e tij nga barku i gruas. Disa e bjn dallimin
midis abortusit dhe ndrprerjes s shtatznsis. Abortusin e
konsiderojn ndrprerjen e shtatznsis e cila kryhet para se
t mbushen 3o jav shtatznsie. N aspektin penalo-juridik
ky dallim nuk sht relevant ngase pa marr parasysh
dallimet n emrtim sht i inkriminuar.
Me kt paragraf dhe dy paragrafve t tjer t nenit 152
jan t kriminalizuara kto veprime: 1) ndrprerja e

634

shtatznsis me plqimin e gruas shtatzn por n kundrshtim me dispozitat mbi ndrprerjen e shtatznsis, 2)
ndrprerja e shtatznsis pa plqimin e gruas shtatzn, dhe
3) rastet e kualifikuara me pasoj t rnd.
Objekt mbrojts n radh t par sht shndeti i gruas.
Gjithashtu, objekt mbrojts sht edhe fryti i njeriut,
prkatsisht jeta e ardhshme e njeriut. Meq n rastet e
parapara me ligj sht e lejuar ndrprerja e shtatznsis,
mbrojtja penalo-juridike e gruas shtatzn sht e parapar
nse ndrprerja bhet n mnyr t kundrligjshme.
Paragrafi 1.
Vepra penale e ndrprerjes s palejuar t shtatznsis i ka
disa forma. Forma e themelore e ksaj vepre sht parapar n
paragrafin 1.e cila konsiderohet se kryhet nse ndrprerja e
palejuar e shtatznsis bhet me plqimin e gruas
shtatzn. Plqimi i gruas shtatzn pr t ndrprer
shtatznsin duhet t jet serioz, i qart dhe i vullnetshm,
pa u prdorur dhuna apo kanosja. Ggruaja shpatzn e
paprgjegjshme nuk ka mundsi t jap plqimin valid.
Plqimi mund t supozohet n rastet kur ndrprerja e
shtatznsis sht n interes t gruas, ndrsa ajo, po t kishte
mundsi, do t vendoste vet pr kt.
T gjitha kto tri forma t ksaj vepre penale t parapar
n nenin 152 personi i caktuar mund ti kryhej me kto tri
lloje t veprimeve alternative dhe ate: 1) kur fillon ta kryej
ndrprerjen e shtatznsis, 2) kur e ndrpret
shtatznsin ose 3) kur gruas shtatzn i ndihmon q ta
ndrpres shtatznsin.
Fillimi i kryerjes s ndrprerjes s shtatznsis sht
n fakt tentativ dhe konsiderohet si delictum sui generis. Kjo
do t thot se kjo vepr penale konsiderohet se sht kryer
edhe n rastet kur nuk sht asgjsuar fryti, prkatsisht kur
nuk sht ndrprer shtatznsia. Sipas ksaj dispozite,
tentativa e ndrprerjes s shtatznsis sht njjsuar me
prfundimin e ksaj vepre. Mirpo, fakti se vepra ka ngelur n
tentativ, nuk sht shkaktuar ndrprerja e shtatznsis,
mund t merret parasysh me rastin e matjes s dnimit.

635

Ndihma n ndrprerjen e shtatznsis nuk

konsiderohet form e bashkpunimit, ngase ndrprerjen e
shtatznsis t ciln e kryen gruaja shtatzn nuk parashihet
si vepr penale. Me fjal t tjera, n rastet kur vet gruaja n
trupin e vet e ndrpret shtatznsin nuk konsiderohet vepr
penale. S kndejmi, ndihma pr ndrprerjen e shtatznsis
sht gjithashtu delictum sui generis. Sipas ksaj dispozite,
ndihma sht e njjsuar me kryerjen e ndrprerjes s
shtatznsis edhe n rastet kur nj person i ndihmon gruas
shtatzn q ajo vet ta ndrpres shtatznsin. Me fjal t
tjera, nse personi N. i ndihmon gruas shtatzn q n trupin e
vet ta ndrpres shtatznsin, vetm ai, pra personi N. do t
konsiderohet se e ka kryer kt vepr penale, e jo edhe gruaja
shtatzn.
Kryers i veprs penale mund t jet do person: mjeku,
mamia, ndonj puntor tjetr shndetsor, apo do person
tjetr. Kt vepr penale nuk mund ta kryej vetm gruaja
shtatzn, si n rastet kur ndrprerjen e shtatznsis e kryen
vet apo n bashkpunim me personin tjetr.
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me veprim.
Kjo vepr mund t kryhet vetm me dashje. Dashja,
prve t tjerash prfshin n vete edhe vetdijen pr
kundrligjshmrin e cila sht tipar i posam i ksaj vepre
penale.
Paragrafi 2.
Forma e dyt e kryerjes s ksaj vepre penale ekziston n
rastet kur ndokush e fillon ose e ndrpret shtatznsin pa
plqimin e gruas shtatzn (paragrafi 2). Meq fillimi apo
ndrprerja e shtatznsis pa plqimin e gruas shtatzn n
vete prmban doz m t madhe kriminale, kjo konsiderohet
edhe form e kualifikuar e ksaj vepre penale. Ndrprerja e
shtatznsis pa plqimin e gruas shtatzn zakonisht shprehet
n rastet kur kjo vepr kryhet me dhun ose me kanosje. Por
kjo vepr duhet t konsiderohet se sht kryer pa plqimin e
gruas shtatzn kur ndrprerja e shtatznsis sht br me
mashtrim. Nuk konsiderohet plqim relevant edhe n rastet
kur plqimi sht dhn nga personi i paprgjegjshm apo
fmija, prkatsisht personi i cili nuk i ka mbushur 14 vjet.

636

Prkatsisht, nse sht fjala pr personin deri n 14 vjet, do t

konsiderohet plqimi relevant vetm n rastet kur plqimi
sht dhn nga prindi, kujdestari apo personi tjetr, i cili n
baz t ligjit sht i autorizuar t kujdeset pr fmijn. N
rastet kur personi gabimisht mendon se sht dhn plqimi
nga gruaja shtatzn, e prjashton kt form t veprs, por jo
edhe formn e par t parapar n paragrafin 1 t ktij neni.
Paragrafi 3.
N kt paragraf sht parapar forma edhe m e rnd e
ndrprerjes s palejuar t shtatznsis dhe konsiderohet se
sht kryer n rastet kur nga kryerja e ksaj vepre sht
shkaktuar lndimi i rnd trupor, dmtimi i rnd i
shndetit ose vdekja e gruas shtatzn. Lidhur me kto
pasoja t rnda, kryersi duhet t ket vepruar nga pakujdesia.
Prkatsisht, personi veprat penale t parapara n paragrafin 1
dhe 2 t ktij neni i kryen me dashje (dollus), ndrsa lidhur me
pasojat e shkaktuara t parapara n paragrafin 3 (dmtim i
rnd i shndetit apo vdekja e gruas shpatzn) vepron nga
pakujdesia.
Lndimi i leht trupor
(Neni 153)
(1) Kushdo q personit tjetr i shkakton lndim
trupor i cili rezulton n:
1) Dmtimin e prkohshm ose dobsimin e nj
organi a pjese t trupit t personit tjetr;
2) Zvoglimin e prkohshm t aftsis s personit
tjetr pr t punuar;
3) Shmtimin e prkohshm t personit tjetr ose
4) Dmtimin e prkohshm t shndetit t
personit tjetr
Dnohet me gjob ose me burgim deri n nj vit.
(2) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
sht kryer me arm, me ndonj mjet t rrezikshm, me

637

ndonj send tjetr t prshtatshm pr shkaktimin e

lndimit t rnd trupor ose dmtim t rnd t shndetit,
kryersi dnohet me burgim deri n tre vjet.
(3) Kryersit t veprs penale nga paragrafi 1 dhe 2 i
ktij neni gjykata mund tia shqiptoj vrejtjen gjyqsore,
nse kryersi ka qen i provokuar nga sjellja njerzore
ose e vrazhd e pals s dmtuar.
(4) Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij
neni kryhet kundr personit me t cilin kryersi sht n
marrdhnie familjare, kryersi dnohet me s paku tre
muaj deri n tre vjet burgim pr veprn penale nga
paragrafi 1 ose me burgim prej gjasht muajsh deri n tre
vjet pr veprn penale nga paragrafi 2.
Nocioni dhe klasifikimi i lndimeve trupore. Marr n
prgjithsi, lndimet trupore konsistojn n dmtimin e
integritetit fizik apo t shndetit t ndonj personi.
Objekt mbrojts nga kto vepra penale sht integriteti
trupor, mendor dhe shndetsor i njeriut, prej momentit t
lindjes deri n vdekje. Lndimi trupor mund t kryhet edhe
ndaj personit i cili lngon nga ndonj smundje e
pashrueshme. Integriteti trupor mbrohet jo vetm nga
lndimet por edhe nga rrezikimi, si sht vepra penale kundr
siguris s prgjithshme. Siguria e frytit dhe e integritetit t tij
gjithashtu mbrohet, por vetm nga veprimet e kundrligjshme
t ndrprerjes s shtatznsis.
Pasoja e lndimeve trupore konsiston n dmtimin e
integritetit trupor apo n shkaktimin e smundjes fizike apo
mendore. Integriteti trupor mund t dmtohet n mnyra t
ndryshme, si jan p.sh. shkaktimi i plags n trup, shkaktimi
i djegies, fraktura (thyerja) e dors apo kmbs, asgjsimi i
ndonj pjese t trupit apo dmtimi i tyre i pjesrishm dhe
pasoja t ngjashme.
Kodi Penal i Kosovs i njeh disa lloje t lndimeve
trupore, q jan: 1) lndimi i leht trupor, 2) lndimi i rnd
trupor, 3) lndimi i rnd trupor q ka shkaktuar vdekjen e
personit, 4) lndimi i rnd trupor nga pakujdesia dhe 5)
lndimi i rnd trupor n afekt.

638

Paragrafi 1.
N sensin e paragrafit 1, si vepr penale e lndimit t leht
trupor konsiderohet aso lndimi trupor q krkon nj
minimum t mjekimit apo t prkujdesjes. Kjo vlen edhe pr
dmtimin e shndetit. Thn ndryshe si lndim i leht trupor
konsiderohet rasti kur shkaktohen shenja n integritetit trupor
apo dhembje fizike apo fizike t t kohzgjatjes s shkurtr.
Nga kjo rezulton se me nocionin lndim trupor nuk mund t
konsiderohet do veprim mbi trupin, nse me at veprim nuk
sht dmtuar integriteti trupor apo shndeti i njeriut. Kshtu,
p.sh. n t drejtn penale nuk mund t konsidrohen lndime
trupore rnia me shpull apo me shqelm, trheqja pr flok
apo pr hunde, shtyrja etj. Veprimet e ktilla mund t
konsierohen si vepr penale t keqtrajtimit. Lidhur me kt, n
praktikn gjyqsore t Kroacis sht marr qndrim q pr
tu konsideruar se sht kryer lndimi i leht trupor nuk sht
e mjaftueshme vetm ndjenja e dhembjes por duhet t mbetet
nj gjurm e lndimit n trupin e viktims.
Ndryshe nga kodet penale t shteteve t regjionit t cilat
nuk prcaktojn kurfar kritere, n Kodin Penal t Kosovs n
mnyr t prgjithsuar jan prcaktuar disa kritere sipas t
cilave nj lndim trupor duhet t kualifikohet si lndim i leht.
Rrjedhimisht sipas paragrafit 1 si lndim trupor i leht duhet
t konsiderohet nse me at lndim kryersi ka shkaktuar: a)
dmtimin e prkohshm ose dobsimin e nj organi apo pjese
t trupit t personit tjetr; b) zvoglimin e prkohshm t
aftsis s personit tjetr pr t punuar; c) shmtimin e
prkohshm t personit tjetr, ose ) dmtimin e prkohshm
t shndetit t personit tjetr.
Dmtimi i shndetit do t thot shkaktimi i smundjes
trupore (somatike) apo smundjes mendore (psikike). Me
dmtim t shndetit duhet nnkuptuar edhe shkaktimin e
keqsimit t gjendjes ekzistuese t smundjes fizike apo
psikike, si dhe pengimin e shrimit t smundjes.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person
(delictum communium).
Kjo vepr penale mund t kryhet me veprim dhe me
mosveprim.

639

Forma e fajit. Kjo form e veprs penale mund t kryhet

vetm me dashje. Lndimi i leht trupor mund t kryhet edhe
nga pakujdesia, por kjo nuk sht relevante pr t drejtn
penale, prkatsisht nuk konsiderohet si vepr penale.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parapar forma e rnd e ksaj
vepre penale dhe konsiderohet se ekziston nse vepra sht
kryer me arm, me ndonj mjet t rrezikshm, me ndonj send
(mjet) tjetr t prshtatshm pr shkaktimin e lndimit t
rnd trupor ose dmtim t rnd t shndetit. Sikundr te
lndimi i rnd trupor, edhe te kjo form e veprs kihet pr
qllim q t sigurohet mbrojtja e trsishme e integritetit
trupor dhe e shndetit t njeriut. Ky lloj i lndimit t leht
trupor, sikundr forma themelore, mund t kryhet vetm me
dashje.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht parapar mundsia e shqiptimit t
vrejtjes gjyqsore pr veprn e parapar n paragraft 1 dhe
2, nse kryersi ka qen i provokuar nga sjellja njerzore ose
e vrazhd e pals s dmtuar. Me kt dispozit jan parapar
situatat e lndimeve t lehta trupore t provokuara. Mirpo
ndryshe nga lndimi i rnd trupor i kryer n afekt, ktu nuk
sht e domosdoshme t jet shkaktuar tronditja e rnd
psikie, ndrsa provokimi i viktims nuk sht e domosdoshme
t shkaktohet me sulm apo me fyerje t rnd. N sensin e
paragrafit 1, pr ekzistimin e ksaj forme t veprs penale
sht e mjaftueshme q kryersi t provokohet, prkatsisht t
jet i shtytur ta kryej veprn pr shkak t sjelljeve t t
dmtuarit, sjellje kto posarisht fyese, denigruese pr
nderin, autoritetin apo dinjitetin.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht parapar forma e kualifikuar, e
rnd e lndimit t leht trupor dhe konsiderohet se sht
kryer, nse vepra e parapar n paragraft 1 dhe 2 sht kryer
ndaj personit me t cilin kryersi sht n marrdhnie
familjare.

640

Lndimi i rnd trupor

(Neni 154)
(1) Kushdo q i shkakton lndim t rnd trupor
personit tjetr ose e dmton shndetin e personit tjetr
deri n masn e till sa q mund t rezultoj me:
1) Rrezikim t jets s personit;
2) Asgjsimin ose dobsimin e prhershm ose t
madh t nj organi ose pjese t trupit t personit tjetr;
3) Dobsimin e prkohshm ose t madh t nj
organi vital ose nj pjese vitale t trupit t personit tjetr;
4) Paaftsimin e prkohshm, zvoglimin e
prkohshm dhe t madh ose zvoglimin e prhershm t
aftsis s personit tjetr pr t punuar;
5) Dmtimin e prkohshm dhe t rnd apo
dmtimin e prhershm t shndetit t personit tjetr
dnohet me burgim prej gjasht muaj deri n pes vjet.
(2) Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni rezulton me:
1) Paaftsimin e prhershm t aftsis s personit
tjetr pr fardo lloj pune;
2) Shmtimin e prhershm t personit tjetr;
3) Dmtimin e prhershm ose t rnd t shndetit
t peronit tjetr ose
4) Paaftsimin e prhershm t nj organi vital ose
t nj pjese vitale t trupit t personit tjetr
kryersi dnohet me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
(3) Nse vepra nga paragrafi 1 ose 2 kryhet ndaj
personit me t cilin kryersi sht n marrdhnie
familjare, kryersi dnohet me burgim s paku nj vit pr
veprn penale nga paragrafi 1 ose me burgim s paku dy
vjet pr veprn penale nga paragrafi 2.

641

(4) Nse vepra penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ktij

neni rezulton me vdekjen e personit tjetr, kryersi
dnohet me burgim prej tre deri n dhjet vjet.
(5) Nse vepra penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ktij
neni kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me burgim
prej gjasht muajve deri n dy vjet pr veprn penale nga
paragrafi 1 ose me burgim prej gjasht muajve deri n tre
vjet pr veprn penale nga paragrafi 2.
(6) Nse vepra penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 t ktij
neni kryhet n gjendje t afektit mendor, i vn pa fajin e
tij n gjendje t tronditjes s rnd mendore t shkaktuar
nga sulmi, keqtrajtimi apo fyerja e rnd nga ana e pals
s dmtuar, kryersi dnohet me burgim prej gjasht
muajve deri n tre vjet pr veprn penale nga paragrafi 1
ose me burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet pr
veprn penale nga paragrafi 2.
Kodi Penal i parasheh disa lloje t lndimeve t rnda
trupore:
veprn themelore t lndimit t rnd trupor
(paragrafi 1);
tri forma t cilsuara t lndimit t rnd trupor
(paragrafi 2,3 dhe 4), dhe
dy forma t privilegjuara t lndimit t rnd
(paragraft 5 dhe 6 - nga pakujdesia dhe n afekt
mendor).
Forma themelore apo e rndomt e lndimit t rnd sht
e parapar n paragrafin 1 dhe konsiderohet se sht kryer n
rastet kur ndokush i shkakton lndim t rnd personit tjetr
ose ia dmton shndetin n masn e till e cila ka rezultuar
me: a) rrezikimin e jets s personit; b) asgjsimin ose
dobsimin e prhershm apo t madh t nj organi ose t pjese
t trupit t personit tjetr; c) dobsimin e prkohshm ose t
madh t nj organi vital apo nj pjese vitale t trupit t
personit tjetr; ) paaftsimin e prkohshm, zvoglimin e
prkohshm dhe t madh ose zvoglimin e prhershm t
aftsis s personit tjetr pr t punuar; d) dmtimin e
prkohshm ose t rnd apo dmtimin e prhershm t
shndetit t personit tjetr.

642

a) Rrezikimi i jets s personit tjetr. Rrezikimi i jets

s personit tjetr shprehet n rastet kur sipas prvojs s
mjeksis bashkkohore, sht shkaktuar rreziku q personi t
vdes si rrjedhoj e lndimit. Ktu rreziku duhet t jet
konkret, prkatsisht q t jet shkaktuar rreziku real pr
jetn e t lnduarit. Rreziku konkret, real pr jetn e njeriut n
sensin e ktij inkriminimi do t thot se sipas prvojs s
mjeksis, n do moment mund t shkaktohet vdekja e
personit. Pr ekzistimin e rrezikut konkret nuk krkohet q
rreziku t jet i natyrs s prhershme dhe i cili nuk mund t
evitohet me an t mjekimit t t lnduarit.
Rreziku mund t shfaqet si pasoj e drejtprdrejt e
lndimit trupor,
ose si pasoj e smundjes e cila sht shkaktuar nga
lndimi trupor.
b) Asgjsimi ose dobsimi i prhershm apo i madh i
nj organi ose pjese t trupit t personit tjetr (n kt
dispozit n vend t shprehjes paaftsim duhet t figuroj
shprehja asgjsim. Kshtu sht n gjuhn angleze dhe n
gjuhn serbe t Kodit Penal). Sipas ksaj dispozite, Kodi
Penal e konsideron lndim t rnd trupor asgjsimin apo
dobsimin e prhershm ose t madh t do organi ose pjese t
trupit t personit tjetr. Me shprehjen pjes t trupit
nnkuptohet do pjes e trupit t njeriut, ndrsa organe jan
ato pjes t trupit t cilat paraqesin trsi t veant dhe
ushtrojn funksion t caktuar n organizmin e njeriut (p. sh.
syri, veshi, veshkat, mlia etj). Se n cilat raste konsiderohet
asgjsimi ose dobsimi i prhershm ose i madh, kjo duhet t
konstatohet sipas rregullave t mjeksis nga ana e ekspertit
mjeko-ligjor. Sipas rregullave dhe praktiks s mjeksis
asgjsim don t thot shkaktimin e paaftsis s trsishme dhe
t prhershme t nj pjese t trupit apo t organit i cili m s
shpeshti prfundon me amputim. Ndrsa dobsimi konsiston
n zvoglimin e prhershm dhe t konsiderueshm t aftsis
funksionale t nj pjese t trupit apo t organit. Pr ekzistimin
e ksaj forme t lndimit t rnd trupor sht irelevante se a
ka mund me u zvendsuar pjesa e trupit apo organi me an t
transplantimit apo se a ka mund t sanohet (t mjekohet) me
an t intervenimit kirurgjik apo me barna.

643

c) Dobsimi i prkohshm ose i madh i nj organi vital

ose i nj pjese vitale t trupit t personit tjetr. Cili organ
apo pjes e trupit konsiderohet vital duhet ta konstatoj
gjykata, e cila ne rastin e vlersimit duhet t mbshtetet n
kompleksitetin e funksioneve t organit ose pjess s trupit t
njeriut dhe pasojat e shkaktuara. Me dobsim t organit vital
ose t pjess vitale t trupit nnkuptohet zvoglimi i
konsiderueshm i aftsive pr funksionimin normal. Sikundr
edhe te situata e asgjsimit apo dobsimit t prhershm, edhe
te situatat e t cilat shkaktojn pasoja t prkohshme, pr
ekzistimin e ksaj forme t veprs penale sht irelevante
mundsia e sanimit (mjekimit) t lndimit me an t
intervenimit kirurgjik ose t intervenimit tjetr.
) Paaftsimi i prkohshm, zvoglimi i prkohshm
dhe i madh ose zvoglimi i prhershm i aftsis s
personit tjetr pr t punuar. Paaftsimi ose zvoglimi i
aftsis pr pun vlersohet lidhur me punn t ciln personi i
lnduar e ka ushtruar n form t profesionit kryesor, profesion ky nga i cili e ka siguruar ekzistencn. Kshtu, p.sh. do
t konsiderohet lndim i rnd trupor nse pianistit i sht
prer gishti, ose nse piktorit i sht shkaktuar daltonizmi.
Paaftsia mund t konsiston edhe n paaftsin e prhershme
pr do lloj pune.
N aspektin e sigurimit t barazis s mbrojtjes penalojuridike, me arsye ceket se kualifikimi juridik i lndimit nuk
duhet t mvaret nga profesioni t cilin e ka ushtruar i
lnduari. Thn ndryshe kualifikimi juridik nse sht lndimi
i rnd trupor duhet t jet i njejt si pr bujkun, arsimtarin,
inzhinjerin etj. Nse paaftsia e shkaktuar me lndimin trupor
mund t mjekohet, lndmi i till nuk duhet t konsiderohet i
prhershm.
d) Dmtimi i prkohshm ose i rnd apo dmtimi
i prhershm i shndetit t personit tjetr. Dmtimi i
shndetit duhet t jet pasoj e lndimit trupor. Dmtim i
prkohshm i shndetit konsiderohen rastet kur pas nj kohe
arrihet t mjekohet smundja e shkaktuar nga lndimi trupor.
Ndrkaq, dmtim i prhershm i shndetit konsiderohen
rastet kur, sipas metodave dhe mjeteve t njohura t
mjeksis, pasoja e shkaktuar nga lndimi nuk mund t
mjekohet, nuk mund t sanohet gjendja.

644

Paragrafi 2.
N kt paragraf sht parapar forma e kualifikuar e
lndimit t rnd trupor. Sipas ksaj dispozite, form e
kualifikuar e lndimit t rnd trupor konsiderohet nse vepra
e parapar n paragrafin 1 t tij ka shkaktuar: a) paaftsimin e
prhershm t aftsis s personit tjetr pr fardolloj pune,
prkatsisht pr fardolloj profesioni; b) shmtimin e
prhershm t personit tjetr; c) dmtimin e prhershm ose t
rnd t personit tjetr; ) paaftsimin e prhershm t nj
organi vital ose t nj pjese vitale t trupit t personit tjetr.
Ajo q sht thn n paragrafin 1 t ktij neni lidhur me
paaftsimin e prhershm t personit tjetr pr fardo lloj
pune, ose dmtimin e prhershm t shndetit apo paaftsimin
e prhershm t ndonj organi vital, vlen edhe pr paragrafin
2.
N mesin e pasojave t cilat nj lndim t rnd trupor e
bjn edhe m t rnd, n paragrafin 2 sht parapar edhe
shkaktimi i shmtimit t prhershm. Sipas mendimit
dominant shmtim i prhershm konsiderohet rasti kur nga
lndimi trupor shkaktohet ndryshime n pjest e trupit t cilat
shihen (n fytyr, n ball, n qaft, n dor), ndryshime kto
t cilat tek personat tjer shkaktojn ndjenja t dhembsuris,
neveri, tmerr, grdi. Lidhur me kt, ekzistojn mendime me
t cilat edhe ne pajtohemi, se mund t konsiderohet se sht
shkaktuar shmtimi edhe n rastet kur ndryshimet e
shkaktuara n pjest e trupit t cilat shihen nuk shkaktojn
kso ndjenja (Stojanivi, Komentar 355).
Paragrafi 3.
Forma e rnd e lndimit t rnd trupor sht parapar
edhe n paragrafin 3 t ktij neni dhe konsiderohet se
ekziston, nse vepra e parapar n paragrafin 1 ose 2 kryhet
ndaj personit me t cilin kryersi sht n marrdhnie
familjare.
Paragrafi 4.

645

Form edhe m e rnd e lndimit trupor sht parapar

n paragrafin 4 t ktij neni dhe konsiderohet se sht kryer
nse nga format e lndimit trupor t parapara n paragraft 1,
2 ose 3 t ktij neni sht shkaktuar vdekja e personit tjetr.
Pr pasojn m t rnd kryersi prgjigjet nse jan plotsuar
kushtet e prgjithshme pr tu sajuar prgjegjsia pr pasojn
m t rnd (neni 17). N t kundrtn, nse kryersi ka
vepruar me dashje lidhur me pasojn m t rnd, do t
konsiderohet se ka kryer vrasje e jo lndim t rnd trupor me
pasoj t vdekjes. Thn ndryshe, pr rastet e lndimit t
rnd trupor q si rrjedhoj ka shkaktuar vdekjen e personit,
kryersi i ksaj vepre penale lidhur me lndimin e rnd
trupor vepron me dashje, ndrsa lidhur me vdekjen e personit
t lnduar vepron nga pakujdesia. Lidhur me kt, duhet
vemas t theksohet se n rastet kur lndimi i rnd trupor
sht kryer nga pakujdesia dhe nse nga kjo vepr sht
shkaktuar vdekja, ather veprn e till duhet kualifikuar si
vrasje nga pakujdesia e jo si lndim i rnd trupor i kryer nga
pakujdesia me pasoj t vdekjes.
N paragraft 5 dhe 6 jan parapar format e privilegjuara
t lndimit t rnd trupor.
Paragrafi 5 dhe 6.
Forma e par e privilegjuar e lndimit t rnd trupor e
parapar n paragrafin 5, shprehet n rastet kur vepra penale e
lndimit t rnd trupor e parapar n paragraft 1,2 ose 3
sht kryer nga pakujdesia. Ndrsa forma e dyt e
privilegjuar e lndimit t rnd trupor shprehet n rastet kur
vepra penale nga paragraft 1, 2 ose 3 t ktij neni kryhet n
gjendje t afektit mendor, i vn pa fajin e tij n gjendje t
tronditjes s rnd mendore t shkaktuar nga sulmi,
keqtrajtimi apo fyerja e rnd nga ana e personit t lnduar.
Sipas elementeve t tyre, rastet e lndimit t rnd trupor
t kryera nga pakujdesia apo n gjendje t afektit mendor, jan
identike me rastet e vrasjes s kryer nga pakujdesia apo n
gjendje t afektit mendor (shif komentet lidhur me kto vepra
t parapara n nenet 148 dhe 149). I vetmi dallim midis
ktyre veprave shprehet lidhur me pasojn.

646

Prve veprs penale t parapar n paragrafin 3, t ciln

mund ta kryej vetm personi i cili sht n marrdhnie
familjare me viktimn, t gjitha llojet e tjera t lndimit t
rnd trupor t parapara n kt nen mund ti kryej do
person.
Lidhur me formn e fajit, prve veprs s parapar n
paragrafin 5 e cila mund t kryhet nga pakujdesia, t gjitha
llojet e tjera t lndimit t rnd trupor kryhen me dashje
direkte apo eventuale. Edhe lndimi i rnd trupor i kryer n
gjendje t afektit mendor mund t kryhet vetm me dashje.
Pjesmarrja n rrahje
(Neni 155)
(1) Kushdo q merr pjes n rrahje, e cila rezulton me
vdekje ose lndime veanrisht t rnda trupore t nj ose
m shum peronave, pr pjesmarrje n rrahje dnohet
me gjob ose me burgim deri n nj vit.
(2) Nuk do t konsiderohet penalisht prgjegjs
personi nga paragrafi 1 i ktij neni nse ka marr pjes n
rrahje pa fajin e tij ose thjesht pr t mbrojtur veten apo
pr ti ndar pjesmarrsit e tjer n rrahje.
Kjo vepr bn pjes n veprat penale t cilat rrezikojn.
do rrahje n t ciln marrin pjes shum persona sht e
rrezikshme dhe pr nga natyra e saj e rrezikon jetn dhe
trupin. Konsiderohet se kryhet vetm n rastet kur plotsohet
kushti objektiv i ndshkimit, kur n nj rrahje shkaktohet
vdekja apo lndimi veanrisht i rnd i nj apo m shum
personave.
Kryers t ksaj vepre penale konsiderohen personat t
cilt kan marr pjes n rrahje e pr t cilt sht konstatuar
se nuk kan kryer vrasje apo lndim veanrisht t rnd
trupor. N t kundrtn, nse konstatohet se njri apo disa prej
personave t cilt kan marr pjes n rrahje kan kryer vrasje
apo lndim veanrisht t rnd trupor do t prgjigjen pr
kto vepra penale (pr vrasje apo lndim veanrisht t rnd
trupor).

647

Veprimi i kryerjes
s ksaj vepre penale sht
pjesmarrja n rrahje.
Pjesmarrja n rrahje sht marrveshje fizike midis
shum personave (bashkkryerje e domosdoshme). Pr tu
konsideruar se ekziston kjo vepr penale n rrahje duhet t
marrin pjes s paku tre persona. N sensin e ktij
inkriminimi, pr tu konsideruar se ekziston pjesmarrja n
rrahje krkohet q n at rrahje t ken marr pjes s paku tre
persona, ngase nse rrahja ndodh vetm midis dy personave
n kso rasti do t dihej kush sht kryers i vrasjes apo i
lndimit t rnd trupor dhe do t prgjigjej ai q i ka kryer.
Konsiderohet se merr pjes n rrahje do person i cili
sht i pranishm n vendin dhe kohn e ndodhjes s rrahjes
dhe i cili merr pjes n mnyr fizike, n mnyr agresive ose
n ndonj mnyr tjetr, p.sh. duke e inkurajuar, duke e
shtytur, dhe veprime t ngjashme. Konsiderohet se marrin
pjes n rrahje edhe ata persona t cilt i pengojn t tjert q
ta ndalin rrahjen, ti ndajn personat t cilt jan duke u
rrahur.
Paragrafi 2.
Sipas paragrafit 2, nuk konsiderohet pjesmarrs n rrahje
personi q faktikisht ka marr pjes n rrahje, por i cili pa
fajin e tij ka qen i kyur n rrahje, pastaj personi i cili n
rrahje vetm sht mbrojtur, si dhe personi i cili i ka ndar
pjesmarrsit e tjer n rrahje. Kjo sht e ashtuquajtura
pjesmarrje konstruktive n rrahje dhe paraqet baz pr
prjashtimin e kundrligjshmris s ksaj vepre penale.
Shtrohet pyetja se a mund t dnohet ai pjesmarrs n
rrahje nse sht i vetmi i cili ka psuar lndim t rnd
trupor. Kt situat ligji nuk e rregullon n mnyr
shprehimore. Lidhur me kt me interpretimin teleologjik dhe
duke marr parasysh prmbajtjen e ktij inkriminimi, duhet
konkluduar se ai pjesmarrs n rrahje i cili sht i vetmi q
ka psuar lndim trupor, nuk konsiderohet penalisht
prgjegjs sipas dispozitave t nenit 155. Konceptin e ktill e
ka akceptuar edhe praktika gjyqsore. Mirpo lidhur me kt
vemas duhet theksuar se do t konsiderohet penalisht
prgjegjs dhe do t dnohet edhe ai pjesmarrs i cili ka

648

psuar lndim t rnd trupor, nse n at rrahje ka psuar

lndim t rnd trupor apo sht shkaktuar vdekja e ndonj
person tjetr (Stojanivi, Komentar, fq.359) .
Personi i cili sht privuar nga jeta apo sht lnduar
rnd, nuk sht e domosdoshme t jet pjesmarrs i
drejtprdrejt n rrahje, por ky mund t jet person i cili
rastsisht sht ndodhur n vendin ku sht zhvilluar rrahja, i
cili vetm e ka vzhguar rrahjen etj.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Forma e fajit. Kjo vepr penale mund t kryhet me
dashje. Te kjo vepr penale dashja ngrthen n vete vetdijen
e kryersit se sht duke marr pjes n nj konflikt fizik me
personat e tjer. Mirpo, dashja e kryersit nuk sht e
domosdoshme t ngrthej n vete edhe vetdijen pr
mundsin e privimit nga jeta ose t shkaktimit t lndimit t
rnd trupor t pjesmarrsve t tjer n rrahje apo t ndonj
personi tjetr. Prkatsisht, konsiderohet se personi sht
penalisht prgjegjs me vet faktin se ka marr pjes n rrahje.
Nuk konsiderohet kryers i ksaj vepre penale t
pjesmarrjes n rrahje personi i cili n suaza t rrahjes dhe
gjat kohzgjatjes s rrahjes ka kryer vrasje apo lndim trupor.
N kso raste personi i till do t prgjigjet varsisht prej
pasojs t ciln e ka shkaktuar - pr vrasje apo lndim trupor,
ndrsa t tjert do t prgjigjen pr pjesmarrje n rrahje.
Gjithashtu kta persona t cilt n rrahje kryejn vrasje apo
lndim t rnd trupor, nuk do t prgjigjen pr dy vepra
penale pr pjesmarrje n rrahje dhe pr vrasje apo lndim t
rnd trupor, por do t prgjigjen vetm pr lndim trupor apo
vrasje, ngase n kso raste sht fjala pr bashkim fiktiv t
veprave penale. Gjithashtu do t konsiderohet se sht fjala
pr bashkim fiktiv nse n rrahje e sipr kryhet tentativa e
vrasjes.
Tentativa e veprs penale nuk ndshkohet.
Mosdhnia e ndihms
(Neni 156)
(1) Kushdo q nuk i ofron ndihm personit jeta e t
cilit ndodhet n rrezik t drejtprdrejt edhe pse kt ka

649

mundur ta bj pa rrezik t madh pr veten apo tjetrin,

dnohet me burgim deri n nj vit.
(2) Kushdo q personin tjetr e l pa ndihm, n
gjendje apo rrethana t krcnimit t rrezikut pr jet t
shkaktuar nga vet kryersi, dnohet me burgim deri n
tre vjet.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 2 i ktij neni
rezulton me lndimin e rnd trupor ose me dmtim t
rnd shndetsor t personit t rrezikuar, kryersi
dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
(4) Nse vepra penale nga paragrafi 2 i ktij neni ka
pasoj vdekjen e personit t rrezikuar, kryersi dnohet
me s paku pes vjet burgim.
Kjo vepr kryhet me mosveprim dhe paraqet cenim t
normave morale dhe normave t shoqris t cilat krkojn nj
solidaritet, prkatsisht dhnie ndihme personave t cilt
gjenden n rrezik pr t humbur jetn.
Mosdhnia e ndihms sht vepr penale e drejt, e kryer
me mosveprim, ngase mund t kryhet vetm me mosveprim,
prkatsisht duke mos e kryer nj veprim t cilin ka qen i
obliguar ta ndrmarr.
Ktu sht fjala pr vepr penale t rrezikimit dhe si e till
konsiderohet se kjo vepr sht kryer me vet faktin se nuk
sht evituar rreziku i cili sht kanosur q t shkaktoj
vdekjen e nj apo t m shum personave, rrezik ky i cili ka
mundur t evitohet pa e rrezikuar shum jetn e vet apo jetn e
personave t tjer. Me kt inkriminim nga askush nuk
krkohet q ta rrezikoj jetn e vet me qllim q ta evitoj
rrezikun e nyejt n t cilin gjendet personi tjetr. sht
shtje e tij, madje n shoqri konsiderohet edhe heroizm dhe
sht pr do lavdat nse ndonj person ia shpton jetn
personit tjetr duke e rrezikuar jetn e vet.
Pra kjo vepr nuk konsiderohet se sht kryer nse sht
rrezikuar integriteti trupor apo shndeti.
Pr tu konsideruar se sht kryer kjo vepr, duhet t
bhet fjal pr rrezikun serioz dhe konkret, rrezikun e
drejtprdrejt pr jet, rrezik ky q ka mundur t shkaktoj

650

vdekjen e personit tjetr n do moment. S kndejmi, me

vet faktin se nuk sht ndrmarr veprimi i duhur dhe i
mundshm pr ta evituar rrezikun i cili sht kanosur t
shkaktoj vdekjen e tjetrit, konsiderohet se sht kryer, sht
prfunduar kjo vepr penale.
N nj mas sht shtje diskutabile situata nse pr
ekzistimin e ksaj vepre penale krkohet q rreziku vrtet ka
mund t evitohet me dhnien e ndihms. Lidhur me kt
dilem, n teori dhe n praktik sht qndrim unanim se kjo
vepr penale nuk do t ekzistoj n rastet kur sht m se e
sigurt se me dhnien e ndihms nuk do t mundej t evitohej
rreziku i drejtprdrejt pr jetn e ndonj personi, prkatsisht
n rastet kur pasoja gjithsesi do t shkaktohej.
Objekt i mbrojtjes sht jeta e njeriut e cila gjendet n
rrezik t drejtprdrejt. Rrezik i drejtprdrejt pr jetn
konsiderohet rreziku i drejtprdrejt, rrezik konkret dhe serioz,
i cili n do moment ka mundur t shkaktoj vdekjen e
personit t rrezikuar. Me fjal t tjera, rreziku i drejtprdrejt
konsiderohet n rastet kur t gjitha rrethanat e rastit konkret
bjn me dije se dhnia e ndihms sht kusht pr ta shptuar
jetn e personit t rrezikuar. Prkatsisht, rreziku duhet t jet
konkret, i afrt, e jo abstrakt. Rreziku sht konkret, kur sipas
prvojs dhe rrethanave, n do moment mund t shkaktohet
vdekja e personit t rrezikuar.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht irelevante se
cilat rrethana, prkatsisht cilat shkaqe, e kan krijuar situatn
e rrezikshme e cila sht kanosur t shkaktoj vdekjen e
personit. Rreziku mund t jet shkaktuar nga veprimi i ndonj
personi, nga shtaza apo nga fuqit natyrore (nga vrshimet,
orteku i bors, cunami, trmeti, zjarri i shkaktuar nga rrufeja
etj). Lidhur me intensitetin e rrezikut, nuk sht e
mjaftueshme q rreziku i cili kanoset t shkaktoj lndim
trupor, por duhet t jet rrezikuar jeta, duhet t ekzistoj
rreziku pr jet.
Paragrafi 1.
Dispozita e ktij paragrafi sht inkriminuar vepra e
rrezikimit. Kjo vepr mund t kryhet vetm me dashje. Kjo
form e fajit prfshin n vete vetdijen se sht duke e ln

651

personin tjetr pa ndihm n aso lloj rreziku q ka mund t

shkaktoj vdekjen n do moment edhe pse kryersi ka pasur
mundsi dhe ka qen i obliguar q pa e rrezikuar shum veten
ose tjetrin dhe se mosdhnien e ndihms e ka dshiruar apo
sht dakorduar.
Veprimi i kryerjes konsiston n mosdhnien e ndihms.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person i
cili, n baz t obligimit t prgjithshm qytetar, ka mundur ti
ofroj ndihm personit tjetr q gjendet n rrezik, pa e
rrezikuar veten ose tjetrin. Lidhur me kt, pr do rast
konkret kryers konsiderohet do person i cili gjendet n
vendin, n afrsi t personit i cili gjendet n rrezik dhe nse ka
mundsi faktike q tia ofroj ndihmn.
Paragrafi 2.
N kt paragraf sht parapar forma e rnd e ksaj
vepre penale e cila konsiderohet se kryhet n rastet kur
ndonj person e l pa ndihm, n gjendje apo rrethana t
rrezikut pr jet, rrezik ky i cili sht shkaktuar nga vet
kryersi. Kjo form e veprs penale ndryshe quhet edhe
ekspozim i rrezikut. Me fjal t tjera, kjo form e rnd e
ksaj vepre penale kryhet p.sh. nse personi A. E shkakton
zjarrin n nj shtpi n t ciln gjendet nj i moshuar dhe ky
zjarr e rrezikon jetn e ktij t moshuari dhe me gjith kt,
personi A. Largohet nga vendi i ngjarjes, nuk i jep ndihm
personit t rrezikuar. Shkaktimi i rrezikut mund t jet rezultat
i veprimit apo mosveprimit. Gjithashtu, rreziku mund t jet
rezultat i veprs penale t kryer me dashje apo nga pakujdesia,
por rreziku mund t jet shkaktuar edhe pa fajin e personit.
Kryesore pr ekzistimin e ksaj forme t veprs penale sht
t ekzistoj lidhja kauzale midis veprimit apo mosveprimit t
kryersit dhe rrezikut t shkaktuar.
Lnia n rrezik duhet t jet me qllim, prkatsisht duhet
q personi kt form t veprs penale ta ket kryer me dashje
(dollus), prkatsisht t jet i vetdijshm pr rrezikun dhe ta
ket dshiruar apo t jet pajtuar, dakorduar pr rrezikun e
ktill, pr rrezikun q i kanoset tjetrit ta humb jetn.
Gjithashtu, lnia n rrezik nnkupton q personi i rrezikuar

652

nuk mund ti ndihmoj vetes dhe as ti ndihmoj ndonj

person tjetr. Edhe te kjo form e veprs penale duhet t
ekzistoj mundsia objektive e evitimit t rrezikut.

Paragrafi 3 dhe 4.
Forma e dyt e rnd e veprs penale t mosdhnies s
ndihms e parapar n paragrafin 3 konsiderohet se kryhet n
rastet kur nga rreziku i shkaktuar nga vet kryersi,
shkaktohet lndim i rnd trupor ose dmtim i rnd
shndetsor i personit t rrezikuar. Ndrsa form edhe m e
rnd e ksaj vepre sht parapar n paragrafin 4, e cila
konsiderohet se sht kryer n rastet kur nga rreziku i
shkaktuar prej vet kryersit, sht shkaktuar vdekja e
personit t rrezikuar.
Lidhur me pasojn e lndimit t rnd trupor, apo
dmtimit t rnd t shndetit apo vdekjes s personit t
rrezikuar, pasoja kto t cilat ksaj vepre i japin karakter t
veprs penale t kualifikuar, kryersi duhet t kt vepruar
nga pakujdesia. N t kundrtn, nse lidhur me kto pasoja t
rnda konstatohet se kryersi ka vepruar me dashje (direkte
apo eventuale), do t konsiderohet se ka kryer veprn penale
t vrasjes apo t lndimit t rnd trupor. N ann tjetr, nse
pasojat e rnda nuk mund ti atribuohen pakujdesis, nuk do t
konsiderohet se sht penalisht prgjegjs sipas paragrafit 3
apo 4, prkatsisht pr format e veprs penale t cilat pr
pasoj kan shkaktuar lndimin e rnd trupor, dmtimin e
rnd t shndetit apo vdekjen e personit, por do t mund t
shpallet fajtor pr formn e rnd t ksaj vepre penale, pr
shkaktimin e rrezikut t parapar n paragrafin 2.
Tentativa nuk sht e mundur pr asnjrn nga format e
ksaj vepre penale.
Pr shkak t natyrs s saj t prgjithshme dhe supsidiare,
sht i prjashtuar bashkimi me veprn penale t mosevitimit
t rrezikut (neni 296), braktisjes s personit t paaft (neni
157), mosdhnies s ndihms mjeksore (neni 220) dhe

653

mosdhnies s ndihms personit t lnduar n fatkeqsin e

trafikut publik (neni 301).
Braktisja e personit t paaft
(Neni 157)
(1) Kushdo q e l personin e paaft, q i sht besuar
t prkujdeset pr t, pa ndihm n rrethana t
rrezikshme pr jetn apo shndetin dnohet me burgim
prej tre muajve deri n tre vjet.
(2) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor ose me dmtim t
rnd shndetsor t personit t braktisur, kryersi
dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me vdekjen e personit t cilit nuk i sht dhn
ndihma, kryersi dnohet me s paku pes vjet burgim.
Paragrafit 1.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale t parapar n
paragrafin 1konsiderohet se kryhet n rastet kur ndokush e l
personin e paaft, q i sht besuar pr prkujdesje, pa ndihm
n rrethana t rrezikshme pr jetn apo shndetin. Lnja pa
ndihm don t thot mosdhnia e ndihms
Objekt mbrojts nga kjo vepr penale sht jeta, shndeti
dhe integriteti trupor i personit t paaft. Persona t paaft
konsiderohen personat me aftsi t kufizuara fizike apo
psikike apo persona t cilt pr shkak t moshs s tyre nuk
jan t aft t kujdesen pr vete. Si persona t paaft m s
shpeshti jan fmijt e vegjl, t smurt e palvizshm,
personat e moshuar dhe t paaft. Persona t paaft mund t
jen edhe persona t tjer tek t cilt paaftsia sht shkaktuar
nga lodhja e rraskapitja, uria, etja etj.
Subjekt pasiv, prkatsisht personi ndaj t cilit kryhet kjo
vepr penale duhet t jet personi i paaft i cili kryersit i sht
besuar pr prkujdesje. Lidhur me personin pasiv, edhe pse n
nj mnyr nnkuptohet, prap n dispozitn e paragrafit 1 t
ktij neni sht dashur t thuhet n mnyr eksplicite se kjo
vepr penale kryhet edhe n rastet kur lihet pa prkujdesje

654

edhe personi ndaj t cilit kryersi sht i obliguar t

prkujdeset. Personi sht i obliguar t prkujdeset pr fmijt
e tij apo pr prindrit e moshuar dhe t paaft. N kt mnyr
sht prkufizuar kjo vepr penale n Kodin Penal t Kroacis
(neni 105) dhe n Kodin Penal t Federats s BosnjHercegovins (neni 181). Prkatsisht, n kto dispozita t
ktyre dy kodeve thuhet: Ai i cili e l pa prkujdesje personin
e paaft i cili i sht besuar apo pr t cilin sht i obliguar t
prkujdeset S kndejmi me rastin e amendamentimit edhe
n Kodin Penal t Kosovs duhet t shtohen fjalt: apo pr t
cilin sht i obliguar t prkujdeset.
Baza juridike, prkatsisht obligimi pr tu kujdesur pr
personin e paaft mund t jet edhe kontrata, prkatsisht
prkujdesjen deri sa sht gjall personi i paaft.
Kryers i ksaj vepre penale nuk mund t jet do person,
por vetm personi t cilit i sht besuar apo i cili sht i
obliguar t prkujdeset pr personin e paaft.
Veprimi i kryerjes konsiston n lnjen e peronit pa
ndihm, pa prkujdesje. Kjo vepr penale mund t kryhet
vetm me mosveprim (delikt omisiv).
Forma e fajit. Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me
dashje. Konsiderohet se kjo vepr kryhet me dashje n rastet
kur kryersi sht i vetdijshm se sht i obliguar t
prkujdeset, prkatsisht t ofroj ndihm dhe plqimi q t
shkaktohet rreziku pr jetn apo shndetin e personit t paaft.
N sensin e ktij inkriminimi, dashja inkludon n vete
vetdijen pr gjendjen e rrezikshme n t ciln len personin
e paaft. Mirpo, nse braktisja e personit t paaft sht br
me qllim q ti dmtohet shndeti apo t humb jetn ai,
ather do t prgjigjet pr vepr penale t dmtimit t
shndetit apo t veprs penale t vrasjes.
Paragrafi 2 dhe 3.
N paragrafin 2 sht parapar forma e rnd e ksaj
vepre penale dhe konsiderohet se kryhet nse pr shkak
braktisjes, prkatsisht t mosprkujdesjes personi i paaft
pson lndim t rnd trupor ose dmtim t rnd shndetsor.
Forma edhe m e rnd e ksaj vepre penale sht
parapar n paragrafin 3 dhe konsiderohet se kryhet nse pr

655

shkak t mosprkujdesjes, prkatsisht t braktisjes, personi i

braktisur vdes.

KAPITULLI XVI
VEPRAT PENALE KUNDER
DREJTAVE TE NJERIUT

LIRIVE

DHE

TE

T drejtat dhe lirit e njeriut kan qen dhe jan prcaktim

i t gjitha forcave progresive n rruzullin toksor q nga koht
m t lashta.
shtjet q kan t bjn me kto t drejta, kan qen dhe
jan preokupim i t gjitha programeve t mdha politike,
sikurse sht: Magna Charta Libertatum, q nga viti 1215,
Deklarata Angleze mbi t Drejtat e vitit 1689, Deklarata
Amerikane mbi Pavarsin e vitit 1776 dhe Deklarata
Franceze pr t drejtat e njeriut dhe qytetarit nga viti 1789 etj.
Luftrat e gjata pr liri dhe dinjitet t cilat prcilleshin me
represione t ashpra dhe vuajtje u siguruan ktyre teorive dhe
deklaratave nj baz t fort pr lirimin kundr shkeljeve
qensore t t drejtave dhe lirive t njeriut dhe kundr
kolonizimit. Pastaj, mizorit e Lufts s Dyt Botrore, me
represionin dhe brutalitetin e saj, siguruan bazn pr hartimin
dhe aprovimin e Deklarats Universale pr t Drejtat e Njeriut
t Kombeve t Bashkuara t dats 10.12. t vitit 1948
(DUDNJ). sht pr tu prmend mesazhi i presidentit t
SHBA-ve Franklin D. Roosevelt pr katr lirit si qllim i
rendit t ri botror t cilat ishin: Liria e t shprehurit, liria e t
besuarit, liria nga skamja dhe liria nga frika. Kto katr liri
patn ndikim t madh n standardet universale n
pajtueshmri me t cilat njerzit do t silleshin ndaj njeri tjetrit
n vitet e ardhshme. (shih; Deklarata Universale mbi t
Drejtat e Njeriut; nga Gudmundur Alfredson dhe Asbjorn
Eide; publikuar n Holland, faqe 27).
Ndr pjesmarrsit me influenc pr hartimin e Deklarats
Universale pr t Drejtat e Njeriut t K.B sht kanadezi John
Humphery, francezi Rene Cassin, kinezi P.C. Chang, Hernan

656

Santa Cruz jurist nga Kili, Charles Malik nga Libani, Omar
Loufti nga Egjipti, ambasadori Hausa Mehta nga India,
gjenerali Carlos P. Romulo nga Filipinet, Bogomolov nga ish
Bashkimi Sovjetik, dhe Ribnikar nga ish Jugosllavia.
Pas lvizjeve demokratike q u zhvilluan m 1989,
praktikisht t gjitha vendet e Evrops Qendrore e lindore,
deklaruan se kishin si objektiv antarsimin n bashkimin
Evropian. Mu pr kt, kto shtete angazhohen q ti
plotsojn standardet e larta t mbrojtjes s t drejtave t
njeriut sipas Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut dhe
organet e saja mbikqyrse, veanrisht Komisioni Evropian
dhe Gjykata e t Drejtave t Njeriut.
Kshilli i Evrops ka vendos t prcaktoj standardet t
cilat duhet t prmbush nj shtet i cili synon emrin
demokraci. Andaj, n nenin 3 t Statutit t Kshillit t Evrops
thuhet: -do antar i Kshillit t Evrops duhet t pranoj
parimin e shtetit ligjor dhe parimin e respektimit t drejtave
dhe lirive themelore t njeriut nga t gjith personat nn
juridiksionin e tij-. Rndsia e t drejtave t njeriut,
theksohet n disa dispozita t tjera t Statutit t Kshillit t
Evrops, dhe neni 8, madje, parashikon q shkeljet e rnda t
t drejtave t njeriut dhe lirive themelore prbjn shkak pr
pezullimin ose prjashtimin e nj shteti antar nga kshilli i
Evrops.
Pas Statutit u aprovua Konventa pr Mbrojtjen e t
Drejtave t Njeriut dhe t Lirive Themelore, m 4. 11. 1950,
kurse hyri n fuqi m 3 shtator 1953. Kshtu, shtetet q
ratifikojn konventn pranojn automatikisht detyrimet e
dyfishta q dalin nga neni 1. Kt Konvent, Kosova e ka
pranuar me aprovimin e Kushtetuts s Republiks s
Kosovs-neni 22, ashtu q s pari duhet t sigurohet
legjislacioni n pajtim me kt Konvent. S dyti, t siguroj
realizimin e plot t ktyre t drejtave.
Ashtu q sht interes i t gjitha shteteve dhe popujve e
edhe e Republiks s Kosovs q me normat e tyre juridikopenale ti mbrojn kto t drejta q burojn nga konventat dhe
protokollet ndrkombtare t ratifikuar. Andaj, n Kapitullin
XVI t Kodit ton penale jan prfshir veprat penale q
burojn nga neni 3 i Konvents Evropiane pr t Drejtat dhe
Lirit Themelore t Njeriu dhe t dispozitave t Kushtetuts s
Republiks s Kosovs q kan t bjn me torturn, trajtimin,

657

ndshkimin njerzor, ose poshtrues, lirin dhe sigurin e

personit (neni 5 dhe nenet 1-3 t Protokollit nr.4), pastaj t
drejtat pr privatsi: neni 8, 12, dhe 5 i protokollit nr.7, ku
bjn pjes, paprekshmria e vendbanimit, paprekshmria e
korrespondencs, prgjimi dhe mbledhja e t dhnave, e drejta
pr jet private, e drejta pr respekt etj.
Vet emrtimi i ktij kapitulli tregon se objekti mbrojts i
ktyre veprave penale t sistemuara dhe harmonizuara n kt
kapitull sht mbrojtja e t mirave apo vlerave t proklamuara
me Konvent Evropiane dhe protokollet e saja pr t drejtat
dhe lirit themelore t njeriut, Paktit Ndrkombtar pr t
Drejtat Civile dhe Politike, Konvents kundr Torturs dhe
garantimin e realizimit t tyre. Duhet kuptuar se t drejtat dhe
lirit themelore kan t bjn me secilin individ-qytetar dhe
grup njerzish duke prfshir t drejtn pr t zgjedhur dhe
pr tu zgjedhur n pajtim me Kushtetutn dhe ligjin.
Sistemimi dhe harmonizimi i ktyre veprave e kan
logjikn dhe harmonin e vet dhe kan t njjtin
synim( mbrojtjen e drejtave dhe lirit themelore t njeriut dhe
realizimin e ktyre t drejtave), sepse n njrn an,
lidhshmria e mbrojtjes s lirive t njeriut dhe disa t drejta
tjera t njeriut dhe qytetarit e ka logjikn e vet dhe vlern e
vet t brendshme, nga se me liri nnkuptojm edhe realizimin
e vrtet t tyre. Ky grup i veprave penale ka t bj me
mbrojtjen e t drejtave t individit si njeri dhe si qytetar pr ta
siguruar at q prcakton ekzistencn e tij dhe q mundson
shprehjen e lir si kusht i nevojshm pr ti realizuar ato si
individ i pavarur.
Mbrojtja e t drejtave dhe lirive t caktuara t njeriut nuk
jan prkufizuar vetm n kt kapitull, por ato mbrohen me
veprat tjera penale t sistemuara dhe harmonizuar edhe n
kapitujt tjer t ktij Kodi.
__________________
Shkelja e statutit t barabart t banorve t
Kosovs.
Neni 158
(1)
Kushdo q n mnyr t kundrligjshme i mohon
ose i kufizon lirit a t drejtat e banorit t Kosovs t
parapara n Kushtetut dhe n ligjin n fuqi mbi bazn e

658

dallimit n rac, n gjini, n gjuh, n besimin fetar ose

ateizm, n mendimin politik ose n mendimin tjetr, n
prejardhje sociale ose kombtare, n pron, n lindje, n
arsim, n statusin shoqror ose sipas karakteristikave t
tjera personale, t lidhjes me bashksin etnike ose
gjuhsore n Kosov ose kushdo q n mnyr t
kundrligjshme i jep qytetarit t Kosovs fardo
privilegje ose prparsi mbi bazn e nj dallimi ose
prkatsie t till,
-dnohet me burgim prej gjasht muaj deri n pes vjet.
(2) Kushdo q i mohon ose ia kufizon pjestarit t nj
bashksie etnike, fetare ose gjuhsore n Kosov t drejtn
pr shprehje t lir t identitetit t tij ose pr t gzuar
autonomin e tij dnohet, me burgim prej gjasht muajve
deri n pes vjet.
(3)Kushdo q n kundrshtim me ligjin pr prdorimin e
gjuhs, dhe t shkrimit, ia mohon banorit t Kosovs t
drejtn q lirshm t prdor gjuhn ose shkrimin e tij,
dnohet me gjob ose me burgim deri n nj vit.
(4)Nse vepra penale nga ky nen kryhet nga personi
zyrtar gjat ushtrimit t
detyrave t tij, kryersi, dnohet me burgim prej nj deri
n shtat vjet pr veprn penale nga paragrafi 1 ose 2 ose
me burgim prej gjasht muajve deri n tre vjet pr veprn
penale nga paragrafi 3.
_____________________________
N emrtimin e ksaj vepre penale dhe n prkufizimin e
saj prdoret shprehja banor i Kosovs e diku edhe qytetar pr
arsye se n kohn e hartimit dhe aprovimit t ktij Kodi, t
drejtat dhe detyrimet e qytetarve t Kosovs jan caktuar me
Kornizn Kushtetuese ku edhe sht prdor shprehja banor i
Kosovs pr shkaqe, thjesht politike. Por meq, tani Kosova e
ka t zgjidhur statusin e saj shoqroro-politik dhe e ka
Kushtetutn e cila bazohet n parimet e liris, paqes,
demokracis, barazis, respektimit t t drejtave dhe lirive t
njeriut dhe sundimit t ligjit, mos diskriminimit, t drejts s
prons, mbrojtjes s mjedisit, drejtsis sociale, ather
konsideroj se sht m e drejt t prdoret shprehja qytetar i

659

Kosovs pr arsye t shpjegimit m t art. N nenin 1

paragrafi 2 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs thuhet:
Republika e Kosovs sht shtet i shtetasve t vet. Republika e
Kosovs ushtron autoritetin e saj bazuar n respektimin e t
drejtave dhe lirive t qytetarve t vet dhe t gjith individve
brenda kufijve t saj.
Pra, barazia e shtetasve t Republiks s Kosovs dhe
individve tjer sht nj ndr parimet kryesore t Kushtetuts
s Republiks s Kosovs. Ky parim themelor prkufizohet n
nenet 21, 22, 23 dhe 24 t Kushtetuts s Republiks s
Kosovs, kuptimi i t cilve sht respektimi i t drejtave t
secilit qytetar dhe individit brenda kufijve t saj pa marr
parasysh prkatsin nacionale, racore, ngjyr, gjini, gjuh,
besim fetar, ateizm, mendimin politik, apo mendimin tjetr,
prejardhje sociale ose kombtare, n pron, n lindje, n
arsim, n statusin shoqror ose sipas karakteristikave tjera
personale, t lidhjes me bashksin etnike ose gjuhsore t
garantuar me ligj dhe akte nn ligjore. Cenimi barazis dhe t
drejtave t qytetarve t Kosovs n bazn e prcaktimeve t
cekura trheq prgjegjsin penale i cili shkel t drejtat dhe
obligimet q dalin nga Kushtetuta, ligji dhe akteve tjera nn
ligjore t marra n prputhje me Kushtetutn. Andaj, baza
themelore pr prkufizimin e ksaj vepre penale rrjedh nga
Kushtetuta e Republiks s Kosovs e cila pr objekt mbrojts
ka barazin e qytetarit t Kosovs, respektivisht lirit dhe t
drejtat e tyre t parapara me Kushtetut, ligj, akte nn ligjore,
madje edhe me konventa ndrkombtare paraprakisht t
pranuara nga ligjdhnsi i Republiks s Kosovs. Arsyeja e
prcaktimit t ksaj vepre penale sht m se e rndsishme
edhe pse n praktik rrall her sht paraqitur, ka nuk do t
thot se nuk ka pas kryers t ksaj vepre penale.
Paragrafi 1.
Kjo vepr penale ka dy forma t kryerjes: a) mohimin apo
kufizimin e lirive dhe t drejtave t qytetarit n mnyr t
kundrligjshme dhe b) dhnia e privilegjeve apo prparsie n
mnyr kundrligjore. Me mohim nnkuptohet, shkurtimi e
trsishm i t drejtave t qytetarit t Republiks s Kosovs
apo t personit i cili ka banim ligjor n Republikn e Kosovs
e t cilat burojn nga Kushtetuta, ligji dhe aktet tjera nn

660

ligjore. Ndrsa me shprehjen kufizim nnkuptohet pengimi i

realizimit t pjesshm t drejtave t qytetarit.
Pra, si kusht paraprak na paraqitet ekzistimi i nj t drejte
e qytetarit t cilit i pa mundsohet ta realizoj apo pjesrisht
pengohet ta realizoj, pr shkak t dallimeve q ekzistojn n
baz t prkatsis nacionale, fetare, racore, gjuhe, ngjyre,
gjinie, n mendimin politik, ose ndonj mendimi tjetr, n
prejardhje sociale, n pron, n lindje, arsim, n statusin
shoqror ose karakteristikave t tjera personale. Edhe pse
ligjdhnsi ka tentuar ti numroj t gjitha dallimet e
mundshme n mes t qytetarve, prap se prap mund t
ekzistoj ndonj dallim n baz t far do karakteristike tjetr.
Andaj, interpretimi dhe synimi i ksaj dispozite l t
nnkuptohet se kemi t bjm me far do dallimi n baz t
ndonj karakteristike t mundshme. P.sh., mohimi i nj t
drejte ligjore t nj personi shurdhmemec, apo pse sht
bjeshkatar, apo pse i takon nj familje t pasur (miliardere) etj.
Alternativa tjetr e ksaj vepre penale sht dhnia e
privilegjeve apo prparsive n kundrshtim me t drejtat t
cilat burojn nga kushtetuta, ligji dhe aktet tjera nnligjore e
madje edhe n kundrshtim me t drejta e njohura
ndrkombtare pr shkak t dallimeve n baz t far do
karakteristike ekzistuese tek qytetart e Republiks s
Kosovs dhe t tjerve t cilt gzojn t drejta ligjore.
Me dhnien e privilegjeve ose prparsie duhet kuptuar
dhnien favoreve t nj personi n krahasim me personin
tjetr. Ligjdhnsi, prdor shprehjen dhnie e fardo
privilegje apo prparsie. A kemi t bjm me privilegj apo
prparsi varet nga forma e veprimeve konkrete por n fakt
kto dy shprehje nuk kan ndonj dallim substancial, sepse
do privilegj n fakt paraqet edhe prparsi. Kjo nuk do t
duhej t paraqite problem n praktik me rastin e aplikimit t
ksaj dispozite sepse dhnia e privilegjeve apo prparsie
sht shkelje e barazis s qytetarve.
Privilegj mund t jet ather kur kryersi, ndonj qytetari
apo nj grupi t qytetarve i shkon pr shtati n realizimin e
nj t drejte m shpejt dhe plotsisht se sa qytetarve tjer
duke qen i njanshm me rastin e vendosjes lidhur me
interesin e qytetarit t caktuar apo grupi t caktuar qytetarsh.
Kjo nuk do t thot se i mohohen apo i kufizohen t drejta e
qytetarve tjer, sepse ata do ti realizojn t drejtat e tyre t

661

parapara me ligj pa marr parasysh privilegjet e qytetarit apo

grupit tjetr t qytetarve. Mirpo, shkelet interesi dhe barazia
e qytetarve tjer. Nse pr shkak t privilegjeve dhe
prparsive shkelen t drejtat e qytetarve tjer, ather do t
kemi t bjm me kryerjen e veprs sipas forms s par t
ksaj vepre penale.
Praktika e deri tanishme gjyqsore nuk ka dhn shum
raste n baz t cilave do t caktoheshin mnyrat m t
prafrta t kryerjes s ksaj vepre penale. Do t japim vetm
disa shembuj t mundshm: p.sh mohimin e konstituivit t
ndonj t drejte t qytetarit t caktuar, mohimin e realizimit t
t drejts n trashgimi, udhzimi i gabuar i qytetarit q t
shtroj mjetet juridike, mohimi i t drejts s qytetarit pr ta
shpreh prkatsin fetare etj. Ndrsa, sa i prket dhnies s
favoreve apo prparsive do t ishte, kur kryersi do ti krijonte
favore me rastin e punsimit, me rastin e dhnies s licencs
s ndonj veprimtarie etj.
Vepra penale n fjal mund t kryhet me veprime aktive
dhe me mos veprim. Kto veprime, nuk sht e thn q t
manifestohen me marrjen e nj vendimi me shkrim, ato mund
t krijojn do gjendje faktike e cila drejt apo indirekt sht n
lidhje kauzale me pasojn e ksaj vepre penale.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale sht e nevojshme q
qytetarit apo personit tjetr ti mohohet nj e drejt ligjore apo
ti kufizohet realizimi i saj, respektivisht t favorizohet apo ti
jepet prparsi n mnyr kundr ligjore mbi bazn e
dallimeve t far do karakteristike dalluese. Kryersi i veprs
duhet t udhhiqet me motivin e ndrtuar mbi bazn e dallimit
t fardo lloj karakteristike t prmendura m sipr dhe t
ngjashme. Pra, kryersi i ksaj vepre penale duhet ti
ndrmarri veprimet e kryerjes me qllim q qytetarit apo
grupit t qytetarve apo t banorve t Kosovs t cilt sipas
ligjit gzojn t drejta t barabarta sikurse shtetasit e Kosovs
tu mohohet apo kufizohet ndonj e drejt ligjore apo tu jepen
privilegje ose prparsi n mnyr kundr ligjore vetm pse i
prkasin nj race tjetr, ngjyre, gjinie, gjuhe, besimi fetar ose
ateist, pr shkak t mendimit tjetr politik, ose mendimit
tjetr, pr shkak prejardhjes sociale ose kombtare, pron,
lindje, arsimim, statusi shoqror ose sipas karakteristikave
tjera personale, t lidhjes me bashksin etnike ose gjuhsore.
Kshtu, sht e qart se kjo vepr penale prmban sjellje t

662

cilat jan t motivuara me diskriminimin n baz t dallimit n

rac, ngjyr, gjini, gjuh, besim fetar, mendimit politik,
mendimit tjetr, pr shkak t prejardhjes sociale ose
kombtare, prone, lindje, arsimimi, statusi shoqror dhe
karakteristikave tjera personale etj. Pr kt arsye ligji prdor
shprehjen mbi bazn e dallimit t ciln duhet kuptuar si
motiv pr ndrmarrjen e veprimit kryes t ksaj vepre penale.
Kryersi i ksaj vepre penale i ndrmerr veprimet e kryerjes
pr shkak t raportit t tij mbi bazat e dallimeve t
lartprmendura.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale sht e nevojshme q
qytetarit apo banorit t Kosovs ti mohohet apo ti kufizohet
ndonj e drejt, gjegjsisht ti jepen favore apo prparsi mbi
bazn e dallimit t lartcekura. Pasoja e veprs sht, mohimi
apo kufizimi i ndonj t drejte t bazuar n ligj, apo dhnia e
privilegjeve ose prparsive n mnyr t kundrligjshme.
Kur themi privilegje ose prparsi n mnyr t
kundrligjshme, duhet kuptuar se ekzistojn privilegje dhe
prparsi n baza ligjore e q e quajm diskriminim pozitiv.
Shembuj t till ekzistojn n kohn ton dhe n shtetin ton
ka n numr t mjaftueshm duke filluar nga punsimi, t
drejtave banesore, avancime t ndryshme etj. Zakonisht,
diskriminimi pozitiv bhet, kur jan n pyetje grupet etnike
apo minoritetet, me qllim t inkuadrimit n jetn shoqroropolitike t Kosovs. Pra, pasoja e ksaj vepre penale sht
mohimi ose kufizimi i t drejtave apo dhnia e privilegjeve
ose prparsive n mnyr kundrligjore. Do t thot se
kryersi duke u udhhequr nga motivi mbi bazn e dallimit
fetar, racor, prkatsis nacionale, gjuhsore, mendimit
politik, prejardhje sociale dhe dallimeve tjera t cekura m
lart, shkel apo nuk i zbaton dispozitat ligjore me qllim t
mohimit ose kufizimit t t drejtave t qytetarit apo grupi t
qytetarve. Po ashtu duke mos respektuar ligjin, kryersi i
ksaj vepre penale i krijon privilegje ose prparsi qytetarit
apo nj grupi t qytetarve. Pr shembull, punsimi i
personave q i prkasin nj partie politike pa respektuar
kriteret ligjore lidhur me punsimin, ose avancimi n funksion
vetm qytetart e nj regjioni ose qyteti, ose dhnia e
privilegjeve vetm nj bashksie etnike etj. Me shkaktimin e
ktyre pasojave vepra penale kryhet, ndrsa do fillim i
veprimeve t kryerjes vepra penale mund t mbetet n

663

tentativ e cila sht e ndshkueshme( shih nenin 20 t Kodit

Penal).
Kryers i ksaj vepre penale, parimisht, sht do person,
por pr kah natyra e ksaj vepre penale, zakonisht kryers
paraqitet personi prgjegjs n korporata biznesi, organizata
biznesi ose personi i cili kryen detyra me interes publik. Po
ashtu kryers mund t paraqitet edhe personi zyrtar n
organet shtetrore dhe publike (kush mund t jet person
zyrtar ose person prgjegjs, shiko kuptimin e shprehjeve n
kt kod). Vepra penale n fjal kryhet vetm me dashje, n
shumtn e rasteve me dashje direkte por sht e mundur edhe
me dashja eventuale.
Kryersi duhet t jet i vetdijshm se
me veprimet e veta kufizon ose mohon t drejtat e qytetarve,
respektivisht disa qytetarve u jep privilegje apo prparsi,
apo pajtohet me kto pasoja.
Kryerja e ksaj vepre penale mund t prmbush edhe
elementet e ndonj vepre tjetr penale dhe ather shtrohet
pyetje e bashkimit ideal t veprave penale. Pr shembull kur
me mohimin e t drejtave t qytetarve shkaktohet urrejtja,
prarja apo mos durimit kombtar, racor, fetar a etnik (neni
115 KPK) nuk do t kemi bashkimin ideal t dy veprave
penale, por vetm veprn penale nga neni 115 t KPK, sepse
kemi t bjm me vepra penale t cilat e kan objektin e
ndryshm mbrojts, ashtu q veprimet e mohimit apo
kufizimit t t drejtave konsumohet n shkaktimin e urrejtjes
dhe prarjes dhe mos durimit nacional, fetar, racor a etnik me
kusht q dashja e kryersit t ket qen e orientuar n kryerjen
e veprs penale nga neni 115 KPK, ndrsa mohimi ose
kufizimi i t drejtave paraqitet si mnyr e kryerjes s veprs
penale n fjal. N praktik mund t paraqiten edhe
marrdhniet e ksaj vepre penale me veprat tjera penale,
sepse si kryers t ksaj vepre penale mund t na paraqitet
personi zyrtar ose personi prgjegjs, personi i autorizuar
(neni 107. par.1 , 2, dhe 3 KPK). Marrdhnia paraqitet n
rastet kur veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale na paraqitet
si form e kryerjes edhe tek veprat penale, shprdorimi i
pozits zyrtare ose i autorizimeve( neni 339 KPK). N rastet e
tilla, dallimi duhet t bhet duke u nisur nga motivi i kryerjes
s veprs penale. P.sh. nse kryersi i veprs penale sht
udhhequr me motivin pr mohimin dhe kufizimin e t
drejtave ligjore t qytetarit apo grup t qytetarve vetm pse i

664

prkasin nj dallimi t cekur n nenin 158 t ktij Kodi, por

nse kryersi niset nga motivi pr prfitim pasuror pr veti
ose pr tjetrin ose shkaktimin dmit personit tjetr, ather do
t bjm me veprn penale t shprdorimit t pozits zyrtare
apo autorizimeve nga neni 339 t ktij Kodi. E nse kryersi i
ndrmerr veprimet e kryerjes duke u nisur mbi bazn e
dallimit t prkatsis s qytetarve por edhe mbi bazn e
prfitimit pasuror apo shkaktimin e dmit, ather do t kemi
bashkimin e t dy veprave penale.
Paragrafi 2 dhe 3.
Paragraft 2 dhe 3 t ktij nenit, konsideroj se
mbulohen me paragrafin 1, sepse subjekti pasiv i ksaj
dispozite sht qytetari i Republiks s Kosovs dhe t drejtat
e tij t garantuara me Kushtetut, ligj, dhe akte nnligjore. E
drejta e prdorimit dhe shkrimit t gjuhs, shprehja e lir e
identitetit t nj pjestari t nj bashksie etnike, fetare ose
gjuhsore n Kosov, sht e mbrojtur me kushtetut, dhe me
do mohim apo kufizim t ktyre t drejtave prmbushen
elementet e veprs penale nga paragrafi 1 i ktij neni.
Sido q t jet n paragrafin 2 jan inkriminuar
veprimet e mohimit apo kufizimit t s drejts pr shprehje t
lir t identitetit ose pr ta gzuar autonomin, pjestarit t nj
bashksie etnike, fetare ose gjuhsore n Republikn e
Kosovs. Ndrsa n paragrafin 3 t ktij neni sht
inkriminuar mohimi i t drejts s prdorimit t gjuhs apo
shkrimit t parapar sipas Ligjit pr prdorimin e gjuhs dhe
shkrimit.
Paragrafi 4.
Paragrafi 4 i ktij neni na paraqitet si form e
kualifikuar e ktyre formave t ksaj vepre penale pr shkak
t vetive t kryersit-personi zyrtar gjat ushtrimit t
detyrave t tij. Do t thot nse kjo vepr penale kryhet nga
personi zyrtar gjat ushtrimit t detyrs s tij, ather
prmbushen elementet e veprs penale nga paragrafi 1, 2, 3 ,
lidhur me kt paragraf.

665

Rrmbimi i personit
Neni 159
(1)
Kushdo q e rrmben personin me qllim q at
apo personin tjetr ta detyroj t kryej ose t mos kryej
nj vepr a t pajtohet me nj vepr dnohet me burgim
prej gjasht muajve deri n pes vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet ndaj fmijs, kur vepra penale kryhet si antar i
grupit ose kryersi e krcnon personin e rrmbyer me
vdekje ose me shkaktim t dmtimit t rnd t shndetit ,
kryersi dnohet me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
(3)
Nse kryersi vullnetarisht e liron personin e
rrmbyer para se ti jen realizuar krkesat e tij pr shkak
t t cilave e ka kryer rrmbimin, gjykata mund ta dnoj
kryersin m but ose ta liroj nga dnimi.
_________________________________
Kjo vepr penale si vepr themelore sht e kohs s re.
N legjislacionet e vendeve t ndryshme kan ekzistuar vetm
disa forma t ksaj vepre penale. P.sh. rrmbimi pr drgim n
skllavri, rrmbim me qllim t drgimit pr pun t jo
moralshme etj. Kto forma, tani n t drejtn penale jan
prkufizuar n mnyr t veant, si vepra t posame q kan
t bjn me trafikimin e qenieve njerzore. Vepra penale e
rrmbimit n kushtet bashkkohore shpeshher sht form e
kriminalitetit t organizuar dhe paraqitet si form e posame e
terrorizmit. Pr kt sht edhe interesi ndrkombtar pr ta
luftuar kt lloj t kriminalitetit dhe n t drejtn penale
ndrkombtare ta prcaktoj kuptimin e prgjithshm dhe
modalitetet e saja.
Paragrafi 1.
Sipas prkufizimit t ksaj vepre penale n Kodin ton
penal, veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht rrmbimi

666

i personit fizik. Me shprehjen rrmbim duhet nnkuptuar se

ajo prbhet nga dhuna, kanosja, mashtrimi dhe forma tjera
me qllim t privimit nga lvizja e lir dhe detyrimit q t
veproj apo mos veproj personi i rrmbyer ose ndonj person
tjetr pr prmbushjen e krkess s kryersit. Zakonisht,
kryersi ka pr qllim q me mbylljen apo drgimin e personit
t rrmbyer n nj vend tjetr, t realizoj krkesa n t holla,
pasuri tjetr t kundrligjshme ose ndonj veprim tjetr t cilat
ligjdhnsi ia ka ln praktiks, se t cila veprime do t jen
ato. Drgimi n nj vend tjetr apo mbajtja e personit t
rrmbyer n nj vend t caktuar bhet me qllim q ai t mos
lirohet deri sa t prmbushet qllimi i rrmbimit.
N prkufizimin e ksaj vepre penale nuk prmendet si
veprim i kryerjes, privimi i liris s lvizjes s personit t
rrmbyer edhe pse ky veprim bn pjes n karakteristikat
themelore t rrmbimit. Se, cili rrmbim ka t bj me
privimin e lvizjes s lir rrjedh nga vet kuptimi i qllimit t
rrmbimit, sepse i rrmbyeri nuk do t lirohet deri sa nuk
prmbushet krkesa e rrmbyesit. Karakteristika tjetr e ksaj
vepre penale sht se i rrmbyeri vihet n pozit t nnshtrimit
ndaj rrmbyesit. I rrmbyeri jo vetm se privohet nga lvizja e
lir por privohet edhe nga mundsia e vendosjes s lir,
respektivisht, i nnshtrohet urdhrave t kryersit. Pr kt
arsye vepra penale e rrmbimit n thelb ka t bj me privimin
e liris s lvizjes dhe detyrimi i t rrmbyerit apo personit
tjetr n veprime t caktuara. Kshtu me shprehjet
prkufizuese t ksaj vepre penale t cilat prcaktojn
veprimet kryese duhet dhn kuptimin e rrmbimit ashtu si n
realitet manifestohet n jet. Duke pas parasysh kuptimin e
rrmbimit nga jeta e prditshme, at duhet kuptuar si privim t
kundrligjshm nga liria e lvizjes dhe nnshtrim t
rrmbyesit, apo personit tjetr q t veprojn di n
kundrshtim me vullnetin e vet. Kshtu, kjo vepr penale n
t drejtn penale quhet edhe vepr e prbr, ngase prbhet
nga dy vepra themelore q jan: a) privimi nga lvizja e lir
dhe b) detyrim i personit t rrmbyer ose personin tjetr q t
veproj di ose t mos veproj prkundr vullnetit t vet. Po
ashtu, kjo vepr penale sht edhe e ashtuquajtur vepr penale
e gjendjes, sepse rrmbimi si veprim i kryerjes vazhdon t
ekzistoj pr derisa nuk prmbushen krkesat e kryersit apo

667

pr deri sa kryersi t pengohet q ta mbaj at gjendje, pra

sht vepr penale e vazhduar.
Deri tek rrmbimi duhet t vij me prdorimin e forcs,
kanosjes, dhuns, mashtrimit apo n ndonj mnyre tjetr.
Kuptimin e shprehjes dhun do ta gjejm n nenin 107
paragrafin 7 t ktij kodi, kurse pr shprehjet e forcs dhe
kanosjes, shihni komentet e neneve vijues.
Me prdorimin e dhuns, kanosjes ose mashtrimit apo
ndonj mnyr tjetr me qllim t realizimit t rrmbimit,
fillon kryerja e ksaj vepre penale e nse nuk realizohet
rrmbimi vepra mbetet n tentativ e cila sht e
ndshkueshme(shih nenin 20 t ktij kodi). Kjo vepr penale
konsiderohet e kryer, ather edhe kur realizohet rrmbimi,
respektivisht, kur personi i rrmbyer privohet nga mundsia e
lvizjes s lir dhe q t vendosi lirshm, pa marr parasysh se
a realizohet qllimi i rrmbimit.
Karakteristik e ksaj vepre penale sht motivi n baz t
cilit udhhiqet kryersi i ksaj vepre penale n baz t cilit
dallohet nga veprat tjera penale. Qllimi i ksaj vepre penale
sht q i rrmbyeri apo personi tjetr t veproj apo mos
veproj di ose t duroj di sipas krkess s kryersit.
Zakonisht, krkesat jan pr prfitime materiale por mund t
jen edhe krkesa tjera. Kshtu, rrmbimi mund t jet i
natyrs s lakmis materiale apo i natyrs s shtrngimit pr ta
realizuar qllimin e rrmbimit.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person. Sa i
prket fajsis, kjo vepr penale kryhet vetm me dashje
direkte e prcjell me arritjen e qllimit. Kryersi duhet t jet
i vet dijshm se me format e veprimit t cekura e realizon
rrmbimin me qllim q t realizoj prfitim pasuror t
kundrligjshm ose me an t shtrngimit t personit t
rrmbyer apo tjetrin ta shtrngoj q t veproj, t mos veproj
ose t duroj di .
Paragrafi 2.
Forma kualifikuese e ksaj vepre penale ekziston kur
kryersi pr realizimin e qllimit t rrmbimit krcnon
personin(subjektin pasiv) e rrmbyer me vdekje ose me
shkaktimin e lndimit t rnd trupor apo personi i rrmbyeri
sht fmij, ose kryersi vepron si antar i nj grupi kriminal.

668

Format e kualifikuar t ksaj vepre penale duhet t prfshihen

n dashjen e kryersit.
Disa legjislacione penale parashohin si form kualifikuese
edhe kohzgjatjen e privimit nga lvizja e lir ose rrmbimi
sht kryer n mnyr mizore ose sht shkaktuar vdekja e
personit t rrmbyer. N kto raste, vepra sht kualifikuar pr
shkak t pasojs s rnd e cila duhet t prfshihet n
pakujdesin e kryersit. E nse shkaktimi i pasojs s rnd
sht prfshi n dashjen e kryersit, p.sh shkaktimi i lndimit
t rnd trupor apo shkaktimi i vdekjes ather do t bnim
me ndonj form t veprs penale t shkaktimit t lndimit t
rnd trupor nga neni 154, apo t ndonj forme t vrasjes s
rnd nga neni 147 t KPK. Andaj, n kso rastesh do t kemi
bashkimin e veprave penale. Po ashtu edhe nse pr gjat
kohs s zgjatjes s rrmbimi kryhet ndonj vepr tjetr
penale, p.sh marrdhnia seksuale me dhun ose dmtimi i
sendit t huaj, ather do t kemi bashkimin e veprave penale
me veprn penale t rrmbimit.
Me shprehjen fmij duhet kuptuar do person i cili n
kohn e kryerjes s veprs penale nuk i ka mbushur 18
vjet(shih, shprehjet n nenin 107).
Nse kjo vepr penale sht kryer ndaj disa personave, do
t ekzistojn aq vepra penale t rrmbimit sa persona jan
rrmbyer.
Kjo vepr penale mund t ket ngjashmri me ndonj
vepr tjetr penale, p.sh., me veprn penale t rrmbimit t
kundrligjshm t fmijs nga neni 210 t ktij Kodi. Vepra
penale e rrmbimit t kundrligjshm t fmijs dallon nga
vepra penale e rrmbimit pr kah qllimi, respektivisht motivit
n baz t cilit udhhiqet kryersi. Kryersi nuk ka tjetr
qllim vetm t rrmbej fmijn nga personi t cilit iu sht
besuar. Vepra nga neni 21o nuk prmban edhe shtrngimin
apo dhunn pr t kryer di, pr t mos kryer ose pr t duruar
di. Pastaj kjo vepr penale si objekt mbrojts ka marrdhniet
familjare n lmin e sigurimit t prkujdesjes s t miturit.
Ngjashmri do t ket edhe me veprn penale t shtrngimit
nga neni 16o t ktij Kodi. Pr shembull; gjykata e shkalls s
par i ka shpall fajtor tre t akuzuar pr veprn penale t
rrmbimit nga neni 159 paragrafi 1 KPK pr shkak se me
forc e kan marr t dmtuarn nga shtpia e saj me qllim

669

q ta detyrojn n martes me njrin nga t akuzuarit t ciln

ajo nuk e ka dasht.
Me ankes, kontestohet cilsimi juridik i veprs penale t
ciln e ka gjetur shkalla e par, me arsyetim se veprimet e t
akuzuarve kan t bjn me veprn penale t shtrngimit nga
neni 160 t KPK. Gjykata e shkalls s dyt e ka refuzuar
ankesn si t pa bazuar me arsyetim se pa baz kontestohet
cilsimi juridik i veprs penale pr arsye se vepra penale e
rrmbimit sht vepr penale e prbr. Ajo paraqet rast
special t privimit t kundr ligjshm t liris me marrjen,
drgimin dhe mbajtjen e ndonj personi me element t dhuns
ose shtrngimit me qllim q i privuari nga liria t veproj apo
t mos veproj ose t duroj di pa vullnetin e vet.
Meqense, marrja e t dmtuars, n rastin konkret, me
qllim q ajo t detyrohet pr martes me njrin nga t
akuzuarit, e q ajo nuk e ka dshiruar. Kshtu me marrjen e
dmtuars me qllim paraprak t caktuar t akuzuarit kan
prmbush elementet, jo vetm t veprs penale t shtrngimit
nga neni 160, por edhe t veprs penale t privimit t
kundrligjshm nga liria e kshtu jan prmbush t gjitha
elementet e veprs penale t rrmbimit nga neni 159 t KPK.
Praktika gjyqsore ka shembuj t konsiderueshm rreth
ksaj vepre penale.
Sipas aktgjykimit t Gjykats Supreme t Republiks s
Kroacis I. kz.nr. 95o/ 1993 prmbushen t gjitha elementet e
veprs penale t rrmbimit kur sht vrtetuar se t akuzuarit
sipas marrveshjes paraprake dhe bashku, me uniforma t
ushtris kroate dhe t armatosur me arm t shkurta, me
qllim q ta marrin dhe ta drgojn t dmtuarin, ather
drejtor i Jugobanks, pr ti mundsuar bashk t akuzuarit
q privatisht ta marri n pyetje dhe t msoj pr t dhnat t
cilat i kan interesuar personalisht, kan arrit deri tek shtpia e
tij dhe kan krkuar q t shkoj me ta, e q ky duke par
personat me uniforma edhe shkon, pastaj me vetur private e
kan drguar n karauln e Neskovcit dhe ia dorzojn t
akuzuarit. M. D.
N rastin konkret sht e rndsis se ndaj t dmtuarit
sht krijuar pushteti fizik. Qllimi i ktij veprimi ishte
informimi i t akuzuarit. M. D mbi punn e t dmtuarit n
Jugobank. I dmtuari n kundrshtim me vullnetin e vet e ka
zhvilluar bisedn lidhur me punn e tij me t akuzuarin M. D ,

670

ashtu q ishte i detyruar t bj di gjegjsisht t duroj di.

Andaj, n veprimet e t akuzuarve prmbushen elementet e
veprs penale t rrmbimit.
Paragrafi 3
Paragrafi i fundit i ktij neni ka t bj me favorizimin
e kryersit t ksaj vepre penale, duke i ofruar dnim m t
but e deri edhe lirimin nga dnimi, nse vullnetarisht e liron
personin e rrmbyer para se ta realizonte qllimin e tij,
gjegjsisht krkesat e tij pr shkak t cilave e ka kryer
rrmbimin.
Shtrngimi
Neni 160
(1)
Kushdo q e detyron personin tjetr me dhun ose
kanosje serioze t kryej ose t mos kryej nj vepr ose t
pajtohet me nj vepr , dnohet me gjob ose me burgim
deri n gjasht muaj.
(2)
Kushdo q kryen vepr penale nga paragrafi 1 i
ktij neni ndaj fmijs ose personit me t cilin kryersi
sht n marrdhnie familjare dnohet me burgim prej
tre muajve deri n pes vjet.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga kryersi i cili vepron si antar i nj grupi ,
kryersi dnohet me burgim prej tre muajve deri n pes
vjet.
(4)
Procedura penale pr veprn penale nga paragrafi
1 i ktij neni fillon sipas propozimit.
_________________
Shtrngim do t thot prdorimi i forcs apo kanosjes ndaj
tjetrit pr ta detyruar q t veproj apo mos veproj di,
respektivisht ta detyroj n sjellje t caktuar. Shtrngim sipas
kuptimit penalo-juridik na paraqitet si mnyr e kryerjes s
disa veprave penale. Psh., te vepra penale e rrmbimit nga
neni 159, marrja e deklarats me an t shtrngimit nga neni
163, cenimi i prcaktimit t lir t votuesve nga neni 177,
dhunimi nga neni 193 etj. Tek disa vepra penale shtrngimi na

671

paraqitet si rrethan kualifikues, ashtu q vepra bhet

shoqrisht m e rrezikshme pr shkak t prdorimit t forcs
dhe kanosjes. N bashkim me ndonj vepr tjetr penale
formon vepr penale t posame si psh., grabitja nga neni 255
dhe vjedhja grabitqare nga neni 254 KPK.
Shtrngimi na paraqitet si vepr penale e veant e cila me
prdorimin e forcs dhe kanosjes prjashtohet apo kufizohet
tjetri q t vendosi lirshm.
Qllimi i prkufizimit t ksaj vepre penale sht, ngase,
sht e pa mundshme q t parashikohen dhe t prcaktohen t
gjitha format e posame t shtrngimit, ashtu q me an t
ksaj vepre penale mbulohen ato raste kur me shtrngim nuk
prmbushet figura e ndonj vepre tjetr penale, e prjashtohet
apo kufizohet vendosja e lirshme. Sjelljet pr t cilat tjetri
shtrngohet jan t prgjithsuara dhe t pa konkretizuara.
Lidhur me arsyeshmin e ekzistimit t ksaj vepre t
posame n t drejtn penale qarkullojn dy lloj mendime.
Sipas njrs, ndshkimi pr shtrngim n sjellje t caktuar me
t cilat ndikohet n vullnetin e vendosjes s lir sht i
mjaftueshm e nse nevojat shoqrore at e krkojn, duhet me
ligj t caktohen format e posame t shtrngimit. Sipas ktij
mendimi, prkufizimi i shtrngimit si form e prgjithshme
dhe e posame e veprs penale pa arsye zgjerohet zona e
represionit kriminal dhe krijohet rreziku pr caktimin e
ndshkimit, ather kur shoqrisht nuk sht e nevojshme.
Sipas mendimit t dyt, me inkriminimin e posam nuk
mund t prfshihen t gjitha format e sulmit ndaj vullnetit t
vendosjes s lir dhe veprimit t lir, pr ka dshmojn nj
numr i madh i veprimeve t rrezikshme t cilat duhet
ndshkuar e q nuk jan prfshir si vepra t posame penale
kundr vendosjes s lir. Vrejtja se ekziston rreziku nga
zgjerimi i pa arsyeshm i ndshkimit pr veprime kriminale
nuk qndron, ngase me interpretimin e drejt t ligjit mund t
shmanget ndshkimi n rastet kur shoqrisht sht e pa
arsyeshme.
Mendimet kontradiktore rreth arsyes s prkufizimit t
shtrngimit si vepr e posame penale ka br q shum
legjislacione ta ken prvetsuar mendimin se sht e
nevojshme t prkufizohet shtrngimi si vepr e posame
penale. Numr i vogl i vendeve, shtrngimin e kan si pjes
prbrse t ndonj vepre tjetr penale. Andaj, sht thn se

672

shtrngimi te disa vepra penale na paraqitet si form m e

rnd e kryerjes s veprs themelore penale, n disa raste
sht element kualifikues i veprs themelore e tek disa vepra
penale na paraqitet si vepr e kryer n bashkim ideal me
ndonj vepr tjetr penale.
Kodi yn penal, duke pas parasysh se realizimi i vullnetit
t njeriut pr t vendos lirisht dhe pr t vepruar lirshm e
prjashton shtrngimin.
Ku ka shtrngim nuk ka vendosje dhe veprim t lir. Andaj,
nse duhet t mbrohet vullneti i secilit individ q t vendosi
dhe veproj lirshm, ather prkufizimi dhe sanksionimi i
shtrngimit si vepr e posame sht e arsyeshme. Por, nse
disa veprime pr kah rrezikshmria sht e intensitetit t
rndsis s vogl e q sht shtje faktike e do rasti,
gjykata ka mundsi edhe ta liroj nga dnimi e pse jo edhe nga
ndjekja penale(neni 7 i ktij Kodi).
Paragrafi 1
Shtrngimi sipas prkufizimit n Kodin ton penal
sht vepr penale e orientuar kundr liris personale t
njeriut, respektivisht kundr vendosjes dhe veprimit t lir.
Sipas paragrafit t par t ktij neni, shtrngimi manifestohet
me dhun dhe kanosje serioze ndaj nj personi me qllim q ai
t veproj ose mos veproj apo t prmbahet nga di. Pr t
ekzistuar kjo vepr penale, kryersi duhet me forc ose me
kanosje serioze t ndikoj n personin tjetr ashtu q ai n
kundrshtim me vullnetin e vet t ndrmarri ndonj veprim, t
prmbahet nga ndonj detyrim apo t duroj di. Pra,
shtrngimi sht vepr penale e drejtuar ndaj vullnetit dhe
veprimit t lirshm t tjetrit.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht shtrngimi
duke e prdor forcn apo kanosjen serioze. Me prdorimin e
forcs dhe kanosjen ndaj personit tjetr fillon kryerja e ksaj
vepre penale, ndrsa kryhet ather kur realizohet qllimi i
kryersit.
Tentativa e ksaj vepre penale nuk sht e ndshkueshme
(neni 20 i ktij Kodi). Pr shembull, nse kryersi aty pr aty e
krcnon tjetrin se do ta godas me shkop nse nuk i jep mobil
telefonin pr ta br nj telefonat. N momentin e drgimit t

673

krcnimit serioz, fillon kryerja e veprs penale, ndrsa kur i

jepet mobil telefoni, vepra penale kryhet.
Sipas prkufizimit t paragrafit 1 t ksaj vepre penale
rrjedh se mjet me t cilin kryhet kjo vepr penale sht dhuna
dhe kanosja serioze. Dhuna mund t jet fizike kur prdoret
forca dhe psikike kur prdoret krcnimi. Me forc do
nnkuptojm, prdorimin e do force mekanike apo ndonj
fuie tjetr e edhe prdorimin e hipnozs apo mjete dehse me
qllim q dikush pa vullnetin e vet t vihet n gjendje t pa
vetdijshme apo t pa aft pr rezistenc. Forca mund t jet
absolute e cila e prjashton mundsin e vendosjes. Psh.,
personi cili sht nn hipnoz nuk mund t vendosi mbi bazn
e vullnetit t vet. Prjashtohet mundsia e vendosjes n
mnyr absolute. Ose psh., kur subjekti pasiv sht i lidhur
kmbe e duar ai prjashtohet n mnyr absolute t marri
vendime sipas vullnetit t vet.
Forca mund t jet kompulzive e cila nuk e prjashton
mundsin e vendosjes, por nn ndikimin e saj mund t merret
vendimi n kundrshtim me vullnetin. Forca kompulzive
duhet t jet e atill sa ta nnshtroj vullnetit e t dhunuarit.
ka sht vlersim i gjykats pr secilin rast konkret.
Gjykata, prve intensitetit t forcs duhet t ket parasysh
edhe vetit personale t subjektit pasiv. Dikush sht fizikisht i
shndosh dhe me vshtir thyhet rezistenca e tij, dikush sht
shndet lig dhe i pa qndrueshm dhe m leht thyhet
rezistenca e tij. Mirpo forca mund t ushtrohet n mnyr
direkte dhe indirekte. Mnyra direkte sht ather kur forca
ushtrohet drejt pr s drejti n subjektin pasiv. Ndrsa mnyra
indirekte do t ishte ather kur forca ushtrohet ndaj personit
tjetr, zakonisht t afrmit t personit t shtrnguar. Iu sht
ln gjykats t vlersoj se cilt persona do t konsiderohen
familjar t t shtrnguarit. Praktikat gjyqsore diku, diku, kan
konsideruar si t afrm(familjar) edhe personin me t cilin i
shtrnguari pr arsye t ndryshme sht i lidhur. Psh., shok i
ngusht, vlla jo i natyrshm etj.
Kanosja sipas ksaj dispozite duhet t jet serioze,
gjegjsisht duhet t kanoste me nj t keqe dhe n at mnyr
sa q tek subjekti pasiv t krijoj bindjen se me t vrtet do ta
psoj nj t keqe e cila e thyen vullnetin e t kanosurit.
Serioziteti i kanosjes vlersohet zakonisht nga mnyra e
kanosjes, nga vetit e personit i cili kanos, nga mundsia e

674

realizimit t kanosjes. E keqja ndaj s cils drejtohet kanosja

duhet t jet objektivisht e realizueshme. Kanosja duhet t jet
e art dhe e ditur pr t shtrnguarin n mnyr direkte apo
indirekte . E keqja e kanosur duhet t jet m e madhe ose n
proporcion me qllimin q synohet t arrihet me an t
kanosjes.
Edhe kanosja mund t jet e ushtruar n mnyr direkte
kur drejt pr s drejti kanoset i kanosuri apo kur kanoset
personi n marrdhnie familjare me t kanosnin. Ka
mendime se kanosja mund t jet edhe ndaj sendeve t
kanosnit nse pritet se edhe n at mnyr mund t arrihet
synimi i kanosit (p. sh personi detyrohet ta lshoj banesn
duke i thyer rregullisht dritaret). Kanosja si mjet i shtrngimit
mund t ushtrohet n ciln do form; me shkrim, me goj, me
veprim konkludent, me telefon, me SMS apo kompjuter e
forma tjera.
Kanosja sipas prkufizimit t ksaj vepre penale ekziston
edhe ather kur t kanosnit i bhet me dije nga ushtruesi i
kanosjes se e keqja q do ta psoj do ushtrohet nga nj person
tjetr.
Prdorimi i forcs dhe kanosja serioze duhet t jen t
kundrligjshme, dhe t kundrligjshme pr kah qllimi q
synohet t arrihet. Nuk sht kontestuese se forca apo kanosja
serioze jan t kundrligjshme kur ushtrohen pr t arritur
qllimin e kundrligjshm. Mirpo ka raste kur forca apo
kanosja ushtrohen pr t arritur qllimin e ligjshm apo pr t
arritur qllimin shoqrisht t arsyeshm. Psh., nse me forc
nuk i lejohet ndonj personi t kryej vepr penale, ose me
kanosje serioze detyrohet i kanosuni ti kryej obligimet ndaj
bashksis shoqrore, ose me kanosje detyrohet mjeku pr ta
dhn ndihmn mjeksore personit i cili sht n rrezik jete
etj.
Shtrngimi i kundrligjshm mund t prjashtohet edhe
me ndonj baze tjetr, p sh., personi zyrtar me forc e largon
individin nga vendi i caktuar.
Objekti mbrojts i ksaj vepre penale sht, liria e
vendosjes. Mjetet me t cilat realizohet shtrngimi jan forca
dhe kanosja serioze pr cilat u b fjal m sipr.
N teorin e s drejt penale sht kontestuese a sht
subjekti pasiv ndaj t cilit kryhet kjo vepr penale person i
shndosh, respektivisht a mund t kryhet kjo vepr penale

675

ndaj personit mendrisht i smur. Mendimet jan t ndara.

Disa konsiderojn se kjo vepr penale nuk mund t kryhet
ndaj personit i cili sht mendrisht i smur, sepse nuk mund
t ndikohet n vullnetin e tij. Ndrsa t tjert konsiderojn se
edhe tek personat me t meta mentale mund t ndikohet n
vendimin q t veproj, t mos veproj apo t prmbahet.
Praktika gjyqsore e ka prvesuar mendimin e dyt se kjo
vepr penale mund t kryhet edhe ndaj personave t mitur dhe
mendrisht t smur.
Kjo vepr penale kryhet vetm me dashje, dashje direkte
apo eventuale. Kryersi i veprs penale duhet t jet i
vetdijshm se me prdorimin e forcs dhe kanosjes e detyron
personin tjetr t veproj, t mos veproj apo t prmbahet,
respektivisht se me forc dhe kanosje e detyron tjetrin n
sjellje t cilat e realizojn qllimin e kryesit.
Paragrafi 2.
N paragrafin e 2 t ktij neni sht parapar forma
kualifikuese e ksaj vepre penale. Kt vepr, sipas paragrafit
2 t ktij neni e bn t kualifikuar apo t rnd nse dhuna
dhe kanosja serioze sht ushtruar ndaj fmijs. Pra, subjekti
pasiv kur sht fmij, ather vepra merr atributet e veprs s
kualifikuar pr shkak se ligjdhnsi i jep nj mbrojtje penalojuridike m t madhe fmijs nn moshn 18 vjeare. N t
njjtin paragraf, po ashtu sht parapar si form e kualifikuar
edhe kur kryersi sht n marrdhnie familjare (pr t
kuptuar se kush konsiderohet n marrdhnie familjare
shikoni n nenin 107 par. 24 t ktij Kodi).
Paragrafi 3.
N paragrafin e 3 t ktij neni, veprn e bn t kualifikuar
kur kryersi vepron si antar i nj grupi. Kur kryersi vepron
si antar i nj grupi, vepra penale merr karakter
t rrezikshmris shoqrore m t rnd ngase kemi t bjm
me tre e m shum persona t bashkuar pr t kryer nj e m
shum vepra penale.
Praktika gjyqsore:
Ekziston vepra penale, shtrngimit nga neni 16o par 1
KPK kur i akuzuari, edhe pse m par ka pas marrdhnie

676

dashurie, i drejtohet t dmtuars n vend publik me fjalt po

nuk dole me u taku do ti keqprdori fotot e tua pr t
komprimituar.
Agj. P.nr 2971/08 Gj. Kom. Prishtin.
Kanosja
Neni 161
(1)
Kushdo q seriozisht e kanos personin tjetr se do
ta dmtoj me qllim t friksimit ose t shkaktimit t
ankthit te personi i till dnohet me gjob apo me burgim
deri n gjasht muaj.
(2)
Kushdo q seriozisht i kanoset personit tjetr se do
ta privoj nga jeta ose se do ti shkaktoj dmtim t rnd
trupor , ose do ta rrmbej ose privoj nga liria, se do ta
dmtoj me arm zjarri, me shprthim ose me mjete tjera
t rrezikshme dnohet me gjob apo me burgim deri n
nj vit.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
kryhet ndaj fmijs ose personit me t cilin kryersi sht
n marrdhnie familjare , kryersi dnohet me gjob ose
me burgim deri n nj vit pr veprn penale nga paragrafi
1 apo me gjob ose me burgim deri n dy vjet pr veprn
penale nga paragrafi 2.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
kryhet ndaj personit zyrtar n lidhje me punn a me
pozitn e tij ose ndaj disa personave , nse vepra penale
shkakton shqetsim t madh ndaj tyre , nse personi i
krcnuar , s kndejmi, pr nj koh t gjat sht vn
n pozit t rnd ose nse vepra penale sht kryer nga
kryersi i cili vepron si antar i grupit , kryersi dnohet
me burgim prej 3 muaj deri n tre vjet.
(5)
Procedura penale pr veprn penale nga paragraft
1,2 ose 3 t ktij neni fillohet sipas propozimit.
________________________________

677

N disa legjislacione penale kjo vepr penale sht

emrtuar si kanosje, tek disa si rrezikim i siguris etj. Por n
fakt ka t bj me sigurin personale t qytetarit. Zakonisht
jan prkufizuar vetm format kualifikuese si pr shembull
Kodi Penal Francez e sanksionon vetm krcnimin me
vdekje, ai Grek e sanksionon krcnimin me prdorimin e
forcs apo me ndonj veprim t pa pranueshm, ai Italian me
shkaktimin e dmit t pa arsyeshm etj.
Paragrafi 1.
Sipas prkufizimit t paragrafit t 1 t ktij neni vetm
shprehja seriozisht e kanos paraqet veprimin me t cilin
kryhet kjo vepr penale. Pr t ekzistua kjo vepr nuk sht e
nevojshme ndonj veprim apo mos veprim tjetr t ndrmerret
nga kryersi e as ndaj personit t cilit i drejtohet kanosja. Vet
kanosja si e till sht e kualifikuar ngase pretendohet t
sulmoj integritetin trupor t personit t kanosur me qllim q
ti shkaktoj frik apo ankth, por jo edhe ndonj personi tjetr
t afrm.
Kanosja pa tjetr duhet t jet serioze, gjegjsisht t jet
objektivisht e till sa tek i kanosuni t krijohet bindja se do t
realizohet. Kanosja duhet t jet e drejt pr drejt e cila do t
pasoj menjher apo n t afrmen e largt.
Pasoja e ksaj vepre sht shkaktimi i friks apo ankthit
tek i kanosuni. Vepra do t ekzistoj nse objektivisht ka
shkaktuar ndjenjn e friks dhe ankthit. kjo vepr fillon me vet
shprehjen e kanosjes, ndrsa kryhet kur kanosja objektivisht
ka shkaktuar frik apo ankth tek i kanosuni.
T gjitha komentet e thna lidhur me at se ka
nnkuptojm me kanosje serioze tek vepra penale e
shtrngimit vlejn edhe tek kjo vepr penale.
Ndoshta sht e nevojshme t komentohet shprehja e
prdorur se do ta dmtoj tek paragrafi 1 i ktij neni.
Ligjdhnsi nuk ka sqaruar m hollsisht se ka do t
nnkuptohet me foljendmtoj. A sht fjala vetm pr
dmtim t jets dhe trupit apo edhe pr ndonj dmtim
material dhe jo material ? Mirpo, nse e bjm interpretimin
telelologjik (sipas qllimit) duke krahasuar edhe paragraft
vijuese mund t themi se ligjdhnsi krkon q krcnimi t
jet i orientuar n dmtimin e jets dhe trupi t kanosnit.

678

Legjislacionet e vendeve t rajonit, kt vepr penale e

kan prkufizuar n mnyra t ndryshme. P.Sh., Kodi penal i
Republiks s Shqipris kanosjen e prkufizon si vepr
penale vetm nse kanosja ka t bj, me vrasjen apo me
shkaktimin e lndimit t rnd trupor t kanosnit. Ligji Penal i
Republiks s Kroacis krkon q kanosja t jet e drejtuar n
shkaktimin ndonj t keqe. Ligji Penal i R. s Serbis krkon
q kanosja t jet e drejtuar n dmtimin e jets dhe trupit.
Ligji Penal i Malit t Zi krkon q kanosja t jet drejtuar ndaj
jets dhe trupit t kanosnit apo personit t afrm t tij.
Praktika gjyqsore ka prvetsuar qndrimin se frika dhe
ankthi mund t shkaktohet tek i kanosuni edhe nse kanoset se
do t dmtohet antari i ngusht i familjes s tij. Legjislacionet
tjera e kan sanksionuar edhe kt form t kanosjes si dhe
nse kanosja ka t bj me shkaktimin e ndonj t keqe tjetr
t madhe.
Kshtu, Kodi yn penal krkon q kanosja t jet drejtuar
n dmtimin e personit tjetr e me qllim t friksimit ose t
shkaktimit t ankthit te personi i till. Do t thot, tek i
kanosni duhet objektivisht t shkaktohet frika ose ankthi. Nse
kanosja sht serioze tek secili person objektivisht do t
shkaktohet frika apo ankthi. Gjykata nuk sht e obliguar t
hyj n elementin subjektiv t kanosnit(subjektit pasiv) se me
t vrtet a sht frikuar apo jo. Kanosja mund t shprehet n
mnyr verbale, me shkrim, me telefon dhe me mjete tjera
elektronike(SMS, kompjuter radio, televizion). P.sh. Gjyqtari i
gjykats s qarkut, pas shkrimit t nj artikulli n gazetn e
prditshme, me telefon i drejtohet gazetarit do ta shofsh ti, a e
din se un jam prej Drenice dhe e cils familje dhe kur m nuk
do t shkruash. Prokurori i shtjes e hedh kt paraqitje me
arsyetim se n veprimet e t paraqiturit nuk prmbushen
elementet e veprs penale ta kanosjes apo t ndonj vepr
tjetr, nga se kanosja nuk sht serioze. Konsideroj se
prokurori e ka hedh kallzimin penale pa i shqyrtuar dhe
analizuar t gjitha rrethanat q kan br q gjyqtari ta shprehi
kanosjen.
Paragrafi 2.
Paragrafi i 2 paraqet format kualifikuese t ksaj vepre t
prkufizuar n paragrafin 1. Forma kualifikuese na paraqitet

679

kur kanosja serioze drejtohet se i kanosuni do t privohet nga

jeta ose ndaj tij do t shkaktohet lndim i rnd trupor, se do
t rrmbehet, se do t privohet nga liria, se do t dmtohet me
arm zjarri, me mjet shprthyes, apo me mjete tjerra t
rrezikshme.
Pra, varsisht nga lloji i dmtimit q do t pasoj, mjeti me t
cilin do t shkaktohet, vepra themelore e kanosjes, kanosjen e
bn m t rnd, cilsuese apo sikurse prdoret n zhargonin
praktik kualifikuese, andaj edhe krcnimi me sanksion sht
m i ashpr.

Paragrafi 3.
N paragrafin e 3 po ashtu na paraqiten dy forma tjera t
kryerjes s ksaj vepre penale t cilat e bjn t kualifikuar, a)
nse kanosja sipas paragrafit t 1 dhe t 2 drejtohet ndaj
fmijs. P. sh., nj grua, pr shkaqe t mos durueshmris
fqinjsor, shkon n oborrin e shkolls dhe vajzs 9 vjeare me
thik i krcnohet se do ta vras duke e mbajtur at n frik dhe
ankth pr rreth 10 min.
b) Edhe nse kanosja serioze sht drejtuar ndaj antarit
t familjes s kryersit.
Ligjdhnsi e prdor shprehjen marrdhnie familjare.
Pr kuptimin e ksaj shprehje shih nenin 107 par. 24 t ktij
Kodi. Me kt form kualifikuese ligjdhnsi synon t mbroj
lidhjet, t drejtat dhe obligimet q rrjedhin n mes t dy
personave, do t thot n mes t kryersit dhe personave tjer
t prmendur n nenin 107 par. 24.
Paragrafi 4.
Format tjetr kualifikuese na paraqiten n paragrafin 4 t
ktij neni, nse kanosja serioze drejtohet sikurse n paragrafin
1 dhe 2 t ktij neni ndaj: a) personit zyrtar lidhur me punn e
tij a me pozitn e tij, b) disa personave, c) nse vepra penale
shkakton shqetsim t madh t qytetarve, d) nse i kanosuni
pr nj koh t gjat sht vn n nj pozit t rnd dhe e)

680

nse vepra penale sht kryer nga kryersi i cili vepron si

antar i grupit.
a) Ekziston forma e kualifikuar e ksaj vepre penale kur
kanosja i drejtohet personit zyrtar (shih nenin 1o7 par. 1) se do
ta dmtoj, se do ta privoj nga jeta, se do ti shkaktoj lndim t
rnd trupor, se do ta rrmbej, se do ta privoj nga liria, se do ta
dmtoj me arm zjarri, eksplozivi, apo me ndonj mjet tjetr
t rrezikshm pr ta dmtuar jetn dhe shndetin. Vepra
kryhet vetm ndaj personit zyrtar dhe vetm lidhur me punn
zyrtare ose pozitn e tij. Nse vepra penale kryhet ndaj
personit zyrtar, por pr ndonj arsye tjetr dhe jo lidhur me
punn e tij, ather nuk do t ekzistonte vepra penale lidhur
me kt paragraf por me paragrafin 1 ose 2 t ktij neni. P. sh.,
i burgosuri lirohet me kusht dhe nj dit shkon n zyrn e
prokurorit dhe posa e hap dern i thot: -mir qenke po e
shoh, por nuk do t jesh m dhe largohet-. Do t ekzistoj
vepra penale nga ky paragraf, lidhur me paragrafi 1, sepse
duke u nisur nga rrethanat dhe faktet e njohura, kanosi sht i
burgosur i liruar me kusht, ishte i akuzuar mu nga ky prokuror
q do t thot lidhur me punn e tij dhe objektivisht ka
shkaktuar frik tek prokurori(person zyrtar) pr shkak t dmit
q mund ta psoj n t afrmen. Sikurse e tham m sipr,
ligjdhnsi nuk e ka definuar se q do t nnkuptohet me dm,
sikurse e kan definuar legjislacionet e vendeve tjera, mir po
duke u nisur nga vet prmbajtja e krcnimit mir qenke, por
nuk do t jesh m rrjedh se kanosja sht drejtuar ndaj jets
dhe trupit pa e prcaktuar peshn dhe natyrn e dmit.
Andaj pr t ekzistuar vepra penale nga paragrafi 4 i ktij
neni sht irelevante pesha dhe natyra e dmit sa i prket
cilsimit juridik, por, sigurisht se do t ndikonte n llojin dhe
lartsin e dnimit, sepse edhe kshtu prmbushen t gjitha
elementet e ksaj vepre penale. Sikur, prokurori mos t ishte
person zyrtar dhe krcnimi mos t ishte lidhur me punn e tij,
ather do ta kishim kt vepr penale por vetm nga
paragrafi 1.
Do t ekzistonte vepra penale nga paragrafi 4, edhe sikur
krcnimi nuk do t kishte t bnte me punn e prokurorit, por
do t bnte me pozitn e tij.
b)Forma e dyt kualifikuese sipas paragrafit t 4 t ktij
neni, ekziston kur vepra nga paragrafit 1 apo 2 kryhet ndaj
disa personave. Kta persona duhet t jen t identifikuar, t

681

prcaktuar n mnyr individuale, sepse kanosja nuk do t

ishte serioze e pa arsyeshme, pa motiv, e nse sht numr m
i madh i personave edhe e pa realizueshme. Shprehja, disa
persona, sipas praktiks gjyqsore t deri tanishme do t thot
dy e ma tepr persona.
c) Forma e tret kualifikuese sipas ktij paragrafi ekziston
kur kanosja nga paragrafi 1 dhe 2 kan shqetsuar qytetart.
Praktika gjyqsore deri tani nuk ka gjetur ndonj rast q jan
shqetsuar qytetart pr shkak t kryerjes s ksaj vepre nga
paragrafi 1. Thjesht, konsideroi se kemi t bjm me nj
prkufizim pak sa t gabuar, ngase nuk sht e mundshme q
qytetart t shqetsohen shum pr krcnimin e nj personi
se do t dmtohet me nj dm ta pa prcaktuar. Sikurse e kemi
thn m sipr, nga prkufizimi ekzistues i ksaj vepre nga
paragrafi 1 rrjedh se dmi duhet jet vetm ndaj trupit t
krcnuarit. Praktika gjyqsore ka gjetur rastet kur ka arrdh
deri te shqetsimi i qytetarve pr shkak t kanosjes s
kualifikuar. Shqetsimi qytetarve sht i mundur edhe pse
nuk jan t prfshir me kanosjen sepse do t ndiheshin jo t
sigurt dhe t rrezikuar, (p. sh kur krcnimi bhet me vrasje
dhe se mund t rrezikohen dhe lndohet qytetart tjer) apo
pr shkak t ndjenjs s friks dhe t pa siguris juridike t
krijuar nga bindja se kryersi do ta realizon krcnimin. Kjo
form kualifikuese do t ekzistoj nse kanosja sht drejtuar
nj personi apo disa personave.
Nuk mund t qndroj ajo sikurse sht shkruar n
paragrafin e 4 t ktij neni, se nse vepra nga paragrafi 2 i
ktij neni kryhet ndaj disa personave, nse vepra penale
shkakton shqetsim t madh ndaj tyre, kur dim se pasoja e
ksaj vepre penale sht frika dhe ankthi. Shqetsimi sht
form m e but e ndjenjs psikike dhe frika apo ankthi e
konsumon shqetsimin. Pr ndryshe, objekti mbrojts i ksaj
vepre penale sht siguria e qytetarve. Andaj, kemi t bjm
me shqetsimin e qytetarve tjer t cilt nuk jan prfshir
me kanosje.
d) Kjo form e veprs penale ekziston ather kur tek i
kanosni, pr shkak t friks apo ankthit shkaktohen edhe
pasoja tjera t rnda, p. sh. keqsimi i gjendjes shndetsore,
psikike, mos kryerja e detyrave zyrtare nj koh t gjat,
mbyllja n shtpi pr shkak t friks nga hakmarrja, mos
kryerja e ndonj veprimtarie pr shkak s cils shkaktohet

682

dm material apo ndonj dm tjetr ose vihet n ndonj pozit

nnmuese nn dinjitetin e tij etj.
e) Kjo form e kualifikuar sht forma e fundit
kualifikuese e parapar n paragrafin e 4 t ktij neni. Form e
kualifikuar na paraqitet edhe kur kryersi i ksaj vepre penale
vepron si antar i grupit. Pr vet faktin se ligjdhnsi e ka
parapar se vepra themelore e kanosjes kryhet nga kryersi i
cili vepron si antar grupi, ka rrezikshmria shoqrore sht
m e rnd nga se ndjenja e siguris s qytetarve sht ma e
theksuar e rrjedhimisht, frika dhe ankthi sht i nivelit m t
lart se kanosja q do t realizohet.
Krcnimi i ushtruar disa her ndaj t njjtit person se do
ta dmtoj, konsiderohet vetm nj vepr penale e jo bashkim
i veprave. Nse kryersi i ksaj vepre penale me veprime t
dalluara krcnon persona t ndryshm, ather nuk do ta
kemi kt vepr penale t kualifikuar por do t kemi po aq
vepra penale sa persona jan friksuar ose iu sht shkaktuar
ankthi. Nse kanosja sht drejtuar ndaj nj personi e kanosja
tjetr ndaj nj grupi tjetr t qytetarve, ather do t kemi
bashkimin real t veprs penale themelore dhe veprs tjetr t
kualifikuar.
Praktika gjyqsore:
Ekziston vepra penale kur i akuzuari duke u krcnuar me
fjalt: do t likuidoi ty dhe familjen tnde, meqense nuk je
konsultuar me mua lidhur me blerjen e ksaj banese me q
rast tek i dmtuari ka shkaktuar ndjenjn e shqetsimit, ankthit
dhe pasiguris,
- me kt ka kryer veprn penale, kanosje nga neni 161 par. 1
KPK Agj. kom. P.nr. 1027/o5 dt. 20.10. 2008. Gj. Kom.
Prishtin
Qndrojn elementet e veprs penale t kanosjes nga neni
161 par 2 t KPK, kur e akuzuara dy her e krcnon
dashnorin se do ta likuidoj, nse nuk ia jep 1o.ooo euro, ose
nuk ia blen banesn t ciln ia ka premtuar. Krcnimi i par
i drgohet npr mes bashkshortes s t akuzuarit, ndrsa
hern e dyt drejt pr s drejti n prezencn e dshmitarit.
shtja sht gjykuar me urdhr ndshkimor me dnim me
gjob e sipas qndrimit t Gjykats Supreme ankesa ndaj
vendimit mbi dnimin nuk sht e lejuar pr paln akuzuese.

683

Privimi i kundrligjshm nga liria

Neni 162
(1)
Kushdo q personin tjetr e burgos n mnyr t
kundrligjshme , e mban t mbyllur ose n ndonj mnyr
tjetr e privon nga liria dnohet me gjob apo me burgim
deri n nj vit.
Tentativa pr t kryer vepr penale nga paragrafi
1 i ktij neni sht e dnueshme .
(2)
Nse privimi i kundrligjshm nga liria zgjat m
shum se tridhjet dit ose vepra penale sht kryer n
mnyr mizore ose rezulton me dmtime t rnda pr
shndetin e personit t ndaluar kundrligjshm apo me
pasoja t tjera t rnda , kryersi dnohet me burgim prej
tre muajve deri n pes vjet.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 3 i ktij neni
kryhet ndaj fmijs ose personit me t cilin kryersi sht
n marrdhnie familjare , kryersi dnohet me burgim
prej tre muajve deri n pes vjet pr veprn penale nga
paragrafi 1 ose me burgim prej nj deri n tet vjet pr
veprn nga paragrafi 3.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 3 i ktij neni
kryhet nga personi zyrtar gjat ushtrimit t detyrs ,
kryersi dnohet me burgim prej tre muajve deri n pes
vjet.
(5)
Nse vepra nga paragrafi 1 ose 3 i ktij neni
rezulton me vdekjen e personit t privuar nga liria n
mnyr t kundrligjshme , kryersi dnohet me s paku
pes vjet burgim.
____________________
Kjo vepr penale ka t bj me pengimin e lvizjes s
lir t peronit fizik. Lvizje e lir do t thot; mundsia e
largimit t njeriut prej nj vendi n tjetrin sipas vullnetit t vet,
t qndroj n nj vend, me fjal tjera t lvizi lirshm sipas

684

vullnetit t vet. E drejta pr lvizje t lir sht nj nga t

drejtat q prkasin t drejtave dhe lirive t njeriut t mbrojtura
edhe me t drejtn ndrkombtare. Kushtetuta e Republiks s
Kosovs t drejtn e lvizjes si e drejt fundamentale, bazike
t shtetasve dhe t huaj q jan banor t ligjshm, e parasheh
n nenin 11 i cili ka pes paragraf. Ne po e citojm vetm
paragrafin e 2 - Secili person ka t drejt t largohet nga
vendi. Kufizimet e ksaj t drejte rregullohen me ligj, nse ato
jan t nevojshme pr procedurn ligjore, zbatimin e vendimit
t gjykats ose pr t prmbushur obligimin pr mbrojtjen e
shtetitNga dispozitat e ktij neni rrjedh edhe inkriminimi i
veprimeve me t cilat personi privohet n mnyr t
kundrligjshme nga kjo e drejt kushtetuese. Kufizimi i liris s
lvizjes mund t parashihet vetm n baz t ligjit. P.sh., pr
ta sigurua prezencn e t dyshuarit gjat nj procedur penale,
pr t penguar prhapjen e smundjeve ngjitse, pr ta
ekzekutua dnimin, pr ta mbrojtur rendin publik si dhe kur
sht interesi i mbrojtjes s vendit.
Kjo vepr penale sipas prkufizimit n nenin 162 t Kodit
ton penale parasheh disa forma t kryerjes s ksaj vepre
penale.
Paragrafi 1.
N paragrafin e 1, si zakonisht, na prkufizohet forma
themelore ose bazike e ksaj vepre penale. Ndrsa format
kualifikuese na paraqiten n paragraft vijuese.
Si objekt mbrojts i ksaj vepre penale sht lvizja e lir e
personit. Ndrsa subjekti pasiv (personi mbi t cilin veprohet)
i ksaj vepre penale sht secili person, mund t jet personi
me t meta psikike, i dehuri, i paralizuari. Sipas disa dijetarve
t s drejts penale konsiderohet se si subjekt pasiv mund t
jet vetm personi i cili ka aftsi natyrore ta realizoj vullnetin
e vet t lir pr lvizje, jo edhe n kuptimin juridik. Mirpo
qndrimi tjetr i prvetsuar n t drejtn bashkkohore
penale sht se edhe ndaj ktyre personave mund t kryhet
vepra penale, sepse prmbajtja e ksaj vepre penale nuk
krkon q personi i penguar apo i privuar duhet t lvizi me
forcn e vet, por at mund ta bj me ndihmn e tjetrit. Nga
kjo rrjedh se pengimi i tjetrit pr t i ndihmuar ndonj personi

685

i cili nuk mund t lviz vet, pr tu larguar prej nj vendi n

vendin tjetr pr kah pasoja nuk dallon nga pengimi i lvizjes
s personave t aft q t lvizin vet.
Veprimi i kryerjes s
ksaj vepre penale ka t bj me burgosjen, me mbajtje t
mbyllur dhe n ndonj mnyr tjetr e pengon nga lvizja e
lir. Ligjdhnsi nuk i ka prcaktuar t gjitha mnyrat se si
mund t realizohet pengimi i lvizjes s lir, sepse ato jan t
shumta dhe pr kt arsye thuhet edhe n ndonj mnyr
tjetr. Do t thot se i lehet gjendjes faktike. Mnyrat m t
zakonshme t privimit nga liria jan burgosja dhe mbajtja e
personit t mbyllur. Me burgosje nnkuptojm pamundsimin
e personit tjetr q t dali nga nj hapsir e mbyllur. Me
hapsir t mbyllur duhet kuptuar do siprfaqe t rrethuar,
apo t kontrolluar me qllim t pengimit t lvizjes s lir.
Burgosja mund t kryhet n mnyra t ndryshme, si pr
shembull: me mbylljen n ndonj hapsir ku gjendet ndonj
person ose i pamundsohet n ndonj mnyr tjetr q t dali
nga aty ( vendosja e pengesave, rojtarit, ndrynim i ports etj.).
Nuk sht e domosdoshme q i burgosuri absolutisht t
pamundsohet q t dali nga hapsira e mbyllur.
Burgosja
do t ekzistoj edhe ather nse i burgosuri ka pas mundsi t
largohet nga hapsira e mbyllur, p.sh., prmes pullazit,
dritares dhe mnyra tjera. Kryesorja sht se ai pamundsohet
ose pengohet q lirshm t largohet nga hapsira e mbyllur n
mnyr sikurse bhet zakonisht.
Kur themi, kush personin tjetr e burgos nnkuptojm se
burgosja realizohet me veprim aktiv t kryesit. Ndrsa me
mbajtje t mbyllur nnkuptojm burgosjen n nj afat ma t
gjat dhe mund t realizohet edhe me mos veprim nga ana e
kryersit( qndrim pasiv i kryersit). Psh., mnjanimin e
mjeteve ndihmse pa t cilat personi nuk mund t lviz
lirshm, marrjen e shkallve pa t cilat personi nuk mund t
zbres, marrjen e rrobave e personi mbetet i zhveshur ose mos
lirimi pas skadimit t afatit t ligjshm pr mbajtje etj.
Veprimet e kryerjes t ksaj vepre penale gjithnj duhet t
jen t kundrligjshme.
Kundrligjshmria sht element i
posam i ksaj vepre penale, prve kur prjashtohet
kundrligjshmria ngase ekzistojn privim nga liria n baz t
ligjit, pr mos prhapjen e smundjeve ngjitse, pr nevojat e
mbrojtjes s vendit etj.

686

Dy normat ashtuquajtura permisive (mbrojtja e nevojshme

dhe nevoja ekstreme) e prjashtojn kundrligjshmrin edhe
tek kjo vepr penale. do person ka t drejt ta privoj tjetrin
nga liria e lvizjes pr ta mnjanuar sulmin e kundrligjshm
nga veti dhe tjetri ose pr ta mnjanuar rrezikun e qart. Andaj
pr ta penguar tjetrin pr t mos kryer vepr penale nuk sht
e kundrligjshme. Mirpo sht obligim q menjher t
lajmrohet organi i ndjekjes penale ose policia si organ
zbulues i veprave penale. Nuk sht e kundrligjshme privimi
nga liria i personit mendrisht i smur dhe i rrezikshm pr
rrethen me kusht q t dorzohet n institucionin prkats.
Edhe prindi ose kujdestari i fmijs, me qllim t zbatimit t
edukimit ose t zbatimit t masave disiplinore tu kufizojn
lirin e lvizjes.
Kjo vepr penale mund t realizohet me mjete t
ndryshme. Ajo mund t bhet me shtrngim fizik dhe psikik
mund t realizohet edhe me mashtrim, me shkaktimin e friks
tek subjekti pasiv etj. P. sh., me hipnoz, duke i dhn mjete
dehse, alivanosje t prkohshme, etj.
T gjitha veprimet me t cilat mund t kryhet kjo vepr
penale duhet t merren me qllim q t privohet tjetri nga
lvizja e lir ose t pengohet n lvizjen e lir, do t thot se
kjo vepr penale kryhet me dashje si ndaj pasojs ashtu edhe
ndaj kundrligjshmris.
Vepra penale nga paragrafi i 1 i ktij neni sht e
ndshkueshme me gjob apo me burg deri n nj vit. Pr kt
arsye ligjdhnsi n paragrafin e 2 ka prcaktuar se tentativa
pr kt vepr penale sht e ndshkueshme duke u lidhur me
nenin 20 par. 2 t ktij Kodi.
Shembull: vepra penale e dhunimit nga neni 193 e
konsumon veprn penal t privimit t kundrligjshm t liris
nga neni 162 t ktij Kodi, n rastin kur i pandehuri e drgon
t dmtuarn n banesn e vet me qllim q t ket
marrdhnie seksuale me dhun, dhe si mas sigurie e mbyll
dern e dhoms me qels po qese e dmtuar reziston, e kur ajo
ka kundrshtuar i dyshuari e ka prdor dhunn. E dmtuara
nuk ka mund t largohet pr shkak se dhoma ka qen e
mbyllur. N rastin konkret nuk mund t bhet fjal pr veprn
e posame t privimit t kundrligjshm nga liria, sepse
mbajtja e t dmtuars n bans sht pjes prbrse e forcs
pr ta mposht rezistencn e t dmtuars.

687

Nse kryersi i veprs penale t vjedhjes sht privuar nga

liria me qllim q ti dorzohet organit kompetent, ather nj
privim i till nga liria nuk sht i kundrligjshm e
rrjedhimisht nuk ekziston as vepra penale.
Format kualifikuese t ksaj vepre penale jan t parapara
n paragraft vijues.
Paragrafi 3.
a) Zgjatja e privimit t kundrligjshm t liris m shum
se tridhet dit paraqet rrethan kualifikues (paragrafi 3) dhe
pr kt ligjdhnsi edhe e ka ashprsuar dnimin me burg
prej tre muajve deri n pes vjet. Vepra penale kryhet n
momentit kur personi sht privuar nga liria dhe nga ky
moment llogaritet kohzgjatja e deri sa ka pushuar kjo gjendje
e kundrligjshme. Pra kemi t bjm me vepr penale t
quajtur n t drejtn penale, vepra penale e gjendjespermanente.
b) Nse vepra sht kryer n mnyr mizore. Kjo form e
kualifikuar e ksaj vepre penale prcillet me ashprsin e vet
duke i shkaktuar vuajtje fizike dhe psikike subjektit pasiv.
Psh., duke i shkaktuar vuajte fizike, duke ia kufizuar
ushqimin, ujin, nnmime dhe maltretime t natyrave t
ndryshme me qllim q t privuarit nga liria ti shkaktoj
vuajtje fizike dhe psikike ndrsa ushtruesit t dhuns knaqsi
shpirtrore.
P. sh., Ekziston vepra penale e privimit nga liria n
mnyr mizore, kur t akuzuarit e kan nxjerr me dhun t
dmtuarin nga banesa duke e goditur me pjes t revoles dhe
shkop mbi kok dhe duar e pr shkak t rezistencs s t
dmtuarit ia kan lidh duart me konop mbrapa shpine dhe me
vetur e kan drguar n nj qytet tjetr e tr rrugs njeri nga
t akuzuarit ia ka mbajt thikn n fyt. (Aktgjykimi Gj. Supreme
t Serbis I Kz. nr.945/ 86)
c) Shkaktimi i dmtimit t rnd t shndetit apo ndonj
pasoj tjetr t rnd, ka t bj me shkaktimi e lndimit t
rnd trupor ose ndonj smundje tjetr t rnd psikike, por
edhe dmtime t rnda material. Psh., kur sht fjala pr
ndonj person t privuar nga liria, e pr shkak t mos ushtrimit
t aktiviteteve t tija shkaktohet dm i madh material. Nse
dmtimet nuk jan t rnda por t natyrs s leht, ather do

688

t kemi bashkimin e veprave penale n mes t ksaj vepre

penale themelore dhe veprs tjetr adekuate pr lndime t
lehta.
Paragrafi 4.
d) N paragrafin 4 na paraqiten veprat penale t kryera
ndaj fmijs ose personit me t cilin kryersi sht n
marrdhnie familjare si ajo nga paragrafi 1 dhe 2.
Ligjdhnsi si rrethan kualifikuese t ksaj vepre penale e
merr moshn e subjektit pasiv dhe marrdhnien familjare t
kryersit me subjektin pasiv. Sa i prket kuptimit t
shprehjesmarrdhnie familjare do t shihni n nenin 107
par. 24 t ktij Kodi. Praktika jon gjyqsore ka t njohura
privim t kundrligjshm t antarve t familjes s kryersit
t prcjella edhe me maltretime fizik dhe psikike.
Paragrafi 5.
e) Form e kualifikuar e ksaj vepre penale ekziston edhe
n rastet kur personi zyrtar gjat ushtrimit t detyrs zyrtare e
kryen veprn penale nga paragrafi 1 dhe 3 t ktij neni. Ka
raste kur personi zyrtar duke e keqprdor pozitn zyrtare dhe
autorizimet e veta gjat ushtrimit t detyrs zyrtare e privon
nga lvizja e lir personin tjetr. Rastet m t shpeshta
ekzistojn kur personi i privuar me dashje mbahet n
paraburgim pa ndonj vendim, ose n mnyr t
kundrligjshme nuk i mundsohet t ushtroj ankes ndaj
vendimit mbi privimin nga liria apo fare nuk i zgjidhet ankesa
etj. Pr t ekzistuar kjo vepr penale duhet t ekzistoj vetdija
se personi po i keqprdor autorizimet dhe pozitn zyrtare.
Nse personi zyrtar n mnyr t kundrligjshme e privon
tjetrin nga liria me qllim q vetit apo tjetrit t krijoj ndonj
prfitim pasuror apo ti shkaktoj ndonj dm material, ather
nuk do t kemi bashkim t veprave penale por vetm veprn
penale, shprdorimit t detyrs zyrtare ose autorizimeve nga
neni 339 t ktij Kodi, sepse privimi i liris lajmrohet si
form e posame e shprdorimit.
Paragrafi 6.

689

f) Forma m e rnd e ksaj vepre penale nga paragrafi 1

dhe 3 ekziston ather kur personi i cili sht privuar nga
liria pr at ka humb jetn (par.4). N mes t privimit t
liris dhe vdekjes s personit duhet t ekzistoj lidhja kauzale.
Vdekja e subjektit pasiv t ksaj vepre penale duhet t jet
pasoja e privimit t kundrligjshm t liris. Po qese nuk sht
shkaktuar pasoja e vdekjes gjat privimit t liris s
kundrligjshme, por me rastin e privimit nga liria, ather do
kemi dy vepra penale n bashkim real: privimi i
kundrligjshm i liris dhe vrasjen me dashje ose nga
pakujdesia. Vdekja e subjektit pasiv mund t jet pr shkaqe t
ndryshme: maltretimit fizik apo psikik, mos dhnia e
ushqimit, kushteve t rnda n hapsirn e mbyllur, mos
dhnia e ndihms mjeksore, frika dhe ankthi i tepruar etj.
Nse privimi i kundrligjshm i liris sht kryer pr ta
privuar nga jeta personin e privuar nga liria, ather do t
kemi dy vepra penale n bashkim ideal t vrasjes dhe privimit
t kundrligjshm nga liria. Andaj pr t ekzistuar vepra
penale nga paragrafi 6 i ktij neni duhet t ekzistoj dashja ndaj
privimit t kundrligjshm t liris dhe pakujdesia ndaj
pasojs s vdekjes. E njjta vlen edhe tek shkaktimi i
lndimeve gjat privimit t kundrligjshm t liris (paragrafi
3).
Praktika gjyqsore:
Ekziston vepra penale e privimit t kundrligjshm t
liris, kur i akuzuari me dhun e ka fut n veturn e vet t
miturin dhe e ka mbajt rreth 4o minuta duke e shtitur npr
qytet e duke iu krcnuar, se nse nuk i gjen sendet e vjedhura
do ta zhduk,
- me ka ka kryer veprn penale, privim i kundrligjshm nga
liria nga neni 162 par 4 lidhur me par. 1 t KPK. Agj. nr.
1118/85 m 18.05 2009 Gj. kom. Prishtin
Vepra penale e privimit t kundrligjshm t liris sht
konsumuar me veprn penale t dhunimit nga neni 193 n
rastin kur i akuzuar e ka pruar t dmtuarn n banes me
qllim q t kryej marrdhnie seksuale dhe si mas t par
sigurie, n rast se e dmtuara kundrshton e ka ndrynuar
banesn, dhe kur ajo e ka kundrshtuar krkesn e tij pr
marrdhnie seksuale, e ka prdor forcn pr ta detyruar n
aktin seksual, e dmtuara nuk ka mund t ik nga banese sepse
ishte e ndrynuar. Pr kt nuk mund t bhet fjal pr vepr t

690

posame nga neni 162 par 2 t KPK sepse kjo mbajtje e t

dmtuars n banesn e mbyllur sht pjes prbrse e forcs
t ciln e ka prdor i akuzuari pr ta kryer veprn penale nga
neni 162 par 2 t KPK. Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut n
Karrllovc K.nr. 62/68; dt. 20 Qershor 1968-Republika e
Kroacis.
Marrja e deklaratave me an t
shtrngimit
Neni 163
(1)
Personi zyrtar , i cili gjat ushtrimit t detyrs , e
prdor dhunn , kanosje ose mjete ose prdor mnyra
tjera t ndaluara me qllim t detyrimit t t dyshuarit , t
t pandehurit , dshmitarit, ekspertit ose personit tjetr
pr t pohuar apo pr t dhn ndonj deklarat tjetr
dnohet me burgim prej tre deri n pes vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet me prdorimin e dhuns s rnd ose nse t
dyshuarit ose t pandehurit i jan shkaktuar pasoja t
rnda n procedurn penale s rezultat i deklarats se
marr nga ai me detyrim , kryersi dnohet me burgim
prej nj deri n dhjet vjet.
______________
Mbrojtja e dinjitetit dhe lirive t njeriut sht e garantuar
edhe me konventa ndrkombtare.
Sipas nenit 3 t
Konvents Evropiane pr t drejtat dhe lirit e njeriut sht
parapar se as kush nuk do ti nnshtrohet torturs, sjelljeve
njerzore apo procedurave ose ndshkimit poshtrues.
Kushtetuta e Republiks s Kosovs me dispozitat e nenit
23 n mnyr t art e fuqizon dinjitetin e njeriut si baz e t
gjitha t drejtave dhe lirive themelore t njeriut, ndrsa n
nenin 26 prcaktohet pacenueshmria e integritetit fizik dhe
psikik t secilit person q gjendet apo jeton n Republikn e
Kosovs. Me dispozitn e nenit 27 t ksaj kushtetute
decidivisht garantohet e drejta e do njeriut se nuk do ti
nnshtrohet torturs, ndshkimit a trajtimit mizor, njerzor
ose poshtrues. Kshtu edhe Kodi penal dhe Kodi i procedurs

691

penale i mbron kto t drejta dhe lirit themelor t secilit

qytetar t Republiks s Kosovs.
Paragrafi 1.
Forma themelore e ksaj vepre penale e cila trajtohet i ka
kto karakteristika:
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm nga personi zyrtar
gjat ushtrimit t detyrs zyrtare.
Objekti mbrojts i ksaj
vepre penale sht liria e personalitetit t njeriut dhe dinjitetit i
tij, dhe mu pr kt arsye sht radhitur edhe n kapitullin e
veprave penale t cilat mbrojn lirit dhe t drejtat e njeriut.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale themelore sht
paraqit n mnyr alternative dhe mund t prmbahet nga
prdorimi i forcs, kanosjes apo mjete dhe mnyra tjera t pa
lejuara me qllim t nxjerrjes s deklarats nga i pandehuri,
dshmitari, eksperti ose ndonj personi tjetr n kundrshtim
me vullnetin e tij. Sa i prket dhuns dhe kanosjes sht br
fjal tek vepra penale e shtrngimit nga neni 16o. Me mjete
dhe mnyra tjera t pa lejuara nnkuptohet prdorimi i
mjeteve medicinale apo mjete tjera ndaj personit nga i cili
krkohet deklarata, ashtu q ai t vihet n aso situate q t
deklaroj n kundrshtim t vullnetit t vet. Pra, pasoja e cila
rrjedh nga kto veprime sht gjendja e dhunshme e subjektit
pasiv (pandehuri, dshmitari, eksperti ose personi tjetr) pr ta
nxjerr deklarat t kundrligjshme, n kundrshtim me
vullnetin e subjektit pasiv.
Mnyra e pa lejuar e marrjes s deklarats apo t fardo
deklarate tjetr sht parapar edhe n Kodin e Procedurs
Penale dhe n procedurat tjera t degve juridike. P.sh. Kodi i
Procedurs Penale e ndalo prdorimin e dhuns dhe kanosjen
ndaj t pandehurit pr t ardhur deri tek deklarata e tij, ndalon
prdorimin, ndaj t pandehurit, dshmitarit apo ekspertit,
intervenime mjeksore, dhnia e asi lloji medikamentesh apo
substanca psike -tropik me qllimi t ndikimit n vullnetin
pr t dhn deklarat sipas krkess s personit zyrtar.
Prdorimi i mjeteve t ndaluara fizike dhe psikike gjat nj
procedure paraqet vepr penale. Prdorimi i pyetjeve t pa
lejuara me Kodin e Procedurs Penale, si p.sh., ato kapcioze,
sugjestive, provokative apo aso t cilat n vete prmbajn

692

prgjigjen bjn q deklarata t jet e pa pranueshme por jo

edhe vepr penale sipas ktij neni.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale, nuk sht e nevojshme
q t sigurohet deklarata e krkuar. Kjo vepr penale,
praktikisht sht kryer me vet faktin se sht prdor dhuna
kanosja apo prdorimi i mjeteve dhe mnyrat e pa lejuara me
qllim q t nxirret deklarata. Qllimi, praktikisht e kushtzon
ekzistimin e ksaj vepre penale. Nxjerrja e deklarats me
shtrngim, bhet me prdorimin e dhuns, kanosjes. Mirpo,
veprimi mund t kryhet edhe me mjete tjera t pa lejuara dhe
me metoda t pa lejuara. Me mjete t pa lejuara dhe metoda t
pa lejuara nnkuptojm ato t cilat n baz t prvojs jetsore
apo t arriturave shkencore mund t ndikojn n vullnetin
personit i cili jep deklaratn( p.sh me lajthim nxirret deklarata
pa vullnetin e personit, marrja n pyetje nj koh t gjat dhe
t lodhshme, me hipnoz etj). Nuk sht e rndsis se
deklarata sht nxjerr vetm me goj apo me shkrim. Po ashtu
sht e pa rndsishme se deklarata e nxjerr sht e vrtet
apo e rrejshme ose a mund t bazohet vendimi n te ose jo.
Kjo vepr penale kryhet vetm me dashjen direkte, ngase
kryersi i veprs, veprimet e kryerjes i merr me qllim t
nxjerrjes s deklarats n kundrshtim me vullnetin e subjektit
pasiv. Deklarata mund t nxirret n procedurn penale,
kundrvajtsve,
disiplinore,
administrative,
civile,
jashtkontestimore dhe procedura tjera.
Pr shkak t natyrs s ksaj vepre penale, tentativa nuk
sht e mundshme, nga se kryhet me prdorimin e dhuns,
kanosjes, apo mjeteve dhe metodave t pa lejuara e pr tu
konsideruar se vepra sht kryer nuk sht e nevojshme t
sigurohet deklarata apo pohimi.
Paragrafi 2.
Forma kualifikuese e ksaj vepre penale sht:
a) nse nxjerrje e deklarats sht br me prdorimin e
dhuns s rnd,
b) nse t dyshuarit ose t pandehurit i jan shkaktuar
pasoja t rnda n procedurn penale si rezultat i deklarats
s marr me detyrim.

693

Dhuna e rnd do t thot prdorim i forcs fizike ose

psikike ose t dyja s bashku t nj intensiteti t lart. Psh.,
shkaktimi i lndimit t rnd, marrja n pyetje n mnyr
sistematike t pa durueshme.
Pasoja t rnda mund ti shkaktohen t pandehurit n baz
t deklarats s dhn nn shtrngim me rastin e caktimit t
paraburgimit, t marrjes s aktgjykimit me t cilin i pandehuri
shpallet fajtor, apo i shkaktohet dm material i
konsiderueshm etj. Pr formn kualifikuese pr shkak t
shkaktimit t pasojs s rnd, kryersi do t shpallet
prgjegjs kur ndaj pasojs s rnd ka vepruar nga
pakujdesia. Pr ndryshe, nse ekziston dashja e kryersit edhe
ndaj pasojs s rnd, ather do t bnim me nj vepr tjetr
penale.
Praktika gjyqsore:
Polici mund ta kryej veprn penale, marrja e deklarats me
an t shtrngimit, pa marr parasysh se me rastin e marrjes n
pyetje t nj personi nuk prpilohet procesverbal dhe pa marr
parasysh se marrja n pyetje nuk do t kishte karakter t
provs n procedurn penale. Gjykata Supreme e Srbis Kz.
nr. 112/61
Kur t pandehurit n cilin e policve n kryerje t detyr
zyrtare me qllim q ta nxjerrin deklaratn nga i dmtuari e
kan prdor forcn, ashtu q pasi e kan sjell t dmtuarin
n lokalet e policis e kan rrah duke krkuar q tu tregoj se
ku gjendet personi i caktuar, e kan kryer veprn penale,
marrja e deklarats me an t shtrngimit nga neni 65 par.2
lidhur me par 1 t Ligjit Penal t Serbis.
Arsyetimi:
Nga vrtetimi i gjendjes s fakteve gjykata ka gjet se n
veprimet e t akuzuarve prmbushen elementet e veprs
penale, marrja e deklarats me an t shtrngimit nga neni 65
par 2 t LPS.
T akuzuarit si persona zyrtar-polic n kryerjen e detyrs e
kan prdor forcn ndaj t dmtuarit me qllim q t marrin
informacionin se ku gjendet personi i caktuar, me q rast i
kan shkaktuar lndime t rnda trupore t rrezikshme pr
jet. T akuzuarit, sa i prket veprs themelore marrja e
deklarats me an t shtrngimit kan vepruar me dashje
direkte nga se qllimi ishte q me kto veprime ta detyrojn t
dmtuarin q ta japi deklaratn se ku gjendet personi i caktuar.

694

Ndrsa sa i prket lndimit t rnd trupor t akuzuarit kan

vepruar me dashje eventuale sepse kan qen t vetdijshm
se n mnyrn se si e kan rrah t dmtuarin duke e goditur
me kmb, duar, shufr t goms n pjest vitale t trupit do t
mund ti shkaktojn lndime t rnda trupore t rrezikshme
pr jet dhe jan pajtuar nse shkaktohet kjo pasoj.
(aktgjykimi i Gjykats Supreme t Serbis Kz.nr.1524/o2 dt.
10.o9.2003).
Keqtrajtimi gjat ushtrimit t detyrave
Neni 164
(1)
Personi zyrtar i cili gjat ushtrimit t detyrs s tij
e keqtrajton , e frikson ose e fyen personin tjetr dnohet
me burgim prej tre muajve deri n tre vjet.
(2)
Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni kryhet ndaj
fmijs , kryersi dnohet me burgim prej nj deri n pes
vjet.
________________
Qllimi i prkufizimit t ksaj vepre penale sht mbrojtja e
dinjitetit t njeriut dhe kontrolli i sjelljeve t personave me
autorizime t cilat burojn nga ligji apo t ndonj akti
nnligjor t bazuar n ligj. Andaj, edhe kjo norm penalojuridike bn pjes n kt kapitull mu pr shkak t objektit
mbrojts t saj.
Paragrafi 1.
Sikurse, rrjedh nga paragrafi 1 i ksaj vepre penale, pr t
ekzistuar kjo vepr penale duhet t plotsohen dy kushte:
Kryers i ksaj vepre penale sht vetm personi zyrtar;
veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale duhet t merret vetm
gjat ushtrimit t detyrs zyrtare.
Veprimi i kryerjes sht paraqit n mnyr alternative
sikurse jan: keqtrajtimi, frika ose fyerja e personit tjetr. Me
ndrmarrjen secilit nga veprimet e prmendura kryhet kjo
vepr penale, por nse kryersi i ndrmerr ma tepr veprime t
lartcekura, ather nuk do t kemi vepr penale t kryer n
bashkim por vetm nj vepr, sepse t gjitha kto veprime

695

paraqesin nj trsi logjike dhe t drejtuar vetm ndaj nj

personi. Sikur t ishin t drejtuara ndaj disa personave, ather
do kemi po aq vepra penale t keqtrajtimit nga personi zyrtar.
Me keqtrajtim nnkuptojm, shkaktimin e dhembjeve
fizike dhe psikike me form veprimi n trupin-subjektin pasiv.
P.sh flakaresha, trheqja pr floksh, vesh, hunde dhe t
ngjashme. Dhembja duhet t jet e intensitetit t vogl deri
sa nuk paraqet lndim t leht trupor. Nse shkaktohet lndim
i leht trupor, ather do kemi dy vepra penale n bashkim.
Dhembjet psikike mund t jen ato maltretime si pr
shembull: prqeshjet e ndryshme, prkujtimi i ndonj ndjenje
t keqe, nnmimi etj. Gama e maltretimeve mund t jet
shum e gjer ashtu q ligjdhnsi ia ka ln praktiks
gjyqsore t vlersoj se cilat maltretime psikike shkaktojn
vuajtje psikike tek subjekti pasiv.
Friksimi sht form e posame e krcnimit ose vrja n
dukje t nj t keqe, ndonj pasoj t keqe q mund ti ndodh
personit t friksuar.
Edhe fyerja parqet nj veprim alternativ pr kryerjen e
ksaj vepre penale. do veprim edhe verbal q cenon
dinjitetin e personit tjetr mund t merret si fyerje. P.sh sharjet
e ndryshme, nnmimet q i drejtohen personit apo t afrmit
t tij etj.
Pasoja e ksaj vepre penale sht cenimi i dinjitetit t
njeriut. Pasoja shkaktohet me vet ndrmarrjen e veprimit t
kryerjes s ksaj vepre penale. A sht cenuar dinjiteti i njeriut
vlersohet sipas kriterit objektiv, varsisht nga rrethanat
konkrete t rastit e jo sipas prjetimeve subjektive t personit
t dmtuar.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm personi
zyrtar. Pr kuptimin person zyrtar shih nenin 107 par 1 t
ktij Kodi.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje direkte,
ashtu q kryersi duhet t jet i vetdijshm se me veprimet e
ndrmarra gjat ushtrimit t detyrs zyrtare, cenohet dinjiteti i
personit t dmtuar.
Paragrafi 2.
Forma kualifikuese e ksaj vepre penale na paraqitet kur si
i dmtuar apo subjekt pasiv

696

sht fmija. Pra kur vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet ndaj fmijs.
Praktika gjyqsore:
Arsimtari i shkolls fillore i cili e ushtron funksionin e
arsimtarit e keqtrajton nxnsin e ka cilsin e personit zyrtar
nga neni 107 par 1 i ktij Kodi. Kz. 6o4/8o Gjykata e QarkuBjelovar.
Kur polici t dmtuarin e quan hajn, ia shan nnn e edhe
flakaresh, kryen veprn penale nga neni 164 par 1. i ktij
Kodi.
Polici i cili pa autorizim e ka rrah, me shkop t goms t
dmtuarin duke i shkaktuar lndime t lehta trupore, nuk
kryen vetm vepr penale nga neni 164 par 1 i ktij Kodi, por
n bashkim edhe veprn penale, shkaktimi i lndimit t leht
trupor nga neni 153 ktij Kodi. Kz. nr. 731/78 Gj. Qarkut,
Bjelovar.
Kur dy polic t policis s Kosovs t dmtuarin e
trheqin nga kamioni me forc dhe e goditin me grusht koks
e shqelma n pjes t trupit me q rast i kan shkaktuar
lndime t lehta trupore, pr shkak se i dmtuari, sipas tyre, e
ka cenuar nj ndr dispozitat e Ligjit mbi sigurin e
komunikacionit rrugor.- neni 164 par. 1 lidhur me nenin 23 t
KPK.
Agj. P. nr. 322/08 Gjykata Komunale Prishtin.
Tortura
Neni 165
(1)
Personi zyrtar ose personi i cili vepron me qllim t
shtytjes ose me plqim apo pranim t personit zyrtar , i cili
e kryen aktin e torturs , dnohet me burgim prej pes
deri n pesmbdhjet vjet.
(2)
Akti i torturs do t thot kryerja ose moskryerja e
nj akti me an t t cilit me qllim shkaktohet dhembja e
rnd ose vuajtja qoft fizike ose mendore e personit me
qllim t marrjes s informacionit a deklarats nga
personi i till ose nga personi i tret e cila ka pr qllim
dnimin e personit t till pr nj vepr t ciln ai ose
personi i tret e ka kryer ose dyshohet se e ka kryer apo
friksimin o detyrimin e personit ose personit t tret .
Akti i torturs nuk prfshin cilindo akt ose mungesn e tij

697

q rrjedh vetm nga aktet e pashmangshme apo

karakteristike t sanksioneve t ligjshme.
_________________
S pari duhet cekur se nj prkufizim t nj vepre t till
penale nuk e ka as nj legjislacion penal t shteteve t rajonit.
Deri tani n praktikn gjyqsore, kjo norm penalo-juridike n
formn se si sht prkufizuar nuk ka gjet zbatim. Mirpo nj
prkufizim i till prkon me shpjegimet e nocioneve t
torturs dhe mizoris, trajtimit apo dnimit jonjerzor apo
degradues t dhna sipas Konventave kundr Torturs.
Pr ta komentuar kt dispozit sht e nevojshme t
fillohet nga ajo se ka ka synuar ligjdhnsi t arrij me kt
norm penalo-juridike.
Paragrafi 1.
Si objekt mbrojts i ksaj vepre penale, sipas paragrafit 1,
na paraqitet mbrojtja i integritetit dhe dinjitetit t njeriut, si nj
e drejt kushtetuese dhe e pa cenueshme edhe me konventat
ndrkombtare t cilat Republika e Kosovs me aktin
kushtetues i ka pranuar. Posarisht, me konvent Evropiane
pr preventivn e torturs dhe sjelljeve apo ndshkimeve
njerzore dhe degraduese, Pakti Ndrkombtar pr t Drejtat
Civile dhe Politike-1966 dhe dy protokollet e tij-1966 dhe
1989 t Kombeve t Bashkuara, Pakti Ndrkombtar pr t
Drejtat Ekonomike Sociale dhe kulturore-1966, Konventa pr
t Drejtat t Fmijs-1989 dhe dy Protokollet Opcionale t
saj,2000, Konventa Kundr Torturs dhe Mizorive t Tjera,
Trajtimit apo Dnimit Johuman apo Degradues-1984,
Konventa pr Eleleminimin e t Gjitha Formave t
Diskriminimit ndaj Gruas-1979 dhe Protokolli i saj-1999,
Konventa Ndr Amerikane pr Parandalimin dhe Dnimin e
Torturs-1985, Konventa Evropiane pr t Drejtat e Njeriut1950 dhe protokollet e saj Nr. 1,4,6 dhe 7, Deklarats mbi
Mbrojtjen e t Gjith Personave nga t Nnshtruarit e Torturs
dhe Trajtimit apo Dnimit Tjetr t Vrazhd Johuman ose
Degradues e aprovuar nga Asambleja e Prgjithshme e K.B
m 1975, Konventa Evropiane pr Parandalimin e Torturs
dhe Trajtimit apo Dnimit Jonjerzor apo shkatrrues-1987.

698

Sipas prkufizimit t paragrafit 1 t ksaj norme penale,

dinjiteti dhe integriteti i njeriut, mbrohet nga akti torturs t
cilin mund ta ushtrojn peronat zyrtar gjat ushtrimit t
detyrave t tyre, nga shtytja, dhnia e plqimit apo me
pranimin e personit zyrtar, q t ushtrohet akti i torturs ndaj
nj personi tjetr me qllim t marrjes s informacionit apo
deklarats n baz s cils kishte pr tu dnuar ai ose personi i
tret pr veprn e dyshuar ose t kryer.
Veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale na paraqiten n
form alternative:
a)
kur personi zyrtar e kryen aktin e torturs,
b)
personi i shtytur nga personi zyrtar e kryen aktin e
torturs dhe
c)
personi e ushtron torturn ndaj personit tjetr me
plqimin apo pranimin e heshtur t personit zyrtar.
Akt i torturs do t thot, ushtrimi i veprimeve fizike apo
psikike t nj intensitetit t lart me qllim q personit t
torturuar ti shkaktohen dhembje t mdha fizike ose vuajtje t
rnda psikike me qllim q ta mposhtin rezistencn e tij e
pastaj pr ta marr informacionin a deklaratn nga ai ose nga
personi tjetr me qllim t dnimit pr veprn penale t kryer
ose t dyshuar. Pr torturn dhe format e saja sht br fjal
edhe n komentet e lartcekura, kurse tek kjo vepr penale
krkohet nj ushtrim i torturs me nj intensitet m t lart.
Mu pr kt sht e nevojshme t ceket se ka nnkuptohet me
shprehjen tortur sipas Konvents Kundr
Torturs ku
thuhet:- do akt prmes t cilit shkaktohen me qllim,
dhimbje apo vuajtje fizike apo mentale nj personi me qllim
t nxjerrjes nga ai ose nj personi t tret informacione apo
pranim t fajit pr nj vepr penale q ai apo personi i tret e
kan kryer ose dyshohet se e kan kryer, apo duke e friksuar
apo detyruar apo pr ndonj arsye t bazuar n diskriminim t
fardo lloji, kur nj dhembje apo vuajtje e till sht
shkaktuar nga apo me nxitjen apo me miratimin ose pranimin
e heshtur t zyrtarve publik apo personave t tjer q
veprojn n cilsi zyrtare. Kjo nuk prfshin dhimbjen apo
vuajtjen q rrjedh vetm prej apo sht pjes e qensishme ose
karakteristik e sanksioneve t ligjshme-(neni 1). Sipas nenit
16 t Konvents kundr torturs,secili shtet pal duhet t
veproj pr t parandaluar.... vepra t tjera mizore, trajtimit ose
dnimit jonjerzor apo degradues t cilat nuk cilsohen si

699

tortur si q sht prcaktuar n nenin 1, t Konvents, kur

vepra t tilla jan shkaktuar nga apo me nxitjen(shtytjen),
pajtimin apo pranimin e heshtur t nj zyrtari publik apo
ndonj personi tjetr q vepron n cilsi zyrtari. Ngjashm ka
shpjeguar edhe Gjykata Ndr-Amerikane pr t Drejtat e
Njeriut n rastin Loayza Tamayo kur thot:- shkelja e t
drejts pr integritet fizik dhe psikologjik t personave sht
nj kategori e shkeljeve t disa shkallzime dhe prfshin
trajtimin duke filluar nga tortura apo lloje t tjera t
poshtrimeve apo mizorive, trajtimit jonjerzor apo
degradues me shkall t ndryshme t pasojave fizike dhe
psikike t shkaktuar nga faktor endogjen dhe ekzogjen t
cilt duhet t dshmohen n do rast t veant."( T Drejtat e
Njeriut n Administrimin e Drejtsis, Publikim K.B (sales
No. E.o2.XV.3 ISBN 92-1-154141-7,ISSN 1020-1688), New
York dhe Gjenev, faq. 315, 316). Gjykata Evropiane pr t
Drejtat e Njeriut ka konstatuar se dallimet n mes t
torturs dhe trajtimit jonjerzor apo degradues parimisht
rrjedhin nga nj ndryshim n intensitetin e vuajtjes s
shkaktuar.
Andaj, shprehjen tortur sipas ksaj norme penalojuridike duhet kuptuar si nj akt torture t nj intensiteti m t
lart se sa mund t kuptohet tek dispozitat tjera t ktij Kodi.
Tortura mund t ushtrohet me qllim q t dnohet edhe
personi i tret, jo vetm i torturuari, pr veprn penale t kryer
apo t dyshuar. Tortura ushtrohet n personin edhe me qllim
t friksimit apo detyrimit pr veprn penale t kryer ose t
dyshuar, si dhe friksimin apo detyrimin e personit t tret pr
veprn e kryer apo t dyshuar.
Kjo vepr penale kryhet me vet ushtrimin aktit t torturs
me veprime ose mos veprime, pa marr parasysh se a sht
marr informacioni a deklarimi i synuar. sht irelevente a
merret informacioni apo deklarata e rrejshme apo e sakt,
sepse vepra konsiderohet si e kryer me vet ushtrimin e aktit
t torturs. Veprimet alternative t kryerjes s ksaj vepre
penale mund t ndrmerren edhe si form e bashkveprimit t
nj personi zyrtar dhe personit t shtytur ose me plqimin e
personit zyrtar.
Vepra penale n fjal kryhet vetm nga ana personit
zyrtar, personit t shtytur nga personi zyrtar dhe personi me
plqimin dhe pranimin e personit zyrtar.

700

Vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni kryhet vetm me

dashje direkte. Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale
ndrmerren me qllim t caktuar, p.sh pr t marr informata
ose q t pranohet vepra penale, me qllim q personi ndaj t
cilit ushtrohet tortura apo personi tjetr t dnohet pr veprn
t ciln e ka kryer apo dyshohet se e ka kryer, ose me qllim t
friksimit.
Paragrafi 2 i ksaj norme sht dispozit shpjeguese.
sht pr tu theksuar se sot ekzistojn nj sr
mekanizmash dhe procedura t cilat merren me pohimet mbi
shkeljen e s drejtave t njeriut, prfshir edhe torturn dhe
keqtrajtimin, n procedura t fshehta apo publike n pjes t
organeve t ndryshme, e posarisht n Komisionin pr t
Drejtat e Njeriut. Prve ksaj, organet dhe individt tjer jan
t autorizuar t parashtrojn shtjet e torturs ex officio apo si
prgjigje ndaj krkesave t shteteve antare. N fakt, kjo
zakonisht kryhet prmes dispozitave gjenerale q kan t
bjn me promovimin dhe mbrojtjen e t drejtave t njeriut.
Sipas Karts s Kombeve t Bashkuara apo Kartave tjera, si
rezolutave q adresojn mandatet e zyrtarve t ndryshm t
lart t Kombeve t Bashkuara, agjencive t saja t
specializuara apo degve t Sekretariatit, ndr aktort m
relevant n kuptim m t prgjithsuar jan Sekretari i
Prgjithshm i Kombeve Bashkuara, Sekretart e
Prgjithshm t organizatave regjionale, Komisionari i Lart
pr t Drejtat e Njeriut dhe Zyra e Komisionarit t Lart, Dega
e KB-s pr Parandalimin e Krimeve dhe, lidhur me reformat
e sistemeve gjyqsore. (Deklarata Univerzale mbi t Drejtat e
Njeriut (standard i prbashkt q duhet arritur) publikuar nga
Kluwer Law Internacional P.O.Box 85889, 2508 CN The
Hague, Holande, faqe 145).
Neni 2 i Konvents kundr torturs dhe mizorive tjera,
trajtimit ose dnimit jonjerzor apo degradues parasheh se
secili shtet pal duhet t ndrmarr masa efektive ligjore,
administrative dhe masa tjera q t parandalojn aktet e
torturs n do territor nn juridiksionin e tij. N nenin 12 t
ksaj Konvente thuhet se secili shtet pal duhet t siguroj se
autoritetet kompetente t tij do t kryejn nj hetim t shpejt
dhe t paanshm, gjithnj kur aty ka nj dyshim t arsyeshm

701

se nj akt i torturs sht kryer n nj territor t juridiksionit t

tij. Mu pr kt Komiteti kundr torturs vazhdimisht ka
rekomanduar pr shtetet pal se duhet t sigurojn hetime t
fuqishme dhe t ndiqen t gjitha rastet e raportuara t torturs
dhe keqtrajtimet ashtu q autort e torturs t mos gzojn
imunitet e madje as t gzojn t drejtn e amnistis. Komiteti
pr t Drejtat e Njeriut ka theksuar se neni 7 i Paktit
Ndrkombtar pr t Drejtat Civile dhe Politike duhet t
lexohet n lidhje me nenin 2(3) n baz t cilit sht obligim i
Shteteve pal q t sigurojn dhe ofrojn mjete juridike
efektive pr paraqitjen e ankesave kundr maltretimeve t
ndaluara me nenin 7 t ktij Pakti dhe se ankesat duhet t
shqyrtohen menjher dhe n mnyr t pa anshme nga
autoritetet kompetente.
Gjykata Evropiane pr t Drejtat e njeriut n nj rast, rasti
Aydin ka cekur se ka pasur nj shkelje t nenit 13 t
Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut pasi nuk ishte
zhvilluar as nj procedur efektive dhe e plot ndaj pohimeve
t viktims dhe ky dshtim kishte dmtuar efikasitetin e do
procedure tjetr juridike t cilat mund t ekzistonin duke pas
parasysh rolin centralist t prokurorit publik n sistemin e
mjete juridike si nj trsi duke prfshir edhe shtjen e
kompensimit. (T Drejtat e Njeriut n Administrimin e
Drejtsis (Doracak mbi t Drejtat e njeriut pr Gjykats,
Prokuror dhe Avokat)- Publikimi i Kombeve t Bashkuara
Sales NO. E..o2.XIV.3, ISBN 92-1-154141-7, ISSN 10201688, New York dhe Gjenev- faqe 312-314).
Praktika gjyqsore:
N rastin Aydin Gjykata Evropiane pr t Drejtat e Njeriut
ka konstatuar se dhunimi i nj t ndaluari nga nj zyrtar i
shtetit duhet t konsiderohet si nj form veanrisht e rnd
dhe jonjerzore e keqtrajtimit duke pasur parasysh lehtsin
me t ciln kryersi mund t shfrytzoj ndjeshmrin dhe
rezistencn e dobt t viktims s tij. Pr m tepr dhunimi l
pasoja t rnda psikologjike t cilat me kalimin e kohs nuk
trhiqen aq shpejt sikurse format tjera t dhuns fizike dhe
mendore. Viktima gjithashtu kishte prjetuar dhimbje akute t
marrdhnies seksuale t detyrueshme, gj e cila i ka ln asaj
ndjenja t prulura dhe e kishte thyer at edhe fizikisht edhe
emocionalisht. Viktima, pr m tepr, iu kishte nnshtruar nj
serie t prjetimeve veanrisht t tmerrshme dhe poshtruese

702

pr derisa mbahej nn duart e forcave t sigurimit n shtabin

qendror t xhandarmeris n Derik (Turqi) si pjestare e
etnitetit Kurd q kishin t bjn me gjinin dhe moshn e saj
( 17 vjet), si dhe me rrethanat n t cilat ajo mbahej. Ajo ishte
ndaluar pr tri ditsh gjat s cils ishte hutuar dhe
dezorientuar, duke u mbajtur me sy t mbyllur dhe n nj
gjendje konstante t dhimbjes fizike dhe vuajtjes mendore e
cila ishte pasoj e rrahjeve q iu ishin br gjat marrjes n
pyetje pr qllim t nxjerrjes s informacionit dhe si pasoj e
friks se ka do ti ndodh asaj n t ardhmen. Ajo, gjithashtu
ishte e detyruar t ekspozohej lakuriq n rrethana poshtruese
me kt duke i shtuar asaj kuptimin e prgjithshm t dobsis
dhe n nj rast ishte goditur me uj me presion t lart
prderisa sillej rreth nj gome. Gjykata kishte gjetur se t
gjitha veprimet e dhuns fizike dhe mendore dhe veanrisht
akti i dhunimit seksual kishin t bnin me torturn e ishte
shkelur neni 3 i Konvents pr t Drejtat e Njeriut e q i
prgjigjet veprs penale t prkufizuar n nenin 165 t Kodit
ton Penal.
N nj rast kundr Zaires, Komisioni Afrikan pr t
Drejtat e Njeriut dhe Popujve ka konstatuar se rrahja e t
ndaluarve me grusht, shkopi dhe shqelma, mbajtja e t
burgosurve n zingjir dhe futja e tyre n elektroshok, zhytja
me dhun n uj pr nj qllim t caktuar, fyen dinjitetin
njerzor; veprimet e tilla bashku apo ndaras paraqesin aktin e
torturs ose prbjn shkeljen e nenit 5 t Karts Afrikane pr
t Drejtat e Njeriut dhe Popujve.
N rastin e Irlandezve, Gjykata Evropiane pr t Drejtat e
Njeriut ka konstatuar se prdorimi i kombinuar i pes
teknikave t marrjes n pyetje pr t arrestuarit n Irlandn e
Veriut n vitin 1971 prbnte trajtimin jo njerzor brenda
kuptimit t nenit 3 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e
Njeriut. Gjykata ka konstatuar se teknika t cilat prfshijn
qndrimin mbshtetur pr muri, mbyllja n vetmi, nnshtrimi i
zhurms, moslejimi i gjumit dhe mos lejimi i marrjes s ujit
dhe ushqimit, ishin aplikuar t kombinuara me qllim t
nxjerrjes s informacionit dhe se kto iu shkaktuan, nse jo
menjher lndime trupore, s paku vuajtje t mdha fizike
dhe mendore personave t cilt iu ishin nnshtruar ktyre
metodave dhe gjithashtu kjo ka quar n rregullime akute
psikike gjat marrjes n pyetje. Sipas Gjykats kto teknika t

703

marrjes n pyetje po ashtu ishin degraduese pasi q ishin t

tilla q nxisnin tek viktimat ndjenjn e friks, ankthit dhe
inferioritetit duke shkaktuar pruljen dhe poshtrimin e tyre
dhe po ashtu thyerjen e rezistencs fizike dhe morale t tyre.
Mirpo, kjo gjykat ka prfunduar me konstatimin se
prdorimi i teknikave t marrjes n pyetje sikurse u cekn m
lart, paraqesin veprime johumane, jonjerzore dhe
degraduese por jo edhe torturn, sepse nuk ishte arrit nj
shkall e atij intensiteti t vuajtjeve dhe ashprsie sa q t
konsiderohet si tortur. (Aktgjykimi i GJEDNJ t dates 18.o1
1978, rasti Irlanda kundr Britanis s Madhe).
N rasti Tomasi kundr Francs, parashtruesi i ankess
ishte nnshtruar marrjes n pyetje pr m shum se 4o or,
gjat s cils koh ishte goditur me shuplaka, shqelma grusht,
dhe e kishin br at t qndroj nj koh t gjat pa mbshtetje,
me duar t prangosuara prapa shpine; at e kishin detyruar t
qndroj lakuriq prball nj dritareje t hapur, i kishin ndaluar
t marr ushqim, e kishin krcnuar me arm zjarri e kshtu
me radh. Kjo prbnte trajtim jonjerzor dhe degradues pr
gjykatn Evropiane pr t Drejtat e Njeriut ,por jo aktin e
torturs. M tutje Gjykata n mnyr kuptimplot kishte
shtuar se kriteret e hetimit dhe vshrsit e pamohueshme q
paraqiten gjat lufts kundr krimit, veanrisht kundr
terrorizmit, nuk mund t justifikohen e veanrisht n
respektimin e integritetit fizik t individit.
N rastin Aksoy, Gjykata kishte konstatuar se parashtruesi
i ankess i ishte nnshtruar torturs. N kt rast, Gjykata
deklaroi se kur nj individ sht marr n prkujdesje t
policis n gjendje t mir shndetsore, mirpo pasi q
lirohet vrehet se ishte i lnduar. sht detyr e shtetit q t
ofroj sqarime bindse n lidhje me shkaqet e lndimeve,
ndrsa nse dshton, ngrihet nj shtje e qart n baz t
nenit 3 t Konvents pr t Drejtat e Njeriut pran Komisionit
Evropian pr t Drejtat e Njeriut. Duke u mbshtetur n
prfundimet e ktij Komisioni, Gjykata pranoi se z Aksoy,
ndr t tjera iu ishte nnshtruar dnimit palestinez, q
nnkuptonte se ai ishte zhveshur lakuriq me duar t lidhura
prapa shpins dhe ishte varur me gjymtyr. Sipas Gjykats, ky
trajtim mund t shkaktohej vetm me paramendim; n t
vrtet, krkohej nj koh e caktuar e prgatitjeve dhe
prpjekjeve pr t kryer kt. Kjo, dukej se ishte kryer me

704

qllim pr t nxjerr pohime dhe informacione nga ana e

parashtruesit. Prve dhimbjeve t forta t cilat ishin
shkaktuar n at koh, dshmit mjeksore treguan se ky
trajtim kishte uar n nj paraliz t t dy gjymtyrve e cila
kishte zgjatur pr nj koh. Gjykata kishte konstatuar se ky
trajtim ishte i nj natyre dhe vrazhdsie t till q mund t
prshkruhej vetm si tortur.

Cenimi i paprekshmris s banesave

Neni 166
(1)
Kushdo q n mnyr t kundrligjshme hyn n
banes ose n objektin e mbyllur t personit tjetr apo nuk
largohet nga objektet e tilla sipas krkess s personit t
autorizuar dnohet me burgim deri ne tre vjet .
(2)
Tentativa pr t kryer vepr penale nga paragrafi 1
i ktij neni sht e dnueshme .
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga personi zyrtar gjat ushtrimit t detyrs ,
kryersi dnohet me burgim prej tre muajve deri n tre
vjet.
_______________________________________
E drejta e pacenueshmris s baness parqet nj nga t
drejtat themelore t njeriut kuptimi i s cils sht mbrojtja m
e rndsishme e sfers private, n baz t s cils as kush nuk
mund t shqetsohet n t drejtn e banimit. Sipas nenit 12 t
Deklarats Universale pr t drejtat e njeriut dhe Konventa
Korniz e Kshillit t Evrops pr Mbrojtjen e Pakicave
Kombtare, as kush nuk mund t hyj n banes dhe hapsira
t huaja n kundrshtim me vullnetin e mbajtsit, prve n
baz t vendimit t gjykats. Prjashtimisht, pa vendimin e
gjykats, hyrja dhe kontrolli i baness sht i lejuar vetm kur
sht e nevojshme q t arrestohet kryersi i veprs penale apo
mnjanimi i rrezikut t at qasshm pr njerz ose pasuris. Me
fjal tjera hyrja n banes t huaj sht i lejuar vetm n rastet
kur e lejon ligji ose at e krkon banuesi.

705

Edhe Kushtetuta e Republiks s Kosovs n nenin 36,

qytetarve dhe individve q jetojn n Kosov u garanton
pacenueshmrin e baness. N baz t ksaj edhe e drejta
penale e Republiks s Kosovs, me norm penale e mbron
kt drejt t njeriut q pa penges ta shfrytzoj t drejtn e
banimit n banes dhe objekte tjera t dedikuar pr
shfrytzimin e t drejts s banimit. E drejta e shfrytzimit t
t drejts s banimit si e drejt themelore e njeriut bn pjes
n kt kapitull t Kodit Penal.

Paragrafi 1.
Kjo vepr penale prbhet n hyrjen e kundrligjshme n
banes ose n objektin e mbyllur t personit tjetr apo nuk
largohet nga objektet e tilla sipas krkess s personit t
autorizuar (par.1).
Objekti mbrojts tek kjo vepr penale sht banesa dhe
objektet tjera t mbyllura me t cilat disponon personi fizik
apo juridik.
Me shprehjen banes sipas teoris s t drejts penale
dhe praktiks gjyqsore nnkuptojm t gjitha ato siprfaqe t
mbyllura q shrbejn pr banim t shkurt dhe t gjat ditor t
njeriut (dhoma e gjumit, kuzhina, dhoma e dits, e pritjes,
korridori dhe objektet tjera prcjellse). Me banes, po ashtu
nnkuptojm edhe ato objekte t cilat m par nuk kan qen
t dedikuara pr banim por jan adaptuar pr at qllim. P.sh.
vendi i larjes s rrobeve, garazhet, ballkonet etj. Praktika
gjyqsore ka pranuar se, edhe dhoma e hotelit ka kuptimin e
baness. ka do t thot, se, nuk duhet kuptuar vetm t
drejtn
e pronsis sipas dispozitave t ligjit mbi
marrdhniet pronsoro juridike, apo me ciln baz juridike
shfrytzohet, mjafton q ajo hapsir t shrbej pr banim.
Nuk sht e rndsis gjatsia e banimit nj or, nj nat
apo m gjat. E rndsis sht dedikimi i asaj hapsire. Sipas
kuptimit t gjer e q e ka prvetsuar edhe praktika gjyqsore,
me banes nnkuptojm seciln hapsir e cila sht e lidhur
n mes veti dhe e dedikuar pr qllimin e shfrytzimit t s
drejts s banimit n mnyr sa ma kualitative( korridoret,

706

tarasat, ballkoni, madje edhe at hapsira t lvizshme, kamp

shtpizat etj). Sipas kuptimit edhe m t gjer, praktika
gjyqsore me hapsir t mbyllur ka pranuar edhe oborrin e
rrethuar t shtpis. Sipas kuptimit t ksaj norme penale me
shprehjen banes do t nnkuptojm edhe pjest e baness t
ciln e shfrytzojn personat tjer me koncesion. Nse kemi t
bjm me bashkpronar, vepra mund t kryhet pr at pjes t
baness e cila i takon atij pronari.
Me objekt t mbyllur nnkuptojm do hapsir e kufizuar
me ndonj penges me ciln pengohet hyrja e zakonshme e
lir, e nuk e ka kuptimin e baness apo nuk i shrben t drejts
s banimit, por hyrja n te bhet me deprtim, mnjanim t
pengesave ose thyerje. Kto hapsira shfrytzohen nga organe
shtetrore, organizatave t biznesit, dhe personave t tjer
juridik, si dhe hapsirat e personave fizik, sikurse jan
puntorit, atelet hallat sportive, zyre etj.
Nuk sht e rndsis se banesa apo hapsira e mbyllur
sht e ndonj organi shtetror, organi publik, ndonj personi
juridik ose ndonj qytetari. Po ashtu nuk sht e rndsis
dedikimi i objektit t mbyllur.
Kjo vepr penale mund kryhet edhe ndaj baness e cila
nuk iu dhn ende as kujt pr banim, sepse kjo banes
konsiderohet si objekt i mbyllur sipas ksaj norme penalojuridike. Duhet thn se, lidhur me kt praktika gjyqsore ka
qndrime t ndryshme. Mirpo, mbretron qndrimi se n
rastet e tilla por edhe n banesat e personit t vdekur do t
konsiderohet si hyrje n objektin e mbyllur. Praktika tjetr
konsideron se n rastet e tilla nuk kemi t bjm me cenimin e
t drejts s banimin nga se ajo e drejt as q ka filluar t
realizohet, por mund t bhet fjal pr veprn penale t
vetgjyqsis.
Po ashtu, pr t ekzistuar kjo vepr penale nuk sht e
rndsis se a ekziston dikush n banes apo jo, kryesore sht
se banesa i takon dikujt, t dihet se kujt i takon. Nuk do t ket
vepr penale nse hyhet n banesn e okupuar nga personi
tjetr pa ndonj baz juridike, sepse nuk mund t mbrohen
veprimet e kundrligjshme.
Tek forma themelore e ksaj vepre penale, jan paraqitur
dy forma t kryerjes: a) hyrja n banes ose n objektin e
mbyllur pa ndonj autorizim dhe b) mos largimi nga objektet
e tilla me krkesn e personit t autorizuar(personit i cili

707

banon n banes apo objekt). Sipas rregullit, hyrja duhet t

jet me prdorimin e forcs fizike pr t mnjanuar pengesat
pr t hyr n banes. Hyrja mund t jet nprmes dritares,
hapjes s ders me ndonj qels, apo duke e mposht
rezistencn e banorit t autorizuar.
N praktik shtrohet pyetja se kur konsiderohet se sht
kryer veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale, respektivisht
sht shkaktuar pasoja, n momentin kur kryersi hyn me tr
trupin brenda n banes apo vetm nj pjes e trupit t tij pr
tu konsideruar si vepr e kryer. P sh., kryersi e fut nj
kmb brenda dhe nuk e lejon banuesin ta mbyll dern.
Mbretron qndrimi se edhe ather kur kryersi hyn me nj
pjes t trupit vepra konsiderohet si e kryer. Tek kjo vepr
penale sht e mundur edhe tentativa e cila sht e
dnueshme(par. 2). Kjo ndodh n rastet kur kryersi e
ndrmerr veprimin e hyrjes por nuk hyn n banes apo n
objekt t mbyllur.
Me mos largim nga banesa apo objekti i mbyllur
nnkuptojm qndrimin e kryersit aty pa vullnetin e personit
t autorizuar. M s shumti manifestohet me qndrimin pasiv
e n kundrshtim t thirrjes s personit t autorizuar q ta liroj
banesn apo objektin e mbyllur. Mirpo qndrimi aty mund
t manifestohet edhe me veprim aktiv duke i rezistuar veprimit
t personit t autorizuar. E rndsis sht q t ekzistoj thirrja
apo krkesa e personit t autorizuar q ta liroj banesn apo
objektin e mbyllur dhe kryersi nuk vepron sipas krkess.
Person i autorizuar sht ai person q ka t drejtn e
shfrytzimit t baness apo t objektit.
Qndrimi duhet t ket karakterin e manifestimit t
qndrimit t gjat, t banimit n at banes ose t ndonj
veprimtarie n objektin e mbyllur. Sikurse e tham, hyrja
duhet t jet e kundrligjshme, pa plqimin e shfrytzuesit t
ligjshm t baness ose objektit t mbyllur apo pa ndonj baz
ligjore, prve n rastet kur e parasheh Kodi i Procedurs
penale.
Si baz pr prjashtimin e kundrligjshmris sa i prket
hyrjes jan edhe dy normat permisive t Kodit penale,
mbrojtja e nevojshme dhe nevoja ekstreme, do t thot se n
rastet kur kryersi vepron n suaza t mbrojtjes s nevojshme
ose t nevojs ekstreme prjashtohet kundrligjshmria dhe
hyrja n banes apo objekt t mbyllur bhet e ligjshme.

708

Sa i prket fajsis, kjo vepr penale kryhet vetm me

dashje. Tek kryersi duhet t ekzistoj vetdija se hyn ose
qndron n banes apo n objektin e mbyllur pa autorizim, n
mnyr kundrligjore.
Paragrafi 3.
Forma kualifikuese e ksaj vepre penale sht prkufizuar
n paragrafin e 3 t ktij neni. Kjo vepr penale bhet e
kualifikuar nse kryhet nga personi zyrtar gjat ushtrimit t
detyrs zyrtare. Pra vepra themelore bhet e rnd n baz t
vetive t kryersit. Sa i prket shpjegimit t kuptimit t
shprehjes person zyrtar shihni kuptimin e shprehjeve n
nenin 107 t ktij Kodi.
Cenimi i paprekshmris s baness mund t jet n lidhje
me kryerjen e ndonj vepre tjetr penale dhe na paraqitet
problemi i bashkimit t veprave penale.
Bashkimi i veprave mund t jet i ndryshm. S pari nse
hyhet ose qndrohet n banes apo objekt t mbyllur pr t
kryer vepr tjetr penale. P. sh. Kryersi hyn n banes pr ta
kryer veprn penale t vjedhjes. Hyrja ose qndrimi na
paraqitet si mnyr e kryerjes s veprs penale t vjedhjes.
Andaj, nuk ekziston vepra penale, cenimi i pa prekshmris s
banesave. Bashkimi i veprave penale nuk do t ekzistoj edhe
nse kryersi hyn n banes pr ta kryer ndonj vepr penale
tjetr, p.sh t vrasjes, sepse hyrja n banes sht veprim
prgatitor i vrasjes.
N rastet tjera, parimisht ekziston bashkimi i veprave
penale me kt vepr penale. N mes t ndonjrs forme t
ksaj vepre penale nuk sht e mundur bashkimi sepse ato
jan prkufizuar n form alternative. Personi i cili ka hy n
banes dhe nuk dshiron t largohet e kryen vetm nj vepr
penale e jo dy vepra penale, nj, se ka hy n banes dhe e
dyta, se nuk e liron banesn n krkes t personit t
autorizuar. Nuk qndron as bashkimi n mes t forms s
kualifikuar t ksaj vepre penale me veprn penale t
keqprdorimit t pozits zyrtare, sepse cenimi i
paprekshmris s baness sht form speciale e
keqprdorimit t pozits zyrtare.
Praktika gjyqsore

709

a) Nuk ekziston vepra penale, cenimi i paprekshmris s

baness, nse vllai i bashkshortes s paditsit hyn me
dhun n banes me plqimin e bashkshortes s paditsit e
cila deri ather ka jetuar n at banes, sepse bashkshortja e
ka t drejtn e bashkbanimit me bashkshortin e saj dhe
fmijn.
b) Objekt mbrojts i ksaj vepre penale, parimisht sht
banesa n t ciln dikush banon e jo edhe banesa e braktisur.
Pr kto raste ekziston nj mbrojtje ligjore tjetr,- pushtimi i
pa ligjshm i prons s paluajtshme nga neni 259 par 1 KPK.
Pronari i baness pr shkak t mos marrveshjeve me
fqiun e braktis banesn pr nj koh t gjat pa u interesuar
m pr te. Gj. Qarkut Zagreb K. nr. 42/89
c) sht e pa rndsishme se n kohn kur kryersi i veprs
ka hy n banes t huaj, titullari i baness, pr momentin, e ka
shfrytzuar banesn apo jo.
Gjykata e shkalls s par e ka liruar t akuzuarin duke
gjetur se nuk prmbushen elementet e veprs penale, cenim i
paprekshmris s baness. Shkalla e dyt, me aprovimin e
ankess, gjen se nuk mund t aprovohet qndrimi i gjykats s
shkalls s par se banesa nuk ka pas banues, ngase objekti i
mbrojtjes s ksaj vepre penale sht, cenimi i t drejts s
banimit, mos shfrytzimi momental nuk do t thot se sht
hequr dor nga e drejta e banimit. Aktvendimi i Gjykats s
Qarkut n Beograd Kz. nr. 1557/92
d) Mos largimi nga banesa e huaj n krkes t personit
zyrtar ekziston edhe ather kur bashkshorti i t dyshuars
me dhun hyn n banes t huaj dhe aty vendoset me t
pandehurn dhe fmijt pa as nj baz juridike, dhe e
pandehura n krkesn e personit t autorizuar nuk largohet
nga banesa. Aktgj. i Ghykats s Qarkut n Beograd Kz. Nr.
1575/93.
Praktika gjyqsore:
I akuzuari n mnyr t kundrligjshme ka hyr n
banesn e t dmtuarit edhe pr kundr faktit se ka qen i
larguar nga Habitati duke e ndrruar cilindrin e ders
kryesore, me qllim q t njjtn banes ta shfrytzoi pr
nevojat e banimit familjar. Ekziston vepra penale, cenim i
paprekshmris s baness nga neni 166 par 1 KPK; Agj. P.
nr. 1040/05 dt. 22.12. 2006 . Gj. Kom Prishtin.

710

Qndron vepra penale, cenimi i paprekshmris s banes

nga neni 166 par 1 KPK, kur e akuzuara edhe pr kundr
thirrjes s t dmtuarit q ta liroj banesn nuk e ka liruar deri
sa e ka larguar policia. Agj. i Gjykats s Qarkut Prishtin Ap.
nr. 822/06.
Kontrollimi i kundrligjshm
Neni 167
Personi zyrtar , i cili gjat ushtrimit t detyrs n mnyr
t kundrligjshme e bn kontrollimin e baness , lokaleve
apo t personit dnohet me burgim prej tre muajve deri n
tre vjet.
___________________
Kontrolli i baness, lokalit apo personit prek sfern e t
drejtave themelore t njeriut t garantuar me parimet
kushtetuese. Andaj, intenca e ligjdhnsit me kt norm
penalo-juridike sht q ti vej nn kontroll veprimet
procedurale t personit zyrtar me rastin e kontrollit t baness,
lokaleve dhe personit.
Kontrolli i baness, hapsirave dhe personit sht veprim
procedural i t drejts s procedurs penale, administrative
apo kundrvajtsve me qllim q t gjej, zbuloj gjurmt dhe
sendet t cilat shrbejn pr vrtetimin e fakteve relevante, e
n procedurn penale edhe pr kapjen e t dyshuarit pr vepr
penale. N t kundrtn do kontroll n kundrshtim me
dispozitat procedurale parqet shkelje t drejtave personale t
cilat edhe sanksionohen me kt norm penalo-juridike. Kjo
vepr penale ka kto elemente t veprs penale:
Veprimi i kryerjes s veprs sht kontrolli i baness,
lokalit ose personit n mnyr t kundrligjshme. Sikurse e
kemi cekur m lart kontrolli sht nj veprim procedural i cili
ndrmerret me qllim t kapjes s kryersit t veprs penale,
gjetjes s sendeve t cilat kan pri ardhje nga vepra penale ose
shrbejn pr vrtetimin e ndonj fakti relevant n nj
procedur juridike dhe zbulimin e fiksimin e gjurmve. Nuk
sht e rndsis a bhet kontrolli i trsishm apo i pjesshm.
Kontrolli mund t bhet edhe ndaj nj sendi t caktuar i cili
gjendet n banes, n lokale ose tek personi. Sa i prket

711

nocionit t baness vlejn t gjitha ato q jan thn tek vepra

penale, cenimi i paprekshmris s baness nga neni 166 t
ktij Kodi. Me shprehjen lokale duhet nnkuptuar t gjitha
hapsirat e kufizuara t cilat nuk shrbejn pr banim pa
marr parasysh se kujt i takojn, t mbyllura apo t hapura, t
lvizshme apo t pa lvizshme. Ato jan p.sh. zyr e organeve
shtetrore, t institucioneve, organizatave, bashksive,
depove, podrumet, garazhet, oborret, automobili dhe t
ngjashme.
Kontrolli i personit mund t jet kontrolli i trupit t tij (jo
ai siprfaqsor), kontrolli i sendeve t cilat i posedon personi
n kohn e kontrollit (kontrolli i rrobeve, bagazhit, torbave,
valigjeve, portofolit etj.)
Kontrolli i baness, lokaleve dhe personave duhet t bhet
n mnyr t kundrligjshme, n kundrshtim me dispozitat e
procedurs penale, administrative ose kundrvajtsve.
Kshtu, kontrolli nga personi zyrtar pa lejen gjyqsore
paraqet veprim t kundrligjshm ose kontrolli bhet jo sipas
procedurs s parapar me dispozitat ligjore prkatse. Vepra
penale konsiderohet e kryer me vet faktin se sht br
kontrolli. Fillimi i kontrollit, parimisht, paraqet edhe kryerjen
e veprs penale. Do t thot, pasoja e veprs shkaktohet me
fillimin e veprimit kryers. Pr ekzistimin ksaj vepre penale
nuk sht e nevojshme t ekzistoj edhe qllimi, andaj vepra
penale mund kryhet edhe me dashjen eventuale t kryersit.
Pasoja e veprs penale ekziston me vet faktin e fillimit t
kontrollit. Mir po nse para fillimit t kontrollit prdoret
dhuna, mashtrimi ose kanosja, mund t thuhet se veprimit i
kryerjes s ksaj vepre penale ka filluar me prdorimin e
dhuns, mashtrimit dhe kanosjes dhe ka prfunduar me vet
fillimin e kontrollit. Pra, tentativa e ksaj vepre penale nuk
sht e dnueshme.
Kt vepr penale e kryen vetm personi zyrtar gjat
ushtrimit t detyrs zyrtare. Pra kemi t bjm me vepr
penale e cila kryhet vetm nga peroni i caktuar- personi zyrtar
(delicta propria).
Nse vepra penale sht kryer nga peroni tjetr apo sht
kryer nga personi zyrtar jasht ushtrimit t detyrs zyrtare,
ather nuk kemi t bjm me kt vepr penale nga se nuk
ekzistojn elementet e ksaj vepre penale. N rastet e tilla
mund t kemi ndonj vepr tjetr penale ose n bashkim real

712

me nj vepr penale tjetr. P.sh cenimi paprekshmris s

banesave nga neni 166 t ktij Kodi apo shprdorimi i pozits
zyrtare ose i autorizimit nga neni 339 t ktij Kodi.
Cenimi i fshehtsis s korrespondencs dhe bazave t t
dhnave kompjuterike
Neni 168
(1)
Kushdo q pa autorizim e hap letrn , telegramin,
faksimilen ose ndonj dokument tjetr t mbyllur a
drges t personit tjetr ose n ndonj mnyr tjetr
cenon fshehtsin e materialeve t tilla apo mban , fsheh,
asgjson ose i dorzon personit tjetr letrn , telegramin,
faksimilen o drgesn e personit tjetr dnohet me gjob
apo me burgim deri n gjasht muaj.
(2)
Kushdo q pa autorizim deprton n bazn e t
dhnave kompjuterike t personit tjetr ose ato t dhna i
shfrytzon apo i v n dispozicion personit tjetr, dnohet
me gjob a me burgim deri n gjasht muaj.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 t ktij
neni kryhet me qllim t prfitimit t dobis pasurore pr
vete ose pr personin tjetr apo pr ti shkaktuar dm
personit tjetr , kryersi dnohet me gjob apo me burgim
deri n nj vit.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1,2 ose 3 i ktij
neni kryhet nga personi zyrtar gjat ushtrimit t detyrs ,
kryersi dnohet pr veprn penale nga paragrafi 1 ose 2 i
ktij neni prej tre muajve deri n tre vjet, ndrsa pr
veprn penale nga paragrafi 3 i ktij neni dnohet me
burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
________________
Kushtetuta e Republiks s Kosovs n nenin 36 par. 1 ka
prkufizuar q do kush t gzoj t drejtn q ti respektohet
jeta private dhe familjare, pacenueshmria e baness dhe
fshehtsia e korrespondencs, telefonis dhe komunikimeve t

713

tjera. Prjashtimisht, kto t drejta mund t kufizohen vetm

prkohsisht dhe n baz t vendimit t nj gjykate nse sht
e domosdoshme t udhhiqet ndonj procedur penale, dhe n
rast t interesit nacional dhe shtetror. Pr dallim nga
pacenueshmria e baness, pacenueshmria e korrespondencs
as nj her nuk mund t kufizohet pa ndonj vendim t
gjykats.
Vendet e ndryshme kt vepr penale e kan prkufizuar
n mnyra t ndryshme, disa e kan sanksionuar vet hapjen e
drgesave, t tjerat kan sanksionuar edhe asgjsimin,
dorzimin personit tjetr si dhe msimin e prmbajtjes s tyre.
Kodi yn penale e ka parapar kt vepr penale me objekt t
przier mbrojts ashtu q zgjidhen t gjitha pyetjet pr
mbrojtjen penalo-juridike t fshehtsis s korrespondencs
dhe bazave t dhnave t kompjuterike.
Paragrafi 1.
N legjislacionin ton penal format e ksaj vepre penale
kuptohen shum gjersisht.
Ekzistojn disa forma themelore t ksaj vepre penale, t
ndryshme pr kah mnyra e kryerjes dhe qllimit t kryersit.
Mirpo tek t gjitha format paraqitet objekt i vetm sulmues.
Ato jan: letra e huaj, telegrami, faksi, dokument tjetr i
mbyllur, apo drges e personit tjetr.
Me letr t huaj do t kuptojm do letr e cila ka nj
prmbajtje dhe sht e mbyllur dhe prmbajtja e saj nuk mund
t kuptohet pa u mnjanuar pengesat dhe e adresuar personit t
caktuar. Ato jan: letrat postare, drgesat e t hollave, kartelat
postare etj. Prmbajtja e letrave mund t jen t ndryshme
duke filluar nga prmbajtja e rndomt, shprehja e nj
mendimi, porosie, prshkrimi t nj ngjarje, shprehja e
ndjenjave etj. Nuk sht e rndsis se letra sht drguar nga
personi fizik, juridik, organi shtetror, me post, me librin
pranuese, nprmes personit tjetr apo n ndonj mnyr
tjetr. Kryesore sht se letra sht e huaj dhe nuk iu sht
adresuar kryesit t veprs.
Telegrami sht po ashtu, nj komunikat e shkruar e cila
ka nj prmbajtje e q drgohet vetm n mnyr telegrafike
apo tani me t arriturat shkencore n lmin elektronike edhe
me rrug elektronike(SMS, Kompjuter). Me dokument tjetr

714

t mbyllur do t kuptojm aktet e ndryshme administrative,

aktet shtetrore, veprat letrare, muzikore, planet dhe vepra
tjera me prmbajtje t ndryshme. Nocioni drges e mbyllur
do t thot do drges e cila sht e mbyllur sipas nj
procedure t prcaktuar administrative, p.sh pakot e
ndryshme, drgesat n t holla e t mbyllura n letr, krejt ato
t cilat nuk kan ndonj kuptim t gjer etj. N prkufizimin e
ksaj vepre penale qart sht thn se drgesat duhet t jen
t mbyllura e t cilat nuk mund t hapen pa mnjanimin e
pengesave. Ktu duhet prfshir edhe hapjen e s.m.s t huaj
duke manipuluar me telefonin e huaj pa lejen e pronarit ose
ndrhyrje n kompjuter pa autorizim etj.
Pra, sikurse e cekur m lart objekti sulmues i ksaj vepre
penale sht letra e mbyllur, faksimile, telegrami, dokumentet
tjera t mbyllura, deklaratat, porosit, shnimet dhe prmbajtjet
tjera t drguara me mjetet elektronike. Objekti mbrojts i
ksaj vepre penale sht fshehtsia e materialeve t tilla si nj
e drejt e garantuar me kushtetut.
Kjo vepr penale mund t kryhet n disa mnyra:
a)me hapjen e pa autorizuar t letrave t huaja,
telegrameve apo ndonj dokumenti tjetr t mbyllur ose
drgese, respektivisht cenimi i fshehtsis s drgesave
elektronike. Kjo form e veprs penale ekziston vetm ather
kur ato hapen duke mnjanuar ndonj penges pr t arritur
deri tek prmbajtja e saj pa autorizim, do t thot pa plqimin
e drguesit apo pranuesit t drgess. Nuk sht e rndsis se
a ka ardhur deri tek njohja e prmbajtjes s drgess, vepra
konsiderohet se sht kryer nse sht hapur pa qllim q
kryersi t njoftohet me prmbajtjen. P.sh., kur postieri pa
autorizim e hap letrn e huaj me qllim q ti marri t hollat q
nuk kan ekzistuar e jo ta msoj prmbajtjen e letrs
prcjellse do t ekzistoi kjo vepr penale nga se letra sht
hapur pa autorizim dhe me kt veprim sht cenuar
korrespondenca si objekt mbrojts i fshehtsis(vendimi Kz.
nr. 128/77 Gjykats Supreme t Kroacis).
b)Cenimi n ndonj mnyr tjetr t fshehtsis sht
njohja me prmbajtjen e letrs, dokumentit, drgess postare
dhe asaj elektronike me an t mjeteve kimike, prdorimit t
rrezeve ultraviolete apo me metoda tjera teknike. Tek kjo
form e veprs penale kryersi duhet ta msoi prmbajtjen e
korrespondenc. Nse kryersi nuk e mson prmbajtjen

715

ather nuk ekziston edhe vepra penale. Ose, n rastin kur

pranuesi e pranon letrn e mbyllur dhe e ka msuar
prmbajtjen e pastaj e ka ln n kas, e pastaj kryersi e
mson prmbajtjen. Do t thoshim se n rastin konkret nuk do
t kemi elementin e veprs penale e cila e karakterizon kt
vepr penale e q sht objekti mbrojts i ksaj vepre, mos
cenimi i fshehtsis s drgess por vetm n procesin e
korrespondencs. Cenimi i fshehtsis jasht procesit t
korrespondencs nuk do t ekzistonte kjo vepr penale.
Prmbajtja e letrs ose drgess nuk sht me ndikim pr
ekzistimin e ksaj veprs penale. Nuk sht e nevojshme q
letra ose drgesa t prmbaj ndonj sekret zyrtar, shtetror,
afarist etj. Kryersi sht prgjegjs edhe nse paraprakisht e
ka ditur fshehtsin e drgess apo letrs sepse vepra kryhet
me vet mnjanimin e pengesave pr ta kuptuar prmbajtjen e
korrespondencs. P.sh vepra do t ekzistonte edhe nse
drgesa prmban fletushka, gazeta ose libra cilat jan n
qarkullim, me kusht q drgesa sht e mbyllur sipas
procedurs pr drgimin e drgesave. sht e pa rndsishme
se si kryersi ka arrit deri te drgesa( marrje e qllimshme, me
rastin e dorzimit t gabuar etj).
c)Fshehja, mbajtja dhe asgjsimi i letrave, dokumenteve,
telegrameve faksimileve ose drgesave elektronike sht
mnyra tjetr e kryerjes s ksaj vepre penale. Tek kjo form e
veprs penale kemi t bjm me mnyrat e ndryshme t
posedimit t pa autorizuar t korrespondencave.
Drgesat mbahen ather kur me qllim nuk i dorzohen
pranuesit por pa autorizim mbahen pa marr parasysh se si ka
arritur deri tek drgesa. Fshehja ekziston ather kur kryersi
drgesn e ven n ndonj vend me qllim t mos zbulimit ose
t vshtirsimit t zbulimit nga personi t cilit iu sht
drguar.
Drgesat asgjsohen ather kur ato shqyhen,
shkatrrohen, kallen ose n ndonj mnyr tjetr bhet e pa
mundur t kuptohet prmbajtja.
d) Mnyra tjetr e kryerjes s ksaj vepre penale sht
ather kur korrespondenca i
drgohet personit tjetr t cilit nuk iu sht adresuar.
Ndrmarrja e veprimit t kryerjes s ksaj vepre penale
duhet t jet pa autorizim, prve n rastet kur sht e lejuar
me ligj. Kto raste jan ather kur gjykata me qllim t

716

zhvillimit t nj procedure penale n mnyr efikase urdhron

hapjen, kontrollin apo msuarn e prmbajtjes, ose n baz t
ndonj vendimi t nj organi kompetent, kontrollohen, ruhen
ose asgjsohen. N fund nuk do t ekziston kjo vepr penale,
nse drguesi ose korrespondenti e autorizon personinmarrsin q ta hapi drgesn, ti kontrolloj t dhnat ti
shprndaj etj. Autorizimi mund t jet i precizuar, i dhn n
mnyr t heshtur, ti dedikohet nj personi apo nj rrethi m
t gjer. Tek organet administrative ose shtetrore apo
organizatat e biznesit autorizimi i jepet personit t caktuar ose
nj numri m t gjer ose kjo shtje rregullohet me akte t
brendshme organizative.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale nuk sht e nevojshme t
ekzistoj ndonj motiv i posam ose ai t dihet.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person. Sa i
prket fajsis vepra penale mund t kryhet me dashje direkte
ose eventuale, duke prfshir vetdijen se vepron pa autorizim
ose n mnyr kundrligjore. Lajthimi e prjashton
prgjegjsin penale e cila duhet t vlersohet n baz t
rrethanave dhe fakteve t rastit konkret.
Tentativa tek kjo vepr penale sht e mundshme por nuk
sht e ndshkueshme.
Paragrafi 2.
N mnyr t posame sht prkufizuar kjo vepr penale
n paragrafin e dyt t ktij neni, pr shkak t objektit
sulmues. Objekti sulmues sipas paragrafit t 2 sht
kompjuteri si nj mjet elektronik i korrespondencs. Veprimet
e kryerjes jan paraqit n mnyr alternative dhe at: a)
deprtimi n bazn e t dhnave kompjuterike t personit
tjetr, b) shfrytzimi i t dhnave dhe c) vnia e t dhnave
personit tjetr.
a) deprtimi n bazn e t dhnave kompjuterike duhet t
jet pa autorizimin e pronarit apo shfrytzuesit t kompjuterit
ose n mnyr kundrligjore. Kur e themi n mnyr
kundrligjore do t thot se ka raste kur prjashtohet
kundrligjshmria si element qensor i veprs penale. Sepse,
ka raste kur n baz t ligjit apo me vendimin e nj organi
kompetent edhe pa autorizim mund t deprtohet n bazn e t
dhnave kompjuterike. P.sh., n baz t urdhrit t gjyqtarit t

717

procedurs paraprake n procedurn penale, n baz t nj

urdhri n procedurn administrative apo kundrvajtsve si dhe
n rastet kur sht parapar me ligj.
b) forma e dyt e kryerjes s ksaj vepre penale nga
paragrafi i 2 sht shfrytzimi i t dhnave kompjuterike t
personit tjetr. Edhe ky veprim duhet t jet ndrmarr
pa autorizim ose n mnyr kundrligjore. Pr ekzistimin e
ksaj forme t veprs penale mjafton q t dhnat e nxjerra
nga kompjuteri i personit t huaj t shfrytzohen pa autorizim
ose n mnyr kundrligjore.
c) forma e tret e kryerjes s ksaj vepre penale ka t bj
me vnien ose dhnia e t dhnave kompjuterike personit
tjetr. Vnia ose dhnia e t dhnave kompjuterike pa
autorizim mund t bhet n mnyra t ndryshme, me prcjellje
elektronike tek kompjuteri i personit tjetr, me dhnien n
dor personit tjetr, me an t kopjimit, incizimit etj.
Ligjdhnsi, ka prdor shprehjen t dhna kompjuterike,
q do t thot t gjitha shnimet, porosit, shkresat,
fotografit, planet, sekretet e biznesit, sekretet zyrtare, llogarit
e ndryshme, procesverbalet e ndryshme, raportet e ndryshme
me fjal tjera do shnim q gjendet n kompjuter, prve
shnimeve pr karakteristikat teknike t kompjuterit. Nuk
sht e rndsishme se t dhnat kompjuterike jan sekrete
apo nuk jan pr ekzistimin e ksaj forme t veprs penale.
Sot,teknologjia elektronike sht n nj nivel t lart t
zhvillimit dhe ekzistojn shum mundsi pr kryerjen e
veprave penale tjera t ndryshme me an t kompjuterit, ashtu
q sht krkes e kohs q t prkufizohen veprat penale t
cilat kryhen n nprmes kompjuterit dhe makinave tjera
elektronike.
Vepra penale nga paragrafi i 2 sa i prket fajsis kryhet
me dashje direkte dhe eventuale. sht e mundur tentimi i
ksaj vepre penale por nuk sht e ndshkueshme. Pr t
ekzistuar kjo vepr penale nuk sht i nevojshm ndonj
motiv i posam. Nse ekziston ndonj motiv i posam
ather do t bjm me vepr penale t kualifikuar pr ka do
t bhet fjal n vijim. Meqense, tani sht aprovuar Ligji pr
Parandalimin e Kriminalitetit Kibernetik si ligj i
posam(legs specialis), do t aplikohet ky ligj nse
elementet e ksaj vepre penale prputhen me ndonj vepr
penale t ktij ligji.

718

Paragrafi 3
Forma e kualifikuar e ktyre veprave penale themelore t
prkufizuara n paragrafin 1 dhe 2 sht kur ato kryhen me
qllim t prfitimit t dobis pasurore(dobia materiale dhe jo
materiale) pr vete ose pr tjetrin apo pr ti shkaktuar tjetrit
dm(dm material dhe jo material).
Paragrafi 4.
Forma tjetr kualifikuese sht kur vepra themelore dhe
ajo nga paragrafi 3 t ktij neni kryhet nga personi zyrtar gjat
ushtrimit t detyrs zyrtare. Pra ,t tri veprat penale e cekura,
marrin formn e kualifikuar pr shkak t vetive t posame t
kryersit.
Kur kemi disa vepra themelore e disa t kualifikuar e t
kryera nga nj kryers, shtrohet pyetje e mundsis s kryerjes
s veprave penale n bashkim. Nse sht vepra penale nga
paragrafi i 1 n mes tyre nuk sht e mundur bashkimi ideal
nga se kemi t bjm me veprime t caktuara alternative t
kryerjes, ashtu q kemi vetm nj vepr penale edhe pse jan
ndrmar disa veprime t kryerjes ndaj nj objekti. P.sh nuk ka
bashkim t veprave penale kur kryersi pa autorizim e hap
letrn dhe at e shkatrron ose e fsheh. sht i mundur
bashkimi n mes t veprave themelore kur kryhen ndaj
objekteve t ndryshme. P.sh. kryersi pa autorizim e hap
letrn e drguar nj personi, ndrsa e mban ose e shkatrron
drgesn e personit tjetr.
Shtrohet pyetja a sht e mundur bashkimi ideal kur
kryersi duke komunikuar at q ka msuar si fshehtsi nga
letra apo drgesa tjetr, respektivisht shrbehet me at, kur kjo
ka t bj me t njjtn letr. Ktu duhet dalluar dy situata, nj
nse letra sht hap me qllim t komunikimit personit tjetr
prmbajtjen apo shrbehet me te, dhe ajo bhet, nuk ekziston
bashkimi i ktyre dy veprave penale, nga se hapja e letrs n
rastin konkret sht veprim prgatitor.

719

Zbulimi i paautorizuar i informacionit t

besueshm.
Neni 169
(1)
Avokati , mbrojtsi, mjeku apo personi tjetr , i
cili, pa autorizim , zbulon informacionin e besueshm, pr
t cilin sht vn b dijeni gjat ushtrimit t profesionit t
vet dnohet me gjob apo me burgim deri n nj vit.
(2)
Personi nuk sht penalisht prgjegjs nse ai e ka
zbuluar informatn n interes t prgjithshm, nse
interesi i till peshon m shum se sa moszbulimi i
informacionit t besueshm.
(3)
Procedura penale pr veprn penale nga paragrafi
1 i ktij neni fillohet sipas propozimit.
_____________________
Paragrafi 1.
Shnimet, shkresat dhe dokumentet t cilat paraqesin
ndonj fshehtsi personale, profesionale, ushtarake, shtetrore
apo fshehtsi biznesi dhe zbulimi i tyre mbrohet me ligje t
veanta. Ekziston interesi shoqror dhe personal q ato
shnime apo t dhna t mos zbulohen, madje edhe ato t cilat
konsiderohen si fshehtsi personale e cila iu sht besuar apo
kan msuar personat e caktuar gjat ushtrimit t detyrs s
tyre. Me kt norm juridike, praktikisht mbrohet fshehtsia
profesionale.
Mos zbulimi i fshehtsis profesionale daton q nga betimi
i Hipokratit, q ka t bj me fshehtsin dhe etikn mjeksore
e deri te mbrojtja penalo- juridike. Zgjedhja ligjore sht e
ndryshme, varsisht nga vendet e ndryshme. Disa vende
fillojn nga konstatimi se zbulimi i fshehtsis duhet t
shkaktoi pasoj, ndrsa t tjerat kt kusht nuk e krkojn e t
tjerat parashohin forma t posame t ksaj vepre penale.

720

Me kt norm penalo-juridike mbrohet fshehtsia e disa

profesioneve t cilat sipas dispozitave ligjor apo etike jan t
ndaluara t zbulohen.
Sipas prkufizimit t ksaj vepre penalo-juridike, kt
vepr mund ta kryejn vetm personat e caktuar gjat
ushtrimit t profesionit t tyre. Objekti mbrojts i ksaj vepre
penale jan faktet t cilat kan t bjn me jetn e njeriut.
Andaj, mund t thuhet se kjo norm juridike ofron mbrojtje t
fshehtsis personale (individuale) e jo edhe fshehtsit tjera.
Kshtu, sipas objektit mbrojts t ksaj vepre penale, me
fshehtsi nnkuptojm ato fakte ose rrethana t cilat jan
msuar gjat ushtrimit t profesionit, e personi pr t cilin
kan t bjn faktet apo rrethanat nuk dshiron ti zbulohen.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk sht e
rndsishme se si jan msuar fshehtsit(me tregimin e
personit, gjat ushtrimit t detyrs, nga ndonj letr, analize
etj), por pa tjetr sht e nevojshme q deri tek ajo ka ardhur
gjat ushtrimit t profesionit(thirrjes profesionale). Nse deri
tek informacioni i besueshm sht ardhur jasht ushtrimit t
profesionit, npr mes t kolegut, mikut etj. nuk do t ekzistoi
kjo vepr penale, sepse mungon elementi i ksaj figure t
veprs penale.
Nuk sht e rndsis se informacioni i besueshm ka t
bj me personin e gjall apo t vdekur. Ligjdhnsi ka
numruar personat t cilt do t ishin kryers potencial t
ksaj vepre penale, p. sh, avokati, mjeku, mbrojtsi, por ka
ln mundsin e kryerjes s ksaj vepre penale edhe nga
personat tjer gjat ushtrimit t profesionit t tyre.
Veprimi kryerjes s ksaj vepre penale ka t bj me
zbulimin e informacionit t besueshm gjat ushtrimit t
profesionit. Me zbulim t informacionit do t kuptojm secilin
veprim me t cilin i mundsohet personit tjetr t msoj pr
informacionin e besueshm. M s shpeshti zbulimi i
informacionit bhet duke i treguar personit tjetr, por
ekzistojn edhe mnyra tjera, sikurse sht mundsia e
shikimit t dokumentacionit i cili prmban informacionin, me
drgimin e shkresave, me leximin e tyre pr personin tjetr,
vnia n shikim ose me rastin e ligjratave, shpjegimeve apo
diskutimeve me personat tjer etj.
Vepra penale mund t kryhet me veprim dhe mos veprim,
madje rrall her. P. sh. mjeku nuk i largon nga tavolina

721

dokumentet apo incizimet t cilat prmbajn informacion t

besueshm dhe personi i tret ato i shikon rastsisht. Ekzistimi
i ksaj vepre penale sht ather kur informacioni i
besueshm zbulohet pa autorizim t personit pr t cilin ka t
bj informacioni dhe se informacioni sht prcaktuar si i
besueshm n baz t ligjit apo kodit t etiks.
Pasoja e veprs penale sht caktuar me vet veprimin e
kryerjes, respektivisht pasoja sht me vet faktin se sht
zbuluar informacioni. Pasoja mund t shkaktohet n momentin
e ndrmarrjes s veprimit t kryerjes s veprs penale
(komunikimi i drejt pr drejt) ose n momentin e msimit pr
informacion(leximi i shkress).
Nse zbulimi i informacionit i bhet shum personave do
t kemi bashkimin e veprave penale me mundsin e ndrtimit
t konstruksionit t nj vepre penale n vazhdim nse pr at
plotsohen kushtet ligjor dhe praktike.
Paragrafi 2.
Paragrafi i 2 i ksaj norme penalo-juridike e lejon
mundsin e prjashtimit t prgjegjsis penale t kryersit
nse e ka zbuluar informacionin n interes t prgjithshm dhe
n rastin e dyt kur interesi i personit tjetr sht me pesh m
t madhe se sa interesi i mos zbulimit.
Zbulimi i informacionit me interes t prgjithshm,
zakonisht sht ather kur kemi t bjm me ndonj
smundje ngjitse e pr ta evituar zgjerimin e saj. Dispozitat
ligjore rrall her prmbajn detyrim pr zbulimin e
informacioneve, por m shpesh ajo ekziston tek disa dispozita
t veanta p.sh gjenden n kodin penal kur personi gjat
ushtrimit t detyrs zbulon se sht duke u prgatit kryerja e
veprs s rnd penale. Interesi i prgjithshm duhet t jet i
prcaktuar me ligj apo akt ligjor (p.sh. n lmin e
shndetsis, punn e organeve shtetrore etj.) t cilat
autorizojn persona t caktuar t zbulojn informacionin. P.sh
sht obligim i qytetarit, personit zyrtar edhe i avokatit t
zbuloj informacionin pr prgatitjen e veprs s rnd penale.
N rastin e dyt paraqitet nevoja e zbulimit t
informacionit t besueshm pr shkak se zbulimi sht n
interes t personit tjetr i cili interes sht me pesh m t

722

madhe se sa interesi i mos zbulimit. Mund t thuhet se n raste

t tilla kemi formn e posame t nevojs ekstreme.
Pasoja e mos zbulimit do t ishte m e madhe se sa pasoja
e zbulimit t informacionit. P.sh., personi vuan nga AIDS e
dshiron t martohet me personin tjetr i cili nuk din pr
smundjen. Zbulimi i informacionit sht n interes m t
madh pr personin tjetr.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje ashtu q
dashja duhet t prfshij vetdijen ndaj veprimit t
kundrligjshmris. Veprn mund ta kryej edhe personi i cili
ka pushuar ta ushtroi profesionin, nse informacioni e msuar
gjat ushtrimit t profesionit e zbulon pas pushimit t
ushtrimit t profesionit.
Paragrafi i 3 sht dispozit treguese se procedura penale
pr kt vepr penale fillon sipas propozimit t t dmtuarit.
Prgjimi dhe inizimi tonik i
paautorizuar.
Neni 170
(1)
Kushdo q me an t pajisjeve t posame pa
autorizim prgjon apo bn prgjimin tonik ose incizon
bisedn e deklaratn , e cila nuk i sht drejtuar atij ose i
mundson personit tjetr t jet n dijeni pr bisedn apo
deklaratn e cila sht prgjuar tonikisht apo sht
incizuar pa autorizim dnohet me gjob ose me burgim
deri n nj vit.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga personi zyrtar gjat ushtrimit t detyrs
kryersi dnohet me gjob ose me burgim deri n dy vjet
(3)
Procedura penale pr veprn penale nga paragrafi
1 i ktij neni ndrmerret sipas propozimit.
(4)
Pajisjet e veanta pr kryerjen e veprs penale nga
paragrafi 1 i ktij neni konfiskohen.
____________________
Qllimi inkriminues i ksaj vepre penale n legjislacionin
ton penale sht mbrojtja e jets private e njeriut,

723

respektivisht t jets intime. Fjala sht n t drejtn personale

pr komunikim privat-fsheht me personin tjetr.
Paragrafi 1.
N paragrafin e 1 t ktij neni, sipas mnyrs s kryerjes
s ksaj vepre penale ka t bj me prgjimin e paautorizuar
apo me prgjimin tonik dhe incizim i biseds s huaj, ose ia
mundson personit tjetr t njoftohet me prmbajtjen apo
deklaratn e cila sht prgjuar n mnyr tonike ose inizuar.
T gjitha kto veprime t ndrmarra pa autorizim. Kur thuhet
pa autorizim, do t thot, se n kto raste ka prjashtime dhe
vetm ather kur at e lejon ligji, nse sht e nevojshme pr
udhheqjen e procedurs penale apo pr sigurimin e vendit.
Shprehja prgjon do t nnkuptohet dgjimin e fshehur
t pa u hetuar, n mnyr tinzare me pajisje t sofistikuara
pr dgjim t biseds. Kurse me prgjimin tonik do t
nnkuptonim regjistrimin e biseds n nj pajisje elektronike
apo digjitale(magnetofon, telefon mobil, kompjuter, mikrofon
plaks, diskut etj). Dgjimi, zakonisht bhet me mikrofon nga
afrsia apo nga distanca, ndrsa prgjimi tonik do t bhej me
an t magnetofonit, mobil telefonit, kompjuterit etj. Me kto
mjete tani shum t prparuara, jo vetm se dgjohet,
prgjohet biseda e personit tjetr por ajo mund t incizohet
biseda dhe deklarata t cilat nuk iu jan dedikuar kryersit t
veprs penale. Bised sht komunikimi me goj n mes t dy
e m shum persona, ndrsa deklarata do t ishte kumtesa
gojore e nj prmbajtje.
Sikur se shihet, forma e par e ksaj vepre penale kryhet
me veprime alternative t cilat jan: prgjimi, prgjimi tonik,
dhe incizimi i bisedave apo deklaratave t cilat nuk i prkasin
kryersit t veprs. Pr t ekzistuar kjo vepr penale duhet t
ekzistoj elementi qensor i ksaj vepre penale
kundrligjshmria e cila shprehet me mos ekzistimin e
autorizimit pr prgjim, prgjimin tonik ose incizimin e
biseds a deklarats. Bisedat a deklaratat duhet t jen t asaj
prmbajtje t cila prekin sfern e jets private t njeriut.
Prgjimi, prgjimi tonik ose inizimi i bisedave a deklaratave
t cilat kan t bjn me biseda politike, zyrtare, afariste,

724

profesionale e biseda tjera t cilat nuk prekin jetn private,

ather nuk do t thoshim se ekziston kjo vepr penale.
Motivi i kryersit pr ta kryer kt vepr penale nuk sht
e rndsis q t dihet, nga se pr ekzistimin e ksaj vepre
mjafton q veprimet e kryerjes t ndrmerren pa autorizim dhe
prgjimi t bhet me pajisje t posame.
Vepra mund t kryhet pr motive t ndryshme: hakmarrje,
prfitime materiale, urrejtjes, kureshtja, apo pr qllime tjera.
Po ashtu pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk sht e
rndsishme as rrethana se ajo q sht prgjuar apo inizuar
ka qen m par e njohur pr personin tjetr. Pr kt arsye n
prkufizimin e ksaj vepre penale nuk gjendet qllimi i
kryersit pr ta kryer kt vepr penale. Mirpo, n rastet kur
biseda dhe inizimi bhen publike pas prgjimit ose inizimit
t pa autorizuar, ndjekja penale bhet me autorizim t personit
t prgjuar ose inizuar. N kto raste, pr shkak t rndsis
s vogl shoqrore t veprs penale, ndjekja penale t mos
fillohet e nse sht filluar t pushohet.
Kryers i ksaj vepre penale nga paragrafi i 1 mund t jet
do kush, secili person edhe ai i cili merr pjes n bised.
Plqimi pr pjesmarrje n bised nuk do t thot se ekziston
plqimi edhe pr inizim t biseds a deklarats. Vepra penale
kryhet me dashje direkte apo eventuale. Pasoja e ksaj vepre
penale sht prcaktuar me vet veprimin e kryerjes s ksaj
vepre penale, do t thot me prgjim, prgjim tonik dhe
inizim bisedave a deklaratave t huaja.
Forma e dyt e ksaj vepre penale nga paragrafi 1 ka t
bj me mundsimin e personit tjetr q t njoftohet me
prmbajtjen e biseds a deklarats e cila sht prgjuar,
prgjuar me ton apo e inizuar pa autorizim. Esenca e ksaj
forme sht q t vihet n dijeni personi tjetr me at q sht
marr pa autorizim. Personi i pa thirrur mund t vihet n dijeni
duke ia komunikuar me goj, duke ia lshuar inizimin, duke
ia prcjell inizimin me mjete tjera teknike, duke ia dorzuar
inizimin, duke i shitur inizimet e mnyra tjera. Personi tjetr
sipas kuptimit t ksaj dispozite sht secili person i cili nuk
sht i autorizuar t njihet me at prmbajtje.
Nse prmbajtja e biseds a deklarats i vihet n dijeni
personit i cili ka marr pjes n bised a deklarat, ather nuk
ekziston kjo vepr penale.

725

Kryers mund t jet personi i cili e ka br prgjimin,

prgjimin tonik apo inizimin, por mund t jet edhe personi
tjetr i cili ka qen i vet dijshm se e v n dijeni personin
tjetr me bisedn a deklaratn e cila sht inizuar apo
prgjuar me ton pa autorizim. Praktikisht, forma e dyt e
kryerjes s ksaj vepre penale ka t bj me prcjelljen e asaj
q sht msuar pa autorizim nga kryerja e forms s par t
ksaj vepre penale.
Paragrafi 2.
Forma kualifikuese e ksaj vepre penale nga paragrafi 2
bhet pr shkak t cilsive q i ka kryersi i veprs penale.
Fjala sht se vepra penale nga paragrafi i 1 nse kryhet nga
personi zyrtar gjat ushtrimit t detyrs zyrtare bhet e
kualifikuar, dhe pr kt sanksioni penal sht parapar m i
rnd.
Vepra penale nga paragrafi i 1 i ktij neni ndrmerret sipas
propozimit. Mjetet e inizimit, gjith ashtu konfiskohen si
mjete me t cilat sht kryer vepra penale.
Nse t dy format e ksaj vepre penale jan kryer nga i
njjti person e q sht e zakonshme kur vepra kryhet nga
personi zyrtar, shtrohet pyetja e ekzistimit t veprs s
vazhduar. N kt rast duhet dalluar dy situata. Nse vepra
penale prgjimi dhe inizimi jan br pr tia br me dije
personit tjetr, ather nuk kemi vepr penale t vazhduar
sepse prgjimi dhe inizimi paraqesin veprime prgatitore pr
kryerjen e veprs penale, vnies n dijeni personit tjetr. Kur
inizimi apo prgjimi bhen pa qllim q me prmbajtjen t
njoftohet personi tjetr, por m von vendos q ta njoftoj
ather do t kemi nj vepr t vazhduar, por pr kah
konstruksioni shpesh her paraqet nj vepr penale.
Nse ndaj nj personi kryhen disa kso veprash penale,
ather do kemi nj vepr penale n vazhdim. Por nse vepra
penale kryhet ndaj disa personave, ather do t kemi po aq
vepra penale.
Nse kjo vepr penale kryhet me qllim q t kryhet vepra
tjetr penale, ather do t kemi bashkimin e veprave penale.
Fotografimi dhe inizimet e tjera t
paautorizuara

726

Neni 171
(1)
Kushdo q e bn fotografimin, incizimin filmik,
incizimin me video ose ndonj incizim tjetr t personit
tjetr n banesn e tij personale pa plqimin e tij dhe n
kt mnyr thellsisht cenon jetn e tij private ose kushdo
q fotografimin, incizimin filmik a incizim me video e jep
ose i mundson qasje personit t tret ndaj tyre dnohet
me gjob apo me burgim deri n nj vit.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga personi zyrtar gjat ushtrimit t detyrave
kryersi dnohet me burgim prej tre muajve deri n tre
vjet.
(3)
Procedura penale pr veprn penale nga paragrafi
1 i ktij neni fillohet sipas propozimit.
_______________________
Edhe kjo vepr penale vetm sa e plotson qllimin
kushtetues s Republiks s Kosovs pr ruajtjen integritetit
personal, jetn private dhe t drejtat personale t individit.
Sot pr do dit, e posarisht n vendet me nj sundim t
ligjit t brisht, me shfrytzimin e video kurtheve nga
prcjellja e deri te vzhgimi e madje deri in flagranti n
mnyr drastike shkelen t drejta e jets private, personale dhe
integriteti i garantuar me kushtetut.
Posarisht, nga
mediat e ashtuquajtura hulumtuese, individ, emisione tjera
thumbuese (Fiks-Fare), gazetar etj, krejt me qllim se po i
zbulojn dukurit negative n shoqri duke prdor tani mjete
mjaft t sofistikuara (sipas thniesdo fotografi ka njmij
fjal) pr t hyr n jetn m intime t njeriut. Pr kt arsye
jan shkaktuar pasoja shum t rnda, vet vrasje, vrasje e deri
tek jeta e pa durueshme e individve, krejt me motivacion dhe
n emrin e gazetaris apo mediave hulumtuese.
Pr t mos ekzistuar ndonj lajthitje, sot ekzistojn shum
pyetje diskutabile lidhur me shfrytzimin e video incizimeve.
Sido, tek shumica e shteteve video inizimet mund t prdoren
n proceset gjyqsore si prova materiale e q ligji sht i
qart, se kur dhe n cilat kushte mund t bhen inizimet me

727

video kamera, etj. Me fjal tjera as nj ligj nuk lejon hyrjen n

pronn private me video kamer ose rekorder. Me pron
private, madje konsiderohet do hapsir ku individi e ka
pushtetin faktik apo t drejtn e shfrytzimit e edhe dhoma e
hotelit pa marr parasysh gjatsin kohore. Video inizimet n
rastet e shumta jan t lejuara n vendet publike, n rastet
zyrtare, por jo inizimet e fshehura pr qllime private.
Kshtu, ligjdhnsi me kt norm juridike i sanksionon
veprimet e fotografimit dhe inizimet e pa autorizuara t cilat
cenojn integritetin, jetn private dhe t drejtat personale.
Paragrafi 1.
Me kt norm juridike jan parapar dy forma t ksaj
vepre penale: fotografimi, inizimi filmik, inizimi me video
ose ndonj inizim tjetr; dhe mundsimi i personit tjetr q t
njihet me ato q jan fotografuar, inizuar pa autorizim.
Forma e par ka kto elemente:
a)Veprimin e kryerjes q ka t bj me fotografimin me
aparat fotografik, me an t kamers, ose me do aparat tjetr
bashkkohor t personit tjetr dhe pastaj brja e fotografive n
mnyrat ma t reja tekniko-teknologjike t cilat tani me
zhvillimin e kibernetiks jan t shumta.
Veprimi tjetr
alternativ me t cilin kryhet kjo vepr penale sht inizimi
filmik i cili po ashtu bhet me kamera e pastaj shiriti celuloid
zbrthehet dhe mund t reprodukohet e tr ngjarja e inizuar
t personit apo personave tjer. Veprimi tjetr i kryerjes s
ksaj vepre penale sht inizimi me video kamera t llojeve
t ndryshme q tani jan t shumta.
b) Objekti sulmues i ksaj vepre penale sht personi
tjetr, respektivisht personi i cili fotografohet apo inizohet
me aparate t llojeve t ndryshme. Pr t ekzistuar kjo vepr
penale fotografimi apo inizimi duhet t bhet n banesn e tij
personale pa plqimin e tij. Me banesn private duhet kuptuar
do vend ku subjekti ka qndrimin e prkohshm apo t
prhershm. do vend (oborr, kopsht, shtpi, madje edhe
dhom hoteli ku subjekti pasiv ka qndrim t prkohshm ose
t prhershm). Nga prkufizimi i paragrafit t par t ktij
neni rrjedh se fotografimi, inizimi n vendet publike,
zyrtare, tubime shkencore, e t ngjashme sht i lejuar edhe pa

728

plqimin e personit ndaj t cilit ndrmerren veprimet e

kryerjes s ksaj vepre penale.
Kundrligjshmria edhe tek kjo vepr penale mund t
prjashtohet ather kur fotografimi inizimi bhen n baz t
ligjit dhe procedurs s parapar me ligj, apo me autorizimin e
personit i cili e lejon kto veprime. Autorizimi duhet t jepet
me vet dije dhe dashje.
Kundrligjshmria nuk do t
prjashtohet nse autorizimi ka rrjedh nga i mituri apo
personi i cili nuk ka pas aftsi t logjikoj pr pasojn e ksaj
vepre penale.
Vepra do t ekzistoj edhe ather kur fotografohet apo
inizohet vetm nj pjes e subjektit pasiv, mjafton q nga
fotografia apo inizimit t identifikohet personi tjetr. Po
ashtu nuk sht e rndsis se materiali nuk sht bartur pr
reproduktim, mjafton se sht br inizimi apo fotografimi.
c) Elementi tjetr i ksaj vepre penale sht pasoja e veprs
e q ka t bj me cenimin (ndrhyrjen) thellsisht t jets
private t personit i cili inizohet apo fotografohet. Sa
thellsisht sht cenuar jeta private e vrteton gjykata pr
secilin rast konkret.
Kjo form e veprs penale kryhet vetm me dashje direkte
t kryersit, ndrsa konsiderohet se vepra sht kryer n
momentin kur fotografia apo inizimi sht bartur n
materialin reprodukues.
N legjislacionin ton penal nuk sanksionohet shikimi i
nj gjendje t jets private t njeriut. P.sh., shikimi me dylbi
nuk paraqet vepr penale.
Forma e dyt e ksaj vepre penale ka t bj me dhnien
ose mundsimin e qasjes t personit t tret n fotografit,
inizimin filmik dhe inizimin me video t bra pa autorizim.
Me dhnie do t kuptohet do mnyr e mundsimit t njohjes
me materialet e reprodukuara(fotografi inizime filmime ose
video). Si p.sh tregimi i filmit npr mes projektorit,
fotografis, shitja ose shprndarja e fotografive apo
inizimeve npr mes mjeteve elektronike, shtypit,
kompjuterve ose sms-ve etj. Vepra penale e ksaj forme
kryhet me vet faktin kur fotografia ose inizimi filmik apo
video inizimi iu sht mundsuar personit tjetr n njoftim.
Nuk krkohet t dihet motivi i kryersit, por ai nse dihet
mund t ndikoj n matjen e dnimit. Nse jan br shum

729

fotografi apo shum inizime vetm nga nj person do t kemi

vetm nj vepr penale.
Kryersi i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra kryhet me dashje e cila duhet t prfshij vetdijen pr
pasojn e veprs penale dhe se fotografimi, inizimi i pa
autorizim n qndrimin privat t personit tjetr sht i
sanksionuar.
Nse veprimi i kryerjes ndrmerret ndaj shum personave,
ather do t kemi aq vepra penale.
Paragrafi 2.
Forma kualifikuese e ksaj vepre penale nga paragrafi 1
bhet pr shkak t cilsive q i ka kryersi i veprs penale.
Fjala sht se vepra penale nga paragrafi 1 nse kryhet nga
personi zyrtar gjat ushtrimit t detyrs zyrtare bhet e
kualifikuar, dhe pr kt sanksioni penal sht parapar m i
rnd.
Vepra penale nga paragrafi 1 ndiqet sipas propozimit.
Praktika gjyqsore:
Ekziston vepra penale, fotografimi dhe incizime tjera t pa
autorizuara nga neni 171 par. 1 KPK, kur i akuzuari pa
autorizim npr mes faqes s internetit dhe telefonave mobil
ka publikuar foto ku duket e dmtuara gjysm lakuriq. Agj. nr.
P 164/09 Gj.Kom. Prishtin.
Shkelja e urdhrave pr masat e fshehura ose teknike
t vzhgimit ose hetimit.
Neni 172
(1) Npunsi i policis i cili zbaton nj urdhr gjyqsor ose
hetimor pr masat e fshehura teknike t vzhgimit ose
hetimit n kundrshtim me nenet prkatse n Kodin e
Prkohshm t Procedurs Penale dnohet me gjob ose
me burgim deri n tre vjet
(2) Personi i cili nxjerr informacionin q do t dmtoj
efikasitetin e zbatimit t nj urdhri pr masat e fshehta ose
teknike t vzhgimit dhe t hetimit dnohet me burgim
deri n tre vjet.

730

(3) Personi prgjegjs pr punn me telekomunikimet,

rrjedhat kompjuterike ose shrbimet postare apo
punonjsi i nj institucioni financiar i cili nuk ndrmerr
veprimet e duhura pr t lehtsuar zbatimin e urdhrit pr
ndrprerjen e telekomunikimeve , pr ndrprerjen e
komunikimeve me an t rrjetit kompjuterik, kontrollit t
drgesave postare , regjistrimin e thirrjeve telefonike ose
zbulimin e t dhnave financiare kryen vepr penale t
dnueshme me gjob ose me burgim deri n tre vjet.
________________
Inkriminimi i ksaj vepre penale n Kodin Penal sht
pasoj e mundsis s keqprdorimit t disa masave t fshehta
dhe teknike t vzhgimit dhe hetimit t cilat ndrmerren n
baz t Kodit t Procedurs penale e t cilat jan parapar n
kapitullin XXIX. Me fjal tjera, ligjdhnsi sanksionon
veprimet me t cilat prjashtohet ligjshmria me rastin e
aplikimit t ktyre masave, me q rast shkelen t drejtat
personale, private dhe individuale t individit.
Me Kodin e Procedurs penale n kapitullin XXIX jan
parapar kushtet, metodat dhe mnyrat e prdorimit t
urdhrave t gjykats pr masat e fshehura ose teknike t
vzhgimit ose hetimit me qllim t nj procedure penale m t
suksesshme. Natyrisht me aplikimin e ktyre masave
ndrhyhet n t drejtat dhe lirit e njeriut. Andaj, do cenim i
ktyre dispozitave t Kodit t Procedurs penale, cenohen
edhe t drejtat individuale, private dhe personale t personit t
mbrojtura me ligj, kushtetut dhe konventa e protokolle
ndrkombtare.
Pra, objekt mbrojts i ksaj vepre penale jan nenet
prkatse t Kodit t Procedurs penale (kapitullit XXIX), do
t thot kushtet, metodat dhe mnyra e zbatimit t tyre.
Paragrafi 1.
Kryersi i ksaj vepre penale sipas paragrafit t 1 t ksaj
vepre penale sht npunsi i policis, q do t thot, se kt
vepr penale nga paragrafi 1, mund ta kryej vetm npunsi i
policis.

731

Veprimet me t cilat mund t kryhet kjo vepr penale jan

t shumta, andaj ligjdhnsi edhe nuk ka pas mundsi ti
prcaktoj t gjitha ato veprime t mundshme. Pr kt edhe
thuhet, zbatimi i nj urdhri gjyqsor n kundrshtim me
nenet prkatse t Kodit t Procedurs penale. Pra, do veprim
i cili cenon dispozitat prkatse t Kodit t Procedurs penale
pr zaptimin e masave t fshehta ose teknike t vzhgimit
sht veprim me t cilin kryhet kjo vepr penale. Pasoja e
veprs sht dmtimi i efikasitetit t procedurs penale.
Vepra penale kryhet, kryesisht me dashje e cila prfshin
vetdijen se zbaton nj urdhr gjyqsor n kundrshtim me
dispozitat prkatse t Kodit t Procedurs penale. Nuk
prjashtohet kryerja e ksaj vepre penale edhe nga pakujdesia.
Paragrafi 2.
N paragrafin e 2 t ksaj vepre penale prkufizohet se
veprn penale mund ta kryej edhe personi tjetr i cili e nxjerr
informacionin me t cilin e dmton efikasitetin e zbatimit t
urdhrit. Kryersi i ksaj vepre penale nga paragrafi 2 i ksaj
vepre penale sht secili person i cili ka qasje ose ka arrit deri
te informacioni me t cilin do t dmtoj efikasitetin e zbatimit
t urdhrit. Kur thuhet t urdhrit gjyqsor duhet kuptuar vetm
urdhrat t cilat merren lidhur me masat e fshehta dhe teknike
t vzhgimit e jo ndonj urdhri tjetr t gjykats.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale nga paragrafi 2
sht nxjerrje e informacionit, do t thot zbulimit ose brja
me dije personit tjetr pr informatat t cilat gjenden n
urdhrin lidhur me masat e fshehta ose teknike t vzhgimit ose
hetimit. Zakonisht personat potencial pr kryerjen e ksaj
vepre penale jan gjyqtari, procesmbajtsi, personeli i
gjykatave, i prokuroris, prokurori, polici, puntori i post
telekomunikimit dhe secili personi i cili n nj mnyr apo
tjetr ka arrit deri tek informacioni. Pasoja e ksaj vepre
penale sht dmtimi i efikasitetit t zbatimit t urdhrit.
do nxjerrje e informacionit jasht personave q duhet t
din pr te, konsiderohet se sht dmtuar efikasiteti i zbatimit
t urdhrit e me kt edhe sht kryer vepra penale. P.sh. Nj
avokat me telefon interesohet pr ecurin e shtjes penale tek
gjyqtari i procedurs penale i cili e informon duke i thn
kujdes ekziston urdhri pr incizimin e bisedave telefonike. Me

732

kt veprim gjyqtari e ka dmtuar efikasitetin e zbatimit t

urdhrit.
Paragrafi 3.
Vepra penale e prkufizuar n paragrafin 3 ka t bj me
mos ndrmarrjen e veprimeve t duhura pr ta lehtsuar
zbatimin e urdhrit pr ndrprerjen e telekomunikimeve, pr
ndrprerjen e komunikimeve kompjuterike, kontrollit t
drgesave postare regjistrimin e thirrjeve telefonike ose
zbulimin e t dhnave financiare. Kjo vepr penale, pra kryhet
me mos veprim, nuk merr veprimet e duhura pr ta lehtsuar
zbatimin e urdhrit gjyqsor. Kt vepr penale mund ta kryej
vetm personi prgjegjs i cili ka pr detyr ta zbatoj urdhrin.
Vepra penale nga paragrafi 3 i ktij neni kryhet me dashje.
N dashjen e kryersit t veprs duhet t prfshihet vetdija se
me mos veprim nuk e lehtson- e pengon zbatimin e urdhrit t
gjykats.
Parandalimi ose pengimi i tubimit publik.
Neni 173
(1)
Kushdo q me prdorimin e dhuns , kanosje
serioze , mashtrimit ose n ndonj mnyr tjetr
parandalon ose pengon caktimin apo mbajtjen e tubimit
publik n t cilin personat kan t drejt sipas ligjit
dnohet me gjob apo me burgim deri n nj vit.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni e
kryen personi zyrtar duke e keqprdorur pozitn apo
autorizimet e tij kryersi dnohet me burgim deri n dy
vjet.
__________________________________
Liria e tubimit paqsor sht i garantuar me nenin 43 t
Kushtetuts s Republiks s Kosovs, ashtu q secili person
gzon t drejtn pr t organizuar tubime, protesta dhe
demonstrata, si dhe t drejtn pr t marr pjes n to. Kto t
drejta mund t kufizohen me ligj, nse sht e domosdoshme
pr t siguruar rendin publik, shndetin publik, sigurin
kombtare ose mbrojtjen e t drejtave t tjerve. Pr kt me

733

ligj sht parapar q do tubim publik, protesta dhe

demonstrata para se t mbahen duhet t lajmrohen organet e
rendit dhe qetsis.
Ky lloj i liris s tubimit paqsor gzon mbrojtje ligjore,
po thuaj n t gjitha shtetet e Evrops. Kshtu edhe
legjislacioni yn penal mbshtet nj mbrojtje penalo-juridike
nga format tipike me t cilat parandalohet ose pengohen
tubimet publike.
Paragrafi 1.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale prbhet n
parandalimin ose pengimin e tubimit publik.
Me parandalim do t kuptojm mos lejimin e mundsis s
tubimit n mnyra t ndryshme, me veprim apo mos veprim.
Ndrsa pengimi ka kuptim m t gjer dhe si pas rregullit ka
t bj me krijimin e vshtirsive pr mbajtjen e tubimit.
Pengimi mund t ket pr pasoj mos mbajtjen e tubimit,
ndrsa parandalimi nuk do t thot pengimin e mbajtjes s
trsishm t tubimit. Qllimi i parandalimit sht q tubimi
publik t mos thirret t parandalohet me mnyra t
ndryshme( kanosje, mashtrime, prdorimi i dhuns e mnyra
tjera, krejt me qllim q t mos thirret tubimi publik. Me
thirrje t tubimit publik do t kuptojm t gjitha ato veprime t
ndrmarra pr organizimin e tubimit publik, sikurse jan
lajmrimet pr tubimin, sigurimin e lokalit pr tubim,
drgimin e ftesave, drgimin e materialeve, vendosja e
spoteve n vendet publike, thirrjet nprmes shtypit dhe
mediave elektronike, npr mes sms-ve, kompjuterve etj. Tek
pengimi do t kuptojm ndrmarrjen e veprimeve ose mos
veprimeve me qllim t mos mbahet tubimi publik apo t
pengohet i njjti.
Veprimet me qllim t pengimit apo parandalimit mund t
ndrmerren duke i shqyer lajmrimet, duke krijuar vshtirsi
pr vendin e tubimit, duke i penguar me kanosje, mashtrim
apo pengim t qytetarve q ti afrohen vend tubimit etj.
Pengimi i mbajtjes s tubimit publik mund ushtrohet me
dhun, duke prdor mjetet teknike dhe kimike pr
shprndarjen e tubimit, duke shkaktuar rrahje, duke kyur
rrymn elektrike, nxehtsin, duke shkaktuar turbullime dhe
zhurm etj. Ligjdhnsi si forma t kryerjes ka prmend

734

dhunn, kanosjen dhe mashtrimin duhet kuptuar sikurse tek

veprat penale t dhuns, kanosjes dhe mashtrimit.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale sht e nevojshme q kemi
t bjm me tubimin publik t lejuar, tubim n t cilin
qytetart kan t drejt tubimi. sht e pa rndsishme se ku
mbahet tubimi n hapsira t mbyllura t hapura, koha e
mbajtjes dhe kush sht organizator. Kryesore sht se tubimi
organizohet n prputhje me ligjin dhe se ai tubim sht
lajmruar tek forcat e rendit dhe qetsis. Tubimet e
organizuara n kundrshtim me ligjin dhe pa lajmrimin tek
organet kompetente nuk e gzojn kt mbrojtje juridike.
Me tubim publik nnkuptojm tubimin e m shum
personave t cilt jan n qasje t publikut ku paraqiten
shtjet me interes shoqror apo grupeve t caktuar njerzish,
mbledhjet e ndryshme t organizatave shoqrore ku marrin
pjes njerz individualisht t pa caktuar. Nuk mund t
konsiderohen tubime publike ku marrin pjes vetm persona
t caktuar, pa marr parasysh se grupi mund t ket numr t
madh personash. P.sh mbledhjet e organizatave, mbledhjet e
kuvendit t komunave, mbledhjet e mbyllura t organizatave
shoqrore-politike etj.
Vepra penale sht kryer me vet faktin kur ndrmerret do
veprim apo mos veprim pr ta parandaluar apo penguar
tubimin publik t ligjshm. Nuk sht e rndsis se me t
vrtet tubimi sht parandaluar apo penguar, mjafton q
tubimi t tentohet pengimi i tubimit apo tubimi mbahet me
pengesa.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person kur
sht fjala pr veprn penale nga paragrafi 1 i ktij neni. Sa i
prket fajsis, sht e nevojshme dashja e cila prfshin n
vetdije se parandalohet apo pengohet mbajtja apo caktimi i
tubimit publik i lejuar me ligj.
Paragrafi 2.
Forma kualifikuese e ksaj vepre penale sht parapar n
paragrafin e 2 pr shkak t cilsive t kryersit t ksaj vepre
penale. Vepra penale nse kryhet nga personi zyrtar vepra
penale nga paragrafi 1 merr formn kualifikuese dhe pr kt
sanksioni penal sht m i rnd.
Lidhur me nocionin person zyrtar shihni n nenin 107
par 1 t ktij Kodi.

735

Pr parandalimin nuk sht e nevojshme ndonj qllim i

caktuar, po q se ai qllim ekziston, ather do ndikonte n
ndonj cilsim juridik tjetr. P.sh nse pengohet tubimi publik
me qllim q t shkaktohet urrejtja nacionale ose fetare, racore
gjinore e t ngjashme, ather do kemi nj vepr tjetr penale.
Personi zyrtar nse kryen kt vepr penale nga paragrafi 1
nuk mund t prgjigjet pr keqprdorimin e detyrs zyrtare
por pr kt vepr penale si vepr penale speciale- e
kualifikuar.
Parandalimi i ushtrimit t s drejts pr shfrytzim t
mjeteve juridike.
Neni 174
(1)
Kushdo q me prdorimin dhuns ose kanosjes
serioze e pengon personin tjetr q t paraqes ankesn
ose pr t shfrytzuar fardo mjeti tjetr juridik dnohet
me gjob apo me burgim deri n nj vit.
(2)
Nse veprn penale nga paragrafi 1 i ktij neni e
kryen personi zyrtar duke e keqprdoruar pozitn apo
autorizimet e veta , kryersi dnohet me burgim prej tre
muaj deri ne tre vjet.
___________________
Paragrafi 1.
Edhe n kt rast e drejta pr shfrytzimin e mjeteve
juridike sht e drejt kushtetuese e qytetarit t Republiks s
Kosovs. N nenin 31 t Kushtetuts decidivisht thuhet:-
Secili person ka t drejt t prdor mjetet juridike kundr
vendimeve gjyqsore dhe administrative t cilat cenojn t
drejtat ose interesat e saj/tij n mnyrn e prcaktuar me ligj-.
Andaj, kjo sht arsyeja e prkufizimit t ksaj vepre penale e
cila ka pr qllim ti sanksionoj t gjitha veprimet t cilat
cenojn kt t drejt kushtetuese.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale t rndsishme jan kto
rrethana:
Objekti mbrojts i ksaj vepre penale sht e drejta n
ushtrim t mjetit juridik n mnyrn e parapar me ligj, ndaj

736

vendimeve gjyqsore dhe administrative. Sikurse dihet, me

ligj rregullohen t drejtat e paraqitjes s mjeteve juridike,
personat t cilt kan t drejt pr paraqitjen e mjetit juridik
dhe kushtet, mnyrat dhe afatet e paraqitjes s mjeteve
juridike. Kushtetuta dhe ligji i prcaktojn vendimet ndaj t
cilave mund t paraqiten mjetet juridike nga pala procedurale
apo personi me t drejt n mjetin juridik. Kto vendime jan
ato t cilat merren nga gjykatat pa marr parasysh se n baz
t cilit ligj t procedurs merren e edhe ato n procedur
kundrvajtsve. Po ashtu e drejta ankess sht edhe ndaj
vendimeve t marra n fardo procedure administrative, pa
marr parasysh se i cili organ at e merr.
Me nocionin mjet juridik nnkuptojm, do mjet t
zakonshm apo to jashtzakonshm t parapar me ligjin
procedural gjegjs apo me procedurn administrative gjegjse.
P.sh., ankesa, lutja, padia, kallzimi penal, kundrshtimi,
prgjigjja si dhe mjetet tjera juridike dhe parashtresa.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale nga paragrafi 1
sht pengimi i personit tjetr t paraqes ndonj nga mjetet
juridike n ciln do lloj procedure. Akti i pengimit t
shfrytzimit t mjetit juridik si nj e drejt personale sht do
veprim me t cilin dikush plotsisht apo pjesrisht pengon
paraqitjen e fardo lloji t mjetit juridik. Pengimi i pjesshm
apo i plot mund t bhet me veprim ose me mosveprim t
personit tjetr. Pengimi mund t realizohet duke vepruar me
dhun, me kanosje serioze, mashtrim ose n fardo mnyre
tjetr. N paragrafin e 1 t ksaj vepre penale veprimi i
kryerjes respektivisht pengimi i shfrytzimit t mjetit juridik
krkohet t bhet me dhun dhe kanosje serioze. Konsideroi
se prve dhuns dhe kanosjes, veprimit t pengimit t
ushtrimit t ksaj t drejte nga personi tjetr mund t bhet
edhe n mnyra tjera. P. sh. me mashtrim, me falsifikim, me
fshehje ose largimit t mjetit juridik t paraqitur, madje me
hedhjen apo refuzimin e tij n mnyr kundrligjore,
refuzimin e pranimit, shantazhin etj. Veprimi i kryerjes s
ksaj vepre penale mund t jet me veprim dhe mos veprim,
me nj veprim ose me shum veprime t sinkronizuara n mes
veti. E rndsishme sht se kryersi i veprs penale veprimin
e kryerjes e ka orientuar n pengimin e paraqitjes s mjetit
juridik.

737

Pasoja e veprs penale, praktikisht shkaktohet kur sht

ndrmarr veprimi i kryerjes s veprs penale, sepse pasoja ka
t bj me rrezikimin e t drejts s shfrytzimit t drejts n
paraqitjen e mjeteve juridike. Pra nuk sht e detyrueshme q
subjekti pasiv t pengohet n shfrytzimin e asaj t drejte.
Mjafton q t ndrmerren veprimet pr ta penguar subjektin
pasiv q ta shfrytzoj at t drejt kushtetuese, respektivisht t
rrezikohet shfrytzimi i asaj t drejte.
Legjislacionet penale t vendeve tjera nuk krkojn q
pengimi i paraqitjes s mjetit juridik t ushtrohet nga personi
tjetr me prdorimin e dhuns dhe kanosjes, por e ln
mundsin edhe n mnyra tjera q do t ishte shtje faktike
e do rasti. Mendoj se Kodi Penal duhet t psoj ndryshime
dhe tani pr tani kt dispozit duhet interpretuar sipas
metods s qllimit se ka ka synuar ligjdhnsi t arrij me
kt norm penalo-juridike. Ajo sht q t garantoj t drejtn
kushtetuese q personi t mos pengohet apo mohonte n t
drejtn e paraqitjes s mjetit juridik n mnyrn dhe kushtet e
parapara me ligj dhe akte tjera nnligjore.
Kryers i ksaj vepre penale sipas paragrafit 1 sht secili
person, por parimisht jan personat t cilt kan aso detyrash
t cilat ia mundsojn pengimin e personit tjetr ti shfrytzoi
mjetet juridike. P.sh personat t cilt punojn n organet
shtetrore, personat q kan pr detyr dorzimin e akteve,
puntort e posts, gjykatave, organizatave, bashksive
shoqrore dhe do peron tjetr q ka interes ta pengoj
paraqitjen e mjetit juridik.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje direkte.
Paragrafi 2.
N paragrafin e 2 t ktij neni sht parapar forma
kualifikuese e veprs penale t prkufizuar n paragrafin 1,
pr shkak t cilsive q posedon kryersi i veprs penale, e ai
sht personi zyrtar i cili veprn e kryen duke shfrytzuar
pozitn dhe autorizimet t cilat i ka.
Duke e kryer kt vepr penale mund t kryhet edhe
ndonj vepr tjetr penale me q rast na paraqitet problemi i
bashkimit t veprave penale. Nse pengimi i paraqitjes s
mjetit juridik paraqitet si mnyr e kryerjes s veprs tjetr
penale, ather do t kemi vetm nj vepr penale dhe at
veprn e dyt penale e cila kryhet nprmes ksaj vepre
penale.

738

Nuk do t ket bashkim t ksaj vepre penale t

kualifikuar dhe veprs penale keqprdorim i pozits zyrtare,
sepse vepra penale e pengimit t ushtrimit t s drejts pr
shfrytzimin e mjeteve juridike sht form e posame e cila
mund t kryhet nga personat zyrtar.
Parandalimi i shtypjes ose shprndarjes s materialeve
t shtypura.
Neni 175
Kushdo q n mnyr t kundrligjshme e pengon
shtypjen , shitjen apo shprndarjen e librave , revistave
ose materialeve t tjera t shtypura dnohet me gjob apo
me burgim deri n nj vit.
_______________
Kushtetuta e Republiks s Kosovs duke i pranuar
marrveshjet ndrkombtare e posarisht ajo pr t drejtat e
lirit themelore t njeriut, ka prkufizuar edhe t drejtn pr
lirin e mediave n nenin 42. Me media duhet kuptuar ato t
shkruarat dhe ato t imituara n mnyr elektronike, si jan
librat, revistat, gazetat, broshurat, audio dhe video kasetat dhe
materiale tjera t shtypura ose t inizuara.
Legjislacioni penal duke pas parasysh kt t drejt t
mediave t shkruara dhe elektronike, e prkufizon dhe e
sanksionon mnyrn e pengimit t kundrligjshm t shtypjes,
shitjes dhe shprndarjes s tyre, por duhet t jet edhe inizimi
q mungon n prkufizimin e tanishm n Kodin ton Penal.
Me shtypjen, shitjen dhe shprndarjen e materialeve t
shtypura, garantohet edhe e drejta e shprehjes s mendimit,
diskutimit, hulumtimit analizimit t lir t individit. Mirpo ,
kjo e drejt nuk sht absolute, nuk mund t shfrytzohet n
kundrshtim me ligjin dhe kundr interesit nacional-shtetror
ose pr nxitjen a prarjen nacionale fetare, racore, gjinore e
edhe n shtytjen pr kryerjen e veprave penale apo n
kundrshtim me t drejtn penale ndrkombtare etj. Andaj
me ligj prcaktohen t drejtat e liris s shtypit, shitjes dhe
shprndarjes a inizimit elektronik. Andaj, e drejta
ndrkombtare dhe Kushtetuta e Republiks s Kosovs jan
baz pr prcaktimin e figurs s ksaj vepre penale.

739

Paragrafi 1.
Sipas paragrafit 1, veprimet e kryerjes mund t jen,
pengimi i shtypjes, shitja apo shprndarja e librave, revistave,
gazetave, dhe materialeve tjera t shtypura. Kodi i korrigjuar
dhe i plotsuar duhet t ket edhe inizimin, shitjen dhe
shprndarjen e audio dhe video kasetave.
Veprimi i kryerjes s veprs penale, pengimi i pjesshm
apo i trsishm i shtypjes, shitjes, inizimit apo shprndarjes
s materialeve t shtypura. Kjo mund t bhet n shum
mnyra. (P.sh., me shkatrrimin para apo gjat shtypjes,
fshehjen e dorshkrimit, me dmtimin e makins ose
pamundsohet q materiali apo teksti i shtypur t lshohet n
treg, trheqja nga tregu dhe shitja etj).
Pengimi i shprndarjes s pjesshme apo e trsishme
sht veprim alternativ me t cilin pa mundsohet q nj
material ve i shtypur mos t dali n publik. Nj form e
pengimit t shprndarjes sht ndalimi i shitjes. Forma tjetr e
pengimit t shprndarjes sht shkatrrimi i pjesshm apo i
plot, fshehja me qllim q publiku t mos njoftohet me
prmbajtjen etj.
Sendet e shtypura, sikurse citohen n dispozitn e ktij
neni jan, librat, revistat, gazetat, por mund t jen edhe t
gjitha materialet tjera t shtypura si dhe inizimet audio dhe
video kasetat.
Pasoja e ksaj vepre penale sht cenimi i t drejts n
shtypjen, inizimin dhe shprndarjen e shtypit dhe inizimit
elektronik. Pasoja shkaktohet me ndrmarrjen e secilit veprim
me t cilin pengohet shtypja, inizimi apo shprndarja e
materialeve t shtypura si dhe inizimet audio dhe videokasetave. Me veprime t tilla konsiderohet se vepra penale
sht kryer.
N prkufizimin e ksaj vepre penale sht cek se
pengimi, inizimi dhe shprndarja duhet t jen t
kundrligjshme, sepse n legjislacionin ton ka raste kur me
ligj parashihet se pengimi, inizimi dhe shprndarja e
materialeve t shtypura ose t inizuara jan t lejuara, pr ka
kemi br fjal m lart.
Sa i prket fajsis, kryersi i veprs duhet t veproj me
dashje ku prfshihet vetdija pr kundrligjshmrin e

740

veprimeve t ndrmarra me qllim q materialet e shtypura

dhe at t inizuara n mnyr elektronike t pengohen q t
dalin n opinion publik.
Parandalimi i ushtrimit t s drejts s
votimit.
Neni 176
Kushdo q gjat ushtrimit t detyrave q i besohen atij
lidhur me votimet n Kosov dhe me qllim t pengimit t
ushtrimit t s drejts s votimit t personit tjetr n
mnyr t paligjshme nuk e regjistron personin e till n
listn e regjistrimit t votuesve ose n ndonj mnyr tjetr
e pengon personin tjetr nga ushtrimi i t drejts s vots
dnohet me gjob apo me burgim deri n nj vit.
_______________________
Veprat penale q kan t bjn me t drejtn e votimit dhe
t drejts zgjedhore, legjislacionet penale t disa shteteve i
kan sistemuar n kapitull t veant, pr shkak t rndsis s
objektit mbrojts t ktyre veprave penale, dhe mnyrave t
shumta t mundshme t cenimit t ktyre t drejtave.
Kushtetuta e Republiks s Kosov parimisht, kto t
drejta i ka garantuar pr shtetasit e vet sipas nenin 45, t cilat i
prkufizon n tre paragraf:
-do shtetas i Republiks s Kosovs q ka arritur moshn
tetmbdhjet vje, qoft edhe ditn e zgjedhjeve, gzon t
drejtn t zgjedh dhe t zgjidhet, me prjashtim kur kjo e
drejt i kufizohet me vendimin gjyqsor.
Vota sht personale, e lir, e barabart dhe e fsheht.
Institucionet shtetrore mbshtesin mundsin pr
pjesmarrjen e donjrit n aktivitete publike dhe t drejtn e
secilit pr t ndikuar n mnyr demokratike n vendimet e
organeve publike.Kto t drejta t cekuar n normn kushtetuese, ligjdhnsi
i mbron duke i prkufizuar mnyrat e shkeljeve dhe duke i
sanksionuar me norma penalo-juridike.
Norma penalo- juridike nga neni 176, pr objekt mbrojts
ka pengimin e ushtrimit t s drejts s votim n mnyr t
paligjshme. Andaj, n kt nen jan parapar dy forma t
kryerjes s ksaj vepre penale.

741

a) Forma e par e ksaj vepre penale ekziston kur shtetasi

i Kosovs me t drejt vote n mnyr t kundrligjshme nuk
regjistrohet n regjistrin e votuesve. Veprimi i kryerjes s
ksaj vepre penale sht mos regjistrimi i shtetasit me t drejt
vote n regjistrin e votuesve n mnyr t pa ligjshme. Sikurse
shihet kjo form e veprs kryhet me mos veprim, me mos
regjistrim t shtetasit t Republiks s Kosovs i cili ka t
drejt q t votoj dhe krkon q t regjistrohet.
b) Forma e dyt e ksaj vepre penale ekziston kur shtetasi
i Kosovs me t drejt vote n ndonj mnyr pengohet q ta
ushtroj t drejtn e votimit.
Veprimi i kryerjes s ksaj forme t veprs penale mund t
jet me veprim dhe mos veprim. Mnyrat e pengimit t
ushtrimit t drejts s votimit jan t shumta dhe pr kt
ligjdhnsi gamn e ktyre veprime i ka ln shtjes faktike
t ciln duhet ta vrtetoj gjykata. Nj prej veprimeve me t
cilin realizohet pengimi sht mashtrimi, udhzimi i
qllimshm se nuk gjendet n listat e votimit, se duhet t shkoj
n nj vend votim tjetr, pastaj se ai ka votuar nj her dhe
nuk mundet srish etj. Me mos veprim do t kryhej kjo vepr
penale, me mos regjistrim t shtetasit me t drejt vote n
regjistrat e votimit, me mos hapjen e vend votimit etj. Gjykata
Supreme e Kroacis ka gjet se kt vepr penale e kan kryer
antart e komisionit zgjedhor t cilt me qllim q ti
pengojn votuesit q t votojn nuk kan dshiruar ta hapin
vend votimin ( Kz. nr. 2864/55).
Edhe n rastin e par dhe t dyt sht e nevojshme q
pengimi t ushtrohet n mnyr t paligjshme. Kjo vepr nuk
do t ekziston nse kryhet ndaj personit i cili nuk ka t drejt
vote, pr shkak t moshs apo pr shkak se me vendim t
gjykats iu sht marr ajo e drejt.
Vepra penale do t konsiderohet e kryer me vet faktin kur
shtetasi me t drejt vote pengohet ta ushtroi t drejtn e
votimit.
Kryers i ksaj vepre penale sht vetm personi t cilit iu
jan besuar detyrat lidhur me votimin. Kta persona jan t
shumt, duke filluar nga personat q mbajn rendin, q
udhzojn pr vendin e votimit, mnyrn e votimit, ruajtsit e
kutive, regjistr mbajtsit, evidentuesit e deri te personi i cili
sht i ngarkuar me ndonj detyr lidhur me votimet.

742

Vepra penale duhet t kryhet vetm gjat ushtrimit t

detyrave q iu jan besuar kryersit lidhur me votimet.
Sa i prket fajsis, kjo vepr penale kryhet vetm me
dashje e cila duhet t prfshij vetdijen se me veprimin apo
mos veprimin e ndrmarr e pengon shtetasin e Kosovs me t
drejt vote q ta ushtroi t drejtn e votimit.
Meqense, regjistrat e votimit jan dokumente zyrtare, me
vendosjen e shnimeve t rrejshme apo me shlyerjen e
shnimeve t sakta, prmbushen elementet e veprs penale t
falsifikimit t dokumentit zyrtar, ather do t kemi dy vepra
penale n bashkim ideal dhe vepra m e rnd e konsumon at
m t lehtn. Nse kjo vepr penale kryhet pr shkak t
motivit t prkatsis nacionale, fetare, racore, gjinore etj.
ather do t kemi veprn tjetr nga neni 158 t ktij Kodi. E
nse motivi ka t bj me qllim t urrejtjes, prarjes
nacionale, fetare, racore ather do t kemi veprn tjetr
prkatse t ktij Kodi.
Jam i mendimit se me shprehjen e ushtrimit t drejts s
votimit duhet prfshir edhe t drejtn e kandidimit pr t
qen i zgjedhur nn kushtet e parapara me ligj.
Cenimi i prcaktimit t lir t
votuesve.
Neni 177
Kushdo q me prdorimin e dhuns, kanosjes serioze ,
ryshfetit ose duke e keqprdorur varsin ekonomike apo
profesionale t votuesit ndikon n votuesit n Kosov q t
votojn n mnyr t caktuar ose t mos votojn n
zgjedhje dnohen me burgim prej gjasht muajve deri n
tre vjet.
__________________
E drejta e shtetasit q t votoj, prfshin lirin e
shfrytzimit t ksaj t drejte pr tu prcaktuar lirisht me
rastin e votimit pr kandidatin ose partin. As kush nuk ka t
drejt q ta pengoj shtetasin e Kosovs t votoj lirisht,
barabart dhe fshehurazi. Meqense e drejta e vots sht
personale si e drejt kushtetuese e shtetasit t Kosovs, pr
kt arsye kto vepra penale edhe bjn pjes n kt kapitull
t ktij Kodi Penal. E Drejta e vots s lir do t thot se as

743

kush nuk ka t drejt t ndikoj n vullnetin e votuesit,

fshehtsin e votimit dhe t jet i barabart me t tjert pr
votim. Pra, me kt dispozit penale juridike mbrohet e drejta
e lir e votuesit me t drejt vote. Objekti mbrojts i ksaj
vepre penale sht liria e votimit si e drejt kushtetuese.
N kt dispozit jan prcaktuar elementet e ksaj vepre
penale. Kt vepr penale mund ta kryej do person i cili me
prdorimin e dhuns, kanosjes serioze, ryshfetit, duke prdor
varsin ekonomike apo profesionale ndikon n votuesin q t
votoj n mnyr t caktuar ose t mos votoj.
Veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale jan paraqit n
form alternative, andaj edhe kemi kto forma t ksaj vepre
penale.
a) Forma e par sht kur kryersi me prdorimin e
dhuns ose kanosjes serioze ndikon n vullnetin e lir t
votuesit q t votoj pr kandidatin e caktuar apo partin e
caktuar ose t mos votoj n zgjedhje. Veprimi i kryerjes s
ksaj forme t veprs penale sht prdorimi i dhuns apo
kanosjes serioze. Pr dhunn dhe kanosjen shih komentin tek
vepra penale nga neni 16o dhe 161 t ktij Kodi. Dhuna ose
kanosja duhet t jen t intensitetit t prshtatshm sa t
ndikojn n vullnetin e lir t subjektit pasiv t ksaj vepre
penale e q sht votuesi me t drejt vote. Vepra do t
konsiderohet e kryer me ndikimin n vullnetin e lir t
votuesit me prdorimin e dhuns dhe kanosjes serioze.
b) Forma e dyt ksaj vepre penale ka t bj me dhnien
e ryshfetit me qllim t ndikimit n votuesin q t votoj pr
personin e caktuar apo partin e caktuar ose t mos votoj fare.
Dhnien e ryshfetit duhet kuptuar si dhnie ose premtim i
dhurats apo ndonj dobie tjetr pr votuesin apo tjetrin. Me
fjal dobi duhet kuptuar dhnie ose premtim t do
benificioni, jo vetm at material. P.sh punsim, avancim n
pun, ngritje n profesion, udhtim, pagesa e pushimit etj.
c) forma e tret e ksaj vepre penale kryhet me
keqprdorimin e varsis ekonomike ose profesionale t
votuesit. Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale ka t bj
me keqprdorimin e varsis ekonomike. P.sh pundhnsi ia
bn me dije votuesit se pr knd duhet votuar, ose ndikimi i
mbajtsit t familjes n vullnetin e antarve tjer t familjes,
me fjal tjera me keqprdorimin e secilit person tek personi
tjetr i cili n nj mnyr sht ekonomikisht i varur.

744

Varsia profesionale do t ishte p. sh profesori tek nxnsit,

Mjeku tek personeli tjetr mjeksor, zejtari tek shegerti,
gjyqtari tek bashkpuntori profesional etj.
Konsideroj se kjo vepr penale mund t kryhet edhe me
an t mashtrim e q n kt nen nuk sht parapar nj
mundsi e till, por mendoj se me rastin e plotsimit dhe
pastrimit t ktij Kodi kjo mnyr e kryerjes s ksaj vepre
penale do t parashihet.
Sa i prket fajsis edhe kjo vepr penale kryhet me dashje
direkte dhe duhet t ekzistoj lidhja shkaksore (kauzale) n
mes t veprimit dhe pasojs s veprs penale. N munges t
lidhjes shkaksore (kauzale) nuk ka edhe prgjegjsi penale
pr kt vepr penale.
Pasoja e veprs penale realizohet ather kur votuesi ka
votuar nn ndikimin e kryersit ose nuk ka votuar n zgjedhje.
Keqprdorimi i t drejts s votimit
Neni 178
Kushdo q n zgjedhjet e mbajtura n Kosov voton n
emr t personit tjetr ose voton , apo megjithse ka
votuar, srish tenton t votoj, dnohet me dnim gjob a
me burgim deri n nj vit.
__________________
Tani m sht e njohur se e drejta e votimit sht e drejt
individuale e shtetasit t Republiks s Kosovs. Kjo e drejt
nuk mund t prcillet tek tjetri, e as t trashgohet, as t
shfrytzohet m shum se nj her pr nj zgjedhje. Q nga
mosha 18 vjeare, kjo e drejt fitohet me ligj dhe me
kushtetut, dhe pushon me rastin e vdekjes ose me vendim
gjyqsor.
Vepra n fjal ka pr objekt mbrojts t drejtn personale,
individuale mbi votn dhe se kjo e drejt pr t votuar apo
edhe pr t qen i votuar nuk mund t tjetrsohet e as t
shfrytzohet nga as kush, dhe shfrytzohet vetm nj her
prgjat zgjedhjes. Kjo vepr penale prbhet n ushtrimin e
votimit n vend t personit tjetr, ose voton m shum se nj
her apo tenton t votoj srish. Andaj veprimet me t cilat
kryhet kjo vepr penale jan, me votuar n emr t personit
tjetr, me votuar m shum se nj her dhe tenton t votoj

745

srish. Pra, veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale jan

prcaktuar n mnyr alternative: a) voton n emr t personit
tjetr, b) voton m shum se nj her, dhe c) tenton t votoj
srish.
Kryers i ksaj vepre penale sht do person i cili voton
n emr t personit tjetr, P.sh, krye familjari voton pr
antart e familjes ose nj prej antarve t familjes voton pr
antarin tjetr. Vepra kryhet me vet faktin se ai voton pr
personin tjetr, edhe n rastet kur ai prezantohet n emrin e
personit tjetr, edhe n rastet kur ai e plotson flet votn e
tjetrit pasi q personi tjetr e kalon fletregjistrim. Kt form
t veprs penale mund ta kryej edhe ndonj nga antart t
cilt jan t angazhuar pr mirvajtjen e procesit t votimit.
Vepra ekziston edhe n rast se dikush voton n emrin e
personit t vdekur.
Forma tjetr e kryerjes s ksaj vepre penale, sht kur
votuesi voton m shum se nj her. Kryers i ksaj forme t
veprs penale sht vet votuesi.
N kt norm penalo-juridike, si form e tret e kryerjes
s ksaj vepre penale sht parapar edhe tentativa pr t
votuar srish. Do t thot, tentativa pr t votuar srish sht
veprim i kryerjes s ksaj vepre penale, si element i posam i
saj.
Vepra penale kryhet gjat procesit t votimit.
Konsiderohet si e kryer ather kur votohet n emrin e
personit tjetr, ose kur voton m shum se nj her dhe kur
tenton t votoj srish.
Personi i cili i ndihmon kryersit t ksaj vepre penale ose
ai i cili shtyt, prgjigjen si ndihms ose si shtyts. Si ndihms
apo shtyts mund t paraqitet do person e edhe personi i cili
sht n detyr t mirvajtjes s procesit zgjedhor.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje direkte ku
prfshihet vetdija pr t votuar n emrin e personit tjetr, pr
t votua m shum se nj her dhe pr t tentuar q t votoj
srish.
Praktika gjyqsore e pas vitit 2000 sht shum e varfr sa
i prket ndjekjes s ktyre veprave penale edhe pse nuk mund
t thuhet se nuk ekzistojn.
Cenimi i fshehtsis s votimit.
Neni 179

746

(1)
Kushdo q n zgjedhje t mbajtura n Kosov
cenon fshehtsin e votimit dnohet me gjob ose me
burgim deri n gjasht muaj.
(2)
Kushdo q me prdorimin e dhuns , kanosjes
serioze ose n ndonj mnyr tjetr krkon nga personi q
t tregoj se pr cilin ka votuar dnohet me gjob apo me
burgim deri n nj vit.
(3)
Nse veprn penale nga paragrafi 1 i ktij neni e
kryen antari i Komisionit Qendror t Zgjedhjeve ose
cilido person tjetr gjat ushtrimit t detyrs s tij gjat
zgjedhjeve a votimit, kryersi dnohet me burgim deri n
tre vjet.
__________________
Paragrafi 1.
Sikurse e kemi cekur m sipr, nj ndr parimet
kushtetuese, prve liris s votimit, t drejts s saj personale
sht edhe e drejta fshehtsis s votimit. Jo vetm q sht
parim kushtetues, kjo e drejt por sht edhe parim i sistemit
zgjedhor gjith ashtu i garantuar me ligj mbi organizimin dhe
mbajtjen e zgjedhjeve n Republikn e Kosovs sipas s cilit
rregullohen kushtet n baz t cilave votuesve u mundsohet
t votojn fshehurazi. Andaj, cenimi i ksaj t drejte sht
prkufizuar n kt norm penalo-juridike.
Kjo vepr penale kryhet me veprim i cili ka t bj me
cenimin e fshehtsis s votimit. Do t thot, njohja apo e
msuara n mnyr kundrligjore e do shnimi q ka t bj
me votimin e sipas rregullit ka t bj me prcaktimin e vots,
dhe at fshehtsi ia zbulon tjetrit.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale mund t
realizohet n mnyra t ndryshme: psh., me shnimin e flet
votave nga ndonj person i cili kujdeset pr mir mbajtjen e
zgjedhjeve dhe pastaj me rastin e numrimit zbulon se si ka
apo kan votuar votuesit e caktuar dhe at ia zbulon personit
tjetr, ose kur dikush nga komisioni i cili shprndan flet
votimet e kthen nj skaj t fletvotimit dhe me rastin e

747

numrimit e zbulon se si personi i caktuar ka votuar, apo duke

e mashtruar votuesin se duhet t votoj haptazi etj.
Nuk sht e rndsis se kur sht cenuar e drejta e
fshehtsis, gjat votimit, pas votimit, apo kur prcaktohet
rezultati i zgjedhjeve ose pas publikimit t rezultateve.
N t drejtn penale ekziston mendimi se a ekziston
cenimi i fshehtsis s votimit kur vet votuesi pas votimit
publikisht tregon se pr knd ka votuar dhe kryersi kt ia
prcjell personit tjetr. Shtrohet pyetja a kan prgjegjsi q t
dyt.
Sipas, disa teoricienve cenimi i fshehtsis sht
prcaktuar si n interes t votuesit ashtu edhe n interes
shoqror.
Praktika ka prvetsuar qndrimin se ligji me kt norm
penalo-juridike synon ta mbroj t drejtn kushtetuese t
votuesit dhe ai mund ta mbaj apo ta refuzoj, dhe sa i prket
kryersit prmbajtja e flet-votimit m nuk sht fshehtsi nga
se votuesi e ka br publike.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet secili person i
cili sa i prket fajsis sht e nevojshme kryersi t veproj
me dashje.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht paraqitur forma kualifikuese e ksaj
vepre penale, ather kur kryersi me prdorimin e dhuns ose
kanosjes serioze apo n ndonj mnyr tjetr krkon nga
votuesi t tregoj se pr cilin ka votuar. Pr dhunn, kanosjen
serioze dhe mnyrat tjera t veprimit sht br fjal tek
veprat tjera penale t cekura dhe ato komente vlejn edhe tek
kjo vepr penale.
Paragrafi 3.
Paragrafi 3 po ashtu paraqet formn kualifikuese t veprs
themelore t prkufizuar n paragrafin 1, ather kur si
kryers sht antar i komisionit zgjedhor ose do person q
ushtron ndonj detyr gjat zgjedhjeve apo votimit.
Kush konsiderohet antar i komisionit zgjedhor apo person
i cili ushtron detyra t caktuar gjat zgjedhjeve apo votimit,
shih komentin tek vepra penale nga neni 176 t ktij Kodi.

748

Mashtrimi n votime
Neni 180
Kushdo q i falsifikon rezultatet e zgjedhjeve apo t
votimeve n Kosov duke shtuar, hequr apo shlyer votat a
nnshkrimet, duke i numruar n mnyr jo t sakt ,
duke i regjistruar n mnyr jo t sakt rezultatet e
zgjedhjeve n dokumentet zgjedhore apo kt e kryen n
ndonj mnyr tjetr ose i publikon rezultatet e zgjedhjes
a t votimit q nuk i prgjigjen votimit t kryer dnohet
me burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
___________________
Vepra penale konsiston n falsifikimin e rezultateve t
zgjedhjeve ose t votimit pr institucionet e Republiks s
Kosovs apo ato t nivelit komunal, duke shtuar apo heq ose
shlyer votat apo nnshkrimet, duke i numruar n mnyr jo t
sakt rezultatet e zgjedhjeve n dokumentet zgjedhore apo
kt e kryen n ndonj mnyr tjetr ose i publikon rezultatet
e zgjedhjeve a t votimit q nuk i prgjigjen votimit t kryer.
Veprimet e ksaj vepre penale jan prcaktuar n mnyr
alternative: a) duke shtuar, hequr apo shlyer votat a
nnshkrimet me qllim t falsifikimit t rezultateve t
zgjedhjeve apo votimeve n Republikn e Kosovs, b) duke i
numruar n mnyr jo t sakt rezultatet apo votat, c) duke i
regjistruar n mnyr jo t sakt rezultatet e zgjedhjeve n
dokumentet zgjedhore ose kt e kryen n mnyr tjetr, d)
publikon rezultatet e zgjedhjes a t votimit q nuk i prgjigjen
votimit.
a) Shtimi si nj nga mnyrat e kryerjes s ksaj vepre
penale ka t bj me shtimin e numrit t votave a
nnshkrimeve t pa qen pr nj nga kandidatt e caktuar apo
t lists s kandidatve.
Kjo mund t realizohet me plotsimin dhe vendosjen e flet
votimeve t cilat i ka plotsuar me prmbajtje kryersi, n
kutit e votimit apo n materialin zgjedhor, me q rast rritet
numri i votave pr kandidatin e caktuar ose pr listn e
caktuar.
Heqja e votave apo nnshkrimeve mund t bhet duke i
hequr flet votimet nga kutit e votimit apo duke i hequr

749

nnshkrimet nga flet regjistrimet pr kandidatin e caktuar. Kjo

mund t bhet ashtu q flet votimet e vlefshme me t cilat
votuesit jan sqaruar pr mnyrn e votimit, kryersi i bn t
pa vlefshme, ashtu q zvoglohet numri i flet votimeve pr
kandidatin e caktuar a nnshkrimet pr listn e caktuar etj.
P.sh me rrethimin edhe t kandidatve tjer, me nnvizimin e
lists dhe tjera veprime n listat e votimit apo n materialin
tjetr zgjedhor.
Shlyerja e votave a nnshkrimeve do t ishte kur kryersi
me mjete kimike apo n nj mnyr tjetr shlyen numrin e
votave pr kandidatin e caktuar, ose shlyen numrin e votave
n procesverbalet e votimit t prpiluara nga komisioni
zgjedhor, ashtu q zvoglon numrin e votave pr kandidatin e
caktuar.
b) Forma tjetr e kryerjes s ksaj vepre penale sht
ather kur kryersi me qllim i numron gabimisht numrin e
votave a nnshkrimet dhe i ven n lajthim antart tjer t
komisionit pr numrin e vrtet t votave a nnshkrimeve.
(P.sh. antari i komisionit evidenton numrin e votave a t
nnshkrimeve i cili numr n t vrtet nuk ekziston)
Numrimi i pa sakt mund t bhet n mnyra t ndryshme,
andaj ligjdhnsi kt i ka ln shtjes faktike.
c)Tek regjistrimi i rezultateve t pa vrteta, kryersi sakt
i din rezultatet e votave a nnshkrimeve duke i numruar gjat
numrimit apo njoftohet n mnyr indirekte, por n
materialet zgjedhore shnohen shnimet e pa sakta dhe t pa
vrteta.
d) Forma tjetr e ksaj vepre penale ka t bj me
publikimin e rezultateve t votimit ose t zgjedhjeve t cilat
nuk prkojn me rezultatet e vrteta. N kt rast rezultatet
nuk falsifikohen, ato jan t sakta por kryersi nuk i publikon
si t vrteta por ato tjerat, t pa vrtetat. P.sh. lajmron se
kandidati i caktuar ka fituar n zgjedhjet e caktuara edhe pse
n realitet sht zgjedh kandidati tjetr.
Kjo vepr penale konsiderohet e kryer kur n cilndo
form sht ndrmarr nj ndr veprimet e cekura alternative
me t cilin veprim jan falsifikuar votat a nnshkrimet ose ato
jan publikuar rrejshm.
Kryersi i ksaj vepre penale mund t jet do person edhe
pse zakonisht duhet t jen personat t cilt marrin pjes n

750

zbatimin e zgjedhjeve dhe t votimeve apo ushtrojn detyra t

caktuara lidhur me zgjedhjet apo votimin.
Vepra penale kryhet me qllim, q do t thot me dashje
direkte.
N disa raste veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale
mund t prmbajn elemente t veprs penale,- falsifikim i
dokumentit zyrtar, (p.sh kur kryersi sht person zyrtar ose
prgjegjs, dhe kur n dokumentin zgjedhor a t votimit
shnohen shnime t pa vrteta) pr ka shtrohet pyetja e
bashkimit t veprave penale. N kt rast dashja pr
falsifikimin e dokumentit zyrtar sht pr mashtrimin e
votuesve, ather nuk do kemi veprn penale t falsifikimit t
dokumentit zyrtar, por veprn penale nga ky nen.
De lege feranda. Ndoshta, kjo vepr penale do t duhej t
kishte edhe formn kualifikuese n rastet kur rezultatet e pa
sakta t zgjedhjeve ose t votimit publikohen nga komisioni
apo ndonj organ zgjedhor pr ka publikimi merr karakter
zyrtar.
Edhe pse qllimi i kryersit t ksaj vepre penale sht
mashtrimi i votuesve, prkufizimi i ksaj vepre penale
prmban veprime me t cilat falsifikohen rezultatet e votimit a
t nnshkrimit, dhe disa shtete kt vepr penale e kan
emrtuar- falsifikim t rezultateve t votimit-.

Asgjsimi i dokumenteve t votimit.

Neni 181
(1)
Kushdo q n zgjedhjet e mbajtura n Kosov
fsheh, dmton apo e merr ndonj dokument lidhur me
zgjedhjet dnohet me gjob apo me burgim deri n nj vit.
(2)
Nse veprn nga paragrafi 1 i ktij neni e kryen
personi zyrtar n ushtrimin e detyrs n lidhje me
zgjedhjet , kryersi dnohet me burgim deri n dy vjet.
_________________________________
Paragrafi 1.

751

Me prkufizimin e ksaj vepre penale, ligjdhnsi synon t

mbroj legalitetin e zgjedhjeve n mnyr q ato t jen t lira,
publike, dhe secili shtetas ta realizoj t drejtn pr t ndikuar
n mnyr demokratike n vendimet e organeve publike.
Pr ta arritur kt synim organet e ngarkuara pr zbatimin
e zgjedhjeve dhe votimit sigurojn dokumente t cilat
shrbejn pr zbatimin legal t zgjedhjeve. Andaj, objektet
mbrojtse t ksaj vepre penale jan dokumentet lidhur me
zgjedhjet e q jan: flet votimet, flet votimet e pa
plotsuara, fletvotimet e pavlefshme, procesverbalet mbi
votimin, kutit votuese, formulart dhe dokumentet tjera t
dedikuara pr zgjedhjet.
Veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale jan paraqitur n
mnyr alternative: fshehja, shkatrrimi, dmtimi apo marrja e
ndonj dokumenti q ka t bj me zgjedhjet a votimin. Me
marrje nnkuptojm, marrjen e dokumentit a sendit n mnyr
t pa autorizuar, ashtu q mos t jen fare t dukshme, me
qllim q zgjedhjet t mos jen legale, t vrteta, me nj fjal
t jen t manipuluara. Ndrsa me shkatrrim apo dmtimin
do t nnkuptojm brjen e dokumentit t pa prdorur ashtu q
mos t dihet prmbajtja, e deri n at mas sa mos t ket as
formn e nj dokumenti(shqyerja, kallja ose shkarravitja e
dmtime tjera). Fshehja do t ishte n rastet kur dokumenti a
sendi lidhur me zgjedhjet nuk do t ishte i pranishm me rastin
e numrimit apo prpilimit t procesverbalit apo kontrollit
eventual.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person. Ka
mendime se kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm
personi i cili ka detyra t caktuara lidhur me zgjedhjet a
votimet.
Konsideroi se ky mendim ka mbshtetje n
paragrafi 2 t ksaj vepre penale dhe mu pr kt vepra merr
karakter kualifikues. Mirpo mund t ekzistojn persona t
cilt nuk kan detyrime lidhur me zbatimin e zgjedhjeve a
votimit, por n ndonj mnyr tjetr arrin deri te dokumentet a
sendet ose ka mundsi ti shkatrroj, dmtoj apo ti marri. P.sh
kryersi i cili fare nuk ka detyra lidhur me zgjedhjet ia ven
zjarrin vendit ku gjenden dokumentet n ruajtje, ose gjat
transportit merren, vidhen. Kto veprime t kryerjes, kryersi
mund ti ndrmarri para, gjat dhe pas zgjedhjeve a votimit.
Vepra penale konsiderohet e kryer ather kur veprimi pr

752

kryerjen e veprs ka prfunduar dhe sht shkaktuar pasoja e

saj.
Sa i prket fajsis, kjo vepr penale kryhet vetm me
dashje direkte dhe vetdija e kryersit duhet t prfshij, se me
veprimet e veta i dmton, shkatrron, fsheh dokumentet a
sendet q kan t bjn me zgjedhjet a votimin dhe se m kt
i pengon zgjedhjet a votimet t jen t drejta dhe legale.
Me veprimet e lart prmendura mund t kryhet edhe
ndonj vepr tjetr e ngjashme t ktij kodi, p sh ndonj nga
veprat penale t falsifikimit t dokumentit zyrtar, ose t
dmtimit t sendit, por pr shkak t marrdhnieve t
specialitetit nuk do t kemi bashkimin e veprave penale, por
vetm kt vepr penale nga ky nen. Nse kjo vepr penale
kryhet me qllim q t fshihet vepra penale, mashtrimi n
votime, nga neni 18o i ktij Kodi, ather do t bnim me dy
vepra penale t kryera n bashkim.
Kur kryersi me rastin e kryerjes s ksaj vepre penale
ndrmerr dy e ma shum veprime t kryerjes s ksaj vepre
penale, nuk do t kemi bashkimin e veprave penale, por vetm
nj vepr.
Paragrafi 2.
Forma e kualifikuar e ksaj vepre penale sht prkufizuar
n paragrafin e 2 t ksaj vepre penale. Formn kualifikuese e
merr kur kryersi sht personi zyrtar i cili sht n kryerjen e
detyrs lidhur me zgjedhjet a votimin(antari i komisionit,
antari numrimit, personi i cili mban rendin, personi i cili
bn identifikimin e votuesit, personat q drejt pr s drejti
ushtrojn detyra tjera t nevojshme me zgjedhjet a votimin, e
edhe polici i cili siguron bartjen e votave prej nj vendi n
vendin tjetr, ruajtjen e tyre, ose prcjell vend votimet n
lvizje etj).
KAPITULLI XVII: VEPRAT PENALE KUNDER TE
DREJTAVE NGA MARREDHENIET E PUNES
Veprat penale t ktij kapitulli paraqesin cenimin e t
drejtave individuale t cilat rrjedhin nga marrdhniet n mes
pundhnsit dhe puns s puntorit. Kto t drejta t cilat

753

i takojn grupit t t drejtave ekonomike dhe sociale t njeriut

jan rregulluar edhe me
Kushtetutn e Republiks s
Kosovs, ligjin mbi marrdhniet e puns, ligjin mbi punn e
shrbyesve civil, kontrata kolektive etj.
Kto t drejta zn vend edhe n t drejtn ndrkombtare
t rregulluara me aktet ndrkombtare, p.sh. me Deklaratn e
Prgjithshme t Kombeve t Bashkuara pr t drejtat e njeriut
-1948.
Konventa Evropiane pr t drejtat dhe lirit themelore t
njeriut dhe protokollet e saja.
T drejtat t cilat i takojn sfers s t drejtave q rrjedhin
nga marrdhniet e pundhnsit dhe puntorit si nj e drejt
individuale sht rregulluar n mnyra t ndryshme, varsisht
nga sistemet shoqroro-politike t shteteve.
T drejtat nga marrdhnia e puns jan garantuar me
Kushtetutn e vendit ton, m pr s afrmi n nenin 49 ku
thuhet- E drejta e puns garantohet. Secili person sht i lir
t zgjedh profesionin dhe vendin e puns. Ndrsa, n nenin
28 e ndalon skllavrin dhe punn e detyruar.
Prve Kushtetuts, t drejtat nga marrdhnia e puns dhe
n punsim jan rregulluar me ligj dhe akte tjera nnligjore
dhe kontrata. Pritet t nxirren edhe ligjet pr t drejtat nga
marrdhnia e puns n prputhje me t drejtn bashkkohore
Evropiane. Prve t drejts nga marrdhnia e puns priten t
nxirren edhe ligji pr sigurimin shndetsor, invalidor dhe
pensional.
Tani n sistemin ton demokratik, shum t drejta q i
takojn sfers nga marrdhnia e puns rregullohen, prve
me ligj dhe akte nnligjore edhe me kontrata kolektive dhe
individuale t cilat lidhen n mes t pundhnsit dhe pun
marrsit. Garant pr zbatimin e ktyre kontratave sht shteti
me mekanizmat e vet.
Pr shkak t rndsis q kan kto t drejta ligjdhnsi i
vendit ton, duke i zbatuar normat e kushtetuts ka caktuar
edhe veprat penale me t cilat i mbron kto t drejta t cilat
burojn nga puna e njeriut.
Veprimet e prkufizuara dhe t sanksionuara pr shkak t
objektit t prgjithshm mbrojts(drejtat nga marrdhnia e
puns dhe mbrojtja sociale) jan sistemuar dhe harmonizuar
n kt kapitull e pr shkak t rndsis q i jep shoqria edhe
sistemohen n vendin q e ka n Kodin Penal.

754

sht pr tu cekur se t drejtat e shumta t ksaj natyre

realizohen edhe n t drejtn civile, meqense jan
marrdhnie kontraktues pr ka vlejn dispozitat nga Ligji
mbi Marrdhniet Detyrimore. Mirpo veprat penale t cilat
prfshijn cenimin e t drejtave apo kufizimin e tyre q sipas
ligjit u takojn, sa i prket punsimit, pushimit nga puna, pr
pagn, pr kohzgjatjen e orarit t puns, pr pushim apo
munges n pun, mbrojtjen e grave, fmijve apo personave
me paaftsi, pr pun jasht orarit etj, jan prfshi n kt
kapitull t Kodit Penal. Po ashtu n kt kapitull jan parapar
edhe veprat penale q kan t bjn me sigurimin social,
rrezikimin e siguris n pun dhe t drejtn n pjesmarrje n
qeverisje.
Veprat penale t ktij grupi karakterizohen me disa
karakteristika t prbashkta, prve veprs penale q ka t
bj me t drejtn e sigurimit social.
a) Ato karakteristika, para se gjithash kan dispozitiv
blanket(udhzues). Kryhen me shkelje t ligjit dhe akteve tjera
nnligjore si dhe t drejtat q rrjedhin nga kontratat kolektive,
t cilat parashohin ndonj t drejt t puntorit.
b)Pasoja e ktyre veprave sht mohimi apo kufizimi i
ktyre t drejtave. Pr t ekzistuar vepra penale duhet t
shkaktohet pasoja e jo vetm t cenohet ndonj dispozit
ligjore.
c)Pr veprat penale nga marrdhnia e puns sa i prket
fajsis ato duhet t kryhen me dashje, nse kryhet nga
pakujdesia ather kemi prgjegjsi disiplinore apo
administrative.
d)Kryesit e ktyre veprave penale, zakonisht jan personat
t cilt jan t ngarkuar me zbatimin e ligjit, akteve nnligjore
dhe kontratave. Zakonisht jan persona prgjegjs ose zyrtar
t cilt kan autorizime t caktuara. Numri i ktyre veprave
penale nuk sht i madh, objekti mbrojts sht t drejta e
puntorit, m s shpeshti kryhen me cenimin e ndonj ligji,
akti ligjor ose kontrat kolektive me ka pushohet, ndalohet
apo i kufizohet nj e drejt e cila i takon.
Cenimi i t drejtave nga marrdhniet e
puns.
Neni 182

755

Kush me vetdije nuk e zbaton ligjin apo kontratn

kolektive mbi punsimin apo pushimin e marrdhnies s
puns, pr pagn apo t ardhurat e tjera, pr kohzgjatjen
e orarit t puns, pr pushim apo munges n pun,
mbrojtjen e grave, fmijve apo personave me paaftsi apo
pr punn jasht orarit ose pr punn e nats dhe n kt
mnyr puntorit ia mohon apo ia kufizon t drejtat q i
takojn,dnohet me gjob apo burgim deri n nj vit.
_______________
Qllimi kriminalo-politik i ksaj norme penalo-juridike
sht q t sigurohen dhe t realizohen t drejtat e puntorit. E
drejta e puntorit sht themelimi dhe pushimi i marrdhnies
s puns, e drejta pr pagn apo t ardhurat tjera(shtesat), t
cilat i takojn n baz t ligjit apo ndonj akti tjetr juridik,
apo kontrate mbi punn, e drejta pr kohzgjatjen e orarit t
puns, pr pushim apo munges n pun, mbrojtjen e grave,
fmijve, invalidve, e drejta jasht orarit t puns apo t
nats. Kshtu, objekt i mbrojtjes s ksaj vepre penale jan t
drejtat themelore t puntorit t cilat rrjedhin nga puna apo
marrdhnia e puns sikurse jan cekur n dispozitn e ksaj
norme penalo-juridike.
Konsideroj se sht e rndsishme t shpjegohen
shprehjet marrdhnia e puns dhe puns faktike.
Marrdhnie e puns konsiderohet, ather kur puntori me
nnshkrimin e kontrats pr punsim pranon detyrat dhe t
drejtat e tij t cilat burojn nga ligji, aktet tjera juridike dhe
kontrata kolektive. Kurse pun faktike sht, do pun e kryer
tek pun dhnsi n baz t nj kontrate mbi veprn, drejtat e
t cilit rregullohen vetm n baz t Ligjit mbi marrdhniet
detyrimore.
Kjo norm penalo-juridike ka karakter blanket, andaj
veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht prcaktuar
mjaft blankete, sepse udhzon gjithnj n nj dispozit t nj
ligji t caktuar, akti juridik apo kontrate kolektive e cila sht
cenuar apo nuk sht respektuar. N realitet t gjitha kto t
drejta t cilat mbrohen me kt norm penalo-juridike jan t
rregulluar me ligj, akte tjera nnligjore sikurse jan
rregulloret, urdhresat administrative dhe kontrata kolektive.
Veprimi i ksaj vepre penale do t ishte kur kryersi me

756

veprim ose me mos veprim ia mohon(cenon) apo ia kufizon

ndonj t drejt q i takon puntorit n baz t ligjit, ndonj
akti tjetr juridik. N realitet veprimi i kryerjes do t ishte n
shkeljen e ndonj dispozite ligjore me t ciln rregullohet
ndonj e drejt e puntorit. P.sh. mos marrjes s ndonj akti
me t cilin do t shfrytzohej ndonj e drejt, (mos marrjes s
aktvendimit mbi themelimin e marrdhnies s puns, mos
marrjes s aktvendimit pr pushimin vjetor), marrjes s ndonj
aktvendimi me t cilin cenohet ndonj e drejt (p.sh. caktimi i
puns jasht orarit ose puns s nats kur ajo sht e ndaluar,
ose caktimi i grave apo fmijve ose personave me aftsi t
kufizuara n punt t cilat jan t dmshme apo t rrezikshme
pr kt kategori puntorsh etj) dhe veprim me t cilin i
kufizohet ndonj e drejt puntorit (p.sh. mos pagesa e
shtesave q i takojn, mos lejimi i shfrytzimit t plot t
pushimit vjetor etj.)
Pr t ekzistuar kjo vepr penale, kryersi duhet t veproj
vetm me dashje, ndrsa kryers i ksaj vepre penale nuk
mund t jet do person, por vetm personi i cili ka pr detyr
q t kujdeset pr zbatimin e ligjit dhe i cili ka mundsi t
vendosi mbi t drejtat e puntorit t cilat rrjedhin nga
marrdhnia e puns ose puns. Zakonisht jan personat
prgjegjs apo zyrtar, edhe pse n prkufizimin e ksaj vepre
penale si subjekt aktiv sht prcaktuar kush. Kryers i
ksaj vepre penale mund t jet edhe pundhnsi privat.
Kur kryers i ksaj vepre penale sht personi zyrtar apo
prgjegjs, kjo pr kah veprimi i kryerjes dhe pasojs, ka
ngjashmri me veprn penale- shprdorimi i pozits zyrtare
ose i autorizimeve nga neni 339 t ktij Kodi, dhe puna e pa
ndrgjegjshme n detyr e cila n Kodin ekzistues nuk sht
prkufizuar, por legjislacionet penale e vendeve tjera e kan t
prkufizuar kt vepr penale. Besoj se me korrigjimin dhe
plotsimin e ktij Kodi do t prkufizohet kjo vepr penale,
ashtu si n vendet e regjionit. Dallimi i ktyre veprave penale
bhet duke e sqaruar se kryersi i veprs penale ka vepruar me
qllim q vetit apo tjetrit ti krijoj ndonj prfitim, apo tjetrit
ti shkaktoi ndonj dm, ashtu q do t ekzistoj ndonj form
nga keqprdorimi i pozits zyrtare, e jo bashkimin me kt
vepr penale. Me fjal tjera, dallimi bhet n baz t qllimit,
se ka ka synuar kryersi t realizoj.

757

Sa i prket ksaj vepre penale dhe veprs penale-pun e pa

ndrgjegjshme n detyr (nse prkufizohet m von n kt
Kod), dallimin duhet krkuar tek shkalla e kundrligjshmris
s veprimit me t cilin sht kryer vepra penale. Te vepra
penale e keqprdorimit t pozits zyrtare dhe tek vepra, pun e
pa ndrgjegjshme n detyr, personi zyrtar ose personi
prgjegjs qllimisht pa ndrgjegjshm duhet t veproj,
ndrsa tek kjo vepr penale veprimi i kryerjes ka t bj me
mos respektimin e ligjit dhe akteve tjera juridike me q rast
shkaktohet pasoja e ksaj vepre penale. Por shkalla e
kundrligjshmris s veprimit t kryerjes s ksaj vepre
penale sht me e ult, ndrsa tek vepra tjetr shkalla e
kundrligjshmris sht m e lart.
Kur n veprimet e personit zyrtar ose t personit
prgjegjs prmbushen elementet e ksaj vepre penale dhe
veprs keqprdorim i pozits zyrtare ose t puns s pa
ndrgjegjshme n detyr, ather vepra penale m e rnd e
konsumon veprn m t leht, dhe n baz t parimit t
konsumimit do t kemi nj vepr penale, at m t rndn.
Nse cenimi i ndonj t drejte nga marrdhnia e puns
bhet pr shkak t dallimit t prkatsis s nacionalitetit,
racs, fes, gjinis, t nj grupi tjetr etnik, gjuhs, arsimit dhe
pozits, ather nuk do t kemi kt vepr penale por veprn
penale, shkelje statusit t barabart t qytetarve t Kosovs
nga neni 158 t ktij Kodi. Kto vepra penale nuk mund t
jen n bashkim ideal.

Cenimi i t drejtave t punsimit apo

papunsis
Neni 183
(1)
Kush ia mohon apo ia kufizon personave t tjer t
drejtn n punsim t lir n kushte t njjta, ashtu si
sht prcaktuar me ligj, dnohet me gjob apo me burgim
deri n nj vit.

758

(2)
Kush nuk e respekton ligjin mbi t drejtat e
personave t papunsuar dhe me kt ia mohon apo ia
kufizon t drejtat q iu takojn atyre dnohet me dnimin
e njjt nga paragrafi 1 i ktij neni.
______________
Si parim kushtetues sht edhe barazimi i qytetarve para
Ligji. N nenin 24 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs
sht parapar se t gjith jan t barabart para ligjit. do
kush gzon t drejtn e mbrojtjes s barabart ligjore, pa
diskriminim. Kjo dispozit kushtetuese sht edhe burim i
ligjeve dhe akteve tjera juridike t cilat e rregullojn kt t
drejt. Pr kt edhe e gzon edhe mbrojtjen penalo juridike
me kt norm penale juridike.
Kjo vepr penale ka dy forma t saja:
1)
punsimin t lir nn kushte t njjta, ashtu sikurse
sht prcaktuar n ligj.
2)
mohimi apo kufizimi i t drejtave q iu takojn
personave t pa punsuar sipas ligjit.
Forma e par e kryerjes s ksaj vepre penale sht
prkufizuar n paragrafin e 1 t ktij Kodi, ndrsa forma e
dyt n paragrafin e 2 t ktij Kodi.
Paragrafi 1.
1)
Kjo vepr penale nga paragrafi 1 ka kto elemente:
a) Objekti mbrojts sht e drejta kushtetuese dhe ligjore
pr t drejtn n punsim t lir dhe n kt drejtim t jen t
barabart n kushte t njjta ashtu si sht prcaktuar me ligj
apo akte tjera nn ligjore.
Me shprehjen punsim t lir duhet nnkuptuar t drejtn e
qytetarit q lirisht t zgjedh dhe t vendosi se me cilin
profesion do t merret dhe n cilin vend. sht e drejt e
qytetarit t paraqitet n konkurs, pr do vend t puns nse
konsideron se i plotson kushtet e prcaktuara.
E drejta n punsim t barabart do t thot se nuk mund
t diskriminohet n krahasim me personat tjer. Me shprehjen
mohim sipas prkufizimit t ksaj norme penalo-juridike
duhet nnkuptuar si pamundsi e plot n realizimin e t drejts
n punsim t lir nn kushte t njjta t prcaktuara me ligj
apo akte tjera juridike. Ndrsa me kufizim duhet kuptuar si
pamundsim t kufizuar n realizimin e t drejts n punsim

759

t lir dhe nn kushte t njjta t prcaktuara me ligj ose akte

tjera nn ligjore.
b)Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale manifestohet n
mohimin ose kufizimin e t drejts n punsim t lir n t
njjta kushte. Vepra mund t kryhet me do veprim me t cilin
personit tjetr i mohohet apo i kufizohet e drejta e punsimit t
lir nn kushte t njjta t caktuara me ligj.
Edhe kjo norm penalo-juridike sipas natyrs sht norm
blankete, sepse udhzon n nj ligj apo akt tjetr juridik me t
cilin rregullohen t drejtat dhe kushtet pr themelimin juridik.
P.sh. ligji mbi marrdhniet e puns dhe ai i shrbyesve civil
obligon q t gjith qytetart n territorin e Republiks s
Kosovs t njoftohen pr vendet e lira t puns dhe kushtet e
caktuara pr at vend pune. Pra, pr t ekzistuar vepra penale
sht e nevojshme q me veprimin e kryerjes t cenohet ligji
ose ndonj akt nn ligjor apo ndonj nga parimet kushtetuese.
Veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale jan t llojllojshme, si p.sh me fshehjen e paraqitjes, me mos lajmrimin
pr pjesmarrje n testim(intervist), dhnia e informatave t
gabuara e edhe deri favorizimi i ndonj kandidati etj.
Vepra konsiderohet si e kryer ather kur me nj nga
mnyrat sht mohuar apo kufizuar e drejta n punsim t lir
nn kushte t njjta apo pa barazia me t tjert nn kushte t
njjta n lmin e t drejts s punsimit t lir.
Kryers i ksaj vepre penale sipas prkufizimit sht do
person, por n realitet sht personi i cili n nj mnyr merr
pjes n procedurn e punsimit. Sa i prket fajsis, kryersi
duhet t veproj me dashje.
Kjo vepr penale ka ngjashmri me veprn penale nga
neni 158 t ktij Kodi. Dallimi sht vetm n motivin e
kryerjes s ksaj vepre penale. Nse cenimi i t drejts pr
punsim t lir i atribuohet dallimit t prkatsis nacionale,
etnike, fetare, gjinore tjera, ather nuk do t ekzistonte kjo
vepr penale por vepra penale nga neni 158 i ktij Kodi.
Paragrafi 2.
2) Forma e dyt e ksaj vepre penale ka t bj me
mohimin apo kufizimin e t drejtave t personave t
papunsuar q u takoj sipas ligjit apo akteve tjera nnligjore.

760

Kjo form sht prkufizuar n paragrafin e 2 t ksaj vepre

penale. Sipas prkufizimit vepra prbhet nga mos respektimi
i ligjit ose ndonj akti tjetr nn ligjor pr t drejtat e
qytetarve pr kohn e papunsis dhe me at rast t pa
punve iu sht mohuar ose kufizuar ndonj e drejt e cila u
takon sipas ligjit. P. sh me ligj u caktohet nj shtes n t holla
pr koh ta caktuar pr shkak t papunsis pa fajin e
puntorit, pastaj e drejta n sigurimin shndetsor, invalidor
ose pensional etj.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale ka t bj me mos
respektimin e ndonj dispozite ligjore me vetdije me t ciln
caktohet ndonj e drejt puntorve t pa pun. Nga kjo
rrjedh se nuk mjafton vetm ana objektive e veprs penale q
ka t bj me mos respektimin e dispozitave ligjore, por duhet
t ekzistoj edhe ana subjektive e veprs penale, q kryersi t
veproj me dashje pr ta shkaktuar pasojn e veprs penale.
Pasoja sht mos realizimi i ndonj t drejte q u takon
qytetarve t pa pun.
Mnyrat e kryerjes mund t jen t shumta. P.sh fshehja e
krkess, mos zgjedhja e krkess, shkatrrimi i
dokumentacionit, shlyerja nga evidenca, humbja e qllimshme
e librezs s puns ose kontrats, dhe me an t formave t
ndryshme t mashtrimit etj. e krejt me qllim q me an t
mos zbatimit t dispozitave ligjore tu mohohet ose tu
kufizohet ndonj e drejt puntorve t pa punsuar. Vepra
penale mund t kryhet me veprim dhe me mos veprim.
Nuk do t ekzistoj kjo vepr penale edhe n rast se nuk
sht zbatuar ndonj nga dispozitat ligjore me t cilat u
mohohet apo kufizohet ndonj e drejt e t papunve, por n
fakt ajo e drejt sht realizuar nga i papunsuari.
Pr kah natyra e veprs penale, kryersi mund t jet
vetm personi i cili ka mundsi t vendosi pr ndonj nga t
drejtat q u takojn t pa punve n territorin e Republiks s
Kosovs.
Cenimi i t drejtave t puntorve n
pjesmarrje n
qeverisje
Neni 184

761

Kush duke e cenuar ligjin, pengon apo i pamundson

puntorit realizimin e t drejts n pjes marrje n
qeverisje apo ato t drejta i keqprdor,
dnohet me gjob apo me burgim deri n nj vit.
_________________
E drejta puntorit pr t qeverisur buron nga ligji,
Rregulloreve dhe akteve tjera juridike dhe kontrats kolektive
e n baz t marrdhnies s puns dhe aksioneve t
deponuara. Kjo realizohet n organet shtetrore, publike si dhe
n sektorin e biznesit veprimtaria e t cilit nuk bhet vetm
nga mjetet shoqrore, por edhe nga kapitali privat. Mnyra
dhe kushtet e qeverisjes rregullohen me ligj, rregullore, akte
tjera juridike si dhe me kontratn kolektive.
Me kt norm penalo-juridike, ligjdhnsi synon t
mbroj t drejtn e puntorit q t marri pjes n qeverisje nn
kushtet dhe mnyrn e parapar me ligj, aktet tjera juridike
dhe kontratn kolektive.
Sipas prkufizimit t ksaj vepre penale rrjedh se
ekzistojn dy forma:
a) Duke cenuar ligjin, pengon apo i pamundson puntorit
n realizimin e t drejts n pjes marrje n qeverisje dhe
b) duke cenuar ligjin t drejtat n qeverisje i keqprdor.
Me shprehjen ligj, sipas natyrs s ksaj vepre penale
dhe objektit mbrojts por edhe sipas interpretimit teolologjik
(qllimit) duhet kuptuar jo vet ligjin i cili rregullon t drejtn,
mnyrn dhe kushte e pjes marrjes s puntorit n qeverisje,
por edhe rregulloret dhe aktet tjera nnligjore si dhe kontratn
kolektive.
Edhe kjo norm juridike ka karakter blanket, sepse
udhzon n cenimin e ndonj dispozite t ligjit, aktit tjetr
juridik apo kontrate juridike.
Objekt mbrojts i ksaj vepre penale sht cenimi i t
drejts s puntorit n qeverisje n baz t marrdhnies s
puns. Ndrsa subjekti pasiv i ksaj vepre penale sht
puntori i cili ka themeluar marrdhnie pune n organet
shtetrore, publike dhe n ato ndrmarrje me kapital t przier
ose privat.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale ka t bj me mos
respektimin (cenimin) e ndonj dispozite ligjore me vetdije
pr ta penguar apo pamundsuar puntorin n qeverisje.

762

Mnyra e pengimit apo pamundsimit sht shtje faktike

dhe ka mnyra t shumta se si mund t pengohet apo
pamundsohet pjes marrja e puntorit n qeverisje. P.sh me
interpretimin e dispozitave t ligjit se gjoja puntori nuk ka t
drejt t marri pjes n ndonj organ t qeverisjes, me ndonj
form tjetr t mashtrimit se gjoja puntorit nuk i lejohet
qeverisja. Format e pengimit apo pamundsimit jan t
prafrta dhe n praktik nuk do t duhej t paraqite problem.
Pengimi apo pamundsimi n pjes marrje n qeverisje mund
t realizohet nga kryersi edhe me an t krcnimit,
prdorimit t forcs, dhuns etj.
Pasoja e veprs sht pengimi apo pamundsimi n pjes
marrje n qeverisje. Vepra penale do t ekzistoj ather kur
realizohet pengimi apo pa mundsimi n qeverisje. Kjo vepr
penale mund t mbetet edhe n tentativ e pr shkak t
dnimit t parapar, tentativa nuk sht e ndshkueshme.
Mirpo n kto raste ka mundsi t ekzistoj prgjegjsia
disiplinore ose kundrvajts. N rast t prdorimit t forcs
ose dhuns mund t bhet fjal pr vepr penale t kanosjes
ose shtrngimit. Por, nse koj vepr penale realizohet me an
t kanosjes apo shtrngimit nuk do t kemi bashkimin e ktyre
veprave penale sepse kanosja dhe shtrngimi prdoren pr
realizimin e ksaj vepre penale. Andaj do t kemi vetm kt
vepr penale e cila ka karakter t cenimit e jo t rrezikimit t
s drejts n qeverisje. Pjes marrje n qeverisje mund t
nnkuptohet si pengim apo pamundsim n marrjen e
vendimeve ose n pjes marrjen e puns s organeve qeverise.
Kryers i ksaj vepre penale sht do person. Ndrsa, sa i
prket fajsis kryersi duhet t veproj me dashje direkte apo
eventuale, n t kundrtn vepra nuk do t ekzistoj.
b) Forma e dyt e ksaj vepre penale ka t bj me
keqprdorimin e t drejts s qeverisjes nga ana kryersit.
Mnyra se si sht formular kjo form alternative e ksaj
vepre penale sht disi jo e qart. Mirpo duke prdor
mnyrn krahasuese t legjislacioneve tjera penale, konsideroj
se kemi t bjm me keqprdorimin e t drejtave t qeverisjes
nga ana e kryersit duke e penguar apo pamundsuar q t
marren vendime t drejta, ose t drejtat e qeverisjes i
keqprdor n mnyra t ndryshme. P.sh rrejshm paraqet se
puntori merr pjes n qeverisje, ose se sht antar i nj
organi qeveriss e n realitet nuk sht, ose ka marr pjes n

763

punn e nj organi e ai nuk ka marr apo ka marr pjes n

marrjen e nj vendimi e n realitet nuk ka marr etj. Me kt
form t inkriminimit sanksionohet ndikimi i kundr ligjshm
n punn e organit qeveriss. Veprimi i kryerjes sht
keqprdorimi i t drejtave n organet qeverise, q do t thot
se kryersi mund t jet antar i ndonj organi qeveriss.
Keqprdorimi i t drejtave n organet qeverise, si veprim i
kryerjes, sipas kuptimit t ksaj forme t veprs penale sht e
lidhur n ndonj mnyr t keqprdorimit-veprimit t
kundrligjshm n punn e organit qeveriss. Mnyrat e
keqprdorimit, jan t shumta dhe ato varen nga gjendja
konkrete e fakteve t cilat vrtetohen n nj procedur t
parapar me ligj.
Legjislacionet penale t shteteve pr rreth, kt norm
juridike e kan nda n dy vepra penale ve e ve, me
emrtime: cenimi i t drejts n qeverisje dhe keqprdorimi i
qeverisjes.
Praktika gjyqsore sa i prket ksaj vepre penale, n
periudhn e pas lufts sht shum e varfr e mund t thuhet
se ende nuk ka gjet zbatim.
Cenimi i t drejtave nga sigurimi social.
Neni 185
Kush me vetdije nuk e respekton ligjin apo kontratn
kolektive nga lmi i sigurimit shndetsor, pensional dhe
invalidor dhe format e tjera t sigurimit social dhe m kt
ia mohon apo ia kufizon t drejtn q i takon puntorit,
dnohet me gjob apo burgim deri n nj vit.
___________________________
Kushtetuta e Republiks s Kosovs n nenin 51 ka
parapar se kujdesi shndetsor dhe sigurimi social
rregullohen me ligj. Andaj edhe e drejta penale i inkriminon
dhe sanksionon veprimet me t cilat qytetarit t Republiks s
Kosovs i mohohen apo i kufizohen t drejtat e lmis nga
sigurimi shndetsor, pensional dhe invalidor dhe forma tjera
t sigurimit social q burojn nga ligji apo kontrate kolektive.
Pr ka natyra juridike kjo vepr sht specifike dhe pr objekt
mbrojts ka t drejtat e personit q i takojn n baz t
sigurimit shndetsor, pensional dhe invalidor e edhe forma

764

tjera t sigurimit social. N sigurimin shndetsor bjn pjes

t drejtat me rastin e smundjes s prkohshme, t drejtat me
rastin e lehonis, t drejtat me rastin e lndimit n pun. Kto
t drejta jan t ndryshme p.sh, kontrollimin mjeksor,
shrimin e t smurit dhe dhnia e ndihmave tjera mjeksore
dhe rehabilituese, shrimin e dhmbve dhe gojs shtesa n t
holla pr shkak t lehonis, lndimit n pun etj.
Me sigurimin pensional dhe invalidor, nnkuptojm t
drejtat pr shkak t vjetrsis, pa punsis, humbja apo
kufizimi i aftsis pr pun si dhe sigurime t caktuara pr
antart e familjes s t siguruarit etj. P.sh. E drejta n pension
pr shkak t moshs, e drejta n pensionin familjar me rastin e
vdekjes s t siguruarit, pensioni invalidor pr shkak t
zvoglimit t aftsive pr pun, t drejtn n rehabilitimin
profesional dhe punsimin me shtesa n t holla, t drejtat n
kompensim n t holla pr shkak t dmtimeve trupore.
T gjitha kt t drejta t lartprmendura dhe t tjerat,
duhet t jen parapara me ligje t caktuara, rregullore ose me
kontrat kolektive.
Kt vepr penale e kryen personi i cili me vetdije nuk e
respekton ligjin ose aktet tjera nn ligjore apo kontratn
kolektive nga lmia e sigurimit shndetsor, pensional dhe
invalidor dhe sigurime tjera nga sigurimi social ia mohon ose
ia kufizon dikujt(t siguruarit) t drejtn q i takon, e pr t
cilat t drejta sht br fjal m lart. Veprimi i kryerjes sht
mos respektimi i ndonj dispozite ligjore me t ciln sht
caktuar nj e drejta nga lmia e sigurimit social.
Fjala sht pr norm blankete e cila plotsohet me
dispozitat tjera t ndonj ligji pr sigurimin social, ose t
ndonj akt tjetr nn ligjor apo kontrate kolektive. Pr t
ekzistuar vepra penale nuk mjafton vetm ana objektive e
veprs penale se kryersi nuk i ka respektuar dispozitat e
caktuara, por duhet t plotsohet edhe ana subjektive e veprs
penale q kryersi ka vepruar me vetdije.
Pasoja e veprs penale sht prcaktuar si mohim ose
kufizim i t drejtave nga llojet e sigurimeve sociale.
Vepra penale konsiderohet se sht kryer vetm nse sht
shkaktuar pasoja n mnyr faktike, respektivisht iu sht
mohuar ose kufizuar e drejta e dikujt nga mos respektimi i
dispozitave t caktuar ligjore. Nuk do t ekzistoj kjo vepr
penale nse nuk sht respektuar ndonj dispozit ligjore por

765

pasoja faktikisht nuk sht shkaktuar. Nuk sht mohuar apo

kufizuar ndonj e drejt.
Vepra penale kryhet vetm me dashje, ndrsa kryers
mund t jet do kush, por zakonisht kryers sht personi i
cili ka pr detyr t zbatoj ligjin pr sigurime sociale, ose akte
tjera nnligjore apo kontratn kolektive.
N rastet kur kt vepr penale e kryen personi prgjegjs
apo zyrtar ka ngjashmri me veprn penal shprdorim i
pozits zyrtare ose i autorizimit nga neni 339 t ktij Kodi,
Marrdhnia n mes t ktyre veprave penale sht sikurse
kemi cekur tek komenti i veprs penale, cenimi i t drejtave
nga marrdhniet e puns nga neni 182 t ktij Kodi.
Praktika:
Kur pronari i dyqanit privat t pa varur nuk i siguron
puntort t cilt punojn n dyqanin e tij, dhe me kt iu
mohon t drejtn n sigurimin shndetsor, pensional dhe
invalidor, kryen veprn penale, cenim i drejtave nga sigurimi
social nga neni 185 t ktij Kodi.
Rrezikimi i siguris n pun
Neni 186
(1) Kush q n minier, n fabrik, n ndrtimtari apo n
ndonj kantier ndrtimi i asgjson, i dmton a i heq
pajisjet dhe kshtu shkakton rrezik pr jetn e njerzve
dnohet me burgim deri n tre vjet.
(2) Kush q sht prgjegjs pr sigurin dhe shndetin
gjat puns n minier, n fabrik, n kantier ndrtimi apo
n ndonj vend tjetr t puns dhe q nuk bn instalimin e
pajisjeve t siguris apo nuk i mirmban pajimet e tilla ose
nuk vepron sipas rregullave teknike mbi masat e siguris
dhe kshtu shkakton rrezik pr jetn e njerzve
dnohet me burgim deri n dy vjet
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 dhe 2 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryesi
dnohet me burgim deri n nj vit.
(4) Nse vepra nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ktij neni ka
shkaktuar lndim t rnd t nj apo m shum personave,
pr veprn nga paragrafi 1 dhe 2 kryersi
dnohet me burgim deri n pes vjet,

766

Ndrsa pr veprn penale nga paragrafi 3 dnohet me

burgim deri n tre vjet
(5) Nse vepra nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ktij neni ka
shkaktuar vdekjen e nj apo m shum personave, pr
veprn nga paragrafi 1 ose 2 kryersi
dnohet me burgim prej nj deri n dymbdhjet vjet
ose me burgim prej nj deri n tet vjet pr veprn penale
nga paragrafi 3.
__________________________________
sht e drejt kushtetuese dhe ligjore sigurimi i kushteve
pr pun t cilat sigurojn integritetin fizik dhe moral t
puntorit, t rinjve, grave dhe personave me aftsi t kufizuara
pr pun.
Paragrafi 1.
Me kt vepr penale nga paragrafi 1 sht sanksionuar
asgjsimi, dmtimi apo heqja e pajisjeve t cilat shrbejn pr
sigurimin e puntorve dhe t tjerve n minier, n fabrik,
n ndrtimtari apo n ndonj kantier ndrtimi dhe me at rast
shkaktohet rrezik pr jetn e njerzve.
Sipas prkufizimit t ksaj vepre penale ktu nuk mbrohen
vetm t drejtat e puntorve pr kushte dhe siguri n pun,
por edhe t personave tjer t cilt nuk e kan cilin e puntorit.
Andej, kjo vepr penale nuk do ta kishte vendin n kt
kapitull por tek veprat penale nn kapitullin XXV kundr
siguris s prgjithshme t njerzve dhe pasuris.
Legjislacionet tjera penale, t cilat kan pr qllim mbrojtjen e
t drejtave t puntorve pr kushte dhe siguri n pun, kan
krejtsisht tjetr prkufizim me t cilin mbrohen t drejtat e
puntorve pr kushte dhe siguri n pun, por jo edhe
personave tjer.
Andaj, komentimi do t orientohet n baz t prkufizimit
t ksaj norme juridike ashtu sikurse sht n Kodin Penal.
Me kt vepr penale shtrihet mbrojtja penalo-juridike e t
drejts pr kushte dhe mbrojtje n miniera, n fabrika, n
ndrtimtari apo n ndonj kantier ndrtimi. Me siguri sht
fjala pr sigurimin e kushteve dhe mbrojtjen e puntorve
gjat puns n miniera, fabrika, ndrtimtari apo n ndonj
vend tjetr pune ku me ligj ose akt tjetr nn ligjor krkohen

767

kushte dhe mbrojtje t posame, por nuk prjashtohen edhe

personat tjer t cilt gjenden n apo afr ktyre objekteve ose
punimeve, sepse pasoja e ksaj vepre ka t bj me shkaktimin
e rrezikut pr jetn e njerzve e jo vetm t puntorve. Pra
objekti mbrojts sipas emrtimit t ksaj vepre penale dhe
prkufizimeve n paragrafin 1 dhe 2 sht siguria, shndeti
dhe jeta e njerzve gjat ushtrimit t punimeve jo vetm t
puntorve.
Objekti sulmues i veprs penale nga paragrafi 1, jan
pajisjet t cilat shrbejn pr mbrojtje dhe siguri gjat
punimeve e t cilat jan t parapara si t domosdoshme me ligj
apo me ndonj akt tjetr nn ligjor. Kso pajisjesh n miniera
ka t shumta duke filluar prej pompave t ujit, pajisjeve pr
identifikim e gazrave, t ndriimit, sistemin e alarmit, sisteme
t ndryshme kompjuterike e shum e shum sisteme tjera q
shrbejn pr mbrojtjen dhe sigurin e punimeve. Po ashtu ka
pajisje t ndryshme edhe n ndrtimtari apo punime tjera
ndrtimore. P.sh. sigurimi me shenja prkats dhe vendosja e
pajisjeve prkats gjat ndrtimit t rrugve, ndrtesave e
tjera. Mnyra e vendosjes, lloji i ktyre pajisjeve rregullohet
me ligj apo akt t posam juridik.
Veprimi i kryerjes s veprs penale nga paragrafi 1 sht
prkufizuar n mnyr alternative t cilat kan t bjn me
asgjsimin(shkatrrimin) e pajisjeve, dmtimin e pajisjeve apo
heqjen e tyre. Vepra penale do t konsiderohet si e kryer nse
ndrmerret nj veprim i kryerjes apo edhe n mnyr
kumulative.
Pasoja e ksaj vepre penale sht shkaktimi i rrezikut pr
jetn e njerzve. Vepra penale do t ekzistoi ather kur
realisht shkaktohet rreziku pr jetn e njerzve. Rreziku duhet
t jet konkret, i dukshm, i art e jo rrezik abstrakt i
paragjykuar apo i menduar se do t shkaktohej. Kjo, pr
arsye se ligjdhnsi me nj prkufizim t till ka krkuar
shkaktim t rrezikut pr jetn e njerzve e jo mundsin e
shkaktimit t rrezikut sikurse sht prcaktuar n
legjislacionet tjera penale t shteteve t rajonit e pr t marr
n konsiderat edhe rreziku abstrakt.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Ndrsa sa i prket fajsis kryersi kt vepr penale mund ta
kryej me dashje dhe nga pakujdesia. Pr kt arsye n
paragrafin 3 t ksaj norme penalo-juridike sht thn se

768

kryersi ndshkohet edhe kur kt vepr e kryen nga

pakujdesia, pr shkak t lartsis sanksionit t parapar pr
kt vepr penale.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht paraqit form tjetr e veprs penale
e cila ka t bj me mos
instalimin e pajisjeve, mos mirmbajtjen e tyre ose me mos
veprimin sipas rregullave teknike pr sigurin, shndetin e
jetn e puntorve dhe njerzve gjat punve n minier,
fabrika, kantier ndrtimi apo n ndonj vend tjetr t puns.
Kshtu, edhe n paragrafin 2 objekt i mbrojtjes s ksaj
vepre penale na paraqitet kushtet dhe siguria pr gjat
ushtrimit t punve e q ka t bj me shndetin, integritetin
dhe jetn e puntorve dhe t tjerve.
Vepra penale nga paragrafi 2 kryhet me mos veprim e q
ka t bj me mos instalimin e pajisjeve t siguris t cilat
jan t parapara me ligj, apo akte tjera nnligjore, me mos
mirmbajtjen e tyre apo me mos veprim sipas rregullave
teknike mbi masat e siguris. Pra, veprimi i kryerjes s veprs
penale nga paragrafi 2 i ktij neni sht paraqit n mnyr
alternative dhe kan karakter blanket sepse sht e nevojshme
q t veprohet n kundrshtim me dispozitat prkatse ligjore.
Masat pr sigurimin e puntorve dhe t tjerve n pun
jan t parapara me nj mori ligjesh, varsisht nga lmia e
veprimtaris ekonomike, ose me rregullore dhe akte tjera nn
ligjore. Kto masa pr sigurimin n pun mund t jen si masa
t prgjithshme, t posame dhe paraprake.
Kryersi i veprs penale nga paragrafi 2 sht vetm
personi prgjegjs pr sigurin dhe shndetin gjat puns, n
minier, n fabrik, n kantier ndrtimi apo n ndonj vend
tjetr t puns. Pr termin person prgjegjs shih kuptimin e
shprehjeve n nenin 107 paragrafi 2 t ktij Kodi.
Sa i prket fajsis edhe kjo vepr penale mund t kryhet
me dashje dhe nga pakujdesia. Kur kryersi udhhiqet me
dashje q ta kryej kt vepr penale, ai duhet t jet i vet
dijshm se me mos veprimin e tij do t shkaktoj rrezikun pr
shndetin dhe jetn e njerzve ose konsideron se rreziku nuk
do t shkaktohet e edhe nse shkaktohet e pranon nj pasoj t
till. Kryersi kt vepr penale mund ta kryej edhe nga

769

pakujdesia duke u udhhequr se pasoja nuk do t shkaktohet

apo at do ta evitoj(par. 3.)
Forma kualifikuese e ktyre dy formave t ksaj vepre
penale ligjdhnsi e paraqet n paragrafin 4 dhe 5 t ktij neni.
Formn kualifikuese kto dy forma t ksaj vepre penale, e
marrin pr shkak t shkallzimit t pasojs. Sipas paragrafit
4 do t prgjigjet kryersi nse sht shkaktuar lndim i rnd
t nj apo m shum personave. Ndrsa sipas paragrafit 5 do
t prgjigjet kryersi nse shkaktohet vdekja e nj apo m
shum personave.
Kur, jemi tek format e kualifikuar t ksaj vepre penale
duhet potencuar se kryersi do t prgjigjet pr ket vepr
penale kur udhhiqet me dashjen pr t shkaktuar rrezikun pr
shndetin dhe jetn e njerzve, kurse ndaj lndimeve t rnda
dhe pasojs me vdekje t personit tjetr vepron nga
pakujdesia. Por, nse kryersi udhhiqet me dashjen pr t
shkaktuar lndime t rnda apo pasoj me vdekje, ather nuk
do kemi t bjm me kt vepr penale por me ndonj form
t veprs penale t lndimit t rnd trupor nga neni 154 apo
t vrasjes nga neni 146 ose 147 t ktij Kodi.
E nse kryersi e kryen kt vepr penale nga pakujdesia
si pr kah shkaktimi i rrezikut e edhe pr kah lndimi i rnd
trupor dhe pasojs s vdekjes prgjigjet sipas paragrafit 3
lidhur me paragrafin 4 ose 5 t ktij neni.

KAPITULLI XVIII:
VEPRAT PENALE KUNDER
AUTORITETIT

NDERIT

DHE

Fyerja dhe shpifja sipas s drejts bashkkohore

Evropiane nuk paraqesin rrezikshmri shoqrore t atij
intensiteti sa t konsiderohen si vepra penale. Parlamenti i
Republiks s Kosovs ka miratuar ligjin prkats me t cilin
ka rregulluar t drejtn e personit i cili konsideron se iu sht
cenuar nderi dhe autoriteti me an t fyerjes apo shpifjes pr
dmshprblim sipas procedurs kontestimore para nj gjykate
t rregullt. Mirpo, Kodi yn penal ende i ka n fuqi kto dy

770

norma penalo-juridike t cilat i prkufizojn dhe i

sanksionojn veprimet me t cilat cenohet nderi dhe autoriteti
i personit e q emrtohen me shprehjetfyerje dhe shpifje.
Kto dy vepra penale ndiqen sipas padis private, andaj edhe
propozimi pr ndryshimin dhe plotsimin e ktij Kodi nuk i ka
parapar si vepra penale. Kshtu, dhe sipas udhzimeve t
udhheqsit t grupit pr hartimin e ktij komentari nuk iu jam
qasur komentimit t ktyre dy normave. Por, edhe Gjykata
Supreme e Kosovs me 21.o1.1012 ka marr nj Qendrim
Parimor me t cilin q t dy veprat penale nga neni 187 dhe
188 t KPK i ka dekriminalizuar. A ka kompetenca Gjykata
Supreme ti dekriminalizoj veprat penale t aprovuara nga
Kuvendi i Republiks s Kosovs e t publikuara me Kodin
Penale t Republiks s Kosovs nuk sht vlersim i ktij
punimi.
Fyerja
Neni 187
(1) Kush e fyen personin tjetr,
dnohet me gjob apo me burgim deri n tre muaj.
(2) Personi nuk sht penalisht prgjegjs nga paragrafi 1
i ktij neni:
1) Nse e prshkruan individin tjetr n mnyr fyese
n veprn shkencore,
letrare apo artistike, n nj shqyrtim serioz gjat
ushtrimit t detyr
zyrtare, gjat ushtrimit t profesionit t gazetaris,
gjat veprimtaris
politike apo ndonj veprimtarie shoqrore ose n
mbrojtjen e ndonj t
drejte apo t interesave t arsyeshme dhe
2) Nse sipas mnyrs s prshkrimit apo t
rrethanave t tjera prkatse, sht
e qart se vepra nuk sht kryer me qllim t
prmimit.
(3) Nse personi i fyer i sht prgjigjur fyerjes me fyerje,
gjykata mund ta dnoj
apo ta liroj nga dnimi njrn pal ose t dy palt n
fjal.

771

Shpifja
Neni 188
(1)
Kushdo q pr personin tjetr nxjerr apo prhap
pohime t pavrtet q mund t dmtojn nderin dhe
autoritetin e tij, megjithse e di se pohimet e tilla jan t
pavrteta , dnohet me gjob apo me burgim deri n tre
muaj.
(2)
Personi nuk sht penalisht prgjegjs nga
paragrafi 1 i ktij neni nse pohimet e nxjerra apo t
prhapura jan t vrteta ose nse ai ka pasur arsye t
bazuar pr t besuar n vrtetsin e pohimit t till.
Zbulimi i rrethanave personale dhe
familjare
Neni 189
(1)
Kushdo q nxjerr apo prhap informacion t
fsheht n lidhje me jetn personale apo familjare t
ndonj personi q mund ta dmtoj autoritetin e tij
dnohet me gjob apo me burgim deri n tre muaj.
(2)
Vrtetsia apo e pavrteta e informacionit , q
nxirret apo prhapet lidhur me jetn personale apo
familjare t ndonj personi nuk mund t hetohet n
gjykat , prve n rastin e parapar n paragrafin 5 t
ktij neni.
(3)
Personi nuk sht penalisht prgjegjs nga
paragrafi 1 i ktij neni:
1)
Nse veprimi sht br gjat ushtrimit t
detyrs zyrtare , politike ose ndonj aktiviteti tjetr politik
n mbrojtje t nj t drejte ose t nj interesi t drejt dhe
2)
Nse pohimet e nxjerra apo t prhapura jan
t vrteta ose nse personi i till ka pasur arsye t bazuar
pr t besuar n vrtetsin e informacionit t till.
_______________
Paragrafi 1.

772

N realitet, kjo vepr penale na paraqitet si vepr e veant

e shpifjes.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht nxjerrja apo
prhapja informacionit t fsheht n lidhje me jetn personale
apo familjare t ndonj personi. Pr ekzistimin e ksaj vepre
penale nuk sht e rndsis se informacioni sht i vrtet apo
jo i vrtet, por pa tjetr duhet t bj me jetn personale apo
familjare t ndonj personi.
Mirpo, sht vshtir t caktohet se krejt ka
konsiderohet si informacion lidhur me jet personale apo
familjare ose sht vshtir t trhiqet ndonj kufizim n mes
t ktyre dy sferave t jets s njeriut. N kt drejtim duhet
filluar nga kuptimi themelor i ktij inkriminimit; jeta private e
njeriut q nuk sht ndonj fshehtsi absolute, por zbulimi dhe
prhapja e ndonj informacioni nga jeta private e dikujt mund
t ket ndonj interes shoqror i arsyeshm. Andaj, jets
personale dhe familjare si objekt mbrojts i ksaj vepre penale
sht e nevojshme q t epet nj mbrojtje nga shpifjet e pa
nevojshme. E drejta penale bashkkohore ka nj mendim tjetr
sa i prket shtrirjes s mbrojtjes penale sa i prket veprs
penale t fyerjes, shpifjes e edhe ksaj vepre penale, nga se ka
t bj me nj interes q i prket drejt pr drejt individit dhe
se nuk paraqet ndonj rrezikshmri shoqrore t asaj rndsie
sa ti epet nj mbrojtje penale. Andaj, sht parapar mnyra e
kompensimit t dmshprblimit pr pasojn e ktyre veprave
penale q mund t realizohen n procedurn kontestimore.
Meq, zbulimi dhe prhapja e informacionit pr jetn
personale dhe familjare sht inkriminuar me Kodin ton
penal konsideroj se duhet edhe komentuar.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale duhet t plotsohen kto
kushte:
a)Deklarata e kryersit ose informacioni duhet ti referohet
personit t caktuar fizik(jo personit juridik). Vepra penale
mund t kryhet edhe ndaj personit t vdekur.(neni 19o par.2
KPK)
b)Informacioni duhet t jet serioz. T jet i asaj
prmbajtje sa t dmtoj nderin dhe prestigjin e atij personi.
Informacioni a sht i karakterit t till sa t cenoj nderin dhe
prestigjin e vrteton gjykata pr secilin rast konkret. Me kt
rast duhet t merren n konsiderat kriteret objektive e jo

773

ndjeshmrin dhe natyrn e personit pr t cilin ka t bj

informacioni.
Vepra penale konsiderohet e kryer ather kur
informacioni i nxjerr apo i prhapur ka mri tek personi i
tret. Nse informacioni iu sht nxjerr apo komunikuar
personit pr t cilin ka t bj informacioni nuk ekziston kjo
vepr penale, por vepra penale e fyerjes. Mirpo, n disa raste
nuk do t ekzistoj as kjo vepr penale edhe nse ndonj
personi iu sht komunikuar dika nga jeta personale ose
familjare t personit tjetr, e ajo rrethan drejt pr s drejti ka
t bj me personin t cilit i komunikohet. Kshtu psh.,
kryersi nuk do prgjigjet pr kt vepr penale nse njrit
nga bashkshortit i nxirret informacioni se bashkshorti i tij
mban marrdhnie intime me personin e tret. Personi i
shpifur, n rastin konkret mund ta padis kryersin pr shpifje,
por kryersi n rastin konkret mund ta vrtetoj informacionin
se sht i vrtet apo t thirret n lajthimin e pa mnjanuar.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
ndrsa vepra penale kryhet vetm me dashje.
Me jetn personale mund t kuptohet trsia e vetive
personale dhe karakteristikat e nj personi, shprehit e tija,
mnyra e jetess, vetit e caktuara t tij, mnyra se si reagon n
situata t ndryshme q jan karakteristike pr personalitetitin
dhe teperamanetin e tij. N jetn personale bjn pjes edhe
praktika fetare, mnyra e shfryrjes s ndonj nevoje,
posarisht t natyrs intime. Nocioni i jets familjare sht
di m i prcaktuar. Ajo prfshin marrdhniet dhe dukurit
q paraqiten n rrethin familjar. Do t thot mnyra e jets n
familje, marrdhniet n mes t bashkshortve, fmijve dhe
prindrve ose n mes t antarve tjer n familje. Andaj do
informacion i cili nxirret apo prhapet dhe sht i atij karakteri
me t cilin cenohet nderi dhe prestigji i familjes paraqet t
qenurit e ksaj vepre penale.
Paragrafi 2.
N paragrafin e dyt t ksaj norme penalo juridike sht
parapar se vrtetsia apo jo vrtetsia e informacionit q
nxirret ose prhapet lidhur me jetn personale a familjare t
personit tjetr(subjektit pasiv) nuk mund t provohet. Norma
juridike sht e natyrs imperativ, q do t thot se t

774

provuarit nuk sht e lejuar as n rastin kur i dmtuari vet

krkon q t vrtetohet se a sht informacioni i sakt apo i pa
sakt. Kjo pr arsye se pa saktsia nuk sht element
konstituiv i ksaj vepre penale. Sikurse kemi cekur m sipr
vepra penale ekziston edhe nse informacioni sht i pa sakt
apo i sakt. Prjashtimi nga kjo norm imperative ekziston n
rastet e parapara n paragrafin 3 t ksaj norme penalojuridike.
Praktika gjyqsore:
1.Kur, gjykata vrteton se i akuzuari disa her ka prhap
informacionin se fmiu i paditsit nuk sht i paditsit por i
fqiut dhe se kjo prhapje informacioni ka cenuar autoritetin
dhe prestigjin e paditsit. Andaj, kto veprime paraqesin
veprn penale, zbulim i rrethanave personale dhe familjare
nga neni 189 par 1 KPK.
Vendimi i nj gjykate t Qarkut.
2.Prhapja e informacionit lidhur me sfern intime t nj
personi q ka mund t cenoj autoritetin e tij, edhe pr kundr
faktit se sht i vrtet, paraqet veprimin inkriminues t ksaj
vepre penale.
Kz. V. 54/74.
Ndjekja e veprave penale kundr nderit dhe
autoritetit
Neni 190
(1)Procedura penale pr veprat penale nga nenet 187
deri te neni 189 i ktij Kodi fillohet n baz t padis
private.
(3)
Nse vepra penale nga neni 187 deri te neni 189 t
ktij Kodi jan kryer ndaj personit t vdekur , procedura
penale fillohet n baz t padis private t bashkshortit,
fmijve , prindrve, prindrve adoptues ose vllezrve a
motrave t personit t vdekur.
_________________________
Kjo norm juridike sht e natyrs udhzuese e cila udhzon
pr faktin se proceduar penale fillohet n baz t padis
private. Do t thot se paditsi privat paraqitet para gjykats
me kallzimin e tij penal.

775

N paragrafin e dyt t ksaj norme po ashtu udhzohet

bashkshorti i t vdekurit, fmija, prindi, prindi adoptues ose
vllazrit a motrat e personit t vdekur pr mundsin e
ndjekjes penale sipas padis private.
Publikimi i aktgjykimeve
Neni 191
Me rastin e shqiptimit t dnimit pr veprn e shpifjes
t kryer me an t shtypit apo me mjete tjera t informimit
dhe komunikimit publik, gjykata me krkesn e pals s
dmtuar , mund t urdhroj publikimin e aktgjykimit n
trsi ose nj pjes t tij n shpenzime t personit t
dnuar.
____________________
Nj regulativ e till ligjore sht parapar n dobi t
dmtuarit. Dhnia e mundsis q gjykata mund t vendosi q
aktgjykimin i marr lidhur me veprn penale t shpifjes e
kryer me an t shtypit apo mjeteve tjera t informimit dhe
komunikimit publik me krkesn e t dmtuarit ta urdhroj
publikimin e tij n trsi ose nj pjes t tij sht vetm nj
satisfakcion.
Kushtet pr t vepruar gjykata n kuptim t ksaj norme
jan:
a)
I akuzuari t shpallet fajtor pr veprat penale t
shpifjes me an t shtypit apo mjete tjera t informimit dhe
komunikimit publik
b)
T ekzistoj krkesa e t dmtuarit pr nj gj t till.
Aktgjykimi mund t publikohet n trsi apo pjesrisht.
Shpenzimet e publikimit i bart i akuzuari. Nse i akuzuari
nuk i bart shpenzimet ather shpenzimet ekzekutohen me
dhun, e nse i akuzuari nuk ka mundsi financiare ti bart
shpenzimet apo nuk mund t ekzekutohen me dhun,
shpenzimet e publikimit t aktgjykimit bijn barr t mjeteve
buxhetore t gjykats.

VEPRAT
SEKSUAL

KAPITULLI XIX:
PENALE
KUNDR

INTEGRITETIT

776

E drejta penale bashkkohore n deceniet e fundit ka

psuar ndryshme t mdha lidhur me botkuptimin se q sht
normale dhe q sht e ndaluar n sfern e jets seksuale.
Legjislacionet penale t m hershme kan inkriminuar dhe
sanksionuar nj numr t sjelljeve t ksaj sfere, pa marr
parasysh se i ka kryer individi me plqimin e personit tjetr
apo jo. Kshtu, koh pas kohe kan ndryshuar qndrimet dhe
sanksionet lidhur me sjelljet e caktuar t ksaj sfere t jets
intime.
Nj numr i madh i kufizimeve t ksaj natyre, burimin e
kan gjetur n normat kanunore t bra nga teologjia e
krishter. Jan kufizuar epshet seksuale si nj e keqe ndaj
rregullave natyrore ndrsa kan konsideruar se e lejuar sht
vetm ajo marrdhnie seksuale n mes bashkshortve me
qllim t lindjes s fmijve.
Ndryshime qensore n kuptimin, konceptin dhe
qndrimin ndaj jets seksuale ka filluar pas revolucionit
qytetar n shekullin 18. Disa ndalesa penale jan heq, disa
veprime t turpshme seksuale jan kufizuar. Rregullativa
bashkkohore penalo-juridike m shum kufizohet n ato
sjellje t integritetit seksual t cilat ndrmerren n
kundrshtim me vullnetin e tjetrit, respektivisht n ato sjellje
t cilat cenojn dinjitetin seksual t njeriut si pjes prbrse e
integritetit t prgjithshm personal dhe t lirive t njeriut.
Kjo, vetm kur jan n pyetje personat e rritur, ndrsa kur jan
n pyetje fmijt, mbrojtja penalo-juridike sht m e zgjeruar
dhe m e fuqishm pr mbrojtjen e integritetit seksual.
Mbrojtja penalo- juridike m e theksuar sht ather kur
sjelljet e tilla kan t bjn me fmijt pr arsye t pasojave q
do t shkaktoheshin n zhvillimin normal, jo vetm seksual,
por edhe n zhvillimin psiko- fizik.
Dhuna seksuale sht e pranishme n t gjitha shtetet e
shoqrive bashkkohore, madje edhe n ato vende me zhvillim
ekonomik dhe liberalizm demokratik. Sipas disa studimeve t
cilat jan zhvilluar n Kanada, Zeland t re, Britani t madhe,
SHBA dhe n Koren Jugore sht konstatuar se 8- 15% t
grave jan dhunuar n mosh t re. Nse ktu i shtohen edhe
tentim dhunimet numri rritet deri 20-27 %. Pra frika nga
dhunimi sht pjes prbrse e prditshmris s nj gruaje
n shumicn e vendeve t ktij rruzulli toksor.

777

Ato e kufizojn fushn e vet t veprimit dhe krkojn

mbrojtjen e mashkullit. Frika e gruas se do t dhunohet nga i
panjohuri n nj rrugic t errt sht m e rrall. Dhunimet
seksuale jan m t shpeshta n nj hapsir t caktuar sociale.
Pasojat t cilat shkaktohen te femra e dhunuar jan: a) Pasojat
fizike(shpesh lndime t rnda trupore, prhapja e smundjeve
ngjitse), b) Pasojat psikike ( traumat me simptome afatgjata,
ndjenja e friks, q rregullimet e ushqimit dhe gjumit, pengesa
pr koncentrim, apatia dhe depresioni, pengesa seksuale,
ndjenja e ult e nnmimit, afinitet pr vet vrasje, prdorimi i
drogs dhe alkoolit), c) Pasojat sociale(shtatznia e pa
dshiruar, izolimi nga t tjert, rregullimet n komunikim me
familje, pasojat sociale t dhunimit seksual mund t paraqiten
e prcillen deri n gjeneratn e tret apo t katrt t gruas s
dhunuar). Pra, ajo kryesorja sht se femra e dhunuar
seksualisht jeton gjithnj me dhunimin. Duke pas parasysh
pasojat e ktyre veprimeve dhunuese ndaj nj personi,
legjislacionet penale kan prcaktuar kushte m t ashpra,
ndrsa pr disa veprime seksuale q kan qen m par t
sanksionuar jan dekriminalizuar, do t thot se nuk paraqesin
vepr penale. M 1993 Norvegjia sht nj ndr shtetet e para
e cila ka nxjerr ligjin me t cilin garantohet partneriteti n
mes dy gjinive t njjta. Me kt ligj sigurohen gati t gjitha t
drejtat q rrjedhin nga lidhja e martess. sht nxjerr edhe
ligji pr barrsimin jo natyror vetm pr personat n kuror.
M 2002 nxirret ligji me t cilin nj nga partnert ka t drejt
t adaptoj fmij. M 11.o6. 2008 nxirret ligji me t cilin
lejohet martesa n mes t dy gjinive t njjta i cili ka hyr n
fuqi m 01.o1. 2009, madje edhe e drejta pr tu kurorzuar n
kish. Sipas hulumtimeve 66% t Norvegjezve e pranojn nj
gj t till.
Shqipria m 1995 i ka dekriminalizuar marrdhniet n
mes t homoseksualve dhe nuk paraqet vepr penale.
Partneriteti dhe kurora n mes t homoseksualve n Shqipri
nuk sht e lejuar. Vetm 19% t popullats e mbshtesin
partneritetin apo lidhjen martesore. Kushtetuta e Republiks
s Kosovs kt shtje e ka ln q t rregullohet me ligj. N
nenin 37 paragrafi 1 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs
thuhet: N baz t plqimit t lir, dokush gzon t drejtn
t martohet dhe t drejtn q t krijoj familje n pajtim me
ligjin. Ndrsa n paragrafin e 2 thuhet: Martesa dhe

778

zgjedhja e saj rregullohet me ligj dhe bazohen n barazin e

bashkshortve.
N kt kapitull jan t paraqitura veprat penale t
drejtuara ndaj dinjitetit personal dhe moral n sfern e jets
seksuale t njeriut. Jeta seksuale e njeriut paraqet pjesn
intime t personalitetit t tij dhe veprimeve t tij. N kt
sfer, sikurse e kemi cekur, shoqria nuk duhet t ndrhyj me
norma penalo-juridike, mirpo pr disa raste t veanta
shoqria sht e obliguar t ndrhyj me qllim t mbrojtjes s
barazis s qytetarve sa i prket t drejtave dhe lirive t
njeriut t garantuara me Kushtetut dhe akte tjera
ndrkombtare.
Kushtetuta e Republiks s Kosovs n nenin 23
proklamon respektimin e dinjitetit t njeriut si baz themelore
i t gjitha t drejtave dhe lirive t njeriut, n nenin 26
prcakton t drejtat e integritetit personal, n nenin 27 ndalon
torturn , trajtimin mizor, njerzor ose poshtrues. Kshtu,
edhe n sfern e jets seksuale t njeriut jan t ndaluara disa
sjellje t caktuara me krcnimin e sanksionit penal me t cilat
cenohen t drejtat t cilat burojn nga kushtetuta, ligji apo nga
ndonj akt tjetr ndrkombtar.
Pra n baz t cekurave n Kodin ton penal jan prfshir
konceptet e reja lidhur me t drejtn e njeriut q t vendosi
lirisht pr jetn e tij seksuale, respektivisht pr dinjitetin dhe
integritetin seksual e q m s miri shprehet me emrtimin e
ktij kapitulli. Kshtu objekti i prgjithshm mbrojts i ktyre
veprave penale t prfshira n kt kapitull sht e drejta n
dinjitetin dhe integritetin seksual t njeriut.
________________________
PRKUFIZIMET N LIDHJE ME VEPRAT PENALE
KUNDR INTEGRITETIT SEKSUAL
Neni 192
Sipas ktij kapitulli,
(1)
Shprehja plqim do t thot pajtim vullnetshm
i personit i cili ka arritur moshn gjashtmbdhjet vjeqare
pr t kryer aktin seksual. Nuk ekziston plqimi nse:

779

1)
Personi i till me fjal ose me sjellje shpreh
munges t pajtimit pr t kryer aktin ose pr ta vazhduar
ate:
2)
Pajtimi sht shprehur me fjal ose me
sjelljen e nj personi tjetr dhe jo t viktims
3)
Pajtimi i personit t till sht marr me
mashtrim , me frik ose me krcnim nse mjetet e tilla
nuk prfshijn prdorimin e dhuns, krcnimin ose
shfrytzimin si sht parapar n nenin 193(2)ose
4)
Personi i till i paaft pr pajtimin pr akt
seksual pr shkak t dehjes me alkool, me drog ose me
substanca t tjera.
(2)
Asgj nga paragrafi 1 i ktij neni nuk duhet t
interpretohet si kufizim i rrethanave n t cilat nuk
ekziston plqimi.
(3)
Shprehja akt seksual do t thot penetrim i
organit seksual n cilndo pjes t trupit t personit ose
penetrim n hapjen anale a gjenitale t personit me ndonj
objekt ose me cilndo pjes tjetr t trupit.
(4)
Shprehja detyrim i personit tjetr n kryerjen e
aktit seksual do t thot kryerja e aktit seksual mbi
personin tjetr nga kryersi ose cytje e personit n
kryerjen e aktit seksual me kryersin a me personin e tret
ose cytja e personit t tret pr kryerjen e aktit seksual n
personin tjetr.
(5)
Shprehja prekje do t thot kontakt direkt ose
indirekt , pa penetrim , midis trupit t personit me cilndo
pjes t trupit t personit tjetr apo me ndonj objekt.
(6)
Shprehja pornografi me fmijt do t thot
material pornografik q vizualisht paraqet personin nn
moshn tetmbdhjetvjeare n kryerjen e nj sjellje t
qart seksuale , personin i cili duket t jet nn moshn
gjashtmbdhjetvjeare n kryerjen e nj sjelljeje t
qart seksuale ose pamje realiste q paraqesin personin
nn moshn gjashtmbdhjet vjeare n kryerjen e
sjelljes s qart seksuale .
(7)
Shprehja prostitucion do t thot ofrimi ose
dhnia e shrbimeve seksuale n kmbim me t holla, me
mallra ose me shrbime.
_________________

780

Kjo norm juridike n t drejtn penale quhet norm

shpjeguese e cila shpjegon kuptimin e shprehjeve t prdorura
n kt kapitull t veprave penale. Andaj, pr zbatimin drejt
t ktyre normave penalo juridike, duhet kuptuar drejt kto
shprehje t prdorura n prkufizimet e ktyre veprave penale,
sepse prdorimi i gabuar i ktyre shprehjeve shkakton
zbatimin dhe interpretimin e gabuar t norms penalo juridike.
Dhunimi
Neni 193
(1)
Kushdo q e detyron personin tjetr pr t kryer
akt seksual pa plqimin e personit t till dnohet me
burgim prej dy vite deri n dhjet vjet.
(2)
Kushdo q detyron personin tjetr pr t kryer akt
seksual:
1)
Me forc
2)
Me krcnim t rrezikimit t atqasshm t
jets ose trupit t personit t till a t personit tjetr ose
3)
Duke shfrytzuar nj situat n t ciln
personi sht i pambrojtur dhe siguria e tij sht n
rrezik:
Dnohet me burgim prej tre deri n dhjet vjet.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
kryhet n nj ose me m shum rrethana t mposhtme ,
kryersi dnohet me burgim prej pes deri n
pesmbdhjet vjet kur:
1)
Veprs i ka paraprir , ajo q sht
shoqruar ose prcjellur nga
tortura apo trajtimi
njerzor
2)
Kryersi shkakton lndime t rnda trupore
ose rregullim t rnd pr shndetin fizik a mendor t
personit
3)
Kryersi prdor arm ose mjet tjetr t
rrezikshm
4)
Kryersi me dashje e ka shkaktuar dehjen e
personit me an t alkoolit, drogs apo substancave t
tjera

781

5)
Vepra sht kryer bashkrisht nga m
shum se nj person
6)
Kryersi e di q personi sht posarisht i
ndjeshm pr arsye t moshs s vjetr, rregullim fizik a
mendor, paaftsis a shtatznis
7)
Kryersi sht prindi, prindi adoptues,
prindi birsues, njerku, gjyshi ose gjyshja, daja , tezja ,
vllai ose motra m e vjetr e personit dhe personi i till
sht
midis
moshs
gjashtmbdhjet
dhe
tetmbdhjetvjeare
8)
Kryersi sht n marrdhnie familjare me
personin dhe personi i till sht midis moshs
gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjetvjeare.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 2 i ktij neni
kryhet kundr personit nn moshn gjashtmbdhjet vjet
, kryersi dnohet me burgim prej pes deri n njzet vjet.
(5)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me vdekjen e viktims , kryersi dnohet me s
paku 10 vjet burgim apo me burgim afatgjat.
___________________________
Vet emrtimi i ksaj vepre penale len pr t kuptuar se
kemi t bjm me vepr tipike t detyrimit ndaj personit tjetr
n kryerjen e aktit seksual. sht nj ndr veprat m t rnda
kundr integritetit seksual.
Kjo vepr penale prbhet nga vepra themelore dhe
formave tjera kualifikuese. Vepra prbhet nga ndonj form
detyrimit t personit tjetr n aktin seksual. Me fjal tjera, nga
kryerja e aktit seksual pa plqimin e personit tjetr.
Prkufizimi i ksaj vepre penale n Kodin ton penal
dukshm dallon nga prkufizimet e m pashm dhe t
tanishmet t legjislacioneve penale t shteteve t rajonit. Pra,
forma themelore e ksaj vepre penale sht n detyrimin e
personit tjetr pr t kryer akt seksual pa plqimin e tij. Nga
prkufizimi i ksaj vepre penale themelore, bazike shihet se
sht vepr penale e prbr dhe prbhet nga detyrimi dhe
akti seksual.
Ligjdhnsi n nenin 192 n paragrafin 4 ka shpjeguar se
q do t thot detyrim i personit tjetr n kryerjen e aktit
seksual. Sipas ktij shpjegimi kryersi i ksaj vepre penale
sht: a) personi i cili e kryen aktin seksual n personin tjetr,

782

ose shtytsi i personit q t kryej akt seksual me kryersin a

me personin e tret, b) shtytja e personit t tret pr kryerjen e
aktit seksual n personin tjetr.
Pra kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person
pa marr parasysh prkatsin gjinore i cili mund t jet si
kryers i aktit seksual, ose si shtyts, ose si shtyts i
personit(subjektit pasiv-viktims) q ta kryej aktin seksual me
kryersin a me personin e tret. Kjo form e kryerjes s ksaj
vepre penale do t ishte kur shtytsi n nj form apo tjetr e
shtyt viktimn q pa vullnetin e vet t kryej akt seksual me
kryersin. Kryersi, n kt rast na paraqitet vetm se e
manifeston vullnetin e vet pr ta kryer aktin seksual edhe pr
kundr faktit se sht i vet dijshm se viktima nuk e ka dhn
plqimin, ndrsa rezistencn pr mos ta dhn plqimin e
mbizotron shtytsi. Forma tjetr paraqitet po ashtu kur
shtytsi e shtyt viktimn q t kryej akt seksual pa plqimin e
vet me personin e tret. Personi i tret n kt rast
konsiderohet personi i cili nuk ka dijeni se tek viktima nuk
ekziston plqimi pr aktin seksual. Pra, personi i tret nuk
sht kryers, ngase mungon vet dija se akti seksual sht pa
plqimin e viktims. Forma tjetr sht kur shtytsi e shtyt
personin e tret pr kryerjen e aktit seksual n personin tjetr.
Kjo do t thot, ather kur nuk ekziston vullneti pr aktin
seksual as tek subjekti aktiv e as tek subjekti pasiv, por akti
seksual kryhet nn veprimet e shtytsit. Psh., shtytsi me
prdorimin e dhuns ose kanosjes apo n ndonj form tjetr i
detyron dy persona t kryejn akt seksual pa plqimin e tyre e
ai i knaq epshet e veta duke shikuar etj.
Tani, kur e kemi m t qart kuptimin e shprehjesdetyron
personin tjetr n kryerjen e aktit seksual sht e nevojshme
q ta komentojm edhe shprehjen akt seksual.
Ligjdhnsi e ka caktuar kuptimin e ksaj shprehje n
nenin 192 paragrafi 3 t Ktij Kodi. Sipas ksaj dispozite
rrjedh se akt seksual konsiderohet do penetrim i organit
seksual n cilindo pjes t trupit t personit(viktims) ose
penetrim n hapjen anale a gjenitale me ndonj objekt ose me
cilindo pjes tjetr t trupit. Pr shembull shkaktimi i
penetrimit me futjen e organit seksual n do pjes t
trupit(anal, gjenital, oral (felacia), n mes gjireve, vitheve, e
thn m qart, krejt aty ku mund t shkaktohet penetrimi).
Penetrimi mund t shkaktohet edhe me hapjen anale a

783

gjenitale t personit me ndonj objekt ose me cilndo pjes

tjetr t trupit. Psh., ka objekte t prshtatshme t ndrtuara
pr akt seksual t cilat shiten n seksi shop apo cilido objekt
tjetr. Ndrsa hapja anale a gjenitale mund t bhet edhe me
ndonj pjes tjetr t trupit(p. sh. gishtrinjt e dors etj).
Nse kemi arritur t shpjegojm kuptimin e ktyre dy
shprehjeve ather do ti qasemi komentit t veprs penale t
prkufizuar n paragrafin 1 t nenit 193 t ktij Kodi.
Paragrafi 1.
Pra, sikur se kemi cekur vepra penale nga paragrafi 1 sht
vepr e prbr e cila prbhet nga akti seksual dhe nga
ndonj form e detyrimit pr ta kryer aktin seksual pa
plqimin e subjektit pasiv-viktims. Ktu, sa i prket veprs
penale nga paragrafi 1 detyrimi nuk duhet t kuptohet si tek
vepra penale e shtrngimit nga neni 16o t ktij Kodi. Sipas
kuptimit t prkufizimit t ksaj vepre penale nga paragrafi 1 i
ktij neni, fjala detyrim nuk sht dasht t prdoret, sepse
vepra penale do t ekziston n do rast kur kryhet akt seksual
pa plqimin e personit tjetr(viktims). Praktikat e Gjykats
Evropiane pr t Drejtat e Njeriut dhe gjykatave tjera penale
ndrkombtare kan qndrim se forca nuk paraqet element t
veprs penale t dhunimit dhe se prkufizimi duhet t prmbaj
t gjitha marrdhniet seksuale pa plqimin e viktims,
respektivisht shkeljen e autonomis seksuale pa marr
parasysh se viktima kundrshton n mnyr aktive apo jo.
Gjykata Evropiane pr t Drejtat e Njeriut n rastin M.C.v.
Bulgaria(4.12.2003, parashtresa 39272/98), gjen se shtetet
antare t Konvents kan pr detyrim sipas nenit 3 dhe 8 t
Konvents pr t Drejtat e Njeriut t inkriminojn dhe
penalisht t ndjekin t gjitha format e marrdhnieve seksuale
pa plqim, duke prfshir edhe rastet kur viktima nuk
reziston. N kt rast gjykata ka gjet se Bulgaria ka shkel
dispozitat e nenit 3 dhe 8 t Konvents sepse pr ndjekjen
penale n rastin e dhunimit t paraqitses ka qen joefikase
(prokurori ka heq dor nga ndjekja penale) n kontekstin e
praktiks s prokuroris dhe gjykats q prgjithsisht ndjekin
vetm ato raste t dhunimit n t cilat viktima n mnyr
aktive reziston. ( Ivan Radacic, sudska praksa neosetljiva je

784

prema zrtvama seksualnog nasilja; Internet:htpp://www.

zenska-mreza.hr).
Kryersi ksaj vepre penale sht do person pa marr
parasysh prkatsin gjinore, n marrdhnien martesore,
bashk jetsore ose n ndonj marrdhnie tjetr e q nuk
paraqet ndonj vepr tjetr speciale.
Objekti, respektivisht subjekti pasiv i ksaj vepre penale
sht do person pa marr parasysh prkatsin gjinore e i cili i
ka mbush 16 vjet. N prkufizimet e mparshme objekt i ksaj
vepre penale ka qen vetm personi i gjinis femrore q ka
mbush 14 vjet.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale nga paragrafi 1 i
ktij neni prbhet nga dy akte: a) me mposhtjen e vullnetit t
viktims pr akt seksual, prve me prdorimin e dhuns dhe
kanosjes n kuptimin klasik ose n ndonj form tjetr q e
bn kt vepr penale t kualifikuar dhe b) aktit seksual.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale, pa tjetr duhet t mos
ekzistoj plqimi i subjektit pasiv-viktims pr akt seksual ose
pr ta vazhduar at. Viktima duhet ta bj t qart dhe n
mnyr serioze se nuk ka vullnet pr akt seksual dhe shprehja
e mos plqimit duhet t jet i vazhdueshm pr gjat tr
kohs deri n momentin e fundit. Shprehja e mos plqimit nuk
mund t jet vetm i prkohshm, simulues ose siprfaqsor
vetm pr t krijuar bindjen se nuk sht femr e leht, se
krkon lutje, kushte t posame etj. Shprehja e mos plqimit
duhet t jet serioze e fort ,e qart pa ln te kryersi kurrfar
dyshimi pr vullnet ndaj aktit seksual. Shprehja e qart e mos
vullnetit pr akt seksual duhet t bhet me fjal, me duar duke
shtyr dhe duke e dhn nj rezistenc aktive serioze deri n
momentin e fundit.
Nuk do t ekzistoj vepra penale, nse n fillim viktima
shpreh mos plqimin pr akt seksual, por gjat aktit apo pas
nj kohe lshohet n knaqjen e epsheve apo t kryersit t
veprs penale. Me fjal tjera m von e pranon aktin seksual.
do mnyr apo form e cila ndikon seriozisht q viktima
t mos e shprehi mos plqimin e vet pr akt seksual nuk mund
t konsiderohet si plqim.
Ligjdhnsi, n nenin 192 n paragrafin 1 t ktij Kodi
edhe ka caktuar se kur nuk konsiderohet se ekziston plqimi
pr aktin seksual dhe ato jan:

785

a) kur viktima me fjal dhe sjellje, qart dhe n mnyr

serioze e shpreh, se nuk sht e plqimit pr t kryer akt
seksual ose pr ta vazhduar at; b) kur pajtimin e ka dhn
personi tjetr me fjal ose me sjellje e jo viktima, psh., prindi
e marton vajzn pa plqimin e saj; c) plqimi sht marr me
mashtrim, me frik ose me krcnim nse mjetet e tilla nuk
prfshihen n kuptimin e prdorimit t dhuns, krcnimit ose
shfrytzimit sikur se sht parapar n nenin 193 paragrafi 2.
dhe d) kur viktima sht e pa aft pr ta shpreh vullnetin e
vet pr akt seksual, pr shkak t dehjes me alkool. me drog,
ose me substanca tjera dehse duke prfshir ktu edhe
anestezikt dhe hipnozn.
Sipas t cekurave m lart, mos dhnien e plqimit pr akt
seksual nuk duhet kuptuar vetm si rezistenc fizike. Duhet
konsideruar se rezistenca pr ta shpreh qart mos plqimin e
vet pr akt seksual sht edhe ather kur viktima nuk ka
mundsi ta shprehi apo t rezistoj nga se qndrimi i tij pasiv
sht imponuar nga gjendja e tij psiko-fizike apo n ndonj
mnyr tjetr q nuk duhet interpretuar si kufizim i rrethanave
n t cilat nuk ekziston plqimi. Kjo mund t ndodh sidomos
kur dhuna apo kanosja nuk sht drejtuar ndaj viktims por
ndaj personit t afrm t viktims.(psh., fmiut, vllait, motrs
e madje edhe shoqes s afrt etj). Kto raste konsiderohen si
raste psikike t rezistencs s viktims.
Vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni konsiderohet si e
kryer n momentin e bashkimit t organeve seksuale (do t
thot: fillim i deprtimit t nj organi t mashkullit n organin
e femrs), apo penetrim n cilndo pjes t trupit(n mes t
kmbve, gjinjve , vitheve, oral, anal) apo me hapjen anale a
gjenitale me ndonj objekt ose me cilndo pjes t trupit krejt
me qllim t shfryrjes s epsheve seksuale e q pr viktimn
paraqet nn mim, prulje, me nj fjal cenim t integritetit
seksual(shih shpjegimin e kuptimit objekt ose pjes tjetr t
trupit n tekstin e m sipr). Penetrim do t thot: emissieo
seminis.
Vepra penale do t ekzistoj edhe nse nuk shkaktohet
deflorimi i femrs, sepse nuk sht e rndsis se sa deprton
organi seksual i mashkullit n rast t virgjinitetit t viktims .
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje. Mirpo
dhunimi mund t kryhet edhe nga shum persona q paraqet
form t kualifikuar t ksaj vepre penale. Personat tjer t

786

cilt nuk e kan kryer aktin seksual sikurse sht definuar dhe
komentuar paraqiten si shtyts, ose ndihms edhe n form t
bashkimit kriminal.
Duke pas parasysh peshn e ksaj vepre penale dhe
sanksionin e parapar sht i dnueshm edhe tentativa e ksaj
vepre penale. Tentativa ekziston ather kur nuk ka ardhur
deri tek akti seksual pr fardo arsyeje.
Nga tentativa e ksaj vepre penale duhet dalluar heqjen
dor vullnetare nga kryerja e veprs penale(neni 22 KP).
Heqja dor vullnetare do t ekzistoj kur kryersi, pasi q ka
filluar q ta detyroj personin tjetr pr t kryer akt seksual, pa
ndikime nga jasht, vet vullnetarisht heq dor nga akti
seksual edhe pse sipas t gjitha rrethanave t rastit at mund ta
kryente. Motivi i heqjes dor vullnetare nga vepra penale nuk
sht e rndsis sepse ai mund t jet i lloj- llojshm.
Praktikat e reja gjyqsore bashkkohore dhe teoria
konsiderojn se shtja e refuzimit pr mos dhnien e plqimit
nga subjekti pasiv i veprs penale, questo facti, duhet
vlersuar varsisht nga t gjitha rrethanat subjektive dhe
objektive t rastit konkret. Me rrethanat subjektive do t
nnkuptojm t gjitha ato rrethana q kan t bjn me
kryersin dhe viktimn, sikurse sht psh., gjendja psikofizike, mosha, fuqia fizike etj. Me rrethana objektive do t
nnkuptojm p.sh., vendin e kryerjes s veprs penale,
hapsirn e mbyllur ose t hapur, vend i vetmuar, mal,
mnyrn e kryerjes s veprs penale, kohn e kryerjes s
veprs penale etj.
Format kualifikuese t ksaj vepre penale jan paraqit n
paragrafin 2, 3, 4 dhe pes t ktij neni. Format kualifikuese t
ksaj vepre penale jan radhit sipas mnyrs s kryerjes s
ksaj vepre penale, sipas rrethanave dhe sipas peshs s
pasojs s veprs.
Paragrafi 2.
Format kualifikuese sipas mnyrs s kryerjes s ksaj
vepre penale na paraqitet n paragrafin e 2 me nn paragraft.
a) Kush do q detyron personin tjetr pr ta kryer aktin
seksual me forc, sht nj nga mnyrat e kryerjes s ksaj
vepre penale e cila sht vepr penale e prbr e zhdrejt,
nga se prbhet me prdorimin e forcs dhe aktit seksual.

787

Prdorimi i forcs sht veprim i ndshkueshm, ndrsa akti

seksual si i till nuk sht i ndshkueshm, pr ve nse
kryhet pa vullnetin e personit tjetr, personi nuk ka arritur
moshn gjashtmbdhjet vjet.
Forca duhet t prdoret n personin ndaj t cilit kryhet akti
seksual, e q mund t shkaktoj rezistencn e subjektit pasivviktims. Kshtu, forca e cila prdoret duhet t jet e atij
intensiteti sa q ta mposhti rezistencn e viktims. Nuk do t
ekzistoj kjo vepr penale nse viktima pajtohet pr ta kryer
aktin seksual apo pr ta vazhduar at. Rezistenca duhet t jet
serioze, e vrtet dhe e vazhdueshme, por jo formale, apo nj
rezistenc e kamufluar e fsheht.
Rezistenca aktive serioze sht ajo rezistenc e qart, e
vrtet, q nga fillimi i kryerjes s veprs penale deri n
mbarim, me ciln kundrshtohet akti seksual, shprehet mos
plqimi dhe mbrohet nga sulmuesi apo n ndonj mnyr
tjetr shprehet mos plqimi dhe kundrshtimi pr aktin
seksual. Nuk do t ekzistoj vepra penale nse viktima n fillim
refuzon dhe kundrshton aktin seksual por m von gjat
kryerjes, e para se t kryhet vepra penale pajtohet dhe e
pranon aktin seksual.
Pajtimi pas kryerjes s veprs penale pr aktin seksual apo
t ndonj veprimi tjetr i cili hyn n sfern e aktit seksual
nuk mund ta ken fuin e nj rrethane t till e cila do ta
prjashtonte prgjegjsin penale t kryersit.
Pr qllim sqarimi po e cekim aktgjykimin e Gjykats
Supreme t Kroacis( I kz. 387/91) me cilin sht konstatuar
se nuk ka vepr penale nse viktima pas dhunimit pajtohet q
aty pr aty brenda disa orve t ket marrdhnie seksuale me
vullnet disa her me kryersin. Me kt konstatim nuk sht
pajtuar praktika penale bashkkohore e cila pajtimin e
viktims pas kryerjes s veprs penale t dhunimit aktet tjera
seksuale me vullnetin e viktims t merren si rrethana
lehtsuese me rastin e matjes s dnimit, e jo t konstatohet se
nuk ekziston vepra penale.
Lidhur me kt Gjykata
ndrkombtare penale pr ish Jugosllavi ka marr qndrim se
akti seksual pa plqimin e personit tjetr paraqet vepr penale
t dhunimit. Kt qndrim e ka prvetsuar edhe e drejta
penale e Bashksis Evropiane dhe e drejta jon penale. Andaj
koncepti i prkufizimit t ksaj vepre penale n Kodin ton
penal sht n harmoni me t drejtn penale t Bashksis

788

Evropiane ashtu q elsi pr t ekzistuar vepra penale e

dhunimit sht plqimi i subjektit pasiv pr aktin seksual.
Kur jemi tek ky prkufizim i ksaj vepre penale, zbatuesit
e Kodit duhet t jen t kujdesshm nga keqprdorimi nga ana
e viktims pr shkak t motiveve t ndryshme q mund t ket
viktima. Andaj, me shum kujdes duhet t analizohen t gjitha
rrethanat dhe faktet e rastit dhe n baz t tyre t merret
vendimi.
Kur jemi tek vepra penale e kualifikuar pr shkak t
prdorimit t forcs ndaj viktims duhet prsritur se
prdorimi i forcs mund t jet i atij intensiteti sa pr ta
mposhtur rezistencn e viktims. Intensiteti i ksaj force
konstatohet n baz t vendit t kryerjes s veprs penale,
kushteve dhe mnyrs s prdorimit t forcs, fuqin dhe
moshn e viktims etj. Prdorimi i forcs mund t bhet nga
dy e m shum persona por akti seksual kryhet vetm nga nj
person. Kjo situat n teori dhe praktik shkaktojn qndrime
t ndryshme, mbisundojn dy qndrime t kundrta. Sipas disa
njohsve t drejts penale, fillimi i prdorimi t forcs nga dy
e m shum persona me qllim t aktit seksual, ekzistojn t
gjitha rrethanat objektive dhe subjektive pr bashkveprim.
Sipas mendimit t dyt shtja shikohet sipas natyrs s
veprs penale ashtu q vepra fillohet dhe kryhet me qllim t
kryerjes s aktit seksual, ashtu q kryersi i veprs sht
vetm personi i cili e kryen aktin seksual. Ndrsa personat
tjer mund t prgjigjen si shtyts ose si ndihms.
b) Forma tjetr kualifikuese e ksaj vepre penale paraqitet
n paragrafin 2 n nn paragrafin 2 t ktij neni e cila
prbhet nga krcnimi (kanosja) se do ta rrezikoj aty pr aty
jetn apo trupin e viktims a t personit tjetr.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht kanosja se
do t rrezikohet aty pr aty jeta apo trupi i viktims a personit
tjetr. Sa i prket komentimit t veprimit t kanosjes pr
rrezikimin e atqasshm t jets dhe trupit t viktims a
personit tjetr vlejn t gjitha q jan thn n komentimin e
veprs penale, kanosja nga neni 161 i ktij Kodi.
c) Edhe kjo form kualifikuese e paraqitur n paragrafin
2 nn paragrafin 3 t ktij neni prbhet nga shfrytzimi i nj
situate n t cilin personi sht i pa mbrojtur dhe siguria e tij
sht n rrezik.

789

Situatat n t cilat personi, viktima sht e pa mbrojtur

jan t shumta, zakonisht n rastet kur viktima gjendet n
hapsira t vetmuara,( n fush, mal, rrugica t errta, etj).
Apo kur personi gjendet n ndonj gjendje t pa vetishme, t
dehur, i droguar, nn hipnoz, pas dhunimit e ln pa fuqi,
viktima gjendet n situat t pambrojtur dhe siguria e saj sht
n rrezik me rastin e ndonj fatkeqsie (natyrore,
komunikacioni) apo n ndonj gjendje t rnd shndetsore
etj. Gjykata Supreme n aktgjykimin e vet Ap.nr.4/2009 dt.
19.02.2009 ka konstatuar se e dmtuara e mitur me forc sht
detyruar q t hyj n dhomn e katit t dyt t ndrtess ku i
akuzuari e kryen aktin seksual edhe prkundr mos plqimit t
dmtuars e cila ka shpjeguar se i akuzuari e ka krcnuar me
thik. Dshmitarja e marr n pyetje n seancn e shqyrtimit
pran gjykats s shkalls s par ka pohuar se nuk e ka pa
faktin se i akuzuari e ka prdor thikn, por e ka pa thikn n
dhomn ku sht kryer akti seksual. N prezencn e ktyre
fakteve gjykata e shkalls s par ka mnjanuar nga
prshkrimi faktik n aktakuz fjalt lidhur me prdorimin e
thiks dhe krcnimit e t akuzuarit me thik se gjoja
prdorimi dhe krcnimi me thik nuk ka ekzistuar dhe ka
gjetur se veprimet tjera nga prshkrimi faktik i prgjigjen
veprs penale, keqprdorimi seksual i personit nn moshn
gjashtmbdhjet vjeare nga neni 198 par. 1 KPK dhe e n
kt mnyr nuk sht vepruar n dm t akuzuarit. Kt
gjendje t fakteve e pranon edhe gjykata supreme e Kosovs.
Shtrohet pyetja, nn kt gjendje t fakteve t pa kontestuar
nga gjykata supreme, a sht kryer akti seksual me prdorimin
e forcs(shtrngimin e krahut, dredhja e krahut) pr ta
mposht mos plqimin e t miturs(dmtuars), dhe fakti se e
mitura ishte n nj situat t pa mbrojtur dhe siguria e saj ishte
n rrezik pr shkak t thiks q e kishte pran i akuzuari, duke
pas n konsiderat moshn e t dmtuars. Kto fakte t pa
kontestuar nga gjykata e shkalls s par dhe asaj supreme.
Ather, pse nuk prmbushen elementet e veprs penale t
dhunimit nga neni 193 par 4 lidhur me par. 2 pika 1 dhe 3 t
KPK. Si duket gjat zbatimi ka vshtirsi n t kuptuarit dhe
interpretuarit t shprehjesdetyrim i personit tjetr n aktin
seksual pr ka sht br fjal m lart.
Vepra penale e prkufizuar n paragrafin e par t nenit
198 ka t bj me kryerjen e aktit seksual pa plqimin e

790

personit nn moshn gjashtmbdhjet vjeare, por edhe me

plqimin e saj nse diferenca ndrmjet moshave t tyre i kalon
ma tepr se dy vjet. N rastet kur prdoret forca apo ekzistojn
rrethanat n t cilat e dmtuara gjendet e pa mbrojtur dhe
siguria e saj sht n rrezik, ather nuk mund t ekzistoj
vepra penale nga neni 198 par 1 i KPK por vepra penale nga
neni 193 par 4 lidhur me par. 2 pika 1 dhe 3 t KPK.
Vetm prezenca dhe sjelljet agresive e dy personave t
fuqishm dhe t zhvilluar, e paraprakisht n mnyr
mashtruese e drgojn t dmtuarn jasht qytetit, gjoja tek
nj shoqe me t ciln do t udhtonin jasht vendit pr t
punuar. Ata n realitet, kan vepruar n at mnyr pr ta
prur t dmtuarn n situat t till q nuk ka pas kurfar
shanse t iki t brtas, t rezistoj nga se siguria e saj ka qen
n rrezik pr shkak t rrethanave t krijuar(afr nj mali t
izoluar dhe n ort e vona t nats), e pr t kryer aktin
seksual. VSH I. Kz. 387/83.
Paragrafi 3.
Forma tjetr kualifikuese pr shkak t rrethanave dhe
peshs s pasojs sht prkufizuar n paragrafin 3 t ktij
neni.
a) N nn pikn 1 t paragrafit 3 t ktij neni si form
kualifikuesen paraqitet kryerja e veprs penale duke e
shoqruar ose prcjell viktimn me tortur apo trajtim
njerzor.
do dhunim n nj far mnyre shoqrohet apo prcillet
me tortur apo trajtim njerzor.
Mirpo kjo form e
kualifikuar e veprs penale duhet ti kaloj kufijt e zakonshm
t nj torture apo sjellje njerzore ndaj subjektit pasiv, kur
vuajtjet fizike, psikike dhe maltretimet rnd cenojn
dinjitetin e viktims.
Kufijt e nj torture do t kalonin pr shkak t intezitetit
dhe natyrs s prdorimit t forcs pr ta mposht rezistencn
ose sjelljet e kryersit pas kryerjes s veprs. Nj rast i till do
t ndodhte p.sh., kur t dmtuars me qllim t dhunimit i
shkaktohen dhembje t rnda(trheqja e flokve, dredhja e
dors, flakareshat, t rnat e pa kontrolluar trupit etj) apo
mundimi fizik dhe psikik i viktims pr gjat dhunimit
(pickimi, fikja e cigares n trup e t ngjashme). Dhunimi n

791

mnyr njerzore do t ishte pr shembull, kur kryhet akti

seksual n prezencn e personave tjer e posarisht n
prezencn e familjarve t viktims, kur viktima pshurret, ose
strpiket me lng t ndyt, kur viktima para se t dhunohet
detyrohet t kndoj, luaj ose n nj mnyr tjetr ta argtoj
kryersin e veprs e t ngjashme.
Kjo form e veprs penale kualifikohet pr shkak t
mnyrs s kryerjes s saj e q kjo mnyr e kryerjes s
veprs penale duhet t prfshihet n dashjen e kryersit.
b) Shpeshher dhunimet jan t prcjella edhe me
shkaktimin e lndimeve trupore ose rregullime t rnda
mendore t dmtuarit. Vepra penale bazike e dhunimit e merr
formn e kualifikuar sipas pasojs dhe at pr shkak t
shkaktimit t lndimeve t rnda trupore ose rregullime t
rnda mendore t personit t dhunuar. Andaj, n kso rastesh
kur viktims i shkaktohet lndim i rnd trupor ose rregullim
i rnd mendor para apo gjat kryerjes s veprs penale do t
kemi veprn penale t dhunimit t ksaj forme t kualifikuar.
Por, nse lndimi i rnd trupor ose rregullimi i rnd
mendor sht shkaktuar me dashje ather do t kemi
bashkimin e ktyre dy veprave penale. Mirpo, kur kemi t
bjm me veprn penale t dhunimit dhe lndimit t leht
trupor sipas prkufizimit n nenin 153 t KP, ather n baz
t parimit t konsumimit, vepra penale e lndimit t leht
trupor konsumohet n veprn penale t dhunimit.
Gjykata e Qarkut n Prishtin me aktgjykimin P. nr.
278/09 dt. 29.09. 2009. e ka shpall t akuzuarin fajtor pr dy
vepra penale dhe at pr veprn penale nga neni 195 par.2
nnparagrafi 1 dhe 3 t KPK(ky cilsim juridik fare nuk i
prgjigjet gjendje s vrtetuar faktike e t prshkruar n
aktgjykim. Prokurori e ka akuzuar pr vepr penale nga neni
193 par 2 nnparagrafin 1 lidhur me nenin 20 t KPK) dhe
veprn penale lndim i leht trupor nga neni 153 par 1 t KPK
e pasi i ka caktuar dnimet ve e ve pr seciln vepr penale i
ka shqiptuar dnim unik me burg n kohzgjatje prej nj vjet e
gjasht muaj.
I akuzuari me telefon e ka ftuar t dmtuarin q t dali pr
t biseduar pr disa fjal rreth t fejuars s tij. Gjat
udhtimit me vetur pr n drejtim t Lipjanit i akuzuari e ka
ndal veturn, e ka mbyll dern nga ana e mbrendshme ku
ishte e ulur e dmtuara dhe ka krkuar t ket marrdhnie

792

seksuale e godet me shuplaka disa her fytyrs e meqense e

dmtuar nuk e ka lejuar duke e refuzuar art nj krkes t
till. N momentin kur i akuzuari sht grmis pr ta puth,
ajo e kafshon n gjoks dhe tenton t dali nga vetura e i
akuzuari e mban pr rypi t pantallonave por ajo arrin t dali
nga vetura me pantallona t zhveshur deri n gjunj. Ather i
akuzuari e shtrin pr tok dhe i gjuhet mbi e duke i ra me
shuplaka i thot pa e b timen kemi me ndej ktu. Pasi i
akuzuari nuk ka arrit ta mposhti rezistencn e t dmtuars,
largohet me vetur duke ln t dmtuarn n vendin e
ngjarjes.
N rastin konkret lndimi trupor sht shkaktuar me
qllim q ta detyroj t dmtuarn n aktin seksual dhe pr
shkak t prdorimit t forcs sht shkaktuar lndimi i leht
trupor. Kshtu, n baz t parimit t drejts penale, dhunimi
si vepr penale m e rnd e konsumon veprn penale t
lndimit t leht trupor nga neni 153 par 1 t KPK, andaj
konsideroj se gjykata n rastin konkret e ka shkelur ligjin n
dm t akuzuarit.
c) Forma tjetr kualifikuese pr shkak t prdorimit t
arms ose mjetit tjetr t rrezikshm sht paraqit n
nnparagrafin 3 t paragrafi 3 t ktij neni dhe ka t bj
me kryerjen e veprs penale nga paragrafi 1 dhe 2 t ktij neni
me prdorimin e arms ose ndonj mjeti tjetr t rrezikshm.
Pra, nse kryersi e kryen aktin seksual pa plqimin e t
dmtuarit me prdorimin e arms ose t ndonj mjeti tjetr t
rrezikshm dhe nse kryersi e kryen aktin seksual pa
plqimin e personit me ndonj form t paraqitur n
paragrafin 2 t ktij neni me prdorimin e arms dhe ndonj
mjeti t rrezikshm.
Kuptimi i shprehjesarm sht dhn n Ligjin mbi
armt, ndrsa kuptimi i mjetit t rrezikshm sht secili mjet i
cili nuk sht definuar me Ligjin mbi armt, dhe sht i
prshtatshm ta cenoj jetn dhe trupin e personit.
d) Kur kryersi e kryen veprn penale nga paragrafi 1 ose
2 t ktij neni e paraprakisht me dashje e ka shkaktuar dehjen
e personit(viktims) me an t alkoolit, drogs apo
substancave t tjera dehse. N kt rast kryersi duhet t
udhhiqet me vetdije se me alkool, drog apo substanca tjera
dehse do ta vej personin(viktimn) n nj gjendje i cili nuk
do t mund ti kontrolloj veprimet apo nuk sht n gjendje q

793

ta shprehi vullnetin pr akt seksual dhe e shfrytzon nj

gjendje t till pr ta kryer aktin seksual. N rastin kur
subjekti pasiv(viktima) vet vehet n nj gjendje t till
psikike pr shkak t prdorimit t alkoolit, drogs ose
substancave tjera dehse por jo me qllim q t ket ndonj akt
seksual apo kryersi e gjen personin n nj gjendje t till, nuk
do t kemi kt vepr penale nga neni 193 par 3 nnpika 4 por
veprn penale nga neni 197 paragrafi 1 i KPK. sepse kryersi
e shfrytzon gjendjen e subjektit pasiv i cili nuk ka aftsi
mendore ti kontrolloj veprimet e veta.
e) Nnparagrafin 5 t paragrafit 3 t ktij neni sht
paraqit forma kualifikuese e veprs penale t dhunimit pr
shkak t faktit se kjo vepr penale kryhet nga m shum se
nj person. Do t thot se nj e m shum persona e kryejn
aktin seksual(shih kuptimin e shprehjes akt seksual n nenin
192 t ktij Kodi) ndaj subjektit pasiv. Nse ndonj subjekt
aktiv nuk e kryen aktin seksual, ai mund t prgjigjet pr
ndonj form tjetr t bashkpunimit(ndihms shtyts ose
bashkim kriminal).
f)Po ashtu form e kualifikuar e ksaj vepre penale sht
edhe ather kur kryersi e di q subjekti pasiv(viktima) sht
posarisht i ndjeshm pr arsye t moshs s vjetr,
rregullimit fizik a mendor, paaftsis a shtatznis dhe e
detyron n mnyrn e prshkruar n paragarifin 1 dhe 2 t
ktij neni n akt seksual. Ktu na paraqitet nj gjendje e
posame e subjektit pasiv tek t cilt rezistenca pr mos
dhnien e plqimit pr akt seksual sht m e kufizuar, m
leht mund t mposhtet rezistenca pr mos dhnien e plqimit
pr arsye t moshs s vjetr, rregullimeve fizike a mendore,
paaftsis a shtatznis(p.sh., personi invalid, personi me
rregullime mendore t kufizuara a t plot, personi i
palvizshm, i smur ashtu q i zvoglohet aftsia dhe grat
shtatzn). Pra, ligjdhnsi n mnyr t posame e mbron
integritetin seksual t subjektit pasiv t lart cekur pr shkak t
gjendjes s tyre shndetsore nga detyrimi seksuale.
g)Po ashtu ligjdhnsi n mnyr t posame e mbron
integritet seksual t personave n marrdhnie t afrt nga
detyrimi seksuale t prkufizuar n paragrafi 1 dhe 2 t ktij
neni. N realitet, kur kryers i veprs penale nga paragrafi 1
dhe 2 i ktij neni sht prindi, prindi adoptues, prindi birsues,

794

njerku, gjyshi ose gjyshja, daja, tezja vllai ose motra m e

vjetr e personit dhe personi i till sht midis moshs
gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet vjeare.
Akti seksual
me plqimin e subjektit pasiv t ktij nnparagrafi nuk paraqet
kt vepr penale por veprn penale, marrdhniet seksuale
brenda familjes nga neni 204 t ktij Kodi.
h) Forma tjetr kualifikuese e ksaj vepre penale nga
paragrafi 1 dhe 2 sht kur kryersi sht n marrdhnie
familjare me personin(subjektin pasiv) i cili sht midis
moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet vjear-e. Kjo
vepr penale e mer formn kualifikuese pr shkak t
marrdhnies familjare t kryersit dhe subjektit pasiv dhe
moshs kritike t pjekuris q ka subjekti pasiv pr t
gjykuar.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 t ktij neni na paraqitet forma
kualifikuese e veprs penale nga paragrafi 2 nse subjekti
pasiv sht nn moshn gjashtmbdhjet vjet. Ndrsa n
paragrafin 5 t ktij neni forma kualifikuese na paraqitet nse
vepra penale nga paragrafi 1 dhe 2 rezulton me vdekjen e
viktims.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale, kryersi ndaj pasojs s
veprs penale duhet t udhhiqet nga pakujdesia ndrsa ndaj
veprs penale nga paragrafi 1 dhe 2 me dashje.
N t kundrtn, po qese kryersi e dshiron edhe pasojn
e vdekjes s viktims, ather do t kemi dy vepra penale n
bashkim.
Praktika gjyqsore:
Prdorimi i forcs pr ta kryer aktin seksual me dhun,
nuk sht e thn q gjithnj t mbesin gjurmt e lndimit
trupor n trupin e viktims, por mjafton q ajo forc ta ket
mposht rezistencn e viktims edhe pr rezistencs s saj t
vazhdueshme.
Kz.nr. 415/90
Gjykata e shkalls s par pas shqyrtimit dhe analizs s
gjendjes faktike ka ardhur n prfundim se n veprimet e t
akuzuarit prmbushen elementet e veprs penale, veprime t
turpshme, ngase i akuzuari me gishtrinj e ka prek t dmtuar

795

n organet gjenitale t turpshme edhe prkundr kundrshtimit

t saj.
Gjykata Supreme e Republiks s Kroacis me rastin e
vendosjes sipas ankess nxjerr prfundim se gjykata e
shkalls s par ka marr qndrim t gabuar, pr shkak se n
baz t provave t administruara, i akuzuari me forc i ka fut
gishtrinjt e tij n vagjinn e viktims pr rreth gjysm ore,
ashtu q me veprimet e tij ka manifestuar elementin ky t
veprs penale, penetrimin me qllim t shfryrjes s epsheve t
jashtme. Kshtu, penetrimi mund kryhet edhe pjes tjera t
trupit q paraqet akt seksual me cilin cenohet integriteti
seksual i viktims- neni 188 par 1 KP i Kroacis. (neni 193
par.2 nnparagrafi 1 t Kodit ton Penal).
sht e pa bazuar ankesa e mbrojtsit kur pretendon se
nuk prmbushen elementet e veprs penale t dhunimit n
tentativ, nga se i akuzuari edhe pse e ka prdor forcn nuk
ka pas pr qllim q t ket marrdhnie seksuale me t
dmtuarn.
N fakt, i akuzuari ka filluar ta prdori forcn dhe
kanosjen se do ta sulmoj aty pr aty trupin dhe shndetin e t
dmtuars n momentin kur ka qen vetm n veturn e t
dmtuars t ciln e trheq pr flok, ia shtrngon qafn dhe i
jep flakaresh gojs duke i urdhruar q veturn ta drejtoj
drejt nj rrugice ansore deri tek nj pyll, n orn 02 pas
mesnate. Me thik n dor e duke i krkuar q t ket
marrdhnie seksuale krruset pr ta puth. E dmtuar pr gjat
tr kohs dhe n mnyr serioze e shpreh mos pajtimin pr
marrdhnie dhe veprime tjera seksuale duke shtyr t
akuzuarin e duke i ra trupit dhe fytyrs me duar. Kto veprime
i prshkruan e dmtuara n procedurn hetimore dhe n
seancn e shqyrtimit kryesor. Por edhe i akuzuari ka pohuar n
hetime se e ka flakaresh dhe trheq t dmtuarn pr flok, se
e ka poseduar thikn dhe se nuk e din pse e ka poseduar at
dhe se nuk ka pas pr qllim q t ket marrdhnie seksuale
me t dmtuarn.
VSRH. I. Kz. 517-03/ 13.o3. 2003.
Rezistenca serioze e t dmtuars nuk mund t lidhet
vetm pr nj form t deklarimit, britms, shtyrjes s t
akuzuarit, por sipas mendimit t ksaj gjykate rezistenca
serioze sht secili veprim i ndrmarr nga e dmtuara nn

796

kushtet konkrete t rastit me t cilin e shpreh qart

mosplqimin pr akt seksual. Ushtrimi rezistencs me nj
intensitet t konsiderueshm n disa raste sht e pa mundur
dhe paraqet rrezik pr t dmtuarn.
VSRH I. Kz. 1006/88.
Kur sht vrtetuar se lndimi i rnd trupor me rastin e
kryerjes s aktit seksual sht prfshir n sfern e dashjes s
kryersit, ather ekziston bashkimi real i veprs penale t
dhunimit me veprn penale, lndim i rnd trupor.
VSH I Kz. 1257/84
Kur i akuzuari ndaj t dmtuars kryen katr her
marrdhnie seksuale me dhun brenda nj periode prej katr
ditsh, kryen nj vepr penale n vazhdim t dhunimit.
VSS. Kz. Nr.1401/98.
Kur e dmtuara me rastin e dhunimit ka mbet shpatzn
dhe ka qen e detyruar q me dhun ta abortoj e sipas mjekut
t mjeksis ligjore, aborti i par ka karakter t lndimit t
rnd trupor jo vetm se hapet nj organ por edhe pr shkak t
mundsis s pasojs s m vonshme n pikpamje t
mundsis s lindjes s trashgimtarve. Kjo vepr duhet
kualifikuar si vepr nga neni 193 par. 3 nnparagrafi 2 lidhur
me paragrafin 2 KPK.
VS. Nr. 1047/84.
Kur sht vrtetuar se i akuzuari kishte filluar t kryente
aktin seksual me forc, i akuzuari e kishte pranuar faktin se e
dmtuara i ka thn se sht virgjre dhe at e ruan pr martes,
pr ka me vullnet ka heq dor nga dhunimi, por me plqimin
e t dmtuars ka penetruar me prekje t organit t tij n pjes
t trupit t dmtuars.
Kemi heqjen dor vullnetare nga kryerja e veprs penale.
VSH. Kz. I nr. 1307/
sht e pa pranueshme se vepra penale e dhunimit kryhet
vetm nn kushte q subjekti pasiv n mnyr aktive t
rezistoi dhe se kryersi ta mposht rezistencn e personit
femr, e se mposhtja e rezistencs nuk sht element qensor i
veprs penale, por vetm rrethanat n baz t cilave n disa
raste mund t konkludohet pr ekzistimin e veprimeve
vendimtare t cilat vrtetonin se kryersi e ka detyruar
personin femr n marrdhnie seksuale. Andaj, pr t
ekzistuar vepra penale e dhunimit, krkohet q kryersi

797

subjektin pasiv ta detyroj n aktin seksual pa plqimin e tij, do

t thot pa vullnetin e tij.
Mendim i seancs s prgjithshme t Gjykats Supreme t
Sllovenis. 19. 12. 199o.
Kryerja e aktit seksual me krcnim t
nderit ose t autoritetit.
Neni 194
Kushdo q e detyron personin tjetr pr t kryer akt
seksual duke prdorur kanosjen pr zbulimin e nj fakti
q do t dmtonte rnd nderin ose autoritetin e personit
t till ose t nj personi n lidhje t ngusht me at person
dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
_______________________
Kjo vepr penale konsiderohet si vepr e priveligjuar
penale e dhunimit, nga se ligjdhnsi pr kt vepr penale ka
parapar dnimin me burg prej gjasht muaj deri n pes vjet.
Arsyeja kriminalo-politik pr nj zgjedhje t till sht n
faktin se kanosja pr akt seksual i bhet subjektit pasiv ose t
afrmit t tij se do t zbuloj dika q do t dmtonte rnd
nderin ose autoritetin. Pra, kanosja nuk drejtohet pr
prdorimin e forcs dhe krcnimit se do sulmohet aty pr aty
jeta dhe trupi i subjektit pasiv ose personit t afrt t tij, por
kanosja drejtohet pr shkaktimin e nj t keqe t caktuar e cila
do t ndodh n nj koh t afrt ose t largt me veprimet e
vet kryersit ose t ndonj personi tjetr.
M par kemi thn se kanosja sht deklarim me cilin nj
personi i vehet n dijeni se do ti shkaktohet n e keqe e rnd.
Deklarimi i cili n vete prmban krcnim mund t ushtrohet
me cilin do form, me goj, me shkrim, me telefon, mjete
elektronike, me lvizje apo me ndonj veprim tjetr
konkludent. Pr t ekzistuar vepra penale, kryerja e aktit
seksual me krcnim t nderit ose t autoritetit nga neni 194 t
ktij Kodi, krkohet nj kanosje e kualifikuar se do t
shkaktohet nj e keqe e caktuar n kohn e afrt apo n kohn
e afrt e largt. Fjala sht pr asi deklarimi me t cilin
subjektit pasiv i vehet n dijeni se n rast t refuzimit t
krkess pr akt seksual do t pasoj e keqja e kanosur pr at
ose pr personin e afrt t tij. Vetm kanosja serioze dhe e

798

ekzekutueshme paraqet element t ksaj vepre penale. Nse n

baz t rrethanave objektive dhe subjektive t rastit nxirret
prfundimi se e keqja me t ciln kanoset sht e pa
realizueshme, nuk ka gjasa se mund t realizohet, krcnimi
nuk sht serioz.
Me rastin e vlersimit t seriozitetit t kanosjes duhet
llogaritur se ai krcnim a ka mund objektivisht t krijoj
prshtypje tek subjekti pasiv se do t realizohet, gjegjsisht a
ka pas subjekti pasiv baz pr t besuar se kanosja do t
realizohet nse
nuk e prmbush krkesn e kanossit. Kanosja i drejtohet
subjektit pasiv ose mund t bj me zbulimin e ndonj fakti i
cili do t dmtoj nderin dhe autoritetin e afrmit t tij. Me
shprehjen afrmit t tij sipas prkufizimit t ksaj vepre
penale nnkuptojm, jo vetm personat n lidhe familjare
sikur se sht prindrit, fmijt, motra, vllau, e tij. por edhe
personat me t cilt subjekti pasiv ka lidhje emotive, p.sh
dashnort, bashkshortt, bashkshorti jashtmartesor, shoku i
afrt etj. sht shtje e gjykats ta vrtetoi lidhshmrin sa i
prket personit t afrt t subjektit pasiv sipas rastit konkret.
Elementi kryesor i cili e dallon kt form t veprs penale
nga forma themelore e veprs penale t dhunimit sht mnyra
se si subjekti pasiv detyrohet n aktin seksual. sht nj form
shtrngimi psikik me cilin subjekti pasiv detyrohet n aktin
seksual. Kanosja duhet t jet serioze, respektivisht duhet t
jet e atij karakteri q tek personi t cilit i drejtohet krijon
bindjen se do t realizohet. Nj karakter i till nuk varet nga
qllimet e vrteta ose mundsive t kryersit. Do t
konsiderohet se kanosja sht serioze edhe pse m von
vrtetohet se kryersi nuk ka pas pr qllim ta realizoj ose nuk
kan ekzistuar kushtet objektive pr nj gj t till me kusht se
tek subjekti pasiv ka krijuar bindjen se e keqja me ciln
krcnohet do t realizohet. sht rndsis se nga kryersi
varet mundsia e realizimit t keqes s kanosur, ashtu q
kryers indirekt mund t jet edhe ndonj person tjetr i cili
mund ta realizoj t keqen e kanosur.
Sipas prkufizimit t ksaj vepre penale kanosja mund t
manifestohet si zbulim i di-sekrete q do t dmtonte nderin
ose autoritetin e subjektit pasiv apo t afrmit t tij. Me
zbulim do t kuptojm, zbulimin e ndonj rrethane a fakti t
vrtet q deri ather ka qen i pa zbuluar ose i ditur pr nj

799

rreth t vogl personash, q jan t atij karakteri q do t

rrezikonte vlerat e prmendura. P. sh. Ndonj lidhje dashurie,
jeta jashtmartesore, shtatzni e pa dshiruar, ose ndonj
sekret tjetr t natyrave t ndryshme q ka karakter nderin apo
autoritetin e subjektit pasiv ose t afrmit t tij.
Legjislacionet tjera, prve t dmtimit t nderit dhe
autoritetit si pasoj e ksaj vepre penale kan parapar edhe
shkaktimin e ndonj t keqe tjetr. P. sh. Kanosja e drejtuar
ndaj kushteve ekzistenciale (humbja e puns, baness, ose
humbje t mdha financiare apo afariste etj).
Andaj, n
prkufizimin e ksaj vepre penale duhet t prfshihet edhe
shkaktimi i ndonj t keqe tjetr t rnd.
Praktika gjyqsore e Kosovs nuk ka shnuar raste t ksaj
natyre, edhe pse ato me siguri kan ekzistuar, pr nj arsye t
thjesht. Personi i kanosur me qllim t mbrojtjes s nderit ose
autoritetit nuk e paraqet veprn penale, thjesht pr arsye se
nuk dshiron ti zbulohet sekreti. Nse e paraqet pa u kryer
akti seksual ather kemi t bjm me vepr penale t
shtrngimit nga neni 16o t ktij Kodi. Ka raste q t kryhet
vrasja me motiv t mbrojtjes s sekretit i cili kishte pr ta
cenuar nderin ose autoritetin apo do ti shkaktonte nj t keqe
tjetr t rnd subjektit pasiv.
Sulmi seksual
Neni 195
(1)
Kushdo q e prek personin tjetr me qllim seksual
ose e shtyt personin tjetr t prek kryersin ose
personin e tret me qllim seksual pa plqimin e personit
tjetr t till dnohet me gjob ose me burgim prej gjasht
muajve deri n pes vjet.
(2)
Kushdo q e prek personin tjetr me qllim seksual
ose e shtyt personin tjetr t prek kryersin a personin e
tret me qllim seksual:
1)
Me forc
2)
Me krcnim t rrezikimit t drejtprdrejt
t jets a t trupit t personit t till ose personit tjetr ose
3)
Duke shfrytzuar nj situat n t ciln
personi tjetr i till sht i pambrojtur dhe siguria e
viktims sht n rrezik

800

Dnohet me burgim prej nj deri n shtat vjet.

(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
kryhet n nj ose n m shum rrethana t mposhtme,
kryersi dnohet me burgim prej tre deri n dhjet vjet
kur:
1)
Veprs i ka paraprir , ajo sht shoqruar
apo sht prcjell nga nj akt i torturs ose i trajtimit
njerzor
2)
Kryersi shkakton lndime t rnda trupore
ose rregullim t rnd t shndetit mendor dhe fizik t
personit
3)
Kryersi prdor arm ose ndonj mjet t
rrezikshm
4)
Kryersi me dashje e ka shkaktuar dehjen e
personit me an t alkoolit , drogs ose substancave tjera
5)
Vepra sht kryer bashkrisht nga m
shum se nj person
6)
Kryersi e di q personi sht posarisht i
ndjeshm pr arsye t moshs s vjetr, rregullimit fizik
ose mendor , paaftsis a shtatznsis
7)
Kryersi sht prindi, prindi adoptues,
prindi birsues, njerku, gjyshi ose gjyshja , daja, tezja,
vllai ose motra m e vjetr e personit dhe personi i till
sht midis moshs gjashtmbdhjet deri n
tetmbdhjetvjeare.
8)
Kryersi sht n marrdhnie t
prbashkt familjare me personin dhe personi i till sht
midis moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjetvjeare.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 2 i ktij neni
kryhet kundr personit nn moshn gjashtmbdhjet
vjet, kryersi dnohet me burgim prej pes deri n dhjet
vjet.
(5)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me vdekjen e viktims , kryersi dnohet me
burgim s paku dhjet vjet apo me burgim afatgjat.
Kjo vepr penale sht e ngjashme pr kah forma dhe
mnyra e kryerjes me veprn penale t dhunimit nga neni 193
t ktij Kodi, me nj dallim se ktu nuk kemi t bjm me

801

aktin seksual, por me prekjen e personit tjetr me qllim

seksual. Legjislacioni i kaluar penal shumicn e ktyre
veprimeve(prekjeve) i ka quajtur veprime t turpshme
natyrore e edhe disa q tani prfshihen n kuptimin e
shprehjes akt seksual. Kshtu edhe kjo vepr penale
prbhet nga vepra themelore dhe formave tjera kualifikuese.
Vepra prbhet nga ndonj form detyrimit t personit tjetr
dhe prekjes pr qllime seksuale. Me fjal tjera, nga kryerja e
veprimit t turpshm pa penetrim, prve aktit seksual pa
plqimin e personit tjetr. Prkufizimi i ksaj vepre penale n
Kodin ton penal dukshm dallon nga prkufizimet e m
pashm dhe t tanishmet t legjislacioneve penale t shteteve
t rajonit. Pra, forma themelore e ksaj vepre penale sht n
detyrimin e personit tjetr pr t kryer veprime t turpshme
natyrore pa penetrim, prve t atyre q mund t hyjn n
sfern e kuptimit t aktit seksual, pa plqimin e tij. Nga
prkufizimi i ksaj vepre penale themelore, bazike, shihet se
sht vepr penale e prbr(e zhdrejt) dhe prbhet nga
detyrimi dhe prekja e personit tjetr me qllim seksual.
Ligjdhnsi n nenin 192 n paragrafin e 5 t ka
shpjeguar se q do t thot prekje i personit tjetr me qllim
seksual. Sipas ktij shpjegimi kryesi i ksaj vepre penale
sht: a) personi i cili e kryen prekjen e personin tjetr me
qllim seksual, ose shtytsi i personit q t kryej prekjen me
qllim seksual me kryersin a me personin e tret, b) shtytja e
personit t tret pr kryerjen e prekjes me qllim seksual n
personin tjetr.
Pra kryers i ksaj vepre penale na paraqitet do person
pa marr parasysh prkatsin gjinore i cili mund t jet si
kryers i prekjes seksuale, ose si shtyts, ose si shtyts i
personit(subjektit pasiv-viktims) q ta kryej prekjen seksuale
me kryersin a me personin e tret. Kjo form e kryerjes s
ksaj vepre penale do t ishte kur shtytsi n nj form apo
tjetr e shtyt viktimn q pa vullnetin e vet t kryej prekje
me qllim seksual me kryersin. Kryersi, n kt rast na
paraqitet vetm se e manifeston vullnetin e vet pr ta kryer
prekjen me qllim seksual edhe pr kundr faktit se sht i
vet dijshm se viktima nuk e ka dhn plqimin, ndrsa
rezistencn pr mos ta dhn plqimin e mbizotron shtytsi.
Forma tjetr paraqitet po ashtu kur shtytsi e shtyt viktimn
q t kryej prekje me qllim seksual pa plqimin e vet me

802

personin e tret.
Personi i tret n kt rast konsiderohet
personi i cili nuk ka dijeni se tek viktima(personi tjetr) nuk
ekziston plqimi pr ta prek me qllim seksual. Pra, personi i
tret nuk sht kryers, ngase mungon vet dija se prekja me
qllim seksual sht pa plqimin e viktims. Sipas
prkufizimit t paraqitur n paragrafi 5 t nenin 192 t ktij
Kodi me shprehjen prekje do t thot kontakt direkt ose
indirekt, pa penetrim, midis trupi t personit me cilndo pjes
t trupit t personit tjetr apo me ndonj objekt. Kshtu,
prekjet me qllim seksual dhe shkaktohet penetrimi, ather
kemi t bjm me akt seksual, ndrsa me prekjet pr qllim
seksual ku nuk ka penetrim hyjn n sfern e kuptimit t
prekjes me qllim seksual sipas kuptimit t shprehjes nga
paragrafi 5 i nenit 192, respektivisht t ktij neni.
Pra dallimi n mes t veprs penale t dhunimit nga neni
193 dhe veprs penale, sulm seksual nga neni 195 t ktij
Kodi sht se tek vepra penale e dhunimit nga neni 193 kemi
t bjm me akt seksual, ndrsa tek kjo vepr penale kemi t
bjm me prekje pr qllim seksual. Andaj t gjitha komentet
e dhna pr veprn penale t dhunimit vlejn edhe tek kjo
vepr penale.
Nga praktika.
Qndrojn elementet e veprs penale sulm seksual nga
neni 195 par 2 nn paragrafi 1 KPK kur i akuzuari pr qllime
seksuale me forc duke ia dredh dorn e detyron t
dmtuarn q ta puth e ngacmoj me gjuh n organ e tij
mashkullor por nuk arrin t penetroj.
VSH. I. KZ. 651/81.
Akti seksual oral apo felacia, do t thot vnia e organit
seksual mashkull n gojn e personit mashkull apo femr,
paraqet sulm seksual i prcjell me dhun dhe prdorimin e
forcs apo kanosjes se do t sulmohet aty pr aty jeta ose trupi
i subjektit pasiv. Prmbushen t gjitha elementet e veprs
penale nga neni 75 i Ligjit penal t Vojvodins. Vepra penale
sulm seksual nga neni 195 par. 2 nnparagrafi 1, 2 t Kod ton
penal.
Qndrim i seancs s degs penale t Gjykats Supreme t
Vojvodins- 28. O1. 198o.
Veprimi i t akuzuarit kur e kap pr flok dhe vesh t
dmtuarn me qllim q t ia vej organin e vet seksual n goj,
mirpo ajo duke e mbyll gojn , i akuzuari vetm arrin ta

803

prek rreth buzve dhe fytyrs, paraqet vetm tentativ t

veprs penal dhun n kryerjen e veprimeve t turpshme
natyrore.
Akgj. i Gjykats Supreme Kz. Nr.699/93.
Kto veprime t inkriminuara do t ishin inkorporuar n
veprn penale, sulm seksual nga neni 195 paragrafi 2
nnparagrafi 1 t Kodit ton penal si vepr e kryer e jo n
tentativ.
Degradimi i integritetit seksual.
Neni 196
(1)
Kushdo q e shtyt personin tjetr ti ekspozoj
pjest intime t trupit t personit t till , t masturboj
ose t kryej nj akt tjetr seksual q e degradon
integritetin seksual t personit t till pa plqimin e
personit e tij dnohet me gjob ose me burgim prej gjasht
muajve deri n nj vit.
(2)
Kushdo q e shtyt personin tjetr ti ekspozoj
pjest intime t trupit t personit t till , t masturboj
ose t kryej nj akt tjetr q e degradon integritetin
seksual t personit
1)
Me forc
2)
Me krcnim t rrezikimit t drejtprdrejt
t jets a t trupit t personit t till ose t personit tjetr
3)
Duke shfrytzuar nj situat n t ciln
personi sht i pambrojtur dhe siguria e tij sht n rrezik
dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n tre vjet
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
kryhet n nj ose n m shum rrethana t mposhtme ,
kryersi dnohet me burgim prej nj deri n tre vjet kur:
1)
Veprs i ka paraprir , ajo sht shoqruar
ose prcjell me tortur ose me trajtim njerzor
2)
Kryersi shkakton lndime t rnda trupore
ose rregullim t rnd t shndetit mendor dhe fizik t
personit
3)
Kryersi prdor arm ose ndonj mjet t
rrezikshm

804

4)
Kryersi me dashje e ka shkaktuar dehjen e
personit me an t alkoolit ,drogs ose substancave tjera
5)
Kryersi e di q personi sht posarisht i
ndjeshm pr arsye t moshs s vjetr, rregullimit fizik
ose mendor, paaftsis ose shtatznsis
6)
Kryersi sht prindi,prindi adoptues,prindi
birsues, njerku, gjyshi ose gjyshja, daja, tezja, vllai ose
motra m e vjetr e personit dhe personi i till sht midis
moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjetvjeare
7)
Kryersi sht n marrdhnie t
prbashkt familjare me personin dhe personi i till sht
midis moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet vjeare
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 2 i ktij neni
kryhet kundr personit nn moshn gjashtmbdhjet vjet
, kryersi dnohet me burgim prej nj deri n pes vjet.
_____________________________
Edhe kjo vepr penale pr shkak t lartsis s sanksionit
penal bn pjes n veprat e privilegjuara t ksaj natyre.
Sipas prkufizimit t ksaj norme penale juridike rrjedh
se veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale i ndrmerr vet
shtytsi. Andaj, me kt norm penalo juridike jan
inkriminuar dhe sanksionuar veprimet q i merr shtytsi lidhur
me degradimin e integritetit seksual.
Me nj prkufizim t till sigurohet ndjekja penale e
shtytsit, pa marr parasysh se cils gjini i takon, i cili shtyt
tjetrin ti ekspozoj pjest intime t trupit, t masturboj ose t
kryej nj akt tjetr seksual pa plqimin e vet me rast
degradohet integriteti seksual i tij. E krejt me qllim q ti
knaqi epshet e veta seksuale apo t tjetrit ose pr prfitime
tjera materiale e pse jo edhe aso jo materiale. Kjo vepr penale
ka karakter supsidiar, do t thot se nuk do t ekzistoj nse
veprimet e kryersit do t mund t inkorporohen si ndihm t
nj vepre tjetr penale m t rnd.
Specifika e ksaj vepre penale sht se kryersi nuk merr
pjes vet n kryerjen e aktit seksual apo t ndonj veprimi
tjetr seksual q kishte pr ta degraduar integritetin seksual t
personit tjetr. Veprimi i kryersit t ksaj vepre penale sht
shtytja e cila pr kah natyra mund t ushtrohet n mnyra t
ndryshme, duke filluar nga prdorimi i forcs, me kanosje t
drejtprdrejt t rrezikimit t jets dhe trupit t subjektit ose t

805

personit tjetr, duke shfrytzuar nj situat n t ciln personi i

shtytur sht i pa mbrojtur dhe siguria e tij sht n rrezik, me
tortur ose me trajtim njerzor, me shkaktimin lndimeve t
rnda ose rregullime t rnda t shndetit mendor dhe fizik,
me prdorimin e armve ose t ndonj mjeti t rrezikshm,
duke shkaktuar dehjen e personit me an t alkoolit, drogs
ose substancave tjera, me ushtrimin e shtytje ndaj personave
q din se jan t ndjeshm pr shkak t moshs s vjetr,
rregullimit mendor ose fizik, paaftsis ose shtatznis, kur
sht prind, prind adoptues, prindi birsues, njerku, gjyshi ose
gjyshja, daja tezja, vllai ose motra m e vjetr e personit dhe
personi i till sht midis moshs gjashtmbdhjet dhe
tetmbdhjetvjeare, e deri me mashtrime t ndryshme. Pra,
me t gjitha mnyrat t cilat e nnshtrojn apo e mposhtin
vullnetin e personit pr ti ndrmarr veprimet apo t kryej
ndonj akt seksual me t cilin do t degradohet integriteti
seksual.
Kshtu veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht i
orientuar ndaj personit tjetr q ti ekspozoj pjest intime t
trupit, t masturboj ose t kryej nj akt tjetr seksual, q e
degradojn integritetin seksual pa plqimin e tij.
Paragrafi 1.
Pra, sipas prkufizimit n paragrafin e par t ktij neni na
paraqiten tri forma alternative t ksaj vepre penale me t
cilat cenohet objekti i prgjithshm mbrojts i ksaj vepre
penale e q sht degradimi i integritetit seksual t personit i
cili ka mbush gjashtmbdhjet vjet.
Kto forma t ksaj vepre penale jan: a) shtytja e personit
tjetr q ti ekspozoj pjest intime t trupit. a) Shtytja e
personit tjetr q t masturboj dhe b) shtytja e personit tjetr
q t kryej nj akt tjetr seksual pa plqimin e tij. Pra tek kjo
vepr penale si kryers na paraqitet shtytsi i cili nuk merr
pjes n veprimet e drejtprdrejta pr ta degraduar integritetin
seksual t personit tjetr, por e shtyt personin tjetr q ti
ndrmarri veprimet e tilla pa vullnetin e vet. Andaj, dallimi i
veprimtaris s shtytsit tek kjo vepr penale dhe t asaj, sulm
seksual nga neni 195 sht se tek kjo vepr penale nuk
ekziston vullneti tek personi i cili i kryen veprimet me t cilat
degradohet integriteti seksual, ndrsa tek vepra penale nga

806

neni 195 par 1 dhe 2, gjithnj ekziston vullneti tek njeri prej
aktorve do t thot tek kryersi i prekjes pr qllim seksual
ose tek personi i tret.
Sipas prkufizimit t dhn n nenin 24 t ktij Kodi,
shtytja sht form e bashkpunimit, andaj nuk ka ndonj
definicion m t ngusht. Disa legjislacione jan prcaktuar
pr mnyrat se si bhet shtytja. Kshtu, p.sh. sipas Kodi Penal
francez shtytja mund t bhet me dhurat, premtime,
krcnime, keqprdorim t detyrs zyrtare etj. sht nj gam
e gjer e mnyrave t shtytjes q mund t ekzistojn. Andaj,
shumica e legjislacioneve jan prcaktuar pr nj prkufizim
t prgjithsuar, sipas t cilit shtytja paraqet dashjen e
shtytsit pr ta bind tjetrin q t ndrmerr veprime t caktuara.
I till sht edhe definicioni i miratuar n Kongresin e VII
Ndrkombtar pr t drejtn penale. Pra, mnyrat e shtytjes
sipas prkufizimit n paragrafin e par jan t shumta; e
kryesisht jan t karakterit krcnues se i dmtuar do t psoj
nj t keqe n koh t afrt ose t largt, prve atyre t cilat
kt vepr penale e bjn t kualifikuar. Mnyra e shtytjes
sht shtje faktike e cila varet prej rastit.
a)Forma e par e ksaj vepre penale sht kur kryersi i cili
mund t jet i do gjinie e shtyt personin tjetr q t ekspozoj
pjest intime t trupit dhe q ka mbush 16 vjet. Me shprehjen
ekspozim t pjesve intime t trupit( mashkull apo femr) jan
p.sh., zhveshja e trsishme apo e pjesrishme me qllim t
ekspozimit t gjinjve, marrja e pozitave t ndryshme
provaktive, vallzimet e ndryshme, grmysjet me qllim t
provokimit t epsheve seksuale, veprime t ndryshme me
dor, me mjet tjetr etj, t gjitha ato q degradojn
integritetin seksual. Pr t ekzistuar kjo vepr penale viktima
duhet t veproj pa plqimin e vet, pa vullnetin e vet i
udhhequr nga karakteri i shtytjes i cili duhet t jet i qart,
serioz dhe i vazhdueshm.
Nuk sht e rndsis motivi i shtytsit, respektivisht
shtytsi vepron pr ti knaq epshet e veta seksuale ose t
personit tjetr, pr prfitime materiale apo ndonj prfitim
tjetr. E rndsis sht se viktima i ndrmerr veprimet me t
cilat ka degraduar integritetin seksual pa plqimin e vet. N
nj moment, nse viktima e jep plqimin apo n ndonj
mnyr e manifeston vullnetin e vet, kjo vepr penale nga ky
paragraf nuk do t ekzistoj.

807

b)forma e dyt e ksaj vepre penale nga paragrafi 1 sht

kur i/e dmtuari(a)
shtyhet q t masturboj pa plqimin e vet. Ka persona me
smundje patologjike t natyrs seksuale t cilt i knaqin
epshet veta duke shikuar veprimet degraduese seksuale e ndr
to edhe masturbimin e personit tjetr. N kt rast shtytsi e
shtyt personin tjetr t masturboj pa plqimin e tij, pr ti
knaq epshet e veta apo tjetrit ose pr ndonj prfitim tjetr.
c)forma e tret e ksaj vepre penale sht shtytja n
kryerjen e nj akti seksual pa plqimin e aktorve t aktit
seksual apo njrit prej tyre q degradon integritetin seksual ku
shtytsi sht si shikues ose ndonj person tjetr. Sa i prket
kuptimit t shprehjeve pa plqim dhe akt seksual shiko
nenin 192 par 1, 2 dhe 3 t ktij Kodi.
Format kualifikuese, t rnda t ksaj vepre penale jan t
prkufizuara n paragrafin 2, 3, 4 t ktij neni. Vepra
themelore, bazike e prkufizuar n paragrafin 1 bhet e
kualifikuar, pr shkak t mnyrs s shtytjes s personit tjetr
q ti ekspozoj pjest intime t trupit, t masturboj ose t
kryej nj akt tjetr seksual sikurse sht: me forc, me
krcnim t rrezikimit t drejtprdrejt t jets a trupit ose
personit tjetr, duke e shfrytzuar nj situat n t ciln
personi sht i pa mbrojtur dhe siguria e tij sht n rrezik. Pr
shkak t rrethanave, kushteve, pasojs s veprs penale dhe
moshs s personit tjetr(viktims), nn t cilat bhet shtytja
sikurse sht: kur veprs i ka paraprir, ajo sht shoqruar
ose prcjellur me tortur ose me trajtim njerzor, kur
kryersi(shtytsi) shkakton lndime t rnda trupore ose
rregullime t rnda t shndetit mendor dhe fizik t
personit(viktims), kur kryersi prdor arm ose ndonj mjet
t rrezikshm, kur kryersi me dashje e ka shkaktuar dehjen e
personit me an t alkoolit, drogs ose substancave t tjera
dehse, kur kryersi e di q personi(viktima) sht posarisht i
ndjeshm pr arsye t moshs s vjetr, rregullimit fizik ose
mendor, paaftsis ose shtatznis, kur kryersi sht prindi,
prindi adoptues, prindi birsues, njerku, gjyshi ose gjyshja,
daja, tezja, vllai ose motra m e vjetr e personit(viktims)
dhe personi i till sht midis moshs gjashtmbdhjet dhe
tetmbdhjet vjet, kur kryersi sht n marrdhnie t
prbashkt familjare me personin dhe ai sht midis moshs
gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet vjet. Form e kualifikuar

808

sht edhe ather kur vepra penale nga paragrafit 2 i ktij

neni kryhet ndaj personit nn moshn gjashtmbdhjet vjet.
Komenti pr seciln form t kualifikuar t ksaj vepre
penale sht dhn n komentin e veprs penale, dhunimi nga
neni 193 par 2, 3 dhe 4 t ktij Kodi me nj dallim se tek
vepra penale sht br fjal pr kryes t drejtprdrejt t
dhunimit, ndrsa tek kjo vepr penale si kryes paraqite
shtytsi. Konsideroj, se me rastin e prkufizimit t veprs
penale nga paragrafi i 3 i ktij neni kishte me qen m e
preferuar t prdoret, n vend t fjals kryers fjaln
shtyts.
Pr shkak t prkufizimit bashkkohor t ksaj vepre
penale, praktika gjyqsore e pas lufts sa i prket ksaj vepre
penale sht varfr. Por edhe legjislacionet penale t shteteve
q jan dal nga shprbrja e ish Jugosllavis nuk kan pas nj
prkufizim t veprs s till penale.
Keqprdorimi seksual i personave me rregullime
mendore a emocionale ose me paaftsi mendore
Neni 197
(1)
Kushdo q e detyron personin me rregullime
mendore a e emocionale ose me paaftsi n akt seksual me
kryersin a personin e tret duke shfrytzuar rregullimin
dhe paaftsin e personit t till dnohet me burgim prej
nj deri n dhjet vjet.
(2)
Kushdo q e prek pr qllime seksuale personin me
rregullim mendor a emocional ose t paaft apo e shtyt
personin e till pr t prekur kryersin ose personin e tret
me qllim seksual duke e shfrytzuar rregullimin ose
paaftsin e personit t till dnohet me burgim deri n
pes vjet.
(3)
Kushdo q e shtyt personin me rregullim mendor
a emocional ose t paaft ti ekspozoj pjest intime t
trupit t tij , t masturboj ose t kryej nj akt i cili e
degradon integritetin e tij seksual duke e shfrytzuar
rregullimin ose paaftsin e personit t till dnohet me
burgim deri n nj vit.
(4)
Nse vepra penale nga neni 1,2 ose 3 i ktij neni
kryhet n nj ose n m shum rrethana t mposhtme ,
kryersi dnohet me burgim prej tre deri n
pesmbdhjet vjet pr veprn penale nga paragrafi 1 ose

809

2 ose me burgim deri n tre vjet pr veprn penale nga

paragrafi 3 kur:
1)
Veprs i ka paraprir , ajo sht shoqruar
ose prcjell nga tortura a trajnimi njerzor
2)
Kryersi i shkakton personit lndime t
rnda trupore ose rregullim t rnd t shndetit mendor
dhe fizik
3)
Kryersi prdor arm ose ndonj mjet t
rrezikshm
4)
Kryersi me dashje e ka shkaktuar dehjen e
personit me an t alkoolit, drogs ose substancave tjera
5)
Vepra sht kryer bashkrisht nga m
shum se nj person
6)
Kryers sht prindi, prindi adoptues ,
prindi birsues, njerku, gjyshi ose gjyshja e personit dhe
personi i till sht midis moshs gjashtmbdhjet dhe
tetmbdhjet vjeare
7)
Kryersi sht n marrdhnie t
prbashkt familjare me personin dhe personi i till sht
midis moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet vjeare
8)
Personi i sht besuar kryersit pr trajtim
kshillues profesional ose pr prkujdesje.
(5)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me vdekjen e personit , kryersi dnohet me
burgim prej s paku dhjet vjet ose me burgim afatgjat.
_______________________________
Keqprdorimi seksual i personave me rregullime
mendore a emocionale ose me paaftsi mendore paraqet
inkriminim t posam me t cilin shtrihet mbrojtja penalo
juridike e integritetit seksual t personave me t meta psikikefizike t cilt n rastet konkret nuk jan n gjendje t
kundrshtojn veprimet t cilat cenojn integritetin e tij
seksual. Qllimi i inkriminimit t ksaj vepre penale rrjedh
nga qndrimi i gjithpranuar, se shfrytzimi seksual i
personave t pa aft pr ti knaq epshet e veta seksuale
cenojn rnd normat morale dhe social-etike t secils
shoqri. Kshtu, sht e pa pranueshme t shfrytzohet pa
aftsia mendore a pa aftsia fizike e subjektit pasiv i cili nuk
sht n gjendje t kundrshtoj ndaj far do veprimi i cili

810

cenon integritetin seksual. Kjo, vepr penale nuk e dallon

prkatsin gjinore t kryersit e as t subjektit pasiv. Kryers i
ksaj vepre penale mund t jet mashkulli ose femra, po ashtu
edhe subjekti pasiv(viktima) mund t jet i gjinis
mashkullore a femrore.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale subjekti pasiv duhet
t ket veti t posame, veti t rregullimeve mendore a
emocionale ose pa aftsi fizike. Sipas kuptimit t ksaj vepre
penale-juridike personi me rregullime mendore a emocionale
ose me pa aftsi fizike rrjedh se kemi t bjm me personat
me smundje psikike t cilt jo pse nuk kan aftsi pr t
kundrshtuar, por nuk jan n gjendje psikike pr ti kuptuar
veprimet e veta dhe pasojat e saja, ashtu q vullneti pr ndonj
veprim seksual nuk mund t vjen n konsiderat. Pra,
rregullimet mendore a smundjet psikike, biollogjikisht
paraqesin baz pr prjashtimin e prgjegjsis penale nga se
nuk sht n gjendje t kuptoj rndsin ose ti kontrolloj
veprimet e veta dhe pasojn e veprimeve seksuale a aq m
tepr rndsin e kundrshtimit. Shprehjen, rregullime
mendore a emocionale duhet interpretuar n pajtim me nenin
12 t Kodit Penal.
Gjendja pr t kundrshtuar a rezistuar ndaj veprimeve me
t cilat cenohet integritetit seksual i personit me rregullime
mendore a emocionale nuk sht identike me gjendjen e pa
aftsis mendore pr t kryer vepra penale. Pa aftsia mendore
gjithnj vlersohet n krahasim me veprn penale konkrete.
Kshtu nj person mund t jet i pa aft pr t rezistuar por
sht mendrisht i aft t kryej vepr penale t caktuar dhe t
kundrtn. T jet i aft pr t rezistuar por mentalisht i pa
aft pr ta kryer veprn penale t caktuar. Andaj, po thuaj
gjithnj sht e nevojshme t krkohet ndihma e ekspertit t
neuropsikiatris pr ta definuar gjendjen mendore t subjektit
pasiv me rastin e kryerjes s ksaj vepre penale. Lidhur me
kt, dhnia e plqimit apo iniciativa pr ndonj veprim
seksual nga ana e personit me rregullime mendore a
emocionale nuk e prjashton prgjegjsin penale t kryersit.
Nuk do t ekzistoj kjo vepr penale nse subjekti pasiv
paraprakisht e ka dhn plqimin pr ndonj nga veprimet
seksuale e pastaj sht vn n gjendje t till q mos ti
kuptoj dhe kontrolloj veprimet e veta dhe rndsin e veprs
penale( p.sh. dehja e tepruar, konsumimi i drogs, ose ndonj

811

substanc tjetr dehse) dhe n ket gjendje kryhet nj nga

marrdhniet seksuale t ktij neni.
Pa aftsia fizike pr t rezistuar ekziston n rastet kur
subjekti pasiv pr shkak t ndonj pengese, dmtimit trupor
ose pr shkak t situats n t ciln sht gjendur nuk ka
mundsi q fizikisht ta manifestoj mos plqimin ndaj
veprimeve me t cilat cenohet integriteti seksual. P. sh. Kur
subjekti sht i paralizuar plotsisht ose pjesrisht, kur
ekziston lodhje e madhe, moshs s vjetr, smundjes, kur
dikush tjetr e ka ln t lidhur ose pas dhunimit sht ln n
nj gjendje t pa vetdijshme ose tepr t lodhur etj. Pr t
ekzistuar kjo vepr penale sht me rndsi q kryersi t mos
e ka shkaktuar pa aftsin fizike, por ta ket shfrytzuar nj
gjendje t till pr t kryer veprime seksuale t cilat cenojn
integritetin seksual.
Kjo vedispozit nuk parasheh se mund t kryhet me dhun
ose me prdorimin e forcs, apo kanosjes, nga se kryersi i
ksaj vepre penale vetm e shfrytzon gjendjen e pa aft
psikike ose fizike t subjektit pasiv. Andaj fjala detyrim n
paragrafin e par t ktij neni nuk duhet t ekzistoj dhe ashtu
duhet t konsiderohet. Edhe praktika gjyqsore kt fjal e ka
eliminuar nga se nuk prkon me frymn dhe qllimin e
inkriminimit t ksaj vepre penale, sepse po t kishte prdorim
t dhuns, kanosjes, forcs, ather do t kishim formn e
kualifikuar ose themelor t ndonj vepre tjetr penale nga ky
kapitull varsisht nga veprimet seksuale t cilat e cenojn
integritetin seksual. Gjykata e Qarkut e ka shpall t akuzuarin
fajtor, nga se n kabinn e kamionit ka kryer aktin seksual n
t dmtuarn NN duke qen i vetdijshm se e dmtuara sht
me rregullime mendore. P.nr.598/06.
Paragrafi 1.
Prkufizimi i paragrafit 1 t ktij neni sht konfuz dhe
n kundrshtim me nenin 193, 195 dhe 196 jo vetm pr
shkak t fjals detyron por edhe pr shkak se fjalia me
kryesin a personin e tret e bn dispozitn t pa
kuptueshme. Andaj paragrafi 1 duhet t jet: kush kryen akt
seksual ndaj personit duke shfrytzuar pa aftsin e tij pr
shkak t rregullimeve mendore a emocionale ose paaftsin
fizike dnohet me burg prej nj deri n dhjet vjet. Ky

812

prkufizim, mendoj se nuk e cenon parimin e legalitetit, nga

se nuk sht inkriminuar as nj veprim i cili nuk sht
prfshir n dispozitn ekzistuese.
N kt norm penalo-juridike jan parapar disa forma t
ksaj vepre penale: vepra themelore dhe t kualifikuara.
Vepra penale nga paragrafi 1 ka kto elemente
konstituive:
a)
Veprimi i kryerje s ksaj vepre penale nga paragrafi 1
sht akti seksual dhe t gjitha q
sht thn pr kt veprim vlen ajo q sht thn tek vepra
penale e dhunimit nga neni 193 paragrafi 1.
b) Akti seksual duhet t kryhet duke shfrytzuar apo
keqprdor paaftsin mendore apo fizike t subjektit pasiv pr
ka sht br fjal m sipr. Ajo q sht e rndsis t ceket
edhe nj her sht, se pr t ekzistuar kjo vepr penale
kryersi duke qen i vet dijshm e shfrytzon gjendjen e pa
aft t subjektit pasiv pr shkak t rregullimeve mendore a
emocionale ose pa aftsin fizike. Nse kt gjendje t
subjektit pasiv e krijon vet, ather nuk do t ekzistonte kjo
vepr penale por vepra penale e dhunimit nga neni 193 t ktij
Kodi. Vepra penale konsiderohet e kryer kur t kryhet akti
seksual. sht e mundur edhe tentativa e ksaj vepre penale
nse kryersi i ka ndrmarr veprimet e drejtprdrejta t
drejtuara pr ta kryer aktin seksual, por nj tentativ e till
paraqet element t veprs penale sulm seksual nga neni 195
par. 3 nnparagrafi 6 i ktij Kodi.
Sa i prket elementit subjektiv t ksaj vepre penale,
kryersi duhet t veproj me dashje duke qen i vetdijshm se
po e kryen aktin seksual duke shfrytzuar gjendjen e personit
t till pr shkak t rregullimeve mendore a emocionale ose
paaftsin fizike. Sa i prket ekzistimit t lajthimit eventual
tek kryersi ather duhet t zbatohen rregullat e lajthimit
faktik.
Paragrafi 2.
Sa i prket forms tjetr t ksaj vepre penale t
inkriminuar n paragrafin 2 t ksaj norme penalo-juridike i
ka kto elemente konstituive:
a)Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale nga paragrafi 2
sht prekja pr qllime seksuale t personit me rregullime

813

mendore a emocionale ose me paaftsi fizike. Prekja pr

qllime seksuale duhet t kryhet duke shfrytzuar apo
keqprdor paaftsin mendore apo fizike t subjektit pasiv.
Lidhur me kuptimin e shprehjes prekje me qllime seksual
sht br fjal tek vepra penale, sulmi seksual nga neni 195 i
ktij Kodi dhe t gjitha t thnat vlejn edhe ktu, me nj
dallim se tek kjo vepr penale si subjekt pasiv na paraqitet
personi me rregullime mendore a emocionale ose me paaftsi
fizike, ndrsa tek vepra penale nga neni 195 subjekt pasiv na
paraqitet do person.
b)Edhe tek kjo form e veprs penale kryersi udhhiqet
me vetdije se e shfrytzon gjendjen e paaft mendore dhe
fizike t subjektit pasiv t ciln nuk e ka krijuar vet. Q do t
thot se subjekti pasiv nuk ka aftsi mendore e as fizike t
kundrshtoj apo refuzoj nj veprim t till me t cilin cenohet
integriteti seksual i tij. Pra, kryersi i cili mund t jet do
person, (mashkull apo femr) duhet t jet i vetdijshm pr
veprimet e veta, pasojn e posarisht pr vetit e subjektit
pasiv pr ka sht br fjal m sipr.
Paragrafi 3.
Forma e tret e ksaj vepre penale na paraqitet n
paragrafin 3 e cila dallon nga dy format e para vetm sa i
prket kryersit dhe veprimeve t kryerjes me t cilat cenohet
integriteti i subjekti pasiv. Sa i prket vetive t subjektit pasiv
t ksaj vepre penale ato jan t njjta pr t gjitha format e
ksaj vepre penale.
Veprimet e kryerjes s ksaj forme t veprs penale kan
t bjn me ekspozimin e pjesve intime t trupit, me
masturbimin dhe me akt i cili e degradon integritetin seksual.
Pr t gjitha kto forma t veprimit sht komentuar dhe folur
n komentin e veprs penale, degradim i integritetit seksual
nga neni 196 t ktij Kodi, andaj t gjitha vlejn edhe tek kjo
vepr penale.
Kryersi i ksaj forme t veprs penale na paraqitet vetm
n cilsin e shtytsit i cili me veprimet e ndryshme shtytse e
shtyt subjektin pasiv t ksaj vepre penale ti kryej veprimet
e cekuar t cilat cenojn integritetin seksual t tij. Edhe tek kjo
form e veprs penale shtytsi vepron me dashje dhe duhet t
jet i vetdijshm pr veprimet e veta dhe pasojn t ciln e
shkakton, si dhe pr vetit e subjektit pasiv (viktims) t ksaj

814

vepre penale. Komentet t cilat jan dhn tek vepra penale

degradimi seksual nga neni 196 n mnyr analoge vlejn
edhe tek kjo form e veprs penale.
Paragrafi 4.
Forma t kualifikuar t t tri formave themelore t ksaj
vepre penale na paraqiten n paragrafi 4 t ksaj norme
penalo-juridike, pr shkak t mnyrs dhe rrethanave nn t
cilat kryhen. N dukje t par nga prkufizimet e dhna pr
format kualifikuese krijohet prshtypja se kryersi pr ta
detyruar subjektin pasiv n veprimet seksuale me t cilat
cenohet integriteti seksual prdor dhun, tortur, forc, arm,
shkakton lndime t rnda trupore ose rregullime t rnda t
shndetit mendor dhe fizik e q nuk prkon me kuptimin dhe
qllimin e ksaj vepre penale. Sikurse kemi thn edhe m
sipr, kryersi i ksaj vepre penale nuk e detyron n as nj
mnyr subjektin pasiv t ksaj vepre penale por e keqprdor
ose m mir me thn, me shfrytzimin e rregullimeve
mendore a emocionale ose paaftsis fizike t tij i kryen
veprimet seksuale me t cilat e cenon integritetin seksual.
Andaj, shoqrimi, prcjellja e veprs me nj akt t torturs ose
trajtimi njerzor, duhet kuptuar si veprime t kryersit pr
gjat ose pas aktit seksual, gjat ose pas prekjes pr qllime
seksuale ose shtytjes pr gjat ose pas veprimeve t
prkufizuara n paragrafin e 3 t ktij neni. Po ashtu do t
konstatonim edhe sa i prket prkufizimit t nnparagrafit 2 t
paragrafit 4 se lndimin i rnd trupor mund t shkaktohet
gjat aktit seksual, prekjes seksuale dhe gjat veprimeve
seksuale t ndrmarra pr shkak t shtytjes nga kryersi. Kur
jemi tek shkaktimi i rregullimit t rnd mendor tek subjekti
pasiv, mendohet pr subjektin e paaft fizik e jo pr subjektin
me rregullime mendore prve, nse nuk i keqsohet gjendja
e rregullime mendore, dhe anasjelltas tek subjekti me
rregullime mendore t shkaktohen lndime t rnda trupore.
Do t theksonim edhe nj her se tortura a trajtimi
njerzor duhet t pasojn gjat veprimit seksual(akt seksual,
prekje seksuale, etj.) e jo pr ta detyruar n veprime seksuale
t cilat e cenojn integritetin seksual, sepse sikur se e kemi
thn ktu kryersi ose shtytsi i shfrytzon vetit e posame t

815

subjektit pasiv( rregullime mendore a emocionale ose

paaftsi fizike).
Sa i prket forms s kualifikuar t ksaj vepre penale t
prkufizuar n nnparagrafin 3 dhe 4 t paragrafit 4 konsideroj
se nuk mund t ekzistoj n kt norm penalo juridike, ngase
prdorimi i tyre paraqet detyrim tek subjekti pasiv e q sht
n kundrshtim me veprn themelor e cila nuk prmban
detyrimin pr veprimet seksuale por shfrytzimin e gjendjes s
personit me rregullime mendore a paaftsi fizike pr t
rezistuar ndaj detyrimit(shtrngimit) q t veproj di n
kundrshtim me vullnetin e vet. Nse mendohet se personi me
rregullime mendore a emocionale ose paaftsi fizike mund t
detyrohet me arm ose mjete t rrezikshme, ather nuk kemi
t bjm me subjektin pasiv me rregullime mendore,
emocionale ose paaftsi fizike t asaj natyre q nuk sht n
gjendje t rezistoj dhe shprehi mos pajtimin e vet, por, subjekt
pasiv pa vetit e posame q i krkon kjo norm juridike.
Edhe nnparagrafi 4 i paragrafit 4 nuk mund t ekzistoj
sepse sht n kundrshtim me thelbin dhe qllimin e ksaj
vepre penale pr t mbrojte personat me rregullime mendore
a emocionale dhe paaftsi fizike t asaj natyre sa t jen n
gjendje t mos i kuptojn rndsin dhe kontrollojn veprimet
e tyre, si dhe pasojn e veprs penale.
As teoria e s drejts penale e as praktika nuk i ka njoh
deri tani kto forma t till kualifikuese t veprs penale t
ksaj natyre.
N paragrafin 4, nnparagrafin 5 t ktij neni sht
paraqit forma kualifikuese e t gjitha formave themelore t
ktij neni, nse kryhen nga shum persona. Kt form
kualifikuese t ksaj vepre penale e njeh teoria edhe praktika
sepse ka ekzistuar dhe mund t ekzistoj. Form kualifikuese e
ksaj vepre penale ose m mir me thn t ktyre formave
themelore t ksaj vepre, paraqitet kur kryersi sht prindi,
prindi adoptues, njerku, gjyshi, ose gjyshja e subjektit pasiv
dhe subjekti pasiv sht n mes t moshs gjashtmbdhjet
dhe tetmbdhjet vjet.
Forma kualifikuese na paraqitet edhe kur kryersi sht n
marrdhnie t prbashkt familjare me subjektin pasiv i cili
sht n mes t moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet
vjet.

816

Po ashtu form kualifikuese na paraqitet n raste se

kryersi sht kshillues profesional i subjektit pasiv ose
kujdeset pr subjektin pasiv.
Forma m e rnd kualifikuese e ksaj vepre penale na
paraqitet n nnparagrafin e 5-t t ktij neni, nse kryerja
formave themelore t veprs penale t paraqitura n paragrafi
1 dhe 2 t ktij neni rezulton me vdekjen e subjektit pasiv.
Nse subjekti aktiv (kryersi) i ksaj vepre kryen ndaj nj
e m tepr personave me rregullime mendore a emocionale
ose paaftsi fizike kt vepr penale, ather ekzistojn po aq
vepra penale sa edhe persona t till.
Pr t ekzistuar format e kualifikuar t ksaj vepre penale,
kryersi duhet t veproj me dashje.
Praktika gjyqsore:
Pr t ekzistuar vepra penale akt seksual n personin me
rregullime mendore a emocionale ose paaftsi mendore nga
neni 95 par 2 KP t RM sht e nevojshme q gjat aktit
seksual veprimet me karakter t trajtimit njerzor, poshtrues
t prfshihen n dashjen e kryersit.
Nga arsyetimi.
Gjykata Supreme e pranon konstatimin e gjykats s
shkalls s par, se e dmtuara pr shkak se ka konsumuar
alkool t tepruar, 2. o8 promil ka qen n gjendje t rnd
dehse dhe se pr kt shkak ka qen e paaft t kuptoj dhe
kontrolloj veprimet apo t rezistoj dhe se i pandehuri ndaj
personit t till e ka kryer aktin seksual.
Gjykata e shkalls s par ka gjet se i akuzuari aktin
seksual e ka kryer n mnyr poshtruese, njerzore pr t
dmtuarn, nga se aktin seksual e ka kryer n rrug ku kan
qarkulluar njerzit e pr shkak t konsumimit t tepruar t
alkoolit nuk ka pas aftsi t kundrshtoj e as q ka pas vetdije
se ndaj saj po kryhet akti seksual.
Nga vrtetimi i drejt t gjendjes faktike, gjykata e
shkalls s par gabimisht ka konstatuar se i akuzuari e ka
kryer veprn penale nga neni 95 par 2 t KP t RM. Sipas
mendimit t gjykats Supreme, kjo vepr penale ekziston kur
akti seksual kryhet ndaj personit t paaft mentalisht n
mnyr poshtruese ose njerzore nse sht prfshi n
dashjen e t akuzuarit. N rastin konkret i akuzuari duke
shfrytzuar gjendjen e paaft t dmtuars, e ka larguar nga
nj grumbull njerzish q kan lvizur n drejtim t stacionit

817

hekurudhor, e ka drguar n parkun e afrt e ka fsheh prapa

nj kaube t gjelbr. art sht se dashja e t akuzuarit ka
qen e drejtuar q t dmtuarn ta fsheh nga shikimi i
kalimtarve. Por, dshmitart q e kan vrejtur qllimin e t
akuzuarit, nga kureshtja kan shkuar deri tek kauba, pr ka i
akuzuari ka menduar se e ka fshehur t dmtuarn, kan
shikuar kryerjen e aktit seksual. Andaj tek i akuzuari ka
ekzistuar bindja se aktin seksual nuk e kryen n prezencn e
shikimit t njerzve. Andaj, n munges t dashje ndaj
veprimeve t cilat bjn q e dmtuara t konsiderohet e
poshtruar ose e njerzuar, vepra penale nga neni 95 par 2
nuk qndron.
Aktvendimi i Gjykats Supreme t Maqedonis Kz. I. Nr.
1674/89.
T akuzuarit, cilt njeri pas tjetri kan kryer akti seksual
ndaj t dmtuars s moshuar-69 vjeare, ashtu q kan hyr
n shtpin e t dmtuars deri sa ajo po flinte e duke
shfrytzuar gjumin dhe alkoolizmin e saj si shkak pr
zvoglimin qensor t aftsive psiko-fizike pr t
kundrshtuar dhe rezistuar e kan kryer veprn penale nga
neni 84 par 2 t Ligjit Penal t Kroacis, apo keqprdorimi
seksual i personave me rregullime mendore a emocionale ose
me paaftsi mendore nga neni 197 par 4 nnparagrafi 5 lidhur
me paragrafin 1 t Kodit ton Penal sepse e kan shfrytzuar
pa aftsin mendore t dmtuars pr t kundrshtuar dhe
rezistuar.
Aktgjykim. VSRH, K.Kz. 49/01 dt. 17. 11. 2001.
Pr cilsimin juridik t veprs penale nga neni 18o par 1
KP t Kroacis, nuk sht vendimtare vetm ajo q e dmtuar
me rastin e aktit seksual nuk ka qen e dehur, e droguar e as e
gjum, sepse dispozita e prmendur e prmendur parasheh
edhe arsyeja tjera pr shkak t cilave nuk ekziston aftsia pr
rezistenc dhe kundrshtim(Kodi yn penal n paragrafin 1 t
nenit 197 prve tjerave thot:ose me paaftsi n aktin
seksual). Kshtu nse e dmtuara nuk ka qen e aft ti
rezistoj dhe t kundrshtoj t akuzuarit t radhs i cili mu at
gjendje(pr shkak t aktit seksual me personin e m par) e ka
shfrytzuar dhe e ka kryer aktin seksual, ather veprimet t
akuzuarit t radhs drejt jan kualifikuar si veprime t veprs
penale, kryerja e aktit seksual ndaj personit t pa aft nga neni

818

84 par 2 Ligjit Penal t Kroacis(neni 197 par. 4 nn paragrafi

5 t Kodit penal t Republiks s Kosovs).

Keqprdorimi seksual i personave nn moshn

gjashtmbdhjet vjet.
Neni 198
(1)
Kushdo q e detyron personin nn moshn
gjashtmbdhjet vjet pr t kryer akt seksual dnohet me
burgim prej nj deri n dhjet vjet.
(2)
Kushdo q pr qllime seksuale e prek personin
nn moshn gjashtmbdhjet vjet ose e shtyt personin
nn gjashtmbdhjet vjet q t prek kryersin ose
personin e tret pr qllime seksuale dnohet me burgim
deri n pes vjet.
(3)
Kushdo q e shtyt personin nn moshn
gjashtmbdhjetvjeare ti ekspozoj pjest intime t
trupit t tij , t masturboj apo t kryej ndonj akt tjetr
q e degradon integritetin e tij seksual dnohet me burgim
deri n nj vit.
(4)
Nse vepra nga paragrafi 1,2,ose 3 i ktij neni
kryhet me marrveshjen e dy personave q i kan
mbushur 14 vjet dhe diferenca ndrmjet moshave t tyre
nuk i kalon 2 vjet , ose nse diferenca n moshat e tyre
sht m e madhe se 2 vjet kur nuk ekziston nj dallim i
dukshm n nivelin e pjekuris midis dy personave , akti i
till nuk prbn vepr penale.
(5)
Nse vepra penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ktij
neni kryhet n nj ose n m shum rrethana t
mposhtme, kryersi dnohet me burgim prej tri deri n
njzet vjet, pr veprn nga paragrafi 1 ose 2 deri n tre
vjet ose me burgim deri n pes vjet pr veprn nga
paragrafi 3 kur:
1)
Veprs i ka paraprir, ajo sht shoqruar ose sht
prcjell me tortura ose trajtim njerzor;

819

2)
Kryersi shkakton lndime t rnda trupore ose
rregullim t rnd t shndetit mendor dhe fizik t
personit;
3)
Kryersi prdor arm ose ndonj mjet t
rrezikshm;
4)
Kryersi me dashje e ka shkaktuar dehjen e
personit me an t alkoolit, drogs ose substancave t tjera
5)
Vepra sht kryer bashkrisht nga m shum se nj
person;
6)
Kryers sht arsimtar, puntores shndetsor ose
person t cilit i sht besuar rritja, edukimi ose kujdes i
personit t till;
7)
Kryers sht prind adoptues, prind birsues,
njerk, gjysh ose gjyshe, daj, tezja ose vlla a motra m e
vjetr e viktims;
8)
Kryersi sht n marrdhnie t prbashkt
familjare me viktimn.
(6)
Nse vepra nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me vdekjen e viktims, kryersi dnohet me
burgim prej s paku dhjet vjet ose me burgim afatgjat.
(7)
Kushdo q me an t premtimit t rrejshm pr
martes cyt personin n moshn prej gjashtmbdhjet
deri tetmbdhjetvjeare n akt seksual dnohet me
burgim prej tre muajve deri n tre vjet.
(8)
Periudha e parashkrimit pr ndjekjen penale nga
ky nen fillon t rrjedh n ditn kur viktima arrin moshn
tetmbdhjet vjeare.
(9)
Proceduar penale pr veprn penale nga paragrafi
7 i ktij neni fillohet me an t propozimit.
____________________
Personat nn moshn gjashtmbdhjetvjear, gzojn
mbrojtje t posame penalo juridike sa i prket marrdhnieve
seksuale. Qllimi i ksaj norme penale sht q t parandaloj
do lloj t shfryrje t epsheve seksuale me personat nn
moshn gjashtmbdhjet vjet, pr arsye se psiqikisht dhe
seksualisht nuk jan t pjekur pr veprime t ndryshme
seksuale. N kt mosh t pjekuris ata nuk jan t aft q
lirshm t kuptojn, gjykojn dhe vendosin pr jetn e tyre
seksuale. Hyrja e hershme n marrdhnie t tilla mund t
shkaktojn pasoja t dmshme pr zhvillimin psikik dhe fizik

820

t personalitetit t tyre. Pr kt arsye sipas s drejts son

penale gzojn mbrojtje t posame penale.
Forma themelore e veprs penale sht prkufizuar n
paragrafin 1, 2, 3 t ktij neni, ndrsa format e kualifikuara
jan prkufizuar n paragrafin 5 dhe 6 t ktij neni, ndrsa
paragrafi 7 i ktij neni prkufizon veprimet e shtytsit ndaj
personit nn moshn gjashtmbdhjet vjet pr akt seksual.
Paragrafi 4, 8 dhe 9 jan dispozita sqaruese, apo shpjeguese.
Paragrafi 1.
Vepra penale nga paragrafi 1 prbhet n detyrimin e
personit nn moshn gjashtmbdhjet vjet n aktin seksual.
Prkundr shpjegimit t kuptimit t dhn pr shprehjen
detyrim i personit tjetr n aktin seksual n nenin 192 t ktij
Kodi, konsideroj se fjala detyron sht e pa nevojshme,
ngase vetm e ngrthen kuptimin dhe qllimin e ksaj
dispozite. Kshtu, vepra penale e prkufizuar n paragrafin 1
t ktij neni prbhet me aktin seksual n personin nn
moshn gjashtmbdhjet vjet.
a)Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht kryerja e
aktit seksual. Nocioni akt seksual duhet komentuar sikurse n
komentin e veprs penale t dhunimit nga neni 193 t ktij
Kodi.
b)Subjekti pasiv ose personi ndaj t cilit kryhet akti
seksual sht i mituri, personi i cili nuk ka mbush moshn
gjashtmbdhjet vjet. Edhe tek kjo vepr penale subjekti
pasiv mund t jet i cils do gjini(mashkull ose femr). Akti
seksual mund t kryhet edhe n mes t dy gjinive t njjta.
Vepra penale do t ekzistoj gjithnj pa marr parasysh
plqimin e subjektit pasiv, do t thot vepra penale ekziston
edhe n rastet kur subjekti pasiv e jep plqimin, e shpreh
iniciativn ose pajtohet me aktin seksual.
Kryersi i ksaj vepre penale sht do person( mashkull
ose femr)mosha e t cilit kalon diferencn dy vjet me
moshn e subjektit pasiv i cili ka moshn mbi 14 vjet apo
mosha sht ma e madhe se 2 vjet kur nuk ekziston nj dallim
i dukshm n nivelin e pjekuris midis dy personave e akti
seksual kryhet me marrveshje t viktims. do akt seksual,
prekje me qllim seksual, ose veprim q degradon integritetin
seksual ndaj personit q nuk ka mbush 14 vjet sht e

821

ndshkueshme sipas ktij neni, pa marr parasysh diferencn

n mosh.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje; sa i prket
diferencs n mosh apo moshs s viktims, nuk sht e
domosdoshme q kryersi ta ket prfytyrimin e numrit t
viteve, mjafton q ai t ket vetdijen se ka t bj me
personin e moshs s mitur dhe se ka mund ta paramendoj se
nuk i ka mbush 16 vjet ose se diferenca n mosh sht
shum ma e madhe se dy vite.
sht mir t potencohet se kjo vepr penale nga paragrafi
1 nuk inkriminon prdorimin e forcs, krcnim t rrezikimit
t drejtprdrejt t jets a trupit t subjektit pasiv nn moshn
gjashtmbdhjet vjet ose personit tjetr, ose duke shfrytzuar
nj situat n t ciln personi nn gjashtmbdhjet vjet sht
i pambrojtur dhe siguria e tij sht n rrezik. Kjo, nga arsyeja
se kto veprime ndaj t miturit q nuk i ka mbush
gjashtmbdhjet vjet jan t inkriminuara dhe sanksionuara
tek vepra penale, dhunimi nga neni 193 par. 4. Nuk e kam
iden pse nj inkriminim i till nuk sht aty ku natyrshm
edhe duhet t jet, aty n normn juridike ku mbrohet
integriteti seksual i personit i cili nuk ka mbush 16 vjet, por
sht tek vepra penale klasike e dhunimit nga neni 193 si
form e kualifikuar pr shkak t vetive t posame t subjektit
pasiv.
Paragrafi 2.
Forma tjetr e ksaj vepre penale sht prkufizuar n
paragrafi 2 t ksaj vepre penale e cila prbhet nga prekja e
personit nn moshn gjashtmbdhjet vjet pr qllime
seksuale, nga shtytja e personit nn moshn gjashtmbdhjet
vjet q t prek kryersin ose personin e tret.
Ligjdhnsi n nenin 192 n paragrafin e 5 t ka
shpjeguar se q do t thot prekje e personit tjetr me qllim
seksual. Sipas ktij shpjegimi kryersi i ksaj vepre penale
sht: a) personi i cili e kryen prekjen e personit nn moshn
gjashtmbdhjet vjet me qllim seksual, ose shtytsi i
personit q nuk ka mbush moshn gjashtmbdhjet vjet q t
kryej prekjen me qllim seksual me kryesin a me personin e
tret. Pra kryers i ksaj vepre penale na paraqitet do person
pa marr parasysh prkatsin gjinore i cili mund t jet si

822

kryers i prekjes seksuale, ose si shtyts i personit(subjektit

pasiv-viktims) q ta kryej prekjen seksuale me kryersin a
me personin e tret. Kjo form e kryerjes s ksaj vepre
penale do t ishte kur shtytsi n nj form apo tjetr e shtyt
viktimn q t kryej prekje me qllim seksual me kryersin,
por pa shtrngim, pa prdorimin e forcs, pa krcnim t
rrezikimit t drejtprdrejt t jets a trupit ose duke
shfrytzuar nj situat n t ciln viktima sht e pa mbrojtur
dhe siguria e viktims sht n rrezik sepse nj form e till e
veprs penale sht inkriminuar tek vepra penale, sulm
seksual nga neni 195 par 4 i ktij Kodi.
Kryersi, n kt rast na paraqitet vetm se e manifeston
prekjen me qllim seksual edhe pr kundr faktit se sht i
vet dijshm se viktima nuk ka mbush moshn
gjashtmbdhjet vjet. Po ashtu edhe shtytsi duhet t jet i
vet dijshm se viktima nuk ka mbush moshn
gjashtmbdhjet vjet.
Forma tjetr paraqitet, po ashtu kur shtytsi e shtyt
viktimn q t kryej prekje me qllim seksual me personin e
tret. Personi i tret n kt rast konsiderohet personi tek i cili
prjashtohet prgjegjsia penale sipas dispozitave t ktij
Kodi(neni 198 par 4). Pra, personi i tret nuk sht kryers,
ngase mungon vet dija se prekja me qllim seksual sht
veprim i kundr ligjshm.
Sipas prkufizimit t paraqitur n paragrafi 5 t nenin 192
t ktij Kodi me shprehjen prekje do t thot kontakt direkt
ose indirekt, pa penetrim, midis trupit t personit me cilndo
pjes t trupit t personit tjetr apo me ndonj objekt. Kshtu,
prekjet me qllim seksual dhe shkaktohet penetrimi, ather
kemi t bjm me akt seksual, ndrsa me prekjet pr qllim
seksual ku nuk ka penetrim hyjn n sfern e kuptimit t
prekjes me qllim seksual sipas kuptimit t shprehjes nga
paragrafi 5 i nenit 192, respektivisht t ktij neni. Gjykata
Supreme Maqedonis n aktgjykimin Kz. Nr. 103/9o ka gjetur
se ekziston kjo vepr penale n rastin kur sht br deflorimi
me gisht n dhjetvjearen.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale nuk sht rndsis
plqimi i viktims pr shkak t moshs, nga se konsiderohet se
personi nn moshn gjashtmbdhjet vjet nuk ka pjekuri
fizike dhe psikike t gjykoj pr rndsin e jets seksuale e as

823

q ka aftsin e rezistimit ndaj nj veprimit t till.( Akgj.

Gjykats Supreme t Kroacis nr. I kz-662/03-3).
Paragrafi 3.
Forma e tret e ksaj vepre penale e prkufizuar n
paragrafin e tret t ktij neni, prbhet nga shtytja e personit
nn moshn gjashtmbdhjet vjet ti ekspozoj pjest intime t
trupit, t masturboj apo t kryej ndonj akt tjetr q degradon
integritetin e tij seksual. Pra kryers i ksaj vepre penale na
paraqitet shtytsi si kryers i cili, pr t ekzistuar kjo vepr
penale, duhet t udhhiqet me vet dije se subjekti pasiv sht
i moshs nn gjashtmbdhjet vjet. Do t thot se pr t
ekzistuar kjo vepr penale duhet t kryhet me dashje.
Veprimet e kryerjes s ksaj forme t veprs penale na
paraqiten n mnyr alternative dhe at: a) me ekspozimin e
pjesve t trupit nga ana e viktims(pr kuptimin m t gjer
se q konsideroje me ekspozim t pjesve t trupi shiko
komentin tek vepra penale nga neni 196 i ktij Kodi), b) me
masturbim nga subjekti pasiv, c) me akt tjetr q degradon
integritetin seksual.
Pr t gjitha kto vlejn komentet e dhna tek vepra penale
nga neni 196 par. 1 i ktij Kodi me nj dallim se ktu na
paraqitet si subjekt pasiv personi i cili nuk ka mbush
gjashtmbdhjet vjet.
Ligjdhnsi ka parapar disa forma t kualifikuar t ksaj
vepre penale e q prkufizohen n paragrafin 5, 6, dhe 7 t
ktij neni.
Paragrafi 5.
Vepra penale sipas paragrafit 5 t ktij neni ka t bj, kur
njrs vepr themelore, bazike nga paragrafi 1, 2 ose 3;
a) i ka paraprir, ajo sht shoqruar ose sht prcjell me
tortura ose trajtim njerzor;
b) kryersi shkakton lndime t rnda trupore ose
rregullime t rnda t shndetit mendor dhe fizik viktims;
c) kryersi prdor arm ose ndonj mjet t rrezikshm;
d) Kryersi me dashje e ka shkaktuar dehjen e personit me
an t alkoolit, drogs, ose substancave t tjera;

824

e) vepra sht kryer bashkrisht nga m shum se nj

person;
f) kryersi sht arsimtar, puntor shndetsor ose person
t cilit i sht besuar rritja edukimi ose kujdesi i personit t
till;
g) kryersi sht prind, prindi adoptues, prindi birsues,
njerk, gjysh ose gjyshe, daj, tezja ose vlla a motra m e
vjetr e viktims;
h) kryersi sht n marrdhnie t prbashkt familjare
me viktimn.
Pr kto forma t kualifikuara t veprs penale jan br
komente tek vepra penale e dhunimit nga neni 193 t ktij
Kodi, dhe ato vlejn edhe tek ky nen. Veprat penale
themelore sipas ktij neni marrin karakterin kualifikues sipas
rrethanave n t cilat kryhet vepra, pasojs s veprs penale,
marrdhnieve t kryersit dhe subjektit pasiv t ksaj vepre
penale.
Kur jemi tek veprat penale t prkufizuar n paragrafin 5
t ktij neni sa i prket lartsis s dnimit ekziston nj
konfuzitet apo pa qartsi pr shkak t thurjes gjuhsore t ktij
paragrafi, andaj sht dasht t bhet nj krahasim me
versionin n gjuhen angleze dhe serbishte. Sipas ktyre dy
versioneve rrjedh se dnimi pr veprat penale nga paragrafi 1
dhe 2 lidhur me paragrafin 5 sht parapar prej tre deri n
njzet vjet burgim, ndrsa pr veprn penale nga paragrafi 3
lidhur me paragrafin 5 dnimi sht parapar deri n pes vjet
burg. Kshtu, plotsimi dhe korrigjimi i ktij Kodi duhet ta
qartsoj kt dispozit n gjuhn shqipe.
Paragarfi 6 dhe 7.
N paragrafin 6 t ktij neni sht parapar vepra penale
e kualifikuar e cila konsiderohet se ekziston nse kryerja e
veprs penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni rezulton me
vdekjen e viktims. Ndrsa, n paragrafin e 7 t ktij neni
prkufizohet nj form specifike e nj vepre penale ku si
subjekt pasiv na paraqitet personi n mes t moshs
gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet vjet. Qllimi inkriminues
i ksaj vepre penale nga paragrafi 7 sht shtrirja e mbrojtjes
penale t personave ne mes t moshs 16 dhe 18 vjet nga
premtimi i rrejshm pr martes e q sht nj form e

825

mashtrimit pr ta kryer aktin seksual. N fakt sht nj form

e mashtrimit pr ta marr plqimin e personit n mes t
moshs 16 dhe 18 vjet pr akt seksual. Pra, kjo prkon me
kuptimin e dhn t shprehjes plqim n nenin 192 par. 1
nnparagrafi 3 dhe paragrafi 2 i ktij Kodi. Andaj, ktu tani
lind dilema, a konsiderohet se kjo vepr penale kryhet me
plqim apo me mos plqim t subjektit pasiv? Nse,
konsiderohet se me an t mashtrimit sht marr plqimi pr
akt seksual, ather kur nuk ekziston plqimi sipas neni 192
par 1 nnparagarafi 3, konsiderohet se akti seksual kryhet pa
plqimin e subjektit pasiv. Vepra penale nga neni 193 par. 1 e
shtrin mbrojtjen penale edhe pr personat e moshs mbi
gjashtmbdhjet vjet nga marrdhnia seksuale pa plqimin e
personit t till.
Duhet cekur se as nj legjislacion penal i shteteve t
regjionit nuk ka parapar nj vepr t till specifike e nuk kam
njohuri se kan edhe ndonj shtet tjetr Evropian. Mirpo, si
do q t jet sht dispozit m e favorshme pr kryersin dhe
n kto raste duhet aplikuar kt dispozit e cila vepr kryhet
n rastet kur kryersi me qllim q t ket marrdhnie
seksuale, i premton rrejshm se do t martohet me t dhe
kshtu n mnyr mashtruese e bind personin n mes t
moshs gjashtmbdhjet vjet dhe tetmbdhjet vjet t ket
akt seksual.
Dispozitat nga paragrafi 4, 8 dhe 9 t ktij Kodi jan
dispozita sqaruese dhe udhzuese.
Paragrafi 4.
Ky paragraf parasheh se nuk do t konsiderohet vepr
penale nse vepra kryhet me marrveshjen e dy personave q i
kan mbushur 14 vjet dhe diferenca n mes t moshave t tyre
nuk i kalon 2 vite, ose nse diferenca n moshat e tyre sht
m e madhe se 2 vjet kur nuk ekziston nj dallim i dukshm
n nivelin e pjekuris midis dy personave. Paragrafi i 8 sqaron
se periudha e parashkrimit pr ndjekjen penale, pr kt vepr
penale nga ky nen fillon t rrjedh n ditn kur viktima e arrin
moshn tetmbdhjet vjet. Ndrsa paragrafi 9 i ktij neni
udhzon se procedura penale pr veprn penale t parapar n
paragrafin 7 fillohet n baz t propozimit.
Praktika gjyqsore:

826

Qndrojn elementet e veprs penale, keqprdorim seksual

i personave nn moshn gjashtmbdhjet vjet, kur i akuzuari
i moshs 28 vjear, n periferi t qytetit kryen akt seksualoral(felacia) me penetrim n viktimn e moshs 10 vjear.
Aktgjykimin P. nr. 71o/08 Gjykata e Qarkut, Prishtin,
Republika e Kosovs.
Ekspozimin e organit seksual pr qllim t shfryrjes s
epshit seksual nga ana e t akuzuarit duhet inkorporuar tek
vepra penale, keqprdorimi seksual i personit nn moshn
gjashtmbdhjet vjet, nga neni 198 par 5, nnparagrafi 6 i
ktij Kodi .I akuzuari e shtrin nxnsen e vet nn moshn
gjashtmbdhjet vjet mbi tavolinn e banks, me nj dor ia
mbyll gojn q mos t brtas e me dorn tjetr i zdesh
pantallonat e brekt dhe ia ekspozon organin e tij seksual me
qllim t shfryrjes s epsheve t veta seksuale. Me kto
veprime sht cenuar dinjiteti dhe integriteti seksual i
nxnses nn moshn gjashtmbdhjet vjet si objekt mbrojts
i ksaj vepre penale, pa marr parasysh se nuk sht prek trupi i
viktims. Aktgj. I Gjykats Supreme t Kroacis, I. Kz. Nr.
29/75, 31 shtator 1975. (Dr. Ivica Kramaric, Sudska PraksaZagreb 1998).
Nuk sht kontestuese se i dmtuari n kohen e kryerjes se
akteve seksuale ka pas 1o vjet dhe se nga i akuzuari ka
pranuar t holla. Por pasi i akuzuari t jet seksualisht i
knaqur ia merr t dmtuarit t hollat, ashtu q i dmtuari me
qllim q ti merr prap t hollat edhe vet i ka iniciuar ato
marrdhnie seksuale edhe pse pr te kan qen poshtruese,
grditsh dhe traumatike. Duke qen se iniciativa apo pranimi
i t miturit n aktin seksual, n rastin konkret nuk ndikon n
ekzistimin e veprs penale.
Aktgjykimi VSRH, I Kz- 662/03-3 dt. 30.10. 2003.
Nxitja e akteve seksuale ose prekja seksuale nga
personat nn moshn gjashtmbdhjet vjet.
Neni 199
(1)
Kushdo q ndrmjetson, siguron ose i mundson
personit nn moshn gjashtmbdhjet vjet t kryej akt
seksual me personin e tret q ka mbushur moshn
tetmbdhjet vjet dnohet me burgim prej gjasht
muajve deri n pes vjet.

827

(2)
Kushdo q ndrmjetson, siguron apo i mundson
personit nn moshn gjashtmbdhjet vjet t prek
personin e tret i cili ka arritur moshn tetmbdhjet vjet
me qllim seksual ose q ti lejoj personit t tret q ka
arritur moshn tetmbdhjet vjet pr ta prekur personin
nn moshn gjashtmbdhjet vjet me qllim seksual,
Dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n
tri vjet.
___________________
Me kt norm penalo- juridike, ligjdhnsi inkriminon
dhe sanksionon ndihmn si nj nga format e bashkpunimit.
Ligjdhnsi n mnyr specifike ka inkriminuar veprimet me
t cilat ndihmohet kryerja e aktit seksual dhe prekjes seksuale
tek personat nn moshn gjashtmbdhjet vjet. Veprimet me
t cilat ndihmohet kryerja e ksaj vepre penale inkriminohen
dhe ndshkohen n mnyr t posame e jo sipas dispozits s
prgjithshme nga neni 25 i ktij Kodi, nse nuk ka ardhur deri
tek akti seksual apo prekja seksuale, pr shkak t mbrojtjes s
posame q ligjdhnsi i jep personave nn moshn
gjashtmbdhjet vjet. Kryersi i ksaj vepre penale nuk
merr pjes n kryerjen e ndonj nga marrdhniet seksuale,
por u ndihmon t tjerve ta bjn at.
Sipas veprimeve t kryerjes, kjo vepr penale na paraqitet
si: ndrmjetsim i personit nn moshn gjashtmbdhjet vjet,
siguron ose i mundson personit nn moshn
gjashtmbdhjet vjet q t kryej ose t lejoj ndonj nga
veprimet seksuale.
Paragrafi 1.
1.
Forma e par e veprs penale nga paragrafi 1 i ktij
neni ka kto elemente:
a)
Veprimi i kryerjes sht ndrmjetsimi i personit nn
moshn gjashtmbdhjet.
Kuptimi i shprehjes ndrmjetsim duhet kuptuar
gjersisht do t thot, do veprim me t cilin personi nn
moshn gjashtmbdhjet vjet vehet n lidhje me personin q
ka mbush tetmbdhjet vjet pr t kryer akt seksual.
Ndrmjetsuesi sht nj organizator q personi nn moshn
gjashtmbdhjet vjet t kryej akt seksual me personin i cili ka

828

mbush 18 vjet. Ndrmjetsimi mund t bhet n mnyra t

ndryshme: duke i prcjell mesazhet, letrat, vnien e kontaktit,
kshillat, udhzimet etj. Ktu sht e rndsis s posame q
t ekzistoj pajtimi ose vendimi pr akt seksual, madje edhe
vetm t njrit partner pr t ekzistuar prgjegjsia penale e
ndrmjetsuesit. Kjo vepr penale do t ekzistoj vetm n rast
se nuk kryhet akti seksual, mjafton vetm q t vehen n
lidhje personat e prmendur.
Veprimi tjetr i kryerjes s ksaj vepre penale sht
sigurimi ose mundsimi i personit nn moshn 16 vjet pr t
kryer akt seksual me personin e rritur. Do t thot sigurimi ose
krijimi i kushteve pr t kryer akt seksual. Pr shembull gjetja
ose vnia n disponim t baness, dhoms, veturs,
transportimi deri tek vendi i caktuar, brja e rojs, sigurimi se
nuk do t ndshkohen nse zbulohen, dhnia e t hollave,
krijimin e kushteve pr akt seksual. T gjitha kto jan
veprime, por vepra penale mund t kryhet edhe me mos
veprim, P.sh kur sht detyrim ligjor q t parandalohet
kryerja e aktit seksual(p.sh mos marrja e masave parandaluese
nga ana e prindit, kujdestarit, arsimtarit etj).
b)
Subjekti pasiv i ksaj vepre penale sht
personi(mashkull apo femr) i cili nuk ka
mbush 16 vjet. Ktu, tani lind konfuziteti rreth aplikimit t
ksaj dispozite dhe dispozits nga paragrafi 1 i nenit 198,
lidhur me nenin 25 t ktij Kodi sa i prket ndshkushmris
s ndihmsit nse sht kryer akti seksual kur kemi parasysh
qllimin e ligjdhnsit pr ta shtrir mbrojtjen m t
efektshme tek personat nn moshn 16 vjet, pr shkak t
pjekuris s tyre pr ta kuptuar jetn seksuale. Krcnimi i
dnimit pr kt vepr penale sht m e favorshme pr
kryersin(ndihmsin) se sa q sht parapar me normn e
prgjithshme t ktij Kodi(neni 25 lidhur me nenin 65 par 2
KP) pr ndshkushmrin e ndihmsit pr kryerje t veprs
penale. Andaj, kjo norm penalo- juridike do t aplikohet
vetm nse nuk kryhet akti seksual apo prekja seksuale. Nse
ka ardhur deri te kryerja e aktit seksual n mes t personit nn
16 vjet dhe personit t rritur, ather personi i cili e kryen
aktin seksual do t prgjigjet pr veprn, keqprdorimi seksual
i personave nn moshn 16 vjet nga neni 198 par. 1 i KP.
Ather pa tjetr edhe ndihmsi i ksaj vepre penale do t
prgjigjet n kuadr t sanksionit t parapar pr kt vepr

829

penale. Kshtu, kjo norm gjen prdorim vetm nse nuk

sht kryer akti seksual apo prekja seksuale. Kshtu
komentohet edhe tek legjislacionet penale t shteteve tjera e
posarisht t atyre t rajonit.
Pra, kjo vepr penale kryhet me vet faktin e vnies s
lidhjes n mes t subjektit pasiv dhe personit t rritur( i cili ka
mbush 18 vjet) me qllim q t kryejn aktin seksual.
Sa i prket fajsis sht e nevojshme dashja e cila
udhhiqet me vetdije pr kryerjen aktit seksual n mes t
personit nn moshn 16 vjet dhe personit i cili ka mbush
moshn 18 vjet. Nuk sht e domosdoshme t parafytyrohet
mosha e subjektit pasiv, por tek kryersi duhet t ekzistoj
vetdija se ka t bj me personin nn mosh 16 vjet.
Paragrafi 2.
2)
N paragrafin e dyt na paraqitet ndrmjetsimi,
sigurimi ose mundsimi i
personit nn moshn 16 vjet pr ta prek pr qllime seksuale
personin e rritur i cili ka mbush 18 vjet ose lejimi i personit
t rritur pr ta prek pr qllime seksuale personin nn moshn
16 vjet. Sa i prket kuptimit t shprehjes prekje me qllim
seksual vlejn komentet e dhna pr gjat komentimit t ktij
kapitulli. Ndrsa, sa i prket formave t ndihms vlejn t
gjitha t thnat e m sipr lidhur me paragrafin 1 t ksaj
norme penalo- juridike. Edhe tek kjo vepr penale kryersi
mund t prgjigjet vetm nse nuk ka ardh deri tek prekja me
qllime seksuale n mes t personit i cili nuk ka mbush
moshn 16 vjet dhe personit i cili ka mbush moshn 18 vjet,
ndrsa veprimet me t cilat sht realizuar ndihma jan kryer.
Nse sht realizuar prekja seksuale n mes t subjektit pasiv
e q sht personi nn moshn 16 vjet dhe personit i cili ka
mbush moshn 18 vjet, kryersi do t prgjigjet si ndihms
pr veprn penale nga neni 198 par.2 i ktij Kodi.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale sht e nevojshme q
kryersi t veproj me dashje, t udhhiqet me vetdije se po
ndihmon personin nn moshn 16 vjet q ta prek ose q t
lejoj personin e rritur q ta prek pr qllime seksuale.
Kjo vepr penale, deri diku, sht e ngjashme me veprn
penale, mundsimi i prostitucionit nga neni 201 i ktij Kodi.
Dallimi themelor n mes t ktyre dy veprave penale sht,

830

para s gjithash, n at se tek vepra penale nga neni 201 jan

t inkriminuar forma t ndryshme t mundsimit t
prostitucionit, aso veprimesh t personit me t cilat ai pr t
holla apo dobi tjetr materiale, me shum persona
individualisht t pa caktuar kryen shrbime seksuale pr ti
knaq epshet e atyre t cilt paguajn shrbimin, ndrsa tek
vepra penale nga neni 199 kjo veprimtari nuk sht drejtuar
pr at qllim, por kufizohet n rastet me rrezikshmri m t
vogl shoqrore. Dallim tjetr, sht n at se tek vepra penale
nga neni 199 nuk ka kryerje t aktit seksual e as kryerje t
prekjes me qllim seksual por sanksionohet vetm ndihma pr
kto qllime.
Shprdorimi seksual duke keqprdor pozitn,
autoritetin apo profesionin.
Neni 200
(1)
Kushdo q detyron personin tjetr t kryej akt
seksual:
1)
Duke shprdorur kontrollin e tij mbi gjendjen
financiare, familjare, shoqrore, shndetsore, t
punsimit, arsimimin ose t rrethanave t tjera t personit
t till apo personit t tret;
2)
Duke shprdor pozitn ose autoritetin mbi
viktimn e cila mbahet e paraburgosur ose e ndalur dhe e
cila i sht besuar kryersit pr rritjen, arsimimin,
mbikqyrjen ose kujdesin ose
3)
Duke shprdorur pozitn ose autoritetin e tij mbi
viktimn e cila sht midis moshs gjashtmbdhjet dhe
tetmbdhjet vjet dhe e cila i sht besuar kryersit pr
rritjen, edukimin dhe kujdesin
Dnohet me burgim prej gjasht muaj deri n pes vjet.
(2)
Kushdo q e prek personin tjetr me qllime
seksuale ose e cyt personin tjetr t prek kryersin a
personin e tret me qllim seksual:
1)
Duke shprdor kontrollin e tij mbi gjendjen
financiare, familjare, shoqrore, shndetsore, t
punsimit, t arsimimit ose rrethanave t tjera t personit
t till apo t personit t tret;
2)
Duke shprdorur pozitn apo autoritetin mbi
viktimn e cila mbahet e paraburgosur ose e ndalur dhe e

831

cila i besohet kryersit pr rritjen, arsimimin,

mbikqyrjen a kujdesin ose
3)
Duke shprdorur pozitn a autoritetin e tij mbi
viktimn e cila sht midis moshs gjashtmbdhjet dhe
tetmbdhjet vjet dhe e cila i sht besuar kryersit pr
rritjen, edukimin dhe kujdesin
Dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n tre vjet.
(3)
Afati i parashkrimit t ndjekjes s veprs penale
nga ky nen fillon t rrjedh ditn kur viktima i mbush
tetmbdhjet vjet.
____________________________
Integriteti seksuale i njeriut, prkatsisht liria e vendosjes
pr sfern e jets seksuale mund t cenohet, jo vetm me
prdorimin e dhuns, kanosjes, apo me ndonj form tjetr t
shtrngimit, shfrytzimit t ndonj gjendje t paaftsis
mendore a fizike t subjektit pasiv t ksaj vepre penale, por
edhe me shfrytzimin e pozits, autoritetit apo profesionin
ndaj personit i cili sht n nj pozit vartsie me kryersin e
ksaj vepre penale, pr arsye nuk sht n gjendje q t
kundrshtoj. Andaj, mbrojtja penalo-juridike u epet ktyre
personave(subjektit pasiv) me qllim q t mbrohet dinjiteti
dhe integriteti seksual i tyre. Pra, me kt norm penalojuridike mbrohet liria e vendosjes n sfern e jets seksuale t
personit i cili sht n ndonj varshmri direkte apo indirekte
me kryersin e ksaj vepre penale. N rastin konkret kemi t
bjm me veprn penale, thelbi i t cils sht detyrimi n
aktin seksual apo n prekjen pr qllime seksuale e q
manifestohet nprmes t shtytjes duke keqprdor pozitn e
varsis apo t nnshtrimit ndaj subjektit pasiv t ksaj vepre
penale. N realitet kemi t bjm me mekanizmin e ndikimit
psikik, respektivisht me nj lloj shantazhi ndaj personit t
varur pr shkak t pozits, autoritetit apo profesionit.
Karakteristik e ksaj vepre penale sht se nuk kemi ndonj
manifestim t jashtm t rezistencs ndaj veprimeve t
kryersit edhe pse n realitet viktima nuk i dshiron. Realisht,
subjekti pasiv pajtohet pr dika vetm pr arsye q t mos i
keqsohet pozita, apo ajo t mos prmisohet edhe pse n
rrethana normale do ti takonte.
Sipas prkufizimit ligjor t ksaj vepre penale forma
themelore ka t bj me shprdorimin e pozits ndaj personit i

832

cili sht n nj pozit t varsis ndaj kryersit t ksaj vepre

penale. Raporti i nnshtruar ekziston ather kur nj person
sht i detyruar t veproj sipas urdhrave apo udhzimeve t
personit tjetr, ndrsa me pozitn e varsis do t
nnkuptojm pozitn e nj personi t till e cila mund ti
keqsohet sipas vullnetit t personit tjetr. Ekzistimi i nj
raporti t till sht shtje faktike t ciln gjykata duhet ta
vrtetoj pr secilin rast konkret n baz t gjitha rrethanave
objektive dhe subjektive t veprs. sht irelevante se raportet
e tilla jan formale apo jo formale. Do t thot, a rrjedhin nga
nj baz juridike ose nga nj gjendje faktike jetsore. P.sh do
t ekzistoj nj raport nnshtrues n mes t pundhnsit dhe
puntorit, drejtorit dhe bashkpuntorit, n mes t eprorit
ushtarak dhe ushtarit, eprorit t policis dhe policit, gjykatsit
dhe bashkpuntorit profesional etj. Nj raport faktik jetsor
do t ishte p.sh hua marrsi ndaj huadhnsit, ose kur nga
kryersi pritet nj ndihm financiare ose nj huazim financiar
me interes vital pr subjektin pasiv.
Shprdorimi i pozits n kryerjen e ksaj vepre penale,
kryesisht realizohet me dhnien e premtimeve pr beneficione
t ndryshme t caktuara apo me paralajmrimin se do t pasoj
ndonj pasoj e dmshme e caktuar e cila sht n lidhshmri
me pozitn e kryersit n raport me subjektin pasiv t ksaj
vepre penale. Subjekti pasiv i ksaj vepre penale mund t jet
i gjinis femrore por edhe mashkullor. E njjta vlen edhe pr
kryersin. Tek kjo vepr penale sht e rndsis se subjekti
pasiv pajtohet n aktin seksual apo prekje pr qllime seksuale
pr shkak t paralajmrimit se do t ket beneficione apo do t
psoj, pr shkak t raportit q ekziston n mes t kryersit
dhe subjektit pasiv. Pajtimi i subjektit pasiv, n nj mnyr
sht i detyruar, e nuk ka ndonj mbules emotive pr veprime
seksuale, dhe sht n lidhje shkaksore me shfrytzimin e
pozits s kryersit t ksaj vepre penale. Nuk sht e thn se
gjithnj kryersi duhet ta vej n dijeni subjektin pasiv t
ksaj vepre penale pr pasojat dhe beneficionet e mundshme,
mjafton shfrytzimi i autoritetit q posedon kryersi n raport
me viktimn(subjektin pasiv) i cili pajtohet para nj krkese
pr akt seksual apo prekje seksuale nga frika e situats q do
t gjendej nse nuk do t pajtohej. Krcnimi eventual i
kryersit tek kjo vepr penale, se do t psoj subjekti pasiv i
cili sht n ndonj pozit t varsis n raport me kryersin,

833

nuk duhet t jet i atij karakteri sa t paraqes element

konstituiv t veprs penale nga neni 193, 195, 196 t ktij
Kodi. Detyrimi ose shtytja sipas inkriminimit t ksaj vepre
penale ekziston vetm n rastin kur iciativn pr ndonj nga
veprimet seksuale e merr kryersi. Pra, nuk ekziston kjo vepr
penale nse iniciativn e ka dhn n forma t ndryshme
personi i cili sht n pozit t varur apo nn autoritetin e
personit tjetr me qllim q ta arrij ndonj qllim. P.sh.,
avancim n detyr, tretman mjeksor m t mir, t ardhura
m t mira apo beneficione tjera t ndryshme. Nuk do t
ekzistoj kjo vepr penale edhe n rastet kur deri tek akti
seksual ose prekja me qllime seksuale ka arrdh pr shkak t
ndjenjave emotive n mes t dy personave, e jo pr shkak t
shfrytzimit t pozits, autoritetit apo profesionit n raport me
personin i cili gjendet n pozit t varsis. Nse, kryersi i
ksaj vepre penale me sjelljet e veta i ka dhn shkas subjektit
pasiv me qllim q pastaj ta shfrytzoj seksualisht do t
ekzistoj kjo vepr penale. Pr t ekzistuar kjo vepr penale
duhet pa tjetr kryersi ta shfrytzon pozitn, autoritetin ose
profesionin q ka ndaj viktims. Do t thot, shfrytzimin e
pozits q ka kryersi personalisht ndaj viktims e jo pozitn e
diku tjetr. Por nse kryersi i veprs e ka shtyt subjektin
pasiv n ndonj marrdhnie seksuale duke shfrytzuar
pozitn e personit t afrt me te(prindit, vllahut, bashkshortit
etj.) mund t thuhet se ai e ka fituar nj pozit t caktuar
faktike t ciln e shprdoron ose n mnyr indirekte ka
krijuar nj pozit varsie n raport me subjektin pasiv. Kshtu,
lidhur me ekzistimin e ksaj vepre penale sht e nevojshme
q secili rast t ekzaminohet e t shqyrtohet dhe t vlersohet
shkalla e varsis n mes t subjektit pasiv t ksaj vepre
penale dhe kryersit, si dhe n q mnyr kryersi e ka
shfrytzuar pozitn, autoritetin ose profesionin e vet pr ta
detyruar personin n varsi t tij n akt seksual apo n prekje
pr qllime seksuale. Kjo vepr penale nuk do t ekzistoj nse
n veprimet e kryersit prmbushen elementet e ndonj vepre
penale m t rnd.
Kjo norm penalo juridike ka karakter specifik pr shkak
t raportit n mes t kryersit dhe viktims.
Paragrafi 1.

834

N nnparagrafin 1 t paragrafit 1 veprimet kryerjes na

paraqiten n mnyr alternative: a)kryerja e aktit seksual duke
e shprdorur pozitn, kontrollin mbi gjendjen financiare t
subjektit pasiv t ksaj vepre penale, b) kryerja e aktit seksual
duke shprdorur pozitn e kontrollit familjar ndaj viktims, c)
kryerja e aktit seksual duke e shprdorur kontrollin shoqror,
d) kryerja e aktit seksual duke e shprdorur kontrollin
shndetsor, e) kryerja e aktit seksual duke e shprdorur
pozitn e kontrollit t punsimit, f) kryerja e aktit seksual duke
shprdorur kontrollin e arsimimit dhe h) kryerja e aktit seksual
duke i shprdorur rrethanat t tjera ndaj subjektit pasiv apo t
personit t tret. Kuptimi i personit t tret do t ishte n rastet
kur personi i tret do t ishte n pozit nnshtruese ose n
varsi me pozitn e kryersit, ndrsa akti seksual kryhet n
personin i cili sht n lidhje emotive pr shkak t afrsis ose
miqsis me personin e tret.
Si kryers t ksaj vepre penale nga paragrafi 1 , nn
paragrafi 1 ligjdhnsi i numron disa barts tipik t pozitave,
si p.sh pozitn e kontrollit financiar, familjar p.sh pozita e
prindit ndaj fmis, vllahut t madh ndaj vllahut apo motrs s
vogl, gjyshit ndaj nipit apo mess etj. N kto raste do t
kemi bashkimin ideal t ksaj vepre penale me veprn penale,
marrdhnia seksuale brenda familjes( gjaktrazimit) nga neni
204 t ktij Kodi(vendimi i gjykats Supreme t Sllovenis
Kzh.nr. 78o/58, vendimi i gjykats Supreme t Kroacis
Kzh.nr.2666/63). Po t ishte njra nga kto vepra m e rnd
pr kah sanksioni, ather vepra m e rnd do ta konsumonte
veprn m t leht. Kontrolli shoqror do t ishte pozita e
edukatorit t nj institucioni, kujdestarit, dhe fardo kontrolli
q shoqria e prcakton ndaj nj personi, pastaj kontrolli i
arsimimit ku si kryers mund t paraqiten arsimtari, msuesi,
profesori, trajnuesi n raport me nxnsin, studentin etj.
Kontrolli t punsimit do t ishte raporti n mes t
pundhnsit dhe puntorit, drejtorit dhe puntorit,
kryepuntori ndaj puntorit, pastaj pozitat udhheqse n
institucionet shtetrore dhe shrbimeve publike ndaj
personave me pozita m t ulta. Kontrolli shndetsor do t
ishte raporti n mes t mjekut dhe pacientit, raporti n mes
t mjekut dhe asistentit, mjekut dhe motrs medicinale etj.
Subjekti pasiv i ksaj vepre penale nga paragrafi 1
nnparagrafi 1 sht secili person i cili sht n nj pozit t

835

varsis apo t nnshtrues ndaj ndonj personi me pozit

kontrolli financiar, familjar, shoqror, shndetsor, t
punsimit, arsimimit dhe t rrethanave tjera dhe q ka mbush
moshn 16 vjeare. Vepra penale konsiderohet e kryer ather
kur konsiderohet se sht kryer akti seksual pr ka sht br
fjal tek komenti i veprs penale t dhunimit nga neni 193 t
ktij Kodi. Tentativa sht e mundshme dhe e ndshkueshme.
Ann subjektive t veprs penale e bn dashja e cila
duhet t prfshij t gjitha elementet e veprs.
N nnparagrafin 2 t paragrafit 1 t ksaj norme penale si
karakteristik na paraqitet pozita ose autoriteti i kryersit n
raport me t paraburgosurin ose t ndaluarin. Si kryers i ksaj
vepre penale nga nnparagrafi 2 paragrafi 1 mund t paraqitet
drejtori, rojtari, gardiani, polici, eprori i policis, gjykatsi,
prokurori, t institucionit q ka caktuar paraburgimin, ka
vazhduar paraburgimin ose ka caktuar ndalimin, me fjal tjera
do person i cili ka nj pozit ose autoritet ndaj t
paraburgosurit ose t ndaluarit. Subjekti pasiv i ksaj vepre
penale sht vetm i paraburgosuri apo i ndaluari. N t
njjtn dispozit sht prkufizuar si kryers edhe personi t
cilit subjekti pasiv iu sht besuar pr rritje(vetm personi q
ka mbush 16 vjet,sepse kryerja e aktit seksual ndaj personave
nn moshn 16 vjet sht inkriminuar tek vepra penale nga
neni 198 t ktij Kodi), arsimim, mbikqyrje ose n
prkujdesje. Edhe tek kjo form e ksaj vepre penale kryersi
duhet t udhhiqet me dashje e cila do t prfshij t gjitha
elementet e ksaj vepre penale.
Forma e tret e ksaj vepre penale nga paragrafi 1 na
paraqitet n nnparagrafin 3 ku si kryers sht personi i cili e
shprdor pozitn ose autoritetin mbi viktimn e cila ka
moshn n mes gjashtmbdhjet vjet dhe tetmbdhjet
vjeare dhe q iu sht besuar kryersit n rritje, edukim dhe
kujdes. Sikurse shihet, viktima mbi moshn 16 vjeare i
besohet kryersit t veprs edhe sipas nnparagrafit 2 edhe
sipas nnparagrafit 3, do t thot kjo form e veprs penale
sht prkufizuar dy her. N realitet kjo form e veprs
penale nuk sht dasht t inkriminohet tek kjo norm penalojuridike, sepse kjo norm penale nuk ka pr objekt mbrojts
integritetin seksual t personave nn moshn 16 vjeare, nga
se nj mbrojtje e till sht parapar sipas norms penale nga
neni 198 t ktij Kodi. Ndrsa rritja e personit mbi moshn

836

tetmbdhjet vjet sht jo logjike e pa kapshme. Ai mund ti

besohet personit t caktuar pr edukim, arsimim dhe edukim
por jo edhe pr rritje, nga se sipas t Ligjit Mbi Marrdhniet
Detyrimore personi q ka mbush moshn 18 vjet sht i aft
pr t drejtat dhe detyrimet e veta. Po ashtu viktima mbi
moshn 16 vjeare i besohet kryersit pr kujdes edhe sipas
nnparagrafit 2 edhe sipas nnparagrafit 3. Inkriminim i
dyfisht. Besoj se me rastin e korrigjimit dhe plotsimit t
ktij Kodi kjo shtje do t korrigjohet.
Kshtu, karakteristik e veprs penale t prkufizuar n
paragrafin 1 nnparagrafi 3 sht subjekti pasiv i cili ka
moshn n mes t gjashtmbdhjet vjet dhe tetmbdhjet
vjeare dhe i cili iu sht besuar kryersit pr edukim, kujdes
dhe rritje. Pra, kur kemi t bjm me subjektin pasiv i cili
sht midis moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet vjet
dhe i cili iu sht besuar kryersit n rritje, edukim dhe kujdes,
ather aplikohet kjo dispozit.
Paragrafi 2.
N paragrafi 2 t ktij neni sht inkriminuar prekja e
personit n pozit varsie apo nnshtruese pr qllime
seksuale ose shtytja e personit n pozit vartsie ose
nnshtruese q ta prek kryersin a personin e tret pr qllime
seksuale:
a)
Duke shprdorur kontrollin e subjektit pasiv mbi
gjendjen financiare, familjare, shoqrore, shndetsore, t
punsimit, t arsimit ose t rrethanave t tjera;
b)
Duke shprdorur pozitn apo autoritetin mbi subjektin
pasiv t ksaj vepre i cili mbahet n paraburgim, n ndalje ose
sht besuar kryersit pr rritje, arsimim, kujdese ose
mbikqyrje;
c)
Duke e shprdorur pozitn apo autoritetin e tij mbi
subjektin pasiv t ksaj vepre penale i cili sht midis moshs
gjashtmbdhjet vjet dhe tetmbdhjet vjet dhe i cili sht
besuar kryersit pr rritje, edukim dhe kujdesin.
E gjith ajo q sht thn lidhur me paragrafi 1 t ksaj
vepre penale vlen edhe pr formn e veprs penale t prekjes
pr qllime seksuale, sa i prket kryersit, pozitn nnshtruese
apo t varsis s viktims(subjektit pasiv), karakteristika dhe
pr formn e fajit.

837

Paragrafi 3.
Norme e ktij paragrafi sht dispozit shpjeguese e cila
shpjegon se afati i parashkrimit t ksaj vepre penale rrjedh
nga dita kur viktima ka mbush tetmbdhjet vjet, do t thot
kur vepra penale sht kryer ndaj personit i cili sht n mes
t moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet vjet.
Te kjo vepr penale sht e mundur konstruksioni i veprs
s vazhduar, kur me subjektin pasiv, n nj interval t shkurt
kohor kryen disa her aktin seksual apo prekjen me qllim
seksual, mirpo duhet muar arsyshmrin e aplikimit t ktij
konstruksioni.
Mundsimi i prostitucionit
Neni 201
(1) Kushdo q me dije rekruton, organizon ose ndihmon
nj personi tjetr apo ia lshon lokalet nj personi tjetr
pr qllime t prostitucionit
dnohet me gjob ose burgim deri n tre vjet.
(2)Nse vepra penale nga paragrafi 1 kryhet brenda nj
rrethi prej 35o
metrash nga shkolla ose mjedisi tjetr i cili prdoret nga
fmijt,- kryersi dnohet me burgim prej gjasht muajve
deri n pes vjet.
(3)Kushdo q me dhun, me krcnim se do t prdor
dhunn ose duke mbajtur personin tjetr n situat t
varsis personale a ekonomike e detyron personin tjetr
t merret me prostitucion,dnohet me burgim prej nj deri n tet vjet.
(4) Nse vepra penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ktij neni
kryhet kundr personit t moshs mes gjashtmbdhjet
dhe tetmbdhjet vjet, kryersi dnohet me burgim prej
nj deri n dhjet vjet. Nse vepra penale nga paragrafi
1,2 ose 3 kryhet kundr personit nn moshn
gjashtmbdhjet vjet, kryersi dnohet me burgim prej
nj deri n dymbdhjet vjet.
(5)afati i parashkrimit t ndjekjes s veprs penale nga
paragrafi 4 fillon t rrjedh ditn kur viktima i mbush
tetmbdhjet vjet.
____________________________

838

sht e njohur se prostitucioni sht profesioni m i vjetr

n bot nga i cili vijn lami dhe tendenca t reja. Tani
gjendemi n epokn e liris seksuale ku gjith ka mund t
ndodh. Por, kudo prostitucioni kuptohet si veprimtari a
morale me prjashtim t disa vendeve ku prostitucioni merr
karakter t moralit. Ka nga ato vende ku prostitucioni merret
si pjes e kulturs historike. Tregon profesori dhe studiuesi
Buchi Richard Paulin, profesor i sociollogjis n univerizitetin
e Otavs dhe autor i libritProstitucioni. N Tribut e Jugut t
Tailands bhet fest kur lind vajz, sepse shikohet si nj gj
shum e mir pr tu shitur e fituar para. Ndrsa kinezt
mendojn se t abuzosh me t rejat e virgjra, mund t shtoj
jetn. N Daulotdia n Bangladesh lindja e nj vajze shikohet
si nj dhurat e zbritur nga qielli etj.
N Franc, n baz t nj studimi t qendrs studentore
Sud- Etudiant, 2% e studenteve t universitetit mes moshs
19-25 vjet shesin trupin e tyre pr t paguar studimet. N Itali
3-5% italianve jan n krkim t brit seks me meshkujt e
vendeve n zhvillim(si psh. Senegal, Marok,dhe Kuba).(
burimi i shenimeve sht n internet-Googl me
titullProstitucioni).
Kshtu, prostitucioni sht paraqit n forma t ndryshme
por n esenc, prostitucioni ka qen i njjt, ka qen i
pranishm n t gjitha fazat e historis s njerzimit. Andaj
shum shtete iu jan qas legalizimit t prostitucioni pr dy
arsyeja : Pr ta vn nn kontroll prostitucionin si fenomen
negativ shoqror dhe e dyta pr ti evituar t gjitha dukurit
tjera kriminale t cilat e prcjellin prostitucionin si t till.
Grekt dhe Romakt prostitucionin e kishin rregulluar me ligj.
M von shum shtete e kan ndaluar si fenomen negativ. N
t kaluarn dhe tani faktori kryesor q personat ofrojn
shrbime seksuale sht gjendja e rnd ekonomike.
Prostitucioni si fenomen sht shqetsues edhe n Kosovn e
pas lufts ku sipas organizats ndrkombtareIOM 48% t
prostitutave rekrutohen nga vet femrat q punojn n Kosov.
Andaj, n luftimin e ksaj dukurie negative, rndsi parsore
kan masat edukative, mirpo duhen edhe masat penalo
juridike, e posarisht ndaj atyre q trafikojn me qeniet
njerzore me qllim t prostitucionit. Kjo dukuri ka edhe
prmasa ndrkombtare, ashtu q me konventa ndrkombtare
jan parapar masa pr luftimin e ksaj dukurie. Nj ndr t

839

tillat sht:
Marrveshja ndrkombtare pr mbrojtjen
efikase nga tregtia kriminale e njohur si Tregtia me robr t
bardh(1910); Konventa ndrkombtare pr luftimin e
tregtis me gra dhe fmij(1921); Konventa pr luftimin e
tregtis me gra madhore(1933) dhe Konventa pr luftimin dhe
ndalimin e trafikimit me njerz dhe shfrytzimin e
prostitucionit(195o).
E drejta jon penale nuk e inkriminon si vepr penale kur
personi vet e ushtron prostitucionin, konsiderohet si
kundrvajtje. Kodi yn penal e inkriminon dhe e sanksionon
ndrmjetsimin si nj nga format e ndihms por edhe shtytjen
n ushtrimin e ksaj dukurie shoqrisht t rrezikshme.
N nenin 192 paragrafi 7 t ktij Kodi sht dhn kuptimi
i ksaj shprehje q do t thot: ofrim ose dhnia e shrbimeve
seksuale n kmbim me t holla, me mallra ose me shrbime.
Ktu, nuk duhet kuptuar vetm aktin seksual por edhe prekjen
me qllime seksuale apo forma tjera t knaqjes s epsheve
seksuale. Prostitucion mund t nnkuptohen edhe
marrdhniet seksuale n mes t gjinive t njjta. Pr t
ekzistuar kjo vepr penale sht irelevante se a prfiton edhe
personi i cili ofron shrbime seksuale(viktima). E rndsis
sht q personi i cili ndihmon apo shtyt pr prostitucion t
ket prftime material apo ndonj prfitim tjetr. sht e
zakonshme q nj pjes t prfitimit e merr personi i cili ofron
shrbimet. Prostitucionin duhet kuptuar si veprimtari i cili
sjell prfitime materiale ose prfitime tjera jo materiale.
Zakonisht fitimi paguhet nga personi i cili i shfrytzon
shrbimet por mund t paguhet edhe nga personi i tret.
Sikurse e tham nuk sht e thn q fitimi t realizohet vetm
n para, ai mund t realizohet edhe n forma tjera.
Paragrafi 1.
N paragrafi 1 sht parapar forma themelore e ksaj
vepre penale me karakteristikat vijuese:
a)
Veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale jan paraqit
n mnyr alternative dhe prfshin forma t ndryshme t
ndihms n ushtrimin e prostitucionit. Para se t gjithash si
veprim me t cilin kryhet kjo vepr penale nga paragrafi 1
sht regrutimi, organizimi, ndihma t ndryshme q i epen

840

personit i cili merret me prostitucion, lshuara e lokalit pr

ushtrimin e prostitucionit etj.
Shprehja regrutim do t thot, gjetja e personave pr
ushtrimin e prostitucionit duke i josh pr dobit nga kjo
veprimtari, e prforcon bindjen personit i cili ka dilema pr
ushtrimin e prostitucionit. Organizimi pr veprimtarin e
prostitucionit si shprehje ka kuptim mjaft t gjer dhe me te
mund t supsumohen mnyra t shumta t organizimit , p.sh
gjetja e lokaleve apo shtpive t prshtatshme pr prostitucion,
organizimi i mnyrs s pagess, organizimi i kontrollit
mjeksor, gjetja e klientve pr ti shfrytzuar shrbimet
seksuale, reklamat dhe marketingu n forma t ndryshme pr
prostitucion etj. Edhe ndihma si shprehje ka kuptim mjaft t
gjer dhe ktu mund prfshihen shum mnyra t ndihms
pr prostitucion, prej transportit, lshuars s lokaleve pr
prostitucion, dorzimit t viktims personit tjetr etj. Vepra
ekziston edhe ather kur iniciativa pr tu drguar n vendin
tjetr pr ushtrimin e prosticionit rrjedh nga vet viktima.
Ndrmjetsimi pr ushtrimin e prostitucionit mund t jet n
raport me disa persona t cilt e ushtrojn prostitucionin, por
ekziston edhe ather kur ndrmjetsohet edhe pr vetm nj
person.
Mundsimi prostitucionit n raport me nj numr m t
madh t personave paraqet nj vepr penale. Nj vepr do t
ishte edhe n rastet kur her pas her ndrmerren kto veprime
n raport me nj apo m shum persona t njjt. Nse,
ndrmjetsuesi ka ndrmjetsuar n intervale kohore ndaj
shum personave mund t konstruktohet nj vepr penale e
vazhduar.
Forma e kualifikuar e ksaj vepre penale paraqitet n
paragraft vijues.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 formn kualifikues e merr nse
prostitucioni ushtrohet brenda nj rrethi prej 35o metrave nga
shkolla ose mjedisi tjetr i cili prdoret nga fmijt.
Sikurse e kemi thn, mbrojtja penalo juridike e ksaj
veprimtarie nuk e shpreh mbrojtjen e lirive t individit n
jetn seksuale. Amoraliteti i ksaj dukurie ka t bj me
motivin pr shkak t cilit ushtrohet prostitucioni e q sht

841

shtje morali dhe edukimit t cilat nuk mund t prmisohen

me sanksione. Andaj, intervenimi penalo juridik kryesisht
sht orientuar n veprimet t cilat e shtytin dhe ndihmojn
kt fenomen t shoqris. Pr kt qllim ligjdhnsi e
ashprson sanksionin penal nse kjo veprimtari negative
ushtrohet n afrsi t shkollave apo mjedisi i qarkulluar prej
fmijve.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 na paraqitet forma kualifikuese pr shkak
t prdorimit t dhuns, kanosjes se do ta prdor dhunn ose
duke mbajtur personin(viktimn) n situat t varsis
personale a ekonomike me qllim q ta detyroj q t merret
me prostitucion. Andaj, prdorimi i dhuns, kanosjes dhe
shfrytzimi i varsis personale a ekonomike bjn q vepra
themelore t merr atributet e veprs penale t kualifikuar.
Paragrafi 4.
Paragrafi 4 i ksaj norme penalo-juridike paraqet formn e
kualifikuar pr shkak t karakteristikave q ka subjekti pasiv i
ksaj vepre penale. Do t thot se vepra penale themelore,
bazike bhet e kualifikuar nse subjekti pasiv sht n mes t
moshs gjashtmbdhjet dhe trembdhjet vjet, respektivisht
nse sht nn moshn gjashtmbdhjet vjet.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet secili person pa
marr prsysh gjinin. Pr t ekzistuar kjo vepr penale,
kryersi duhet t udhhiqet me dashje ndaj t gjitha
elementeve t ksaj vepre penale. Tentativa sht e mundshme
dhe ajo ndshkohet vetm pr format e kualifikuara t ksaj
vepre penale.
N praktikn gjyqsore Kosovare ka paqartsi, hutime dhe
qndrime t ndryshme rreth zbatimit t ksaj norme penalo
juridike n raport me normn penalo juridike t trafikimit me
qenie njerzore nga neni 139 t ktij Kodi. sht prkufizim i
njjt i disa veprimeve me t cilat prmbushen elementet e
veprs penale t trafikimit me njerz nga neni 139 dhe
veprimeve t mundsimit t prostitucionit nga neni 2o1 par.3
t ktij Kodi, ashtu q disa gjykata pr shkak t parimit in
dublo proreo(n rast dyshimi n favor t akuzuarit) shum

842

veprime inkriminuese q e prbjn veprn penale t

trafikimit me qenjn njerzore i kan cilsuar si mundsim n
prostitucion nga neni 2o1 par 3 i ktij Kodi.
Kshtu, dallimi n mes t veprs penale t trafikimit me
njerz nga neni 139 dhe veprs penale mundsimi i
prostitucionit nga neni 201 konsiston n at se tek vepra penale,
mundsimi i prostitucionit, personi e ushtron prostitucionin
por nuk sht viktim e trafikimit.
Ndrsa prostitucioni tek vepra penale, trafikim me njerz
ushtrohet pr shkak t detyrimit n forma t ndryshme dhe
kryersi e din se personi i till sht viktim e trafikimit.
Keqprdorimi i fmijve n
pornografi
Neni 202
(1)
Kushdo q prodhon pornografi pr fmij, prdor
ose prfshin fmij pr krijimin ose pr prodhimin e
shfaqjeve t gjalla dnohet me burgim prej nj deri n
pes vjet.
(2)
Kushdo q shprndan, shet, promovon, shfaq,
transmeton ose e v n dispozicion pornografin pr fmij
dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
(3)
Kushdo q siguron pr vetveten ose pr personin
apo posedon pornografi pr fmij dnohet me gjob ose
me burgim deri n tre vjet.
(4)
Afati parashkrimit t ndjekjes s veprs nga
paragrafi 1 i ktij neni fillon t rrjedh ditn kur viktima i
mbush tetmbdhjet vjet.
___________________________
Nj nga inkriminimi me t ciln dshirohet t sigurohet
mbrojtja m e fuqishme e integritetit dhe edukimit seksual t
fmijve, pa tjetr sht vepra penale nga neni 202 t KPK.
Thelbi dhe kuptimi i ktij prkufizimi sht mbrojtja e
fmijve nga shfrytzimi pr pornografi. Kjo vepr penale
bn pjes n veprat Delicta Communia sepse mund ta
kryej do person i cili e keqprdor fmijn pr qllime
pornografike apo prodhon pornografi pr fmij.
Paragrafi 1.

843

N paragrafin 1 t ksaj vepre penale si veprime t

kryerjes na paraqiten, prodhimi i pronografive pr fmij, ose
keqprdorimi i fmij duke e prdor apo prfshir pr t br
fotografi, incizime audivizuele ose sende me prmbajtje
pornografike, madje edhe shfaqe t skenave reale
pornografike. Pra, veprimet kan t bjn me keqprdorimin e
fmijve pr qllime pornografike dhe jan t paraqitura n
mnyr alternative. Do t thot se vepra penale do t ekzistoj
po qese kryhet vetm nj nga veprimet e cekura n paragrafin
1 t ksaj vepre penale.
Sipas mendimit ton, pr ekzistimin e ksaj vepre penale
sht irelevante pajtimi i fmiut pr t marr pjes n
prodhimin e materialit pornografik apo shfaqjen e skenave
reale pornografike. Andaj, pa marr prsysh vullnetin e
fmiut vepra penale do t ekzistoj.
Pr zbatim t drejt t ktij prkufizimi ligjor duhet
kuptuar shprehjenprmbajtje pornografike. Pr ta shpjeguar
se q kuptohet me termin prmbajtje pornografike sht e
nevojshme t fillohet nga kriteret objektive t cilat jan t
pranuara n literaturn bashkkohore dhe praktikn gjyqsore.
N baz t ktyre kritereve si pornografike mund t
konsiderohen veprat t cilat, spar, si trsi jan dedikuar pr
knaqjen e ndonj interesi seksual (nxitja e epsheve seksuale),
s dyti, ajo vepr duhet n mnyr eksplicite(qart) t tregoj
sjelljen seksuale n mnyr fyese-nnmuese dhe s treti, asaj
vepre, marr n trsi, duhet ti mungoj vlera artistike, politike,
letrare dhe
shkencore. T gjitha kto elemente te nocioni pornografi
duhet t plotsohen kumulativisht.
Nocionipornografi pr fmij do t nnkuptojm do
material pornografik i cili n mnyr vizuale e paraqet
(tregon) fmiun i cili sht pjesmarrs n nj sjellje eventuale
seksuale dhe fotografi realiste t cilat e tregojn fmiun si
aktor t ndonj sjellje seksuale. Sa i prket shprehjes fmij
Kodi Penal n nenin 107 ka sqaruar se do t thot personi i cili
nuk i ka mbush tetmbdhjet vjet. Ndrsa i mitur
konsiderohet personi ndrmjet katrmbdhjet dhe
tetmbdhjet vjet. Kshtu, vet ligjdhnsi e ka caktuar se
cilt persona konsiderohenFmij dhe t cilt t mitur
ashtu q dijetart tjer n botimet e tyre nuk mund t dhn
kuptime jasht ktij prcaktimi ligjor.

844

Ann subjektive t ksaj vepre penale e bn dashja, ashtu

q kryersi duhet t jet i vetdijshm se subjekti pasiv i ksaj
vepre penale sht fmij dhe se ai shfrytzohet pr prodhimin
e materiali pornografik dhe pr shfaqje pornografike. Lajthimi
eventual sa i prket moshs s fmiut dhe karakterit t
materialit pornografik duhet t zgjidhet sipas dispozits s
nenit 18 t Kodit Penal.
N paragrafin 1 t ktij neni prdoret togu i fjalve
prodhimi i shfaqjeve t gjalla mendoj se sht prkthim jo
adekuat nga anglishtja. Konsideroj se duhet t jet:-shfaqje t
skenave reale pornografike. Duhet kuptuar skena reale
pornografike aty pr aty para ndonj shikuesi.
Paragrafi 2.
N paragrafin e 2 t ksaj vepre penale inkriminohen dhe
sanksionohen veprimet e shprndarjes, shitjes, promovimit,
shfaqjes, transmetimit ose vnies n dispozicion personit tjetr
pornografin e fmijve. Edhe n paragrafin e 2 veprimet e
kryerjes na paraqiten n mnyr alternative, ashtu q vepra
konsiderohet e kryer nse kryhet vetm nj veprim por mundet
edhe me disa veprime. Mjeti me t cilin kryhet kjo vepr
penale sht pornografia pr fmij.
Paragrafi 3.
Vepra penale e prkufizuar n paragrafin e 3 t ksaj
norme penalo-juridike kryhet nse kryersi e siguron
pornografin pr fmij pr vete ose pr personin tjetr apo e
posedon pornografin pr fmij. Do t thot veprimet e
kryerjes s ksaj vepre penale nga paragrafi 3 jan posedimi
dhe sigurimi i pornografis pr fmij pr veti ose pr tjetrin.
Legjislacioni penal i Bosnjs dhe Hercegovins ka
parapar si form kualifikuese t ksaj vepre penale, nse
veprat nga paragrafi 1,2, 3 kryhen nprmes mjeteve t
informimit publik apo prmes internetit.
Nse merret parasysh se kohve t fundit pornografia pr
fmij bukur shum krijohet dhe distribuohet nprmes
mediave elektronike, ather do t ishte e arsyeshme n
aspektin kriminalistik q kjo form e kryerjes s ksaj vepre
penale de lege feranda t inkriminohet edhe n legjislacionin

845

ton penal si form e kualifikuar, edhe pse realisht

shprndarja, shitja, promovimi, shfaqja, transmetimi ose vnia
n dispozicion jan veprime me t cilat kryhet vepra penale
nga paragrafi 2, pa marr parasysh se me t cilat mnyra dhe
mjete bhet shitja, shprndarja, shfaqja, transportimi ose vnia
n dispozicion. Andaj vetm prdorimi i mjeteve elektronike
do t ishte form e kualifikuar e veprs penale nga paragrafi 2.
Tregimi i materialit pornografik personave nn
moshn gjashtmbdhjet vjet
Neni 203
Kushdo q shet, ofron t shes ose i jep nj personi nn
moshn gjashtmbdhjet vjet fotografi, materiale
audiovizuele a sende t tjera me prmbajtje pornografike
ose me dije e lejon personin e till t shoh nj shfaqje t
gjall me prmbajtje pornografike, apo me dashje e on
personin e till n nj shfaqje t till dnohet me gjob ose
burgim deri n nj vit.
________________________
Nj prkufizim t till t ksaj vepre penale legjislacionet
tjera penale t regjionit e kan parapar si paragraf t veant
tek vepra paraprake, respektivisht tek vepra penale nga neni
202. Legjislacioni yn penal e ka br kt ndarje me gjas
pr shkak t subjektit pasiv t ksaj vepre penale e q ka t
bj me personat nn moshn gjashtmbdhjet vjet. N
realitet mbrohet edukimi dhe zhvillimi normal i jets seksuale
tek personat nn moshn gjashtmbdhjet vjet.
Mjeti me t cilin kryhet kjo vepre penale sht materiali
me prmbajtje pornografike dhe shfaqjet e skenave seksuale.
Sa i prket kuptimit t shprehjes, materiale me prmbajtje
pornografike sht br fjal n komentin e veprs penale,
keqprdorimi i fmijve pr pornografi nga neni 202 i ktij
Kodi. Andaj, si materiale me prmbajtje pornografike duhet t
jen: do shkres, fotografi, audio incizim vizual apo tonik,
ose do material tjetr me prmbajtje q i prket sjelljeve dhe
akteve seksuale q mund t nxisin epshet seksuale, e q nuk
bjn pjes n kategorin e vlerave letrare, artistike, shkencore

846

dhe politike. Ktu bjn pjes edhe sendet dhe shfaqet e

skenave t cilat i prkasin sfers seksuale. N metropolet
(kryeqytete) ekzistojn vende t caktuar ku demonstrohen
skena t drejtprdrejta t sjelljeve seksuale me qllim t
joshjes seksuale t vizitorve.
Veprimet me t cilat mund t kryhet kjo vepr penale jan
caktuar n mnyr alternative e t cilat konsistojn n shitjen,
ofrimin pr shitje ose n dhnien e materialeve apo sende me
prmbajtje
pornografike
personave
nn
moshn
gjashtmbdhjet vjet ose lejimin apo drgimin me dashje t
personit t till t shoh shfaqje me skena pornografike.
Shitja do t ishte dhnia e sendeve apo materialeve me
prmbajtje pornografike tjetrit me t holla apo ndonj
shprblim tjetr, ndrsa shikimi sht tregimi i ktyre
materialeve nj numri t caktuar individsh apo nj individi.
Vetm lejimi me dashje i shikimit t shfaqjeve t skenave
seksuale ose drgimi n kto shfaqje t personit i cili nuk ka
mbush gjashtmbdhjet vjet sht veprim inkriminues me t
cilin kryhet kjo vepr penale pa marr parasysh se ku
zhvillohet shfaqja, n kinema, televizor, internet ose vend
tjetr. Ligjdhnsi nuk e ka specifikuar se ku mund t
zhvillohet shfaqja me prmbajtje pornografike, n vende
publike apo edhe vende private. Duke u bazuar n objektin
mbrojts t ksaj vepre penale e q sht edukata dhe morali
seksual i personave q nuk kan mbush gjashtmbdhjet
vjet pa marr parasysh a sht femr apo mashkull mund t
konkludohet se pr t ekzistuar kjo vepr penale sht
irelevante se ku zhvillohet shfaqja n vend publik apo privat.
Veprimet kryerse t ksaj vepre penale duhet t jen t
drejtuara ndaj personit q nuk ka mbush gjashtmbdhjet
vjet. Pr t ekzistuar vepra penale nuk sht e rndsis se a
bhet ndaj nj personi apo m shum personave nn moshn
gjashtmbdhjet vjet, a sht br nj her apo shum her,
por n rastin e dyt mund ti iket konstruksionit t veprs s
vazhduar.
Vepra penale do t kryhet me vet faktin e
ndrmarrjes s nj nga veprimet e lartcekura. Pr ekzistimin e
veprs nuk sht e rndsis se a sht njoftuar personi me
prmbajtjen e materialeve apo sendeve pornografike. E
rndsis sht se a jan ndrmarr veprimet e lart cekuar.
Sa i prket fajsis, kjo vepr penale kryhet me dashje dhe
kryesi duhet t jet i vetdijshm pr prmbajtjen e materialit

847

pornografik dhe pr moshn e subjektit pasiv t veprs

penale(personi nn moshn gjashtmbdhjet vjet).
Materialet pornografike duhet t konfiskohen sipas nenit
60 t KP, apo n baz t nenit 489 t KPP si materiale q nuk
lejohet posedimi i tyre pr shkak t normave morale (shih
dispozitat e nenit 489 t KPP).
Marrdhniet seksuale brenda familjeve
Neni 204
(1)
Kushdo q kryen akt seksual me paraardhs ose
pasardhs t familjes i cili ka mbush moshn
tetmbdhjet vjet ose me motrn apo vllain q ka
mbushur moshn tetmbdhjet vjet dnohet me gjob ose
me burgim prej tre muajve deri tri vjet.
(2)
Kur prindi adoptues, prindi birsues, njerku ose
njerka, gjyshi apo gjyshja, tezja ose halla kryen akt
seksual me fmijn e tij, m fmijn e birsuar, me
thjeshtrin e tij, me nipin ose me mbesn e vajzs a t djalit,
me nipin ose me mbesn e motrave dhe t vllezrve mes
moshave gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet vjeare
dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
(3)
Nse vllai apo motra m e madhe kryen akt
seksual me vllan apo motrn, me vllam ose motrn e
adoptuar, me njerkun ose njerkn, me vllan apo motrn
e njerkut, q sht midis moshs gjashtmbdhjet dhe
tetmbdhjet vjeare, motra apo vllai m i madh
dnohet me dnimin nga paragrafi 2 i ktij neni.
(4)
Afati i parashkrimit t ndjekjes s veprs penale
nga paragrafi 2 ose 3 fillon t rrjedh ditn kur viktima i
mbush tetmbdhjet vjet.
______________________
Historikisht, botkuptimi lidhur me marrdhniet seksuale
n familje kan ndryshuar krahas ksaj edhe qndrimi pr
ndshkimin e ksaj dukurie. E drejta zakonore n trevat tona,
marrdhniet seksuale n mes t antarve t familjes i ka
konsideruar si vepra t rnda. M von ky botkuptim fillon t
ndryshohet dhe t konsiderohet se marrdhniet seksuale jan
t ndaluara vetm n mes t nj rrethi t ngusht t antarve
t familjes, ndrsa dnimi pr kt vepr ulet n mas t
konsiderueshme. M par tek shqiptart, sipas t drejts

848

zakonore nuk sht lejuar martesa n mes t antarve t nj

fisi.
Krahas ktyre botkuptimeve sht shtruar pyetja se
incesti nuk cenon e as nuk e fyen rregullimin shoqror, por
paraqet cenim t normave morale. Lidhur me zbulimin e
ktyre
marrdhnieve
parashtrohen
vshtirsi
t
konsiderueshme dhe tregohen edhe pasojat lidhur me
marrdhniet familjare gjat procedurs s ndjekjes. Si
rezultat i ktyre diskutimeve ka shtyr disa shtete t heqin
dor nga ndshkushmria e ktyre marrdhnieve (Franca,
Portugalia, Belgjika). Mirpo incesti mbetet ende i
ndshkueshm pr shum shtete (Italia, Danimarka,
Gjermania, Greqia etj). E drejta penale bashkkohore,
marrdhniet seksuale n mes t antarve t familjes i
konsideron si shkelje t liris seksuale dhe moralit n
prgjithsi.
Andaj, me siguri ligjdhnsi i vendit ton sht udhheq
me qndrimin, se me kt vepr penale cenohet
autonomia(integriteti) seksuale si trsi e liris pr t vendos
lidhur me marrdhniet seksuale dhe moralin n prgjithsi e
jo martesa dhe familja, kur kt vepr penale e ka radhit n
kapitullin e veprave penale kundr integritetit seksual. Kshtu,
kan vendos edhe legjislacionet penale t vendeve tjera si
p.sh. Kroacia, Bosnja Hercegovina. Incesti ose gjaktrazimi, si
sht quajt m par do t thot; marrdhnie seksuale me
plqim(dshir) n mes t antarve t familjes n vij t drejt
t gjakut dhe t trthort. Andaj, shkaqet e inkriminimit t
ktyre marrdhnieve, kryesisht jan t natyrs morale dhe
shndetsore.
Legjislacioni penal i vendeve t cilat e
inkriminojn incestin si vepr penale nuk dallojn shum sa i
prket elementeve t forms s thjesht t ksaj vepre penale.
Paragrafi 1.
Sipas paragrafit 1, t ktij neni nnkuptojm marrdhnien
seksuale n mes t personave n gjini gjaku n vijn e
drejt(paraardhs ose pasardhs t familjes)e q jan fmijt
dhe prindrit, gjyshi dhe gjyshja me nipa apo mbesa,
strgjyshi dhe strgjyshja me strnipr dhe n mes t motrs
dhe vllahut e q kan mbush tetmbdhjet vjet. Nga ky

849

prkufizim nnkuptohet se nuk sht me rndsi se n far

shkalle t gjinis s gjakut sht fjala pr t ekzistuar kjo
vepr penale(n mes t gjith ascedentt dhe descedentt), e
n vij t trthort deri n shkall t dyt, do t thot vetm n
mes t vllaut dhe motrs. Gjithashtu nuk sht me rndsi nse
sht fjala pr gjini gjaku n martes apo jasht martess. Po
ashtu nuk sht me rnsi nse vllai dhe motra apo vetm
njeri nga ta ka lindur n martes apo jasht martess. Nuk
sht me rndsi a jan pasardhs t dy prindrve apo vetm
nga i njjti bab apo nn(gjysm vlla apo gjysm motr).
Akti seksual n mes t ktyre antarve t familjes, sipas
paragrafit 1 t ktij neni sht i ndshkueshm, ndrsa
veprimet tjera seksuale q nuk prfshihen n kuptimin e
shprehjes aktseksual nuk jan t ndshkueshme, p.sh. prekja
pr qllime seksuale, (pr kuptimin e shprehjes aktseksual
shih paragrafin 3 t nenit 192 t ktij Kodi).
Marrdhnia familjare n vij t gjakut nuk ekziston n
mes t njerkut dhe pastorks ose pastorkut, njerks dhe
pastorkut, adoptuesit dhe t adoptuarit, prindit t birsuar dhe
thjeshtrit e as n mes t ktyre personave dhe fmijve t
adoptuesit. Pr shkak se nuk ekziston lidhja e gjakut n mes t
ktyre personave nuk ekziston edhe elementi themelor pr t
ekzistuar kjo vepr penale nga paragrafi 1 i ktij neni e q
edhe quhet gjaktrazim.
Meqense, veprimi i ksaj vepre penale mund t jet
vetm kryerja e nj akti seksual, shtrohet pyetja a kemi disa
vepra penale nse kryhen disa akte seksuale n mes t
personave t njjt( p.sh. kryerja e akteve seksuale n mnyr
t vazhduar-konstante). N kso rastesh ekzistojn t gjitha
kushtet pr konstruktin e veprs s vazhduar penale e jo t
disa vepra penale ve e ve.
Pr t ekzistuar kjo vepr
penale, kryersit duhet t ken moshn mbi tetmbdhjet
vjet, q do t thot se nse njeri ka moshn nn tetmbdhjet
vjet, ather do t kemi veprn penale nga paragrafi 2 ose 3 t
ktij neni eventualisht ndonj nga veprat tjera penale t ktij
kapitulli. Kur kemi t bjm me veprn penale nga paragrafi
1 ather bashkkryerja sht e domosdoshme do t thot se
bashkkryers jan spaku dy personat n vijn e drejt t
gjakut apo n mes motrs dhe vllait q kan kryer aktin
seksual dhe kan moshn mbi tetmbdhjet vjet. Pra
penalisht ndiqen q t dy t cilt kan kryer aktin seksual.

850

Fajsia pr kt vepr penale nga paragrafi 1 ekziston vetm

nse bashkkryersit kan vepruar me dashje direkte apo
eventuale.
N praktik, shpeshher sht shtruar pyetja, a ekziston
bashkimi ideal i ksaj vepre penale me ndonj nga veprat
penale t ktij kapitulli ? Ne themi se Kodi yn penal kt e
ka zgjedh me vet faktin kur tek secila vepr penale e ktij
kapitulli, e ka inkriminuar gjaktrazimin si form t kualifikuar
nse akti seksual sht kryer pa plqimin e viktims, nse
viktima sht nn moshn gjashtmbdhjet vjet dhe nse
vepra sht kryer n mnyrn, formn dhe rrethanat e krkuar
pr at vepr penale. Do t thot se ligjdhnsi bashkimin ideal
t ksaj vepre penale me ndonj nga veprat penale t ktij
kapitulli i ka inkriminuar si vepra t posame (shih nenin 193
par. 3 nnparagrafi. 7 par. 4, nenin 198 par. 5 t ktij Kodi).
Paragrafi 2.
Me prkufizimin e ksaj vepre penale n paragrafin 2
shtrihet nj mbrojtje penalo-juridike m e fuqishme n mes t
nj rrethi mjaft t gjer t antarve t familjes , ku subjekt
pasiv (viktim) jan mes moshat prej gjashtmbdhjet deri n
tetmbdhjet vjet. Mu pr shkak t veorive t posame t
subjektit pasiv vepra penale nga paragrafi 2 konsiderohet si
vepr m rend dhe shtrihet nj mbrojtje penalo juridike m e
fuqishme ndaj nj rrjeti m t gjer t antarve t familjes.
Kshtu si kryes i ksaj vepre penale nga paragrafi 2 mund t
jen: prindi( nna apo baba), prindi adoptues, prindi birsues,
njerku ose njerka, gjyshi apo gjyshja, tezja ose halla, mixha
apo daja.
Vepra penale nga paragrafi 2 nuk mund t kryhet me
bashkveprim t domosdoshm sikurse vepra penale nga
paragrafi 1 i ktij neni nga se si subjekt sulmues na paraqiten
personat t mes moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet
vjeare. Vepra penale mund t kryhet n bashkveprim(p.sh.
dy daj apo dy mixhallart me mbesn e moshs prej
gjashtmbdhjet deri n tetmbdhjet vjet) por jo vet aktort
e aktit seksual t konsiderohen si bashkveprues, sepse fmija
midis moshs gjashtmbdhjet dhe tetmbdhjet vjet sht
subjekt i mbrojtur- viktim ndaj t cilit nuk mund t
ndrmerret ndjekja penale. Ndjekja penale nuk do t

851

ndrmerret ndaj viktims edhe ather kur vepra penale ka

vazhduar pasi sht br madhore.
Paragrafi 3.
Si rezulton nga paragrafi 3 i ktij neni kemi t bjm me
nj form specifike t ksaj vepre e cila konsiderohet se sht
kryer nse vllai ose motra m e madhe, apo gjysm vllai ose
gjysm motra kryen aktin seksual me vllam apo motrn, me
gjysmvllan apo gjysmmotr, me vllan e adoptuar ose
motr e adoptuar, me njerkun ose njerkn, me vllan apo
motrn e njerkut q sht midis moshs gjashtmbdhjet dhe
tetmbdhjet vjeare. (Q sht kuptimi akt seksual shiko
shpjegimin n nenin 192 paragrafi 3 t ktij Kodi). Edhe sipas
prkufizimit t ksaj vepre penale (neni 204 paragrafi
3)ndjekja penale ndrmerret ndaj vllait apo motrs m t
madhe. Pra, viktim e ksaj vepre penale jan grup moshat
prej gjashtmbdhjet deri n tetmbdhjet vjet.
Praktika gjyqsore.
Kur gjat procedurs penale sht vrtetuar se i akuzuari
me t dmtuarn(vajzn e vet) ka kryer m s paku pes akte
seksuale brenda disa viteve. Kur e dmtuara ka pas shtat vite
me te ka kryer marrdhnie anale, pastaj ka kryer edhe akte
orale, ather aktet e tilla me t miturn kan karakter t
veprs penale t kryer n mnyr posarisht poshtruese
sikurse me arsye prokurori e cek n ankesn e vet. Kryerja e
disa akteve anale dhe orale(felacio dhe marrdhnie anale) me
t dmtuarn n at nivel t moshs i akuzuari me t vrtet ka
kaluar kufijt e nnmimit dhe poshtrimit. Andaj kto
veprime sipas Kodit ton penal do t cilsoheshin juridikisht si
veprime t veprs penale, keqtrajtim seksual i personave nn
moshn gjashtmbdhjet vjet, nga neni 198 par. 5 nn
paragrafi 1 lidhur me nenin 1 sepse kufijt e nnmimit dhe
poshtrimi n rastin konkret duke pas parasysh moshn e t
dmtuars marrin karakter t trajtimit njerzor. Nuk do t
prmbusheshin elementet e veprs penale, marrdhnie
seksuale brenda familjeve nga neni 204 i ktij Kodi, ngase kjo
norm juridike nuk e shtrin mbrojtjen ndaj personave nn
moshn 16 vjeare edhe dispozita e nnparagrafit 7 t
paragrafit 5 t nenit 198 nuk i sanksionon veprimet e prindit
ndaj pasardhsi nn moshn gjashtmbdhjet vjet, por

852

sanksionohen veprimet e prindit adoptues, prindit birsues,

njerkut, gjyshit ose gjyshes, dajs tezes ose vllait a motrs
m t vjetr.
Aktgjykim. VSRH. I Kz.411/01 dt.9.03. 2003.
Nuk mund t aprovohet qndrimi juridik i gjykats s
shkalls s par se i akuzuari n vitin 1982 e bind vajzn e vet,
ather t moshs 10 vjeare pr akt seksual q ka zgjat deri
n vitin 1991, duke i folur se n t kundrtn do t krkoj
qkunorizim nga nna e saj, do ta braktis familjen dhe do t
bj vetvrasje e me prdorimin e forcs ka kryer aktet
seksuale ndaj t miturs s pa aft ashtu q ka kryer veprn
penale, marrdhnie seksuale me t miturn nga neni 87 par 1
LP t Kroacis n bashkim me veprn penale t gjaktrazimit
nga neni 97 t LP t Kroacis.
E dmtuara n kohn e kryerjes s aktit t par seksual ka
qen fizikisht e zhvilluar pr krah moshatareve t veta dhe
madje mbi mesataren e inteligjencs, andaj nuk mund t
konsiderohet si e pa aft. I mitur i pa aft duhet konsideruar
vetm at t mitur i cili pr shkak t metave psiko-fizike nuk do
t ishin normale pr moshatart e tij q mos t munde t
kundrshtonte. Po ashtu as krcimet e t akuzuarit se do ta
braktis familjen dhe 3 do t bj vetvrasje nuk mund t
konsiderohen si prdorim i forcs psikike n kuptimin e nenit
87 par 3 t LP t Kroacis. E keqja me t ciln krcnohet
duhet t jet e drejtuar ndaj jets dhe trupit t viktims e jo
ndaj vet vetes(krcnim i drejtprdrejt ose ndaj jets dhe
trupit t personit t afrt(krcnim indirekt)
Aktgj. VSH, I. Kz.-518/92 dt. 16..o9. 1992.
Sipas Kodit ton kto veprime do t ishin cilsuar si
veprime t veprs penale nga neni 198 par. 5 nnpargrafi 6
lidhur me par 1 n bashkim ideal e jo vepr penal nga neni
204 i ktij Kodi. Sepse kjo norm penalo juridike nuk e shtrin
mbrojtjen ligjore ndaj t miturve nn moshn
gjashtmbdhjet vjet kur aktin seksual e kryen prindi.
I akuzuari i cili me pastorkinjn me forc ka mbajt
marrdhnie seksuale t rregullta e t cilat i ka filluar para se
ajo ti mbush 14 vjet, e pastaj i ka vazhduar me prdorimin e
forcs edhe pasi i ka mbush 14 vjet. Nuk ka kryer vepr
penale, marrdhnie seksuale me t miturn n bashkim real
me veprn penale t dhunimit, por vetm marrdhnie
seksuale me t miturn e cila nuk i ka mbush 14 vjet. Sipas

853

Kodit ton penal do t ishte vepra penale nga neni 198 par. 5
nnparagrafi 7 lidhur me paragrafin 1.
Aktgj. VSRH I Kz.- 745/90 dt. 26.02. 1991.
Nuk ka t drejt ankuesi kur pretendon se sht shkelur ligji
penal sepse veprat e prmendura penale jan vepra t posame
dhe pr kt vepra penale, marrdhnie seksuale me t
miturn nga neni 83 par 3 dhe 4 t Kodit Penal t Kroacis
nuk mund t absorboj veprn penale t gjaktrazimit nga neni
93 LP i Kroacis. Pra, sht i mundur bashkimi i ktyre dy
veprave penale. Andaj, me t drejt gjykata e shkalls s par
ka prfunduar se n rastin konkret kemi t bjm me
bashkimin real, respektivisht se i akuzuari ka kryer veprn
penale, marrdhnie seksuale me t miturn nga neni 83 par 3
dhe 4 dhe veprn penale gjaktrazimi nga neni 93 KP. T
Kroacis.
Aktgjyk. VSRH, I Kz- 411/01-09 dt. 6.03.2002. N rastin
konkret, gjaktrazimi, sipas dispozitave t Kodit ton Penal do
t ishte si rrethan e cila veprn penale, keqprdorimi seksual i
personave nn moshn gjashtmbdhjet nga neni 198 e bn
t kualifikuar. Andaj, veprimet e t akuzuarit do t ishin
cilsuar sipas nenit 198 par. 5 KPK.
Kur i akuzuari me forc kryen aktin seksual ndaj nns s
vet, nuk parqet rast posarisht t rnd n kuptim t nenit 47 t
LP t RSFJ pr tu cilsuar si vepr penale e dhunimit nga neni
103 par 2 t LP t Serbis.
N rastin konkret kur i akuzuari do t kryente aktin
seksual ndaj nns s vet me forc, ather sipas Kodit ton
penal, veprimet e t akuzuarit do t ishin cilsuar juridikisht
sipas nenit 193 par 3 nn paragrafi 7 lidhur me par 2.

KAPITULLI XX: VEPRAT PENALE KUNDER

MARTESES DHE FAMILJES

854

Martesa dhe familja jan celulat e para t shoqris brenda

s cils krijohen kushtet pr zhvillimin dhe edukimin normal
t individit. Andaj, interesi i prgjithshm shoqror sht q t
krijohen, sigurohen dhe t zhvillohen kushtet pr kt
institucion. Pr kt t drejtat nacionale penale dhe ato
ndrkombtare merren me mbrojtjen e ktij institucioni nga
veprimet apo mos veprimet t cilat mund ta rrezikojn dhe
dmtojn kt institucion. E drejta ndrkombtare me nj
numr aktesh e potencon nevojn e mbrojtjes s ktij
institucioni. Pr shembull n nenin 16 t Deklarats
Universale mbi t Drejtat e Njeriut proklamohet se t gjith
madhort kan t drejt t lidhin martes dhe t themelojn
familje pa kuruar kufizimesh t prkatsis nacionale, racore,
ngjyre, dhe fetare. N nenin 23 t Paktit Ndrkombtar pr t
Drejtat Politike dhe Qytetare thuhet: familja sht qeliz
natyrore dhe themelore e secils shoqri dhe ka t drejt t
gzoj mbrojtje nga shtetet dhe shteti, dhe secili ka t drejt t
lidh martes n pajtim me vullnetin e vet. Ngjashm,
marrdhniet familjare dhe martesore jan rregulluar edhe me
Konventn Evropiane pr t Drejtat e Njeriut, ashtu q n
nenin 8 prkufizohet e drejta n respektimin e privatsis dhe
jets familjare. N nenin 12 t rregullohet e drejta pr lidhjen
e martess, ose lindjen dhe adoptimin e fmijve por jo edhe
jetesn e prbashkt. Komfor ksaj komisioni Evropian pr t
drejtat e njeriut ka konstatuar se shtet nuk mund tu ndalojn t
burgosurve lidhjen e martess, por mund tu ndalojn t
martuarve apo t fejuarve t jetojn bashku me bashkshortt
n institucionet e burgut( rasti Draper kundr Mbretris s
Bashkuar-kom. nga 198o, Hamer kundr Mbretris s
Bashkuar- kom. Nga 1979.). Mirpo n rastin Abdulaziz,
Cabales
dhe
Balkandali
kundr
Mbretris
s
Bashkuar(1985.) Gjykata Evropiane pr t Drejtat e Njeriut
ka konstatuar, se familja themelohet me lidhjen e martess
ligjore dhe bashkshortt normalisht jetojn bashku, pastaj
sht shtuar se shtvshtir t mendohet se e drejta n
themelimin e familjes sipas nenin 12 nuk prfshin edhe t
drejtn n jetes t prbashkt(Gomien, faq. 59.)
Marrdhniet familjare dhe martesore jan edhe shtje e
regulativs kushtetuese t secilit shtet bashkkohor. Kshtu,
Kushtetuta e Republiks s Kosovs n nenin 37 parasheh t
drejtn n martes dhe t drejtn q t krijoj familje n baz t

855

plqimit t lir dhe n pajtim me ligjin. Martesa dhe zgjedhja

e saj rregullohet me ligj dhe bazohet n barazin e
bashkshortve. Po ashtu n paragrafin e 3 t ktij neni
parashihet mbrojtja e veant e familjes nga ana e shtetit n
mnyrn e rregulluar me ligj.
Marrdhniet martesore dhe familjare jan kryesish t
karakterit privat, intim t cilat bazohen n respektimin,
besimin, solidaritetin dhe dashurin reciproke. Mirpo, edhe
pse martesa dhe familja themelohen n baz t vullnetit t lir
t secilit person nuk mund t pranohet konstatimi se jan
institucione me karakter privat. Kjo nga shkaku se themelimi i
martess dhe familjes krijon disa veprime t cilat i tejkalojn
interesat e bashkshortve dhe antarve t familjes dhe
marrin karakter t prgjithshm shoqror. Rndsia e till e
ktyre institucioneve si dhe disa marrdhnie ekonomiko
shoqrore t cilat
zhvillohen bjn dhe e arsyetojn
intervenimin shoqror n rregullimin e martess dhe
familjes(Komentari i Kodit Penal t Bosnjs dhe
Hercegovins, faq.1599). Lidhur me kt, mund t thuhet se
mbrojtja penalo juridike e martess dhe familjes sht pjes
prbrse e forms juridike-instucionale pr zhvillimin dhe
mbrojtjen e marrdhnieve martesore dhe familjare. Pr
mbrojtjen penalo juridike ka vend vetm sa i prket sulmit n
kto vlera t cilat vihen n pyetje ekzistenca e tyre, po ashtu
edhe sa i prket formave t ndryshme t rrezikimit t
dhunshm t marrdhnieve familjare dhe martesore t cilat
reflektojn dmshm n ata t cilt jetojn n ato
marrdhnie(Kambovski, faq. 227).
Objekti mbrojts i veprave penale t ktij kapitulli sht
martesa dhe familja, andaj edhe veprat penale mund t ndahen
n vepra penale kundr martess dhe vepra penale kundr
familjes. E Drejta bashkkohore penale e posarisht ajo
Evropiane synon q ta kufizoj zonn e ndshkimit t veprave
penale kundr martess, respektivisht shuarjen e represionit
penalojuridik pr shkak t shkeljes s detyrimeve martesore t
karakterit individual( p.sh. pr shkak trathtis martesore). N
pajtim me kt mbrojtja penale juridike prfshin vetm
shkeljet ndaj principeve t monogamis dhe veprimeve
mashtruesi me rastin e lidhjes martesore, veprat tjera bjn
pjes n veprat penale kundr familjes.

856

Vrehet se, veprat penale kundr familjes nuk e mbrojn

familjen si trsi sepse kemi t bjm me nj bashkjetes
labile, por mbrohen t drejtat ekzistenciale dhe marrdhniet
qensore n mes t antarve t asaj bashksie, p.sh. statusi
familjar, e drejta personit t jetoj dhe edukohet n nj familje,
e drejta pr sigurin materiale dhe ekzistenciale n
familje(Kambovski faq. 227). Andaj e drejta penale nuk mund
t intervenoj n shtjet tjera familjare t cilat bazohen n
marrdhniet morale dhe motive.
N fund duhet cekur se esenca e ktyre veprave penale,
duke u bazuar n rrethin ton socioetnik dhe moral objekti
grupor mbrojts i ktyre veprave sht familja pa marr
prsysh se pasoja e ktyre veprave penale godet mbi ndonj
antar t familjes (Kom. i KP. Bosnjs dhe Hercegovins,
faq. 1599).
Bigamia
Neni 205
(1)
Kushdo q lidh martes t re, derisa sht i
martuar, dnohet me burgim deri n nj vit.
(2)
Kushdo q lidh martes me personin pr t cilin e
di se sht i martuar dnohet me dnimin nga paragrafi 1 i
ktij neni.
(3)
Nse pas kryerjes s veprs penale nga ky nen
martesa e mparshme sht prishur ose nuk sht m e
vlefshme, ndjekja pr veprn nga ky nen nuk fillohet e
nse ndjekja sht filluar ajo duhet t ndrpritet.
_____________________________
Bigamia si vepr penale sht e inkriminuar dhe
sanksionuar tek t gjitha shtetet t cilat si form t vetme t
martess e kan pranuar monogamin. Me nj prkufizim t
ksaj vepre penale shtrihet mbrojtja penalo-juridike e
martesave monogami. N t kaluarn kjo vepr penale ka qen
si form e kualifikuar e tradhtis martesore e q m von ky
qndrim sht braktis ashtu q bigamia konsiderohet si vepr
e veant penale kundr martess. Me inkriminimin e ksaj
vepre penale synohet stabiliteti i familjes dhe funksioni i saj
shoqror.

857

Sipas prkufizimit t ksaj vepre penale paraqiten dy

forma: a) lidhja e martess nga ana e kryersit deri sa ai sht
n martes(paragrafi 1); b) lidhja e martess me personin pr
t cilin kryersi e di se sht n martes(paragrafi 2).
Elementi i prbashkt i ktyre dy formave t ksaj vepre
penale sht lidhja e martess s re ndrmjet personave nga t
cilt njeri apo t dy gjenden n martes. Pr formn e par t
ksaj vepre penale duhet vrtetuar faktin se kryersi ve
gjendet n martes(nn kuror) pr deri sa lidh martes t re,
ndrsa pr formn e dyt duhet vrtetuar faktin se kryersi e
din se bashkshorti i tij i ardhshm gjendet n martes.
Fjalt Derisa sht i martuar shprehin kuptimin e
gjendjes s martess respektivisht t bashksis sipas
dispozits s nenit 28 t Ligjit mbi Familjen t republiks s
Kosovs. Sipas ksaj dispozite(neni 28 LFK) pr lidhjen e nj
martese nevojiten dy persona t gjinis s kundrt, pra burri e
gruaja, t shprehin vullnetin e tyre t lir pr martes prpara
organit kompetent pr lidhjen e martess(nnpunsit pr
gjendje civile) sipas forms dhe mnyrs s parapar me ligj.
N qoft se me rastin e lidhjes s martess nuk kan qen t
plotsuara disa nga kushtet pr lidhjen e saj, konsiderohet se
nj martes e till as q ka ekzistuar. E nse nuk ka ekzistuar
martesa nuk ka as vepr penale t bigamis. Kjo konfirmohet
edhe sipas paragrafi 3 t ktij neni ku decidivisht thuhet se
nse martesa e m parshme sht prishur apo nuk sht m e
vlefshme ndjekja penale nuk do t filloj e nse ka filluar do t
pushohet. Pr t ekzistuar vepra penale nga paragrafi 1
martesa e m parshme duhet t jet e ligjshme dhe e
vlefshme(fuqiplot). N t kundrtn ajo nuk sht e ligjshme
e as e vlefshme, andaj nuk ka as vepr penale. Gjendja
martesore ekziston q nga lidhja e martess e deri n
zgjedhjen, pushimin apo anulimin e saj, pa marr parasysh se
bashkshortt faktikisht nuk kan jetuar n bashksi. Veprn
e kryen edhe ai person i cili nuk jeton n bashksin martesore
por juridikisht sht ende n martes(kuror).
Sipas legjislacionit t m pashm, por edhe t disa
teoricijentve, vepra penale e bigamis ekziston edhe pse
martesa e m pashme sht lidh n kundrshtim me
dispozitat e ligjore(LFK), me arsyetimin se pr ekzistimin e
martess nuk ndikon se a sht lidh edhe pr kundr
ekzistimit t pengesave. Ato pengesa mund t jen si shkak

858

pr prishjen e martess sipas dispozitave t Ligjit mbi

Familjen, por jo edhe pr mos ekzistimin e saj. Kodi yn
Penal, por edhe e drejta penale bashkkohore ket qndrim e
ka hedh pr faktin se qllimi i ksaj norme penale sht
mbrojtja e martess s ligjshme, fuqiplot e jo martesat e
lidhura n kundrshtim me dispozitat prkatse ligjore.
Zgjedhja, prishja dhe anulimi i martess gjykohet sipas
dispozitave t Ligjit mbi Familjen t Republiks s Kosovs.
Pra, kjo norm penale sht permisive me t ciln parashihet
baza themelore pr prjashtimin e ekzistimit t veprs
penale( shih parag. 3).
N praktik mund t paraqiten raste t ndryshme kur kemi
t bjm me veprn penale t bigamis ashtu q vrtetimi i
faktit se a sht ndonj person n martes apo jo mund varet
edhe nga dispozitat t cilat vlejn n t drejtn ndrkombtare.
Nse shtetasi i huaj apo personi pa nnshtetsi lidh martes
n vendin ton ose kur shtetasi i jon lidh martes n ndonj
shtete tjetr, sikurse jan martesat e prziera, vlersimi i
ekzistimit t martess nuk mund t bazohet vetm n
dispozitat e ligjit ton. Kur dhe n t cilat kushte vlersohet
ekzistimi i martess sipas legjislacionit t huaj prcaktohet
sipas rregullave ndrkombtare ku rndsi t veant kan dy
principe. Sipas t parit kushtet pr lidhjen e martess
vlersohen sipas ligjit nacional, do t thot sipas ligjit t shtetit
t bashkshortve. Principi i dyt, i cili vlen pa prjashtim,
thot: forma e martess gjithn vlersohet sipas ligjit t shtetit
ku lidhet martesa(locus regit actum).( Srzentic Nikola, Dr.
Lubisa Lazarevic, etj, Komentar Krivicnih Zakona-Beograd
1981, fq. 350 pik.3)
Kjo vlen edhe n rastet kur lidhet martesa me personin i cili
sht shtetas i shtetit ku lejohet poligamia ashtu q forma e
martess vlersohet sipas ligjit t shtetit ku lidhet martesa. Do
t thot se n kto raste ekziston vepra penale e bigamis.
Veprimi me t cilin kryhen kto dy forma t ksaj vepre
penale ka t bj me lidhjen e martess.
Vepra konsiderohet e kryer me vet faktin e lidhjes s
martess.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale, akti i lidhjes s martess
duhet t zhvillohet sipas t gjitha kushteve t parapara sipas
Ligjit mbi Familjen t Republiks s Kosovs(neni 28 LFK).
N t kundrtn nj martes e till e re juridikisht nuk sht

859

lidh, andaj nuk mund t bhet fjal pr ekzistimin e veprs

penale t bigamis(Kambovski, faq. 230).
Kryers i veprs penale nga par. 1 mund t jet vetm njeri
bashkshort ose q t dyt. N rastin e par lidhet martesa e re
n mes t dy personave ku vetm njeri sht i martuar, e
rastin e dyt q t dy personat q lidhin martes t re gjenden
n martes, respektivisht jan t martuar.
Kryers i veprs penale nga paragrafi 2 sht personi i cili
e din se personi me t cilin lidh martes sht i martuar. Do
t thot se kryersi i veprs nga paragrafi 2 sht personi i cili
nuk sht i martuar por lidh martes me personin tjetr pr t
cilin e din se sht i martuar. Kryersi i cili sht i martuar
dhe e din se personi me t cilin lidh martes sht i martuar e
kryen vetm veprn penale nga paragrafi 1 t ktij neni.
Ana subjektive e ksaj vepre penale sht dashja. Vepra
penale nga paragrafi 1 mund t kryhet me dashje direkte dhe
eventuale, ndrsa vepra penale nga paragrafi 2 kryhet vetm
me dashje direkte. N baz t veprimit me t cilin kryhet
vepra penale dhe rrethanave tjera t rastit vlersohet se a sht
kryer vepra penale me dashje direkte apo eventuale,
gjegjsisht ka qen i vetdijshm apo ka mund t jet i
vetdijshm se sht i martuar(par. 1), ose a e ka dit se personi
me t cilin lidh martes sht i martuar(par. 2).
Kryersi se a sht i vetdijshm pr gjendjen martesore
vlersohet n kohn e lidhjes s martess s re. Kshtu, nuk
kryen vepr penale nga paragrafi 1 kryersi i cili lidh martes
t re me bindje se martesa e prparshme sht shuar(p.sh. ka
konsideruar se bashkshorti i m pashm ka vdek), e pas
lidhjes s martess s re ka msuar se megjithat martesa e m
pashme ekziston(bashkshorti i prparshm sht gjall). Po
ashtu edhe sa i prket veprs penale nga paragrafi 2, kryersi
nuk sht fajtor nse n kohen e lidhjes s martess nuk ka
dit pr personin tjetr se sht i martuar, por ka msuar m
von pr nj rrethan t till( pas lidhjes s martess).
N rastet kur kemi t bjm me dashjen e ashtuquajtur
dolus superveniens(dashje e m vonshme, pasi t kryhet
vepra) prjashtohet kajsia, gjegjsisht dashja e m vonshme
paraqet baz pr prjashtimin e fajsis.
Ekzistimi i bashkpunimit tek vepra penale e bigamis
vlersohet sipas dispozitave t prgjithshme t Kodit
penal(neni 23-25).

860

Kur t dy bashkshortit jan t martuar dhe me rastin e

lidhjes s martess s re q t din se jan t martuar, ather
ekziston bashkveprimi. Kur, njeri sht i martuar e tjetri nuk
sht por e din se bashkshorti i tij sht i martuar prap kemi
kryerjen e ksaj vepre penale n bashkveprim.
Dhnia e ndihms kryersit t veprs penale, bigamia nga
neni 205 nga personi i autorizuar i zyrs civile apo ndonj
personi tjetr zyrtar, me rast do t prmbushen elementet e
veprs penale, mundsimi i lidhjes s martess s
kundrligjshme nga neni 206 KPK nuk do t konsiderohet
ndihm n kryerjen e veprs penale nga neni 205 por kryerje
t veprs penale nga neni 206 t KPK.
N praktik shpeshher lajmohen rastet ku kryersi me
qllim t mundsimit t kryerjes s veprs penale t bigamis
nga neni 205, n bashkim real e kryen edhe ndonj vepr tjetr
penale. P.sh., veprn penale t falsifikimit t dokumentit nga
neni 332 apo nga neni 333, 334 ose ndonj vepr tjetr t
ngjashme.
Nuk ekziston bashkimi ideali i veprs penale, deklarimet e
rrejshme nga neni 307 KPK kur dshmitari i cili dshmon me
rastin e lidhjes s martess para institucionit prkats dhe
dhnia e ndihms n kryerjen e veprs penale t bigamis nga
neni 205 KPK, sepse n kto raste dshmitart konsiderohen
si bashkpunues(ndihms) n kryerjen e bigamis.
N praktik dhe n teorin e t drejts penale jan krijuar
dy mendime lidhur me fillimin e kohs s parashkrimit t
veprave penale t ksaj natyre. Vepra penale e bigamis sipas
disave sht vepr penale permanente sepse gjendja e
bigamis sht permanente deri sa ajo ekziston(prishet ose
anulohet), ashtu q parashkrimi do t fillonte nga dita e
pushimit t gjendjes s bigamis, do t thot nga dita kur ka
pushuar martesa e re. Sipas teoricienve dhe autorve tjer
kjo vepr penale bn pjes n grupin e veprave penale t
ashtuquajtura t gjendjes, do t thot se kryhen me krijimi e
nj gjendje e cila zgjat por nuk sht pjes e figurs s veprs
penale. Duke pas parasysh kt fakt dhe se vazhdimi i pa
arsyeshm i afatit t parashkrimit, propozohet q afati t filloj
t rrjedh nga dita e lidhjes s martess s re.
Disa legjislacione t vendeve tjera kt shtje e zgjedhin
n mnyr t posame. P.sh Ligji Penal Gjerman(neni 171
par 3) parasheh se parashkrimi i ndjekjes penale pr veprn

861

penale t bigamis fillon t rrjedh nga dita kur martesa e

prparme ose martesa e re ka pushuar apo sht anuluar. T
njjtn zgjedhje e kan edhe Ligji Penal i Grecis dhe i Italis.
Mirpo, pr kundr ktyre mendimeve, qndrimi i praktiks
son gjyqsore dhe i t drejts bashkkohore sht se kjo
vepr penale nuk sht vepr penale permanente por sht
vepr penale e gjendjes sepse pasoja e veprs penale t
bigamis nuk sht pjes prbrse e figurs s veprs penale.
Tek vepra penale e bigamis pasoja shkaktohet n momentin e
lidhjes s martess s re do t thot n at moment sht cenuar
objekti mbrojts i ksaj vepre penale, sepse as kush nuk mund
t lidh martes t re deri sa sht i martuar. Krijimi i nj
situate t till nuk do t thot se sht duke u kryer m tutje kjo
vepr penale, por na paraqitet si pasoj logjike e ksaj vepre
penale me rastin e lidhjes s martess. Pr dallimin e veprave
penale permanente dhe t atyre t gjendjes, shih komentin e
pjess s prgjithshme.
Mundsimi i lidhjes s martess s
kundrligjshme
Neni 206
Personi i autorizuar zyrtar para t cilit lidhet martesa, i
cili gjat ushtrimit t detyrs s tij zyrtare lejon lidhjen e
martess, ndonse sht n dijeni pr pengesat t cilat e
ndalojn martesn dnohet me gjob ose me burgim deri
n nj vit.
______________________________
Sipas prkufizimit t ksaj vepre penale mund t
konkludohet se kjo vepr penale ka karakteristikat e veprave
penale kundr detyrs zyrtare t cilat lidhen me veprat penale
kundr martess e q kryhen lidhur me lidhjen e martess. Pra,
njkohsisht mbrohet detyra zyrtare dhe martesa, dhe pr
arsye t rendis q ka martesa si objekt mbrojts, kjo vepr
penale sht radhit n kt kapitull. Vetm martesa e cila
lidhet sipas kushteve dhe forms s parapar me ligjin pr
familjen(neni 28 LFK) konsiderohet si martes e ligjshme,
respektivisht valide. Kshtu personi i autorizuar zyrtar, para t
cilit duhet t lidhet martesa duhet ti verifikoj t gjitha kushtet
dhe rrethanat para se t lejoj lidhjen e martess dhe t
respektoj formn dhe mnyrn e lidhjes s martess ashtu

862

sikurse e parasheh Ligji pr Familjen. Pra, kjo vepr penale

sht e natyrs blankete(udhzues) q do t thot se veprimet
me t cilat kryhet kjo vepr duhet t jen n kundrshtim me
ndonj dispozit t nj ligji. N rastin konkret me Ligjin mbi
Familjen t Republiks s Kosovs.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm personi
zyrtar para t cilit lidhet martesa. Ligji mbi familjen t
Republiks s Kosovs e rregullon e cilt jan personat zyrtar
para t cilve lidhet martesa.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht, lejimi
apo mundsimi i lidhjes s martess e cila sipas ligjit nuk do
t mund t lidhej. Lejimi apo mundsimi i lidhjes s martess
s pa lejuar ka formn e ndihms. Mirpo, duhet pasur
parasysh se jan vetm ato veprime apo mos veprime t cilat
ndrmerren vetm gjat ushtrimit t detyrs zyrtare me rastin e
lidhjes s martess. Ndihma pr lidhjen e martes s pa lejuar
me ndonj veprim tjetr t m hershm nuk prfshihet n ket
vepr penale. P.sh. personi zyrtar e lshon certifikatn mbi
gjendjen e lir pr martes personit i cili nuk ka qen i lir pr
martes dhe me at ertifikat lidhet martesa e pa lejuar, jo
valide. N kt rast do t kemi veprn penale t falsifikimit t
dokumenteve zyrtare nga neni 348 par 1 n bashkim me
veprn penale ndihm n bigami nga neni 205 KPK. Pra, n
kuptim t ksaj vepre penale, veprimet me t cilat kryhet kjo
vepr penale duhet t ndrmerren q nga momenti i qasjes s
lidhjes s martess e deri tek momenti i deklarimit dhe
publikimi t lidhjes s martess. Nj qndrim i till sht
prvesuar n aktgjykimin e Gjykats Supreme t Republiks
s Kroacis, Kz-1855/55.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale, me veprimet me t cilat
kryhet kjo vepr penale duhet t lidhet martesa e ndaluar. Ligji
pr Familjen e prcakton m hollsisht se kur konsiderohet
martesa e ndaluar. Sipas, kuptimit t ksaj vepre penale
martes e ndaluar sht secila martes e cila lidhet n
kundrshtim me dispozitat prkatse pr lidhjen e martess t
parapara n Ligjin pr Familjen.
Nse kryersi i ksaj vepre penale pranon mito do t
ekzistoj bashkimi i veprs penale marrje t ryshfetit nga neni
343 dhe t ksaj vepre.
Kjo vepr penale kryhet vetm me dashje direkte. Kjo
rrjedh nga vet prkufizimi i ksaj vepre penale ku thuhet se

863

kryersi- ndonse sht n dijeni pr pengesat t cilat e

ndalojn martesn.- Pra, kryersi sht n dijeni pr pengesat
t cilat e ndalojn martesn dhe me vetdije e lidh at
martes.
Praktika Gjyqsore:
I akuzuari i cili si person i autorizuar i zyrs civile e ka
shlyer nj regjistrim n librat amz t martuarve me qllim q
njrit nga personat e regjistruat n librin amzs t martuarve
ti mundsoj lshuarn e vrtetimit se sht i lir pr martes,
t cilin pastaj vet i akuzuari e ka lshuar, dhe n baz t atij
vrtetimi personi ka lidh martes, ka kryer veprn penale,
falsifikim i dokumentit zyrtar nga neni 212 Kodit penal t
Kroacis(348 t KPK) e jo veprn penale mundsimi i lidhjes
s martess s kundrligjshme nga neni 93 Kodit penal
Kroat(206 KPK). Martesa e cila ka qen e riregjistruar n
librat e t martuarve ka qen e pa vlefshme sepse me rastin e
lidhjes s saj nuk jan plotsuar kushtet pr t ekzistuar
martes e ligjshme, andaj i akuzuari me veprimet e veta nuk e
ka mundsuar lidhjen e martess s pa lejuar.
VSH, Kz-1855/66
Martesa e detyruar
Neni 207
(1)
Kushdo q e detyron personin tjetr q t lidh
kontrat martesore dnohet me burgim deri n nj vit.
Kur vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni kryhet
kundr fmijs, kryersi dnohet me burgim prej gjasht
muajve deri n tre vjet.
________________________________
Edhe me kt prkufizim ligjvnsi ka pr qllim ta mbroj
martesn si celul t rndsishme pr themelimin e familjes n
kudr t s cils duhet t krijohen kushtet pr jet, zhvillim
dhe edukim normal t individit. Me kt prkufizim t ksaj
vepre penale mbrohet lidhja e martess me vullnetin e dy
personave, si e drejt fundamentale e mbrojtur me konventat
ndrkombtare, Kushtetutn e Republiks s Kosovs dhe
Ligjin mbi Familjen t Republiks s Kosovs. Pra, si objekt
mbrojts i ksaj vepre penale sht vullneti dhe veprimi i lir i

864

personit pr martes. Andaj, sipas Ligjit mbi familjen do

martes e cila lidhet n kundrshtim me vullnetin e njrit apo
t dy personave konsiderohet martes e ndaluar apo
inekzistente(nule). Kshtu, ligjvnsi e inkriminon do veprim
me t cilin detyrohet personi t lidh martes t ndaluar.
do martes e lidhur n pajtim me dispozitat e Ligjit mbi
Familjen sht kontrat me t ciln palt kontraktuese marrin
t drejtat dhe detyrimet. Prdorimi i fjals kontrat n
paragrafi 1 t ktij neni sht e pa nevojshme dhe ajo duhet
fshir.
Paragrafi 1.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht detyrimi
i drejtuar n lidhjen e martess pa vullnetin e personit apo t
personave. Detyrimi si veprim me t cilin kryhet kjo vepr
penale mund t paraqitet si form e dhuns dhe kanosjes,
gjegjsisht e shtrngimit pr t ndikuar n vullnetin dhe
veprimin e lir t personit pr lidhje t martess.
Thuhet se ku ka shtrngim nuk ka vendosje dhe veprim t
lir.
Lidhur me shtrngimin dhe kanosjen si forma t detyrimit
shiko komentet tek veprat penale, shtrngimi nga neni 160 dhe
kanosja, neni 161 t Ktij Kodi.
Kjo vepr penale sht prkufizuar si vepr e veant dhe
sht radhit n kt kapitull vetm pr shkak t qllimit t
kryersit pr lidhje t martess jasht vullnetit t personit apo
personave q duhet ta lidhin martesn. Pr ndryshe kemi t
bjm me veprn penale t shtrngimit(neni160). Pr kt
arsye legjislacionet penale t vendeve tjera nuk e kan nj
prkufizim t till si vepr t posame penale.
Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale lirisht mund
t inkorporohen edhe tek vepra penale e shtrngimit nga neni
16o i ktij Kodi. Nj prkufizim inkriminues i dyfisht vetm
pr shkak t objektit t veant mbrojts nuk sht i
arsyeshm e posarisht kur rrezikshmria shoqrore e veprs
sht e njjt. Madje, tek vepra penale nga paragrafi 2 sht
parapar dnim m i lart tek vepra penale e shtrngimit nga
neni 16o t ktij Kodi.
Subjekti pasiv i ksaj vepre penale sipas paragrafit 1 sht
personi i cili detyrohet t lidh martes, pa marr parasysh

865

prkatsin gjinore. Ndrsa subjekti pasiv i ksaj vepre penale

sipas paragrafit 2 sht personi n mes moshn
gjashtmbdhjet deri n tetmbdhjet vjet, meqense
ekziston mundsia e lidhjes s martess nn kushtet e caktuar
sipas Ligjit mbi familjen. Kurse pr personat nn moshn
gjashtmbdhjet nuk sht e lejuar fare lidhja e martess.
Sipas kuptimit t ksaj norme penalo juridike objekti mbrojts
sht vullneti dhe veprimi i lir pr t lidh martes t
ligjshme sipas dispozitave t parapara me Ligjin mbi familjen
e jo pr bashkjetes jasht martesore. Q sht e vrteta tek
disa shtete Evropiane ekziston baza ligjore pr lidhjen e
kontrats s ashtuquajtur Kontrat mbi shtratin e prbashkt
t ciln e lidhin personat jasht martess( Franca, Zvicra etj).
Do t thot nj bashkjetes jashtmartesore pa e zgjedhur
martesn. Mirpo, n legjislacionin ton nj mundsi e till nuk
sht parapar sepse bashkjetesa jasht martesore n disa t
drejta barazohet me t drejta q rrjedhin nga martesa(kurora).
Kur sht fjala pr personat nn moshn gjashtmbdhjet
vjet t cilt detyrohen pr bashkjetes jashtmartesore sht e
inkriminuar n paragrafin 2, 3 dhe 4 t nenit 208 t ktij
Kodi. Kshtu duhet potencuar edhe nj her se kjo norm
penale sht e pa nevojshme sepse veprimet me t cilat
cenohet objekti mbrojts i ksaj vepre penale jan t
inkriminuara n veprat tjera penale.
Sipas konstruktit t ksaj norme penale kryers mund t
jet do person, por rastet m t shpeshta si kryers mund t
paraqitet personi i cili dshiron t lidh martes, prindi,
kujdestari, prindi adoptues, vlla, motra apo ndonj person
tjetr q ushtron autoritet prindor. Kjo vepr penale, sikurse
edhe vepra penale e shtrngimit nga neni 16o ose kanosjes nga
neni 161, kryhet ather kur kryersi e arrin qllimin e tij. Do
t thot kur lidhet martesa e detyruar. Nse nuk lidhet martesa
e detyruar vepra mbetet n tentativ e cila nuk sht e
ndshkueshme.
Kjo vepr penale kryhet vetm me dashje direkte. Kryersi
duhet t jet i vet dijshm se me veprimet e veta e detyron
personin tjetr q t lidh martes.
Paragrafi 2.

866

Forma kualifikuese e ksaj vepre penale e prkufizuar n

paragrafi 2 pr shkak t moshs s subjektit pasiv po ashtu
kryhet me dashje ku kryersi sht i vetdijshm pr moshn e
subjektit pasiv n t kundrtn do t kemi veprn penale nga
paragrafi 1 i ktij neni.
Kjo vepr penale mund t kryhet n bashkim edhe me
ndonj vepr tjetr penale , p.sh., me ndonj nga veprat
kundr jets dhe trupi ose t privimit t kundrligjshm nga
liria.
Sa i prket praktiks gjyqsore lidhur me kt vepr
penale, deri tani ajo sht e varfr apo ma mir me thn kjo
norm penale nuk ka gjet zbatim, jo pse kjo vepr nuk
ekziston, por pr shkaqe ekonomike, sociale dhe familjare ato
nuk paraqiten dhe nuk zbulohen. Zbulimi dhe paraqitja e
ktyre veprave penale n rrethanat tona ekonomike, sociale
dhe marrdhnieve familjar ende t forta, paraqet pasoj m t
madhe pr subjektin pasiv se sa ndshkimi i kryersit.
Bashkjetesa me persona nn moshn
gjashtmbdhjetvjeare n nj bashksi jashtmartesore
Neni 208
(1)
Personi madhor i cili bashkjeton n nj bashksi
jashtmartesore
me
personin
nn
moshn
gjashtmbdhjet vjet dnohet me burgim prej tre muajve
deri n tri vjet.
(2)
Prindi, prindi adoptues, kujdestari apo ndonj
person tjetr q ushtron autoritet prindor, q i lejon ose e
cyt personin nn moshn gjashtmbdhjet vjet t
bashkjetoj n nj bashksi jashtmartesore me personin
tjetr dnohet me dnimin e parapar n paragrafin 1 t
ktij neni.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
kryhet kundr personit nn moshn gjashtmbdhjet
vjet, kryersi dnohet me burgim prej gjasht muajve deri
n tri vjet
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 2 ose 3 i ktij neni
kryhet me qllim t prfitimit t dobis pasurore, kryersi
dnohet me burgim prej nj deri n pes vjet.
_________________________

867

Prve forms ligjore t bashksis martesore,

legjislacionet e disa vendeve dhe t vendit ton e njohin
bashkjetesn jashtmartesore n mes t dy gjinive t
kundrta. Ligji mbi familjen i akcepton dhe i pranon disa t
drejta q rrjedhin nga bashksia jashtmartesore, ashtu q
gruaja n bashksin jashtmartesore pr disa t drejta
barazohet me t drejtat e gruas n martes. Po ashtu fmijt
jasht martesor jan t barabart me fmijt n martes. Edhe
n t drejtn penale, n disa situata bashkshorti
jashtmartesore sht barazuar me bashkshortin martesor.
P.sh., tek e drejta e dshmis, marrja e ndjekjes penale n
rastet e caktuar pr bashkshortin-en jashtmartesor. Andaj,
sht qndrim i prgjithshm se bashksia jashtmartesore n
mes t personave madhor nuk paraqet ndonj veprim
shoqrisht t pa pranueshm e q do t duhej t reagonte shteti
me normat penalo-juridike t represionit. Mirpo kur kemi t
bjm me jasht martesn n mes t madhorit dhe t miturit
qndrimi i ligjvnsit ndryshon nga se personat e mitur pr
shkak t strukturs biopsikike nuk kan mundsi t gjykojn
dhe t vlersojn pasojat e nj martese t till e q t gjitha
prgjegjsit dhe detyrimet bashku m von do t ndikojn n
zhvillimin normal t saj apo t atij. Pr kt ligjvnsi e ka
inkriminuar bashksin jasht martesore n mes t miturit
dhe madhorit, por nuk e ka inkriminuar jasht martesn n
mes t miturve nga se q t dy t miturit pr kah kuptimi i t
drejts penale paraqiten si subjekt pasiv.
Sipas konstruktit t ksaj vepre penale na paraqiten dy
forma t ksaj vepre penale dhe nj e kualifikuar. Q n fillim
sht e nevojshme t ceket se nj konstruksion i till i ksaj
vepre penale sht i pa qart, konfuz dhe n te ngrthehen
elementet e veprs penale nga neni 198 par 1 t ktij Kodi. Si
subjekt pasiv n kt vepr penale na paraqitet personi nn
moshn gjashtmbdhjet vjet, ashtu q vepra penale,
keqprdorimi seksual i personit nn moshn gjashtmbdhjet
vjet nga neni 198 par 1 e absorbon kt vepr penale, sepse
me martes nnkuptohet edhe marrdhnia seksuale me
personin nn gjashtmbdhjet vjet. Kshtu prmbushen
elementet e figurs s veprs penale nga neni 198 par 1 t ktij
Kodi.
Qllimi i ligjvnsi me kt norm penalo juridike sht
mbrojtja e bashksis jashtmartesore. Do t thot e sanksionon

868

bashkjetesn jashtmartesore n mes t personit madhor

dhe t miturit t gjinive t kundrta. Mendoj se n rastin
konkret si i mitur duhet konsideruar personat e mes moshs
gjashtmbdhjet vjet deri n tetmbdhjet vjet, sepse sipas
Ligjit mbi familjen lejohet martesa n mes t personave t
gjinis s kundrt t cilt kan mbush moshn tetmbdhjet
vjet. Ndrsa nuk lejohet martesa me personin nn moshn
tetmbdhjet vjet, prve nn kushtet e parapara me ligj.
Ndryshimi dhe plotsimi i ktij Kodi duhet ta ket
parasysh prmisimin e ksaj dispozite. Legjislacionet e
vendeve tjera, kur sht fjal pr kt norm penale, si subjekt
pasiv e kan personin i cili ka mbush katrmbdhjet vjet,
sepse personat nn moshn katrmbdhjet vjet jan t
mbrojtur me ndonj dispozit nga kapitulli i veprave penale
kundr integritetit seksual. Legjislacioni penal i Bosnja
Hercegovins tek kjo vepr penale si subjekt pasiv parasheh
personat
prej
katrmbdhjet
deri
n
moshn
gjashtmbdhjet vjet. Konsiderojn se sht e pa nevojshme
t reagohet me norma penalo juridike n rastet kur subjekti
pasiv sht n mes moshs gjashtmbdhjet dhe
tetmbdhjet vjet, sepse n kushtet e jetess bashkkohore
jan mjaft t pjekur n pikpamje psikofizike q t vendosin
pr jetn jashtmartesore.
Sido q t jet si subjekt pasiv t ksaj vepre penale, tani
pr tani, duhet t jen personat e mes moshs
gjashtmbdhjet vjet deri n tetmbdhjet vjet.
Paragrafi 1.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale duhet t plotsohen kto
kushte:
a) Veprimi me t cili kryhet kjo vepr penale sht,
themelimi(krijimi) i bashksis jashtmartesore me personin
t mes moshs gjashtmbdhjet vjet deri n tetmbdhjet
vjet. Bashksia jashtmartesore duhet ti ket t gjitha tiparet e
bashksis martesore. Pra, duhet t jet martes e dy
personave t gjinis s kundrt e bazuar n vullnetin e
prbashkt, por jo e bazuar n dispozitat ligjore pr lidhjen e
martess. Parimisht, kto martesa krijohen me qllim t
bashkjetess me karakter t prhershm, edhe pse pr t
ekzistuar kjo vepr penale nuk krkohet q ajo t zgjas.

869

Aktgjykimi Kz. Nr.522/1999-3 t Gjykats Supreme t

Kroacis ka konstatuar se nuk ka ekzistuar bashksia
jashtmartesore kur ajo ka zgjat vetm 21 dit. Ekzistimi i
bashkjetess jashtmartesore sht shtje faktike t ciln e
vrteton gjykata pr secilin rast konkret n baz t rrethanave
konkret me q rast rndsi t veant ka banimi i prbashkt,
kujdesi dhe zgjedhja e prbashkt e shtjeve t jetess, etj.
Bashksia jashtmartesore lidhet me vet faktin e krijimit t
bashkjetess jashtmartesore dhe zgjat deri sa ajo t
ndrpritet apo pushoj. Pr t ekzistuar vepra penale nuk sht
e rndsis se i cili motivi i ka shtyt pr bashksin
jashtmartesore; vepra do t ekzistoj edhe n rastet kur n
mes madhorit dhe t miturit ka ekzistuar qllimi q pas nj
kohe n bashksin jashtmartesore t lidhin martes t
ligjshme. Rrethana se sht lidh martesa pas nj kohe t
bashkjetess jashtmartesore sht e rndsis procedurale,
n kto raste ndjekja penale nuk do t fillohej e nse ka filluar
ajo do t ndrpritet. Mirpo, kjo nuk sht parapar n mnyr
t veant n kt norm penale, sikurse e parashihen t gjitha
kodet e vendeve tjera t rajonit dhe m gjer. Praktika
gjyqsore lidhur me kt ka qndrim t art. Nuk ka ndjekje
penale nse ndrkoh ka ardh deri tek lidhja e martess s
ligjshme, e nse ka ekzistuar procedura ajo sht pushuar,
sepse shikuar nga aspekti kriminalopolitik ndjekja penale pas
lidhjes s martess sht jo oportune. Pr kt t gjitha
legjislacionet e vendeve tjera e kan parapar nj paragraf t
veant n kt norm penale me t cilin urdhrohet se n rast
t lidhjes s martess ndjekja penale nuk do t ndrmerret e
nse sht ndrmarr ajo do t pushoj. Ket imperativ duhet ta
ket edhe kjo norm penale n Kodit ton Penal. Jeta
jashtmartesore e t miturve nuk sht inkriminuar. Lidhur me
kt, mund t shtrohet pyetja a ekziston vepra penale n
situatat n t cilat njeri nga t miturit, pr gjat kohs s
bashkjetess jashtmartesore e ka arrit moshn
madhore( p.sh.,
n kohn e hyrjes n bashkjetes
jashtmartesore njeri nga t miturit ka pas 17 vjet e tjetri 14
vjet e disa muaj). N kto situata, shikuar formalo juridikisht,
vepra penale ekziston, por nj zgjedhje e till nuk do t ishte e
arsyeshme nga aspekti kriminalopolitik.
b)Sikur se kemi cekur m lart subjekti pasiv i ksaj vepre
penale sht personi i mitur n mes mosh prej

870

gjashtmbdhjet deri n tetmbdhjet vjet i gjinis

mashkullore apo femrore. Bashkjetesa jashtmartesore me
t miturin nn gjashtmbdhjet vjet nuk do t kualifikohej
sipas ksaj vepre penale, por si vepr penale, keqprdorimi
seksual i personave nn moshn gjashtmbdhjet vjet apo
sipas ndonj vepre tjetr varsish nga rrethanat e rastit.
(Shiko , Prof.dr. Lazarevic; Kometar Krivicnog Zakona Crne
Gore-Cetinje 2007, faq. 552 par.b)
N rastet kur personi madhor ka pas akt seksual me t
miturin nn moshn gjashtmbdhjet vjet e m von
vendosin q t jetojn n bashksin jashtmartesore. Ather
do kemi bashkimin real t veprs penale t keqprdorimit
seksual me personat nn moshn gjashtmbdhjet vjet dhe t
ksaj vepre penale.
c)Kjo vepr penale bn pjes n grupin e veprave penale
permanente, sepse pasoja e ksaj vepre shkaktohet me vet
faktin e hyrjes n bashkjetes jashtmartesore dhe zgjat deri
sa ajo t ekzistoj(shih komentin e pjess s prgjithshme).
Deri te shkputja faktike e bashkjetess jashtmartesore
mund t vij pr shkak t vdekjes s njrit apo t dy personave
q kan jetuar n bashksin jashtmartesore, ose deri tek
shkputja ka arrdh me vullnetin e njrit apo t dy personave q
kan jetuar n bashksin jashtmartesore. Nga pushimi faktik
i bashkjetess jashtmartesore duhet dalluar pushimin
gjendjes kundrligjore t krijuar me hyrjen n bashkjetesn
jashtmartesore. Kto jan rastet kur lidhet martesa e ligjshme
n mes personave t cilt kan bashkjetuar m par n
bashksin jashtmartesore ose kur personi i mitur ndr koh
sht br madhor. N kto raste bashkjetesa vazhdon por
pushon nj gjendje kundrligjore. Pushimi faktik i
bashkjetess jashtmartesore nuk ka ndikim n fajin e
kryersit, vepra penale ekziston dhe kryersi ndiqet pr ket
vepr penale. Po ashtu n prgjegjsin e kryersit nuk ka
ndikim as kur i mituri ndrkoh bhet madhor.
Situat e veant do t ishte vazhdimi i bashksis
jashtmartesore edhe pas aktgjykimit t plotfuqishm me t
cilin sht gjykuar madhori pr bashkjetesn jashtmartesore
me t miturin(en) nga par 1 i ksaj norme penale. N kt
situat aktgjykimi i plotfuqishm e ndrpren nj gjendje t
till t kundrligjshme. Vazhdimi i bashkjetess
jashtmartesore pas aktgjykimit t plotfuqishm paraqet vepr

871

t re penale. Kt konstatim e ka pranuar edhe praktika

gjyqsore sepse do zgjidhje tjetr do ta vazhdonte nj gjendje
t kundrligjshme dhe do t vihej n pyetje autoriteti i
aktgjykimit.
Kryers i ksaj vepre penale sht vetm madhori i gjinis
mashkull apo femr pa marr parasysh a sht n martes apo
jo.
Ana subjektive e ksaj vepre penale sht dashja. Kryersi
duhet t jet i vetdijshm se ka hyr n bashksin
jashtmartesore me personin e mitur. Nuk sht e thn t dij
pr saktsin e moshs. Lajthimi i kryersit n drejtim t
moshs s subjektit pasiv, zgjidhja duhet krkuar tek
dispozitat e nenit 18 t ktij Kodi. N praktik mund t ndodhin
rastet kur subjekti pasiv(e mitura-i) sht n kufij t moshs
tetmbdhjet vjet(psh. 17 vjet e 7 muaj), dhe nuk sht
vrtetuar lajthimi faktik, ather ka vend pr zgjedhjen e ksaj
situate sipas nenit 7 t ktij
Kodi si vepr e rndsis s
vogl.
Paragrafi 2.
Forma e dyt e ksaj vepre penale sht prkufizuar n
paragrafin e 2 t ktij neni. Kjo form e veprs penale
ekziston kur prindi, prindi adoptues, kujdestari apo ndonj
person tjetr q ushtron autoritet prindor e lejon apo e shtyt t
miturin e moshs gjashtmbdhjet deri n tetmbdhjet vjet
t jetoj n nj bashksi jashtmartesore.
Veprimi me t cilin kryhet kjo form e veprs penale ka t
bj me lejimin apo shtytjen e t miturit q t jetoj n bashksi
jasht martesore. Lejimi si veprim i kryerjes s ksaj forme t
veprs penale mund t realizohet me veprime t ndryshme.
Me shprehjen lejim duhet kuptuar t gjitha veprimet t cilat
jan n kundrshtim me detyrimet e kryersit si person
prgjegjs pr zhvillimin dhe edukimin normal t t miturit,
sikurse jan p.sh mundsimi dhe krijimi i kushteve pr
bashkjetesn jashtmartesore, pastaj mos marrja e masave q
nj bashksi e till t parandalohet apo t ndrpritet, pa marr
prsysh se mos marrja e masave t tilla sht shprehje e
tolerancs, sjelljes indiferente,
mos prgjegjsis ndaj
detyrimeve t veta ligjore, etj. Lejimi si veprim me t cilin
kryhet kjo form e veprs penale nnkupton edhe veprimet

872

aktive t kryersit t drejtuar n sajimin e bashksis

jashtmartesore. Do t thot se kryersi nuk sht vetm
shikues i rrjedhjes s ngjarjeve por merr veprime aktive t
cilat kan t bjn, kryesisht me dhnien e ndihms. P.sh.
dhnia e t hollave, sigurimi i kushteve t banimit, kujdesi dhe
prkrahja e bashkjetess s till etj. Veprimi tjetr me t cilin
kryhet kjo form e ksaj vepre penale sht shtytja e cila ka t
bj me t gjitha veprimet me t cilat mund t krijohet,
prforcohet vullneti i personit t mitur pr bashksin
jashtmartesore. Andaj, secili veprim i cili mund t ket
karakter t shtytjes ndaj personit t mitur paraqet veprim t
kryerjes s ksaj vepre penale. Duhet cekur se ktu nuk kemi
t bjm me shtytjen, n kuptimin e prgjithshm, pr ta kryer
veprn penale, sepse shtytja, n kuptim t ksaj dispozite sht
e orientuar ndaj t miturit i cili ka cilsin e subjektit pasiv e
jo ndaj madhorit i cili paraqitet si kryers i ksaj vepre penale.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale prfundon me
vet faktin(momentin) e sajimit t bashkjetess
jashtmartesore. Andaj, shtytja e cila nuk ka pas sukses n
krijimi apo prforcimin e vendimit tek e mitura pr
bashkjetes jashtmartesore ose nuk ka arit deri te
sajimi(krijimi) i bashkjetess jasht martesore nuk mund t
konsiderohet si vepr e kryer, por vetm si tentativ e cila nuk
sht e ndshkueshme. Edhe tek kjo form e veprs penale
krkohet dashja. Kryersi duhet t jet i vetdijshm apo ka
mund t jet i vetdijshm se e lejon apo e shtyt personin e
mitur apo t miturit n bashkjetes jashtmartesore. N
paragrafin 2 t ktij neni thuhet:n nj bashksi
jashtmartesore me personin tjetr. Q do t thot se vepra
sht e ndshkueshme jo vetm kur kemi t bjm me lejimin
apo shtytjen e t miturit n bashksi jashtmartesore me
madhorin por edhe me t miturin. Edhe pr kt form t
veprs penale sht parapar dnimi i njjt sikurse tek forma
e par e ksaj vepre.
N paragrafi 3 t ksaj norme penale sht parapar forma
e kualifikuar e ksaj vepre penale e cila formn kualifikuese e
merr n rastet kur sajohet bashkjetesa jashtmartesore n
mes t personit madhor dhe personit nn gjashtmbdhjet
vjet apo sipas paragrafit 2 n mes t personave nn moshn
gjashtmbdhjet vjet.

873

Sikurse e kemi cekur m lart kjo norm penale ngrthen pa

qartsi dhe konfuzitet ashtu q bhet edhe pa zbatueshme pr
shkak t parimit t legalitetit. Paragrafi 3 i ksaj norme penale
i prkufizon edhe njher veprat penale nga paragrafi 1 dhe 2.
Ndoshta sht menduar, n vend t moshs gjashtmbdhjet
t jet mosha katrmbdhjet vjet sikurse sht n versionin e
gjuhs angleze dhe serbe. Por edhe n kt rast vepra nuk
mund t ekzistoj, nga se akti seksual me personin nn moshn
gjashtmbdhjet vjet sht prkufizuar si vepr penale n
kapitullin e veprave penale kundr integritetit seksual.
Bashkjetesa jashtmartesore nn kupton marrdhniet
seksuale dhe veprimet tjera seksuale t cilat jan t
inkriminuara n kapitullin e veprave penale kundr integritetit
seksual kur subjekti pasiv sht nn moshn gjashtmbdhjet
vjet. Andaj, paragrafi 3 i ksaj norme penale duhet
konsideruar inekzistent.
Kryersi i veprs penale nga paragrafi 2 i ktij neni nse e
shtyt ose e lejon bashkjetesn jashtmartesore me t miturin
nn gjashtmbdhjet(katrmbdhjet) vjet mund t ekzistoj
ndihma n ndonj nga veprat kundr integritetit seksual.
Forma tjetr kualifikuese (paragrafi 4) paraqitet kur prindi,
prindi adoptues, kujdestari apo ndonj person tjetr q ushtron
autoritet prindor pr qllim t prfitimit t dobis pasurore i
lejon apo e shtyt personin e mitur n bashksin
jashtmartesore. Rrethana kualifikuese sht motivi pr
prfitim t dobis pasurore. Me dobi pasurore, n kuptim t
ksaj dispozite, duhet kuptuar dobin materiale. Dobia
materiale mund t jet p.sh marrja e t hollave, dhuratave,
falja e borgjit, shfrytzimi i puns fizike etj.
Praktika gjyqsore:
N pajtim me praktikn gjyqsore, edhe pse dshmitarja
ka hyr n nj bashksi familjare ku ekonomizohet bashkrisht
dhe lindin fmij e me qllim q pas nj kohe t lidhin marts
ligjore.
Nj bashksi e till jashtmartesore me t
pandehurin nuk ka ekzistuar n kohen prej 21 dite sa ata kan
jetuar bashku, por m par do t konstatohet si nj bashksi t
nj tipi joformal me mundsi t ndrprerjes s prditshme t
nj bashkjetese ne mes t vajzs dhe t riut.
VSH. I. Kz- 522/1999-3 dt. 15.o7.1999.
I akuzuari K.B n ankes e pranon se e ka kryer veprn
penale, bashkjetesa me personin nn moshn 16 vjeare n

874

nj bashksi jashtmartesore nga neni 9o par 2 Kodit Penal t

Republiks s Kroacis, alias neni 208 par 2 i Kodit Penal t
Republiks s Kosovs, kur cek se ka zgjedh n mes t dy t
kqijave, at m t vogln, dhe bashku me t akuzuarn K. J e
kan lejuar t riun q t jetoj n banesn e tyre me t miturn e
dmtuar.
VSRH I Kz-11/1998-5 dt.19.1o.1999.
Ndryshimi i statusit familjar t
fmijs
Neni 209
(1)
Kushdo q n mnyr t kundrligjshme e
zvendson nj fmij pr nj tjetr ose n ndonj mnyr
tjetr ndryshon statusin familjar t fmijs dnohet prej
tre muajve deri n tri vjet.
(2)
Tentativa pr t kryer vepr penale nga paragrafi 1
i ktij neni sht e dnueshme.
___________________
Me statusin familjar nnkuptohet trsia e marrdhnieve
juridike n mes t personave t caktuar ku burojn t drejtat
dhe obligimet n baz t lidhjes farefisnore apo lidhjeve tjera
relevante juridike. Sipas sensit t ksaj vepre penale e drejta
penale e mbron statusin e fmijs e q nnkuptohet trsia e t
drejtave dhe obligimeve q rrjedhin nga marrdhnia familjare
e fmijs. N kto marrdhnie fmija hyn nga momenti i
lindjes. N literaturn penale kjo vepr penale sht e njohur
me emrinfalsifikimi i statusit familjar sepse me fryrjen e saj
statusi familjes s vrtet ndryshohet- zvendsohet me statusin
e familjes s rreme.
Statusi familjar i fmija fitohet me lindje dhe ai mund t
ndryshohet vetm nn kushtet e caktuar me ligj. P.sh me
adoptim, me birsim etj. Kshtu, me kt vepr penale
mbrohet prkatsia e fmijs q ti takoj familjes s vet
origjinale nga e cila buron t drejtat dhe obligimet sikurse
sht e drejta n trashgimi, e drejta dhe detyrimi pr kujdesie,
edukim dhe zhvillim etj. Ndryshimi i statusit familjar i fmijs
duhet t bhet n mnyr kundrligjore nga se, sikurse sht
cekur m lart, ndryshimi i statusit familjar i fmijs mund t
bhet edhe n baz t dispozitave t caktuar ligjore. Kshtu,

875

kundrligjshmria sht nj ndr elementet e figurs s ksaj

vepre penale.
Vepra kryhet me zvendsimin e kundrligjshm t
fmijs me nj fmij tjetr me qllim t ndryshimit t statusit
familjar ose n nj mnyr tjetr t kundrligjshme e ndryshon
statusin familjar t fmijs. Pra, veprimi i kryerjes s ksaj
vepre penale sht ndryshimi i statusit familjar i fmijs.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale nj herit sht
edhe pasoj e ksaj vepre penale. Mnyrat me t cilat mund t
ndryshohet statusi familjar i fmijs jan t shumta, por m t
shpeshtat jan ato veprime me t cilat vihen n lajthitje t
tjert se X gruaja e ka lindur fmijn e q n fakt ajo nuk ka
lindur, ndrsa ndrrimi (zvendsimin) i fmijs me nj fmij
tjetr krijohet lajthitja se gruaja e caktuar ka lindur tjetr
fmij e jo at t cilin me t vrtet e ka lindur. N rastin e par
kemi ndryshimin e statusit familjar t nj fmije, kurse tek
rasti i zvendsimit kemi ndryshimin e statusit familjar tek t
dy fmijt e ndrruar. Kto raste m s shpeshti mund t
ndodhin n repartin e lindjes ku personeli i repartit t lindjes i
ndrrojn fmijt e nj nne me nj nn tjetr pr motive t
ndryshme. Edhe vet lehona mund ta bj kt ose n
marrveshje me lehonn tjetr, por ndrrim duhet t jet i
kundrligjshm pr t ekzistuar kjo vepr penale.
Ekzistojn edhe mnyra tjera t ndryshimit t statusit
familjar t fmijs p.sh kur kryersi arrin q librat e t
lindurve ai t shnohet si prind i fmijs, edhe pse fmija nuk
sht i tij. Ka pas raste kur n repartin e lindjes, lehona ka
shkuar me librezn e shndetsis t kunats dhe n baz t
raportit t repartit t lindjes n librat e t lindurve si nn sht
regjistruar kunata e lehons e jo ajo. Paraqiten edhe rastet kur
fmija lind jasht martese e prindi e regjistron se ka lind n
martes. N rastet e tilla praktika gjyqsore ka gjet se n
rrethana t caktuara mund t jet ndonj vepr tjetr penale
p.sh., mnyra e kryerjes s lajthitjes etj, o jo kjo vepr penale
pr arsye se sipas ligjit, fmijt jasht martesor jan t
barabart me fmijt e lindur n martes.
Subjekti pasiv i ksaj vepre penale sht fmija pa marr
parasysh se ka lind n martes apo jasht martese. Fmija
duhet t ket lind i gjall, por ndrrimi i statusit familjar mund
t bhet edhe pas vdekjes s fmijs sepse edhe ather
ekzistojn marrdhnie juridike t caktuar t cilat burojn nga

876

statusi familjar. Por, kontestuese sht se si t kuptohet termi

fmij ngase n t drejtn familjar mund t epet kuptim i
gjer(ekstensiv) ose kuptim i ngusht(restriktiv). N t drejtn
penale e nse e referohemi nenit 107 paragrafi 21 fmij do t
thot personi i cili nuk i ka mbush tetmbdhjet vjet, mirpo
pr kah natyra dhe sensi i ksaj vepre penale me shprehjen
fmij kuptohet fmija deri n moshn shtat ose tet vjet.
N praktik kto vepra penale m s shumti jan kryer ndaj
fmijve t posa lindur ose disa muajsh. sht irracionale t
krkohet ndonj prkufizim i caktuar mbi moshn e fmijs.
Por, kjo vepr penale kryhet vetm ndaj fmijs tek i cili ende
nuk ekziston vetdija e plot mbi rendsin apo domethnien e
statusit familjar.
Kjo vepr penale kryhet me zvendsimin ose n ndonj
mnyr tjetr ndryshohet statusi familjar i fmijs. Kemi t
bjm me veprn penale t gjendjes, pasoja e s cils
shkaktohet me vet faktin e ndrmarrjes s veprimit pr
kryerjen e ksaj vepre penale. Tentativa sht e mundshme
dhe e ndshkueshme(shih paragrafin 2 t ktij neni). Sa i
prket elementit subjektiv, kjo vepr penale kryhet me dashje
dhe nga pakujdesia. sht pr tu cekur se pr dallim nga Kodi
Penal i jon dhe ai Kroat, Ligji Penal i Republiks s Serbis,
Malit t Zi, Bosnjs dhe Hercegovins e kan t inkriminuar
ndrrimin e statusit t fmijs edhe nga pakujdesie me
dispozit shtes t ksaj norme penale. Parashohin se kjo
vepr mund t kryhet edhe nga pakujdesia kur si veprime t
kryerjes mund t jen ndrrimi ose ndonj mnyr tjetr.
Nocioni i veprimeve(ndrrimi ose n ndonj mnyr tjetr) t
kryerjes s ksaj vepre penale len t kuptohet se edhe me
sjelljet e pakujdesshme dhe t pa qllimshme mund t
ndrrohet statusi i fmijs. Kto situata m t mundshmet jan
n repartin e lindjes ose n spitalin e fmijve kur ngarrohen
ose nuk bhen n mnyr t rregullt shnimi i fmijve. Pra,
kryersi ka qen i vetdijshm se me veprimet e veta mund t
shkaktoi ndrrimin e fmijs por leht mban se deri tek ajo
nuk do t vij ose do t mund ta pengoj ndrrimin e statusit t
fmijs, gjegjsisht nuk ka qen i vetdijshm se me veprimet
e veta do t shkaktoj ndrrimin e statusit t fmijs, por n
baz t rrethanave dhe vetive t veta personale ka qen i
detyruar dhe ka mund t jet i vetdijshm pr nj mundsi t

877

till(Komentari i L. Penal t R. Serpsks, pjesa e posame,

faq. 1612, 1613 ).
Rrmbimi i kundrligjshm i fmijs
Neni 210
(1)
Kushdo q fmijn e mban n mnyr t
kundrligjshme apo e rrmben nga prindi, prindi
adoptues, kujdestari, personi tjetr i cili ushtron autoritet
prindor apo nga enti t cilit fmija i sht besuar apo
pengon ekzekutimin e vendimit t detyrueshm t organit
kompetent mbi dhnien n besim t fmijs personit tjetr
ose entit dnohet me burgim deri n tri vjet.
(2)
Nse kryers i veprs penale nga paragrafi 1 i ktij
neni sht prindi ndaj t cilit organi kompetent ka
shqiptuar vendimin e detyrueshm me t cilin i jan
mohuar t drejtat prindore personit t till apo fmija i
sht besuar pr edukim dhe mbikqyrje prindit a
personit tjetr, kryersi dnohet me burgim deri n nj vit.
(3)
Kushdo q kryen vepr penale nga paragrafi 1 i
ktij neni pr interesa materiale apo pr motive t tjera t
ulta dnohet me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
______________________
Kujdesi, edukimi, arsimimi dhe mbajtja e fmijs sht
obligim natyror, moral e posarisht detyrim ligjor i prindit,
prindit adoptues, kujdestarit dhe t gjith atyre q kan
detyrim ligjor pr kujdesin e fmijve. Andaj ligjvnsi me
kt norm penalo-juridike ka pr qllim t mbroj statusin
familjar t fmijs dhe interesin e prindrve pr arsimim,
edukim dhe zhvillim normal dhe t krijoj kushte t caktuar pr
nj edukim dhe zhvillim normal nga prindrit, personave t
autorizuar pr at qllim dhe institucioneve t caktuara t cilave
iu besohet fmija.
Rrmbimi apo mbajtja e fmijs n mnyr kundrligjore
nuk i cenon vetm ndjenjat prindrore, t personave t cilt
kujdesen pr te, por cenohen edhe t drejtat e fmijs pr
edukim, arsimim, jet dhe zhvillim normal.
Sipas konstruktit t ksaj norme penale na paraqitet forma
e thjesht e ksaj vepre dhe ajo kualifikuese e q ka t bj me
mbajtjen e kundrligjshme, rrmbimin e kundrligjshm t
fmijs dhe pengimin e prmbarimit t vendimit t

878

detyrueshm t organit kompetent mbi dhnien n besim t

fmijs.
Paragrafi 1.
Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale jan paraqit
n mnyr alternative. Mnyra, apo forma e par e kryerjes s
ksaj vepre penale sht mbajtja e kundrligjshme apo
rrmbimi i kundrligjshm i fmijs nga prindi, prindit
adoptues, kujdestarit, institucionit ose nga personat tjer t
cilve iu sht besuar fmija.
Shprehjet mbajtje dhe rrmbim duhet nnkuptuar t gjitha
ato veprime me t cilat shkputet, ndrpritet ose
pamundsohet ushtrimi i t drejtave t personave t autorizuar
pr prkujdese ndaj fmijs. Shprehjarrmben e prdorur n
prkufizimin e ksaj dispozite nuk e ka kuptimin e fryms s
ksaj dispozite, ngase kjo shprehje n gjuhen shqipe e shpreh
dhunn apo prdorimin e ndonj force t nj intensiteti t lart.
Legjislacionet tjera penale kur sht fjala pr kt vepr
penale e prdorin nj shprehje shum ma t but. Kshtu,
sipas kuptimit t ksaj dispozite m adekuate sht prdorimi i
shprehjes merr q do t thot shkputje, ndrprerje ose
pamundsim faktik i nj t drejte pr dika.
Prof.dr. Ismet Salihu n librin e tij E Drejta Penale-pjesa
e posame e prdor shprehjen merr kur sht fjala pr
kt dispozit.
Pr t ekzistuar mbajtja e kundrligjshme, mjafton q
kryersi ta pengoj kthimin e fmijs tek personi i cili ka t
drejt n te, pa marr parasysh arsyet pr t cilat gjendet tek
ai. Kjo mund t realizohet duke e josh fmijn q t rrij tek
kryersi ose duke e dhn plqimin kryersit q fmija t
qndroj tek ai, duke e penguar fmijn q mos ta lshoj
hapsirn ku qndron etj.
Mbajtja mund t kryhet me
plqimin e fmijs apo kundr vullnetit t tij apo, madje edhe
me insistimin e fmijs. Pra, plqimi ose iniciativa e fmijs
nuk e prjashtojn prgjegjsin penale t kryersit. Mund t
merret vetm si rrethan lehtsuese me rastin e shqiptimit t
dnimit.
Marrja e fmijs do t thot shkputje, ndrprerje ose
pamundsimi i kundrligjshm i personit i cili sht i
autorizuar t kujdeset pr fmijn, ashtu q nuk ka m

879

mundsi faktike ti ushtroj t drejtat q i ka me autorizim.

Marrja mund t realizohet n mnyra t ndryshme, p.sh me
mashtrim, me forc, etj, por sht e mundur q fmija t
merret edhe me plqimin e tij.
Mbajtja apo marrja e fmijs duhet t bhet n mnyr
kundrligjore. Nocioni(kuptimi) i kundrligjshmris tek kjo
vepr penale duhet t nxirret nga dispozitat ligjore pr
personat q kan t drejtat dhe detyrimet q t kujdesen, rrisin
dhe edukojn fmijt. Mbajtja apo marrja sht e
kundrligjshme ather kur at e bn personi i cili nuk ka
autorizim pr tu kujdes pr fmijn ose ajo e drejt iu sht
marr me vendimin organit t kujdestaris ose gjykats. P.sh.,
nj e drejt e till mund ti merret prindit i cili pr shkaqe t
ndryshme nuk sht i prshtatshm t kujdeset, edukoj dhe ti
risi fmijt. Kundrligjshmria mund t prjashtohet nse
plqimin pr t qndruar fmija nj koh t caktuar e jep
personi i autorizuar. P.sh., njeri prind akordohet q fmija i tij
t qndroj m gjat tek prindi tjetr se sa sht caktuar me
vendimin e organit kompetent. Vetm plqimi i fmijs nuk e
prjashton prgjegjsin penale pr kt vepr penale.
sht irelevante se ku sht drguar fmija, e rndsis
sht se prindi, prindi adoptues, kujdestari, institucioni apo
personi tjetr i autorizuar nuk mundet t ushtroj kujdesin ndaj
fmijs n baz t autorizimeve ligjro q i ka. Kjo vepr
penale konsiderohet se sht kryer ather kur fmija n
mnyr kundrligjore sht mbajt ose sht marr. Praktika
gjyqsore e ka prvetsuar qndrimin se kjo vepr penale
ekziston nse subjekti pasiv sht mbajt nj koh m t gjat
edhe pse sipas konstruktit, kjo vepr do t ekzistoj kur fmija
sht mbajt apo marr pr nj koh t shkurt.
Pasoja e ksaj vepre penale sht pamundsimi i
personave t autorizuar q t kujdesen pr fmijn. Nse
fmija merret pr motive tjera e jo pr t pamundsuar
prindin, prindin adoptues, kujdestarin, institucionin ose
personin tjetr t autorizuar q t kujdeset pr fmijn do t
kemi ndonj vepr tjetr penale. P.sh., veprn penale t
rrmbimit, shtrngimit, kanosjes, dhuns ose privimi i
kundrligjshm nga liria.
Subjekti pasiv i veprs sht fmija i cili nuk i ka mbushur
tetmbdhjet vjet. Sipas kuptimit(sensit) t ksaj vepre
penale, nuk mund t ekzistoj kjo vepr penale nse subjekti

880

pasiv sht n martes, sepse, n kt rast nuk rrezikohet

kujdesi prindror i tij. Mirpo, ka mundsi t ekzistoj ndonj
vepr penale nga kapitulli i veprave kundr t drejtave dhe
lirive t njeriut. Ka mendime se subjekti pasiv i ksaj vepre
duhet t jet fmija deri n moshn gjashtmbdhjet vjet e
mbi gjashtmbdhjet vjet vetm me kusht q vepra t kryhet
pa plqimin e tij(de lege feranda).
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet secili person, por
praktika ka treguar se m shum si kryers paraqiten, prindi,
gjyshi, gjyshja ose ndonj i afrt i fmijs.
Kryersi i ksaj vepre penale duhet t veproj me dashje
pr t ekzistuar kjo vepr penale. Do t thot, se kryersi
duhet t jet i vetdijshm se veprimet me t cilat mbahet apo
merret fmija jan t kundrligjshme. N vet dijen e kryersit
duhet t prfshihet kundrligjshmria e veprimeve t
ndrmarra.
Mnyra tjetr e kryerjes s ksaj vepre penale nga
paragrafi 1 ka t bj me pengimin e ekzekutimit t vendimit
t organit kompetent mbi besimin e fmijs n kujdese
rruajtje, zhvillim dhe edukim personit t caktuar apo
institucionit t caktuar. Veprimi me t cilin kryhet kjo form e
veprs penale sht pengimi i ekzekutimit t vendimit. Me
shprehjen pengim duhet kuptuar do veprim i orientuar n
mos lejimin e prmbarimit t vendimit t ndonj organi
kompetent. Veprimet m t zakonshmet jan n rastet kur
pengohet organi kompetent q ta gjej fmijn t cilin duhet t
ia dorzoj personit t cekur n vendim( fshehja e fmijs,
ndrrimi i vend qndrimit, drgimi i fmijs jasht vendit,
ndrrimi i identitetit etj).
Vepra do t ekzistoj edhe pse qllimi i kryersit pr mos tu
ekzekutuar vendimi nuk sht realizuar, ashtu q secili
veprim objektivisht i orientuar me qllim t pengimit t
ekzekutimit t vendimit t ekzekutueshm paraqet veprimin
me t cilin kryhet kjo vepr penale. Sikurse e tham vendimi
duhet t jet i ekzekutueshm, q do t thot duhet ta ket
klauzoln e prmbarimit, pa marr parasysh a sht i
plotfuqishm apo jo, sepse ka raste kur krkohet ekzekutimi i
vendimit ende pa u br i prmbarueshm(ekzekutueshm),
andaj ligjvnsi e prdor shprehjeni detyrueshm.
Ana subjektive e ksaj forme t veprs penale sht
dashja. Kryersi duhet t jet i vetdijshm se me veprimet e

881

veta e pengon vendimin e ekzekutueshm. Sipas praktiks

gjyqsore kjo form e veprs penale ekziston edhe n rastet
kur njeri prind t cilit iu sht besuar fmija nuk e drgon n
qendrn sociale pr ta vizituar prindi tjetr.(Aktgjykimi i
Gjykats s Qarku n Gjilan Kz. Nr. 207/96).
Edhe tek kjo form e veprs penale kryersi duhet t jet i
vetdijshm se veprimet e ndrmarra jan t kundrligjshme.
Kundrligjshmria rrjedh nga dispozitat ligjore t cilat e
prcaktojn detyrimin ligjor t personit pr tu kujdes pr
fmijn ose me vendim gjyqsor apo t organit t kujdestaris
sht privuar nga t drejtat dhe detyrimet prindore ose t
drejtat dhe detyrimet e kujdestarit.
Paragrafi 2
N paragrafin 2 sht parapar nj form m e leht e
ksaj vepre penale. Formn m t leht kjo vepr e merr sepse
kryers sht prindi t cilit me vendim iu jan marr t drejtat
dhe detyrimet prindrore ndrsa fmija iu sht besuar prindit
tjetr pr edukim dhe mbikqyrje apo personit tjetr. Arsyet
q ligjvnsi e ka prkufizuar si form t leht jan ndjenja
natyrore t prindit ndaj fmijs.
Paragrafi 3.
Forma kualifikuese e ksaj vepre penale nga paragrafi 1
sht prkufizuar n paragrafin 3 t ktij neni e cila ka t bj
me marrjen, mbajtjen ose me pengimin e ekzekutimit t
vendimit pr interes material apo pr motive t ulta. Do t
thot se kryersi e kryen kt vepr penale me qllim q vetit
ti sjelli prfitime materiale. Vepra kryhet edhe pr motive t
ulta, sikurse sht urrejtja, hakmarrja, pr shprdorime
seksuale ose pr t arritur ndonj qllim tjetr amoral.
Ana subjektive e ksaj vepre penale nga paragrafi 3 sht
dashja direkte. Kryersi duhet t jet i vetdijshm se veprn e
kryen me qllim t prfitimit material ose pr motive t ulta.
Legjislacionet penale t vendeve t rajonit e kan parapar
si form t kualifikuar edhe rastet kur kryerja e ksaj vepre e
rrezikon shndetin, edukimin ose shkollimin e fmijs.
Rrezikimi i edukimit dhe shkollimit t fmijs do t ishte n
rastet kur fmija pr nj koh t gjat sht ndrprer nga
procesi i edukimit ose shkollimit. Po kto legjislacione, tek

882

kjo vepr penale kan parapar edhe formn e priveligjuar pr

rastet kur kryersi vullnetarisht e dorzon fmijn personit ose
institucionit t cilit iu sht besuar apo e lejon zbatimin e
vendimit t detyrueshm pr ka mund t lirohet nga dnimi.
Kur marrja e fmijs kryhet n at mnyr q formohet
figura e ndonj vepre tjetr penale, ather parimisht do t
kemi bashkimin me at vepr penale, prve nse ajo vepr
penale nuk konsumohet me veprn penale t rrmbimit t
kundrligjshm t fmijs. P.sh mund t jet bashkimi me
veprn penale, privimi i kundrligjshm nga liria(neni 162),
nse fmija sht rrmbyer(marr) ose mbahet duke ia
kufizuar lvizjen e lir, apo me veprn iu sht shkaktuar
lndim trupor apo iu sht cenuar integriteti trupor etj.
Praktika Gjyqsore.
Tek vepra penale, rrmbimi i kundrligjshm i fmijs nga
neni 116 t LPS(neni 210 KPK)nuk mund t kushtzohet
ekzekutimi i dnimit me kthimin e fmijs s rrmbyer.
Nga arsyetimi.
Krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris sht e bazuar.
Nga shkresat e lnds penale rrjedh se gjykata e shkalls
s dyt t pandehurve pr veprn penale nga neni 116
KPS(neni 21o) KPK)u ka shqiptuar dnimin e kushtzuar,
ashtu q e ka parapar se dnimet e caktuara nuk do t
ekzekutohen nse t pandehurit n afatin prej 15 dite ia
kthejn nns fmijn e rrmbyer n rruajtje dhe edukim.
Gjykata mundet, krahas dnimit t kushtzuar t vendosi
se dnimi nuk do t ekzekutohet nse i pandehuri n afatin e
caktuar e kryen detyrimin e parapar me normn penalojuridike.
Por, me norma penale-juridike nuk sht parapar se
gjykata mundet t shqiptoj dnim t kushtzuar duke parapar
se dnimi i caktuar nuk do t ekzekutohet nse personi i
gjykuar pr vepr penale nga neni 116 par 1 LPS(neni 210 par
2 KPK) n afatin e caktuar e kthen fmijn e rrmbyer personit
t cili iu sht besuar n rruajtje dhe edukim.
Me qen se sht caktuar kushti t cilin nuk e njeh Kodi
Penal, sht shkelur ligji penal n dm t pandehurit, pr ka
ky kusht duhet t eliminohet.
Akgj. Gjykats Supreme t Serbis Kzz 6/90 dt. 2.03.
1990.

883

N vendimin mbi fajin e t pandehurit pr veprn penale

nga neni 116 LPS (neni 210 KPK)nuk ka ndikim rrethana se
m von sipas revizionit sht anuluar aktgjykimi mbi besimin
fmijs.
Nga arsyetimi.
Gjykata e shkalls s par e ka shpall fajtor t pandehurin
se n mnyr t kundrligjshme e ka mbajt fmijn djalin e
vet i cili me aktgjykimin e plotfuqishm iu sht besuar n
rruajtje dhe edukim nns, ashtu q ka refuzuar t veproj sipas
aktgjykimit q fmija ti dorzohet nns por e ka mbajt tek ai.
M von, pas marrjes s aktgjykimit t shkalls s par n
procedurn penale, me aktvendim t Gjykats Supreme sht
anuluar aktgjykimi mbi besimin e fmijs nns. N kt
rrethan insiston mbrojtja.
Sipas vlersimit t gjykats s shkalls s dyt, gjykata e
shkalls s par drejt e ka aplikuar ligjin kur ka gjet se n
veprimet e t pandehurit prmbushen t gjitha elementet e
veprs penale, rrmbimi i kundrligjshm i fmijs nga neni
210 par 1 KPK.
Pr nj vendim t till nuk sht e rndsis rrethana se
Gjykata Supreme e ka anuluar aktgjykimin mbi besimin e
fmijs, sepse n kohn kur jan ndrmarr veprimet e veprs
penale n fjal ka ekzistuar aktgjykimi i plotfuqishm i cili ka
qen titull prmbarues e me kt edhe detyrimi i t pandehurit
q tia dorzoj fmijn nns e kjo e bazuar n ligj.
Akgj. Gjykats s Qarkut n Beograd Kz. Nr. 1269 dt.
26.06 1991.
Keqtrajtimi apo braktisja e fmijs
Neni 211
(1)
Prindi, prindi adoptues, kujdestari apo personi
tjetr q ushtron autoritet prindor mbi fmijn i cili e
keqtrajton fmijn e till duke prdor masa fizike a
mentale apo shkel detyrimin e vet pr prkujdesje dhe
edukim duke mos prfillur fmijn me pakujdesi t madhe
dnohet me burgim prej tre muajve deri n tre vjet.
(2)
Prindi, prindi adoptues, kujdestari apo personi
tjetr q ushtron autoritet prindor mbi fmijn i cili e
braktis fmijn e till n nj mnyr e cila e rrezikon jetn
apo e dmton rnd shndetin e tij dnohet me burgim
prej gjasht muajve deri n pes vjet.

884

(3)
Prindi, prindi adoptues, kujdestari apo personi
tjetr q ushtron autoritet prindor mbi fmijn, i cili e
detyron fmijn e till t punoj n mnyr t tepruar ose
t bj pun q nuk sht e prshtatshme pr moshn e
fmijs, e detyron fmijn e till t lyp pr para ose pr
dobi tjetr materiale ose e detyron fmijn e till t bj
veprime q e dmtojn zhvillimin e fmijs dnohet me
burgim prej tre muajve deri n tri vjet.
(4)
Nse nga vepra penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 e
ktij neni rezulton me lndim t rnd t shndetit mendor
apo fizik t fmijs, kryersi dnohet me burgim prej nj
deri n tet vjet.
________________
Rritja, kujdesi, edukimi, shkollimi dhe krijimi i kushteve
pr nj zhvillim normal t fmijs sht, para gjithash, ndjen
natyrore dhe morale e prindit. Mirpo, sht edhe interes
shoqror, sepse ka raste kur prindrit ose personat tjer me
autoritet prindror, ti anashkalojn, braktisin, keqtrajtojn dhe
t mos i prmbushin detyrimet veta ndaj fmijve. Kshtu, t
drejtat e fmijs pr rruajtje, kujdes, edukim shkollim dhe
zhvillim
normal
jan
kategori
t
s
drejts
ndrkombtare(Konventa ndrkombtare pr t drejtat e
fmijve), kushtetuese dhe ligjore.
Mos prmbushja e ktyre detyrimeve nga prindi ose nga
personat q kan autoritet prindror shkaktojn rregullime n
edukimin, rritjen dhe zhvillimin normat t fmijs. Shikuar
nga aspekti kriminologjik, mos kryerja e ktyre detyrimeve
paraqet faktor pr delikuencn e fmijve. Pr kt dhe pr t
drejtat e fmijs q rrjedhin nga marrdhniet juridike t
fmijs dhe prindrve shoqria ka interes t intervenoj me
norma prkatse penale-juridike me qllim q t siguroi nj
kujdese, edukim dhe zhvillim normal t fmijs dhe t
parandaloi kriminalizimin personal t fmijs.
Sipas konstruktit t ksaj norme penalo- juridike paraqiten
katr forma t ksaj vepre penale.
Paragrafi 1.
1
Forma e par sht prkufizuar n paragrafin 1 t ksaj
norme dhe prbhet nga

885

kto elemente konstituive:

a)
Veprimet me t cilat kryhet kjo form e veprs penale
jan paraqit n mnyr
alternative e q kan t bjn me;
a1) Keqtrajtimin e fmijs duke prdor masa fizike a
mentale(psikike).
Me keqtrajtim duhet kuptuar prdorimin e masave fizike
dhe mendore, p sh. izolimi i fmijs n nj hapsin t kufizuar,
mbyllja n nj dhom, prdorimi i forcs dhe kanosjes n
mnyr sistematike ose koh pas kohe duke i shkaktuar
dhembje fizike a psikike t nj intensiteti m t lart e q nuk
do t ishin lndime trupore ose dmtim i shndetit. Do t ishte
nj sjellje e ashpr ndaj fmijs e cila do ti kalonte kufijt e
masave disiplinore lidhur me edukimin e tij. Keqtrajtim do t
ishte nj keqprdorim i t drejtave t prindrve apo t drejtave
t personave tjer q kan autoritet prindor ndaj fmijs sipas
dispozitave t Ligjit mbi familjen q manifestohen n
imponimin e krkesave jo reale, t pa nevojshme dhe t pa
kuptueshme me shkaktimin e dhimbjeve fizike dhe psikike.
a2) Veprimi tjetr me t cilin kryhet kjo vepr penale nga
paragrafi 1 i ktij neni sht shkelja e detyrimit pr kujdes dhe
edukim nga mos prfillja e tepruar(e madhe) e fmijs.
Detyrimet pr kujdese dhe edukim t prindit, prindit adoptues,
kujdestarit apo personit tjetr q ushtron autoritet prindor
burojn nga dispozitat e Ligjit mbi familjen e q kan t bjn
me sigurimin e ushqimit, veshmbathjes, banimit, kujdesit
shndetsor dhe t gjitha masat tjera t nevojshme pr
zhvillimin dhe edukimin normal e t socializmit pozitiv t
fmijs. N kt drejtim prindi, prindi adoptues, kujdestari apo
personi tjetr q ka autoritet prindor ndaj fmijs ka pr
detyrim q t kujdeset pr vijimin e rregullt t shkollimit, t
ngritjes profesionale, t mnjanimit t vetive negative t
fmijs dhe t mnjanoi t gjitha ato dukuri negative q mund
t ndikojn n zhvillimin dhe edukimin normal e t socializmit
pozitiv t fmijs. do mos prfillje e ktyre detyrimeve nuk
do t thot se paraqet veprim me t cilin kryhet kjo vepr
penale. Shkelja e ktyre detyrimeve duhet t jet pr shkak t
mosprfilljes s tepruar. Kur dhe n t cilat raste do t
konsiderohet si mosprfillje e tepruar(e madhe) e ktyre
detyrimeve sht shtja faktike e cila vrtetohet n baz t
rrethanave dhe fakteve t rastit. Kshtu, p.sh., mosprfillje e

886

tepruar mund t jet nse objektivisht mohet si mos kujdese e

t nj intensitetit t lart, n baz t pasojs dhe rrethanave
nn t cilat sht kryer mosprfillja, por edhe pr kah momenti
subjektiv, p.sh., nse veprohet nga zilia, egoizmi, sadizmi ose
manifeston mosinteresim total pr fatin e fmijs me q rast
rrezikohet t mbetet pa kujdese dhe edukim(komentari i Kodit
t posam t Republiks s Bosnjs e Hercegovins, faqe
1614).
Si mosprfillje e madhe pr kujdes dhe edukim ndaj
fmijs do t ishte: kur prindi, prindi adoptues apo personi
tjetr i cili ka autoritet prindor i shpenzon t gjitha mjetet e
nevojshme pr kujdese dhe edukim t fmijs, kur prindi
refuzon t punoj, kur t ardhurat i shpenzon n bixhoz,
shtitje, n shtpia publike, n alkool, kur prdor narkotik, kur
i shet sendet shtpiake t nevojshme pr ekzistencn dhe
edukimin e fmijs. Mos prfillja e rnd(e madhe) pr
edukim t fmijs do t ishte psh., n rastet kur prindi me
sjelljet e veta ose me mnyrn e jetess jep shembull t
keq(merret me prostitucion apo me kriminalitet), kur prindi
nj koh t gjat nuk jep mjete t nevojshme pr jet t
fmijs apo kur prindi mungon nj koh t gjat nga familja
dhe pr at koh nuk e ndihmon familjen me mjete t
nevojshme pr ekzistenc(aktgjykimi i Gj. Federative t ish
Jugosllavis Kz.nr. 114/6o dhe Kz.nr. 95/64), kur lejon sjellje
asociale t fmijs (endacak, ikje nga ort e msimit, merret
me prostitucion etj), kur fmijn e shtyt ose e ndihmon t ik
nga institucioni edukativ etj.
Mirpo duhet cekur se me rastin e vrtetimit t
mosprfilljes s madhe pr kujdes dhe edukim t fmijs
duhet pasur parasysh mundsit konkrete t prindit apo t
personave t tjer me autoritet prindor. Pr t ekzistuar vepra
penale duhet t vrtetohet fakti se ekziston nj mosprfillja e
madhe nga ana e prindit ose personit tjetr i cili ka autoritet
prindor ndaj detyrimeve pr kujdesen dhe edukimin e fmijs.
Nuk sht e rndsis pr ekzistimin e ksaj vepre penale fakti
se ende nuk ka arrdh deri te ndonj sjellje asociale nga ana e
fmijs. E rndsis sht se ka arrdh deri te mosprfillja e
madhe (e tepruar) pr shkak s cils jan shkelur detyrimet e
prindit, prindit adoptues ose personit tjetr i cili ka autoritet
prindor pr kujdese dhe edukim t fmijs.

887

Sikurse shihet nga prkufizimi i ksaj vepre penale kryers

i ksaj vepre mund t jet prindi, prindi adoptues dhe personat
tjer t cilt kan autoritet prindor. Autoriteti prindor buron
nga dispozitat e Ligjit mbi Familjen apo nga ndonj
marrdhnie tjetr juridike. Psh., n baz t ndonj kontrate,
kontrate t puns, e t ngjashme. N vshtrim t ksaj, si
kryrs mund t paraqiten, gjyshi, gjyshja, njerku, njerka,
edukatori nse iu sht besuar fmija n kujdesje dhe edukim
pr nj koh t gjat, kryrers mund t jet edhe edukatorja n
qerrdhn e fmijve nse fmija iu sht besuar pr kujdesje
dhe edukim pr nj koh t gjat. Sipas nj konstatimi t
Gjykats s lart t Kroacis n rrethin e personave t
mundshm pr kryerjen e ksaj vepre penale mund t jet
edhe msuesi me kusht q fmija iu sht besuar pr nj koh
t gjat apo sht parapar ti besohet pr nj koh t gjat.
Subjekti pasiv i ksaj vepre penale sht fmija i moshs deri
tetmbdhjet vjet. Nse me ligjin mbi familjen subjektit pasiv
i caktohet kujdesi prindor edhe pas moshs tetmbdhjet vjet
ai mund t jet subjekt pasiv i ksaj vepre penale. Ana
subjektive e ksaj forme t veprs penale sht dashja.
Kryesi i veprs penale duhet t jet i vetdijshm pr veprimet
e ndrmarra.
Paragrafi 2.
2. N paragrafin e dyt t ksaj norme penale sht
prkufizuar forma e dyt e veprs penale e cila kryhet me
braktisjen e fmijs n at mnyr q i rrezikohet jeta apo i
dmtohet rnd shndeti i tij. Do t thot se veprimi me t cilin
kryhet kjo form e ksaj vepre penale sht braktisja e fmijs
pr ka i rrezikohet jeta apo i dmtohet rnd shndeti i tij. Me
braktisje do t nnkuptonim kur prindi apo personit tjetr i cili
ka autoritet prindor hije dor nga detyrimet e veta ndaj
fmijs pr ka i rrezikohet jeta apo i dmtohet rnd shndeti
fmijs t till. P.sh., nna e len foshnjn n rrugic, pyll,
ar, varreza, podrum e vende tjera me rast i rrezikohet jeta
apo i dmtohet shndeti foshnjs s till. Ose, n rastet kur
prind largohet nga shtpia e nuk drgon mjete financiar e
bashkshorti tjetr ka vshtirsi materiale dhe pr kt fmijs
i rrezikohet jeta apo i dmtohet shndeti rnd. Ose fmija
braktiset n kushtet e rnda atmosferike ose rrethana tjera pr

888

ka do ti rrezikohej jeta apo do ti dmtohej rnd shndeti.

Me braktisje nuk do t nnkuptonim vetm largimin e
kryersit t veprs penale nga fmija por braktisja mund t
ekzistoj edhe n rastet kur kryersi sht aty pari, prezent por
nuk kujdeset pr fmijn dhe pr at shkak fmijs i rrezikohet
jeta apo i dmtohet shndeti rnd fmijs s till.
Dallimi n mes t mosprfilljes s madhe dhe braktisjes
s fmijs qndron tek pasoja e ktyre dy formave t veprs
penale. Pasoja e mosprfilljes s madhe pr kujdesje dhe
edukim t fmijs sht, shkelja e detyrimeve q i ka kryersi
ndaj fmijs pr ka ka mund t shkaktoheshin sjelljet
devijonte, asociale tek fmija pr shkak t mosprfilljes s
madhe. Ndrsa, pasoja e braktisjes s fmijs sht rreziku i
jets apo dmtimi i rnd i shndetit t fmijs s till. Pra pr
ekzistimin e ksaj forme t veprs penale duhet t rrezikohet
jeta apo rnd ti dmtohet shndeti fmijs pr shkak t
braktisjes. Pra duhet t ekzistoj lidhja shkaksore(kauzale) n
mes t veprimit me t cilin kryhet kjo vepr penale dhe
pasojs s saj. Mos ekzistimi i lidhjes shkaksore nuk ekziston
as kjo form e veprs penale.
Paragrafi 3.
N paragraf 3 sht prkufizuar forma tjetr e ksaj vepre
penale, si form e veant e cila kryhet duke e detyruar
fmijn t punoj n mnyr t tepruar ose t bj pun q nuk
sht e prshtatshme pr moshn e fmijs, e detyron fmijn
e till t lyp pr para ose pr dobi tjetr materiale ose detyron
fmijn e till t bj veprime q e dmtojn zhvillimin e
fmijs. Sikurse shihet nga ky prkufizim veprimet me t cilat
kryhet kjo vepr penale jan paraqit n mnyr alternative
dhe ato jan: a) detyrimi pr pun t tepruar, b) detyrimi pr
punt q nuk jan t prshtatshme pr moshn e fmijs, c)
detyrimi i fmijs q t lyp para ose dobi tjetr materiale dhe
d) detyrimi i fmijs q t bj veprime t cilat e dmtojn
zhvillimin e fmijs.
Puna e tepruar n kuptimin e ksaj vepre do t ishte ajo pun e
cila pr kah natyra dhe rrethanat nn t cilat kryhet i tejkalon
kufijt e puns pr nj fmij. P.sh puna pas orarit t puns,
puna natn, punt t cilat pr kah natyra e tyre paraqesin
rrezik pr shndetin e fmijs etj. Punt q nuk jan t

889

prshtatshme pr moshn e fmijs, vlersohen n baz t

natyrs, peshs dhe rrethanave n t cilat kryhen ato, psh
punt fizike t rnda n krahasim me moshn e fmijs n
kohn e kryerjes.
Detyrimi i fmijs q t lyp para ose dobi tjetr materiale
nnkupton do form t lypjes pa marr parasysh se a jan t
holla apo t mira tjera materiale. sht irelevante se si t
bhet lypja n rrug, n semafor t rrugve, lokale, shtpi,
zyre, tregje etj. Po ashtu sht irelevante veprimi se si bhet
lypja, n mnyr verbale, apo me shkrim. Ose n ndonj
mnyr tjetr e cila qart kuptohet se veprimi ka t bj me
lypje.
Detyrimi ndaj fmijs ushtrohet n forma dhe mnyra t
ndryshme, kryesisht me forc, kanosje ose me shtrngim.
Sipas kuptimit t ksaj dispozite detyrimi, kryesisht, ushtrohet
pr prfitime materiale.
Nse kryersi i ksaj vepre penale ndrmerr m shum
veprime suksesive do t ekzistoj vetm nj vepr penale. Nse
aso veprimesh merren ndaj t njjtit person n intervale t
shkurta apo t gjata kohore do t kemi nj vepr penale t
vazhduar. Nse veprimet pr kryerjen e ksaj vepre penale
ndrmerren ndaj disa subjekteve pasive, ather do t kemi
bashkimin real t veprave penale, po aq vepra penale ka sa ka
subjekte pasive.
Sikurse e kemi thn edhe m lart, kryers i ksaj vepre
penale mund t jet, prindi, prindi adoptues, kujdestari apo
personi tjetr i cili ushtron autoritet prindor mbi fmijn. Ana
subjektive e ksaj vepre penale sht dashja.
Paragrafi 4.
Me paragrafin 4 sht prkufizuar forma e kualifikuar e
veprs penale nga paragrafi 1 dhe 3 t ktij neni t cilat
konsiderohen se jan kryer nse me rastin e kryerjes sht
shkaktuar lndim i rnd i shndetit mendor apo fizik t
fmijs. Kryersi i ksaj vepre penale ndaj lndimit t rnd t
shndetit mendor dhe fizik duhet t veproi nga pakujdesia. N
t kundrtn, nse n dashjen e kryersit sht prfshi lndimi
i rnd ather do t kishim veprn penale, lndim i rnd
trupor nga neni 154 KPK, ndrsa veprimet e ksaj vepre
penale(neni 211) do t ishin veprime me t cilat do t kryhej
vepra nga neni 154 KPK.

890

Me qllim nuk e kemi cekur paragrafin 2 t ksaj vepre

penale edhe pse paragrafi 4 e prkufizon si form
kualifikuese, ngase se pasoja si lndim i rnd shndetsor
sht prkufizuar n paragrafin 2 t ktij neni si element i
posam i veprs. Andaj, sht i pa kuptimt q i njjti
element t prcaktohet si element kualifikues i veprs
themelore. Mendoj se nga paragrafi 4 duhet t hiqet paragrafi
2.
N fund, konsideroj se duhet t ceket se prkufizimi i
paragrafit 1 t ksaj vepre ku thuhet:- duke mos prfillur
fmijn me pakujdesi t madhe-, mund t shkaktoj huti apo
konfuzitet tek lexuesi. Fjala, pakujdesi e madhe nuk
nnkupton formn e fajit, por duhet kuptuar si mos prfillje e
madhe pr kujdes ndaj fmijs. Mendoj, se me rastin e
korrigjimit dhe plotsimit t ktij Kodi dispozita nga paragrafi
1 dhe 4 duhet t riformulohen ashtu q t jen t qarta dhe ta
shprehin kuptimin e veprs s prkufizuar.
Praktika gjyqsore:
Qndrojn elementet e veprs penale, keqtrajtimi apo
braktisa e fmijs, kur i pandehuri e detyron dalin e tij t
moshs 10 vjeare t lyp pr para, andaj nuk sht e
nevojshme t vrtetohet se ka ardh deri te sjelljet asociale.
Ekziston vepra penale, keqtrajtim apo braktisje nga neni
211 par 1 KPK, kur njeri nga prindit i shkel detyrimet pr
kujdese dhe edukim pr shkak t mosprfilljes s madhe pa
marr prsysh se prindi tjetr kujdeset pr fmijn.
Aktgj. GJSJ Kz nr. 95/64.
I pandehuri i cili djalin e vet e godet me kmb dhe duarr
n trup dhe kok e pastaj e kap pr koke dhe me kok e godet
pr muri, me rast i shkakton lndime t rnda trupore dhe
at, tronditje dhe shtypje t truri, ka kryer veprn penale,
keqtrajtim apo braktisje nga neni 211 par. 1 lidhur me par 4
t KPK.(neni 213 par 1, 2 t LP t R. Kroacis)
Aktgj. GJ. Supreme t R. Kroacis I Kz. Nr.522/1998-5 dt.
11.o9. 2001.
Shkelja e detyrimeve familjare
Neni 212
(1)
Kushdo q duke i shkelur vrazhd detyrimet e veta
familjare ligjore e l n gjendje t rnd antarin e

891

familjes i cili nuk sht n gjendje t kujdeset pr vete

dnohet me burgim prej tre muaj deri n tre vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me vdekjen e antarit t familjes apo me
dmtimin e rnd t shndetit t tij, kryersi dnohet me
burgim prej nj deri n tet vjet.
(3)
Nse gjykata shqipton dnimin me kusht ajo mund
t urdhroj si kusht q kryersi rregullisht ti prmbush
detyrimet e tij t kujdesit, arsimimit dhe sigurimit t
mjeteve t jetess.
______________________________
Familja dhe bashksia familjare jan aso institucione
sociale t cilat karakterizohen me ndihmn dhe solidaritetin
reciprok n mes vet. Ndihma dhe solidariteti reciprok t
antarve t saj bazohet n dashurin dhe respektin pr shkak t
afrsis s gjakut dhe miqsis s lidhur n mes tyre. Mirpo,
pr shkak se familja sht celul e rndsishme shoqrore,
ligjdhnsi disa marrdhnie reciproke n mes t antarve t
saj nuk i ka ln n vullnetin apo n marrdhniet subjektive
t prestarve t saj. Por i ka rregulluar me ligj t veant.
Marrdhniet reciproke, respektivisht detyrat dhe prgjegjsit
reciproke n mes t antarve t familjes jan rregulluar me
ligjin mbi familjen. Nj prkufizim m i kuptueshm lidhur
me shprehjen Familje sht dhn n Ligjin mbi Familje.
Pr disa detyrime dhe t drejta n mes t antarve t
familjes sht siguruar mbrojtja penalo juridike me disa norma
t m pashme. E natyrs s nyejt sht edhe kjo norm
penale e cila dallon vetm pr at se me kt norm penale
shtrihet mbrojtja penalo-juridike ndaj solidaritetit familjar.
Objekti mbrojts i ksaj vepre penale na paraqitet antari i
familjes i cili nuk sht i aft t kujdeset pr vete. Psh, i
mituri, i moshuari i smur, antari i smur, antari me nj
invaliditet t theksuar etj. Rastet m t shpeshta na paraqiten:
ndihma dhe kujdesi n mes t bashkshortve, n mes t
prindit dhe pas ardhsve t tyre, n mes t vllezrve dhe
motrave, n mes t antarve n vij t drejt t gjakut, e n
vij t trthort deri n shkall t dyt, n mes t pastorkut dhe
njerkut, n mes t dhndrit dhe vjehrrs dhe nuses e vjehrrit
etj.

892

Kjo norm penalo-juridike pr kah konstruksioni i saj

prmban dy forma: a) forma themelore e veprs penale dhe b)
forma e kualifikuar.
a)
Forma themelore e ksaj vepre penale do t ekzistoj
kur t prmbushen
elementet e saja n vijim:
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht, lnia n
gjendje t rnd antarin e familjes i cili nuk sht n gjendje
t kujdeset pr vete. Lnia n gjendje t rnd antarin e
familjes duhet t nnkuptohet si shkelje e vrazhd t detyrave
ligjore ndaj antarit t familjes i cili nuk sht n gjendje t
kujdeset pr vete.
Lnia si veprim i kryerjes s ksaj vepre penale n kuptim
t ksaj dispozite duhet kuptuar si do veprim me t cilin
prkohsisht ose pr nj koh t gjat nuk i epet ndihma
antarit t familjes i cili nuk sht n gjendje t kujdeset vet.
Kjo mund t ndodh me largimin nga subjekti pasiv i ksaj
vepre penale, do t thot pr t mos qen fizikisht prezent
prkohsisht ose pr nj afat t gjat, mos dhnia e ndihms
financiare etj. Vepra penale mund t kryhet edhe ather kur
kryersi nuk largohet nga vendi por nuk e ndihmon subjektin
pasiv edhe pse e ka detyrim ligjor. Pr ekzistimin e ksaj
vepre penale sht irelevante se kryersi fizikisht largohet apo
nuk largohet nga hapsira ku gjendet subjekti pasiv i ksaj
vepre penale. Vepra do t ekzistoj edhe n rastet kur kryersi
gjendet fizikisht prezent afr subjektit pasiv, por duke shkelur
vrazhd detyrat ligjore nuk e ndihmon antarin e familjes i cili
nuk sht n gjendje t kujdeset pr vete. Psh., bashkshorti
nuk i jep ndihm bashkshortes e cila nuk sht n gjendje t
kujdeset pr vete edhe pse banojn n nj banes.
sht e rndsis t trhiqet nj paralele n mes t foljes
e braktis dhe asaj e len dhe t bhet nj dallim n mes t
ktyre dy veprimeve. Ka mendime se me braktise
nnkuptohet largim pr nj koh t gjat me qllim q mos t
kujdeset m pr subjektin pasiv. Ndrsa me lnie, kryersi
largohet pr nj koh t caktuar por me qllim q t kthehet e
ta vazhdoj kujdesen ndaj subjektit pasiv. Praktika gjyqsore ka
prvetsuar qndrimin se vepra penale ekziston pa marr
parasysh se kryersi sht larguar pr nj koh t gjat apo t
afrt. Kjo vepr penale bn pjes n veprat penale t cilat
kryhen me mos veprim, sepse kryhet duke i mos prmbush

893

detyrimet familjare t prcaktuara me ligj dhe pr kt antari

familjes i cili nuk sht n gjendje t kujdeset pr vete lehet n
gjendje t rnd jetsore. Psh, djali heq dor nga detyrimi i
mbajtjes s prindit i cili nuk ka mjete financiare t mbijetoj
edhe pse jetojn nn nj pullaz.
Vepra penale konkrete do t ekzistoj kur me lnien n nj
gjendje t rnd t antarit t familjes shkelet vrazhd(rnd)
detyrimi i caktuar me ligj. Fjala sht pr detyrimet t cilat
burojn nga ligji, kryesisht nga ligji pr familjen. Detyrimet
familjare jan t ndryshme varsisht nga shkalla e
marrdhnieve n mes t antarve t familjes: jan t
ndryshme detyrimet n mes t bashkshortve, n mes t
prindrve dhe fmijve ose t prestarve tjer t familjes.
Ligji mbi familjen dhe trashgimin e rregullon renditjen e
detyrimeve n mes t antarve t familjes. N praktik m t
shpeshta jan rastet kur kemi t bjm me mbajtjen dhe
kujdesin e antarit t familjes.
Nuk sht e nevojshme t ekzistoj ndonj vendim me t
cilin caktohet prmbushja e detyrimit t caktuar. Vrtetimi i
shkeljes s vrazhd t detyrimeve ligjore sht shtje faktike
e cila vrtetohet pr secilin rast ve e ve n baz t gjitha
rrethanave t rastit dhe ans subjektive t kryersit e sidomos
mundsis objektive t kryersit pr ta prmbush detyrimin.
Nuk sht e rndsishme pr t ekzistuar kjo vepr penale
nse dikush tjetr e ka ndihmuar antarin e familjes dhe e ka
ndrprer gjendjen e rnd n t cilin sht gjendure, sepse
sht e rndsis shkelja e vrazhd e detyrimit t kryersit
ndaj antarit t familjes.
Pasoja e ksaj vepre penale sht lnia n gjendje t rnd
jetsore antarin e familjes i cili nuk sht n gjendje t
kujdeset pr vete.
Subjekti pasiv i ksaj vepre penale sht antari i familjes
i cili nuk sht n gjendje t kujdeset pr vete. Pra, patjetr
duhet vrtetuar se kemi t bjm pr antarin e familjes s
kryersit i cili nuk sht n gjendje t kujdeset pr vetveten
dhe se gjendet n nj gjendje t rnd. Gjendja e rnd dhe
mundsia q t kujdeset vet subjekti pasiv i ksaj vepre penale
varet nga disa rrethana, psh nga mosha, gjendjes shndetsore
dhe aftsive fizike dhe mendore, gjendja materiale, punsimi
etj. Me kujdese pr vete duhet kuptuar pamundsin e personit
q pa ndihmn e nevojshme t tjetrit ti plotsoj nevojat

894

elementare jetsore: marrjen e ushqimit, barnave dhe t kryej

veprime tjera t nevojshme. Pamundsia pr kujdese mund t
shkaktohet pr shkak t smundjes, pr shkak t rrethanave t
posame( vrshimet, zjarri, aksidentet, etj). sht irelevante
se deri te gjendja e rnd n t cilin gjendet subjekti pasiv ka
arrdh me apo pa fajin e tij. Me rastin e vrtetimit se subjekti
pasiv sht ln n gjendje t rnd duhet t merren n
konsiderat vendi ku sht ln, rrethanat nn t cilat sht
ln. Psh, kjo vepr do t ekzistoj nse nna, pasi t dali nga
reparti i lehonis e len fmijn e porsalindur n liftin e
ndrtess s banimit, sepse kemi t bjm me antarin e
familjes i cili nuk sht n gjendje t kujdeset pr vete. Akgj.
Gj.Qarkut Beograd. Kz. Nr. 590/92.
Kryers i ksaj vepre penale sht vetm antari i familjes
i cili ka detyrim ligjor ti ndihmoj antarit t familjes s vet.
N rastet kur disa antar t familjes kan detyrim ta mbajn
ose ta ndihmojn antarin e familjes, prparsia e detyrimit
prcaktohet sipas shkalls s radhitjes t prcaktuar me ligjin
mbi familjen ose me ligjin mbi trashgimin. N rastet kur disa
antar t familjes n t njjtn shkall t marrdhnieve farefisnore, psh disa vllezr dhe motra, kan detyrim ta mbajn
prindin, ather secili ve e ve do t prgjigjet pr shkelje t
rnd t detyrimeve t parapar me ligj ndaj antarit tjetr t
familjes, sepse detyrimi pr mbajtje dhe kujdese pr secilin
antar t familjes sht i veant dhe i pjestueshm(shih
Ligjin mbi Familjen).
N rastet kur kryersi i shkel rnd detyrimet familjare
ndaj disa antarve t familjes, ekzistojn po aq vepra penale
n bashkim real sa ka edhe antar t familjes ndaj t cilve
jan shkelur detyrimet.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje. Kryersi i
veprs penale duhet t jet i vetdijshm apo ka mund t jet i
vetdijshm pr rrethanat se antari i familjes pr shkak t
gjendjes s rnd nuk mund t kujdeset pr vete dhe se ai e
shkel rnd(vrazhd) detyrimin ligjor ndaj antarit t
familjes.
N shikim t par mund t mendohet se kjo vepr penale
ka ngjashmri me veprn penale, keqtrajtimi apo braktisja e
fmijs nga neni 211 dhe veprn penale, braktisja e personave
t pa aft nga neni 157 t ktij Kodi, mirpo ekzistojn
dallime qensore n mes t ktyre veprave penale.

895

Subjekti pasiv tek vepra penale nga neni 211 sht fmija
pr t cilin kujdeset prindi, prindi adoptues, kujdestari apo
ndonj person tjetr i cili ka autoritet prindor t cilit i
rrezikohet jeta apo i dmtohet rnd shndeti pr shkak t
braktisjes(neni 211 par 2). Ndrsa tek kjo vepr penale(neni
212 par 1) fmija sht antar i familjes dhe i ln n gjendje
t rnd dhe i cili nuk sht n gjendje t kujdeset pr vete.
Kryersi i veprs penale nga neni 211 sht prindi, prindi
adoptues, kujdestari dhe personi i cili ushtron autoritet prindor
mbi fmij9n, ndrsa tek kjo vepr penale kryers mund t jet
edhe antari i familjes i cili nuk ka detyrim q t kujdeset pr
fmijn por ka nj detyrim tjetr familjar t bazuar n ligj, psh
detyrimi i mbajtjes me mjete financiare. Mnyra e kryerjes s
veprs penale nga neni 211 par.1 sht mos prfillja e madhe e
detyrimit pr kujdese dhe edukim, ndrsa tek kjo vepr penale
sht shkelja e rnd e detyrimit familjar.
Dallimi n mes t veprs penale, braktisja e personave t
pa aft nga neni 157 dhe veprs penale, shkelje e detyrimeve
familjare nga neni 212 t ktij kodi sht tek vetit e subjektit
pasiv. Tek neni 157 subjekti pasiv sht, secili person i pa aft
(norm e prgjithshme), ndrsa tek vepra penale nga neni 212
subjekti pasiv sht antar i familjes s kryersit i cili nuk
sht n gjendje t kujdeset pr vete (norm speciale). Dallimi
tjetr mund t jet tek veprimi i kryerjes s veprs. Tek vepra
penale nga neni 157, veprimi i kryerjes sht lnia e personit
t pa aft pa ndihm n rrethana t rrezikshme pr jet apo
pr shndetin. Ndrsa te vepra penale nga neni 212 veprimi
me t cilin kryhet vepra penale sht lnia n nj gjendje t
rnd jetsore antarin e familjes pr shkak t shkeljes s
vrazhd t detyrimeve familjare.
Nj dallim tjetr, ka t bj me lartsin e dnimit t
parapar tek kto vepra penale. Tek vepra penale nga neni 211
par 2 e cila kryhet duke e braktisur fmijn, dnimi sht
parapar m i lart se sa tek vepra penale nga neni 212 par 1 i
ktij Kodi.
Sikurse shihet kto vepra penale jan t ndryshme pr kah
prkufizimi i tyre, por disa forma t ktyre veprave penale
jan t ngjashme dhe krijojn huti dhe vshtirsi n zbatimin e
tyre, sepse shprehja braktisje(neni 211) mundet n disa raste
t prfshij edhe lnien(neni 212). Psh., nse prindi e braktis
fmijn e tij nuk do t thot se sht kryer vepra penale nga

896

neni 211 par. 2 i ktij kodi, sepse varet n t cilat rrethana

sht braktis fmijn dhe i cili fmij sht n pyetje. Nse
fmija sht braktis nga prindi i cili pr kah mosha dhe vetive
biofizike sht i aft t kujdeset pr vete(fmija i moshs 17
vje) dhe i aft pr pun, ather duhet t vij n konsiderat
vepra penale nga neni 211 i ktij Kodi, nse pr shkak t
mnyrs s braktisjes sht rrezikuar jeta apo sht dmtuar
rnd shndeti. Por nse prindi e len fmijn e vet n gjendje
t rnd dhe ai pr shkak t moshs dhe vetive biologjike apo
rrethanave tjera nuk sht n gjendje t kujdeset pr vete,
ather do t vij n konsiderat vepra penale nga neni 212 par.
1 e nse shkaktohet dmtimi i rnd i shndetit nga paragrafi 2
i ktij kodi. Pra sikurse shihet, dallimi n mes t ktyre dy
veprave penale sht tek vetit e subjektit pasiv dhe rrethanave
nn t cilat lehet apo braktiset subjekti pasiv si antar i
familjes.
N paragrafin 2 t ksaj norme penale sht paraqit forma
kualifikuese e veprs themelore t prkufizuar n paragrafin 1
t ktij neni. Forma e rnd e ksaj vepre ekziston nse pr
shkak t forms themelore t ksaj vepre penale shkaktohet
vdekja apo dmtimi i rnd i shndetit t subjektit pasiv. Pra
pr shkak t natyrs s pasojs, vepra themelore e merr
formn kualifikuese. Kryersi i veprs penale nga paragrafi 2
i ktij neni, n drejtim t pasojs s vdekjes dhe dmtimit t
rnd t shndetit duhet t veproj nga pakujdesia, n t
kundrtn do t kishim t bnim me veprn penale t vrasjes
apo t lndimit t rnd trupor ku veprimet e kryerjes s ksaj
vepre penale do t ishin veprime me t cilat do t kryhej vrasja
apo do t shkaktohej lndimi i rnd trupor.
Nse kryersi shpallet fajtor pr kt vepr penale, sipas
paragrafit 3 gjykata ka mundsi q krahas dnimit me kusht ta
urdhroj kryersin q rregullisht ti prmbushi detyrimet e
veta. E nse shqiptohet dnimi me burg nuk ekziston
mundsia ligjore q gjykata ta urdhroj kryersin n
prmbushje t detyrimeve t veta familjare.
N fund duhet cekur se n paragrafin 1, n rreshtin e dyt
fjalt n nj gjendje t dshpruar jan t pa nevojshme dhe
duhet t konsiderohen in ekzistente. Kto fjal nuk ekzistojn
as n tekstin n gjuhn serbe e as n gjuhn angleze.
Shmangia nga sigurimi i mjeteve t jetess

897

Neni 213
(1)
Kushdo q i shmanget sigurimit t mjeteve t
jetess pr personin pr t cilin sht i obliguar t kujdeset
n baz t vendimit t gjykats q ka hyr n fuqi,
marrveshjes s arritur para gjykats q ka hyr n fuqi,
ose vendimit nga organi tjetr kompetent dnohet me
burgim deri n nj vit.
(2)
Nse gjykata e shqipton dnimin me kusht ajo
mund t urdhroj q kryersi t paguaj mjetet e jetess si
dhe detyrimet e papaguara.
(3)
Nse kryersi i veprs penale nga paragrafi 1 i ktij
neni i ka prmbushur detyrimet e veta para shqiptimit t
aktgjykimit t gjykats s shkalls s par, gjykata mund
ta liroj nga dnimi.
________________________________
Prkufizimi i ksaj vepre penale, sikurse edhe
prkufizimi i veprs paraprake ka pr qllim mbrojtjen penale
t parimit t solidaritetit dhe ndihms si kusht pr ekzistimin
dhe zhvillimin e marrdhnieve familjare. Me kt norm
penale inkriminohet shkelja e detyrimit t antarit t familjes
pr t siguruar mjetet pr jets pr antarin tjetr t familjes.
Detyrimi pr sigurimin e mjeteve pr jetes buron nga e drejta
pronsore dhe shqyrtohet n baz t s drejts detyrimore.
Shpeshher vendimet e marra n baz t s drejts detyrimore
nuk respektohen, andaj ligjdhnsi e ka pa t arsyeshme t
shtrij mbrojtjen juridiko- penale, jo vetm pr interes
shoqror por edhe pr interes t personave t cilt nuk jan t
aft t sigurojn mjete t mjaftueshme pr jet.
Me sigurimin e mjeteve t nevojshme pr jet
nnkuptojm plotsimin e nevojave elementare pr jet,
sikurse sht: ushqimi, veshmbathja, banimi, shkollimi,
mjekimi etj. Andaj, objekti mbrojts i ksaj vepre penale sht
e drejta e personit n sigurimin e mjeteve materiale pr jet t
cilat i takojn n baz t ligjit mbi familjen.
Elementet e ksaj vepre penale n legjislacionet penale t
shteteve tjera jan t ndryshme. Shumica e vendeve nuk e
inkriminojn vetm mos prmbushjen e detyrimit ndaj antarit
t familjes, por e kushtzojn edhe me ndonj element tjetr
objektiv ose subjektiv. Kshtu, Kodi penal i Zvicrs parasheh,
prve mos prmbushjes s detyrimit edhe elementin subjektiv

898

t veprs, sikurse sht: keq qllimi, mos punsimi dhe jeta jo

morale e kryersit. Kodi penal Italian, krkon q, shmangia e
detyrimit t ekzistoj pr shkak t sjelljeve t cilat jan n
kundrshtim me rregullat e jets s familjes ose moralit
familjar, Kodi penal i Greqis e prkufizon kt vepr penale
si shkelje me qllim t keq pr t siguruar mjetet financiare
pr jet. Kodi penal i Rumanis parasheh dy forma t ksaj
vepre penale: mos prmbushja me qllim t keq e detyrimit
pr t siguruar mjetet pr jet( forma themelore) dhe mos
sigurimi me qllim t keq t mjeteve pr jet n afatin prej dy
muajve nga dita e plotfuqishmris s vendimit gjyqsor. Kodi
penal ekosllovak, po ashtu prkufizon dy forma t ksaj
vepre penale: mos prmbushja(forma themelore) dhe
shmangia e prmbushjes s detyrimit(Forma e kualifikuar).
Pr formn themelore t veprs penale parashihet prgjegjsia
edhe nse kryhet nga pakujdesia.
Kjo vepr penale paraqitet vetm n formn e saj
themelore. Legjislacionet e vendeve tjera t rajonit e
parashohin edhe formn e kualifikuar t ksaj vepre, nse
dmtohet rnd shndeti i personit pr shkak t mos sigurimit
t mjeteve pr jet.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht
shmangia nga sigurimi i mjeteve t jetess pr personin pr t
cilin sht i detyruar t kujdeset n baz t vendimit gjyqsor
t plotfuqishm,marrveshjes s arritur para gjykats e cila
marrveshje sht e prmbarueshme ose t vendimit nga nj
organ tjetr kompetent.
Detyrimi pr sigurimin e mjeteve t jetess duhet t
bazohet n vendimin e gjykats t marr n procedurn
kontestimore, jashtkontestimore ose prmbaruese dhe t jet i
plotfuqishm. Detyrimi pr t siguruar mjete pr jetes pr
personin e caktuar mund t caktohet edhe me marrveshjen e
arritur para gjykats e cila marrveshje po ashtu duhet t jet e
prmbarueshme apo me vendimin e plotfuqishm t ndonj
organi tjetr kompetent.
Me shmange duhet nnkuptuar do veprim apo mos
veprim i orientuar me qllim q mos t paguaj, (siguroj)
prkohsisht ose fare mjetet pr jetes t personit t caktuar
me vendim t plotfuqishm. Shmangia mund t bhet n
mnyra t ndryshme. N praktik, rastet m t shpeshta
manifestohen me fshehjen e pasuris, t ardhurave t

899

ndryshme, bartja fiktive e pronsis, mos pranimin e puns

ose ndrrimin e vendeve t puns, shkuarjen jasht vendit e
etj.
Meqense veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale
sht parapar shmangie pr t siguruar mjete t nevojshme
pr jetes, do mos dhnie e ktyre mjeteve nuk do t thot se
ekziston kjo vepr penale. Pr ekzistimin e veprs penale
kryersi duhet me vetdije dhe qllim nuk siguron mjetet e
nevojshme pr jetes edhe pse pr nj gj t till ka mundsi.
Nse kryersi objektivisht nuk ka mundsi t siguroj mjetet e
nevojshme pr jetes, p.sh pr shkak t keqsimit t gjendjes
materiale, mos punsimit t prkohshm, mos aftsis s
prkohshme pr pun etj, nuk do t ekzistoj kjo vepr penale.
Mirpo, nse kryersi vet dhe me vetdije krijon aso kushtesh
dhe situata me qllim q ti shmanget detyrimit pr t siguruar
mjetet e nevojshme pr jetes, ather do t ekzistoj kjo vepr
penale. Shmangia e sigurimit t mjeteve pr jetes do t
ekzistoj edhe ather kur kryersi nuk e siguron shumn e
caktuar t mjeteve por m pak se sa sht caktuar me
vendimin e plotfuqishm.
Kushti paraprak ligjor pr t ekzistuar kjo vepr penale
sht ekzistimi i vendimit t plotfuqishm gjyqsor,
marrveshja e plotfuqishme gjyqsore apo vendimi i
plotfuqishm i ndonj organi tjetr kompetent.
Elementi subjektiv i ksaj vepre penale sht dashja e
kryersit. Nse kryersi sht i detyruar t siguroj mjete pr
jetes pr dy e ma shum persona, ather do t kemi po aq
vepra penale sa ka persona t cilt n baz t vendimit e
gzojn t drejtn n mjetet e nevojshme pr jetes. P.sh. pr
bashkshorten dhe fmijn, pr dy prindrit e moshuar dhe
vllahun e mitur etj.
Kryersi i ksaj vepre penale sht vetm personi i cili me
vendimin e plotfuqishm t gjykats, marrveshjes gjyqsore
t plotfuqishme apo vendimit t plotfuqishm t ndonj organi
tjetr kompetent sht detyruar t siguroj mjete t nevojshme
pr jetes. Ndrsa subjekti pasiv i ksaj vepre penale sht
personi i cili n baz t vendimit t plotfuqishm duhet t
gzoj t drejtn pr mjetet pr jetes.
Natyra dhe lartsi e mjeteve pr jetes prcaktohet me
vendimin e plot fuqishm, por zakonisht shprehet n t holla.

900

N paragrafin e 2 t ksaj norme penale sht parapar se

n rast t shqiptimit t dnimit me kusht gjykata mund t
urdhroi q kryersi t paguaj mjetet e jetess.
Paragrafi 3 i ksaj norme penale sht dispozit me t
ciln kryersi i ksaj vepre benificohet nse e prmbush
detyrimin sipas vendimit t plotfuqishm pa prfunduar
procedura penale ndaj tij n shkall t par ashtu q gjykata
mund ta liroj nga dnimi.
Praktika Gjyqsore.
Pr vlersimin se i akuzuari i shmanget sigurimit t
mjeteve t jetess, e rndsis sht gjendja ekonomike e tij,
rrethana se a sht i punsuar, e nse nuk sht i punsuar , a
sht ardh deri te papunsia me fajin e tij apo pr shkaqe t
arsyeshme, si dhe qndrimi i prgjithshm i t akuzuarit ndaj
detyrimit pr t siguruar mjetet pr jetes.
Gjykata Supreme e Kroacis VSH. Kzz nr. 18/52
Nuk mund t pranohet qndrimi i t akuzuarit se detyrimi
pr sigurimin e mjeteve t jetess ka prfunduar pr faktin se
vajza e tij e mitur sht punsuar si shtpijake, dhe se ka qen
n lajthim se ekziston ende detyrimi i tij pr sigurimin e
mjeteve pr jetes sipas vendimit t plotfuqishm t gjykats.
Pr do rast, nse ashtu ka menduar i akuzuari, sht dasht
t krkoj q gjykata t vrtetoj pushimin e detyrimit. N rastin
konkret, edhe ashtu ka t bj me krkesat q kan ekzistuar
para se e mitura t punsohet.
Gjykata Supreme e Kroacis Kz. 1473/69 dt. 25. 11. 1969.
Pr t ekzistuar vepra penale, shmangia nga sigurimi i
mjeteve pr jetes sht e nevojshme t vrtetohet prgjegjsia
objektive e t akuzuarit. Duhet t vrtetohet, i akuzuari a iu
sht shmang sigurimit t mjeteve pr jetes apo deri tek ajo
ka ardh jasht dshirs s tij(shkputja e marrdhnies s
puns pa fajin e tij) respektivisht a e ka shkput
marrdhnien e puns pasi ka msuar se ka ardh ndalesa n
ardhurat personale.
Kur gjykata nuk ka marr vendim sipas krkess
pronsorojuridike, ather nuk mund t shqiptohet aktgjykim
me kusht duke e vendosur kushtin e dyfisht pr ti paguar
ratat e vonuara t alimentacionit.
Gjykata e Qarkut n Rjek Kz. nr. 26/72.
Kryers i veprs penale, shmangia pr sigurimin e mjeteve
pr jetes t fmijs mund t jet edhe personi i cili ende nuk

901

sht vrtetuar me vendimin e plotfuqishm t gjykats se

sht babai i fmijs, nse n procedurn kontestimore pr
vrtetimin e atsis sht marr masa e prkohshme e
plotfuqishme me t ciln sht detyruar t japi mjete pr
jetes, pr at se me dispozitat ligjore marrja e nj vendimi t
till sht i mundshm dhe i nevojshm.
Akgj. Gjykats Supreme t Kroacis VSH Kzz.-9/83 16.06.
1983.
Marrveshja gjyqsore me t ciln ndonj person, i cili
nuk sht vrtetuar si prind e as q e ka pranuar atsin n
mnyrn e parapar me ligj, sht detyruar t paguaj mjete
pr jetes t miturit, nuk sht baz e pranuar pr t vrtetuar
detyrimin e tij pr dhnien e mjeteve pr jetes. Andaj ai
person nuk mund t jet kryers i veprs penale, shmangia
nga sigurimi i mjeteve pr jetes t fmijs.
Akgj. Gjykats Supreme t Kroacis VSH Kzz 9/83 dt. 15.
o6. 1983.
Shmangia e sigurimit t mjeteve pr jetes nnkupton edhe
mos pagesn e rregullt t alimentacionit me qllim. P.sh mos
pagesa e shum s caktuar n mnyr sukseseve pr period
prej gjasht muaj, pastaj mos pagesa para dhe pas ksaj
periode.
Akgj. Gjykats Supreme t Kroacis VSH Kzz-13/86 dt. 22
o9. 1986.
Pengimi dhe mosekzekutimi i masave pr mbrojtjen e
fmijve
Neni 214
(1)
Kushdo q e pengon ekzekutimin e masave
edukative dhe masave t tjera t prcaktuara nga gjykata
ose nga nj organ tjetr kompetent prgjegjs pr
mbrojtjen e fmijve, dnohet me gjob apo burgim deri
n nj vit.
(2)
Kushdo q si person prgjegjs n pun, n organe
apo ente pr mbrojtje, arsimimin ose aftsim profesional
pr fmijt ushtron haptazi detyrat e tij n mnyr t pa
prgjegjshme dhe me kt e dmton rnd shndetin apo
zhvillimin e fmijs, dnohet me gjob apo me burgim deri
n tre vjet.
___________________________________

902

Nj prkufizim t till t veprs penale nuk e kan

legjislacionet penale t shteteve t rajonit, prve n
legjislacioni penal t Republiks s Kroacis. Legjislacioni
yn penale me nj prkufizim t ksaj vepre penale ve sa
tregon nj prkushtimin m t gjer n mbrojtjen e t drejtave
t fmijve pr edukim, arsimim dhe kujdesej t cilat burojn
nga Konventa Ndrkombtare pr t drejtat e fmijve.
Objekti mbrojts, n kuptimin e ngusht jan masat
edukative dhe masat tjera t prcaktuara nga gjykata ose nga
ndonj organ tjetr kompetent prgjegjs pr mbrojtjen e
fmijve. Organ tjetr kompetent prgjegjs pr mbrojtjen e
fmijve mund t jen t gjitha ato institucione, organe t cilat
merren me ruajtjen, edukimin, arsimimin dhe mbrojtjen e t
drejtave t fmijve e q n baz t ligjit kan kompetenc t
marrin masa t ndryshme. Andaj me dispozitn nga paragrafi
1 i ktij neni mbrohet zbatimi i ktyre masave. Ndrsa me
dispozitn nga paragrafi 2 mbrohet drejt pr s drejti shndeti
dhe zhvillimi i fmijs n organe, apo n ente pr mbrojtje,
arsimimin ose aftsimin profesional. Pra, kjo vepr penale
sipas prkufizimit t saj paraqitet n dy forma.
N paragrafi 1 sht parapar forma e par e ksaj vepre
penale ku si kryers mund t jet do person.
Veprimi i kryerjes s ksaj forme t prkufizuar n
paragrafin 1 sht pengimi i ekzekutimit t mass s edukimit
apo ndonj mase tjetr t gjykats apo organi kompetent
prgjigjes pr mbrojtjen e fmijve. Pengimi i ekzekutimit t
mass edukative dhe tjerave mund t bhet n mnyra t
ndryshme, ashtu q varet nga gjendja e vrtetuar faktike.
Rastet m t shpeshta mund t jen duke e larguar fmijn nga
vendbanimi apo vendqndrimi, duke e fshehur ose larguar
jasht Kosovs etj. Si parakusht pr ekzistimin e ksaj vepre
penale duhet t ekzistoj vendimi i ekzekutueshm mbi masn
edukative apo ndonj mase tjetr t gjykats ose t ndonj
organi tjetr kompetent prgjigjes pr mbrojtjen e fmijve.
Elementi subjektiv i ksaj vepre penale sht dashja.
Kryersi duhet t jet i vetdijshm apo ka mund t jet i
vetdijshm se me veprimet e veta ose me mos veprim e
pengon ekzekutimin e mass s prcaktuar nga gjykata apo
nga ndonj organ tjetr kompetent prgjegjs pr mbrojtjen e
fmijve. Pra vepra kryhet vetm me dashje direkte apo

903

eventuale. Pasoja e ksaj forme t veprs penale nga paragrafi

1 sht pengimi i ekzekutimit t mass s shqiptuar nga
gjykata apo nga ndonj organ tjetr kompetent prgjegjs pr
mbrojtjen e fmijs. Sipas interpretimit t ngusht mbrojtja e
fmijs do t kuptonte edhe mbrojtjen e t drejtave t fmijs.
P.sh., organi i kujdestaris dhe mirqenies sociale ka
kompetenca t rregulloj kontaktet e fmijs me prindin si e
drejt themelore e fmijs pr nj zhvillim normal.(Bilteni i
Gjykats s Qarkut n Sllovenska Pozheg nr. 2/90).
Pr t ekzistuar vepra penale mjafton q t ekzistoj
pengimi pr ekzekutimin e mass, pa marr parasysh se a sht
ekzekutuar masa apo jo.
Forma e dyt e ksaj vepre penale na paraqitet n paragrafi
2 t ktij neni si form e veant. Me kt dispozit mbrohet
shndeti dhe zhvillimi i fmijs n organe apo ente pr
mbrojtje, arsimimin ose aftsimin profesional.
Si kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm personi
prgjegjs i cili ushtron detyrat e tij n organet apo entet pr
mbrojtjen, arsimimin, ose aftsimin profesional pr fmij.
Kush mund t jet person prgjegjs, shih nenin 107 par 2 t
ktij Kodi.
Veprimi me t cilin mund t kryhet kjo forme e veprs
penale sht ushtrimi i detyrave n mnyr t pa prgjegjshme
ndaj fmijs.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale, kryersi duhet t i ushtroj
detyrat e veta haptazi n mnyr t pa prgjegjshme . Do t
thot se kryersi duhet t jet i vetdijshm se i ushtron
detyrat e veta n mnyr t paprgjegjshme. Pra elementi
subjektiv i ksaj vepre penale sht dashja pr ta ushtruar
detyrn n mnyr t pa prgjegjshme, ndrsa ndaj pasojs s
ksaj vepre penale kryersi duhet t veproj nga pakujdesia, n
t kundrtn do t ekzistoj vepra penale nga neni 153 t ktij
Kodi.
Praktika Gjyqsore:
Vepra penale pengimi dhe mos ekzekutimi i masave pr
mbrojtjen e fmijs nga neni 102 par 1 i KP t Kroacis( neni
214 par 1 KP Kosovs),sht kryer me refuzimin pr t lejuar
kontaktin me prindin tjetr nga prindi tjetr n kundrshtim
me vendimin e organit kompetent prgjegjs pr mbrojtjen e
fmijs.
Nga arsyetimi

904

Me t drejt potencon prokurori i shtetit se masa me t

ciln sht rregulluar kontakti n mes prindit dhe fmijs, n
fakt paraqet aso mase e cila spari mbron fmijn nga rreziku
pr zhvillim t drejt e q do t ndodhte nse i pa mundsohet
prindit tjetr t kryej detyrat dhe t drejtat me mbajtjen e
kontaktit t rregullt me fmijn. Vepra konsiderohet me vet
faktin e pengimit e ekzekutimit t nj vendimit t till e nuk
krkohet q zhvillimi i fmijs me t vrtet t rrezikohet, nga
se kuptimi i nj prkufizimi t till sht mbrojtja e autoritetit
t vendimit t organit prgjegjs pr mbrojtjen e fmijs.
Nasa Zakonitost, Praktika Gjyqsore nr. 28/1985 faq. 111.
Nna e cila pas zgjedhjes s martess e pengon kontaktin e
babait me fmijn e prbashkt n baz t vendimit t
plotfuqishm t organit t kujdestaris dhe mirqenie sociale,
duke deklaruar se fmija sht duke fjetur, se sht i smur
apo nuk gjendet n shtpi, e pengon zbatimin e mass s
organit prgjegjs pr mbrojtjen e fmijs.
Gjykata e Qarkut n Slovenska Pozheg Kz. Nr 105/90 dt.
18.o4. 1990.
KAPITULLI: XXI
VEPRAT PENALE KUNDER SHENDETIT
PUBLIK
N kt kapitull jan t radhitura dhe t sistemuara veprat
penale t cilat pr objekt t prbashkt mbrojts e kan
shndetin e njerzve, nj grupi njerzish dhe t personit ve e
ve. Kto vepra penale mund t klasifikohen n tri grupe pr
kah karakteristikat e tyre t veanta. N nj grup mund t
radhiten veprat penale t cilat mbrojn shndetin e nj grupi
njerzish, veprat penale t cilat mbrojn shndetin e nj
individi t pa caktuar ose t caktuar dhe n veprat penale t
cilat mbrojn tr popullatn. Pastaj veprat penale t cilat si
karakteristik kan pasojn e veprs penale dhe at: a) veprat
penale t cilat e cenojn shndetin e subjektit pasiv; b) veprat
penale t cilat e rrezikojn shndetin e subjektit pasiv dhe
veprat penale t cilat pr pasoj kan vdekjen e nj apo m
shum personave.
Po ashtu, veprat penale t ktij kapitulli pr kah konstrukti
mund ti ken tri karakteristika dhe at: a) Veprat penale t

905

karakterit t prgjithshm; b) veprat penale me karakter

special dhe c) veprat me dispozitat e karakterit
blankete( udhzues).
Shumica e veprave penale t ktij kapitulli jan vepra t
prgjithshme penale tek t cilat si kryers na paraqitet secili
person. Disa nga kto vepra penale jan vepra penale speciale
tek t cilat si kryers paraqitet vetm mjeku, mjeku i
stomatologjis, veterinari, apo personat e autorizuar t
veprimtaris veterinare dhe personat tjer shndetsor.
Zbatimi i ktyre dispozitave penale krkon plotsimin e
tyre me norma t veprimtaris shndetsore, respektivisht me
urdhresa t organit kompetent shndetsor si dhe me rregullat
e shkencs s mjeksis t cilat n t drejtn penale i quajm
norma blankete apo udhzuese nga se udhzojn n norma
tjera t nj legjislacioni tjetr.
Prkushtimi pr shndetin e popullats paraqet nj ndr
detyrat primare t nj shteti bashkkohor. Pr ruajtjen dhe
pr prparimin e shndetsis aprovohen shum ligje dhe
rregulla e edhe merren masa t lloj-llojshme t karakterit
preventiv, luftues dhe organizativ. Organizohen institucione,
shtpia t shndetit dhe prcaktohen metodat dhe
funksionaliteti i tyre pr shrbimet shndetsore. Qytetart
detyrohen tu nnshtrohen masave t preventivs me qllim t
mbrojtjes s popullats nga smundjet ngjitse: pamundsohet
prodhimi dhe shitja e artikujve t dmshm ushqimor,
sigurohet kontrolli i barnave para se t vihen n shitje,
ndalohet prodhimi dhe shitja e substancave dehse etj.
Pr shkak t prparimit t shkencs dhe praktiks s mjeksis
n shoqrit bashkkohore shtohen gjithn e ma tepr masat
ma efikase pr mbrojtjen e shndetsis, krahas shtohet edhe
rreziku pr shndetin. Burimi i ktyre rreziqeve sot sht i nj
numri t madh, por tri burime themelore kan rndsi t
veant. S pari sht ndotja e ambientit pr shkak t lshuars
s pa kontrolluar t gazrave dhe kemikaljeve n natyr, e dyta
prodhimi dhe prdorimi i substancave dehse, dhe e treta,
koncetrimi sa ma i madh i popullats n qytete ku mundsia e
prhapjes s smundjeve ngjitse sht m e madhe.
Lufta ndaj rrezikut pr shndetin e njeriut sot krkon nj
bashkpunim dhe angazhim ndrkombtar. Pr kt arsye jan
pranuar shum konventa dhe marrveshje nga shteti yn.
sht pr tu prmend Rregullorja ndrkombtare e

906

shndetsis nr. 6/77. E drejta pr mbrojtje shndetsore dhe

mjedis t pastr sht edhe e drejt kushtetuese(shih nenin
51,52 t kapitulli II t Kushtetuts s Republiks s Kosovs).
N kuadr t autorizime kushtetuese, institucionet shtetrore,
shndetsore dhe organizatat e ndryshme nxjerrin ligje dhe
masa t ndryshme me qllim t ruajtjes dhe prparimit t
shndetit t popullats, dhe parandalimit e luftimit t
smundjeve ngjitse(Rregullore, vendime, aktvendime,
urdhresa, udhzime etj). Pr shkeljen e urdhresave dhe t
dispozitave ligjore pr mbrojtjen e shndetit parashihen
sanksione dhe masa n suaza t delikteve kundrvajts, t
drejts ekonomike e n rastet m t rnda edhe n t drejtn
penale.
Prhapja e smundjeve ngjitse
Neni 215
(1)
Kushdo q duke mos vepruar sipas dispozitave apo
urdhrave t organit publik kompetent n fushn e
shndetsis, q cakton kontrollime, dezinfektime ose
veimin e personave t smur apo masa tjera me qllim t
parandalimit a t luftimit t smundjeve ngjitse te
njerzit, dnohet me gjob ose me burgim deri n nj vit.
(2)
Kushdo q duke mos iu prmbajtur dispozitave a
urdhrave nga paragrafi 1 i ktij neni, me qllim t
parandalimit ose t luftimit t smundjeve ngjitse te
shtazt, e me kt shkakton prhapjen e smundjeve
ngjitse te njerzit, dnohet me dnimin nga paragrafi 1 i
ktij neni.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 dhe 2 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n gjasht muaj.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor apo me dmtim t
rnd t shndetit, kryersi dnohet me burgim prej nj
deri ne tet vjet e nse vepra penale rezulton me vdekjen e
nj ose m shum personave, kryersi dnohet me burgim
prej nj deri n dymbdhjet vjet.
(5)
Nse vepra penale nga paragrafi 3 i ktij neni
rezulton me lndime t rnda trupore ose me dmtim t
rnd t shndetit, kryersi dnohet me burgim deri n tre
vjet, e nse vepra penale rezulton me vdekjen e nj apo m

907

shum personave, kryersi dnohet me burgim prej nj

deri n tet vjet.
___________________
Me qllim t parandalimit dhe luftimit t smundjeve
ngjitse, institucionet shtetrore, komunale, institucionet dhe
organizatat tjera shndetsore, propozojn, marrin dhe
nxjerrin ligje, vendime, aktvendime, rregullore, udhzime dhe
urdhresa apo masa t ndryshme. Mos respektimi i tyre
imponon zbatimin e sanksioneve n suaza t procedurs
kundrvajtse, t s drejts ekonomike e n rastet m t rnda
edhe n t drejtn penale. Kshtu, nga prkufizimi i veprs
penale, prhapja e smundjeve ngjitse nga neni 215 t KP
rezulton se prmban dispozit blankete-udhzuese.
Prkufizimi ligjor udhzon n dispozitat apo urdhrave pr
parandalimin dhe luftimin e smundjeve ngjitse nga njeriu n
njeri dhe nga kafsht tek njerzit. Andaj, kjo vepr penale ka
dy forma t cilat dallojn vetm pr kah asaj se a sht n
pyetje prhapja e smundjes ngjitse nga njeriu n njeri(par.
1) ose nga shtaza n njeri.

Paragrafi 1.
Veprimi i kryerjes s veprs penale nga paragrafi 1
konsiston n mos veprimin sipas dispozitave apo urdhrave t
organeve kompetente n fushn e shndetsis, q cakton
kontrollime, dezinfektime, ose veimin e personave t smur
apo masa tjera me qllim t parandalimit dhe luftimit t
smundjeve ngjitse tek njerzit.
Mos veprimi sipas dispozitave apo urdhrave t organit
shndetsor kompetent, manifestohet si mosveprim ose
veprim i cili nuk sht n pajtim me ato dispozita a urdhresa.
Mosveprimi sipas dispozitave apo urdhresave me t cilat
organi kompetent shndetsor prcakton masa pr
parandalimin dhe luftimin e smundjeve ngjitse tek njerzit
paraqet veprim me t cilin kryhet kjo vepr penale vetm nse
kryersi bn pjes n rrethin e personave t cilt kan pr
detyrim t veprojn sipas atyre dispozitave dhe urdhresave.

908

Pra, mos veprimi ka t bj me veprimin ndaj dikaje q sht

e ndaluar ose mosveprimi pr dika q sht i detyruar.
Ligjdhnsi, n prkufizimin e ksaj dispozite vetm pr
afrsisht ka prmendur disa masa pr parandalimin dhe
luftimin e smundjeve ngjitse si; kontrollimet, dezinfektimet,
veimin e personave etj. Kontrollimi mund t bhet pr nj
individ, grup njerzish, puntor t nj organizate, banor t nj
lagjeje, qyteti, rigoni dhe m gjer. Ndrsa dezinfektimi mund
t bhet ndaj sendit, njeriut, nj hapsire, vendbanimit,
mjeteve t transportit etj. Veimi i personit apo personave
bhet me izolimin e personave t infektuar n hapsira t
caktuara, institucione shndetsore t caktuara etj. Masat tjera
pr parandalimin dhe luftimin e smundjeve ngjitse mund t
jen psh, detyrimi pr ta lajmruar smundjen apo vdekjen
nga ndonj smundje ngjitse, si dhe paraqitjen rasteve t
kafshimit nga kafsht e trbuara apo t smura nga ndonj
smundje ngjitse, pastaj ndalimi i qarkullimit t nj grupi
njerzish jasht nj territori, ndalimi tubimeve t njerzve,
ndalimi i lojrave sportive, kinemave, teatrove, kafeneve etj.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale nga paragrafi 1, kryersi
duhet t veproj apo mos veproj sipas dispozitave t caktuara a
urdhresave t organit kompetent t shndetsis dhe pr at ka
arrdh deri te prhapja e smundjes ngjitse. Pra, pasoja e ksaj
vepre penale sht prhapja e smundjes ngjitse. Andaj, vepra
penale kryhet me dashje.
Kryersi duhet t jet i vetdijshm apo ka mund t jet i
vetdijshm se me mos respektimin e dispozitave a
urdhresave t organit kompetent shndetsor prhapet
smundja ngjitse. Kshtu, pr secilin rast ve e ve duhet
vrtetuar lidhjen shkaksore(kauzale) n mes t cenimit t
dispozits s caktuar a urdhres dhe prhapjes s smundjes
ngjitse. Mjafton q smundja ngjitse t prhapet vetm n
nj person. Me faktin se sht prhap n nj apo ma shum
persona smundja ngjitse vepra penale konsiderohet e kryer.
Lidhur me inkriminimin e ksaj vepre penale mund t shtrohet
pyetja e natyrs juridike. Kryesisht, ekziston mendimi n teori,
se mundsia e prhapjes s smundjes ngjitse duhet t
prfshihet me pakujdesin ose dashjen eventuale t kryersit,
mirpo ka mendime se n pyetje sht arsyeja objektive e nj
inkriminimit t till.

909

Sipas, prof. Nikola Srzentiqit dhe prof. Ljubisha

Lazeroviqit, karakterit t ksaj vepre penale m shum i
prshtatet q prhapja e smundjes ngjitse t kuptohet si
kusht(arsye) objektiv i ktij inkriminimi, q do t thot se ky
element i veprs fare nuk lidhet me dashjen e kryersit.
Diksioni inkriminus (me kt shkakton prhapjen...) na qon
deri te prfundimi se prhapja e smundjeve ngjitse duhet t
prfshihet n dashjen e kryersit. Por, n rast t dmtimit t
shndetit me dashje personit t caktuar, ather do t kemi
veprn penale t lndimit t leht apo t rnd me dashje dhe
vepra ka t bj me kapitullin e veprave penale kundr jets
dhe trupit. N rast t qndrimit se pr ekzistimin e ksaj vepre
penale kryersi n drejtim t shkaktimit t prhapjes s
smundjes ngjitse duhet t veproj nga pakujdesia, ather kjo
sht n kundrshtim me prkufizimin e veprs. Nga
prkufizimi i ksaj vepre penale nuk rrjedh se ligji, sa i prket
prhapjes s smundjes ngjitse, krkon q kryersi t ket
vepruar nga pakujdesia sikurse parashihet n Kodin Penal t
Kroacis dhe Bosnjs dhe Hercegovins ku si pasoj e ksaj
vepre penale paraqitet, shkaktimi i rrezikut pr prhapjen e
smundjes ngjitse.
Pr veprn penale nga paragrafi 1 mjafton se me vetdije
nuk sht vepruar sipas dispozitave shndetsore a
urdhresave t cilat kan t bjn me parandalimin dhe
luftimin e smundjeve ngjitse tek njerzit, me kusht se me at
veprim apo mosveprim t vetdijshm sht prhap smundja
ngjitse tek nj apo m shum persona. Nj konstatim i till
sht n frymn e ksaj vepre penale, nga se bhet dallimi n
mes t veprs penale t shkaktimit t lndimit t leht apo t
rnd trupor dhe veprs penale t shkaktimit t rrezikut t
prgjithshm. Sipas ktij qndrimi nuk sht e nevojshme t
vrtetohet dhe provohet se prhapja e smundjes ngjitse
mund apo nuk mund ti prshkruhet pakujdesis s kryersit
pr ka do t krijonte vshrsi n praktik.
Rrethana se smundja sht prhap, tregohet n rrezikun
konkret t veprimit t kryerjes, e varsisht nga karakteri i
smundjes ngjitse dhe mundsis eventuale pr prhapjen e
mtutjeshme t saj, dhe n ekzistimin e rrezikut t
prgjithshm pr shndetin e popullats ashtu q arsyetohet
vendosja e ksaj vepre penale n kapitullin e veprave penale
kundr shndetit publik.

910

Paragrafi 2
Forma tjetr e ksaj vepre penale sht parapar n
paragrafin 2 t ktij neni. Veprimi me t cilin kryhet vepra
penale ka t bj me mos respektimin( iu mos prmbajt) e
dispozitave apo urdhrave t parapara n paragrafin 1 t ktij
neni, me qllim t parandalimit ose t luftimit t smundjeve
ngjitse tek shtazt e me kt shkakton prhapjen e
smundjeve ngjitse te njerzit. Prhapja e smundjeve
ngjitse, sikurse sht thn m lart, paraqet kushtin(arsyen)
objektiv inkriminus me nj dallim se n pyetje sht smundja
ngjitse e cila prcillet nga kafsha tek njeriu. Kemi t bjm
me smundjet t cilat jan t prshtatshme pr tu prhap nga
kafsht tek njerzit. P.sh., gripi i shpezve, trbimi, bruceloza,
tularemia etj.
Kryers i veprs penale nga paragrafi 1 dhe 2 mund t jet
secili person. Kryers, zakonisht jan personat e infektuar,
mjekt, personeli tjetr mjeksor, familja dhe antart e
familjes s personit t smur. Ndrsa n rastin e veprs
penale nga paragrafi 2, veterinari dhe personeli i veterinaris,
pronari i kafshs s infektuar, blegtori dhe prgjegjsi i
thertores etj.
Vepra penale mund t kryhet me dashje (par. 1 dhe 2) ose
nga pakujdesia(par. 3).
Tek vepra penale nga par. 1 dhe 2 kryersi duhet t jet i
vetdijshm se ekziston dispozita prkatse shndetsore ose
urdhresa dhe detyrimi sipas saj, gjegjsisht mundsia se
urdhresa ka t bj edhe me te. Tek vepra penale nga
paragrafi 3 kryersi leht konsideron se masa shndetsore
nuk ka t bj me te ose nuk sht i vetdijshm se ajo mas
sht shqiptuar nga organi kompetent, edhe pse ka mund apo
ka qen i detyruar t jet i vetdijshm pr at.
N paragrafin 4 dhe 5 jan prkufizuar format
kualifikuese t ktyre formave t veprave penale. Forma
kualifikuese sipas paragrafit 4 ekziston nse pr shkak t
veprs penale nga paragrafi 1 ose 2 shkaktohet lndim i rnd
trupor, dmtim i rnd i shndetit apo shkaktohet vdekja e nj
ose m shum personave.

911

N paragrafin 5 t ktij neni parashihet forma

kualifikuese e veprs penale nga paragrafi 3 t ktij neni, nse
shkaktohet lndim i rnd trupor, dmtim i rnd shndetsore
ose shkaktohet vdekja e nj apo m shum personave. N
drejtim t ktyre pasojave t cilat veprat themelore i bn t
kualifikuara, kryersi duhet t veproj nga pakujdesia.
N rast t lajthimit do t zgjidhet sipas dispozitave t nenit
18 dhe 19 t Ktij Kodi.
Mosveprimi sipas dispozitave shndetsore gjat
kohs s epidemis
Neni 216
Kushdo q gjat kohs s epidemis, t ndonj smundjeje
ngjitse nuk vepron sipas urdhrave apo vendimeve t tjera
t nxjerra n baz t dispozitave t organit kompetent me
t cilat caktohen masat q kan pr qllim luftimin apo
parandalimin e saj dnohet me burgim deri n nj vit.
_________________________
Me ligj prcaktohen masat t cilat duhet t ndrmerren
me rastin e shfaqjes s ndonj epidemie nga smundjet
ngjitse me qllim t luftimit dhe parandalimit t saj.
Nj nga ligjet e tilla sht Ligji mbi mbrojtjen
shndetsore t popullats nga epidemit, Ligji pr mbrojtjen
shndetsore, Ligji pr prodhimin dhe distribuimin e barnave
etj.
Me kt dispozit penale sht inkriminuar mos veprimi
sipas urdhrave apo vendimeve t nxjerra n baz t
dispozitave ligjore nga organi kompetent n baz t cilave
caktohen masat q kan pr qllim luftimin apo parandalimin
e epidemis nga smundjet ngjitse. Elementet e ksaj vepre
penale jan:
a)Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht
mosveprimi sipas urdhrave apo vendimeve n baz t cilave
merren masa pr luftimin apo parandalimin e epidemis s
ndonj mundje ngjitse t rrezikshme. Veprimi me t cilin
kryhet kjo vepr penale ka t bj me mosveprim dhe veprim.
P.sh ndrmarrja e aso veprimesh t cilat jan t ndaluara sipas
urdhrave apo vendimeve t organit kompetent apo duke mos
vepruar sipas urdhrave apo vendimeve t marra nga organi

912

kompetent me qllim t luftimit dhe parandalimit t epidemis

s smundjes ngjitse. Edhe kjo vepr penale sht e natyrs
blankete sepse udhzon n dispozita t caktuara t ligjit n
baz t cilit jan marr urdhrat dhe vendimet me qllim t
luftimit dhe parandalimit t epidemis. Gjat aplikimit duhet
saktsisht t ceken dispozita e ligjit t caktuar n baz t
cilave jan marr urdhrat apo vendimet me qllimi t
luftimit ose parandalimit t smundjeve ngjitse.
Koha e kryerjes s ksaj vepre penale element prbrs i
saj. Kjo vepr penale mund t kryhet vetm gjat kohs s
epidemis nga ndonj smundje ngjitse t rrezikshme. Ligji
pr mbrojtjen e popullats nga smundjet ngjitse m
prafrm e prcakton kuptimin e epidemis dhe kur dhe kush
e shpall gjendjen e epidemis pr nj regjion, nj qytet ose
pr tr territorin e shtetit.
Me epidemi nnkuptojm rritjen e numrit t smurve nga
ndonj smundje ngjitse t pazakonshme pr kah vendi,
koha, komplikimet, zhvillimit, paraqitja e dy apo m shum
smundjeve ngjitse, dhe numrit t vdekurve. Sa pr ilustrim,
po prmendim epidemin e njohur n popull si lija e madhe t
viteve shtatdhjeta e cila prfshiu nj numr t banorve t
Kosovs.
Prkufizimi ligjor i ksaj vepre nuk e prmban pasojn si
element konstituiv t saj. Pasoja e ksaj vepre penale sht
rreziku abstrakt pr shndetin dhe jetn e njeriut. Meqense
pasoja nuk sht element i ksaj vepre, vepra konsiderohet e
kryer me prfundimin e veprimit me t cilin kryhet kjo vepr
penale.
Nse pr shkak t mos veprimit sipas urdhrave apo
vendimeve t nxjerra nga organi kompetent me qllim t
luftimit dhe parandalimit t smundjeve ngjits ka arrdh deri
te prhapja smundjes ngjits n nj apo m shum persona,
ather do t ekzistoj vepra penale, prhapja e smundjeve
ngjitse nga neni 215. Rrethana se vepra sht kryer gjat
kohs s epidemis mund t merret si rrethan rnduese me
rastin e caktimit t dnimit.
Vepra penale kryhet vetm me dashje ku duhet t
prfshihet vetdija e kryersit se veprimi pr kryerjen e ksaj
vepre penale sht ndrmarr gjat kohs s epidemis s
smundjeve ngjitse.

913

Prhapja e smundjeve venerike

Neni 217
(1)
Kushdo q duke ditur se sht infektuar me virusin
HIV apo me ndonj smundje venerike dhe me dije e fsheh
kt fakt duke infektuar tjetrin dnohet me burgim deri
n nj vit.
(2)
Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni ka
shkaktuar dmtim t rnd dhe t prhershm t shndetit
apo vdekjen e personit, kryersi dnohet me burgim prej
nj deri dhjet vjet.
(3)
Procedura penale pr veprn penale nga paragrafi
1 i ktij neni fillohet sipas propozimit.
______________________________
Emrtimi i ksaj vepre penale len pr t kuptuar se
smundja nga virusi Hiv sht nj ndr smundjet venerike.
Konsideroj se shkenca e mjeksis nuk e ka radhit kt
smundje n grupin e smundjeve venerike edhe pse ajo
prhapet edhe me marrdhnie seksuale nga se prhapja e saj
mund t prhapet edhe n mnyra tjera, madje edhe nuk dihet
saksish mnyra e prhapjes s saj. Pr virusin Hiv sht
msuar n vitet e tetdhjeta t shekullit t kaluar. Shkenca e
mjeksis ende sht n hulumtim pr priarrdhjen, luftimin
dhe parandalimin e tij. Shkenca mjeksore ka dhn prgjigje
vetm n disa pyetje lidhur me rrezikshmrin shndetsore e
deri te pasoja me vdekje, e deri diku, edhe lidhur me
prhapjen te nj numr t pa caktuar personash, n nj familje,
lagje, qyteti, rrethi, shteti e m gjer e deri n prmasa
ndrkombtare.
Deri tani ka t dhna t prafrta se si mund t prhapet ky
virus por jo edhe pr krejt mnyrat e prhapjes. Madje,
shkenca mjeksore ka qndrime se me disa mnyra t
prfolura, pr shembull npr mes ajrit, prekjes s duarve e
trupit, puthjeve e prqafimeve, ushqimit, puns s prbashkt
nuk prhapet. Po ashtu nuk ka as qndrim t prer se
smundja nga virusi Hiv sht e pa shrueshme. Madje
shkenca mjeksore, parimisht, nuk pranon se ka smundje t
pa shrueshme. Po t ishte kjo e sigurt se smundja nga virusi
Hiv sht e pa shrueshme dhe pa tjetr e shkakton vdekjen,
ather kur kryersi e ka n dijeni se sht i infektuar me
kt virus dhe e prhap n personin tjetr, rrjedhimisht duhet

914

ta dij apo duhet t dij se e shkakton pasojn e vdekjes do t

bnim me nj ndr format e veprs penale t vrasjes e nuk do
t bnim me kt vepr penale nga neni 217 t ktij Kodi.
Prandaj, kjo smundje e cila njihet n popullat si
smundja e sids nuk mund t thuhet se sht e pa
shrueshme, por ajo q sht e sakt sht e rrezikshme pr
shndetin e individit dhe njerzimin dhe se ajo sht smundje
e cila prhapet sikurse edhe smundjet tjera nga virusit tjer.
Deri tani shkenca mjeksore ka konstatuar disa mnyra t
mundshme t prhapjes s ksaj smundje; me marrdhnie
seksuale, npr mes transfuzionit t gjakut, do kontakt gjak
me gjak t infektuar, me lindje nga personi i infektuar, nga
prdorimi i substancave dehse prmes shilingat (gjilprs) s
pa dezinfektuar, sallave apo dhomave pr intervenim
kirurgjik, n t gjitha vendet dhe rastet ku mund t vij deri tek
kontakti i gjakut me gjakun e infektuar.
Mjeksia si shkenc ka caktuar dhe ka propozuar masa t
caktuara pr luftimin dhe parandalimin e ktij virusi.
Rrezikshmria e ksaj smundje ka karakter ndrkombtar,
dhe pr ket jan caktuar masa udhzime, dhe urdhresa e
dispozita ligjore lidhur me edukimin, luftimin dhe
parandalimin e ksaj smundje por edhe smundjeve venerike.
N plan programet e arsimit t mesm shkollor sht prfshir
edukimi lidhur me smundjen nga virusi Hiv dhe smundjet
ngjitse venerike. Pastaj, organizohen simpoziume t
ndryshme, publikime, paraqitje n media t shkruara dhe
televizive. Shnohet edhe dita
botrore me karakter
sensibilizimit lidhur me edukimin, parandalimin e luftimin
smundjes nga virusi Hiv etj.
Lidhur me parandalimin dhe luftimin e ksaj smundje t
rrezikshme, organizata botrore e shndetsis dhe
legjislacionet nacionale kan nxjerr dispozita ligjore me t
cilat urdhrojn, udhzojn, detyrojn dhe marrin masat t
caktuar n aspektin e t drejts mjeksore, kundrvajts dhe
penale.
Legjislacioni yn penale, krahas sanksionimit penal t
prhapjes s infektimit me virusin Hiv ka sanksionuar edhe
prhapjen e smundjeve venerike.
Legjislacioni penal i Malit t Zi me norm t posame ka
sanksionuar, prve infektimit dhe formave t saja

915

kualifikuese ka sanksionuar edhe prurjen e personit n rrezik

nga infektimi me virusin Hiv.
Legjislacionet penale t vendeve t ndryshme kt vepr
penale e kan emrtuar n mnyra t ndryshme, varsisht nga
grupi i smundjeve, veprimeve t kryerjes, objektit mbrojts
etj.
Emrtimi i ksaj vepre n legjislacionin ton penale, nuk
jam i sigurt, se sht i drejt, sepse nuk mund t thuhet me
siguri se shkenca e mjeksis kt smundje ta ket klasifikuar
si smundje venerike edhe pse marrdhniet seksuale mund t
jen nj nga mnyrat e prhapjes. Smundja nga infektimi me
virusin Hiv sht smundje e rrezikshme ngjitse
specifike(posame) e zbuluar n vitet e tetdhjeta e hulumtimi
i priarrdhjes, zhvillimit, dhe shrimit t saj ende sht n
vazhdimsi. Ndrsa pr smundjet venerike shkenca e
mjeksis tani i ka t njohura t gjitha karakteristikat; si
identifikohen, n cilat organe paraqiten spari, simptomat e
tyre, zhvillimin dhe mnyrn e shrimit. Smundjet venerike
n popullat konsiderohen si smundje t turpshme dhe veprat
penale me vshtrsi ose fare nuk zbulohen dhe nuk paraqiten,
nga se ruhen si fshehtsi t jets private.
Paragrafi 1.
Forma themelore e ksaj vepre penale nga neni 217 t ktij
Kodi paraqitet n paragrafi 1.
Veprimet me t cilat kryhet kjo form e veprs sht;
fshehja e faktit se sht i infektuar me virusin Hiv dhe e
infekton personin tjetr. Do t thot se veprimi me t cilin
kryhet kjo vepr penale prbhet prej dy veprimeve t cilat
duhet t plotsohen n mnyr kumulative pr t ekzistuar
vepra penale: a) fshehja e faktit se sht i infektuar me virusin
Hiv apo me ndonj smundje venerike dhe b) infektimi i
personit tjetr me virusin Hiv apo me ndonj smundje
venerike.
Pasoja si element qensor i ksaj vepre penale sht
infektimi i personit tjetr me virusin Hiv apo me ndonj
smundje venerike. Pr t ekzistuar kjo vepr penale pa tjetr
duhet t shkaktohet infektimi nga virusi Hiv apo nga ndonj
smundje venerike.

916

Sipas inkriminimit t ksaj vepre penale n Kodin penal t

Malit t Zi, pasoja sht prurja n rrezik e personit tjetr nga
infektimi me virusin Hiv. Andaj sipas Kodit penal t Malit t
zi pr ekzistimin e veprs nuk sht e domosdoshme t
shkaktohet infektimi.
Po ashtu sipas prkufizimit t ksaj vepre penale n Kodin
e Malit t Zi, si kryers mund t jet do person. Ndrsa sipas
Kodit ton penal kryers i ksaj vepre penale mund t jet
vetm personi i cili e din se sht i infektuar me virusin Hiv
apo me ndonj smundje venerike. M lart kemi cekur se
infektimi nga virusi Hiv apo nga ndonj smundje venerike
nuk prcillet vetm nga personi i infektuar por mund t
prhapet edhe me veprime t personit t pa infektuar. Kshtu,
mendoj se inkriminim i ksaj vepre penale sipas Kodit penal
t Malit t Zi sht m adekuat pr parandalimin dhe luftimin
e smundjes nga virusi Hiv.
Sipas prkufizimit t ksaj vepre themelore n Kodin ton
penale si objekt mbrojts na paraqitet mbrojtja e shndetit t
personit nga virusi Hiv dhe nga smundjet venerike.
Mendoj, se sa i prket mbrojtjes s shndetit t personit nga
virusi Hiv duhet inkriminuar me nj norm t veant
penale. Ndrsa mbrojtja e shndetit t personit nga ndonj
smundje venerike mund t prfshihet n nenin 215 par 1 ose
t mbetet si norm e veant, ngjashm me legjislacionin
penal t Malit t Zi.
Sikurse e kemi cekur m lart, kryers i ksaj vepre penale
(sipas Kodit ton penal) sht vetm personi i infektuar me
virusin Hiv apo personi i infektuar nga ndonj smundje
venerike, pa marr parasysh prkatsin gjinore. Subjekti pasiv
i ksaj vepre penale, po ashtu mund t jet do person, pa
marr parasysh prkatsin gjinore i cili sht infektuar me
virusin Hiv apo me ndonj smundje venerike nga personi i
infektuar. Sa i prket ans subjektive t veprs penale,
kryersi duhet t veproj me dashje. Ai duhet t jet i
vetdijshm se sht i infektuar me virusin Hiv apo me
ndonj smundje venerike dhe me vetdije me marrdhnie
seksuale ose me mnyra tjera e infekton personin tjetr.
Shprehja ditur nnkupton se kryersi duhet t jet relativisht
i sigurt se sht i infektuar me virusin Hiv apo me ndonj
smundje venerike.

917

Paragrafi 2.
Meqense smundja nga virusi Hiv apo smundja
venerike mund t rezultoj me dmtimin e rnd dhe t
prhershm shndetsor apo me vdekjen e personit t
infektuar, ligjdhnsi n paragrafin 2 t ktij neni ka parapar
formn e kualifikua t saj pr shkak t pasojs s rnd t saj.
N kto raste kryersi vepron me dashje n raport me
veprimin me t cilin kryhet vepra dhe nga pakujdesia n raport
me pasojn e dmtimit t rnd dhe t prhershm t shndetit
apo vdekjes.
N rastet kur kryersi sht i vetdijshm pr pasojn e
cila mund t shkaktohet me infektimin e personit tjetr me
virusin Hiv apo me smundjen venerike, ather shtrohet
pyetja e kualifikimit juridik t veprs penale.
N literatur m s shpeshti shqyrtohen rastet kur kryersi
me dashje e bart infektimin n personin tjetr dhe n kto
raste prkrahet mendimi se ekziston bashkimi real i veprs
penale, prhapje e smundjes venerike apo infektimi me
virusin Hiv(neni 217) dhe veprs penale shkaktimi i
lndimit t rnd trupor(neni 154) ose mendimi se kryersi do
t prgjigjet vetm pr veprn penale lndimi i rnd trupor.
Mbizotron mendimi se n rastin konkret dhe n rastet tjera
kur bartja e virusitHiv apo smundja venerike pr personin e
infektuar paraqet dmtim t rnd dhe t prhershm t
shndetit apo vdekjen, duhet pasur parasysh rrethann se
prhapja e smundjeve venerike(neni 217) dhe lndimi i rnd
trupor(neni 154) jan vepra penale t ndryshme t drejtuar
ndaj vlerave t ndryshme shoqrore, andaj n kto raste do t
kemi, parimisht, bashkimin e veprave penale, me kusht q t
vrtetohet ekzistimi i secils vepr penale ve e ve. Nse
prhapja e virusit Hiv apo smundja venerike sht bart me
ndonj vepr tjetr penale(p.sh me marrdhnie seksuale me
dhun) do t ekzistoj bashkimi ideal i ktyre dy veprave
penale.
Sipas njohurive t mia n fushn e mjeksis, infektimi me
virusin Hiv apo me ndonj nga smundjet venerike, njher
paraqet edhe dmtim t rnd t shndetit, ashtu q prkufizimi
i veprs penale nga paragrafi 1 sht n prputhje me veprn
penale nga paragrafi 2 i ktij neni, vetm se i dallon lartsia e
sanksionit penale. Pr kt arsye, legjislacioni penal i Malit t

918

Zi, prkufizimin e njjt t veprs penale(neni 289 par. KP i

M. Zi), e ka sanksionuar me dnim burgu prej dy deri
dymbdhjet vjet. Kshtu, legjislacioni i Malit t Zi nuk e ka
parapar formn kualifikuese pr shkak t dmtimit t rnd
dhe t prhershm t shndetit, ndrsa si form kualifikuese e
ka parapar vetm kur vepra penale e parapar n paragrafin 1
rezulton me vdekje. Kshtu, mendoj se prkufizimi i ksaj
norme duhet t riformulohet n trsi.
Punsimi i personave t smur nga smundjet
ngjitse
Neni 218
(1)
Kushdo q n kundrshtim me ligjet e shndetsis,
n spital, n maternitet t spitalit, n shkoll, n restorant
apo n puntori ku prpunohen artikujt ushqimor apo ku
kryhen shrbime higjienike, n organizat biznesi apo n
ndonj vend t ngjashm pune, e punson apo e mban n
pun personin pr t cilin e di se lngon nga smundja
ngjitse dhe me kt shkakton prhapjen e smundjes
dnohet me gjob ose me burgim deri n nj vit.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n gjasht muaj.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
shkakton lndime t rnda trupore ose dmtim t rnd t
shndetit, kryersi dnohet me burgim prej nj deri n tet
vjet pr veprn penale nga paragrafi 1 ose me burgim deri
n tri vjet pr veprn nga paragrafi 2.
(4)
Nse vepra nga paragrafi 1 ose 2 t ktij neni ka
rezultuar me vdekjen e nj apo m shum personave,
kryersi dnohet me burgim prej nj deri n dymbdhjet
vjet pr veprn penale nga paragrafi 1 ose me burgim prej
nj deri n tet vjet pr veprn penale nga paragrafi 2.
___________________________
Paragrafi 1.
Nuk jan t rralla rastet e prhapjes s smundjeve ngjitse
npr mes personave t smur nga kto smundje dhe t

919

punsuar n organizata, institucione, spitale, maternitet,

shkolla, shitore me artikuj ushqimor, restorante, puntori ku
prpunohen artikuj ushqimor, ku kryhen shrbime higjienike e
vende t ngjashme ku ka frekuenc t nj numr t caktuar
njerzish. Pr kt arsye me Ligjin pr Shndetsi, Ligjin pr
Shndetin Riprodhues, Ligjin pr t Drejtat dhe Prgjegjsit
e Banorve t Kosovs n Sistemin Shndetsor, n Ligjin pr
Inspektoratin Sanitar etj; prcaktohen kushtet dhe kriteret t
cilat duhet t plotsohen dhe tu prmbahen t punsuarit dhe
pundhnsit me qllim t parandalimit dhe luftimit t
smundjeve ngjitse.
Mos respektimi i ktyre kushteve,
kritereve dhe masave t nxjerra komform ktyre ligjeve
shndetsore ka pr pasoj prhapjen ose shkaktimin e rrezikut
nga kto smundje ngjitse. N nenin 118, 119, 120 t Ligjit
pr Shndetsin; n nenin 9 par 1 nnpika (c)(b), nenin 20,
31 t Ligjit pr Inspektoratin Sanitar, decidivisht thuhet se
mos respektimi i masave t caktuara, kushteve, kritereve dhe
dispozitave t caktuar praqet vepr penale nga kapitulli XXI i
ktij Kodi.
Mnyra specifike e kryerjes s ksaj vepre penale sht
shkak i ndarjes s ksaj vepre penale nga vepra penale e
prgjithshme, prhapja e smundjeve ngjitse nga neni 215 i
ktij Kodi dhe t prkufizohet si vepr e veant e ktij
kapitulli.
Nj prkufizim t till specifik nuk e kan Legjislacionet e
vendeve t rajonit prve Bosnjs dhe Hercegovins sepse me
gjas veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale lirisht mund
t inkorporohen n prkufizimin e veprs penale nga neni 215
t ktij kapitulli.
Edhe kjo norm penale ka karakter blanket, ngase udhzon
n mos respektimin e dispozitave t caktuara t ndonj ligji
nga lmit e shndetsis. Andaj, pr aplikimin e ksaj
dispozite sht e domosdoshme t njihen edhe ligjet prkatse
t lmis s shndetsis.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht
punsimi apo mbajtja n pun n kundrshtim me ligjet e
shndetsis t personit t smur nga smundja ngjitse n
organizata, institucione, shitore etj.
Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale jan paraqit
n form alternative, do t thot; me punsimin e personit t

920

smur nga smundjet ngjitse apo me mbajtjen n pun t

personit t till.
Punsimi apo mbajtja n pun e personit t infektuar me
smundje ngjitse mund t jet pun faktike, do t thot edhe
ather kur punsimi ose mbajtja n pun sht n
kundrshtim me dispozitat e Ligjit mbi punn apo t ndonj
ligji, akti ose nn akti tjetr i cili e rregullon punsimin apo
mbajtjen e personit n pun. sht e pa rndsishme se
punsimi sht n koh t caktuar apo t pacaktuar, me orar t
plot apo t shkurtuar, me pages apo pa pages etj. E rndsis
sht se personi i till sht pranuar apo mbahet n pun pr t
kryer ndonj pun i cili ka kontakt me nj numr t caktuar
njerzish ose pun q kan t bjn me prpunimin, shitjen e
artikujve ushqimor ose me shrbime higjienike.
Inkriminimi i ksaj vepre penale ka t bj me punsimin
apo punn n kundrshtim me ligjet e shndetsis, n spitale,
n maternitet t spitalit, n shkoll, n restorant, puntori ku
prpunohen artikuj ushqimor apo ku kryhen shrbime
higjienike, organizat biznesi apo ndonj vend t ngjashm
pune. N kt dispozit kryesisht prmenden disa organizata
ose institucione puntort e t cilave kan mundsi t drejt
pr drejt ta prhapin smundjen ngjitse, mirpo me
shprehjenapo n ndonj vend t ngjashm pune, ligjdhnsi
ka ln mundsi m t gjer t vendeve t puns. P.sh. vendet
ku prpunohen apo bhet qarkullimi i artikujve ushqimore,
apo n furnizimin me uj. Ka t bj me personat e punsuar
n bizneset tregtare, hoteliere, puntorit zejtare(bukpjeksit,
mbltoret, picerit, kafenet etj.). Shrbimet higjienike
ofrohen n institucione dhe puntori sikurse jan: Banjat
publike, sallonet e kozmetiks, berbert, frizert, personat t
cilt kryejn shrbime shndetsore, ordinancat private,
kontrolli i pacientve, personeli i cili merr pjes n shrimin e
smundjeve, personat t cilt marrin pjes n prodhimin ose
qarkullimin e medikamente kozmetike, barnatoret etj.
Me dispozitat e ligjeve t shndetsis jan caktuar
detyrimet e personave prgjegjs lidhur me pranimin e
puntorve n vendet e caktuara t puns, me kontrollin
shndetsor, paraqitjen dhe largimin nga puna t puntorve t
smur. Me shprehjen ligjore lngon nga smundja ngjitse
duhet kuptuar edhe personat t cilt jan barts t mikrobeve

921

ose viruseve, do t thot personat e shruar por q ende

paraqesin rrezik pr infektimin e t tjerve.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet personi
prgjegjs i cili ka pr detyr t kujdeset pr zbatimin e ligjeve
shndetsore me rastin e pranimit t puntorve n pun dhe
gjat puns, respektivisht personi i cili faktikisht e kryen at
detyr(pundhnsi).
Vepra penale konsiderohet e kryer vetm nse me shkeljen
e dispozitave shndetsore sht shkaktuar prhapja e
smundjes ngjitse, m s paku n nj person. N mes t
veprimit me t cilin kryhet vepra penale dhe prhapjes s
smundjes ngjitse duhet t ekzistoj lidhja shkaksore, e q
duhet t vrtetohet pr secilin rast ve e ve. Vepra
konsiderohet e kryer kur prhapet smundja n personin tjetr.
Legjislacioni penal i Bosnjs dhe Hercegovins, pr
ekzistimin e ksaj vepre penale krkon vetm paraqitjen e
rrezikut pr prhapjen e smundjes ngjitse. Mendoj se edhe
n kt rast, me rastin e korrigjimit dhe plotsimit t ktij
Kodi si pasoj e ksaj vepre penale duhet parapar shkaktimin
e rrezikut nga smundja ngjitse e jo sikurse tani ku pr
ekzistimin e veprs penale duhet t prhapet smundja
ngjitse n personin tjetr. Pr ndryshe prhapja e smundjes
ngjitse paraqet kusht objektiv inkriminus i cili duhet t
plotsohet pr t ekzistuar kjo vepr penale. Shih komentin n
nenin 215 t Ktij Kodi.
Kjo vepr penale mund t kryhet me dashje(par. 1) dhe
nga pakujdesia (par. 2). Meqense prhapja e smundjes
ngjitse ka karakter t kushtit objektiv inkriminus, ather ky
element i veprs penale nuk sht e nevojshme t prfshihet
n vetdijen e kryersit.
N paragrafi 3 sht prfshir forma kualifikuese e
veprs penale themelore nga par, 1 dhe 2 t ktij neni, nse tek
personi i infektuar sht shkaktuar lndim i rnd trupor ose
dmtim i rnd shndetsor.
Paragrafi 4 i ktij neni parasheh formn e kualifikuar t
veprs penale nga par 1 ose 2 t ktij neni nse rezulton me
vdekjen e nj ose m shum personave. Pasoja e rnd e ksaj
vepre penale duhet t prfshihet n pakujdesin e kryersit.

922

Trajtimi i pa ndrgjegjshm mjeksor

Neni 219
(1)
Mjeku i cili me rastin e dhnies s ndihms
mjeksore prdor haptas nj mjet apo metod t
paprshtatshme t mjekimit ose nuk prdor masa
prkatse higjienike dhe me kt shkakton keqsimin e
gjendjes shndetsore t personit dnohet me burgim deri
n tri vjet.
(2)
Punonjsi shndetsor i cili me rastin e dhnies s
ndihms ose t trajtimit shndetsor vepron n mnyr t
pa ndrgjegjshme dhe me kt shkakton keqsimin e
gjendjes shndetsore t personit dnohet me dnimin nga
paragrafi 1 i ktij neni.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1, ose 2 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me burgim deri
n nj vit.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ktij
neni shkakton lndim t rnd trupor apo fardo dmtimi
t rnd t shndetit t personit, kryersi dnohet me
burgim prej nj deri n tet vjet pr veprn penale nga
paragrafi 1 ose 2 ose me burgim deri n tre vjet pr veprn
nga paragrafi 3.
(5)
Nse vepra penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ktij
neni rezulton me vdekjen e nj apo m shum personave,
kryersi dnohet me burgim prej nj deri n dymbdhjet
vjet pr veprn penale nga paragrafi 1 ose 2, ose me
burgim prej nj deri n tet vjet pr veprn penale nga
paragrafi 3.
____________________________
Sipas prmbajtjes s ksaj norme penale mund t
konkludohet se shndeti publik mbrohet edhe nga trajtimi i pa
ndrgjegjshm mjeksor, nga prdorimi haptas i mjeteve apo
metodave t pa prshtatshme t mjekimit ose nga mos
prdorimi i masave prkatse higjienike, sepse personat t
cilt ofrojn shrbime shndetsore duhet t veprojn me
ndrgjegjeje, profesionalizm dhe n prputhje me rregullat
dhe standardet e prvetsuara nga shkenca e mjeksis. Fjala
sht pr veprimtarin e rndsis s veant pr shoqrin
ashtu edhe pr individin, prandaj personeli mjeksor duhet t

923

ken arsimim adekuat, profesionalizm, dhe prkushtim pr

aktivitetet t cilat i ushtrojn. Shndeti dhe organizmi i njeriut
nuk mund t shrbej pr eksperimente, e as shrimi t
shndrrohet n nj pun rutinore. Pr kt arsye ligjdhnsi,
nn kushtet e caktuar ka parapar prgjegjsin penale pr
mjekimin e pandrgjegjshm, pr prdorimin e mjetit apo
metods s pa prshtatshme t mjekimit, pr mos prdorimin e
masave prkatse higjienike.
Veprimet me t cilat mund t kryhet kjo vepr penale jan
paraqit n mnyr alternative dhe at:
a) me prdorim haptas t mjetit apo metods s pa
prshtatshme t mjekimit;
b) me mos prdorimin e masave prkatse higjienike(par.
1),
c) veprimi n mnyr t pandrgjegjshme n rastin e
dhnies s ndihms ose trajtimit shndetsor(par. 2).
Veprimet apo mos veprimet e cekura duhet t jen n
kundrshtim me mjetet, metodat, masat prkatse higjienike t
parapara me rregullat dhe standardet e prvetsuara t
mjeksis apo t prcaktuara me dispozitat shndetsore.
Andaj, edhe kjo norm ka karakter blanket sepse udhzon n
ndonj dispozit shndetsore ose rregull apo standard t
prvetsuar n mjeksi me rastin e dhnies s ndihms ose
trajtimit shndetsor.
Kjo vepr penale ka dy forma themelore t cilat dallojn
n mes veti; sipas asaj se kush mund t jet kryers i ksaj
vepre penale dhe pr kah veprimet e kryerjes s saj.
Paragrafi 1.
Vepra penale nga paragrafi 1 ka t bj me prdorimin
haptas t mjetit apo metods s paprshtatshme t mjekimit
ose mos prdorimi i masave prkatse higjienike nga ana e
mjekut ose mjekut stomatolog gjat aktivitetit t tyre dhe me
kt rast shkakton keqsimin e gjendjes shndetsore t
personit. Me shprehjen mjek duhet kuptuar secilin mjek i
cili gjat aktivitetit t tij merret me trajtimin shndetsor t
personit pa marr parasysh profilizimin e tij mjeksor.
Prdorimi haptas i mjetit do t ishte n rastet kur gjat
diagnostifikimit ose mjekimit t t smurit i epen barna apo
substanca tjera t cilat jan t dmshme pr shndetin e tij apo

924

sipas rregullave t mjeksis nuk jan t preferuar pr rastin

konkret. Me mjet do t nnkuptonim ato mjete t cilat me
qllim t diagnostifikimi ose mjekimit futen n organizmin
apo vihen n trupin e t smurit. P sh. barnat, preparatet kimik
t cilat futen n organizm pr fotografim ose pr shikim me
rengen, katedrat, pejsmekert e mjete tjera medicinave.
Prdorimi i mjeteve sht ngusht i lidhur me metodat t
cilat prdoren pr diagnostifikimi ose mjekimin e t smurit.
Kto metoda jan t prvetsuar sipas rregullave t
standardizuara t mjeksis ose t praktiks gjat mjekimit t
njerzve. E n rastet kur mjeku prdor metoda tjera n
kundrshtim me ato metoda t standardizuara me rregullat e
mjeksis ose me praktikn e mjekimit t prvetsuar nga
mjeksia, ather paraqet veprim me t cilin mund t kryhet
kjo vepr penale. Pr do rast sht e nevojshme t vrtetohet,
se mjeku ka vepruar sipas metodave t prvetsuar me
rregullat e mjeksis ose me praktikn e zakonshme(lege artis)
ose n kundrshtim me kto rregulla ose me praktikn e
zakonshme(contra lege) e me at rast ka shkaktuar keqsimin e
gjendjes shndetsore t smurit. P.sh., kishte me qen rasti ku
gjat verifikimit t ekzistimit t thatit(ulcer) prdoren metoda
t cilat jan t dmshme ose joefikase, ose p.sh., gjat
intervenimit kirurgjik mjeku prdor metoda t cilat nuk jan t
zakonshme pr at lloj intervenimi ose jan n kundrshtim
me rregullat e mjeksis. Me prdorim t metodave pr
diagnostifikimit ose mjekimit duhet kuptuar procedurat
metodologjike t mjeksis n diagnostifikimin dhe shrimin,
sikurse jan ndrhyrjet kirurgjike, rrezatimet, prdorimi i
medikamenteve, hidroterapia, elektroterapia, kineziterapia,
shrimi n banja t nxehta etj.
Mosprdorimi i masave prkatse higjienike nga ana e
mjekut gjat diagnostifikimit ose me rastin e dhnies s
ndihms mjeksore do t ishte kur n rastin konkret mjeku
lshon ti prdor masat prkatse higjienike t cilat sipas
rregullave mjeksore dhe praktiks do t duhej ti prdorte dhe
pr kt shkak sht keqsuar gjendja shndetsore e personit.
Masat e till do t ishin p.sh., dezinfektimi i hapsirs ku
intervenohet, duarve, robeve, sterilizimi i instrumenteve dhe
materialit tjetr mjeksor, dezinfektimin e pjess s trupit t
pacientit ku intervenohet etj. Nuk sht e rndsis se masat
prkatse higjienike nuk ndrmerren gjat kontrollit t

925

pacientit, gjat intervenimit apo gjat mjekimit. Qensore

sht se ato masa higjienike nuk jan ndrmarr pa marr
parasysh fazn e dhnies s ndihms mjeksore. Konsideroi se
ligjdhnsi me shprehjen dhnia e ndihms mjeksore ka
prfshir t gjitha fazat mjeksore t cilat prdorn me rastin e
paraqitjes s t smurit.
Vepra penale n fjal zakonisht kryhet me mosveprim por
mund t kryhet edhe me veprim n rastet kur masat prkatse
pr kah cilsia dhe mnyra, prdoren n kundrshtim me
rregullat mjeksore ose praktikn mjeksore( Vendimi i
Gjykats s Lart t Kroacis Kz.1821/54 dt. 17.09. 1954).
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht e rndsis q t
vrtetohen drejt t gjitha rrethanat e rastit konkret, sepse nga
faktet dhe rrethanat konkrete varet se a ka mund t prdorn
mjetet adekuate, metodat adekuate apo masat higjienike nga se
n rastet urgjente mjeku vepron sipas mjeteve, metodave dhe
masave higjienike q i ka n dispozicion .
Zhvillimi i shkencs mjeksore paraqet prdorimin e
mjeteve dhe metodave t mjekimit t cilat nuk mund t
konsiderohen absolutisht t prshtatshme pr rastin konkret.
Pas zbulimit t mjeteve dhe metodave t reja t mjekimit,
prshtatshmria e tyre n nj mas t konsiderueshme bazohen
n verifikimin e tyre gjat mjekimit t smundjes prkatse,
andaj n rastet e tilla duhet pasur kujdes me rastin e vrtetimit
t ksaj vepre penale. Pr kt arsye, ligjdhnsi krkon q
mjekuhaptas t prdor mjet ose metoda n kundrshtim me
dispozitat e mjeksis ose t standardeve t prvetsuara nga
mjeksia apo haptas t prdor masa jo adekuate higjienike
gjat mjekimit. Do t thot, shkelje flagrante t dispozitave t
mjeksis ose rregullave dhe standardeve t prvetsuara e q
shkenca e mjeksis ende nuk e ka verifikuar vlern e tyre e as
q ka lejuar eksperimentimin e tyre. Pr kt arsye, e me
qllim t vrtetimit t drejt t gjendjes faktike sht e
nevojshme, gati pr do rast t angazhohet eksperti i
mjeksis
Pasoja e ksaj vepre penale paraqitet si keqsim i gjendjes
shndetsore e cila nnkuptohet si keqsim i smundjes ose si
dmtim i shndetit t personit. Meq kodi si pasoj ka
inkriminuar keqsimin e gjendjes shndetsore t personit e jo
keqsimi i smundjes, subjekti pasiv i ksaj vepre penale sht

926

do person e jo vetm personi i cili n kohn e ndrmarrjes s

veprimit me t cilin kryhet vepra penale sht i smur.
Pr t ekzistuar vepra penale gjithnj duhet t ekzistoj
lidhja shkaksore n mes t veprimit me t cilin kryhet vepra
penale dhe shkaktimit t pasojs, keqsimit t gjendjes
shndetsore. Nse lidhja shkaksore mungon, ather nuk
ekziston kjo vepr penale.
Shkaktimi i keqsimit t gjendjes shndetsore t ndonj
personi sht element qensor i ksaj vepre penale dhe paraqet
kusht objektiv t inkriminim t ksaj vepre penale, (shiko
komentin e neni 215 t ktij Kodi).
Kryers i veprs penale nga paragrafi 1 i ktij neni mund
t jet vetm mjeku ose stomatologu. Mjeku mund ta kryej
kt vepr penale vetm gjat ushtrimit t aktivitetit t tij
profesional.
Vepra penale mund t kryhet me dashje apo nga
pakujdesia.
Vepra do t kryhet me dashje ather kur mjekut me vet
dije prdor mjete ose metoda t mjekimit haptas n
kundrshtim me dispozitat e mjeksis me standardet dhe
rregullat e mjeksis t prvetsuara nga praktika mjeksore
apo nuk prdor masa adekuate higjienike, ndrsa ndaj
pasojs(shkaktimi i keqsimit shndetsor) vepron nga
pakujdesia.
Paragrafi 2
N paragrafin 2 t ktij neni sht parapar forma tjetr e
ksaj vepre penale q ka t bj me veprimin n mnyr t
pandrgjegjshme t personelit mjeksor me rastin e dhnies s
ndihms ose trajtimit dhe me at rast shkaktohet keqsimi i
gjendjes shndetsore t personit.
Kjo vepr penale dallon nga vepra penale e parapar n
paragrafin 1 t ktij neni pr kah veprimi me t cilin kryhet
vepra penale. Veprimi me t cilin kryhet vepra penale nga
paragrafi 2 sht: veprimi i pandrgjegjshm me rastin e
dhnies s ndihms mjeksore dhe trajtimit shndetsor. E
themi kt ngase n paragrafin 1 t ktij neni nuk sht
inkriminuar veprimi i pandrgjegjshm i mjekut me rastin e
dhnies s ndihms mjeksore ose t trajtimit shndetsor
sikurse sht inkriminuar n legjislacionet penale t vendeve

927

tjera. Kjo pr arsye se n paragrafin 2 me shprehjen

punonjsi shndetsor nnkuptohet edhe mjeku e jo vetm
personeli tjetr i cili mer pjes n dhnien e ndihms
mjeksore ose t trajtimit shndetsor. Kodi yn penal edhe
mjekun e konsideron si punonjs shndetsor, andaj veprimet
e pandrgjegjshme t mjekut me rastin e dhnies s ndihms
mjeksore ose t trajtimit shndetsor inkriminohen n
paragrafin 2 t ktij neni e jo n paragrafin 1 sikurse sht
vepruar n legjislacionet penale t vendeve tjera.
Me ofrimin e ndihms mjeksore ose t trajtimit
shndetsor n kuptim t ksaj dispozite do t nnkuptonim,
secilin veprim apo mos veprim i cila ka karakter shndetsor
dhe ndrmerret me qllim t prmisimit, respektivisht t
evitimit t keqsimit t gjendjes shndetsore t ndonj
personi dhe kryhet n mnyr t pa ndrgjegjshme. Psh.,
diagnostifikimi i smundjes, prcaktimi i mnyrs dhe mjetit
lidhur me terapin e caktuar, mbshtjellja e plagve, dhnia e
barnave apo injeksioneve, kujdesi i gjendjes shndetsore t
pacientit, vaksinimi, kontrolle shndetsore serike e
qytetarve, verifikimi i gjendjes s prgjithshme shndetsore
t nj personi, marrja e gjakut pr analiza ose marrja e gjakut
nga dhuruesi, caktimi i diagnozs s gabuar e cila ka pr pasoj
terapin e gabuar, caktimi i gabuar i mnyrs dhe mjetit t
shrimit edhe nse diagnoza sht e drejt, pakujdesia lidhur
me prdorimin ose mos prdorimin e masave higjienike, me
nj fjal t gjitha rastet e ndryshme t cilat mund ti atribuohen
veprimeve t pandrgjegjshme t punonjsit shndetsor.
Sikurse sht, kontrolli siprfaqsor i pacientit pr ka sht
caktuar smundja e gabuar apo sht dhn terapia e gabuar,
mos sigurimi i analizave t duhura, mos informimi nga
pacienti pr alergji ndaj barnave t caktuara, mos dhnia e
serumit kundr tetanusit, mos matja ose matja e gabuar e
shtypjes s gjakut, mos mbikqyrja e personelit ndihms nga
ana e mjekut ose mbikqyrsit, mos informimi i pacientit pr
pasojat e mundshme pr shkak t refuzimit t tij pr
intervenim mjeksor etj.
Kryers i ksaj vepre penale(par. 2) sht secili punonjs
shndetsor i cili ka prgatitje shkollore t lmis s
mjeksis(fakulteti, shkolla e lart ose e mesme).
N praktikn gjyqsore (sipas aktgjykimit Kz. Nr. 1774/75
t Gjykats Supreme t Kroacis) sht marr qndrim se

928

kryers i ksaj vepre penale mund t jet personi i cili

faktikisht e jep ndihmn mjeksore ose trajtimin shndetsor,
pa marr parasysh se me nj akt prkats nuk sht caktuar n
at vend pune, sht praktikant apo jo, sht n pension apo jo,
sht n marrdhnie pune apo jo, qensore sht se ai ka
prgatitje shkollore mjeksore dhe se tjetrit i jep ndihm
mjeksore. Kt vepr penale nuk mund ta kryej farmacisti i
cili vepron n mnyr t pandrgjegjshme me rastin e dhnies
s barnave; ai prgjigjet sipas nenit 222 t ktij Kodi.
Vepra penale konsiderohet e kryer nse pr shkak t
dhnies s ndihms mjeksore ose trajtimit shndetsor n
mnyr t pandrgjegjshme sht shkaktuar keqsimi i
gjendjes shndetsore t personit. Do t thot kur subjekti
pasiv (pacienti) gjendet n nj gjendje shndetsore m t pa
favorshme se sa ka qen. Subjekti pasiv i ksaj vepre penale
sht secili person i smur apo i shndosh.
Pr t ekzistuar kjo form e veprs penale duhet t ekzistoj
lidhja shkaksore n mes t mnyrs s pa ndrgjegjshme t
dhnies s ndihms mjeksore ose t trajtimit shndetsor dhe
keqsimit t gjendjes shndetsore; nuk do t ekzistoj kjo
vepr penale edhe prkundr veprimit t pa ndrgjegjshm
nuk sht shkaktuar keqsimi i gjendjes shndetsore ose
keqsimi i gjendjes shndetsore sht shkaktuar pr arsyeja
tjera.
Sa i prket elementit subjektiv t veprs penale, vepra
penale mund t kryhet me dashje dhe nga pakujdesia(par 3).
Dashja duhet t prfshij vetdijen se me rastin e dhnies s
ndihms mjeksore ose trajtimit shndetsor veprohet n
mnyr t pandrgjegjshme dhe se pr kt arsye mund t
keqsohet gjendja shndetsore e personit. E njjta vlen edhe
n rast t prdorimit t mjetit t pa prshtatshm, apo metods
s pa prshtatshme.
N konsiderat mund t vij dashja direkte ose eventuale,
m reale sht dashja eventuale. Tek pakujdesia, parimisht
kemi t bjm me pakujdesin pa vetdije, nuk prjashtohet
edhe pakujdesia e vetdijshme.
Paragrafi 4 dhe 5.
Format kualifikuese t ksaj vepre penale jan parapar n
par. 4 dhe 5 t ktij neni.

929

Format kualifikuese t ksaj vepre penale ekzistojn nse

pr shkak t veprave penale nga par 1, 2 ose 3 shkaktohet
lndim i rnd trupor ose fardo dmtimi t rnd trupor apo
vdekja e nj ose m shum personave. Tek kto forma
kualifikuese kryersi duhet t veproj me pakujdesi ndaj
pasojs s rnd, n t kundrtn, nse kryersi vepron me
dashje ndaj lndimit t rnd ose vdekjes s personit, ather
do t kemi veprat prkatse t vrasjes ose t lndimit t rnd
trupor, ku kto vepra e konsumojn veprn penale, trajtim i
pandrgjegjshm mjeksor sepse n kto raste paraqitet si
mnyr kryerje s veprs penale t vrasjes, gjegjsisht t
lndimit t rnd trupor. Nse me trajtimin e pandrgjegjshm
mjeksor sht shkaktuar lndim i leht trupor, ather do ta
kemi kt vepr penale, ngase lndimi i leht trupor
konsumohet me shkaktimin e keqsimit t gjendjes
shndetsore. Mjeku i cili refuzon ta japi ndihmn mjeksore
gjith ashtu vepron n mnyr t pa ndrgjegjshme por do t
prgjigjet pr veprn penale, mosdhnia e ndihms mjeksore
si vepr e veant(neni 220).
Plqimi i personit q ti nnshtrohet tretmanit mjeksor nuk
e prjashton fajin e kryersit i cili vepron n mnyr t pa
ndrgjegjshme me rastin e dhnies s ndihms mjeksore ose
t trajtimit mjeksor. Mirpo, n rastet kur mjeku vepron n
kundrshtim me rregullat e mjeksis, shkencs dhe metodave
t standardizuara gjat dhnies s ndihms mjeksore dhe nuk
e keqsojn gjendjen shndetsore, por n t kundrtn jan t
efektshme, ather nuk do t kemi kt vepr penale, por
mund t jet ndonj kundrvajtje.
Kjo vepr penale do t ekzistoj edhe n rastet kur mjeku
vepron n mnyr t pandrgjegjshme me rastin e trajtimit t
personit t smur rnd pa shans t shrimit. Kjo sht edhe
n kundrshtim me dispozitat e etiks s mjekut ngase nuk
sht e lejuar t eksperimentohet ose pr shkaqe humane ti
mohohet trajtimi mjeksor n mnyr q ti shkurtohen
vuajtjet.
Praktika Gjyqsore:
Nse ekspertt e dhn mendimin se dokumentet
mjeksore ofrojn mundsin e shikimit se ka ka ndodh me
rastin e hyrjes nn anestezion e q ka rezultuar me ndalimin
akut t zemrs, nuk ekziston vepra penale, trajtimi i

930

pandrgjegjshm mjeksor nga neni 126 LP t Serbis(neni

219 Kodit Penal t Kosovs).
Nga arsyetimi
T akuzuarve u vihet n bar se me prdorimin haptas t
mjetit t paprshtatshm dhe me metod t pa prshtatshme
kan ofruar ndihmn mjeksore, n at mnyr q kan kryer
anestezin jo adekuate e cila pr pasoj ka pas ndaljen akute t
puns s zemrs dhe sht shkaktuar koma cerebrale e cila ka
zgjat dy or.
Duke e aprovuar mendimin e ekspertit se dokumentacioni
ekzistues ofron mundsin e shikimit n at se ka ka ndodh
me rastin e hyrjen nn anestezion, se pr ciln keqsim t
gjendjes shndetsore sht fjala dhe pr arsye sht prdor
terapia e prmendur, drejt ka vlersuar gjykata e shkalls s
par kur ka gjet se nuk ka as nj prov q do t arsyetonte
dyshimin e bazuar se t pandehurit kan kryer veprn penale
t cekur n aktakuz dhe pr kt arsye drejt sht vepruar
kur sht hedh propozim akuza.
(Aktvendimi i Gjykats s Qarkut n Beograd Kz. Nr.
3046/91 dt. 17. 12.1991).
Mjeku me rastin dhnies s ndihms mjeksore, vepron n
mnyr t pa ndrgjegjshme nga pakujdesia, kur si mjek
kujdestar me rastin e pranimit t smurs si rast urgjent lshon
ta shikoj kartonin mjeksor t smurs n t cilin ka shkruar se
sht alergjike n disa medikamente,dhe i urdhron motrs
medicinale tia japi injeksionin e cila ka prmbajt komponent
t medikamentit ndaj s cils ajo ishte alergjike, dhe me kt
kishte shkaktuar keqsimin e gjendjes shndetsore, me ka ka
kryer veprn penale nga neni 126 par 1 LP t Serbis(neni 219
par 2 i KP.t Kosovs).
Aktgj. Gjykats Supreme t Serbis Kz. Nr. 136/92 dt.
14.04. 1992.
Mosdhnia e ndihms mjeksore
Neni 220
Mjeku i cili nuk ia ofron ndihmn e nevojshme
mjeksore personit t cilit ndihma e till i sht e
nevojshme edhe pse sht i vetdijshm apo ka mundur
dhe sht dashur t jet i vetdijshm se mosveprimi i till

931

mund t shkaktoj dmtim t rnd t shndetit t personit

apo vdekjen e tij dnohet me burgim deri n tri vjet.
_______________________________
Sipas Ligjit pr Shndetsin do qytetar ka t drejt n
ndihmn e nevojshme mjeksore n kohn kur ajo sht e
nevojshme. Detyra e mjekut sht q ta ofroj at ndihm,
ngase nj detyr e till, jo vetm se sht obligim ligjor por
buron edhe nga vet natyra e thirrjes s till dhe t drejts
kushtetuese e ligjore t qytetarit.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht paraqit;
si mos dhnie e ndihms s nevojshme mjeksore personit t
cilit i nevojitet. Mos dhnia e ndihms mjeksore manifestohet
me refuzimin e nj krkese t till si dhe me mos marrjen n
konsiderat t nj krkese t till, duke u shtir se nuk ndigjon
ose nuk sheh dhe nuk vepron me vet iniciativ.
Bhet fjal pr veprn penale e cila kryhet me mos veprim
e edhe n rastet kur mjeku e ofron nj form t caktuar t
ndihms mjeksore por ka lshuar ta ofroj at n kohn e
duhur; do t thot at ndihm q n momentin e duhur ishte e
nevojshme pr ta mnjanuar dmtimin e rnd shndetsor apo
vdekjen.
Vepra penale do t ekzistoj edhe n rastin kur mjeku
refuzon t ofroj ndihmn mjeksore pr shkak t jo
kompetencs territoriale ose t organizimit t brendshm t
sistemit shndetsor duke e udhzuar q ai t paraqitet n nj
ambulanc ose spital tjetr shndetsor. Mirpo, mos dhnia
e ndihms mjeksore do t paraqes veprimin me t cilin do t
kryhet vepra, vetm nse mjeku ka pas mundsi pr ta afruar
at ndihm mjeksore. A ka mund mjeku ta ofroj ndihmn e
duhur sht shtje faktike e cila varet nga rrethanat dhe faktet
e rastit.(p.sh me far mjetesh ose paisjesh medicinale ka
disponuar mjeku n kohn e duhur, a ka qen mjeku i aft n
pikpamje shndetsore ta afroj at ndihm etj). Ndihma
mjeksore pr t ciln bhet ktu fjal, ka t bj me ndihmn
e par urgjente mjeksore e cila sht e nevojshme pr ta
mnjanuar keqsimin e drejt pr drejt t gjendjes shndetsore
ose vdekjen, pas s cils ndihm personi drgohet n
intervenim ose trajtim mjeksor t rregullt. Mnyra dhe trsia
e ndihms mjeksore varet nga natyra e smundjes, gjendjes
s t smurit dhe mundsive t mjekut n rrethanat konkrete.

932

Mjeku ka pr detyr t ofroj ndihmn mjeksore t

nevojshme, gjithnj n do koh, do vend, por n suaza t
mundsive t veta.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm mjeku.
Sipas kuptimit t ktij inkriminimi kryers i ksaj vepre
penale mund t jet secili mjek, do t thot personi i cili ka
mbaruar fakultetin e mjeksis ose t stomatollogjis, pa mar
prsysh a e ushtron aktivitetin e mjekut apo jo. Pr m
gjersisht shiko komentin e nenit 219 t ktij Kodi. Mjeku ka
pr detyr ta ofroj ndihmn mjeksore edhe n rastet kur
mund t rrezikohet shndeti i tij, sepse sipas ligjit dhe natyrs
s profesionit jan t obliguar ti nnshtrohen rrezikut pr jetn
dhe shndetit e tij.
Dhnien e ndihms mjeksore, n kuptim t ksaj
dispozite, e ka pr detyr edhe mjeku ndaj t cilit iu sht
shqiptuar dnimi plotsues, ndalimi i ushtrimit t profesionit, i
aktiviteteve ose detyrs(neni 54 KPK), sepse me ofrimin e
ndihms s nevojshme personit i cili ka nevoj pr te nuk
shkelet ndalesa pr ushtrimin e profesionit ose t aktivitetit
mjeksor.
Vepra penale konsiderohet e kryer me vet faktin e mos
dhnies s ndihms s nevojshme, ashtu q nuk sht e
rndsis se dmtimi i rnd i shndetit ose vdekja sht
mnjanuar nga aktiviteti i personave tjer ose rreziku pr
dmtimin e rnd t shndetit ka kaluar vet vetiu. E rndsis
sht se dhnja e ndihms mjeksore e nevojshme n vendin
dhe kohen e caktuar nuk sht dhn dhe se pr at ka ekzistuar
mundsia q t shkaktohet lndimi i rnd trupor(jo lndim i
leht trupor) ose vdekja e krkuesit t ndihms. Mundsia pr
lndim t rnd trupor ose vdekja duhet t rrjedhi nga gjendja
shndetsore e personit i cili e krkon ndihmn e nevojshme
mjeksore ose ka nevoj pr te e jo ndonj ndihm tjetr. Nse
nj mjek ve ka filluar ta ofroj ndihmn mjeksore,
intervenimi i mjekut tjetr sht i pa nevojshm. Por, nse
mjeku tjetr si specialist e sheh se mjeku i par nuk vepron
lege artis(n mnyr t duhur) ather sht i detyruar t
intervenoj dhe ta ofroj ndihmn mjeksore adekuate.
Mundsia e shkaktimit t lndimit t rnd ose vdekjes
vrtetohet objektivisht n baz t natyrs s smundjes,
respektivisht t lndimit, gjendjes s prgjithshme
shndetsore t personit t cilit i nevojitet ndihma dhe

933

rrethanave tjera objektive. Ligjdhnsi drejt e prdor

shprehjen person pr subjektin pasiv t veprs penale, ngase
mund t jet i smuri, i lnduari, lehona, i porsalinduri,
personi i zhytur n uj etj.
Mendoj se nj prkufizim m adekuat i ksaj vepre penale
do t ishte kur n vend t shprehjeve ndihma e till i sht e
nevojshme t thuhej i cili gjendet n rrezik t drejt pr drejt
pr jet. Kshtu si sht prkufizuar n nenin 220 t ktij
Kodi, sht n mjekun t vlersoj se kujt i nevojitet ndihma
mjeksore dhe se mos dhnia e ndihms mund t shkaktoj
lndim t rnd trupor ose vdekjen. N vend se munsia pr
lndim t rnd trupor ose vdekja t vlersohet nga rreziku i
drejt pr drejt pr jet n t cilin gjendet personi t cilit i
nevojitet ndihma mjeksore.
Sa i prket elementit subjektiv t veprs penale, kjo vepr
penale kryhet vetm me dashje(direkte ose eventuale).
Kryersi i ksaj vepre penale duhet t jet i vetdijshm ose ka
mundur dhe sht dasht t jet i vetdijshm se mos veprimi i
till mund t shkaktoj dmtim t rnd shndetsor t personit
apo vdekjen e tij. Kryersi sht apo mund t jet i
vetdijshm pr pasojn e mos veprimit t tij n baz t
vrojtimit t tij personal, n baz t informatave t marra drejt
pr s drejti nga i smuri, - me telefon ose nga personi i tret
sipas prshkrimit t simptomave. Kshtu, mjeku nuk do t
ishte prgjegjs nse ka qen n lajthim, madje edhe n
lajthim t mnjanuar. P.sh., gabimisht mendon se nuk posedon
me barin e nevojshm. Mjeku do t jet prgjegjs edhe n
rastet kur mendon se ndihma mjeksore sht e kot(e pa
rndsishme), ngase lndimi i rnd trupor ose vdekja sht e
pa shmangshme(p. sh., smundjet e pa shrueshme, lndimi i
rnd i organeve vitale pr jet etj).
Ushtrimi i kundrligjshm i veprimtaris
mjeksore
Neni 221
(1)
Kushdo q pa pasur kualifikimet profesionale apo
autorizime ligjore kryen trajtime mjeksore ose
angazhohet n disa aktivitete t tjera mjeksore pr t cilat
ligji krkon kualifikime t posame dnohet me gjob apo
me burgim deri n nj vit.

934

(2)
Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni rezulton me
vdekjen e nj apo m shum persona, kryersi dnohet me
gjob ose me burgim prej nj deri n dymbdhjet vjet.
___________________________
Paragrafi 1.
Ligji pr shndetsin i Republiks s Kosovs, n
nenin .... parasheh se ndihmn dhe tretmanin shndetsor e
ofrojn puntort shndetsor dhe bashkpuntort e tyre. Me
dispozita t veanta sht parapar se shrbimet shndetsore
mund ti ofrojn puntort shndetsor me prgatitjet t larta
shndetsore nn kushtet e caktuara t parapara me ligj dhe
puntort me prgatitje t mesme shkollore nn udhzimet dhe
mbikqyrjen e mjekut t autorizuar t mjeksis ose
stomatologjis.
Me shprehjenpuntor shndetsor sipas Ligjit pr
shndetsin nnkuptojm personin ose personat t cilt kan
arsimimin prkats t lmis shndetsore: do t thot:
personat t cilt kan mbaruar fakultetin e mjeksis,
stomatologjis, farmaceutiks, ose famacentiko-biokimik, apo
personat t cilt kan mbaruar arsimimin e lart(barello) ose
t mesme t shndetsis.
Trajtimin mjeksor ose angazhimin n aktivitete tjera
mjeksore nuk mund ta ofrojn personat t cilt nuk posedojn
kualifikime profesionale apo autorizime ligjore nga se mund
t jet nj form e mashtrimit dhe ather ekziston rreziku real
pr shndetin e njerzve. Kjo dukuri sht e njohur ka moti
dhe n popull njihen si mjekt popullor ashtu q inkriminimi
i saj ka pr qllim q me frenimin e ksaj dukurie t mbrohet
shndeti i njerzve.
Veprimi pr kryerjen e ksaj vepre penale manifestohet
me kryerjen e trajtimit mjeksor ose me angazhimin n disa
aktivitete tjera mjeksore, pra veprimet me t cilat kryhet
vepra penale jan prcaktuar n mnyr alternative : a)
ushtrimi i trajtimeve mjeksore apo b) t disa trajtimeve t
tjera mjeksore.
Me trajtim mjeksor nnkuptojm ndrmarrjen e t gjitha
atyre masave t cilat n mbrojtjen shndetsore i ndrmerr
personi i cili ka mbaruar fakultetin e mjeksis ose
stomatologjis. Do t thot, caktimin e diagnozs dhe

935

prshkrimin e terapis, mjekimi terapeutik mund t jet i lloj

llojshm: dhnia e barnave apo disa mjete tjera me qllim t
shrimit, ndrmarrja e disa ndrhyrjeve n trupin e personit i
cili shrohet, kshillimi lidhur me mnyrn e t ushqyerit e
tjera. Me angazhim n disa aktivitete tjera do t nnkuptohet,
secila mas e cila merret por nuk sht pr qllim t
trajtimit(shrimit) mjeksor. P.sh sanimi i prkohshm i
ndonj thyerje, nxjerrja e dhmbit, ndihma e lehons gjat
lindjes, dhnia e barnave anestezike, lyerja dhe mbshtjellja e
vars etj. Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm
personi i cili nuk i plotson kushtet e krkuara sipas paragrafit
1 t ksaj dispozite t cilat kushte jan prcaktuar n mnyr
alternative e jo n mnyr kumulative sikurse e ka prcaktuar
kodi penal i Bosnjs dhe Hercegovins dhe at: a) t mos ket
kualifikime profesionale apo b) autorizime ligjore.
Sipas ktij prkufizimi rrjedh se kryers i ksaj vepre
penale nuk mund t jet personi i cili nuk posedon kualifikime
profesionale por posedon autorizimin ligjor, me gjas kjo do
t ishte n rastet kur nj mjek popullor ka aftsi pr t
shruar disa smundje me barishte natyrore (p sh., n Ivangrad
t Malit t Zi sht personi i cili mbaron dhe shet past pr t
djegurit) dhe pr at mer nj autorizim nga organi kompetent
ose kur nj person ka afinitete pr t ndrmarr disa veprime
ortopedike dhe pr at siguron autorizim prkats (p sh.,
personi i quajtur Syla nga fsh. Vrell t Istogut). N t
kundrtn kjo dispozit duhet t psoj ndryshime dhe t
prkufizohet sikurse n kodin penal t Bosnjs dhe
Hercegovins ose t Kroacis.
Legjislacioni penal i m pashm ka konsideruar se kjo
vepr penale mund t kryhet vetm si form e profesioni pa
kualifikime profesionale, sepse prkufizimi i athershm ligjor
ka krkuar q personi pa kualifikime adekuate ta ushtroj
trajtimin mjeksor ose t ofroj ndihmn mjeksore si zeji , si
profesion pr burimin e t ardhurave, ashtu q vepra penale ka
br pjes n veprat penale kolektive. Andaj, sipas
prkufizimit n Kodin Penal t Republiks s Kosovs kjo
vepr penale do t konsiderohet e kryer nse sht kryer
vetm nj trajtim mjeksor ose vetm nj angazhim tjetr
mjeksor nga personi i cili nuk posedon kualifikim profesional
apo autorizim ligjor.

936

Sipas prkufizimit t ksaj vepre penale sht irelevante

pr ekzistimin e ksaj vepre penale nse sht kryer trajtimi
mjeksor me pages apo pa pages edhe pse zakonisht kjo
vepr penale kryhet me pages.
Pasoja e ksaj vepre penale sht rreziku abstrakt pr
shndetin e njeriut. Andaj, nuk sht e rndsis pr
ekzistimin e veprs, se trajtimi mjeksor ose angazhimi
mjeksor sht i suksesshm ose i dmshm pr shndetin e
personit ndaj t cilt sht ndrmarr. Nj qndrim t till e ka
prvetsuar edhe praktika gjyqsore(Aktgj. i Gjykats
Supreme t Bosnjs dhe Hercegovins Kz.nr. 772/62) duke
konstatuar se vepra penale e ushtrimit t kundrligjshm t
veprimtaris mjeksore sht e rrezikshme pr shoqrin, pa
marr parasysh se a jan shkaktuar pasoja t dmshme pr
shkak t mjekimit nga personat q nuk i kan kualifikimet e
duhura.
Sa i prket elementit subjektiv t ksaj vepre penale, kjo
vepr penale kryhet vetm me dashje. Nuk sht e rndsis
nse kryersi i veprs penale sht eventualisht i bindur se me
veprimet e veta i kontribuon shndetit t pacientit.
N paragrafi 2 sht parapar forma e kualifikuar e
veprs themelor t parapar n paragrafin 1 nse sht
shkaktuar vdekja e nj apo m shum personave. Sa i prket
forms s kualifikuar t ksaj vepre penale kryersi duhet t
veproj ndaj pasojs nga pakujdesia. Pr udi n paragrafin 2
nuk sht parapar sanksionimi nse pr shkak t veprs
penale nga paragrafi 1 dmtohet rnd shndeti ose shkaktohet
lndim i rnd trupor i nj apo m shum personave sikurse
sht parapar edhe n legjislacionet tjera penale.
Praktika gjyqsore:
E akuzuara ka kryer veprn penale, ushtrimi i
kundrligjshm i veprimtaris mjeksore, nga neni 221 KPK,
kur pa autorizim ka prdor tretmanin bioenergjie ndaj
fmijs tre vjear i cili ka qen i smur nga sindromi nefretik
dhe ka shtyt prindrit tia ndrpren terapin hormonale t
prcaktuar nga trajtimi mjeksor, dhe pr kt sht shkaktuar
dmtimi i rnd shndetsor.
Gjykata e Qarkut-Bjelovar(Kroaci). Aktgj. Kz. Nr. 150/92
dt. 9.04.2010.

937

Nga gjendja e vrtetuar faktike rrjedh se i akuzuari n nj

period t gjat kohore ka pranuar dhe kontrolluar t smurit
dhe ka prshkruar terapin pr disa lloje t smundjeve edhe
pse pr at nuk ka poseduar kualifikimin adekuate profesional,
me kt jan prmbush elementet e veprs penale, ushtrimi i
kundrligjshm i veprimtaris mjeksore nga neni 221 KPK.
Nga arsyetimi:
I akuzuari e ka reklamuar veprimtarin e vet kriminale
nprmes shtypit me titull shroj t gjitha smundjet, ka
shtyp vizit-kartelat me adresn dhe telefonin e vet, me
konstatim se sht psikolog dhe shrues me barna popullore,
edhe pse nuk ishte e sakt, ka shtyp udhzime pr prdorimin
e pastave , ajave, lngjeve t lloj llojshme t cilt nuk jan
prcaktuar si barna.
Gjykata e shkalls s par ka vrtetuar se i akuzuari ka
pranuar dhe kontrolluar t smurit n dhoma t veanta dhe ka
prshkruar terapin pr shrimin e t smurve edhe pse pr at
nuk ka poseduar kualifikimin profesional.
Aktgj. I Gjykats s Qarkut n Slavonska Pozheg (Kroaci)
Kz.nr 135/89 dt. 25. 09. 1989.
Prgatitja dhe dhnia e pandrgjegjshme
e barnave
Neni 222
(1)
Farmacisti apo personi tjetr q sht i autorizuar
t prgatis apo t shprndaj barna, i cili i prgatit n
kundrshtim me standardet profesionale apo jep barna n
mnyrn t gabuar dhe me kt rrezikon shndetin apo
jetn e personit dnohet me gjob apo me burgim deri n
nj vit.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n gjasht muaj.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
shkakton lndime t rnda trupore ose dmtim t rnd t
shndetit, kryersi dnohet me burgim prej nj deri n tet
vjet pr veprn penale nga paragrafi 1 ose me burgim deri
n tre vjet pr veprn penale nga paragrafi 2.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
ka rezultuar me vdekjen e nj apo m shum personave,

938

kryersi dnohet me burgim prej nj deri n dymbdhjet

vjet burgim pr veprn penale nga paragrafi 1 ose me
burgim prej nj deri n tet vjet pr veprn penale nga
paragrafi 2.
(5)
Barnat e prgatitura konfiskohen.
_____________________________
Pr mbrojtjen e shndetit t njerzve sht me rndsi t
madhe edhe prodhimi dhe vnia n qarkullim e barnave. Pr
kt, edhe ligji mbi prodhimin, prpunimin dhe qarkullimin e
barnave e n mnyr recidive e shpreh rendsin pr shndetin
e njerzve. Me kt ligj prcaktohen kriteret dhe rregullat e
prodhimit, paketimit, shnimit, prpunimit, prgatitjes dhe
shprndarjes s tyre. Edhe legjislacioni penal i sanksionon
veprimet me t cilat cenohen dispozitat ligjore dhe nn ligjore
me t cilat rregullohen standardet, kriteret e prodhimit,
prpunimit dhe shprndarjes s barnave. Andaj, dispozita nga
neni 222 ka natyr blankete, gjegjsisht udhzues n cenimin
e ndonj dispozite t legjislacionit i cili e rregullon prodhimin,
prpunimin, prgatitjen dhe qarkullimin e barnave pr
mbrojtjen shndetsore t njerzve.
Paragrafi 1.
N paragrafin 1 t ktij neni sht prkufizuar forma
themelore e ksaj vepre penale e cila konsiston n prgatitjen
n kundrshtim me standardet profesionale, m mir t thuhet
me rregullat dhe standardet ligjore t barnave, apo jepen barna
n mnyr t gabuar dhe me kt rrezikohet shndeti ose jeta e
personit.
Veprimet me t cilat mund t kryhet kjo vepr penale
jan paraqit n form alternative dhe at: si prgatitje ose
shprndarje t barnave t cilat jan prgatit n kundrshtim
me standardet profesionale ose jepen barna n mnyr t
gabuar. Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale jan t
paraqitura ashtu q udhzojn n shkeljen e ndonj dispozite
ligjore me t ciln rregullohen standardet profesionale pr
prgatitjen dhe ndrrimin e barnave, do t thot se vepra
penale ka natyr blenkete. Kshtu, forma klasike e ksaj vepre
penale do t ishte dhnia ose prgatitja e barit tjetr prkundr
atij t prshkruar nga mjeku ose atij t krkuar, nse me ligj

939

nuk sht e lejuar. Farmacisti ose personi tjetr i autorizuar

pr prgatitjen ose shprndarjen e barnave mund t japi vetm
barin e shnuar n recetn e mjekut, apo nse nuk e ka at bari
ta japi barin tjetr i cili sipas standardeve profesionale mund t
zvendsohet; por duke e informuar shfrytzuesin pr
zvendsim dhe me plqimin e shfrytzuesit. Vepra do t
ekzistoj edhe n rastet kur kryersi nga pakujdesia e jep barin
tjetr nga ai i cili sht prshkruar n receten e mjekut dhe pr
kt rrezikohet shndeti apo jeta e shfrytzuesit.
Mnyra tjetr e kryerjes s ksaj vepre penale sht
prgatitja e barit n kundrshtim me standardet profesionale.
Kto jan rastet kur farmacisti ose personi i autorizuar pr
prgatitje e prgatit vet barin nga substancat tjera dhe pr
shkak t neglizhencs(pakujdesis) e prgatit barin n
kundrshtim me standardet profesionale si pr kah prmbajtja
dhe sasia e substancave t cilat duhet t shtohen.
Mnyra e tret e kryerjes s ksaj vepre penale ka t bj
me shprndarjen e barnave. Kjo mnyr e kryerjes s veprs
penale ka pr qllim q t prfshihen t gjitha mnyrat tjera q
nuk mund t prfshihen n mnyrat e m siprme e q kan t
bjn me shprndarjen(qarkullimin) e barnave. P.sh nse
shfrytzuesit ose personit t cilit i jepet bari nuk i jepen
kshillat pr prdorimin e tij apo ato kshilla jan t gabuara,
kur personit nuk i trhiqet vrejtja pr efektet negative ose
cilat veprime duhet ndrmarr me rastin e prdorimit t barit.
Objekti me t cilin mund t kryhet kjo vepr penale jan
barnat t cilat prdoren pr mjekimin e personit. Bari pr
shrim mund t konsiderohet vetm ai bari i cili sht lejuar
me ligjin mbi prodhimin, prpunimin dhe qarkullim. Barnat
jan t ndryshme dhe t shumta ashtu q vetm ligji i sistemon
dhe i radhit n: barnat e gatshme t cilt mund t konsumohen
menjher ; barnat substanciale t cilat shrbejn pr
prpunimin e barit, prodhimet t cilat mbarohen n barnatore
nga substancat e barit, gjaku dhe prbrja e gjakut, derivatet e
gjakut dhe prodhimet tjera t ngjashme. Krahas ktyre ligji
parasheh edhe mjetet medicinave si p.sh preparatet pr
prdorimin e jashtm, ajet dhe kombinimet e tyre,
mbshtjellset dhe materiali stomatologjik, mjetet e
diagnostivikimi etj.
Pasoja e ksaj vepre penale sht rrezikimi i shndetit apo
jeta e personit q do t thot se personi i shndosh bhet i

940

smur ose gjendja e smur shndetsore e nj personi

keqsohet.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale duhet t ekzistoj lidhja
shkaksore n mes t veprimit t kryersit dhe pasojs.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm
farmacisti apo personi q sht i autorizuar t prgatis apo
shprndaj barna e q vlersohet pr secilin rast n baz t
rregullave farmaceutike e q kryesisht jan puntort e
barnatoreve me fakultetin e kryer t farmaceutiks e q jan t
autorizuar t japin barin.
Sa i prket elementit subjektiv t veprs penale, vepra
mund t kryhet me dashje dhe nga pakujdesia(par. 2).
N paragrafin 3 dhe 4 t ktij neni jan paraqit format
kualifikuese t veprs themelore nga paragrafi 1 dh e 2 t ktij
neni e q kan t bjn nse shkaktohet lndim i rnd trupor
ose dmtim i rnd i shndetit apo nse vepra penale themelore
nga par. 1 ose 2 rezulton me vdekjen e nj apo m shum
personave.
Duhet cekur se kryersi n drejtim t pasojs e cila e bn
veprn e kualifikuar duhet t veproj nga pakujdesia n t
kundrtn do t bnim me ndonj vepr penale t kapitullit,
kundr jets dhe trupit. Sa i prket nocioneve, lndim i rnd
trupor ose dmtim i rnd shndetsor vlejn t thnat tek
komentimi i veprs penale, lndimi i rnd trupor nga neni
154.
Nuk mund t bhet fjal pr bashkimin e ktyre
mnyrave(formave) t kryerjes s ksaj vepre penale ngase
veprimet me t cilat kryhet vepra penale jan paraqit n
mnyr alternative, andaj pr t ekzistuar vepra penale
mjafton t ndrmerret nj, ose dy veprime.
Paragrafi i pest sht dispozit urdhruese e cila e
obligon gjykatn q ta konfiskoj barin e prgatitur.
N periudhn e tranzicionit nuk mund t thuhet se nuk ka
pas kso vepra penale, por praktika gjyqsore penale sht e
varfr n kt drejtim. E kam prshtypjen se inspektorati
shndetsor, edhe ashtu i brisht, kto shtje i ka zgjedh me
procedurn kundrvajts.
Prodhimi dhe vnia n qarkullim e produkteve
t dmshme mjeksore

941

Neni 223
(1)
Kushdo q prodhon barna t dmshme ose
produkte t tjera mjeksore q jan t dmshme pr
shndetin me qllim q ti shes ato apo n ndonj mnyr
tjetr ti v n qarkullim dnohet me gjob apo me burgim
deri n tre vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n nj vit.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor apo dmtim t rnd
t shndetit, kryersi dnohet me burgim prej nj deri n
tet vjet pr veprn nga paragrafi 1, ose me burgim deri
n tre vjet pr veprn nga paragrafi 2 i ktij neni.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me vdekjen e nj apo m shum personave,
kryersi dnohet me burgim prej nj deri n dymbdhjet
vjet pr veprn nga paragrafi 1 ose me burgim prej nj
deri n tet vjet pr veprn nga paragrafi 2.
(5)
Prodhimet mjeksore dhe mjetet pr prodhimin e
tyre konfiskohen.
__________________________
Pr mbrojtjen shndetsore t njeriut sht e rndsishme
prodhimi dhe vnia n qarkullim t produkteve mjeksore. Pr
kt qllim ligjdhnsi i Republiks s Kosovs ka nxjerr ligje
adekuate pr prodhimin, ruajtjen dhe shitjen e produkteve
shndetsore(barnave) si psh. Ligji mbi prodhimin,
qarkullimin dhe ruajtjen e barnave etj.
Objekti mbrojts i ksaj vepre penale, sikurse edhe tek
veprat tjera t ktij kapitulli, sht jeta dhe shndeti i njeriut.
Sipas ksaj vepre penale rreziku pr jetn dhe shndetin e
njeriut sht abstrakt do t thot rreziku pr gjith njerzit.
Rrezikimi i jets dhe shndetit t njerzve sht edhe shkak
pr inkriminimin e prodhimit t barnave dhe produkteve tjera
mjeksore me qllim q t shiten apo n nj mnyr tjetr t
vihen n qarkullim. Nj inkriminim t till e ka legjislacioni
penal i Kroacis, ndrsa legjislacioni penal i Malit t Zi,
Bosnjs dhe Hercegovins, Maqedonis dhe ai i Serbis nuk e
kan parapar n legjislacionet e tyre penal.

942

Mjet me t cilin kryhet kjo vepr penale sht bari i

dmshm apo produkt tjetr i dmshm pr shndetin e
njerzve. Vlersimi se cili bari apo produkt tjetr mjeksor
sht i dmshm pr shndetin e njerzve sht shtje e cila
duhet t vrtetohet pr secilin rast konkret npr mes
institucioneve prkatse shndetsore. Pra sht shtje
faktike e cila duhet t vrtetohet nga gjykata pr secilin rast
konkret n baz t analizave, prmbajtjes dhe efektit t tij n
shndetin e njeriut. Pr t ekzistuar kjo vepr penale, bari ose
produkti tjetr mjeksor duhet t jet i dmshm pr jetn dhe
shndetin e njeriut, n t kundrtn nuk do t qndroj kjo
vepr penale.
Paragrafi 1.
Veprimi me t cilin kryhet vepra penale e prkufizuar n
paragrafin 1, sht prodhimi i barit t dmshm apo produktit
t dmshm me qllim t shitjes apo n nj mnyr tjetr t
vihet n qarkullim. Pra, me kt vepr penale sanksionohet
prodhimi i barit t dmshm apo produktit shndetsor t
dmshm me qllim t shitjes ose t vns n qarkullim. do
prodhim i barit t dmshm ose produktit mjeksor t
dmshm nuk do t paraqes vepr penale nga ky neni, nse
prodhimi nuk sht br me qllim q ai t shitet apo n
ndonj mnyr tjetr t vihet n qarkullim.
Sipas prkufizimit t ksaj vepre penale nuk mund t
thuhet se sht sanksionuar shitja apo vnia n qarkullim e
barnave t dmshm apo produkteve tjera t dmshme
shndetsore, sepse thuhet qart me qllim t shitjes ose me
qllim q n nj mnyr tjetr t vihet n qarkullim. Pra nuk
thuhet prodhon, shet ose n nj mnyr tjetr e ven n
qarkullim barin e dmshm apo produkte t dmshme
shndetsore.
Prodhuesi nse e shet apo e ven n qarkullim barin e
dmshm apo produktin e dmshm shndetsor
konsiderohet se e ka kryer kt vepr penale, sepse shitja apo
vnia n qarkullim e vrteton qllimin e prodhimit. Mirpo,
nse personi e shet apo e ven n qarkullim barin apo
produktin e dmshm mjeksor nuk mund t thuhet se e ka
kryer kt vepr penale, nga se ai nuk e ka prodhuar at.
Andaj, do interpretim tjetr me t cilin synohet q shitja apo

943

vnia n qarkullim t konsiderohet si mnyr apo form e

kryerjes s ksaj vepre penale, do t thot krijim i norms s
re penale nga interpretuesi apo komentuesi e q sht n
kundrshtim me parimin Nullum crimmen sine poene lege.
Por, n rastet e tilla mbulesa ligjore ekziston n nenin 224 par.
1 t Kodit Penal, ku thuhet prve tjerave.... apo prodhime t
tjera pr t cilat personi e di se jan t dmshme pr shndetin
e njerzve. Nn kuptimin prodhime tjera mund t
konsiderohen edhe barnat apo produktet mjeksore t
dmshme pr shndetin e njerzve. Psh., barnat me afat t
skaduar mund t konsiderohen si t dmshme pr shndetin e
njeriut. Kshtu, shitja apo vnia n qarkullim e barnave ose
produktet mjeksore t dmshme pr shndetin e njerzve nuk
mund t thuhet se jan veprime t pa inkriminuara me kodin
penal.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni ligjdhnsi e ka parapar
ndshkimin nse vepra nga paragrafi 1 kryhet nga pakujdesia.
Paragrafi 3 dhe 4.
Format kualifikuese t ksaj vepre penale jan parapar n
paragrafin 3 dhe 4. Vepra konsiderohet e kualifikuar nse
shkaktohet dmtim i rnd shndetsor i njeriut(subjektit pasiv
t veprs) ose nse shkaktohet vdekja e nj apo m shum
personave. Duhet cekur se kryersi n drejtim t pasojs e cila
e bn veprn e kualifikuar duhet t veproj nga pakujdesia n t
kundrtn do t bnim me ndonj vepr penale t kapitullit,
kundr jets dhe trupit. Sa i prket nocioneve, lndim i rnd
trupor ose dmtim i rnd shndetsor vlejn t thnat tek
komentimi i veprs penale, lndimi i rnd trupor nga neni
154.
Prodhimi dhe vnia n qarkullim e artikujve t
dmshm ushqimor
Neni 224
(1)
Kushdo q prodhon me qllim t shitjes, shet a
ofron pr shitje apo n ndonj mnyr tjetr v n

944

qarkullim artikuj ushqimor, pije apo prodhime t tjera

pr t cilat personi e di se jan t dmshme pr shndetin e
njerzve dnohet me burgim prej tre muajve deri n tre
vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n gjasht muaj.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
shkakton lndime t rnda trupore ose ndonj dmtim t
rnd t shndetit t personit, kryersi dnohet me burgim
prej nj deri n tet vjet pr veprn nga paragrafi 1 ose me
burgim deri n tri vjet pr veprn nga paragrafi 2 i ktij
neni.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me vdekjen e nj apo m
(5)
Artikujt dhe sendet e dmshme konfiskohen. shum
personave, kryersi dnohet me burgim prej nj deri n
dymbdhjet vjet pr veprn penale nga paragrafi 1 ose
me burgim prej nj deri n tet vjet pr veprn nga
paragrafi 2.
_______________________________________
Edhe kjo norm penalo-juridike pr objekt mbrojts ka
jetn dhe shndetin e njeriut. Pr nj jet t shndosh, pr ve
t tjerave, ka rndsi gjendja dhe kualiteti i ushqimit dhe
produktet tjera ushqimore. Andaj, me dispozita ligjore sht
rregulluar mnyra dhe kualiteti i prodhimit, kultivimit,
qarkullimit dhe ruajtja e produkteve ushqimore. Ligjdhnsi i
Republiks s Kosovs ka nxjerr nj numr t ligjeve
adekuate lidhur me produktet ushqimore, ruajtjen, shitjen dhe
prodhimin e tyre. Mos respektimi i ktyre dispozitave, pr
shkak t rndsis shoqrore jan prkufizuar si vepra penale
edhe pse shum prej tyre paraqesin delikte ekonomike ose
kundrvajtje.
Paragrafi 1.
Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale jan paraqit
n form alternative dhe kan t bjn me prodhimin me
qllim shitje, shitja, ofrimi pr shitje dhe vnia n qarkullim

945

n ndonj mnyr tjetr t artikujve ushqimor, pije apo

prodhime tjera t dmshme pr shndetin e njeriut.
Me prodhim t artikujve ushqimor do t nnkuptojm,
mbjelljen, rritjen, kultivimin, prpunimin, prgatitjen,
przierjen, formsimin dhe riciklimin, e thn me nj fjal,
ather kur produktet i dmshm pr njerzit sht i gatshm
pr shitje. Shitja si veprim me t cilin mund t kryhet kjo
vepr penale duhet kuptuar n harmoni me ligjin mbi
marrdhniet detyrimore. Ofrimi pr shitje do t ishte veprimi
me t cilin nj apo shum personave t caktuar apo t pa
caktuar u bhet me dije mundsia e shitjes s artikujve
ushqimor, pijeve ose sendeve tjera t dmshme pr shndetin
e njeriut, psh reklamimi, ekspozimi, drgimi i ofertave me
shkrim ose me goj etj.
Mundsia tjetr e kryerjes s ksaj vepre penale sht
vnia n qarkullim e artikujve ushqimor pijeve, dhe sendeve
tjera t dmshme pr shndetin e njeriut, psh dhurimi i
artikullit ushqimor, pijes apo sendit t till pr fardo arsye.
Kjo vepr penale, pr shkak t prdorimit t forms s
foljes me t ciln prcaktohet veprimi me t cilin kryhet vepra
penale, konsiderohet se ekziston nse kryet me nj veprim t
menjhershm si dhe me shum her (vepra bn pjes n
grupin e veprave t ashtuquajtura indiferente sa i prket t
numrit t veprimeve me t cilat kryhet vepra penale).
Objektet me t cilat kryhet kjo vepr penale jan: artikuj
ushqimor t cilt m pr s afrmi prcaktohen me Ligjin pr
Ushqimin e q nnkuptojm do materie apo prodhim i
prpunuar ose i ricikluar e q sht i dedikuar pr konsumim
t njeriut ose mund t pritet se do t konsumohet nga njeriu,
psh llojet e pijeve, am sakz, aditivt e ndryshme dhe secila
materie e cila i hedhet nj artikulli ushqimor gjat prodhimit,
prpunimit ose prgatitjes, si dhe materia e cila i hedhet ujit t
pijshm ose uji i cili i shtohet ushqimit. Me pije, prve ujit,
duhet nnkuptuar lngjet dhe pijet alkoolike. Me prodhime
tjera nnkuptojm t gjitha ato prodhime t cilat mund t futen
n organizmin e njeriut nprmes organeve t frymmarrjes,
lkurs, gjakut ose me an t ushqimit e pijeve dhe ato t cilat
n nj mnyr hyjn n organizimin e njeriut. Kto, mund t
jen mjetet pr rruajtjen e higjiens t cilat vijn n kontakt
me artikuj ushqimor, veglat e kuzhins, mjetet paketuese,
barnat e skeduara etj.

946

Artikujt ushqimor, pijet apo prodhimet tjera konsiderohen

t dmshme, nse ato sipas ligjit pr ushqimin konsiderohen si
t dmshme e si t tilla paraqesin rrezik pr shndetin e
njeriut. Konsiderohen t dmshme pr shndetin nse artikujt
ushqimor
pijet
dhe
prodhimet
tjera
prmbajn
mikroorganizma patollogjen, ose parazit, pesticide, metale
apo substanca helmuese dhe nse rrjedhin nga kafsht e
smura, nse prmbajn aditiv t pa lejuar, nse u skadon
afati i prdorimit etj.
Pasoja e veprs sht rreziku abstrakt pr shndetin e
njeriut sa i prket veprs penale nga paragrafi 1 i ktij neni.
Vepra konsiderohet se sht kryer nse ndrmerret ndonj
veprim me t cilin kryhet kjo vepr penale.
N paragrafin 2 t ktij neni sht parapar forma e leht
e ksaj vepre penale e cila ekziston nse kryhet nga
pakujdesia.
Paragrafi 3 dhe 4.
Format kualifikuese t ksaj vepre penale jan parapar n
paragrafin 3 dhe 4 t ktij neni. Vepra konsiderohet e
kualifikuar nse shkaktohet dmtim i rnd shndetsor i
njeriut ose nse shkaktohet vdekja e nj apo m shum
personave. Duhet cekur se kryersi lidhur me pasojn e cila e
bn veprn e kualifikuar duhet t veproj nga pakujdesia, n t
kundrtn do t bnim me ndonj vepr penale t kapitullit,
kundr jets dhe trupit. Sa i prket nocioneve, lndim i rnd
trupor ose dmtim i rnd shndetsor vlejn komentet lidhur
me lndimin e rnd trupor nga neni 154.
Nuk mund t bhet fjal pr bashkimin e ktyre
mnyrave(formave) t kryerjes s ksaj vepre penale ngase
veprimet me t cilat kryhet vepra penale jan paraqit n
mnyr alternative, andaj pr t ekzistuar vepra penale
mjafton t ndrmerret nj, ose m shum veprime.
Paragrafi 5
Ky paragraf sht dispozit urdhruese e cila e obligon
gjykatn q ti konfiskoj artikujt ushqimor, pijet dhe
prodhimet tjera t dmshme pr shndetin e njeriut.

947

Sa i prket elementit subjektiv t ksaj vepre penale,

kryersi vepron me vet dije se shet, prodhon pr qllim
shitje, ose ofron pr shitje apo n ndonj mnyr tjetr e v n
qarkullim artikulli ushqimor, pijet ose prodhimet tjera t
dmshme pr shndetin e njeriut. Do t thot se vepra penale
kryhet me dashje, por ligjdhnsi n paragrafin 2 ka parapar
mundsin e kryerjes s ksaj vepre penale edhe nga
pakujdesia.
Praktika gjyqsore:
Kur i pandehuri n mbltoren e vet prodhon dhe shet
akullore t cilat i ka mbaruar vet kur ka qen i smur dhe nuk
sht kujdes pr higjienn me rastin e mbarimit t akulloreve
ashtu q i ndot ato me baktere, kryen veprn penale nga neni
224 par 2 t ktij Kodi.
Nga arsyetimi:
I pandehuri n mbltoren e vet ka marruar akullore kur
ka qen i smur dhe nuk sht kujdes pr higjienn kur i ka
pastruar ent dhe n prgjithsi pr higjienn n mbltoren,
edhe pse ka qen i vetishm se pr at mund t vij deri te
ndotja e akulloreve me baktere pr ka jan helmuar nj
numr i caktuar i personave t cilt kishin ngrn akulloret n
mbltoren e t pandehurit.
N mnyrn e vrtetuar i pandehuri ka prodhuar pr shitje
dhe i ka shit prodhimet e dmshme dhe n veprimet e tia
ekzistojn elementet e veprs penale nga neni 129 par 2 lidhur
me paragrafin 1 LPS- i ngjashm me nenin 224 par 2 lidhur
me paragrafin 1 t KPK.
Aktgj. I Gjykats s Qarkut n Beograd KZ. Nr. 1755/ 88
dt. 10.06. 1988.
Kontrollimi i pandrgjegjshm i mishit t
destinuar pr konsumim
Neni 225
(1)
Veterinari ose puntori tjetr i autorizuar i
veterinaris i cili gjat kontrollit t kafshve pr therje apo
pr mishit t destinuar pr ushqim vepron n kundrshtim
me standardet profesionale ose n kundrshtim me
dispozitat n fuqi t standardeve t praktiks veterinare

948

ose nuk e kryen kontrollin dhe me kt mundson q t

vihet n qarkullim mishi i dmshm pr shndetin e
njerzve dnohet me burgim deri n nj vit.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n nj vit.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor
(4)
Nse vepra nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me vdekjen e nj apo m shum apo me dmtim
t rnd t shndetit t personit, kryersi dnohet me
burgim prej nj deri n tet vjet pr veprn nga paragrafi
1 ose me burgim deri n ti vjet pr veprn nga paragrafi
2.personave, kryersi dnohet me burgim prej nj deri n
dymbdhjet vjet pr veprn nga paragrafi 1 ose me
burgim prej nj deri n tet vjet pr veprn nga paragrafi
2.
____________________________
Edhe kjo vepr penale ka pr qllim mbrojtjen e shndetit
t njerzve, dhe me ligjin pr ushqimin, Ligjin pr veterinarin,
Ligjin pr kujdesen e kafshve dhe udhzimet administrative
sht parapar kontrolli i obligueshm i kafshve t cilat
theren dhe mishi i tyre u dedikohet pr ushqimin e njerzve.
Kshtu kjo vepr penale ka karakter blanket nga se udhzon
n ndonj dispozit prkatse t ndonj ligji apo urdhrese
administrative pr kontrollin e smundjeve infektive t
kafshve pr therje, pr kontrollin e mishit dhe produkteve t
saja. Sikurse shihet kjo vepr penale sht form e posame e
veprs penale t ushtrimit t pandrgjegjshm t detyrs.
Objekt i ksaj vepre penale sht kafsha e dedikuar pr
therje, mishi dhe produktet e mishit t dedikuara pr ushqim t
njerzve.
Paragrafi 1.
Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale jan paraqit
n form alternative dhe at:
a) Nse veterinari ose personi tjetr i autorizuar i
veterinaris e bn kontrollin e kafshve pr therje apo mishit
t destinuar pr ushqim n kundrshtim me standardet
profesionale ose n kundrshtim me dispozitat prkatse n
fuqi ose

949

b) nuk e kryen kontrollin e kafshve pr therje apo mishin

dhe produktet e mishit t dedikuar pr ushqimin e njerzve.
Do t thot, kur veterinari ose personi i autorizuar i
veterinaris vepron n mnyr t pandrgjegjshme me rastin
kontrollit t kafshve pr therje apo mishit t destinuar pr
ushqimin e njerzve. Veprimet e pandrgjegjshme do t
prfshijn forma t ndryshme t veprimit apo t mos veprimit
t cilat nuk jan n pajtim me standardet profesionale t
veterinaris ose me dispozitat prkatse t cilat e rregullojn
mbrojtjen e shndetit publik. Me mos kontrollim do t
nnkuptojm, moskryerjen e veprimeve t cilat jan t
nevojshme t bhen sipas dispozitave ligjore , urdhresave
administrative, dhe rregulloreve t cilat e mbrojn shndetin e
popullats apo standardet profesionale t veterinaris m par
t prcaktuara.
Pasoja e veprs sht rreziku abstrakt pr shndetin e
njerzve. Pr ekzistimin e veprs s kryer nuk sht e
nevojshme q mishi i dmshm t vihet n qarkullim, mjafton
q me mos kontrollim apo me kontrollimin e kafshve pr
therje ose mishit pr ushqimin e njerzve n kundrshtim me
standardet profesionale apo dispozitave prkatse t krijohet
nj mundsi e till.
Vepra penale bn pjes n veprat e ashtuquajtura delicta
propria. Kryersi i ksaj vepre penale mund t jet vetm
veterinari(personi i cili e ka kryer fakultetin e veterinaris) ose
personi i autorizuar i veterinaris, p.sh., tekniku u veterinaris
pr kontrollin e kafshve pr therje dhe mishit t dedikuar pr
ushqimin e njerzve.
Sa i prket elementit subjektiv t ksaj vepre penale nga
paragrafi 1 krkohet q kryersi t veproj me dashje, pra,
kryersi duhet t jet i vetdijshm se me mos kontrollin ose
kontrollimin e kafshve pr therje ose mishit t dedikuar pr
ushqim t njerzve n kundrshtim me standardet profesionale
ose n kundrshtime me dispozitat prkatse krijon mundsi
q mishi i dmshm pr shndetin e njeriut t vihet n
qarkullim. Lidhur me kt, nuk sht e domosdoshme q
mishi i dmshm t jet vn n qarkullim, t jet prdorur etj.
Mjafton q me veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale
nga paragrafi 1 t krijohet mundsia q mishi i dmshm pr
shndetin e njeriut t vihet n qarkullim.

950

Paragrafi 2
N paragrafin e 2 t ktij neni sht parapar mundsia e
ndshkimit nse vepra penale themelore kryhet nga
pakujdesia.
Paragrafi 3 dhe 4.
N paragrafin 3 dhe 4 t ktij neni jan prkufizuar format
kualifikuese t ksaj vepre penale nse shkaktohet lndim i
rnd trupor, dmtim i rnd i shndetit apo vdekja e nj apo
m shum personave. Duhet cekur se kryersi n drejtim t
pasojs e cila e bn veprn e kualifikuar duhet t veproj nga
pakujdesia n t kundrtn do t bnim me ndonj vepr
penale t kapitullit, kundr jets dhe trupit. Sa i prket
nocioneve, lndim i rnd trupor ose dmtim i rnd
shndetsor vlejn t thnat tek komentimi i veprs penale,
lndimi i rnd trupor nga neni 154.
Ndotja e ujit t pijshm
Neni 226
(1)
Kushdo q me ndonj materie t dmshme e ndot
ujin t cilin njerzit e prdorin si uj t pijshm dhe kshtu
rrezikon jetn apo shndetin e njerzve dnohet me
burgim deri n tri vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n tre muaj.
(3)
Nse vepra nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupore apo me dmtim t
rnd t shndetit, kryersi dnohet me burgim prej nj
deri n tet vjet pr veprn penale nga paragrafi 1 ose me
burgim deri n tre vjet pr veprn nga paragrafi 2.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me vdekje e nj apo t m shum personave,
kryersi dnohet me burgim prej nj deri n dymbdhjet
vjet pr veprn nga paragrafi 1 ose me burgim prej nj
deri n tet vjet pr veprn nga paragrafi 2.
(5)
Kushdo q me ndonj materie t dmshme e ndot
ujin t cilin kafsht e prdorin pr pije dhe kshtu

951

rrezikon jetn apo shndetin e kafshve dnohet me gjob

apo me burgim deri n nj vit.
(6)
Nse vepra penale nga paragrafi 5 i ktij neni
rezulton me ngordhjen e kafshve me vler q tejkalon
10.000 euro apo me ngordhjen e nj numri t madh t
kafshve, kryersi dnohet me burgim deri n tri vjet.
________________________________
Me kt vepr penale vetm sa plotsohet mbrojtja
penalo juridike e shndetit t njerzve dhe n kuptim t ksaj
sht e ngjashme me veprat tjera t ktij kapitulli. Ndotja e
ujit t pijshm shkakton rrezik t prgjithshm pr shndetin e
njerzve, andaj mbrojtja penalo juridike dhe mnyra e kryerjes
sht specifike pr kt vepr penale.
Paragrafi 1.
Sikurse e kemi cekur edhe m par objekti mbrojts i
veprave penale t ktij kapitulli sht jeta dhe shndeti i
njerzve, ashtu q me mbrojtjen e ujit t pijshm realizohet
edhe mbrojtja e shndetit dhe jets s njerzve.
N prkufizimin e ksaj vepre penale, si objekt mbrojts
citohet uji i pijshm e q duhet nnkuptuar ujin i cili prdoret
nga nj numr i pa prcaktuar t njerzve pr pije dhe pr
gatitjen e ushqimit. Kshtu pr shembull, uji i puseve, i
krojeve, burimeve, i lumit, ujsjellsit, i instalimeve pr
pastrimin e ujit apo rrjetit t tubacioneve t ujit, cisternat,
rezervuart, kalishert etj, mirpo vepra mund t kryhet edhe
ndaj do uji tjetr i dedikuar pr pije dhe gatitjen e ushqimit
pr njerz. Inkriminimi ka t bj edhe ndaj ujit mineral i cili
sht i dedikuar pr pije t njerzve. Kshtu, kjo vepr penale
nuk do t ekzistoj nse ndotet uji i cili shrben pr kafsh
shtpiake apo t egra, pr qllime industriale, pr larje apo
ujitje t toks. Kjo vepr penale nuk do t ekzistoj edhe n
rastet kur ndotet uji i pronit, lumit apo liqenit, nse uji i tyre
nuk shrben pr pije t njerzve. N kto raste mund t
ekzistoj ndonj vepr penale nga kapitulli XXIV i ktij kodi.
Kt e themi nga se veprat penale t parapara n paragrafin 5
dhe 6 t ktij neni nuk e kan vendin n kt kapitull, sepse
nuk kan t bjn me jetn dhe shndetin e njerzve por me
jetn dhe shndetin e kafshve. Veprat penale nga paragrafi 5
dhe 6 t ktij neni jan t prkufizuara n nenin 282 t

952

kapitulli XXIV t ktij Kodi. Andaj, paragrafin 5 dhe 6 t ktij

neni duhet konsiderohen si in ekzistente.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht ndotja e
ujit t pijshm me ndonj materie t dmshme dhe me at
rrezikohet jeta dhe shndetit i njerzve. Kjo mund t bhet
nse n ujin e pijshm apo ujin pr gatitjen e ushqimit hidhet
ndonj materie e dmshme si, pr shembull, materia helmuese,
ujrat e zeza, kafsha e ngordhur, ushqimet e prishura, materiet
kimike, plehrat etj.
Vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni konsiderohet e
kryer kur uji i pijshm pr njerz sht ndot deri n at mas
sa paraqet rrezik pr jetn dhe shndetin e njerzve. Pasoja e
ksaj vepre ka t bj me rrezikun abstrakt pr shndetin ose
jetn e njerzve, ashtu q pr t ekzistuar vepra nuk sht e
domosdoshme t ket qen prdor uji i ndotur. Lidhur me
kt sht shtruar pyetja, se a ekziston kjo vepr penale nse
sht shkaktuar rreziku konkret dhe mundsia reale pr
shkaktimin e rrezikut pr jet dhe shndetin e njerzve. Disa
nga ekspertt e t drejts penale mendojn se kjo vepr penale
ekziston vetm nse ekziston rreziku abstrakt pr jetn dhe
shndetin e njeriut, n t kundrtn, konsiderojn se do t
bnim me veprn penale t shkaktimit t rrezikut t
prgjithshm. Mirpo, mbizotron mendimi dhe praktika
gjyqsore e ka prvetsuar konstatimin, se kjo vepr penale
sht vepr penale speciale prball veprs penale t
shkaktimit t rrezikut t prgjithshm nga neni 291 t ktij
Kodi. Andaj, shkaktimi i rrezikut konkret pr shndetin dhe
jetn e njeriut mund t kualifikohet sipas ksaj vepre penale, si
vepr me karakter special.
Format m t rnda t ksaj vepre penale jan prkufizuar
n paragrafi 3 dhe 4 t ktij neni, nse pr shkak t kryerjes
s veprs penale nga paragrafi 1 sht shkaktuar lndim i
rnd trupor, dmtim i rnd t shndetit ose vdekja e nj apo
m shum personave. Kryersi i ksaj vepre penale n raport
me lndimin e rnd trupor, dmtimit t rnd t shndetit apo
vdekjes s personit duhet t udhhiqet nga pakujdesia, n t
kundrtn do t bnim me ndonj vepr penale nga kapitulli i
veprave penale kundr shndetit dhe jets s njeriut. Sa i
prket nocioneve, lndim i rnd trupor ose dmtim i rnd
shndetsor vlejn t thnat tek komentimi i veprs penale,
lndimi i rnd trupor nga neni 154.

953

N paragrafin 2 t ktij neni sht parapar mundsia e

kryerjes s ksaj vepre penale nga pakujdesia.
Veprat penale nga paragrafi 5 dhe 6 i ktij neni duhet
konsideruar si inekzistente, ngase jan t parapar edhe n
nenin 282 t ktij Kodi ku edhe natyrshm e kan vendin.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
madje edhe pronari i pusit, i burimit etj. Mund t jet edhe
personi prgjegjs i kompanis, ndrmarrjes publike, apo
organizats e cila menaxhon me rrjetin, pastrimin dhe
distribuimin e ujit t pijshm. Sa i prket elementit subjektiv
t ksaj vepre penale, kryersi mund t veproj me dashje(par.
1) dhe nga pakujdesia(par.2). N suaza t dashjes, kryersi
duhet t jet i vet dijshm se po e ndot ujin e pijshm pr
njerz individualisht t pa prcaktuar.
Nse sht br ndotja ujit t pijshm i dedikuar pr
persona individualisht t caktuar, p. sh uji i pusit, pronsi
private t cilin e shfrytzojn vetm familjart e pronarit, nuk
do t bnim me kt vepr penale, por nse plotsohen edhe
elementet tjera ligjore t ndonj vepre penale kundr jets dhe
trupit do t bnim me at vepr penale.
Nse bhet ndotja e ujit t pijshm i dedikuar pr nj
numr persona individualisht t pa caktuar, me dashje q tu
shkaktoj lndim trupor, dmtim t shndetit ose vdekjen e nj
apo m shum personave dhe pasoja sht shkaktuar, ather
do t bnim me bashkimin ideal t ksaj vepre penale nga
paragrafi 1 dhe veprs penale t vrasjes nga neni 146,
gjegjsisht lndim t rnd trupor nga neni 154 t ktij Kodi.
N rastin kur ndotet uji i pijshm i dedikuar pr nj numr
personash t pa caktuar dhe pr kafsh shtpiake, t egra,
shpez, e peshq dhe me at rrezikohet jeta dhe shndeti i
njerzve dhe kafshve, do t bnim, parimisht me parimin e
konsumimit t veprave penale n bashkim ideal nga neni 226
dhe t veprs penale nga neni 282, andaj do t
cilsohet(kualifikohet) vetm si vepr penale, ndotja e ujit t
pijshm nga neni 226. Ngjashm do t veprohet edhe n
rastin, kur ndotja e ujit t pijshm shkakton rrezik pr
ekzistencn peshqve(neni 282 par 2).

954

Ndotja e artikujve ushqimor t destinuar pr prdorim

pr njerz apo pr kafsh
Neni 227
(1)
Kushdo q me ndonj materie t dmshme i ndot
artikujt ushqimor dhe n kt mnyr rrezikon jetn apo
shndetin e njerzve dnohet me burgim deri n tre vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n tre muaj.
(3)
Nse vepra nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor t nj apo m shum
personave, kryersi dnohet me burgim prej nj deri n
tet vjet pr veprn nga paragrafi 1 ose me burgim deri n
tri vjet pr veprn nga paragrafi 2.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezultojn me vdekjen e nj apo t shum personave,
kryersi dnohet me burgim prej nj deri n dymbdhjet
vjet pr veprn penale nga paragrafi 1 ose me burgim prej
nj deri n tet vjet pr veprn penale nga paragrafi 2.
(5)
Kushdo q me ndonj materie t dmshme e ndot
ushqimin e kafshve, t cilat jan t destinuara pr
ushqimin e kafshve dhe me kt rrezikon jetn dhe
shndetin e kafshve dnohet me gjob apo me burgim
deri n nj vit.
(6)
Nse vepra penale nga paragrafi 5 i ktij neni
rezulton me ngordhjen e kafshve me vler q tejkalon
10.000 euro apo t nj numri t madh t kafshve, kryersi
dnohet me burgim deri n tri vjet.
___________________________________
Shndeti i njerzve rrezikohet edhe me ndotjen e artikujve
ushqimor dhe n kuptim t ksaj kjo vepr penale sht e
ngjashme me veprat tjera t ktij kapitulli. Ndotja e artikujve
ushqimor shkakton rrezik t prgjithshm pr shndetin e
njerzve, andaj mbrojtja penalo juridike dhe mnyra e kryerjes
sht specifike pr kt vepr penale.
Mnyra e kryerjes dhe pasoja e ksaj vepre penale sht
sikurse n veprn paraprake nga neni 226 t ktij Kodi, prve
objektit mbrojts. Andaj, kjo vepr penale n legjislacionin
penale t Bosnjs dhe Hercegovins dhe Malit t Zi sht
prfshi n nj norm penale , me emrtimin ndotja e ujit pr

955

pije dhe artikujve ushqimor. Mendoj se me rastin e

korrigjimit dhe plotsimit t ktij Kodi t konstruktohet nj
norm penale pr shkak t racionalitetit dhe pragmatizmit.
Paragrafi 1.
Objekti mbrojts i ksaj vepre penale, sikurse edhe n
veprn paraprake sht shndeti i njerzve i cili realizohet
duke i mbrojt artikujt ushqimor t destinuar pr prdorimin e
njerzve.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht ndotja e
artikujve ushqimor t destinuara pr prdorimin e njerzve
deri n at mas sa t paraqesin rrezik pr jetn dhe shndetin e
njerzve. Kjo mund t arrihet duke hedhur materie t
dmshme n artikujt ushqimor e t cilat bhen t pa
prdorshme dhe t rrezikshme pr shndetin e njeriut. Ndotja
e artikujve ushqimor mund t bhet edhe n rastet kur materiet
e dmshme prdoren pr gatimin, prpunimin apo
konservimin e artikujve ushqimor t cilt prdorn pr njerz
apo deponohen ashtu q ndotin artikujt ushqimor.
Kuptimi i nocionit materie e dmshme mund t gjendet
n Ligjin pr Ujrat, Ligjin pr
Shndetin, Ligjin pr
Mbrojtjen e Ambientit e tj. Pr komentin e ksaj shprehje shih
komentin tek vepra penale , prodhimi dhe vnia n qarkullim
e artikujve ushqimor nga neni 224 t ktij Kodi. Disa prej
ktyre materieve jan prmend edhe n komentin e nenit
paraprak( neni 226) t ktij Kodi. Jan t numrta mjetet dhe
mnyrat me t cilat mund t ndoten artikujt ushqimor t
destinuar pr njerz. Kjo, pr shembull mund t bhet duke
hedhur n artikujt ushqimor mikro organizma patogjen ose
parazit, metal, materie helmuese, kafesh t ngordhura ose t
smura, derivate ndezse hedhja e teprt e melmeseve apo
me afat t skaduar me qllim q artikuj ushqimor t duken m
t freskta, m t plota apo m t shijshme etj.
Vepra penale konsiderohet e kryer ather kur artikujt
ushqimor t destinuar pr njerz ndoten. Pasoja e veprs
penale sht rrezikut abstrakt, ashtu q pr ekzistimin e ksaj
vepre penale nuk sht e domosdoshme q t jen prdorur
kta artikuj ushqimor t ndotur, dhe t jet shkaktuar
dmtimi i shndetit apo vdekja e nj apo m shum personave.
N rast t dmtimit t shndetit apo shkaktimit t vdekjes s

956

nj apo m shum personave, ather do t bnim me vepr

penale t kualifikuar nga paragrafi 3 apo 4. Kryersi i ksaj
vepre penale n raport me lndimin e rnd trupor, dmtim apo
me vdekjen e nj apo m shum personave duhet t udhhiqet
nga pakujdesia, n t kundrtn do t bnim me ndonj vepr
penale t kapitullit t veprave penale kundr jets dhe trupit,
nse jan plotsuar kushtet ligjore pr at vepr.
Sa i prket elementit subjektiv, vepra penale mund t
kryhet me dashje dhe nga pakujdesia. Me rastin e kryerjes s
veprs penale me dashje, kryersi duhet t jet i vetdijshm
se me veprimin e vet e ndot artikullin ushqimor dhe se n at
mnyr ka vn n rrezikim jetn dhe shndetin e personit.
Pra, n dashjen e kryersit duhet t prfshihet veprimi me t
cilin kryhet vepra penale, objekti ndaj t cilit veprohet, pasoja
dhe lidhja shkaksore.
Artikulli ushqimor i ndotur, duhet t jet i destinuar nj
numr individualisht t pa caktuar personash, nse artikulli
ushqimor i ndotur sht i destinuar nj numr t caktuar
personash, ather mund t bnim me vepr penale e mbetur
n tentativ apo sht kryer nga kapitulli i veprave penale
kundr jets dhe trupit. Sipas veprimeve me t cilat kryhet kjo
vepr penale sht e ngjashme me veprn penale nga neni 282.
Andaj, veprat penale t paraqitura n paragrafin 5 dhe 6 t
ktij neni duhet konsideruar t pa qenura nga se nj
inkriminim i till gjendet edhe n nenin 282 t ktij Kodi.
Shrbimi i personave nn moshn gjashtmbdhjet
vjet me pije alkoolike
Neni 228
(1)
Kushdo q n lokalin hotelier, n bar apo n ndonj
dyqan tjetr ku shiten pije alkoolike e shrben personin
nn moshn gjashtmbdhjet vjet me pije alkoolike
dnohet me gjob apo me burgim deri n gjasht muaj.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n tre muaj.
________________________________
Paragrafi 1.

957

sht e njohur se t drejtat e fmijve mbrohen, jo vetm

me legjislacionet nacionale por edhe me konventa
ndrkombtare. Kto t drejta shtrihen n t gjitha fushat e
zhvillimit, shndetit, edukimit, arsimimit dhe siguris ashtu q
paraqesin secila ve e ve mbrojtje t veanta. Andaj edhe ky
inkriminim ka pr qllim mbrojtjen e shndetit t personit i
cili nuk i ka mbushur gjashtmbdhjet vjet nga ndikimi i
dmshm i alkooholit n zhvillimin dhe t formsimit t tij
biopsikik.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht kush
shrben personin i cili nuk i ka mbush gjashtmbdhjet
vjet me pije alkoolike. Kjo mund t manifestohet me shitje,
ndrrim, dhnia e pijeve alkoolike pa t holla, veresi etj.
Shprehjen shrbim nuk duhet kuptuar si dhnie e pijeve
alkoolike pr konsumim aty pr aty, por nnkuptohet edhe
nse personi i moshs nn gjashtmbdhjet vjet furnizohet
me pije alkoolike pr ta konsumuar m von n ndonj vend
tjetr, n shtpi, rrug, n piknik, stadion sportiv etj. Vepra
penale konsiderohet si e kryer nse personi nn
gjashtmbdhjet vjet shrbehet vetm nj her. E nse
shrbehet personi i nyejt disa her, ather, poese plotsohen
kushtet ligjore do t bnim me veprn e vazhduar penale.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet, secili person i
cili n lokalin hotelier, n bar apo n ndonj dyqan ku shiten
pijet alkoolike, shprndan pijet alkoolike, shrben me pije
alkoolike apo shet pije alkoolike. Ktu duhet nnkuptuar secili
vend ku shitet, shprndahet ose shrbehet me alkool. P.sh,
bufet n organizatat e biznesit, kompanit, n tren, autobus,
minimarkete, dyqane me artikuj ushqimor t przier, restorant,
etj.
Ligjdhnsi nuk e ka prcaktuar se cilat pije konsiderohen
si pije alkoolike. Mirpo, sipas nj vendimi t ish Federats
Jugosllave, fleta zyrtare nr. 3/74 si pije t forta konsiderohen
t gjitha ato pije alkoolike prve vens dhe birrs. Por, n
prkufizimin e ksaj vepre penale nuk bhet dallimi n mes
t pijeve alkoolike, sikurse ka qen n Ligjin penal t para
vitit 1989. Kshtu, sipas ksaj dispozite pije alkoolike
konsiderohet secila pije e cila n vete prmban alkool e q ka
veti dehse pa marr parasysh prqindjen e alkoolit n te.
Vepra penale konsiderohet e kryer kur sht shrbyer
personi nn moshn gjashtmbdhjet vjet me pije alkoolike,

958

pa marr parasysh se a e ka konsumuar, sht deh apo fare

nuk ka filluar ta pij.
Kryersi i ksaj vepre penale duhet t jet i vet dijshm
apo n baz t rrethanave t rastit ka mund t jet i
vetdijshm se personi i cili shrbehet me pije alkoolike nuk i
ka mbush gjashtmbdhjet vjet. Shrbimi me pije alkoolike
duhet t jet i dedikuar pr personin nn moshn
gjashtmbdhjet vjet. Nuk do t qndroj kjo vepr penale,
nse personi nn moshn gjashtmbdhjet vjet shrbehet me
pije alkoolike pr ta drguar pijen alkoolike te personi mbi
moshn gjashtmbdhjet vjet me qllim t konsumimit, ose
pr ta drguar n shtpi pr konsumim nga personat mbi
gjashtmbdhjet vjet.
Paragrafi 2
Paragrafi 2 i ksaj norme penale parasheh ndshkimin,
nse vepra penale sht kryer nga pakujdesia.
Legjislacionet penale t disa ish Republikave Jugosllave e
edhe Ligji Penal i KSAK e ka parapar edhe formn
kualifikuese t ksaj vepre penale nse me pije alkoolike
shrbehet personi i dehur nn moshn gjashtmbdhjet.
Blerja, posedimi, shprndarja dhe shitja e paautorizuar e
narkotikve t rrezikshm dhe substancave psikotropike
Neni 229
(1)
Kushdo q pa autorizim blen ose posedon me
qllim shitje, shprndarje ose ofron pr shitje substanca a
preparate t cilat jan shpallur t rrezikshme, narkotik
dhe substanca psikotropike dnohet me gjob dhe me
burgim prej nj deri n pes vjet.
(2)
Kushdo q pa autorizim shprndan, shet,
transporton ose drgon substanca a preparate t cilat jan
shpallur t rrezikshme, narkotik ose substanca
psikotropike me qllim shprndarjeje, shitjeje ose oferte
pr shitje dnohet me gjob dhe me burgim prej nj deri
n tet vjet.
(3)
Kushdo q pa autorizim eksporton ose importon
substanca a preparate t cilat jan shpallur t rrezikshme,
narkotik ose substanca psikotropike dnohet me gjob
dhe burgim prej tre deri n dhjet vjet.

959

(4)
Vepra penale nga paragrafi 1, 2, ose 3 i ktij neni
kryhet n nj ose n m shum rrethana t mposhtme,
kryersi dnohet me gjob dhe me burgim prej tre deri n
pesmbdhjet kur:
1)
Kryersi vepron si antar i nj grupi;
2)
Kryersi sht antar i forcave policore ose
prgjegjs pr zbatimin e ligjit;
3)
Kryersi sht person zyrtar i cili vepron gjat
ushtrimit t detyrave t tij;
4)
Kryersi prdor ose krcnon se do ta prdor
dhunn ose armn gjat kryerjes s veprs;
5)
Vepra kryhet duke e shfrytzuar fmijn ose n
dm t personit t till;
6)
Vepra sht kryer kundr personit posarisht t
ndjeshm si rezultat i moshs, smundjes, paaftsis fizike
apo mendore ose rregullimit apo shtatznis, gj q ka
qen nj fakt i njohur ose i dukshm pr kryersin;
7)
Drgesa, ngarkesa, kontejneri ose mjeti i
planifikuar pr nj operacion humanitar sht prdorur
pr transportimin e paligjshm t narkotikve ose t
substancave psikotropike;
8)
Personi ka przier substancat narkotike dhe
psikotropike me substanca t tjera, me rast ka shtuar
rrezikun pr shndetin e njeriut dhe
9)
Personi e intoksikon personin tjetr me substanca
narkotike ose psikotropike pa dijenin e tij.
(5)
Narkotikt
dhe
substancat
psikotropike
konfiskohen.
_________________________________
Narkotikt jan substanca natyrore dhe sintetike t cilat,
kryesisht ndikojn n sistemin qendror nervor t njeriut duke
shkaktuar nj gjendje shpirtrore t kndshme e m pas krijon
nj varshmri t qndrueshme me krkes t konsumimit t
vazhdueshm. Narkotikt, duke u bazuar n efektin e tyre,
zakonisht ndahen n pes grupe: N grupin 1 bjn pjes
produktet e kanabisit(Marihuana, hashhishi, Vaji i kanabisit,
dhe vaji i THC-s); n grupin e 2 jan opijatet(opiumi,
morfina, kodeina, heroina, peditina, metadona, Ketogani); n
grupin e 3 stimuluesit e sistemit nervor(Kokaina-produkt
natyror, amfetaminn-produkt sintetik, kati-bima; n grupin e

960

4 halucionogjenet (meskalina- nga kaktusi peyote,

psilokybina- nga kpurdhat e caktuara, dhe halucinogjenet
sintetike); n grupin e 5 jan produktet medikale(n bot
ekzistojn me mijra prodhime t drogave medicinave. Nuk
sht e mundur t prshkruhen t gjitha ato. Kryesisht jan
barna qetsues ose t gjumit) . Duhani, aromatikt dhe alkooli
nuk jan prfshir n listn e drogave. Narkotikt e prmendur
mund t konsumohen(merren) n katr forma: Tymosja(n
form t duhanit); injektimi; nuhatja(me an t hunds);
orale(duke ngrn, pir).
Kta narkotik jan t nevojshm pr shtje medicinave
dhe shkencore, mirpo paraqesin rrezik t madh pr shndetin
e njerzve n rast konsumimi t pa kontrolluar dhe t tepruar.
Konsumimi i ktyre substancave dehse shkakton
toksimanin(narkomanin) e cila sipas definicionit t Komitetit
t ekspertve pr droga pran Organizats botrore t
shndetsis i vitit 1952 prcaktohet si gjendje kronike
intoksite e dmshme, si pr individin ashtu edhe pr
shoqrin. Karakteristikat e ksaj gjendje jan: mos frenimi i
dshirs pr konsumim dhe mos zgjedhja e mjeteve pr ta
siguruar at, tendenca q t rritet gjithnj doza e prdorimit,
varshmria psikike dhe fizike n kuptim t efektit t drogs.
Me konsumimin e drogs prkohsisht zbutet ngarkesa
nervore, dhimbjet fizike, tensionet dhe pengesat tjera t
ngjashme psikike dhe fizike, shkaktohet euforia, por,
prdorimi i vazhdueshm shkakton shkatrrimin e ngadalshm
t qenjs fizike dhe morale e t qenurit njeri e n disa raste
edhe vdekjen.
Me narkotik(drogat) barazohen edhe substancat
psikotropike t cilat po ashtu mund t jen natyrore dhe
sintetike. Substancat psikotropike jan drogat t cilat i
ndryshojn ndjenjat, disponimin, dhe funksionet tjera t
sjelljeve psikike. Regjistra e drogave dehse dhe t
substancave psikotropike sht prcaktuar me kontratn
ndrkombtare dhe me legjislacionet nacionale, dhe kshtu
sht prcaktuar kufiri n mes t substancave tjera t cilat
nuk shkaktojn toksimanin por vetm shprehin(duhani, kafja,
dhe barnat tjera qetsuese e t ngjashme). Nga ky regjistr
prjashtohet alkooli edhe pse bijn n grupin e narkotikve i
cili, nse keqprdoret, shkakton t njjtat pasoja sikurse edhe
narkotikt q gjenden n regjistr.

961

Eskalimi i krkess, prodhimit, prpunimit dhe tregtis me

narkotik dhe substanca psikotropike, paraqet krcnim serioz
pr shndetin dhe mirqenn e njerzve, pr zhvillimin
ekonomik, kulturor, dhe sistemin politik t vendit. Kjo dukuri,
seriozisht krcnon shtresa t ndryshme t shoqris e
sidomos t fmijve t cilt prdoren si treg pr shfrytzimin e
narkotikve dhe t substancave psikotropike. Mjerisht, kjo po
paraqitet edhe n vendin ton e q m par nuk ka qen si
dukuri.
Tregtia e kundrligjshme e narkotikve dhe substancave
psikotropike dhe veprimet tjera kriminale e destabilizojn
ekonomin e ligjshme dhe paraqet krcnim serioz pr
stabilitetin dhe sigurin e nj vendi. Fakti se me tregti t
kundrligjshme t narkotikve dhe t substancave
psikotropike krijohen prfitime t mdha financiare e me kt
edhe kushtet pr deprtimin e korrupsionit n strukturat e larta
t shtetit dhe n shrbimet e ligjshme financiare e edhe n
shtresat e ndryshme shoqrore. Andaj, tregtia me narkotik dhe
substanca psikotropike paraqitet si veprimtari kriminale me
karakter ndrkombtar. Shih, pr kt n nenin 2 par 1 t
Konvents
Ndrkombtare
kundr
trafikimit
t
kundrligjshm t narkotikve dhe substancave psikotropike
konstatohet se qllimi i saj sht promovimi i bashkpunimit
t palve, n at mnyr q t zgjedhin aspektet e ndryshme t
tregtis s pa lejuar me narkotik dhe substanca psikotropike
t cilat kan dimensione ndrkombtare, ashtu q n kuadr t
detyrimeve t veta e n harmoni me kt konvent t
ndrmarrin masat e duhura, duke prfshir edhe masat
ligjvnse dhe administrative n prputhje me sistemet e tyre
ligjore. N nenin 3 t ksaj Konvente konstatohet se shtetet
antare detyrohen q ti inkriminojn veprimet e ndryshme q
jan n lidhshmri me qarkullimin e kundrligjshm t
substancave psikotropike dhe narkotikve si dhe veprimet e
kundrligjshme lidhur me konsumimin personal t tyre.
Prandaj, kjo ishte baza dhe arsyeja q legjislacioni yn penal ti
prkufizoj veprat penale t paraqitura n neni 229 dhe n
nenin 230 t Kodit Penal.
Me nenin 229 t Kodit ton penal jan inkriminuar disa
forma t ndryshme t qarkullimit t narkotikve dhe
substancave psikotropike t cilat jan me dimensione vendore
dhe ndrkombtare.

962

Objekti i prgjithshm mbrojts i veprs penale nga neni

229 sht shndeti i njerzve, ndrsa pasoja e saj prbhet n
rrezikshmrin e shndetit t njerzve.
Mjetet me t cilin kryhet kjo vepr penale jan narkotikt
dhe substancat psikotropike a preparatet t shpallura si t
rrezikshme. Si narkotik apo substanca psikotropike
konsiderohen ato natyrore ose substancat dhe preparatet
artificiale t prpunuara nga kto substanca t cilat jan t
regjistruara n regjistrin e narkotikve t rrezikshm dhe
substancat psikotropike(nj regjistr i till sht shpall n
fletn zyrtare t ish Republikn Federale t Jugosllavis
nr.21/74).
N tabeln I t Aneksit t Konvents s Substancave t
cilat shpesh prdorn pr prodhimin e pa autorizuar t
drogave dehse jan: efedrini, ergometrini, thartira e
lezerginskit, 1-fenili-propanoni, pseudo efedrini dhe kriprat e
tij kur ekzistimi i tyre sht e mundur. N tabeln II jan:
anhidridi, acetone, antranilina, etiletri, fenil-uflla, priperidini
dhe kriprat e ktyre substancave.
Kryersi i ksaj vepre penale duhet t veproj n mnyr t
kundrligjshme. Gjegjsisht, prodhimi, prpunimi dhe
qarkullimi i narkotikve dhe substancave psikotropike jan t
lejuara vetm n medicin, veterinari dhe pr qllime
shkencore dhe rregullohen me
Ligje dhe akte t posame. Kshtu, pr shembull disa
kultivues bujqsor individual mund t kultivojn
kanabisin(konopi) n baz t nj leje t posame nga organi
kompetent e me nj kontrat paraprake me ndonj organizatkompani pr qarkullimin e barnave. Eksporti dhe importi i
ktyre prodhimeve mund t bhet vetm me leje t posame t
organit shtetror kompetent.
Sipas veprimeve me t cilat kryhet kjo vepr penale, vepra
mund t kryhet n forma t ndryshme alternative. Format
themelor t kryerjes s ksaj vepre penale jan paraqit n par.
1,2 dhe 3 t nenit 229 dhe mund t kryhet me 9 veprime t
caktuar alternative ku secili veprim paraqet veprimin me t
cilin mund t kryhet vepra penale.
Paragrafi 1.

963

N paragrafi 1 t nenit 229 jan parapar dy forma

themelore t ksaj vepre penale: blerja pa autorizim dhe
posedimi pa autorizim me qllim t shitjes, shprndarjes a
ofrim pr shitje narkotik, substanca psikotropike a preparate
t cilat jan t shpallura t rrezikshme. E prbashkta e
ktyre dy formave t ksaj vepre penale sht, se jan t
drejtuara kundr objektit t prbashkt mbrojts, se kryhen pa
autorizim, se e kan mjetin e prbashkt t kryerjes, se pasoja
e veprs sht e njjt dhe se t dy format kryhen vetm me
dashje. Ajo q i dallon kto dy forma jan veprimet me t cilat
kryhet kjo vepr penale.
Veprimi me t cilin kryhet vepra penale nga paragrafi 1 i
ktij neni sht blerja e narkotikve, substancave psikotropike
a preparateve t shpallura t rrezikshme(jan n regjistrin e
drogave, substancave psikotropike a preparateve), krejt pr
qllim shitje, shprndarje ose ofrim pr shitje.
Veprimi i dyt me t cilin kryhet kjo vepr penale sht
posedimi i narkotikve, substancave psikotropike a
preparateve t shpallura t rrezikshme pr shndetin e njeriut,
vetm pr qllim shitje, shprndarje a ofrimit pr shitje. Pra,
vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni ekziston nse
narkotikt, substancat psikotropike a preparatet e shpallura t
rrezikshme blihen ose posedohen vetm pr shitje, shprndarje
a ofrim pr shitje. Do t thot, se n rast se kryersi blen ose
posedon narkotik, substanca psikotropike a preparate t
shpallura t rrezikshme jo pr qllim t shitjes, shprndarjes a
ofrimit pr shitje, ather nuk do t ekzistoj kjo vepr penale.
Kryersi i ksaj vepre penale nga paragrafi 1 i ktij neni
sht secili person. Vepra penale mund t kryhet vetm me
dashje. Rrethana se veprohet pa autorizim, do t thot n
mnyr t kundrligjshme, sht element qensor i ksaj vepre
penale, andaj sht e nevojshme q kryersi t jet i
vetdijshm se nuk posedon autorizim t posam pr blerjen
a posedimin e narkotikve, substancave psikotropike a
preparateve t shpallura t rrezikshme me qllim shitje,
shprndarje a ofrim pr shitje.
Sa i prket vetive t mjetit me t cilin kryhet kjo vepr
penale, gjegjsisht, se kemi t bjm me narkotik, substanca
psikotropike a preparate t rrezikshme, tek kryersi duhet t
ekzistoj vetdija pr mundsin se kemi t bjm me aso
materie t rrezikshme dhe t pajtohet me at mundsi.

964

Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni jan prkufizuar edhe katr
forma tjera themelore t ksaj vepre penale t cilat kan t
bjn me shprndarjen, shitjen, transportimin e pa autorizuar
t narkotikve, substancave psikotropike a preparateve t cilat
jan t shpallura si t rrezikshme pr shndetin e njeriut ose
ato drgohen pr qllim shprndarje, shitje ose pr ofert pr
shitje. Dallimi n mes t veprs penale nga paragrafi 1 dhe
veprs penale nga paragrafi 2 ka t bj vetm me veprimet
me t cilat kryhen kto dy vepra penale. Veprimet me t cilat
kryhet vepra penale nga paragrafi 2 jan: shprndarja, shitja,
transportimi apo drgimi me qllim shprndarje, shitje ose
ofert pr shitje t narkotikve, substancave psikotropike a
preparateve t cilat jan shpallur t rrezikshme pr shndetin e
njeriut. Secili veprim paraqet form t posameje me t cilen
kryhet kjo vepr penale, por mund t kryhet edhe n rastet kur
kryersi ndrmerr dy apo m tepr veprime me t cilat kryhet
kjo vepr penale. Pr shembull, nse kryersi njkohsisht
shet, shprndan, transporton apo drgon kto materie t
rrezikshme pr shndetin e njeriut me qllim t shitjes,
shprndarjes a pr ofert pr shitje.
Shitja si veprim me t cilin kryhet kjo vepr penale duhet
kuptuar n pajtim me Ligjin mbi Marrdhniet Detyrimore,
ashtu q shitja do t konsiderohet e kryer me vet faktin e
arritjes s marrveshjes n mes shitsit dhe blersit pr
mimin dhe mallin, ashtu q pr ekzistimin e veprs penale
nuk sht e nevojshme q droga (ti dorzohet blersit,
mjafton q blersi t dij pr llojin dhe cilsin e drogs pr t
ciln arrihet marrveshja(Aktgjykimi i Gjykats Supreme t
Kroacis Kz.nr. 829/52; Kz. nr. 1851/70). Nse, droga (me
shprehjendroga n tr tekstin e ktij Kodi duhet kuptuar
secilin lloj t narkotikve, substancave psikotropike a
preparateve t cilat jan t shpallura zyrtarisht t rrezikshme
pr shndetin e njeriut) blihet, mbahet ose transportohet pr
prdorim personal nuk do t ekzistoj kjo vepr penale. Pr
ekzistimin e veprs penale duhet t vrtetohen t gjitha
rrethanat e rastit konkret, ku rndsi t vean mund t ket
sasia e drogs, rrethana se a sht kryersi konsumues apo

965

sht i njohur si shits, shprndash, mbajts ose transportues.

N praktik ka pas mendime se sasia e gjetur e drogs tek i
dyshuar deri n 2 gram nuk paraqet vepr penale. Kjo mund t
qndroj vetm n rastet kur rrethana tregojn se i dyshuari at
sasi nuk e ka mbajt pr shitje, shprndarje, transport apo pr ta
ofruar pr shitje.
Me shprndarje do t nnkuptojm seciln shprndarje t
pa autorizuar t sasive t ndryshme tek prdoruesit, shitsit,
mbajtsit, transportuesit, drguesit dhe ofertuesit pr shitje
shprndarje, e madje edhe tek shprndarsit tjer. Me
transport t pa autorizuar, gjith ashtu duhet nnkuptuar n
prputhje me t drejtn e trafikut publik, q do t thot bartjen
e do sasie t drogs prej nj vendi n nj vend tjetr me mjete
transportuese ose me forcn e vet fizike. Me drgim t pa
autorizuar duhet nnkuptuar do drges t nj sasie t drogs
pr qllim shitje, shprndarje apo ofrim pr shitje tek personi
tjetr nprmes t ndonj personi fizik, apo juridik e edhe
nprmes t kafshve t trajnuar pr t udhtuar prej nj vendi
n nj vend tjetr(n zonat kufitare ekzistojn gomar ose kuaj
t msuar q t kalojn prej nj ane n ann tjetr t kufirit).
Ofrimi i pa autorizuar pr shitje do t ekzistoj n secilin rast
kur tentohet t shitet, t ofrohet nj mim, t reklamohet apo
n ndonj mnyr tjetr t ngashnjehet blersi. Mnyrat e
ngashnjimit jan t numrta, p.sh., kur blersit potencial i
flitet pr prfitime t mdha financiare, pr ndjenjn e
kndshme shpirtrore n rast konsumimi etj.
N Kodin Penal nuk sht inkriminuar ndrmjetsimi pr
shitje ose blerje si veprim me t cilin do t ishte kryer kjo
vepr penale, dhe mnyrat tjera t trafikimit(qarkullimit)
sikurse sht falja, huaja, ndrrimi pr ndonj mall tjetr apo
ndonj lloj tjetr t drogs etj, sikurse sht inkriminuar n
legjislacionet tjera penale. Konsideroj se kjo duhet t ndodh
edhe n legjislacionin ton penal.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 t ktij neni sht inkriminuar eksporti
dhe importi i pa autorizuar i narkotikve, substancave
psikotropike a preparateve t rrezikshm pr shndetin e
njeriut.

966

Me eksport nnkuptohet do transferim i drogs jasht

kufirit t Republiks s Kosovs pa autorizim, ndrsa me
shprehjen import do t thot do hyrje e drogs brenda kufirit
t Republiks s Kosovs pa autorizim. Pra veprimet me t
cilat kryhet vepra penale nga paragrafi 3 i ktij neni jan:
Eksporti dhe importi i narkotikve.
Vepra penale nga paragrafi 1, 2 dhe 3 t ktij neni do t
konsiderohet e kryer me rastin e ndrmarrjes s secilit veprim
t pa autorizuar e t caktuar si veprim me t cili kryhen kto
vepra penale. Pr arsye se elementi ligjor i ksaj vepre penale
sht pa autorizim dhe se mjeti pr kryerjen e ksaj vepre
penale jan narkotikt dhe substancat psikotropike a preparatet
t shpallura si t rrezikshme pr shndetin e njeriut, vepra ka
karakter banket(udhzues) dhe sht e nevojshme q n
prshkrimin e mnyrs s kryerjes s saj t citohet dispozita
adekuate e Ligjit mbi prodhimin, shitjen, prpunimin dhe
transportin e drogave. Pasoja e veprs sht rreziku abstrakt
pr jetn dhe shndetin e njeriut. Sa i prket fajsis, kryersi
duhet t veproj me dashje; kryersi duhet t jet i vetdijshm
se sht fjala pr drogat e shpallura t rrezikshme pr jetn
dhe shndetin e njeriut dhe se veprimet i ndrmerr n mnyr
t pa autorizuar. Nse ndrmerren veprimet inkriminuese t
ktyre formave themelore t ksaj vepre penale disa her n
nj interval kohor, ather do t kemi nj vepr penale t
vazhduar.
Paragrafi 4.
Format kualifikuese t veprave penale nga paragrafi 1, 2
dhe 3 t ktij neni jan parapar n paragrafi 4 t ktij neni
dhe at:
a)
Kur kryersi vepron si antar i nj grupi.
Me shprehjen grup duhet kuptuar grupin prej tre e m
tepr persona t cilt jan t formuar pr t kryer vepra penale
n vazhdimsi, her pas her, ose pr ti prsritur veprat
penale. Edhe legjislacioni penal i Kroacis, Malit t Zi,
Bosnjs dhe Hercegovins kt shprehje e prkufizojn n
kt mnyr. Ndrsa, kt form kualifikuese t ksaj vepre
penale, legjislacionet penale t vendeve tjera e prkufizojn
duke prdor shprehjen shum persona t organizuar(Ligji

967

penal i Kroacis, Ligji Penal i Malit t zi, i Bosnjs e

Hercegovins e tj.)q do t thot dy e ma tepr persona.
Mjafton, q kryersi i ksaj vepre penale t dij se
ekziston grupi pr kryerjen e ktyre veprave penale dhe se ai
vepron n kuadr t ktij grupi. Nuk sht e nevojshme q
kryesi ti njeh antart e grupit. Pra, me vet faktin se veprohet
n kuadr t nj grupi t formuar pr kryerjen e veprave
penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 t ktij neni parqet form t
rnd-kualifikuese t ktyre veprave penale.
a)
Kur kryersi sht pjestar i forcave policore apo
prgjegjs pr zbatimin e ligjit.
Kjo form e kualifikuar e ksaj vepre penale na paraqitet
n rastet kur si kryers sht pjestari i policis, personi
prgjegjs i cili merret me zbatimin e ligjit e q do t ishin,
inspektori, doganieri, dhe persona tjer prgjegjs q merren
me zbatimin e ligjit. Kto vepra penale marrin karakter
kualifikues pr shkak t vetive profesionale q i ka kryersi i
ktyre veprave penale. N nenin 107 par. 2 t ktij Kodi sht
shpjeguar se kush konsiderohet si person prgjegjs.
b)
Kryersi sht person zyrtar i cili vepron gjat
ushtrimit t detyrs s tij.
Vepra penale e kryer nga nj person zyrtar gjat ushtrimit
t detyrs s tij zyrtare, po ashtu na paraqitet forma e
kualifikuar e veprs penale nga paragrafi 1, 2 dhe 3 t ktij
neni. Formn kualifikuese kto vepra penale e marrin pr
shkak t detyrave dhe obligimeve q i ka kryersi i ktyre
veprave penale gjat ushtrimit t detyrave t veta zyrtare. N
nenin 107 par. 1 sht shpjeguar se kush konsiderohet
person zyrtar.
c)
Kryersi prdor ose krcnon se do ta prdor dhunn
ose armn gjat kryerjes s veprs.
Kjo form e kualifikuar do t ekzistoj kur kryersi prdor
ose krcnon se do ta prdor dhunn gjat kryerjes s veprs
nga par 1, 2 ose 3 t ktij neni. N komentin e veprave penale
nga neni 160 dhe 161 t ktij Kodi sht br fjal pr dhunn,
kanosjen dhe prdorimin e arms, andaj ato komente vlejn
edhe n kt rast pr ta kuptuar manifestimin dhe prdorimin e
dhuns dhe kanosjes ose arms pr gjat kryerjes s veprs
penale, ngase na paraqiten si veprime t cilat i bjn kto
vepra penale t kualifikuara.

968

d)
Vepra sht kryer duke e shfrytzuar fmijn ose n
dm t personit t till.
Veprat penale nga par. 1,2 ose 3 t ktij neni e marrin
formn e kualifikuar kur ato kryhen duke e shfrytzuar
fmijn ose n dm t fmijs. Pra, ajo q kto vepra penale i
bn t rnda sht prdorimi i fmijs pr kryer t ktyre
veprave penale apo kto vepra penale kryhen n dm t
fmijs. N nenin 107 par 21 t ktij neni thuhet se fmij
konsiderohet personi i cili nuk ka mbushur moshn
tetmbdhjet vjet.
e)
Vepra sht kryer kundr personit posarisht t
ndjeshm si rezultat i moshs,
smundjes, paaftsis fizike apo mendore ose rregullimit apo
shtatznis, gj q kaqen nj fakt i njohur ose i dukshm pr
kryersin.
Vepra penale nga par. 1, 2 ose 3 t ktij neni do t marrin
formn e kualifikuar nse kryhen kundr personit t ndjeshm
si rezultat i moshs, smundjes, paaftsis fizike apo mendore
ose rregullimit apo shtatznis. Vlersimin se kush mund t
jet person i ndjeshm si rezultat i moshs, smundjes,
paaftsis fizike apo mendore ose rregullime apo shtatznis
sht shtje faktike e cila duhet t vrtetohet n bashksin e
rrethanave dhe fakteve t secilit rast ve e ve dhe kto fakte
duhet t jen t njohura pr kryesin. Pr shembull, kjo vepr
penale do t ekzistonte kur kryersi, blen ose posedon droga
me qllim q ti shes ose ti ofron pr shitje, i shet,
transporton ose drgon me qllim shprndarje, shitje ose
ofert pr personin posarisht t ndjeshm si rezultat i
moshs, smundjes, paaftsis fizike dhe mendore ose
rregullime apo shtatznis. Pra, kt vepra penale marrin
formn e veprave penale t kualifikuara pr shkak t
karakteristikave dhe vetive t subjektit pasiv t ktyre
veprave penale, subjektit pr apo mbi t cilin kryhen veprimet
me t cilat kryhen kto vepra penale.
f)
Drgesa, ngarkesa, kontejneri ose mjeti i planifikuar
pr nj operacion humanitar sht prdorur pr transportimin e
paligjshm t narkotikve ose substancave psikotropike.
Praktikat gjyqsore ndrkombtare kan treguar se
operacionet humanitare jan keqprdor dhe mjetet
transportuese, ngarkesat, drgesat humanitare jan prdor pr
transportin e pa autorizuar t narkotikve dhe substancave

969

psikotropike t shpallura si t rrezikshme pr shndetin e

njeriut. Andaj, me vet faktin e prdorimit t operacioneve
humanitare pr transportin e ktyre materieve t rrezikshme
paraqitet si element kualifikues i ktyre veprave penale nga
par. 1, 2 dhe 3 t ktij neni.
g)
Personi ka przier substancat narkotike dhe
psikotropike me substanca tjera, me rast ka shtuar rrezikun
pr shndetin e njeriut.
Veprat penale nga par. 1, 2 dhe 3 t ktij neni marrin
karakter kualifikues pr shkak t rrethans s przierjes s
substancave narkotike dhe psikotropike me substanca tjera pr
ta shtuar rrezikun pr shndetin e njeriut. N praktik nuk jan
t rralla rastet kur substancat narkotike dhe psikotropike
przihen me substanca tjera pr ta rrit sasin dhe pr ta rrit
efikasitetin e tij n ndjenjat dhe shqisat e konsumuesit. Me
kt edhe rritet rrezikshmria pr shndetin e njeriut e pr kt
arsye veprat marrin karakterin e veprs penale t kualifikuar.
h)
Personi e intoksikon personin tjetr me substanca
narkotike ose psikotropike pa dijenin e tij.
J) Edhe rrethana kur kryersi i ktyre veprave penale e
intoksikon personin tjetr me substanca narkotike ose
substanca psikotropike pa dijenin e tij, paraqet element
kualifikues t ktyre veprave penale, sepse tentohet q edhe n
kt mnyr tek personi i intoksikuar t krijohen shprehi t
varura nga kto materie t rrezikshme ose t krijohen aso
ndjenjash shpirtrore dhe sjellje t pa kontrolluara tek personi
i intkosinuar.
T gjitha kto forma t kualifikuara, pr shkak t
rrethanave, mnyrs s kryerjes, profesionit dhe vetive t
kryersit, pr shkak t karakteristikave t subjektit pasiv,
mjetit t kryerjes duhet t prfshihen n dashjen e kryersit.
Meqense kto vepra jan vepra penale t
posame(speciale) nuk do t ekzistoj bashkimi ideal i ndonj
vepr tjetr t mundshme me kt vepr penale. Nse kryersi
ndrmerr disa nga veprime me t cilat kryhen kto vepra
penale t kualifikuara, ather do t kemi bashkimin real t
ktyre veprave penale, por duke pas n konsiderat kushtet
tjera mund t konstruktohet nj vepr penale n vazhdim. Tek
disa veprime me t cilat kryhet vepra penale t cilat tregojn
veprimtarin e gjat, si p.sh, shitja, blerja, ofrimi pr shitje e t
ngjashme, ndrmarrja sukseseve e disa veprimeve t tilla

970

themelohet vetm nj vepr penale, por pr ekzistimin e

veprs penale mjafton t ndrmerret vetm nj nga veprimet
me t cilat kryhen kto vepra penale.
Shtrohet pyetja a ekziston vepra penale nse personi pa
autorizim importon narkotik dhe substanca psikotropike t
shpallura si t rrezikshme pr shndetin e njeriut pr nevoja t
veta?
Sipas prkufizimit t cekur n par. 3 t ktij neni, vepra
penale do t ekzistoj nse narkotikt ose substancat
psikotropike importohen
n territorin e Republiks s
Kosovs pa autorizim, pa marr parasysh se importimi bhet
pr nevojat personale. Importimi pr nevoja personale nuk e
prjashton prgjegjsin penale sipas ktij prkufizimi. ( N
Komentarin e Ligjit Penal t Malit t Zi, hartuar nga Prof. dr.
Ljubish Lazerevic, Prof. dr. Branko Vuckovic, dhe
Prof.dr.Vesna Vuckovic, botuar n Cetinje m 2007, importi i
narkotikve dhe substancave psikotropike t shpallura t
rrezikshme pr shndetin e njeriut pr nevoja t veta
personale nuk paraqet vepr penale, me arsyetim se veprimet
pregaditore jan t ndshkueshme deri n momentin e fillimit
t kryerjes s veprs s pregaditur penale. Meqense, nuk sht
e ndshkueshme prdorimi personal i narkotikve dhe
substancave psikotropike, penalisht nuk prgjigjet kush
importon pa autorizim kto materrje n Mal t Zi pr
prdorrim personal, sepse nuk ekziston veprimi pregaditor
pr veprimtarin e cila paraqet vepr penale. Sipas ktyre
komentuesve paragrafi 2 i nenit 300(Kush pa autorizim
importon n Mal t Zi substance a preparate t cilat jan
shpallur si droga dehse, dnohet me burgim prej dy deri n
dymbdhjet vjet) paraqet veprim pregaditor t
ndshkueshm vetm n krahasim me format e ksaj vepre
penale nga paragrafi 1 e as se si nuk mund t bj edhe pr
rastet kur kryersi kt e bn pr qllime t prdorimit
personal gj q nuk sht inkriminuese).
Sipas paragrafit 5 t ktij neni narkotikt, substancat
psikotropike dhe preparatet detyrimisht konfiskohen si mjet
me t cilin kryhet vepra penale.
Praktika gjyqsore.
Pr ekzistimin e veprs nuk sht e rndsis, nse
kryersi i veprs n kohn e ofrimit t drogs pr shitje t ket

971

disponuar me drogn t ciln e ka ofruar pr shitje, apo ka pas

pr qllim q ta siguroj.
Vendimi i Gjykats Federativ t ish Jugosllavis Kps. Nr.
55785 dt. 17.09. 1985.

Prodhimi dhe prpunimi i paautorizuar i narkotikve t

rrezikshm dhe i substancave psikotropike.
Neni 230
(1)
Kushdo q pa autorizim kultivon, prodhon,
prpunon, ekstrakton ose prgatit substanca a preparate
q jan shpallur t rrezikshme si narkotik ose substanca
psikotropike me qllim pr shitje, shprndarje ose ofrim
pr shitje dnohet me gjob dhe burgim prej nj deri n
dhjet vjet.
(2)
Kushdo q pa autorizim shet substancn analoge
ose e prpunon substancn analoge me qllim t shitjes,
shprndarjes ose ofrimit pr shitje dnohet me gjob dhe
me burgim prej gjasht muaj deri n tre vjet.
(3)
Kushdo q pa autorizim shet ose furnizon pajisje a
materiale duke e ditur se jan prdor ose do t prdoren
pr kultivimin e paligjshm, prodhimin, prpunimin apo
trafikimin e cilsdo substanc ose preparati q sht
shpallur i rrezikshm si narkotik ose substance
psikotropike a analoge dnohet me gjob dhe me burgim
prej nj deri tri vjet.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1, 2 ose 3 i ktij
neni kryhet n nj ose n m shum rrethana t
mposhtme, kryersi dnohet me burgim prej tre deri n
trembdhjet vjet ose me gjob dhe burgim, nse:
1)
Kryersi vepron si antar i nj grupi;
2)
Kryersi sht pjestar i forcave policore apo sht
prgjegjs pr zbatimin e ligjit.
3)
Kryersi sht person zyrtar i cili vepron gjat
ushtrimit t detyrs s tij;

972

4)
Vepra sht kryer duke prdorur fmijn ose n
dm t personit t till;
5)
Personi ka przier narkotikt ose substancat e
rrezikshme psikotropike me substanca t tjera, me rrast
ka shtuar rrezikun pr shndetin.
(5)
Narkotikt, substancat psikotropike, analogt ose
mjetet e prodhimit t tyre konfiskohen.
(6)
Sipas t ktij neni dhe nenit 231 shprehja
analoge sht cilado substanc e cila nuk sht e lejuar
dhe struktura kimike e s cils sht dukshm e ngjashme
me at t drogave ose substancave apo preparateve q jan
shpallur t rrezikshme si narkotik ose substanca
psikotropike efektet e t cilave i riprodhon.
__________________
Vepra penale e prkufizuar n nenin 230 t ktij Kodi
prbhet nga format themelore dhe ato kualifikuese t ksaj
vepre penale. Elementet themelore t formave t veprs penale
themelore e prbjn: objektin, veprimet me t cilat kryhen
kto forma t veprs dhe kundrligjshmria. Sikurse edhe n
nenin paraprak objekt i ksaj vepre penale jan substanca a
preparatet q jan t shpallur t rrezikshme si narkotik ose
substanca psikotropike, substancat analoge, pajisjet a
materialet q prdorn pr prodhimin, kultivimin, prpunimin
apo trafikimin e paligjshm t cils do substanc a preparati t
shpallura t rrezikshme pr shndetin e njeriut. Lidhur me
narkotikt, substancat psikotropike dhe preparatet sht br
fjal n komentin e veprs penale nga neni 229 t ktij neni.
Paragrafi 1.
Veprimet me t cilat mund t kryhet vepra penale e
prkufizuar n paragrafin 1 t ktij neni jan paraqit n
mnyr alternative dhe prfshin veprime t ndryshme t cilat
jan: kultivimi, prodhimi, prpunimi, ekstraktimi
i pa
autorizuar ose prgatitja e pa autorizuar e substancave a
preparatet e shpallura t rrezikshme si narkotik ose substanca
psikotropike me qllim shitje, shprndarje ose ofrim pr shitje.
Me kultivim do t nnkuptojm t gjitha veprimet e
nevojshme q nga mbjellja e deri te vjelja e bimve narkotike,
ndrsa me prodhim duhet kuptuar tr procesin e nevojshm

973

pr prfitimin e llojeve t narkotikve, substancave

psikotropike, preparatet dhe substancat analoge. Me prodhim,
nj ferit do t nnkuptohet edhe si veprimtari pr prfitimin e
llojeve t ndryshme t drogave natyrore dhe artificiale.
Ndrsa, prpunimi i tyre do t ishte nj proces teknologjik pr
arritjen e cilsis dhe llojit t drogave. Shprehja ekstrakton do
t thot, proces pr prfitimi e ekstraktit(tharmit, majs) i cili
ekstrat pastaj shrben pr prgatitjen e substancave a preparate
tjera t cilat jan t shpallura si t rrezikshme pr shndetin e
njeriut.
N paragrafi 1 t nenit 230 jan parapar pes forma
themelore t ksaj vepre penale: kultivimi, prodhimi,
prpunimi, ekstraktimi dhe prgatitja e pa autorizuar e
substancave a preparateve q jan t shpallura t rrezikshme
pr shndetin e njeriut e krejt kto me qllim t shitjes,
shprndarjes ose ofrimit pr shitje. Karakteristik e prbashkt
e ktyre formave t ksaj vepre jan: objekti mbrojts i veprs
penale, se veprimet merren pa autorizim, se e kan mjetin e
prbashkt t kryerjes, se pasoja e veprs sht e njjt dhe se
t gjitha format e ksaj vepre penale kryhen vetm me dashje.
Ajo q i dallon kto forma jan veprimet me t cilat kryhen
veprat penale.
Secili veprim paraqet form t posame me t cilin kryhet
kjo vepr penale, por mund t kryhet edhe n rastet kur
kryersi ndrmerr dy apo m tepr veprime t ndryshme me t
cilat kryhet kjo vepr penale. Pr shembull, nse kryersi
njkohsisht kultivon, prodhon, prpunon apo prgatit kto
materie t rrezikshme pr shndetin e njeriut me qllim t
shitjes, shprndarjes a pr ofert pr shitje. N kt situat do
t kemi bashkimin real t veprave penale, por nn ekzistimin e
kushteve tjera mund t konstruktohet vepra penale e vazhduar.
Veprimet t cilat paraqesin veprimtari t vazhduar dhe disa
prej tyre ndrmerren n mnyr sukseseve themelohet vetm
nj vepr penale, por pr t ekzistuar vepra penale mjafton t
ndrmerret vetm njra pre tyre.
Veprimet e cekura paraqesin veprime me t cilat kryhet
kjo vepr penale vetm kur ato ndrmerren n mnyr t pa
autorizuar. Me ligjin mbi prodhimin dhe qarkullimin e
drogave dehse rregullohet se kur, prodhimi, prpunimi dhe
qarkullimi i ktyre drogave lejohet dhe kush mund ta bj at.

974

Vepra penale konsiderohet e kryer kur ndrmerret cili do

veprim i cili sht prkufizuar si veprim me t cilin kryhet kjo
vepr penale. Edhe tek kjo vepr penale, pasoja sht rreziku
abstrakt pr jetn dhe shndetin e njeriut. Kryersi i ksaj
vepre penale sht secili person pa marr parasysh prkatsin
gjinore. Sa i prket fajsis, kryersi duhet t jet i
vetdijshm se fjala sht pr narkotik, preparate apo
substancat psikotropike t cilat jan t shpallura si t
rrezikshme pr jetn dhe shndetin e njeriut, dhe se pa
autorizim i kultivon,i prodhon,i prpunon apo i prgatit me
qllim t shitjes, shprndarjes ose i ofron pr shitje. Pra, sipas
ktij prkufizimi, personi i cili i kultivon, i prodhon ose i
prpunon pr prdorim personal nuk konsiderohet penalisht
prgjegjs.
Nse kryersi e prodhon, e kultivon ose e prpunon n
mnyr t pa autorizuar materiet e lart prmendura, e pastaj i
shet, i shprndan ose i drgon me qllim shitje apo
shprndarje, ather nuk do t kemi bashkimin real t veprs
penale nga neni 229 par 2 dhe veprs penale nga neni 230 par
1 t ktij Kodi, sepse veprimet inkriminuese nga neni 230 par
1 paraqiten si veprime prgatitore t veprs nga neni 229 par
2, pr t cilat nuk mund t ket prgjegjsi pr shkak t
principit t supsidijaritetit. Ndshkushmria pr veprimet
prgatitore ekziston vetm deri n momentin kur fillon kryerja
e veprs penale e cila prgatitet.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni sht prkufizuar vepra
penale e cila si objekt me t cilin kryhet kjo vepr penale jan
substancat analoge. N paragrafin 6 t ktij neni, ligjdhnsi
ka dhn shpjegime se cilat jan ato substanca analoge duke
cekur se substanc analoge sht cilado substanc e cila nuk
sht e lejuar dhe struktura kimike e s cils sht dukshm e
ngjashme me at t drogave ose substancave apo preparateve
q jan shpallur t rrezikshme si narkotik ose substanca
psikotropike.
Veprimet me t cilat kryhet vepra penale nga paragrafi 2 i
ktij neni jan: shitja e pa autorizuar e substancave analoge
dhe prpunimi i substancave analoge me qllim t shitjes,
shprndarjes ose ofrimit pr shitje. Nse prpunimi i

975

substancave analoge nuk bhet me qllim shitje, shprndarje

ose ofrim pr shitje, ather nuk do t ekzistoj kjo vepr
penale.
Kryersi i veprs penale nga paragrafi 2 i ktij neni mund
t jet secili person, pa marr parasysh prkatsin gjinore.
Kryersi i ksaj vepre penale duhet t udhhiqet me vetdije
se prpunon substanca analoge me qllim t shitjes,
shprndarjes ose ofrimit pr shitje.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 t ktij neni sht prkufizuar vepra tjetr
themelore e cili pr objekt veprimi i ka mjetet a materialet t
cilat prdorn pr kultivimin, prodhimin, prpunimin apo
trafikimin e pa ligjshm t cilsdo substance ose preparati q
sht shpallur i rrezikshm si narkotik ose substance
psikotropike a analoge.
Veprimet me t cilat kryhet vepra penale nga par. 3 i ktij
neni jan: shitja ose furnizimi i pajisjeve a materialeve t cilat
jan prdor ose do t prdoren pr kultivimin, prodhimin,
prpunimin apo trafikimin e paligjshm. Veprimin e shitjes
dhe t furnizimit duhet kuptuar n kuptim t drejts
detyrimore, do t thot n kuptim t Ligjit mbi Marrdhniet
Detyrimore.
Vepra penale nga paragrafi 3 i ktij nenin kryhet me
dashje, q do t thot se kryersi duhet t jet i vetdijshm se
i shet ose furnizon me pajisje a materiale t cilat kan qen t
prdorura ose do t prdorn pr kultivimin, prodhimin,
prpunimin, trafikimin(qarkullimin) e pa ligjshm t cilsdo
substance ose preparati q sht shpallur i rrezikshm si
narkotik ose substance psikotropike a analoge.
Paisjet mund t jen t llpojloshme dhe duhet kuptuar
seciln vegl apo pjes t saj, a paisje tjera t cila kan
shrbyer apo sherbejn pr prodhimin, kultivimin, prpunimin
ose trafikimin e pa ligjshm t cils do substanc psikotropike
a analogje me to. Me material duhet kuptuar sejcin materal
natyror ose kimik i cili ka shrbyer ose do t shrbej pr
prodhimin, kultivimin, prpunimin ose trafikimin e
substancave psikotropike apo analoge me to. Fjala sht pr
veprime pregaditore ose t ndihms pr ndonj form
themelore t ksaj vepre penale.

976

Me kryerjen e ksaj vepre penale formohen tiparet e

veprs penale t tregtis s ndaluar(neni 246) dhe t prodhimit
t ndaluar(neni 247), por nuk do t ekzistoj bashkimi ideal me
kto vepra penale, sepse kjo vepr penale sht form e
posame dhe kjo vepr sht form m e rnd se vepra
penale e tregtis s ndaluar, gjegjsisht t prodhimit t ndaluar.
Sipas ktij prkufizimi nuk sht sanksionuar ndrtimi,
prodhimi apo posedimi i ktyre paisjeve me qllim q ato t
prdorn pr kultivimin, prodhimin, prpunimin dhe
trafikimin e substancave psikotropike apo ato analoge me to,
sikurse sht prkufizuar n legjislacionin e vendeve tjera.
Paragrafi 4
Format kualifikuese t veprave penale nga paragrafi 1, 2
ose 3 t ktij neni jan parapar n paragrafin 4 t ktij neni
dhe ato ekzistojn n kto raste:
a)
Kur kryersi vepron si antar i nj grupi;
b)
Kryersi sht pjestar i forcave policore apo sht
prgjigjs pr zbatimin e ligjit;
c)
Kryersi sht person zyrtar i cili vepron gjat
ushtrimit t detyrs s tij;
d)
Vepra sht kryer duke prdorur fmijn ose ose n
dm t personit t till;
e)
Personi ka przier narkotikt ose substancat e
rrezikshme psikotropike me substanca t tjera, me rast ka
shtuar rrezikun pr shndetin. Po thuaj se pr t gjitha kto
forma kualifikuese sht br fjal n komentin e nenit
paraprak dhe vlen edhe pr kto forma kualifikuese.
Pr t gjitha format e cekura, vepra sht kualifikuar pr
shkak t rrethanave t cilat duhet t prfshihen n dashjen e
kryersit. Kryersi i ndonj prej ktyre formave t kualifikuara
t veprs penale duhet t jet i vetdijshm pr rrethanat t
cilat e bjn veprn penale t kualifikuar. Komentet e dhna
n nenin 229 lidhur me rrethanat t cilat veprn e bjn t
rnd, respektivisht t kualifikuar vlejn edhe pr rrethanat t
cilat kt vepr penale e bjn t kualifikuar.
Veprat penale nga paragrafi 4 i ktij neni kryhen vetm me
dashje.

977

Kryersi i veprs s kualifikuar penale duhet t jet i

vetdijshm pr t gjitha rrethanat t cilat veprn penale e
bjn t kualifikuar.

Lehtsimi i sigurimit apo prdorimit t narkotikve,

substancave psikotropike apo analogeve t rrezikshme
Neni 231
(1)
Kushdo q administron me narkotik, me
substanca psikotropike ose analoge dhe , pr shkak t
detyrs q ka, lehtson sigurimin ose prdorimin e tyre n
kundrshtim me ligjin, dnohet me burgim prej gjasht
muajve deri n pes vjet.
(2)
Drejtuesi ose pronari i lokalit apo hapsirs tjetr
t mbyllur t ciln e prdor publiku i cili lejon apo toleron
prdorimin e narkotikve, substancave psikotropike ose
substancave t rrezikshme analoge dnohet me burgim
prej tre muajve deri n pes vjet.
____________________________________
Vepra penale, lehtsimi i sigurimit apo prdorimit t
narkotikve, substancave psikotropike apo analogve t
rrezikshme i ka dy forma themelore t prkufizuar n par 1
dhe 2 t ktij neni.
Paragrafi 1.
Vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni prbhet n
lehtsimin i sigurimit ose
prdorimit t narkotikve, substancave psikotropike apo
nalogpve t rrezikshme, personit tjetr n kundrshtim me
ligjin. Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale(neni 231
par 1) jan t paraqitura n form alternative: si lehtsim pr
sigurimin e drogave ose lehtsim pr prdorimin e tyre.
Lehtsimi i sigurimit t drogave mund t bhet n mnyra t
ndryshme me veprime ose me mos veprime. Veprimi me t
cilin kryhet kjo form e veprs penale prbhet nga folja e
lehtsimit e cila ka karkter t shkurt dhe t prhershm, andaj
kjo form e veprs penale mund t kryhet me vetm nj
lehtsim q t sigurohet droga pa marr parasysh se a sht

978

konsumuar apo jo. Mnyrat e lehtsimit jan t shum

llojshme dhe varen nga rrethanat e kryerjes s veprs penale t
cilat duhet t vrtetohen pr secilin rast konkret. Mnyra tjetr
alternative e ksaj forme t veprs penale sht lehtsimi i
prdorimit t narkotikve, substancave psikotropike a
analogve t rrezikshme n kundrshtim me ligjin. Lehtsimi i
prdorimit sipas ktij prkufizimi duhet kuptuar secilin veprim
me t cilin personi tjetr ngashnjehet q t konsumoj
narkotik, substanc psikotropike apo analogve me to, sikurse
sht formimi i bindjes pr konsumim t nj apo m shum
personave t caktuar, shtytja, dhnia apo mnyra tjera
stimuluese pr konsumim t narkotikve, substancave
psikotropike apo analogve. Mjafton vetm ngashnjmi i nj
personi pr ekzistimin e ksaj vepre penale. Lehtsimi i
prdorimit do t ishte edhe dhnia e mjeteve me t cilat
konsumohen drogat ose vnia e drogs n disponim pr
konsumim etj.
Pr ta konsideruar veprn penale si t kryer nuk lypset q
personi t cilit iu sht lehtsuar prdorimi i drogs edhe ta
ket konsumuar at. Sipas aktgjykimit t Gjykats Supreme t
Kroacis Kz.nr. 1379/71 dhnia e drogs miqve pr arsye t
solidaritetit t narkomanve, nuk mund ta prjashtoj kryersin
nga prgjegjsia penale. Edhe n kt rast nuk sht e
rndsis se a e ka kozumuar drogn personi t cilit iu sht
dhn apo pr t cilin sht dhn.
Kryersi i ksaj forme t veprs penale(neni 231 par 1)
sipas ktij prkufizimi sht vetm personi i cili administron
me narkotik, substanca psikotropike apo analogve t
rrezikshme, p.sh farmacisti i barnatores, personi n
institucionet ose organizatat t cilat merren me kultivimin,
prodhimin, prpunimin ose trafikimin e ligjshm t drogave
etj.
Kjo form e veprs penale kryhet vetm me dashje.
Kryersi duhet t udhheqet me vetdije se pr shkak t
detyrs q ka e lehtson sigurimin ose prdorimin e drogave
personit tjetr n kundrshtim me ligjin.
Paragrafi 2.
Forma tjetr e ksaj vepre penale sht prkufizuar n par 2 t
ktij neni e q ka t bj
me lejimin apo tolerimin e lokalit apo hapsirs s mbyllur t
cilin e prdor publiku pr prdorimin e narkotikve,

979

substancave psikotropike apo analogve. Veprimi me t cilin

kryhet kjo form e veprs penale(lejimi apo toleromi) duhet t
ndrmerret me qllim q n at lokal apo hapsir t mbyllur t
prdoren narkotikt, substancat psikotropike apo analogt e
rrezikshm. Do t thot se veprimet me t cilat kryhet kjo
form e veprs penale duhet t ndrmerren me dashje direkte
apo eventuale.
Kryerrsi i ksaj forme t veprs penale sht drejtuesi ose
pronari i lokalit apo hapsirs tjetr t mbyllur t cilin e
prdor publiku. Me lokal do t nnkuptohet secila siprfaqe e
mbyll n t ciln ushtrohet ndonj veprimtari
ekonomike(shitoret, zyret afariste, restoranet, kafenet, internet
kafenet, bastoret, qajtoret, mbltoret etj.) Ndrsa, me hapsir
t mbyllur do t nnkuptohet secila siprfaqe e mbyllur t
ciln e prdor publiku(tualetet publike, banjat publike,
stacionet e atobusve dhe hapsirat e saj prcjellse, stacionet
hekurudhore hapsirat e saj prcjellse, aeroportet, tualetet e
kafeneve, ambullantat, stacionet shndetsore, spitalet,
ordinancat etj).
Ligji penal i ish Federats Jugosllave si kryers t ksaj
vepre ka parapr secilin person i cili lejon ose toleron seciln
siprfaqe pr prdorimin e drogave pa marr parasysh a
prdoren nga publiku apo jo. Pr shembull ka t bhet me
hapsirat e hapura t dedikuar pr arktimin e t rejave dhe t
rijve(kinemat e hapura, kopshtet e kafeneve e t restoranteve,
parqet e lojrave, shtpit, banesat etj). Inkriminimi i ksaj vepre
penale n Ligjin Penal t ish Federats Jugosllave, sipas
mendimit tim, sht m gjith prfshirs dhe pragmatik.
Madje, inkriminimi n Ligjin Penal t ish Jugosllavis prman
edhe format kualifikuese t ksaj vepre penale e q Kodi yn
nuk i parasheh, si pr shembull; forma kualifikuese do t ishte
kur u lejohet ose tolerohet prdorimi i drogave shum
personave ose personave t mitur, apo prdorimi ka shkaktuar
pasoja jashtzakonisht t mdhaja.
Prdorimi ose kozumimi i drogave nuk paraqet vepr
penale. Nuk paraqet vepr penale as posedimi i drogs pa
qllim shitje ose ofrim pr shitje, por parqet kundrvajtje sipas
Ligjit pr Prdorimin dhe Qarkullimin e Drogave Dehse.
KAPITULLI XXII: VEPRAT PENALE KUNDR
EKONOMIS

980

Mardhniet e ndrlikuara n kushtet bashkkohor t

zhvillimit ekonomik e posaqerisht t vendeve n tranzicion
dhe synimi i kyqjes n ekonomin e lir globale me vendet e
zhvilluara, bjn q regullativa juridike e ksaj fushe dhe
mbrojtja ligjore t jen sa ma efikase dhe e justifikueshme.
Rregullativa ligjore e prfshir n kt kapitull duhet t jet n
harmoni me trendet dhe zhvillimet ekonomike e teknologjike
t vendeve t Bashkimit Europian dhe m gjr. Kjo, jo vetm
pr shkak t rndsis s veqant q ka ekonomija pr nj shtet,
por edhe pr shkak t synimit t Republiks s Kosovs q t
jet antare e Bashkimit Europian.
Sejcili shtet krijon politika zhvillimore ekonomike dhe
synon q ti realizoj ato synime n mnyrn m t mir t
mundshme me qllim t prmbushjes s nevojave mterjale
dhe nevojave t tjera t qytetarve e t mbar shoqris , andaj
kjo rregullativ ligjore sht shum e ndryshme, varsisht nga
politikat zhvillimore t nj vendi. Prandaj, sht e kuptueshme
se edhe format e cenimit apo t dmtimit t interesit ekonomit
t nj vendi jan t ndryshme dhe marrin karakter t
veprimeve kriminale t cilat sanksionohen me dispozitat e
Kodit Penale, t delikteve ekonomike dhe kundrvajtse,
ngase disa veprime t kundrligjshme n lmin e ekonomis
konsiderohen si delikte ekonomike apo kundrvajtse.
Pr shkak t ndrlikushmris s ekonomis
kushtzohen edhe nevojat pr zgjedhjet e prshtshme juridike
n lmin e mbrojtjes penale nga kto delikte e q si pasoj kan
karakteristika t posame n t drejtn pozitive penale t ksaj
materje. Pr kt arsye n mas t konsiderueshme quhen edhe
si e drejta ekonomike penale. N shkencn e s drejts penale
e drejta ekonomike penale fiton nj interesim t veqant n t
drejtn penale bashkkohore, prandaj n sistemimin e t
drejts penale zen kapitull t veant.
N kt kapitull nuk jan prfshi veprat penale q kan t
bjn me sistemin doganor, t larjes s paras dhe t sistemit
tatimor edhe pse pr kah natyra duhet t ishin prfshir n kt
kapitull. Sa i prket larjes s paras, dhe delikteve doganore
ekzistojn ligje t veanta t cilat i prkufizojn dhe i
sanksionojn veprimet e kundrligjshme sa i prket ktyre
shtjeve.

981

Veprat penale ekonomike jan t drejtuara kundr

interesave ekonomike t nj vendi. Mirpo, sa i prket motivit
pr kryerjen e ktyre veprave penale, kto vepra penale nuk
jan t orientuar kund sistemit politik-shoqror t vendit.
Parimisht, motivi respektivisht arsyeja e kryerjes s ktyre
veprave penale nuk sht element i ktyre veprave penale, e
nse sht, kryerja e ktyre veprave penale m s shumti jan
t motivuara pr prfitim pasuror pr veti ose pr tjetrin, pr
ka kto vepra penale jan t ngjashme me veprat penale
kundr pasuris, e q dallimi ekziston n prfitimin e dobis
pasurore npr mes veprimtaris ekonomike. Tek kto vepra
penale si element na paraqitet shkaktimi i dmit ekonomis s
vendit si trsi ose ndonj subjekti ekonomik, por q
shkaktimi i ktij dmi nuk sht motivuar nga motivet
armiqsore ndaj sistemit shoqror, politik dhe siguris s
vendit.
Rregullativa ligjor pr mbrojtjen e interesave ekonomike
dhe funksionimin e saj krkon prshtatje dhe plotsim t
prhershm t dispozitave t ktyre veprave penale, normave
me t cilat rregullohen marrdhniet e ndryshme ekonomike
n vend n kushtet dinamike t zhvillimit ekonomik dhe
situatat ekonomike t cilat ndikojn n at zhvillim. Pr kt
arsye jan t shpeshta ndryshimet e veprave penale n kt
kapitull. N disa vende, ndryshimet sa i prket ktyre
veprave penale, nuk prkufizohen n Kodin Penal pr shkak t
ndryshimeve t shpeshta, por ato prfshihen me ligje penale
ansore(speciale) t cilat mund t ndryshohen dhe plotsohen
m shpesh sipas nevojs. Madje, n rastet e jashtzakonshme
deliktet ekonomike prcaktohen edhe me rregullore me vui
ligjore pr shkak t intervenimit t shpejt.
Dinamika e ksaj materie pr t ciln kan t bjn veprat
penale dhe vet natyra e inkriminimit t tyre, t cilat m s
shumti kan t bjn me shkeljen e dispozitave ekonomike,
kushtzojn q me rastin e prkufizimit t ktyre veprave
penale n legjislacionin penal t prdoren dispozitat
blankete(udhzuese)
q
mundsojn
stabilitetin
e
inkriminimeve ekzistuese me rastin e ndryshimeve t
dispozitave ligjore pr shkeljen e t cilave kan t bjn
inkriminimet. Prveq ksaj, me nj teknik t till legjislative
mundsohet prfshirja e nj numr m t madh t rregullave

982

ligjore e me kt edhe shmangia nga shumimi i normave

penale.
Numri i madh dhe dinamika e rregullave ligjore t cilat
kan t bjn me deliktet ekonomike krijojn mundsin e
rasteve t arsyeshme t lajthimit juridik, ashtu q lajthimit
juridike tek kto vepra penale i kushtohet rndsi e veant.
Kshtu, tek disa shtete n legjislacionin pozitiv pr deliktet
ekonomike parashohin norma t veanta pr lajthimin juridik
duke i dhn randsi t veqant lajthimit juridik se sa q ate
edhe ashtu e ka( pr shemb. Ligji penal ekonomik i
Gjermanis).
Veprat penale ekonomike pr kah konstrukti jan t
ngjashme me kundrvajtjet ekonomike. Andaj, sa i prket
ktyre veprave penale sht me rndsi t veant dallimi n
mes t veprave penale dhe atyre kundrvajtse e q tek vendet
e ndryshme bhet n baz t kritereve t ndryshme. N t
drejtn krahasuese vrehen rastet e disa delikteve ekonomike
n nj period kohore kan karakter t veprs penale e n tjetr
t kundrvajtjes dhe anasjelltas, q sht e kuptueshme pr
shkak t rndsis q kan disa delikte ekonomike n perioda t
caktuar kohore t nj vendi. N disa raste ndikon edhe
qndrimi i ligjdhnsit se cilat delikte ekonomike sht m
mir ti besohet ndjekja dhe gjykimi duke pas parasysh, n nj
an procedurn e shkurt tek kundrvajtjet e n ann tjetr
garanc m t madhe procedurale tek procedura gjyqsore.
Si kryers t veprave penale ekonomike paraqiten
subjekte t ndryshme. Tek disa vepra penale penale si kryers
mund t jet secili person, ndrsa tek disa t tjera kryers mund
t jet vetm personi me cilsi t caktuara. Kta jan persona t
caktuar n funksione prgjegjse n organizata kompani dhe
biznese, persona t cilve iu jan besuar detyra t caktuara,
apo personat t cilt kan autorizime t veanta dhe detura t
caktuar tek personat juridik. Kshtu, me rastin e caktimi se cili
person konsiderohet prgjigjs tek veprat penale ekonomike
duhet pasur parasysh organizimin e brendshm t personit
jurid apo t subjektit juridik.
Me rndsi t veant tek veprat penale ekonomike sht
edhe shtja e prgjigjsis penale t personit juridik e q
legjislacioni yn penal sht dasht deri tani ta zgjedh kt
shtje, por pritet q n nj afrme ta rregulloj.

983

Sa i prket fajsis tek kto vepra penale ekonomike,

kryesisht zgjidhet sipas parimeve t prgjithshme t s drejts
penale. Mirpo tek disa vende n disa raste shtrohen pyteje
specifike
sa i prket fajsis tek veprat penale ekonomike sikurse jan
pyetjet e prgjegjsis objektive, prgjegjsia pr tjetrin, dhe
prgjegjsi e veant pr mos mbikqyrjen e detyruar.
Karakteristik tjetr e ktyre veprave penale sht
prcaktimi i saksionit t lart pr kto vepra penale. N t
drejtn krahasuese kto sanksione shkojn edhe deri te
maksimumi i prgjithshm i dnimit. Denimi me gjob, n
shum raste sht parapar si dnim kryesor zbashku me
denimin me burg e jo vetm si dnim plotsues. Tek kto
vepra penale sht parapar edhe konfiskimi i pasuris s
prfituar me vepr penale, marrja e sendeve, e edhe denime
tjera plotsuese t prapara sipas Kodit Penal.
N kt kapitull, me gjas do t prkufizohen edhe vepra
tjera penale t cilat i prkasin trendeve bashkohore t
zhvillimit ekonomik. P.sh keqprdorimi gjat procedurs s
privatizimit, kumtimi dhe shfrytzimi i t dhnave sekrete t
berzs, falsifikimi i kartelave bankare dhe kartelave tjera t
pagess pa t holla t gatshme etj.
Cenimi i barazis n ushtrimin e veprimtaris
ekonomike
Neni 232
Kushdo q duke keqprdorur detyrn zyrtare apo
autorizimet e kufizon qarkullimin e lir t kapitalit n
teritorin e Kosovs, mohon apo kufizon t drejtn e
organizats s biznesit ose t personit tjetr juridik q n
territorin e Kosovs t merret me qarkullimin e mallit ose
t shrbimeve apo e v organizatn e biznesit a personin
tjetr juridik n pozit t pabarabart ndaj organizats s
biznesit ose personit tjetr juridik lidhur me kushtet pr
pun apo pr kryerjen e qarkullimit t mallit apo t
shrbimit apo q kufizon kmbimin e lir t mallit ose t
shrbimeve, dhe nga kjo realizohet fitim i konsiderueshm
pr at organizat t biznesit ose pr personin juridik ose
shkaktohet dm i madh pr tjetrin, dnohet me burgim
prej tre muaj deri n tre vjet.

984

_______________________
Legjislacionet tjera penale kt vepr e emertojn si
krjimi i pozits monopole n tregun ekonomik. Kodi yn
penale e emrton si cenim i barazis n ushtrimin e
veprimtaris ekonomike.
Me monopol, n kuptim t ngusht nnkuptojm vetm nj
shits me kontrollin e plot ndaj sektorir ekonomik. Emrtimi
ka priardhje nga fjala greke mono=nj + poleo= shits, tregtar.
N t shprehurit bashkohor mer kuptimin e monopolit ndaj nj
t drejte t veant. M par, pr evitimin e pozits monopole,
shteti ka shfrytzuar, tatimin, kontrollin e mimit dhe
nacionalizimin. Sot, kto mjete rall kush i aplikon. Sot n
SHBA
shfrytzohen tri shtylla; a) legjislacionin
antimonopolist, b) rregullimin, c) nxitjen dhe mbshtetja e
konkurrencs. M e rndsishmja sht sigurimi i partneritetit
t fuqishm duke i izvogluar pengesat e konkurrencs aq sa
sht e mundur. Pozitn m t mir t monopolit e ilustron
Henry Fordi, i cili n kohn mbizotrimit t fordve n tregun
automobilistik t modelit T ka thn: Mund ta merrni n
ngjyrn t ciln e dshironi nn kushte q ajo t jet e zez.
Monopoli n kuptimin e gjr sht bashkimi apo lidhja e
bizneseve t mdha apo t vogla me kapitalin e madh t
prgjithshm. Shtetet i lejojn nn kufizime t evitimit t
gars tregtare t pa ndershme. (shih: Franjo Bai dhe Sime
Pavlovi; Komentar Kaznenog Zakona; Zagreb 2004, faqe
999).
Kushtetuta e Republiks s Kosovs n nenin 119 siguron
nj mjedis t favorshm ligjor pr ekonomin e tregut, lirin e
aktivitetit ekonomik, sigurin e prons publike e private,
siguron t drejtat e barabarta ligjore pr t gjith investitort
dhe t gjitha ndrmarrjet vendore dhe t jashtme. Jan t
ndaluara veprimet t cilat kufizojn konkurrencn e lir
prmes vendosjes ose abuzimit t pozits dominuese, ose
praktikave q kufizojn konkurrencn , prve n rastet kur
lejohet me ligj. Kto t drejta kushtetuese mbrohen edhe me
legjislacionin penal t Republiks s Kosovs dhe ligje tjera
prkatse.
Vepra penale n shqyrtim ka t bj me keqprdorimin e
detyrs zyrtare, apo t autorizimit pr ta kufizuar qarkullimin
e lir t kapitalit n territorin e Republiks s Kosovs, mohon
apo kufizon t drejtn e organizats s biznesit ose personit

985

tjetr juridik q n territorin e Kosovs t merret me

qarkullimin e mallit ose t shrbimeve apo e v organizatn e
biznesit a personin tjetr juridik n pozit t pa barabart ndaj
organizats s biznesit ose personit tjetr juridik lidhur me
kushtet pr pun apo pr kryerjen e qarkullimit t mallit apo t
shrbimit apo t kufizon kmbimin e lir t mallit ose t
shrbimeve dhe nga kjo realizohet fitim i konsiderueshm pr
organizat t biznesit ose pr personin juridik ose shkaktohet
dm i madh pr tjetrin.
Vepra penale, cenimi i barazis n ushtrimin e
veprimtaris ekonomike, nga neni 232, bn pjes n veprat
penale t ashtuquajtura t prbra sepse mund t kryhet nga
nj numr i veprimeve. Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr
penale jan parqit n form alternative dhe at: a) n
kufizimin e lir t kapitalit n territorin e Republiks s
Kosovs; b) n mohimin apo kufizimin e t drejts t
organizats s biznesit ose t personit tjetr juridik q n
territorin e Kosovs t merret me qarkullimin e mallit ose t
shrbimeve; c) vnia e organizats s biznesit a personit tjetr
juridik n pozit t pabarabart ndaj organizats s biznesit
ose personit tjetr juridik lidhur me kushtet pr pun apo pr
kryerjen e qarkullimit t mallit apo t shrbimit; d) n
kufizimin e kmbimit t lir t mallit ose t shrbimeve.
Kufizimi i qarkullimit t lir t kapitalit si forma e par e
ksaj vepre penale do t parqitet me ndrmarrjen e do lloj
veprimi me t cili kufizohet apo nuk lejohet qarkullimi i lir i
kapitalit. Ligjdhnsi, me foljen kufizon ka ln nj lepez
t gjerrr veprimesh apo mos veprimesh me t cilat mund t
kufizohet qarkullimi i lir i kapitalit e q varet nga shtja
faktike e rastit. P. sh., mos lejimi i kundrligjshm q t
themelohet organizata e biznesit apo personit tjetr juridik n
territori e Kosovs, mos lejimi i deponimit t kapitalit,
parashtrimi i krkesave t pa arsyeshme pr veprimtarin e
organizats s biznesit, mos zgjidhja e krkesave t arsyeshme
t organizatave t biznesit, mos lejimi i kundrligjshm q nj
kategori themeluesish q t themelojn organizat biznesi etj.
Me ligjet tjera jan parapar kushtet pr themelimin,
veprimtarin dhe shurjen e organizatave t biznesit dhe
personave tjer juridik.
Forma e dyt e ksaj vepre penale na paraqitet n mohimin
apo kufizimin e t drejts s organizats s biznesit ose t

986

bersonit tjetr juridik q n territorin e Kosovs t merret me

qarkullimin e mallit ose t shrbimeve. Edhe kjo form e
kryerjes s veprs penale mund t kryhet me lloj, lloj
veprimesh me t cilat organizats s biznesit ose personit
tjetr juridik i mohohet ose i kufizohet e drejta e qarkullimit t
mallit ose shrbimeve n territorin e Kosovs. P.sh., mos
dhnia e lejeve prkatse pr pun, zvarritja e qllimshme e
procedurave pr dhnien e lejeve pr veprimtari, vendosja e
kushteve t kundrligjshme e t ngjashme. Me kto veprime
zakonisht shkelen dispozitat e ligjit mbi qarkullimin e lir t
mallrave dhe shrbimeve.
Vnia e organizats s biznesit ose personit tjetr juridik
n pozit t pa barabart ndaj organizats tjetr ose personit
tjetr juridik lidhur me kushtet e puns apo pr kryerjene e
qarkullimit t mallrave ose shrbimeve, paraqet favorizim t
llojit t veant t disa organizatave t biznesit ose personit
tjetr juridik n krahasim me organizatat tjera t biznesit ose
personit tjetr juridik; p.sh., pamundsimi i kundrligjshm t
blerjes s hapsirs pr veprimtari, mos lejimi i furnizimit me
energji elelektrike ose me uj ose me mimin m t lart se
pr organizatat tjera, ose paraqitja e kushteve specifike t
kundrlishme pr lshuarjen lejes s puns, mos lejimi ose
ndalimi i prkohshm i importi t nj lloj malli ose t lnds
s par me qllim t favorizimit t nj ose m shum organizata
t caktuara.
Forma e katrt e ksaj vepre penale ka t bj me
kufizimin e kmbimit t lir t mallit ose shrbimeve.
Kufizimi i kmbimit t lir t mallrave dhe shrbimeve mund
t paraqes nj form t posame t monopolit n treg t nj
hapsire gjeografike t caktuar ose n tr territorin e Kosovs.
P. sh., kjo mund t arrihet me arritjen dhe krijimin e
marrveshjeve t ndryshme kundr ligjore pr ndarjen e
tregut, lidhur me shitjen apo kmbimin e nj malli t caktuar
apo shrbimeve t caktuara. Kjo motivohet me qllimim t
eliminimit t organizats apo organizatave t caktuar n nj
hapsir gjeografike t caktuar ose n tr territorin e Kosovs.
Kshtu, do t veprohej edhe me rastin e kmbimit t lir t
mallit dhe shrbimeve me subjektet e caktuara tregtare edhe
pse kjo ekonomikisht nuk do t ishte e arsyeshme, por e
motivuar pr shkeljen e barazis s veprimtaris s tregut.

987

Pr t ekzistuar kjo vepr penale kryersi duhet t keqprdori

detyrn zyrtare ose autorizimet, pra kryersi i ksaj vepre
penale mund t jet secili person i cili objektivisht sht n
mundsi ta kryej kt vepr penale duke keqprdor detyrn
zyrtare ose autorizimet, ashtu q praktikisht kta persona do t
ishin persona zyrtar, persona prgjegjs apo personat me
autorizime t veanta shoqrore apo shtetrore.
Sa i prket elementit subjektiv t ksaj vepre penale,
vepra mund kryhet vetm me dashje(dolus). Sipas
prkufizimit t ksaj vepre penale n Kodin ton Penal, si pasoj
e saj sht parapar q kryersi t realizoj fitim t
konsiderueshm pr nj organizat t biznesit ose pr personin
juridik ose t shkaktohet dm i madh pr tjetrin, gj q
legjisacionet tjera t vendeve t rajonit nuk e kan parapar.
Sa i prket praktiks gjyqsore t Republiks s Kosovs
pr kt vepr penale mendoj se sht e varfur. Nuk kam has
n ndonj aktgjykim lidhur me ket vepr penale edhe pse
nuk mendoj se gjat ktyre viteve t tranzicionit nuk ka pas e
nuk ka kso vepra penale.
Veprimtaria e pandrgjegjshme
ekonomike
Neni 233
Personi prgjegjs n organizatn e biznesit ose n
personin juridik i cili duke shkelur me vetdije ligjin apo
dispozitn tjetr t afarizmit vepron n mnyr t pa
ndrgjegjshme dhe me kt i shkakton dm t
konsiderueshm material asaj organizate t biznesit apo
atij personi juridik dnohet me gjob apo me burgim deri
n tre vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me likuidim t detyrueshm ose falimentim t
asaj organizate t biznesit apo t personit juridik, kryersi
dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
_________________________
(1)

Arsyeshmria e ksaj vepre penale n ligjslacionin penal

t ish Jugosllavis ka qen pr shkak t bipolarizimit t
prons(shoqrore- private) dhe veprimtaris n t cilin aksent
t vean iu sht dhn mbrojtjes s prons shoqrore. Pas
tranzicionit shum prej shteteve t ish Jugosllavis nuk e

988

parashohin kt vepr penale. Pr shembull Mali i Zi kt

vepr penale e ka parapar vetm tek veprimtarit shoqrore dhe
te subjektet tjera ekonomike t cilat nuk e kan pjesn m t
madhe t kapitalit. Ndrsa tek subjektet ekonomike private
kt vepr penale nuk e kan parapar. Ndoshta n
Repbulikn e Kosovs kjo vepr penale duhet t ekzistoj deri
sa t ekzistoj edhe prona publike ose shtetrore.
Kjo vepr penale sht drejtuar ndaj veprimtaris s
pandrgjegjshme ekonomike nse nuk jan prmbush
elementet e ndonj vepre tjetr penale. Sipas prkufizimit t
ksaj vepre penale ekziston vepra penale bazike dhe forma
kualifikuese e saj.
Paragrafi 1.
Pr t kezistuar vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni duhet
t plotsohen disa kushte:
a)Veprimi me t cili kryhet kjo vepr penale ka t bj me
veprimin e pa ndrgjeshm nga personi prgjogjs i asaj
organizate t biznesit ose t personit juridik, apo me vetdije e
shkel ligjin apo dispozitat tjera t afarizmit. Pra jan dy forma
t cilat i prkufizon ligjdhnsi pr veprn penale nga
paragrafi 1 t ktij neni. Shkelja e ligjit ose dispozitave tjera t
afarizmit me vetdije dhe veprimi n mnyr t
pandrgjegjshme sht forma e dyt. Q sht e vrteta,
prkufizimit i paragrafit 1 t ktij neni sht i mangt dhe del
disi i pa qart. Pas fjalvedispozitn tjetr t afarizmit
mungon fjala ose haptas dhe fjalia kishte pr tu vazhduar
m tutje. Prof dr. Ismet Salihu, gjat komentimit t ksaj vepre
penale n librin e vet E drejta Penale- pjesa e posaqmePrishtin, 2009 e prdor kt fjal. Andaj paragrafi 1 i ktij
neni duhet interpretuar se fjala sht pr nj veprim haptas t
pa ndrgjegjshm.
Kuptimi vepron haptas n mnyr t pa ndrgjegjshme
duhet kuptuar si neglizhenc prtej t asaj t rndomts.
Kshtu nuk mund t konsiderohet se ekziston vepra penale e
veprimtaris s pa ndrgjegjshme n kuptim t ksaj vepre
penale nse sht n pyetje mos gjinshmria e mjaftueshme,
llogaritja e gabuar ose prvoja e pa mjaftueshme(aktgjykimi i
Repuliks s Kroacis Kz. nr. 1495/68-5). Organizatat e
biznesit sipas s drejts ton penale dhe ekonomike e kan

989

statusin e personit juridik dhe aftsin e plot procedurale,

madje edhe tani sipas Kkodit penal edhe at penale, ashtu qp
mund t jet e paditur dhr e paditur para gjykatave kompetente.
b)Pasoja e ksaj vepre penale sht shkaktimi i dmit t
konsiderueshm material pr at organizat t biznesit apo atij
personi juridik. Gjykata Supre e Republiks s Kosovs n
seancn e prgjithshme duhet ta prcaktoj se kur konsiderohet
dm i konsiderueshm. Pasoja e ksaj vepre penale duhet t
shkaktohet pr organizaten e biznesit apo personin tjetr
juridik, tek e cila kryersi i veprs penale ka prgjegjsi t
caktuara. N mes t veprimit t kryersit dhe pasojs duhet t
ekzistoj lidhja kauzale(shkaksore). Nse pasoja sht
shkaktuar pr shkak t veprimeve t personave tjer, e jo nga
veprimi i personit prgjegjs nuk do t ekzistoj kjo vepr
penale. Shkaktimi i pasojs s ksaj vepre penale nuk do t
thot se ajo duhet t prfshihet n dashjen e kryersit t veprs
penale, mjafton edhe pakujdesia ndaj shkaktimit t dmit
material. Veprimi pr kryerjen e ksaj vepre penale duhet t
prfshihet n dashjen e kryesit , respektivisht t personit
prgjegjs i cili punon n at organizat t biznesit apo te
personi tjetr juridik.
c)Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm personi
prgjigjs i cili sht i punsuar tek organizata e biznesit apo
tek personi juridik. Sa i prket se kush krejt mund t
konsiderohen persona prgjigjs, m gjrsisht shiko n nenin
107 par 2 dhe 3 t ktij Kodi. Vepra do t konsiderohet e kryer
me ndrmarrjen e cilit do veprim apo mos veprim me t cilin
me vetdije shkelet ligji ose dispozitat tjera t afarizmit ose
vepron n mnyr t pandrgjegjshme dhe me at rast
shkaktohet dm material i konsiderueshm.
Paragrafi 2.
N paragrafi 2 t ktij neni sht prkufizuar forma
kualifikuese e ksaj vepre penale e q ka t bj me
falimentimin e asaj organizate t biznesit ose t personit
juridik. Do t thot se pr shkak t kryerjes s veprs penale
nga paragrafi 1 sht shkaktuar falimentimi i organizats s
biznesit apo t personit juridik.
Kjo vepr penale(neni 233 par 2) nuk mund t jet n
bashkim me veprn penale, shkaktimi i falimentimit nga neni

990

234 t ktij kodi, sepse kto vepra penale jan forma t

posame t puns s pa ndrgjegjshme.
Praktika gjyqsore.
1)Tek vepra penale,veprimtaria e pandrgjegjshme
ekonomike nga nei 233 sht e domosdoshme, paraprakisht t
vrtetohet se kryersi a e ka cilsin e personit prgjigjs.
I akuzuari sht shpall fajtor se si agjent tregtar i organizats
s dmtuar, haptas ka vepruar n mnyr t pandrgjegjshme
n veprimtarin ekonomike ashtu q me rastin e shitjes s
mallit nuk ka lidh kontrat me shkrim e as q ka kontraktuar
kushtet e pagess, ashtu q blersi nuk ia ka paguar mallin pr
afr nj vit, me kt blersin e ka favorizuar pa kompensim e
me kt ka kryer veprn penale, veprimtaria e pa
ndrgjegjshme ekonomike, nga neni 233 par 1 KPK.(neni 136
par 1 Ligjit penal t Serbis).
Duke vendosur sipas ankess s mbrojtsit, gjykata e
shkalls s dyt ka gjet se n rastin konkret nuk sht sqaruar
se i akuzuari ka qen n marrdhnie pune tek organizata e
dmtuar apo jo, dhe t pastrohet natyra e marrdhnies n mes
t akuzuarit dhe organizats s dmtuar e me at edhe ekzistimi
i ksaj vepre penale apo jo.
Aktvendimi i Gjykats s Qarkut n Beograd Kz. Nr.
994/92.
2)Veprimet haptas t pa ndrgjegjshme mund t
prmbushen me shkeljen e vetdijshme t ligjit apo t
dispozitave t afarizmit ose n nga neglizhenca e ashpr t
detyrave t cilat pr secilin q i njef ato detyra paraqet veprim
t pandrgjegjshm dhe ashtu tejkalojn kufirin e nj
parregullsie t rndomt.
Me ankesn e prokurorit sht kontestuar aktgjykimi lirues
ndaj arktares s banks sepse me rastin e pagess ka lshuar
t verifikojn autetntitetin e nnshkrimit n urdhresn pr
pages dhe identitetin e pranuesit t hollave.
Nj konstatim t till gjykata nuk e ka pranuar, pr arsye
se nnshkrimi n urdhrpagesn sht falsifikuar aq mir sa
q, sipas ekspertit financiar, nuk mund t dallohet n shikim t
par. Edhe personi i cili i ka marr t hollat ka mundsi t jet i
ngjashm me pronarin e llogaris bankare dhe me dispozita
mbi afarizmin bankar nuk sht parapar se nnshkrimi i
pranuesit t hollave duhet t jet i ngjashm me deponimin e
nnshkrimit. Gjykata ka br shikimin n dispozitat ligjore

991

mbi afarizmin bankar dhe ligjet tjera dhe as kund nuk ekziston
detyrimi i q nnshkrimi n urdhr pages t jet identik me
nnshkrimin e deponuesit t nnshkrimit t logaris
bankare.Edhe eksperti sht sqaruar se n sportelen bankare
nuk ekzistojn kushtet pr ta vrejt nnshkrimin e marrsit t
hollave n urdhrpages se sht i nyejt me nnshkrimin e
deponuar t pronarit t llogaris bankare.
Andaj, drejt ka vendos gjykata e shkalls s par kur ka
gjet se n rastin konkret nuk ekziston pakujdesia e intezitetit
t lart. Rspektivisht, e akuzuara nuk ka vepruar haptas n
mnyr t pakujdesshme. Aktgj. I gjykats Supreme t
Serbis Kz. Nr. 645/91 dt. 7.11.1991.
3)Dnimi t cilin organizata e biznesit e ka paguar pr
shkak t deliktit ekonomik nuk mund t konsiderohet si dm
tek vepra penale, veprimtaria e pa ndrgjegjshme ekonomike,
nga neni 136 LPS(neni 233 i Kodit Penal t Republiks s
Kosovs).
Gj. e Qarkut n Beograd Kz. Nr. 2874/86 dt 29.10. 1986.
Shkaktimi i falimentimit
Neni 234
Personi prgjegjs n organizatn e biznesit apo
n personin juridik i cili, duke ditur paaftsin paguese t
organizats s biznesit ose t personit juridik, me
shpenzimin joracional t mjeteve apo transferin e tyre me
mim tejet t ult, me ngarkim t tepruar me borxh, me
marrjen prsipr t detyrimeve joproporcionale, me
prfundimin ose prtritjen e paarsyeshme t kontratave
me personat e pa aft pr pages ose me mosrealizimin n
koh t krkesave shkakton falimentimin dnohet me
burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
______________________N teorin dhe praktikn Germane dhe Austriake, por edhe
n legjislacion sht i njohur termi e drejta insolvente e cila
prfshin t gjitha ato t drejta procedurale t cilat mund t
inkorporohen n lidhje me insolventn e debitorit duke
prfshir edhe t drejtn e falimentimit dhe procedurat tjera si
differentia specifika t nocionit t lartprmendur. (shih: Franjo
Bacic dhe Sime Pavloviv, Komentar Koznenog ZakonaZagreb 2004; faqe 985).

992

Insolventa (paaftsia pr ti prmbush detyrimet) sht

pjes prbrse dhe prcjellse e veprave penale t ktij
kapitulli. Sipas t drejts Gjermane, debitori sht insolvent
kur detyrimet e veta nuk mun krejtsisht ti prmbush si dhe
debitori i cili n afat t gjat kohor nuk sht n gjendje t
prmbush as nj pjes t vogl t detyrimeve t veta ndaj
kreditorve. E rndsishme pr t drejtn penale sht se
insolvent nuk sht vetm ai debitor i cili nuk ka mundsi t
prmbush detyrimet e veta ndaj as kujt, por edhe ai i cili ka
mundsi ti prmbush disa krkesa t kreditorve duke i ln
dias kreditor tjer.
N Kodin ton penal ekzistojn dy vepra penale, lidhur me
kt shtje, shkaktimi i falimentimit nga neni 234 dhe
dmtimi i kreditorve nga neni 235, me t cilat inkriminohen
veprimet para dhe gjat falimentimit.
N Republikn e Kosovs nuk ekziston nj prcjellje
institucionale pr aftsin financiare t organizatave t biznesit
apo personave juridik t cilt ushtrojn veprimtari ekonomike.
Shum leht krijohen marrdhniet afariste, lidhen kontrata,
mos pagesa e borxheve sht br praktik rutinore. Mbrenda
dits krijohen dhe shuhen subjekte afariste. Nj prcjellje e
gjendjes financiare sht domosdoshmri e kohs dhe shum
shtete at e kan krijuar.
Me normn penale nga neni 234 t KPK sht inkriminuar
shkaktimi i falimentimit t organizats s biznesit apo t
personit juridik nga personi prgjigjs i asaj organizate apo
personi juridik. Qllimi i ksaj vepre penale sht q t
mbrohet organizata e biznesit apo personi juridik nga puna e
pandrgjegjshme e personit prgjigjs pr shkak t kushtve
nn t cilat gjenden ato, ngase jan br t paafta(insolvente)
t paguajn borxhet ashtu q mund t shkaktohet falimentimi.
Kshtu, jo vetm se sht skajshmrish e dmshme pr at
organizat t biznesit apo personi juridik por n mnyr
indirekte mund t shkaktoj pasoja t dmshme edhe pr
organizatat tjera- partnerve afarist.
Veprimet me t cilat mund t kryhet vepra penale,
shkaktimi i falimentimit nga neni 234 KPK jan prcaktuar n
mnyr alternative dhe ato jan: a) duke shpenzuar mjetet n
mnyr joracionale; b) duke br shitje me mim tejet t ult;
c) duke u ngarkuar s teprmi me borxhe, d) duke marr pr
sipr detyrime joproporcionale; e) duke lidh apo duke

993

vazhduar kontratat t pa arsyeshme me persona t

paaft(insolvent) pr pages; ose f) ose duke i mos realizuar
krkesat e veta me koh. Me ndrmarrjen e nj apo m shum
t ktyre veprimeve konsiderohet se sht kryer kjo vepr
penalense sht shkaktuar falimentimi. Meqense format e
kryerjes s ksaj vepre penale jan t limituara sipas ksaj
dispozite penale, shkaktimi i falimentimit n nj mnyr tjetr
nuk do t paraqes kt vepr penale, por mund t jet vepra
penale e parapar n nenin 233 nse plotsohen kushte t cilat
krkohen pr at vepr penale.
Paaftsia paguese e organizats s biznesit ose t personit
juridik konsiderohet ather kur pr nj koh t gjat nuk ka
mundsi ti prmbush detyrimet e veta edhe pse krkesat ndaj
saj as n mnyr t dhunshme nuk mund t realizohen. Nj
gjendje e till financiare duhet t ekzistoj pr nj koh t gjat,
andaj nuk mund t konsiderohet si paaftsi paguese nse
organizata e biznesit apo personi juridik pr momentin gjendet
n at gjendje financiare.
Prmbushja e pjesshme e
detyrimve vet vetiu nuk mund t konsiderohet se debitori
posedon aftsin paguese. Prezumohet se debitori sht
insolvent(paftsi paguese) nse n afatin prej dy muajve nuk
sht paguar as nj e pesta nga shuma t ciln sht dasht ta
paguaj n baz t krkess s bazuar edhe pa plqimin e
debitorit nga e cilado llogari e debitorit tek personi juridik i
cili pr at kryen shrbime t pagesave. Vet rrethana se
debitori n at koh ka pas mjete n llogarit tjera nga t cilat
ka mund t prmbushen krkesat nuk do t thot se e ka
aftsin paguese(solvent). Pr ekzistimin e veprs penale duhet
patur parasysh se pr paaftsin paguese sht relevante koha
e marrjes s vendimit sipas propozimit pr hapjen e
procedurs s falimentimit.
Personi prgjegjs n kohn e ndrmarrjes s veprimeve
me t cilat kryhet kjo vepr penale duhet t jet i vetdijshm
pr gjendjen financiare n t ciln gjendet organizata e
biznesit apo personi juridik i cili merret me veprimtari
ekonomike, respektivisht se nuk ka aftsi paguese.
Pasoja e ksaj vepre penale sht shkaktimi i falimentimit
do t thot se organizta e biznesit apo personi juridik ka arrdh
nn falimentim e q kjo duhet t jet n lidhje
kauzale(shkaksore) me veprimet e prmendura t ksaj vepre
penale. Me qense pasoja e ksaj vepre penale sht shkaktimi

994

i falimentimit, ather pasoja duhet t prfshihet n dashjen e

kryersit t veprs penale. N praktik zakonisht kemi t
bjm me dashjen eventuale.
Kjo vepr penale mund t kryhet edhe nga pakujdesia e
kryersit, por gjithsesi kryersi duhet t jet i vetdijshm se
organizata e biznesit apo personi juridik ku ai ka pozitn e
personit prgjegjs, sht insolvent(nuk ka aftsi paguese) si
kusht pr t ekzistuar kjo vepr penale, sepse pakujdesia e
kryersit ka t bj me pasojn e ksaj vepre penale e jo me
elementin subjektiv t veprs penale.
Kjo vepr penale konsiderohet e kryer kur shkaktohet
pasoja e saj do t thot kur vendimi pr hapjen e procedurs s
falimentimit merr formn e prer.
Kush konsiderohet person prgjigjs sht prcaktuar n
nenin 107 par. 2 t ktij kodi.
Kjo vepr penale sht dasht ta ket formn kualifikuese
pr shkak t prfitimit pasuror t kryersit apo personit tjetr
sikurse ekziston tek legjislacioni Gjerman dhe austriak.
Dmtimi i kreditorve
Neni 235
Personi prgjegjs n organizatn e biznesit apo n
personin juridik q e di se organizata e biznesit apo
personi juridik, i cili me pagimin e borxhit apo n mnyr
tjetr e v ndonj kreditor n pozit m t volitshme dhe
n mnyr t konsiderueshme i dmton kreditort tjer
dnohet me burgim deri n tri vjet.
Personi prgjegjs n organizatn e biznesit apo n
personin juridik i cili e di se organizata e biznesit apo
personi juridik ka falimentuar dhe me qllim q t
mashtroj apo ti shkaktoj dm kreditorit pranon
krkesn e pa vrtet, lidh kontrat t rreme apo me
veprim tjetr mashtrues e dmton kreditorin e organizats
s biznesit ose personit juridik dnohet me burgim prej
gjasht muajve deri n pes vjet.
Nse vepra nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni rezulton
dmin q kalon shumn 250.000 euro apo kur pala e
dmtuar si pasoj e ksaj sht detyruar ti nnshtrohet
riorganizimit ose procedurs s falimentimit, kryersi
dnohet me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
______________________

995

Kur nj subjekt ekonomik bhet insolvent( nuk e ka aftsin

paguese), ather merren disa masa juridike me qllim t
mbrojtjes s t drejtave pronsore t kreditorve. Nj nga kto
masa sht edhe hapja e procedurs s falimentimit sipas ligjit
n fuqi e cila duhet t siguroj prmbushjen e krkesave t
kreditorve. Me dispozita ligjore sht parapar procedura dhe
mnyra e prmbushjes s krkesave t kreditorve ashtu q t
sigurohet nj prmbushje e plot dhe e drejt dhe e barabart pr
t gjith kreditort. Mirpo gjat kohs s procedurs s
falimentimit mund t ndrmerren veprime t ndryshme me t
cilat dmtohet ndonj kreditor n krahasim me ndonj kreditor
tjetr i cili vehet n pozit m t volitshme. Disa nga kto
veprime mund t paraqesin edhe vepr penale.
Shih, n paragrafin 1 t ktij neni, n fjalin e dyt pas
fjals personi juridik mungon fjala nuk ka aftsi paguese
prshkak t gabimit teknik.
N kt norm parashihen dy forma t ksaj vepre penale:
1) dmtimin e konsiderueshm t kreditorit tjetr duke e vn
n pozit m t volitshme kreditorin tjetr; dhe 2) me qllim
t dmtimit t kreditorve ndrmerr veprime mashtruese
juridike(pranon krkesa t pa vrteta, lidh kontrata t rreme
apo me ndonj veprim tjetr mashtrues dmton kreditorin e
organizats s biznesit apo t personit juridik).
Paragrafi 1.
N paragrafin 1 sht parapar dmtimi i kreditorit duke e
vn n pozit m t volitshme kreditorin tjetr t organizats
s biznesit apo t personit juridik ku kryersi e ka pozitn e
personit prgjegjs. Ligji e cakton nj mnyr se si mund t
kryhet kjo vepr penale(raste m t shpeshta n praktik) por
parasheh edhe mnyra tjera pr tu kryer kjo vepr penale t
cilat varen nga shtja faktike e rastit. Si mnyr e kryerjes s
ksaj vepre penale sht pagesa e borxhit nj kreditori n
dm t kreditorve tjer t cilt do t duhet t
kompensoheshin n procedurn e falimentimit por n munges
t mass s mjeteve nuk mund t kompensohen ose pjesrisht
kompensohen. Me ligj t posashm sht prcaktuar mnyra
dhe procedura e kompensimit t kreditorve t organizats s
biznesit n falimentim apo personit juridik n falimentim ku

996

sipas ksaj procedure sht prcaktuar rradhitja e kreditorve

pr kompensim n baz t prqindjes proporcionale t
krkesave t tyre. Kshtu, pagimi i borgjit kreditorit paraprak
shkaktohet pozita m e volitshme n dm t konsiderueshm
t t tjerve e q n situatn e mos pagess s borxhit n trsi
apo pjesrisht do t ishte i barabart me kreditort tjer.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale nga paragrafi 1 dmi i
shkaktuar kreditorve tjer duhet t jet i konsiderueshm. Cili
dm do t konsiderohet i konsiderueshm ? Duhet vlersuar
sipas lartsis s krkesave t realizuara n procedurn e
falimentimit. Mnyra tjetr e kryerjes s ksaj vepre penale do
t ishte pr shembull, lajmrimi i disa kreditorve pr situatn
se si do ti realizonin me koh krkesat e tyre, prshtatja e
krkesave pr pages t borxhit n momentin e arritjes s
mjeteve financiare, pagesa e kridetorve jashta zhiro-llogaris
s bllokuar etj.
Vepra penale kryhet n situatat kur debitori sht i pa aft
pr pagesa (insolvent). Nj situat e till do t ishte kur
organizata e biznesit apo personi juridik nuk do t ishin n
gjendje financiare ti prmbushin detyrimet e veta dhe kur
kreditort nuk kan mundsi ti realizojn krkesat e tyre edhe
sipas procedurs s prmbarimit t dhunshm. Nj situat e till
duhet t jet e karakterit t gjat kohor sepse mungesa
momentale e mjeteve financiare nuk mund t konsiderohet si
paaftsi pr pages sipas kuptimit t ksaj vepre penale.
Paragrafi 2.
Vepra penale nga par. 2 i ktij neni ka karakter mashtrues,
sepse kryersi i ksaj vepre penale i ndrmerr veprimet
inkriminuese me qllim q t mashtroj apo shkaktoj dm
kreditorit. Veprimet me t cilat kryhet kjo form e veprs
penale jan t prcaktuar n par. 2 t ktij neni si pr
shembull, a) duke pranuar krkesat e pa vrteta, b) duke lidh
kontrata t pa vrteta apo c)me veprime tjera mashtruese. Me
ndrmarrjen e ktyre veprimeve inkriminuese krijohen
detyrime fiktive, kreditor fiktiv ashtu q hyrja e kreditorve
fiktiv n rrethin e kreditorve e zvoglon mundsin e
realizimit t krkesave t tyre. Nuk sht e rndsishme
kompenzimi i kreditorve fiktiv para apo pas procedurs s
falimentimit sepse edhe n rastin e par dhe t dyt kreditort

997

e vrtet vijn n pozita t pa volitshme sa i prket mundsis s

realizimit t krkesave t tyre. Si pranim i krkesave t
pavrteta duhet konsideruar edhe pranimin e lartsis s
krkess e cila n realitet sht m e ult. Prpilimi i
kontratave t rreme(fiktive) ka t bj me marrjen e
detyrimeve t pa qena apo detyrimeve jo adekuate ndaj ndonj
subjekti ekonomik apo personi fizik, ashtu q me krijimin
ktyre detyrimeve t pa qena, zvoglohet mundsia e
kriditorve t vrtet q ti realizojn krkesat e tyre. Veprimet
tjera mashtruese me qllim t dmtimit t kreditorve t
organizats s biznesit apo personit juridik mund t jen t
ndryshme e q sht shtje t ciln gjykata duhet ta
konstatoj pr sejcilin rast konkret.P.sh., bartja e mjeteve
financiare tek ndonj organizat e biznesit apo tek ndonj
person tjetr dhe paraqitet gjendja financiare q n realitet nuk
ekziston. Edhe kjo vepr penale nga paragrafi 2 kryhet nn t
njjta kushte si vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni, kur
organizatae biznesit apo personi tjetr juridik nuk sht
solvent, nuk ka aftsi paguese.
Pasoja e ksa forme t veprs penale sht dmtimi i
kreditorve t organizats s biznesit apo t personit tjetr
juridik, do t thot shkaktimi i dmit t nj kreditori apo m
shum kreditorve. Nuk mund t bhet fjal pr dmtimin
kridetorve nse masa e mjeteve t organizats apo personit
juridik n falimentim i mbulon t gjitha krkesat e
kreditorve. Se a ka arrdh deri te dmtimi i nj apo m shum
kreditorve duhet vlersuar nga rasti n rast. Nga ana tjetr, po
qe se kreditort nuk do t mund t kompensoheshin m mir
edhe nse nuk sht ndrmarr veprimi inkriminues, ather
nuk mund t flitet pr dmtimin e kreditorve pr shkak t
ndrmarrjes s veprimit inkriminues.
Tek kjo form e veprs penale nuk krkohet dm i
konsiderueshm sikurse krkohet tek vepra penale nga
paragrafi 1 i ktij neni, sepse kjo form e veprs penale sht
m e rnd, me rrezikshmri shoqrore m t madhe, jo pr
shkak t lartsis dmit por pr shkak t mnyrs mashtruese
t kryerjes s veprs penale nga ana e kryersit.
Edhe kjo form e veprs penale mund t kryhet vetm nga
personi prgjegjs tek organizata e biznesit apo tek personi
tjetr juridik. Kjo form e veprs penale mund t kryhet vetm
me dashje dhe at me dashje direkte pr shkak se kryersi

998

duhet t ket qllim (dolus) q ti mashtroj apo tu shkaktoj

dm kreditorve. Nse tek kryersi i ksaj forme t veprs
penale nuk ekziston qllimi pr mashtrim apo shkaktimit t
dmit, ather nuk do t ekzistoj kjo vepr penale.
N paragrafi 3 t ktij neni jan prcaktuar format
kualifikuese t veprave penale nga paragrafi 1 dhe 2 t ktij
neni pr shkak t lartsis s dmit t shkaktuar( q kalon
shumn prej 250.000 euro) apo kur pala e dmtuar si pasoj e
njers vepr sht detyruar ti nnshtrohet riorganizimit ose
procedurs s falimentimit.
Praktika gjyqsore:
Me aktgjykimin e Gjykats s shkalls s par i akuzuari
sht shpall fajtor pr veprn penale, vnja e kreditorit n
pozit m t volitshme nga neni 281 Ligjit Penal t
Republiks s Kroacis(tek ne, vepra penale dmtimi i
kreditorve nga neni 235 par 1 KPK). Ai si drejtor i
organizats s biznesit, pr t ciln ka dit se nuk ka aftsi
paguese, edhe pr kundr faktit se me vendim t plotfuqishm
t gjykats sht caktuar ndalesa e disponimit me mjetet ndaj
t cilave sht vendos hipoteka n dobi t banks, ia shet
organizats tjetr automjetin me ftohs, pr shka sht
dmtuar banka m shum se 6000,00 kuna. Nj prshkrim i
gjendjes s till faktike i prgjigjet veprs penale nga neni 281
LP i R.Kroacis( neni 235 par 1 KPK).
VSRH. I. Kz 217/95 dt. 18.ozujka 1998.
Veprn penale, dmtimi i kreditorve e kryen personi
prgjegjs n organizatn e biznesit i cili duke ditur se
organizata e tij sht br e paaft pr pages, i ka urdhruar
ndrmarrjes tjetr q borxhin i cili rrjedh nga afarizmi i tyre
mos ta paguaj n llogarin e organizats e cila sht br e
paaft pr pagesa e q ndaj saj kan arritur krkesa financiare
t kreditorve tjer,pagesn e atij borxhi e ka orientuar vetm
n disa kreditor t zgjedhur, me kt mnyr i ka vn n
pozit t pa volitshme kreditort tjer dhe jan pamundsuar
q ti realizojn krkesat e tyre sipas rendit ligjor.
VS.Crne Gore br. Kz 74/75.

Keqprdorimi i autorizimeve n ekonomi

Neni 236

999

(1)
Personi prgjegjs n organizatn e biznesit apo n
personin juridik i cili ushtron veprimtari ekonomike me
qllimi t realizimit t prfitimit t dobis pasurore t
kundrligjshme pr organizatn e biznesit ose personin
juridik n t cilin sht i punsuar apo organizaten tjetr t
biznesit ose personit juridik dnohet me burgim prej
gjasht muajve deri n pes vjet nse ai kryen ndonjrn
prej veprave t mposhtme:
Krijon apo mban fonde t pa lejuara n Kosov ose n
fardo juridiksioni tjetr;
Me prpilimin e dokumenteve me prmbajtje t rrejshme,
me bilance t rreme, me vlersime apo inventarizim apo
me prezentim tjetr t rrem a me fshehjen fakteve n
mnyr t rreme e prezenton lvizjen e mjeteve ose t
rezultateve t veprimtaris ekonomike dhe n ket mnyr
i v n lajthim organet drejtuese n organizaten e biznesit
apo n personin juridik gjat vendim marrjes lidhur me
punt e qeverisjes;
Nuk i paguan mjetet nga detyrimet tatimore dhe detyrimet
tjera fiskale n Kosov t prcaktuara me ligj;
Mjetet me t cilat disponon i shfrytzon n kundrshtim
me qllimin e tyre t parapar ose
N mnyr tjetr e cenon rnd ligjin apo regullat e
afarizmit lidhur me rregullimin, prdorimin apo
administrimin e pasuris.
(2)
Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni rezulton me
fitimin material n shumn q kalon 100.000 euro krersi
dnohet me burgim prej nj deri n tet vjet.
Me kto dispozita t ktij neni jan inkriminuar llojet e
veanta t keqprdorimit t cilat kryhen n veprimtarin
ekonomike . Krakateristika e ktyre keqprdorimeve sht se
kryers sht, gjithnj, personi prgjegjs n organizatn e
biznesit apo t personit tjetr juridik i cili merret me
veprimtari ekonomike, se gjitha format e kryerjes s ksaj
vepre penale kan pr qllim prfitimin e dobis pasurore n
mnyr t kundrligjshme pr organizatn e biznesit apo t
personit juridik n t cilin sht i punsuar, apo organizats
tjetr t biznesit ose personit tjetr juridik tek t cilat nuk sht
i punsuar e jo pr vete.

1000

Paragrafi 1.
Vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni sht parapar se
mund t kryhet n pes forma: a) me krijimin apo mbajtjen e
fondeve t palejuara n Republikn e Kosovs dhe jasht
Kosovs; b) me prpilimin e dokumenteve t rrejshme, me
bilanc t rrejshm, me vlersime apo inventarizim apo me
prezentim tjetr t rrem a me fshehjen e fakteve n mnyr t
rreme e prezenton lvizjen e mjeteve ose t rezultateve t
veprimtaris ekonomike dhe n kt mnyr i v n lajthim
organet drejtuese n organizaten e biznesit apo n personin
juridik gjat vendimmarrjes lidhur me punt e qeverisjes; c)
me mos pagimin e mjeteve nga detyrimet tatimore dhe
detyrimet tjera fiskale n Kosov t prcaktuara me ligj; d)
duke i shfrytzuar mjetet me t cilat disponon n kundrshtim
me qllimin e tyre t parapar dhe e) duke e cenuar n mnyr
tjetr ligjin apo rregullat e afarizmit lidhur me rregullimin,
prdorimin apo administrimin e pasuris.
a)
Krijimi dhe mbajtja e fondeve brenda dhe jasht
Republik s Kosovs paraqet veprim
inkriminues sipas paragrafit 1 nnparagrfi 1 t ktij neni.
Kto fonde mund t krijohen me veprimtari t ligjshme apo t
pa ligjshme, por karakteristik e tyre sht se ekzistimi i tyre
nuk evidentohet n baz t ligjit n librat afariste t
organizats s biznesit apo t personit juridik i cili ushtron
veprimtari ekonomike. Mjetet e ktyre fondeve, zakonisht
prdoren pr aktivitete t cilat nuk jan n harmoni me ligjin,
p.sh., pr shfrytzim t pa dedikuar, pr korupcion, pr
shpekullim etj. Pr ekzistimin e veprs penale nuk sht e
nevojshme q kto mjete t ishin prdor pr shtje t pa
lejuara, por mjafton q ato fonde t pa lejuara t jen krijuar.
Prve krijimit t ktyre fondeve sht sanksionuar edhe
mbajta e tyre, do t thot, personi prgjegjs nuk i ka krijuar
kto fonde por i ka marr n mbajtje nga personi tjetr i cili i ka
krijuar. Pra, kjo form e ksaj vepre penale mund t kryhet
duke i krijuar fondet e pa lejuara ose duke i mbajt ato n
mnyr t pa lejuar.

1001

Pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk sht e nevojshme

q pr shkak t krijimit apo t mbajtjes s tyre t vij deri tek
ndonj pasoj e m tutjeshme, sepse me vet krijimin ose
mbajtjen e pa lejuar t tyre paraqet rrezik pr veprimtari t pa
ligjshme ekonomike. Fondet e pa lejuara mund t ekzistojn
n Kosov dhe jashta saj dhe mund t jen n vlera t
ndryshme( t holla, ari, letra me vler, mall etj).
b)
Forma tjetr e ksaj vepre penale sht parapar n
nnparagrafin 2 t paragrafit 1 t
ktij neni dhe ka t bj me prezantimin e rrem t lvizjes s
mjeteve ose t rezultateve t veprimtaris ekonomik pr ti vn
n lathim organet drejtuese n organizatn e biznesit apo n
personin juridik gjat vendimmarrjes lidhur me punt e
qeverisjes. Kjo mund t realizohet n shum mnyra: me
prpilimin e dokumenteve me prmbajtje t rreme, me bilance
t rreme, me vlersimin apo inventarizimin apo me prezentim
tjetr t rrem ose me fshehjen e fakteve n mnyr t rreme.
Pr ekzistimin e veprs penale sht e nevojshme q prshkak
t ktyre veprimeve inkriminuese t shkaktohet pasoja e
veprs e cila sht: t vehen n lajthim organet drejtuese n
organizatn e biznesit apo n personin juridik gjat vendim
marrjes lidhur me punt e qeverisjes, me qllim q t
realizohet prfitimi i dobis pasuror t kundrligjshme pr
organizatn e biznesit apo personin juridik ku punon ose
organizats tjetr t biznesit apo personin tjetr juridik. Pr
ekzistimin e ksaj forme t veprs penale, mjafton q organet
drejtuese t vehn n lajthim lidhur me punt e qeverisjes.
Keqprdorimi i autorizimeve n ekonomi t parapar n
nnparagrfin 3 t paragrafit 1 t nenit 236 t ktij Kodi ka
t bj me mos pagimin e detyrimeve tatimore dhe detyrimet e
tjera fiskale t prcaktuara me ligj. Mendoj, se kur jemi tek
kjo form e ksaj vepre penale duhet cekur, se legjislacionet
tjera penale n rajon dhe m gjr e kan nj prkufizim i cili
ka t bj me fshehjen (hikjen) e detyrimeve tatimore dhe t
atyre fiskale, sepse nse organizata e biznesit apo personi
juridik nuk i paguan detyrimet, shteti mund t i realizoj me
procedur t dhunshme. Meqense kjo norm penale ka t
bj me keqprdorimin e autorizimeve n ekonomi nga
personi prgjegjs i organizats s biznesit apo personit
juridik i cili merret me veprimtari ekonomike, ather
prkufizimi i ksaj forme t veprs penale(neni 236 par.1 nn

1002

par. 3) nuk sht n frymen e keqprdorimit t autorizimeve

n ekonomi. Vet karakteri i ksaj dispozite duhet t jet
mashtrues, pr tu hik detyrimeve tatimore dhe t atyre fiskale,
pjesrisht ose trsisht e jo thjesht pr ti mos i paguar ato.
Andaj, kt dispozit duhet konsideruar n frymn e
mashtrimit, hikjes s detyrimeve tatimore dhe t atyre fiskale
t parapara me ligj. Pra, koj form e veprs penale mund t
kryhet n mnyra t ndryshme. M s shpeshti n praktik
parqitet, paraqitja e pavrtet e fakteve n baz t cilave
prcaktohet lartsia e detyrimeve ose llogaritja e rreme e
shums t ciln duhet paguar n dobi t buxhetit t Kosovs.
Pasoja e ksaj vepre penale do t ishte shkaktimi i dmit t
buxhetit t konsoliduar t Kosovs e n ann tjetr prfitimi i
kundrligjshm i organaizats s biznesit apo personit juridik
pr shumn e detyrimeve q sht dasht t paguhen sipas
dispozitave ligjore n fuqi.
Vepra penale nga nnparagrafi 4 t par. 1 t ktij neni ka
t bj me shfrytzimin e mjeteve n kundrshtim me qllimin
(dedikimin)e tyre. Kjo form e veprs penale ma tepr ka t
bj me pronn shoqrore, me planifikimin dhe zhvillimin
ekonomik t organizatave shoqrore dhe arsyeja e
inkriminimit t veprimeve me t cilat kryhet kjo vepr penale
ka qen mbrojtja e planifikimit shoqror dhe intersit t
prgjithshm t shoqris. Andaj, kjo form e ksaj vepre
penale nuk sht e nevojshme tek organizatat e biznesit me
kapital privat. Ndrsa, tek personat juridik t cilat ushtrojn
veprimtari me interes publik aplikimi i ksaj dispozite ka
vend, ngase disponimi dhe shfrytzimi i mjeteve n
kundrshtim me dedikimin e tyre t parapar sht kundr
interesit publik dhe rrezikon intersin ekonomik. Pasoja e ksaj
forme t veprs penale sht rreziku abstrakt pr interesin
publik dhe pr ekzistimin e veprs penale nuk sht e
nevojshme t shkaktohet pasoja e dmshme.
N nnparagrafin 5 t paragrafit 1 t nenit 236 sht
prcaktuar forma e fundit e ksaj vepre penale e cila sht
prcaktuar n mnyr t prgjithsuar ashtu q prfshin t
gjitha rastet tjera t keqprdorimit t autorizimeve n ekonomi
me t cilat rnd cenohet ligji dhe rregullat afariste lidhur me
rregullimin, prdorimin apo administrimin e pasuris e q nuk
jan prfshir n format paraprake. Kto keqprdorime t
autorizimeve mund t jen t lloj-llojshme, e prbashkta e

1003

tyre sht se ndrrmeren me qllim t njet q sht

karakteristike pr kt vepr penale. Pasoja e ksaj forme t
veprs penale sht shkatimi i rrezikut abstrakt pr interesin
ekonomik t organizats s biznesit a personit juridik, q do t
thot se nuk sht e domosdoshme t shkaktohet drejtprdrejt
dmi pr shkak t veprimeve t tilla t ndrmara pr
organizatn e biznesit a personin juridik.
Tek t gjitha format e ksaj vepre penale, kryersi sht
personi prgjegjs n organizatn e biznesit apo t personit
juridik.(pr kuptimin e shprehjes, personi prgjegjs shih neni
107 par 2 t ktij Kodi).
Sa i prket fajsis, pr ekzistimin e ksaj vepre penale
duhet t ekzistoj dashja tek kryersi dhe qllimi q me
kryerjen e veprs t krijohet prfitim i kundrligjshm pasuror
pr organizatn e biznesit ose personit juridik n t ciln sht
i punsuar apo organizatn tjetr t biznesit ose pr prsenin
juridik. Pra, tek kryersi i ksaj vepre penale duhet t ekzistoj
dashja direkte pr realizimin e qllimit.
N paragrafi 2 t ktij neni sht parapar forma e
kualifikuuar e ksaj vepre penale nga par. 1 e cila konsiston n
lartsin e prfitimit t dobis materiale e q sht nse kalohet
shuma prej 100,000 euro.
Duhet cekur, se gjat aplikimit t shum dispozitave t
ktij Kodi ku prdoren nj kohsisht shprehjet Dobi
pasurore dhe dobi materiale, gjyqtart po hasin n vshtrsi
sa i prket t definimit t kuptimit t ktyre dy shprehjeve,
posarisht gjyqtart ndrkombtar ku n gjuhen angleze me
gjas ekziston vetm nj shprehje mbrenda nj norme penale.
N kt nen(236) prdoren t dy kto shprehje. Duhet ditur
se n t drejtn civile, shprehja dobi pasurore n vete
ngrthen dobin materiale dhe jo materiale. Ather n tr
dispozitat e ktij neni duhet t prdoret dobi materiale ngase
prkon me natyrn dhe frymen e veprs penale.
Kjo vepr penale kur kryhet nga nj kryers, mund t
kryhet me m shum veprime t ndryshme, ashtu q mund t
ekzistoj bashkimi i ktyre veprave t ndryshme penale e q me
ndrmarrjen e disa veprimeve t ndryshme t lartprmendura
paraqesin disa vepra penale.
Disa nga format e ksaj vepre penale prmbajn n vete
disa vepra tjera penale, psh. mashtrimin falsifikimin e

1004

dokumenteve etj, t cilat konsumohen dhe nuk mund t

ekzistoj bashkimi i veprave.
Lidhja e kontrats s dmshme
Neni 237
Personi i autorizuar a prfaqsuesi i organizats s
biznesit apo personit juridik q ushtron veprimtari
ekonomike dhe lidh kontrat pr t ciln e di se sht e
dmshme pr organizatn e biznesit ose pr personin
juridik apo lidh kontrat n kundrshtim me autorizimet e
tij dhe me kt i shkakton dm organizats s biznesit apo
personit juridik dnohet me burgim prej tre muajve deri
n tri vjet.
(2)
Nse krersi i veprs penale nga paragrafi 1 i ktij
neni merr ryshfet apo nse shkakton dm shumn e cila
tejkalon 100.000 euro dnohet me burgim prej nj deri n
dhjet vjet.
_______________________
N t drejtn detyrimore dhe at ekonomike sht dhn
definicioni se ka nnkuptojm me shprehjen kontrat. Pr ta
ushtruar veprimtarin ekonomike, organizatat e biznesit dhe
personat juridik q ushtrojn veprimtari ekonomike lidhin
kontrata t ndryshme me t cilat marrin detyrime dhe t drejta
reciproke me paln kontraktuese. Kontratat mund t jen t
ndryshme duke filluar nga shitblerja, mbi kualitetin e mallit,
mbi transportin , mbi kontrollin, mbi shpedicionin, mbi
ndrtimin, mbi mirmbajtjen, e shum t tjera, varsisht nga
natyra e objektit t kontrats pr ka ajo lidhet. Kto kontrata,
pr interes t organizats s biznesit apo personit juridik i
lidh personi i autorizuar apo prfaqsuesi i organizats .
Esht detyr e ktyre personave q t veprojn me ndrgjegjeje
dhe t mbroj interesin e organizats apo personit jurit, pr
llogari t cils lidhin kontrat. Kontrata duhet t jet n interes
t pals kontraktuese sepse organizata nuk do t kishte arsye
pr ta lidh at. Kshtu, kontrata nuk guxon t jet e dmshme
pr at, sepse do t ishte n kundrshtim me bazat dhe
principet e afarizmit ekonomik.
Personat t cilt si t autorizuar a prfaqsues t
organizats apo personit juridik t cilt lidhin kontrat, duhet
t ken autorizime t caktuara lidhur me prmbajtjen dhe
(1)

1005

kufijt, brenda s cils mund t lvizin me rastin e lidhjes s

kontrats, ashtu q ata nuk mund t veprojn ndryshe. Nse
veprojn n kundrshtim me autorizimet e caktuara dhe
kontrata lidhet n dm t organizats apo personit juridik
ather merr karakter t veprimit t rrezikshm pr at, n
interes s cils lidhet kontrata, andaj edhe sht parapar si
vepr penale.
Paragrafi 1.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale nga paragrafi
1 ka t bj me lidhjen e kontrats e cila sht e dmshme pr
organizatn apo personin juridik ose me lidhjen e kontrats n
kundrshtim me autorizimet t cilat i ka i autorizuari a
prfaqsuesi lidhur me kontratn e caktuar. Kshtu, kjo vepr
penale na paraqitet n dy forma: a) si lidhje e kontrats s
dmshme dhe b) si lidhje e kontrats n kundrshtim me
autorizimet.
Sa i prket forms s par t ksaj vepre penale duhet t
plotsohen dy kushte: q kontrata t jet e dmshme pr
organizatn e biznesit apo t personit juridik, dhe se kryersi e
ka dit se kontrata sht e dmshme. Si kontrat e dmshme,
n kuptim t ksaj vepre penale do t konsiderohet ajo
kontrat e cila i shkakton dm organizats s biznesit apo
personit juridik n llogari t s cils lidhet. Ky dm mund t
konsistoj n dmin material t drejtprdrejt, n humbjen e
fitimit, n vnje t pozit m t pa volitshme ndaj partnerit
afarist, dmtimi i krebilitetit afarist etj, ashtu q nuk do t
thot se dmi duhet t jet gjithnj material por mund t jet
edhe ai jo material. A sht kontrata e dmshme, vlersohet n
momentin e lidhje s kontrats, ka rrjedh nga krkesa q
kryersi duhet ta dij se kontrata sht e dmshme. Kontrata
e cila m von, pr shkak t ndryshimeve t rrethanave, bhet
e dmshme nuk konsiderohet si kontrat e dmshme n
kuptim t ktij neni, andaj n kt rast nuk do t ekzistonte
vepra penale.
Forma tjetr e ksaj vepre penale do t ishte kur kryersi
lidh kontrat n kundrshtim me autorizimet q iu jan
dhn. Pr ket form nuk krkohet q kryersi duhet ta dij
se kontrata sht e dmshme pr organizatn apo personin
juridik.

1006

Pasoja e veprs penale sht shkaktimi i dmit pr

organizatn e biznesit a personin juridik. Kjo pasoj duhet t
jet n lidhje kauzale(shkaksore) direkte me kontratn e
lidhur, do t thot, nga lidhja e kontrats s pa volitshme
sht shkaktuar pasoja e veprs. Dmi mund t jet material
dhe jo material pr organizatn e biznesit a personin juridik n
llogari t s cils lidhet kontrata.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm personi i
autorizuar apo prfaqsuesi i organizats s biznesit a personit
juridik i cili ushtron veprimtari ekonomike. Kuptimi i
nocionit, i autorizuar a prfaqsues sht dhn n ligjin
mbi detyrimet, ligjin mbi organizatat e biznesit, n statutin apo
me ndonj akt tjetr t prgjithshm t organizats s biznesit
ose t personit juridik. Prfaqsuesi, n suaza t autorizimeve
t veta, mund t japi prokur( autorizim) t shkruar personit
tjetr.
Sa i prket elementit subjektiv t veprs penale, pr
ekzistimin e ksaj vepre penale duhet kryersi t veproj me
dashje. Prveq ksaj, tek lidhja e kontrats s dmshme,
kryersi duhet ta dij se kontrata t ciln e lidh sht e
dmshme pr organizatn e biznesit apo personin juridik n
llogari t s cils edhe vepron.
Paragrafi 2.
N kt paragraf sht parapar forma kualifikuese e veprs
penale nga paragrafi 1 nse kryersi merr ryshfet apo dmi i
shkaktuar e kalon shumn prej 100,000 euro. Sa i prket
marrjes s mitos, mitoja duhet t merret pr lidhjen e kontrats
s dmshme. N kt rast do t kemi nj vepr penale t
prbr: nga vepra, marrja e mitos(ryshfetit) dhe veprs penale,
lidhja e kontrats s dmshme nga par. 1 i ktij neni. Sa i
prket marrjes s mitos, shiko komentin tek kjo vepr penale.
Duke pas parasysh se marrja e mitos kryhet, duke krkuar
mito apo duke pranuar premtimin pr mito. Edhe kto forma
t marrjes s mitos prfshihen tek kjo vepr penale, madje
duhet t prfshihet edhe marrja e mitos pas lidhjes s kontrats
e cila nuk sht premtuar m par.
Praktika Gjyqsore
Pr t ekzistuar vepra penale, lidhja e kontrats s
dmshme, sht e nevojshme q prfaqsuesi i organizats s

1007

biznesit me qllim t lidh kontrat pr t ciln e din se sht e

dmshme, dhe me at ti shkaktoj dm organizats s vet.
Nga administrimi i provave rrjedh se nuk iu sht
shkaktuar dm organizats me lidhjen e kontrats n fjal, e
q e vrteton eksperti financiar, dhe kt e pranon edhe
ankuesi. Propozimi i ankuesit sht q t vrtetohen edhe disa
modalitete me rastin e lidhjes s kontrats, ashtu q me disa
klauzola organizata do t kalonte m mir financiarisht se sa
n rastin konkret.
Nse n ndonj varjant do t vrtetohet se organizata do t
kishte fitim m t madh, kjo nuk do t paraqite element
qensor t ksaj vepre penale, ngase mungon dashja e kryersi
pr shkaktimin e pasojs.
Vendimi i Gjykats s Qarkut n Zagreb Kz. 904/98 dt.
05.01. 1999.
Kur drejtori i organizats, me qllim q ti krijoj prfitim
pasuror organizats tjetr t biznesit, lidh kontrat me
prfaqsuesin e saj, me t ciln kontrat krijohet prfitimi
pasuror pr at organizat e iu sht shkaktuar dm organizats
ku kryersi ka qen drejtor, me kt ka kryer veprn penale,
lidhja e kontrats s dmshme e jo keqprdorimi i pozits
zyrtare dhe t autorizimeve.
VS.BiH, KZ.nr. 613/86 dt. 20.02.1986.
Kumtimi i paautorizuar i sekretit t puns
Neni 238
(1)
Kushdo q n kundrshtim me detyrn e tij pr
ruajtjen e sekretit t puns ia kumton apo ia dorzon
personit tjetr t dhnat lidhur me sekretin e puns ose n
ndonj mnyr tjetr ia bn t mundshme personit tjetr
qasjen a mbledhjen e t dhnave t tilla me qllim q tia
dorzoj personit t paautorizuar dnohet me burgim deri
n tri vjet.
(2)
Kushdo q me qllim t prdorimit n mnyr t
paautorizuar arrin n mnyr t kundrligjshme deri te t
dhnat t cilat ruhen si sekrete t tregtis dnohet me
dnimin e njejt nga paragrafi 1 i ktij neni.
(3)
Nse t dhnat nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
jan t nj rndsie t posame ose nse t dhnat e ktilla
i dorzon me qllim q kto t dhna ti nxjerr jasht

1008

Kosovs apo nse vepra sht kryer me qllim t prfitimit

material, kryersi dnohet me burgim deri n pes vjet.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 3 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me burgim deri
n nj vit.
(5)
Sipas ktij neni fjala sekret i puns do t thot t
dhnat q jan cilsuar si t tilla me ligj ose me dispozita t
organizats s biznesit ose t personit tjetr juridik dhe t
cilat paraqesin sekretin e prodhuesit, rezultatin e puns
hulumtuese ose t disenjimit si dhe t dhnat tjera zbulimi
i t cilave pr ndonj person t paautorizuar mund t
kishte pasoja t dmshme pr interesin ekonomik t
organizats s biznesit apo personit juridik.
__________________________
Kumtimin e sekretit t puns mund ta bj personi i cili n
kundrshtim me detyrat e tij pr ruajtjen e sekretit t puns ia
kumton, ia dorzon personit tjetr t dhnat lidhur me sekretin
e puns, ose n ndonj mnyr tjetr ia mundson personit
tjetr qasejen apo mbledhjen e t dhnave t tilla me qllim q
ti dorzohen personit t paautorizuar.
Objekti mbrojts i ksaj vepre penale sht, detyrimi i
personit t caktuar n ruajtjen e sekretit , ndrsa objekti
sulmues sht sekreti i puns e objekti gramatik jan t dhnat
konkrete lidhur me sekretin e puns. Lidhur me kuptimin e
shprehjes sekret i puns shih paragrafin 5 t ktij neni, i
cili paragraf e ka karakterin shpjegues t ksaj shprehje. Sipas
ktij paragrafi sekret i puns do t thot, shenime ose
dokumentet(t dhnat) t cilat me ligj, akte tjera nnligjore
apo me aktin e prgjithshm t organizats s biznesit a
personit juridik i cili merret me veprimtari ekonomike jan
cilsuar si sekret i puns q do t thot; sekreti i
prodhimtaris, rezultatet hulumtuese ose punt e
konstruksionit dhe shenimet tjera zbulimi i t cilave personit
t pa autorizuar mund ti shkaktojn pasoja t dmshme pr
interesin e organizats s tij.
Sot i kushtohet kujdes i veant sekretit t puns n
marrdhnie afariste ndrkombtare e posaqerisht n format e
pronsis industriale. Nevoja e mbrojtjes s tyre shprehet me
rastin e lidhjes s tipeve t reja t kontratave- jonit venture,
leasing, factoring, franchising. N kontrata shtohen dispozita
t posame lidhur me sekretin e puns me qllim t shmangies

1009

s pasojave t dmshme pr shkak t zbulimit apo kumtimit t

sekretit t puns.
Ndonj shenim ose dokument pr tu konsideruar sekret i
puns me detyrim t ruajtjes s tyre, personi konkret(kryersi
i veprs), duhet t jet i informuar pr ato shnime ose
dokumente apo t ishte vn n dijeni gjat ushtrimit t puns
ose detyrave t puns. Ktyre personave mund tu
bashkangjiten edhe personat t cilt nuk kan marr pjes drejt
pr s drejti gjat ushtrimit t pun ose detyrave t puns prej
t cilave ka rrjedh sekreti i puns, por kan mund t msojn
pr sekretin e puns n mnyr tjetr, psh., duke ndigjuar
bisedn e personave tjer, duke i shikuar shkresat apo
dokumente( zakonisht jan puntort ndihms- sekretari,
sekretaresha, personeli teknik, pastruesi, rojtari, ndihmsi etj).
Edhe kta persona kan detyrim ta ruajn sekretin e puns.
Paragrafi 1
Vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni i ka dy forma:a)
kumtimi i sekretit t puns dhe b) brja e mundshme n
qasjen a mbledhjen e t dhnave t tilla personit tjetr me
qllim q tia dorzoj personit t pa autorizuar.
Kumtimi, ka t bj me veprimin me t cilin njoftohet
personi tjetr me prmbajtjen e shenimeve e q mund t bhet
me goj, me shkrim apo n ndonj mnyr tjetr t
prshtatshme. Dorzimi i t dhnave ka t bj me dhnien
ose krijimin e mundsive me arrdh n posedim me t dhnat t
cilat paraqesin sekret t puns, personit t pa autorizuar( manu
in manum datio, me faks apo n ndonj mnyr tjetr
elektronike). Dorzimi, zakonisht ka t bj me dorzimin e
dokumentacionit sekret t puns.
Brja e mundshme n qasjen a mbledhja e t dhnave lidhur
me sekretin e puns me qllim q tia dorzoj peresonit t
paautorizuar, ka t bj me veprimet apo mos veprimet t cilat
ia mundsojn kryersit t veprs q t njoftohet me t dhnat
t cilat konsiderohen si sekret i puns. Pr t ekzistuar vepra
penale sht e nevojshme q ato t sigurohen me qllim q ti
dorzohen personit t pa autorizuar.
Shprehja n kundrshtim me detyrat e tij tregon se kjo
vepr penale hyn n deliktet ku kundrligjshmria sht
elementi i veqant, pjesa speciale e t qenurit t veprs penale.
Aty ku ekziston autorizimi prjashtohet kundrligjshmria e

1010

me prjashtimin e kundrligjshmris nuk ekziston edhe vepra

penale.
Shprehjapersonit tjetr ka t bj me personat e pa
njohur, me sejcilin i cili nuk sht juridikish i prshtatshm
pr tu njohur me t dhnat t cilat paraqesin sekret t puns.
Mund t jet secili person e dhe personat brenda pr brenda
subjektit ekonomik pr t cilin ka t bj sekreti i puns.
Vepra penale konsiderohet e kryer kur t dhnat t cilat
paraqesin sekret t pun jan kumtuar apo jan dorzuar ose
n ndonj mnyr tjetr sht br e mundshme n qasjen a
mbledhjen e t dhnave q paraqesin sekret t puns pr tia
dorzuar personit t pa autorizuar.
Paragrafi 2.
N paragrafin e 2 t ktij neni sht prkufizuar forma e
veant e ksaj vepre penale q ka t bj me ruajtjen e sekretit
t tregtis. Objekti sulmus i ksaj vepre penale sht sekreti i
tregtis, pr dallim nga veprat penale nga paragrafi 1 ku
objekti sulmues sht sekreti i puns.
Veprimi me t cilin kryhet kjo veprr penale nga pargarfi
2 i ktij neni sht arritja e kundrligjshme deri te t dhnat t
cilat ruhen si sekret t tregtis. Arritja deri te t dhnat t cilat
ruhen si sekret t tregtis, mund t bhet n shum mnyra,
p.sh., nprmes ndrhyrjes ilegale n shenimet kompjuterike
ku ruhen t dhnat sekrete t tregtis, nse me els fals ose
edhe origjinal por n mnyr t kundrligjshme e qel
vitrinn, kasn ku ruhen sekretet e puns, i fotografon ose i
incizon, me an t prgjimit t biseds telefonike mson pr t
dhnat sekrete t tregtis e mnyra tjera t mundshme pr
arritjen deri te t dhnat sekrete t tregtis.
Kjo form e veprs penale konsiderohet se sht kryer kur
kryersi arrin deri te t dhnat sekrete t tregtis, pa marr
prsysh se ai shfrytzon ato sekrete pr nevojat e veta apo jo.
Arritja deri te t dhnat sekrete duhet t bhet n mnyr t
kundrligjshme, q do t thot, se nse arritja deri te t dhnat
sekrete bhet nga personi i autorizuar, ather nuk mund t
ekzistoj kjo vepr penale.
Kryers i veprs penale nga paragrafi 1 dhe 2 t ktij neni
mund t jet do person, ndrsa sa i prket fajsis sht e
nevojshme dashja e kryersit e cila prfshin vetdijen e

1011

kryersit, se i kumton, i dorzon ose n ndonji mnyr tjetr ia

bn t mundshme personit tjetr qasjen a mbledhjen e tyre,
ndrsa sa i prket veprs penale nga paragrafi 2 n dashjen e
kryersit duhet t prfshihet qllimi pr prdorimin e t
dhnave sekrete t tregtis.
N paragrafin 4 t ktij neni sht parapar mundsija e
ndshkimit nse kryersi e kryen veprn penale nga paragrafi
1 dhe 3 nga pakujdesia. Ndrsa, vepra penale nga paragrafi 2
kryhet vetm me dashje dhe ate direkte.
Paragrafi 3
N paragrafi 3 t ktij neni jan paraqit format
kualifikuese t veprave penale nga paragrafi 1 dhe 2 t ktij
neni t cilat ekzistojn: a) nse t dhnat lidhur me sekretin e
puns os t dhnat t cilat ruhen si sekret t tregstis jan t
rndsis s posame ose b) kto t dhna nxirren jashta
teritorit t Republiks s Kosovs apo c) nse vepra penale
sht kryer me qllim t prfitimit material.
Kumtimi apo dorzimi os mundsimi i personit tjetr n
qasjen a mbledhjene e t dhnave t nj rndsije t posame,
ose me qllim t prdorimit arrihet n mnyr t
kundrligjshme deri te t dhnat e posame t sekretit t
tregtis, do t ekzistoj kur ato t dhna apo dokumente jan t
nj rndsie t posame pr interesin ekonomik. Nj rndsi e
till e posame duhet t vrtetohet pr secilin rast konkret
varsisht nga natyra e tyre, pasoja e cila sht shkaktuar apo
ka mund t shkaktohet me kumtimin e tyre ose prdorimin e
tyre dhe rrethanave tjera. Kto t dhna shenohen zakonisht si
sekret, sekret i besueshm dhe t dhna sekrete t
rndsis s posame.
Forma e kualifikuar e ksaj vepre penale ekziston kur t
dhnat lidhur me sekretin e puns ose lidhur me sekretin e
tregtis nxirren jashta territorit t Republiks s Kosovs. Pr
ekzistimin e ksaj forme kualifikuese t veprs penale nuk
sht e rndsis se n cilin shtet ato nxirren apo n ciln
mnyr ajo bhet, mjafton q ato t dhna t nxirren jashta
shtetit pa marr parasysh se a shfrytzohen apo jo,a kumtohen
apo jo.
Vepra penale e kryer me qllim t prfitimit material
ekziston ather kurkryersi n at mnyr ka pr qllim ti

1012

sjelli veti prfitim material apo personit tjetr. Prfitimi mund

t krkohet ose t mirret para apo pas kumtimit t sekretit t
puns ose t tregtis. Pr ekzistimin e veprs penale nuk sht
e rndsishme q prfitimi material t realizohet: e
rndsishme sht se kumtimi i sekretit t puns sht br pr
at qllim.
Paragrafi 5 i ktij neni, sikurse e kemi cek m lart,
sht dispozit sqaruese, shpjegon kuptimin e shprehjes
sekret i puns.
Praktika gjyqsore.
Nuk ekziston vepra penale, kumtimi i paautorizuar i
sekretit t puns nga neni 108 T Ligjit Penal t Kroacis(neni
238 KPK) kur kryersi i cili si operator teknolog t makinave
prpunuese e ka njohur teknologun privat t makinave
elektrike n ndrmarrjen e vett dhe mbi kt baz ia ka
ndrtuar nj tavolin montuese dhe disa vegla pr makina
elektrike, sepse t dhnat me t cilat i pandehuri e ka njoftuar
prodhuesin privat nuk jan ruajt sipas dispozitave t
ndrmarrjes pr sekretin e puns t cilat konsiderohen si
rezultat hulumtues i puns s konstruksionit. I pandehuri e ka
ndrtuar tavolinn montuese dhe veglat n baz t zgjedhjeve
t veta tek t cilat ka ardh mbi bazn e njohurive t veta si
ekspert dhe me rastin e punimit nuk sht shrbyer me t
arriturat hulumtuese t ndrmarrjes s vet.
Aktgj. Gjykats s Qarkut n Bjelovar Kz.nr. 328/91 dt.
29.05.1991.
Falsifikimi i pullave postare dhe letrave me
vler
Neni 239
Kushdo q prodhon pulla fiskale, pulla postare me
vler ose pulla tjera t rreme me vler ekonomike t cilat
jan t emituara n baz t ligjeve n Kosov, e ndryshon
ndonjrn nga kto pulla me qllim q ti prdor ato si t
vrteta apo q tjetrit tia jep pr ti prdorur ose i prdor
pullat e tilla t rreme si t vrteta dnohet me burgim deri
n nj vit.
(1)

1013

Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni

prfshin pulla me vler q tejkalon 10.000 euro, kryersi
dnohet me burgim deri n tri vjet.
(3)
Kushdo q prodhon letra t rreme me vler t
emituara n baz t ligjeve n Kosov ose ndryshon
ndonjrn nga kto letra me vler me qllim q ti prdor
si t vrteta apo q tia jep tjetrit pr ti prdor ose letrat
e tilla t rreme i prdor si t vrteta dnohet me burgim
prej tre muaj deri n pes vjet.
(4)
Kushdo q e shlyen pulln e vulosur nga pulla me
vler nga paragrafi 1 i ktij neni ose n ndonj mnyr
tjetr dhe me qllim t prdorimit t vazhdueshm
mundohet q ktyre pullave tu jap pamjen sikur nuk jan
prdor asnjher prpara ose prdor shenjn e prdorur
apo e shet at si t vlefshme dnohet me burgim jo m
shum se tri vjet.
(5)
Tentativa e veprs penale nga paragrafi 1, 2 ose 4 i
ktij neni sht e dnueshme.
(6)
Pullat me vler t rreme dhe letrat me vler
konfiskohen.
_________________________
Para komentit t ksaj norme penalo juridike sht e
nevojshme t thuhen disa fjal lidhur me kuptimin e letrave
me vler dhe pullave postare.
Burimi juridik i ktyre dy shprehjeve mund t gjenden n
ligjet prkatse si p.sh, n Ligjin mbi Marrdhniet
Detryrimore, n Ligjin mbi lshuarrjen dhe qarkullimin e
letrave me vler, n Ligjin mbi ekun, n Konventn e
Zhenevs pr Ligjin e veant mbi ekun-1931, n Ligjin mbi
trafikun postar, n Ligjin mbi pullat postare etj.
Sipas Ligjit mbi marrdhniet Detyrimore, letrat me vler
jan definuar si dokument i shkruar me t cilin dhnsi i tij
detyrohet t prmbush detyrimin e prshkruar n at
dokument mbajtsit apo dorzuesit. Sipas Ligjit mbi
lshuarjen dhe qarkullimin e letrave me vler, letra me vler
sht dokument i hartuar apo shnuar n mnyr elektronike i
cili prmban t drejta pa t cilin nuk mund t barten as t
realizohen ato t drejta. P.sh., flet obligueset, vrtetimet e
ndryshme mbi deponimin e t hollave, certifakta t ndryshme
me vler, eet, kambialet, letrat me vler t karakterit
afatgjat. Librezat e kursimit bankar, kontratat mbi investimet
(2)

1014

n baz s cilave krkesat mund t realizohen ndaj personit t

tret, fleta e lotaris etj.
Pulla postare sht surrogat i t hollave t nj shteti ngase
mbajtsi i saj mund t realizoi vlern e t hollave t ciln e ka
ajo pull postare. Lshuarja dhe qarkullimi i pullave postare
rregullohet me Ligjin mbi marrdhniet Detyrimore dhe Ligjin
mbi pullat postare.
Me kto dispozita t ktij neni shtrihet mbrojtja penalo
juridike e letrave me vler dhe pullave postare t lshuara
sipas ligjeve prkatse n Republikn e Kosovs. Pra, objekti
mbrojts jan letrat me vler dhe pullat postare.
Paragrafi 1.
Veprimet me t cilat kryhet vepra penale nga paragrafi 1 i
ktij nen jan paraqit n mnyr alternative dhe ato mund t
jen: a) prodhimi i pullave fiskale t rreme, pullave postale t
rreme me vler ose pullave tjera t rreme, b) ndryshimi i
ktyre pullave me qllim t prdorimit, apo pr tia dhn
tjetrit pr ti prdor c) prdorimi i pullave t tilla si t vrteta.
Mendoj se ktu mungon inkriminimi edhe t nj forme t
kryerjes s ksaj vepre penale; furnizimi(prokurimi) me pulla
t tilla t rreme me qllim t prdorimit apo pr tia dhn
tjetrit pr ti prdor.
Prodhimi i pullave fiskale, postare apo pullave tjera t
rreme sht punimi dhe dhnja e forms dhe pamjes s pullave
t prmendura, ndrsa ndryshimi do t thot ndryshimi i pulls
ekzistuese, psh, ndryshimi i vlers s saj, ndryshimi i dats s
prdorimit, ndryshimi i vuls s prdorimit etj. Prodhimi,
ndryshimi, prokurimi dhe dhnja e pullave t rreme personit
tjetr paraqesin veprime me t cilat kryhet kjo vepr penale
vetm nse kto veprime jan ndrmarr me qllim q pullat e
rreme t prdoren si t vrteta. N kt rast kryersi mund t
ket qllimin q vet ti prdor pullat e rreme apo ato tia japi
tjetrit pr ti prdor.
Prdorimi i pullave t rreme sht form e veant e
mashtrimit, ashtu q sipas praktiks gjyqsore vepra penale e
mashtrimit si vepr m e rnd e konsumon veprn penale t
prodhimit dhe prdorimit t pullave t rreme dhe q t dy kto
vepra penale kan t njjtat elemente t veprs penale
(aktgjykimi i Gj. Supreme t Kroacis Kz.nr. 884/54). Sipas

1015

qndrimit t Gjykats Federative t Zvicrs kemi t bjm me

bashkimin ideal t ktyre dy veprave penale dhe ka pr tu
gjykuar pr veprn penale nga neni 239 par 1 ose 2 t ktij
neni. Sipas Gjykats
Federative t gjykats Supreme t
Gjermanis dhe doktrins juridike Gjermane n mes t ktyre
dy veprave penale ekziston bashkimi ideal. Zlatarici mban
qndrim se vepra penale nga paragrafi 1,2 dhe 3 i ktij neni n
mardhnie me veprn penale t mashtrimit nga neni 261 t
ktij Kodi do t zgjidhet ashtu q Lex specialis e derogon
mashtrimin si lex generalis. Ktu paraqitet problemi, n rastet
kur vepra speciale sipas nevojs n elemente shtes, nuk
posedon t gjitha elementet e figurs s veprs s
prgjithshme. Jan t shpeshta q pullat e rreme t vehen n
prdorim pa qllim t prfitimit pasuror t kundr
ligjshm( nj nga elementet qensore t veprs penale t
mashtrimit). N kto situata prjashtohet parimi lex specialis
derogat lex gjenerali, andaj mardhnia n mes t ktyre dy
veprave penale nuk mund t bazohen n relacionin e
specialitetit. N sqarimin e marrdhnieve t veprave penale t
prmendura do t ishte m drejt sikurse bhet me bashkimin
ideal (me nj veprim jan kryer disa vepra penale t veanta).
(shih: Franjo Bacic dhe Sime Pavloviv, Komentar Koznenog
Zakona- Zagreb 2004; faqe 962).
Furnizimi (prokurimi) me pulla t rreme mund t bhet me
do lloj veprimi me t cilin kryersi vehet n posedim t
pullave t rreme. Furnizimi mund bhet me ose pa shprblim,
me ose pa baz juridike(psh., furnizime me an t vjedhjes,
grabitjes etj.) Furnizimi sht veprim me t cilin kryhet kjo
vepr penale vetm nse kryersi ka pas qllim ai apo tjetri ti
prdor pullat e rreme t furnizuara. Nse kryersi i njejt,
prodhon apo sht furnizuar me pulla t falsifikuara dhe ato i
ka prdor nuk do t kemi bashkimin e shum veprave penale,
sepse prodhimi apo furnizimi e ndryshimi jan veprime
paraprake t cilat i prijn prdorimit t tyre.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni sht prkufizuar forma e
kualifikuar e veprs penale nga paragrafi 1 nse vlera e
pullave tejkalon shumn prej 10.000 euro.

1016

Paragrafi 3.
Paragrafi i 3 i ktij neni sht i njejt me paragrafin 1 me
nj dallim q ktu si objekt mbrojts paraqiten letrat me vler,
ndrsa tek paragrafi 1 na paraqiten llojet e pullave me vler t
lshuar n baz t ligjeve n Republikn e Kosovs. N fakt,
pullat fiskale, pullat postare dhe pullat tjera me vler jan letra
me vler, andaj nuk shoh ndonj arsye t parcializimit t ksaj
norme penale vetm pr shkak t emrtimit t objektit
mbrojts . Kshtu, komenti i dispozits s paragrafit 3 shti i
njejt me komentin nga paragrafi 1.
Kryers i ktyre veprave mund t jet do person. Pr
prgjegjsin penale t kryersit sht e nevojshme dashja,
ndrsa pr format e ktyre veprave penale q kan t bjn me
ndryshimin, furnizimin, prdorimin sht i nevojshm edhe
qllimi i kryersit q pullat e rreme dhe letrat me vler ti
prdor si t vrteta.
Paragrafi 4
N paragrafin 4 inkriminohet shlyerja(heqja) e vuls nga
pulla me vler t parapara n paragrafin 1 t ktij neni apo n
ndonj mnyr tjetr e me qllim t prdorimit, pulls s
prdorur me vler i jep pamjen sikur mos t ishte prdor ose e
prdor pulln me vler e cila ve sht prdor, ose e shet at
sikur mos t ishte prdor(vlefshme).
Kuptimi i vuls(zhig) ka t bj me shtypjen e saj mbi
pullat me vler, ato anulohen, qfuqizohen rregullisht dhe
pamundsohet prdorimi i tyre m tutje. Me rastin e
prdorimit apo t shitjes s pullave me vler ve t prdoruara,
nga njher nuk sht e domosdoshme paraprakisht vula t
largohet(shlyhet). Kjo vepr penale kryhet vetm me dashje
direkte(dolus).
Paragrafi 5.
Paragrafi 5 i ktij neni sht dispozit sqaruese, ngase
veprat penale nga par. 1, 2 ose 4 t mbetura n tentativ jan
t ndshkueshme.

1017

Paragrafi 6.
N paragrafin. 6 jan parapar rastet e konfiskimit t
detyrueshm t letrave me vler t rreme dhe pullave me vler
t rreme n baz t nenit 60 t KPK.
Cenimi i t drejts s patents
Neni 240
Kushdo q n kuadr t nj veprimtarie ekonomike
e prdor pa autorizim patentn e regjistruar ose t
mbrojtur me ligj apo topografin e regjistruar t nj qarku
t mbyllur t nj gjysmprquesi dnohet me gjob ose me
gjob dhe me burgim deri n tre vjet.
(2)
Sendet nga paragrafi 1 i ktij neni t prodhuara pr
prdorim t paautorizuar konfiskohen.
________________
(1)

Me kt vepr penale dhe me veprn penale nga neni 241

mbrohen t drejtat pronsore industriale si pjes prbrse t
prons intelektuale. N prgjithsi, me pron industriale sht
shprehje ndrkombtare e pranuar pr t drejtn subjektive t
cilat kan t bj me zbulimet, prparimet teknike, modelet
dhe mostrat. sht trsi e vlerave intelektuale, prodhim i
vlerave shpirtrore t cilat prdoren n ekonomi. Nocioni i
pronsis nuk sht i njt me pronsin n kuptim t s drejts
detyrimore.
Patenta sht e drejta me t ciln mbrohet paraqitja apo nj
zbulimi i mbrojtur me dispozita ligjore. N kuptimin formal
patenta sht dokument zyrtar i cili n krkesn e personit t
caktuar e lshon instituti pr standarde, matje dhe t drejta
industriale pasi t plotsohen kushtet e caktuar me ligj. Sipas
dispozitave t ligjit mbi patentn, patenta sht nj e drejt me
t ciln mbrohet zbulimi n do fush teknike, i cili paraqet
zbulim t ri dhe si i till sht teknikisht i prdorueshm.
Patenta nuk mund t lejohet nse zbulimi, publikimi apo
prdorimi i tyre sht n kundrshtim me rendin dhe moralin
shoqror, me zbulimet kirurgjike ose metodat diagnostike apo
metodat e mjekimit t cilat prdorn drejt pr drejt n trupin

1018

e njeriut apo n organizmin e shtazve. Zbulim i ri

konsiderohet ai zbulim nse m par nuk sht prfshi n
listn e zbulimeve teknike, nse nuk sht br publike me an
t publikimit, demonstrimit, paraqitjes apo prdorimit n
mnyr q profesionistve u mundsohet q ta prdorin.
N kuptimin material me patent definohet e drejta me
prmbajtje t caktuar me t ciln mbrohet zbulimi i ri. Patenta
ka t bj me t drejtat materiale t poseduesit, t drejtat
pronsore industriale, dhe e drejta e vetme pr shfrytzimin
ekonomik n baz t dispozitave ligjore dhe t asaj morale, e
drejta e poseduesit q t shnohet n t gjitha dokumentet q
kan t bjn me patentat.
E drejta mbi patentn bazohet n dispozitat e Konvents s
Parisit t dats 20.03. 1983.
Objekti mbrojts i ksaj vepre penale sht patenta e
regjistruar ose e mbrojtur me ligj dhe topografia e regjistruar
t nj qarku t mbyllur t nj gjysm prquesi.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht
prdorimi i pa autorizuar n kuadr t nj veprimtarie
ekonomike patentn e regjistruar ose t mbrojtur me ligj apo
topografin e regjistruar t nj qarku t mbyllur t nj gjysm
prquesi.
Patenta konsiderohet e regjistruar q nga momenti kur
instituti pr standarde, matje dhe pron intelektuale e pranon
krkesn pr regjistrim t patents. Ndrsa, patenta e mbrojtur
me ligj konsiderohet kur instituti pr standarde, matje dhe
pron intelektuale merr aktvendim lidhur me krkesn e
arsyetura pr mbrojtje ligjore.
Me prdorim t patents apo topografis s regjistruar t nj
qarku t mbyllur t nj gjysm prquesi nnkuptojm t gjitha
veprimet me t cilat patenta shfrytzohet, prdoret n procesin
e prodhimtaris, ose n veprimtari tjera t ngjashme.
Prdorimi i patents duhet t jet n kuadr t veprimtaris
ekonomike dhe at pa autorizim. Nuk do t ekzistoj kjo vepr
penale nse dikush e prdor patentn n baz t nj pune
juridike psh., n baz t kontrats pr licencn, n rast t
licencs detyruese, n rast t skadimit t afatit pr mbrojtje
ligjore t s drejts s patents.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet secili person.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje direkte, ku n

1019

vetdijen e kryersit duhet t prfshihet se veprimi me t cilin

kryhet vepra penale sht i kundrligjshm.
Prdorimi i paautorizuar i firms, i marks apo i
modelit t huaj
Neni 241
(1)
Kushdo q gjat angazhimit n veprimtarin
ekonomike dhe me qllim t mashtrimit t blersit apo
shfrytzuesit t shrbimeve prdor firmn e huaj, markn
e huaj, markn e mallit apo markn e shrbimit t huaj
apo markn e huaj lidhur me prejardhjen gjeografike a
shenjat e veta t posame t mallit dnohet me burgim deri
n dy vjet.
(2)
Kushdo q me qllim t mashtrimit t blersit e
prdor n prodhim pa autorizim mostrn a modelin e huaj
apo i v n qarkullim artikujt e prodhuar n kt mnyr
dnohet sipas paragrafit 1 t ktij neni.
(3)
Sendet nga paragrafi 1 dhe 2 t ktij neni
konfiskohen.
____________________________
Kt vepr penale e kryen personi i cili gjat angazhimit
n veprimtarin ekonomike ka pr qllim q ta mashtroj
blersin apo shfrytzuesin e shrbimit, duke prdor firmn e
huaj, markn e huaj, markn e mallit, markn e huaj lidhur me
prejardhjen gjeografike, apo markn e shrbimit t huaj a
shenjat e posame t mallit. Mbrojtja e prodhuesve dhe
shrbimeve nga konkurrenca jolojale e tregtis si dhe mbrojtja
e konsumatorit dhe shfrytzuesve t shrbimeve nga
pjesmarrsit n aktivitetet ekonomike, realizohet me
dispozita ligjore dhe dispozita tjera t karakterit pronsor. Me
nj inkriminim t till shtrihet mrojtja penale e prdorimit t
ligjshm t firms, marks, marks s mallit, marks s
shrbimit, prejardhjes gjeografike t mallit, t shenjave tjera
t posame t mallit apo pjesve t tij n firmn e vet, n
markn e vet, n shenjat e veta t posame t mallit.
Objekti mbrojts i ksaj vepre penale sht firma, marka,
marka e mallit, marka e shrbimit, marka lidhur me
prejardhjen gjeografike, shenjat tjera t posame t mallit dhe
pjest e firms, marks dhe t shenjave t posame t mallit.

1020

Firma sht emri me t cilin personi juridik apo fizik

ushtron veprimtarin ekonomike. Firam si e till prmban
pjes t caktuara t parapara me ligjin mbi veprimtarin
ekonomike, ashtu q nuk lejohet t ket shenja t mallit dhe t
shrbimeve t personave tjer juridik apo fizik, dhe fjal e
shenja t cilat mund t krijojn huti pr llojin, kualitetin ose
sasin prodhuese ose t krijohet prshtypja pr mundsin e
ndrrimit t firms ose shenjs s organizats tjetr t biznesit,
ose t shkelet e drejtat e ndonj personi tjetr juridik a fizik.
Firma duhet t dallohet nga firma e personit tjetr. Shfrytzimi
i firms n kundrshtim me dispozitat e ligjit prkats(Ligji
mbi marrdhniet ekonomike, Ligji mbi tregtin, Ligji mbi
pronsin industriale, Ligji mbi patentn) paraqet delikt
ekonomik apo kundrvajtje. Markat apo shenjat e posame
jan shenjat e posame me t cilat organizatat e biznesit
shrbehen gjat ushtrimit t veprimtarive t tyre ekonomike
dhe kto shenja ua vn prodhimeve t veta n mnyr q ato
t dallohen nga prodhimet e ngjashme t ndonj subjekti tjetr
afarist. Mbrojta e ktyre shenjave sht rregulluar me ligje t
veanta t cilt i kemi cek m lart. Sa pr sqarim m t mir
lidhur me shprehjet pjes t tij n firmn e vet, n markn e
vet apo n shenjat e veta t posame t mallit. Do t thot
kur kryersi i ksaj vepre penale n firmn e vet vendos pjes
t firms s huaj, apo pjes t marks s huaj apo t shenjs s
posame t mallit t huaj vendos n markn e vet apo n
shenjn e posame t mallit t vet me qllim q me prdorimin
e tyre gjat angazhimit n veprimtari ekonomike t mashtroj
blersit apo shfrytzuesit t shrbimit.
Mirpo, prdorimi gjat angazhimit n veprimtarin
ekonomike t firms s huaj, marks s huaj, markn e mallit
apo markn e shrbimit, markn lidhur me prejardhjen
gjeografike a shenjat e tjera t posame t mallit ose pjesve t
tij n firmn e vet, n marken e vet apo shenjat e veta me
qllim t mashtrimit t blersit apo shfrytzuesit t shrbimit,
paraqet edhe vepr penale sipas ktij neni.
Paragrafi 1.
Veprimi me t cilin kryhet vepra penale nga paragrafi 1 i ktij
neni sht prdorimi i firms s huaj, marks s huaj, markn
e mallit apo markn e shrbimit t huaj apo markn e huaj

1021

lidhur me prejardhjen gjeografike a shenjat e tjera t mallit

apo pjesve t tij n firmn e vet, n markn e vet apo n
shenjat e veta t posame t mallit gjat angazhimit n
veprimtari ekonomike me qllim t mashtrimit t blersit apo
shfrytzuesit t shrbimit. Sipas prkufizimit t ksaj vepre
penale nga paragrafi 1 konsiderohet e kryer vetm nse
veprimet e kryerjes jan ndrmarr me qllim t mashtrimit t
blersve apo shfrytzuesve t shrbimeve.
Vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni konsiderohet e
kryer me faktin e vnies s firms apo shenjs s huaj n
prodhimet a shrbimet e veta. Vepra penale ka karakter
permanent sepse vnia e shenjs apo firmn huaj n shum
artikuj ose n shum shrbime t kryera dhe pr nj koh pa
ndrprer i prdor konsiderohet vetm nj vepr penale.
Mirpo, nse veprimet e tilla jan ndrmarr koh pas kohe,
n mnyr t pjesshme, ather do t kemi bashkimin e
veprave penale, por n kushte t caktuara mund t sajohet nj
vepr penale e vazhduar.
Kryers i ksaj vepre penale nga paragrafi 1 i ktij neni
mund t jet do person, mirpo n praktik sht treguar se
kryersit e shumt jan personat prgjegjs apo zyrtar t
organizats s biznesit.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ksaj norme penale sht prkufizuar
forma tjetr e ksaj vepre penale e cila sht e ngjashme me
veprn penale nga paragrafi 1 e cila kryhet me prdorimin e pa
autorizuar t mostrs ose modelin e huaj apo i ven n
qarkullim artikujt e prodhuar n kt mnyr.
Dallimi nga forma e par e ksaj vepre penale sht se
ktu kryersi prdor mostrn apo modelin e huaj, ndrsa tek
forma e par kryersi e prdor firmn apo shenjn e huaj t
prodhimit.
Vepra penale nga paragrafi 2 kryhet n dy mnyra: a) duke
prodhuar artikuj pa autorizim sipas mostrs apo modelit t
huaj dhe b) duke i vn n qarkullim artikujt e prodhuar me
mostr apo model t huaj. Andaj, veprimet me t cilat kryhet
forma e veprs penale sipas paragrafit 2 t ktij neni jan: a)
prdorimi i pa autorizuar i mostrs apo modelit t huaj pr
prodhimin artikujve dhe b) vnia n qarkullim t artikujve t

1022

prodhuar sipas mostrs apo modelit t huaj. Krejt kjo me

qllim t mashtrimit t blersit.
Objekti mbrojts i veprs penale nga paragrafi 2 sht
mostra dhe modeli i huaj si pronsi industriale apo intelektuale
e huaj.
Vepra penale nga paragrafi 2 konsiderohet e kryer nse
sht ndrmarr njra nga kto dy veprime. Nse i njjti
kryers i prodhon dhe i v n qarkullim shum prodhime t
ktilla do t konsiderohet se ka kryer nj vepr penale t
vazhduar. Poashtu, nse i njti kryers n vazhdimsi v n
qarkullim shum artikuj t prodhuar sipas modelit apo mostrs
s huaj, do t konsiderohet se ka kryer nj vepr penale t
vazhduar. E nse nj kryers pa autorizim prodhon artikuj
sipas modelit apo mostrs s huaj e kryersi tjetr i v n
qarkullim artikujt e ktill, ather do t konsiderohet se jan
kryer dy vepra penale secila ve e ve nga kryers t
ndryshm.
T dy format e ksaj vepre penale mund t kryhen vetm
me dashje direkte sepse kryersi vepron me qllim t
mashtrimit t blersve ose t shfrytzuesve t shrbimeve.
Do theksuar se kjo vepr penale sht mjaft e shpesht n
suaza t nj shteti e sidomos n mes t shteteve.
N paragrafin 3 parashihet konfiskimi detyrues i sendeve
si mjete me t cilat kryhet vepra penale.
Mashtrimi i blersve
Neni 242
(1)
Kushdo q me qllim t mashtrimit t blersve v
n qarkullim prodhime me shenjn n t ciln jan
shnuar t dhna t cilat nuk i prgjigjen prmbajtjes,
llojit, prejardhjes apo kualitetit t produktit, v n
qarkullim produktet t cilat pr nga pesha apo kualiteti
nuk i prgjigjen asaj q rregullisht parshihet te produktet
e tilla apo v n qarkullim produktet pa shenja q tregojn
pr prmbajtjen, llojin, prejardhjen apo kualitetin e
produktit kur shenja e till krkohet me ligj dnohet me
gjob apo burgim deri n tri vjet.
(2)
Kushdo q me qllim t mashtrimit t blersve
shpall rrejshm se sht zbritur mimi i mallit apo se
pritet rritja e mimeve ose n ndonj mnyr tjetr prdor

1023

haptaz reklam t rreme dnohet me gjob apo me burgim

deri n nj vit.
_________________________
Prve mbrojtjes s blersit(konsumatorit) me ligje t
veanta, ekziston edhe mbrojtja penalo- juridike nga
mashtrimi lidhur me prodhimet t cilat nuk prshtaten me
prmbajtjen, llojin, priardhjen, peshn dhe kualitetit t
produktit t vrtet.
Pr rndsin e mbrojtjes s konsumatorit nga mashtrimet,
tregon edhe numri i konsiderueshm i konventave
ndrkombtare t cilat e rregullojn kt problematik e ne po i
prmendim disa prej tyre: Konventa e Roms mbi t drejtat e
kontraktuesve nga viti 1980; Konventa e Hags pr
prgjegjsit e prodhuesit pr prodhimin e vet nga viti 1973.
Vepra penale nga neni 242 sht orientuar n prgjithsi
ndaj marrdhnieve ekonomike n kuptim t gjer,
respektivisht ndshkon veprimet e orientuara kundr zakoneve
t mira afariste, moralit afarist dhe besueshmris reciproke n
mes t tregtarit dhe prodhuesit e q paraqet nj lloj
konkurrence jolojale. Dispozita pr mbrojtjen e konsumatorit
gjenden edhe n ligjin pr mbrojtjen e konsumatorit t
Republiks s Kosovs.
Vepra penale e mashtrimit t blersit paraqet nj form t
veant t mashtrimit, sepse kryersi i veprs penale tek blersi
krijon nj bindje t gabuar pr ekzistimin apo mos ekzistimin
e fakteve t caktura lidhur me kuantitetin, kualitetin dhe
mimin e produktit si dhe fakte tjera lidhur me produktet t
cilat jan objekt i shitjes, respektivisht i blerjes.
Paragrafi 1.
Vepra penale, nga paragrafi 1 i nenit 242 paraqitet n disa
forma ku secila form paraqitet si form e veant e mashtrimit
ndaj konsumatorit(blersit). Pr t gjtha kto, forma e
prbashkt sht se kryhen me vnjn n qarkullim t
prodhimeve.
Veprimet me t cilat kryhet vepra penale nga paragrafi 1 i
ktij neni jan t paraqitura n mnyr alternative dhe at: a)
me vnjen n qarkullim t prodhimeve me shenjn n t ciln
jan shenuar t dhna t cilat nuk u prgjigjen prmbajtjes,
llojit, prejardhjes apo kualitetit t produktit; b) vnia n

1024

qarkullim produkte t cilat pr nga pesha ose kualiteti nuk i

prgjigjen asaj q rregullisht parashihet te produktet e tilla dhe
c) vnia n qarkullim produkte pa shenja q tregojn
prmbajtjen, llojin, prejardhjen apo kualitetin e produktit ku
shenja e till krkohet me ligj.
a)
Veprimi me t cilin kryhet forma e par e ksaj vepre
penale prbhet nga vnia n
qarkullim t prodhimit me shenjn n t ciln jan shnuar t
dhna t rreme t cilat nuk i prgjigjen prmbajtjes s
prodhimit(produktit). Me shnimin e t dhnave t rreme n
shenjn e prodhimit, blersi vehet n lajthim lidhur me
karakteristikat themelore t prodhimit(produktit) t cilin e
blen, dhe pr shkak t ktij lajthimi e blen prodhimin pr t
cilin ka menduar se i posedon karakteristika tjera.
b) Veprimi me t cilin kryhet forma e dyt e ksaj vepre
penale ka t bj me vnien n qarkullim t produktit t cilat
pr nga pesha apo kualiteti nuk i prgjigjen asaj q rregullisht
parashihet te produktet e tilla. Produkti(prodhimi) nuk vehet
n qarkullim me shenjn e rreme, por ai nuk i prgjigjet sa i
prket peshs dhe kualitetit q rregullisht parashihet te
produktet e tilla. Konsumatori(blersi) vehet n lajthim pr
shkak t besueshmris i cili besim sht shprdor nga kryersi
i veprs penale.
c) Veprimi me t cilin kryhet forma e tret e ksaj vepre
penale ka t bj me vnjn n qarkullim t prodhimit pa
shenjn q tregon pr prmbajtjen, llojin, prejardhjen apo
kualitetin e produktit kur shenja e till krkohet me ligj. Edhe
m kt veprim konsumatori vehet n lajthim lidhur me
karakteristikat themelore t produktit. Pr t ekzistuar kjo
form e veprs penale prezupozim sht q me dispozita
ligjore t krkohet vnia e shenjs lidhur me karakteristikat
themelore t produktit.
Paragrafi 2
N paragrafin 2 t ktij neni sht parapar forma tjetr e
mashtrimit t blersve. Kjo form e veprs penale kryhet kur
kryersi i veprs, rrejshm shpall se sht zbrit mimi i mallit
ose se pritet rritja e mimeve apo n ndonj mnyr tjetr bn
haptazi reklam t rreme.

1025

Veprimet me t cilat kryhet vepra penale nga paragrafi 2 i

ktij neni jan paraqit n mnyr alternative dhe at: a) duke
shpall rrejshm se sht zbrit mimi i mallit; b) duke shpall
rrejshm se pritet rritja e mimeve, dhe c) n ndonj mnyr
tjetr bn haptaz reklam t rreme.
Vepra penale nga paragrafi 2 konsiderohet e kryer n
momentin kur sht vnduar mimi i rrejshm se sht zbrit
mimi i nj lloj t mallit, pa marr parasysh se sht shitur ai
mall apo jo ose vetm sht shitur pjesrisht. Kjo form e
veprs penale do t ekzistoj vetm nse kryersi ka pr qllim
mashtrimin e blersit. Kjo form e veprave penale jan t
shpeshta sot n tregti e sidomos n tregtin me pakic. Psh., te
shtpit e mdha tregtare ju ka rastis q tek disa artikuj
vendohet zbritje e mimit e kur at e pagueni n kas, paguani
mimin real. Nse kt arrini ta vreni do ta ndigjoni
shpjegimin se ndonj nga puntort kan gabuar n vendosjen
e mimit ose zbritja ka qen vetm pr nj koh t caktuar dhe
ja nuk sht mnjanuar ai mim pr shkak t lshimit t
puntorit. Inspeksionet t cilt zakonisht duhet ti zbulojn
kto vepra penale, ato i paraqesin si kundrvajtje sipas Ligjit
mbi mbrojtjen e konsumatorit edhe pse kundrvajtja nuk e
prjashton ndjekjen penale, nse n sanksionin penal i
llogaritet dnimi i shqiptuar n procedurn kundrvajtse.
Vepra penale nga paragrafi 2 kryhet edhe kur kryersi i
veprs rrejshm shpall se do t ket rritje mimi. Kjo form e
veprs zakonisht kryhet n form verbale kur kryersi drejt
pr s drejti tek konsumatori krijon bindjen q ti blej artikujt,
nga se pr nj apo at arsye do t shtrenjtohen. Vepra do t
konsiderohet e kryer n momentin kur kryersi e shpall
rrejshm ngritjen e mimit, n mnyr verbale apo edhe me
shkrim.
Mnyra e tret e kryerjes s ksaj forme t veprs penale
nga neni 242 par 2 sht kur kryersi n ndonj mnyr tjetr,
prveq zbritjes s rreme t mimit dhe shpalljes s rritjes s
rreme t mimit, haptas prdor rreklam t rreme. Ligjdhnsi
nuk i ka prcaktuar mnyrat e reklamimit t rrem, por ajo
mbetet si shtje faktike e cila duhet t vrtetohet pr sejcin
rast konkret.
Reklamimi duhet t jet i qart i cili mund t shprehet me
shkrimi me vizatime, fotografi e madje edhe n mnyr
verbale. Reklama duhet t jet e atill sa tek konsumatori t

1026

krijoj bindje t gabuar pr karakteristikat e mallit apo pr

mimin. Karakteristik pr t gjtha format e ksaj vepre penale
sht qllimi pr mashtrimin e blersve. Andaj, pr ekzistimin
e ksaj vepre penale nga neni 242 t KPK n vetdijen e
kryersit duhet t prfshihet qllimi pr mashtrimin e blersitkonsumatorit. Do t thot se vepra penale n fjal kryhet vetm
me dashje direkte.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Organizimi i skemave piramidale dhe bixhozit
t paligjshm
Neni 243
(1)
Kushdo q me qllim t prfitimit t
kundrligjshm t dobis pasurore pr vete apo pr
tjetrin, organizon, merr pjes apo ndihmon n organizimin
e bixhozit apo t veprimtaris, tek t cilat pjesmarrsit i
paguajn shuma t caktuara parash pjesmarrsve t tjer
t cilt para atyre jan kyur n loj apo n veprimtari dhe
presin paguesn e shums s caktuar t t hollave nga
pjesmarrsit t cilt pas tyre pritet t kyen n bixhozin
ose n veprimtarin e till dnohet me burgim deri n tri
vjet.
(2)
Kushdo q me qllim pr ti sjell vetes apo tjetrit
prfitim material t kundrligjshm organizon, merr pjes
apo ndihmon n organizimin e bixhozit, lojrave t llojit t
kazinove ose lojrave t fatit pr t ciln nuk ka qen e
dhn m par licenca, leja apo koncesioni i organit
kompetent dnohet me dnimin e njjt nga paragrafi 1 i
ktij neni.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me dm m t madh se 25.000 euro, kryersi
dnohet me burgim prej dy deri n dymbdhjet vjet.
(4)
Sipas ktij neni,
1)
Shprehja lojra t llojit kazino do t thot loja ose
veprimtaria e cila prfshin fatin, e q tradicionalisht
zhvillohet n kazino, ku parat ose gjsendet tjera me
vler transferohen n baz t epilogut t lojs ose
veprimtaris dhe prfshin ruletin por nuk kufizohet me
rulet, loj me zare, poker, automate monedhash,

1027

njzetshe, bingo dhe makina elektrike, mekanike ose

video t cilat i ofrojn kto lojra.
2)
Shprehja lojra t fatit do t thot veprimtari
afariste e cila i ofrohet opinionit t gjer e cila prfshin
rastin dhe fatin dhe prfshin por nuk kufizohet vetm me
lotarin, tiketat e fatit, lojrat bingo,automatet me
monedha, vnien e basteve, lojrat me numra, lojrat e
fatit pr mallra dhe kartelat grvishtse n t cilat ndahen
mimet n para dhe mimet tjera n baz t rezultatit i cili
caktohet sipas fatit.
__________________________
Kjo norm penale nga neni 243 i KPK prbhet nga disa
vepra penale t cilat legjislacionet tjera penale i kan
prkufizuar ve e ve (legjislacioni penal i Malit t Zi,
Legjislacioni penal i Republiks s Kroacis, Legjislacioni
penal i Republiks s Bosnjs e Hercegovins dhe ai i
Maqedonis). Kto vepra penale jan: organizimi i pa
autorizuar i lojrave t fatit, ushtrimi i veprimtaris s pa
autorizuar dhe veprimtaria e pa lejuar bankare. Konsideroj se
vepra penale e inkriminuar n paragrafin 1 t ktij neni duhet
t ndahet dhe t prkufizohet n vepra penale t posame,
ngase ato dallojn pr kah forma dhe prbrja si dhe pr kah
pasoja e rnd. Pra, sipas prkufizimit t paraqitur n neni 243
t KPK, kemi t bjm me vepr penale t organizimit t
skemave piramidale ose e emrtuar n legjislacionet penale
tjera si veprimtari e pa lejuar bankare, organizimi i bixhozit t
kundrligjshm dhe organizimi i lojrave t fatit.
Si karakteristik e prgjithshme e ksaj vepre penale na
paraqitet mbrojtja e qytetarve(pjesmarrsve) nga mashtrimet
t cilat kan pr pasoj humbjen e pasuris s tyre. Pra, objekt
mbrojts na paraqitet qytetari nga mashtrimet n kto
veprimtari t kundrligjshme.
Pr shpjegimin dhe analizimin e ksaj vepre penale duhet ti
qasemi secils vepr penale si pjes prbrse e ktij
inkriminimi- neni 243 KPK.

Paragrafi 1.

1028

Prkufizimin n paragrafin 1 t ktij neni duhet kuptuar

dhe lexuar vetm si prkufizim i veprs penale q ka t bj
me organizimin e skems piramidale. Ndrsa prkufizimi n
paragrafi 2 ka t bj me veprat penale kundr bixhozit dhe
lojrave t fatit dhe lojrave t llojit t kazinos. Organizimi i
skemave piramidale sht form specifike e veprimtaris s
kundrligjshme e cila ushtrohet me qllim t realizimit t
prfitimit pasuror. Rrezikshmria e ksaj vepre penale sht
shum e madhe, sepse n kto skema piramidale humbasin
parat e tyr numr i madh i qytetarve, madje me mijra
sish. Mashtrime t ktilla kan ndodh n shum shtete, si
pasoj e ktyre skemave piramidale, q n fakt jan banka t
posame fiktive. Qytetart jan mashtruar se gjoja me
deponimin e t hollave n kto banka fiktive do t fitojn
kamata shum t mdha, dy apo tri her m t mdha se sa n
bankat e rregjistruara. N kt mnyr prfitojn vetm
deponuesit e par e t hollave apo edhe e dyta, kurse t tjert
t cilt deponoj pas tyre , jo vetm q nuk realizojn kamatat
por i humbin t gjitha t hollat ngase skemat e tilla piramidale
falimentojn.
(shih: Prof. dr. Ismet Salihu, E drejta Penale- Pjesa e
posame, Prishtin 2009, faqe 310).
Kso skema piramidale kan ndodh n Shqipri, n
shtetet e Bashukara t Ameriks dhe vende tjera t Bots. N
Shqipri kan qen m t njohurat Vefa- Kompani tregtare
dhe Gjallica. Kto skema piramidale shkaktuan tronditje t
mdha finaciare n Shqipri sa q n prag ishte lufta civile.
Humbn jetn ma se 2000 qytetar.
N Shtetet e Bashkuar t Ameriks, po ashtu ishte nj
bank fiktive t ciln e kishte themeluar nj shtetas Amerikan,
Bernard Medof, gjoja pr investime n shum vende t bots
dhe pr 29 vjet kishte mashtruar qytetar, ndr ta edhe shum
shqiptar, sa q shuma e deponimeve kishte arrit rreth 55
miliard dollar dhe organet e zbulimit dhe t ndjekjes.
Organet e zbulimit dhe t ndjekjes penale n kt rast kishin
dshtuar pr 29 vjet. Andaj ky rast ishte mashtrimi ma i
madh deri ather n Shtetet e Bashkuara t Ameriks. Pr
kt arsye shum legjislacione penale kto lloj bankash fiktive
t cilat kan vepruar si skema piramidale jan parapar si
vepra penale me emertimin, veprimtaria e pa lejuar bankare.

1029

Veprimet me t cilat kryhet vepra penale, organizimi i

skemave piramidale nga paragrafi 1 i nenit 243 t KPK jan
paraqit n mnyr alternative dhe at: a) duke organizuar
veprimtari pr qllim t prfitimit t kundrligjshm t dobis
pasurore ku pjes marrsit paguajn shuma t caktuara parash
pjesmarrsve t tjer t cilt para atyre jan kyur n
veprimtari dhe presin pagesn e shums s caktuar t t
hollave nga pjesmarrsit t cilt pas tyre pritet t kyen n
veprimtarin e till; b) duke marr pjes n organizimin e
veprimtaris, tek e cila pjesmarrsit paguajn shuma t
caktuara parash pjes marrsve t tjer t cilt para atyre jan
kyur n veprimtari dhe presin pagesn e shums s caktuar t
t hollave nga pjesmarrsit t cilt pas tyre pritet t kyen n
veprimtarin e till; c) duke ndihmuar n organizimin e
veprimtaris, tek e cila pjesmarrsit paguajn shuma t
caktuara parash pjesmarrsve t tjer t cilt para atyre jan
kyur n veprimtari dhe presin pagesn e shums s caktuar t
t hollave nga pjesmarrsit t cilt pas tyre pritet t kyen n
veprimtarin e till. Pr t ekzistuar vepra penale, veprimet e
cekura m lart duhet t ndrrmirren me qllim t prfitimit t
kundrligjshm t dobis pasurore pr veti apo pr personin
tjetr. Me organizimin e veprimtaris s till duhet kuptuar
edhe themelimin e skemave t tilla t veprimtaris n form
piramide. Si pjes marrs n organizimin, respektivisht
themelimin apo funksionimin e veprimtarive t tilla duhet t
konsiderohet edhe personi i cili e menaxhon, e udhheq
skemn piramidale. Ndras me ndihm duhet konsideruar do
lloj bashkpunimi, psh., pronari i objektit i cili e ka vn n
disponim objektin, personeli teknik-financiar, kontabilisti,
arktari etj.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person i cili
veprimet e kryerjes s ksaj vepre penale i ndrmerr me
dashje direkte e me qllim t prfitimit t dobis pasurore pr
veti ose pr tjetrin.
Paragrafi 2.
Paragarfi 2 i ktij neni ka t bj me inkriminimin e
bixhozit, lojrave t tipit t kazinove dhe lojrave t fatit t cilat
funksionojn pa leje, licenc apo koncesion i organit
kompetent.

1030

Me lojra t fatit do t kuptojm t gjitha ato lojra tek t cilat

marrin pjes numr i madh i qytetarve, dhe tek t cilat
suksesi nuk varet nga pjes marrsit por nga rasti, nga ndonj
rrethan, ngjarje e cila sht jasht ndikimit t fuqis s
njeriut. Prandaj, kto lojra parashohin ekzistimin e dy
elementeve themelore: a) suksesi n loj duhet t varet nga nj
ngjarje e arrdhshme e cila paraprakisht nuk mund t
parashikohet dhe b) suksesi n loj duhet t sjelli prfitim ose
humbje t ndonj dobije pasurore, m shpesh t holla e m
rall sende t muara dhe t drejta pronsore.
Lidhur me elementin e par duhet potencuar se bixhosi
(loja e fatit) nuk do t ekzistoj nse suksesi apo humbja n loj
varet nga nj ngjarje e cila ka ndodh n t kaluarn. Loja e
fatit nuk sht nj bast mbi vrtetsin e nj rrethane t kaluar,
kur pr at ekzistojn mendime t kundrta n mes t
pjesmarrsve.
Me bixhoz, nnkuptim lojn n t ciln suksesi varet
deridiku nga aftsit intelektuale, dijes,shkathtsive, prvojs,
ushtrimit t pjesmarrsit n loj. Ky sukses, megjith at
thelbsisht duhet t varet nga fati, respektivisht nga rasti. Psh,
lodrat me letra, me rubikon, loja me numra etj. Bixhozi dhe
lojrat tjera t fatit nuk jan gjithnj t dnueshme. Vetm kur
lojrat e kalojn kufirin e argtimit dhe paraqet rrezik apo
dmtim t pasuris dhe rrezikohet rendi dhe qetsia, ather
kto lojra paraqesin rrezikshmri shoqrore dhe duhet
ndshkuar. Pr kt arsye, shteti ka interes q kto lojra ti
vej nn kontroll dhe nn kushte t caktura ato i lejon.
Andaj, bixhozi, lojrat e tipit t kazinos dhe lojrat tjera t fatit
q ushtrohen pa leje, prkatsisht n mnyr
t
kundrligjshme, konsiderohen vepr penale.
Veprimet me t cilat kryhet vepra penale e prkufizuar n
paragrafin 2 t ktij neni, paraqiten n mnyr alternative,
sikurse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni dhe at: a)
duke organizuar loj t bixhozit, lojra t llojit t kazinos ose
lojra t fatit pr t cilat m par nuk sht dhn licenc; b)
duke marr pjes n organizimin e bixhozit, lojrave t llojit t
kazinos ose lojra t fatit pr t cilat m par nuk sht dhn
licenca; c) duke ndihmuar n organizimin e bixhozit, lojrave
t llojit t kazinove ose lojrave t fatit pr t cilat m par nuk
sht lshuar licenca. Kuptimi i shprehjeve, organizon, merr

1031

pjes dhe ndihmon vlejn t gjitha ato q jan thn pr

veprn penale t prkufizuar n paragrafin 1 t ktij neni.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale, veprimet me t cilat
kryhet kjo vepr penale, kryersi duhet ti ndrmerr me qllim
t prfitimit t dobis pasurore pr veti apo pr tjetrin. Pra, n
vetdijen e kryersit t ksaj vepre penale duhet t prfshihet
qllimi pr prfitim t dobis pasurore pr veti apo pr tjetrin.
Andaj, kjo form e veprs penale mund t kryhet nga do
person dhe vetm me dashje direkte.
Vepra penale konsiderohet e kryer nse sipas marrveshjes
paraprake t pjesmarrsve pr shumn e t hollave apo t
ndonj gjsendi tjetr me t cilin luhet bixhozi ka filluar loja.
Si moment i fillimit konsiderohet, shprdarja e letrave,
trheqja e numrave, hedhja e zarit etj.
N paragrafin 3 t ktij neni sht parapar forma
kualifikuese e veprave penale nga paragrafi 1 dhe 2 t ktij
neni nse sht shkaktuar dmi m i madh se 25.000 euro.
Dispozita nga paragrafi 4 sht e karakterit shpjegues,
jepet kuptimi i shprehjeve lojra t llojit kazino dhe lojra
t fatit.
Lojrat e Llojit t Kazinos do t thot loja ose veprimtaria e
cila prfshin fatin, e q tradicionalisht zhvillohet n kazino, ku
parat ose gjsendet tjera me vler transferohen n baz t
epilogut t lojs ose veprimtaris dhe prfshin ruletin por nuk
kufizohet me rulet, loj me zare, poker automate monedhash,
njzetshe, bingo dhe makina elektrike, mekanike ose video t
cilat i ofrojn kto lojra.
Shprehja lojra t fatit do t thot veprimtari afariste e cila i
ofrohet opinionit t gjer e cila prfshin rastin dhe fatin dhe
prfshin por nuk kufizohet vetm me lotarin, tiketat e fatit,
lojrat bingo, automatet me monedha, vnia e basteve, lojrat
me numra, lojrat e fatit pr mallra dhe kartelat grvishtse n
t cilat ndahen mimet n para dhe mimet e tjera n baz t
rezultatit i cili caktohet sipas fatit.
Falsifikimi i paras
Neni 244

1032

(1)
Kushdo q prodhon para t falsifikuara me qllim
pr ti vn n qarkullim si t vrteta ose e ndryshon
paran e vrtet me qllim pr ta vn n qarkullim, apo
kushdo q paran e till t falsifikuar e v n qarkullim
dnohet me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
(2)
Kushdo q prokuron para t falsifikuara me qllim
q ti v n qarkullim si t vrteta dnohet sipas paragrafit
1 t ktij neni.
(3) Kushdo q e v n qarkullim paran e falsifikuar,
duke e ditur se paraja e till sht e falsifikuar ose ka
dijeni pr prodhimin a qarkullimin e parave t
falsifikuara dhe kt nuk e lajmron dnohet me gjob ose
me burgim deri n nj vit.
(4) Paraja e falsifikuar si dhe pajimet pr prodhimin e
saj konfiskohen.
_____________________________
Paraja sht mjet nga metali apo letre me vler i cili
shrben si mjet pagese pr mallra, punn dhe shrbimet. N
afarizmin financiar dhe bankar, paraja sht mjet
prgjithsisht i pranuar e cila mund t shrbej si mjet
konvertimi(ndrrimi), pagese dhe shlyrjes s borgjit. Paraja
sht mjet i pranuar prgjithsisht n ekonomi nga shitsit e t
mirave dhe shrbimeve dhe nga ana e debitorve si pages e
borgjit. Kshtu, paraja sht nga metali dhe letra ose para e
punuar nga ndonj material tjetr sipas ligjit sht n
qarkullim n Republikn e Kosovs ose n shtetet e huaja.
Prodhimi i paras s rrejshme apo ndryshimi i paras s vrtet
dhe vnia n qarkullim si para e vrtet paraqet rrezik dhe
dm t madh pr ekonomin e vendit dhe t vendeve tjera,
andaj sht inkriminuar n t gjitha legjislacionet penale t
shteteve dhe ka karakter ndrkombtar. N kt drejtim sht
aprovuar edhe konventa ndrkombtare pr luftimin e
prodhimit t paras s rrejshme. Vlen t prmendet Konventa
e Zhenevs mbi paran. Sipas dispozitave t ksaj norme
penale jan inkriminuar disa forma t falsifikimit t paras.
Objekti mbrojts dhe i veprimit pr t gjitha format e ksaj
vepre penale sht paraja pa marr parasysh i cili shtet e ka
prodhuar e rndsis sht q ajo para sipas ligjit t jet e
pranuar pr qarkullim.
Paragrafi 1.

1033

Veprimet me t cilat kryhet vepra penale nga paragrafi 1 i

ktij neni jan: a) prodhimi, b) ndryshimi ose c) vnja e paras
s falsifikuar n qarkullim.
a)Me prodhim nnkuptojm prodhimin e mjetit apo sendit i
cili n do mnyr e emiton(i ngjan) paran e vrtet. Paraja
duhet t prodhohet(mbarohet) ashtu q n shikimin e par nuk
mund t dallohet se nuk sht pare e vrtet. Duhet ti prngjaj
paras s vrtet ashtu q nuk mundet, kryesisht, t
dallohet( ashtu quajtur imitatio vera). Nuk ka vepr penale
nse prodhimi i paras s rreme apo paraja e ndryshuar sht aq
e dobt sa q leht mund t vrehen karakteristikat e saja.
Personi i cili paran e falsifikuar dobt, tenton ta vej n
qarkullim, sajohet tentativa e pa prshtatshme e ksaj vepre
penale, sepse paraja dobt e prodhuar nuk mund t vehet n
qarkullim ngase shum leht dallohen.
b)Ndryshimi i paras s vrtet do t thot, ndrimi i natyrs,
pamjes dhe i prmbajtjes. Ndryshimi, kryesisht, ka t bj
me ndrrimin e vlers s saj sepse pa te nuk ka ndryshim.
Ndryshimi duhet t jet ashtu q n shikimin e par nuk mund
t vrehet far do ndrrimi n paran e vrtet. Vepra penale do t
konsiderohet si e kryer me vet faktin e ndryshimit me qllim
q t vehet n qarkullim si para me vler m t madhe.
c)Vnja e paras s falsifikuar n qarkullim, realizohet kur
ajo prdoret, kur mundsohet prdorimi i m tutjeshm e q
m s shpeshti realizohet kur i dorzohet personit tjetr. Psh,
kur bhet pagesa e mallit apo shrbimit, shlyerja e borxhit, kur
ipet si hua, kur ipet pr shkmbim dhe t ngjashme.
Kjo mnyr e kryerjes s veprs penale kryhet kur m
par dihet se paraja sht e falsifikuar, do t thot kur personi i
cili e ka prodhuar paran e rreme e ven n qarkullim, kur
personi i cili e ka ndryshuar paran e vrtet e ven n qarkullim
dhe kur nj person tjetr i cili e din se paraja sht e
falsifikuar( e rreme apo e ndryshuar) dhe e ven n qarkullim.
Vepra konsiderohet e kryer n momentin e vnjs n
qarkullim, t dorzimit personit tjetr. Nuk sht e rndsis
se personi i cili e ka vn n qarkullim paran e falsifikuar ka
pas pr qllim q n kt mnyr t realizoj ndonj qllim t
caktuar apo e ka realizuar at qllim. Do t konsiderohet vepra
e kryer kur psh, kryersi me rastin e shkmbimit me ndonj
valut tjetr e dorzon paran e rreme e cila sht zbuluar para

1034

se t realizohet shkmbimi, ose kur kryersi me rastin e blerjes

s ndonj malli e prezenton paran e falsifikuar e cila zbulohet
para se malli t dorzohet.
Pr veprn penale nga paragrafi 1 i ktij neni sht e
rndsishme se paraja n fjal nuk sht jasht prdorimit pa
marrparasysh se pr ciln valut sht fjala.
Paragrafi 2
Vepra penale nga paragrafi 2 i ktij neni ka t bj me
prokurimin(furnizimin) e paras s falsifikuar me qllim t
vnjs n qarkullim si t vrteta.
Veprimi me t cilin kryhet kjo form e ksaj vepre penale
nga paragrafi 2 sht furnizimi, sigurimi i t hollave t
falsifikuara me qllim q t vihen n qarkullim si t vrteta.
Prokurimi (Furnizimi) mund t bhet me blerje, mbledhje,
me shkmbim, me vjedhje etj. Nuk sht e rndsishme se si
kryersi i ksaj forme t veprs penale furnizohet apo vehet n
posedim t paras s falsifikuar, krejt kjo me qllim q t vehen
n qarkullim. Po t mos ekzistoj qllimi pr ta vn n
qarkullim paran e falsifikuar, ather vepra penale nuk do t
ekzistoj.
Vepra penale konsiderohet e kryer n momentin kur
kryersi e siguron, arrin n posedim t paras s falsifikuar,
qllim pr ta vu n qarkullim. E mundshme sht edhe
tentativa e cila sht e ndshkueshme pr kt vepr penale
nga paragrafi 1 dhe 2 i ktij neni. Tentativa do t ekzistoj kur
kryersi i ndrrmer veprimet pr tu furnizuar me para t
falsifikuara por Kryersi nuk ka arrit t furnizohet me para t
tilla.
Nse personi i njet e ka kryer vepren penale nga
paragrafi 1 dhe 2 nuk ka bashkim por kryersi do t prgjigjet
vetm pr veprn penale nga paragrafi 2, sepse me veprimin e
dyt sht prmbush qllimi i figurs s veprs penale( fjala
sht pr bashkimin ideal).
Paragrafi 3
N paragrafin 3 inkriminohet rasti kur dikush e ven n
qarkullim paran e falsifikuar t ciln e ka pranuar si t vrtet
apo nuk e lajmron prodhimin, ndryshimin a qarkullimin e

1035

parave t falsifikuara. Kjo form e veprs penale i ka dy

mnyra t kryerjes: a) kush e ven n qarkullim paran e
falsifikuar t ciln e merr si t vrtet, dhe pastaj mson se
sht e falsifikuar dhe e ven n qarkullim b) kush e din dhe
nuk e lajmron prodhimin e paras s rreme, ndryshimin e
paras s vrtet apo qarkullimin e paras s falsifikuar. (Me
shprehjen falsifikim duhet kuptuar, prodhimin e paras s
rreme apo ndryshimin e paras s vrtet).
a)Inkriminimi i paraqitur n paragrafi 3 sht form e
priveligjuar e ksaj vepre penale dhe ka t bj me rastin kur
kryersi i saj e ven n qarkullim paran e falsifikuar t ciln e
merr si t vrtet, por m von mson dhe pr kundr ktij
fakti paran e falsifikuar e ven n qarkullim pr tu liruar nga
ajo apo pr tu qdmtuar n kt mnyr. Pr kt arsye
konsiderohet si form e priveligjuar e ksaj vepre penale dhe
sanksioni i parapar sht, dnimi me gjob ose me burgim
deri n nj vit.
Kjo mnyr e kryerjes s veprs penale nga paragrafi 3 i
ktij neni nuk sht prkufizuar n mnyr t kuptueshme
sepse sht prkufizim i njet me mnyrn e tret t kryerjes
s veprs penale nga paragrafi 1 i ktij neni dhe kjo duhet
korrigjuar, ndrsa kt mnyr t kryerjes s veprs nga
paragrafi 3 duhet kuptuar si sht cekur m lart.
b)Mos lajmrimi i paras s falsifikuar apo prdorimi i saj ka
t bj me rastin kur personi i cili e din se sht prodhuar
paraja e rreme apo sht ndryshura praja e vrtet ose e din se
paraja e falsifikuar sht vn n qarkullim dhe at nuk e
lajmron.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale ka t bj me
mosveprim,
respektivisht
moslajmrimi
i
organit
kompetent(policin apo prokurorin) lidhur me paran e
falsifikuar ose me prdorimin e tij. Kjo mnyr kryerjes s
ksaj vepre penale- paragrafi 3, konsiderohet e kryer ather
kur kryersi e din se sht kryer vepra penale nga paragrafi
1, dhe 2 i ktij neni dhe ka qen n mundsi at ta lajmroj tek
organi kompetent. Nse kryersi n kohn kur ka msuar nuk
ka qen n mundsi ta lajmroj organin kompetent, vepra
konsiderohet e kryer n at moment kur nj mundsi e till sht
krijuar.

1036

Pasoja e veprs sht e ndryshme dhe varet nga kryerja e

ndonj nga format e ksaj vepre penale, falsifikimit t parasprodhimit t paras s rreme, vnja e saj n qarkullim etj., ashtu
q pr t gjitha format e veprs pasoja sht e prbashkt e
cila paraqet rrezik pr sistemin financiar, pr sistemin e
pagesave dhe pr veprimtarin ekonomike.
Kryers pr t gjitha format e ksaj vepre penale mund t
jet secili person. Sa i prket fajsis sht e nevojshma dashja.
Pr format e veprs penale nn a) dhe b) t paragrafi 1 dhe
veprs nn paragrafin 2 duhet t ekzistoj prveq dashjes edhe
qllimi pr ta vn paran e falsifikuar n qarkullim si t vrtet.
N paragrafin 4 t ktij neni sht parapar se paraja e
falsifikuar si dhe paisjet pr prodhimin e saj t konfiskohen.
Vepra penale nga ky nen do t ekzistoj nse sht n
pyetje vetm nj banknot pa marrparasysh vleren e saj, e
vlera e parave t falsifikuara apo t vna n qarkullim merret
si rrethan gjat matjes s dnimit, ngase tek kjo vepr penale
ligjdhnsi nuk e ka parapar formn e kualifikuar pr shkak
t vlers s paras s falsifikuar apo t vn n qarkullim apo t
furnizuar sikurse sht n legjislacioni penal t Malit t Zi.
N rastin kur nj person ndrmerr disa veprime t
ndshkueshme prej t cilave disa shrbejn q m leht t
realizohen t tjerat, shtrohet pyetja sa vepra penale jan kryer
dhe a sht e mundur bashkimi i veprave t tilla. Kshtu, psh.,
kryersi i cili prodhon para t rrejshme dhe pastaj i ven n
qarkullim si t vrteta, prmbushen elementet e dy veprave
penale, por prodhimi i parave t rrejshme ka shrbyer vetm
q t mundsohet qarkullimi. N rastin e till kemi t bjm
me bashkimin ideal sipas principit t supsidiaritetit, kryersi
prgjigjet vetm pr vnjn n qarkullim t paras s
falsifikuar, dhe prodhimi i paras s rreme sht vetm veprim
pregaditor, t cilat nuk jan t ndshkueshme deri sa kryhet
vepra e cila sht pregadit me at veprim. E njejata, ndodh
edhe kur personi furnizohet me para t falsifikuara dhe t
njjtat i ven n qarkullim si t vrteta. Disa veprime
sukseseve t prodhimit t paras s rreme apo t ndryshimit t
paras s vrtet paraqet nj vepr penale. Nse falsifikimi paras
kryhet n intervale kohore ekziston bashkimi reali i ksaj
vepre penale, ashtu q prkah ekzistimit t gjitha kushteve t
cilat krkohen sipas ligjit, mund t prdoret konstruktcioni i
veprs s vazhduar.

1037

Praktika Gjyqsore
Pr kah aspekti teorik dhe praktik sht e nevojshme t
prgjigjemi n pyetjen- a sht i mundur bashkimi i ksaj
vepre penale(neni 244) dhe mashtrimit,( neni 261 KPK)?
Sipas qndrimit t Gjykats Supreme t Republiks s
Kroacis, t shprehur n aktgjykimin I kz.nr. 71/96, vepra
penale e mashtrimit sht prfshi (inkorporuar) n veprn m
t rnd nga neni 244 par 1. Mashtrimi ka mundsuar dhe ka
lehtsuar t kryhet vepra penale, vnja n qarkullim e paras s
falsifikuar. N pyteje sht bashkimi ideal sepse vepra penale
e mashtrimit parimisht e prcjell veprn kryesore dhe
ndihmon n realizimi e saj.
Edhe qndrimi i Gjykats Federative t Zvicrs sht se
kemi t bjm me bashkimin ideal t ktyr dy veprave penale
dhe ka pr tu gjykuar, pr vnjn n qarkullim t paras s
falsifikuar.
Sipas Gjykats Federale Gjermane dhe n doktrinn
juridike t Gjermanis, n mes t veprave penale, vnja n
qarkullim e paras s falsifikuar dhe veprs penale t
mashtrimit ekziston bashkimi ideal.
Zlatarici(I., 176) marrdhnja e vnjs n qarkullim t paras
s falsifikuar dhe mashtrimit zgjidhet ashtu q Lex
specialis(vnja n qarkullim e paras s falsifikuar)delegon
mashtrimin si Lex generalis.
Ktu na paraqitet problemi n rastin kur vepra
speciale,sipasnevojs s elementeve tjera plotsuese, nuk i ka
t gjitha elementet e prgjithshme.Shepesh jan rastet kur
dikujt i dhurohen t holla t falsifikuara ose t vihen n
qarkullim pa qllim q t prfitohet dobi pasurore t
kundrligjshme( nj nga elementet kryesore t mashtrimit). N
kt situat mnjanohet nocioni lex specialist drogat legi
generali, andaj mardhnia e ktyr dy veprave penale nuk
mund t mbshtet n relacionin e specialitetit.N shpjegimin
e marrdhnieve t veprave t cekuar m e drejt do t ishte
prvetsimi se kemi t bjm me bashkimin ideal t veprave
penale( me nj veprim jan kryer m shum vepra t pavarura
penale). (shih: Franjo Bai, Sime Pavlovic, Komentar
Kaznenog Zakona; Zagreb 2004, faqe 962).
Marrdhnjen e ktyr dy veprave penale-falsifikimi i paras
dhe mashtrimit do ta paraqesim edhe praktikn gjyqsore.

1038

Pr t ekzistuar vepra penale, falsifikimi i parasnga neni

274 par 3 KP t Kroacis(i ngjajshm me nenin 244 par 3
KPK), nuk sht e rndsishme se nga kush kryersi e ka marr
paran e falsifikuar, por e rndsishme sht se a ka qen i
vetdijshm se parat e vna n qarkullim kan qen t
falsifikuara dhe se a ka dshiruar apo sht pajtuar q ato para
t falsifikuar ti vj n qarkullim.
VSRH Kz. Nr. 1841/71.
I akuzuari sht prezantuar te tri shkmbimore ku ka
krkuar t shkmbej dollart amerikan t falsifikuar me dinar.
Me kt i ka vn n qarkullim paran e falsifikuar, pa
marrparasysh se deri kmbimi nuk ka arrdh, andaj nuk kemi
t bjm me veprn penale, falsifikimi i paras nga neni 274
par 1 n tentativ, por me veprn e prfunduar penale.
VSRH. I kz. 128/73
Pr ekzistimin e veprs penale, falsifikimi i paras,
vendimtare sht ajo se paraja nuk sht jasht qarkullimit,
ndrsa krejtsisht sht relevante se e cila valut sht n
pyetje.
VSRH I kz. 701/1993.
Fotokopia e dy banknotave n letrn e rndomt t
fotoaparatit nuk sht para e rreme apo e ndryshuar n kuptim
t nenit 274 KP t Krocis, (neni 244 t KP t R. s
Kosovs).Fjala sht pr tentativn e pa prshtatshme.
Parimish do t mund t ekzistonte vepra penale e mashtrimit.
VSRH. I kz. 739/93.
T akuzuarit e kan br pagesn pr mallin e bler me
para t falsifikuara dhe me kt kan kryer vetm veprn
penale, falsifikimi i paras e jo edhe veprn penale t
mashtrimit.Nj vepr penale(falsifikimi i paras) sht form
speciale veprs tjetr(mashtrimit), ashtu q vepra speciale e
prjashton gjithn t prgjithshmen, pa marr parasysh se pr
veprn speciale sht dnimi m i but apo m i rnd.
VSRH. I. Kz. 321/ 97.
Prodhimi dhe shfrytzimi i shenjave t etiketave,
masave, dhe peshave t rreme
Neni 245

1039

(1)
Kushdo q me qllim t prdorimit si t vrteta
prodhon shenja t rreme pr etiketimin e mallit, si dhe
vula apo pulla pr vulosjen e arit, argjentit, bagtis,
drurit apo ndonj malli tjetr apo shenjat e tilla t vrteta
i ndryshon ose shenjat e rreme i prdor si t vrteta
dnohet me burgim prej tre muajve deri n pes vjet.
(2)
Kushdo q bn falsifikimin e masave dhe t
peshave dnohet sipas paragrafit 1 t ktij neni.
(3)
Kushdo q pa autorizim furnizon, shet apo jep n
prdorim mjete pr prodhimin e vulave pr shenjimin e
mallit ose t masave t rreme dhe t peshave dnohet me
burgim deri n tri vjet.
(4)
Shenjat e rreme t etiketave, vulat, masat dhe
peshat si dhe pajimet pr prodhimin e tyre konfiskohen.
___________________________
Edhe me kt vepr penale mbrohet siguria e funksionimi
i qarkullimit ekonomike. Subjektet ekonomike i mbrojn
prodhimet e veta me shenja, vula, marka dhe shenja t
shtypura, tatuazhet, simbole, pulla, amblema, matrikula etj.
Kodi penal me kt norm penale ka parapar tri forma
sipas veprimit t kryerjes dhe objektit t veprs penale.

Paragrafi 1
N paragrafin 1 t ktij neni, ligjdhnsi ka prkufizuar tri
mnyra t kryerjes s ksaj vepre penale dhe at: a) duke
prodhuar shenja t rreme pr etiketimin e mallit, vula apo
pulla pr vulosjen e arit, argjentit, bagtis, drurit apo ndonj
malli tjetr; b) duke i ndryshuar shenjat e vrteta dhe c) duke
i prdor shenjat e rreme si t vrteta.
a) Prodhim i shenjave t rreme do t nnkuptojm, ato
shenja t rreme t cilat i prgjajn dhe n shikim t par
vshtir se mund t dallohen nga shenjat e vrteta. Duhet ta
imitoj shenjn e vrtet ashtu q vshr t dallohet. Nse shenja
e rreme dallohet n shikim t par apo kjart shihet se nuk i
prngjan shenjs s vrtet, ather nuk do t kemi kt vepr
penale, por ndonj vepr tjetr, parimisht mund t ekzistoj
vepra penale e mashtrimit e mbetur n tentativ. Vepra

1040

konsiderohet e kryer me vet faktin e prodhimit t shenjs s

rreme. M gjrsisht lidhur me prodhimin e shenjave t rreme
shih komentin e nenit 244 t KPK.
Me kto shenja t rreme etiketohet malli vendor dhe i huaj
me qllim q t paraqitet pr kah kualiteti, cilsia, priardhja,
madhsia dhe pamja me mallin t cilit i prgjigjet shenja e
vrtet. Pra, kryersi me prodhimin e shenjave t rreme ka pr
qllim q malli i etiketuar me shenja t rreme t prdoret si
malli i vrtet.
b) Mnyra tjetr e ksaj vepre penale nga paragrafi 1 ka t
bj me ndryshimin e shenjave t vrteta, me qllim q ato t
prdoren si t vrteta. Ndryshimi i shenjs s vrtet do t
thot, ndrimi i natyrs, pamjes dhe i prmbajtjes. Ndryshimi,
kryesisht, ka t bj me ndrrimin e karakteristikave t saj
sepse pa te nuk ka ndryshim. Ndryshimi duhet t jet ashtu q
n shikimin e par nuk mund t vrehet far do ndrrimi n
shenjn e vrtet. Vepra penale do t konsiderohet si e kryer
me vet faktin e ndryshimit me qllim q t vehet n prdorim
si shenj i vrtet me rastin e etiketimit t mallit vendor apo t
huaj.
c) Vnja e shenjave t rreme n prdorim, realizohet kur
ajo prdoret, kur mundsohet prdorimi i m tutjeshm e q
m s shpeshti realizohet kur i dorzohet personit tjetr. Psh,
kur bhet etiketimi i mallit me kto shenja t rreme, kur i ipet
personit tjetr pr prdorim t m tutjeshm.
Kjo mnyr e kryerjes s veprs penale kryhet kur m par
dihet se shenja sht e rreme apo shenja e vrtet e ndryshuar,
do t thot kur personi i cili e ka prodhuar shenjn e rreme e
ven n prdorim, apo kur personi i cili e ka ndryshuar
shenjn e vrtet e ven n prdorim dhe kur nj person tjetr i
cili e din se shenja sht e falsifikuar( e rreme apo e
ndryshuar) dhe e ven n prdorim. Vepra konsiderohet e
kryer n momentin e vnjs n prdorim, t dorzimit
personit tjetr. Nuk sht e rndsis se personi i cili e ka vn
n prdorimim shenjn e falsifikuar ka pas pr qllim q n
kt mnyr t realizoj ndonj qllim t caktuar apo e ka
realizuar at qllim. Do t konsiderohet vepra e kryer kur psh,
kryersi me rastin e shkmbimit me ndonj shenj(mall)
tjetr e dorzon shenjn(mallin) e rreme e cila sht zbuluar
para se t realizohet shkmbimi.

1041

Objekti i ksaj forme t veprs penale nga paragrafi 1 i

ktij neni jan shenjat e ndryshme pr etiketimin e mallit,
vulat apo pullat pr vulosjen e arit, argjentit, matrikulat e
bagtis, vulat pr etiketimin e drurit, pastaj simbolet dhe
amblemet.
Paragrafi 2
N paragrafin e 2 t ktij neni sht prkufizuar n mnyr
t posame forma tjetr e veprs q ka t bj me falsifikimin
e masave dhe peshave. Falsifikimi i masave dhe peshave do t
thot prodhimi i rrem i masave dhe peshave me qllim t
prdorimit si t vrteta. E njjta sht edhe me ndryshimin e
masave dhe peshave t vrteta. Masa e rreme apo pesha e
ndryshuar nuk i prgjigjet mass dhe peshs prkatse sipas
ligjit mbi njsit matse. Lidhur me njsit matse, shih ligjin
mbi njsit matse.
Objekti i ksaj forme t veprs penale jan masat dhe
peshat. Me masa prcaktohet sasia dhe vetit e ndonj malli ose
sendi, ndrsa me pesha nnkuptohen: ormatse e rryms, ujit,
avullit, gazit, nafts, traka pr matjen e vllimit t ndonj
materie, tegat pr matjen e peshs s ndonj malli apo sendi
dhe po ashtu edhe vet peshoret pr matjen e peshs.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 t ktij neni inkriminohet furnizimi i pa
autorizuar, shitja apo dhnia n prdorim t mjeteve pr
prodhimin e vulave pr shnjimin e mallit ose ta masave t
rreme dhe t peshave. Sikurse shihet nga ky inkriminim nuk
sht inkriminuar prodhimi dhe posedimi i paisjeve(mjeteve)
pr prodhimin e vulave pr shenjimin e mallit ose t masave t
rreme dhe t peshave, sikurse sht inkriminuar psh., n
legjislacionin penal t Republiks s Kroacis. N thelb
veprimet e ksaj forme t veprs penale paraqesin veprime
pregaditore pr falsifikimin e shenjave t rreme, vulave,
pullave ,masave dhe peshave. Por pr shkak t rrezikshmris
shoqrore m t lart t ktyre veprimeve pregaditore,
ligjdhnsi t njjtat i ka inkriminuar si vepra penale t
posame.
Veprimet me t cilat kryhet kjo form e veprs penale jan
paraqit n mnyr alternative dhe ato jan: furnizimi, shitja

1042

dhe dhnia n prdorim t mjeteve pr prodhimin e vulave pr

shenjimin e mallit ose t masave t rreme dhe t peshave.
Po qe se do t ishte e inkriminuar prodhimi i ktyre
mjeteve do t nnkuptonim, prodhimin e veglave, danave,
kallupeve dhe mjete tjera pr falsifikim. Furnizimi me kto
mjete mund t bhet jo vetm me blerje por edhe me huazim,
vjedhje ose n ndonj mnyr tjetr pr qen n posedim t
ktyre mjeteve. Shitja e ktyre mjeteve nuk krkon ndonj
shpjegim t posam, ndrsa dhnja e mjeteve pr prdorim
mund t bhet me shitje ose thjesht i falen kryersit pr ta
arrit qllimin e tij.
Drgimi i mjeteve pr falsifikim npr mes poshts apo n
ndonj mnyr tjetr kryersit, por i njjti ende nuk i ka
pranuar do t konsiderohet se vepra penale sht kryer me
veprimin e dhnies, pa marr parasysh se a sht dorzuar apo
nuk sht dorzuar kryersit t veprs penale t falsifikimit.
Kryersi i ksaj vepre penale nga neni 245 mund t jet
secili person e sa i prket fajsis kryersi duhet t veproj me
dashje. Dashja duhet t prfshij vetdijen dhe qllimin, se
prodhon shenja t rreme pr etiketimin e mallit si dhe vula apo
pulla pr vulosje, se i ndryshon shenjat e tilla ose i prdor
shenjat e rreme si t vrteta apo e bn falsifikimin e masave
dhe t peshave si dhe pr veprn penale nga paragrafi 3 duhet
t prfshihet vetdija se ka t bj me mjete pr falsifikim.
Shenjat e rreme t etiketave, vulat, masat dhe peshat si dhe
pajimet pr prodhimin e tyre konfiskohen sipas paragrafit 4.
Tregtia e ndaluar
Neni 246
(1)
Kushdo q pa autorizim shet, blen apo bn
shkmbimin e mallit a t sendeve. Qarkullimi i t cilave
sht i ndaluar apo i kufizuar, dnohet me burgim prej tre
muajve deri n tri vjet.
(2)
Nse kryersi i veprs nga paragrafi 1 i ktij neni
ka organizuar rrjetin e strshitsve ose t ndrmjetsuesve
apo ka realizuar prfitim q kalon shumn 15.ooo euro
dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
(3)
Malli dhe sendet e tregtis s ndaluar konfiskohen.
_____________________________

1043

Tregtia sht nj ndr degt e ekonomis dhe paraqet

veprimtari ekonomike e cila sht e rndsishme pr
ekonomin e secilit vend. Me kt prkufizim penal mbrohet
tregtia e ligjshme, andaj nse tregtia e mallrave t caktuara me
ligj bhet n mnyr t kundrligjshme konsiderohet tregti e
palejuar, prkatsisht konsiderohet vepr penale. Dispozita
nga paragrafi 1 i ktij neni ka karakter blanket(udhzues)
ngase udhzohet tek dispozitat e caktuara ligjore se cilat
mallra apo sende jan t lejuara pr tregti ose lejohen me leje
t posame.
Paragrafi 1.
Forma themelore e ksaj vepre penale ka t bj me
disa mnyra t kryerjes ashtu q veprimet e kryerjes jan
paraqit n form alternative dhe at: a) shitja, b) blerja dhe c)
shkmbimi i mallrave dhe sendeve, qarkullimi i t cilave sht
i ndaluar apo i kufizuar. Pra forma themelore e ksaj vepre
penale kryhet n tri mnyra, me shitjen mallit apo sendet
qarkullimi i t clave sht i ndaluarapo i kufizuar, blerja e
mallit apo sendit qarkullimi i t cilave sht i ndaluar apo i
kufizuar dhe shkmbimi i mallit dhe sendit qarkullimi i t
cilave sht i ndaluar apo i kufizuar. Kjo form e veprs
penale konsiderohet se sht kryer nse sht ndrmarr
njera nga kto veprime. Andaj, nuk krkohet q kryersi t
jet marr me tregtin e ktyre mallrave apo sendeve. Kjo
vepr penale konsiderohet e kryer edhe n rastin kur bhet
vetm nj blerje, shitje apo shkmbimi i mallit ose sendit
qarkullimi i t cilave sht i ndaluar apo i kufizuar. N rastet
kur pr nj periudh t caktuar kryersi sht marr me
shitblerjen apo me shkmbimin e mallrave apo sendeve t
ktilla, do t konsiderohet se sht kryer nj vepr penale e
vazhduar.
Pr kah natyra juridike vepra penale e tregtis s ndaluar
sht delikt supsidiar. Do t thot se vepra penale nga paragrafi
1 i ktij neni do t ekzistoj, nse me njerin nga veprimet e
kryerjes nuk sht kryer ndonj vepr tjetr penale pr t ciln
sht parapar dnim m i lart. N mnyr t veant jan
parapar si vepra penale tregtia me mallra apo artikuj t
caktuar, si psh., shitblerja e pa autorizuar e narkotikve(neni
229). N kto raste sipas parimit t supsiariditetit shitblerja e

1044

narkotikve nuk do t kualifikohen si tregti e pa lejuar sipas

nenit 246 por sipas nenit 229 KPK.
Mallrat dhe sendet t cilave qarkullimi sht ndaluat apo
kufizuar jan si psh., fotografit ose incizimet pronogravike me
t cilat fyhet morali, armt, narkotikt, helmet, dhe organet e
njeriut. Pr sendet t cilave iu sht kufizuar qarkullimi sht
parapar procedur e posame pr vnjn n qarkullim sipas
restrikcioneve t ndryshme, lejes dhe evidencs.
Kryersi nga paragrafi 1 i ktij neni sht secili person i
cili pa autorizim blen, shet, apo shkmben sende ose mallra
qarkullimi i t cilave sht i ndaluar ose kufizuar, nse me
kt nuk sht kryer ndonj vepr tjetr penale pr t ciln
sht parapar dnim m i lart. Sa i prket fajsis, kjo vepr
penale mund t kryhet vetm me dashje.
Objekti i ksaj vepre penale jan mallrat apo sendet
qarkullimi i t cilave sht i ndaluar apo i kufizuar. Blerja,
shitja apo shkmbimi i pa autorizuar i mallit ose sendeve
qarkullimi i t cilave nuk sht i ndaluar apo i kufizuar nuk
paraqet vepr penale.
Pr shkak t marrdhnies s subsiadijaritetit nuk ekziston
bashkimi i ksaj vepre penale me veprat penale , shitblerja e
paautorizuar i narkotikve(neni 229 KPK), trafikimi me njerz
nga neni 138 KPK, mbajtja n pronsi, n kontroll, n
posedim ose n shfrytzim t paautorizuar t armve nga neni
328 par 2 KPK, prodhimi dhe shfrytzimi i shenjave t
etiketave, masave dhe peshave t reme nga neni 245 par 3
KPK etj.
Konsideroj se parimi i supsiadijaritetit do t duhej t
prkufizohet n dispozitn e paragrafi 1 t ktij neni, sikurse
ka vepruar legjislacioni penal i Republiks s Kroacis tek kjo
vepr penale.
Paragrafi 2.
N pargarfin 2 t ktij neni sht parapar forma e
kualifikuar e ksaj vepre penale e cila ka t bj me
organizimin e rrjetit t strshitsve ose ndrmjetsuesve apo
me vepr sht realizuar prfitim pasuror mbi 15.000 euro .
Kjo form e veprs s kualifikuar penale kryhet vetm me
dashje.

1045

Sipas paragrafi 3 t ktij neni malli dhe sendet e tregtis s

ndaluar duhet t konfiskohen.
Praktika gjyqsore.
Mjetet tek vepra penale, tregtia e pa lejuar nga neni 246
mund t jen vetm sendet dhe malli qarkullimi i t cilt sht
i ndaluar apo i kufizuar. Blerja, shjitja dhe shkmbimi i t
gjitha sendeve ose mallit tjetr pa autorizim nuk paraqet vepr
penale, tregtia e ndaluar.Andaj nuk kryen vepr penale
kryersit t cilt jan marr me blerjen e kafshve me qllim
t shitjes dhe prfitimit n ndryshimin e mimit, sepse
qarkullimi i kafshve nuk sht i ndaluar e as i kufizuar.
Aktgjykimi i Gjykats Qarkut n Bjelovar- Kroaci
kv.nr.11/98.
Qarkullimi i cigareve pa banderola t Ministris pr
Financa sht i kundrligjshm e me at edhe i kufizuar sipas
Ligjit mbi tatimin plotsues n prodhimet e duhanit.
Nuk sht i drejt arsyetimi i gjykats s shkalls s par
kur cek se me mbajtjen, respektivisht shitjen e cigareve pa
banderola kryhet vepra kundrvajtse e parapar sipas ligjit t
prmendur(urdhress administrative). Pr ekzistimin e veprs
penale t tregtis s ndaluar, n rastin konkret jan plotsuar t
gjitha kushtet, por gjykata e shkalls s par ka humb nga
kujtesa se vepra kundrvajtse nuk e prjashton veprn penale.
Aktgj. Gj. Qarkut Blelovar Kz. Nr.328/91.
Poqese i logaritet dnimi i shqiptuar pr kundrvajtje n
dnimin i cili i shqiptohet n procedurn penale. Kshtu
shmanget gjykimi i dyfisht pr t njjtat veprime (konsatimi
yn).
Kur sht n pyetje ndihma n kryerjen e veprs penale,
tregtija e ndaluar, nuk ka rndsi se i akuzuari ka realizuar
ndonj prfitim pasuror sepse ajo rrethan nuk sht
vendimtare pr ekzistimin e prgjegjsis penale pr veprn
penale, tregtija e ndaluar nga neni 147 par 1 lidhur me nenin
24 LPJ.
Agj. GJykata e Qarkyt n Beograd K. Nr. 794/82
sht shkelje e ligjit penal nse nuk sht konfiskuar
dobija pasurore e fituar me kryerjen e veprs penale, tregtija e
pa lejuar, sepse n mnyr decidive sht parapar n nenin246
par. 3 t KPK se malli dhe sendet nga tregtia e ndaluar
konfiskohen si dhe n nenin 82 t KPK.

1046

Shpenzimet e ushqimit dhe fjetjes nuk mund ti pranohen

t akuzuarit me rastin e llogaritjes s lartsis s dobis
pasurore t fituar tek vepra penale e tregtis s pa lejuar.
Akgj. Gjykats Supreme t Serbis Kz. Nr. 1252/86.
Prodhimi i ndaluar
Neni 247
(1)
Kushdo q pa autorizim prodhon apo prpunon
mallin, prodhimi apo prpunimi i t cilit sht i ndaluar,
dnohet me gjob apo me burgim deri n tri vjet.
(2)
Malli dhe mjetet pr prodhimin ose pr prpunim
konfiskohen.
_____________________________
Me kt vepr penale shtrihet mbrojtja juridiko penale
prodhimit t ligjshm t mallit, ndrsa ndshkohet prodhimi
ose prpunimi i prodhimit t ndaluar. Edhe kjo norm penale
sht e karakterit blanket- udhzues sikurse edhe vepra penale
e tregtis s pa lejuar. Kjo udhzon n dispozitat ligjore mbi
sendet dhe mallin prodhimi i t cilave sht i ndaluar apo
prodhohen vetm me leje t posame. Nse kto dispozita t
cilat e ndalojn prodhimin e caktuar nuk ekzistojn ose
qfuqizohen, ather nuk do t ekzistonte edhe kjo vepr
penale, respektivisht me ndrimin e dispozitave t tilla ligjore,
ndryshohet edhe figura e veprs penale.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht
prodhimi i pa autorizuar ose prpunimi i mallit t ndaluar. Me
prodhim n kuptim t ksaj vepre nnkuptojm, krijimin,
marrimin e ndonj malli nga lndt natyrore apo sintetike,
ndrsa prpunimi, gjithashtu sht nj form prodhimi, ashtu
q nga nj mall duke shtuar ose zbrit disa prmbajts ai mall
ndryshon, fitohet mall i ri me kualitet tjetr. Malli prodhohet
pr tu vn n qarkullim, mirpo vepra penale ekziston me
vet faktin e prodhimit apo prpunimit pa marr parasysh a
sht vn n qarkullim.
Nadlimi i prodhimit t till sht i bazuar n dispozita
ligjore prkatse. Prshembull, ndalimi i prodhimit t
helmeve, armve, drogave etj.
Nse kryersi i ksaj vepre, mallin t cilin e ka prodhuar
apo e ka prpunuar edhe e nxjerr n treg, prkatsisht e shet

1047

ose e shkmben, n kto rastesh nuk do t ekzistoj kjo vepr,

por do t konsiderohet si form e posame e tregstis s
palejuar. Pra, nse me veprimin e kryerjes s ksaj vepre
penale kryhet edhe ndonj vepr tjetr penale pr t ciln
sht parapar dnim m i lart, ather nuk do t ekzistoj kjo
vepr penale por vepr tjetr penale. Vepra penale nga neni
247 i KPK pr kah prmbajtja dhe natyra e saj sht vepr e
prgjithshme. Andaj, n kto raste aplikohet parimi i
subsidijaritetit n raport me veprn m t rnd penale. N
Kodin Penal jan parapar vepra t posame penale psh.,
prodhimi dhe prpunimi i paautorizuar i narkotikve t
rrezikshm dhe substancave psikotropike- neni 230, prodhimi
i produkteve t dmshme mjeksore- neni 233 etj., pr t cilat
sht parapar dnimi m i lart. Andaj, n rastet kur
prmbushen elementet e figurs s vepr penale t posame
pr t ciln sht parapar dnim m i rnd, ather shtja,
sipas parimit t subsidiaritetit, do t kualifikohet sipas veprs
s posame penale.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person. Kjo
vepr penale mund t kryhet vetm me dashje(dolus) ku
prvshihet vetdija pr prodhimin e ndaluar apo prpunimit t
mallit.
Sendet, mjete e prodhimit apo prpunimit dhe malli do t
konfiskohen sipas paragrafit 2 t ktij neni.
Lshimi i eqeve pa mbules ose t rreme dhe
keqprdorimi i kartelave t banks apo kreditit
Neni 248
(1)
Kushdo q me qllim pr ti sjell vetes ose tjetri
dobi pasurore t kundrligjshme e jep apo e v n
qarkullim ekun pr t cilin e di se nuk ka mbules t
mjeteve, ekun e rrem ose karteln e falsifikuar t kredis
dhe kshtu realizon dobi pasurore dnohet me burgim deri
n tri vjet.
(2)
Kushdo q me qllim pr ti sjell vetes ose tjetri
dobi pasurore t kundrligjshme e prdor karteln e
banks n automatin e banks pr trheqjen e parave t
gatshme pr t ciln e di se nuk ka mbules n llogari
rrjedhse apo e prdor karteln e kredis pr t ciln e di

1048

se n kohn e pagess nuk do t jet n gjendje t siguroj

shumn prkatse dhe kshtu realizon dobi pasurore
dnohet me dnimin nga paragrafi 1 i ktij neni.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 dhe 2 i ktij neni
rezulton me dobin pasurore q tejkalon 15.000 euro,
kryersi dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n
pes vjet.
______________________
Paragrafi 1.
eku si letr me vler i cili prdoret si mjet pagese ka
domethnie t posame n sistemin e pagesave. Q nga
qeshori i vitit 1999 n Republiks e Kosovs eku nuk
prdoret n qarkullimin e pagesave. Deri tani nuk sht
nxjerr ndonj ligj n Republikn e Kosovs pr prdorimin e
ekut si mjet pagese n sistemin e pagesave. Nuk do t thot
se n ardhmn e afrt nuk do t nxirret nj ligj i till.(Sa pr
informim ekziston Ligji mbi ekun i botuar n fl. Zyrtare nr.
52/73 ti ish Federats Jugoslave i cili nuk sht prdor n
Kosovn e pas lufts).
eku si letr me vler pr ta kryer funksionin e vet,
lshuarsi duhet t ket mbules n llogarin bankare pr
vlern e ekut t lshuar. Lshuarja e ekut pa mbules e ven
n pyetje realizimin e funksionit t tij si mjet i pagess, dhe
prveq ksaj me lshuarjen e ekut pa mbules mund t
prfitohet n mnyr mashtruese dobi pasurore t
kundrligjshme, respektivisht ti shkaktohet tjetrit dm
pasuror. Pr kt lshuersi i ekut ka pr detyrim t kujdeset
pr lartsin e mbules n llogarin bankare(e ekut) e tejkalimi
i asaj vlere dhe lshuarja apo vnja n qarkullim e ekut pa
mbules paraqet vepr penale. E njeta vlen edhe pr karteln
e falsifikuar t kredis dhe ekun e rrem. Qllimi parsor i
ktij inkriminimi sht mbrojtja e kredibilitetit t letrs me
vler(ekut) dhe mjeteve tjera t pagess pa t holla t
gatshme, e me kt edhe mbrojtja e sistemit ekonomik i cili
nuk mund t imagjinohet pa mekanizma t besueshm t
pagess. Njherit me nj inkriminimit t till mbrohen
personat fizik dhe juridik t cilt, duke u mbshtet n rolin q
e kan kto mjete t pagesave n sistemin e pagave, i pranojn
t njjtat si mjet pagese. Kto mjete t pagess (eku, kartela e

1049

kredis, kartela e banks) paraqesin edhe forma t kreditimit.

Kto marrdhnie kreditore karakterizohen mbi bazn e
lidhjes s kontrats paraprake pr kushtet e shfrytzimit t
mjeteve pr pages pa t holla t gatshme dhe mundsia e
shfrytzimit aty pr aty t atyre mjeteve m par t caktuara.
Edhe n rastin e pagess pa t holla t gatshme edhe n rastin
kur kto instrumente paraqiten si mjete kreditore sht e
nevojshme q n llogari t komitentit, respektivisht dhnsit t
ekut apo pronarit t kartels kreditore t ket mbules
prkatse.
Shikuar n prgjithsi, eku si objekt i ksaj vepre penale
sht letr me vler me t ciln dhnsi (trasanti) i jep personit
tjetr (trasatit) urdhr q shfrytzuesit t ekut, personit t tret,
personit t caktuar, ose prursit(remintetit) ti paguaj vlern e
t hollave t caktuara nga shuma q dhnsi i ekut e ka tek
trasati. Ekzistojn disa lloje t eeve: ek i cili i paguhet
prursit, ek i baruar(i shnuar me dy vija n mes) i paguhet
personit t caktuar dhe ek akreditues, ek dokumentues, ek
udhtues etj. Ndrsa sa i prket personit mbi t cilin emrtohet
ekzistojn: ek i emrtuar; ek sipas urdhress apo sipas
pruersit. Gjitha llojet e ekut dhe kartelat e banks mund t
jen objekt i ksaj vepre penale. Mbulesa sht shuma t
ciln dhnsi i ekut e ka tek banka(trasati) pr tu br e
mundur pagesa. Ndrsa eku pa mbules sht ai ek i cili
sht lshuar edhe pse dhnsi nuk ka mbules pr shumn n
t ciln figuron eku.
Me kt norm penalo-juridike jan parapar dy forma t
veprs penale, a) keqprdorimi i ekut dhe b) keqprdorimi i
kartels bankare. N paragrafin 1 sht prkufizuar forma
themelore e ksaj vepre penale, ndrsa n paragrafin 2 sht
parpar mnyra e kryerjes s veprs penale kur si mjet pr
kryerje t veprs penale prdoret kartela e banks n
automatet e banks apo e prdor karteln e kredis.
Paragrafi 3.
N pargarfin 3 paraqitet forma kualifikuese e veprave
penale nga paragrafi 1 dhe 2 q ka t bj me shumn e
prvetsuar t dobis pasurore.
Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale mund t jen:
a) dhnja e ekut, ekun e rrem(falsifikuar), ose karteln e

1050

falsifikuar t kredis pa mbules, b) vnja n qarkullim ekun,

ekun e rrem ose karteln e falsifikuar t kredis pr t cilin e
di se nuk ka mbules t mjeteve. Lshuarja(dhnja) e ekut
bhet n mnyr dhe rregulla t parapara sipas ligjit mbi
ekun. Vnja e ekut n qarkullim mund t bhet duke e
dorzuar ekun pr pages ose duke e prcjell ekun te tjetri.
Kjo prcjellje mund t bhet me indosament, prcjellja civilo
juridike(cesim) ose me shitje t thjesht, ka varet nga lloji i
ekut, do t thot, a sht dhn eku n emr apo pr prursin.
Kryersi i veprs penale sht personi i cili e jep ekun,
ekun e rrem ose karteln e falsifikuar t kredis pa mbules
apo i cili nj ek ose kartel t till e ven n qarkullim. ekun
e jep pronari llogaris, nse pronari i llogaris rrjedhse sht
personi fizik, e nse pronari i llogaris rrjedhse sht personi
juridik, e lshon personi prgjigjs i cili sht i ngarkuar me
autorizim t disponoj me zhirollogarin rrjedhse( nnshkrimet
e personit t autorizuar jan t deponuara tek banka ku gjendet
llogaria). Vnjen e ekut n qarkullim mund ta bj personi n
t cilin figuron eku apo n t cilin sht prcjell ose personi i
cili e dorzon nse eku sht i atij llojit t cilin e realizon
prursi. Ndrsa ekun e rrem ose karteln e falsifikuar t
kredis mund ta vej n qarkullim secili person.
Vepra penale nga paragrafi 1 kryhet me dashje ku duhet t
prfshihet vetdija e kryersit se eku nuk ka mbules dhe
qllimin pr prfitim t dobis pasurore t kundrligjshme. Po
qe se mungon qllimi i kryersit pr dobi pasurore t
kundrligjshme pr veti ose pr tjetrin, ather nuk do t
ekzistoj kjo vepr penale. psh., nse kryersi e jep ekun pa
mbules, me bindje reale se n afatin prej disa ditsh n
llogarin e tij do t derdhen mjetet nga t ardhurat personale
ose nga ndonj burim tjetr dhe ato jan derdh, vepra nuk do
t ekzistoj sepse mungon dashja dhe qllimi pr prfitim
pasuror t kundrligjshme. eku i lshuar pa mbules nuk sht
i rrem (falsifikuar), por sht vetm i lshuar pr shumn pr
t ciln nuk ka mbules, sepse prmbajtja e tij n kt rast nuk
sht i pa vrtet, e personi i cili n te sht shnuar si dhns
edhe e ka dhn at dokument; e vetmja sht se sht lshuar
pa mbules.(kjo vlen edhe pr dokumentet tjera publike me t
cilat bhet pagesa pa t holla t gatshme, psh., kambiali, letr
garancionet, kartelat e kredis, kartelat e pagess etj).

1051

Falsifikimi i ekut apo kartels s kredis bankare do t

thot prodhimi i rrem ose ndryshimi i ekut apo kartels s
vrtet me qllim q t prdoret si e vrtet pr t realizuar dobi
pasurore t kundrligjshme. Nse eku i rrem apo kartela e
falsifikuar prdoret dhe kshtu realizohet dobija pasurore e
kundrligjshme parqet veprn penale nga paragrafi 1 i ktij
neni. Kt form t veprs penale duhet dalluar nga vepra
penale e falsifikimit t ekut(si dokument publik) e cila
prfshihet me veprn penale, falsifikimi i dokumenteve nga
neni 332 par 3 lidhur me paragrafin 1 t KPK. Ktu, shtrohet
pyetja se i cili kualifikim juridik do t aplikohet kur eku i
rrem apo kartela e falsifikuar e kredis prdoret, vehet n
qarkullim. Dnimi i parapar edhe pr veprn penale nga
paragrafi 1 i ktij neni, edhe pr veprn penale, falsifikimi i
dokumenteve nga neni 332 par 3, lidhur me paragrafin 1 sht
i njejt. Meqense vepra penale nga neni 248 par 1 ka karakter
special, (lex specialist drogat legi gjenerali) , ather duhet
prdor kualifikimin i ksaj vepre penale. Legjislacionet penale
t vendeve tjera nuk e kan prkufizuar kt mnyr t ksaj
vepre penale nga paragrafi 1 n kt grup t veprave penale e
as n kt norm penale, por si form e prgjithshme ka mbet
aty ku e ka vendin, si vepr penale, falsifikimi i dokumenteve,
nga neni 332 par 3 lidhur me paragrafin 1 t ktij Kodi. Nuk e
shoh arsyen e inkriminimit t dyfisht kur rrezikshmria
shoqrore pr kah sanksioni i parapar sht i njejt.
Lshuarja dhe vnja n qarkullim e njkohshme e nj numri t
eeve pa mbules, realizohet vetm nj vepr penale. Nse
nj numr i madh i eeve t tilla jan lshuar n nj
periudh t shkurt kohore mund t ekzistoj nj vepr penale e
vazhduar. N kt rast kualifikimi juridik i veprs penale
bhet sipas shums s prgjithshme t prfitimit t dobis
pasurore, pa marr parasysh numrin e t dmtuarve.
Me kryerjen e ksaj vepre penale mund t prmbushen
elementet e veprs penale t mashtrimit; ather nuk ka
bashkim n mes t ktyre veprave penale, sepse lshuara e
ekut pa mbules sht form e posame e mashtrimit dhe
sipas principit t specialitetit, kryersi prgjigjet vetm lidhur
me kt vepr penale-neni 248 par 1 ose 2 KPK.
Paragrafi 2.

1052

N paragrafi 2 t ktij neni sht prkufizuar nj form

tjetr e ksaj vepre penale e cila ka t bj me prdorimin e
kartels bankare n automatin e banks pr trheqjen e parave
t gatshme duke ditur se nuk ka mbules n llogarin rrjedhse
apo e prdor karteln e kredis pr t ciln e di se n kohn e
pagess nuk do t jet n gjendje t siguroj shumn
prkatse. Krejt kjo me qllim t realizimit t dobis pasurore
t kundrligjshme. Kjo form e ksaj vepre penale kryhet n
dy mnyra dhe at: a) duke prdor karteln e banks n
automat kur e din se nuk ka mbules n llogarin rrjedhse,
dhe b) duke prdor karteln e kredis pr t ciln e di se n
kohn e pagess nuk do t jet n gjendje t siguroj shumn
prkatse-shumn pr ta kthyer kredin. Veprimi me t cilin
kryhet kjo vepr penale sht prdorimi i kartels bankare n
automatin e banks dhe prdorimi i kartels s kredis kur e di
se n kohn e pagess nuk sht n gjendje ta siguroj shumn
prkatse pr pages. Objekti i veprimit t ksaj forme t
veprs penale sht kartela bankare dhe kartela e kredis.
Kryers i ksaj forme t veprs penale mund t jet do
person. Sa i prket fajsis, kjo form e veprs penale kryhet
me dashje dhe n vetdijen e kryersit duhet t prfshihet se
n llogarin rrjedhse nuk ka mbules apo vetdijen se me
prdorimin e kartels s kredis e di se n kohn e pagess nuk
do t jet n gjendje t siguroj shumn prkats t ciln e ka
realizuar. Pr ekzistimin e ksaj forme t veprs penale,
prve dashjes duhet t ekzistoj edhe qllimi pr ti sjell vetes
apo tjetrit prfitim pasuror t kundrligjshm. Nse, tek
kryersi mungon dashja apo qllimi pr ti sjell vetes apo
tjetrit dobi pasurore, ather nuk do t ekzistoj kjo vepr
penale.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 t ktij neni na paraqitet forma
kualifikuese e veprs penale nga paragrafi 1 dhe 2 t ktij
neni, nse dobia pasurore e tejkalon shumn prej 15.000 euro.
N baz t nenit 82 dhe 83 t ktij Kodi dobija pasurore e
fituar me kt vepr penale duhet t konfiskohet.
Praktika gjyqsore.
Pr ekzistimin e veprs penale, lshuara e ekut pa
mbules mjafton q kryersi ta jap ekun pr t cilin e din se

1053

nuk ka mbules, andaj nuk sht e nevojshme q kryersi me

kt veprim ta vej n lajthim kreditorin(trasatin) pr
ekzistimin e muless s ekut.
Aktgj. Gjykats Supreme e Serbis, Kz. 47/78.
Kur personi n afatin relativisht t shkurt lshon shum
ee pa mbules, veprimet e tij pr kryerjen e veprs penale
duhet juridikisht t kualifikohen( cilsohen) prshtatshmrish
sipas paragrafit prkats duke pas parasysh shumn e
trsishme t prvetsimit t kundrligjshm.
Aktgj. Gjykats Qarkut n Beograd kz. 1277/78.
Ekziston nj vepr penale e vazhduar, lshuara e ekut pa
mbules e jo aq vepra penale sa jan lshuar ee t tilla, nse
kemi t bjm me t njtin kryers i cili realizon shum vepra
penale t njjta me veprime t koh pas kohshme, prveq
ksaj ekziston edhe kontinuiteti kohor n mes veprimeve t
caktuara t kryerjes.
Gj. Supreme e Serbis Kz. 34/79.
Kur tek forma e kualifikuar e veprs penale, lshuarja e
ekut pa mbules, prdoret konstruksioni i veprs s vazhduar
penale, kualifikimi juridik caktohet sipas shums s
prgjithshme t dobis pasurore t kundrligjshme pa marr
parasysh numrin e t dmtuarve.
Qndrim i seancs s Gjykats Federative, Gjykatave t
Republikave dhe Krahinave dt. 26.06. 1981.
Pagesa e br n llogarin rrjedhse t lshuarsit t ekut
pa mbules pas kryerjes s veprs s par dhe para kryerjes
s veprs s fundit t cilat bjn pjes n veprn e vazhduar,
lshuara e ekut pa mbules duhet t merret n konsiderim si
mbules me rastin e vrtetimit t dobis pasurore t
kundrligjshme t prfituar me kryerjen e asaj vepre.
Qndrim i seancs s Gjykats Federative, Gjykatave t
Republikave dhe Krahinave dt. 26.06. 1981.
Pr ekzistimin e veprs s kualifikuar penale, lshuarja e
ekut pa mbules, nuk sht i mjaftueshm q lshuarsi i
ekut pa mbules ka trheq nj sasi t caktuar t hollave ose
me ek ka paguar mallin e caktuar ose shrbimin, por tek ai
duhet t vrtetohet qllimi mashtrimit n kuptim t prfitimit
t dobis pasurore t kundrligjshme e cila sypozohet gjithnj
si shfrytzim i shums s shnuar n ekun e lshuar.
Qndrim i seancs s Gjykats Federative, Gjykatave t
Republikave dhe Krahinave dt. 26.06. 1981.

1054

Pr ekzistimin e forms s kualifikuar t veprs penale,

lshuarja e ekut pa mbules, nuk sht e mjaftueshme q
dhnsi i ekut pa mbules ka trheq nj sasi t hollave ose
me ek ka paguar mall t caktuar apo shrbim t caktuar,
duke ditur me at rast se eku nuk ka mbules, por tek ai duhet
t vrtetohet dashja lidhur me prfitimin e dobis s
kundrligjshme.
Mungesa e shkakut t dashjes n krahasim me prfitimin e
dobis pasurore t kundrligjshme n aktgjykim me t cilin i
akuzuari sht shpall fajtor pr vepr penale t kualifikuar, l
shuarja e ekut pa mbules, paraqet shkelje qensore t
dispozitave t procedurs penale.
Gjykata Supreme e Serbis Kz. 1255/81.
Shmangia nga tatimi
Neni 249
(1)
Kushdo i cili me qllim q ai apo personi tjetr ti
shmang pjesrisht apo trsisht pagimit t tatimit, tarifave
apo kontributeve t tjera t prcaktuara me ligj jep t
dhna t pavrteta pr t ardhurat e veta apo nuk i
prfshin informatat lidhur me t ardhurat e tij, gjendjen
ekonomike apo fakte tjera relevante pr vlersimin e
detyrimeve t ktilla dnohet me gjob dhe me burgim
deri n tri vjet.
(2)
Nse shuma e detyrimit nga paragrafi 1 i ktij neni,
pagimi i t cilit shmanget sht m e lart se 15.000 euro,
kryersi dnohet me gjob dhe me burgim prej gjasht
muajve deri n pes vjet.
__________________________
Paragrafi 1.
Tatitmi sht pjes e t ardhurave dhe pasuris t ciln
pr nevoja t veta shteti e merr nga personat fizik dhe juridik,
ndrsa me kontribute nnkuptojm ato t dhna t cilat me ligj
apo dispozita tjera, nga t ardhurat personale paguhen pr
prmbushjen e nevojave t prgjithshme n fusha t ndryshme
t veprimtaris shoqrore( shndetsia, arsimi, shkenca etj).

1055

Objekti mbrojts i ksaj vepre penale jan detyrimet pr

pagesn e tatimit, kontributet pr sigurimin e pensioneve dhe
shndetsis etj.
Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale jan paraqit
n mnyr alternative q kan t bjn: a) duke dhn t dhna
t pavrteta pr t ardhurat e veta me qllim q ti shmanget
pjesrisht apo trsisht pagimit t tatimit, tarifave apo
kontributeve t prcaktuara me ligj dhe b) duke i mos prfshi
informatat lidhur me t ardhurat e tij, gjendjen ekonomike apo
fakte tjera relevante pr vlersimin e detyrimeve, me qllim q
ti shmanget pjesrisht apo trsisht pagimit t tatimit, tarifave
apo kontributeve t prcaktura me ligj.
a)Me rastin e dhnies s shenimeve(t dhnat) t pavrteta, m
shpesh kemi t bjm me paraqitjen e t ardhurave(t hyrave)
m t ulta apo paraqitjen e shpenzimeve m t mdha nga ato
t vrtetat, shnime pr pasurin e cila i nnshtrohet tatimit,
numrit t punsuarve pr t cilt duhet paguar kontributet e
t ngjajshme. Vepra, parimisht, kryhet me paraqitjen e librave
afariste me shnime t pavrteta personelit t organit tatimor
apo me rastin e plotsimit t fletparaqitjeve tatimore me
shnime t pavrteta dhe dorzimi i tyre tek organi tatimor.
b)Forma e dyt e ksaj vepre penale ka t bj me mos
prfshirjen e informatave lidhur me t ardhurat e tij, gjendjen
ekonomike apo fakte t tjera relevante pr vlersimin e
detyrimeve t ktilla. P.sh., jan rastet kur fletparaqitja
tatimore nuk i prfshin informatat lidhur me t hyrat, gjendjen
ekonomike apo fakte tjera t nevojshme pr prcaktimin e
latsis s tatimit edhe pse sht detyrim ligjor apo kur n
paraqitjen tatimore nuk tregohen shenimet mbi faktet t cilat
kan t bjn me bazn themelore pr vlersimin e lartsis s
tatimit ose t caktimit t kontributeve.
Vepra penale mund t kryhet vetm lidhur me ato t
ardhura ose sende t cilat jan prfituar n mnyr ligjore,
ndrsa t ardhurat e fituara n mnyr kundrligjore nuk
paraqiten sepse pr to nuk ekziston detyrimi ligjor. Paraqitja e
till do t thot vetakuzim pr ndonj vepr penale apo
kundrvajtje.
Kryers i ksaj vepre penale sht obliguesi i cili ka
detyrim q ti paraqes shenimet lidhur me t ardhurat ligjore ,
sendet dhe faktet tjera t cilat ndikojn n prcaktimin e
lartsis s tatimit. Obligues pr paraqitje t shnimeve sht

1056

personi fizik ose personi prgjigjs tek personi juridik.

Kryers i ksaj vepre penale mund t jet edhe personi i cili n
emrin e tjetrit paraqet shenime t pavrteta apo nuk i prfshin
informatat lidhur me t ardhurat dhe sendet t cilat shrbejn
si baz pr prcaktimin e lartsis s tatimit. Kryers sht
edhe personi i cili nn emrin e huaj ushtron veprimtari e cila e
obligon pr paraqitje t fletparaqitjes tatimore. Ktyre
personave u takon edhe ortaku i fshehur i bashksis s
ortakve i cili n marrveshje me ortakt tjer e ka prpiluar
dhe e ka paraqit fletn tatimore t rrejshme. Tek, kontratat
mbi qarkullimin e patunshmrive,( ndrrimin, shitja etj.), n t
cilat sht shnuar mimi m i ult se ai real, pr shmangie
tatimi prgjigjen t dy palt kontraktuese, pa marr parasysh
se cila pal kontraktuese ka pr detyrim pagimin e tatimit n
qarkullim.
Vepra penale konsiderohet e kryer me paraqitjen e
pavrtet t fletparaqitjes, pa marr parasysh lartsin e
shmangies s tatimit. Konsideroj se mungon kushti objektiv i
dnueshmris n paragrafin 1 t ktij neni. Legjislacionet tjera
e kan prcaktuar kt kusht objektiv t dnueshmris mbi
1000 euro. do shmangie e tatimit nn kt shum nuk
paraqet vepr penale por kundrvajtje. Prandaj nj kusht i till
objektiv do ta dallonte veprn penale nga kundrvajtjet e
caktuara financiare dhe ekonomike.
Pr kryerjen e ksaj vepre penale krkohet dashja direkteqllimi pr shmangie t trsishme apo t pjesshme t tatimit,
tarifave apo kontributeve tjera t prcaktura me ligj. Kryersi
sht i vetdijshm pr dhnien e shenimeve t pavrteta
lidhur me faktet relevante pr tiu shmang tatimit, tarifave
dhe kontributeve tjera. Pr ekzistimin e elementit subjekti t
veprs sht jo relevante se a veprohet me qllim q mos t
paguhet tatimi personal apo kontributet tjera apo detyrimi ka
t bj me personin tjetr juridik ose fizik.
Nuk sht i mundur bashkimi i ksaj vepre penale me
veprn penale falsifikimi i dokumenteve 332 KPK, nse
dokumenti i ndryshuar apo i prodhuar rrejshm sht prdor si
mjet pr kryerjen e veprs penale t shmangies s tatimit,
sepse dokumenti i falsifikuar tek vepra penale, shmangia e
tatimit paraqitet si mjet me t cili kryhet vepra penale. Po
ashtu nuk ka bashkim t veprs penale t mashtrimit me kt

1057

vepr penale ngase mashtrimi na paraqitet vepr e posame e

ksaj vepre.
Forma kualifikuese ksaj vepre penale (par.2) ekziston
nse shuma e detyrimit e cila shmanget pr tu paguar kalon
15000 euro. Pr ekzistimin e veprs s kualifikuar penale
kryersi duhet t jet i vetdijshm pr shumn e cila
shmanget nga detyrimi.
Vshtrim i shkurtr lidhur me pr tregtin
elektronike dhe detyrimin tatimor.
Sot, tregtia elektronike dhe veprimtaria elektronike
imponojn nj riorganizim dhe mbikqyrje elektronike t
mnyrave t tregtis dhe llogaritjes s tatimit, tarifave dhe
kontributeve tjera.
Me paraqitjen e internetit, metodat klasike t ashtuquajtura
kontrolla e letrs, tani ia ka lshuar vendin kontrollit me
metoda elektronike. Me kto metoda prcillen dhe
evidentohen transaksionet financiare brenda vendit dhe jasht.
sht detyr kruciale, para se gjithash n rend t par t
gjenden metodat dhe mnyrat e kontrollit t transaksioneve t
ekzekutuara, t dihet lokacioni, pjesmarrsit e transaksionit
dhe harmonizimit i mnyrave t kontrollit n hapsirn
ndrkombtare. Dalja n fushn ndrkombtare dhe vendore
do t thot prpunimi i parimeve themelore t tregtis
elektronike t cilave do t duhet ti prmbahen t gjith
nnshkruesit, n t kundrtn, vshtir se mund t hyhet n
gjurm tregtis dhe transaksioneve t tyre.
Shmangia e tatimit do t jet e trsishme dhe e pjesshme
kur tatim paguesit nuk e lajmrojn n trsi shumn e t
ardhurave t fituara apo t arrdhuarve t cilat i nnshtrohen
tatimit, nuk e lajmrojn posedimin e pasuris e cila sht mjet
i tatimit ose fshihen t dhnat relevante ose veprimtarit t cilat
shrbejn si shkas pr ti tatimuar. Shmangia e pjesshme
ekziston n rast kur tatim paguesi e paraqet paraqitjen e rreme
apo t mangt lidhur me shumn e t ardhurave, lidhur me
vlern e pasuris, lidhur me faktet dhe veprimtarit t cilat
shrbejn pr llogaritjen e tatimit. Me dhnjn e t dhnave t
pa sakta ndikohet drejt pr drejt n zvoglimin e mass s
tatimit( Franja Bacic dhe Sime Pavloviv; Komentar Krivicnog
Zakona- Zagreb, 2004, faq. 995).
N rastet kur mos paraqitja e t ardhurave t deponuara n
llogarit bankare ndrkombtare, tani po tentohet t zbulohen

1058

dhe nse nuk ndalohen ather t zvoglohen. Komisioni

Evropian, si ndr institucioni m i fuqishm i Unionit
Evropian, lidhur me zgjedhjen e problemit t shmangies s
tatimit ka krkuar liberalizimin e aplikimit t ashpr t parimit
fshehsit e llogarive bankare. Pr arsye t kuptueshme Zvicra i
reziston ksaj krkese t Komisionit Evropian. Zvicra sht e
njohur pr fitime financiare q i prfiton nga llogarit personale
bankare t personave t pasur. Pr t gjith ata t cilt merren
me veprimtarin bankare, vlen parimi- profesionalizmi, besimi
dhe mbrojtja e privatsis. Komisioni Evropian propozon q
secili transaksion i t hollave mbi 15.000 euro nga Unioni
Evropian dhe n Unionin Evropian duhet t lajmrohet
oraganeve kompetente shtetrore dhe t sigurohet asja n
emrin, numrin e llogaris dhe shenimet mbi prqindjen e
kamats n vendin ku transferohen mjetet. Me kt tentohet t
zgjidhet, jo vetm problemi i fshehjes s tatimit por edhe t
larjes s paras.
Republika e Kosovs q nga viti 2004 e ka aprovuar Ligjin
mbi larjen e paras i cili sht n zbatim nga data e aprovimit
me disa plotsime dhe ndryshime. Me kt ligj sht
rregulluar q secili person sht i detyruar t paraqes shumn
mbi 10.000 euro n hyrje dhe dalje t Kosovs.
Bankat n Republikn e Kosovs sipas ktij ligji kan pr
detyrim t paraqesin secilin transaksion t pagess, apo
transferin nse e kalon shumn mbi 10.000 euro tek Banka
Qendrore e Kosovs e ajo n rast dyshimi e lajmron
shrbimin kompetent. Krahas t ligjit t posam kundr
larjes s paras ekziston edhe rregullorja e cila i rregullon
procedurat e zbatimit t ktij ligji.
Praktika gjyqsore:
Veprn penale shmangia e tatimit e kryen vetm ai i cili ka
pr detyrim ta paraqes paraqitjen tatimore mbi realizimin e t
hyrave nga veprimtaria e lejuar e jo edhe ai i cili me shkelje t
ligjit me t cilin rregullohet nj veprimtari, realizon t hyra t
kundrligjshme. Me krkuar nja nj person i till q t paraqet
paraqitjen tatimore do t thot me shtyt personin e till pr
vetakuzim.
VSRH. I kz.223/73
Vepra penale e vazhduar sht nj nga rastet e bashkimit
ideal t veprs penal, kur pr shkak t bashkimit t disa

1059

faktorve t caktuar dhe veprimeve t prsritura t kryerjes s

veprs bashkohen n nj vepr penale. Pr shkak se secila
vepr penale hyn si pjes prbrse e veprs s vazhduar duhet
n vete t prmbaj t gjitha elementet e veprs till penale.
N prputhje me kt, tek vepra penale e vazhduar e
shmangies s tatimit q duhet t prfshij shmangien e tatimit
n mnyr t vazhduar pr disa vite n vijim, shmangia e
tatimit pr sejcilin vit duhet, vetvetiu, t prmbaj elementet e
veprs penale, shmangia e tatimit dhe kshtu t konstatohet
shuma e shmangies s tatimit pr t gjitha vitet.
VSRH. I kz.2067/77.
Mashtrimi i institucionit tatimor, me qllim t shmangies
s tatimit trsisht ose pjesrisht, nuk sht vepr penale e
mashtrimit, por vepr penale e veant e shmangies s tatimit,
me kusht q shmanga e tatimit ka t bj me t hyrat e
ligjshme.
VSRH I kz. 147/82.
Kur sht vrtetuar se i akuzuari n cilsin e redaktorit pr
shtypjen pllakateve, rrejshm ka faturuar, me qllim q faturat
e tilla tu shrbejn tatim paguesve tjer pr shmangien e
pjesshm t tatimit, jan prmbush elementet e veprs penale
t shmangies s tatimit n ndihm e jo elementet e veprs
penale t keqprdorimit t pozits zyrtare.
VSRH. I kz 649/84
Pranimi i paarsyetueshm i dhuratave
Neni 250
Kushdo i cili gjat ushtrimit t veprimtaris ekonomike
krkon apo pranon dhurat, shprblim apo ndonj
prfitim tjetr joproporcional me qllim t lnies anash t
interesave t organizats s tij t biznesit ose t personit
juridik a t shkaktimit t dmit n t me rastin e lidhjes s
kontrats apo pajtohet pr kryerjen e ndonj shrbimi
dnohet me gjob a me burgim deri n tri vjet.
Kushdo q duke kryer vepr penale nga paragrafi 1 i ktij
neni krkon apo pranon dhurat o shprblim apo ndonj
fitim joproporcional pr vete ose pr cilindo person t
tret q ka si kundrshrbim arritjen e ndonj kontrate
ose marrveshjeje q t kryhet ndonj shrbim dnohet
me burgim deri n tri vjet.

1060

Kushdo q duke kryer vepr penale nga paragrafi 1 i ktij

neni krkon apo pranon dhuratn, shprblimin a ndonj
prfitim tjetr pas lidhjes s kontrats apo pas kryerjes s
shrbimit dnohet me burgim deri n nj vit.
Dhurata e pranuar apo shprblimi konfiskohen.
_______________________
Inkriminimi i ksaj vepre penale bazohet n Konventn
ndrkombtare kund korupcionit. Me neni 8 t ksaj
Konvente kundr korupcionit sht parapar detyrimi pr
shtetet t cilat e kan ratifikuar kt konvent(Republika e
Kosovs me Kushtetut i ka pranuar Konventat ndrkombtare)
q n legjislacionet e tyre penale t inkriminojn dhe t marrin
masat tjera me t cilat do t konsiderojn si vepr penale
krkesn e vetdijshme gjat ushtrimit t veprimtaris
ekonomike ose pranimin a premtimin e ndonj dobie pasurore,
proporcionale apo disproprcionale, pr veti apo pr tjetrin a
pr personin e tret, nga cilido person i cili udhheq apo
punon
n sektorin privat, n organet shtetrore, n
institucionet dhe organizatat ndrkombtare, n institucionet
shtetrore ndrkombtare, n parlamentet ndrkombtare dhe
gjyqtar dhe zyrtar n gjykatat ndrkombtare, n mnyr q
t veprojn ose t prmbahen , ashtu q t shkelin detyrimet e
tyre.
Me kt vepr penale sht inkriminuar korupcioni n
veprimtarit ekonomike t organizatave t biznesit dhe t
personave juridik jashta dy veprave penale kundr detyrs
zyrtare nga neni 343 dhe 344 t ktij Kodi.
Ndoshta duhet potencuar se Konventa kundr korupcioni
nuk jep ndonj definicion se ka kuptojm me korupcion.
Mirpo, sipas nenit 2 t Konvents Civilo juridike pr
korupcionin e nnshkruar n Strasburg m 2001.,
korupcioni do t thot; krkimi, dhnja ose pranimi
proporcional apo disproporcional t rryshfetit ose fardo
dobije tjetr t pa lejuar ose mundsi pr nj dobi t till e
cila destabilizon kryerjen e drejt t cils do detyr ose sjellje
t cilat krkojn nga marrsi i ryshfetit, dobi t pa lejuar apo
mundsi t prfitimit t nj dobije t till.
Nj nga bazat ma t rndsishme t Unionit Evropian pr
konventn penalo-juridike mbi korupcionin, pa tjetr sht
protokolli shtes i konvents mbi mbrojtjene interesave

1061

financiare t unionit, (protocol of 27 september 1996 to the

Convetion on the Protection of Community
Financial
Interesit) Neni 2 dhe 3 t ktij protokoli krkon nga shtetet
antare q n legjislacionet e tyre penale ta inkriminojn
marrjen(korupcioni pasiv) dhe dhnien e rryshfetit(korupcioni
aktiv), t cilat forma koruptive nuk dallojn nga nocioni n
nenin 3 t Kovnets kundr korupcionit. sht e rndsis t
ceket se n nenin 4 t protokollit afirmohet parimi i asimilimit
sipas s cils, secili shtet antar i Unionit detyrohet q
inkriminimi nga neni 2 i protokolit t aplikohet, jo vetm ndaj
personave t vet zyrtar por edhe ndaj personave zyrtar t
Unionit lidhur me detyrat e tyre.
N fushn ndrkombtare sht edhe Rezoluta e Kuvendit
t Kombeve t Bashkuara 3514(1975) dhe Konventa e
Kombeve t Bashkuara pr organizimin e kriminalitetit
transnacional e aprovuar n Palermo n vitin 2000, dhe
Rezoluta e Kshillit t Evrops pr 20 parimet udhzuese pr
luftimin e korupcionit. Republika e Kosovs sht obliguar q
n legjislacionin e saj penal t inkriminoj korupcionin pasiv
dhe aktiv si n vend ashtu edhe n at ndrkombtar. sht
obliguar q t themeloj trupa t specializuara n luftn kundr
korupcionit.( sht themeluar agjensioni anti korrupsion i cili
funksionon ma se katr vite. N institucionet e ndjekjes penale
jan trejnuar persona t caktuar pr luftimin e korupcionit
etj). Me rndsi t veant sht edhe Konventa OECD mbi
ndalimin e mitdhnies s personave zyrtar ndrkombtar t
cilt marrin pjes n transaksionet e veprimtarive me karakter
ndrkombtar- ka hyr n fuqi m 1999. Kjo Konvent
parasheh nj varg obligimesh t shteteve t cilat e ratifikojn
at. (Franjo Bacic / Sime Pavlovic; Komentar Krivicnog
Zakona-posebni deo, Zagreb 2004, faqe 1022).
Kjo vepr penale ka t bj me marrjen e
ryshfetit(korupcioni pnasi). Ryshfeti paraqet nj marrveshje
t caktuar ose nj plqim, madje edhe i shukatshm, apo nj
akt konkludent n mes t marrsit dhe dhnsit t ryshfetit. N
prbrjen e saj hyn veprimi dhe kundr veprimi, ndrrimi
zhvillohet sipas parimit franco n dor( pagesa ose drgesa
n dor); mardhnia reciproke karakterizohet me veprime
reciproke t kundrligjshme ose premtimi i personit prgjegjs
se do t veprohet ashtu dhe ndonj dobi pr at shrbim.

1062

Ryshfeti sht nj marrdhnie korruptive e veant,

bashkpunim(kooperim) n mes dhnsit dhe marsit.
Ryshfetin e shoqron qllimi korruptiv( animus corruptandi)
si pjes e pa shmangshme e dashjes (dolus).
N prgjithsi, pr veprn penale t ryshfetit sht me
rndsi t vrtetohet prmbajtja e asaj marrveshje, se ka
sht krkuar nga personi zyrtar apo prgjegjsi, pr ka po i
ipet ryshfeti. Kjo sht e rndsis pr ta br dallimin n mes
t nenit 250 dhe nenit 251.
N nenin 250 sht prkufizuar rasti i marrjes s
mitos(korrupsioni pasiv) se si do t kryhet veprimi i
kundrligjshm. Arsyeshmria e nj prkufizimi t till sht
luftimi i veprimeve t kundrligjshme ose mosveprimet e
kundrligjshme n mnyrn me t ciln dmtohe interesi i
subjektit t prfaqsuar. Qllimi i dhnsit dhe marrsit sht
lnia ansh e interesit apo dmtimit t interesit t subjektit tek
i cili ushtron veprimtari ekonomike. Natyra e ksaj norme
penale sht e till sa mund t thuhet se e rrezikshme dhe
kriminale sht vetm blerja e kryersit pa marr parasysh se a
shkaktohet dmi.
Paragrafi 1.
Sipas paragrafit 1 t ktij neni, kryers mund t jet secili
person gjat ushtrimit t veprimtaris ekonomike. Praktika ka
treguar se kryers i ksaj vepre penale mund t jet, zakonisht
personi zyrtar apo prgjegjs n organizatn e biznesit apo
tek personi juridik i cili ka mundsi t lnjs anash t
interesave t organizats a t personit juridik ku i ushtron
detyrat dhe autorizimet e veta, apo t shkaktoj dm
organizats s biznesit a personit juridik ku i ushtron detyrat
dhe autorizimet e veta, me rastin e lidhjes s ndonj kontrate
ose pajtohet t kryej ndonj shrbim pr interes t mitdhnsit.
Kshtu sht inkriminuar kjo vepr penale n legjislacionin
penal t Kroacis, ku si kryers paraqitet personi prgjegjs.
Kjo vepr penale sipas prkufizimit t saj na paraqitet n
tri forma dhe at: Forma e par sht prkufizuar n paragrafi
1 t ktij neni. Forma e dyt sht prkufizuar n paragrafin 2
t ktij neni dhe forma e tret sht prkufizuar n paragrafin 3
t ktij neni.

1063

a)Sipas forms s par kryersi krkon apo pranon

dhurat, shprblim apo ndonj prfitim tjetr joproporcional
me qllim q t lj anash interesat e organizats s tij t
biznesit ose t personit juridik a t shkaktimit t dmit n t
me rastin e lidhjes s kontrats apo pajtohet pr kryerjen e
ndonj shrbimi.
b) forma e dyt e ksaj vepre penale ka t bj me at se
kryersi pr ta kryer veprn penale nga paragrafi 1 krkon apo
pranon dhurat o shprblim apo ndonj fitim joproporcional
pr vete ose pr ndonj person t tret q ka si
kundrshprblim arritjen e ndonj kontrate ose marrveshje q
t kryhet ndonj shrbim.
c) Forama e tret e ksaj vepre penale ekziston kur kryersi
duke kryer veprn penale nga paragrafi 3 i ktij neni krkon
apo pranon dhurat, shprblim a ndonj prfitim tjetr pas
lidhjes s kontrats apo pas kryerjes s shrbimit.
a) Vepra penale nga paragrafi 1 kryhet n tri mnyra dhe
at: 1. Kur kryersi gjat ushtrimit t veprimtaris ekonomike
krkon apo pranon dhurat, shprblim apo ndonj prfitim
tjetr joproporcional me qllim t lnies anash t interesave t
organizats ku ai punon ; 2. Kur kryersi gjat ushtrimit t
veprimtaris ekonomike krkon apo pranon dhurat,
shprblim apo ndonj prfitim tjetr joproporcional me qllim
t shkaktimit t dmit n organizatn e biznesit apo personit
juridik ku punon me rastin e lidhjes s kontrats, dhe 3. kur
kryersi gjat ushtrimit t veprimtaris ekonomike krkon apo
pranon dhurat, shprblim apo ndonj prfitim tjetr
joproporcional me qllim q t pajtohet pr kryerjen e ndonj
shrbimi. Karakterstik e prbashkt e ktyre tri mnyrave t
ksaj vepre penale nga paragrafi 1 i ktij neni sht q
kryersi krkon apo pranon dhurat, shprblim apo ndonj
prfitim tjetr joproporcional. Ndrsa ajo q i dallon kto tri
mnyra sht te kundrkrkesa, respektivisht te krkesa e
mitdhnsit, do t thot se cilin qllim dshiron mitdhnsi ta
realizoj.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale nga paragrafi
1 prbhet nga krkimi apo pranimi i dhurats, shprblimit
apo ndonj prfitim tjetr joproporcional. Krkimi apo
pranimi duhet t jet lidhur me ndonj marrveshje ose me
kryerjen e ndonj shrbimi i cili sht n favor pr tjetrin,
sht pr interes t tjetrit, me kusht q kryersi me sjellje t

1064

tilla ti shkaktoj dm organizats s biznesit a personit juridik

t cilin e prfaqson. Interesi i nj pale tjetr sht pjesa
qndrore e ktij inkriminimi, do t thot, mundsimi i ans s
kundrt n prparsi t caktuara, benificione ose favore t cilat
nuk do ti kshte me rastin e ndonj marrveshje apo lidhje
kontrate ose n rast t ofrimit t shrbimit. N rastin konkret
interesi i pals tjetr do t ishte q kryersi me sjelljet e tija t
lj anash interesin e organizats s biznesit a t personit
juridik ku ai ka autorizime t caktuar pr ta prmbush
marrveshjen. Do t thot se kryersi me mosveprim duhet t
lj anash interesin e organizats s biznesit a t personit
juridik, t mos i prmbush detyrat e veta dhe n kt mnyr
ti shkaktohet dm organizats s biznesit a personit juridik t
ciln ai e prfaqson.
Esht e natyrshme se me rastin e kryerjes s ksaj vepre
penale, kryersi me sjelljet e veta e dmton organizatn e
biznesit a personin juridik pr t ciln ai posedon me
autorizime t caktuara. Dmi kryesisht sht pronsor por
mund t jet edhe dmi jomaterjal, psh., dmtimi i prestigjit t
organizats a personit juridik etj.
Mnyra e dyt e ksaj vepre penale nga paragrafi 1 ka t
bj me lidhjen e kontrats s dmshme pr organizatn e
biznesit a personin juridik pr t ciln kryersi posedon
autorizime t caktuara.
Dmi, kryesisht sht pronsor- psh., kur prfaqsuesi i
organizats s biznesit lidh kontrat mbi shfrytzimin e nj
teknologjie t vjetruar dhe joprofiatbile.
N nj pjes, ky inkriminim i prgjigjet inkriminimit t
veprs penale, lidhja e kontrats s dmshme nga neni 237 t
ktij Kodi. Andaj, nse kryersi e kryen veprn, lidhja e
kontrats s dmshme nga neni 237 par. 2 do t mund t
dnohej me dnim burgu deri dhjet vjet. Ktu shtrohet pyetja
e cila dispozit e ktij Kodi do t aplikohet pr rastet kur nj
prfaqsues i nj organizate t biznesit lidh kontrat t
dmshme pr organizatn e vet pr shkak t marrjes s mitos.
Q t dy kto inkriminime ndodhen n t njjtin kapitull.
Konsideroj se me ndryshimin dhe plotsimin e ktij Kodi nuk
do t ket inkriminime t dyfishta t veprave penale. Kjo
vepr penale nga neni 250 dhe vepra penale nga neni 251 nuk
jan parapar n legjislacionet e vendeve t rajonit, prveq n
legjislacioni penal t Kroacis. Me siguri veprat penale t

1065

ksaj natyre mbulohen me veprn penale t lidhjes s

kontrats s dmshme apo me veprn penale t marrjes ose
dhnies s ryshfetit si vepra penale t karakterit t
prgjithshm.
Mnyra e tret e ksaj vepre penale nga paragrafi 1 i ktij
neni ka t bj me shprehjen e kjart t kryersit se do t kryej
ndonj shrbim pr rryshvetdhnsin(dhuratdhnsin).
Shrbimi mund t jet i llojllojshm dhe sht shtje faktike
t ciln duhet gjykata ta vrtetoj pr secilin rast ve e ve.
N prshkrimin e ksaj vepre penale e takojm shprejen
dhurat, shprblim apo ndonj prfitim tjetr joproporcional.
Dhurata sht send i lujtshm apo i palujtshm. Sendet
mund t jen t tashme dhe t arrdhshme(frytet, prodhimi
etj). M gjersisht lidhur me sendet shiko Ligjin mbi
marrdhniet pronsore.
N ann e dhuratdhnsit ekziston qllimi(animus) pr t
qen dhurues ndaj dhuratmarrsit. Meqense tek kjo vepr
penale kemi t bjm me kundrshrbim n mest t
dhuratmarrsit
dhe
dhuratdhnsit(mitmarrsit
dhe
mitdhnsit), dhuratdhnja nuk e ka formn klasike, t pastr
t dhurats e cila i ipet dikujt pa shprblim. Rastet e tilla hyjn
n t ashtuquajtura, dhurata ipet dhuratmarrsit pr nj
veprim t mvonshm i cili m von do t pasoj. Vlera e
dhurats do t jet m e vogl se ajo q prfiton
dhuratdhnsi- joproporcionale, n t kundrtn nuk do t
ekzistonte arsyeja e dhnjs s dhurats.
Me prfitim tjetr do t nnkuptojm sejciln dobi e cila
nuk konsiderohet si dhurat, nuk sht e domosdoshme t jet
gjithnj materiale, ashtu q mund t jet psh., nj vend pune
m t mir, mundsimi i marrjes s kredis, me nj fjal hyjn
t gjitha beneficionet, favoret dhe prparsist e mitmarrsit
ose t ndonj personi tjetr si kundr shprblim pr punn e
kryer. Edhe n kt rast prfitimi duhet t jet joproporcional
me at q prfiton dhuratdhnsi .
Dhurata apo ndonj prfitim tjetr pasuror n secilin rast
duhet t jet i atill apo i prshtatshm pr ta sjell kryersin n
aso pozite sa t veproj n kundrshtim me rregullat, standardet
dhe interesin zyrtar t cilat sht i detyruar t kryej sipas ligjit
dhe regullave.
N praktikn gjyqsore, shpesh paraqiten problemet se
far vendimi duhet marr me rastin kur dhurata apo fitimi

1066

pasuror sht i vlers s vogl. T gjitha varen nga rrethanat

e caktuar t rastit konkret . Ktu e hasim nevojn pr ndjekje
penale pr shkak t marrjes s mitos por edhe ekzistimi i
kushteve pr aplikimin e institutit t rndsis s vogl(neni 7
KPK).Pr do rast, duke pas parsysh t ashtuquajtur
ligjshmrin mbi konfliktin e interesit dhe mundsin e pranimit
t ndonj dhurate, shrbimi apo premtimin e tyre, por jo me
qllim q kryersi n suaza t autorizimeve t veta t kryej
ndonj form t veprs penale t marrjes s ryshfetit,
respektivisht n kt mnyr t ndikohet n kryersin pr ta
kryer kt vepr penale(neni 250),do t jet, varsisht nga
shkaku i inkriminimit(ratio inkriminacije), aplikimi i nenit 7
prjashtimisht duhet t aplikohet n mnyr restriktive(t
ngusht).
Kryersi i ksaj vepre mund t veproj edhe nprmes t
ndrmjetsuesit, i cili sht, ather ndihms n kryerje t
ksaj vepre penale. Pr ekzistimin e veprs penale, nuk sht e
rndsis se a sht ndrmarr veprimi pr ka sht dhn
mito. Edhe personi i cili ka ofruar apo ka dhn mito,
prgjigjet pr veprn penale, dhnia e ryshfetit.
Duke pas parasysh karakterin e ktyre veprimeve t
kryerjes edhe momenti i kryerjes s veprs sht i ndryshm.
Marrja e ryshfetit sht e lidhur me kryerjen e veprimit t
personit prgjegjs. N pyetje jan, gjithn veprimet t cilat i
takojn autorizimeve t personit t caktuar prgjegjs,
veprimet t cilat n prgjithsi i takojn detyrave t puns s
tij, t cilat mund ti kryej sipas pozits s vet dhe
autorizimeve t dhna. Nuk do t ishte e mjaftueshme te kjo
vepr penale t bjm me mito pr veprimet t cilta jan kryer
duke e shfrytzuar pozitn, gjegjsisht, kemi t bjm me
veprime t cilat nuk bijn n suaza t veprimeve t
autorizuara, por jan veprime t cilat kryersi i ka kryer kur ka
arrdh n situat q ti kryej gjat kryerjes s punve t tija.
Kjo do t ishte jashta kuptimit t asaj q sht qllimi i
mbrojtjes tek kjo vepr penale.
Nuk sht e rndsishme se at veprim pr t cilin ipet
mito do t duhej sipas organizimit t mbrendshm ta kryej
personi tjetr prgjigjs me t njjtat autorizime dhe pozit, e
jo ai i korruptuari. Do t thot; veprimin e kryerjes s veprs
penale e ka kryer marrsi i mitos i cili i ka pas t njetat
autorizime dhe pozit sikurse edhe personi t cilit sipas

1067

organizimit t mbrendshm t organizats i ka takuar ta kryej

at veprim.
Nga prkufizimi i veprs penale nga paragrafi 1 i ktij
neni rezulton se palt(dhnsi dhe marrsi i dhurats,
shprblimit apo t ndonj prfitimi joproporcional) jan t
pajtimit se mitoja sht kundrveprim pr cilin do veprim
zyrtar nga zuazat e autorizimeve zyrtare, kontraktuese e t
ngjashme t mitmarrsit( t korruptuarit). Bhet, ktu fjal pr
nj marrveshje, ku ende nuk dihet se i cili veprim saktsisht
krkohet por dihet se sht bler dhe paguar veprimi n suaza
t veprimtaris s personit prgjegjs.
Tek kjo vepr penale duhet t ekzistoj, n nj an dhe n
ann tjetr vetdija pr lidhjen n mes t mitos dhe veprimit t
krkuar, vetdija n mes t veprimit dhe kundrveprimit, pr
shrbimin dhe kundrshrbimin. Kur veprimi i kryerjes
prbhet nga pranimi i mitos(dhurats, shprblimit apo ndonj
prfitim tjetr joproporcional), t dy palt jan t vetdijshme
se mitoja sht kundrshprblim pr veprimin i cili krkohet.
E kur kemi t bjm me krkimin e mitos, mjafton q vetm
kryersi t jet i vetdijshm se pala tjetr e ka t qart se pr
ka sht fjala ka shihet nga prkufizimi i vepr penale nga
paragrafi 2 i ktij neni, kur thuhet:- ose pr personin tjetr-.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale mjafton t shprehet
gatishmria pr realizimin e qllimit.
Por, rezervimi i
kryersit se mitoja me t vrtet nuk do t ndikoj n veprimet e
tij sht e pa rndsishme. Prfitimi(mitoja) mund t krkohet
pr veti ose pr tjetrin. Vepra do t ekzistoj pa marr parasysh
lartsin e dobis(mitos), prveq nse ato jan dhurata t
rndomta. Ligji pr luftimin e korrupsionit e ka parapar
lartsin e vlers s dhurat s rndomt t cila u dhurohet
personave zyrtarr publik pa kundrshprblim. Duhet gjithnj
t vrtetohet se veprimi sht kryer pr shkak t mitos, pa
marr parasysh lartsin e mitos.
Kjo vepr penale konsiderohet e kryer me vet faktin e
pranimit ose krkimit t mitos. Sa i prket ans subjektive kjo
vepr penale kryhet me dashje direkte e prcjell me qllim t
lnjesh anash t intereseve t organizats s biznesit a t
personit juridik a t shkaktimit t dmit me rastin e lidhjes s
kontrats apo pajtohet pr kryerjen e ndonj shrbimi.
Paragrafi 2.

1068

b)N paragrafin e dyt t ktij neni na paraqitet forma e

dyt e ksaj vepre q ka t bj me kryerjen e veprs penale
nga paragrafi 1 pr arritjen e nj kontrate, apo marrveshje q
t kryhet ndonj shrbim. N realitet kryersi i ksaj forme t
veprs penale na paraqitet si ndrmjetsues i cili e kryen
veprn penale nga paragrafi 1 i motivuar nga pranimi ose
krkimi i dhurats o shprblimit apo ndonj prfitimi
joproporcional pr veti apo pr tjetrin pr tu arrit ndonj
kontrat ose marrveshje q t kryhet ndonj shrbim. Pr tu
konsideruar si e kryer kjo form e veprs penale duhet t
arrihet kontrata ose marrveshja pr tu kryer ndonj shrbim,
si kundrshrbim i pranimit apo krkimit t mitos. N rastin
konkret mitoja pranohet ose krkohet pr veprimin i cili duhet
t pasoj n t ardhmen. Fjala sht pr arritjen e ndonj
kontrate n favor t mitdhnsit apo marrveshje q t kryhet
ndonj shrbim pr interesin e mitdhnsit.
Edhe kjo form e veprs penale kryhet me dashje.
Paragrafi 3.
c)N paragrafin 3 t ktij neni sht parapar forma e tret e
ksaj vepre penale q ka t bj me krkimin apo pranimin e
dhurats, shprblimit apo ndonj fitim joproporcional (Me
shprehjenjoproporcional duhet kuptuar lartsin e vlers s
dhurats, shprblimit apo fitimit i cili duhet t jet m i vogl
se vlera e kundrshprblimit q do ta fitoj mitdhnsi. N t
kundrtn mitdhnsi nuk do t kishte arsye pr t dhn
mito).
pas lidhjes s kontrats apo pas kryerjes s shrbimit. Sikurse
shihet kjo form e veprs penale ekziston n rastet kur
kryersi i ksaj forme t veprs penale pasi ta kryej shrbimin
e krkon kundrshprblimin. Do t thot, se spari kryhet
veprimi i kundrligjshm, i pa drejt nga ana e kryersit e
pastaj krkohet apo pranohet mitoja ( Me shprehjenmito n
kt koment duhet kuptuar, dhuratn, shprblimin apo ndonj
fitim tjetr joproporcional).
. Edhe kjo form e veprs penale kryhet me dashje me qllim
t realizimit t ndonj prfitimi pasuror t kundrligjshm.
Paragrafi 4.

1069

N paragrafi 4 t ktij neni sht parapar konfiskimi i

detyruar i dhurats apo shprblimi.
Nse kryersi ka ndrmarr veprime t kundrligjshme t
cilat jan t tilla sa paraqesin vepr penale n veti, se paraqet
sulm n vlern e posame t mbrojtur, ather do t ekzistoj
bashkimi i veprs penale, marrja e pa arsyeshme e dhuratave
dhe t asaj vepre, psh., falsifikimi i dokumentit zyrtar, vepra
penale, keqprdorimi i pozits dhe autorizimeve.
Marrdhnia e ksaj vepre penale dhe veprs penale,
shkaktimi i falimentimit nga neni 234, na paraqet principi
konsumimit t veprs penale, ngase me kryerjen e veprs
penale nga neni 250 kryhet vepra penale nga neni 234 t ktij
Kodi.
sht i mundur bashkpunimi n kt vepr penale.
Kshtu nse dikush i ndihmon kryersit tek kjo vepr penale,
psh., pr kryersin e pranon dhuratn apo e krkon dhe ia jep
kryersit, ndrmjetson tek dhnsi i mitos, ai sht ndihms
n kryerjen e ksaj vepre penale. Ose nse dikush e shtyt, e
bind kryersin t krkoj ose t pranoj mito, e vet nuk jep dhe
nuk premton mito.
Dhnia e paarsyeshme e dhuratave
Neni 251
Kushdo q jep , tenton t jep apo premton dhurat a
shprblim joproporcional ose ndonj fitim tjetr pr
personin i cili ushtron veprimtari ekonomike me qllim t
lnies anash t interesave t organizats s biznesit ose t
personit juridik ose t shkaktimit t dmit organizats s
till t biznesit a personit juridik me rastin e lidhjes s
kontrats ose kryerjes s ndonj shrbimi dnohet me
burgim deri n tre vjet.
Kushdo q i jep, tenton ti jep, i premton ti jep dhurat
apo shprblim disproporcional apo fardo prfitim
personit i cili ushtron veprimtari ekonomike me qllim t
arritjes s ndonj prparsie t paarsyetueshme pr
lidhjen e kontrats apo pr kryerjen e ndonj shrbimi
dnohet me burgim deri n nj vit.
Nse kryersi i veprs penale nga paragrafi 1 ose 2 t ktij
neni jep dhurat apo shprblim me krkes dhe nse
veprn e lajmron para s t jet zbuluar apo para se ai t

1070

jet njoftuar se sht zbuluar, gjykata mund ta liroj nga

dnimi.
Dhurata apo shprblimi i dhn konfiskohet, pos n rastin
nga paragrafi 3 i ktij neni kur mund ti kthehet atij q e
ka dhn.
______________________
Ajo q sht thn lidhur me veprn penale, pranimi i
paarsyeshm i dhuratave nga neni 250 dhe marrjes s ryshfetit
nga neni 343 t ktij Kodi, pothuajse vlen edh pr kt
norm penalo juridike.
Paragrafi 1.
Baza inkriminuese e ksaj vepre penale, sikurse edhe
vepra penale nga neni 250, sht Konventa mbi korupcionin.
N nenin 7 t Konvents sht dhn prkufizimi i korupcionit
aktiv n sektorin privat. Vepr, konsiderohet secili veprim i
qllimshm dhe gjat ushtrimit t veprimtaris ekonomike,
premton, ofron ose jep ndonj prfitim joproporcional cilit do
person i cili udhheq ose punon n t cilin do veti n sektorin
privat pr t apo pr ndonj tjetr, pr t vepruar apo me u
prmbajt nga veprimi n at mnyr q shkel detyrimet e veta.
Kjo vepr penale, pothuaj se i prgjigjet strukturs s veprs
penale nga neni 344 t ktij Kodi, me dallim se tek vepra
penale nga neni 251 sanksionohet tentativa pr dhnien e
mitos, dhe tek vepra penale dhnia e ryshfetit nga neni 344
krkohet q organizats s biznesit a personit juridik ku punon
mitmarrsi ti shkaktohet dmi.
Sa i prket fajsis kjo vepr penale kryhet me
dashje(dolus) t orientuar me qllim t lnies anash t
interesave t organizats s biznesit a personit juridik ose t
shkaktimit t dmit organizats s till t biznesit a personit
juridik me rastin e lidhjes s kontrats. Pr elementet
objektive dhe subjektive t ksaj vepre penale shiko komentin
e nenit 250 t ktij Kodi.
Dhnia e mitos, ktu trajtohet si vepr e posame penale e
jo si bashkveprim n veprn penale nga neni 250 t ktij
Kodi, ngase ato duhet sanksionuar edhe kur nuk ekziston
korrupcioni pasiv(mitmarrja), psh., prfaqsuesi i organizats
s biznesit ka refuzuar t pranoj mito, e sht e arsyeshme t
bhet diferenca n dnim pr njenn dhe tjetrn vepr. Andaj,

1071

veprat penale, marrja dhe dhnia e paarsyetueshme e

dhuratave jan dy inkriminime t ndryshme t cilat nuk varen
njera me tjetrn n at mnyr q akti korruptiv mos t jet
veprim bashkveprues n aktin e t korruptuarit; n t
kundrtn edhe njeri edhe tjetri mund t ken bashkpunues.
Personi prgjegjs t cilit i ofrohet mito sht
bashkveprues i domosdoshm n veprn dhnia e
paarsyetueshme t dhuratave nga neni 251, por nuk ka
mundsi t prgjigjet pr kt vepr. N ann tjetr dnimi pr
dhnie t mitos nuk sht e domosdoshme t korenspondoj
gjithnj edhe me dnimin e personit prgjegjs pr mit marrje.
Personi prgjegjs tek mitmarrja asnjher nuk mund t
prgjigjet sipas ktij neni(251), e edhe ather kur iniciativa
pr mitdhnie ka rrjedh nga ai. Nse ai ka pranuar mito, ai
nuk prgjigjet si bashkveprues por pr veprn penale nga
neni 250 t ktij Kodi.
Paragrafi 1.
Veprimet me t cilat kryhet kjo vepr penale, Dhnia e
paarsyetueshme e dhuratave nga neni 251, jan dhnia, tentim
dhnia dhe premtimi i dhuratave a shprblim joproporcional
ose ndonj fitim tjetr pr personin i cili ushtron veprimtari
ekonomike. Vepra do t ekzistoj edhe nse personi i cili
ushtron veprimtari ekonomike nuk e ka pranuar dhuratn,
shprblimin apo fitimin ose premtimin pr dhurat ose at
fitim. Pr ekzistimin e veprs penale nuk krkohet q personi i
cili ushtron veprimtari ekonomike(personi prgjegjs) t kryej
ndonj nga veprimet nga neni 251. N rast se personi i cili
ushtron veprimtari ekonomike e kryen veprimin e krkuar me
ka prmbushen elementet e ndonj vepre tjetr penale, psh.,
veprn penale falsifikimi i dokumentit zyrtar, dhnsi i
dhurats, shprblimit a t fitimit tjetr joproporcional do t
prgjigjet pr veprn penale nga neni 251 par 1 i ktij neni,
por edhe pr veprn penale t falsifikimit t dokumentit zyrtar
si shtyts- neni 24 i ktij Kodi.
N rastin e premtimit t dhuratave, shprblimit a t fitimit
kemi t bjm me deklarimin e nj anshm t vullnetit i cili
deklarim duhet t arrij deri te ana tjetr, dhe vepra penale do t
ekzistoj pa marr parasysh se personi i cili ushtron veprimtari
ekonomike ta ket pranuar apo jo, por sht e rndsishme se

1072

personi i cili ushtron veprimtari ekonomike t ket msuar pr

at premtim. Dhnia e dhurats apo fitimit ekziston edhe kur
dhnsi nuk e ka prcaktuar saktsisht arsyen e dhnies, por
nga rrethanat e rastit konkret mund t konkludohet se fjala
sht pr lnie anash t interesave t organizats s biznesit a
personit juridik ose shkaktimin e dmit t organizats s till
t biznesit a personit juridik me rastin e lidhjes s kontrats
apo pr kryerjen e ndonj shrbimi. Vepra ekziston edhe kur
personi i cili ushtron veprimtari ekonomike menjher e ka
refuzuar premtimin. Nuk sht e rndsis se personi i cili
ushtron veprimtari ekonomike ka vendos t krkoj apo t
pranoj mito. Nuk sht me rndsi, se nga kush ka rjedh
iniciativa.
Te dhnia e dhuratave nprmes personit tjetr nuk sht
me rndsi se dhnsi i dhuratave me emr ta njoh personin i
cili ushtron veprimtari ekonomike, por mjafton q prafr t
prcaktohet rrethi i personave q ushtrojn veprimtari
ekonomike t cilve duhet tu ipen dhurata, shprblimi apo
fitimi joproporcional dhe se dhnsi i dhurats ta ket
prcaktuar nj nga veprimet t ciln personat e till duhet ta
prmbushin n suaza t autorizimeve t veta.
Paragrafi 2.
N paragrafi 2 t ktij neni sht parapar kur dhnsi i
dhuratave jep, tenton t jep apo premton t jep dhurat,
shprblim disproporcional apo fardo prfitimi personit i cili
ushtron veprimtari ekonomike(duhet t jet person prgjegjs)
me qllim t arritjes s ndonj prparsie t paarsyetueshme
pr lidhjen e kontrats apo pr kryerjen e ndonj shrbimi.
Edhe n ket rast kundrveprimi, respektivisht veprimi i
dhuratmarrsit duhet t pasoj n t ardhmen pr krijimin e
kushteve q t arrihet prparsia e pa arsyeshme pr lidhjen e
kontrats pr shkak t pranimit t mitos apo pranimit t
premtimit. Do t thot q dhuratdhnsit t krijohen favore
n krahasim me t tjert pr lidhje kontrate pr shkak t aktit
koruptiv. Edhe te kjo form e veprs penale, veprimi i
kryersit ka t bj me ndrrmarjen e veprimit n suaza t
detyrimeve t tija, t cilat veprime kan t bjn me shkeljen e
autorizimeve t veta.

1073

Vepra kryhet me dashje, e orientuar me qllim t arritjes

s ndonj prparsie t paarsyeshme pr lidhjen e kontrats
apo pr kryerjen e ndonj shrbimi pr dhnsin e mitos.
Sipas paragrafi 3 t ktij neni kryersi i veprs penale,
dhnia e paarsyetueshme e dhuratave nga paragrafi 1 dhe 2 t
nenit 351 t KPK, i cili ka dhn mito n krkes t personit
prgjegjs dhe lajmron para se t jet zbuluar apo para se ai
t jet njoftuar se sht zbuluar mund t lirohet nga dnimi
komform nenit 68 par. 1 i ktij Kodi.
Sipas paragrafit 4 t ktij neni dhurata apo shprblimi i
dhn konfiskohet, prve n rastin kur kryersi lirohet nga
dnimi sipas paragrafi 3 t ktij neni.
Kto dy vepra penale nga neni 25o dhe 251 jan
prkufizime t reja n legjislacionin penal t Republiks s
Kosovs, dhe nuk kam njohuri pr dinamikn e aplikimit t
tyre, jo pse nuk ka kso vepra penale, por veprimet e tilla jan
inkorporuar tek veprat penale, marrja dhe dhnia e ryshfetit
apo te keqprdorimi i detyrs zyrtare.

KAPITULLI XXII
VEPRAT PENALE KUNEDR PASURISE
Mbrojtja e pasurs, e cila prfshin jo vetm mbrojtjen e
sendeve por edhe mbrojtjen e t drejtave dhe interesave
pronsore e t cilat numrohen n kriminalitetin klasik.
Kontinuiteti historik tregon pr ndryshimin e formave dhe
strukturn e veprave kundr pasuris. Mbrojtja e t drejtave
pronsore m s shumti realizohen nprmes masave t s
drejts pronsore dhe ekonomike, ndrsa aplikimi i
sanksioneve penale vetm kur deri te cenimi apo rrezikimi ka
ardh me prdorimin e dhuns krcnimit, mashtrimit,
shtrngimit, shantazhit ose veprimeve tjera shoqrisht t
rrezikshme. Pr kt arsye n literaturn juridike shpesh
potencohet se mbrojtja penalo-juridike e pronsis ka
karakter supsidiar. Po ashtu potencohet se kjo mbrojtje sht
e kufizuar, sepse kryesisht ka t bj me cenimin e t drejtave
pronsore t sendeve t lujtshme, e m pak me ato t
palujtshme, dhe pr shkak se kto vepra penale m s shumti
kryhen me dashje e shum m pak nga pakujdesia. Pa marr

1074

parasysh n kufizimin e mbrojtjes penalo-juridike rndsia e

saj sht e pa kontestueshme. Pa mbrojtjen penalo-juridike
nuk mund t mendohet mbrojtja efikase e pasuris dhe t
drejtave t saja. Pr kt dshmon numri i madh i ktyre
veprave penale n t gjitha legjislacione penale t vendeve
tjera m par dhe tani, vetm q ato kan ndryshuar prkah
forma dhe struktura e tyre, prshkak t zhvillimit ekonomik
dhe teknologjik.
N t drejtn bashkohore penalojuridike, nocioni i veprave
penale kundr pasuris nuk sht prcaktuar njsoj. Ekzistojn
dallime qensore n mes t legjislacioneve penale n mes t
disa vendeve si prkah prmbajtja ashtu edhe prkah numrit
t veprave penale t ktij grupi. Dallimet kan t bjn n
prcaktimin e figurs s veprave penale t cila bartin t njjtin
emr, formave t tyre dhe rrethanave kualifikuese. N fund
emrtimi i ktij kapitulli nuk u prshtet disa inkriminimeve,
andaj sht e domosdoshme t prcaktohet kuptimi(nocioni) i
pasuris si objekt i prgjithshm mbrojts i ktij kapitulli t
ktij Kodi penal. Pasuria mund t prcaktohe m s thjeshti si
trsi e t drejtave t cilat i takojn nj personi pr nj send,
vlera e t cilit mund t shprehet n t holla. Pasuris i takojn
vetm t drejtat, ndrsa sendet dhe t hollat mund t paraqiten
vetm si sende t asaj t drejte, do t thot hyjn n masen e t
drejtave.
Pasuria nuk sht vetm juridike por edhe ekonomike e edhe
kategori e kontabilitetit, pr ka jo vetm n gjuhn laike por
edhe n gjuhn juridike-profesionale ngatrrohen kuptimet e
ndryshme t pasuris, e q shkaktohet nj przierje n literatur
dhe ligjislacion. Me pasuri n kuptimin ekonomik prcaktohet
trsia e t mirave t cilat i takojn nj subjekti. Pasuria si
kategori juridike sht trsia e t drejtave pronsore t
prfaqsuara me nj barts t ktyre t drejtave. Ky nocion
nuk prfshin as sendet as veprimet. Sendet hyjn n pasuri n
form t drejtave t cilat subjekti i caktuar i ka mbi sendet
ndaj subjektit tjetr. N pasuri hyjn edhe ato t drejta
subjektive t cilat nuk t bjn drejt pr s drejti me sendet.
Pasuria prfshin vetm trsin e t drejtave subjektive t t
drejts pronsore t nj bartsi. Nga nocioni i pasuris jan
prjashtuar t gjitha ato t drejta subjektive t cilat nuk kan
karakter t pasuris( psh., e drejta e vots). Sipas qndrimeve
t kaluar pasuria si kategori e kontabilitetit sht trsia e t

1075

drejtave subjektive dhe detyrimeve t prfaqsuara nga nj

barts. Prbhet nga t drejtat dhe detyrimet-(shih VedrisKlaric, faqe 77-79). Pronsia sht trsi e t drejtave q i
takojn nj personi. T gjitha t drejtat t cilat e prbjn
pasurin kan t bjn me sendin, n fund do t thot, t mira
ekonomike. (shih:Franjo Bacic/ Sime Pavlovic; Komentar
Krivicnog Zakona-posebni deo, Zagreb 2004, faqe 757).
N kapitullin XXIII, jan sistemuar veprat penale t cilat
m n fund quhen vepra penale kundr pasuris, kundr t
mirave, ku prve veprave klasike (vjedhja, vjedhja e rnd,
grabitja, vjedhja grabitqare...) jan edhe veprat penale t cilat
trthorazi e cenojn pasurin. Sipas disa njohsve t s drejts
penale kto vepra penale sht dasht t ndahen n vepra
penale kundr sendeve, kundr t drejtave pronsore dhe
kundr pronsis intelektuale. N kategorin e veprave penale
ka vend edhe vepra penale keqprdorimi i automateve( neni
151 t Ligjit penal t Zvicrs).
Nuk jan vetm shtjet t cilat kan t bjn me
specifikat e veprave penale kundr pasuris, por jan edhe
shtjet q i takojn veprave penale klasike kundr pasuris t
cilat kahmoti jan t njohura dhe gjat t studiuara. Nj
shtje e till ka t bj me prcaktimin e figurs s veprs
penale t vjedhjes, nj vepre penale e njohur q nga zanafilla
e t drejts penale.
N fillim t shekullit t kaluar legjislacioni penal francez
n nenin 379 t Kodit penal 181o, vjedhjen e ka definuar
kush n mnyr t fsheht(fraudulozno) e merr sendin q nuk i
takon sht fajtor pr vjedhje. N kt prkufizim kan
arrdh n shprehje dy nocione t vjedhjes. Baza fillestare e
ktyre du kuptimeve ka qen q n nocionin e vjedhjes t
ndrtohen, si element i veant subjektiv i veprs, ashtu edhe
qllimi i kryersit q do t tregonte qllimin e marrjes s
sendit t huaj t luajtshm, ashtu q do marrje e sendit nuk do
t ishte vjedhje(veanrisht ato sende t karakterit t
prkohshm).
Mospajtushmria n mes t ktyre dy
kuptimeve ka qen n at, se sipas kuptimit t par sht i
mjaftueshm qllimi pr prvetsimin e sendit t huaj t
lujtshm, ndrsa sipas t dytit sht e nevojshme qllimi se me
prvetsimin e sendit t krijohet prfitim pasuror i
kundrligjshm. Andaj, sipas kuptimit t par, pr nocioni e

1076

vjedhjes, mjafton t ekzistoj qllimi pr prvetsimin e sendit

t lujtshm, pa marr parasysh a ka sendi ndonj vler
pasurore ose a ka pas kryersi qllim t prfitoj ndonj dobi,
respektivisht dikend ta dmtoj. Kuptimi i dyt pr nocionin e
vjedhjes krkon, jo vetm qllimin pr prvetsim por edhe
qllimin pr prfitim pasuror. Diskutimi mbi arsyeshmrin e
ktyre dy nocioneve ka zgjat deri m sot, kryesisht n baz
t argumenteve t njjta dhe n baz t shembujve t
ngjashm nga praktika( a mund t konsiderohet vjedhje edhe
kur dikush e merr sendin e lujtshm por t dmtuarit ia len
shumn e t hollave ecila i prgjigjet vlers s sendit, ose kur
dikush e merr fotografin artistike pr knaqsi artistike apo
dikush e merr sendin pa ndonj vler pronsore etj). Kto
diskutime jan zhvilluar zakonisht me rastin e revidimit t do
legjislacioni penal tek disa vende. Kshtu ka ndodh edhe me
legjislacionet penale t shteteve t ish Jugosllavis.
Lidhur, me kt shtje n legjislacionet e vendeve tjera
kan marr qndrime t ndryshme varsisht nga mbrojtja
penalo-juridike t vlerave dhe t mirave t caktura. Kshtu pr
shembull Ligji Penal i Republiks s Kroacis, tani me
ndryshime ka prvetsuar nocionin e par t kuptimit t
definicionit t vjedhjes. N prkufizimin e ri t veprs penale
kan parapar se marrja e sendit t huaj t lutshm me qllim
t prvetsimit t kundrligjshm paraqet veprn penale t
vjedhjes. Pra, sht eleminuar pjesa e dyt e ksaj vepre
penale q ishte m par, para revidimit, ashtu q n vend t
prfitimit t dobis pasurore t kundrligjshm tani krkohet
qllimi pr prvetsimin e sendit t huaj t lutshm. Kshtu ka
vepruar edhe legjislacioni yn penale. Nocioni i prvetsimit
sipas t drejts reale prfshin n vete, detencin, posedimin
dhe pronsin.
Detencioni sipas s drejts romake prcakton t drejtn e pushtetit
faktik mbi sendin(korpus) pa qllim pr ta mbajt n pronsi(animus).
Sipas mendimit bashkkohor modern nocioni i detencionit sht zgjeruar
ashtu q n nocioni romak t detencionit hyn edhe kuptimi i posedimit si
pushtet faktik n sendin, pavarsisht nga ajo se ai pushtet ushtrohet n baz
t ndonj t drejte ose pa te. Pronsia(proprietas, dominuam) shenon
trsin e autorizimeve t pronarit mbi sendin. (shih:Franjo Bacic/ Sime
Pavlovic; Komentar Krivicnog Zakona-posebni deo, Zagreb 2004, faqe
757).

Prvetssimi, sht nocion m i gjer se sa qllimi i

prfitimit t kundrligjshm t dobis pasurore. Pavarsisht nga

1077

kjo, vepra penale e vjedhjes konsiderohet e kryer me faktin e

retencionit, hyrjes n posedim t sendit me qllim q kryersi
ta mbaj at si t vetin( teoria e aperhenzionit) dhe kur kryersi
krijon mundsin faktike t disponoj me sendin si me t vetin.
Veprat penale t ktij kapitulli do t mund t sistemohen
sipas motivit t kryerjes s tyre: 1.
Veprat penale t
prvetsimit t sendeve t huaja t lujtshme; 2. Veprat penale t
prfitimit t dobis pasurore t kundrligjshme; 3. Veprat
penale t cenimit t t drejtave t huaja; 4. Marrja dhe
shkatrimi i sendit t huaj; 5. Veprat penale t keqprdorimit;
6. Veprat penale t mashtrimit, shanatazit dhe detyrimit.
Ndarja mund t bhet edhe sipas asaj se kundr kujt bhet
fjal: 1. Sendeve t lujtshme ose 2. Pasuris n prgjithsi.
sht e mundur edhe sipas objektit mbrojts: 1. Sendet e
lujtshme dhe kundr t drejtave pronsore dhe t drejtave
intelektuale.
Vjedhja
Neni 252
(1)
Kushdo q tjetrit ia merr pasurin e lujtshme me
qllim t prvetsimit t kundrligjshm pr vete apo pr
personin tjetr dnohet me gjob ose me burgim deri n tri
vjet.
(2)
Tentimi pr t kryer vepr nga paragrafi 1 i ktij
neni sht e dnueshme.
(3)
Nse kryersi ia kthen personit t dmtuar pasurin
e vjedhur para se t jet njoftuar se ndaj tij sht filluar
ndjekja penale, gjykata mund ta liroj nga dnim
_________________________
Paragrafi 1.
Objekti mbrojts i ksaj vepre penale sht pasuria e
lujtshme. Legjislacionet tjera penale tek prkufizimi i ksaj
vepre penale e prdorin shprehjen send e jo pasuri. Edhe
legjislacioni yn n nenin 253 n paragrafin 2 nnparagrafin 1
i prdor t dy shprehjet edhe pasuri edhe send.
Konsideroj se duhet t jet e prdorur shprehja send dhe
kjo duhet harmonizuar me rastin korrigjimit dhe plotsimit t
ktij Kodi. Tani pr tani duhet kuptuar se n prkufizimin e
ksaj vepre penale fjala sht pr send t lujtshm i cili mund

1078

ta ndrroj pozitn n hapsir dhe me at rast nuk e ndryshon

gjendjen e as strukturn e mbrendshme. Me send nnkuptojm
edhe do energji t prodhuar apo akumuluar e cila prdoret
pr drit, nxehtsi dhe lvizje. Po ashtu me send duhet
nnkuptuar edhe impulset telefonike. Prveq q sendi duhet t
jet i lujtshm ai duhet t jet i natyrs materiale(prfshir
edhe shtazt) dhe t ket vlern prdoruese, vlern se sht i
huaj dhe gjendet n mbajtje(detencion) t huaj dhe mund t
jet objekt i t drejts pronsore n kuptim t s drejts
pasurore. Sendi mund t jet n gjendje t ngurt, t langt dhe
gjendje t gazit. Nuk mund t konsiderohen si sende ato pjes
t materjes t cilat nuk mund t kontrollohen nga njeriu, si
psh, ajri atmosferik, nxehtsia e diellit, elektriciteti i lir
natyror, shtresat atmosferike, shiu, bora etj.
Gjith ashtu objekt i vjedhjes mund t jen pjest e
sendeve t cilat sipas s drejts civile konsiderohen si t
paluajtshme. Psh., nj pjes e nj makine e cila mund t
ndahet, sendet q gjenden n tok(thngjilli, gurt etj.) dhe
mbi
tok(frytet),
pest
prbrse
t
shtpive
,
ndrtesave(dritaret, dyert etj.). Pr ekzistimin e veprs penale
nuk sht rndsis se sendi i lujtshm sht mnjanuar nga
sendi i pa lujtshmt apo sht mnjanuar nga sendi i lujtshm
para kryerjes s veprs penale ose sendi sht mnjanuar me
rastin marrjes. Pra, sikurse sht thn send nuk mund t
konsiderohet ai send i cili nuk sht n pushtetin e njeriut dhe
as q mund t jen n pronsi t as kujt. Por, nse ndonj
send, material mund t vehet nn kontrrollin e njeriut dhe me
at t pronsohet, ather mund t konsiderohet si send dhe t
jet objekt i vjedhjes. Psh., ajri nn shtypje, uji i dett n
bazen, uji i shiut n cisterna, akulli i mbledhur n ftohs e
edhe gjith energjia e prodhuar apo e mbledhur q sherben pr
ndriqim, nxehtsi dhe lvizje.
Njeriu nuk mund t konsiderohet si send pr deri sa sht i
gjall, por pjest e trupit(gjymtyrt) nse ndahen nga trupi
konsiderohen si send i lujtshm dhe kan ndonj vler ather
do t jen objekt i vjedhjes. Psh., flokt pr prodhimin e
perikave t cilat shiten n treg pr prdorim, ndonj gjymtyr
tjetr e cila ka ndonj vler qarkulluese. Kufoma e njeriu nuk
mund t konsiderohet si send po qe se nuk kan ndonj vler
anatomike, shkencore, dhe far do vlere tjetr lidhur me
transplantimin ose t ndonj vlere tjetr pronsore. Psh.,

1079

marrja e veshkave, zemrs, dhmbve t veshur me ari, argjent,

proteza t syrit e sende tjera t vendosura n organizmin e
njeriut mund t jen sende t vjedhjes. Posaqerisht, sendet e
vjedhjes mund t jen rrobet dhe sendet tjera me vler t cilat
gjenden n dhe me kufomn ngase ato jan pron e
trashgimtarve e nse nuk ka trashgimtar jan pron
shoqrore- komunale komform me dispozitat e ligjit mbi
trashgimin. sht qndrim juridik se sendet e kufoms n
varr jan sendet e vjedhjes ngase nuk jan t hudhura t lna
pas dore, por jan sende t trashgimtarit dhe jan n
detencionin e tij, e nse trashgimtari vdes sendet kalojn n
pron shoqrore. Detencioni sht mbajtja e sendit me dashje.
Objekt i vjedhjes mund t jen edhe dokumentet e ndryshme
n baz t cilave mund t fitohen t drejta pronsore(vrtetimi
pr dhnien e sendit n ruajtje n garderob, pr pastrim kimik,
pr transport-lista prcjellse, listngarkesa etj). Pastaj edhe
letrat me vler mund t jen objekt i ksaj vepre penale, psh.,
eku, libreza e kursimit, fletobligimi mbi huan, kambiali,
biletat e ndryshme sportive apo t artit q kan vler etj. Nga
gjith kjo q thuhet rrjedh se shprehja pasuri e lujtshme
ndoshta sht shprehja ma adekuate e prdorur n
prkufizimin e ksaj vepre penale. Por, sipas mendimit tim,
cilado shprehje q prdoret nuk do t jet gabim.
Kur jemi tek marrja e letrave me vler apo dokumenteve
tjera me vler, shtrohet pyetja se dokumenti i maruar duhet t
prmbaj t gjitha elementet n baz t cilave do t mund t
realizohet prvetsimi me qllim q t realizohet prfitimi
pasuror ose sht e mjaftueshme q dokumenti i marrur t
shfrytzohet pr realizimin e vlers pasurore pasi,
paraprakisht, n te t vendosen pjest prbrse t cilat nuk
kan qen me rastin e marrjes(psh, kur t shenohet vlera e
kambialit detyrues, data e lshuarjes s kambialit, data e
arritjes s kambialit pr pages etj), pra para se ai dokument t
falsifikohet. Lidhur me kt pytje ekzistojn dy qndrime.
Sipas njers pr ekzistimin e veprs penale t vjedhjes sht e
mjaftueshme q dokumenti t mirret, dhe me shfrytzimin e
tij, madje edhe nse paraprakisht falsifikohet, sht e mundur
arritja e qllimit pr prfitim pasuror. Praktika gjyqsore,
konsideron se marrja e dokumentit i cili pa falsifikimin e tij
nuk do t mund t realizohej prfitimi pasuror sht tentativ e
paprshtatshme (Akgj. Kz, nr. 238/67). Gjykata Supreme e

1080

Kroacis me aktgj. Kz, nr. 1377/56 e konsideron vjedhje

marrjen e kambialit blango, me vul shtypse t ndrmarrjes dhe
me nshkrim t personit t autorizuar, n t cilin kambial
vetm sht dasht t vendoset vlera e kambialit.
Sipas mendimit mbizotrues t dijetarve t s drejts
penale nuk mund t ekzistoj vjedhja te t gjitha rastet kur
merret nj dokument i cili duhet paraprakisht t falsifikohet
pr ta shfrytzuar pr prfitim pasuror. Pra nuk sht situata e
njjt sikur kur merret kambiali t cilit duhet vetm ti shtohet
vlera pr ta realizuar at, dhe kur kambiali duhet t
falsifikohet n elementet kryesore t tij pr ta br at
dokument t falsifikuar e pastaj t realizohet prfitimi pasuror.
Ky dallim ka arrdh n shprehje edhe n praktikn gjyqsore.
Pra marrja e dokumentit i cili pa u ndryshuar- falsifikuar nuk
mund t realizohet vlera e tij, konsiderohet si send i pa vler
n kuptim t veprs penale t vjedhjes. E meq nuk ka vler
nuk mund t konsiderohet send n kuptim t ksaj vepre
penale.
Prvetsimi i sendit nuk sht qllim n vete. Nuki mund
t mendohet vjedhja e nj sendi t lujtshm pa nj vler
qarkulluese (biznesi), pasurore apo fardo vlere tjetr.
Objekti i vjedhjes duhet t jet i huaj i luajtshm pr t
ekzistuar kjo vepr penale, do t thot se vetm sendi(pasuria)
i huaj e lujtshme i cili gjendet n pronsi t personit tjetr fizik
apo juridik, mbahet n baz t ndonj t drejte ose mbahet n
mnyr t kundrligjshme nga personi tjetr. Esht e mundur
t ekzistoj vjedhja edhe nse kryersi sht bashkpronar apo
bashkposedues i sendit t lujtshm. Sendi duhet t jet i huaj
pr t qen objekt i ksaj vepre penale. A sht ndonj send i
huaj apo i ln pas dore sht shtje faktike(questio facti).
Edhe sendi i humbur parimisht nuk mund t jet objekt i
veprs penale t vjedhjes, sepse ai m nuk sht n
mbajtje(detantion) t personit i cili e ka humbur at send. Nse
sendi humbet n objekte t mbyllra sikurse jan; banesa,
kinemaja, teatri, shitorja etj., e nse kryersi e din se i kujt
ishte ather sendi sht objekt i ksaj vepre penale e nse nuk
e din ather kemi t bjm me nj vepr tjetr penale.
Sendet e haruara, t lna anash, t fshehura mund t jen
objekt i veprs penale t vjedhjes ngase n kto raste
konsiderohet se detancioni (mbajtja)e pushtetit faktik nuk ka
pushuar pr deri sa nuk konsiderohet se ai pushtet m nuk

1081

mund t vendoset mbi sendin e lujtshm dhe sendi

konsiderohet i humbur. Andaj, pr t qen sendi i lujtshm
objekt i ksaj vepre penale, ai duhet t jet n
mbajtje(detencion) t personit tjetr pa marrparsysh se
ekziston ndonj baz juridike pr mbajtje apo nuk ekziston ose
n far mnyre ka arrdh deri te mbajtja, e pr tu marr sendi
dhe vjedh, ai send duhet t jet n pronsi t dikujt. Kshtu,
sendi mund t jet n mbajtje tek personi i cili deri te sendi ka
arrdh me vepr penale, psh., me vjedhje, grabitje, mashtrim
etj. Pra, vepra penale e vjedhjes ekziston edhe ather kur
sendi vidhet nga vjedhsi-strvidhet . Sendi mund t vidhet
nga personi i cili at e ka n pushtetin faktik, pa marr
parasysh bazn juridike pr ta pas pushtetin faktik mbi at
send.
Mbajtja e sendit t lujtshm nuk pushon edhe n rastet kur
sendi prkohsisht gjindet larg mbajtsit t sendit i cili pas
nj kohe ka mundsi t ndikoj mbi sendin. Psh., nuk pushon
mbajtja ndaj automjetit t parkuar n ndonj parking, ose t
ln n rrug pr shkak t prishjes, apo pr shkak t aksidentit
etj. Shitsit nuk i humb mbajtja e sendeve n shitore kur ai
largohet nga shitorja, ose kur at ia jep konsumatorit n
shikim e madje kur konsumatori at e provon. Shtrohet pyetja
se a pushon mbajtja n sendet kur ato jan t ndrynuara n nj
kofer, sandk kas etj.,e elsi gjendet tek personi tjeter, pr
shembull tek personi i cili e ka ln sendin n kas, e ka vetm
at send n majtje apo tr prmbajtjen e asaj kase apo koferi,
respektivisht sendet e mbylluar n at send. Parimisht, personi
i cili e ka n mbajtje sendin(koferin, kasn etj) e ka edhe
prmbajtjen e saj, personi i cili e posedon elsin e ka
mundsin e qasjes n sendin e mbyllur vetm me plqimin e
personit i cili sendin e mbyllur e ka n besim, dhe ai person
gjendet n situat q t disponoj lirshm jo vetm me sendin e
mbyllur por edhe me sendet q gjenden n te. N t kundrtn,
personi tek i cili gjendet elsi mban t drejtn dhe mundsin
q gjithnj t ket qasje n prmbajtjen e sendit t mbyllur,
ather personi tek i cili gjendet sendi i mbyllur nuk sht
mbajts i sendit. Mbajtja ekziston n secilin send t veant
edhe n rastin kur mbajtsi nuk din pr t gjitha sendet me t
cilat n rastin konkret ka mundsi t disponoj me dshirn e
vet.

1082

Mbajtja ekziston edhe tek t ashtu qujturat mbajtje

gjenerale, si psh., mbajtja e t gjitha drgesave q gjenden n
sndukun postal t nj personi ose mbajtja apo bashkmbajtja
e t gjith mallit q gjenden pr shitje n nj shitore tregtare.
Pra, ka raste kur mbajtja e sendit t lutshm sht e
prbashkt n mes t disa personave, dhe n kt rast nj
mbajts i cili nuk sht pronar i sendit mund ta kryej veprn
penale t vjedhjes ndaj bashkmbajtsit tjetr. Kshtu, mund
t konsiderohet se disa persona t punsuar n nj depo apo
shitore jan bashkmbajts t mallit, dhe nse njeri prej tyre e
merr sendin me qllim t prvetsimit, kryen vjedhje e jo
shprdorim. Me kt baz edhe personi i cili sht i punsuar
tek ndonj familje apo puntori me marrjen e sendit kryhet
vjedhja e jo shprdorimi, sepse sendi gjendet n bashkmbatje
me antart e familjes respektivisht me pronarin e puntoris.
Po kshtu sht edhe me rastin e marrjes s baness s
mobiluar konsiderohen se edhe qiramarrsi edhe qiradhnsi
jan n bashkmbatje.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht
marrja e sendit t lutshm nga personi tjetr(pronari apo
mbjatsi). Marrja e sendit t lujtshm n kuptim t paragrafit
1 t ktij neni do t thot ndrprerja e posedimit t sendit t
lutshm pa lejen e pronarti apo poseduesit(mbajtsit) dhe
kalimi i sendit n pushtet t kryersit t veprs apo n
personin e tret. Pra, sht e nevojshme q t ndrpritet
mundsia e disponimit faktik mbi sendin nga mbajtsi i
mparshm dhe sendi t vehet n pushtetin faktik t kryersit
apo me vullnetin e tij tek personi i tjetr. Andaj, kryerja e
marrjes prbhet nga dy pjes:1) veprimi sht i nevojashm
q t shkaktohet ndrprerja e posedimit(mbajtes) t nj
personi dhe 2) kalimi i posedimit tek personi tjetr t t njjtit
send. Vetm ndrprerja e posedimit t sendit pa kaluar n
posedim tek personi tjetr do t kemi vetm tentativn e ksaj
vepre penale por jo edhe kryerjen e saj, apo ndonj vepr
tjetr penale psh., dmtimi i sendit t huaj. Ndrprerja e
posedimit(mbajtjes) konsiderohet ather kur mbajtsi i
deritanishm e humb kontrollin mbi sendin. Ndrprerja e
posedim dhe kalimi i sendit n posedim tek personi tjetr
mund bhet me nj veprim psh., hudhja e sendit nga treni n
lvizje pr ta marr at m von. Arrdhja n posedim t sendit

1083

me vullnetin e poseduesit t m parshm prjashtohet

ekzistimi i ksaj vepre penale.
Marrja e kundrligjshme nuk do t thot se bhet
fshehurazi ajo mund ekzistoj edhe para syve t pronarit apo
poseduesit t sendit, psh., marrja sendit n peronin e
autobusve apo trenit, kur poseduesi apo mbajtsi sendin e
len n tok afr vetes.
Elemeniti subjektiv i ksaj vepre penale sht definuar me
shprehjen me qllim t prvetsimit t kundrligjshm. Me
prvetsim do nnkuptojm shfrytzimin dhe kontrollin mbi
pasurin(sendin) e lujtshme n prputhje me vlern etij dhe
prjashtimin e do personi tjetr. Marrja dhe prvetsimi
parimisht zhvillohen njkohsisht. Ndrsa ka raste kur
prvetsimi si akt arrihet m von si psh., hudhja e sendit nga
treni n lvizje me qllim q ta prvetsoj m von.
Vjedhja konsiderohet si e kryer, ather kur pasuria e
lujtshme merret dhe mbi te vehet pushteti faktik. lidhur me
kt n t drejtn penale ekzistojn disa teori: teoria
aprehenzis ; teoria ablacionit(lat. Ablatio) ; teoria ilacis(lat.
Ilatio) dhe teoria Kontrekcionit( lat. Contrectatio).
Teoria aprehenzis ka t bj marrjen e sendit. Sipas ksaj
teorie nuk sht e domosdoshme q sendi i lujtshm t nxirret
jasht hapsirs s mbyllur. Mjafton q sendi t ndahet nga
sendet tjera( t vehet n gjep, valigje, karroc etj.) Sipas teoris
s ablacionit ka t bj me bartjen e sendit t vjedhur nga
vendi i vjedhjes. Kjo teori nuk sht prvetsuar prshkak t
zgjatjes kohore t momentit t kryerjes s veprs. Sipas teoris
ilacio do t thot prgatitje- fshehje e sendit t vjedhur. Edhe
kjo teori nuk sht e pranushme pr shkak t zgjatjes s
tepruar t momentit t kryerjes s veprs penale. Sipas teoris
s Kontrekcionit do t thot prekje e sendit q ka kuptimin se
vepra do t ishte kryer n momentin e prekjes s sendit pr ta
vjedh. Kjo teori nuk sht prvetsuar pr shkak se vetm me
prekje sendi nuk prjashtohet nga posedimi dhe kontrolli i
poseduesit. Teorit bashkohore dhe praktika n disa raste t
caktuara, prve teoris s aprehenzionit, prvetson edhe
formn dhe modifikimin e saj. Pra, sot n biznesin tregtar
shitja organizohet n magaze t mdha, minimarkete, markete,
qendra tregtare etj. Marrja e sendit n kto qendra tregtare
bhet sipas zgjedhjes s konsumatorit. Ktu shtrohet pyetja ,
kur konsiderohet se sht kryer vjedhja, a vetm me

1084

aprehenzion(marrje) apo edhe me ablacion(bartje)?

Modifikimi i teoris s aprehenzionit prbhet me kombinimin
e saj me teorin e ablacionit.
Pr tu kryer vepra penale e vjedhjes nuk mjafton vetm
veprimi i marrjes(lat.apprehendo, preheni, prehensum-marrje,
kapje, mbizotrim) s sendit t lujtshm, por edhe mundsia e
barrtjes s tij pa penges(lat. Ablatus-me bart, me marr me
vete). N kt drejtim shkon edhe teoria Gjermane e cila lejon
kombinimin e teoris s aprehezionit dhe ablacionit.
Sipas teoris s zgjeruar(aprehenzionit dhe ablacionit)
vepra penale e vjedhjes nuk ka prfunduar deris sa ende
dentatori(mbajtsi) nuk e ka humb posedimin mbi te, sepse
sendi gjendet ende n hapsirn prkatse(vetsherbim) dhe
ende nuk sht krijuar situata pr ta larguar nga ajo hapsir
pa penges.
Tentativa e ksaj vepre penale ekziston vetm ather kur
veprimi i kryerjes ka mbet e pa prfunduar, kur kryersi nuk
ka mund ta vendosi pushtetin mbi sendin-mbajtjen. Nuk
ekziston tentativa por vjedhje e kryer nse sendi i lujtshm
sht marr pavarsisht nga ajo se a sht arrit qllimi i
veprs-prvetsimi i kundrligjshm.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person, por
jo edhe pronari apo poseduesi i pasuris s lujtshme. Nuk
sht rndsis se i dmtuari sht pronar i pasuris(sendit) s
lujtshme, apo nuk sht, e mban sendin me ndonj baz
juridike apo e mban n mnyr t kundrligjshme. Kryers i
veprs mund t jet bashkpronari apo bashkposeduesi i
sendit t lujtshm.
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me dashje direkte.
Dashja direkte duhet t prfshij se kryersi sht i vetdijshm
se sendi i lujtshm sht i personit tjetr dhe se sendi merret
nga poseduesi i atij sendi. sht e nevojshme t ekzistoj
dashja speciale pr prvetsim t kundrligjshm t sendit t
lujtshm. Nse kryersi gjendet n lajthimin e pa mnjanuar
duke menduar se sendi sht n pronsin e tij, se sendin e ka
gjet, se iu sht besuar, sht prjashtuar ekzistimi i ksaj
vepre penale.
Dispozita e prkufizuar n paragrafin 2 t ktij neni sht
dispozit sqaruese dhe ka t bj se kjo vepr ndshkohet edhe
nse ka mbet n tentativ.

1085

Paragrafi 3 i ktij neni, po ashtu sqaron se kryersi mund

t lirohet nga dnimi, nse para se t filloj procedura penale ia
kthen t dmtuarit pasurin e lujtshme t marrur. Konsideroj
se n kto raste, gjykata ka autorizim ta liroj kryersin nga
dnimi, po qe se t dmtuari i kthehet kundrvlera e sendit t
marrur apo sendi i marrur, nse ende ka mundsi ose sht
kompenzuar n nj form tjetr. Pr kt arsye sht e
pranueshme q ligjdhni me rastin e prkufizimit t ksaj
vepre penale e ka prdor shprehjen pasuri e luajtshme e jo
sendin sepse nse i dmtuari me kt vepr penale do ta
krkonte vetm sendin e tij t cilin e ka pas n posedim,
ather gjykata nuk do t mund ta prdorte autorizimin sipas
paragrafi 3 pr ta liruar kryersin nga dnimi, nse kryersi
nuk do t ket mundsi pr ta kthyer at send. sht shtje
faktike q gjykat pr secilin rast do ta vrtetonte(question
facti).
Vlera e sendit prcaktohet n baz t mimit t tregut e jo
n baz t asaj se sa ka fituar kryersi me shitjen e tij.
Nse kryersi i ksaj vepre penale ka lidhje familjare me
t dmtuarin, ndjekja penale fillohet n baz t padis
private( neni 275 i ktij Kodi).
Te vepra penale e vjedhjes kryersi e merr pasurin e
luajtshme e cila gjendet n posedim te i dmturi, ndrsa te
vepra penale e shprdorimit kryersi e prvetson pasurin e
lujtshme t personit tjetr t ciln pasuri ve e ka n
posedim(mbajtje-detencion). Detencioni apo mbajtja sht
kuptimi i cili i ndan kto dy vepra penale n mes veti. sht
me rndsi t vrtetohet se kur ka pushuar mbajtja ndaj
sendit(pasuris s luatshme). Mbajtsi nuk e humb mbajtjen
nse sendi sht i mundshm pr ta vn nn kontroll, pa
marr parasysh largsin, mjafton ta dij se n ciln hapsir
gjendet. Psh., nse kafsha si pasuri e luajtshme largohet nga
hapsira ku ka qen dhe mbajtsi nuk e din se ku do ta gjej
do ta humb praktikisht mbajtjen dhe kontrollin ndaj asaj
kafshe. N kt rast, do kemi t bjm me shprdorim nse
sendi sht prvetsuar nga kryersi.
Vjedhja dhe marrja e pasuris s luajtshme t personit
tjetr jan dy vepra penale t lidhura dhe plotsohen n mes
veti. Andaj, problemi qndron n ndarjen e aktit t marrjes me
qllim t prvetsimit(element i veprs s vjedhjes) nga
marrja e pasuris s luajtshme pa qllim t prvetsimit. Pra,

1086

kto vepra i ndan vetm kuptimi i qllimit pr prvetsim ose

pa qllim t prvetsimit , q do t thot se pasuria e luajtshme
sht marr vetm pr prdorim.
Bashkimi i ksaj vepre penale me veprat tjera penale n
teorin e s drejts penale dhe n praktik shqyrtohet n suaza
t bashkimit ideal sipas principit t konzumimit( lex
consumens drogat legi consumptae). Ky princip i bashkimit t
veprave penale ekziston kur n suaza t vlersimit t gjendjes
faktike, si pr kah kuptimi t vlers , edhe sipas prshkrimit
juridik t saj, nj vepr penale gjat kryerjes prfshin edhe
elementet e nj vepr tjetr penale. Jan tri raste t ktij
principi t bashkimit t veprave penale dhe at: 1. Vepra
paraprake e pa ndshkueshme, 2. Vepra penale prcjellse e
pa ndshkueshme, 3.Mos ndshkushmria e veprs
pasarrdhse.
Pr marrdhnien e veprs penale t vjedhjes n bashkim
me veprn tjetr penale sht atraktiv rasti i
tret(mosndshkushmria e veprs s pasarrdhse). Vepra e
pasarrdhse penale e prcjell veprn penale t vjedhjes, duke
shrbyer q pasuria e luajtshme e marrur t sigurohet, mbahet,
shfrytzohet apo t realizohet. Vepra penale pasardhse
konsumohet me vjedhjen nse nuk cenohet vlera e re juridike,
dhe nse me at, dmi i shkaktuar nuk sht m i madhe se
dmi i shkaktuar me vjedhje. Kshtu, kryersi i veprs penale
t vjedhjes i cili e fsheh pasurin(sendin) e vjedhur, nuk
prgjigjet pr vepr penale t fshehjes(neni 272), e as pr
veprn penale t dmtimit t pasuris s luajtshme(neni 260).
Mirpo, prveq veprs penale t vjedhjes kryersi do t
prgjegjet edhe pr veprn penale t mashtrimit nse pasurin e
luajtshme ia ka shit personit t ndrgjegjshm. Psh., personi i
cili nga barnatorja e vjedh barin hepatanon apo ndonj
materie
tjetr
dehse
dhe
pastaj
ia
shet
narkomanit(prdoruesit t drogs), prve veprs penale t
vjedhjes do t prgjigjet edhe pr veprn penale nga neni 229
par 2 i ktij Kodi. Fjala sht pr bashkimin real t veprave
penale. Me rastin e mashtrimit kemi t bjm me t dmtuarin
e ri dhe shkaktohet dmi i cili nuk sht prfshi me veprn
penale t vjedhjes. Pronari i vrtet gjithnj mund ta krkoj
sendin e vjedhur. Viktima e mashtruar lidhur me pronarin e
sendit, kryersit t vjedhjes ia paguan mimin e shitblerjes t
sendit. E njjta sht edhe lidhur me shitjen materies dehse.

1087

Me kt vepr penale cenohen vlerat e reja t mbrojtura dhe

shkaktohet pasoj e re. Pra, pr t ekzistuar rasti i
mosndshkimit pr veprn penale t pasarrdhshme duhet t
plotsohen disa kushte: 1. Q t dy veprat penale duhet t
drejtohen kundr t mirs s njjt dhe objektit t njjt sulmues.
2. Q t dy veprat t ken t bjn me t njjtin t dmtuar., 3.
Me veprn e re penale t mos shkaktohet dmi shum m i
madh se sa me veprn penale t vjedhjes dhe 4. q me
veprimin e ri t mos dmtohet e mira e re juridike.
Nga kojo rrjedh, se sht e pa pranueshme qndrimi se
veprimet lidhur me shndrimin e sendit t vjedhur n t holla
nuk paraqet vepr penale t mashtrimit, me arsyetim se
kryersi pr prvetsimin e sendit t luajtshm me vjedhje
ve sht shpall fajtor, dhe me shitjen e sendit nuk i ka krijuar
veti dobi pasurore t kundrligjshme t re. Veprimi i ri
kriminal sht konsumuar me kryerjen e veprs penale t
vjedhjes (mosndshkimi i veprs pasardhse), andaj nuk
paraqitet si veprimtari e re kriminale dhe vepr e re penale pr
t ciln do t ishte shpall fajtor dhe dnuar(Agj. Nr. 2/74).
(shih:Franjo Bacic/ Sime Pavlovic; Komentar Krivicnog
Zakona-posebni deo, Zagreb 2004, faqe 768-769).
Disa probleme q mund t dalin lidhur me prkufizimin e
veprs penale t vjedhjes n kodin ton penal kur n vend t
shprehjes send sht prdor shprehja pasuri. Sipas
modelit n Kodin ton penal(modeli i ri) vjedhja sht delikt
prvetsimi, ndrsa sipas modelit t vjetr vjedhja sht delikt
pasurimi. Andaj, nuk qndron se parimisht sht mbajtur i
njjti nocion i vjedhjes. Modeli i par sht prvetsuar n
Gjermani, ndrsa i dyti n Austri dhe Zvicr. Dallimi n mes
t ktyre dy modeleve mund t ilustrohe sipas disa shembujve.
a)
Dikush e merr kompresorin e huaj pr ti kryer disa
pun n rrug dhe pas prdorimit at e len n rrug. Sipas
prkufizimit t m parshm nuk ekziston vepra penale e
vjedhjes, sepse nuk ekziston qllimi pr prfitimin e dobis
pasurore t kundrligjshme e sipas ktij prkufizimi ekziston
vepra penale e vjedhjes.
b)
Pr sendin e marrur kryersi e len kundrvlern e
sendit n t holla.
Sipas prkufizimit t m parshm vepra penale e vjedhjes
nuk ekziston e sipas ktij prkufizimi vepra penale e vjedhjes
ekziston sikur t ishte prdor n prkufizim shprehja send e

1088

jo pasuri, sepse nuk ekziston qllimi i prfitimit t dobis

pasurore n mnyr t kundrligjshme. E pasi po prdoret
shpreja pasuri n prkufizim t ksaj vepre penale dhe ajo
pasuri po i kthehet(po i lihet) t dmtuarit, rrjedh se kryersi
nuk ka qllim t prvetsimit t pasuris por t sendit.
Legjislacioni penal i Gjermanis nga i cili sht marr
modeli i ksaj vepre penale n Kodin ton, nuk e njeh fare
marrjen e sendit t huaj me qllim t prdorimit dhe kjo sht
e pa ndshkueshme. Kodi penal i Republiks s Kosovs ktu
nuk e ka prcjell Kodin Penal t Gjermanis. Sipas Kodit ton
penal vjedhja me qllim t prdorimit gjithnj sht vepr
penale(neni 258 KPK). Nj zgjedhje t till mund ta gjeni
vetm n legjislacionin Kroat e shum rrall n legjislacionet
tjera penale.
Prveq ksaj n nenin 258 krkohet marrja e pasuris s
luajtshme pr ta posedue por jo me qllim t prvetsimit.
Praktika gjyqsore.
I akuzuari i ka prmbush elementet e veprs penale t
vjedhjes- neni 252 KPK kur e ka prvetsuar qaforen e arit t
ciln e dmtuara n krkes t tij ia ka dhn vetm n shikim.
Me kt e dmtuar nuk sht prjashtuar nga mbajtja e stolis,
dhe i akuzuari i cili e ka pranuar stolin pasi e ka shikuar e ka
ndal pr veti, e ka ka marr nga posedimi i saj.
Akgj. VSRH. Nr. 1/71.
Personi i cili e ka prvetsuar rrrn e detit e cila
paraprakisht sht siguruar me eksploatacimin e
kundrligjshm t fundit t detit me punn e vet, me kt nuk
kryeh vepr penale t vjedhjes nga neni 252(neni 216 t KP t
Kroacis). sht qndrim i seancs s zgjeruar t Gjykats
Supreme t Republiks s Kroacis.
Marrja e kulets duke e futur dorn n xhepin e t
dmturit, prmbushen t gjitha elementet e veprs penle t
vjedhjes e jo t veprs penale t vjedhjes s imt, pa marr
parasysh se sa t holla ka pas n kulet.
Pr ka thuhet n krkes se veprimet pr shkak t sasis s
t hollave dhe vlers s sendeve tjera jan n shum prej 21,
227 dinar, e pr shkak t mos ekzistimit t rrethanave t cilat e
bjn veprn e rnd, sht dasht juridikisht t cilsohet si
vjedhje e imt, me kt sht shkel ligji n dm t akuzuarit,
kjo nuk qndron. Gjykata e shkalls s par, edhe pse ka gjet
se vjedhja sht kryer n tramvaj me qrast i akuzuari e ka

1089

shfrytzuar grumbullin e madh t udhtarve, ai sht udhheq

me dashje q t prvetsoj tr sasin e vlers s gjetur n kulet
e jo nj sasi t vogl (pasuri e vogl) q do t cilsohej
juridikisht si vjedhje e imt. Tek veprat penale t vjedhjes s
xhepi, dashja orientohet n vjedhje e jo n vjedhje t imt
prve nse i akuzuari e ka dit se n xhep ka vler t vogl t
hollave apo sendit.
VSRH Kz. 58/90.
Nuk kemi t bjm me veprn penale t vjedhjes por me
veprn penale t vetgjyqsis. sht vrtetuar se i akuzuari
nuk ka vepruar me qllim t prvetsimit t dobis pasurore t
kundrligjshme kur n shtpin e mallrave, s pari ka tentuar q
ti ndrroj nj pal kpuc q i kishte bler m par e q nuk
ishin t kualitetit pr nj pal tjera. E kur shitsia nuk ia ka
mundsuar ndrrimin, i ka marr kpuct tjera dhe i ka ln ato
t cilat i ka kontestuar pr kah kualiteti dhe ka shkuar nga
shitorja.
Akgj. Gjykata e Qarkut n Bjellovar Kz.nr 515/91.
Kemi t bjm me vepr penale t vjedhjes e jo me vepr
penale t shprdorimit kur sht vrtetuar se i akuzuari n nj
restorant t fregventuar nga tavolina ku ishte i ulur e ka
marr nj kese najloni t ciln e kishte harruar mysafiri
paraprak, i vetdijshm se po e merr sendin e huaj, e q
shihet nga rrethana se menjher pas daljes at kese n t ciln
kishte t holla e ka fshehur. N kt rast mbajtja(detencioni) i
t dmtuarit nuk ka pushuar mbi sendin e haruar e q rrjedh
nga fakti se ai sht kthyer menjher n restorant, duke ditur
se ku e ka harruar sendin, e q ka manifestuar dashjen faktike
n sendin e tij t luajtshm.
Akgj. VSRH 431/84.
Vjedhja e rnd
Neni 253
(1)
Kushdo q kryen vjedhje nga neni 252 (1) dnohet
me burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet, nse
vepra sht kryer n mnyrn e mposhtme:
Duke thyer me forc ndrtesat e mbylluar, dhomat, arkat
ose sanduqet a hapsira t tjera t mbyllura prmes
prdorimit t forcs ose duke hequr pengesa tjera me
qllim t prvetsimit t pasuris s lujtshme.

1090

Duke vepruar n mnyr posarisht t rrezikshme

dhe t vrazhd;
Duke shfrytzuar gjendjen e krijuar si rezultat i zjarrit,
vrshimit, trmetit apo fatkeqsive t tjera ose,
Duke shfrytzuar pa aftsin ose gjendjen tjetr t
rnd t personit tjetr.
(2)
Kushdo q kryen vjedhje nga neni 252(1) dnohet
sipas paragrafit 1 t ktij neni:
1)
Nse pasuria e vjedhur sht me vler q tejkalon
15.ooo euro, ndrsa kryersi ka vepruar me qllim t
prvetsimit t sendit me vler t till;
2)
Nse pasuria e vjedhur shrben pr qllime fetare
ose sht vjedhur nga ndrtesa fetare apo nga ndrtesa t
tjera ku mbahen ceremoni fetare;
(3)
Nse sht vjedhur vlera kulturore apo pasuria me
rndsi t posame shkencore, artistike, teknike apo nse
sht pjes e koleksionit publik, e koleksionit privat t
mbrojtur apo ekspozits publike.
(4)
Kushdo q kryen vjedhje nga neni 252(1) i ktij
Kodi si antar i nj grupi derisa me vete mban ndonj
arm apo mjet t rrezikshm me qllim sulmi dnohet me
burgim prej nj deri n tet vjet.
__________________________
Kjo vepr penale sht ndar n tri paragrafe.
N paragrafin 1 jan prkufizuar format e vjedhjes(neni
252 par 2 KPK) t cilat jan br t kualifikuara apo forma t
rnda t veprs penale t vjedhjes pr shkak t mnyrs dhe
rrethanave t kryerjes.
N paragrafin 2 veprat penale t vjedhjes marrin karakter
t veprs penale t rnd pr shkak t vlers s sendit t
luatshm t vjedhur ose pr shkak t vetive specifike t sendit
ose pr shkak se sendi shrben pr qllime t caktura.
N paragrafin 3 jan prkufizuar veprat penale t vjedhjes s
pasuris me vler kulturore apo pasuria me rndsi t posame
shkencore, artistike, teknike apo nse sht pjes e koleksionit
publik apo privat t mbrojtur apo ekspozits publike. Ndrsa
n paragrafi 4 t ktij neni jan prkufizuar veprat penale nga
neni 252 par. 1 kur kryhen si pjestar i nj grupi deri sa me vete
mban ndonj arm apo mjet t rrezikshm me qllim sulmi.

1091

Nse, gjat kryerjes s veprs penale t vjedhjes s rnd

ekzistojn disa rrethana kualifikuese t lartcekura, kryersi do
t prgjigjet vetm pr nj vepr penale t vjedhjes s rnd.
Psh., ekziston vetm nj vepr penale e vjedhjes s rnd, nse
pasurin, vlera e s cilis kalon shumn prej 15.000 euro, e
vjedh personi i cili si antar i nj grupi me veti mban arm.
Paragrafi 1
Sikurse e kemi cek m lart n paragrafi 1 deri n
paragrafin 3 t ktij neni jan jan prkufizuar format e
vjedhjes rnd si n vijim:
a)
N paragrafin 1 t ktij neni jan parapar katr
modalitete(forma) t ksaj vepre penale. N nnparagrafin 1
t paragrafit 1 sht prkufizuar vjedhja e kryer duke thyer me
forc ndrtesat e mbyllura, dhomat, arkat ose sanduqet a
hapsira tjera t mbyllura ose duke hequr pengesat tjera me
qllim t prvetsimit t pasuris s luajtshme. Thyerja me
forc t hapsirave t mbylluar nnkupton hapjen, deprtimin,
prvetsimin e pengesave dhe hyrjen me forc n objektet e
mbylluar apo hapsira t mbyllura pa vullnetin e pronarit apo
t poseduesit.
Kjo do t ishte psh., kur n nj ndrtes
deprtohet brenda duke e thyer portn, duke thyer dritaren,
duke hapur ndonj gavr, duke e thyer drynin e valigjes, dyke
hap me forc portn e kass e t ngjashme. Thelbsore sht
q me mnjanimin e pengesave me forc hyhet n hapsir t
mbyllur apo krijohen kushte q kryersi t ket qasje n
hapsirn e mbyllur psh., n mbrendin e valigjes ose kass e
t ngjajshme. Heqja e pengesave tjera sipas praktiks
gjyqsore dhe t disa autorve t s drejts penale nnkupton
deprtimin n hapsira t mbyllura pa e dmtuar substancn e
objektit, duke i prvetsuar pengesat, psh., hyrja npr mes t
ndonj gavre, kalim mbi mur, hapja e ports me qelsin
origjinal deri te i cili ka ardh n mnyr mashtruese etj.
Andaj, me deprtim do t nnkuptohen t gjitha format e
hyrjes s kundrligjshme n hapsirat e mbyllura, t jen ato
me prdorimin e forcs ose dmtimit t pengesave,
respektivisht me kaprcimin e tyre me qllim q n at
mnyr t arrihet deri te pasuria e huaj e luajtshme. Prcaktimi
i ktyre nocioneve m tepr bhet pr shkak t praktiks

1092

gjyqsore t cilat mundsojn cilsimin juridik t formave t

ndryshme t vjedhjes nga hapsirat e mbyllura.
Mnyrat m t shpeshta t thyerjeve dhe deprtimeve jan:
thyrja e bravave, drynave, prerja e trinave t hekurta dhe
rrethojave t larta, thyrja e gjamave t dyerve, dritareve dhe
vitrinave, hapja e gavrs n portn e hyrjes, dhoms etj., hapja
e kasave me eksploziv apo me shufr t hekurt, hapja me
kallauz apo me qelsin e marur n mnyr mashtruese, hyrja
nga kulmi duke i mnjanuar mbulesn, hypja me konop n
katet e ndrtesave t larta, kaprcimi i murit m t lart se dy
metra, nxjerrja e sendit npr rrjet me an t shipks, hapja e
gavrs n muri, hyrja nga oxhaki, hyrja n shatorin e mbyllur.
Vetm hyrja n hapsirat e mbyllura pa prvetsimin e
pasuris s huaj t luajtshme parqet vetm tentativ t ksaj
vepre penale.
b)
Vjedhja e kryer duke vepruar n mnyr posarisht t
rrezikshme dhe t vrazhd( par. 1 nnpika 2 t nenit 253
KPK). N kto raste kemi t bjm me vjedhjet t cilat prkah
intensitetit, vrazhdsia dhe rrezikshmria i tejkalojn n mas
t konsiderueshme at q zakonisht manifestohet gjat
kryerjes s veprave penale t vjedhjes. Vjedhja sht kryer n
mnyr posarisht t rrezikshme kur me kryerjen e saj sht
krijuar apo ka mund t krijohet rrezik pr njerzit dhe
pasurin. Ky rrezik mund t buroj ose nga mjetet t cilat
shfrytzohen gjat kryerjes s veprs penale( psh, shfrytzimi
i eksplozivit me rastin e thyerjes s ndonj siprfaqe t
mbyllur, lidhja e rryms pr t pamundsuar hyrjen n
hapsirn e mbyllur ku kryhet vjedhja, shkaktimi i zjarrit apo
prmbytjes me rastin e arritjes deri tek pasuria e luajtshme e t
ngjashme) ose nga vet objekti i vjedhjes(vjedhja e
eksplozivit, ose materies me rreze jonizuese). Pr kt form
t veprs penale nuk sht e domosdoshme t lndohet ndonj
person apo t shkatrohet ose t dmtohet pasuria e dikujt.
Shembujt m t shpesht t ksaj forme jan: hyrja n shtpi
dhe vjedhja e pasuris s luajtshme personit i cili flen, krcimi
n vetur(kamion-tren) deri sa ajo sht n lvizje dhe hedhja e
sendeve dhe prap zbritja nga ai automjet-tren, hyrja dhe
fshehja n hapsir t mbyllur( kafene, garderob) dhe vjedhja e
pasuris s luajtshme pasi t shkojn puntort e atij lokali.
Vrazhdsia me rastin kryerjes s vjedhjes, para se gjithash
duhet t manifestohet me ngulsin e kryersit pr ta

1093

prfunduar vjedhjen, gadishmrin e tij q me rrezik t madh

ta kryej veprn penale ose ta shfrytzoj situatn kur m s
paku pritet q t kryhet vepra penale. N praktikn gjyqsore,
vjedhjet e kryera n mnyr t vrazhd konsiderohen si psh.,
vjedhja e kryer duke krcyer npr dritare t hapur, pragu i
ult i s cils sht pr afr dy metra; vjedhja e kryer nga
personi i cili paraqitet n cilsin e policit, inspektorit apo
ndonj personi zyrtar i cili i krkon dokumentet e identifikimit
dhe nga ato ka nxjerr dhe ndal t hollat; shkputja e qafores
s arit nga qafa n vendin publik dhe n syt e qytetarve t
pranishm; vjedhja e kpucve nga kmbt e personit t fjetur
n vendin publik; shkputja nga dora e kulets n pranin e
qytetarve tjer e t ngjashme. do vjedhje e xhepit, vetvetiu
nuk mund t konsiderohet si vjedhje n mnyr t vrazhd,
nse gjat kryerjes s saj nuk sht manifestuar vendosmria e
posame ose mosprfillja e tepruar. Kshtu, psh., nxjerrja e
kulets nga xhepi i mbrapr duke e shfrytzuar grumbullin e
pasagjerve n nj automjet, nuk paraqet vjedhje t vrazhd,
por do t ekzistonte kjo form e veprs kur vidhet kuleta nga
xhepi i brendshm duke e prer ostarin e palltos, ose kur
keqprdoret mirbesimi i viktims dhe gjat biseds me te ia
vjedh kuletn nga xhepi. Dallimi n mes t veprs penale t
vjedhjes s vrazhd dhe tetentativs s paprshtatshme t
grabitjes sht se pr tentativn e paprshtatshme kryersi
mund t lirohet nga dnimi. Vepra penale e vjedhjes s rnd
n mnyr posarisht t rrezikshme dhe t vrazhd e
konsumon tentativn e pa prshtatshme t grabitjes, kur
kryersi m par nga dora e viktims ia ka trheq befasisht
nj sasi t caktur t hollash dhe pastaj e ka prdor forcn,
duke e qlluar me grushta viktimn, ia fut duart n xhepa por
nuk gjen as gj. Pa marr parasysh se pr veprn penale t
grabitjes sht parapar dnimi m i lart, ligji pr tentativ t
paprshtatshme mundson zbutje t pa kufishme t dnimit.
Tentativa e paprshtatshme e grabitjes sht vepr m e but se
sa vepra penale e kryer e vjedhjes s rnd.
c)
Vepra penale e vjedhjes s rnd e kryer duke
shfrytzuar gjendjen e krijuar si rezultat i zjarrit, vrshimit,
trmetit apo fatkeqsive tjera(nnparagrafi 3 i paragrafit 1 t
nenit 253 KPK). Rrethanat kualifikuese tek kjo form e
veprs penale t vjedhjes jan koha kur vepra penale kryhet
dhe rrethanat nn t cilat kryhet. Rrethanat e prshkruara jan

1094

rrethana objektive dhe nuk varen nga kryersi e as nga

viktima. Vepra penale kryhet gjat gjendjes s krijuar ose
menjher pas saj. Mirpo, rrethanat objektive t cekura
shprehin rrethann subjektive t kryersit, i cili e shfrytzon
situatn e vshtir pr ta kryer veprn penale. Pr t ekzistuar
kjo vepr penale sht e nevojshme q vepra t kryhet gjat
koh s zjarrit, vrshims, trmetit dhe fatkeqsive tjera. N
fatkeqsit tjera duhet rradhitur spari luftn, gjendjen e lufts
dhe pasojat e saja (shtpi e braktisura apo t shkatruara,
braktisja dhe qvendosja e popullats me qllim pr tu
kthyer), epidemia nga ndonj smundje e rnd, gjendja e
panikut t qytetarve, bombardimet e t ngjashme. Pasuria e
luajtshme mund t jet e personit i cili ka psuar nga nj
gjendje e till apo t ndonj personi fizik apo juridik. Nuk
sht e rndsis se ndaj kujt kryhet vjedhja por vjedhja duhet
t kryhet duke e shfrytzuar gjendjen e krijuar nga fatkeqsit.
Edhe vjedhja e kryer menjher pas ndonj aksidenti t ndonj
lloji t trafikut duhet kualifikuar sipas ktij nnparagrafi.
d)
Vjedhja e kryer duke e shfrytzuar paaftsin ose
gjendjen tjetr t rnd t personit tjetr(nnpargrafi 4 i
paragrafit 1 t nenit 253 t KPK). Paaftsia, pr shkak s cils
viktima sht e hedikepuar pr mbrojtjen e pasuris s vet nga
vjedhja, mund t jet e natyrs fizike dhe psikike. Kryesisht
sht pasoj e gjendjes s smundjes, i pa vetdije, i paralizuar, i
mrzitur pr shkak t vdekjes t ndonj t afrmi dhe nuk
mund ta mbroj pasurin e vet. Shfrytzimi i nj gjendje t till
t viktims, kryersi i vjedhjes manifeston nj shkall t lart t
vrazhdsis, paskrupllsis. Thelbsore pr kt form t
veprs penale sht se viktima e ksaj vepre sht n gjendje
t palakmueshme, t vshtir apo n gjendje t pamundsis
dhe kryersi e ka shfrytzuar nj gjendje t till pr ta kryer
veprn penale t vjedhjes.
e)
Paragrafi 2.
Paragrafi 2 i nenit 253 t ktij Kodi prmban tri modalitete
t kryerjes.
a)
N nnparagrafi 1 t paragrafit 2 t ktij neni sht
prkufizuar vjedhja e pasuris, vlera e s cils kalon shumn e
caktuar. Kjo form e vjedhjes s kualifikuar ka t bj
kryesisht me vlern e pasuris s luajtshme t vjedhur. Sipas

1095

Kodit ton penal kjo vler sht prcaktuar mbi 15.ooo euro e
cila vler mund t ndryshohet sipas qndrimit t seancs s
Gjykats Supreme t Republiks s Kosovs. Jo vler mund t
rrjedh nga nj vjedhje por kjo form e ksaj vepre penale
ekziston edhe kur vlera e trsishme e sendeve t vjedhura me
disa vjedhje n bashkim real e kalon shumn prej 15.000 euro.
Vlera e pasuris s vjedhur prcaktohet sipas vlers s tregut
n kohn e kryerjes s veprs penale.
Kryersi i ksaj vepre penale duhet t dij se po e
prvetson pasurin e personit tjetr me vler t madhe, do t
thot se tek kryersi duhet t ekzistoj qllimi (dolus) dhe dija
se kemi t bjm me pasurin e luajtshme me vler t madhe si
dhe qllimi pr prvetsimin mu at vler pasurore.
b)
Vjedhja e pasuris e cila shrben pr qllime fetare ose
sht vjedhur nga ndrtesa fetare apo nga ndrtesa t tjera ku
mbahen ceremonit fetare(nnparagrafi 2 paragrafi 2 t nenit
253 t KPK). Me kt prkufizim mbrohen sendet t cilat
shrbejn pr kryerjen e ceremonive fetare apo pr qllim
fetar. Njkohsisht mbrohet pasuria e cila gjendet n objektet
fetare ose objektet ku mbahen ceremonit fetare. Objekti
mbrojts i ksaj forme t vjedhjes s rnd sht pasuria e cila
shrben pr qllime fetare, sendet t cilat gjenden n ndrtesat
fetare, madje edhe ato sende t cilat gjenden n ndrtesa ku
mbahen ceremonit fetare. Pr ekzistimin e ksaj forme t
veprs s vjedhjes s rnd, spari duhet t ekzistoj vjedhja
nga neni 252 par 1 i ktij Kodi. Kryersi duhet t veproj me
dashje dhe duhet t jet i vetdijshm se pasuria e vjedhur i
takon ndonj bashksie fetare apo shrben pr ceremonit
fetare.
c)
Vjedhja e vlerave kulturore apo pasuris me rndsi t
posame shkencore, artistike, teknike apo nse sht pjes e
koleksionit publik, e koleksionit privat t mbrojtur apo e
ekspozits publike (nnparagrafi 3 i paragrafit 2 t nenit 253
t KPK). Vlerat kulturore mbrohen edhe me Konventn
Ndrkombtare mbi masat e ndalimit dhe pengimit t importi,
eksportit dhe transportin t pa lejuar t vlerave kulturore.
Me prkufizimin e ksaj forme t vjedhjes s rnd
mbrohet e gjith thesari kulturore: gjitha sendet n muze,
galeri, librari dhe institucione tjera publike dhe private nn
mbrojtje, inventari i kishs apo objekteve tjera fetare dhe
sendet, lndt arkivore, shnimet, dokumentet, dorshkrimet,

1096

filmat, zbulimet arkeologjike, pikturat artistike dhe dizajnet,

sendet etnografe, librat e vjetra dhe t rralla, letrat me vler,
markat postare, armt e vjetra dhe t trofes, vlerat teknike etj.
Vlera e ktyre sendeve nuk vlersohet sipas mimit t tregut,
vlera e tyre sht historike, shkencore, kulturore, teknike dhe
ato vrtetohen sipas dispozitave prkatse mbi ruajtjen,
konservimin dhe prparimin e t mirave kulturore, historike,
teknike dhe shkencore q ktij prkufizimi i ipet karakteri
blanket.
Qllimi(dolus) i kryersit, prveq t tjerave, prfshin edhe
dijen e tij pr natyrn e sendit t vjedhur.
N paragrafin 3 t ktij neni sht prkufizuar forma e
posame e vjedhjes ku kryersi vepron si antar i nj grupi ose
gjat kryerjes s veprs ka poseduar arm apo mjet t
rrezikshm pr sulm apo mbrojtje. Pra, pr shkak ktyre dy
rrethanave(veprimi si antar i nj grupi dhe posedimi i arms
apo mjetit t rrezikshm gjat kryerjes s vjedhjes) t posame
vjedhja konsiderohet si vjedhje e rnd.
Vepra sht shprehje e aktivitetit t grupit m s paku prej
tre personave, t cilt jan dakorduar pr kryerje t veprave
penale prkohsisht ose m gjat, me rast secili antar i grupit
e jep kontributin e vet pr kryerje t veprs penale dhe pr
kt arsye vjedhja sht e karakterit m t rnd dhe ma e
rrezikshme.
Fakti se kryersi ka pas arm apo mjet t rrezikshm pr
jetn apo dmtimin e trupit t personit tjetr(revole, bomb,
thik, boks hekuri, sopat etj) gjat kryerjes s vjedhjes dhe at,
sht i gatshm ta prdori, mjaft kjart e tregon shkalln e
rrezikshmris dhe vendosshmris pr ta kryer veprn penale.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht e nevojshme t
vrtetohet se arma apo mjeti i rrezikshm nuk sht gjindur
tek kryersi rastsisht, mirpo at e posedon pr ta prdor pr
sulm ose mbrojtje gjat kryerjes s veprs. Inkriminohet vet
posedimi i arms apo mjetit t rrezikshm gjat kryerjes s
vjedhjes, e nse ajo sht prdor, varsisht nga stadiumi i
veprimit t kryerjes s veprs penale t vjedhjes kemi t bjm
me veprn penale t grabitjes ose t vjedhjes grabitqare. Nse
arma apo mjeti i rrezikshm sht gjet tek njeri nga
bashkvepruesit, sipas ktij kualifikimi juridik do t prgjigjen
edhe bashkvepruesit tjer nse ajo arm ose mjeti i
rrezikshm sht prfshi n qllimin e tyre(dolus).

1097

sht bashkveprues e jo ndihms n veprn penale t

vjedhjes s rnd personi i cili bn roje deri sa t tjert i
ndrmarrin veprimet e prshkruara pr kt vepr penale.
Personat t cilt pr ta kryer vjedhjen e rnd shrbehen
me fmiun, me personin e pa prgjegjshm ose me personin e
dehur, prgjigjen si kryers t ksaj vepre penale.
Bashkimi i rrethanave kualifikuese t veprave penale
t vjedhjes s rnd.
Nuk ekziston bashkimi i veprave penale n rastin kur te
nj vepr penale t vjedhjes s rnd prmbushen disa
rrethana kualifikuese. Ekziston vetm nj vepr penale.
Bashkimi i rrethanave kualifikuese ka rndsi vetm me rastin
e matjes s dnimit- do t mirret si rrethan rnduese. N nj
vepr penale konsumohen t gjitha rrethanat tjera
kualifikuese. Por, shtrohet pyetja e marrdhnies s rrethanave
kualifikuese nga paragrafit 3 ndaj rrethanave tjera nga
paragrafet e nenit 253, duke pas parasysh dnimin m t
rnd pr paragrafin 3. Konsideroj se n prgjigjeje t ksaj
pyetje lidhur me mardhniet e rrethanave kualifikuese sht e
nevojshme t respektohet rregulli sipas s cilit kualifikimi m
i rnd juridik prfshin edhe m t lehtn dhe ka t bj m
tr veprn penale. Drejt sht marr qndrimi n
aktgjykimin e Gjykats Supreme t Republiks s Kroacis
VSRH, Kz-484/7o se nuk kemi t bjm me bashkimin e
veprave penale nga neni 253 par 1 nnpara.1 dhe nenit 253
par.3 KPK kur t akuzuarit kan kryer shum vepra penale t
vjedhjes s rnd me thyerje dhe kur jan bashkuar pr t
kryer vjedhje. Bashkimi ktu sht vetm ideal dhe kemi t
bjm me vepra penale me shum elemente kualifikuese.
Andaj, nuk caktohen dnimet pr veprat penale n bashkim,
por elementet e shumta kualifikuese merren n konsiderim me
rastin e matjes s dnimit.
Marrdhnia e veprs penale t vjedhjes s rnd dhe
veprave tjera penale.
Kur sht vrtetuar se i akuzuari me dor i ka ra t
dmtuari n ftyr dhe trup, e pastaj ia ka marr nga qafa nj
qafore t arit, jan prmbush t gjitha elementet qensore t
vjedhjes s vrazhd nga neni 253 par. 1 nnpar. 2 KPK.
Kemi t bjm me at, se shtja faktike e cila sht
vrtetuar nga gjykata e shkalls s par, e ku rrjedh si e pa
kontestueshme forca e prdorur ndaj t dmtuarit e cila nuk ka

1098

qen e intezitetit t lart dhe i dmtuari fare nuk sht friguar,

por sht befasuar duke pas n konsiderim zhvillimin dhe
konstruktin sa i prket lartsis dhe peshs, andaj objektivisht
nuk ka qen e mundr t thehet rezistenca, respektivisht t
mos rezistohet. Kshtu, i akuzuari duke u gjendur n nj situat
t till, duke e shfrytzuar befasin e t dmtuarit dhe besimin
q i dmtuari e ka pas, si ndaj t njohurit, ka arrit, q duke e
trheq qaforen e arrit edhe ta marri at dhe t vrapoj-rrethanat
jan ato t cilat veprs ia dhn karakterin e vrazhdsis dhe
sht dasht q vepra t ricilsohet si n diapozitivin e
aktgjykimit t shkalls s dyt. VSRH, I kz. 722/89.
Vjedhja e rnd dhe shprdorimi.
sht kryer vepra penale e vjedhjes s rnd n mnyr
t vrazhd e jo vepra penale e shprdorimit, ashtu q i
akuzuari duke marr n dor unazn e t dmtuars vetm pr
ta shikuar , me ka nuk ka arrit t siguroj mundsin e
disponimit faktik mbi unazn e as me ndonj baz tjetr
juridike t ket arrdh n detencion(mbajtje) t atij sendi, por
vetm sht gjindur pr momentin n duart e tij. E dmtuara
nuk e ka humbur ende posedimin e drejt dhe t ligjshm ndaj
atij sendi. I akuzuari duke shfrytzuar situatn e krijuar dhe
besimin e t dmtuars ka refuzuar ta kthej unazn dhe ka hik
nga bufeja. Send n besim mund t konsiderohet vetm ai
send i arritur n mbajtje(detencion-posedim) te personi tjetr
sipas nj baze juridike dhe sipas rrethanave t cilat krijojn
mundsin faktike pr posedim t pa penguar t atij sendi.
VSRH. Kz-1246/72.
Praktika gjyqsore:
Hapja e pa autorizuar e hapsirs s mbyllur konsiderohet
edhe hapja me elsin e vrtet deri te i cili kryersi i veprs
penale ka arrdh n mnyr t pa autorizuar dhe e ka
shfrytzuar at pr ta kryer veprn penale t vjedhjes. Rasti i
till sht edhe ather kur i akuzuari e ka gjet elsin t cilin i
dmtuari e ka fshehur n vend t caktuar dhe kur me ndihmn
e atij elsi e ka hap deren e baness s t dmtuarit dhe n at
banes e ka kryer vjedhjen.
VSRH. Kz. 1312/67.
Hapja e dritars s baness s mbyllur me shtyrje, edhe
pse ajo dritare nuk ka qens e siguruar n mnyr t veant
nga hapsira e mbrendshme me sigures prshkak t vjetrsis
s konstrukti t drurit t dritares, por tek e cila dritarja e

1099

brendshme ka qen trsisht e mbyllur, dhe hypja dhe hyrja n

dritare dhe pr dritare paraqet deprtim, sepse i akuzuari n
mnyr t paautorizuar e ka prvetsuar nj nga pengesat e
hapsirs s mbyllur n at mnyr q sht manifestuar
rrezikshmria e madhe shoqrore dhe vendosshmria e madhe
pr veprn e till penale.
VRSH, Kz 530/69.
Kur i akuzuari e ka kryer vjedhjen duke hap dollapin ku
kan qen t hollat, me elsint cilin i dmtuari dhe
bashkshortja e tij e kan ln mbi dollap, dhe i akuzuari n
at mnyr pa autorizim ka arrdh deri te elsi, ky sht
element i veprs penale t vjedhjes s rnd. Nuk sht e
rndsis se n els sht kacavjerr konopi i cili ka treguar
vendin e elsit mbi dollap, respektivisht a sht fsheh mir
elsi apo jo.
VSRH, Kz 312/7o
Sipas qndrimit juridik t disa Gjykatave Supreme kuptimi
i deprtimit n hapsira t huaja t mbyllura pa vullnetin e
pronarit apo poseduesit sht zgjeruar me prkufizimin e ri n
krahasim me at q ka qen m par, ashtu q tani
thuhetduke hequr pengesat tjera me qllim t prvetsimit t
pasuris s luajtshme.Sipas praktiks gjyqsore fjala sht
pr pengesa t mdha. Psh., Ekziston vepra penale, vjedhje e
rnd edhe n rastin kur vjedhja sht kryer duke hyr npr
dritare e cila m par ka qen e thyer(konkretisht n autobusin
e mbyllur), pra hyrja pa vullnetin e pronarit rrugs s pa
zakonshme n hapsirn e mbyllur duke mnjanuar pengeslartsin m s paku prej 1,5 m.
VSRH, I Kz 439/92.
Vjedhja grabitqare
Neni 254
(1)
Kushdo q i zn n befasi n kryerjen e aktit t
vjedhjes dhe me qllim q pasurin e vjedhur ta mbaj, e
prdor dhunn apo kanosjen se do t sulmoj jetn apo
trupin e personit tjetr dnohet me burgim prej nj deri
n dhjet vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga kryersi i cili vepron si antar i grupi ose duke

1100

prdorur ndonj arm a mjet t rrezikshm, kryersi

dnohet me burgim prej tre deri n dumbdhjet vjet.
_____________________________
Vepra penale vjedhja grabitqare sht vepr e prbr
penale e cila prbhet nga vepra penale e vjedhjes e cila nuk
sht form e veqant e vjedhjes por vepr e posame penale e
cila, prve elementeve t veprs penale t vjedhjes prmban
edhe elemente t veprs penale t dhuns dhe kanosjes. Tek
kjo vepr penale s pari kryhet vepra penale e vjedhjes e pastaj
me qllim q t mbahet pasuria e luajtshme kryhet vepra
penale e dhuns apo kanosjes. Objekti mbrojts i ksaj vepre
penale sht pasuria e luajtshme dhe vendosja e lir.
Paragrafi 1.
Forma themelore e ksaj vepre penale sht prkufizuar n
paragrafi 1 t ktij neni dhe ekziston kur kryersi sht zn
n kryerjen e aktit t vjedhjes, dhe me qllim q pasurin e
vjedhur ta mbaj e prdor dhunn apo kanosjen se do ta
sulmoj jetn apo trupin e personit tjetr. Karakteristik e ksaj
vepre penale sht se kryersi e prdor dhunn apo kanosjen
pr ta mbajt pasurin e luatshme q do t thot se kryersi
paraprakisht ka arrdh n posedim t pasuris (sendin)s
luajtshme me qllim t prvetsimit.
Lidhur me aktin e vjedhjes vlejn t gjitha ato t cilat jan
thn n komentin e veprs penale t vjedhjes nga neni 252
KPK.
Vjedhja grabitqare villon me kryerjen e vjedhjes, do t
thot se sht e nevojshme q kryersi ta marri pasurin e huaj
me qllim t prvetsimit. Kryersi i vjedhjes sht e
nevojshme t prdori forcn apo kanosjen me qllim q ta
mbaj pasurin e vjedhur. sht e mundur forca absolute dhe
kompulzive, por kanosja duhet t jet e kualifikuar dhe e
drejtuar ndaj jets dhe trupit. Thelbsore sht q dhuna
prdoret me qllim q t mbahet sendi (pasuria)i vjedhur; nse
kjo nuk sht thelbsore, bazike, ather do t kemi bashkimin
e veprave penale, n mes t vjedhjes ose t vjedhjes s rnd
me ndonj vepr tjetr penale. Lidhur me prdorimin e
kanosjes dhe dhuns vlejn t gjitha ato q jan thn n
komentin e ktyre veprave penale. E nevojshme sht q

1101

kanosja dhe dhuna t jen t atij intensiteti sa ta pamundsoj

personin tjetr q ta pengoj kryersin pr ta kryer veprn.
Kanosja dhe dhuna duhet t ishin drejtuar ndaj personit i
cili e ka takuar kryersin n kryerje t veprs s vjedhjes.
Mund t ishte pronari pasuris s luajtshme, mbajtsi i asaj
pasurie, por gjithsesi person tjetr. Andaj nuk sht e thn se
personi ndaj t cilit prdoret kanosja apo dhuna t ket tentuar
q ta pengoj kryersin n kryrje t veprs penale t vjedhjes.
Vjedhja grabitqare ekziston psh., kur kryersi menjher e
sulmon personin i cili ka hyr n banes dhe ka takuar n
aktin e vjedhjes; me rndsi sht se kryersi e prdor
kanosjen dhe dhunn si mjet pr ta siguruar kryerjen e
vjedhjes.
Kryersi duhet ta prdori dhunn dhe kanosjen deri sa
sht n aktin e kryerjes s vjedhjes. Kjo do t jet menher
pasi ta marri pasurin e huaj t luajtshme dhe deri sa sht n
vendin e kryerjes s vjedhjes. Mirpo, konsiderohet si akt i
kryerjes s veprs penale edhe gjat kohs s largimit nga
vendi ngjarjes,(psh., ka dal nga banesa ku e ka kryer vjedhjen
dhe sht vrejt n korridor t ndrtess) dhe deri sa sht n
ikje me sendin e vjedhur. Nse kryersi e ka larguar sendin e
vjedhur dhe pastaj e prdor dhunn apo kanosjen ndaj personit
i cili e krkon sendin, ather do t kemi bashkimin e veprave
n mes t vjedhjes dhe veprs penale t realizuar me
prdorimin e dhuns apo kanosjes e jo veprn penale t
vjedhjes grabitqare. Kjo vepr konsiderohet e kryer kur pas
kryerjes s vjedhjes prdoret dhuna apo kanosja me qllim q
t mbahet pasuria e vjedhur. Nuk sht e rndsis, nse
kryersi i ksaj vepre penale n kt mnyr ka arrit ta mbaj
sendin(pasurin) e vjedhur. Vlera e pasuris s luajtshme mund
t merret si rrethan pr matjen e dnimit, pasi ligjdhnsi nuk
ka parapar pr kt arsye form t kualifikuar.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parapar forma e kualifikuar e ksaj
vepre penale, nse vjedhja grabitqare sht kryer n prbrje
t grupit ose me prdorimin e arms apo t mjetit t
rrezikshm pr jetn dhe trupin e personit. Lidhur me grupin
dhe arrmt e mjetin e rrezikshm shih tek komenti i veprs
penale t vjedhjes s rnd-neni 253 par. 4 KPK.

1102

Sa i prket fajsis, kryersi duhet t veproj me dashje

direkte pr t ekzistuar vepra penale, do t thot, kryersi i
veprs penale duhet t jet i vetdijshm se e prdor dhunn
dhe kanosjen me qllim(dolus) q ta mbaj sendin e vjedhur
deri sa sht n aktin e vjedhjes.
N prkufizimin e ksaj vepre(neni 254) nuk sht
parapar edhe forma e priveligjuar e ksaj vepre penale kur
kryersi udhhiqet me dashje q t prvetsoj pasuri e cila pr
kah vlera e tregut nuk prmbush elementet e vjedhjes, por t
vjedhjes s imt, sikurse sht prkufizuar psh., n
legjislacioni penal t Malit t Zi.
Dika lidhur me dallimin n mes t veprs penale t
vjedhjes grabitqare dhe vjedhjes s rnd nga par.4 (kryersi i
cili posedon arm apo mjet t rrezikshm pr jetn dhe trupin
e personit). Posedimi i arms apo mjetit t rrezikshm me
qllim sulmi apo mbrojtje gjat aktit t kryerjes s vjedhjes
sht element i veprs penale t vjedhjes s rnd nga neni
253 par 4. KPK., ndrsa prdorimi eventual i saj nga kryersi
do t mund t kemi vepr penale t grabitjes apo t vjedhjes
grabitqare. Kjo form e veprs penale t vjedhjes s rnd do
t mund t ekzistonte n rastet kur armn apo mjetin e
rrezikshm kryersi e prdor gjat trheqjes me kusht se e ka
lshuar sendin e vjedhur ose gjat tentimi t vjedhjes. Mund t
ekzistoj edhe bashkimi i veprs s vjedhjes s rnd dhe me
ndonj vepr tjetr penale t kryer me prdorimin e arms apo
mjetit t rrezikshm, psh., me tentim vrasjen apo shkaktimin e
lndimit t rnd trupor.
Praktika gjyqsore;
Ekziston vepra penale e vjedhjes grabitqare nga neni 254
par 1 i ktij Kodi penal kur I akuzuari, t dmtuarit nga dora ia
ka marr t hollat n shum t konsiderueshme, dhe sipas
pranimit t tij, i ka vn n gjep dhe ka dshiruar t largohet,
por kur i dmtuari ka intervenuar dhe e ka kap pr beli i
akuzuari e ka godit n nofull me grusht t cilin e ka rxuar pr
tok dhe ka ik.
VSRH. Kz 58/70.
Pr ta kryer veprn penale t vjedhjes grabitqare nga neni
254 par 1 KPK, kryersi duhet q me qllim q ta mbaj sendin
e vjedhur t prdor dhun apo kanosje ndaj personit tjetr se
do ta sulmoj aty pr aty jetn dhe trupin e tij.Me qense i
akuzuari, pasi e ka hap veturn e t dmtuarit, sht nxn nga

1103

i dmtuari, por nga vetura e dmtuarit nuk ka marr as nj

send t cilin ka mund ta marr, ai ather,ka shtn nga
revolja n ajr, nuk ka vepruar ashtu q ndonj send ta
mbaj, sepse as q e ka marr. Meqense i akuzuari, vetm
ka tentuar ta kryej veprn penale t vjedhjes dhe ka poseduar
armn pr sulm apo mbrojtje, ashtuq e ka prdor armn me
qllim q ta friksoj dhe largoj t dmtuarin, i akuzuari nuk ka
kryer vepr penale t vjedhjes grabitqare nga neni 254 par.1
KPK(219 KP i Kroacis), por dy vepra penale n bashkim
ideal veprn penale t vjedhjes s rnd n tentativ dhe veprn
penale t kanosjes. Sipas Kodit ton penale, n vend t
kanosjes do t mund t vinte n konsiderim, vepra penale,
vrngllimi me arm me qllim t friksimit nga neni 328 par 1
KPK.
VSRH, I kz.250/76.
I akuzuari sht zn n kryerje t veprs penale t
vjedhjes nga neni 252 par. 1 edhe n rastin kur sht vrtetuar
se ndaj t dmtuars forca sht prdor pasi q kryersi ka
dal nga shtpia me t hollat e vjedhura dhe pasi q e
dmtuara e ka zbuluar vjedhjen, ka vrapuar pas tij dhe e ka
nxn.
I akuzuari pretendon se vjedhja ve sht kryer kur e
dmtuara ka msuar se jan vjedhur t hollat. Kshtu, n
veprimet e t akuzuarit, sikurse prshkruhen n dispozitiv t
aktgjykimit t kundrshtuar nuk prmbushen elementet
qensore t veprs penale t vjedhjes grabitqare nga neni 254
par. 1 kPK(219, par. 4 KP i Kroacis).
N t kundrtn, Gjykata e shkalls s par drejt ka
vlersuar se n mes t vjedhjes s t hollave nga i akuzuari dhe
momentit t zbulimit t veprs nga ana e t dmtuars, dhe
krkess s saj q ti kthehen t hollat, ekziston kontinuitetit
kohor dhe hapsinor, sepse sipas praktiks gjyqsore me
nocionin akti i vjedhjes nnkuptohen edhe rastet kur kryersi
nxinet n ikje e sipr duke e bartur sendin e vjedhur.
VSRH, I Kz-62/89
Lidhur me bashkimin e veprave penale t vjedhjes
grabitqare dhe tentim vrasjes s rnd sht i rndsishm ky
aktgjykim:
I akuzuari i cili iu ka afruar t dmtuarit dhe nga beli ia ka
marr revolen dhe ka ik me qllim q ta prvetsoj, tri her
ka shtn n drejtim t dmtuarit i cili ka tentuar q tia marri

1104

revolen, me qrast i ka shkaktuar lndime t rnda trupore, ka

kryer n bashkim veprat penale, vjedhje grabitqare nga neni
254 par 1 dhe veprn penale t vrasjes n tentativ nga neni
147 pika 7 lidhur me nenin 20 t KPK(neni 219 par.1 dhe neni
90 lidhur me nenin 33 Kodit penal t Kroacis).Dhuna si
element i veprs penale t vjedhjes grabitqare prfshin vetm
prdorimin e forcs por jo edhe shkaktimin e lndimeve t
rnda.
VSRH, I Kz.82/91
Sipas Kodit ton penal, shkaktimi i lndimit t rnd
trupor gjat kryerjes s vjedhjes grabitqare sht element
kualifikues pr veprn penale, rastet e rnda t vjedhjes
grabitqare apo grabitjes nga neni 256 par 1 dhe rasti konkret
duhet cilsuar sipas nenit 256 par 1 KPK.
N kuptim t nenit 254 par 2 t KPK gazi lotsjells si send
i cili shkakton vetm lot nuk mund t konsiderohet si mjet i
rrezikshm pr trupin dhe shndetin e njeriut, andaj gjykata e
shkalls s par e ka ndryshuar cilsimin juridik t veprs
penale e cila i vehet n barr t akuzuarit, ashtu q t
akuzuarin e ka shpall fajtor pr vepr penale nga neni 254 par
1 KPK(neni 219 par 1 i Kodit penal t Kroacis).
VSRH, I Kz-715/98.
Grabitja
Neni 255
Kushdo q prvetson pasurin e luajtshme t personit
tjetr me qllim q ti sjell vetes apo tjetrit dobi pasurore
t kundrligjshme, duke prdor dhunn apo kanosjen
kundr personit tjetr se do ta sulmoj atqasshm jetn
apo trupin e personit tjetr dnohet me burgim prej nj
deri n dhjet vjet.
Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni ka t bj me
sendin e vjedhur me vler q tejkalon 10.000 euro dhe nse
kryersi ka pr qllim ta prvetsoj sendin me vler t
till, kryersi dnohet me s paku tre vjet burgim.
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni kryhet nga
kryersi duke vepruar si antar i grupit ose duke prdor
ndonj arm a mjet t rrezikshm, kryersi dnohet me
burgim prej tre deri n dumbdhjet vjet.
_____________________________

1105

Paragrafi 1.
Kjo vepr penale sht delikt me elemente t dhuns dhe
bn pjes n veprat penale t prbra.
Veprimet me t cilta kryhet kjo vepr penale jan ato
veprime t cilat secila vetvetiu paraqesin vepr penale.
Prdorimi i dhuns(vepr penale nga neni 160 KPK) ose
kanosjes(neni 161 KPK) dhe marrja e pasuris s luajtshme me
qllim q vetit apo tjetrit ti sjelli prfitim pasuror t
kundrligjshm( vepra penale nga neni 252 KPK).
Me kt vepr penale cenohen, sulmohen dy vlera,- liria
dhe pasuria dhe pr kt arsye kjo vepr penale sht vepr e
prbr. Prdorimi i dhuns apo kanosjes se do sulmohet aty
pr aty jeta dhe trupi i paraprin marrjes s pasuris s luajtshme
te kjo vepr penale t grabitjes. Dhuna apo kanosja jan mjete
me t cilat kryhet vepra penale e vjedhjes dhe pr kt duhet
t ekzistoj lidhshmria e ndrsjellt. Kjo, nuk do t thot se n
mes t prdorimit t dhuns dhe vjedhjes nuk do t mund
ekzistoj nj distanc kohore m e gjat. Fjala sht pr dy faza
t kryerjes s veprs penale t cilat zhvillohen n kontinuitet
me veprimet e kryersit t veprs, ku e para duhet ta mundsoj
realizimin e t dyts.
Kjo duhet t prfshihet n dashjen e kryersit; ai duhet t
jet i vetdijshm se dhunn apo kanosjen e prdor pr ta
marr sendin e huaj t luajtshm me qllim t prvetsimit;
qllimi i dhuns dhe kanosjes sht pr ta thyer dhe
nnshtruar rezistencn.
Grabitja sht lidhje funksionale dhe subjektive me
dhunn apo kanosjen me vjedhjen. sht e mundur q nj
person ta prdori dhunn e tjetri ta marri sendin dhe n kt
rast kemi t bjm me bashkveprimin e kryersve n kryerje
t ksaj vepre penale.
Dhuna apo kanosja jan t drejtuara ndaj personit me
qllim t nnshtrimit t rezistencs e cila jepet gjat kohs s
kryerjes s veprs penale, por mund t prdoret edhe pr
mnjanimin e rezistencs s pritur lidhur me marrjen e sendit.
Personi ndaj t cilit prdoret dhuna apo kanosja nuk sht e
domosdoshme q ai t jet mbajts i sendit, mjafton q ai t
jet penges pr realizimin e vjedhjes. Dhuna dhe kanosja
duhet t jen t atij intensiteti dhe serioziteti , ashtu q

1106

objektivisht mund t konsiderohen si t prshtatshme pr

nnshtrimin apo thyerjen e rezistencs s viktims. Pr
ekzistimin e veprs penale nuk sht e rnsis se personi t
cilit iu sht marr sendi sht pronar, apo nuk e mban
sendin sipas ndonj baze juridike ose e mban n mnyr
kundrligjore. Me rndsi sht q sendi t jet i huaj e q
do t thot se kryersi n at send nuk ka t drejt, por gjendet
n posedim t personit tjetr. Tentativa e ksaj vepre penale
fillon me prdorimin e dhuns dhe kanosjes.
Nuk ekziston vepra penale e vazhduar, por vepra penale n
bashkim real kur dy kso vepra penale apo m shum
pavarsisht se jan kryer n t njjtn dit, n t njjtin vend,
por ndaj personave t ndryshm. Me veprn penale nuk
sulmohet vetm pasuria por edhe vlerat personale( liria, jeta
dhe trupi) t dy a m shum personave t ndryshm, me rast
prjashtohet mundsia e ekzistimit t konstruktit juridik t
veprs s vazhduar.
N paragrafin 2 t ktij neni sht parapar forma
kualifikuese pr shkak t vlers s sendit t vjedhur e cila
vler duhet t tejkaloj shumn prej 10.000 euro.
Forma kualifikuese e grabitjes sipas paragrafit 3 t ktij
neni ka t bj me veprn penale t kryher n prbrje t
grupit ose me rastin e kryerjes s veprs penale sht prdorur
ndonj arm a mjet t rrezikshm pr jet a trupin e njeriut.
N mes t grabitjes s kryer n prbrje t grupit ose t
kryer si krim i organizuar, dallimi sht n at se si grup
kriminal i organizuar do t thot grup i strukturuar i cili
ekziston pr nj koh t caktuar dhe i cili vepron n
bashkpunim me qllim t kryerjes s nj ose m shum
krimeve t rnda pr prfitim t drejtprdrjet ose trthort t
dobis pasurore(neni 274 par. 7 KPK), ndrsa n prbrje t
grupit do t thot grup prej tre e m shum personave t cilt
jan t lidhur pr kryerje t koh pas kohshme vepra penale,
ku secili pjestar e jep kontributin e vet n kryerje t veprs
penale. Pra nuk sht grup i strukturuar i cili vepron sipas
hijerarhijs sikurse tek grupi kriminal i organizuar.
Vetit e arms apo t mjetit t rrezikshm varren nga
shkalla e rrezikut objektiv, prshtatshmris se me t vrtet do
t prdoret, se me te do t mund t rrezikohet jeta ose shndeti
i personit t sulmuar apo kanosur. Nse sht prdor ndonj
arm ose mjet i rrezikshm n Kodin ton penale ka hyr

1107

sipas mostrs s Kodit Penal Gjerman. Rasti i grabitjes sipas

paragrafit 3 t ktij neni n Kodin penal Gjerman ekziston kur
kryersi bart me veti ndonj arm t zjarrit(neni 250 par.1
pika 1), ose n rastet kur kryersi apo bashkvepruesi me
veti bart ndonj arm ose mjet me qllim q me forc apo
kanosje ta mnjanoj apo nnshtroj rezistencn e personit
tjetr(neni 250 par. 1 pika2). Arma e pa vrtet nuk hyn n
pikn nj t paragrafit 2 t nenit 25o t Kodit Gjerman, por
sipas praktiks gjyqsore t
Gjermanis mund t
inkorporohet nn pikn 2 , nse sipas dukjes s jashtme i
prgjigjet arms s vrtet. Imitatio vera gjithnj sht e
mjaftueshme pr prdorimin e piks 2 t par.1 t nenit 250.
Mirpo, teoria juridike gjermane nuk pajtohet me qndrimin
praktik por niset nga ajo se pr secilin rast duhet t bhet me
armn e cila objektivisht sht e prshtatshme pr rrezikimin e
jets dhe trupit t personit tjetr. (shih: dr. Franjo Bacic/Sime
Pavlovi; Komentar Krivicnog Zakona-Zagreb 2004, faqe 784
pasusi 1.
Praktika gjyqsore.
Detyrimi i i viktims pr ta dorzuar sendin me krcnim
me arm paraqet grabitje e jo detyrim. Pr ekzistimin e ksaj
vepre penale nuk sht e rndsis q kryersi nuk e ka marr
vet sendin. Me rndsi sht se viktima ka qen e detyruar q
aty pr aty ta dorzoj sendin. E rndsis sht se viktima nn
forcn dhe kanosjes ka arrdh n situat q aty pr aty ta
dorzoj sendin e krkuar.Inteziteti dhe serioziteti se do t
sulmohet aty pr aty jeta dhe trupi i viktims, e i prcjellur me
urdhrin pr dorzimin e sendit dhe ndjenjn e frigs e
rrezikut, prmban t gjitha elementet e veprs penale t
grabitjes e jo e detyrimit.
I akuzuari e ka kryer veprn penale t grabitjes nga neni
255 par. 1 t KPK e jo veprn penale t vjedhjes s rnd nga
neni 253 par 1 pika 2 t KPK, kur sht vrtetuar se ndaj t
dmtuars sht prdor forca ngase e ka godit disa her me
grushta n kok, e kur e ka rrxuar n tok, e ka kap pr fyti,
dhe prkundr rezistencs s saj, ia ka marr qantn me sende
dhe ka ik. Ktu forca sht prdor si mjet pr ta marr
sendin, andaj prdorimi i forcs i ka paraprir marrjes s
sendit.
Nga t cekurat rjedh se i akuzuari e ka prdor forcn,
sepse t dmtuarn e ka godit n pjes t koks, dhe kur e ka

1108

rrxuar pr tok e ka kap pr fyti dhe pr kundr rezistencs

s dmtuars ia ka marr qantn me sendet n te dhe ka ik.
Pra kemi t bjm me veprn penale t grabitjes nga neni 255
par. 1 t KPK e jo me veprn penale t vjedhjes nga neni 253
par 1. Pika 2 t KPK, sikurse pretendohet me ankesn e
mbrojtsit. Andaj, pr kundr pretendimeve ankimore gjykata
e shkalls s par drejt i ka vrtetuar t gjitha rrethanat
vendimtare pr ta gjykuar kt shtje juridike, e veprimet e t
akuzuarit drejt i ka cilsuar n veprn penale t grabitjes nga
neni 255 par 1 t KPK.
VSRH, I Kz-517/96.
Tek grabitja dhuna apo kanosja prdoren si mjet pr ta
marr sendin, ato i paraprijn marrjes s sendit, ndrsa tek
vjedhja grabitqare dhuna dhe kanosja shfrytzohen pr ta
mbajt sendin e vjedhur, vjedhja i paraprin dhuns apo
kanosjes.
Objekti i veprs penale t grabitjes mund t jet vetm
sendi i huaj i luajtshm, i huaj n raport me kryersin e veprs.
Nuk sht vendimtare se ai t cilit iu sht marr sendi sht
pronar i sendi apo jo, respektivisht e mban sendin n baz t
ndonj t drejte apo jo ose e mban n mnyr kundrligjore.
Pr nocionin send i huaj si nj ndr elementet e t qenurit t
veprs penale t grabitjes sht vendimtare se sendi nuk i
takon kryersit t veprs penale, andaj n rastin konkret sht
irelevante se multikultivatori sht i dmtuarit apo nipit t tij,
sepse me send t huaj n kuptim t drejts penale nnkuptohet
secili send ndaj t cilit kryersi i veprs nuk ka t drejt por ai
gjendet n pushtet tek personi tjetr, pa marr parasysh bazn
ligjore.
VSRH. I kz-594/94.
Kanosja si pjes prbrse e veprs penale t grabitjes
drejt sht arsyetuar n kt aktgjykim.
Tek vlersimi se a ekziston kanosja e intezitetit t till q
krkon dispozita ligjore pr t ekzistuar vepra penale e
grabitjes nga neni 255, vendimtare sht momemti objektiv
dhe subjektiv. N kuptimin subjektiv kanosja ekziston kur ai
ndaj t cilit sht orientuar kanosja e prjeton si kanosje
serioze e cila mund t ndodh aty pr aty sulmi ndaj jets.
Kur sht vrtetuar se i dmtuari duke vrejt sulmuesin e
maskuar duke u prvjedht, sht ndier i pa sigurt, dhe sipas
pranimit t t akuzuarit, sht habit nga frika, ather pa

1109

dyshim se n pikpamje subjektive sjellja e t akuzuarit ka

qen e till sa ka paraqit kanosje se do t sulmohet aty pr aty
i dmtuari, e q ka ndikuar te i dmtuari q t trhiqet
menjher dhe me telefon ka krkuar ndihmn e policis.
N kuptimin objektiv kanosja sht realizuar sepse sulmi
ka ndodh nga ana e personit t maskuar n mes nat, dhe i
dmtuari at sulm me t vrtet e ka prjetuar si kanosje.
VSRH. Kz. 543/67.
Kanosja dhe dhuna jan t rndsishme q t bhet dallimi
n mes t vjedhjes grabitqare dhe grabitjes nga vepra penale e
vjdhje s vlers s vogl e vjedhjes s rnd t vlers s vogl.
Vlera e sendit t marrur dhe karakterit t forcs,
respektivisht t kanosjes te vepra penale e vjedhjes grabitqare
dhe grabitjes.
N kshillimin e mbajtur m 22 dh 23 korrik 1969 Gjykata
Federative e ish Jugosllavis ka nxjerr prfundim II.
a)
Vepra penale e vjedhjes grabitqare dhe grabitjes mund
t ekzistojn edhe n rastet kur marrja e sendit gjat kryerjes
s ktyre veprave penale,shikuar vetvetiu, prmban elemente
t veprs s imt, kur vlera e sendit nuk e tejkalon shumn
prej 25 euro, e kryersi ka shkuar n at drejtim q t
prvetsoj vler t vogl.
b)
Pr t ekzistuar elementi ligjor i forcs respektivisht t
kanosjes tek veprat penale vjedhja grabitqare dhe grabitja
sht e nevojshme q forca t prdoret kundr personit( e jo
kundr sendit- psh. marrja e sendit nga dora e t dmtuarit),
dhe forca, respektivisht kanosja sipas intensitetit duhet kjart t
manifestoj dhe t jet e prshtatshme q ta mposht
rrezistencn n krahasim me mjetin e prdorur.(PP VSRH pr
vitin 1969).
Qndrimi i marrur nn II. a) nuk mund linearisht dhe pa
diferencim t pranohet pr secilin rast konkret(Zlataric,
II.,401/402), sepse ekzistojn situata n t cilat, varsisht n
vlern e vogl t sendit dhe rrethanave nn t cilat sht
prdor forca apo kanosja, nuk kan, sipas vlersimit logjik,
karakter t njmend t veprs s rnd penale. Marrim psh.,
aso grabitjesh q i kryejn t miturit, t cilat m tepr jan
eksese rinore se sa ndonj krim i rnd. Pr disa raste t pa
rndsishme, mund t shrbehemi me dispozitn e nenit 7
KPK( neni 4 par.2 KZ/59).(Zlataric supra). Nj qndrim i
till konsiderohet i pa pranueshm sepse sipas natyrs s dy

1110

veprave penale t cituara, dhe sipas faktit se ligjdhnsi me

prvetsimin e sendi t vlers s vogl si vepr penale t
priveligjuar e ka parapar vetm tek vepra penale e vjedhjes
dhe vjedhjes s rnd e jo te veprat penale t grabitjes dhe
vjedhjes grabitqare. Ligjdhnsi pr kso raste ka ln mundsi
t gjr t zgjedhjes s llojit t dinimit.
Shih aktgjykimin vijues.
Lartsija e prvetsimit t dobis pasurore t kundrligjshme
me marrjen e sendit t huaj t luajtshm me prdorimin e
forcs, sht pa ndikim pr ekzistimin e elementeve t veprs
penale t grabitjes-nenit 255 par 5 KPK(neni 218 par 1 KP.
Republiks s Kroacis).
VSRH. I kz 373/93.
Aktgjykimi vijues qart udhzon n dallimin e veprs penale
t grabitjes dhe vjedhjes s vrazhd.
kur sht vrtetuar se i akuzuari pr t ia marr qantn t
dmtuars fshehurazi iu sht afruar pr mbrapa dhe e ka kap
pr qafe dhe ka filluar ta shtrngoj, ka prdor forcn n
kuptim t veprs penale t grabitjes nga neni 255 KPK, pa
marr parasysh n at se e duke u shtyr pr rrypin e qants e
ka marr n momentin kur e dmtuar ka mund t largohet.
Nuk ka t drejt i akuzuari kur pohon se n veprimet e tij
prmbushen vetm elementet e veprs penale t vjedhjes s
rnd e jo elementet e veprs penale t grabitjes kur sht
vrtetuar se i akuzuari ndaj t dmtuars ka prdor forcn n
at mnyr q duke shkuar nga mbrapa e ka kap pr qafe dhe
ka filluar ta shtrngoj, vetm pr tia marr qantn t ciln e
kishte pr krahu.
N rastin konkret, forca ka qen e drejtuar ndaj personit t
dmtuar, me qllim t pamnudsimit t rezistencs s t
dmtuars, pra forca nuk ishte e orientuar vetm pr ta
ndrprer lidhjen (mbajtjen) fizike n mes t sendit dhe
mbajtsit s tij.
VSRH, I kz 611/84.
Nuk kemi t bjm me veprn penale t detyrimit nga neni
267 par 1 KPK, por me veprn penale t grabitjes nga neni
255 par 1 KPK kur kryersi me prdorimin e forcs apo
kanosjes se do ta sulmoj aty pr aty tjetrin ktij ia merr
sendin e huaj t luajtshm me qllim q vetit apo tjetrit ti
sjelli prfitim pasuror t kundrligjshm.

1111

Dallimi themelor n mes t veprs penale t detyrimit dhe

grabitjes prbhet n at se kryersi i veprs penale t
grabitjes shrbehet me prdorimin e forcs apo t kanosjes
gjat kohs s marrjes s sendit si mjet t prshtatshm q
tjetrit tia marri sendin e luajtshm, e q mjet pr kryerje t
veprs sht forca apo kanosja,
-duke marr parasysh t gjitha rrethanat e rrastit: kohn e
kryerjes s veprs, vendin e kryerjes, mnyrn e kryerjes s
veprs dhe sjelljet e kryersit gjat kryerjes s veprs penale,
gjendjen psikike t dmtuarit gjat kryerjes s veprs dhe deri
te pasifizimi i t dmtuarit deri n at mas sa mos t vendosi
sipas vullnetit t vet pr posedimin e sendit. N kt rast
sht irelevante q i dmtuari nn ndikimin e forcs apo
kanosjes veti tia dorzoj t akuzuarit sendet, sepse n kt
situat dorzimi i sendit nga i dmtuari i cili sht privuar nga
vendosja e lir pr t rezistuar dhe mbajt sendin, juridikisht
sht barazi me marrjen e sendit nga i akuzuari.
Vepra penale e detyrimit nga neni 267 KPK(neni 234 KP
t Kroacis) sht karakteristike sipas asaj se prdorimi i
forcs dhe kanosjes serioze nuk e ven t dmtuarin aty pr
aty para sulmit ndaj jets dhe trupit, por e dobson deri n at
mas q vet t vendos pr t vepruar apo mos vepruar n
dm t pasuris s vet apo t tjetrit, ashtu q ta mnjanoj
rrezikun ndaj t mirs s mbrojtur e cila kushtimisht iu sht
nshtruar se a do t veproj a mos t veproj diq n dm t
pasuris s vet apo t tjetrit. Pr t ekzistuar vepra penale e
detyrimit sht karakteristike se ajo ekziston nse nuk bhet
fjal pr dorzimin e aty pr aty t sendit, e vepra penale e
grabitjes ekziston gjithnj, ashtu sikurse sht prshkruar m
sipr ngase kemi t bjm me prvetsimin e aty pr aty t
sendit pa marr parasysh se i dmtuari ka qen i detyruar vet
t ia dorzoj sendin apo i akuzuari ia ka marr.
VSRH, Kz 697/70.
Kur sht vrtetuar marrveshja n mes t kryersve q t
dmtuarin, shtetas t huaj, pasi m par kan qen n shoqri,
ta drgojn n nj vend t vetmuar dhe t pa njohur n koh
kur ishte nat, me qllim q me prdorimin e forcs tia
marrin t hollat. Pr cilsimin juridik t veprs penale sipas
neni 255 par 1 KPK nuk sht vendimtare se i dmtuari nn
ndikimin e forcs dhe kanosjes vet ti nxjerri t hollat nga
xhepi e ti dorzoj, pasi q edhe ia kan kontrolluar xhepat,

1112

andaj nuk bhet fjal pr veprn penale t detyrimit nga neni

267 KPK, por pr veprn penale t grabitjes.
N kto rrethana e rndsishme pr ta gjykuar sht sjellja
e t dmtuarit, sht e kjart se ai ka qen i detyruar q ti
dorzoj t hollat aty pr aty, kur paraprakisht ikja nuk ka pas
sukses, dhe krahas saj ka qen i frigsuar, sikurse ka pohuar
vet, nga mundsia e t rrahurve t srishme.
VSRH I kz.1128/93.
Rndsia qnsore e veprimeve pr kryerjen e veprs
penale t grabitjes shte se prdorimi i forcs apo kanosja
vehen aty pr aty n dijeni pr sulmin e mundshm ndaj jets
apo trupit t personit ndaj t cilit kryhet grabitja dhe pr kt
nga ai merret sendi, e qnsore pr veprimet e kryerjes s
veprs penale t detyrimit shte se me prdorimin e forcs apo
kanosjes detyrohet personi tjetr q vet t bj di apo t mos
bj n dm t pasuris s vet apo t huaj, pra mungon
sulmi ndaj jets dhe trypi aty pr aty ndaj atij personi.
Kz I kz-671/95 Gjykata e Qarkt n Zadr t Kroacis.
Kriteri pr dallimin e ktyre dy veprave penale nuk sht
n dorzimin e sendit nga ana e t dmtuarit, por n
prmbajtjen e prdorimit t forcs apo kanosjes. Vepra penale
e grabitjes ekziston gjithnj kur kryersi me forc apo kanosje
serioze aty pr aty e sulmon jetn dhe trupin, me qllim t
prvetsimit, t dmtuarit vet ia merr sendin e huaj t
luajtshm apo e ka detyruar q sendin vet i dmtuari ta
dorzoj aty pr aty.
Lidhur me kryerjen e nj vepre penale t grabitjes n
vazhdim.
T akuzuarit t cilt n lartsin kohore prej pes dite n
vende t ndryshme kan kryer vepra penale t grabitjes, ndaj
personave t ndryshm, kan kryer katrvepra penale t
grabitjes n bashkim, e jo nj vepr penale t vazhduar t
grabitjes. N pyetje jan katr veprime t ndara t cilat jan
ndrmar n vende t ndryshme, n koh t ndryshme dhe n
dm t personave t ndryshm.
VSRH, I kz100/92.
Me qense pr kryerje t veprs penale t grabitjes kemi
t bjm me sulmin ndaj vlerave -jetn dhe trupin- ather nuk
jan plotsuar kushtet ligjore pr konstruksionin e veprs s
vazhduar t grabitjes, edhe pse ekziston lidhshmria kohore n
mes t kryerjes s veprs penale dhe rrethanave t cilat e

1113

bjn nj trsi, nse veprat jan kryer ndaj t dmtuarve t

ndryshm.
VSRH, I kz.317/02.
sht me rndsi t dihet se nuk sht e mundshme
konstrukti i nj vepre t vazhduar tek vepra penale e grabitjes
kur veprat penale jan kryer ndaj t dmtuarve t ndryshm.
Pr aktivitetin kriminal n prbrje t grupit nuk krkohet
ndonj shkall m e lart e organizimit t atarve me qllim t
aktivitetit kriminal. Grupi mund t jet i prkohshm apo i
rastit dhe sht e mjaftueshme q antart e saj t jen t lidhur
me marveshje t prbashkt q t kryejn aktivitete kriminale.
ka shihet nga disa vepra t kryera penale t cilat n nj
interval t shkurt kohor, n disa pjes t ndryshme t qytetit,
pak a shum n t njjtin prbrje, n t njtn mnyr kan
kryer vepra, me rast dy prej tyre jan paraqit si udhheqsa
t grupit.
VSRH, KZ 286/67.
marrveshja pr t kryer grabitje n mes t dy kryersve
nuk mund t merret se vepra sht kryer n prbrje t grupit,
sepse prbrja e grupit duhet t jet m s paku prej tre
personave
VSRH, I Kz 1877/69.
Ka t drejt kur mbrojtsi i t akuzuarve potencon se grupi
i personave definohet sigrup i m s paku tre personave t
cilt jan t bashkuar me qllim q t kryejn koh pas kohe
ose nj koh t gjat vepra penale, me rast secili e jep
kontributin e vet n kryerje t veprs penale.
N rastin konkret t akuzuarve u vehet n bar marveshja
paraprake pr ta kryer vetm nj vepr penale dhe at
konkrete, n dispozitivin e aktgjykimit t kundrshtuar, t
veprs s prshkruar, e jo sipas marrveshjes paraprake pr t
kryer vepra t tilla penale.
Pr kt arsye do t bnim me veprn penale nga neni 255
par 1 KPK(neni 218 par 1 KP t Kroacis), por me qense t
akuzuarit gjat kryerjes s veprs penale, e me qllim q ti
marrin t hollat dhe sendet tjera e kan prdor pushkn
automatike, nga e cila sht shkrep nj her, sikurse rrjedh
nga vrtetimi i gjykats s shkalls s par, respektivisht nga
dispozitivi dhe arsyetimi i aktgjykimit t kundrshtuar, sht
prmbush elementi i dyt kualifikues i veprs penale t
grabitjes nga paragrafi 3, andaj aktgjykimi i shkalls s par

1114

nuk sht ndryshuar n drejtim t cilsimit juridik t veprs

penale.
VSRH, I kz.323/99.
Meq revolja friksuese, sipas Ligjit mbi arms nuk
paraqet arm t rrezikshme, pa marr parasysh se ajo revole
mund t shkaktoj ndjenjn e friks dhe t rrezikut, me t drejt
gjykata e shkalls s par, veprimet e t akuzuarit juridikisht i
ka cilsuar si grabitje nga neni 255 par 1 KPK(par. 1 i nenit
218 t KP t Kroacis) e jo t veprs penale nga par. 3 t nenit
255.
Sipas Gjykats Supreme, revolja friksuese mund t jet
mjet i prshtatshm pr kanosje serioze q tek tjetri t
shkaktoj ndjenjn e frigs dhe t rrezikut pr integritetin
trupor t tij, posaqerisht n rastin konkret t dmtuarat nuk
kan qen objektivisht n mundsi t mojn se sht fjala pr
revole friksuese, dhe me t drejt gjykata e shkalls s par
krcnimin e t akuzuarit e ka vlersuar si serioz. Mirpo pr t
ekzistuar, vepra penale e kualifikuar nga neni 255 par 3 KPK,
sht e nevojshme q kryersi gjat kryerjes s veprs penale
t prdori ndonj arm apo mjet t rrezikshm. At arm ose
mjet t rrezikshm kryersi duhet ta ket me veti, n
pushtetin e vet n kohn e kanosjes, ka do t thot se kanosja
tek vepra themelore e grabitjes, mu prshkak t prdorimit t
arms apo mjetit t rrezikshm, kryersin e bn m t
rrezikshm, ka pr viktimin gjithsesi objektivisht sht m e
rnd dhe m e rrezikshme, pa marr parasysh ndjenj
subjektive t tij.
VSRH, I Kz 577/99; VRSH, I kz-469/01.
tek grabitja me rrethana kualifikuese nga neni 255 par 3
KPK(neni 218 par 2 KP t Kroacis) arma e prdorur duhet
objektivisht t jet e prshtatshme q me te ,me t vrtet
rrezikohet jeta apo trupi i personit t caktuar, ka nuk do t
ishte revolja e shprazt nse prdoret vetm pr kanosje,
pastaj nuk do t ishte revolja e prishur, imitimi i revoles e
revolja me gaz kur me te nuk mund t rrezikohet jeta ose
trupi n mnyrn sikur po t ishte revoja e vrtet dhe n
gjendje t rregullt.
VSRH. Kz 337/99.
T hollat e fituara me bixhoz, mashtrim, vjedhje apo me
ndonj veprim tjetr t kundrligjshm mund t jet objekt i
kryerjes s veprs penale t grabitjes nga neni 255 KPK(neni

1115

168 KPS) me kusht q t plotsohen edhe elementet tjera t

ksaj vepre penale.
Aktgjykimi i Gjykats Supreme t Serbis Kz. I 1279/75.
Rastet e rnda t vjedhjes grabitqare apo t
grabitjes
Neni 256
(1)
Nse kryerja e vjedhjes grabitqare apo grabitjes
rezulton me lndim t rnd trupor ose sht kryer nga nj
grup i armatosur apo nse sht prdor ndonj arm a
mjet i rrezikshm, kryersi dnohet me s paku pes vjet
burgim.
(2)
Nse kryerja e vjedhjes grabitqare apo e grabitjes
rezulton me privimin nga jeta e personit me qllim,
kryersi dnohet me s paku dhjet vjet burgim apo me
burgim afatgjat.
________________________
Kjo norm penalo juridike nuk ka pas nevoj t
konstruktohet n mnyr t veqant pr disa rrethana t cilat
vjedhjen grabitqare dhe grabitjen i bjn vepra t rnda
penale, ngase ato kan mund t prfshihen n normat
prkatse t vjedhjes grabitqare dhe grabitjes. Si do q t jet
sipas paragrafit 1 jan prkufizuar format e rnda t vjedhjes
grabitqare dhe grabitjes, nse rezultojn me lndime t rnda
trupore ,ose nse kryhen nga nj grup i armatosur. Ndrsa, sa i
prket rrethans kualifikuese, elementit kualifikues, kur veprat
e cekura kryhen me prdorimin e arms apo mjetit t
rrezikshm jan parapar tek nenet 254 dhe 255, ashtu q nj
element kualifikues t sanksionohet dy her sht e pa kuptim.
Andaj, kt element kualifikues tek kjo norm penale duhet
konsideruar in ekzistente.
N paragrafin 2 t ktij neni jan parapar rastet kur veprat
penale t vjedhjes grabitqare apo grabitjes rezultojn me
privimin e qllimshm nga jeta e personit tjetr.
Lidhur me kto forma t ktyre veprave kualifikuese
penale paraqiten disa probleme praktike. Kshtu, nse vepra
penale sht prfshi me dashjen pr shkaktimin e lndimit t
rnd trupor apo t vrasjes, ekziston vetm forma kualifikuese
e ksaj vepre penale. Nse, kto pasoja jan shkaktuar nga
pakujdesia e kryersit, do t ekzistoj bashkimi veprs
themelore nga neni 254 apo 255 me veprn penale t

1116

shkaktimit t lndimit t rnd trupor nga pakujdesia apo t

vrasjes nga pakujdesia.
Sa i prket vjedhjes grabitqare apo grabitjes t cilat
rezultojn me privimin e qllimshm nga jeta e personit duhet
shikuar komentin tek vepra penale e vrasjes nga neni 147 par.
1 pika 7 KPK.
Poqese, me rastin e kryerjes s veprs penale t vjedhjes
grabitqare apo t grabitjes nga nj grup kriminal dhe me at rast
sht shkaktuar me dashje lndimi i rnd trupor apo vdekja e
personit tjetr. N kto raste secili pjes marrs prgjigjet pr
at form t grabitjes s rnd n t ciln ka marr pjes.
Lidhur me kt sipas qndrimit t Gjykats Supreme t
Kroacis Kz 101/90 pr ekzistimin e bashkveprimit tek kjo
vepr penale sipas ndarjes s puns, nuk sht e nevojshme q
secili i akuzuar t marri pjes n veprimet e kryerjes s veprs
por sh vendimtare se veprn e dshiron si vepr t
prbashkt.
Shprdorimi
Neni 257
(1)
Kushdo q me qllim pr ti sjell vetes apo tjetrit
dobi pasurore t kundrligjshme, e prvetson pasurin e
luajtshme t personit tjetr e cila i sht besuar atij,
dnohet me gjob apo me burgim deri n nj vit.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni e
kryen kujdestari, kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n tre vjet.
(3)
Nse vlera e pasuris s prvetsuar e tejkalon
shumn prej 15.000 euro, kryersi dnohet me burgim
prej nj deri n pes vjet.
(4)
Nse pasuria e prvetsuar ka vler t posame
shkencore, kulturore apo historike. Kryersi dnohet me
burgim prej nj deri n tet vjet.
(5)
Kushdo
q
prvetson
n
mnyr
t
kundrligjshme pasurin e luajtshme t personit tjetr, t
ciln ai e ka gjetur ose i ka rn n dor rastsisht, me
qllim q vetes ose personit tjetr ti sjell dobi pasurore t
kundrligjshme dnohet me gjob ose me burgim deri n
nj vit.

1117

(6)
Procedura penale pr veprn nga paragrafi 1, 2 ose
5 i ktij neni fillohet sipas propozimit.
___________________________
Kjo vepr penale ka t bj me prvetsimin e
kundrligjshm t pasuris s luajtshme t personit tjetr e cila
i sht besuar, ose kryersi e ka gjet, apo rastsisht ka arrdh
n posedim, e me qllim pr ti sjell vetes apo tjetrit dobi
pasurore. E prbashkta e veprs penale t vjedhjes dhe veprs
penale t shprdorimit sht se pasuria sht e huaja dhe
luajtshme e cila merret me qllim t prvetsimit t dobis
pasurore t kundrligjshme pr veti ose pr personin tjetr.
Ndrsa dallimi n mes t ktyre dy veprave penale sht se me
vjedhje kryersi tek ather vjen n mbajtje- posedim t
pasuris s luajtshme duke e marr nga posedimi i personit
tjetr, e tek shprdorimi pasuria e luajtshme ve gjendet n
posedim tek kryersi dhe ai e prvetson. Andaj, vepra penale
e vjedhjes kryhet me marrjen e pasuris s huaj t luajtshme
me qllim t prvetsimit, ndrsa vepra penale e shprdorimit
kryhet me prvetsimin e pasuris s luajtshme e cila iu sht
besuar, ose e ka gjet apo ka arrdh n posedim rastsisht, me
qllim t prvetsimit t dobis s kundrligjshme pasurore
pr veti ose pr personin tjetr.
Paragrafi 1.
Vepra themelore e shprdorimit sht prkufizuar n
paragrafin 1 t ktij neni. N paragrafin 2; 3 dhe 4 jan
prkufizuar format kualifikuese t ksaj vepre penale. Ndrsa
n paragrafin 5 t ktij neni sht parapar forma priveligjuese
e ksaj vepre penale e cila ekziston nse shprdorohet pasuria
e gjetur ose kryersit rastsisht i ka ra n dor.
Paragrafi 6 i ktij neni sht dispozit shpjeguese me t ciln
shpjegohet se procedura penale fillohet sipas propozimit sa i
prket veprave penale t prkufizuara n paragrafi 1; 2 dhe 5,
kurse pr veprat penale nga paragrafi 3 dhe 4 i ktij neni
procedura penale fillohet sipas detyrs zyrtare.
Prveq shprdorimit si form e prgjithshme e ksaj vepre
penale, forma priveligjuese e ksaj vepre penale, me
emrtiminvepr e imt e shprdorimit sht parapar n
nenin 265 t ktij Kodi.

1118

Veprat penale t posame t shprdorimit jan parapar n

nenin 339 dhe 342 t ktij Kodi.
Forma themelore e ksaj vepre penale e prkufizuar n
paragrafin 1 prbhet nga prvetsimi i pasuris s huaj t
luajtshme e cila iu sht besuar kryersit me qllim q vetit
apo personit tjetr ti sjelli prfitim pasuror t kundrligjshm.
N baz t asaj se si pasuria e luajtshme, si mjet me t cilin
kryhet kjo vepr penale sht gjendur tek kryersi, mund ti
dallojm: shprdorimin e pasuris s luajtshme e cila iu sht
besuar kryersit, shprdorimin e pasuris s luajtshme t huaj
t ciln kryersi e ka gjet dhe shprdorimi i pasuris s huaj
t lujatshme e cila kryersit i ka ra n dor rastsisht.
Veprimi me t cilin kryhet kjo vepr penale sht
prvetsimi i pasuris s huaj t luajtshm.
Me kt
nnkuptojm at marrdhnie t kryersit ndaj pasuris s
huaj t lujatshme sikurse ajo sht pron e tij. Me shprdorim
nuk mund t fitohet e drejta pronsore ndaj pasuris s
lujatshme, por mbajtsi i saj sillet sikurse sht pronar i saj.
Tek kryersi duhet t prfshihet dashja pr prvetsimin e
pasuris s luajtshme, po ashtu nj dashje e till duhet
objektivish t manifestohet. Prvetsimi i pasuris s
luajtshme mund t manifestohet n mnyra t ndryshme: me
shitjen tjetrit, dhnjen e pasuris s luajtshme personit tjetr,
me dhnje si dhurat, si peng, duke e hargjuar nse pasuria
sht hargjuese, duke e shkatruar pr shkak t prdorimit e t
ngjashme. Pasuria e lujtshme pr t iu besuar dikujt, ajo s pari
duhet t jet n posedim t atij personi, q do t thot se nuk
guxon t gjendet n posedim t personit tjetr, madje kryersi
ka mundsi faktike t disponoj me pasuri t luajtshme. N
kto raste kur personi i cili e ka mundsin e disponimit faktik,
e cila sht n mbajtje-posedim t personit tjetr, me
prvetsimin e asaj pasurie t luajtshme e kryen veprn penale
t vjedhjes, e jo t shprdorimit. Pasuria e luajtshme nuk
konsiderohet e besuar, sipas kuptimit t ktij neni e dhe n
rastet kur gjendet n mbajtje-posedim sipas ndonj baze
juridike me t ciln mund t fitohet e drejta pronsore, psh.,
sipas kontrats s shitblerjes, sipas kontrats mbi ndrrimin,
sipas kontrats mbi dhuratn, kontratn mbi faljen etj, pa
marr parasysh se ai person n rastin konkret nuk mund ta
fitoj t drejtn pronsore, psh., mos vlefshmria e kontrats.
Por, mbjatja e pasuris s luajtshme dhe me kt mundsia

1119

pr prvetsimin e saj, pra kryerja e shprdorimit, ekziston

edhe n rastet kur pasuria e luajtshme iu sht besuar kryersit
me at lloji kontrate me t cilin fitohet e drejta e mbajtjes, por
jo edhe e drejta e pronsis, psh., kontrata mbi qiran, mbi
transportin, mbi depozitin, mbi pengun, dhnja e sendit pr
prpunim, pr prmisim e t ngjashme. Pra, pasuria e
luajtshme konsiderohet e besuar nse kryersi i shprdorimit
n baz t ndonj baze juridike e ka fituar mbajtjen e sendit e
me at edhe mundsin e disponimit, respektivisht mundsin e
prvetsimit t atij sendi(pasuri e luajtshme)t besuara.
Gjthsesi mbajtja duhet t fitohet n baz t ndonj pune t
lejuar, sepse, nse mbajtja e sendit respektivisht mundsia e
disponimit faktik sht fituar n mnyr kundrligjore, ather
nuk konsiderohet se sendi iu sht besuar, dhe nuk mund t
shprdorohet. Psh., mbajtja e sendit t fituar me vepr penale,
me mashtrim, me kanosje etj. Sipas t cekurave, si pasuri e
luajtshme e besuar duhet konsideruar at pasuri t dhn n
mbajtje kryersit me qllim t ruajtjes ose me urdhres si t
veproj me at pasuri.
Pasuria e luajtshme mund ti besohet tjetrit, jo vetm nga
pronari por edhe nga poseduesi dhe nga personi i cili e mban
sendin. Si problem mund t paraqitet me sendet t cilat mund
t ndrrohen t cilat iu jan dhn n mbajtje ndonj personi.
(psh, drithi, sheqeri, ari etj) t cilat nuk kan shenja
identifikuese n baz t cilave do t dalloheshin nga t tjerat,
si pr kah lloji, kualiteti, vlera etj, nuk mund t jen objekt
shprdorimi, pr ve nse iu jan besuar kryersit q t
kthehen t njjtat nga depoziti apo pas prdorimit t caktuar.
Mirpo kt problem, ligjdhnsi e ka zgjedh duke e prdor
n prkufizimin e ksaj vepre penale n vend t sendit
shprehjen pasuri. Shpresoj se kjo nuk ka ndryshuar n Kodin e
Ri Penal.
Kryersi i shprdorimit nga paragrafi 1 i ktij neni mund
t jet secili person, prve kujdestarit t personit n dm t
cilit kryhet shprdorimi, sepse n kt rast do t kemi
shprdorimin e parapar n paragrafin 2 t ktij neni.
Prgjegjsia penale e kryersit t shprdorimit bazohet n
dashjen pr prvetsimin e pasuris e cila iu sht besuar n
mbajtje pr far do baze t lejuar. Prve dashjes tek kryersi
duhet t ekzistoj edhe qllimi se me prvetsimin e pasuris s
huaj t luajtshme t krijoj dobi pasurore pr veti apo pr

1120

personin tjetr. Ky qllim duhet gjithnj t vrtetohet e q te

shprdorimi sht e rndsis s veant, sepse pasuria e
luajtshme ve gjendet tek kryersi i veprs. Kjo sht e
rndsis q t vrtetohet edhe pr shkak t dallimit n mes t
veprs penale t shprdorimit dhe veprs penale, prdorim i
pa autorizuar i pasuris nga neni 342 KPK.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni sht parapar forma e rnd
e ksaj vepre penale e cila ka t bj me prvetsimin e
pasuris s luajtshme t t kujdesuarit nga ana e kujdestarit.
Lidhur me nocionin kujdestar sht prcaktuar n Ligjin mbi
marrdhniet familjare. Sa i prket dashjes s kryersit,
kryersi duhet t jet i vetdijshm se e prvetson pasurin e
t kujdesuarit t tij.
Paragrafi 3
N paragrafin 3 sht prcaktuar forma tjetr kualifikuese
e shprdorimit nse vlera e pasuris s luajtshme kalon
shumn pre 15.ooo euro. Vlera e pasuris prcaktohet n baz
t vlers s tregut n kohn e kryerjes s veprs.
Paragrafi 4
N paragrafin 4 t ktij neni sht parapar forma e
kualifikuar e ksaj vepre penale pr shkak t vetive dhe
cilsive t objektit me t cilin kryhet kjo vepr penale. Fjala
sht pr pasurin e cila ka vler t posame shkencore,
kulturore apo historike. Pra pasuria me vler t posame
shkencore, kulturore apo historike sht element kualifikues i
ksaj vepre penale, ngase ligjdhnsi pr shkak t ktyre
vlerave e shtrin mbrojtjen penale m t fuqishme ndaj ktyre
pasurive-sendeve.
Paragrafi 5.
Paragrafi 5 i ktij neni ka t bj me formn priveligjuese
t ksaj vepre penale. Kjo vepr penale do t vinte n shprehje
kur kryersi do t vendoste detencionin(posedimin) n pasurin

1121

e humbur psh, t holla, stoli t arit etj., pronari i t cils pr

kryersin sht i panjohur. Si pasuri e cila i ka ra n dor
kryersit rastsisht, konsiderohet ajo pasuri e cila sht n
posedim t kryersit pa ndonj baz ligjore(kontrat,
aktgjykim, vendim administrativ), por jo edhe n mnyr
kundrligjore, por n baz t rrethanave t caktuara. Psh., me
rastin e vendosjes n nj banes tjetr pronari i baness ka
marr edhe sendet e personit tjetr.
Marrja e pasuris s luajtshme e braktisur n posedim me
qllim t prvetsimit(pushtimi) sht e nevojshme t dallohet
nga situata e prshkruar n par. 5 t nenit 257 KPK. Pushtimi
sht mnyr e ligjshme e fitimit t pronsis n sendet e
huaja. Nuk konsiderohen pasuri e braktisur nse sht harruar
dikund, t humbura apo t fshehura.
N paragrafin 6 t ktij neni sht prcaktuar se veprat
penale nga paragrafi 1, 2 ose 5 procedura penale t fillohet
sipas propozimit.
Pr t gjitha format e veprs penale krkohet qllimi
dolus e cila prbjet nga vetdija se n mnyr kundrligjore
prvetsohet pasuria e luajtshme e huaj n posedimin e t cils
kryersi ka arrdh sipas ndonj baze e cila nuk sht e
kundrligjshme.
Vepra penale konsiderohet e kryer me ndrmarrjen e cilit
do veprim t prvetsimit, pa marr parasysh se a sht krijuar
dobi pasurore.
Dallimi n mes t veprs penale t shprdorimit dhe
prvetsimit gjat ushtrimit t detyrs nga neni 340 t KPK.
Vepra penale e prvetsimit gjat ushtrimit t detyrs
sht shprdorim zyrtar. E prbashkta sht se pasuria e
luajtshme iu sht besuar kryersit. Kryersi sht mbajtsi i
asaj pasurije t luajtshme. Dallimi ka t bj me at se te
prvetsimi gjat ushtrimit t detyrs kemi t bjm me
pasurin e cila sht besuar n detyr apo n kryerjen e
detyrave t puns, e n rastin e shprdorimit sht fjala pr
pasurin e luajtshme jashta detyrs zyrtare apo puns.
Prvetsimi gjat ushtrimit t detyrs sht lex specialis i
shprdorimit.
Vepra penale e shprdorimit nga paragrafi 1 konsideroj se
sht jo i plot ngase nuk mbulon situata t mundshme nga
jeta. Shtrohet pyetja ka me pasurin e luajtshme t cilat nuk iu
jan besuar kryersit por gjenden n rruajtje apo n posedim t

1122

tij? Ligji penal i Gjermanis edhe kto raste i ven nn veprn

penale t shprdorimit.
Paragrafi. 5 ndoshta sht dasht t plotsohet edhe me
shprdorimin e pasuris s vlers s vogl, si dhe n par. 2 t
ktij neni. Ligji Penal i Austris ka parapar edhe rastet e lehta
t shprdorimit n familje.
Praktika gjyqsore:
Antari i shoqris s gjuetarve, i cili kafshn e egr m
par t lnduar e mbyt dhe e prvetson pr veti n vend se ta
dorzonte n shoqrin e gjuetarve, kryen vepr penale t
shprdorimit nga neni 220 par 1 Ligjit penale t Kroacis(neni
257 par.1 t KPK)
Akgj. Gjykats s Qarkut n Bjelovar Kz. 874/84.
Kur arktari n kioskn e banks gabimisht e bn pagesn
pronarit t xhirollogaris rrjedhse n shum m t madhe se
sa ka figuruar n kambiali e lshuar, e dhnsi i kambialit at
shum t kundrligjshme e prvetson me qllim q vetit ti
sjelli prfitim pasuror. Me kt veprim lshuars i kambialit
kryen veprn penale t shprdorimit nga neni 17o par. 4 t
Ligjit Penal t Serbis.(neni 257 par 5 KPK).
Gjykata e Qarkut n Beograd Kz. 72/8o.
Kur i akuzuari nga vetura e cila iu sht besuar pr riparim
i prvetson veglat, kryen veprn penale t shprdorimit nga
neni 170 par. 1 Ligjit Penal t Serbis(neni 257 par.1 KPK).
Gjykata e Qarkut n beograd Kz. nr. 2580/ 91.
Bujku i cili ka lidh kontrat me ndonj organizat
punuese,q me mjete t organizats t mbaj dhe ris kafsh
pr therrje pa as nj marrdhanje tjetr kontraktuese me at
organizat lidhur me lidhshmrin e punve, drejtprdrejt apo
n mes t t koperativis bujqsore apo me ndonj form
tjetr t pashkpunimit ashtu q ai nuk e fiton statusin e
bashkpuntorit bujqsor, andaj nuk jan kafsht objekt i
kontrats t cilat iu jan besuar n pun pran asaj organizate
punuese.
Andaj, kur nj bujk i till i tjetrson kafsht t cilat sipas
kontrats sht dasht ti dorzoj n organizatn punuese, nuk
kryen vepr penale prvetsim gjat ushtrimit t detyrs nga
neni 345 par 1 t Kodit Penal t Kroacis( neni 340 KPK),
mund t bhet fjal vetm pr veprn penale t shprdorimit
nga neni 257 par 1 KPK(neni 220 par. 1 KP t Kroacis).,
nse kafsht iu jan besuar pr rritje me qllim t therrjes dhe

1123

elementet tjera t ksaj vepre penale, mund t bhet fjal edhe

pr veprn penale t mashtrimit sipas rastit konkret. Kz.
1308/87-Gjykata e Qarkut n Bjelovar.
Vepr penale e shprdorimit nga neni 257 par.1
KPK(neni 220 par.1 KP Kroat) e jo mashtrim nga neni 261
KPK(neni 224 KPKroat) e ka kryer i akuzuari i cili n
organizatn punuese ka shit trupa are dhe pr to nga arka ka
marr kundrvlern n t holla. Pas ksaj trupat kan mbet n
oborrin e tij sepse organizata nuk i ka bart menjher dhe ata
trupa pastaj ia ka shit personit tjetr. Dmi pr organizatn
sht shkaktuar n momentin kur ata trupa pas blerjes nga
organizata kan mbetur n oborrin e tij.Pra iu jan besuar deri
n drgesn e tyre, ka filluar t disponoj si me t vetat, dhe n
at moment ka kryer veprn penale t shprdorimit.
Gjykata e Qarkut n Bjelovar Kz.654/91.
Ka kryer vepr penale t shprdorimit nga neni 22o par. 3
KPt Kroacis(neni 257 par.3 KPK) e jo vjedhje nga neni 216
KP t Kroacis(neni 252 par.1 KPK). I akuzuari n oborrin e
tij n largsi prej 15 km nga shtalla e pronarit e ka vrejt nj
kafsh t ciln e ka lidh n shtalln e vet. Pronari e ka humb
detentionin(mbajtjen) ndaj kafshs e cila ka ik pr 15 km
largsi dhe pr shkak t ksaj largsie ka pushuar mundsia
reale se kafsha do t kthehet dhe do ta gjej pronari i saj. I
akuzuari, pra sendin e huaj t luajtshm e ka prvetsuar n
mnyr t kundrligjshme ndaj t cilit ka pushuar detentioni i
pronarit dhe nuk ka ditur se kush sht pronari i sendit
kundrligjshm e ka prvetsuar pr ti sjell vetit dobi
pasurore.
Gjykata e Qarkut n Bjelovar Kz.281/96
Dallimi n mes t veprs penale t shprdorimit dhe
veprs penale t vjedhjes sht edhe n at se veprimi i
kryerjes tek vjedhja prbhet nga marrja , e tek shprdorimi
t gjitha veprimet t cilat pr kah prmbajtja paraqesin aktin e
prvetsimit t pasuris s huaj t luajtshme. Nse fillojm nga
ajo se marrja sht form e posame e prvetsimit, ather
shprdorimi ndaj vjedhjes gjendet n marrdhnie t forms s
prgjithshme t veprs penale ndaj forms speciale t veprs
penale-Zlataric, II., 409 (Shih: Dr.Franjo Bacic dhe Dr. Sime
Pavlovic; Komentar I Kodit Penal- Zagreb 2004; faqe 794795.

1124

Marrja e pasuris s luajtshme

Neni 258
(1)
Kushdo q n mnyr t kundrligjshme merr
pasurin e luajtshme t personit tjetr q ta mbaj n
posedim t vetin pa qllim t prvetsimit, dnohet me
gjob apo me burgim deri n gjasht muaj.
(2)
Tentimi i kryerjes s veprs penale nga paragrafi 1
i ktij neni dnohet nse ka t bj me marrjen e
automjetit nga personi tjetr.
(3)
Procedura penale pr veprn penale nga paragrafi
1 i ktij neni fillohet n baz t padis private, apo nse
pasuria sht n pronsi ose n administrimin e nj organi
publik sipas propozimit.
____________________________
M par prkufizimi i ksaj vepre penale ka qen marrja
apo prvetsimi i sendit t huaj t luajtshm me qllim t
prfitsimit t dobis pasurore. Tani me kt prkufizim nuk
ekziston qllimi pr prfitim t dobis pasurore e as qllimi
pr prvetsim t pasuris s huaj t luajtshme. Me kt norm
penale inkriminohet vetm marrja e kundrligjshme e pasuris
s luajtshme t personit tjetr q ta mbaj n posedim t vetin
pa qllim t prvetsimit. Vepra penale nga neni 258 par 1
KPK e prfshin edhe veprn e mparshme t veant, marrja e
automjetit me qllim t prdorimit(Lex specialis).
Paragrafi 1.
Lidhur me nocionin pasuri e luajtshme shih komentin te
neni 252 t KPK.
Pr ekzistimin e veprs penale nga paragrafi 1 sht e
nevojshme q pasuria e huaj e luajtshme t mbahet n
posedim. Posedimi mund t ushtrohet vet vetiu dhe prmes
personit tjetr.
N rastet kur dikush n detyr apo gjat puns e merr
pasurin e huaj t luajtshme dhe e mban n posedim, me qllim
q at ta kthej, me ate sherbehet, nuk kryen vepr penale nga
neni 258 par 1, por veprn penale prdorimi i pa autorizuar i
pasuris nga neni 342 t KPK.

1125

Motivi i kryerjes s ksaj vepre penale nuk sht e

rndsis pr ekzistimin e saj( psh, marrja albumit familjar
apo kujtime tjera me qllim q ti shkaktohen vuajtje psikike
pronarit t tyre ose letrn e huaj me prmbajtje komprimituese
ose marrja e automjetit vetm pr fjetje etj.)
Kur jemi tek marrja e automjetit, veprimi i kryerjes mund
t jet jo vetm duke e vn n lvizje motorin e automjetit
por edhe me do veprim tjetr me t cilin do t ndrpritej
detantioni i deritanishm i automjetit, si psh, duke e trheq,
duke shtyr, duke e bartur me nj automjet tjetr etj. Sipas
prkufizimit t m parshm, e sipas disa autorve, marrja e
automjetit sht konsideruar vetm ather kur detantioni
sht ndrprer duke e ven n lvizje motorin e automjetit,
sepse marrja e automjetit sht marr me qllim t vozitjes.
Ndrsa sipas prkufizimit t ktij neni marrja e automjetit nuk
do t thot marrje vetm me qllim t vozitjes, por mund t
merret edhe pr qllime tjera prve qllimit pr prvetsim.
Sido q do t themi, sipas prkufizimit t ksaj norme penale,
automjeti paraqet pasuri t luajtshme t pronarit t saj dhe ajo
pasuri merret n mnyr t kundrligjshme q t mbahet n
posedim t vetin apo n prmes personit tjetr.
Nse kryersi e merr automjetin e huaj duke qen i shtytur
nga personi tjetr me qllim t posedimit me lejen e kryersit,
ather kryersi do t prgjigjet si kryers i ksaj vepre
penale, ndrsa prdoruesi i automjetit pr shtytje. Personi i cili
e mban n posedim pasurin e huaj me autorizim t kryersit
t ksaj vepre penale, por nuk e ka shtyt kryersin n kryerje
t ksaj vepre penale nuk sht as kryers e as bashkpunues
n kryerje t ksaj vepre penale. Pr ekzistimin e
bashkekzekutimit t ksaj vepre penale sht me rndsi
marrveshja dhe dashja e dy e ma tepr personave q at
pasuri ta marrin dhe ta mbajn n posedim pa qllim t
prvetsimit.
Sa i prket fajsis sht e nevojshme dashja direkte
-dolus(qllimi). Dashja direkte prfshin vet dijen e kryersit
t veprs penale se e merr pasurin e huaj t luajtshme n
mnyr t kundrligjshme pa qllim q at ta prvetsoj.
N paragrafin 2 sht parapar mundsija e ndshkimit
edhe pr tentativ, por vetm kur kemi t bjm me marrjen
automjetit nga personi tjetr. Ktu kemi t bjm me
prdorimin e paligjshm t automjetit t huaj(furtum usus).

1126

Pargrafi 3 ka t bj me sqarimin se sa i prket veprs

penale nga paragrafi 1 ndjekja penale fillohet n baz t
padis private, e kur kemi t bjm me pasurin e cila sht n
pronsi ose n administrim t nj organi publik, ndjekja
penale fillohet sipas propozimit.
Lidhur me dallimin e ksaj vepre penale dhe vjedhjes
shiko komentin tek vepra penale nga neni 255 KPK.
Praktika gjyqsore:
Kur t akuzuarit me deprtim kan hyr n banesn e t
dmtuarit dhe kan marr nj pushk gjuetie me 40 cop
fishek gjuetie, por jo me qllim t prvetsimit e as t
prfitimit t dobis pasurore n mnyr t kundrligjshme por
me e kan marr me qllim q ta shfrytzojn n luft, ka
edhe sht br, i kan kryer veprat penale n bashkim
real,cenimi i paprekshmris s baness nga neni 166 dhe
marrja e pasuris s luajtshme nga neni 258 t KPK.
VSRH I kz.1032/92.
Kryersit t cilt bashku dhe n t vyejtn koh me
personin tjetr, e me qllim t prdorimit t automjetit, kan
hyr n automjet dhe s bashku kan shkuar dhe kan ditur se
automjeti nuk iu sht besuar as njerit prej tyre pr vozitje,
kan vepruar me vetdije dhe dashje pr ta prdor automjetin
e huaj dhe me kt n bashkveprim kan kryer veprn penale,
marrja e sendit t huaj t luajtshme nga neni 221 par.1 KP t
Kroacis(neni 258 par.1 KPK).
Nuk sht e rndsis se njeri prej tyre nuk e ka hap
automjetin e as nuk e ka vozitur.
Gjykata e Qarkut n Zagreb, Kz. 1413/8o.
Nga rrethana se i akuzuari sht n ftes t gjykuarve
ka hyr n vetur t ciln ata m par e kan marr dhe n at
vetur sht gjendur nga patrulla e policis, nuk ka baz pr
prfundim se i dyshuari ka ndrmarr qfardo veprimi q do t
kishte pr qllim marrjen e asaj veture, e cila ve paraprakisht
ishte marr dhe kjo rrethan pr te nuk ka qen e njohur, nuk ka
vepr penale nga neni 258 par 1 KPK(neni 174 KP. i Serbis.
Akgj. Gj. Qarkut n Beograd Kz-239/92.(Ilia Simic;
prmbledhja e aktgjykimeve nga materja penale-Beograd
1994).

1127

Pushtimi i paligjshm i prons s paluajtshme

Neni 259
(1)
Kushdo q n mnyr t kundrligjshme pushton
pronn e paluajtshme t personit tjetr apo nj pjes t
saj dnohet me gjob apo me burgim deri n nj vit.
(2)
Nse prona e paluajtshme e pushtuar sht pjes e
pyllit t mbrojtur, parkut t mbrojtur apo pyllit tjetr me
destinim t posam apo sht tok ndrtimore, kryersi
dnohet me burgim prej tre muajve deri n tri vjet.
Kjo sht vepr penale kundr pasuris, me t ciln
mbrohet pasuria e huaj e paluajtshme, (pasuria e nj personi
tjetr), nga pushtimi i kundrligjshm, prkatsisht nga do
veprim i pambshtetur n ligj, me t cilin veprim pronari
ligjor pengohet ose pamundsohet n shfrytzimin e qet t
pasuris s tij.
Edhe pse kjo shtje mbrohet edhe me dispozitat e Ligjit t
Procedurs Kontestimore, ngase pronari, n rast t fardo
shqetsimi n shfrytzimin e prons s tij, ka t drejt q, n
prputhje me kto dispozita, t krkoj mbrojtje ligjore me
padi pr pengim posedimi. Pr shkak t rrethanave t krijuara
pas lufts dhe pushtimeve masive t pronave t huaja t
braktisura, sht paraqitur nevoj imediate q pronarve t
pronave t ktilla t paluajtshme tu ofrohet mbrojtje edhe
nprmjet s drejts penale, me qllim q abuzimi i ktill me
prona t huaja t parandalohet.
Nga paragrafi 1 i ktij neni rezulton se kjo vepr penale
mund t kryhet me do veprim q ka pr qllim uzurpimin e
paligjshm t prons s huaj kur pushtimi i nj prone t
till, (futja n posedim e prons s paluajtshme), nuk sht
br me plqimin e pronarit legjitim apo kur nuk sht i
mbshtetur mbi ndonj veprim ligjor juridik.
Veprimi i kryerjes qndron n uzurpimin e prons s
huaj t paluajtshme. Me uzurpim duhet kuptuar pushtimi i
prons s huaj t paluajtshme, q mund t shfaqet me veprime
t ndryshme, (hyrja n objekte t destinuara pr banim, mbi t
cilat ende askush nuk ka fituar ndonj nga t drejtat e banimit:
t drejtn e shfrytzimit , t drejtn banesore a t drejtn

1128

pronsore; hyrja n objekte t hapura, thurja, punimi i prons

s huaj, mbledhja e frutave nga punimi i ktill i toks, ngritja
e objekteve- ndrtimi n pronat e tilla etj).
Objekt mbrojts i ksaj vepre penale sht prona e huaj
e paluajtshme , oft me status t prons private, shtetrore
apo prona e kulteve fetare, ndrsa kultura mund t jet e
ndryshme, shtpi banes banimi, t zbrazura q akoma
askush nuk banon objekt- lokal afarist, objekte ndihmse ,
garazh t hapura, tok ndrtimore, bujqsore, pyll , kullos ,
tok sterile , rrug etj.
Edhe kjo vepr penale ka pr objekt mbrojtjeje, prpos t
tjerash, edhe banesat ende t pabanuara dhe objektet e tjera t
hapura, ngase, nse bhet fjal pr hyrje n banesn mbi t
ciln dikush gzon ndonjrn nga t drejtat sipas Ligjit pr
Marrdhniet banesore, (t drejtn e shfrytzimit, t drejtn e
banimit a t drejtn e pronsis), dhe pr hyrje n objekte t
mbyllura, ather bhet fjal pr veprn penale t cenimit t
paprekshmris s banesave t parashikuar nga neni 166 i
KPK.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Pr prgjegjsin e kryesit sht e nevojshme dashja e
tij, q prfshin n vete vetdijen e tij se po e pushton pronn e
huaj, pa leje t pronarit legjitim, dhe kjo nnkupton se
elementet e ksaj vepre penale jan konsumuar vetm kur
pushtimi i prons sht br pa plqimin e pronarit ose t
afrmeve t tij; me kt rast, nuk sht e domosdoshme q
plqimi t jet vetm formal, i shkruar, por mund t jet edhe
gojor.
N paragrafin 2. sht parashikuar forma e cilsuar e
ksaj vepre penale, pr shkak t statusit t posam q kan
pronat e pushtuara, si jan: pjest e pyllit t mbrojtur, parkut
t mbrojtur a nj pylli tjetr me destinim t posam ose toka
ndrtimore.
Pr kt vepr t cilsuar penale sht parashikuar
dnim me burgim prej tre muaj deri n tri vjet.
Praktika gjyqsore
Kur i akuzuari prkundr mass s prkohshme t vendosur
nga ana e gjykats,sht futur n pronn e t dmtuarve dhe
ka filluar t kultivoj n t , ka konsumuar t gjitha elementet e

1129

veprs penale, pushtimi i paligjshm i prons s palujttshme t

parashikuar nga neni 260 t KPK.
Gjykata e Qarkut n Gjilan, Ap.nr.11/2007, dat 23.01.2007.
Marrja n posedim e toks n pronsi shoqrore n
mnyr t paligjshme
Neni 259 A.
(1)
Kushdo q n mnyr t paligjshme merr n
posedim tokn n pronsi shoqrore gjobitet apo dnohet
me burgim deri n nj vit.
(2)
Nse toka e uzurpuar sht pjes e pyllit t
mbrojtur , pjesa e parkut kombtar ose ndonj pylli tjetr
q shrben pr nj qllim t caktuar , kryersi dnohet me
burgim prej tre muajve deri n tri vjet.
Paragrafi 1.
Sipas paragrafit 1. t ktij neni , vepra qndron n
uzurpimin e kundrligjshm t prons n pronsi shoqrore.
Veprimi i kryerjes sht uzurpimi i toks.Me uzurpim
duhet kuptuar pushtimin(okupimin) , e toks, e cila mund t
manifestohet me veprime t ndryshme ( thurje, elje apo
punimi i toks , mbledhja e frutave nga toka , ngritja e
objekteve n tok etj.).Me ndrmarrja e ktyre veprimeve
kryersi sillet sikurse t ishte i autorizuar ( me ndonj baz
ligjore ) t mbaj tokn e uzurpuar .Vepra penale sht kryer
kur ndrmarrja e veprimit manifestohet uzurpim i toks.Pr
ekzistimin e ksaj vepre nuk sht e rndsishme se kryersi a
ka pr qllim q prher ta mbaj n posedim tokn.
Objekt uzurpimi mund t jet vetm toka n pronsi
shoqrore .Nuk sht relevante se me tokn e uzurpuar
qeveris ndonj organ shtetror, ndrmarrje-kompani punuese
apo person tjetr juridik shoqror.
Uzurpimi i toks, duhet t jet i kundrligjshm e q
nnkupton se tokn po e shfrytzon , pa ndonj leje t organit
kompetent i autorizuar pr t dhn leje t tilla.
Kryers i veprs penale mund t jet do person .
Vepra penale kryhet vetm me dashje , e cila prfshin
edhe vetdijen se toka e cila po uzurpohet sht n pronsi
shoqrore
dhe ajo po uzurpohet n mnyr t
kundrligjshme .

1130

Paragrafi 2.
Forma e rnd e veprs penale , sht parapar n
paragrafin 2.dhe kjo form e ksaj vepre penale ekziston nse
toka e uzurpuar sht pjes e pyllit t mbrojtur , pjes e parkut
kombtar ose ndonj pylli tjetr q shrben pr nj qllim t
caktuar .
Shprehja pyll i mbrojtur, pjes e parkut nacional ose
ndonj pyll tjetr q shrben pr ndonj qllim t caktuar
duhet t caktohet konform dispozitave prkatse t Ligjit pr
Pyjet e Kosovs 2003/03 dhe dispozitave tjera me t cilat
rregullohet mbrojtja e pyjeve dhe administrimi me kt pasuri
natyrore.
Kryersi i ksaj forme t rnd t veprs penale, duhet
t jet i vetdijshm, pr qllimin e caktuar t pasuris q po
uzurpohet( pr cilsit specifike t toks s uzurpuar).
Praktika gjyqsore
I akuzuari i cili n ngastrn nr.1750, komuna kadstrale
Gjilan, e cila evidentohet si tok ndrtimore, ka ndrtuar mur
me material t fort ndrtimor, ka konsumuar elementet e
veprs penale marrja n posedim e toks n pronsi shoqrore
n mnyr t paligjshme t parashikuar nga neni 259 A t
Rregullors 2004/19.
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut n Gjilan Ap.nr.72/09, dat
12.5.2009).
.
Mbrojtja e pavetdijshme( pandrgjegjshme) e pasuris
shoqrore
Neni 259B
(1)
Kushdo q n mnyr t pavetdijshme mban
sendet e pasuris shoqrore t cilat i jan besuar atij dhe
nse ai sht i vetdijshm , sht dashur t jet i
vetdijshm dhe ka mundur t jet i vetdijshm q si
pasoj e ksaj humbje sendet mund t shkatrrohen apo
dmtohen si dhe dmi i shkaktuar kalon shum prej
10.225.58 gjobitet apo dnohet me burgim deri n nj vit.

1131

(2)
Nse nga pasojat e aktit nga paragrafi 1. i ktij neni
shkaktohet dm material q kalon 10.225.84 kryersi
dnohet me burgim prej tre muaj deri n tri vjet.
Vrejtjet kritike
Emrtimi i ksaj vepre penale sht i gabuar ngase do
duhej t ishte mbrojtja e pandrgjegjshme e jo mbrojtja e
pavetdijshme. Sigurisht ky gabim ka ardh si pasoj e
prkthimit t gabuar ( fjala nesavesno-pandrgjegjshm).
Me dhnien e sendit n ruajtje krijohet raporti
obligativ n t cilin ekzistojn t drejta dhe detyrim reciproke
t dhnsit dhe marrsit t sendit.Lshimi i ruajtjes s sendit t
besuar parimisht vie deri t obligimi i ruajtsit q t
kompensoj dmin q me kt lshim sht shkaktuar , mirpo
nn kushtet e caktuara lshimi i ktill mund t paraqes edhe
vepr penale. Kushtet e tilla jan a).q lshimi i ruajtjes t
sendit ka karakter t veprim haptas t pandrgjegjshm ; b).q
sendet e dhna jan n pronsi shoqrore; c).q ruajtsi i
sendit ka qen i vetdijshm apo ka qen i detyruar dhe ka
mund t jet i vetdijshm q pr shkak t sjelljes s till
mund t shkaktohet humbje, dmtimi apo asgjsim i sendit ;
dhe d).q pr shkak t ruajtjes s pandrgjegjshme sht
shkaktuar dm q kalon shumn prej 1.022.58 !!!.
Kushti i fundit nn d), q ka t bj me lartsin e
dmit t mundshm t shkaktuar, sht alogjike edhe sht
unikat n teknikn e ndrtimeve t norms ligjore , edhe
sigurisht ka ardh si pasoj e prkthimeve t ksaj norme nga
gjuhet sllave(serbe), ku vlera e dmit ka qen e shprehur n
dinar, ndrtuesit e ksaj norme e kan shndrruar vlern n
dinar t athershm n euro aktual (n vler nominale !!!). Ka
mundur t jet q tejkalon shumn mbi 1000 , apo 2000
etj, mirpo kshtu si sht shkruar, nuk ka mundsi t
ndrtohet norma ligjore dhe ky formulim absurd, patjetr
duhet ndryshuar me rastin e amandamentimit t ndryshimeve
t KPK.
1.Sipas paragrafit 1.veprimi i kryerjes s ksaj vepre
penale sht ruajtja haptas e pandrgjegjshme e pasuris s
besuar shoqrore . Ruajtja haptas e pandrgjegjshme e
pasuris shoqrore sht raport i till ndaj detyrimeve pr
ruajtje q i tejkalon kufijt e pakujdesis dhe shndrrohet n

1132

kryerje ekstreme e paprgjegjshme dhe te pandrgjegjshme e

detyrs s besuar . Kjo ruajtje e pandrgjegjshme mund t
manifestohet n forma t ndryshme t pakujdesis s rnd,
prkitazi me ruajtjen dhe sigurimin e pasuris s besuar ,
vendosjen e saj, ekspozimin e rrezikut t dmtimit etj.
Objekt veprimi i veprs penale sht pasuria shoqrore
, e cila kryersit me ndonj baz i sht besuar .Ato mund t
jen sendet e luajtshme apo t paluajtshme , si psh.ndonj mall
,automobili, depoja , objekti ndrtimor etj. Detyrimi pr ta
ruajtur kt pasuri mund t derivoj nga ligji , kontrats,
marrdhnies s puns apo ndonj baze tjetr .
Pron shoqrore konsiderohet : a).T gjitha mjetet n
pronsi publike (shoqrore) si jan mjetet e prodhimit dhe
mjetet tjera t puns , t ardhurat e realizuara me punn e
bashkuar ( psh. mjetet transportuese , lokalet , toka etj) ,
b).mjetet pr prmbushjen e nevojave t prbashkta dhe t
prgjithshme, nevoja t prgjithshme shoqrore konsiderohen
nevojat q jan me interes t prgjithshm pr bashksin
shoqrore n prgjithsi apo pr ndonj njsie t qeverisjes
lokale , t realizuara nprmjet tatimeve , taksave dhe
detyrimeve(dhnieve)
tjera. Nevojat e prbashkta jan
nevoja t njerzve punonjs dhe qytetarve q ato i
prmbushin (realizojn) n organizatat punuese , kompanit e
ndryshme , n njsit lokale t qeverisjes(komuna bashksi
lokale etj) , c). pasurit dhe mirat natyrore dhe t mirat n
prdorim t prgjithshm , si dhe t mirat pasurore t
subjekteve juridik.
Pasurit natyrore jan t mirat t krijuara nga natyra
dhe t cilat mund t shfrytzohen n kushtet e prgjithshme t
parashikuara dhe nn kushtet t njjta u jan t astshme t
gjith njerzve. Ato jan : malet, ujrat, toka, deti , kanalet
ujore , xehet, parqet nacionale , plazhet detyre etj.
T mira n prdorim t prgjithshm, konsiderohen ato
t mira, q mund ti shfrytzoj dokush, nn kushte t njjta
me ligj. e t tilla konsiderohen prpos pasurive natyrore ,
rrugt, parqet , hapsira ajrore , objektet e ndrtuara, lumenjt
e lundrueshm , liqet etj. Pasurit natyrore dhe t mirat n
prdorim t prgjithshm jan n pronsi shtetrore dhe
shfrytzohen n mnyrn dhe kushtet e prcaktuara me ligj.
Me pasuri shoqrore konsiderohet edhe pasuria e cila i sht

1133

besuar organit shtetror , organizats punuese ose personit

tjetr juridik ose ndodhet te kta nga ndonj baz ligjore .
Pr ekzistimin e veprs penale, sht e nevojshme q
kryersi t jet vetdijshm ose ka qen i detyruar dhe ka
mundur t jet i vetdijshm, se pr shkak t ruajtjes dukshm
t pandrgjegjshme t pasuris shoqrore(shtetrore) t
besuar, mund t shkaktohen humbje , dmtim apo shkatrrim
t sendit .Sipas ksaj , kryersi te kjo vepr penale vepron me
dashje, prkitazi me veprimin e kryerjes s veprs penale ,
ndrsa n raport me pasojn mund t veproj edhe me dashje
edhe me pakujdesi .
Ekzistimi i ksaj vepre penale kushtzohet edhe me
shkaktimin e pasojs i cili kalon shumn prej 1.022.58
(prkitazi me kt vler u dhan vrejtje n hyrje t
komentimit).Shkaktimi i ktij dmi sht kusht objektiv pr
ekzistimin e veprs penale dhe ajo duhet t ekzistoj n lidhje
kauzale me veprimin e kryerjes .Kompensimi i mvonshm i
plot apo i pjesshm i dmit pas inicimit t procedurs penale,
nuk e prjashton prgjegjsin penale pr kryersin, por mund
t ket ndikim me rastin e matjes s dnimit. Nse dmi sht
nn kt vler, ather mund t ket ndonj prgjegjsi tjetr,
por jo prgjegjsi penale.
Kryers i veprs penale mund t jet vetm personi t
cilit i sht besuar sendi n pronsi shoqrore e kjo vrtetohet
n do rast konkret.
Paragrafi 2.
Sipas paragrafit 2. forma e rnd e ksaj vepre penale,
ekziston po qe se pr shkak t ruajtjes haptas t
pandrgjegjshme t pasuris shtetrore, sht shkaktuar dm
n vler mbi 10.225.84 !.Te kjo form e veprs penale
kryersi prkitazi me lartsin e dmit duhet t veproj me
dashje apo me pakujdesi , dmth ai duhet t jet i vetdijshm
se mund t shkaktohet dm i madh ( mirpo jo edhe vetdija
se dmi do t kaloj 10.225.84 ).
Kalimi dhe prvetsimi i paligjshm i pasuris
shoqrore
Neni 259 C.

1134

(1)
Kushdo q n dm ta pasuris shoqrore jep
dhurat, prqindje ose shprblim , apo n ndonj mnyr
tjetr bn kalimin e pasuris shoqrore n dobi t
personit tjetr n vlern e cila dukshm sht n
disproporcion me punn e kryer ose q nuk sht fituar
fare me pun , dhe nse nuk ka elemente t ndonj vepre
tjetr penale ,dnohet me burgim deri n tri vjet.
(2)
Kushdo q n rast nga paragrafi 1 i ktij neni merr
para apo ndonj prfitim tjetr material, dnohet me
dnim t njjt nse nuk ka elemente t ndonj vepre
tjetr penale .
Prpos abuzimeve tjera me pronn shoqrore (duke
prfshir edhe paran publike ), n praktik sht e njohur
edhe dukuria e kontraktimit dhe e dhnies s provizioneve
(prqindjeve)t larta, ndrmjetsuesve n lidhjen e punve
tregtare , q nuk kan kontribuuar fare n realizimin e punve
t tilla apo kontributi i tyre nuk ka qen adekuat me lartsin e
provizionit q i sht dhn .Gjithashtu jan t njohura
shembujt e dhnies s dhuratave n vlera t mdha, pr
shrbime, pr lidhjen e punve tregtare dhe punve t tjera , si
dhe tjetrsimet tjera t pasuris shoqrore, q pr baz kishin
kontratat fiktive , pastaj dhnia e honorarve t mdha pr
pun t nj vlere t vogl etj. Luftimi i ktyre dukurive ka
qen motiv themelor i ktij inkriminimi .
Paragrafi 1.
Sipas paragrafit 1. tjetrsimi i paligjshm i pasuris
shoqrore ekziston kur kryersi , n dm t pasuris shoqrore
(q prfshin edhe paran publike) , jep dhurata, provizion
apo shprblim , apo n ndonj mnyr tjetr tjetrson pasurin
shtetrore n dobi t tjetrit , e cila sht dukshm jo
proporcionale, me punn e investuar apo fare nuk rezulton nga
puna.
Sipas ksaj, veprimi i kryerjes mund t qndroj n
forma t ndryshme t tjetrsimit t pasuris shoqrore n dobi
t tjetrit , e vemas n dhnien e dhurats , provizionit apo
shprblimit. Shfrytzuesi i ktyre favoreve m s shpeshti jan
personat q ndrmjetsojn apo n ndonj mnyr tjetr
marrin pjes n lidhjen e punve ekonomike apo t cilt n

1135

ndonj mnyr marrin pjes n procesin e puns n ndrmarrje

apo n personin tjetr juridik nn qeverisje t shtetit.
Format e tjetrsimit t ktill n praktik mund t jen
t ndryshme. Ajo mund t bhet me kontrat fiktive t
kontraktimit t shrbimeve t ndrmjetsimit,me tregim e
rrejshm t kontributeve t personave t caktuar n punt
prkatse apo n tregimin e rrejshm t vlers s pasuris e
cila tjetrsohet etj.
Pr ekzistimin e veprs penale, sht e nevojshme q
vlera e pasuris shoqrore t tjetrsuar, t jet dukshm jo
proporcionale ( n shprputhje ) me vlern e puns s
investuar ose q fare nuk rezulton nga puna . Se a sht ajo q
sht tjetrsuar, nga pronsia shoqrore n shprputhje t
dukshme me at q sht investuar, gjykata vlerson n do
rast konkret, duke pas parasysh vllimin dhe rndsin e
puns s investuar dhe vlern e saj. Gjithashtu n mnyr t
njjt gjykata vlerson se a thua tjetrsimi i pasuris shoqrore
sht br pa baz ligjore ( pa pun t investuar).N rastin e
dyt m s teprmi bhet fjal pr dhuratat q i bhet partnerit
afarist e q i tejkalon dhuratat e zakonshme apo n
kontraktimin e provizioneve jo proporcionale q nuk u
prgjigjen zakoneve tregtare etj.
Dhnia e dhuratave apo shprblimeve t zakonshme
prkatsisht dhnia e provizioneve e cila prafrsisht u
prgjigjet puns s investuar, nuk paraqet veprimin kryers t
ksaj vepre penale .
Kryers i veprs penale mund t jet do person , por
n praktik ata jan personat zyrtar apo prgjegjs t cilt jan
t autorizuar q t japin dhurata , provizione apo shprblime
prkatsisht q n ndonj mnyr tjetr t tjetrsojn pasurin
shoqrore (shtetrore).
Pr ekzistimin e veprs penale sht e domosdoshme
dashja dmth. kryersi duhet t jet i vetdijshm se n mnyr
t kundrligjshme po tjetrson pasurin shoqrore n llogari t
tjetrit n vler e cila dukshm sht jo proporcionale me
punn e investuar ose e cila fare nuk rezulton nga puna.
Paragrafi 2.
Sipas paragrafit 2, prfitimi i kundrligjshm i pasuris
shoqrore qndron n pranimin e dhuratave ,provizionit apo

1136

shprblim apo ndonj vler tjetr nga pasuria shoqrore pr

shrbime t cilat dukshm jan jo proporcionale me punn e
investuar apo prfitimet e tilla nuk rezultojn fare nga puna.
Kjo vepr penale sht e ndrlidhur me veprn penale
nga paragrafi 1.Lidhshmria e till qndron n t se me
kryerjen e veprs paraprake njkohsisht realizohen edhe
elementet e veprs s dyt , ashtu q veprn e par e kryen ai i
cili jep dhurata, provizione apo shprblime , ndrsa veprn e
dyt ai i cili i pranon dhuratat , provizionet apo shprblime
.Vepra nga paragrafi 2. paraqitet si pasoj e domosdoshme e
veprs penale nga paragrafi 1.
Kryers i forms s dyt t ksaj vepre penale mund t
jet do person.Pr ekzistimin e veprs penale sht e
nevojshme dashja e cila prpos tjerash duhet t prfshij edhe
vetdijen e kryersit se po merr dhurata , provizione apo
shprblime ose prfitime tjera , t cilat jan dukshm jo
proporcionale me punn e investuar apo fare nuk rezulton nga
puna.
Raporti i ksaj vepre penale me veprat tjera penale
Vepra penale e tjetrsimit t kundrligjshm t
pasuris shoqrore (1) dhe prfitimi i kundrligjshm i
pasuris shoqrore (2) ekzistojn vetm po qe se me kryerjen
e tyre nuk jan konsumuar elementet e ndonj vepre tjetr
penale. Lidhur me kt kusht t dnueshmris, duhet t
kihet parasysh se ligji inkriminon , tjetrsimin e
kundrligjshm t pasuris shoqrore edhe n rastet tjera , si
jan :keqprdorimi i autorizimeve n ekonomi (neni 236)
shprdorimi i detyrs zyrtare (339), marrja e ryshfetit (343)
dhnia e ryshfetit (344) etj.
Kur me veprimin e njjt t kryerjes, jan konsumuar
edhe elementet e ktyre veprave penale dhe veprave penale t
tjetrsimit dhe prfitimit t kundrligjshm t pasuris
shoqrore, nuk ekziston bashkimi ideal ( rasti i specialitetit),
por ekziston vetm nj apo m shum nga veprat e
prmendura. Mirpo nuk prjashtohet q kjo vepr penale t
jet n bashkim real me ndonj vepr tjetr penale psh. me
falsifikimin e dokumentit, kur vepra penale e tjetrsimit t
kundrligjshm t pasuris shoqrore, sht mbuluar me

1137

hartimin e dokumentit t rrejshm apo ndryshimin e

dokumentit autentik (origjinal , t vrtet).
Dmtimi i pasuris s huaj
Neni 260
(1)
Kushdo q dmton, e asgjson apo e bn t
paprdorshme pasurin e luajtshme t personit tjetr,
dnohet me gjob apo me burgim deri n gjasht muaj.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
motivohet nga paragjykimi lidhur me prkatsin etnike
apo nacionale, racore fetare, t gjinis, t orientimit
seksual apo t gjuhs, kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n nj vit.
Vrjetjet kritike
Konsiderojm se kjo vepr penale, sht dashur t
emrtohet si dmtim i sendit t huaj,me qrast do t
sanksioneheshin edhe dmtimi i pasuris s luajtshme edhe
dmtimi i pasuis s palujtshe, ngase kshtu si sht
ndrtuar kjo norm juridik, ka ngelu e pasanksionuar,
dmtimi i pasuris s paluajtsme dhe ky lshim
domosdoshmrisht duhet evitusr me rastin e amandemntimit
t ndryshimeve t KPK.
Vepra penale sipas paragrafit 1 t ktij neni qndron n
dmtimin, asgjsimin ose brjen t paprdorshm t pasuris
s luajtshme (sendit t huaj t luajtshm).
Objekt i veprs penale sht vetm pasuria e huaj e
luajtshme (sendi i huaji luajtshm ). Termi pasuri e luajtshme
(send i luajtshm) duhet kuptuar sikurse te vepra penale e
vjedhjes, ( shih komentin pr nenin 252 ).
Termi pasuri e palujtshme (send i paluajtshm ) duhet
kuptuar konform s drejts pronsore; sende t tilla jan,
p.sh.: ndrtesat, urat, pemishtet, vreshtat, kopshtet etj. Sendi
mund t jet i thjesht dhe i prbr.
Gjithashtu duhet bhet fjal pr sendet e luajtshme n
t cilat mund t shkaktohen ndryshime t caktuara n

1138

pikpamje t substancs s tyre. Meqense me kt vepr

penale mbrohet e drejta pasurore e ndonj person , objekt i
ksaj vepre penale, si rregull, mund t jet ai send e luajtshme
q ka vler t caktuar pasurore, ka nuk do t thot se nuk
sht e domosdoshme t ket vler ekonomike ose n para,
por duhet q pr poseduesin t paraqes ndonj interes q
mund t jet i karakterit pasuror-ekonomik ose t paraqes
ndonj interes vetm afektiv-emocional, ( p.sh., letra
personale e djalit, prindit apo gruas s tij t vdekur).
Sendi duhet t jet i luajtshm dhe i huaj, (i nj
personit tjetr), n pronsi shtetrore, n pronsi t personave
juridik ose n pronsi t qytetarve, ndrsa mund t gjendet
te kryersi i veprs, apo te nj person tjetr. N kuptim t
ksaj vepre penale, i huaj konsiderohet edhe ai send n t cilin
kryersi ka pjes bashkpronsie.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar n mnyr
alternative dhe prfshin dmtimin, asgjsimin apo brjen t
paprdorshm t sendit t huaj t luajtshm , (t personit
tjetr), ndrkaq kjo vepr penale konsiderohet e konsumuar,
kur sht shkaktuar dmtimi, asgjsimi ose brja e
paprdorshme e pasuris s luajtshme t huaj ( sendit t huaj
t lujtshm ).
Dmtimi
paraqet nj veprim t till fizik n
substancn e sendit q i zvoglon prdorimin atij, pa marr
parasysh se a sht ulur ose jo vlera e tij. Dmtimi mund t
shkaktohet me rritjen ose zvoglimin e substancs s sendit,
ndryshimin e dukjes s jashtme t tij dhe ndryshimin e
gjendjes agregate, p.sh. kalimi nga gjendja e ngurt n gjendje
t lngt, (shkrirja e akullit). Dmtimi mund t kryhet n
mnyra t ndryshme dhe me mjetet t ndryshme. Si veprim i
kryerjes konsiderohet do veprim me t cilin sht i mundur
shkaktimi i dmtimit t sendit, si p.sh., nj dmtim i till i
substancs s sendit q ka zvogluar prdorimin e tij pr
qllimin pr t cilin sht destinuar ai. Dmtimi, si rregull,
kryhet me veprim, por, prjashtimisht, mund t kryhet edhe
me mosveprim, p.sh., nse kryersi me kontrat ka marr
prsipr ta sprkas me preparate kimike plantacionin e
pemve kundr dmtuesve, por nuk e ka br kt dhe, pr
pasoj, jan shkatrruar frytet.
Asgjsimi i sendit sht veprim i till fizik n
substancn e sendit q e bn at absolutisht t paprdorshm

1139

pr qllimin pr t cilin sendi sht destinuar. Sendi mund t

asgjsohet plotsisht ose vetm n nj pjes t tij, (p.sh., jan
rrzuar vetm ansoret e urs). Sendi mund t jet i asgjsuar
edhe ather kur, me dmtimin e substancs s tij, sendi bhet
i paprdorshm pr ndonjrin nga destinimet e tij, (p.sh.,
makina bujqsore multifunksionale bhet e paprdorshme pr
ndonjrin nga funksionet e saj).
Nga sa u tha rezulton se asgjsimi i trsishm apo i
pjesshm i sendit t thjesht ekziston vetm nse ai sht
shkaktuar si pasoj e dmtimit t substancs s sendit.
Sendi i prbr mund t jet i paprdorshm pr
destinimin e tij edhe pa dmtuar substancn e tij, si, p.sh., me
shkputjen pjesve t sendit, (heqjen e pjesve t motorit), apo
heqjen e ndonj pjese nga trsia, (heqja e ftohsit nga
automobili), ashtu q ose sht pamundsuar vendosja e
trsis (kthimi n gjendjen e mparshme) ose ai sht
vshtirsuar n at mas saq, deri n momentin kur sendi
duhet t jet i prdorshm, ai nuk mund t montohet pr ta
kryer funksionin e tij.
Prandaj, sendi sht dmtuar kur, me veprimin n
substancn e tij, integriteti i sendi sht asgjsuar pjesrisht.
Sendi sht asgjsuar, nse, me veprimin n substanc,
integriteti i tij sht asgjsuar plotsisht. Sendi sht br i
paprdorshm edhe kur integriteti i tij nuk sht prekur, por
ndonjra nga cilsit e tij objektivisht ka ndryshuar.
Dmtimi, asgjsimi apo brja i paprdorshm i sendit
duhet t kryhet n mnyr t kundrligjshme.
Kundrligjshmria mund t prjashtohet n rast t mbrojtjes s
nevojshme nevojs ekstreme dhe kur sendi dmtohet me
plqimin e pronarit.
Vepra penale sht kryer kur sendi sht dmtuar,
sht asgjsuar ose sht br i paprdorshm.
Kryersi sht penalisht prgjegjs vetm nse ka
vepruar me dashje, d.m.th., nse ka qen i vetdijshm se
ndaj sendi po ndrmerr nj veprim me t cilin mund ta
dmtoj, ta asgjsoj ose ta bj t paprdorshm at dhe nse
dshiron ose pajtohet q nj pasoj e till t shkaktohet. Pr
kryerjen e veprs t parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni,
nuk krkohet ndonj motiv i veant.
Paragrafi 2.

1140

N paragrafin 2 sht prcaktuar forma e cilsuar e

ksaj vepre penale, kur kryersi i saj e ka dmtuar, asgjsuar
apo e ka br t paprdorshm sendin e huaj, duke qen i
shtyr nga motive etnike, racore, fetare, t gjinis, t
orientimit seksual a t gjuhs. Nga kjo rezulton se, derisa n
paragrafin 1 nuk krkohet ndonj motiv i veant pr tu
konsumuar kjo vepr penale, n paragrafin 2, ndrkaq,
krkohet nj motiv i veant. N kt drejtim duhet sqaruar se
nuk bhet doher fjal pr veprn penale t parashikuar nga
paragrafi 2 i ktij neni edhe nse sht dmtuar pasuria q i
prket personit t nj grupi tjetr etnik, racor, fetar, gjuhsor
ose me orientim tjetr seksual, kur pasuria e huaj e luajtshme
(sendi) nuk sht dmtuar pikrisht pr shkak t prkatsis s
pronarit.
Raporti i ksaj vepre penale me veprat e tjera
penale
sht i mundur bashkimi mes ksaj vepre penale dhe
veprs
penale shkaktimi i rrezikut t prgjithshm,
parashikuar nga neni 291 par. 1 deri n par. 3, pastaj bashkimi
me veprn penale rrezikimi i trafikut publik , nga neni 297 par
1 dhe 2 t KPK. P.sh., te veprat penale t rrezikimit t trafikut
publik, i pandehuri personit t caktuar (kmbsorit), si
pjesmarrs trafiku, i ka shkaktuar lndime t lehta trupore,
por njkohsisht, pasi ka devijuar nga rruga, e ka dmtuar
edhe serrn e dikujt, t mbjell me t lashta, q ndodhej afr
rrugs. N nj situat t till do t bhet fjal pr bashkim t
veprs penale t rrezikimit t trafikut publik t parashikuar
nga neni 297, par. 1 t KPK me veprn penale t dmtimit t
sendit t huaj t parashikuar nga neni 260 par. 1.t KPK.
Mirpo nuk sht i mundur bashkimi mes veprs penale t
parashikuar nga neni 260 t KPK dhe asaj t rrezikimit t
trafikut t parashikuar nga neni 297 par. 4 dhe 5 t KPK,
ngase kjo vepr, n situata t tilla, konsumohet nga vepra
penale e rrezikimit t trafikut publik, si vepr m e rnd.
Gjithashtu nuk ekziston bashkim mes ksaj vepre penale dhe
veprave t tjera penale te t cilat dmtimi ose asgjsimi i
sendit t huaj paraqesin tipare t nj vepre t till penale.

1141

Praktika gjyqsore
I akuzuari i cili duke e drejtuar mjetin e tij me
shpejtsi tej masve t lejuara n vendbanim , e humb
kontrollin e drejtimit t mjetit devijon nga rruga dhe e godet
garzhin e t dmtuari, n t ciln ndodhej edhe makina e tij
dhe nga goditje furishme i shkakton dm t konsiderushm n
mjet dhe n objekt-garazh, me kt ai ka konsumuar t gjitha
elemntete qensore t veprs penale dmtimi i pasuris s
luajtshme nga neni 260.par.1.t KPK.
Gjykata e Qarkut n Gjilan Ap.nr.20/07, dat
6.02.2007.
I akuzuari i cili ka hyr n mnyr t paligjshme n
pronn e t dmtuarve n t ciln ka kositur barin dhe ka prer
degt e pemve , ka konsumuar t gjitha elementet e veprs
penale dmtimi i pasuris s luajtshme , t parashikuar nga
neni 260.1.par.t KPK .
(Gjykata komunale n gjilan, P.nr.648/2006, dat
17.11.2006).
I akuzuari ka kryer veprn penale t dmtimit t sendit
t huaj t parashikuar nga neni 176 par.1 t LPS n at mnyr
q ka lvruar fushn e futbollit.
(Aktgjykimi i Gjykats Komunale Llazarevac, P.nr.267/93
dat 14.2.1994, dhe aktgjykimi i Gjykats s Qarkut
Beograd, Ap.nr.616/94, dat 22.6.1994)

Mashtrimi
Neni 261
Kushdo q me qllim pr ti sjell vetes apo personit tjetr
ndonj dobi pasurore e mashtron ose e sjell personin tjetr
n lajthim me an t paraqitjes s rreme apo duke i
fshehur faktet dhe me kt e shtyt personin e till q t
veproj apo t mos veproj n dm t pasuris s tij ose t
pasuris s ndonj personi tjetr , dnohet me gjob apo
me burgim deri n tri vjet.

1142

Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni rezulton me

dm i cili e tejkalon shumn prej 15.000 euro, kryersi
dnohet me burgim prej 6 muajve deri n pes vjet.
Legjislacion yn penal parashikon nj numr t madh
inkriminimesh q kan pr baz veprime mashtruese, t cilat,
sipas disa elementeve t veanta, klasifikohen n grupe t
ndryshme t veprave penale. Prpos
ksaj forme t
mashtrimit, n kt kapitull ekziston edhe mashtrimi lidhur
me subvencionet, (neni 262), ndrsa n grupet tjera t
veprave gjenden, p.sh., t ashtuquajturat skema piramidale,
paraqitja e llogaris s rrejshme te veprat penale mashtrimi n
detyr, prdorimi i dokumentit t rrejshm n komunikimin
juridik, (falsifikimi i dokumentit); dhnia e t dhnave t
rrejshme pr t ardhurat e realizuara ligjore te vepra penale
fshehja e tatimit etj .
Kjo vepr penale e mashtrimit ka t bj me
mashtrimin pasuror dhe sht e orientuar kundr pasuris n
prgjithsi, prkatsisht kundr t drejtave dhe interesave
pasurore dhe paraqet veprn e prgjithshme t mashtrimit, e
cila sht subsidiare n raport me format e tjera t
prmendura t mashtrimit.
Shfrytzimi i mashtrimit pr realizimin e dobis
pasurore sht nj dukuri e shpesht n sjelljen e njerzve, e
cila nganjher prodhon vetm pasoja civile juridike, por
fatkeqsisht jo rrall paraqitet edhe si vepr penale. T gjitha
veprat penale t mashtrimit sot jan n ekspansion me
modalitete t sofistikuara t kryerjes dhe n forma t reja t
paraqitjes s tyre. Veprat penale t mashtrimit q lidhen me
pasurin nuk paraqesin vetm sulm mbi pasurin, por edhe
mbi aftsin psikike dhe intelektuale, si vler e veant
personale dhe si atak i siguris n komunikimin juridik.
Kshtu, viktimat e mashtrimit shpesh thon se nuk u vjen keq
q jan dmtuar, por q jan mashtruar dhe kjo l t kuptohet
se te mashtrimi pasuria nuk duhet t ket doher rndsi
primare. Nj veti specifike e ktyre veprave penale qndron n
karakterin e raporteve mes kryersit t veprs penale dhe
viktims. Viktima nuk sht e vetdijshme se ai sht vetm
instrument n duart e kryersit, i cili zbaton lojn e tij
mashtruese pr realizimin e qllimit prfitues.

1143

Mashtrimi sht nj vepr penale e orientuar kundr

pasuris (s luajtshme dhe t paluajtshme), duke prfshir
edhe t drejtat dhe interesat pasurore.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale qndron n
paraqitjen e rrejshme t fakteve a duke i fshehur faktet.
Me paraqitjen e rrejshme t fakteve nnkuptohet
pohimi pr ekzistimin e ndonj fakti q nuk ekziston,
prkatsisht paraqitja e fakteve ndryshe nga ajo q vrtet
ekziston, (ajo q ekziston tregohet jo saktsisht). Fshehja e
fakteve ekziston kur kryersi ndonj person e mashtron pr
mosekzistimin e fakteve ekzistuese apo e hesht ekzistimin e
tyre, prkatsisht prmbajtjen e tyre, nse ka ekzistuar
detyrimi i tij q ato fakte ti tregonte. Nga kjo rezulton se
mashtrimi mund t kryhet edhe me mosveprim. Ndrkaq, te
tregimi i rrejshm, kryersi e bind ndonj person pr
ekzistimin e ndonj fakti q nuk ekziston, d.m.th., te fshehja ai
pengon personin q ti msoj faktet q vrtet ekzistojn e t
cilat jan relevante pr pasjen n dispozicion t pasuris s tij
dhe pasuris s huaj dhe t cilat do ta zmbrapsin nga pasojat e
dmshme n raport me kt pasuri.
Disa raste t mashtrimit
Mnjanimi nga malli i shenjave q tregojn kualitetin
e dobt t tij ose falsifikimi i viteve t prodhimit, krkimi i
huave pr shrim n botn e jashtme, edhe pse smundja nuk
ekziston, mbledhja e ndihmave n emr t ndonj organizate
humanitare q nuk ekziston etj.
Paraqitja i rrejshm ose fshehja e fakteve, ndrmerren
me qllim q personi t sillet n lajthim ose t mbahet n
lajthim dhe n at mnyr t shtyhet q t veproj a t mos
veproj n dm t pasuris s tij apo pasuris s huaj. Me
veprimin e tij, kryersi krijon prfytyrim t gabuar te personi
pr ndonj fakt dhe ashtu e sjell n lajthim at, ndrsa te
mbajtja n lajthim kryersi shfrytzon ekzistimin e lajthimit
dhe, me fshehjen e fakteve, ai lajthimin vetm e vazhdon ose e
forcon.
Sjellja dhe mbajtja n lajthim duhet t jet ndrmarr
me qllim t realizimit t dobis pasurore t kundrligjshme
pr vete a pr tjetrin. Pr ekzistimin e ksaj vepre penale,
krkohet q dobia pasurore t jet realizuar n mnyr t

1144

kundrligjshme, prkatsisht q kryersi t mos ket baz

ligjore pr kt. P.sh., nuk do t ekzistonte vepra penale e
mashtrimit, nse kreditori e ka shtyr me mashtrim debitorin
q tia kthej borxhin.
N mes t paraqitjes s rrejshme, prkatsisht fshehjes
s fakteve dhe sjelljes n lajthim, prkatsisht mbajtjes n
lajthim duhet t ekzistoj lidhja shkaksore, q do t thot se
duhet vrtetuar se kryesi me paraqitjen e rrejshme apo me
fshehjen e fakteve e ka sjell personin tjetr n lajthim ose e
ka mbajtur n lajthim. Sipas ksaj, vetm shfrytzimi i
lajthimit, n t cilin person pasiv sht ndodhur, nuk paraqet
veprim t kryerjes.
Veprimi me t cilin personi i mashtruar shtyhet dhe
me t cilin ai e dmton pasurin e tij apo pasurin e tjetrit,
mund t jet veprim apo mosveprim. Personi i mashtruar me
mosveprim e dmton pasurin me humbje t mundsis pr t
ndrmarr dika me ciln do ta kishte shmangur dmin q i
krcnohej pasuris, (personi i mashtruar humb mundsin q
ndaj debitorit t parashtroj me koh padi). Ndrkaq ndrmerr
veprim me t cilin e dmton pasurin, por duke u ndodhur n
lajthim, pa qen i vetdijshm se far pasojash pr pasurin
mund t rezultojn nga veprimi i ndrmarr.
Mashtrimi mund t kryhet si ndaj personave fizik,
ashtu edhe ndaj personave juridik, organeve shtetrore n
procedura administrative dhe procedura t tjera.
Me nj veprim t till, personit t mashtruar mund ti
dmtohen t drejtat pasurore ose interesat pasurore, ndrsa te
interesat q nuk kan karakter pasuror kjo nuk ndodh, (p.sh.,
interesat personale familjare etj), sepse vepra penale e
mashtrimit sht vepr penale kundr pasuris. Veprimi t
cilin e ndrmerr personi i mashtruar duhet t shkaktojn
dmtimin - zvoglimin e pasuris s personit t mashtruar apo
pasuris s dikujt tjetr.
Pasoja e ksaj vepre penale qndron n dmtimin e
pasuris q kushtzohet drejtprsdrejti nga veprimi i personit
t mashtruar, ndrsa indirekt nga veprimi i mashtruesit. Pasoja
e till mund t qndroj n do zvoglim t pasuris, si n
zvoglimin e aktivit apo n rritjen e pasivit; pasoja mund t
shkaktohet edhe si humbje e fitimit vetm kur ekziston nj
krkes e bazuar juridike q fitimi t realizohet, por jo edhe
kur nj fitim i till vetm sht i mundshm.

1145

Ekziston edhe mendimi q fitim i humbur, i cili, n

kuptimin civil-juridik, paraqet dm, nuk mund t prfshihet n
kuadr t nocionit t veprs penale t mashtrimit, pr shkak t
mungess s dmit real, prkatsisht zvoglimit t pasuris s
njrit person (t mashtruarit) dhe realizimit t dobis materiale
t personit tjetr (mashtruesit) .
Me dm nnkuptojm vetm dmin ekonomik, dmin
q mund t shprehet me para, q ka uar n zvoglimin e
vlers s trsishme t pasuris s personit t dmtuar. Lidhur
me kt paraqitet dilema nse si pasoj e mashtrimit mund t
quhen edhe rastet kur sht dmtuar pasuria e realizuar me
veprime t palejueshme dhe amorale, veanrisht pasuria e
fituar me vepr penale, p.sh., me vjedhje. Sipas nj mendimi,
vjedhsit nuk mund ti merret pasuria me mashtrim. Sipas
ktij mendimi, nga kontrata nule nuk mund t rezultoj asnj
krkes e natyrs pasurore, gj q nnkupton se me nj
kontrat t till nuk mund t shkaktohet as dmtimi i pasuris
s personit t mashtruar.
Sipas mendimit t dyt, i cili niset nga parimi se nga
vepra penale e mashtrimit sht e mbrojtur do pasuri, n
kuptimin ekonomik, ku prfshihet edhe mundsia e
dispozicionit faktik t sendit i cili sht vn n dor prej
dikujt n mnyr t paligjshme apo edhe me veprim t
dnueshm dhe, pr pasoj, n kuptim t ksaj vepre penale
mund t konsiderohet edhe dmi material q i sht shkaktuar
nj sendit t till t fituar n mnyr t paligjshme, por edhe
me pun t pamoralshme. Sipas ktij mendimi, edhe vjedhsi
mund t jet i mashtruar n raport me sendin e vjedhur.
Mendimi i dyt konsiderohet i drejt, sepse sht n
koherenc me qndrimin e praktiks gjyqsore, sipas s cils
edhe vjedhsit mund ti vidhet sendi t cilin ai m par e ka
vjedh, ndrsa edhe mashtrimi, sikundr edhe vjedhja, jan
vepra penale kundr pasuris.
Mashtrimi ekziston vetm po qe se, pr shkak t
fshehjes s fakteve, sht shkaktuar dmi material me
veprimin e ndrmarr nga personi i mashtruar. Pr kt arsye,
nuk ekziston mashtrimi kur shitsi n dyqanin e tij, me qllim
t trheqjes s blersve, i ka afishuar mimin real t mallit dhe
mimin kinse t zbritur, i cili, n fakt, nuk prbnte zbritje. N
nj situat t till, nuk jan konsumuar elementet e veprs
penale t mashtrimit, pasi blersit kan bler mallin sipas

1146

mimit ekzistues dhe n at mnyr nuk kan qen t dmtuar

materialisht, edhe pse mallin e kan bler duke qen t
mashtruar se kishin t bnin me gjoja ulje mimesh. (Gjykata
Supreme e Jugosllavis, AP.nr.54/06). N rrethana t ktilla,
eventualisht mund t bhet fjal pr veprn penale t
mashtrimit t blersve.
Pasoj e mashtrimit sht shkaktimi i dmit material
dhe nuk sht i mjaftueshm vetm rrezikimi i pasuris,
vetm mundsia e shkaktimit t fardo dmi material.
Mashtrimi, sipas par.1, ekziston vetm nse sht
shkaktuar me qllim t prfitimit t dobis pasurore t
kundrligjshme pr vete a pr dik tjetr dhe vepra sht
konsumuar me ndrmarrjen e veprimit n dm t pasuris s
tij apo n dm t pasuris s tjetrit, pa marr parasysh nse nj
qllimi i till sht realizuar apo do t mund t realizohej,
( d.m.th., nuk sht e domosdoshme q kryersi t ket
realizuar dobi pasurore t kundrligjshme). Pr kt arsye,
duhet br dallimi mes prfundimit t veprs penale nga
aspekti formal dhe aspekti material, sepse ajo sht e
prfunduar nga aspekti material kur kryesi ka realizuar dobi
materiale t kundrligjshme. Nga kjo rezulton se do t
ekzistoj bashkveprimi, (p.sh. ndihma), q ka pasuar pas
prfundimit t veprs penale n aspektin formal .
Tentativa te kjo vepr penale ekziston kur kryersi e ka
shtyr me mashtrim viktimn pr veprim ose mosveprim, por
pa u shkaktuar dme n pasurin e viktims apo t tjetrit.
Ann subjektive t veprs e prbn dashja direkte,
d.m.th., duhet t ekzistoj vetdija e kryersit q personi tjetr
po shtyhet me mashtrim t veproj n dm t pasuris s tij
apo t tjetrit dhe qllimi i prfitimit t dobis pasurore
materiale t kundrligjshme.
Qllimi i prfitimit t dobis pasurore t
kundrligjshme duhet t ekzistoj n momentin e ndrmarrjes
s veprimit t mashtrimit . Pr kt arsye, nuk ka mashtrim,
p.sh., nse blersi i mallit me kredi vendos vetm m von q
kredin t mos e paguaj dhe ashtu t realizoj dobi pasurore
t kundrligjshme.
Paragrafi 2.

1147

N paragrafin 2 sht parashikuar forma e cilsuar e

ksaj vepre penale, e cila konsumohet n rast se masa e dmit
t shkaktuar ndaj t dmtuarit tejkalon 15.000,oo
(pesmbdhjet mij euro).
Praktika gjyqsore:
Kur t akuzuarit n periudhn kohore prej nntorit t
vitit 2003 e deri m 20.02.2004 , me qllim pr ti sjell vetes
dobi pasurore t kundrligjshme kan mashtruar 109 persona ,
me premtim se do u sigurojn viza t prhershme pr mes
lidhjeve t martesave fiktive me shtetase zvicerane apo viza
turistike duke i prezantuar si t dmtuarit para organeve
zvicerane si kngtar apo biznesmen , t dmtuarit i kan
shtyr q t paguajn 152.480 , 105.550 franga zvicerane dhe
400 $, n dm t pasuris s tyre , kan konsumuar elementet
e veprs penale t mashtrimit n vazhdim t parashikuar nga
neni 261.par.2. t KPK. edhe pse veprat penale jan kryer ndaj
t dmtuarve t ndryshm .
(Gjykata Supreme e Kosovs, Ap.nr.174/2005, dat
25.10.2005).
Kur i akuzuari , t dmtuarit nuk ia ka paguar borgjin
n shum prej 3000 , n afatin e kontraktuar, n emr t
mimit shitblers t automobilit, me kt vetvetiu , nuk ka
konsumuar elemntete e veprs penale t mashtrimit nga neni
261 , sikundr ka konstatuar gjykata e shkalls s par , t
cilin prfunim e ka pranuar edhe gjykata e shkalls s dyt.I
akuzuari edhe i dmtuari njiheshin n mes vete ishin shok,
do gj dinin pr njri tjetrin dmth.i dmtuari nuk ka mundur
t vehet n lajthim me prezanimin e rrem apo me fshejhen e
fakteve nga i akuzuari, pr shkak t raporteve q ata kishin n
mes vete, ndrsa fakti se ai nuk ia ka kthyer borgjin( pa u
prmbushur n mnyr kumulative elementet e veprs penale
t mashtrimti) nuk do t thot se ka kryer veprn penale t
mashtrimit, nga se nuk sht vrtetuar me asnj prov qllimi
mashtrues i t pandehurit, n situatn e dhn mund t bhet
fjal pr raport t civil juridik por jo pr vepr penale.
Gjykata Supreme e Kosovs, Pkl.nr.74/2010, dat 17.shtator
2010.

1148

I akuzuari i cili t dmtuarit i ishte paraqitur si pronar

legjitim i automobilit Golf 4 dhe me t kishin arrit
marrveshje pr shitblerjen e t njjtit me mimin shitblers
prej 25.000 DM, i kishte rregulluar dokumentacionin n
Graanic , mirpo ndrkoh kishte rezultuar se automobili
kishte qen i vjedhur dhe i ishte marr t dmtuarit, n rrethana
t tilla i akuzuari ka konsumuar t gjitha elementet qensore t
veprs penale t mashtrimit nga neni 261 .par.1 t KPK.
(Gjykata e Qarkut n Gjilan P.nr.10/2005, dat 6.07.2005).
Kur i akuzuari n cilsin e personit zyrtar (puntor i
shrbimit t ofiqaris) nga e dmtuara ka marr nj telefon
nokia, me qllim q at ta regjistroj , si banore t Kosovs,
ka konsumuar t gjitha elementet e veprs penale, t marrjes
s ryshfetit nga neni 343 par.1.t KPK, e jo veprs penale t
mashtrimit, si gabimisht ka gjetur gjykata e shkalls s
par.
Gjykata Komunle n Gjilan , P.nr.727/2006,dat 18.06.2007.
Me rastin e kryerjes s veprs penale t mashtrimit nuk
mund t sillet n lajthim personi juridik, por vetm personi
fizik i punsuar te personi juridik.
(Aktvendimi i Gjykats s Qarkut Beograd, Ap.nr.836/99 dat
7.9.2001).
Qllimi i t akuzuarit te vepra penale e mashtrimit
mund t vrtetohet si nga veprimi para kryerjes s veprs
penale, ashtu edhe nga veprimet e tij pas kryerjes s veprs
penale.
(Aktgjykimi i GJSS, Ap.nr.836/09 , dat 24.1.2001).
Kur i akuzuari ka prcjell shpalljet pr veturat e
zhdukura n televizion, i ka shnuar t dhnat e tilla e m pas i
ka ftuar t dmtuarit nprmjet telefonit dhe i ka informuar ata
se ku gjenden veturat e tyre, duke krkuar prej tyre para pr
kt informat dhe duke ua treguar vendin se ku duheshin ln
parat dhe ku do t merrnin njoftimin pr vendndodhjen e
veturave t tyre, ka konsumuar elementet e veprs penale t
mashtrimit.
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut n Beograd, Ap.nr.92/00
dat 31.05.2000).
I akuzuari ka kryer veprn penale t mashtrimit t
parashikuar nga neni 157 par. 1 t Ligjit Penal t Republiks
s Malit t Zi, ashtu q me qllim q ti sjell vetes prfitim t

1149

kundrligjshm pasuror, me paraqitjen e rrejshme t fakteve,

n kafene ka sjell n lajthim kamarierin K.C, ashtu q, pasi
kishte gjetur nn tavolin 1000 DM, e pyet t akuzuarin nse
ishin markat e tij dhe ai i prgjigjet se ishin t tij dhe se gjoja i
kishin rn nn tavolin, duke e shtyr kshtu at q, n dm
t pasuris s t dmtuarit P.A., i cili m par ka qndruar n
tavolinn e njjt, tia dorzoj parat, duke i besuar se jan
t tijat.
(Aktgjykimi i Gjykats s Lart Bjello Pole, Ap.nr.897/94
dat 14.12.1994).
Kur personi prgjegjs, n momentin e lidhjes s
kontrats, tregon se n xhirollogarin e tij ka mjete, ndonse
vrtet nuk ka, konsumon t gjitha elementet e veprs penale t
mashtrimit.
(Aktgjykimi i Gjykats Supreme t Serbis, Ap.nr.I 946/96).
Bashkimi dhe raporti i mashtrimit dhe veprave
tjera penale
sht i mundur bashkimi i veprs penale dhe veprs
penale t prezantimit t rrejshm t parashikuar nga neni 319
t KPK, falsifikimi i dokumentit (neni 332 i KPK),
keqprdorimi i detyrs ose i autorizimit zyrtar (neni 339) dhe
falsifikimi i dokumentit zyrtar (neni 348 t KPK). Bashkimi
sht i mundur aty ku veprat e prmendura m lart jan mjete
pr kryerjen e mashtrimit.
Pr shkak t raportit t specialitetit, (lex specialis
drogat legi gjenerali), nuk ekziston bashkim mes mashtrimit
(si vepr themelore) dhe veprs penale dmtimi i t drejtave t
huaja (neni 271 t KPK), keqprdorimi i autorizimeve n
ekonomi (neni 236 i KPK), keqprdorimi i autorizimeve n
ekonomi (neni 233 t KPK), lshimi i eqeve pa mbules ose
t rreme dhe keqprdorimi i kartelave t banks apo t kreditit
(neni (248 t KPK), mashtrimi n detyr (neni 341 t KPK).
Me aktakuz t pandehurit ishin ngarkuar se n panair
kishin bler kafsh me para t falsifikuara, duke kryer kshtu
n bashkim veprn penale t mashtrimit t parashikuar nga
neni 224 i LPKr (Ligjit Penal t Kroacis) dhe at t
falsifikimit t paras t parashikuar nga neni 274 par. 2 t
LPKr. Gjykata nuk e ka pranuar kt cilsim juridik me
arsyetimin se nuk mund t ekzistoj bashkim real i veprs

1150

penale t falsifikimit t paras t parashikuar nga neni 274

par. 2 t LPKr dhe veprs penale t mashtrimit t parashikuar
nga neni 224 par. 4 t LPKr, por bhet fjal pr at se me nj
veprim jan realizuar elementet e dy veprave penale, t cilat
jan n aso raportesh reciproke dhe mund t zbatohet vetm
njri nga elementet ligjore t veprs penale, ndrsa tjetra
prjashtohet. Kjo nnkupton se, n rastin e dhn, vepra
penale e mashtrimit sht inkluduar (prfshir) n veprn
penale t vnies n qarkullim t paras s falsifikuar, si vepr
penale m e rnd dhe e cila ka mundsuar dhe ka lehtsuar
realizimin e veprs penale vnia n qarkullim e paras s
falsifikuar.
Nuk sht kontestuese n teori dhe as n praktikn
gjyqsore, gj q i prgjigjet edhe vet shprehjes s bashkimit
fiktiv, se vepra penale e mashtrimit, si rregull, pason veprn
kryesore dhe shrben si mnyr e realizimit t saj.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.nr.71/96, dat 6 maj 1999
dhe vendimi i s njjts Gjykat, I.Ap.321/97 nga 12.prill
2000)
Nuk prjashtohet bashkimi real i veprs penale t
mashtrimit t parashikuar nga neni 224 t LPKr dhe veprs
penale raste t veanta t falsifikimit t parashikuara nga neni
313 par.3. t LPKr, ather kur kryersi pa autorizim merr
eqet e huaja dhe treguesin e xhirollogaris, firmos si pronar i
xhirollogaris e m pas, me nj ek t till, duke i heshtur
faktet e tilla, realizon pr vete e n dm t pronarit t
xhirollogaris pagesn e mallit t bler.
Kjo do t thot se, kur nj vepr penale qndron ndaj
tjetrs n relacionin e mjetit ndaj qllimit, nuk prjashton
ekzistimin e bashkimit real .
(Mendim juridik i Gjykats Supreme t Kroacis, dat 15
shkurt 1990.)
Herbalisti, (q ka prodhuar produkte t ndryshme nga
barishte mali) i cili, pa pasur autorizim, u ka shitur qytetarve
aj, yndyr dhe lngje, duke u thn se prdorimi i ktyre
produkteve do tu ndihmonte atyre, edhe pse ato nuk u kan
ndihmuar, ka konsumuar bashkimin e veprs penale t
mashtrimit t parashikuar nga neni 244 t LPKr me veprn
penale t kuazi-mjeksis, t parashikuar nga neni 244 par. 2
t LPKr.

1151

(Gjykata e Zhupanis Pozheg, Ap.nr.135-89 , dat 25 maj

1989).
Mashtrimi lidhur me subvencionet
Neni 262
Kushdo q i jep informacion t pasakt ose jo t plot nj
organi kompetent q sht thelbsore pr t dhn
subvencione nga organi kompetent, e fsheh informacionin
e till n kundrshtim me detyrimet pr tia zbuluar
informacionin e till autoritetit kompetent ose e
shprdoron nj subvencion t till, dnohet me gjob ose
me burgim deri n pes vjet.
Dispozita t shumta financiare dhe ekonomike
rregullojn shtjen e fitimit t kredis, subvencioneve apo
favoreve t tjera q jan mjaft t rndsishme pr shfrytzuesit
e tyre, para s gjithash pr afarizmin e tyre ekonomik. Kto
favore paraqesin vler t rndsishme, sidomos kur mundsia
e fitimit t ktyre favoreve sht mjaft e kufizuar. Dhnia e
ktyre favoreve, parimisht, sht n funksion t realizimit t
nj politike t caktuar ekonomike dhe pr kt arsye me
dispozita ligjore jan caktuar kushtet pr fitimin e tyre, duke u
prcaktuar me rreptsi qllimet pr t cilat ato mund t
shfrytzohen, prandaj shkelja e dispozitave t tilla, si me rastin
e fitimit, ashtu edhe me rastin e shfrytzimit t destinuar t
tyre, marrin karakter t veprimtaris kriminale. Pr kt arsye,
me dispozitat e ktij neni shkeljet e ktyre dispozitave jan
inkriminuar si vepra penale q paraqiten n tri forma.
Kjo vepr penale sht form specifike e veprs
penale t mashtrimit, e cila gjithashtu kryhet me qllim t
prfitimit pasuror n mnyr t kundrligjshme.
N kohn e tanishme, me termin subvencion
nnkuptohet ndarja e mjeteve financiare ose e favoreve t
tjera q jepen nga shteti me qllim q ti ndihmohet nj dege
t veprimtaris ekonomike, si, p.sh., blegtoris, bujqsis,
stimulimit t eksportit etj.
Sipas nenit 262 t Kodit Penal, kt vepr penale e
kryen kushdo q i jep organit kompetent informacion t
pasakt ose jo t plot q sht vendimtar pr t dhn
subvencione, e fsheh kt informacioni n kundrshtim me

1152

nj detyrim t till t autoritetit kompetent ose e shprdoron

nj subvencion t till .
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht
prcaktuar n mnyr alternative: 1, kur jepet informacion i
pasakt ose jo i plot; 2, kur fshihet informacioni ose 3, kur
shprdoret subvencioni.
Dhnia e informacionit t pasakt ose jo t plot bhet
nga personi q ushtron nj veprimtari afariste, e cila sht e
subvencionuar, me qllim q organi kompetent tia ndaj
subvencionin, edhe pse ai nuk i plotson kushtet pr nj
subvencion t till, p.sh., nj nga kushtet pr fitimin e nj
subvencioni pr avancimin e blegtoris ka qen q krkuesi i
kredis t ket stalln e vet me kapacitet t caktuar, pastaj nj
siprfaqe t cakatuar toke, ndrkaq kryersi, edhe pse nuk i
posedon kto kushte, subvencionuesit i ofron t dhna t
rreme se kinse i posedon ato dhe me kt realizon at
subvencion.
Fshehja e informacionit shprehet n rastet kur personi
q ushtron ndonj veprimtari afariste nuk ia zbulon organit
kompetent informacionin, d.m.th., fsheh informacionin me
prezentimin e t cilit do t prjashtohej nga realizimi i
subvencionit dhe n kt mnyr realizon favore ekonomike,
p.sh., duke i fshehur faktet e ckatuara lirohet n trsi apo
pjesrisht nga detyrimet doganore apo nga ndonj taks
tjetretj.
Shprdorimi i subvencionit shprehet n ato raste kur
personi q ushtron ndonj veprimtari afariste (ekonomike) q
sht subvencionuar, mjetet t cilat i ka fituar me subvencion i
prdor pr qllime t tjera, p.sh., kur kryesi ka realizuar nj
subvencion pr ngritjen e nj ferm delesh, ndrsa ai me kto
mjete ndrton shtpi.
Subjekt i ksaj vepre penale mund t jet do person
dhe vepra penale kryhet vetm me dashje.
Objekt i mbrojtur i ksaj vepre penale jan mjetet e
destinuara pr subvencionim.
Keqprdorimi i sigurimit
Neni 263

1153

(1)
Kushdo q me qllim t arktimit t parave t
sigurimit nga siguruesi e asgjson, e dmton apo e fsheh
pasurin e siguruar nga asgjsimi, dmtimi, humbja apo
vjedhja dhe pastaj e lajmron asgjsimin, dmtimin,
humbjen apo vjedhjen e till dnohet me gjob apo me
burgim deri n nj vit.
(2)
Kushdo q me qllim q nga siguruesi t arktoj
parat e sigurimit pr rastet e lndimit trupor apo t
dmtimit t shndetit i shkakton vets lndim apo dmtim
t shndetit dhe pastaj e lajmron lndimin apo dmtimin
dnohet me dnim nga paragrafi 1 i ktij neni.
Tentativa nga paragrafi 1 i ktij neni dnohet.
Procedura penale pr veprn penale nga paragrafi 1 dhe 2
i ktij neni fillohet sipas propozimit.
Nse kryersi heq dor nga krkesa pr kompensimin e
dmit para se t jen njoftuar se mashtrimi sht zbuluar ,
gjykata mund ta liroj kryesin nga dnimi.
Me rndsi t veant pr sfern e sigurimeve sht q
t respektohet krkesa e paraqitjes s vrtet t fakteve dhe
rrethanave relevante pr aktivizimin e sigurimit, q nnkupton
se dmi sht shkaktuar. Po t mos ekzistonin rregulla t
rrepta dhe t qarta q duhen respektuar, ather sfera e
sigurimeve, q sht me rndsi t madhe pr ekonomin dhe
sigurin materiale t qytetarve, do t shndrrohej n nj
fush me mashtrime masive, n rast t dmtuar t vrtet do
t ishin t gjith t siguruarit e ndrgjegjshm dhe shoqrit
siguruese. Ky inkriminim, i cili n realitet paraqet nj form
t veant t mashtrimit, sht futur n KPK nga viti 2003,
(sipas zgjidhjeve t miratuara n disa legjislacione, si sht,
p.sh., ai austriak) dhe ka pr qllim pengimin e veprimeve t
tilla n kt fush.
Paragrafi 1.
Sipas paragrafit 1, kt vepr penale e kryen ai q, me
qllim q nga kompania shoqria e sigurimeve t arktoj
shumn e sigurimit t kontraktuar, e asgjson, e dmton ose e
fsheh sendin, pasurin apo objektin e siguruar nga rreziqet e
ndryshme dhe m pas e paraqet dmin me qllim t arktimit
t shums s kontraktuar. gj q paraqet keqprdorim t llojit

1154

t vet t sigurimit. Kryerja e veprs penale sht e motivuar

nga arktimi i sigurimit, prkatsisht prfitimi i dobis
materiale t kundrligjshm nga kompania e sigurimeve.
Intenca e ktij inkriminimi sht pengimi i arktimit t
dmeve t sajuara (fiktive), t cilat m s shpeshti paraqiten
te sigurimet nga fatkeqsit.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht
asgjsimi, dmtimi, humbja ose vjedhja e pasuris q sht
siguruar, p.sh., te sigurimi i plot, (i ashtuquajturi ful casko) i
automobilit kur kryhet me qllim prplasja e automobilit t
siguruar, pastaj ndezja e shtpis s siguruar paraprakisht etj.
Paragrafi 2.
Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 2 prfshin
rastet e arktimit t rrejshm t sigurimeve pr sigurime
jetsore, ku i siguruari sht lnduar apo ka dmtuar vet
shndetin.
Si te vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1, edhe
ktu bhet fjal pr dme t sajuara (fiktive), prkatsisht me
paraqitje t rrejshme t tyre. Kjo form e mashtrimit
shpeshher sht e lidhur me korrupsionin mjeksor dhe
mungesn e moralit profesional.
T dy format e ksaj vepre penale kryhen me paraqitje
t dmit pavarsisht nga arktimi i tij. Kryers i veprs penale
sht personi q ka statusin e t siguruarit, ndonse n ligj
sht prdorur gabimisht fjala kushdo, sepse do t duhej t
fillonte me kush. Vepra mund t kryhet vetm me dashje
direkte, me ekzistimin e qllimit t veant (dolus specialis)
dhe ky sht arktimi i shums s sigurimit t kontraktuar.
Paragrafi 3 dhe 4.
Paragrafi 3. e ndshkon edhe tentativn ksaj vepre
penale, ndrsa sipas par.4, procedura pr vern penale t
parashikuar nga paragrafi 1 dhe 2 t ktij neni fillohet sipas
propozimit.
Paragrafi 5.

1155

N paragrafin 5 sht parashikuar nj dispozit e

karakterit kriminal politik. Sipas ksaj dispozite, nse kryersi
heq dor nga krkesa pr kompensimin e dmit para se t jet
njoftuar se mashtrimi sht zbuluar, gjykata mund ta liroj
kryersin nga dnimi. Me kt dispozit stimulohen kryersit
e veprs penale q t heqin dor nga kryerja e veprs penale
dhe me kt t mnjanohet dnimi dhe t pengohet dmtimi i
fondeve t sigurimeve.
Hyrja n sistemet kompjuterike
Neni 264
Kushdo q n mnyr t paautorizuar dhe me qllim q
vetes ose personit tjetr ti sjell dobi pasurore t
paligjshme apo ti shkaktoj dme personit tjetr,
ndryshon, publikon, shlyen, asgjson a shkatrron t
dhnat kompjuterike, programe kompjuterike apo n
fardo mnyre tjetr hyn n sistemin kompjuterik,
dnohet me gjob apo me burgim deri n tri vjet.
(2)
Nse vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1 i
ktij neni rezulton me dobi t madhe pasurore ose me dm
t madh pasuror q tejkalon 15000 , kryersi dnohet me
burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
(3)
Ndjekja penale pr veprn penale nga ky nen
fillohet sipas propozimit.
Kjo vepr penale paraqet formn e t ashtuquajturit
kriminalitet kompjuterik. Me kt inkriminim ruhet dhe
sigurohet shfrytzimi i papenguar i t dhnave adekuate
kompjuterike apo programeve.
Kompjuteri dhe shfrytzimi i tij n shum lmenj t
jets prbn nj ndr zbulimet m t mdha n dy dekadat e
fundit t shekullit XX. Prfitimet dhe favoret e prdorimit t
tij n informatik, ekonomi, shkenc etj. jan shum t mdha
pr do individ dhe pr mbar njerzimin. Mirpo me
keqprdorimin e tij mund t kryhen edhe shum vepra penale,
madje shum t rnda.
Sipas natyrs s tyre, disa nga veprat penale q bjn
pjes n kriminalitetin kompjuterik, pr nga elementet e tyre,
jan t prafrta me veprn penale t dmtimit t pasuris s

1156

huaj dhe me veprn penale t mashtrimit, nse kryhen me

qllim t njjt.
Vepra penale e parashikuar nga ky nen ka dy forma.
N paragrafin 1 sht parashikuar forma themelore e saj, kurse
n paragrafin 2 forma e rnd, e cila i merr kto atributet
varsisht nga masa e dobis pasurore t prfituar apo masa e
dmit t shkaktuar me veprn penale t parashikuar nga
paragrafi 1.
Veprn penale t parashikuar nga paragrafi 1 e kryen
ai q n mnyr t paautorizuar dhe me qllim q vetes ose nj
personit tjetr ti sjell dobi pasurore t paligjshme ose ti
shkaktoj dme personit tjetr, ndryshon, publikon, shlyen,
asgjson a shkatrron t dhnat kompjuterike, programet
kompjuterike a n fardo mnyre tjetr hyn n sistemin
kompjuterik.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht
prcaktuar n mnyr alternative dhe kjo konsumohet me
ndrmarrjen e cilido nga veprimet e prshkruara m lart. N
esenc, bhet fjal pr veprime t ndryshme qllimi i t cilave
sht pamundsimi i shfrytzimit t papenguar t t dhnave
dhe programeve kompjuterike. Parimisht, veprimi ndrmerret
fshehtas, p.sh., drgimi i t ashtuquajturve virus
kompjuterik e t ngjashme, ndrsa mund t kryhet edhe me
ndrrimin e t dhnave dhe programeve kompjuterike,
prkatsisht me asgjsimin e tyre, p.sh., shlyerjen e t
dhnave. Me kt vepr jan inkriminuar publikimi i
paautorizuar i t dhnave dhe programeve kompjuterike. Kjo
vepr penale konsumohet edhe kur t dhnat dhe programet
kompjuterike jan t mbrojtura, por edhe kur ato nuk jan t
mbrojtura.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale, veprimet e
prshkruara m lart duhet t ndrmerren pa pasur autorizim
pr to.Veprimi i kundrligjshm sht element konstituiv i
veprs; prpos ksaj, sht e nevojshme q veprimet t jen
ndrmarr me qllim t posam: prfitimi pr vete apo pr
tjetrin t dobis pasurore t kundrligjshme ose me qllim t
dmtimit t tjetrit.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje .
Paragrafi 2.

1157

N paragrafin 2 sht parashikuar forma e rnd e

ksaj vepre penale, e cila konsiderohet se ekziston kur me
hyrjen e paautorizuar n sistemin kompjuterik, kryersi
realizon dobi pasurore ose tjetrit i shkakton dm material q
tejkalon 15.000 .
Pr kt vepr penale ndjekja ndrmerret sipas
propozimit.
Veprat e vjedhjes s imt, shprdorimit apo
mashtrimit
Neni 265
(1)
Kushdo q kryen vepr penale t vjedhjes s imt,
shprdorimit apo mashtrimit, dnohet me gjob apo me
burgim deri n gjasht muaj.
(2)
Vepra e vjedhjes s imt, e shprdorimit apo
mashtrimit ekziston nse vlera e e pasuris s vjedhur ose
t shprdoruar apo dmi i shkaktuar me mashtrim nuk
kalon shumn prej 25 , ndrsa qllimi i kryersit ka qen
prvetsimi i sendit apo shkaktimi i dmit me nj vler t
till.
(3)
Ndjekja penale pr veprn nga paragrafi 1 i ktij
neni fillohet n baz t padis private.
N kt dispozit jan caktuar format e posame t
lehta t veprave penale t vjedhjes, shprdorimit ose
mashtrimit.
Kto forma jan t prcaktuar n t njjtin nen, sepse
pr ekzistimin e tyre jan t nevojshm dy elemente t njjta
plotsuese:
- q vlera e sendit t vjedhur apo t shprdorur t mos
kaloj shumn prej 25 , prkatsisht q dmi i shkaktuar me
mashtrim t mos e kaloj kt shum t gjitha kto rrethana
t karakterit objektiv dhe,
- q kryersi i vjedhjes, shprdorimit ose mashtrimit t
ket shkuar me qllim q t realizoj dobi t vogl materiale
rrethana kto t karakterit subjektiv.
Kshtu, pr tu konsumuar vepra penale e parashikuar
nga kjo dispozit si vjedhje e imt, shprdorim i imt apo
mashtrim i imt, nuk sht e mjaftueshme q shuma e

1158

dmtimit t pasuris s huaj t mos i tejkaloj 25 , por sht

akoma m e nevojshme q kryersi t ket vepruar me qllim
q t realizoj dobi t vogl t kundrligjshme. Prandaj, nuk
do t ekzistonte vepra penale e vjedhjes s imt, nse kryersi
ia ka marr tjetrit portofolin pa e ditur se sa para gjenden n
portofol, n t cilin ka pasur vetm 5 . Kjo vepr do t
ekzistonte po qe se kryersi do ta dinte se i dmtuar n
portofol ka vetm 5 .
Kt form t veprs penale mund ta kryej do person
dhe kjo kryhet vetm me dashje.
Pr kt vepr penale sht parashikuar dnimi me
gjob apo me burgim deri n gjasht muaj.
N nenin 266 sht parashikuar se, nse kryersi i
ksaj vepre penale e kthen pasurin e vjedhur, t ciln e ka
prvetsuar para se t njoftohet pr fillimin e procedurs
penale, gjykata mund ta liroj nga dnimi.

Lirimi nga dnimi

Neni 266
Nse kryesi i veprs penale t parashikuar nga nenet 257,
258, 265 ose 269 t ktij Kodi e kthen pasurin e vjedhur
t ciln ai e ka poseduar ose prvetsuar para se t
njoftohet pr fillimin e procedurs penale, gjykata mund
ta liroj at nga dnimi.
Pr veprat penale t shprdorimit, marrjes s pasuris
s luajtshme, vjedhjes s imt dhe keqprdorimit t besimit,
ligji ka parashikuar mundsin e lirimit nga dnimi, nse
kryersi, para se t jet njoftuar pr fillimin e procedurs
penale, e kthen pasurin e vjedhur, t ciln ai e ka poseduar
ose prvetsuar. shtja e lirimit t kryersit nga dnimi sht
nj shtje diskrecionale e gjykats, d.m.th., ajo vlerson n
do rast konkret nse kryersi, n situata t tilla, duhet ose nuk
duhet liruar nga dnimi.
Detyrimi
Neni 267

1159

(1).
Kushdo q, me qllim q vetes apo personit tjetr
ti sjell dobi pasurore t kundrligjshme, prdor forcn
apo krcnimin e rnd, pr ta detyruar personin tjetr q
t veproj apo t mos veproj n dm t pasuris s vet a t
pasuris s personit tjetr, dnohet me burgim prej tre
muaj deri n pes vjet.
(2).
Nse vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1. i
ktij neni sht kryer nga kryersi q vepron si antar i
grupit, duke prdorur ndonj arm ose mjet t rrezikshm
apo rezulton me dobi t madhe pasurore, kryersi dnohet
me burgim prej nj deri n dhjet vjet .
Me kt vepr penale rrezikohet liria e vendosjes,
veprimi i lir. Vepra penale ka karakter t prgjithshm ngase
prmban elemente t prgjithshme t nocionit juridiko- penal
t dhuns. Kjo vepr penale ka karakter subsidiar, sepse do t
bhej fjal pr kt inkriminim vetm ather kur nj sjellje e
caktuar nuk prmban elemente t ndonjrs nga veprat e tjera
penale q kryhen me prdorimin e forcs ose kanosjes.
Vepra penale e detyrimit qndron n detyrimin e
tjetrit me forc apo me kanosje serioze q t veproj apo t
mos veproj.
Veprimi i kryerjes s veprs penale sht detyrimi i
ndonj personi pr nj veprim apo mosveprim t caktuar e q
nnkupton ndikimin e dhunshm n vullnetin e ndonj
personi, realizimi te tjetri i vendimit t imponuar prkitazi me
nj sjellje t caktuar. Nj vendimi i till nuk sht vullnet i lir
i shprehur i atij personi, dhe nj detyrim t till ai nuk
pajtohet.
Si mjete t detyrimit ligjdhnsi thekson forcn dhe
kanosjen serioze.
Me forc nnkuptojm zbatimin e forcs fizike ndaj
ndonj personi me qllim t mposhtjes s rezistencs. Forca,
n kuptim t ktij inkriminimi, do t ekzistoj edhe n situatat
kur nuk ekziston ndikimi fizik mbi viktimn, por veprimet e
ndrmarra jan t tilla q prodhojn ndikim fizik mbi
viktimn prodhojn efekt t cilin ai e ndien si nj t keqe
trupore, si dhun fizike, ( veprimi i caktuar mbi sendet,
pasurin
e ndonj personi, p.sh., pronari i baness
(qiradhnsi ) i shky rrymn qiramarrsit n stinn e dimrit,

1160

duke ditur q ai ngrohet me rrym elektrike, pr ta detyruar t

dal nga banesa).
Dhuna absolute (vis absoluta) ekziston kur forca sht
e nj intensiteti t till q prjashton do rezistenc, kur sht
e
parezistueshme. Dhuna kompulsive (vis compulsiva)
ekziston n situatat kur dhuna e prdorur sht e atill q i
lejon mundsin viktims q t mos i nnshtrohet kryersit;
ajo sht dhuna me ndikim fizik dhe trupor, me t ciln
dshirohet q viktima t orientohet n drejtim t caktuar
(p.sh., drejt mundimit).
Me termin dhun nnkuptojm edhe aplikimin e
hipnozs ose t mjeteve joshse, me qllim q dikush, kundr
vullnetit t vet, t sillet n gjendje t pavetdijshme a t
paaftsohet pr rezistenc. Dhuna mund t ndrmerret ndaj
personit q detyrohet pr ndonj veprim apo ndaj antarve t
tij t afrm, farefisit, prindrve, fmijve t partnerit
bashkshortor, mikut etj. Duhet t bhet fjal pr dhunn q
ka nj kualitet t caktuar, dhun q sht e nj intensiteti t
till q mund ta detyroj personin e caktuar ndaj t cilit sht
orientuar ajo t ndrmarr veprime ose mosveprime, me rast
prshtatshmria e dhuns vlersohet duke i marr parasysh t
gjitha rrethanat e rastit konkret.
Krcnimi sht vnia n dijeni e ndonj t keqeje nj
personi t caktuar, qoft se kjo do ti ndodh personit t
detyruar, (krcnimi i drejtprdrejt), qoft nj personi t
afrm t tij, (krcnimi i trthort). Krcnimi duhet t jet
serioz, prkatsisht q ai, n baz t karakterit dhe rrethanave
n t cilat sht shprehuri, objektivisht t jet i prshtatshm
q te personi i detyruar t shkaktoj ndjenjn e mundsis s
realizimit t krcnimit dhe t ndikoj n vullnetin e ktij
personi n drejtim t nj sjelljeje t caktuar t tij. Krcnimi,
n kuptim t ktij inkriminimi, do t jet juridikisht relevant
edhe n situatn kur objektivisht nuk sht serioze nse, nisur
nga rrethanat e rastit, personi ndaj t cilit ishte drejtuar ka
pasur arsye t bazuar t besoj n seriozitetin e krcnimit,
(pr shembull, krcnimi me vdekje me revole t zbrazt).
Dhuna dhe krcnimi serioz duhet t jen orientuar
drejt detyrimit t ndonj personi pr nj veprim ose
mosveprim t caktuar. Midis dhuns e krcnimit dhe
ndrmarrjes s nj veprimi t caktuar n dm t pasuris
duhet t ekzistoj lidhja shkaksore.

1161

Qllimi konkret i detyrimit q realizohet me kt vepr

penale mund t jet i ndryshm dhe mund t ket t bj me
pasuri t luajtshme ose me pasuri t paluajtshme.
Vepra penale e detyrimit konsumohet vetm n ato
situata kur kryersi ka pasur pr qllim q ti sjell vetes ose
tjetrit dobi pasurore t kundrligjshme; pa kt qllim nuk ka
vepr penale t detyrimit as ather kur personi tjetr sht
detyruar q dika t veproj n dm t interesit t pasuris s
vet ose t pasuris s nj personi tjetr.
Detyrimi, p.sh., mund t qndroj n heqjen dor nga
trashgimia, heqjen dor nga krkesat, n blerjen e mallit me
mim q sht dukshm m i lart nga ai i tregut, heqjen dor
nga blerja e ndonj malli me mime m t volitshme me
qllim q kt ta blej kryersi etj.
Detyrimi shpesh mund t kryhet me qllim q personi
tjetr, ( jo kryersi i veprs), t realizoj n at mnyr dobi
pasurore t kundrligjshme, (p.sh, detyrimi i dikujt q t heq
dor nga trashgimia n dobi t trashgimtarit tjetr, detyrimi
i viktims q pasurin e tij tia shes dikujt me nj mim
shum t ult apo q ti dorzoj dikujt ndonj tok etj ).
Pr ekzistimin e veprs penale sht e nevojshme q,
pr shkak t prdorimit t dhuns dhe krcnimit, t jet
ndrmarr ndonj veprim nga ana e personit pasiv q ka uar
n dm pasuror. Pr ekzistimin e ksaj vepre nuk sht e
domosdoshme q kryersi pr vete apo pr tjetrin t ket
realizuar dobi pasurore t kundrligjshme. Pr kt arsye,
prdorimi i dhuns apo i krcnimit me qllim t ndrmarrjes
s ndonj veprimi t dmshm pr pasurin e t dmtuarit
paraqet vetm tentativ, por jo edhe prfundim t veprs
penale t detyrimit, nse nuk sht shoqruar me veprime t
vet t dmtuarit.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje direkte,
n t ciln duhet t ekzistoj edhe qllimi pr prfitim t
dobis pasurore t kundrligjshme.
Paragrafi 2.
Forma e rnd e ksaj vepre penale sht parashikuar
n paragrafin 2 dhe ajo konsiderohet se ekziston, nse me
rastin e kryerjes s veprs penale t parashikuar nga paragrafi
1, kryersi ka vepruar si antar i grupit, duke prdorur arm

1162

ose mjet t rrezikshm apo kur me kryerjen e ksaj vepre sht

realizuar dobi pasurore e konsiderueshme, d.m.th. veprn e
bn t cilsuar qoft mnyra se si sht kryer vepra penale
(duke prdorur arm, mjet t rrezikshm ose n grup), qoft
masa (sasia) e dobis pasurore t realizuar me vepr penale.
Pr formn e cilsuar t veprs penale sht
parashikuar dnimi me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
Praktika gjyqsore
Ligji m i favorshm
Gjykata e Qarkut n Gjilan, i ka shpall fajtor, t
akuzuarit, pr shkak t veprs penale t detyrimit n tentativ ,
t parashikuar nga neni 267.par.2. lidhur me nenin 20 t KPK,
Gjykata Supreme e Kosovs duke i miratuar ankesat e
mbrojtsve t t akuzuarve, ka ndryshuar aktgjykimin e
ankimuar, prkitazi me cilsimin juridik dhe vendimin pr
dnimin dhe veprimet e t akuzuarve i ka kualifikuar si vepr
penale e shtrngimit n tentativ t parashikuar nga neni 149
t LPK(Ligji penal i Kosovs), lidhur me nenin 19 t LPJ, me
kt arsyetim: T akuzuarit veprimet inkriminuese i kan
ndrmarr n vitin 2003 , kur n fuqi ishte LPK, i cili edhe pse
pr nga emrtimi dallon me nenin e tanishm 267 t KPK,
dmth.sipas neni 149 t LPK, vepra emrtohej si shtrngim,
ndrsa sipas nenit 266 t KPK si detyrimi, prshkrimi ligjor i
veprs penale sipas LPK dhe KPK sht i njjt e q pa
mdyshje shpie n prfundim se bhet fjal pr t njjtn
vepr penale . Neni 149 i LPK , n fillim kishte par.1. dhe 2.
q nuk dallonin n asnj aspekt e as prkitazi me dnimin e
parapar , me nenin 267 t KPK i cili gjithashtu ka dy
paragraf, mirpo n vitin 1993 nenin 149 i LPK, ka psuar
ndryshime , dhe ka ngelur vetm paragrafi 1 ndrsa paragrafi
2 sht hequr , nga kjo rezulton se LPK i cili ishte n fuqi n
kohn e kryerjes s veprs penale, sht m i favorshm pr t
akuzuarit, pasi q parasheh, dnim me burg prej tre muajsh
deri n pes vjet , pr arsyet e paraqitura kjo Gjykat, ndryshoi
aktgjykimin e ankimuar, dhe konform nenit 2.t KPK,
veprimet e t akuzuarve , i cilsoi si vepr penale nga neni 149
t LPK, si ligj m i favorshm pr t akuzuarit.
(Gjykata Supreme e Kosovs Ap.nr.320/2004 , dat
12.05.2004).

1163

T akuzuarit kishin themeluar nj biznes t

prbashkt me t dmtuarin dhe meqense i dmtuari nuk
kishte pas mundsi financiare ta paguaj dogann e mallit q po
importohej nga Vojvodina, kt e kishin br t akuzuarit ,
kinse me parat q i kishin marr nga dikush tjetr me fajde,
n shum prej 17000 , dhe kishin krkuar, q kt shum ta
paguaj i dmtuari, por me qense ai skishte mundur ta paguaj
kt shum e cila i ishte rritur pr do dit vonese, nj dit e
kishin rrmbyer e kishin drguar n shtalln e njrit nga t
akuzuarit e kishin zhveshur lakuriq dhe e kishin rrah e
krcnuar dhe e kishin liruar , e meqense i dmtuari skishte
mundur tua paguaj shumn e parave q ata po i krkonin,
ishte detyruar q shkoj n gjykatn komunale t lidh
kontrat me djalin e njrit t akuzuarit ku pasurin e
paluajtshme ia kishte bart atij.Me kt kan konsumuar
elementet e veprs penale t detyrimit , t parashikuar nga
neni 267.par.2.t KPK.
(Gjykata e Qarkut n Mitrovic, P.nr.517/2005, dat
11.10.2007).
Kur i akuzuari ka tentuar me krcnim permanent ta
detyroj t dmtuarin q atij ti paguaj nj sasi t madhe t
parave , mirpo vepra ka ngelur n tentativ, pr shkak se
sht zbuluar n rrug operative, nga organet policore, para se
t realizonte qllimin e tij - para se ti merrte parat nga i
dmtuari, i cili i kishte prgatitur pr tia dorzuar, ka
konsumuar t gjitha elementet e veprs penale t detyrimit n
tentativ t parashikuar nga neni 267.par.2.t KPK,
.Prfundimi i gjykats s shkalls s par se pr kt vepr
penale tentativa nuk sht e dnueshme , me arsyetim se
minimumi i veant, i dnimit t kjo vepr penale sht nj
vit burgim, ndrsa tentativa sipas ligjit sht e dnueshme
vetm po qe se pr veprn e tentuar minimumi i dnimit t
posam sht tri e m tepr vite burgim, sht i gabuar, nga
se pr t gjitha veprat penale pr t cilat mund t shqiptohet
dnim me tri vjet apo m tepr burgim, tentativa sht e
ndshkueshme( neni 20 i KPK) , ndrsa pr veprn e tentuar
mund t shqiptohet dnimi me 10 vjet burgim.
(Gjykata Supreme e Kosovs Ap.nr.6/2006 , dat 21.09.2006).
Marrja me dhun, prkatsisht me detyrim e parave
hua nga tjetri paraqet prfitim pasuror t kundrligjshm,

1164

duke detyruar tjetrin q t veproj dika n dm t pasuris s

tij dhe, n rrethana t tilla, formohen t gjitha elementet e
veprs penale t detyrimit t parashikuara nga neni 261 par. 1
t LPKr (Ligjit Penal i Kroacis).
(GJSKr, I Ap.nr. 26, dhjetor 1974).
sht kryer vepra penale e detyrimit e parashikua nga
neni 146 par. 1 t LPKr dhe jo vepra penale e grabitjes e
parashikuar nga neni 132 par. 2, kur i akuzuari u sht afruar
n park dy pesmbdhjetvjearve, t cilt po qndronin ulur
n ndenjse dhe u ka krkuar para atyre, kurse kta i kan
dhn - secili nga 0,10 dinar, po ai ka krkuar m shum para
dhe njri prej tyre i jep nj shum t pacaktuar parash ndrsa
tjetri 0,20 dinar. I akuzuari, me fjal dhe me gjeste
konkludente, (duke i shtrir duart), ka krkuar dy her para
nga t dmtuarit, por kjo nuk mund t konsiderohet krcnim
pr sulm t drejtprdrejt mbi jetn dhe trupin, po vetm nj
krcnim serioz, ngase i akuzuari nuk i ka krcnuar ata me
asnj mjet dhe as q ka ndrmarr ndonj veprim nga i cili
do t mund t prfundohej se ai t dmtuarve ua ka vn n
dukje sulmin mbi jetn a trupin e tyre.
(GJSKr. I Ap.nr.68, maj. 1992).
Shantazhi
Neni 268
(1)
Kushdo q me qllim pr ti sjell vetes apo tjetrit
dobi pasurore t kundrligjshme i kanoset personit tjetr
se kundr tij apo personave t tij t afrm do t zbuloj
di q do ta dmtoj nderin apo autoritetin e tyre dhe me
kt e detyron at person t veproj ose t mos veproj n
dm t pasuris s tij a pasuris s ndonj personi tjetr,
dnohet me burgim prej tre muajve deri n pes vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni sht
kryer nga kryersi i cili vepron si antar i grupit, duke
prdorur ndonj arm ose mjet t rrezikshm apo rezulton
me dobi t madhe pasurore, kryersi dnohet me burgim
prej nj deri n dhjet vjet.
Vepra penale e shantazhit qndron n prdorimin e
krcnimit ndaj ndonj personi se ndaj tij ose personit t
afrm do t zbuloj dika q mund t dmtoj nderin ose

1165

autoritetin e tij, duke e detyruar kshtu q ai t veproj ose t

mos veproj n dm t pasuris s vet ose pasuris s tjetrit
dhe krejt kt me qllim t prfitimit t dobis pasurore t
kundrligjshme. Vepra prfshin edhe rikuperimin e borxhit
nse ky sht marr me detyrim. Me elemente t ktilla t
caktuara, shantazhi paraqitet si form speciale e detyrimit.
Dallimi qndron n at se te shantazhi nuk zbatohet dhuna,
por nj form e veant (sui generis) e krcnimit, i cili
drejtohet n t keqen saktsisht t identifikuar viktims
krcnohet se kundr tij ose t afrmve t saj do t zbuloj
dika q mund t dmtoj nderin dhe autoritetin. Krcnimi
mund t bhet me fakte t vrteta ose t pavrteta.
Pr ekzistimin e veprs penale t shantazhit sht
relevante nse krcnimi, si i till, mund t dmtoj nderin dhe
autoritetin e personit tjetr dhe
nse ai, i vshtruar
objektivisht, sht i prshtatshm pr ta detyruar personin
pasiv pr veprim a mosveprim t dmshm. Pr kt arsye, kjo
vepr do t ekzistonte edhe kur krcnohet me t pavrteta t
sajuara, t cilat nuk do t ishte e leht t kundrshtoheshin,
(edhe pse n praktikn gjyqsor ndeshim edhe qndrime se
krcnimi te kjo vepr penale duhet t jet i vrtet, ngase n
t kundrtn do t bhej fjal pr detyrimin). Faktet me t cilat
viktima krcnohet mund t jen t natyrave t ndryshme, si:
rrethana nga jeta personale dhe familjare, raporte me njerzit e
tjer, veprimtari profesionale a rrethana t tjera, zbulimi i t
cilave t dmtuarit a personave t afrm t tij mund tua
dmtonte nderin ose autoritetin, si, p.sh., krcnimi se do t
zbulohet kryerja e veprs penale, ndrprerja e shtatznis,
ndonj sjellje amorale etj. Ajo me t ciln kryersi krcnohet
duhet t jet e konkretizuar, sepse kjo vepr penale nuk do t
ekzistonte, nse n mnyr t prgjithshme krcnohet se do
t paraqitet dika negative pr tjetrin.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
An subjektive e veprs penale sht dashja direkte;
prpos ksaj, sht e nevojshme q t ekzistoj edhe qllimi
pr realizimin e dobis pasurore t kundrligjshme.
Pr ekzistimin e veprs penale nuk sht e
domosdoshme q kryersi t realizoj dobi pasurore t
kundrligjshme, sepse vepra penale sht kryer, kur personi i
detyruar ka br a ka ln dika pa br n dm t pasuris s
tij a pasuris s tjetrit. Tentativa ekziston n momentin e

1166

adresimit t krcnimit edhe kur nuk sht realizuar qllimi i

krcnimit, d.m.th., edhe ather kur i dmtuar nuk ka
vepruar, prkatsisht ka ln pa vepruar n dm t pasuris s
tij apo pasuris s tjetrit.
Pr kt vepr penale sht parashikuar dnimi me
burgim prej tre muaj deri n pes vjet.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar forma e rnd e
ksaj vepre penale, e cila ekziston nse kjo vepr sht kryer
nga kryersi q vepron si antar i grupit, duke prdorur ndonj
arm ose mjet t rrezikshm ose kur sht realizuar nj dobi e
madhe pasurore.
Pr kt form t cilsuar t veprs penale sht
parashikuar dnimi me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
Praktika gjyqsore
Kur i akuzuari i cili nprmjet sms , i sht
krcnuar t dmtuars, se nse nuk i sjell atij 500 , do tia
zbuloj lidhjen me t babit t t dmtuars , gj q e detyron t
dmtuarn q t akuzuarit ti jep 500 , ka konsumuar t gjitha
elemntete e veprs penale t shantazhit t parashikuara nga
neni 268.par.1.t KPK.
(Gjykata
e Qarkut n Prizren , P.nr.78/2010, dat
5.08.2010).
Keqprdorimi i besimit
Neni 269
(1)
Kushdo q gjat prfaqsimit t interesave t
personit tjetr ose prkujdesjes pr pasurin e tij nuk i
prmbush detyrimet e veta ose i keqprdor autorizimet e
tij me qllim q vetes ose personit tjetr ti sjell dobi
pasurore t kundrligjshme apo t dmtoj personin
interesat pasurore t t cilit ai i prfaqson ose pasuria e
t cilit sht nn prkujdesjen e tij dnohet me gjob apo
me burgim deri n tri vjet.
(2)
Nse veprn penale nga paragrafi 1 i ktij neni e
kryen kujdestari apo avokati, kryersi dnohet me burgim
prej tre muaj deri n pes vjet.

1167

Vepra penale qndron n at q dikush, duke i

prfaqsuar interesat pasurore t ndonj personi apo duke u
prkujdesur pr pasurin e tij, nuk i prmbush detyrimin e tij,
apo i keqprdor autorizimet e dhna, me qllim q n kt
mnyr t realizoj pr vete apo tjetrin ndonj dobi pasurore t
kundrligjshme ose t dmtoj personin interesat e t cilit i
prfaqson apo pr pasurin e t cilit kujdeset.
Veprimi i kryerjes sht mos prmbushja e detyrimeve
ose keqprdorimi i autorizimeve me rastin e prfaqsimit t
interesave pasurore ose prkujdesjes pr pasurin e ndonj
personi. Detyrimi dhe autorizimet mund t rrjedhin vetm nga
obligimet ligjore dhe kontraktuese.
Mos prmbushja e detyrimeve ekziston ather kur
kryersi nuk i ndrmerr ato veprime q jan kontraktuar, q
jan t pritura, t cilat rezultojn nga ligji, me qllim t
mbrojtjes s interesave pasurore a pasuris s ndonj personi.
Keqprdorimi i autorizimeve sht forma m e rnd e ksaj
vepre dhe ajo ekziston kur kryersi i shfrytzon autorizimet q
i ka lidhur me prfaqsimin e interesave pasurore ose
prkujdesjen pr pasurin, ashtu q ndrmerr veprime t cilat
nuk jan n interes t personit t cilin e prfaqson.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht i
domosdoshm qllimi i prfitimit, pr vete a pr tjetrin, t
ndonj dobie pasurore ose i dmtimit t interesave t personit,
t cilat i prfaqson.
Vepra konsiderohet se sht kryer me rastin e
mosprmbushjes s detyrimeve
ose keqprdorimit t
autorizimit lidhur me prfaqsimin e interesave pasurore t
ndonj personi. Pr ekzistimin e ksaj vepre nuk sht i
domosdoshm edhe realizimi i qllimit q pr vete apo pr
personin tjetr t jet realizuar ndonj dobi pasurore apo ti
jet shkaktuar dm personit interesat e t cilit i ka prfaqsuar.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm
personi q sht i autorizuar ti prfaqsoj interesat e ndonj
personi apo t prkujdeset pr pasurin e tij.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje direkte.
Pr kt vepr penale sht parashikuar dnimi me
gjob ose me burgim deri n tri vjet.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2. sht parashikuar forma e cilsuar e
ksaj vepre penale, e cila konsiderohet se ekziston n rastet

1168

kur keqprdorimin e besimit e kryen kujdestari ose avokati.

Rrethan e cilsuar e ksaj forme t veprs penale sht
cilsia-statusi i posam i kryersit.
Pr kt vepr penale sht parashikuar dnim me
burgim prej tre muaj deri n pes vjet.
Lidhur me t dyja format e ksaj vepre penale, n
nenin 266 sht parashikuar nj dispozit e karakterit
kriminalo-politik, sipas s cils, nse kryersi e kthen pasurin
e prvetsuar ose t ciln e posedon para se t njoftohet pr
fillimin e procedurs penale, gjykata mund ta liroj nga
dnimi.
Konsideroj se ndrtimi i ktill i norms juridike t
nenit 266, nga aspekti strukturor, nuk e ka vendin aty, sepse
bn fjal pr mundsin e lirimit nga dnimi akoma pa ardhur
te norma konkrete, (vepra e caktuar penale ); kjo mundsi
sht dashur t jet si paragraf i nenit 269 ose n ndonj nen
pas nenit 269.
Praktika gjyqsore
I akuzuari i cili si autorizuar me prokur i t
dmturit ,pr tia shitur pasurin e paluajtshme t tij, ia kishte
shitur pasurin blersit i kishte kryer t gjitha transaksionet
rreth shitblerjes e kishte pranuar edhe mimin e shitblerjes por
parat e shitblerjes nuk i kishte dorzuar pronarit t
pasuris(autorizuesdhnsit)
por i kishte ndalur dhe
shfrytzuar pr vete, ka konsumuar elemntete e veprs penale
keqprdorimi i besimit i parashikuar nga neni 269.par.1.t
KPK.
(Gjykata Komunale n Prizren , P.nr.866/08, dat
14.10.2008).
Kryen vepr penale t keqprdorimit t besimit t
parashikuar nga neni 145 par.2 t LPKr personi q pranon t
jet kujdestar pr raste t veanta i xhaxhait t tij, i cili jeton
n Australi, adresa e t cilit sht e njohur, e m pas, n
kontestin civil t cilin e ka inicuar i ati i atij personi kundr
xhaxhait, si person me adres t panjohur, pr pranimin e
pronsis mbi paluajtshmrin e cila sht kontestuese, pranon
krkespadin e paditsit dhe heq dor nga e drejta e ankess.

1169

(Gjykata e Qarkut Bjellovar, Ap.nr.327/92, dat 16 korrik

1995).
2. Kur i pandehuri, me autorizim t veant t t
dmtuarve, trheq nga arka e shrbimit t pagesave shumn e
caktuar sipas aktgjykimit t ekzekutueshm t gjykats
komunale dhe gjysmn e ksaj shume e mban dhe e shpenzon
pr blerjen e veturs, me kt ai, duke i prfaqsuar interesat e
personit tjetr, i ka keqprdorur autorizimet me qllim q ti
sjell vetes dobi pasurore.
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut Beograd, Ap.nr.402/00, dat
29.3.2000).
Babai, i cili trheq shtesat pr fmij dhe nuk ua
dorzon ato fmijve q i mban, edhe pse ka qen i detyruar
ta bj kt, duke u prezantuar rrejshm se nuk ka pun t
prhershme, kryen veprn penale t keqprdorimit t besimit .
Nga arsyetimi rezulton se i pandehuri, n periudhn
prej vitit 1984 deri n vitin 1994, ka trhequr shtesat e
fmijve nga fondet sociale zvicerane, por nuk ua ka dorzuar
ato fmijve, edhe pse ishte i detyruar ta bnte kt, dhe as q
i ka njoftuar ata pr t drejtn e tyre pr shtesa n kt
periudh, n rrethana t ktilla, dashja e t akuzuarit ishte q
shumn e trhequr ta mbaj pr vete.
(Vendimi i Gjykats s Qarkut Pozherevac, Ap.nr.285/97,
dat 25.IX.1997).
Kontraktimi i prfitimit jo proporcional
Neni 270
Kushdo q n emr t vet ose t personit tjetr merr o
negocion haptas prfitim jo proporcional pr shrbimin
q ia kryen personit tjetr, duke shfrytzuar gjendjen e
vshtir financiare, kushtet e rnda t banimit, mjerimin,
mos prvojn apo paaftsin e gjykimit t atij personi,
dnohet me gjob apo me burgim deri n tri vjet.
Fajdeja, (n formn m t rnd t saj, e njohur edhe si
rrjepje e lkurs), praqet nj dukuri mjaft t vjetr, e cila
qndron n shfrytzimin e nj situate t vshtir materiale apo
t nj situate t ngjashme t nj personi nga ana e kryersit, i

1170

cili, pr parat apo ndonj send tjetr t shpenzueshm t

dhn hua ose pr kryerjen e ndonj shrbimi, kontrakton dobi
pasurore q sht n shprpjestim t madh me vlern e
dhn pasurore a me shrbimin e kryer.
Kjo vepr penale m s shpeshti kryhet me dhnien e
parave n form huaje me afate t shkurtra e me kamata t
larta, t cilat rriten n mnyr marramendse nse nuk kthehen
n koh, duke prfunduar shpeshher me pasoja tragjike.
Realizimi i fitimeve n kt mnyr sht n kundrshtim me
normat themelore morale t shoqris, sepse kryersi
shfrytzon gjendjen e vshtir materiale ose nj situat t
ngjashme t personit tjetr, me qllim q n mnyr fare t
leht dhe pa asnj angazhim, t realizoj prfitim material t
madh, i cili prbn edhe arsyen themelore pr inkriminimin e
tij. Realizimi i ktill i fitimeve sht mjaft i pranishm n
shoqrin kosovare, veanrisht n periudhn e paslufts, kur
njerzit hallexhinj detyrohen t hyjn n aranzhime t tilla q
shpeshher i sjellin ata n situata pa rrugdalje.
Kjo vepr penale, pr nga natyra e saj, bie n
bashkkryerje t domosdoshme, jo t drejt. N formulimin
ligjor prfshihen shum persona, por sht i dnueshm vetm
njri nga ata,
ndrsa tjetrit ligji i ofron mbrojtje, (t
ashtuquajturat vepra penale unilaterale). N raste t tilla
dnohet vetm fajdexhiu, ndrsa ana tjetr, edhe kur e ka
nxitur vet kryersin e veprs, nuk mund t prgjigjet as si
bashkpjesmarrs, as si bashkkryers, sepse qllimi i ktij
inkriminimi sht q ktij ti ofrohet mbrojtje.
Vepra qndron n dhnien hua t paras a sendeve t
tjera t shpenzueshme ose n kryerjen e ndonj shrbimi
ndonj personi, pr ka pranon a kontrakton pr vete ose pr
tjetrin prfitim jo proporcional material, duke shfrytzuar
gjendjen materiale, situatn e rnd, nevojn, prvojn e
pamjaftueshme, mendjelehtsin apo uljen e aftsis s tij pr
t gjykuar.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht pranimi
a kontraktimi i prfitimit jo proporcional material lidhur me
huan apo shrbimin e kryer. Kontraktimi nnkupton arritjen e
plqimit mes personit q jep para apo sendin hua ose q
kryen ndonj shrbim dhe personit i cili merr hua apo
shrbim, lidhur me lartsin e prfitimit material, t cilin
dhnsi i huas do ta marr pr huan e dhn apo shrbimin e

1171

kryer. Nj dobi e till mund t jet e ndryshme dhe ajo mund

t jet n para, n sende t caktuara t shpenzueshme dhe t
pashpenzueshme, shlyerje borxhi, kryerje e puns etj.
Elementi m i rndsishm i ksaj vepre penale
qndron n shfrytzimin ose, m sakt, n keqprdorimin
nga ana e kryersit t nj situate t caktuar ose t nj
gjendjeje n t ciln gjendet subjekti pasiv (viktima e veprs).
Ato jan para s gjithash situatat q kan t bjn me
gjendjen e vshtir materiale t viktims ose me ndonj
gjendje tjetr t vshtir, (p.sh., q ka t bj me banimin,
smundjen, arritjen pr pages t nj borxhi t madh etj.),
prvojn e pamjaftueshme, mendjelehtsin a zvoglimin e
aftsis pr t gjykuar. Karakteristik e tri rasteve t para
sht se i dmtuari gjendet n situata t tilla q nuk i lejojn
mundsi t tjera t zgjedhjes; ai sht i detyruar t pranoj
huan apo shrbimin me kushte shum t pafavorshme,
(pranimi i huas me qllim t kthimit t borxhit t arritur, me
kamata shum t pafavorshme pr t, shitja e sendeve me
mim shum m t ult sesa vlera e tyre reale pr t paguar
borxhin e krkueshm, pagesa e shrbimeve t imta me lartsi
jashtzakonisht t madhe, pasi q nuk ka rrugdalje tjetr nga
nj situat e till etj.). Shfrytzimi i prvojs s
pamjaftueshme, mendjelehtsis a zvoglimit t aftsis pr t
gjykuar, si rrethana n t cilat kontraktohet prfitimi jo
proporcional material, ekziston kur keqprdoret dija jo e
mjaftueshme, papjekuria a zvoglimi i mundsis pr t
gjykuar e personit t cilit i jepet huaja ose i kryhet shrbimi
(p.sh., shfrytzimi i rrethanave t tilla nga ana e avokatit ose
mjekut
dhe kontraktimi me klient e prfitimit jo
proporcional material pr ndihmn e dhn).
Si prfitim jo proporcional material (kamata)
konsiderohet ajo dobi materiale e kontraktuar q merret a
kontraktohet pr marrjen e huas apo pr shrbimin e kryer, e
cila sht shum m e lart sesa ajo q zakonisht merret pr
hua ose pr shrbime t tilla t ofruara. Jo proporcionaliteti i
dobis materiale vlersohet n baz rrethanave t cilat jan
relevante n do rast konkret,
kur merren parasysh
veanrisht: vlera e paras a e sendit q jepet hua ose vlera e
shrbimit t kryer, afati i kthimit t huas, norma e kamats q
sht e natyrshme apo e parashikuar pr raste t tilla etj.
Meqense kjo vepr penale prfshin kontraktimin e dobis

1172

pasurore edhe pr tjetrin, ajo nnkuptohet edhe veprimin

ndrmjetsues, d.m.th., kryerja e punve t fajdes pr llogari
t nj personi tjetr.
N situatn kur huamarrsi paraprakisht ka vendosur
q t mos i prmbush detyrimet ndaj huadhnsit (fajdexhiut),
ekziston konsumim i dyanshm i veprave penale: nga ana e
huamarrsit - vepra penale e mashtrimit, ndrsa nga ana e
huadhnsit- kontraktimi i prfitimit jo proporcional.
Vepra sht e kryer kur, duke shfrytzuar ndonjrn
nga gjendjet e prshkruara m par ose rrethana , pr huan e
dhn dhe pr shrbimin e kryer merret , kontraktohet prfitim
material jo proporcional ( edhe pse n ligj prkatsisht n kt
dispozit ligjore nuk sht shnuar fjala materiale fjala sht
pr prfitim jo proporcional material).Pr tu konsumuar kjo
vepr penale nuk sht e domosdoshme q huadhnsi t ket
realizuar prfitimin pasuror t kontraktuar (nga formulimi
ligjor rezulton se kjo vepr penale konsumohet edhe vetm me
kontraktimin e dobis pasurore jo proporcionale, pa marr
parasysh nse huadhnsi ka realizuar ose jo prfitimin
pasuror t kontraktuar). Te kjo vepr penale sht e mundur
edhe tentativa, e cila ekziston n rastet kur sht krkuar fitimi
jo proporcional pasuror, por nuk sht kontraktuar ende.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me dashje, e
cila prfshin n vete edhe vetdijen e kryersit se po e
shfrytzon gjendjen e vshtir t subjektit pasiv pr t marr a
pr t kontraktuar fitim pasuror jo proporcional.
Pr kt vepr penale sht parashikuar dnimi me
gjob ose me burgim deri n tri vjet.
Konsideroj se sht dashur t kishte edhe nj paragraf,
si dispozit cilsuese, sepse praktika gjyqsore ka treguar se
huadhnsit e till (fajdexhinjt) shpeshher kan realizuar
prfitime marramendse pasurore q kan uar n
bankrotimin e ekonomive t tra familjare, rregullimin e
marrdhnieve familjare, mjerim e familjeve t zhytura n
veprime t tilla, prandaj nuk sht e logjikshme q t gjith
fajdexhinjt t ken pozit penalo-juridike t njjt, pa marr
parasysh masn e prfitimeve q ata kan realizuar. Gjithashtu
konsideroj se sht dashur q t parashihet detyrimisht
shqiptimi kumulativ i dnimit me burg dhe me gjob, ngaq

1173

kshtu ka qen e sanksionuar m par dhe kshtu sht

sanksionuar edhe n t gjitha ligjet penale t rajonit.
Praktika gjyqsore
T akuzuarit duke shfrytzuar gjendjen e vshtir
materiale t dmtuarit , lidhin nj kontrat gojore me t dhe i
japin 20000 , me kamat mujore prej 10 % , vetm nga
kamata q ata e rrisnin arbitrarisht , pr nj koh t shkurtr ,
arrin nga ai t marrin 15.300 dhe kur i dmtuari nuk ishte
n gjendje q atyre tua paguaj as kryegjrn e as kamatn q t
akuzuarit e llogaritnin pr do dit vonese , ata e krcnuan
disa her , pr ta rrmbyer nj dit, e drgojn n nj vend t
caktuar , e lidhin e maltretojn psiqikisht e fizikisht, deri sa e
detyrojn q ai t nnshkruaj nj autorizim me t cilin me
dhun ka autorizuar njrin nga t akuzuarit q ky ta shes
shtpin dhe kt autorizim e ka vrtetuar n gjykatn
kompetente . I akuzuari kshtu edhe vepron e shet shtpin,
mirpo t holla nuk i japin t dmtuarit por tr shitblers e
ndalin kinse n emr t borgjit kryesor dhe kamats q sipas
tyre kishte arritur 80.000 .Me kt ata kan konsumuar
elemntete e veprs penale kontraktimi i prfitimit
joproporcional nga neni 270 t KPK dhe elemntete e veprs
penale t detyrimit, t parashikuar nga neni 267.par.2.t KPK.
(Gjykata e Qarkut n Mitrovic , P.nr.517/2005, dat
11.10.2007).
I akuzuari i cili duke shfrytzuar gjendjen e vshtir
financiare n t ciln ishte gjendur i dmtuar i kishte dhn
hua 2000 , me kamat mujore prej 400 dhe kamatn ia
kishte marr duke iu kanosur, ka konsumuar t gjitha
elementet e veprs penale kontraktimi i prfitimit
joproporcional t parashikuar nga neni 270 . t KPK.
(Gjykata Komunale n Prizren, P.nr396/08, dat 10.07.2008).
1. Gjykata e Qarkut Sisak, (Republika e Kroacis), me
aktgjykimin P-131/77, e ka liruar nga akuza t akuzuarin, me
arsyetimin se kur i akuzuari ka marr para hua nga fajdexhiu
me qllim q t mos ia kthej jo vetm kamatn jo
proporcionale t kontraktuar por as borxhin kryesor
(kryegjn), nuk ka konsumuar veprn penale t mashtrimit,
sepse, me kontraktimin e dobis pasurore jo proporcionale,

1174

huadhnsi (fajdexhiu) ka ardhur n konflikt me ligjin dhe, n

raste t tilla, kemi t bjm me konfliktin e dy t padrejtave,
(konflikti i dy paligjshmrive), n t cilat fajdexhiu i dmtuar
ka humbur t drejtn e mbrojtjes ligjore.
Gjykata Supreme e Republiks s Kroacis nuk e ka
pranuar nj qndrim t till t Gjykats s Qarkut t Sisakut ,
me kt arsyetim: I dmtuari, si huadhns ( fajdexhi) nuk do
t gzonte mbrojtje juridike pr realizimin e krkesave t tij
pronsore-juridike, meqense bhet fjal pr kontrat nule; ai
nuk ka t drejt t krkoj n rrug gjyqsore prmbushjen e
detyrimeve t kontraktuara, (neni 141 i Ligjit mbi
marrdhniet detyrimore lidhur me nenin 140 par. 2 t ligjit t
cituar). Mirpo, kur sht fjala pr mbrojtjen juridiko-penale,
synimi i ligjit sht mbrojtja e pasuris private nga atakimi, i
cili prfshin edhe prfitimin e kundrligjshm pasuror q
huamarrsi e ka realizuar prmes mashtrimit nga fajdexhiu.
Parimisht, nj qndrimi i ktill, n njrn an, e privon nga e
drejta pr mbrojtje ligjore fajdexhiun e gjithashtu e v n
diskutim prgjegjsin e tij penale, ndrsa, n ann tjetr, me
ndjekje penale mundson vendosjen e drejtpeshimit juridik t
cenuar prmes marrjes (sekuestrimit) t dobis materiale t
huamarrsit qllimkeq. Sipas ktij vendimi rezulton se, n
situata t tilla, konsumohen dy vepra penale: vepra penale e
mashtrimit nga huamarrsi qllimkeq dhe vepra penale e
kontraktimit t dobis pasurore jo proporcionale nga
huadhnsi (fajdexhiu).
(Aktgjykimi i Gjykats Supreme t Kroacis, I.Ap.nr.64/78,
dat 26.4.1979).
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut Sisak, P.nr.131-77. )
2. Kryen vepr penale t kontraktimit t dobis
pasurore joproporcionale t parashikuar nga neni 142 par.1 t
LPRKr i pandehuri, i cili personave fizik u ka dhn hua
deviza (marka gjermane), duke kontraktuar kamatn mujore
prej 20%, t ciln huamarrsit e kan paguar n mjete
devizore, duke realizuar brenda vitit 20% mbi mjetet e
angazhuara. sht fakt se n periudhn e inkriminuar sht
shnuar nj inflacion i madh, q ka zhvlersuar paran edhe
deri n 30 %, mirpo devalvimi ka t bj vetm me valutn
vendore, por jo edhe me paran e huaj, vemas me markn

1175

gjermane. N kredit e lejuara pr mjetet devizore me detyrim

kthimi me t njjtn valut, bankat kan llogaritur shkalln e
kamats vjetore prej 13 deri n 15 %, gj q do t thot se
fitimet normale te kredit e akorduara me mjete devizore
grnj muaj jan sjell prej 1,8 % deri 1,25 %. Kur i
pandehuri ka kontraktuar kamatn mujore, e cila sht
dukshm m e lart se kamata bankare normale vjetore mbi
mjetet devizore, kontratat e tilla konsiderohen kontrata fajdesh
dhe realizimi i kamatave t tilla
prbn prfitim
joproporcional n kuptim t nenit 142 par. 1 t LPRKr.
(Gjykata e Zhupanis Bjelovar, Ap.-327/1997, dat 9.9.1997).
Dmtimi i t drejtave t personit tjetr
Neni 271
Kushdo q, me qllim t pengimit t realizimit t krkess
pasurore, bart, shkatrron apo e largon ndonj send n
pronsi t tij ose pron n t ciln personi tjetr ka interes
n baz t hipoteks a t drejts pr t shfrytzuar dhe me
kt i shkakton dme atij personi, dnohet me gjob apo
me burgim deri n nj vit.
Kushdo q, me qllim t pengimit t pengimit t pagimit t
borxhit t kreditorit gjat ekzekutimit t dhunshm, bart,
shkatrron apo fsheh pjes t pasuris dhe me kt dmton
kreditort, dnohet sipas paragrafit 1 t ktij neni.
Vepra penale i ka dy forma. Formn par t veprs e
kryen ai q, me qllim q t pengoj realizimin e t drejtave
mbi nj send, tjetrson, asgjson, dmton apo merr sendin e tij
mbi t cilin tjetri e ka t drejtn e hipoteks a t drejtn e
shfrytzimit dhe kshtu e dmton at.
Veprimi i kryerjes qndron n tjetrsimin, asgjsimin
ose dmtimin e sendit mbi t cilin nj tjetr person ka t
drejtn e hipoteks a t drejtn e shfrytzimit. Fjala dmtim
ose asgjsim duhet marr ashtu si sht prcaktuar te vepra
penale dmtimi i sendit t huaj, (shih komentin pr nenin
260 ), ndrsa tjetrsimin duhet kuptuar si bartje e s drejts s
pronsis prmes lidhjen s ndonj pune juridike, p.sh., me
kontrat pr faljen ose kontrat t shitblerjes etj.
Objekt i veprs penale, ( i ashtuquajturi objekt
gramatik), sht sendi ndaj t cilit ndrmerret prmbarimi,

1176

ndrsa objekt mbrojts, (i ashtuquajturi objekt sulmues) sht

e drejta e hipoteks ose e drejta e shfrytzimit t sendit.
Pr ekzistimin e veprs penale sht e nevojshme q
sendi i caktuar t jet pron e kryesit t veprs penale, ai mund
t jet i luajtshm ose i paluajtshm, Kjo sht arsye q
asgjsimi ose dmtimi sendit t till nuk paraqitet si vepr
penale dmtimi i sendit t huaj , Kuptimi dhe esenca e ksaj
vepre penale nuk sht mbrojtja e pronsis s sendit, por
mbrojtja e t drejts s hipoteks apo t drejtn e shfrytzimit
t sendit.
Veprimet e caktuara kryersi i ndrmerr me qllim q
t pengoj realizimin e t drejts s hipoteks, prkatsisht t
drejts s shfrytzimit.
Pr ekzistimin e ksaj vepre sht e nevojshme q, pr
shkak t veprimit t kryerjes, t ket ndodhur dmtimi i
personit t cilit i takon e drejta e hipoteks ose e drejta e
shfrytzimit. Dmtimi ekziston ather kur, pr shkak t
veprimit t kryersit, kreditori sht sjell n nj situat q t
mos mund ti realizoj, (plotsisht a pjesrisht), t drejtat e tij
t siguruara me hipotek ose t drejtn e shfrytzimit apo kur
at t drejt nuk ka mundur ta realizoj me koh.
Paraqitja e dmtimit sht pasoj e ksaj vepre penale,
edhe pse ekzistojn mendime se dmtimi sht kusht objektiv
e ktij inkriminimi.
Forma e dyt e ksaj vepre penale sht parashikuar n
paragrafin 2. dhe ajo konsiderohet se kryhet kur ndokush, me
qllim t pengimit t pagimit t borxhit t kreditorit gjat
ekzekutimit t dhunshm, bart, shkatrron ose fsheh pjes t
pasuris dhe me kt dmton kreditort.
Objekt i mbrojtur te kjo vepr penale jan t drejtat e
kreditorit n procedurn e prmbarimit t dhunshm. Kryers
i ksaj vepre penale gjithmon sht debitori, ndrsa i dmtuar
sht kreditori.
Veprimi i kryerjes te kjo form e veprs penale mund
t jet asgjsimi, dmtimi a tjetrsimi i pjesve t pasuris s
vet, (kto jan veprime q mund t kryhen edhe te vepra
penale nga paragrafi 1), por, prpos ksaj, edhe fshehja e
pjesve t pasuris. Me fshehje duhet kuptuar fshehja pa
tjetrsimin e saj, sikundr do t ishte: lnia e sendit n vend t
fshehur, dorzimi i sendit tjetrkujt, moskallzimi i ndonj t

1177

drejte t fituar pronsore etj. Veprimi i fshehjes, si rregull,

ndrmerret ndaj sendit t luajtshm.
Kjo vepr penale ekziston kur veprimet e kryerjes, t
prmendura m lart, ndrmerren me qllim t pengimit t
realizimit t krkesave t kreditorit n procedurn e
prmbarimit t dhunshm. Pr ekzistimin e veprs penale
sht e nevojshme q, pr shkak t veprimeve t ndrmarra,
kreditori t jet dmtuar. Kreditori sht dmtuar kur nuk
mund t realizoj plotsisht a pjesrisht krkesat e tij ose nuk
mund ti realizoj me koh ato.
Kjo vepr penale sht e ngjashme me veprn penale
t parashikuar nga paragrafi 1, nga e cila dallohet pr faktin
se ktu kemi t bjm me sendet q ndodhen te kryersi, n
posedim t tij, ndrsa te forma e par, sendet e kryersit
ndodhen te nj person tjetr, t drejtat e t cilit dmtohen. Te
vepra e par bhet fjal pr t drejtat mbi sendet, (e drejta e
pengut ose e drejta e shfrytzimit), ndrsa te forma e dyt
bhet fjal pr krkesat q kan kreditort ndaj pasuris s
kryersit dhe jo pr t drejtn e lidhur pr sendin, sikundr
sht fjala te forma e par e veprs penale.
Pr dallim nga vepra penale e parashikuar nga
paragrafi 1, objekt i ksaj vepre penale nuk sht e
domosdoshme t jet vetm sendi, si i till, por edhe e tr
pasuria, prkatsisht t drejtat dhe interesat pasurore, (p.sh.
heqja dor nga trashgimia, dhnia e dhuratave etj.), kjo vepr
penale mund t ekzistoj edhe n rastet kur kryersi fsheh apo
asgjson nj dokument t caktuar, i cili shrben pr realizimin
e t drejtave t caktuara, si jan, p.sh., eku, detyrimet e
huave, dftesat etj.
Kryers te dy format e ksaj vepre penale mund t
jet vetm pronari i sendit, (par. 1), prkatsisht pasuris,
( par. 2). Pr prgjegjsin penale te dy format e veprs
penale sht e domosdoshme dashja.
Te vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1, dashja
prfshin, prve t tjerash, edhe vetdijen e kryersit pr
ekzistimin e t drejts s hipoteks a t drejts s shfrytzimit
si dhe vetdijen se me veprimet e ndrmarra mund t
dmtohet kreditori. Te forma e dyt e ksaj vepre penale
dashja e kryersit prfshin, prve t tjerash, edhe vetdijen se
sht iniciuar procedura e prmbarimit t dhunshm dhe se
me veprimet e ndrmarra mund ta dmtoj kreditorin. Prpos

1178

ksaj, n t dy rastet duhet t ekzistoj edhe vetdija e kryesit

pr ti penguar t drejtat e kreditorit.
Pr kto dy forma t ksaj vepre penale sht
parashikua dnimi me gjob ose me burgim deri n nj vit.
Praktika gjyqsore
I akuzuari i cili me qllim t pengimit t realizimit t
krkesave pasurore nga ana e kreditorit Raiffeisen Bank ka
tjetrsuar mallin dhe produktet tjera , t cilat n baz t
kontrats mbi pengun, ishin ln peng, me qllim t sigurimt
t kredis , ka konsumuar t gjitha elementet e veprs penale
dmtimi i t drejtave t personit tjetr nga neni 271.t KPK.
(Gjykata Komunale n Gjilan , P.nr.454/06, dat 13.11.2006).
Pranimi i mallrave t vjedhura
Neni 272.
(1)
Kushdo q blen, pranon si kolateral, si hipotek
apo n ndonj mnyr tjetr e siguron ose e fsheh sendin t
cilin ai e di se sht prfituar me kryerjen e veprs penale
ose sendin i cili sht prfituar pr at send nprmjet
shitjes apo kmbimit dnohet me burgim deri n nj vit.
(2)
Kush blen, pranon si hipotek apo n ndonj
mnyr tjetr e prokuron ose e fsheh sendin pr t cilin ai
mund t ket ditur se sht siguruar me kryerjen e veprs
penale ose sendin i cili sht prfituar pr at send
nprmjet shitjes a kmbimit dnohet me gjob apo me
burgim deri n gjasht muaj.
(3)
Tentativa pr t kryer veprn penale nga paragrafi
1 dhe 2 i ktij neni sht e dnueshme.
Edhe pse emrtimi ligjor i veprs penale sht pranimi
i sendeve t vjedhura, ktu kemi t bjm me fshehjen e cila,
sipas natyrs s saj, sht aksesore, ngase prezumon nj vepr
tjetr, e cila kryhet dhe vazhdon pas t pars (auxilium post
delictum). Me veprn e fshehjes prkrahet dhe vazhdohet
gjendja e kundrligjshme, e cila sht krijuar me veprn e
mparshme. Ajo lidhet objektivisht me veprn e mparshme,
por,
n
kuptimin
penalo-juridik,
nuk
paraqet
bashkpjesmarrje, ngase ndrmerret pas prfundimit t
veprs s mparshme. Mirpo, nse fshehja ka qen
paraprakisht e premtuar, kryersi i fshehjes do t jet

1179

ndihms, (rastet e ndihms psikologjike), n veprn e

mparshme, ( p.sh., t vjedhjes), dhe do t prgjigjet pr
bashkpjesmarrje pr at vepr (nuk ka bashkim me veprn
penale t fshehjes) .
Esenca e veprs sht pranimi apo fshehja e sendit, i
cili sht vn n dor me kryerjen e veprs penale. Ajo
mund t paraqitet n dy forma: a) pranimi i mallrave t
vjedhura (fshehja e sendit) pr t cilin dihet se sht fituar me
vepr penale dhe b) pranimi i mallrave t vjedhura (fshehja e
sendit) prejardhja e t cilit nuk sht e njohur pr kryersin.
Forma themelore e veprs
(par. 1) ekziston kur
dikush sendin, pr t cilin e di se sht prfituar me vepr
penale ose at q sht fituar me nj send t till t shitur apo
t kmbyer, e blen, e pranon si hipotek apo n ndonj mnyr
tjetr e siguron ose e fsheh.
Objekt i veprs penale jan sendet q jan fituar me
vepr penale ose ajo q sht fituar me shitjen apo kmbimin e
sendeve t tilla. Fjaln send ktu duhet kuptuar n nj form
m t gjer sesa te vepra penale e vjedhjes, ngase ktu, prpos
sendeve t luajtshme, prfshihen edhe sendet e paluajtshme t
fituara me vepr penale ( p.sh., shtpia apo toka e fituar me
veprn penale t fajdes), si dhe sendi q sht vn n dor
me shitjen, kmbimin apo prpunimin e sendit t fituar me
vepr penale, (ari, argjendi, valuta e huaj apo ndonj send
tjetr i bler me para t vjedhura). sht e domosdoshme q
sendi t jet fituar me vepr penale e jo me ndonj veprim
tjetr t ndshkueshm, si sht delikti ekonomik apo
kundrvajtja. Kontestuese sht se a mund t jet do vepr
penale me t ciln kryersi mund t prfitoj ndonj send, apo
vetm veprat kundr pasuris. Natyra e veprs penale t
fshehjes m tepr i prgjigjet qndrimit se at e prbjn edhe
veprat e tjera me t cilat prfitohet nj send i caktuar,
prkatsisht t gjitha veprat e tilla, si jan, p.sh., fshehja e
paras s fituar me vepr penale t shprdorimit, mashtrimit
n detyr etj.
Pr t ekzistuar vepra penale e mashtrimit sht
relevante, nse personi q ka fituar sendin me vepr penale
sht penalisht prgjegjs, sht dnuar, sht liruar nga
dnimi, se si ndiqet pr at vepr penale apo sht arritur
afati i parashkrimit etj.

1180

Nga esenca e veprs rezulton se veprimi i kryerjes

prfshin do veprim q ka pr synim q sendi i prfituar me
vepr penale t mbetet i pazbuluar, prkatsisht q t
mundsohet qarkullimi i tij. N ligj jan t prcaktuara n
mnyr alternative veprimet e kryerjes, si: blerja, pranimi n
hipotek, prfitimi n nj mnyr tjetr, fshehja dhe
shprndarja. Me prfitim n nj mnyr tjetr nnkuptohet
do mnyr tjetr, prpos mnyrave t prmendura, (p.sh.,
marrja si dhurat etj.), pastaj strshitja, krkimi blersve,
ndrrimi me sende t tjera etj.
Kjo vepr penale kryhet vetm me dashje t
drejtprdrejt, q nnkupton dijenin e kryersit se sendi sht
vn n dor me vepr penale.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
prpos kryersit dhe bashkkryesit t veprs penale me t
cilin sht prfituar sendi.
Paragrafi 2.
Forma e leht e veprs penale (par. 2) ekziston kur
kryersi nuk ka ditur se bhet fjal pr nj send t prfituar me
vepr penale. Baza pr prgjegjsin e tij pr kt vepr
penale qndron n at se kryersi ka mundur t dij, d.m.th. te
vepra penale nga paragrafi 1. kryersi e di se sendi sht
prfituar me vepr penale, ndrsa pr veprn penale nga
paragrafi 2. kt fakt kryersi nuk i di, por ka mundur ta dij.
Ktu bhet fjal pr t ashtuquajturn form e przier e fajit q
prfshin, prpos pakujdesis, edhe dashjen eventuale.
Mundsia e dijenis te kjo vepr penale prfshin shkall t
ndryshme t raportit psikik ndaj veprs, duke prfshir edhe
dashjen eventuale. Kshtu, p.sh., duke bler sendin n rrug
me mim shum t ult, kryersi, ndonse dyshon se sendi
sht fituar me vepr penale, megjithat e blen at. Ekzistimi i
mundsis pr t pasur dijeni se sendi sht prfituar me vepr
penale, sht nj shtje faktike dhe ajo vlersohet n baz t
rrethanave t do rasti konkret, (vlera e objektit dhe mimi
shitjes, personi q e shet sendin, vendi dhe mnyra e shitjes
etj.).
Pr kt form t ksaj
vepre penale
sht
parashikuar dnim me gjob ose dnim me burgim deri n
gjasht muaj.
Paragrafi 3.

1181

Me paragrafin 3 sht ndshkuar edhe tentativa

veprs penale .

Praktika gjyqsore
I akuzuari i cili kishte bler nga t pandehurit NN.nj
sasi ari , me nj mim shum t ult q sprkonte as pr s
afrmi me mimin real-mimin e tregut , pr t cilat kishte
dijeni se jan t vjedhura , ka konsumuar t gjitha elementet e
veprs penale pranimi i mallrave t vjedhuar, t parashikuara
nga neni 272.par.1.t KPK.
(Gjykata Komunale n Suharek, P.nr.238/08, dat ,
23.03.2009).
1. Kur sht vrtetuar se e akuzuara parat, t cilat m
par i kishte prvetsuar nj person tjetr, i ka sjell n
banesn e saj, ajo ka konsumuar t gjitha elementet e veprs
penale t fshehjes t parashikuar nga neni 150 par. 1 t LPKr e
jo elementet e veprs penale keqprdorim i pozits apo
autorizimeve n ndihm t parashikuar nga neni 222 t LPKr.
Me kt arsyetim: ndihma sht nj veprim i till me t
cilin me qllim kontribuohet n kryerjen e veprs penale, q
nnkupton premtimin paraprak t fshehjes s veprs penale,
pr ka nuk bhet fjal n rastin konkret.
sht vrtetuar se e akuzuara, sipas marrveshjes s
mvonshme me t akuzuarin e dyt nga sirtart e tavolins s
puns s tij ka marr dhe ka drguar n banesn e saj parat, t
cilat i akuzuari m par i kishte prvetsuar vet, pa
pjesmarrjen e t akuzuars, (pa kontributin e saj ).
(Gjykata Supreme e Kroacis I Ap.nr.-3/84 dat 10.prill
1986).
I akuzuari ka mundur t dij se sendet q i ka prfituar
jan objekt i veprs penale, duke u nisur nga fakti se ato i
kishte marr nga personi t cilin e kishte njohur n burg.
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut n Beograd, Ap.nr.683/03,
dat 25.03.2003).
Pr ekzistimin e veprs penale t fshehjes t
parashikuar nga neni 144 t LPRKr, sht irelevante se me
far vepre penale sht prfituar sendi q blihet dhe a sht
vrtetuar kjo me aktgjykim t plotfuqishm. Vetm n rastet
kur me aktgjykim t plotfuqishm sht vrtetuar se nuk ka
prova q shitsi ta ket prfituar sendin me vepr penale, do

1182

t vihet n dyshim ekzistimi i veprs penale t fshehjes. Me

aktgjykim refuzues, i cili sht marr ndaj shitsit vetm
sht vrtetuar se nuk ka prezumime procedurale pr
zhvillimin e procedurs penale, por nuk sht vrtetuar nse
shitsi kishte prfituar ose jo sendin pa autorizim.
(Gjykata e Zhupanis Bjellovar.Ap.-74/1996 dat 4.04.1996).
Kontrabandimi i mallrave
Neni 273
(1)
Kushdo q pa autorizim ose pa leje bn tregti apo
n ndonj mnyr tjetr bart mallrat brenda a jasht
territorit t Kosovs dnohet me gjob ose me burgim deri
n tri vjet.
(2)
Mallrat e kontrabanduara konfiskohen.
Mendoj se emrtimi i ksaj vepre penale nuk sht n
prputhje me dispozitivin e ksaj norme juridike, (formulimin
ligjor), ngase kontrabandimi i mallrave ka t bj me veprat
penale q kryhen n fushn e doganave, kur kryersi bart
mallra n vijn doganore, duke iu shmangur kontrollit
doganor, apo kur mallra t till bart jasht vijs doganore,
/kryersi posedon autorizim, posedon leje pr tu marr me
importimin e mallrave t caktuara, por abuzon pr tiu
shmangur dogans/. Nse ai nuk posedon leje- autorizim,
ather kemi t bjm pikrisht me tregtis s ndaluar kshtu,
si sht formulimi ligjor i ksaj dispozite, i prgjigjet tregtis
s ndaluar.
do shtet sot rregullon me norma ligjore kushtet dhe
mnyrn e organizimit t tregtis s jashtme dhe t
brendshme, domethn me ligj prcaktohen saktsisht kushtet
e licencimit pr nj veprimtari t till dhe dokush q do t
merrej me tregti n fardo forme jasht kushteve t
prcaktuara me ligj dhe pa leje prkatse, do t hynte n zonn
kriminale t tregtis s palejuar.
Inkriminimi i tregtis s palejuar ka rndsi t
posame, n mnyr q qarkullimi tregtar, i cili sht pjes e
rndsishme e ekonomis dhe me rndsi thelbsore pr
stabilitetin e saj, t zhvillohet ashtu si sht prcaktuar me
dispozitat ekzistuese, ngase, n t kundrtn, tregtia jasht

1183

kushteve t prcaktuara me ligj mund t oj n rregullimin

e tregtis, me pasoja negative pr ekonomin n prgjithsi.
Kjo vepr penale konsiderohet e kryer n rastet kur
ndonj person, pa autorizim ose pa leje, bn tregti a n ndonj
mnyr tjetr bart mallra brenda ose jasht territorit t
Kosovs.
Objekt i ksaj vepre penale jan ato lloje t mallrave t
cilat mund t barten ose mund t tregtohen vetm nse
paraprakisht merret autorizimi apo leja licenca nga organi
kompetent.
Veprimin e kryerjes t ksaj vepre penale e paraqet
bartja ose tregtimi i mallrave nga personat t cilt nuk
posedojn leje apo autorizim. Sipas ktij inkriminimit, tregtia
bhet brenda dhe jasht territorit t Kosovs.
Prkitazi me kt vepr penale , sht interesant nj
vendim i gjykats Komunale n Gjilan P.649/07 , me t cilin
aktgjykim t akuzuarit jan liruar nga akuza pr veprn penale
kontrabandim me mallra , me nj arsyetim i cili prfundon
vetm me nj fjali: Nga provat e administruara gjykata ka
gjetur se t akuzuarit nuk e kan kryer veprn penale edhe pse
nuk ishin t pajisur me dokumentacion adekuat , ky
aktgjykim sht vrtetuar me aktgjykimin e Gjykats s
Qarkut n Gjilan Ap.nr.177/07. Gjendja faktike sht si vijon:
T akuzuarit ditn kritike ishin ndaluar n nj rrug regjionale
nga inspektort policor dhe n kamionin transportues pa
dokumentacion prkats dhe pa leje , po bartnin 1.lop, 2.bika
dhe dy via. Njri nga t akuzuarit kishte deklaruar se kafsht
i kishte nxjerr n tregun e Llabianit pr ti shitur dhe prej tyre
dy byka i kishte bler disa dit m hert nga nj person n
shum prej 930 . Nga kjo gjendje faktike qart rezulton se n
rastin konkret sht shkelur ligji penal n favor t akuzuarve
nga se ata po tregtonin pa autorizim - i akuzuari i par nuk e
kishte mohuar faktin se bykat i kishte bler pr ti strshitur por
edhe po bartnin mallra pa leje brenda territorit t Kosovs, n
rrethanat e ktilla jan prmbushur t gjitha elementet e
veprs penale t kontrabandimit me mallra.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person
q nuk posedon autorizim apo leje pr bartjen apo qarkullimin
e mallrave.
Kjo vepr penale kryhet vetm me dashje.

1184

Pr kt vepr penale sht parashikuar dnimi me

gjob ose me burgim deri n tri vjet.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij inkriminimi sht parashikuar
se mallrat e tregtuara (kontrabanduara) konfiskohen.
Praktika gjyqsore
T akuzuarit t cilt kishin bler n tregun e Prizrenit
9 krer via dhe ishin nisur nprmjet fshatrave t Dragashit
ti transportonin n territorin e Shqipriss, kur ishin ndaluar
nga patrulla e policis dhe ishin legjitimuar , ata nuk
posedonin leje pr t tregtuar e as pr ti transportuar kan
konsumuar t gjitha elemntete e veprs penale t
kontrabandimit t mallrave , t parashikuar nga neni 273 t
KPK.
(Gjykata Komunale n Dragash, P.nr.45/08, dat 30.06.2008).
Kur i akuzuari kishte bler kafsh n nj treg e m
pas i kishte nxjerr ato pr ti shitur n nj treg tjetr , ndrsa
ditn kritik ai kthehej nga tregu pasi q kafsht nuk kishte
mundur ti shes dhe pas kontrollit t nj patrulle policore ishte
konstatuar se ai nuk posedon leje pr tregti e as pr transport,
ka konsumuar t gjitha elementet e veprs penale t
kontrabandimit t mallrave t parashikuaranga neni 273 t
KPK dhe sht irelevante fakti se i akuzuari qenka fermer, si
gabimisht ka gjetur gjykata e shkalls s par, kur ka marr
aktgjykim lirues , t cilin aktgjykim e ka vrtetuar edhe
gjykata e shkalls s dyt.Ngase sipas ksaj norem ligjir, kjo
vepr konsumohet nga kushdo q pa autorizim ose pa leje
bn tregti apo n ndonj mnyr tjetr bart mallra brenda a
jasht territorit t Kosovs, n rastin konkret i akuzuari edhe po
bnte tregti pa leje , i blente n nj treg i shitte n nj treg
tjetr, por edhe pa kt element ai po transportonte mallra pa
leje, ndrsa sipas Udhzimit administrativ MA.nr.17/05 pr
qarkullimin e kafshve brenda territorit t Kosovs,
transportuesi duhet t pajiset me certifikatn mbi gjendjen
shndetsore t kafshve q transporton dhe certifikatn e
transportit t kafshve.
(Gjykata Supreme e Kosovs, Ap.nr.87/2011, dat
21.09.2011).

1185

 I akuzuari i cili nga Republike e Shqipris pa leje

prkatse i kishte sjell n territorin e Kosovs, 48 paketime
me gjithsejt 5760 cop pashteta, pr ti shitur n territorin e
Kosovs , e q n rrug e sipr ishte ndaluar nga nj patrull
policore ku ishte konstatuar se kishte mallra n mjetin e tij, pa
leje pr tregti apo pr transport, ka konsumuar t gjitha
elementet e veprs penale kontrabandimi i mallrave t
parashikuar nga neni 273 t KPK.
(Gjykata
Komunale
n
Dragash,P.nr.39/2010,dat.27.3.2010).
Krimi i organizuar
Neni 274
(1)
Kushdo q kryen krim t rnd si pjes e nj grupi
t organizuar kriminal dnohet me gjob deri n 250.000
euro dhe me burgim s paku shtat vjet.
(2)
Kushdo q aktivisht merr pjes n aktivitete
kriminale ose n aktivitete t tjera t nj grupi kriminal t
organizuar, duke ditur se pjesmarrja e tij do ti
kontribuoj kryerjes s krimeve t rnda nga grupi
kriminal i organizuar dnohet me burgim s paku pes
vjet.
(3)
Kushdo q organizon, formon, mbikqyr, udhheq
apo drejton veprimet e ndonj grupi kriminal t
organizuar dnohet me gjob deri n 500.000 euro dhe me
burgim prej shtat deri n njzet vjet.
(4)
Kushdo q kryen vepr penale nga paragrafi 2 i
ktij neni dnohet me gjob deri n 500.000 euro dhe me
burgim s paku dhjet vjet ose me burgim afatgjat, nse
veprimtaria e grupit t organizuar rezulton me vdekje.
(5)
Gjykata mund ta liroj nga dnimi kryersin i cili
kryen vepr penale nga paragrafi 2 ose 3 i ktij neni, nse
personi i till, para se grupi t kryej veprn, e lajmron
policin apo prokurorin publik n hollsi lidhur me
ekzistimin, prbrjen dhe informacionet e grupit t
organizuar pr ti mundsuar policis arrestimin e grupit
apo prokurorit publik ndjekjen e atij grupi.
Krimi i organizuar sot paraqet formn ma t
rrezikshme t kriminalitetit dhe pr kt arsye krimi i

1186

organizuar si n nivelin kombtar, ashtu edhe n at

ndrkombtar prbn nj nga shtjet m aktuale. Pjesmarrja
e shum personave n kryerjen e veprave penale dhe paraqitja
e kolektiviteteve kriminale me shkall t ndryshme organizimi
vetvetiu paraqesin rrezik pr shoqrin, prkatsisht e rrisin
nivelin e energjis kriminale n nj shkall m t lart. Kjo
krkon q drejtsia penale tu prshtatet krkesave t kohs,
ka nnkupton se duhen gjetur instrumente prkatse pr
kundrvnie efikase ndaj ksaj forme t kriminalitetit. N kt
aspekt paraqitet nevoja e reagimit prmes adaptimit t
vendimeve adekuate si n ligjin material, ashtu edhe n at
procedural. N fushn e s drejts materiale (ligjit material)
propozohet q t futet nj inkriminim i veant lidhur me kt
form t kriminalitetit dhe ashprsim i represionit ndaj
kryersve t krimeve t tilla, ndrsa n pjesn procedurale
propozohet zgjerimi i procedurs penale pr sa i prket krimit
t organizuar, gj q nnkupton zgjerimin e autorizimeve t
organeve t drejtsis, por edhe t policis, duke pasur me
kt rast veanrisht kujdes pr parimet themelore t s
drejts penale dhe pr mbrojtjen e t drejtave dhe lirive
themelore t njeriut. Vemas krkohet inkriminimi i krimit t
organizuar dhe prkatsia e shoqatave kriminale dhe gjithnj e
m t zshme jan krkesat n drejtim t riafirmimit t
dnimit t konfiskimit t pasuris pr antart dhe
pjesmarrsit n kryerjen e veprave penale t krimit t
organizuar, prkatsisht t veprave penale t cilat kryhen n
kuadr t organizatave t ndryshme kriminale t tipit mafioz.
Pr kt arsye n disa shtete jan aplikuar aso zgjidhje
ligjore sipas t cilave, pr aplikimin e sanksioneve t tilla ndaj
antarve t ktyre organizatave kriminale, nuk sht e
domosdoshme q ata t jen fajtor apo t ken kryer vepr
penale n kuadr t organizats, por sht e mjaftueshme t
vrtetohet se jan antar t organizatave t tilla, kur
ekzistojn supozime se pasuria e tyre edhe sht prfituar
nprmjet
organizatave t tilla. Disa shtete, si jan:
Shqipria, Kroacia , Bosnja dhe Hercegovina dhe Serbia, n
ligjet e tyre kan parashikuar mundsin q gjykata t
shqiptoj dnimin e konfiskimit t dobis pasurore, nse
ekzistojn arsye t mjaftueshme pr t besuar se dobia
pasurore sht prfituar me vepr penale, ndrsa pronari apo

1187

shfrytzuesi nuk sht n mundsi t ofroj prova se pasuria

sht fituar ligjrisht.
Sipas paragrafit 1. t ktij neni vepra qndron n
kryerjen e ndonj krimi t rnd, si pjes e nj grupi t
organizuar kriminal, nse pr nj krim t till t rnd mund t
shqiptohet dnim me katr vjet burgim apo nj dnim m i
rnd.
Krimi i organizuar do t thot krim i rnd i kryer nga
ndonj grup i strukturuar pr t prfituar drejtprsdrejti ose
trthorazi dobi pasurore financiare.
Shprehja grup kriminal i organizuar do t thot grup i
strukturuar, i cili ekziston pr nj koh t caktuar dhe i cili
vepron n bashkpunim me qllim t kryerjes s nj ose m
shum krimeve t rnda pr prfitim t drejtprdrejt ose t
trthort t dobis pasurore financiare, ndrsa shprehja grup i
strukturuar do t thot grup prej tre ose m shum personave,
i cili nuk sht formuar rastsisht pr kryerjen e
atypratyshme t ndonj vepre penale dhe nuk do t thot ti
ket formalisht t prkufizuara rolet pr antart e tij,
vazhdimsin e antarsis s tij apo strukturn e zhvilluar.
Mendoj se nuk sht prdorur shprehja adekuate kur
sht thn krim i rnd, pr arsye se nuk prbn krim t rnd
ajo vepr penale pr t ciln maksimumi i dnimit sht pes
(5) vjet burgim, e cila mund t vihet nn kt norm juridike mund t kryhet n kuadr t krimit t organizuar.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar si form e posame
e kryerjes s krimit t organizuar pjesmarrja aktive n grupin
kriminal. Sipas ktij paragrafi, kt vepr penale e kryen
personi q merr pjes aktivisht n veprimtari kriminale ose
n veprimtari t tjera t nj grupi kriminal t organizuar, duke
ditur se pjesmarrja e tij do t kontribuoj pr kryerjen e
krimeve t rnda nga grupi kriminal i organizuar. Pjesmarrja
n aktivitete kriminale nnkupton antarsimin e personit n
grupin kriminal dhe kontributin real n kryerjen e krimeve.
Kta persona, n fakt, jan antar t grupit kriminal, t cilt
n forma t ndryshme edhe kryejn vepra penale t
parashikuara me planin kriminal.

1188

Veprn penale nga paragrafi 2 i ktij neni mund ta

kryej do person dhe vetm me dashje.
Pr kt vepr penale sht parashikuar dnimi me
burgim me s paku pes vjet.
Pargarfi 3.
N paragrafin 3 sht parashikuar forma e rnd e
ksaj vepre penale, e cila konsiderohet se ekziston nse ndonj
person organizon, formon, mbikqyr, udhheq apo drejton
veprimet e ndonj grupi kriminal t organizuar: Nga kjo
rezulton se veprimi i kryerjes te kjo vepr penale mund t
bhet n mnyr alternative, duke organizuar, duke formuar,
duke mbikqyrur, duke udhhequr apo duke drejtuar veprimet
e grupit kriminal.
Kjo form e ksaj vepre penale mund t kryhet nga
do person dhe kryhet vetm me dashje direkte.
Pr kt vepr penale sht parashikuar dnimi me
gjob deri n 500.000 euro dhe me burgim prej shtat deri n
njzet vjet.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht parashikuar forma m e rnd e
ksaj vepre penale, e cila konsiderohet se ekziston nse pr
shkak t aktivititetit kriminal nga paragrafi 2 i ktij neni ka
rezultuar vdekja e ndonj personi.
Pr kt form t veprs penale sht parashikuar
dnim me gjob deri n 500.000 eur dhe me burgim s paku
dhjet vjet ose me burgim afatgjat.
Me paragrafin 5. parashikohet mundsia e lirimit nga
dnimi n rastet e ashtuquajtura pendim real edhe kur bhet
fjal pr organizatorin e organizats kriminale, edhe pr
antarin e saj, por vetm pr veprat penale t parashikuara nga
paragrafi 2 dhe 3, por vetm para se grupi t ket kryer
veprn penale Mendojm se ky privilegj i parashikuar vetm
n paragraft 2 dhe 3 sht gabim, sepse, ngaq kjo
dispozit ligjore sht e karakterit kriminalo-politik, ai sht
dashur t parashikohet edhe pas kryerjes s veprs penale nga
paragrafin 1 dhe 4, meq sht e mundur q veprat e tilla t
kryhen dhe t mos zbulohen, d.m.th. t stimulohen antart e

1189

bandave t tilla q ti zbulojn veprat e ktilla dhe kryersit e

tyre.
Si shtje e diskutueshme te kjo vepr penale paraqitet
ajo se a sht sanksionuar vetm antarsimi n organizatn
kriminale. Po iu referuam par. 5. t ktij neni, rezulton se
sht sanksionuar edhe antarsimi n organizatn kriminale
dhe synimi i ligjdhnsit ktu ka qen pikrisht sanksionimi i
antarsimit. Mirpo, kur i referohemi formulimit ligjor t
paragrafit 2, ku thuhet se nse aktivisht merr pjes n
aktivitete kriminale dhe kontribuon n kryerjen e krimeve t
rnda, ktu nuk bhet fjal vetm pr antarsimin, ngase n
momentin kur antari i organizats kriminale merr pjes
aktivisht, d.m.th., kontribuon n kryerjen e veprs penale n
kuadr t grupit kriminal, ather kalohet n caqe t
antarsimit, (ktu nuk bhet fjal pr antarsim, pa marr
parasysh intencn e ligjdhnsit)!.
Kt dilem e prforcon akoma m shum paragrafi 4 i
ktij neni, q rezulton t jet dispozit cilsuese e paragrafit 2,
i cili n rast t kryerjes s veprs penale t parashikuar nga ky
paragraf parashikon dnim me gjob deri n 500.000 euro dhe
me burgim s paku dhjet vjet ose me burgim afatgjat, nse
veprimtaria e grupit t organizuar kriminal rezulton me
vdekje. Po t sanksiononte paragrafi 2 vetm antarsimin n
organizat kriminale, ather paragrafi 4 nuk do t ishte
dispozit cilsuese e paragrafit 2, por e paragrafit 1.
Ve ksaj, ktu imponohet edhe nj pyetje tjetr:
Nse intenca e ligjdhnsit nuk ka qen q me
paragrafin 2 t sanksionohet vetm antarsimi, prse ather
ktu sht parashikuar nj dnim m i ult se te paragrafi 1
dhe nse paragrafi 2 nuk e sanksionon vetm antarsimin n
organizatn kriminale, ku dallon ajo nga paragrafi 1?
Mendojm se me rastin e amandamentimit t Kodit
Penal t Kosovs, kjo dispozit duhet riformuluar n trsi,
duke i mnjanuar kto paqartsi prmes futjes s dispozits
ligjore q do t sanksiononte qart si zon inkriminuese edhe
vetm antarsimin n shoqata t ktilla.
Gjithashtu mendojm se shpjegimet q jan dhn n
ligj se krim i organizuar do t thot krimi i rnd i kryer nga
ndonj grup i strukturuar pr t prfituar drejtprdrejt apo
trthorazi prfitim material, nuk sht kompatibl me natyrn
e ksaj vepre penale, ngase, me gjith faktin se shumica e

1190

bandave t tilla krijohen me qllim t kryerjes s veprave

penale pr prfitime materiale, vepra penale e krimit t
organizuar mund t kryhet edhe pa qllim prfitimi material,
kuptohet nse jan konsumuar elementet q e karakterizojn
grupin e organizuar kriminal.
Kur bhet fjal pr kt inkriminim, n praktik
paraqiten vshtirsi n zgjidhjen e shtjeve t bashkimit t
ktyre veprave q jan kryer nga ana e antarve t
organizats kriminale. N formulimin ligjor t veprs penale
t parashikuar nga paragrafi 1 i nenit 274 thuhet se element
konstituiv i ksaj vepre sht edhe ajo q vepra penale t jet
kryer, gj q nnkupton se kryerja e veprave t tilla sht
ndrtuar si element ligjor i veprs penale t parashikuar nga
neni 274, si tipar i saj, andaj dnimi i posam pr veprn
themelore dhe pr krimin e organizuar do t paraqiste shkelje
t ndaless s vlersimit t dyfisht t nj rrethane t njjt,
prkatsisht dnim t dyfisht pr nj sjellje t njjt t
palejuar dmth. nuk ka mundsi t shiptohet nj dnim pr
krimin e organizuar dhe nj dnim pr veprn e caktuar t
kryer n kuadr t krimit t organizuar( psh.nse antart e
grupit kriminal kan kryer vepra penale t rrmbimeve n
kuadr t krimit t organizuar , nuk mund atyre tu caktohet
nj dnim pr veprn penale t rrmbimit dhe nj dnim pr
krimin e organizuar nga neni 274). Ky parim paraqet rregull t
prgjithshme q vlen n t gjitha rastet, si te vlersimi penalojuridik i veprimit te cilsimi juridik i veprs penale, ashtu
edhe te dnimi, prkatsisht me rastin e matjes s dnimit,
prandaj duhet aplikuar edhe n kt rast, ka do t thot se n
raste t ktilla bashkimi nuk ekziston dhe se gjykata kryersin
do ta dnoj vetm pr kt vepr penale.
Praktika gjyqsore
Kur t akuzuarit (15 t akuzuar) kishin themeluar
grupin e strukturuar, pr kryerjen e krimeve t rnda, ata
veprimtari kryesore antiligjore e kishin; kontraktimi i
prfitimit jo proporcional ( e cila nuk mund t kryehet n
kuadr t krimit t organizuar , pr shkak t dnimit deri n tri
vjet) dhe kur t dmtuarit nuk kishin qen n gjendje q ti
paguanin kamatat me rritje
marramendse, me dhun
krcnim i kishin detyruar ata q ti paguajn kto kamata,

1191

duke i marr pasuri t ndryshme , biznese etj, pastaj ata shpesh

her edhe i kishin rrmbyer mbajtur mbyll deri sa i kan
detyruar q t veprojn n dm t pasuris s tyre( i kishin
kryer afr 30 vepra penale t rrmbimit, detyrimit ,
kontraktimit t dobis pasurore dhe t mashtrimit ). Kan
konsumuar t gjitha elementet e veprs penale, t rrmbimit
nga neni 159.par.2.t ,detyrimit nga neni 267.par.1,mashtrimit
nga nen 261.par.2.t KPK, t kryera n kuadr t krimit t
organizuar , t parashikuar nga neni 274.par.1. prkatsisht
nenit 274.par.3.lidhur me par.1 t KPK.
(Gjykata Supreme e Kosovs , AP.nr.259/2008, dat
13.10.2010).
Ndjekja n rastin kur kryersi sht na marrdhnie
familjare me viktimn
Neni 275
Nse vepra penale e parashikuar nga nenet 252, 253,
257(1), 258(1) ose (2), 260, 261, 269 (1) ose 271 t ktij
Kodi kryhen kundr personit me t cilin kryersi ka lidhje
familjare, procedura penale fillon me propozim.
Prezumim procedural pr inicimin e procedurs penale
prbn paraqitja e propozimit te veprat penale t cilsuara si
vepra t nj rndsie m t vogl, pr ndjekjen e t cilave
interes primar ka i dmtuari. N grupin e veprave penale
kundr pasuris ekzistojn disa vepra penale pr t cilat ligji
prcakton ndrmarrjen e ndjekjes me propozim, pr shkak t
raporteve specifike q ekzistojn mes kryersit dhe t
dmtuarit. Ato jan raporte mes bashkshortve, t afrmeve
dhe personave q jetojn bashk.
Kapitulli XXIV
VEPRAT PENALE KUNDR MJEDISIT, KAFSHVE,
BIMVE DHE OBJEKTEVE KULTURORE
Nga titulli i ktij kapitulli rezulton se n t jan
prfshir veprat penale me katr objekte mbrojtse t lidhura,
por t ndryshme.

1192

Nga veprat penale t ktij kapitulli, veprat e para

kundr mjedisit jan veprat penale t parashikuara nga neni,
276 (ndotja ose shkatrrimi i mjedisit); neni 277 (mbajtja e
paligjshme e substancave dhe mbeturinave t rrezikshme);
neni 278 (veprimi i paligjshm me instalime t rrezikshme).
Grupin e dyt e prbjn veprat penale objekt i
mbrojtur i t cilave jan kafsht dhe bota bimore. N thelb,
fjala sht pr veprat penale me t cilat mbrohet jeta, shndeti
dhe mirqenia e kafshve, si dhe bota bimore. Kt grup e
prbjn veprat penale
t parashikuara nga neni 279
(prodhimi, shitja dhe vnia n qarkullim e materieve t
dmshme pr mjekimin e kafshve); neni 280 (dhnia e
ndihms veterinare n mnyr t pandrgjegjshme); neni 281
(mosrespektimi i urdhrave pr luftimin e smundjeve t
kafshve dhe t bimve); neni 282 (ndotja e ushqimit dhe ujit
t kafshve); neni 283 (shkatrrimi i bots bimore me mjete t
dmshme); neni 284 (shkretimi i pyjeve); neni 285 (vjedhja e
pyllit); neni 286 (gjuetia e kundrligjshme); neni 287 shitja
ose nxjerrja jasht Kosovs e trofeve t kafshve t egra); neni
288 (peshkimi i kundrligjshm).
N grupin e tret bjn pjesa vepra penale q kan si
objekt t mbrojtur monumentet, prkatsisht objektet me vler
kulturore dhe parashikohen nga neni 289 (dmtimi,
shkatrrimi dhe nxjerrja e paautorizuar e monumenteve ose
objekteve t mbrojtura jasht Kosovs) dhe neni 290 (punimet
e paautorizuara dhe prvetsimi i monumenteve kulturore).
Bota bimore dhe shtazore, si objekt i drejtprdrejt i
mbrojtur i veprave penale kundr bujqsis dhe pylli, si objekt
i drejtprdrejt i mbrojtur i veprave penale kundr t mirave
natyrore, jan vetm forma apo komponent t mjedisit,
prandaj mund t thuhet se t gjitha veprat penale t prfshira
n kt kapitull si objekt t mbrojtur e kan mjedisin, ngase
nj mjedis i ruajtur dhe i shndosh sht parakusht pr jetn,
shndetin dhe mirqenien e njerzve.
Dispozicioni i shumics s ktyre veprave penale ka
karakter blanket, ashtu q me rastin e zbatimit t tyre ato
duhen plotsuar me norma t prmbajtura n dispozitat e
ligjeve: pr mbrojtjen e mjedisit, pr veterinarin, pr ruajtjen
e shndetit t bimve, pr qarkullimin e helmeve, pr pyjet,

1193

pr gjuetin, pr peshkimin, pr trashgimin kulturore,

historike dhe natyrore etj.
Shumica e veprave penale kundr mjedisit , bujqsis dhe
t mirave natyrore kan t bjn me t ashtuquajturat vepra t
prgjithshme, ngase kryers i tyre mund t jet do person;
vetm disa vepra t ktij kapitulli jan vepra penale speciale,
si sht vepra penale e parashikuar nga neni 280. (Jemi t
mendimit se vepr e till sht edhe vepra penale e
parashikuar nga neni 278, sepse, ndonse sht prdorur fjala
kushdo, bhet fjal pr nj rreth t ngusht personash, si
jan, p.sh., udhheqsit apo drejtuesit e fabriks).
Pr nga pasojet, disa nga kto vepra jan delikte t
rrezikimit abstrakt, (p.sh., vepra penale e parashikuar nga
neni 277, neni 281); disa jan t rrezikimit konkret, ( p.sh.,
veprat penale t parashikuara nga neni 276, neni 279, 281 )
dhe disa t tjera jan delikte t dmtimit, (p.sh. veprat e
parashikuara nga neni 283, neni 284 .).
Baza e mbrojtjes penalo juridike e mjedisit t njeriut
dhe t natyrs n prgjithsi gjendet te burimet juridike t
brendshme dhe ndrkombtare. Burimet e brendshme jan
Kushtetuta dhe nj mori ligjesh e aktesh nnligjore, t cilat i
referohen mbrojtjes s mjedisitt. Ndrkaq, n planin
ndrkombtar rndsi t veant kan konventat dhe aktet e
tjera t Kombeve t Bashkuara dhe t organizatave rajonale,
si jan Kshilli i Evrops dhe Unioni Evropian.
M 4.11.1998, Kshilli i Evrops n Strasburg ka
miratuar Konventn pr mbrojtjen e mjedisit prmes s drejts
penale. Me Konvent shtetet antare obligohen t ndrmarrin
masa t nevojshme, duke i parashikuar n t drejtn nacionale
si vepra penale: depozitimin, emetimin ose futjen n ajr,
tok ose uj t materieve apo rrezeve jonizuese q shkaktojn
vdekje a dmtim serioz t ndonj personi apo q krijojn
rrezik t madh pr shkaktimin e pasojave t tilla; depozitimin,
emetimin ose futjen e paligjshme n ajr, tok ose uj t
materieve a rrezeve jonizuese q shkaktojn ose q jan t
prshtatshme t shkaktojn keqsim t prhershm apo vdekje
a dmtim serioz t ndonj personi ose dm t konsiderueshm
material monumenteve t mbrojtura, objekteve t tjera t
mbrojtura, kafshve dhe bimve; depozitimin, prpunimin,
transportimin, eksportimin ose importimin e kundrligjshm t
mbeturinave q shkaktojn ose jan t prshtatshme t

1194

shkaktojn vdekjen apo lndimin serioz t ndonj personi,

dm t konsiderueshm t ajrit, toks, ujit, kafshve a bimve;
prdorimin jo t drejt t pajisjeve me t cilat zhvillohen
aktivitete t rrezikshme dhe me t cilat shkaktohen apo sht e
prshtatshme t shkaktohet vdekja a lndimi serioz i ndonj
personi, dmtimi i ajrit, toks, ujit, kafshve a bimve;
prodhimin,
prpunimin,
depozitimin,
transportimin,
importimin a eksportimin e materialit nuklear ose materieve t
tjera t rrezikshme radioaktive, t cilat shkaktojn a jan t
prshtatshme t shkaktojn vdekjen apo lndimin e ndonj
personi, apo dme n ajr, n tok, n uj, n kafsh apo n
bim, kur veprimet e tilla jan shkaktuar me dashje.
Shtete antare jan obliguar edhe t ndrmarrin masa
t nevojshme, duke i parashikuar si vepra penale veprimet e
prshkruara m lart edhe kur ato veprime jan kryer nga
pakujdesia. Gjithashtu sht vendosur edhe detyrimi i shteteve
antare q t parashikojn si vepr penale ose si kundrvajtje
administrative, qoft e kryer me dashje, qoft nga pakujdesia:
vendosja e kundrligjshme; emetimi ose futja e materieve apo
e rrezeve jonizuese n ajr, n tok apo n uj; shkaktimi i
kundrligjshm i zhurms; vendosja e kundrligjshme,
prpunimi, depozitimi, transportimi, eksportimi a importimi i
mbeturinave; manipulimi i kundrligjshm i pajisjeve;
prodhimi, prpunimi, prdorimi, transportimi, eksportimi a
importimi i kundrligjshm i materialeve nukleare, i materieve
t tjera radioaktive se i kimikateve t rrezikshme; shkaktimi i
ndryshimeve t kundrligjshme t komponentve t parkut
nacional, t rezervateve natyrore, hapsirave t mbrojtura
ujore ose hapsirave t tjera t mbrojtura; posedimi, mbajtja,
dmtimi, vrasja ose tregtia e kundrligjshme e bimve,
egrsirave a llojeve t kafshve t mbrojtura.
Ndotja ose shkatrrimi i mjedisit
Neni 276
(1)
Kushdo q duke e shkelur ligjin bn ndotjen ose
degradimin e mjedisit apo shfrytzon jasht mase burimet
natyrore dhe me kt shkakton rrezik pr mjedisin dhe
jetn e shndetin e nj numri t madh t njerzve, dnohet
me burgim deri n dy vjet.

1195

(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n nj vit.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me dmtimin e shndetit t nj numri t madh t
njerzve apo me asgjsimin e plot ose t pjesshm t bots
shtazore, bimore ose t rezervave t ujit t pijshm apo me
ndonj dmtim tjetr t mjedisit me pasoja t rnda, apo
me shtimin e nivelit t ndotjes n shkall kritike ose n
mas kritike apo dmtimin kritik t mjedisit, kryersi pr
veprn penale nga paragrafi 1 i ktij neni dnohet me
burgim deri n pes vjet, ndrsa pr veprn penale nga
paragrafi 2 i ktij neni dnohet me burgim deri n dy vjet.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me dmtim apo me shkatrrim t
paprmirsueshm t mjedisit ose me rrezikimin e
pasurive t mbrojtura natyrore, kryersi pr veprn
penale nga paragrafi 1 i ktij neni dnohet me gjob ose
me gjob dhe me burgim deri n tet vjet, ndrsa pr
veprn penale nga paragrafi 3 i ktij neni dnohet me
burgim deri n pes vjet.
Ligji pr Mbrojtjen e Mjedisit i garanton t drejtn
do personi pr nj mjedis ekologjikisht t pranueshm dhe
t shndosh, si e drejt themelore kushtetuese. do qenie
njerzore ka t drejt pr jet n nj rreth t prshtatshm, pr
shndet dhe mirqenie dhe nga kjo rezulton edhe detyrim
individual apo kolektiv pr mbrojtje dhe prmirsim t
mjedisit pr mirqenien e brezave t tanishm dhe t
ardhshm.
Sipas Ligjit pr Mbrojtjen e Mjedisit, me nocionin
mjedis nnkuptohen komponentt mjedisor t nj sistemi t
caktuar, proceset dhe struktura e mjedisit. Me ligj sht
prcaktuar se komponent t mjedisit jan toka, ajri, uji,
biosfera, si dhe mjedisi i ndrtuar (artificial), i cili sht
krijuar si rezultat i aktivitetit t njeriut, q sht pjes
prbrse e mjedisit.
Veprimi i kryerjes s veprs penale nga paragrafi 1 i
ktij neni sht prcaktuar si ndotje e ajrit, toks, ujrave
siprfaqsore dhe nntoksore, lumenjve, detit , fundit t detit,

1196

nntoks detare, harmonis gjenetike natyrore dhe

llojllojshmris biologjike.
Sipas Ligjit pr Mbrojtjen e Mjedisit, me ndotje
nnkuptojm do veprim me t cilin direkt apo indirekt, si
rezultat i aktivitetit njerzor, emetohen substanca, vibracione,
energji, er apo zhurma n ajr, n tok, n uj, t cilat mund
t jen t dmshme pr shndetin e njeriut , pasurin apo
kualitetin e jets n ambient.
Rrezikimi i mjedisit apo komponentve t tij mund t
bhet edhe n mnyra t tjera, si jan, p.sh., puna me
substanca t rrezikshme, (me prdorimin, eksploatimin,
depozitimin, transportimin e tyre etj .), pa i ndrmarr masat
e parashikuara mbrojtse dhe t sigurimit.
Vllimi i mbrojtjes penalo-juridike t mjedisit q ofron
ky inkriminim duhet vlersuar duke pasur parasysh rndsin
q kan disa komponent t mjedisit, t cilt shprehimisht
vihen n dukje n kt dispozit, mbrojtja e t cilve jepet n
Ligjin pr Mbrojtjen e Ambientit,Ligjit pr Mbrojtjen e Ajrit
nga Ndotja , Ligjin pr Mbrojtjen e Natyrs dhe Ligjin pr
Ujrat e Kosovs . Kshtu, pr shembull, me Ligjin pr
Mbrojtjen e Mjedisit sht prcaktuar se mbrojtja e ajrit
prfshin ruajtjen e atmosfers n trsi, me t gjitha proceset e
saj, ruajtjen e strukturs s saj dhe elementeve klimatike,
ndrsa ruajtja e toks prfshin siprfaqen toksore dhe shtresat
nntoksore t toks.
Sipas Ligjit pr Ujrat e Kosovs, nn mbrojtjen e tij
jan vn liqenet, lumenjt me rrjedhje t prhershme a me
rrjedhje periodike si dhe rrjedhat e ujit q formohen si rezultat
i devijimit, t ndonj rrjedhje ujore natyrore apo pozits s tij
natyrore, ndrsa ujra jo rrjedhse, jo qarkullues (statike), jan
liqenet natyrore, duke prfshir edhe liqenet q paraqiten koh
pas kohe, basenet e ujore, duke i prfshir edhe ato q
formohen si rezultat i vendosjes s digave n ujrat ekzistues,
pastaj hurdhat e ndryshme pr kultivimin e peshqve. Ujrat
nntoksore jan ujra q c rrjedhin lirshm nn siprfaqen e
toks, ujrat minerale, ujrat termale dhe ato termo- minerale.
Me Ligjin pr Mbrojtjen e Natyrs sht caktuar se
me llojllojshmri biologjike nnkuptojm diversitetin
biologjik mes organizmave t gjall nga t gjitha burimet,
duke prfshir ndr t tjera ekosistemet toksore, detare dhe

1197

ekosistemet e tjera ujore, si dhe komplekset ekologjike t

cilave u takojn ato.
Q nj veprim i ndotjes s komponentve t caktuar t
mjedisit t paraqes veprim t kryerjes s ksaj vepre penale,
ai duhet t jet ndrmarr me shkelje t dispozitave q
rregullojn ndrmarrjen e atyre veprimeve. Nga kjo rezulton
se vepra penale nga paragrafi 1. i ktij neni ka karakter
blanket, ngase, me rastin e zbatimit t dispozitivit t saj, duhet
plotsuar me dispozita q kan t bjn me mbrojtjen e
mjedisit.
Pasoj e veprs penale sht ndotja e ajrit, toks,
ujrave rrjedhse, ujrave statike (t ndenjura) apo ujrave
nntoksore, t prrenjve, t detit, t fundit t detit, t toks
nndetare ose rrezikimi i pastrtis s ajrit, toks, ujit,
lumenjve a detit, fundit t detit dhe toks nndetare, apo
harmonis gjenetike natyrore t diversitetit biologjik. Pr
ekzistimin e veprs penale sht e nevojshme q pasojat t
jen shkaktuar n nj siprfaqe t gjer dhe n masn q mund
ti prkeqsoj kushtet e jets s njerzve a t kafshve apo t
rrezikoj ekzistencn e pyjeve, bimve etj.
1.Vepra penale konsiderohet e kryer n rastet kur nga
ndotja e ajrit, ujit ose toks sht shkaktuar rrezik pr jetn a
shndetin a njerzve apo nse sht asgjsuar bota bimore dhe
shtazore. Gjithashtu, kjo vepr konsiderohet e kryer edhe kur
mjedisi t jet degraduar apo kur burimet natyrore t jen
shfrytzuar jasht mase, (eksploatimi jasht mase i lumenjve
inerteve, gj q t ket sjell si pasoj ndrrimin e rrjedhs
natyrore t lumenjve, duke paraqitur rrezik permanent nga
prmbytjet).
Jemi t mendimit se pr shkak t rrezikshmris s
madhe shoqrore q paraqesin veprimet e tilla, sht dashur
q para paragrafit t tanishm t sanksionohet edhe
mundsia e shkaktimit t nj rreziku t till dhe jo vetm kur
t jet shkaktuar rreziku, si sht ndrtuar norma e tanishme
ligjore, d.m.th., do t duhej q vepra penale t quhet e kryer
edhe kur veprimet e ktilla t kundrligjshme nuk kan uar
n prkeqsimin e kushteve t jets s njerzve a t kafshve,
prkatsisht n rrezikimin e ekzistencs s pyjeve, bimve etj.
Paragrafi 2.

1198

N paragrafin 2.sht sanksionuar edhe kur vepra

penale nga paragrafi 1. kryhet nga pakujdesia .
Kryers i veprs penale mund t jet do person.
Vepra penale mund t kryhet me dashje dhe nga
pakujdesia.
Pr veprn penale t kryer me dashje sht parashikuar
dnimi me burgim deri n dy vjet, ndrsa pr veprn penale t
kryer nga pakujdesia dnimi i parashikuar sht deri n nj vit
burgim.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht parashikuar nj form e rnd e
ksaj vepre penale, e cila konsiderohet e kryer kur vepra
penale nga paragrafi 1 shkakton dmtim t shndetit t nj
numri t madh t njerzve apo asgjsim t plot ose t
pjesshm t bots shtazore e bimore ose t rezervave t ujit t
pijshm, ndonj dmtim tjetr t mjedisit me pasoja t rnda,
shton nivelin e ndotjes n shkall kritike a n mas kritike ose
dmtim kritik t mjedisit.
N rastet kur vepra penale nga ky paragraf sht kryer
me dashje, kryersi dnohet me burgim deri n pes vjet,
ndrsa nse kjo vepr penale sht kryer nga pakujdesia,
kryersi dnohet deri n dy vjet.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht parashikuar nj form edhe m e
rnd e ksaj vepre penale, e cila konsiderohet e kryer kur
vepra penale nga paragrafi 1 e ktij neni t ket shkaktuar
dmtim apo shkatrrim t pariparueshm t mjedisit ose t
ket rrezikuar pasurit e mbrojtura natyrore.
Pr kt form t rnd t veprs penale t kryer me
dashje sht parashikuar dnimi deri n tet vjet burgim,
ndrsa kur kryhet nga pakujdesia sht parashikuar dnimi
deri n pes vjet burgim.
Konsiderojm se me rastin e amandamentimit t
ndryshimeve t Kodit Penal t Kosovs edhe kjo dispozit
ligjore duhet t riformulohet trsisht, ngase n shum aspekte
sht konfuze, sidomos paragraft 3 dhe 4 t KPK, pasi q
sht e palogjikshme q nn kt norm juridike t vihen
vetm ato veprime q shkaktojn dmtimin e shndetit t nj

1199

numri t madh t njerzve; ktu ligjdhnsi ka menduar pr

lndime trupore, (sa duhet t jet ky numr i madh
njerzve!?,). Konsiderojm se ky veprim alternativ i kryerjes
s ksaj vepre penale duhet t formulohet kshtu: ...nse
ndonj personi i sht shkaktuar lndimi trupor dhe
jo
dmtimi i i shndetit t nj numri t madh njerzve, si
sht formulimi i tanishm, ngase sht e palogjikshme q t
jet rnduese kur bota bimore t jet asgjsuar pjesrisht e t
mos jet rnduese kur, pr shkak t veprimeve t ndotjes s
mjedisit, nj, dy ose tre persona t ken psuar lndime t
rnda trupore.
Gjithashtu sht e paqart se prse nuk sht
parashikuar si dispozit cilsuese kur ndonj person t ket
vdekur pr shkak t veprimeve t parashikuara nga paragrafi
1 i ktij neni, (n praktik raste t tilla kan ndodhur), ndrkaq
q sht parashikuar nj dispozit e till pr rastet kur jan
rrezikuar pasurit e mbrojtura natyrore, sepse pr
prgjegjshmrin e kryersit n raport me pasojn e rnd
krkohet pakujdesia e tij .

Mbajtja e paligjshme e substancave dhe mbeturinave t

rrezikshme
Neni 277
(1)
Kushdo q duke shkelur ligjin mbi mbrojtjen e
mjedisit hedh, trajton, depoziton, transporton, eksporton
ose importon substanca t rrezikshme a mbeturina q
mund t shkaktojn vdekjen ose lndimin e rnd trupor
t ndonj personi ose keqsimin thelbsor t cilsis s
ajrit, toks, ujit, kafshve , bimve ose pasuris dnohet
me gjob ose me burgim prej nj deri n pes vjet.
(2)
Kushdo q duke shkelur ligjin mbi mbrojtjen e
mjedisit hedh, trajton, depoziton, transporton, eksporton
ose importon substanca radioaktive q mund t
shkaktojn vdekjen ose lndimin e rnd trupor t ndonj
personi ose keqsimin thelbsor t cilsis s ajrit, toks,
ujit, kafshve, bimve ose pasuris dnohet me gjob ose
me gjob dhe me burgim prej nj deri n pes vjet.

1200

(3)
Nse vepra penale nga paragrafi ose 2 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n nj vit pr veprn penale nga paragrfi 1
ose me gjob ose me burgim deri n dy vjet pr veprn
penale nga paragrafi 2 i ktij neni.
(4)
Nse vepra nga ky nen rezulton me vdekjen ose
lndimi t rnd trupor t personit ose me dmtim t
pasuris, kafshve , bimve apo me keqsimin e cilsis s
ajrit, toks ose ujit , kryersi pr veprn penale nga
paragrafi 1 ose 2 dnohet me gjob dhe me burgim prej
nj deri n dymbdhjet vjet, ndrsa pr veprn penale
nga paragrafi 3 i ktij neni dnohet me burgim deri n tet
vjet.
Manipulimi, prkatsisht administrimi i paligjshm i
substancave dhe mbeturinave t rrezikshme sht vepr
speciale, n krahasim me veprn penale t ndotjes s mjedisit.
Pr nga pasojat, kjo vepr penale sht e njjt, por pr nga
intensiteti i rrezikimit t shndetit dhe jets s njeriut, pr nga
degradimi i natyrs sht m e rnd dhe pasojat jan m t
mdha.
Me Konventn pr mbrojtjen e mjedisit shtetet antare
jan obliguar q, nprmjet s drejts penale, t parashikojn
si vepra penale hedhjen, depozitimin, transportimin ose
importimin e kundrligjshm t substancave t rrezikshme, q
shkaktojn apo mund t shkaktojn vdekjen a dmtimin e
shndetit t ndonj personi ose keqsimin thelbsor t cilsis
s ajrit, toks, ujit, kafshve, bimve etj.
Me Ligjin pr administrimin e mbeturinave sht
parashikuar q do aktivitet dhe veprim kundrejt mbeturinave
duhet t ndrmerret ashtu q t ket ndikim t paprfillshm
mbi mjedisin dhe shndetin e njerzve, t mos rrezikoj
shndetin e njerzve dhe t mos e ndot mjedisin.
Me inkriminimin e prmbajtur n kt nen sigurohet
mbrojtja penalo-juridike e mjedisit, pastaj jeta dhe shndeti i
njerzve dhe i kafshve nga aktiviteti i parregullt dhe i
rrezikshm kundrejt mbeturinave.
Objekt veprimi i ksaj vepre penale jan substancat
dhe mbeturinat e rrezikshme. Si t tilla konsiderohen sendet
apo lndt q kan veti, elemente helmuese, shprthyese,

1201

ndezse, infektive, kancerogjene, q lirojn gazra helmuese

etj.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht
prcaktuar n mnyr alternative si hedhje, trajtim, depozitim,
transportim, eksportim ose importim i substancave ose
mbeturinave t rrezikshme, apo do veprim tjetr i rrezikshm
me kto substanca mbeturina me t cilat mund t shkaktohet
vdekja apo lndimi i rnd trupor i ndonj personi ose
keqsimi thelbsor i cilsis s ajrit, toks, ujit, kafshve,
bimve ose pasuris.
Kjo vepr penale konsiderohet e kryer
me
ndrmarrjen e veprimeve t parashikuara nga paragrafi 1 edhe
ather kur nuk sht shkaktuar nj pasoj konkrete, d.m.th.
me kt paragraf sht sanksionuar edhe rrezikimi abstrakt i
mjedisit.
Q veprimet e ktilla t vihen nn kt norm juridike,
sht e nevojshme q ato t jen ndrmarr n kundrshtim
me dispozitat me t cilat rregullohen aktivitetet kundrejt
ktyre substancave.
Kt form t veprs penale mund ta kryej do person;
ajo kryhet me dashje dhe nga pakujdesia.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 parashikohet nj form m e rnd e
ksaj vepre penale e cila konsiderohet e kryer nse ndokush,
duke shkelur Ligjin pr Mbrojtjen e Mjedisit hedh, trajton,
depoziton, transporton, eksporton ose importon substanca
apo mbeturina radioaktive, t cilat mund t shkaktojn
vdekjen apo lndimin e rnd trupor t ndonj personi ose
keqsimin thelbsor t cilsis s ajrit, toks, ujit, kafshve,
bimve a pasuris.
Pr dallim nga vepra penale e parashikuar nga
paragrafi 1, te kjo form e cilsuar e veprs penale bhet fjal
pr substanca a mbeturina radioaktive, t cilat, n krahasim
me substancat dhe mbeturinat e parashikuara n paragrafin 1,
jan shum m t rrezikshme dhe me pasoja t mundshme
shum m t dmshme, sepse ktu bhet fjal pr substanca
dhe mbeturina radioaktive.

1202

Edhe kjo form e rnd e veprs penale sht e

karakterit blanket dhe me rrezikim abstrakt, ngase
konsiderohet e kryer me vet ndrmarrjen e ndonj veprimi
alternativ q e parashikon ligji dhe kur vrtetohet se nj
veprim i till ka mundur t prodhoj efekte negative pr
njerzit dhe mjedisin.
Kjo form e rnd e ksaj vepre penale mund t kryhet
nga do person dhe kryhet me dashje dhe nga pakujdesia.
Pr kt form t veprs penale sht parashikuar
dnim me gjob ose me burgim deri n pes vjet.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 t ktij neni sht sanksionuar edhe
pakujdesia te veprat penale nga paragrafi 1 dhe 2; pr veprn
penale t kryer nga pakujdesia t parashikuar nga paragrafi 1
sht sanksionuar dnimi me gjob ose me burgim deri n nj
vit, kurse pr veprn penale t parashikuar nga paragrafi 2 t
kryer nga pakujdesia, sht sanksionuar dnim me gjob ose
me burgim deri n dy vjet.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 jan parashikuar format edhe m t
rnda t ktij inkriminimi, t cilat konsiderohen t kryera kur
vepra e parashikuar nga ky nen shkakton vdekjen ose
dmtimin e rnd t shndetit t personit ose dmtimin e
pasuris, kafshve, bimve apo keqsimin e cilsis s ajrit,
toks ose ujit. N kt rast kryersi pr veprn penale t
parashikuar nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni dnohet me
gjob ose me burgim prej nj deri n dymbdhjet vjet, kurse
pr veprn penale t parashikuar nga paragrafi 3 dnohet me
burgim deri n tri vjet.
Konsiderojm se edhe kjo dispozit ligjore, me
paragraft q e shoqrojn, n shum aspekte sht e paqart
dhe prmban ndrtime t palogjikshme, t cilat nuk prkojn
me teknikat e ndrtimit t nj norme juridike, veanrisht kur
bhet fjal pr dnimin e parashikuar, pasi q ky nuk sht
koherent me shkalln e rrezikshmris shoqrore q paraqet e
mira e mbrojtur juridike konkrete. P.sh., n paragrafin 4
theksohet se, nse pr shkak t veprave penale t parashikuara

1203

nga ky nen, shkaktohet vdekja ose dmtimi i rnd i shndetit

t personit ose dmtimi i pasuris, kafshve, bimve apo
keqsimi i cilsis s ajrit, toks ose ujit, pr veprn penale t
parashikuar nga paragrafi 1 ose 2 t ktij neni kryersi
dnohet
me gjob ose me burgim prej nj deri n
dymbdhjet vjet, kurse pr veprn penale t parashikuar nga
paragrafi 3 dnohet me burgim deri n tri vjet, ka do t thot
se, edhe kur si pasoj e ksaj vepre penale ndodh vdekja e
ndonj personi, ngordhja e kafshve, dmtimi i bimve, i
pasuris, dnimi sht i njjt, gj q paraqet nj absurd t
vrtet, ngase sipas dnimit t parashikuar, edhe kur vdesin
njerz, edhe kur ngordhin kafsh, rrezikshmria rezulton t
jet njjt!!!
Me rastin e amandamentimit t Kodit Penal, kjo
dispozit duhet t ndryshohet n trsi, pr arsye se sht
dashur t sanksionohet vetm administrimi i mbeturinave,
duke prfshir jo vetm rrezikun abstrakt por edhe rrezikun
konkret, (kur ndonj nga veprimet alternative t parashikuara
n kt nen mund t rrezikoj mjedisin dhe komponentt e tij,
veprime kto q kan shkaktuar rreziku konkret).
Gjithashtu fare nuk ka qen e nevojshme q n kt
kapitull, prkatsisht n kuadr t ktij neni, t sanksionohet
administrimi i substancave apo mbeturinave radioaktive (par.
2), pasi q kjo vepr penale sht e sanskionuar te veprat
penale kundr t drejts ndrkombtare - kapitulli XIV, neni
144 i KPK, emrtuar si prvetsim shfrytzim, transferim dhe
vendosje e paligjshme e materialeve nukleare.
Nga praktika gjyqsore
Gjykata e Zhupanis
Bjellovar, (Republika e
Kroacis), ka prfunduar se ka kryer veprn penale t
rrezikimit t mjedisit me mbeturina i akuzuari, i cili, si pronar
dhe drejtor i mini-qumshtores, ka organizuar punn e saj n
kundrshtim me Ligjin pr Ujrat dhe Ligjin pr Mbeturinat
dhe, pa u pajisur me leje pr hedhjen e ujrave me cilsi t
ndryshuar ose ujrave t zeza, si dhe n kundrshtim me
aktvendimin e Inspektoratit pr ndalimin e hedhjes s ujrave
t zeza n kanalin ndan rrugs dhe m tej n kanalin
prcjells q kalon npr ngastra kadastrale, n periudhn
1995 deri n fund t 1996 ka vazhduar t hedh ujra,

1204

ndonse e dinte se, kimikatet q jan pjes prbrse e ujrave

t zeza, shkaktojn kundrmim t rnd dhe ndotje t lart t
parcelave prreth dhe t ujrave nntoksore, gj q ka br
t pamundur kultivimin e fardo kulture n tokat bujqsore
prreth, n siprfaqe prej s paku nj akre (0,4 ha).
(Aktgjykimi i Gjykats s Zhupanis Bjellovar, Ap.nr.340/02
dat 24.10.2002).
Veprimi i paligjshm me instalime t
rrezikshme
Neni 278
(1)
Kushdo q duke shkelur ligjin mbi mbrojtjen e
mjedisit , udhheq ose drejton nj fabrik apo nj pajisje
n t cilin kryhet aktivitet i rrezikshm dhe i cili shkakton
vdekjen ose lndimin e rnd t ndonj personi ose
dmtimin thelbsor t cilsis s ajrit, toks ujit, apo
shkakton dmtimin e kafshve, bimve ose pasuris
dnohet me gjob ose me gjob dhe me burgim deri n tri
vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me gjob ose me
burgim deri n nj vit.
Inkriminimi i parashikuar n kt nen
siguron
mbrojtjen penalo-juridike t mjedisit nga pasojat e rnda q
mund t shkaktohen nga instalimet e rrezikshme.
Edhe te kjo dispozit kemi t bjm me shum
paqartsi. Kshtu, derisa dispozitivi i norms juridike fillon
me kushdo, m pas rrethi i personave q mund ta kryejn kt
vepr penale reduktohet te udhheqsi dhe drejtuesi i nj
fabrike a pajisje.
Kt vepr penale e kryen udhheqsi ose drejtuesi i
nj fabrike a pajisje t rrezikshm, ku kryhet aktivitet i
rrezikshm. Pra ai, duke mos respektuar Ligjin pr Mbrojtjen
e Mjedisit, shkakton pasojn konkrete q konsiston n
vdekjen ose dmtimin e rnd t shndetit t ndonj personi
ose dmtimin thelbsor t cilsis s ajrit, toks, ujit ose
shkakton dmtimin e kafshve, bimve a pasuris.
Edhe kjo vepr sht e karakterit blanket, pasi q n
Ligjin pr Mbrojtjen e Mjedisit sht prcaktuar qart se cilat

1205

fabrika pajisje paraqesin rrezik pr mjedisin dhe

komponentt e tij. Materie ose gazra t rrezikshme, t cilat
lirohen gjat procesit t prodhimit n fabrika a pajisje,
konsiderohen materiet ose gazrat toksike, materiet
kancerogjene, materiet ndezse etj.
Vepra quhet e kryer vetm po t jet shkaktuar nj
dm konkret, d.m.th. me kt inkriminim nuk sht
sanksionuar rreziku abstrakt.
Kjo vepr penale kryhet me dashje dhe nga pakujdesia,
por n raport me pasojn e rnd, kryersi vepron me
pakujdesi.
Pr veprn penale t parashikuar nga paragrafi 1 sht
sanksionuar dnimi me gjob ose dnimi me gjob dhe me
burgim deri n tri vjet, ndrsa pr veprn penale t kryer nga
pakujdesia sht parashikuar mundsia e shqiptimit t dnimit
me gjob ose me burgim deri n nj vit.
Nga kjo rezulton se pr veprn penale t kryer me
dashje sipas paragrafit 1 sht parashikuar mundsia e
shqiptimit kumulativ t dnimit me gjob dhe dnimit me
burgim.
Me rastin e amandementimit t ndryshimeve t Kodit
Penal t Kosovs edhe kjo dispozit duhet ndryshuar dhe
riformuluar n trsi, sepse:
Prodhimi, shitja dhe vnia n qarkullim e materieve t
dmshme pr mjekimin e kafshve
Neni 279
(1)
Kushdo q prodhon me qllim q ti shes apo ti
vr n qarkullim materiet pr mjekimin apo pr
parandalimin e smundjeve t kafshve apo shpendve ,
kur materiet e tilla jan t dmshme pr jetn a pr
shndetin e tyre dnohet me gjob ose me gjob dhe me
burgim deri n nj vit.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me ngordhjen e nj numri t madh t kafshve
apo t shpendve, kryersi dnohet me burgim prej tre
muajve deri n tri vjet.

1206

(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia , kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n gjasht muaj.
Objekt i mbrojtur i ksaj vepre penale sht jeta dhe
shndeti e kafshve.
Formn themelore t ksaj vepre penale e kryen ai q
prodhon me qllim t shitjes ose vnies n qarkullim mjete pr
t kuruar ose pr t penguar smundje t kafsht, t cilat jan
t rrezikshme pr jetn dhe shndetin e tyre.
Veprimi i kryerjes s ktyre veprave sht prcaktuar
n mnyr alternative, si prodhim, shitje apo vnie n
qarkullim e mjeteve pr kurimin ose pengimin e smundjeve
t kafshve, t cilat jan t rrezikshme pr jetn dhe shndetin
e tyre.
Me prodhim t mjeteve kuruese t kafshve
nnkuptohet ndrtimi dhe prgatitja, por edhe ndrtimi dhe
prgatitja e substancave q shrbejn pr prodhimin e mjeteve
kuruese. Prodhimi i mjeteve kuruese ose mjeteve pr
pengimin e smundjeve t kafshve, t cilat jan t rrezikshme
pr jetn dhe shndetin e tyre, paraqesin veprim kryers t
ksaj vepre penale vetm nse ato bhen me qllim t shitjes.
Vnia n qarkullim e mjeteve kuruese prfshin
veprimin me t cilin mjetet e tilla barten nga prodhuesi apo
ndorsi tjetr i nj mjeti t till deri te shfrytzuesi i fundit.
Mnyra m e shpesht e vnies n qarkullim t ndonj
prodhimi sht shitja e tij, ndrsa mnyra tjetr e mundshme e
vnies s tij n qarkullim jan, p.sh., shkmbimi me ndonj
objekt tjetr apo falja e tij.
Objekt veprimi jan mjetet kuruese ose mjetet pr
pengimin e smundjeve t kafshve, t cilat jan t rrezikshme
pr jetn dhe shndetin e tyre.
Konsiderojm se termit mjete pr kurimin dhe
pengimin e epidemive t kafshve i duhet dhn nj kuptim
m i gjer, ashtu q ai t prfshij barnat dhe mjetet
veterinare e medicinale. Barna n kuptim t Ligjit pr barnat
q prdoren n veterinari, jan substancat apo substancat e
prziera dhe prodhimet tjera t cilat, kur prdoren n
organizmin e kafshve n sasi t caktuara dhe n kushte t
caktuara, shrbejn pr diagnostikimin, pengimin, lehtsimin
dhe shrimin e smundjeve dhe simptomave t smundjes. N
kt kuptim, barna jan, p.sh., barnat e gatshme, lnda e par e

1207

barnave, substancat kuruese q shrbejn pr prpunimin e

barnave t gatshme, prodhimet biologjike; pastaj vaksinat,
serumet, imunoglobulina, imunomodulatori, mjetet biologjike
diagnostikuese, gjaku dhe derivatet e gjakut etj. Mjete
diagnostikuese veterinare, n kuptim t ligjit t cituar m lart,
konsiderohen: fashat, mjetet pr qepjen e plagve dhe
pengimin e gjakderdhjes, pajisjet q prdoren n pun me
kafsht (gjilprat, shiringat, mjetet pr infuzion, sondat etj),
prodhimet pr shnimin e kafshve dhe mjetet diagnostikuese.
Bhet fjal pr mjetet pr kurimin ose pengimin e
epidemive te kafsht, q prbjn rrezik pr jetn dhe
shndetin e tyre, nse prdorimi i tyre mund t shkaktoj
ngordhjen, shkatrrimin apo prkeqsimin e shndetit t
kafshve.
Pasoj e veprs penale sht rrezikshmria abstrakte
pr jetn dhe shndetin e kafshve dhe vepra penale
konsiderohet e kryer me ndrmarrjen e veprimit t kryerjes.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1 mund t
kryhet vetm me dashje, e cila duhet t prfshij vetdijen
pr at se jan duke u prodhuar pr shitje a vnie n qarkullim
mjete t tilla pr kurimin ose pengimin e epidemive te
kafsht, t cilat jan t rrezikshme pr jetn dhe shndetin e
tyre.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar forma e cilsuar e
veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1; ajo ekziston nse
me veprn penale t parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni
sht shkaktuar ngordhja e nj numri t madh t kafshve.
Fakti se a bhet fjal pr ngordhjen e nj numr t madh t
kafshve sht nj shtje faktike, t ciln gjykata e zgjidh n
do rast konkret, duke pas parasysh, para s gjithash, llojin e
kafshve q kan ngordhur .
Pr prgjegjsin e kryersit t ksaj forme t cilsuar
t veprs, krkohet pakujdesia n raport me pasojn e rnd.
Konsiderojm se n paragrafin 2, prpos pasojs s
shkaktimit t ngordhjes s nj numri t madh t kafshve,
duhet sanksionuar edhe prhapja e smundjeve ngjitse te
kafsht, ngase mund t ngjas q t mos ket ngordhje, por
prhapje t smundjeve (epidemive) dhe kjo prbn arsye pr

1208

nevojn e sanksionimit edhe t ksaj alternative t t

mundshme t ksaj vepre penale.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht sanksionuar prgjegjsia penale
edhe pr kryerjen e veprs penale t parashikuar nga paragrafi
1 dhe 2 t ktij neni, nga pakujdesia .
Dhnia e ndihms veterinare n mnyr t
pandrgjegjshme
Neni 280
(1)
Veterinari apo ndihmsi i autorizuar i veterinarit, i
cili, me rastin e dhnies s ndihms veterinare, cakton apo
aplikon haptas mjetin e paprshtatshm apo mnyrn jo t
rregullt t mjekimit ose n prgjithsi shkel rregullat e
profesionit t veterinaris gjat procesit t mjekimit dhe
me kt shkakton smundjen, keqsimin e smundjes apo
ngordhjen e kafshs dnohet me burgim deri n nj vit.
(2)
Kushdo q nga pakujdesia kryen veprn penale t
parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni dnohet me gjob
apo me burgim deri n gjasht muaj.
Kafsht konsiderohen si komponent t mjedisit, pr
t ciln arsye jan parashikuar n kapitullin e veprave penale
kundr mjedisit dhe me kt inkriminim mbrohet mirqenia e
kafshve, prkatsisht jeta dhe shndeti i tyre.
Sipas Ligjit pr Veterinarin, mbrojtja e jets s
kafshve, e cila sht vetm nj nga format e veprimtaris
veterinare, prfshin nj numr t madh masash, si jan, p.sh.:
zbulimi, pengimi i dukurive, luftimi dhe rrnjosja e
epidemive, smundjet parazitare dhe smundjet tjera, pengimi
dhe zbulimi i ndotjes s kafshve dhe prodhimi i prejardhjeve
shtazore, ndotsve me prejardhje biologjike, kimike dhe
radiologjike, mjekimi i kafshve t smura, ndrmarrja e
veprimeve kirurgjikale ndaj kafshve, sigurimi i rregullt i
shumzimit t kafshve, pengimi i rregullimit t pllenimit,
sigurimi i kushteve zoo-higjienike dhe kushteve t tjera
shndetsore t zhvillimit dhe shfrytzimit t kafshve, ruajtja
e shndetit dhe ushqyerjes s rregullt, kujdesi dhe mbajtja e

1209

kafshve, furnizimi me barna veterinare para ofrimit t

drejtprdrejt t shrbimeve t mbrojtjes s shndetit t
kafshve, dezinfektimi, dezinfektimi dhe deratizimi,
dekontaminimi radiologjik i kafshve etj.
Nga q u parashtruan m sipr del se ofrim i ndihms
veterinare mund t konsiderohet ndrmarrja e cilsdo nga
masat e mbrojtjes s kafshve, t parashikuar me ligj. Mjekim
i kafshve mund t konsiderohen vetm ato veprime q
ndrmerren me qllim t diagnostikimit t smundjeve ose
terapis s saj.
Me Ligjin pr Veterinarin sht parashikuar
gjithashtu se punt e drejtprdrejta t veterinaris, ku
prfshihet edhe mbrojtja e kafshve, i kryejn punonjsit e
veterinaris: mjeku i mjeksis veterinare, tekniku veterinar
dhe tekniku mjeksor, ndrsa punt e specializuara, si jan
diagnostikimi dhe ekspertizat e ndryshme kryhen nga
ekspert prkats t shkencave t tjera. Me Ligj sht
prcaktuar shprehimisht q punt e diagnostikimit, lshimin e
recetave, kurimin, intervenimet kirurgjikale t lindjes dhe
intervenimet e tjera te kafsht, kontrollit dhe ekzaminimit
veterinar, si dhe punt e tjera t shndetit publik i kryejn
vetm mjekt e mjeksis veterinare. Punt e natyrs
teknike,si jan pllenimi artificial, dezinfektimi
dhe
deratizimi, si dhe punt e higjiens dhe punt e tjera
veterinare q nuk jan t rezervuara pr mjekun e mjeksis
veterinare, i kryen tekniku veterinar, sipas urdhrit t mjekut
veterinar dhe sipas rregullave t shkencs. Tekniku mjeksor
veterinar kryen pun ndihmse n veterinari, sipas
udhzimeve dhe nn mbikqyrjen e mjekut veterinar.
Sikurse shihet, edhe pse n Ligj si kryers i ksaj vepre
penale prmenden veterinari a ndihmsi i autorizuar i
veterinarit, kur bhet fjal pr veprimet e kryerjes q
konsistojn n kurimin e pandrgjegjshm t kafshve, kryers
i ksaj vepre penale do t duhej t ishte vetm veterinari,
prkatsisht mjeku i mjeksis veterinare, ndrsa ndihmsi i
veterinarit do t duhej t prgjigjej vetm nse zbaton masa t
paprshtatshme me rastin e dhnies s ndihms veterinare pr
t ciln sht i autorizuar me ligj, d.m.th., ato veprime q,
sipas ligjit, ai mund ti ndrmarr, si jan: shrbimi i
mbarsjes, dezinfektimit dhe deratizimit dhe punt e tjera q
nuk jan t rezervuara pr mjekun e veterinaris. Pr kt

1210

arsye sht e nevojshme t sanksionohet edhe vepra penale

ushtrimi i paautorizuar i shrbimeve veterinare, e cila do t
kryhej kur dikush, pa poseduar prgatitje profesionale,
prkatsisht pa autorizim, ndrmerr ato veprime q me ligj ka
t drejt ti ndrmarr vetm mjeku veterinar, (ku do t
prfshihej edhe personeli tjetr i veterinaris teknikt e
ndryshm, q nuk kan prgatitje profesionale pr mjekimin e
kafshve, por vetm pr ofrimin e ndihms veterinare).
Veprimet e ksaj vepre penale jan prcaktuar n
mnyr alternative si aplikim i mjeteve t paprshtatshme,
mnyr jo e rregullt mjekimit me rastin e ofrimit t ndihms
veterinare dhe si shkelje e rregullave t profesionit t
veterinaris gjat procesit t mjekimit.
Duke pasur parasysh se dy nga alternativat e para t
kryerjes s ksaj vepre penale jan t lidhura me njra-tjetrn,
caktimi ose aplikimi i mjeteve qartazi t paprshtatshme, vlen
si pr veprimet e ofrimit t ndihms veterinare, ashtu edhe pr
veprimin e mjekimit. Si mjete t ofrimit t ndihms veterinare
duhen konsideruar substancat e ndryshme, prbrsit dhe
solucionet q aplikohen me rastin e ndrmarrjes e t gjitha
masave pr mbrojtjen e shndetit t kafshve e jo vetm ato t
mjekimit. Pra, si mjete t ofrimit t ndihms veterinare, prpos
barnave dhe mjeteve t tjera q futen n organizmin e
kafshve me qllim t diagnostikimit, duhen konsideruar,
p.sh.,edhe mjetet pr dezinfektim, deratizim, dekontaminim
radiologjik, instrumentet e mbarsjes artificiale t kafshve etj.
Me mnyrn e kurimit nnkuptojm procedurat,
prkatsisht metodat e mjekimit (p.sh., mjekimi me
medikamente ose mjekimi n rrug kirurgjikale).
Ligji si veprim t kryerjes s ksaj vepre penale ka
prcaktuar caktimin ose aplikimin e mjeteve qartazi t
paprshtatshme t ofrimit t ndihms veterinare ose mnyrn
jo t rregullt t mjekimit. Kjo vepr penale ka karakter
blanket, ngase vlersimi pr paprshtatshmrin e mjeteve t
ofrimit t ndihms juridike, prkatsisht pr mnyrn jo t
rregullt t mjekimit mund t bhet vetm me krahasimin e
mjeteve t caktuara, prkatsisht t aplikuara me mjetet apo
mnyrat q sht dashur t caktohen apo t aplikohen sipas
dispozitave prkatse dhe standardeve veterinare, prkatsisht
rregullave t shkencs s veterinaris dhe profesionit.

1211

Bazuar n faktin se Ligji si veprim t kryerjes s ksaj

vepre penale parashikon caktimin ose aplikimin e mjeteve
qartazi t paprshtatshme n ofrimin e ndihms veterinare ose
mnyrn jo t rregullt t mjekimit, kjo vepr do t konsumohej
vetm kur ata jan shmangur n mas t madhe nga dispozitat
dhe standardet
veterinare, prkatsisht nga rregullat e
shkencs s veterinaris q kan t bjn me ofrimin e
ndihms veterinare. Vlersimi i prshtatshmris s caktimit
dhe aplikimit t mjeteve a mnyrs s mjekimit do t varej nga
shum rrethana, pra edhe nga ajo se cilat mjete dhe mnyra n
situatn e dhn kan qen n dispozicion t veterinarit a
ndihmsit t autorizuar t veterinarit dhe, n raste t tilla,
sht i domosdoshm mendim i ekspertit t veterinaris.
Si veprimi i dyt i prcaktuar alternativ i ksaj vepre
penale sht, n prgjithsi, veprimi pandrgjegjshm me
rastin e mjekimit. Ai mund t shprehet si veprim apo
mosveprim, (p.sh., moszbatimi i masave t parashikuara pr
sterilizimin e instrumenteve), dhe, sipas prmbajtjes s tij,
paraqet nj veprim q nuk sht n pajtim me dispozitat dhe
standardet veterinare.
Pasoj e veprs penale sht shkaktimi i smundjes,
prshkallzimi i smundjes ose ngordhja e kafshve.
Sipas mendimit ton, kjo dispozit ligjore nuk sht
formuluar shum qart, ngase si pr shkaktimin e smundjes,
prkeqsimin e smundjes, ngordhjen e vetm nj shtaze,
ashtu edhe t shum kafshve, mbrojtja juridike penale sht
e njjt - dnimi me burgim deri n nj vit, gj q sht e
palogjikshme, ngase rrezikshmria shoqrore nuk sht e
njjt si n situatn kur kemi t bjm, p.sh., me prkeqsim t
smundjes, ashtu edhe n situatn kur ngordhin shum
kafsh.
Me Ligjin pr Veterinarin sht prcaktuar hollsisht
se kush hyn n grupin e kafshve.
Kryers i veprs penale mund t jet vetm veterinari,
(mjeku i mjeksis veterinare) ose ndihmsi i autorizuar i
veterinarit, (tekniku veterinar dhe infermieri).
Pr ekzistimin e veprs penale t parashikuar nga
paragrafi 1 sht e nevojshme dashja.
Paragrafi 2.

1212

N paragrafin 2 sht parashikuar dnimi edhe pr

kryerjen nga pakujdesia t veprs penale t parashikuar nga
paragrafi 1.
Mosrespektimi i urdhrave pr luftimin e smundjeve t
kafshve dhe t bimve
Neni 281
(1)
Kushdo q gjat kohs s ndonj epidemie t
kafshve, e cila mund t rrezikoj blegtorin, nuk
respekton urdhrin apo vendimin e lshuar nga organi
kompetent n pajtim me ligjin me t cilin parashihen
masat pr luftimin apo parandalimin e smundjes,
dnohet me gjob ose me burgim deri n nj vit.
(2)
Kushdo q gjat periudhs s rrezikut ndaj bots
bimore nga smundja ose murtaja nuk respekton urdhrin
apo vendimin e organit kompetent me t cilin parashihen
masat pr luftimin apo parandalimin e smundjes ose
murtajs n pajtim me ligjin dnohet me dnimin e
parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me dm thelbsor, kryersi dnohet me gjob ose
me burgim deri n tri vjet.
(4)
Nse vepra penale e parashikuar nga ky nen
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me gjob apo me
burgim deri n nj vit.
Vepra penale e mosveprimit, sipas dispozitave pr
luftimin e smundjeve t kafshve dhe bimve ka dy forma
themelore, t cilat dallojn nga njra-tjetra, sepse njra bn
fjal pr mosveprim sipas dispozitave pr luftimin e
smundjeve t kafshve q mund t rrezikojn blegtorin,
(par. 1), kurse tjetra pr mosveprimi sipas dispozitave pr
luftimin e smundjeve t bimve (par 2).
Veprn penale t parashikuar nga paragrafi 1 i ktij
neni e kryen ai q n kohn e epidemis s smundjeve t
kafshve, e cila mund ta rrezikoj blegtorin, nuk vepron
sipas urdhress a vendimit t organit kompetent t marr n
baz t dispozitave me t cilat caktohen masat e luftimit apo
t pengimit t smundjeve.

1213

Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht

mosveprimi sipas urdhress a vendimit t organit kompetent
t marr n baz t dispozitave me t cilat caktohen masat pr
luftimin a pengimin e smundjeve, (p.sh., hulumtimet rreth
diagnostikimit, dezinfektimet, deratizimi, shenjimi i veant i
kafshve, grumbullimi dhe mnjanimi i ngordhsirave,
kufizimi a ndalimi i lvizjes s kafshve dhe njerzve etj.).
Edhe ktu, pra, bhet fjal pr vepr penale blanket,
dispozitivi i s cils, me rastin e aplikimit, sht e
domosdoshme t plotsohet me norma t akteve t organeve
kompetente, t marra n baz t dispozitave me t cilat
caktohen masat pr pengimin ose luftimin e smundjes.
Mosveprimi sipas urdhress apo vendimit t organit
kompetent t nxjerr n baz t dispozitave me t cilat
caktohen masat pr luftimin ose pengimin e smundjes mund
t shprehet si i till (mosveprim) apo si veprim q nuk sht
kompatibl me urdhresn apo vendimin.
Koha e ndrmarrjes s veprimit t kryerjes sht
element ligjor i ksaj vepre penale. Vepra mund t kryhet
vetm gjat kohs s epidemive e smundjeve t kafshve q
mund t rrezikojn blegtorin. Sipas Ligjit pr veterinarin,
epizootia (epidemia e smundjeve ngjitse t kafshve) sht
dukuri e smundjes a ngordhjes s nj numri t madh t
kafshve nga ndonj smundje ngjitse, e cila sht jo e
rndomt pr nga numri i rasteve, koha dhe vendi i paraqitjes
apo prfshirja e llojit t kafshve, si dhe prhapja e smundjes
apo e ngordhjes, shkaku i t cilave prkohsisht nuk sht
vrtetuar. Mirpo pr ekzistimin e veprs nuk krkohet vetm
q veprimi i kryerjes t jet ndrmarr gjat kohs s
epidemis s kafshve, por edhe t bhet fjal pr epidemin e
smundjes s kafshve e cila mund ta rrezikoj blegtorin.
Plotsimi ktij kushti do t varej parimisht nga shtrirja e
epidemis, domethn, nga numri i kafshve t prfshira dhe
gjersia e territorit t infektuar dhe t rrezikuar si dhe nga
lloji i smundjes s kafshve.
Pasoja e veprs penale sht rreziku abstrakt pr jetn
dhe shndetin e kafshve. Pasi q pasoja nuk sht edhe
element i prshkrimit ligjor t ksaj vepre penale, vepra quhet
e kryer me vet ndrmarrjen e veprimit t kryerjes n kohn
e epidemis s smundjeve t kafshve t cilat mund ta
rrezikojn blegtorin.

1214

Kryers i veprs mund t jet vetm personi i cili,

sipas urdhress apo vendimit t organit kompetent t marr
n baz t dispozitave me t cilat prcaktohen masat pr
luftimin apo pengimin e smundjeve, ka pasur pr detyr t
veproj dhe t zbatoj masa t caktuara.
Pr ekzistimin e veprs penale t parashikuar nga par.
1 sht e nevojshme dashja e kryersit q duhet t prfshij
edhe vetdijen pr mosveprim sipas urdhress apo vendimit
t organit kompetent t marr n baz t dispozitave me t
cilat prcaktohen masat pr luftimin apo pengimin e
smundjeve si dhe vetdijen se veprimi i kryer n kohn e
zgjatjes s epidemis s smundjeve t kafshve mund ta
rrezikoj blegtorin.
Paragrafi 2.
Veprn penale t parashikuar nga paragrafi 2 e kryen
ai q, pr kohn derisa zgjat rreziku nga smundja dhe
dmtuesit q mund t rrezikojn botn bimore, nuk vepron
sipas urdhresave apo vendimeve t organeve kompetente, t
marra n baz t dispozitave me t cilat prcaktohen masat pr
luftimin a pengimin e smundjeve ose dmtuesve.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht
prcaktuar n mnyr pothuajse identike sikurse te vepra
penale e parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni, me nj
dallim q n kt rast fjala sht pr urdhres apo vendim t
organit kompetent t marr n baz t dispozitave me t cilat
prcaktohen masat pr luftimin e smundjes apo dmtuesve,
(p.sh., masat pr asgjsimin e dmtuesve me aplikimin e
mjeteve ose procedurave t caktuara, masave pr ndalimin e
rritjes s llojit t caktuar t bimve n territore t caktuara, n
kohn e caktuar, apo pr ndalimin e importimit t bimve t
caktuara etj.).
Sipas Ligjit pr Mbrojtjen e Bimve, me bim
nnkuptohen bimt e gjalla dhe pjest e tyre, duke prfshir
edhe farn, ndrsa dmtuesit jan organizma q i prkasin
familjes s kafshve apo t bimve, viruset, mikroplazma
(fitoplazma) dhe patogjent e tjer t organizmit, t dmshm
pr bimt dhe prodhimet bimore.
Koha e kryerjes s veprs penale sht element ligjor
edhe i ksaj forme t veprs penale- mosveprimi sipas

1215

dispozitave pr luftimin e smundjeve t kafshve dhe

bimve .Vepra mund t kryhet vetm gjat kohs sa zgjat
rreziku nga smundja dhe dmtuesit q mund t rrezikojn
botn bimore. Se a bhet fjal pr nj rrezik t till nga
smundja dhe dmtuesit q mund t rrezikojn botn bimore,
do t varej kryesisht nga gjersia e siprfaqeve t prfshira
nga smundja dhe dmtuesit dhe nga lloji i smundjes,
prkatsisht dmtuesve.
N raport me pasojn e veprs, t parashikuar nga
paragrafi 2 i ktij neni, pastaj formn e fajit t kryersit, shih
komentarin nga paragrafi 1 i ktij neni.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht parashikuar forma e cilsuar e
veprs penale nga paragrafi 1 dhe 2 t ktij neni, e cila
ekziston, nse me vepra t tilla sht shkaktuar dm thelbsor.
sht autorizim i Gjykata Supreme q, nprmjet t
qndrimit t saj juridik, t prcaktoj se cila sht prmasa e
dmit t shkaktuar q duhet konsideruar dm thelbsor. N
raport me pasojn e rnd, krkohet pakujdesia e kryersit.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht parashikuar dnimi edhe pr
pakujdesi n kryerjen e veprs penale t parashikuar nga para
1 deri 3 t ktij neni.
Ndotja e ushqimit dhe ujit t kafshve
Neni 282
(1)
Kushdo q me ndonj materie t dmshme e ndot
ushqimin apo ujin e kafshve n lumenj, n prrenj, n
burime, n puse, n cisterna apo n ndonj uj tjetr i cili
shrben pr ti dhn uj bagtis, shpezve apo egrsirave
dhe me kt e rrezikon jetn a shndetin e kafshve
dnohet me gjob apo me burgim deri n nj vit.
(2)
Kushdo q me ndonj materie t dmshme e ndot
ujin n hurdha peshqish, n liqene, lumenj, n prrenj dhe
me kt shkakton rrezik pr ekzistencn e kafshve n uj
dnohet me dnimin e parashikuar nga paragrafi 1 i ktij
neni.

1216

(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me ngordhjen e nj numri t madh t kafshve
apo t peshqve q tejkalon 10.000 euro, kryersi dnohet
me burgim prej tre muajve deri n tri vjet.
Qllimi i ktij inkriminimi sht mbrojtja e jets dhe
shndetit t kafshve, shpendve dhe egrsirave nprmjet
mbrojtjes higjienike dhe shndetsore t ushqimit t kafshve
dhe ujit q pin ato. Me Ligjin pr veterinarin sht
parashikuar se uji q pin kafsht, nga pikpamje e rregullsis
higjienike dhe shndetsore, duhet ti prmbush kushtet
sipas dispozitave pr prshtatshmrin shndetsore t ujit t
pijshm dhe sht i ndaluar prdorimi i ushqimit t kafshve,
prodhimeve me prejardhje shtazore t destinuara pr ushqimin
e kafshve dhe lndve q shrbejn pr prodhimin e tyre,
nse n sasi m t mdha sesa sht e lejuar ato prmbajn
baktere patogjene, hormone, antibiotik, pesticide, kripra t
metaleve t rnda, materie radioaktive dhe materie t tjera t
dmshme pr jetn e kafshve e trthorazi edhe pr shndetin
e njerzve.
Veprimi i kryerjes i ksaj vepre penale sht ndotja me
materie t dmshme e ushqimit t kafshve apo e ujit n
lumenj, n prrenj, n puse, n cisterna apo n ndonj uj
tjetr q shrben pr tu pir nga bagtia, shpendt ose
egrsirat. Ato jan veprime me t cilat ushqimi i kafshve apo
uji i pijshm i kafshve paraqet rrezik pr jetn a shndetin e
kafshve, shpendve ose egrsirave. Ato mund t jen, p.sh.,
hedhja n ushqimin e kafshve e lndve dhe aditivve q
shrbejn pr prodhimin e tij apo n objekte n t cilat ajo
prodhohet apo magazinohet ose hedhja n ujin q pin
kafsht, shpendt a egrsirat e materieve t dmshme pr
shkak t cilave ushqimi apo uji i till, n pikpamje
shndetsore dhe higjienike, bhet i paprshtatshm dhe i
rrezikshm pr jetn a shndetin e kafshve, shpendve ose
egrsirave.
Materie t dmshme mund t konsiderohen ato
materie, energji dhe shkaktar t tjer t cilt, me prbrjet e
tyre fizike, kimike dhe biologjike, me sasin dhe me cilsit e
tjera, mund t sjellin n rrezik jetn dhe shndetin e kafshve.
N kt grup bjn pjes: mikroorganizmat patogjen,

1217

pesticidet, metalet, materiet e ndryshme helmuese, kafsht e

smura dhe t ngordhura, derivatet e lngta etj.
Objekt veprimi jan ushqimi i kafshve dhe uji q pin
kafsht, shpendt ose egrsirat. Me ushqim t kafshve nuk
nnkuptojm vetm ushqimin q sht prodhuar si ushqim i
kafshve, por krejt at me ka ushqehen kafsht, ndrsa si uj
i pijshm pr kafsht sht: uji i lumenjve, prrenjve,
burimeve, puseve dhe cisternave. Objekt veprimi mund t jet
edhe do uj tjetr q shrben pr pirje nga kafsht, shpendt
ose egrsirat (uji i kanaleve, rezervuarve etj). Nse bhet
fjal pr ndotjen e ujit t pijshm q prdorin njerzit, nuk
kemi t bjm me kt vepr penale, por me veprn penale t
parashikuar nga neni 226, (ndotja e ujit t pijshm).
Me kafsh, n kuptim t ksaj dispozite ligjore, duhen
nnkuptuar: kuajt, gomart, mushkat, dythundrakt, lopt,
buallicat, delet, dhit dhe derrat). Ndrkaq shpend jan pulat,
gjeli i detit, rosat dhe patat si dhe shpendt e tjer shtpiak.
Egrsira prbjn lloje t caktuara t kafshve q jetojn t
lira n natyr, si: egrsirat me gzof, bishat, dythundrakt dhe
shpendt e egr.
Pasoj e ksaj vepre penale sht pasoja konkrete pr
jetn dhe shndetin e kafshve, ndrsa kryers mund t jet
do person.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje, e cila
duhet t prfshij edhe vetdijen lidhur me at se me materien
e dmshme t prdorur do t ndotet ushqimi i kafshve ose
uji q pin kafsht dhe vetdija pr pasojat.
Paragrafi 2.
Forma e dyt e ksaj vepre penale sht parashikuar n
paragrafin 2 dhe konsiderohet se sht kryer, nse ndonj
person me ndonj materie t dmshme e ndot ujin n hurdha
peshqish, n liqene, n lumenj e prrenj dhe me kt shkakton
rrezik pr mbijetesn e kafshve n uj. Me kt form t
veprs penale mbrohen kafsht t cilat jetojn n hurdha,
lumenj dhe prrenj.
Konsiderojm se vepra penale e parashikuar nga
paragrafi 2 i ktij neni nuk ka pasur nevoj t sanksionohet,
ngase do situat mbulohet nga paragrafi 1 i ktij neni, ngase

1218

sht sanksionuar ndotja e do uji tjetr, q prfshin edhe

ndotjen e ujrave t prmendur n paragrafin 2.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 t ktij neni parashikohet forma e
rnd nga dy format e msiprme t ksaj vepre penale, e cila
konsiderohet se kryhet n rastet kur nga veprimet e kryerjes
sht shkaktuar ngordhja e nj numri t madh kafshsh ose
peshqish me vler q tejkalon 10.000 euro. N raport me
rrethann e cilsuar krkohet pakujdesia e kryersit.
Pr kt form t rnd t cilsuar t veprs penale
sht parashikuar dnimi me burgim prej tre muaj deri n tri
vjet.
Shkatrrimi i bots bimore me mjete t dmshme
Neni 283
Kushdo q me prdorimin e ndonj materie t dmshme
shkakton shkatrrimin e bimve, pemve ose vegjetacionit
tjetr dhe me kt sjell dm thelbsor, dnohet me gjob
ose me burgim deri n dy vjet.
Kjo vepr penale ka objekt t dyfisht t mbrojtur. Pr
nga objekti i veprimit dhe pasoja e ksaj vepre penale, objekt
i mbrojtur i saj sht bujqsia , kurse pr nga mjetet e
prdorura t kryerjes, objekt i mbrojtur i saj sht edhe
mjedisi. Nse me prdorimin e materieve t dmshme ndotet
ajri ose toka, me prmbushjen e kushteve t tjera ligjore t
prcaktuara n at dispozit ligjore, do t bhet fjal pr
veprn penale ndotja e mjedisit e parashikuar nga neni 276 t
ktij ligji.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht
asgjsimi i bots bimore. Mirpo, q t bhet fjal pr kt
vepr penale, sht e nevojshme q asgjsimi i t mbjellave t
bhet me prdorim t materieve t dmshme. Me materie t
dmshme duhen nnkuptuar substancat t cilat, pr nga
cilsit e tyre kimike, biologjike dhe bakteriologjike ose pr
shkak t prdorimit me teprim, prbjn rrezik pr bimt,
pemt dhe t mbjellat e tjera n at shkall q mund t sjell
asgjsimin e tyre.

1219

Objekt veprimi jan bimt, pemt ose bimsi t tjera (

p.sh. drunjt n parqe, fidanishtet).
Kjo vepr penale paraqet nj form t posame e
veprs penale dmtimi i sendit t huaj, pra t mirat e
shkatrruara duhet t jen t huaja, edhe pse ekzistojn
mendime se, duke pasur parasysh objektin e dyfisht t
mbrojtjes t ksaj vepre penale, bimt, pemt dhe bimsi t
tjera nuk sht e thn t jen t huaja. Pra, sipas ktyre
pikpamjeve, kjo vepr penale mund t kryhet edhe ndaj
bimve, pemve dhe bimsis vetjake -- pron e kryersit.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
ndrsa vepra penale mund t kryhet vetm me dashje.
Kusht pr ta konsideruar t kryer kt vepr penale
sht q dmtimi i ktyre t mirave t jet i konsiderueshm,
prkatsisht n prmasa t mdha. Se kur duhet konsideruar
dmi si dm thelbsor (i konsiderueshm) do ta zgjidh
Gjykata Supreme nprmjet qndrimit juridik t saj.
Pr kt vepr penale sht parashikuar dnimi me
gjob ose me burgim deri n dy vjet.
Shkretrimi i pyjeve
Neni 284
(1)
Kushdo q n kundrshtim me ligjin ose me
urdhrin e organit kompetent bn prerjen ose shkatrrimin
e pyllit ose kush pret trungjet a n ndonj mnyr tjetr
shkreton pyjet, dnohet me gjob ose me burgim deri n
dy vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet n pyllin e mbrojtur, n parkun e mbrojtur ose n
pyje t tjera me destinim t posam, dnohet me gjob ose
me burgim deri n tri vjet.
Si t mira me interes t prgjithshm, pyjet gzojn
mbrojtje t veant dhe ato duhen shfrytzuar n prputhje me
ligjin dhe kushtet me t cilat sigurohet shfrytzimi tyre
racional.
N Ligjin mbi Pyjet sht parashikuar q pyjet dhe
toka, si t mira me interes t prgjithshm, gzojn kujdes t
veant, pasi q ato kan funksion ekologjik, social dhe
prodhues.

1220

Objekt mbrojts i ksaj vepre penale sht pylli, si e

mir n interes t prgjithshm dhe me funksionet e
prmendura.
Forma themelore e vepre penale t shkretimit t pyjeve
sht parashikuar n paragrafin 1, domethn at e kryen
kushdo q n kundrshtim me ligjin ose urdhrin e organit
kompetent shkreton pyjet.
Pylli prfshin toka me drunj t rritur pyjor. Rendi
drusor, fidant pyjor, parqet n vendet e banuara, brezat
fushor t mbrojtur, si dhe grupi i drunjve pyjor q e
prbjn nj trsi me siprfaqe nn pes (5) ar, nuk
konsiderohen pyje n kuptim t Ligjit mbi Pyjet.
Veprim i kryerjes i ksaj vepre penale sht shkretimi i
pyjeve. N ligj prmendet shprehimisht forma m e shpesht
shkretimit t pyjeve dhe ajo sht prerja ose elja e pyllit,
pastaj zhveshja e trungjeve (heqja e kores), por duke u vn n
dukje se veprimi kryerjes s ksaj vepre penale mund t jet
edhe do veprim tjetr me t cilin kryhet shkretimi i pyjeve.
Me prerje pylli nnkuptohet rrzimi trungjeve, ndrsa
sipas Ligjit mbi Pyjet, elja e pyjeve nnkupton do prerje t
trsishme t siprfaqes drusore me qllim t shfrytzimit t
toks pr qllime tjera. Zhveshja e trungjeve nnkupton
heqjen e kores q shkakton tharjen e tyre. Prpos zhveshjes s
trungjeve (heqjes s kores), sipas Ligjit mbi Pyjet, shkretimi i
pyjeve nnkupton edhe dmtimin e trungjeve dhe pjesve t
tyre, asgjsimin dhe dmtimin e fidanve t rinj pyjor, si dhe
do veprim tjetr me t cilin dobsohet fuqia prodhuese e
pyjeve dhe toks pyjore, rrezikohet mbijetesa e pyjeve dhe
funksioni i tyre ekologjik. Pr kt arsye, me rastin e
vlersimit nse nj veprim konkret i ndrmarr ka shkretuar
ose jo pyjet, duhet doher t kihet parasysh se far pasojash
pr fuqin prodhuese t pyjeve dhe t toks pyjore, pr
ekzistencn dhe funksionin ekologjik t tyre ka pasur nj
veprim i till.
Pr t qen prerja dhe elja veprim i kryerjes s ksaj
vepre penale sht e nevojshme q ajo t jet ndrmarr
kundr dispozitave ose urdhresave t organeve kompetente.
Duke pasur parasysh se, me rastin e aplikimit t ksaj
dispozite, elementi ligjor i ksaj vepre penale duhet plotsuar
me dispozitat me t cilat sht rregulluar prerja apo elja e
pyjeve, kjo vepr penale ka karakter blanket.

1221

Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,

ndrsa vepra penale mund t kryhet edhe n pyllin e vet
kryersit, edhe n pyll t huaj.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje, q
prfshin edhe vetdijen pr at se po veprohet kundr
dispozitave dhe urdhresave t organeve kompetente.
Vepra penale e shkretimit t pyjeve sht e karakterit
subsidiar. Ajo ekziston vetm nse me veprimin e ndrmarr
t kryerjes s ksaj vepre penale nuk sht realizuar
njkohsisht elementi ligjor i ndonj vepre penale pr t ciln
sht parashikuar nj dnim m i ashpr.
Pr kt vepr penale sht parashikuar dnim me
gjob ose me burgim deri n dy vjet.
Paragrafi 2.
N paragrafi 2 sanksionohet forma e cilsuar e veprs
penale t parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni. Rrethan t
cilsuar paraqet karakteri dhe destinimi i pyllit n t cilin
sht kryer vepra. Kjo form e cilsuar e veprs s shkretimit
t pyjeve ekziston, nse vepra penale sht kryer n pyllin e
mbrojtur, parkun nacional ose n pyje t tjera me destinim t
posam.
Sipas Ligjit pr Pyjet, pyje t mbrojtura jan para se
gjithash pyjet q shrbejn pr mbrojtjen e toks n terrenet e
rrpirta
dhe toks s ekspozuar ndaj erozioneve,
prmbytjeve, rrshqitjeve ose kushteve t ashpra klimatike, q
rrezikojn vet ekzistimin e pyjeve, pastaj pyjet pr mbrojtjen
e lagjeve, objekteve ekonomike dhe objekteve t tjera, si
jan: rrugt, objektet energjetike si dhe pyjet e ngritura si
breza mbrojts, prkatsisht q shrbejn si mbrojtje ndaj
fatkeqsive t natyrs ose kundr efekteve t pakontrolluara
dhe me pasoja t rnda t njerzve.
Me kt Ligj sht prcaktuar se si pyje t mbrojtura
shpallen: pyjet apo pjest e pyllit q kan rndsi kulturore,
historike, natyrore dhe ekologjike; parqet nacionale, pyjet
parqe, rezervatet e gjuetis dhe ato natyrore; pyjet me rndsi
t veant pr mbrojtje; pyjet dhe tokat pyjore me rndsi pr
mbrojtjen e biodiversiteteve, flors, fauns dhe organizmave
t tjer; pyjet ose pjest e tyre t regjistruara si fidanishte
(prbrs faror dhe farishte); pyjet me rndsi t posame

1222

arsimore dhe shkencore; pyjet me rndsi speciale pr

pastrimin e ajrit, furnizimit me uj; pyjet t destinuara pr
pikniqe, pushime, arsimim t prgjithshm, rekreacion,
turizm, si kurues klimatik. Shpalljen e pyjeve me destinim t
posam dhe pyje t mbrojtura e bn organi kompetent me
vendim t posam.
Vepra mund t kryhet vetm me dashje, e cila duhet t
prfshij edhe vetdijen e kryersit se vepra po kryhet n
pyllin e mbrojtur , parkun nacional ose nj pyllin tjetr me
destinim t veant.
Pr kt form t veprs penale sht parashikuar
dnim me gjob apo me burgim deri n tre vjet.
Vjedhja e pyllit
Neni 285
Kushdo q me qllim t vjedhjes pret trungje n pyll,
kurse sasia e drunjve t prer tejkalon dy metra kub,
dnohet me gjob ose me burgim deri n nj vit.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni sht
kryer me qllim q drunjt e prer t shiten apo nse sasia
e drunjve t prer sht mbi pes metra kub, ose nse
vepra penale sht kryer n pyllin e mbrojtur, n parkun e
mbrojtur a n pyllin tjetr me destinim t posam ,
kryersi dnohet me gjob ose me burgim prej gjasht
muajve deri n pes vjet.
(3)
Tentativa e kryerjes s ksaj vepre penale nga
paragrafi 1 i ktij neni dnohet.
Kt vepr penale e kryen personi i cili, me qllim t
vjedhjes, pret trungje n pyll, ndrsa sasia e drurve t prer
tejkalon dy metra kub.
Kjo vepr penale paraqet nj form t posame t
veprs penale t vjedhjes. Veprimi i kryerjes i ksaj vepre
penale sht prerja e nj apo m shum trungjeve.
Vendi i kryerjes sht element ligjor i ksaj vepre
penale. Pr ekzistimin e veprs sht e nevojshme q vepra
penale t jet kryer n pyll. Se ka nnkuptojm me nocionin
pyll, shih komentin te neni 284.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale krkohet q,
prpos q t jet kryer prerja, ajo t jet br me qllim t

1223

vjedhjes .Ky element ligjor i veprs penale t vjedhjes s pyllit

do t konsumohej nse prerja e drunjve sht br me qllim
q kryersi ti sjell vetes ose tjetrit prfitim material t
kundrligjshme.
Meq pr ekzistimin e veprs penale sht e
nevojshme q prerja t jet kryer me qllim t vjedhjes,
rezulton se kjo vepr penale mund t kryhet vetm n pyllin e
tjetrit- n pyll t huaj.
Prerja n pyll e nj apo m shum trungjeve paraqet
vepr penale vetm nse sasia e drunjve t prer sht m
tepr se dy metra kub. Ky element i prshkrimit ligjor t ksaj
vepre penale t vjedhjes s pyllit paraqet kusht objektiv t
inkriminimit dhe pr kt nuk duhet t prfshihet n dashjen e
kryersit.
Vepra penale sht kryer me prerjen n pyll t nj apo
m shum trungjeve me qllim t vjedhjes. Pr ta konsideruar
veprn t kryer, nuk krkohet edhe prvetsimi i drunjve t
prer.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra mund t kryhet vetm me dashje. Pr kt arsye,
nse kryersi n kohn e prerjes t trungjeve nuk ka qen i
vetdijshm se pylli n t cilin ka kryer prerjen e trungjeve
sht i huaj, d.m.th., ka qen n lajthim faktik n raport me
kt rrethan dhe gabimisht ka menduar se prerjen e
trungjeve po e bn n pyllin e vet , ather do t prjashtohej
dashja e tij.
Pr kt form t veprs penale sht parashikuar
dnimi me gjob ose me burgim deri n nj vit.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 jan inkriminuar tri raste t forms s
cilsuar t veprs penale t vjedhjes s pyllit: e para, kur vepra
sht kryer me qllim q drunjt e prer t shiten, ka do t
thot se kryersi nuk e ka kryer veprn me qllim t
prmbushjes s nevojave t veta pr dru, (pr ngrohje, ndrtim
shtpie etj); e dyta, nse sasia e drunjve t prer sht m
tepr se pes metra kub dhe e treta, nse vepra sht kryer

1224

n pyllin e mbrojtur, parkun e mbrojtur apo n nj pyll tjetr

me destinim t posam.
Prkitazi me kuptimet pyll i mbrojtur, park i mbrojtur
ose pyll tjetr me destinim t posam ,shih komentuarin te
neni 284.
Pr prgjegjsin penale t kryersit pr formn e
cilsuar t veprs penale t vjedhjes s pyllit, po ashtu, sht
e nevojshme dashja. Kryersi duhet t jet i vetdijshm pr
karakterin dhe destinimin e pyllit n t cilin kryen prerjen e
trungjeve, mirpo, pr dallim nga paragrafi 1, te kjo form e
cilsuar kryersi duhet t jet edhe i vetdijshm se ka prer
nj sasi t madhe trungjesh, edhe pse nuk sht e thn q ai
t ket prfytyrim t qart nse ajo sasi sht m tepr se
metra kub.
Paragrafi 3.
Sipas paragrafit 3, sht e dnueshme edhe tentativa.
Te kjo vepr penale tentativa do t ekzistonte kur kryersi ka
filluar nga prerja e trungut, por ende pa e rrzuar at ose kur
ka rrzuar nj a m shum trungje, sasia e t cilve ende nuk
ka arritur dy metra kub.
Bazuar n faktin se kjo vepr penale paraqet nj form
t leht dhe specifike t veprs penale t vjedhjes, ndrmjet
ktyre veprave penale nuk mund t ekzistoj bashkimi.
Nse vepra penale e vjedhjes sht kryer n at vllim
q paraqet shkretim t pyllit, ather do t ekzistoj bashkimi
ideal mes veprs penale t shkretimit t pyllit t parashikuar
nga neni 284 dhe veprs penale t vjedhjes s pyllit t
parashikuar nga neni 285, pr arsye se vepra penale e
shkretimit t pyllit drejtohet ekskluzivisht kundr ekonomis,
ndrsa objekt i mbrojtur te vepra penale e vjedhjes s pyllit,
prpos ekonomis, sht edhe prona shtetrore dhe ajo private.
Prbnte nj shtje t diskutueshme ajo se kur vepra
penale e vjedhjes s pyllit kryhet duke prdorur forcn a
kanosjen pr sulm t drejtprdrejt mbi jetn dhe trupin e
ndonj personi, me qllim q ti mbaj trungjet e prera dhe se
a duhen konsideruar veprimet e tilla vjedhje grabitqare apo
vjedhje e pyllit. Megjithat, mbizotron qndrimi se n raste t
tilla nuk bhet fjal pr vjedhje grabitqare, por pr vepr
penale t vjedhjes s pyllit n bashkim me ndonj vepr

1225

penale tjetr, p.sh., me veprn penale t detyrimit, t kanosjes

etj. Dhe kt e konsiderojm qndrim t drejt, nga se vjedhja
e pyllit nuk sht vjedhje, por nj form e privilegjuar e
vjedhjes.
Praktika gjyqsore
Forma e cilsuar e veprs penale t vjedhjes s pyllit
e kryer me qllim q drunjt e rrzuara t shiten, ekziston
edhe n rastet kur kryersi ka prer drunj me qllim q ato ti
prdor pr ndrtimin e prodhimeve t tij pr shitje.
(Vendimi Gjykats s Qarkut Lubjan, Ap.nr.637/70 dat
19.1.1970).
Vepra penale e vjedhjes s pyllit ekziston, nse sasia e
drunjve t rrzuar sht m tepr se dy metra kub, e cila
sht kusht objektiv i ktij inkriminimi dhe sht relevante
nse drunjt e rrzuar jan t njom apo t that.
(Vendimi i Gjykats s Qarkut
Slovenska Pozhega,
Ap.nr.115/76).
Gjuetia e kundrligjshme
Neni 286
(1)
Kushdo q gjuan ose mbyt nj kafsh t egr ose e
z t gjall pa leje ose pa ndonj autorizim, dnohet me
gjob ose me burgim deri n gjasht muaj.
(2)
Sipas rregullores s gjuetis, nse vepra penale nga
paragrafi 1 i ktij neni sht kryer ndaj gjahut me vler q
tejkalon 10.000 euro ose me rndsi t konsiderueshme
apo gjat sezonit t mbyllur ose n grup, kryersi dnohet
me gjob ose me burgim deri n dy vjet.
(3)
Kush do q gjuan lloje t rrezikuara ose t rralla t
gjahut, gjuetia e t cilit sht e ndaluar, ose gjuan lloje t
posame pa pasur lejen e veant pr at lloj gjahu apo
gjuan me metodat e asgjsimit masiv apo me prdorimin e
mjeteve motorike apo t drits t fort dnohet me gjob
ose me burgim prej tre muaj deri n tri vjet.
(4)
Egrsirat e gjuajtura dhe pajimet e gjuetis
konfiskohen.

1226

Me Ligjin pr Gjuetin sht prcaktuar q egrsirat

jan t mira me interes t prgjithshm dhe gzojn mbrojtje
t veant. Me inkriminimin e ksaj vepre penale sigurohet
mbrojtja penalo-juridike e egrsirave.
Objekt i ksaj vepre penale sht egrsira. Sipas Ligjit
pr Gjuetin, egrsira jan kafsht n vazhdim, t cilat jetojn
lirshm n natyr: a) kafsht e egra me push (qime) ; lepuri,
miu i ujit, gjeri i madh, ketri etj.; bishat: macja e egr, dhelpra,
ujku, kunadhja e verdh, kunadhja e bardh, qelbsi, bukla nuselala e vogl, nuselala e madhe, vidra , lundra, ariu i
murrm etj.; dythundrakt: derri i egr, drenusha, dreri, dreri
brilopat, dhia e egr, mufloni, delja e egr, cjapi i alpeve etj.;
b) shpendt e egra me pend; pulat e egra, rosat e egra, patat e
egra, shaptoret, gatat, lejlekt, mjellmat, hutat krmngrnse,
shqiponjat, petritt, gjeraqinat, kukuvajkat, qiftet, skiftert,
pelikant, krilla e prhitur, fajkonjt, drobet, bajzat etj.
Me Ligjin pr gjahun sht caktuar se gjahu i
egrsirave prfshin: krkimin, ndjekjen, vrasjen dhe kapjen e
egrsirave, sikurse edhe shfrytzimin e egrsirave dhe pjesve
t tyre. Mbrojtja e egrsirave bhet me ndalesn e prhershme
apo t prkohshme t gjahut.Pr kohn e ndaless s gjahut ,
egrsirat nuk guxon t gjuhen, ndiqen, apo t shqetsohen ,
nse me ligj nuk sht rregulluar ndryshe.Me ligjin e cituar
sht caktuar se cila egrsir sht e mbrojtur , pr ciln
egrsir t mbrojtur sht caktuar ndalesa e prhershme e
gjahut, se cilat egrsira n kohn e gjahut t lejuar mund t
gjuhen, pastaj ndalesa e prkohshme pr gjuajtjen e egrsirave
t caktuara numri i t cilave ndjeshm sht zvogluar, pr
shkak t fatkeqsive natyrore , smundjeve, zjarrit apo ndonj
shkaku tjetr, e q duhet mbrojtur pr nj koh me qllim t
rritjes s numrit t tyre.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sipas
paragrafit 1 qndron n vrasjen, plagosjen a kapjen e
egrsirave gjat kohs q nuk sht periudh gjahu ose i
egrsirave gjuajtja e t cilave sht prher e ndaluar.
Q mbytja (vrasja ), plagosja apo kapja e egrsirave
t paraqes veprim inkriminues sipas paragrafit 1 t ktij
neni, duhet t jet kryer n mnyr t kundrligjshme, por
duke mos qen relevant numri ose vlera e egrsirave t
mbytura, t plagosura dhe t kapura.

1227

Paragrafi 2.
Ndrkaq, n paragrafin 2 sht parashikuar forma e
rnd e ksaj vepre penale, e cila konsiderohet e kryer, nse
vepra themelore e parashikuar n paragrafin 1 tejkalon lern
prej 10.000 euro, nse egrsira sht e rndsis s
konsiderueshme apo gjuetia sht kryer gjat sezonit t
mbyllur pr gjah ose n grup. Kjo form e cilsuar i
parashikon disa alternative: e para sht vlera e pres (gjahut);
e dyta i prket statusit t egrsirs s vrar ose t zn; treta,
nse gjahu sht kryer gjat sezonit t mbyllur dhe e katrta,
nse gjahu sht kryer n grup.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 parashikohet forma m e rnd e
ksaj vepre penale, e cila konsiderohet e kryer, nse ndonj
person gjuan lloje t rrezikuara ose t rralla t gjahut, gjuetia
e t cilave sht ndaluar ose gjuan lloje t posame, pa pasur
leje t veant pr at lloj gjahu, si dhe kur gjuan me mjete a
metoda pr asgjsim masiv apo duke prdorur drit t
fort.Veprn penale sipas paragrafit 3 e kryen ai q gjuan pa
autorizim lloje t rrezikuara ose t rralla gjahu, (ka
nnkupton kafsht e mbrojtura t gjahut ) dhe nse gjuan me
mjete dhe n mnyra t ndaluara, me t cilat kafsht
asgjsohen n mas.
Me Ligjin pr Gjahun sht parashikuar se vrasja e
egrsirave sht e lejuar me pushk t gjuetis me tyt t gjat
dhe me pushk me sama, por vrasja e ariut, cjapit t alpeve,
deles s egr, drenushs dhe dhis s egr vetm me pushk
kugll me tyt t gjat. Egrsirat sht e ndaluar t gjuhen: n
kohn kur zonat ku ndodhet egrsira jan t rrezikuara nga
prmbytjet, ortekt ose zjarri; me helme, kurthe dhe mjete
dehse, kurse zogjt me rrjeta dhe mjete t tjera pr asgjsim
n mas; duke prdorur mjete motorike, duke shtypur me
mjete motorike, duke prdorur skafe, reflektor, pastaj me
arm
ushtarake,
municion
ushtarak,
me
pushk
gjysmautomatike me m shum se dy fishek etj .
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje, e cila
duhet t prfshij edhe vetdijen
se po veprohet
kundrligjshm, ndrsa kur kemi t bjm me veprn penale t

1228

parashikuar nga paragrafi 3, duhet t ekzistoj edhe vetdija se

egrsirat po gjuhen me mjete apo n mnyrn q sht e
ndaluar dhe me mjete pr asgjsim n mas, pastaj se po gjuan
egrsira pr t cilat duhet leje e posame.
Vepra penale sipas paragrafit 1 dhe format e cilsuara
t parashikuara n paragraft 2 dhe 3 jan t karakterit
blanket. Me rastin e zbatimit t dispozicionit t tyre, ato
duhen plotsuar me dispozita relative nga fusha e gjuetis.
Paragrafi 4.
Egrsirat e gjuajtura dhe mjetet e prdoruara
sekuestrohen detyrimisht.
Konsiderojm se paragrafi 1 duhet riformuluar, duke
sanksionuar vetm paragrafin 2, ngase, kshtu si sht
formuluar tani, edhe vrasja e vetm nj lepuri apo nj pule t
egr do t mund t vihej nn kt norm juridike, gj q
mendojm se nuk sht n rregull, pasi q edhe me Ligjin pr
Kundrvajtjen, gjuetia n kohn kur ajo nuk sht e lejuar,
(sezoni i mbyllur), paraqet kundrvajtje.
Praktika gjyqsore
Kur i akuzuari n kohn kur ishte e ndaluar gjuetia
del n gjah dhe me kt rast mbyt kafsh t egra - nj
kaproll , ai ka konsumuar t gjitha elementet e veprs penale
gjuetia e kundrligjshme e parashikuar me nenin 286.par.1.t
KPK.
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut n Gjilan, P.nr.191/2004,
dat 2.02.2005).
Kur nj drenush e rndomt sht vrar n territorin
e caktuar nga Shoqata e Gjuetarve, nse n ajo zon nuk
sht hapsir egrsirash t rralla dhe nse pr gjuajtjen e saj
nuk krkohet leje e posame, nuk mund t bhet fjal pr
veprn penale t gjuetis s paligjshme t parashikuar nga
neni 127 t LPKr.
Nga arsyetimi:
Fakti se i akuzuari, i cili sht antar i Shoqats
Gjuetarve, paraprakisht nuk ka marr leje nga Shoqata
pikrisht ai ta vras drenushn n kuadr t planit vjetor e
prputhje me nenin 14 dhe 18 t Ligjit pr Gjuetin

s
q
n
t

1229

Republiks s Kroacis dhe vrasjen e drenushs e ka br vet,

pra jo n kuadr t nj organizimi t posam pr nj qllim
t till q do t prfshinte nj numr t caktuar gjuetarsh dhe
q do t ndrmerrej n nj dit dhe jav t caktuar, gj q
nuk sht n prputhje me rregullat e brendshme t Shoqats
s Gjuetarve, paraqet vetm kundrvajtje dhe prodhon
sanksione disiplinore sipas rregullave t Shoqats s tij t
Gjuetarve.
(GJSKr.Kzz-7/84 26.prill.1984).
Nuk bhet fjal pr veprn penale t gjuetis s
kundrligjshme n sezonin e mbyllur sipas nenit 127 par. 1 t
LPKr, n rastin kur sht kryer e ashtuquajtura vrasje
sanitare e drenushs s smur.
(Gjykata e Qarkut Sisak.K-95/88 dat 14 janar1988).
Shitja ose nxjerrja jasht Kosovs e trofeve t
kafshve t egra
Neni 287
(1)
Kushdo q n mnyr t kundrligjshme shet apo
nxjerr jasht Kosovs trofet nga kafsht e egra dnohet
me gjob ose me burgim deri n dy vjet.
(2)
Kushdo q n mnyr t kundrligjshme shet apo
nxjerr jasht Kosovs trofet nga kafsht e egra t kryera
me an t veprs penale nga paragrafi 1 deri n 3 t nenit
286 t ktij Kodi dnohet me gjob apo me burgim deri n
tri vjet.
(3)
Trofet e kafshve t egra konfiskohen.
Vrejtjet kritike
Konsiderojm se shprehja trofet nga kafsht e
egra paragrafi 1.
duhet t jet: trofet e kafshve t egra, si sht n
paragrafin 3.
Paragrafi 1.
Kryerja e ksaj vepre penale shprehet duke nxjerr
jasht Kosovs t trofeve t kafshve t egra. Sipas Ligjit pr
Gjahun, trofe t kafshve t egra konsiderohen brirt e drerit,

1230

edhit apo dhis s e egr, drerit brilopat, muflonit-deles s

egr dhe cjapit t Alpeve; kafka dhe lkura e ariut, e ujkut dhe
e maces s egr, si dhe ekzemplart e tr t pulegrs s
madhe dhe pulegrs s vogl. Trofe t kafshve t egra
konsiderohen edhe ato trofe egrsirash vlera e t cilave sht
m e madhe sesa numri i caktuar i poenve t parashikuar pr
do lloj trofeu t posam , llogaritur sipas formuls
ekzistuese t Kshillit Ndrkombtar pr Gjuetin dhe
Mbrojtjen e Egrsirave. Nxjerrja jasht vendit e trofeve t
kafshve t egra mund t bhet vetm me leje t organit
kompetent.
Paragrafi 2.
Forma e cilsuar e ksaj vepre penale sht
parashikuar n paragrafin 2 dhe ajo konsiderohet e kryer n
rastet kur ndonj person shet apo nxjerr n mnyr t
kundrligjshme jasht Kosovs trofe t kafshve t egra, t
vna n dor me an t veprs penale t parashikuar nga neni
286 par. 1 deri n 3. Kjo form bhet e cilsuar pr faktin se
kryersi s pari gjuan kafsh t egra n mnyr t
kundrligjshme e pastaj kto trofe t kafshve t egra edhe i
nxjerr jasht shtetit.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra mund t kryhet vetm me dashje, e cila prfshin n
vete edhe vetdijen se sht e ndaluar shitja a nxjerrja jasht
kufijve t Kosovs e trofeve t kafshve t egra.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht parashikuar q trofet e kafshve t
egra konfiskohen.
Edhe ky inkriminim konsiderojm se duhet riformuluar
pr faktin sepse, sipas formulimit t tanishm nxjerrja jasht e
vetm nj lkure drenushe do t konsiderohej vepr penale,
gj q prbn nj absurditet. Mendojm se do duhej
sanksionuar vetm nxjerrja e trofeve elite t vlers s madhe
apo trofeve elite n numr t madh.
Peshkimi i kundrligjshm
Neni 288

1231

(1)
Kushdo q peshkon duke prdorur eksploziv,
rrym elektrike, helm ose mjete helmuese dhe me kt
shkakton ngordhjen e peshqve ose peshkon n mnyr t
dmshme pr shumimin e peshqve, dnohet me gjob ose
me burgim deri n nj vit.
(2)
Peshqit dhe pajimet e peshkimit konfiskohen
(1) Objekt i veprs penale
jan peshqit. Ky
inkriminim, si ekziston tani, nuk prfshin kafsht e tjera q
jetojn n uj. Mendojm se do duheshin prfshir
prkatsisht mbrojtur edhe kafsht e tjera q jetojn n uj.
Peshkimi mund t bhet vetm n mnyrn dhe me
mjete e lejuara nga Ligji pr Peshkimin dhe dispozitat e
posame. Format e caktuara t peshkimit t kundrligjshm q
i shkaktojn dm m t madh peshkataris, si deg e
rndsishme e ekonomis, jan t parashikuara si vepr
penale.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht
peshkimi i peshqve me mjete t caktuara t palejueshme,
prkatsisht n mnyr t kundrligjshme.
Paragrafi 1.
Forma e par e ksaj vepre penale sht gjuajtja e
peshqve me eksploziv, me rrym elektrike, me helm ose mjete
helmuese. Pr ekzistimin e ksaj forme t veprs penale sht
e nevojshme q, duke prdorur mjete t ndaluara, t
shkaktohet ngordhja e peshqve. Ashtu si sht formuluar
dispozita ligjore, (q ka sanksionuar pasojn konkrete ngordhjen e peshqve), pr t ekzistuar kjo vepr penale sht
irelevante se sa sht sasia e peshqve t ngordhur, ka
vlersojm se sht absurde, ngase edhe ngordhja e vetm 10
peshqve do t mund sanksionohej sipas ktij inkriminimi.
Konsiderojm se do t duhej t sanksionohej vetm ngordhja e
peshqve n prmasa t gjera apo n vler t madhe, si ka
qen e sanksionuar m par, por edhe si sht e sanksionuar
me ligjet penale t rajonit.
Forma e dyt e ksaj vepre penale qndron n
peshkimin e peshqve n mnyrn q sht e dmshme pr
shumimin e tyre. Mnyra e ndaluar e peshkimit do t ishte,
p.sh., znia e rrjedhs s ujit, mbyllja, ndrrimi i drejtimit t

1232

rrjedhs s ujit apo shterimi i ujit nga rezervatet e peshqve,

lshimi i shpejt i ujit nga liqenet apo akumuluesve t tjer.
Pr ekzistimin e ksaj forme t veprs penale nuk sht
e domosdoshme q t ndodh ngordhja e peshqve, por n do
rast duhet vrtetuar nse mnyra me t ciln sht peshkuar
ka qen e dmshme pr shumimin e peshqve.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje, e cila
duhet t prfshij edhe vetdijen se mjetet dhe mnyra e
peshkimit jan t ndaluara.
Nse me prdorimin e mjeteve t caktuara pr peshkim
jan konsumuar edhe elementet e ndonj vepre tjetr penale
me objekt t ndryshm mbrojts, (p.sh., shkaktimi i rrezikut t
prgjithshm), do t ishte i mundshm bashkimi i ksaj vepre
penale me veprn penale t peshkimit t kundrligjshm .Nse
me peshkim t kundrligjshm jan realizuar elementet edhe
t ndonj vepre tjetr penale t prfshir n kt kapitull,
(p.sh., vepra penale e ndotjes s mjedisit), konsiderojm se kjo
vepr themelore e peshkimit t kundrligjshm do t
inkludohej n at vepr penale, (me aplikimin e principit t
inkluzionit n raport me veprn penale pr t ciln sht
parashikuar dnim m i but).
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar detyrimi i shqiptimit
t dnimit plotsues, konfiskimi i pajimeve dhe i pres.

Praktika gjyqsore.
Prvetsimi i kundrligjshm i peshqve dhe kafshve
t tjera t ujit nga lumi dhe hapsirat e tjera t ngritura, n t
cilat kultivohen ato, nga personi t cilit peshqit dhe kafsht e
tjera ujore i jan besuar n pun, nuk paraqet vepr penale t
peshkimit t kundrligjshm t parashikuar nga neni 128 par.
1 t LPKr, por vepr penale t vjedhjes t parashikuar nga
neni 130 par.1 t LPKr.
(Qndrim juridik i Mbledhjes s zgjeruar t Degs Penale t
GJSKr, dat 17 qershor 1985)

1233

Dmtimi, shkatrrimi dhe nxjerrja e paautorizuar e

monumenteve ose
objekteve t mbrojtura jasht Kosovs
Neni 289
(1)
Kushdo q dmton ose shkatrron monumentin
ose objektin e mbrojtur kulturor, historik, fetar, shkencor
apo natyror dnohet me burgim deri n dy vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni sht
kryer ndaj monumentit ose objektit t mbrojtur kulturor,
historik, fetar, shkencor apo natyror me vler t posame
apo rezulton me dmtimin e rnd, kryersi dnohet me
burgim deri n tri vjet.
(3)
Kushdo q pa autorizim prkats t organit
kompetent dhe duke shkelur t drejtn ndrkombtare
nxjerr jasht Kosovs monumentin ose objektin e
mbrojtur kulturor, historik, fetar, shkencor apo natyror
dnohet me burgim deri n nj vit.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 3 i ktij neni ka t
bj me monumentin ose objektin e mbrojtur kulturor,
historik, fetar, shkencor apo natyror me vler t posame,
kryersi dnohet me burgim deri n tri vjet.
(5)
Sipas ktij neni, monument ose objekt i mbrojtur
kulturor, historik, fetar, shkencor apo natyror do t thot
objekt nderimi i nj komuniteti fetar i cili ndodhet n
pronn e caktuar pr shrbim fetar, gur varri, monument
publik, monument natyror, objekt artistik, shkencor apo
artizanat i cili ruhet n koleksionin publik ose n
ekspozita publike, objekt i cili shrben pr ndonj nevoj
publike ose zbukuron rrugn publike , sheshin apo
parkun, atraksionin natyror apo nj lloj t rrezikuar t
kafshve apo t bimve.
Inkriminimi i prmbajtur n kt nen ofron mbrojtje
penalo-juridike t monumenteve kulturore dhe objekteve t
mbrojtura natyrore.
Paragrafi 1.
Vepra penale sipas paragrafit 1 qndron n dmtimin
ose asgjsimin e monumenteve kulturore, historike, fetare a
shkencore dhe objekteve t mbrojtura natyrore. Sipas Ligjit

1234

Pr Trashgimin Kulturore, trashgimi kulturore historike

prkatsisht t mira
kulturore historike konsiderohen
paluajtshmrit dhe sendet e luajtshme, grupet dhe trsit e
tyre me rndsi t posame kulturore dhe historike, bazuar n
cilsit themelore dhe prejardhjen e tyre. T mira (pasuri) t
trashgimis kulturore-historike jan : monumentet kulturore,
lokalitetet arkeologjike, monumentet e shnuara dhe t mirat e
tjera t caktuara me kt ligj, pastaj veprat nga fusha e artit
figurativ, zejtaris, tekniks, materiali muzeor, materiali
arkivor, bibliotekat e vlefshme, librat e vjetr dhe t rrall,
filmat dhe materiali filmik.
Sipas Ligjit pr Mbrojtjen e Natyrs, territore t
mbrojtura jan: territoret e mbrojtura natyrore t destinuara
pr qllime shkencore ose pr mbrojtjen e kafshve, parqet
nacionale t krijuara me qllim t mbrojtjes s ekosistemeve
dhe rekreacionit, monumentet natyrore t destinuara me
qllim t ruajtjes s karakteristikave specifike t natyrs,
peizazhet e mbrojtura t themeluara me qllim t ruajtjes s
peizazheve. Me kt Ligj parashikohet edhe mbrojtja e
posame e llojeve t caktuara t bimve dhe kafshve.
Sipas prshkrimit ligjor t veprs penale n paragrafin
1 t ktij neni, objekt i ksaj vepre penale jan vetm
monumentet dhe objektet e mbrojtura, d.m.th. vetm ato
monumente dhe objekte, t fardo natyre qofshin, q jan t
mbrojtura me ligj, por jo t gjitha monumentet dhe objektet q
kan vlera t tilla, nse nuk jan t mbrojtura me ligj, ka
konsiderojm se sht n rregull pr faktin se, po t ishin
objekt i ksaj vepre penale t gjitha objektet dhe monumentet
kulturore, shkencore, historike, fetare etj., kjo do t onte n
interpretime arbitrare t asaj se ka duhet konsiderohet
monument dhe objekt kulture si dhe do t shkaktonte
vshtirsi me rastin e vrtetimit t dashjes s kryersit.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra mund t kryhet vetm me dashje q duhet t
prfshij edhe vetdijen e kryersit pr cilsit e objektit
kryers.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht sanksionuar forma e cilsuar e
veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1, e cila dallon nga

1235

ky paragraf vetm pr aq sa monumentet dhe objektet e

dmtuara krkohet t jen me vler t posame apo t psojn
dmtim t rnd. Shpallja e ndonj monumenti a objekti t
mbrojtur me vler t posame bhet ma vendim t organit
kompetent, ndrsa shtja se kur do t duhej konsideruar
dmtimi si i rnd, (mendojm se shum m e qart do t
ishte po t thuhej dm i konsiderueshm), do t duhej
zgjidhur me nj qndrim juridik t Gjykats Supreme, i cili
do t prcaktonte se mbi ciln vler t dmit t monumenteve
dhe objekteve t tilla dmtim konsiderohet i rnd (dm i
konsiderueshm).
Paragrafi 3.
Vepra penale sipas paragrafit 3 t ktij neni qndron
n nxjerrjen jasht shtetit t monumenteve t kulturs apo
objekteve natyrore t mbrojtura, pa leje t organit kompetent.
Kushtet pr nxjerrjen jasht shtetit t monumenteve dhe
objekteve t prmendura m lart jan prcaktuar me Ligjin
pr Trashigimin kulturore dhe Ligji pr Institucionet
Kulturore. N do rast, pr nxjerrjen e tyre jasht shtetit sht
e nevojshme leja e organit kompetent. Transportimi apo
nxjerrja e monumenteve dhe objekteve t ktilla t mbrojtura
jasht shtetit kryersi mund ta bj vet drejtprdrejt ose n
mnyr t trthort, p.sh., duke ngarkuar n anije a n
aeroplan.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht parashikuar forma e cilsuar e
veprs s kryer sipas paragrafit 3 dhe ajo ekziston nse
monumentet apo objektet e mbrojtura t nxjerrja jasht vendit
kan vler t posame .
Punimet e paautorizuara dhe prvetsimi i monumenteve
kulturore
Neni 290
(1)
Kushdo q pa autorizimin prkats t organit
kompetent kryen pun t konservimit, restaurimit apo
punime hulumtuese n ndonj monument kulturor ose,

1236

prkundr ndalimit t organit kompetent, kryen grmime

a hulumtime arkeologjike dhe me kt e shkatrron ose e
dmton rnd monumentin kulturor apo karakteristikat e
tij, dnohet me gjob apo me burgim deri n dy vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni sht
kryer ndaj monumentit kulturor me vler apo me rndsi
t posame ose rezulton me dmtim t madh, kryersi
dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n tri vjet.
(3)
Kushdo q gjat hulumtimeve arkeologjike apo t
hulumtimeve
t tjera prvetson ose merr objektin e
grmuar a objektin e gjetur n ndonj mnyr tjetr, i cili
paraqet monument t kulturs, dnohet me dnimin e
parashikuar nga paragrafi 2 i ktij neni.
1. Sipas Ligjit Pr Trashgimin Kulturore , t mirat e
mbrojtura ruhen n gjendjen e tyre burimore, natyrore apo t
gjetur, e nse u jan ekspozuar faktorve t pavolitshm
natyror dhe faktorve t tjer, si dhe t gjith dmtimeve t
tjera biologjike, kimike dhe fizike, shkatrrimeve, asgjsimeve
t cilat ndrrojn cilsit dhe pamjen e tyre, ather
ndrmerren masa adekuate mbrojtse, n mnyr qw t mirat
e rrezikuara t sillen n gjendjen e mparshme, t ruhen nga
rnia e mtejme apo t rivitalizohen. Me ligj sht parashikuar
q punt n t mirat e mbrojtura, t cilave drejtprdrejt apo
trthorazi mund tu ndrrohet pamja, cilsit, autenticiteti a
burimi i tyre; punt e konservimit dhe punt e restaurimit t t
mirave t mbrojtura, si dhe adaptimi dhe rivitalizimi i tyre,
mund t kryhen vetm me plqimin, prkatsisht lejen e
organit kompetent. Po kshtu do t veprohet edhe me krkimet
arkeologjike dhe krkimet tjera.
Veprimi i kryerjes s veprs penale t parashikuar nga
paragrafi 1 i ktij neni qndron n kryerjen e punve t
konservimit, restaurimit a punve krkimore n monumentet e
kulturs, pa leje t organit kompetent, apo kryerja e krkimeve
arkeologjike dhe hulumtuese prkundr ndaless, prkatsisht
pa leje t organit kompetent.
Pr ekzistimin e veprs penale t parashikuar nga
paragrafi 1 i ktij neni sht e nevojshme q, me veprimet e
ndrmarra, monumenti i kulturs t jet asgjsuar, t jet
dmtuar rnd apo ti ket humbur cilsit e monumentit. Ky

1237

prshkrim ligjor i veprs sht element objektiv

i
inkriminimit.
Pr shprehjet monument kulture, asgjsimi apo
dmtimi i monumentit t kulturs, shih komentin te neni 289.
Prpos asgjsimit apo dmtimit t rnd t monumentit t
kulturs, si element objektiv i ktij inkriminimi, alternativisht
sht prcaktuar edhe humbja e cilsive t monumentit. Ky
element doher do t plotsohej kur, pr shkak t ndrmarrjes
s veprimeve t caktuara, cenohen autenticiteti a cilsit
themelore t monumentit t kulturs pr t cilat ai ka pasur
rndsi t posame historike.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra mund t kryhet vetm me dashje.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni sht sanksionuar forma e
cilsuar e ksaj vepre penale, e cila ekziston nse vepra penale
e parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni sht kryer ndaj
monumentit t kulturs me vler t posame ose kur rezulton
me dmtim t madh. Pr kto rrethana t cilsuara, shih
komentin pr paragrafin 2 t nenit 289.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 t ktij neni sht parashikuar si vepr
penale vetm marrja e objekteve q paraqesin monument
kulture gjat procesit krkimor-hulumtues.
Kapitull XXV
VEPRAT
PENALE
KUNDR
SIGURIS
S
PRGJITHSHME T NJERZVE DHE PASURIS
Kryerja e punve t caktuara dhe prdorimi i mjeteve
t caktuara mund t paraqes rrezik pr jetn, integritetin
trupor dhe shndetin e njerzve, prkatsisht pr pasurin.
Numri dhe rndsia e veprimeve t ktilla si dhe i mjeteve t
prdorura, me prparimin e shkencs, po shnojn rritje t
vazhdueshme. Shfrytzimi i burimeve t fuqishme dhe sasive

1238

t mdha t energjis dhe prdorimi i arritjeve teknike n t

gjitha segmentet e ekonomis, veanrisht n procesin e
prodhimit, por edhe n jetn e prditshme t qytetarve. sht
jokontestuese nevoja e shoqris bashkkohore pr nj
eksploatim sa ma t madh t zbulimeve shkencore, t cilat
ojn drejt progresit t njerzimit, por sht e domosdoshme
edhe krkesa q mjetet e tilla t shfrytzohen me prdorimin e
masave t siguris, n mnyrn q nuk do t sillte n rrezik
sigurin e njerzve dhe t pasuris. Mbrojtja e njerzve dhe e
pasuris nga veprimet prgjithsisht t rrezikshme realizohet
para s gjithash prmes nj sistemi adekuat t masave
preventive, por jan t domosdoshme edhe normat e caktuara
penalo-juridike, t cilat, sipas kushteve ligjore, zbatohen n
rastet e shkaktimit t rrezikut t prgjithshm pr njerzit dhe
pasurin.
Pr shkak t aktualitetit gjithnj m t madh n jetn
bashkkohore, veprat penale me t cilat vihet n rrezik jeta
dhe integriteti trupor i njerzve dhe t mirat materiale kan
qen objekt trajtimi i shum kongreseve ndrkombtare, si
ishte ai i Roms, i mbajtur n vitin 1969. N kt Kongres,
ndr t tjera, qe konstatuar se veprimet e tilla, q vn n
rrezik jetn, integritetin trupor dhe pasurin jan n rritje
permanente dhe imponojn nevojn pr zhvillimin e nj
mekanizmi n drejtim t mbrojtjes s jets, integritetit trupor
dhe sigurimit t t mirave materiale, duke i urdhruar dokujt
q sjelljet e veta tua prshtat ktyre qllimeve; q situatat e
tilla t shprehen edhe n planin penalo- juridik, nprmjet
zhvillimit t rregullave juridike, t cilat kan pr qllim
mbrojtjen e individit - kolektiviteteve t tij dhe sanksionimit
t veprimeve dhe lshimeve q prodhojn rrezik; q n
procesin e konstituimit t veprave penale t sjelljes n rrezik,
t respektohet me rreptsi edhe principi i legalitetit, duke i
prkufizuar konkretisht
format e rrezikut
dhe duke
identifikuar juridikisht rrethin e personave q u nnshtrohen
detyrimeve t posame profesionale.
Ndrmarrja e veprimeve t prgjithshme t rrezikshme
dhe prdorimi i mjeteve t rrezikshme mund t jet mnyr
pr kryerjen e shum veprave penale, veanrisht t veprave
penale kundr jets dhe trupit dhe veprave penale kundr
pasuris. Jo pr shkak t specifikave t tij, t cilat, para se
gjithash, kan t bjn n veprimin e kryerjes dhe shkaktimin

1239

e pasojave, kto veprime jen vetvetiu t rndsishme, gj q

arsyeton inkriminim e tyre n kuadr t grupit t veant t
veprave penale t emrtuara si vepra penale kundr siguris
s prgjithshme t njerzve dhe pasuris.
Karakteristika e veprave penale nga ky kapitull jan:
S pari, me kryerjen e ktyre veprave penale
shkaktohet nj rrezik i prgjithshm pr jetn e njerzve dhe
pr pasurin n vllim t madh. Duke pasur parasysh natyrn e
veprimeve prgjithsisht t rrezikshme dhe cilsit e mjeteve
prgjithsisht t rrezikshme,
ndrmarrja, prkatsisht
prdorimi i tyre krijon nj gjendje t rrezikshme, gjendje t
rrezikimit, pasojat konkrete t t cilit nuk mund t
parashikohen dhe t kufizohen apriori. N teori, lidhur me
kto veprime, thuhet se veprimi i kryersit qndron n lirimin
e fuqive t krijuara natyrore apo artificiale, t cilat ai nuk
sht n gjendje ti mbaj nn kontroll. Rreziku q shkaktohet
me kto veprime sht ekspansiv.
S dyti, rreziku i prgjithshm, si pasoj e veprimit t
rrezikshm, qndron n rrezikimin e jets apo trupit t nj
rrethi t paprcaktuar individualisht t njerzve, apo nj
individi t paprcaktuar, prkatsisht n shkaktimin e rrezikut
pr sendin e paprcaktuar individualisht apo sendin q paraqet
pasuri n vllim t madh.. Nj rrezikim i till ka karakter t
rrezikut t prgjithshm, ngase rrezikon sigurin e do
personi, prkatsisht do sendi q ndodhet n zonn e veprimit
t rrezikut t shkaktuar. Pikrisht ktu qndron dallimi
themelor mes veprave penale kundr siguris s prgjithshme
t njerzve dhe pasuris dhe numrit m t madh t veprave t
tjera penale me t cilat parimisht rrezikohet, prkatsisht
dmtohet nj personi i prcaktuar individualisht apo nj
pasuri e caktuar. P.sh. manipulimi i pakujdesshm i
eksplozivit n nj hapsir t lir, n afrsi t vetm nj
personi t caktuar, q ka pasur pr pasoj shprthimin dhe
shkaktimin e lndimeve t rnda trupore ndaj atij personi,
paraqet vepr penale t lndimit t rnd trupor t shkaktuar
nga pakujdesia, mirpo veprimi i njjt i ndrmarr n rrug,
n t ciln lvizin njerz, apo n puntori ku ndodhet nj
numr i caktuar a numr i madh puntorsh, pa marr
parasysh nse pr pasoj t shprthimit ka ndodhur lndimi i
njerzve apo dmtimi i pasuris - do t kualifikohej si vepr

1240

penale e shkaktimit t rrezikut t prgjithshm, pra si vepr

penale kundr siguris s njerzve dhe pasuris.
N teori ka mendime q veprat penale kundr siguris
s prgjithshme t njerzve dhe pasuris ekziston edhe n
situatn kur sht rrezikuar jeta, prkatsisht integriteti trupor
edhe i nj personi t vetm, t prcaktuar konkretisht. Ky
qndrim arsyetohet me at se synimi i ktyre veprave penale
sht veprimi i prgjithshm i rrezikshm, d.m.th., veprimi i
cili qndron n lirimin e fuqive t cilat kryersi nuk sht n
gjendje ti v nn kontrollin e vet dhe pr kt arsye me
veprime t tilla rrezikohet siguria e prgjithshme e njerzve, e
cila nnkupton edhe sigurin e do personi, jeta prkatsisht
integriteti i t cilit me veprimet e tilla sht vn n rrezik. Ky
qndrim nuk ka gjetur prkrahje pr faktin se anashkalon
natyrn e grupit t ktyre veprave penale, si vepra penale
kundr siguris s prgjithshme, dhe n aplikimin praktik do
t onte n mnjanimin e dallimeve ndrmjet ktyre veprave
penale dhe veprave tjera penale t rrezikimit prkatsisht
dmtimit.
S treti, rreziku i prgjithshm, si pasoj e veprs
penale kundr siguris s prgjithshme t njerzve dhe
pasuris, mund t jet konkrete ose abstrakte.
Rreziku i prgjithshm (i drejtprdrejt) ekziston kur,
sipas prvojs s prgjithshme, ekziston mundsia e afrt dhe
reale t ndodh dmtimi i s mirs s mbrojtur jets a trupit
t njeriut, prkatsisht pasuris n vllim t madh. Rreziku n
raste t tilla sht objektiv, real dhe konkret; e mira e mbrojtur
ndodhet n rrezik t drejtprdrejt pr tu dmtuar. Te
shumica e veprave penale kundr siguris s prgjithshme t
njerzve dhe pasuris rreziku konkret paraqet element ligjor
t veprs penale; ekzistimi i tij duhet t dshmohet dhe
vrtetohet n do rast konkret. Ky rrezik, n formn e tij
konkrete, duhet t jet i prfshir n dashjen e kryersit,
prkatsisht pakujdesin e tij, nse ligji pr nj vepr t till
parashikon prgjegjsin edhe pr pakujdesi.
Rreziku abstrakt gjithashtu nnkupton mundsin e
dmtimit t s mirs s mbrojtur, mirpo nj mundsi e till
nuk sht e afrt dhe e drejtprdrejt, por e largt; ajo
paraqitet me vet ndrmarrjen veprimit prgjithsisht t
rrezikshm, prkatsisht prdorimin e mjeteve me rrezik t
prgjithshm.

1241

Rreziku abstrakt nuk duhet vrtetuar, ai supozohet dhe

paraqet motiv ligjdhns t inkriminimit; ai, pr shkaqet e
prmendura, nuk futet si element i posam i veprs penale
dhe nuk duhet vrtetuar. Veprat penale t ktij grupi jan:
asgjsimi , dmtimi ose heqja e instalimeve publike, dmtimi
asgjsimi dhe heqja e pajisjeve publike, transportimi i
kundrligjshm i lndve eksplozive ose t ndezshme.
Te forma themelore e ktyre veprave penale t ktij
grupi pasoja sht konkrete, domethn rreziku i prgjithshm
pr jetn e njeriut dhe pasurin. Disa nga kto vepra penale
marrin form t cilsuar, nse me kryerjen e tyre sht
shkaktuar dmtimi i s mirs s mbrojtur dmtimi i pasuris
n prmasa t mdha, lndime t rnda trupore t ndonj
personi apo vdekja e nj ose m shum personave.
Dashja sht forma themelore fajit te veprat penale
kundr siguris s njerzve dhe pasuris. Mirpo pr disa nga
kto vepra penale prgjegjsia penale ekziston edhe kur jan
kryer nga pakujdesia. Ato jan: shkaktimi i rrezikut t
prgjithshm; asgjsimi, dmtim ose heqja e instalimeve
publike; dmtimi , asgjsimi dhe heqja e pajisjeve mbrojtse ;
punimet ndrtimore t kundrligjshme.
Te format e cilsuara t veprs penale, pr t ekzistuar
prgjegjsia penale sht e nevojshme q, n raport me
pasojn m t rnd (vdekjen e nj a m shum personave,
lndimin e rnd trupor t ndonj personi a dmtimin material
n prmasa t mdha), kryersi t ket vepruar me pakujdesi.
N kt grup t veprave penale nuk jan prfshir t
gjitha veprat penale t cilat, pr shkak t natyrs
prgjithsisht t rrezikshme t veprimit
a mjeteve t
prdorura, krijojn rrezik t prgjithshm ose konkret pr
jetn dhe trupin e njeriut, prkatsisht pr pasurin. Nj pasoj
t ktill e shkaktojn edhe numri m i madh i veprave t tjera
penale t cilat, megjithat, pr shkak t rndsis s objektit
tjetr t mbrojtur, prfshihen n grupe t tjera. Ato jan para
s gjithash veprat penale me t cilat rrezikohet jeta a trupi i
njerzve, prkatsisht pasuria n trafikun publik. N mesin e
veprave penale kundr shndetit t njerzve dhe mjedisit,
vepra t tilla jan: prodhimi dhe vnia n qarkullim e artikujve
t dmshm ushqimor, kontrollimi i pandrgjegjshm i
mishit t destinuar pr konsum, ndotja e ujit t pijshm, ndotja
e ajrit, ujit dhe toks etj. Rrezikimi i siguris n pun, q

1242

sht parashikuar si vepr penale kundr t drejtave n

marrdhnien e puns, gjithashtu ka pr pasoj rrezikun
abstrakt pr jetn dhe shndetin e njerzve.
Elemente t veanta, t cilat e bjn m t ndryshme
nga veprat e tjera penale t ktij grupi, ka vepra penale e
mosmnjanimit t rrezikut e parashikuar nga neni 296 i
KPK, tek e cila veprimi i kryerjes nuk qndron n krijimin e
rrezikut, por n mosndrmarrjen e veprimeve me qllim t
evitimit t rrezikut tashm t shkaktuar, prkatsisht n
pengimin e personave t tjer n ndrmarrjen e veprimeve pr
mnjanimin e rrezikut q tashm ekziston.
Shkaktimi i rrezikut t prgjithshm
Neni 291
(1)
Kushdo q me an t zjarrit, vrshimeve, armve,
eksplozivit, helmit ose gazit helmues, rrezatimit jonizues,
forcs mekanike, me energji elektrike ose me ndonj
energji tjetr t fardo lloji shkakton rrezik t madh pr
jetn e njerzve apo pr pasurin e nj rndsie thelbsore
dnohet me burgim prej tre muajve deri n tri vjet .
(2)
Personi zyrtar apo personi prgjegjs i cili n
kundrshtim me dispozitat pr detyrat e puns s tij nuk i
vendos pajisjet pr mbrojtje nga zjarri, vrshimi,
eksplodimi, helmimit ose pr mbrojtjen nga gazrat
helmuese apo nga rrezatimi jonizues, nga forcat mekanike,
nga energjia elektrike ose nga ndonj energji tjetr t
fardo lloji, apo kto pajisje nuk i mirmban n gjendje
t rregullt a nuk i v n prdorim ose n prgjithsi nuk
vepron sipas rregullave ose rregulloreve teknike mbi
masat mbrojtse dhe me kt shkakton rrezik t madh pr
jetn e njerzve apo pr pasurin me vler thelbsore
dnohet me dnimin nga paragrafi 1 i ktij neni.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia , kryersi dnohet me gjob ose me
burgim deri n nj vit.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor t ndonj personi apo
me dm material thelbsor, kryersi dnohet me burgim
prej nj deri n tet vjet, e kur vepra penale rezulton me

1243

vdekjen e nj apo m shum personave, kryersi dnohet

me burgim prej nj deri n dymbdhjet vjet.
(5)
Nse vepra penale nga paragrafi 4 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor apo me dm thelbsor
material, kryersi dnohet me burgim deri n pes vjet,
ndrsa kur vepra penale rezulton me vdekjen e nj apo m
shum personave , kryersi dnohet me burgim prej nj
deri n tet vjet.
Vepra penale qndron n shkaktimin e rrezikut pr
jetn a pr pasurin n vllim t madh me veprim
prgjithsisht t rrezikshm ose me mjete t rrezikshme a me
veprime t palejueshme, n raport me pajimet q shrbejn pr
mbrojtje nga rreziqet e tilla. Sipas elementeve t saj, ajo sht
vepr penale e prgjithshme e ktij grupi; n t jan t
prfshira t gjitha karakteristika e prbashkta t veprs
penale kundr siguris s prgjithshme t njerzve dhe
pasuris, ndrsa t gjitha veprat e tjera penale paraqesin nj
form t posame t shkaktimit t rrezikut t prgjithshm.
Prandaj, kjo vepr penale ekziston vetm po qe se me kryerjen
e saj nuk sht realizuar ndonj vepr penale e posame
kundr siguris s prgjithshme t njerzve dhe pasuris.
Paragrafi 1.
Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni
qndron n shkaktimin e rrezikut pr jetn e njerzve a
pasurin n vllim t madh dhe ai: me zjarr, vrshim, arm,
helm, eksploziv, gaz helmues, rrezatim jonizues, forc
mekanike, energji elektrike ose ndonj energji tjetr.
Konsiderojm se veprim i kryerjes do t duhej t quhej
edhe fardo veprimi tjetr prgjithsisht i rrezikshm a
mjet
prgjithsisht i rrezikshm, sepse ashtu do t
mbuloheshin t gjitha situatat q mund t paraqiten n
praktik, (kshtu ishte i formuluar prshkrim ligjor i ksaj
vepre penale sipas ish- LPK dhe po kshtu e kan t
formuluar t gjitha ligjet penale t tanishme n rajon).
Vepra penale e parashikuar n paragrafin 1 paraqet
vepr penale t prgjithshme, n raport me veprat e tjera
penale t ktij kapitulli, t cilat paraqiten si form e veant e
ksaj vepre penale t prgjithshme. Nga karakteri i
prgjithshm i ksaj vepre penale rezulton edhe karakteri i saj

1244

subsidiar, ngase ajo do t ekzistoj vetm po qe se n nj rast

konkret nuk jan realizuar elementet ligjore t ndonj vepre
tjetr penale t ktij kapitulli.
Zjarr, n kuptim t ktij inkriminimi, paraqet stuhia e
zjarrit e q zgjerohet n mnyr t pakontrolluar, do
shkaktim zjarri q mund t zgjerohet n at mnyr sa t
prfshij, prpos atij objekti ku ka rn, edhe m shum sende
prkatsisht objekte, duke qen me kt rast irelevante se n
far mnyre sht shkaktuar zjarri dhe me cilat mjete sht
ndezur objekti i zjarrit, si sht e parndsishme vlera e
sendit dhe nse sendi sht n pronsi t kryersit apo t
ndonj personi tjetr ose bhet fjal pr nj send t braktisur.
Pr ekzistimin e zjarrit nuk sht e domosdoshme q ai
t jet me flak t theksuar, pasi q zjarri, n kuptim t ktij
inkriminimi, ekziston edhe kur ai vetm tymos, shpesh edhe
pa flak t dukshme, (qymyri n lokale t mbyllura, objektet e
kalbura n vendet me ajr t pamjaftueshm etj.
E rndsishmja te kjo form e veprimit qndron jo aq
te ndezja dhe asgjsimi i sendit t djegur, sa te shkaktimi i
zjarrit, i cili ka fuqin e prhapjes s pakontrolluar.
Vepra sht kryer me vet ndezjen e objektit, kur
zjarri ka kapluar objektin n at mnyr sa mund t
zgjerohet m tej edhe n rast se objekti i mhershm i ndezur
sht mnjanuar nga aty.
N kuptim t ktij inkriminimi, shkaktimi i vrshimit
konsiderohet do lshim i ujit nga kufijt natyror ose
artificial n sasi prgjithsisht t rrezikshme, q marrin
karakter stuhie, mosprballimi, moskontrolli dhe zgjerimi
n territore t reja, n t cilat uji nuk ka ekzistuar.
Vrshim paraqet lirimi i sasive t mdha t ujit,
veprimi i t cilit nuk mund t ndalet, ashtu q numri m i
madh i objekteve apo siprfaqeve t mdha futen nn uj. Pr
ekzistimin e ksaj vepre penale, nuk sht relevante nga ku
sht liruar uji, (nga lumi, liqeni, deti, kanali apo siprfaqe t
tjera me uj), dhe n far mnyre sht shkaktuar vrshimi,
(p.sh., nga rrzimi i digave, prishja e argjinaturave, znia e
rrjedhjes s ujit me ndrtim n t etj). Por, sht e
domosdoshme q t jet liruar nj sasi e till e ujit q t jet
shndrruar n stuhi, e cila shkatrron para vetes do penges
dhe prmbyt siprfaqe t mdha. Pra,j nuk konsiderohet

1245

shkaktimi i vrshimeve lirimi i ujit nga kroi, cisterna apo

rezervuari.
Shprehjet eksploziv, helm dhe rrezatime jonizuese
duhen interpretuar konform dispozitave ligjore me t cilat
rregullohet prodhimi, vnia n qarkullim, kushtet e prdorimit
t substancave jonizuese si dhe rregullat e mbrojtjes nga
ndikimi i dmshm i substancave t tilla.
Eksplodimi (shprthimi) sht shprndarje e shpejt
e sasis s ndonj trupi, e prcjell me zhurm dhe veprim
shkatrrues ndaj rrethit ku ndodh ai dhe shkaktohet me
aktivizimin e materialeve shprthyese, t cilat prbhen nga
materie kimike t ngurta apo t lngta, si dhe objekteve t
mbushura me materie t tilla, q kan aftsi t lirimit t
energjis n form t nxehtsis po gazrave Aktivizimi i
materieve shprthyese mund t bhet n mnyra t ndryshme
me pajisje t veant, me ndezje, me goditje, me frkim etj.
Helmet konsiderohen substanca t ndryshme, t cilat
n organizmin e njeriut shkaktojn veprime t ndryshme
shkatrruese dhe preparatet q, me aplikimin e proceseve
prkatse teknologjike, fitohen nga kto substanca. Rrezikimi
i jets ose i trupit t njerzve, prkatsisht t pasuris me
helme mund t bhet me do veprim me t cilin mundsohet
shprndarja e pakufizuar e helmit, (lshimi i gazrave
helmuese, ndotja e ushqimit ose e ujit me helm etj).
Helme jan substanca biologjike a me origjin natyrore
dhe preparatet nga substancat e tilla, t cilat, me futjen n
organizm ose n kontakt me organizmin, mund ta rrezikojn
jetn a shndetin e njerzve apo mund t ndikojn dmshm
n mjedisin jetsor.
Rrezatim jonizues sht ai q zhvillohet nga veprimi i
materieve radioaktive. Ai vepron n mnyr shkatrruese n
organizmin e gjall, duke i shkatrruar qelizat e tij. Nse
proceset teknologjike t manipulimit t materieve radioaktivea
apo pajisjet n t cilat ndodhen materie t tilla nuk aplikohen
n prputhje me rregullat prkatse, krijohet rrezik i madh pr
jetn dhe shndetin e njerzve. Kjo form e veprs penale do
t ekzistonte kur ndonj person, me veprim apo mosveprim,
shkakton kt rrezatim dhe n at mnyr sjell n rrezik jetn
ose integritetin trupor t njerzve, prkatsisht pasurin n
vllim t madh.

1246

Substancat radioaktive jan materie q, prve tjerash,

prmbajn prbrs t paqndrueshm, me shkatrrimin e t
cilve emitohen rrezatime jonizuese, efekti i t cilave tejkalon
parametrat e caktuar me dispozita t posame.
Fuqi mekanike sht ajo q krijohet apo bartet
nprmjet motorit. Pr ekzistimin e veprs nuk sht me
rndsi se pr far motori bhet fjal, far energjie lirojn
dhe far materie shfrytzojn ata n krijimin e nj energjie t
till. Esenciale sht q fuqia q krijon rrezik pr njerzit apo
pasurin t jet prodhuar me punn e motorit.
Rreziku i prgjithshm pr jetn a trupin e njerzve
ose pr pasurin n vllim t mdha mund t shkaktohet me
vet punn e motorit ose me punn e pajisjeve dhe
mekanizmave t ndryshm q vihen n lvizje me ndihmn e
motorit.
Kjo form e veprs penale duhet dalluar nga rrezikimi
i jets dhe pasuris me prdorim t mjetit motorik jo t
rregullt, prkatsisht me ngasje jo t rregullt t mjetit
motorik.
Nuk do t bhet fjal pr kt vepr penale , por pr
veprn penale kundr siguris s trafikut publik, nse sjellja
n rrezik e jets dhe trupit t njerzve a t pasuris n vllim
t madh sht shkaktuar me mjet motorik n trafik publik.
Praktika ka treguar se kur veprat penale t shkaktimit
t rrezikut t prgjithshm mund t kryhen me veprime
prgjithsisht t
rrezikshme prkatsisht me mjete t
rrezikshme, (prshkrimi ligjor i nenit 291 par. 1 .nuk i
parashikon si veprim t kryerjes s ksaj vepre penale
veprimet e tjera t rrezikshme, prkatsisht mjetet e
rrezikshme, ka do t duhej ta bnte domosdoshmrisht,
-.p.sh., shkaktimi i rrezikut t prgjithshm me energji
elektrike, rrethimi i livadhit me tel elektrik (qark elektrik) nn
tension, me qllim t pengimit t dmtimit te prons s
kryersit, ngasja e parregullt e mjeteve motorike (kamionit,
traktorit ose automobilit) jasht trafikut rrugor, (p.sh. n
puntorin e mbyllur ose n oborr); shkaktimi i rrezikut t
prgjithshm me materie me veprimin termik ose mekanik t
t cilave mund t vihet n rrezik jeta dhe trupi i njerzve
(xhami i shtypur, uji i valuar); lnia pa mbikqyrje e traktorit
me motor t kyur n gjendjen kur ka rrezik t vihet n lvizje
nga ana e t miturve; mossigurim e puseve, gropave t

1247

glqeres etj, n vendet t frekuentuara nga nj numr i

paprcaktuar i njerzve; shtnia me arm zjarri n rrug, ku
mund t pritet kalimi i nj numri t paprcaktuar t njerzve,
(shtnia me arm n rrethana t tjera, nse ska pasur rrezik
pr jetn a trupin e njeriut do t bhej fjal pr armmbajtje pa
leje sipas nenit 328 par. 2 t KPK); lnia e armve dhe
municionit n vendet ku sht e leht qasja e fmijve;
mosafishimi i vrejtjes se bhet minimi prkatsisht rrzimi i
trungjeve; lshimi i gurve t mdhenj tatpjets, posht s
cils ndodhen njerz; shkaktimi i ortekve, rnia e t cilve
paraqet rrezik pr njerzit; paniku i rrejshm pr zjarr n
auditor; lshimi n mesin e njerzve e kafshve t egra t
rrezikshme, qenit t infektuar me trbim, lnia pa kujdes e
kalit t trbuar apo qenit t madh t prirur pr t kafshua
njerz; mbytja e siprfaqeve t mdha me naft; prerja e
trungjeve n afrsi t grupit t njerzve t cilt mund t
goditen gjat rnies s tyre etj.
Vepra penale
e parashikuar nga paragrafi 1
konsiderohet e kryer kur, pr shkak t ndrmarrjes s nj
veprimi t rrezikshm n fjal, prkatsisht me prdorimin e
mjeteve prgjithsisht t rrezikshme, me vrshim, helmim
etj.) sht shkaktuar rreziku konkret pr jetn e njerzve apo
pr pasurin n vllim t madh.
Shprehja rrezik konkret sht prcaktuar ndryshe n
literatur dhe n praktikn juridike. Gjykata Supreme e
Republiks Popullore t Kroacis n vendimin Kzz-67/54 dat
15.01.1954, si rrezik konkret konsideronte mundsin e afrt
t dmtimit t drejtprdrejt t s mirs s mbrojtur, ndrsa
Gjykata Supreme e Vojvodins, n vendimin Ap.nr.400/57
thekson se rreziku te kjo vepr penale duhet kuptuar ashtu q
ajo ekziston nse, sipas rrethanave konkrete, ka ekzistuar
mundsia t shkaktohej dmtimi i jets s njerzve a pasuris
n prmasa t mdha.
Rreziku konkret mund t prkufizohet si nj gjendje jo
e rregullt n t ciln, sipas prvojs s prgjithshme, sht
probabile mundsia q n do ast t shkaktohet pasoja e
ndaluar, d.m.th., dmtimi i t mirs s mbrojtur. Rreziku
konkret duhet t ekzistoj n raport me njerzit e gjall, kshtu
q vepra nuk do t ekzistoj nse sht sjell n rrezik vetm
integriteti trupor i njeriut. Vepra do t ekzistoj edhe nse
sht rrezikuar jeta e vetm nj personi. Shkaktimi i rrezikut

1248

konkret mund t jet edhe n raport me pasurin e nj

rndsie thelbsore.
Pr t ekzistuar kjo vepr penale sht e
domosdoshme q ndrmjet veprimit t kryerjes dhe pasojs s
shkaktuar t ekzistoj nj raport shkaksor.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet mund t jet
do person.
Vepra mund t kryhet vetm me dashje, e cila prfshin
vetdijen pr karakterin e veprimeve t ndrmarra dhe pr
pasojn. N paragrafin 4 t ktij neni sht parashikuar edhe
pakujdesia n kryerjen e ksaj vepre penale.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar nj form e posame
e veprs penale t shkaktimit t rrezikut t prgjithshm
shkaktimi i rrezikut t prgjithshm pr jetn dhe trupin e
njerzve a pasuris me vler thelbsore, me veprim t
parregullt n raport me pajisjet mbrojtse e q mund t kryhet
n mnyra t shumta, si, p.sh: mos sistemimi i pajisjeve t
parashikuara pr mbrojtje nga zjarri, eksplozivi, prmbytja,
helmi, gazrat helmuese a materiet jonizuese; mbajtja n
gjendje jo t rregullt e ktyre pajisjeve; mosvnia n funksion
e ktyre pajisjeve n rast nevoje dhe, n prgjithsi,
mosveprimi sipas dispozitave dhe rregullave teknike mbi
masat mbrojtse.
Veprimi i ksaj forme t veprs penale sht i
prcaktuar n mnyr alternative dhe prfshin, para se
gjithash, mosveprimin sipas obligimeve t caktuara, t cilat
personi zyrtar apo prgjegjs i ka prkitazi me pajisjet
mbrojtse mos vendosja e tyre, mos mbajtja e tyre n
gjendje t rregullt ose mosvnia n funksion e ktyre
pajisjeve. Vepra sht e karakterit blanket. Me dispozita t
posame sht caktuar se cilat masa mbrojtse vendosen dhe
far jan obligimet e personit zyrtar a atij prgjegjs.
Vepra penale mund t kryhet edhe kur n ndonj
mnyr tjetr nuk veprohet sipas dispozitave ose rregullave
teknike pr masat mbrojtse. Rregulla teknike konsiderohen
procedurat e prgjithshme dhe t pranuara shkencrisht, si
dhe t verifikuara n praktik pr mbrojtje nga rreziku i
caktuar. Pr ekzistimin e veprs penale nuk sht e

1249

domosdoshme q kto rregulla t parashikohen me ndonj

dispozit. Prpos tjerash, kjo mbrojtje nuk ka t bj vetm
me mbrojtjen nga zjarri, eksplozivi, prmbytja, helmi, gazrave
helmues apo materieve jonizuese, por mbrojtja edhe nga
ndonj veprim i prgjithsisht i rrezikshm prkatsisht nga
mjete prgjithsisht rrezikshme. (Kto veprimet e fundit nuk
jan prfshir n dispozitn ligjore, prandaj ato patjetr
duhet t futen n amandamentimin e ndryshimeve t KPK).
Vepra penale sht kryer kur pr shkak t ndrmarrjes
s veprimit
prgjithsisht t rrezikshm, prkatsisht
prdorimit t mjeteve prgjithsisht t rrezikshme apo pr
shkak t veprimit jo t drejt n raport me masat mbrojtse,
sht shkaktuar rrezik pr jetn dhe trupin e njerzve ose pr
pasurin n vllim t madh. Pasoj e veprs penale sht
rreziku konkret, i cili duhet t vrtetohet n do rast konkret
dhe ai qndron n mundsin q nj a m shum persona t
privohen nga jeta ose atyre tu dmtohet integriteti trupor,
prkatsisht pasuria n vllim t madh. Me rrezikun e
dmtimit t integritetit trupor duhet kuptuar mundsia e
shkaktimit t lndimit t rnd trupor. Se a bhet fjal pr
pasuri t nj vllim t madh, sht shtje faktike q
vlersohet n do rast konkret, bazuar n rrethana t
ndryshme, si: destinimi i pasuris, prbrja e saj, rndsia e
posame, vlera etj. N praktikn gjyqsore shprehja pasuri n
vllim t madh kryesisht prcaktohet n baz t vlers s saj
dhe Gjykata Supreme prcakton me nj qndrim juridik se
prtej cils vler pasuria konsiderohet n vllim t madh.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet personi
prgjegjs ose personi zyrtar. Pr shprehjen person zyrtar apo
person prgjegjs shih komentin te vepra penale kundr
detyrs zyrtare dhe veprat penale kundr ekonomis. Te kjo
form e veprs penale kryers i veprs penale sht ai person
zyrtar a person prgjegjs n fushveprimin e t cilit bie edhe
kujdesi pr vendosjen, mbajtjen n gjendje t rregullt dhe
prdorimin e masave mbrojtse, prkatsisht kryerja e
mbikqyrjes n marrjen e ktyre masave.
Vepra penale mund t kryhet me dashje, e cila prfshin
edhe vetdijen pr natyrn e rrezikshme t veprimit t
ndrmarr, prkatsisht t mjeteve t prdorura dhe krijimi i
rrezikut pr jetn dhe trupin e njerzve dhe t pasuris. N

1250

paragrafin 4 sht parashikuar edhe mundsia e kryerjes s

ksaj vepre penale nga pakujdesia.

Paragrafi 3.
Forma e cilsuar e veprs penale sht parashikuar n
paragrafin 3 dhe ajo konsumohet kur shkaktimi i rrezikut sht
kryer n vendin ku sht grumbulluar nj numr i madh
njerzish. Rrethan cilsuese te kjo form sht rreziku q t
shkaktohet vdekja a dmtimi i integritetit trupor t nj numrit
t madh personash; fjala sht pr pasojn e rnd, e cila,
megjithat, akoma ngel n kuadr t rrezikut konkret, por pr
nj numr t madh njerzish. sht kontestuese se si t
interpretohet shprehja nj numr i madh njerzish. N rastet
kur ligji bn fjal pr m shum persona konsiderohet se
duhet t jen 2 e m shum sish. Pr veprat penale kundr
siguris s prgjithshme karakteristike sht se me ato
krijohet rrezik pr nj numr t pacaktuar individualisht t
njerzve. Praktika gjyqsore ka prcaktuar n mnyra t
ndryshme se far kuptojm me numr t madh njerzish, (s
paku pes, dhjet njerz etj.).
Bazuar n faktin se forma e rnd mund t shkaktohet
nga dy format themelore, kryers mund t jet ose do person,
ose personi zyrtar dhe personi prgjegjs. Vepra penale mund
t kryhet vetm me dashje, e cila duhet t prfshij edhe
vetdijen se po krijohet rrezik pr jetn dhe shndetin e m
shum njerzve.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht sanksionuar edhe forma e
privilegjuar e veprs penale, e cila ekziston nse vepra penale
e parashikuar nga paragraft 1 dhe 2 sht kryer nga
pakujdesia.
Paragrafi 5.

1251

N paragrafin 5 forma m e rnd e ksaj vepre penale

sht cilsuar me pasojn e rnd, derisa te forma themelore
pasoj e veprs penale sht rreziku konkret pr jetn a trupin
e njeriut, prkatsisht pasuris n nj vllim t madh. Te
format e rnda t ksaj vepre penale pasoj sht dmtimi i t
mirave t mbrojtura t theksuar m lart, gj q mund t
shprehet si lndim i rnd trupor i nj a m shum personave,
si dmtim i pasuris n vllim t madh ose vdekje e nj a m
tepr personave.
Prgjegjsia penale pr kt form t rnd t veprs
penale ekziston vetm nse pasoja e rnd mund ti atribuohet
pakujdesis s kryersit. Prkitazi me fajin sht e mundur q
kryersi, n raport me veprn penale themelore, t veproj me
dashje, ndrsa n raport me pasojn e rnd, nga pakujdesia
apo q edhe n raport me veprn themelore penale, edhe n
raport me pasojn e rnd t veproj nga pakujdesia. Nse
edhe pasoja e rnd ka qen e prfshir n dashjen e t
akuzuarit, nuk do t bhet fjal pr kto vepra penale;
kryersi, n situata t tilla, do t prgjigjej pr bashkim
ndrmjet ndonjrs nga format themelore t veprs penale t
shkaktimit t rrezikut t prgjithshm dhe veprs penale
prkatse kundr jets dhe trupit ose vetm pr veprn penale
t kryer kundr jets dhe trupit, nse me t nuk sht sjell n
rrezik jeta dhe trupi edhe e ndonj personi.
Praktika gjyqsore
Kur i akuzuari pasi sht fjalosur me t dmtuarin
rreth nj automobili , ka dal nga shtpia e tij dhe disa her ka
shtn n drejtim t shtpis s tij ( natn n ora 03 e
mngjesit nuk ka konsumuar elementet e veprs penale t
shkaktimit t rrezikut t prgjithshm 291.par.3.lidhur me
par.1. t KPK, si gabimisht ka gjetur gjykata e shkalls s
par , n rrethana t tilla konsumohen t gjitha elementet e
veprs penale t vringllimit me arm , me qllim friksimi
dhe krcnimi, t parashikuar , nga neni 328.par.1.(Meqense
ankesa ishte n favor t akuzuarit, Gjykata Supreme nuk ka
mundur ta ndryshoj cilsimin juridik).
(Gjykata e Qarkut n Gjilan P.nr.136/2007 , dat 5.12.2007).
Kur i akuzuari ka ln n oborrin e tij n nj pjerrtsi
t shprehur kamionin t cilin nuk e ka siguruar se mund t

1252

vehet n lvizje dhe nj nga fmijt q po lozte n oborr e ka

vn n lvizje dhe duke lvizur prapa e k goditur fmijn
D.Sh, t cils i ka shkaktuar lndime vdekje pruruse , ka
konsumuar elemntete e veprs penale shkaktimi i rrezikut t
prgjithshm , nga neni 291.par.6.lidhur me par.4 dhe 1 t
KPK.
(Gjykata e Qarkut n Gjilan , P.nr.115/2005, dat
27.10.2005).
Kur i akuzuari si person prgjegjs dhe pronar i furrs
Antika me seli n Viti nuk i ka mbajtur n gjendje t
rregull pajisjet e puns prkatsisht makinn pr prpunimin e
brumit dhe n kt mnyr i ndjeri i cili manipulonte me kt
makin sht goditur nga qarku i rryms dhe ka gjetur vdekjen
e menjhershme, ka konsumuar elementet e veprs penale ,
dmtimi asgjsimi dhe heqja e pajisjeve mbrojtse nga neni
293.par.6.lidhur me par.2 t KPK e jo t veprs penale
shkaktimi i rrezikut t prgjithshm nga neni 291.par.6.lidhur
me par.2. si gabimisht ka gjetur gjykate e shkalls s par.
Dispozita e paragrafit 2.t nenit 293 t KPK thot : se
personi pr gjegjs n........ n puntori q vepron ......ose nuk
i instalon pajisjet mbrojtse apo nuk i mir mban ato.. e n
rastin konkret nuk ishin mirmbajtur pajisjet mbrojtse nga
goditja e korrentit.
(Aktgjykimi
i
Gjykats
Supreme
t
Kosovs
Ap.nr.94/2007,2.11.2007).
Kur i akuzuari me rastin e prerjes dhe rrzuarjesmit t
trungjeve t shelgjs , nuk ka qen i vmendshm pr sigurin
e njerzve , ashtu q me rastin e prerjes me sharr motorike t
trungut t shelgjes, i njjti gjat rnies e ka zn t ndjerin dhe
i ka shkaktuar lndime vdekje prurse , ka konsumuar t gjitha
elementet e veprs penale t shkaktimit t rrezikut t
prgjithshm nga neni 291par.6.lidhur me par.1 t KPK.
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut n Gjilan P.nr.166/2006
dat.13.2.2007).
Kali i cili shqelmon dhe kafshon njerz afr vetes
mund t paraqes mjet t rrezikshm pr jetn e njerzve n

1253

kuptim t nenit 268 par. 2 t LPKr, (shkaktimi i rrezikut t

prgjithshm), nse sht ln pa kujdes t veant.
(GJSRPK - Gjykata Supreme e Republiks Popullore Kroate),
Ap.nr.1871/56, dat 30 qershor 1956).
I akuzuari i cili i ka urdhruar qenit t tij q ta sulmoj
gruan me mosh 76 vje, s cils qeni me at rast i ka
shkaktuar , tri plag kafshimi mbi gju t natyrs s leht, ka
konsumuar veprn penale shkaktimi i rrezikut t prgjithshm
t parashikuar nga neni 153 par. 1 t Ligjit Penal t Kroacis me veprim t prgjithshm t rrezikshm pr trupin e
njerzve.
(Gjykata e Qarkut Slovenska Pozhega, Ap.nr.406/89).
Nxjerrja n rrug e qenit t palidhur, pr t cilin sht
vrtetuar se nuk sulmon njerz, nuk paraqet veprim
prgjithsisht t rrezikshm n kuptim t veprs penale sjellja
n rrezik e jets dhe pasuris me veprim prgjithsisht t
rrezikshm a me mjet t rrezikshm, parashikuar nga neni 153
par. 1 t Ligjit Penal t Kroacis dhe nj qeni i till, n kuptim
t dispozits s cituar, nuk paraqet mjet prgjithsisht t
rrezikshm.
Nga arsyetimi: Edhe sipas mendimit t gjykats
ankimore, jan t drejta prfundimet e gjykats s shkalls s
par se qeni q nuk sht i prirur pr t sulmuar njerz,
pavarsisht se nuk sht i lidhur, nuk paraqet mjet
prgjithsisht t rrezikshm, dhe as nxjerrja e tij n rrug
veprim prgjithsisht t rrezikshm. Mjet prgjithsisht i
rrezikshm sht ai mjet q, pr nga cilsit e veta, paraqet
burim rrezikut konkret pr nj numr t pakufizuar njerzish
ose t pasuris, pr ka nuk bhet fjal n rastin konkret,
ngase lndimi i t dmtuars nuk ka ardhur pr shkak t
cilsive t rrezikshme t qenit, por dmtimi ka ndodhur pasi
q qeni ka vrapuar rrugs pa kontroll dhe n vrap e sipr ka
goditur rrotn e par t biiklets s t dmtuars, e cila me
at rast ka humbur kontrollin, sht rrzuar dhe sht lnduar.
Sepse, nj pasoj e njjt realisht do mund t ndodhte edhe
sikur biikleta t ishte goditur nga ndonj kafsh tjetr
shtpiake, mbajtja e s cils n mjediset e fshatit sht e
lejuar dhe e rndomt.

1254

Prandaj, n ann e t akuzuarit nuk ekziston

prgjegjsia, sepse ai nuk ka mundur e as q ka qen i
detyruar t parashikonte se qeni i tij, (q nuk sulmon njerz),
i cili ishte para shtpis do t vraponte rrugs pikrisht n
astin kur e dmtuara po kalonte me biiklet atypari dhe q
ajo n at ast do ta humbte kontrollin mbi biikletn dhe do
t rrzohej.
(GJSKr.IV.Ap.-26/89, dat 4 prill 1989).
Pr t ekzistuar vepra penale e shkaktimit t rrezikut t
prgjithshm, nuk sht e domosdoshme q, si pasoj e
veprimit t ndrmarr, t jet shkaktuar dmi pasuror; sht e
mjaftueshme q, pr shkak t sjelljes s kryersit, sht
shkaktuar rreziku konkret pr pasurin n vllim t madh.
(Aktgjykimi i Gjykats s Lart Lubjan, Kp-1266/93).
Nga konstatimet e gjykats se i akuzuari ka hedhur
bombn e aktivizuar M-57 n dyqan, duke e ditur se n t
gjenden disa persona, dy prej t cilve kan psuar lndime
t lehta trupore, rezultojn elementet e veprs penale t
shkaktimit t rrezikut t prgjithshm t parashikuar nga neni
146 par. 1 t LPRKr dhee jo t ndonj vepre tjetr m t rnd
penale.
Nga arsyetimi:
Nuk mund t pranohet qndrimi i ankuesit se me vet
hedhjen e bombs nga ana e t akuzuarit n dyqan, ai sht
pajtuar q personat q gjenden brenda t privohen nga jeta dhe
n veprimet e tij qndrojn t gjitha elementet e veprs penale
t vrasjes n tentativ t parashikuar nga neni 146 par. 1 t
LPRKr, lidhur me nenin 17 par. 1 t LTHPKr , t ciln ia
ngarkon akuza.
N kundrshtim me tezat e akuzs, gjykata e shkalls
s par, duke vlersuar raportin subjektiv t t akuzuarit ndaj
veprs penale, ka vepruar drejt kur ka gjetur se i akuzuari,
duke hedhur bombn e aktivizuar n hapsirn e dyqanit, ka
dshiruar t rrezikoj jetn dhe trupin e njerzve dhe pasurin
e q nnkupton se ai ka vepruar me qllim q ti dmtoj
objektet dhe ti rrezikoj personat q ndodheshin aty, ndrsa
me asnj prov nuk sht vrtetuar se ai do t pajtohej q me

1255

kt veprim t privohen nga jeta personat q ndodheshin afr

dyqanit ,q ishte cak i hedhjes s bombs.
Rrethanat se i akuzuari ka ditur ti prdor bombat e
dors dhe ka pasur njohuri pr fuqit shkatrruese t tyre,
(pasi n ushtri kishte shrbyer n armn e xhenios), se ka
ditur se n qendrn tregtare ndodhen njerz, (ka nuk sht
kontesuese), nuk ojn n prfundim t sigurt q ai t jet
pajtuar me pasojn e vdekjes s t gjith personave q
ndodheshin n treg, edhe pse i akuzuar as q akuzohet pr t
gjith ata persona, por vetm pr tentim vrasjeje t dy
personave q kan psuar lndime trupore,
gj q
argumentohet me rrethanat se i akuzuari ka qen i
vetdijshm pr fuqin e reduktuar shkatrruese t bombs;
se, sipas mendimit t ekspertit t psikiatris, aftsia e t
pandehurit pr t kuptuar rndsin e veprimit t tij dhe pr ti
kontrolluar veprimet e veta, ka qen esencialisht e zvogluar;
se ai e ka paralajmruar minimin e dyqanit, me pronarin e t
cilit si dhe me t dmtuarit ka pasur marrdhnie shum t
mira dhe se bombn e ka hedhur kuturu, rrethana kto q
tregojn se dashja e t akuzuarit ka qen sjellja n rrezik e
jets dhe pasuris me veprime prgjithsisht t rrezikshme,
parashikuar nga neni 146 par. 1 t LPRKr, pr ka edhe sht
shpallur fajtor e jo q ti privoj nga jeta dy persona, si
pretendon prokurori n ankesn e tij. I akuzuari ska pasur n
asnj mnyr dashjen q ti privoj nga jeta J.N. dhe I.M., por
prkundrazi, me ata si doher edhe tani ka qndruar n
raporte t mira, ndrsa n mbrojtjen e tij sht shprehur se
bombn kurr nuk do ta hidhte po ta dinte se t dmtuarit
ndodhen n dyqan .
(Aktgjykim i Gjykats Supreme t R.Kr. I Ap-27/1994, dat
22.09.1994).
Kur zjarri sht shkaktuar me qllim t asgjsimit t
mallit q gjendet n depo, pa marr parasysh vlern e dmit t
shkaktuar, vepra e kryer nuk mund t cilsohet si vepr penale
e shkaktimit t rrezikut t prgjithshm, t parashikuar nga
neni 273 t Ligjit Penal t Serbis, pr faktin se pasoja n
form t dmtimit pasuror n vllim t madh e inkriminuar
sipas nenit 273 t LPS, mund t paraqitet vetm si rezultat i
pakujdesis s kryersit, ndrsa n rastin konkret shkaktimi i
dmit n vllim t madh sht shkaktuar me dashje, d.m.th.,

1256

pasoja e rnd nuk sht paraqitur si rezultat i pakujdesis s

kryersit.
(Gjykata Supreme e Serbis, Ap.nr.I-631/72).
Me faktin se i pandehuri n vend t arritshm pr
fmij ka ln bombn me fitil, t ciln djali i tij i mitur e ka
marr dhe e ka drguar n shkoll, ua ka treguar fmijve dhe e
ka mbajtur t fshehur nn nj trung pishe, jo larg nga shkolla,
por nuk ka ndrmarr asnj veprim q do t mund t onte n
aktivizimin e bombs, ai nuk ka kryer veprn penale t vnies
n rrezik t jets dhe pasuris me veprim prgjithsisht t
rrezikshm a me mjet t parashikuar nga neni 153 par. 1 dhe 4
t LPKr. Pr tu konsumuar kjo vepr penale, sht e
nevojshme q t shkaktohet nj rrezik konkret pr objektin e
mbrojtur-jetn, trupin a pasurin, gj q nnkupton krijimin e
nj gjendjeje t till n t ciln, sipas prvojs s
prgjithshme, bhet probabile mundsia q n do ast t
shkaktohet pasoja pr objektin e mbrojtur, por nj gjendje e
till n rastin konkret nuk ka ekzistuar.
(Gjykata e Qarkut Bjellovar, Ap.nr.244/92 dat 2 korrik
1992).
Asgjsimi , dmtimi ose heqja e instalimeve
publike
Neni 292.
(1)
Kushdo q asgjson, dmton, i heq pajisjet apo
instalimet e pruesve elektrik, t gazit, t ujit, t ngrohjes,
t pajisjeve t telekomunikimit, t pajisjeve t kanalizimit,
t pajisjeve pr mbrojtjen e mjedisit ose t naftsjellsve,
t kabllove nnujore, t digave ose t pajisjeve t tjera t
ngjashme, duke shkaktuar rregullime n furnizimin e
popullsis apo t ekonomis dnohet me burgim deri n
pes vjet.
(2)
Nse vepra nga paragrafi 1 i ktij neni kryhet nga
pakujdesia, kryersi dnohet me gjob apo me burgim deri
n nj vit.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor t ndonj personi apo
me dm thelbsor material, kryersi dnohet me burgim
prej nj deri n dhjet vjet, e kur vepra e till penale

1257

rezulton me vdekjen e nj apo m tepr personave,

kryersi dnohet me burgim prej nj deri n dymbdhjet
vjet .
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 2 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor ose me dm thelbsor
material, kryersi dnohet me burgim deri n pes vjet, e
kur vepra e till penale rezulton me vdekjen e nj apo t
m shum personave, kryersi dnohet me burgim prej nj
deri n tet vjet.
Vrejtjet kritike
Konsiderojm se n paragrafin 1.t ktij sht dashur
t prdoret shprehja rregullim i konsiderueshm ngase
kshtu si sht ndrtuar norma ligjore , kjo vepr penale
konsumohet nse shkaktohen fardo vshtirsie t shkaktuar
si pasoj e veprimit t paligjshm t kryersit dmth edhe me
nj rregullim t vogl t rndomt .
Instalimet publike, si jan: ujsjellsit, gazsjellsit,
naftsjellsit, rrjeti elektrik, pajisjet e telekomunikimit etj.,
kan rndsi
t posame pr funksionimin e shum
veprimtarive ekonomike dhe pr jetn e njerzve n
prgjithsi. Me asgjsimin apo dmtimin e ktyre instalimeve
mund t shkaktohen pasoja t ndryshme t dmshme, prkitazi
me furnizimin me uj, ngrohje, gaz dhe energji, gj q
paraqet edhe bazn e ktij inkriminimi t ksaj vepre penale.
Diversiteti i pasojave q shkaktojn veprimet e tilla, krijon
edhe probleme t caktuara me rastin e sistemimit t ksaj
vepre penale n grupin adekuat t veprave penale. Fjala sht
pr objekte t rndsishme ekonomike, ashtu qe kjo vepr
penale mund t konsiderohet edhe si vepr penale kundr
ekonomis. M tutje, dmtimi, p.sh, i rrjetit t kanalizimit
mund t shkaktoj rrezik pr jetn e njerzve. Sistemimi i
ksaj vepre n grupin e veprave penale kundr siguris s
prgjithshme t njerzve dhe pasuris mund t bhet pr faktin
se kemi t bjm me objekte t tilla me asgjsimin e t cilve
krijohet rrezik pr jetn dhe trupin e nj numri individualisht
t paprcaktuar t njerzve, prkatsisht t pasuris n vllim
t madh.

1258

Paragrafi 1.
Vepra qndron n asgjsimin, dmtimin, heqjen ose
brjen t paprdorshme t instalimeve publike, si: pruesve
elektrik, tubave t gazit, t ujit e t ngrohjes, t pajisjeve t
telekomunikimit, t pajisjeve t kanalizimit, t pajisjeve pr
mbrojtjen e mjedisit ose t naftsjellsve, t kabllove
nnujore, t digave ose t pajisjeve t tjera t ngjashme, duke
shkaktuar rregullime n furnizimin e popullsis a t
ekonomis.
Objekt veprimi i veprs penale jan pajisjet publike,
q shrbejn pr prmbushjen e nevojave t nj numri t
paprcaktuar t njerzve apo pr ushtrimin e veprimeve t
caktuara ekonomike ose veprimtarive t tjera.
Pajisjet publike q jan objekt i ksaj vepre penale jan
t asaj natyre sa, me asgjsimin, dmtimin ose n prgjithsi
me brjen t paprdorshme t tyre, si rregull shkakhet
rregullim n jetn e qytetarve, pr shkak t vshtirsive n
furnizimin me energji elektrike, uj, gaz etj. e njkohsisht
shkaktohen edhe vshtirsi n funksionimin e veprimtarive
ekonomike, (n prodhim, furnizim, transport etj. ).
Veprimi i kryerjes s veprs penale sht prcaktuar n
mnyr alternative si:
asgjsim, dmtim ose heqje e
instalimeve t prmendura m sipr.
Me asgjsimin, n kuptim t ksaj vepre penale, duhet
kuptuar jo vetm asgjsimi fizik (p.sh. ndezja e pajisjeve t
naftsjellsit), por edhe paaftsimi i i till instalimeve q bn
t pamundur prdorimin e tyre pr destinimin e caktuar dhe q
as pas riparimit eventual nuk do t mund t sillen n at
gjendje q do t siguronte funksionimin normal t tyre.
Dmtimi, ndrkaq, paraqet nj form t till t
paaftsimit t instalimit pr prdorim normal, por i cili, pas
riparimit, mund t kthehet n funksionim normal apo n
funksionim t pjesshm.
Heqja sht veprimi i tret alternativ, i cili qndron n
heqjen e ktyre pajisjeve (instalimeve) dhe nxjerrjen e tyre
jasht funksionit. Heqja nnkupton zhvendosjen fizike
dislokimin nga vendi ekzistues, si pasoj e t cilit pajisjet nuk
mund t punoj dhe ti shrbej qllimit pr t cilin sht
destinuar, (n nj situat t till, pajisja nuk sht dmtuar dhe
nuk krkon ndrmarrjen e ndonj veprimi riparues, por vetm
kthimin dhe vendosjen n vendin ku ka qen m par). S

1259

fundi, veprim i kryerjes i ksaj vepre penale, mund t jet do

veprim tjetr me t cilin kto pajisje bhen t paprdorshme,
si sht, p.sh., ndrprerja e rryms elektrike me t ciln ato
punojn, vendosja n pajisje e materieve q pengojn
funksionimin normal t tij etj.
Vepra penale konsiderohet e kryer kur pr shkak t
asgjsimit, dmtimit ose brjes t paprdorshme t ktyre
pajisjeve, sht shkaktuar rregullim n jetn e qytetarve,
(apo n funksionimin e ekonomis), ndrsa kur kemi t bjm
me heqjen e pajisjeve, (veprimin e tret alternativ), vepra
penale konsiderohet e konsumuar, nse plotsohen dy kushte:
a) veprimi i ndrmarr pr heqjen e pajisjeve t tilla duhet t
jet i kundrligjshm, prkatsisht pa autorizim t nevojshm
dhe b) veprimi i ndrmarr t ket shkaktuar rregullim n
jetn e rregullt t qytetarve.
Shkaktimi i pasojs (rregullimi n jetn e qytetarve)
sht shtje faktike (questio facti) q duhet vrtetuar n do
rast konkret. Kshtu, p.sh., n vendimin e Gjykats s
Zhupanis s Bjellovarit, Republika e Kroacis, Ap.nr.180/98
dat.28.5.1998, theksohet se ndrprerja e lidhjes telefonike
pr 203 abonent brenda nj dite, pr shkak t veprimeve t t
akuzuarit, (prerja e kabllove telefonike), me rastin e mihjes s
kanalit, ka mundur t shkaktoj vshtirsi n jetn e rregullt t
qytetarve, mirpo assesi nuk ka shkaktuar rregullime t
konsiderueshme n jetn e rndomt t tyre(mirpo LPKr,ka
prdor shprehjen rregullim t konsiderueshm, t ciln
shprehje nuk e ka prdor neni 292 par.1 t KPK) .
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra penale mund t kryhet me dashje dhe nga
pakujdesia.
Dashja duhet t prfshij edhe vetdijen e kryersit se
objejtet e asgjsuara a t dmtuara jan pajisje publike.
Nuk ekziston bashkimi i ksaj vepre penale me veprn
penale dmtimi i pasuris s luajtshme, t parashikuar nga
neni 260 t KPK, d.m.th., kryersi, sipas parimit t
subsidaritetit, nuk do t prgjigjej njkohsisht edhe pr
veprn penale t parashikuar nga neni 260 t KPK.
Paragrafi 2.

1260

N paragrafin 2 sht sanksionuar prgjegjsia penale

pr veprn penale t parashikua nga paragrafi 1, t kryer nga
pakujdesia.
Paragrafi 3.
Forma e rnd e ksaj vepre penale sht sanksionuar
n paragrafin 3 t ktij neni dhe ajo do t konsumohej, po qe
se, me veprimin e ndrmarr n pajisje t tilla, ndonj personi
ti jen shkaktuar lndime t rnda trupore apo sht
shkaktuar dm thelbsor material ose vdekja e nj a m shum
personave. shtja e dmit thelbsor sht shtje faktike q
do t vlersohet n do rast konkret, por ajo duhet t
rregullohet me nj qndrim juridik t Gjykats Supreme. Nse
pr pasoj t nj veprimi t till ndonj personi ti jet
shkaktuar lndim i rnd trupor a dm material thelbsor,
kryersi dnohet me burgim prej nj deri n dhjet vjet, ndrsa
nse sht shkaktuar vdekja e nj a m shum personave,
kryersi dnohet me burgim prej nj deri n dymbdhjet vjet.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht parashikuar prgjegjsia penale
pr veprn penale t parashikuar nga paragrafi 3, t kryer nga
pakujdesia.
Praktika gjyqsore
Kur t akuzuarit si pronar t ndrmarrjes ndrtimore
N me rastin e grmimit t themelve pr ndrimin e nj
objekti ndrtimor nuk kan ndrmarr masat e duhura, pr
mbrojtjen e rrjetit t ujsjellsit dhe si pasoj e ktij lshimi,
bageristi me rastin e grmimit ka dmtuar dmtuar tubin e ujit
duke i shkaktuar dm kompanis s ujrave dhe nj pjes t
qytetit pr nj koh e ka ln pa uj, nuk kan konsumuar
elementet e veprs penale nga neni 292 par.2.t KPK , si
gabimisht ka gjetur gjykata e shkalls s dyt.
Vepra penale nga neni 292.par.2 lidhur me par 1.t
KPK, kryhet vetm me veprim , ndrsa t dmtuarit kishin
abstenuar nga ndrmarrja e veprimeve q kishin pr obligim
ti ndrmerrnin , dmth veprimet e tyre n situatn konkrete

1261

mund t vehen vetm nn ndonjrn nga normat juridike q i

sanksionon veprat penale me mos veprim, nse jan
prmbushur elentet qensore t veprs penale konkrete.
Gjykata e Qarkut n Pej Ap.nr.100/2010,dat 31.10.2011.
Gjykata Supreme e Kosovs, Pkl.nr.5/2012,dat 21.2.2012.
Dmtimi , asgjsimi dhe heqja e pajisjeve
mbrojtse
Neni 293
(1)
Kushdo q asgjson a dmton n minier, n
fabrika, n puntori apo n ndonj vend tjetr t puns ose
i heq pajisjet mbrojtse dhe me kt rrezikon jetn e
njerzve apo pasurin me nj vler t madhe, dnohet me
burgim prej nj deri n tet vjet.
(2)
Personi prgjegjs n minier, n fabrik, n
puntori apo n ndonj vend tjetr t puns , i cili vepron
n kundrshtim me dispozitat e detyrimeve n vendin e
puns, nuk i instalon pajisejt mbrojtse apo nuk i
mirmban n gjendje t rregullt pr pun apo n rast
nevoje nuk i v n prdorim a n prgjithsi nuk vepron
sipas dispozitave apo rregullave teknike mbi masat
mbrojtse dhe n kt mnyr shkakton rrezik t madh
pr jetn e njerzve ose pr pasurin me vler t madhe
dnohet me burgim prej tre muajve deri n pes vjet.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia , kryersi dnohet me burgim deri
n tri vjet.
(4)
Kur gjykata shqipton dnim me kusht pr veprn
penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni , ajo mund ti v
kusht kryersit q n afatin e caktuar ti instaloj pajisjet
mbrojtse .
(5)
Nse vepra nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor apo me dmtim
thelbsor material, kryersi dnohet me burgim prej nj
deri n dhjet vjet, ndrsa kur vepra e till penale rezulton
me vdekjen e nj ose t m shum personave , kryersi
dnohet me burgim prej nj deri n dymbdhjet vjet.
(6)
Nse vepra penale nga paragrafi 3 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor ose me dm t
konsiderueshm material, kryersi dnohet me burgim

1262

deri n pes vjet dhe nse sht shkaktuar vdekja e nj ose

m shum personave , kryersi dnohet me burgim nga nj
deri n tet vjet.
Meqense qllimi i ktij inkriminimi sht sigurimi i
puntorve n pun n objektet industriale, ekonomike dhe t
ngjashme, edhe emrtimi i veprs penale sht dashur t jet:
dmtimi, asgjsimi dhe heqja e pajisjeve mbrojtse n pun.
Mbrojtja n pun sht pjes shum e rndsishme e
sistemit t mbrojtjes s njerzve n marrdhnie pune. Njeriut
puntor i prket e drejta pr kushte t puns, q i sigurojn atij
siguri, integritet fizik dhe psikik; puntori ka t drejtn e
mbrojtjes shndetsore etj. dhe t siguris n pun. Pr shkak
t rndsis s objektit t mbrojtur (siguria e njerzve dhe
pasuris), kjo vepr penale sht radhitur n grupin e veprave
penale kundr siguris s prgjithshme t njerzve dhe t
pasuris, edhe pse ka elemente edhe t veprave penale kundr
ekonomis dhe pasuris.
Mosprfillja e masave t siguris n pun, parimisht,
paraqet delikt ekonomik a kundrvatje. N raste t rnda t
rrezikimit t siguris n pun, kur pr shkak t se nuk u sht
prmbajtur masave mbrojtse n pun sht shkaktuar rreziku
i prgjithshm konkret pr jetn e njerzve dhe pasuris n
vllim t madh, ather kemi t bjm me vepr penale t
parashikuar nga ky nen.
Paragrafi 1.
Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1 qndron
n asgjsimin, dmtimin ose heqjen e pajisjeve mbrojtse n
minier, fabrik, puntori apo n ndonj vend tjetr t puns,
duke u shkaktuar n kt mnyr rrezik pr jetn e njerzve a
pasurin n vler t madhe .
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar n mnyr
alternative,si : a) asgjsimi, b) dmtimi dhe c) heqja e
pajisjeve mbrojtse, pra, sikurse shihet, vepra penale mund t
kryhet vetm me veprim.
Prkitazi me asgjsimin dhe dmtimin, shih sqarimet
q jan dhn prkitazi me veprn penale asgjsimi, dmtimi
ose heqja e instalimeve publike, parashikuar nga neni 292 t
KPK.

1263

Heqja e instalimeve (pajisjeve) mbrojtse n kuptim t

ktij inkriminimi, nnkupton zhvendosjen, dislokimin n nj
vend tjetr prej ku a to zakonisht gjenden, duke pamundsuar
kshtu prdorimin e tyre n prgjithsi apo prdorimin e tyre
me koh n rast nevoje. Pr shprehjen heqje nuk sht
relevante nse me rastin e heqjes ka ndodhur ose jo dmtimi
apo asgjsimi i pajisjeve, por mjafton q ato t jen hequr nga
vendi i caktuar. Me dispozitat e Ligjit pr Sigurin n Pun,
Mbrojtjen e Shndetit dhe Ambienteve t puns dhe me
dispozita t tjera jan parashikuar masat, procedurat, mjetet
etj. pr sigurimin e mbrojtjes n pun.
Objekt veprimi i veprs penale t parashikuar nga
paragrafi 1 jan pajisjet mbrojtse n pun. Ato jan pajisje t
vendosura n fabrika, miniera, puntori a n vende t tjera, ku
zhvillohet procesi i puns e t cilat shrbejn pr mbrojtjen
nga rreziku q mund t shkaktohet pr jetn dhe shndetin e
njerzve a pr pasurin. Shprehja ligjore n vende t tjera t
puns prfshin t gjitha vendet jasht fabriks, miniers a
puntoris, n t cilat kryhet procesi i puns e q duhet t jen
t pajisura me pajisje mbrojtse. N kt mnyr i jepet
mbrojtje penalo-juridike siguris n pun.
Veprn penale mund ta kryej personi prgjegjs pr
mbrojtje n pun, personi i punsuar n puntori dhe do
person tjetr.
Vepra penale konsiderohet e kryer kur jan ndrmarr
nj a m shum veprime alternative t kryerjes, (asgjsim,
dmtim ose heqja) dhe kur, pr shkak t veprimit t
ndrmarr, sht shkaktuar rreziku pr jetn e njerzve a
pasurin n vler t madhe. Ndrmjet veprimit t ndrmarr
dhe pasojs s shkaktuar duhet t ekzistoj lidhja shkaksore.
Rrezikimi i jets s vet kryersit nuk sht relevant pr
ekzistimin e ksaj vepre penale. (Pr kuptimin e rrezikut
konkret, shih sqarimet q jan dhn n pjesn hyrse t
kapitullit t ktyre veprave penale dhe sqarimet e bra te vepra
penale e shkaktimit t rrezikut t prgjithshm, t parashikuar
nga neni 291 t KPK).
Si edhe te vepra penale e shkaktimit t rrezikut t
prgjithshm, t parashikuar nga neni 291 i KPK, ligjvnsi
rrezikun e prcakton vetm si rrezik pr jetn e njerzve, por
jo edhe rrezik pr integritetin trupor t njerzve, si dhe si
rrezik pr pasurin n nj vler t madhe .Vepra penale do t

1264

ekzistoj kur sht rrezikuar jeta e njerzve q jan t

punsuar n objektet e prmendura, pasuria e subjekteve t
prmendura, por edhe n rastet kur sht rrezikuar jeta dhe
pasuria e personave t tret.
Vend i kryerjes s veprs penale mund t jen minierat,
fabrikat, puntorit ose vendet e tjera ku zhvillohet procesi i
puns.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
ndrsa vepra penale mund t kryhet me dashje dhe nga
pakujdesia.
Paragrafi 2.
Elementet e veprs penale sipas paragrafit 2 jan
identike me elementet e veprs penale t parashikuar nga neni
291 par. 2 n raport me veprimin e kryerjes, pasojat e veprs
penale dhe cilsit e kryersit, si person prgjegjs. (Pr kto
shtje, shih sqarimet e dhna te neni 191 par. 2 t KPK).
Dallimi ndrmjet ktyre dy veprave penale qndron
para se gjithash n at se vepra penale e shkaktimit t rrezikut
t prgjithshm, e parashikuar nga neni 291 par. 2 ka t bj
me cenimin e dispozitave ose rregullave pr masat mbrojtse
nga rreziqet e posame - eksplozivi, zjarri, prmbytja, helmet,
gazrat helmuese dhe rrezatimet jonizuese, ndrsa vepra penale
e parashikuar nga neni 293 par. 2 ka t bj me cenimin e
dispozitave a rregullave q prfshijn t gjitha masat e tjera
mbrojtse, me kusht q t bhet fjal pr masa mbrojtse q
kan t bjn me mbrojtjen n pun. Ve ksaj, kryers i
veprs penale t parashikuar nga neni 293 par. 2 sht personi
prgjegjs n fabrik, minier, puntori a dokund ku
zhvillohet procesi i puns, (sqarimet prkitazi me personin
prgjegjs, shih te neni 107 par. 2 t KPK), ndrsa kryers i
veprs penale t parashikuar nga neni 291 par. 2 mund t jet
personi zyrtar ose personi prgjegjs.
(Pr veprimin e kryerjes s ksaj forme t veprs
penale, shkaktimin e pasojs, lidhjen shkaksore mes veprimit
dhe pasojs, faktet se kur vepra penale konsiderohet e kryer
etj., shih sqarimet q jan dhn pr veprn penale t
shkaktimit t rrezikut t prgjithshm t parashikuar nga neni
291 par. 2 t KPK, pasi q veprimi i kryerjes dhe pasoja te t

1265

dy format e veprs penale jan prcaktuar n mnyr

identike.)
Pasoja e ksaj vepre penale qndron n shkaktimin e
rrezikut konkret, pr jetn e njerzve a t pasuris me vler t
madhe.

Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht sanksionuar dnimi pr veprat
penale t parashikuara nga paragraft 1 dhe 2, t kryera nga
pakujdesia.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht parashikuar q gjykata kryersit
t veprs penale sipas paragrafve 2 dhe 3 t ktij neni, me
rastin e shqiptimit t dnimit me kusht, mund t vr kusht t
posam q n afatin e caktuar ti vendos instalimet (pajisjet)
mbrojtse. Gjykata nuk ka autorizim, q, me rastin e
shqiptimit t dnimit me kusht, kryersit ti vr kushtin e
posam q t veproj sipas dispozitave ose rregullave teknike
pr masat mbrojtse, sipas t cilave nuk ka vepruar.
Paragrafi 5.
N paragrafin 5 t ktij neni jan parashikuar format e
rnda t dmtimit t pajisjeve mbrojtse n minier, fabrik
dhe puntori, ndrsa si rrethan cilsuese sht pasoja e rnd,
q mund t jet vdekja e nj a m shum personave, lndimi i
rnd trupor ose dmi material me vler thelbsore, ndrsa
prgjegjsia penale pr kt form t rnd t veprs penale
ekziston vetm po qe se kryersi, n raport me pasojn e
shkaktuar, (vdekjen, lndimin e rnd trupor a dmin material
n prmasa t mdha), ka vepruar me pakujdesi.
Paragrafi 6.
N paragrafin 6 sht parashikuar prgjegjsia penale
kur kryersi, prkitazi me formn e rnd t ksaj vepre

1266

penale, (shkaktimin e vdekjes, lndimit t rnd trupor, dmin

thelbsor material), ka vepruar me pakujdesi.
shtja e dmit t shkaktuar prbn nj shtje faktike
dhe duhet vlersuar n do rast konkret, mirpo problemi
qndron n shprehjet q i ka prdorur ligjvnsi, p.sh., n
paragraft 1 dh 2 t ktij neni ka prdorur shprehjen rrezikon
pasurin n vler t madhe, ndrsa n paragrafin 5 shprehjen
shkakton dm pasuror me vler thelbsore. Pr ti
mnjanuar t gjitha mdyshjet me rastin e amandamentimit t
ndryshimeve t KPK, do duhej t prdoreshin shprehje
standarde dhe t qarta: (rrezikimi i pasuris n vllim t madh,
si form m e leht, dhe dmtim i pasuris n prmasa t
mdha, si form m e rnd). Si do q t jet, Gjykata
Supreme duhet t sqaroj me nj qndrim juridik edhe njrn,
edhe tjetrn shprehje t prdorur.
Konsiderojm se ky inkriminim sht identik me
nenin 186 t KPK, i emrtuar si vepr penale e rrezikimit t
siguris n pun, prfshir n kapitullin XVII: Veprat penale
kundr t drejtave n marrdhniet e puns. I vetmi dallim
sht se rreziku te kjo vepr penale duhet t jet vetm
prkitazi me jetn e njerzve e jo edhe rreziku q ka t bj
me pasurin, sikundr e parashikon neni 293 i KPK. Ky
prshkrim identik i dy normave juridike krijon probleme n
praktik pr at se cila dispozit duhet aplikuar n nj situat
t caktuar. Me rastin e amandementimit t ndryshimeve t
KPK, neni 186 duhet emrtuar si mosndrmarrje e masave
mbrojtse n pun dhe duhet riformuluar n trsi, ashtu si
ishte formuluar me nenin 62 t Ligjit Penal t Kosovs (LPK),
prndryshe do t krijonte probleme n zbatimin e ktyre dy
normave plotsisht identike.
Praktika gjyqsore
I akuzuari q ka ushtruar detyrn e udhheqsit t
repartit, n t cilin ndodhej instalimi q sht riparuar,
gjithsesi sht person udhheqs dhe pr kt ka qen i
detyruar ti aplikoj masat e mbrojtjes n pun. I akuzuari i
dyt, meq ka qen i vetmi elektricist n repart, ka qen
person prgjegjs sipas Rregullores pr mbrojtjen n pun
dhe, si i till, ka qen i detyruar ti zbatoj masat e mbrojtjes
n pun dhe t kujdeset pr zbatimin e tyre.

1267

(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.nr.1871-71, dat

9.03.1972).
Kur personi prgjegjs n puntori apo n nj punishte
tjetr neglizhon detyrimin e tij q nga vendi i puns t
mnjanoj puntorin q kishte ardhur i dehur n pun ose n
rast nevoje ta ndrpres punn derisa nj puntor i till t mos
largohet nga punishtja, i cili vend i puns, pr nga karakteri i
puns q kryhet aty, krkon nj shkall t lart t vmendjes
dhe duke u br nj lshim i till shkaktohet rrezik pr jetn e
njerzve, konsumon veprn penale t parashikuar nga neni
269 par. 2 t Ligjit Penal t Kroacis.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr.440/69).
N nj vendim tjetr, Gjykata Supreme e Kroacis
shprehet: Ka qen detyr e t akuzuarve q t ndrpresin
punn, pasi nga inspektori i puns u sht trhequr vrejtja se
n gurore nuk bn t vazhdoj nxjerrjen e gurve, derisa nuk
sigurohen mjete t nevojshme financiare pr t kaluar n
sistemin etazh t nxjerrjes s tyre, pasi q ekziston rreziku i
shembjes s murit nga i cili po nxirreshin gurt dhe i lndimi i
puntorve, gj q nuk sht zbatuar prej tyre, por kan lejuar
vazhdimin e puns, duke besuar me mendjelehtsi se sht e
mjaftueshme q puntorve u sht trhequr vmendja pr
kujdes t shtuar gjat puns dhe n at mnyr sht i mundur
pengimi i fatkeqsis, e cila, megjithat ka ndodhur.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr.647/71).
Vepra penale e parashikuar nga neni 269 par. 2 t
KPKr ekziston kur puntori prgjegjs n fabrik, minier,
puntori a punishte tjetr, duke neglizhuar ndrmarrjen e
masave mbrojtse t parashikuara n ligj, ka shkaktuar rrezik
qoft edhe pr jetn e nj personi t vetm.
(Gjykata Supreme e Jugosllavis, Ap.119/66).
Punimet ndrtimore t kundrligjshme
Neni 294

1268

(1)
Personi prgjegjs i cili me rastin e projektimit,
mbikqyrjes apo kryerjes s ndonj ndrtimi apo t
punve t ndrtimit vepron kundr ligjit apo standardeve
t prgjithshme profesionale t pranuara ose kundr
kushteve t lejes pr ndrtim dhe me kt rrezikon jetn
apo trupin e njerzve ose t pasuris me vler t madhe
dnohet me burgim prej tre muajve deri n pes vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia , kryersi dnohet me burgim deri
n tri vjet.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor apo me dm thelbsor
material, kryersi dnohet me burgim prej nj deri n
dhjet vjet, e nse vepra e till rezulton me vdekjen e nj
apo m shum personave , kryersi dnohet me burgim
prej nj deri n dymbdhjet vjet.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 2 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor apo me dm thelbsor
material, kryersi dnohet me burgim deri n pes vjet, e
nse vepra e till rezulton me vdekjen e nj apo m shum
personave , kryersi dnohet me burgim prej nj deri n
tet vjet.
Paragrafi 1.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale qndron n
veprim apo mosveprim q sht n kundrshtim me dispozitat
ose standardet e prgjithshme profesionale t pranuara pr
projektimin, menaxhimin a zbatimin e ndrtimit ose punve
ndrtimore dhe n at mnyr shkaktohet rrezik pr jetn dhe
shndetin e njerzve a pr pasurin me vler t madhe.
Me termin ndrtim ose pun ndrtimore nnkuptojm
t gjitha punt ndrtimore, si jan: murimi, rrzimi, adaptimi,
renovimi, mihja e themeleve, minimi, ngritja apo demontimi i
skels etj. Pa marr parasysh nse punt e tilla kan karakter
t prkohshm a t prhershm dhe pa marr parasysh llojin e
objektit t ndrtimit, (objekt banimi, objekt afarist, ur, tunel,
rrug, port detar dhe ajror etj.).
Kryers i ksaj vepre penale sht personi prgjegjs
t cilit i sht besuar projektimi, menaxhimi a kryerja e
fardo ndrtimi ose pune ndrtimore. Nga kjo del pyetja se si

1269

duhet kuptuar shprehja ligjore person prgjegjs, ashtu si

sht parashtruar te sqarimi shprehjeve sipas nenit 107 par. 2.
i ktij Kodi apo m gjer. Mendojm se me shprehjen person
prgjegjs te ky inkriminim duhet kuptuar do person q
ndrmerr veprimin e kryerjes s ksaj vepre penale, ngase
sht m i afrt me prshkrimin ligjor t ksaj vepre penale, e
cila sht: personi prgjegjs me rastin e projektimit,
mbikqyrjes apo kryerjes s ndonj ndrtimi a punve
ndrtimore, vepron n kundrshtim me dispozitat apo n
kundrshtim me rregullat e prgjithshme t pranuara teknike.
Prandaj, sipas mendimit ton, person prgjegjs n kuptim t
ksaj dispozite ligjore sht do person q projekton, udhheq
a kryen fardo ndrtimi ose pune ndrtimore, (pra, jo vetm
personi prgjegjs ashtu si sht dhn te kuptimi i
shprehjeve te neni 107 par. 2 t KPK). I till mund t jet,
p.sh,, inxhinieri privat q projekton ndrtimin; mjeshtri privat
q kryen pun ndrtimore, por edhe vet pronari i objektit
ndrtimor, nse personalisht kryen punt ndrtimore apo i
udhheq ato.
Menaxhimi
prfshin kryerjen e mbikqyrjes
profesionale n kryerjen e punve ndrtimore, si dhe ushtrimi
i mbikqyrjes s trthort profesionale mbi nj pjes t puns
a t t gjitha punve. Kryerja e punve ndrtimore mund t
prfshij edhe pjes t kufizuara t punve, si jan, p.sh.,
ngritja e barakave pr puntort n punishte, ngritja e skels,
nivelimi i terrenit.
Personi prgjegjs nuk sht i liruar nga prgjegjsia
penale, n rast t urdhrit jo t rregullt t investuesit pr
kryerjen e punve, ( Gjykata Supreme e Kroacis, Ap1358/64).
N raste t ktilla bhet fjal pr vepra penale me
dispozicion blanket, t cilat udhzojn n dispozita t tjera
prkatse ose rregulla prgjithsisht t pranuara teknike
lidhur me projektimin, mbikqyrjen, kryerjen e fardo
ndrtimi a pune ndrtimore.
Rregullat pr ndrtimin, prkatsisht pr projektimin
dhe kryerjen e punve ndrtimore dhe mbikqyrjen me rastin e
kryerjes s punve ndrtimore, ndodhen n shum dispozita
ligjore, nnligjore dhe akte t tjera. Standardet profesionale
prgjithsisht t pranuara, konsiderohen ato rregulla q
aplikohen n projektimin dhe kryerjen e punve ndrtimore, t

1270

cilat jan vrtetuar, dshmuar dhe jan prgjithsisht t

pranuar n praktik,
pr shkak t prshtatshmris,
prakticizmit dhe zbatueshmris s tyre dhe ato standarde nuk
sht e nevojshme t parashikohen n ndonj dispozit
ekzistuese.
Pasoja e veprs penale qndron n shkaktimin e
rrezikut t prgjithshm pr jetn a trupin e njerzve ose pr
pasurin me vler t madhe, pra bhet fjal pr rrezikun
konkret.
Pr dallim nga vepra penale e shkaktimit t rrezikut t
prgjithshm, t parashikuar nga neni 291 t KPK dhe vepra
penale e parashikuar nga neni 293 i KPK, n kt nen sht
parashikuar edhe shkaktimi i rrezikut t prgjithshm pr
integritetin trupor. Rreziku mund t shkaktohet si n raport
me personin q kryen pun ndrtimore, ashtu edhe me persona
t tjer, (kalimtar t rastit etj. ).
Ndrmjet veprimit t ndrmarr veprimit kundr
dispozitave apo rregullave teknike prgjithsisht t pranuara,
duhet t ekzistoj lidhja shkaksore. Vepra penale
konsiderohet e kryer kur sht vepruar n kundrshtim me
dispozitat dhe kundr rregullave teknike t pranuara dhe kur
pr shkak t ktyre veprimeve sht shkaktuar rreziku konkret
pr jetn a trupin e njerzve ose pr pasurin n vler t
madhe.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht sanksionuar dnimi pr veprn
penale t parashikuar nga paragrafi 1, t kryer nga
pakujdesia.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 t ktij neni jan parashikuar format e
rnda t ksaj vepre penale, pr shkak t pasojs s rnd t
shkaktuar nga veprimi i ndrmarr ose mosveprimi dhe ajo
mund t jet: lndim i rnd trupor, dm material me vler
thelbsore ose vdekje e nj a m shum personave, ndrsa
prgjegjsia penale pr kt form t rnd t veprs penale
ekziston vetm po qe se kryersi, n raport me pasojn e

1271

shkaktuar, (vdekjen, lndimin e rnd trupor a dmin material

n vler thelbsore), ka vepruar me pakujdesi.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht sanksionuar prgjegjsia penale,
kur kryersi prkitazi me formn e rnd t ksaj vepre
penale, (shkaktimin e vdekjes, lndimit t rnd trupor, dmin
thelbsor material) , ka vepruar me pakujdesi.
Konsiderojm se kur kemi t bjm me dmin material
t shkaktuar, te veprat e ktilla penale ligjdhnsi nuk ka
prdorur shprehje adekuate dhe n vendin adekuat. P.sh., n
paragrafin 1 pr formn m t leht t ksaj vepre penale ka
prdorur shprehjen dm material n vler t madhe, ndrsa
pr veprn q konsiderohet e cilsuar, ka prdorur shprehjen
dm thelbsor material. (Mendojm se te forma e leht sht
dashur t prdoret shprehja dm thelbsor, ndrsa te forma
e cilsuar shprehja dm n vler t madhe, sepse dmi n
vler t madhe sht m i madh se dmi thelbsor). Si do q t
jet, prkitazi me dmin n vler t madhe dhe dmin
thelbsor, duhet t jap sqarime Gjykata Supreme me nj
qndrim juridik.
Praktika gjyqsore
Gjykata e Qarkut Prishtin, n nj vendim t saj sht
shprehur se kur t akuzuarit, n kundrshtim me dispozitat
dhe rregullat teknike t ndrtimit dhe projektimit kan hapur
themelet pr ndrtimin e shtpis s tyre n distanc shum t
afrt me shtpin e t dmtuarit, edhe pse apriori atyre si nga i
dmtuari, ashtu edhe nga inspektori i ndrtimtaris i ishte
trhequr vrejtja q t mos vazhdonin me grmime, ndrsa
pr pasoj t ktyre veprimeve t paligjshme kishte ndodhur
ekuilibrimi i shtpis nga lkundjet dhe arjet e saj dhe, sipas
inspektorve kompetent, ishte br trsisht e pabanueshme,
duke iu shkaktuar kshtu t dmtuarve dm material n
shumn prej 103.459,62 DM ( marka gjermane); n rrethana t
tilla jan konsumuar t gjitha elementet e veprs penale t
punimeve t kundrligjshme t parashikuara nga neni 294
par.1, lidhur me nenin 23 t KPK.

1272

Konsiderojm se n rastin konkret kualifikimi juridik

ka qen i gabuar, pr faktin se, sipas dmit q u sht
shkaktuar t dmtuarve q kap nj shum prej 103.459,62
DM, pa asnj mdyshje, n rrethana t tilla, bhet fjal pr
paragrafin 3 t nenit 294 t KPK.
(Gjykata e Qarkut n Prishtin, Ap.nr.203/06, dat
08.05.2007).
I akuzuari si udhheqs pune n punishte sht person
prgjegjs me rastin e menaxhimit s punimeve t ndrtimit.
Sipas dispozitave t Rregullores pr sigurin e ndrmarrjes s
till, ai ka qen drejtprdrejt prgjegjs pr zbatimin e masave
mbrojtse n pun, veanrisht ka qen i detyruar
ti
sistemoj puntort n kryerjen e punve, vetm ather kur
vendet e puns t ishin tsiguruar n kuptim t dispozitave t
rregullores, pra ti sistemoj ata n vendet e puns vetm
mbasi t jet bindur se i njohin dispozitat pr prdorimin e
mjeteve mbrojtse, duke njohur n mnyr t prshtatshme
secilin prej tyre me vendin e tij t puns dhe rreziqet e tij,
ndrsa drejtuesit t njsis punuese t kantierit ti raportoj pr
do munges, prishje a dukuri tjetr t dmshme q mund ta
rrezikoj jetn a shndetin e puntorve. Nga ato dispozita t
rregullores rezulton prgjegjsia e t akuzuarit q ka t bj
me ndrmarrjen e masave t siguris n pun, prkatsisht me
mosndrmarrjen e tyre dhe, lidhur me kt, edhe prgjegjsia
e tij kur, pr shkak t lshimeve t tilla, ndodh pasoja e
ndaluar q parashikohet nga neni 270 i Kodit Penal t
Kroacis.
Prgjegjsia penale e personit prgjegjs me rastin e
menaxhimit s ndrtimit, prkatsisht personit prgjegjs pr
ndrmarrjen e masave t mbrojtjes n pun, nuk prjashtohet
assesi pr faktin se n punishte ekziston edhe udhheqsi i
punishtes dhe zvendsi i tij , si dhe prgjegjsia e tyre pr
ndrmarrjen e masave mbrojtse n pun, si sht
parashikuar me rregullore, ngase prgjegjsia e tij sht
konkurrente dhe assesi vetm alternative.
(Aktgjykimi i GJSKr,Ap.nr.408/71 dat 31.o3.1971).
Brigadieri i cili n kryerjen e punve ndrtimore,
udhheq grupin prej 8 deri 10 puntorsh ka statusin e
personit prgjegjs n kuptim t veprs penale t kryerjes s

1273

paligjshme dhe jo t rregullt t punve ndrtimore,

parashikuara nga neni 270 par.1 t KPKr.
(Aktgjykimi i GJSKr, Ap.nr.1798/58, dat 22.09.1958).

Transportimi i kundrligjshm i lndve eksplozive ose t

ndezshme
Neni 295
Kushdo q n kundrshtim me ligjin mbi vnien n
qarkullim dhe drgimin e lndve eksplozive apo leht t
ndezshme shprndan lnd eksplozive ose leht t
ndezshme pr tu transportuar me mjetet e transportit
publik ose vet e bn transportimin e lndve t tilla, duke
shfrytzuar mjetet e transportit publik, dnohet me gjob
apo me burgim deri n nj vit.
Vrejtjet kritike
Ne vend t shprehjes shprndan, (par 1) do duhej t
ishte dorzon
Pa marr parasysh se kto vepra penale kan elemente
t veprs penale t grupit t veprave kundr siguris s trafikut
publik pr shkak t objektit t mbrojtur (siguria e prgjithshme
e njerzve dhe e pasuris), ato jan radhitur n grupin e
veprave penale kundr siguris s prgjithshme t njerzve
dhe t pasuris.
Vepra penale qndron n dorzimin pr transportim
me mjete t qarkullimit publik n kundrshtim me dispozitat
mbi qarkullimin e sendeve t tilla.
Se far konsiderohet lnd eksplozive ose e ndezshme
dhe n cilat kushte sht i lejuar qarkullimi i ngarkesave t
tilla, sht parashikuar nga dispozitat ligjore dhe dispozita t
tjera. Lndt eksplozive jan materie t lngta dhe t ngurta,
t cilat kan cilsi t till q me veprim t jashtm, ( p.sh.
goditje ose dridhje), lirojn energji n form nxehtsie a
gazi. Lnd t lehtsisht t ndezshme mund t jen gazi
ndezs, lngu ndezs (benzina, vajguri etj.), lndt e ngurta
ndezse, (squfuri, celuloidi, nitroceluloza ), lndt me prirje
pr vetndezje, (lnd pambuku, fosfori i bardh dhe i
verdh), lndt q shkaktojn ndezje me oksidim etj.

1274

Transportimi i lndve t rrezikshme, pra edhe

eksplozivit dhe lndve ndezse, sht rregulluar me akte
ndrkombtare, (Marrveshja Evropiane pr Transportin
Ndrkombtar n Qarkullimin Rrugor, Rregullorja
Ndrkombtare pr Transportin e Mallrave t Rrezikshme n
Qarkullimin Hekurudhor etj.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht
prcaktuar n mnyr alternative dhe kjo: kur lndt
eksplozive ose lehtsisht t ndezshme shprndahen pr
transportim me mjete t transportit publik ose kur kryersi e
bn vet transportimin e lndve t tilla, duke i shfrytzuar
mjetet e transportit publik. Me shprndarje (dorzim)
nnkuptohet prgatitja, dhnia tjetrit e lndve eksplozive ose
lehtsisht t ndezshme pr transportim, ndrsa me
transportimin e lndve eksplozive ose lehtsisht t ndezshme
nnkuptohet bartja e lndve t tilla nga ana e vet kryersit
me mjete publike , prkatsisht duke shfrytzuar mjetet e
transportit publik.
Pr tu konsumuar kjo vepr penale sht e nevojshme
q dorzimi pr transportim apo transportimi personal nga
vet kryersi t bhet me mjete t transportit publik. Nuk do
t bhej fjal pr kt vepr penale, n rast se kryersi me
mjetin e vet personal (me mjetin motorik e vet) bart,
prkatsisht transporton lnd eksplozive a lehtsisht t
ndezshme. Me Ligjin pr Transportin sht prcaktuar termi
transport publik. Transporti publik nnkupton transportin e
njerzve dhe sendeve, i cili n kushte t njjta sht i qasshm
pr t gjith shfrytzuesit. Mjet i transportit publik sht mjeti
transportues me t cilin kryhet transporti publik.
Dorzimi pr bartje a transportimi personal i lndve
t tilla duhet t bhet n kundrshtim me dispozitat pr
transportimin e lndve eksplozive apo lehtsisht t
ndezshme. Edhe ktu bhet fjal pr vepr penale me
dispozicion blanket,
e cila udhzon pr aplikimin e
dispozitave prkatse t transportimit t lndve eksplozive
ose lehtsisht t ndezshme, (p.sh.,Ligji pr Transportin
Rrugor, nr. 2004/1, Ligji pr Transportimin e Mallrave t
Rrezikshme nr.2004/6 , Ligji pr Sigurin n Trafikun Rrugor
02 / L-70.).
Vepra penale konsiderohet e kryer me dorzimin pr
transportim me mjete t transportit publik e lndve

1275

eksplozive dhe lehtsisht t ndezshme, prkatsisht me

transportimin e tyre nga vet kryersi, duke shfrytzuar mjetet
e transportit publik n kundrshtim me dispozitat ligjore q
kan t bjn me transportimin e mallrave t rrezikshme.
Pasoj e ksaj vepre penale sht rreziku abstrakt pr
jetn e njerzve, prkatsisht t pasuris. Nse pr shkak t
veprimit t ndrmarr sht shkaktuar pasoja konkrete, (p.sh.,
ka ndodhur shprthimi i lnds), n nj situat t till, kur
plotsohen edhe kushtet e tjera, mund t bhet fjal pr veprn
penale shkaktimi i rrezikut t prgjithshm t parashikuar nga
neni 291 t KPK. Pr termin rrezik abstrakt dhe konkret t
shihen sqarimet n pjesn hyrse t ktij kapitulli.
Veprn penale mund ta kryej do person dhe ajo
mund t kryhet vetm me dashje.
Mosevitimi i rrezikut
Neni 296
(1)
Kushdo q nuk ndrmerr masa pr mnjanimin e
zjarrit, vrshimit, eksplodimit , fatkeqsis n trafik apo t
ndonj rreziku tjetr pr jetn ose sigurin fizike t
njerzve apo t pasuris me prmasa t mdha, duke
njoftuar me koh autoritetet kompetente ose n ndonj
mnyr tjetr, edhe pse kt ka mundur ta bj pa
rrezikuar veten apo ndonj person tjetr, dnohet me
gjob ose me burgim deri n nj vit.
(2)
Kushdo q parandalon apo pengon n fardo
mnyre tjetr personin tjetr nga ndrmarrja e masave
pr mnjanimin e zjarrit, vrshimit, eksplodimit ,
fatkeqsis s trafikut apo t ndonj rreziku tjetr pr
jetn apo sigurin fizike ose pr pasurin me prmasa t
mdha, dnohet me burgim prej tre muajve deri n tri
vjet.
Detyrimi i pjesmarrjes s qytetarve n mnjanimin e
rrezikut, me t cilin rrezikohet jeta dhe integriteti trupor i
njerzve ose pasuria, prpos q paraqet detyrim qytetar dhe
obligim t karakterit moral, mund t jet i parashikuar edhe
nga dispozita adekuate. P.sh., dispozitat e nenit 131 t
Kushtetuts s Republiks s Kosovs parashikojn situatn

1276

kur Presidenti i Republiks mund t shpall gjendje t

jashtzakonshme, ndr t tjera edhe pr shkak t fatkeqsive
natyrore, ndrkaq Ligji pr Mbrojtjen nga Fatkeqsit
Natyrore dhe Fatkeqsit e tjera nr.02/L- 68, dat 01.06.2006,
parashikon detyrimin e qytetarve pr pjesmarrje n
mbrojtjen nga fatkeqsit e natyrs. N kt nen parashikohet
sanksion penalo-juridik, n rast t mosndrmarrjes s masave
prkatse me qllim t evitimit t rrezikut pr jetn dhe
sigurin fizike t njerzve (integritetin trupor t njerzve) dhe
pasuris n prmasa t mdha. Bhet fjal pr vepr penale
specifike t prfshir n grupin e veprave penale kundr
siguris s prgjithshme t njerzve, pasi q me kryerjen e
ktyre veprave penale nuk shkaktohet, nuk provokohet
rreziku, (sikurse sht rasti te veprat penale t ktij grupi),
sepse rreziku tashm sht shkaktuar, pra me kryerjen e ksaj
vepre penale pamundsohet evitimi i rrezikut i cili tashm
sht nj fakt i kryer.
Sipas veprimit t kryerjes kjo vepr penale prbhet
nga mosevitimi i rrezikut ose parandalimi i tjetrit q t marr
pjes n mnjanimin e rrezikut.
Mosevitimi i rrezikut ekziston kur kryersi, duke mos
lajmruart me koh organin kompetent ose n ndonj mnyr
tjetr, nuk i ndrmerr masa pr mnjanimin e ndonj zjarri,
vrshimi, eksplodimi, aksidenti t trafikut a fardo rreziku
tjetr pr jetn dhe trupin e njerzve dhe pasuris n prmasa
t mdha, ndrsa kt do t mund ta bnte pa rrezik pr veten
a tjetrin.
sht detyrimi i personit q ka msuar pr rrezikun e
theksuar m sipr q pr kt rrezik ta informoj me koh
organin kompetent apo t ndrmarr masa t tjera pr
mnjanimin e rrezikut.
Veprimi i kryerjes s veprs penale qndron n
mosndrmarrjen e masave q t evitohet rreziku pr jetn dhe
trupin e njerzve a pr pasurin n prmasa t mdha, gj q
nnkupton lshimin q n situatn e dhn t veprohet sipas
obligimit qytetare dhe obligimit ligjor pr ndrmarrjen e
masave adekuate dhe t mundshme, me qllim q rreziku t
mnjanohet apo q pasoja e dmshme t zvoglohet, pasoj
kjo q ka mundur t shkaktohet nga ai rrezik. Se cilat jan
ato masa q kan mundur t ndrmerren sht nj shtje
faktike, e cila vlersohet n do rast konkret, duke pasur

1277

parasysh natyrn e rrezikut dhe mundsit reale t kryersit t

veprs. Pra, te kjo vepr penale jan t mundshme forma t
ndryshme t mosveprimit.
Paragrafi 1.
Ligji parashikon dy forma t veprs penale t
parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni dhe ato jan:
mosnjoftimi me koh i organit kompetent pr rrezikun dhe
mosndrmarrja e masave t tjera me qllim t mnjanimit t
rrezikut.
Konsiderohet njoftim (paraqitje) me koh ai q i
mundson organit kompetent q t ndrmarr masa pr
mnjanimin e rrezikut , prkatsisht ti zbus pasojat e nj
rreziku t till.
Me shprehjen mosndrmarrje e masave t tjera pr
mnjanimin e rrezikut duhen nnkuptuar shum lshime t
tjera, si jan: pjesmarrja n shuarjen e zjarreve, ngritja e
argjinaturave pr mbrojtje nga vrshimet ose heqja e
objekteve q i jan ekspozuar rrezikut, lshimi q qytetart t
ftohen pr mnjanimin e rrezikut etj.
Nuk ekziston kjo vepr penale, nse, duke pas
parasysh natyrn e rrezikut, (zjarri q ka prfshir siprfaqe t
mdha a jan vrshuar t gjitha rrugt), ose situatn subjektive
t kryersit, (sht i smur, smund t dal nga shtpia etj ),
organi kompetent nuk mund t njoftohet me koh pr rrezikun
ose kur, pr kohn kur rreziku sht vn re, nuk ekziston
mundsia q ai t evitohet.
Organi kompetent q duhet t njoftohet pr rrezikun,
n kuptim t ktij inkriminimi, konsiderohet ai organ q n
baz t ligjit a dispozitave t tjera sht i detyruar t
ndrmarr masa pr mnjanimin e rrezikut nga zjarri,
vrshimi, eksplodimi a rreziqet e tjera.
Rreziku pr jetn, trupin a pasurin mund t
shkaktohet me veprimin e njeriut ose n rrug natyrore.
Veprimi i njeriut q ka shkaktuar nj rrezik t till nuk do t
thot q t jet veprim i inkriminuar. Rreziku i shkaktuar n
rrug natyrore do t ekzistoj, p.sh., te zjarri i shkaktuar me
goditjen e rrufes, vrshimi pr shkak t shiut, kputja e
pruesve elektrik pr shkak t motit t lig, plcitja e
binarve pr shkak t trmetit etj.

1278

Pr ekzistimin e veprs penale t parashikuar nga

paragrafi 1 sht e nevojshme, para s gjithash, q mundsia e
paraqitjes s rrezikut pr jetn dhe trupin e njerzve a t
pasuris n prmasa t mdha t jet e drejtprdrejt ose q
rreziku tashm t ekzistoj. Ky rrezik m s shpeshti sht
konkret, por n disa raste sht i mjaftueshm edhe rreziku
abstrakt, (p.sh. asgjsimi ose dmtimi i digave ose i
sinjalistiks me t ciln trhiqet vrejtja pr rrezikun).
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
me nj prjashtimi q personi q ka shkaktuar vet rrezikun
nuk mund te jet kryers i ksaj vepre penale.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje .
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 parashikohet forma u cilsuar e ksaj
vepre penale, e cila qndron n pengimin e tjetrit pr
ndrmarrjen e masave me qllim t evitimit t zjarrit,
vrshimit, eksplozivit , fatkeqsis s trafikut apo fardo
rreziku tjetr pr jetn dhe trupin e njerzve a pr pasurin n
prmasa t mdha.
Veprimi i kryerjes s veprs qndron n zmbrapsjen e
tjetrit pr ndrmarrjen e masave n mnjanimin e rrezikut ose
pengimin e tjetrit n nj tjetr mnyr n ndrmarrjen e
masave pr mnjanimin e rrezikut.
Me zmbrapsje nnkuptojm ndrmarrjen e veprimeve
t tilla me t cilat ndikohet te personi i caktuar q t mos
ndrmarr masa t caktuarae q mund t bhet duke e bindur
at, duke i vn n dispozicion favore nse nuk i ndrmerr
veprimet e caktuara etj.
Pengimi n ndonj mnyr tjetr ekziston, p.sh., nse
kryersi e prdor forcn ndaj ndonj personi ose kur kryersi
merr mjete nga personi tjetr ose paaftson mjetet me t cilat
mund t ndrmerren masa t caktuara, (p.sh., dmtimon
aparatin pr fikjen e zjarrit , merr elsat e veturs dhe
pengon at personit q t shkoj me shpejtsi pr t
lajmruar kompetentt, p.sh., t hekurudhs pr shembjen e
dheut n binar, me t cilin paralajmrim do t ndalohej nisja
e trenit dhe
do t pengohej shkaktimi i aksidentin
hekurudhor).

1279

Vepra penale konsiderohet e kryer kur personi tjetr

sht penguar n ndrmarrjen e masave adekuate pr
mnjanimin e rrezikut.
Kryers i ksaj forme t veprs penale mund t jet
do person dhe ajo mund t kryhet me dashje.
Kapitulli XXVI
VEPRAT PENALE KUNDR SIGURIS S
TRAFIKUT
PUBLIK
Zhvillimi normal dhe i sigurt i trafikut sht me
rndsi t shumfisht shoqrore. Trafiku publik sht, para s
gjithash, veprimtari e rndsishme ekonomike. Transportimi i
shumics s njerzve, e nj sasie t madhe mallrash dhe t
mirash t tjera sot bhet me mjete t trafikut publik. Zhvillimi
tij ka arritur nj nivel t till q bn t mundur q, brenda nj
kohe relativisht t shkurtr, t prfshij territore t tra, gj q
kontribuon n ushtrimin efikas dhe ekonomik t shum
veprimtarive t tjera. N trafikun publik, pa marr parasysh
llojin e tij, inkuadrohet nj numr gjithnj e m i madh
mjetesh motorike shpejtsia e t cilave rritet n mnyr
konstante. N kt mnyr stimulohet zhvillimi i mtejm i
prodhimit industrial t mjeteve t trafikut. Zhvillimi i trafikut
ndikon pozitivisht edhe n prsosjen dhe ndrtimin e mtejm
t siprfaqeve n t cilat zhvillohet ndrtimi dhe modernizimi
i rrugve, hekurudhave, hapja e vijave t reja ajrore dhe
toksore etj. N kryerjen e shrbimeve publike angazhohet
nj numr gjithnj e m i madh i njerzve, ndrsa numri i
pjesmarrsve n trafikun publik rritet do dit. Sot sht
realitet q do person sht pjesmarrs n trafik si drejtues
mjeti, udhtar a kmbsor. T gjitha kto tregojn rndsin e
jashtzakonshme ekonomike dhe shoqrore t trafikut publik.
Trafiku publik i prket asaj veprimtarie t ciln, pr
nga vet natyra e saj, e shoqrojn edhe rreziqe permanente,
domethn n trafik kurdoher mund t jet e pranishme
mundsia q t sillet n rrezik jeta dhe integriteti trupor i
njerzve, prkatsisht e pasuris ose t shkaktohen pasoja
edhe m t rnda ndaj ktyre t mirave t njeriut. Me
zhvillimin e trafikut, me shtimin gjithnj e m t madh t

1280

numrit t mjeteve n trafik, rritjen e shpejtsis, prfshirjen n

trafik t mjeteve t reja t trafikut etj., (gj q pa dyshim
kontribuon n zhvillimin e prgjithshm dhe teknologjik t
shoqris), rreziqet e tilla vijn gjithnj duke u shtuar.
Prdorimi i mjeteve n gjendje jo t rregullt, cilsia e dobt e
rrugve dhe pajisjet teknike t dobta, sidomos mungesa e
sinjalistiks, sikurse edhe shum rrethana t tjera objektive
dhe subjektive, rrisin shkalln e rrezikshmris pr njerzit
dhe pasurin gjat zhvillimit t ksaj veprimtarie. T gjitha
kto ndikojn q n trafik t ndodhin shpesh aksidente me
viktima jo t pakta n njerz dhe me dme materiale t
pallogaritshme. Karakteristik e trafikut bashkkohor sht
rritja e aksidenteve t trafikut, numri gjithnj m i madh i
njerzve q humbin jetn n aksidente t tilla apo psojn
lndime t rnda trupore dhe shkaktimi i dmeve t mdha
materiale. Fjala sht pr nj dukuri q ka rndsi t posame
shoqrore dhe kriminalo-politike. Shoqria duhet t mbrohet
nga delikuenca n trafik, ndonse kjo nuk bn t paraqes
penges pr zhvillimin e mtejshm teknologjik t ksaj
veprimtarie ekonomike. Pr kt arsye, masat parandaluese,
(zhvillimi i kulturs s trafikut dhe ndjenjs s prgjegjsis
te pjesmarrsit n trafik, mbikqyrja efikase n ushtrimin e
ksaj veprimtarie, mirmbajtja e mjeteve t trafikut dhe
rrugve, ndrtimi dhe modernizimi i rrugve, vendosja e
pajisjeve teknike adekuate, rregullimi i plot normativ i
trafikut etj.), kan rndsi t posame n pengimin e
aksidenteve dhe mnjanimin e delikuencs n trafik.
Mbrojtja e jets, integritetit trupor dhe pasuris n
trafik realizohet edhe me aplikimin e sanksioneve ndaj atyre
q veprojn n kundrshtim me detyrimet dhe ndalesat e
prcaktuara.
Objekt i mbrojtur i veprave penale t prfshira n kt
kapitull sht siguria e trafikut publik. Qllimi i tyre sht
sigurimi i zhvillimit t trafikut publik n prputhje me
dispozitat me t cilat rregullohet trafiku publik. N kt
mnyr, me kto vepra penale njkohsisht mbrohet edhe jeta
ose integriteti trupor i njerzve apo pasuria, prandaj mund t
thuhet se n kt grup gjenden veprat penale t cilat, prpos
sigurimit t trafikut publik, si objekt t mbrojtur kan edhe
sigurin e njerzve dhe t pasuris. Dispozitat e veprave
penale kundr siguris s trafikut publik, parimisht, jan t

1281

karakterit blanket. Me rastin e aplikimit sht e nevojshme q

ato t plotsohen me norma t prfshira n dispozitat q kan
t bjn me sigurin e trafikut publik.
Kryers i numrit m t madh t ktyre veprave penale,
t prfshira n kt kapitull, mund t jet vetm pjesmarrsi
n trafik apo personi q sht i detyruar t kujdeset pr
sigurin e trafikut publik. Prjashtim bjn veprat penale t
parashikuar nga neni 297 par. 2 dhe neni 299 t KPK, kryers
i t cilave mund t jet do person.
Pasoj e ksaj vepre penale sht rrezikimi i trafikut
publik dhe sjellja n rrezik e jets, integritetit trupor ose
pasuris me dm thelbsor ose me prmasa t mdha.
T gjitha veprat penale t ktij grupi, me prjashtim t
veprs penale t parashikuar nga neni 301 i KPK, (mosdhnia
e ndihms personit t lnduar n fatkeqsit e trafikut publik),
mund t kryhen me dashje ose nga pakujdesia.
Rrezikimi i trafikut publik
Neni 297
(1)
Kushdo q shkel Ligjin mbi Trafikun Publik dhe
rrezikon trafikun publik, jetn e njerzve apo pasurin me
prmasa t mdha dhe me kt i shkakton lndime t lehta
trupore personit ose dm material mbi 15.000 , dnohet
me gjob ose me burgim deri n pes vjet.
(2)
Kushdo q rrezikon trafikun hekurudhor, ujor, me
tramvaj, me trolejbus, me autobus ose me teleferik dhe n
kt mnyr rrezikon jetn ose sigurin fizike a pasurin
me prmasa t mdha dnohet me burgim deri n pes
vjet.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 t ktij
neni kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me gjob
apo me burgim deri n dy vjet.
(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 t ktij
neni rezulton me lndim t rnd trupor t personit apo
me dm thelbsor material, kryersi dnohet me burgim
prej gjasht muajve deri n pes vjet, e nse vepra e till
penale rezulton me vdekjen e nj apo t m shum
personave, kryersi dnohet me t paktn nj vit burgim.
(5)
Nse vepra penale nga paragrafi 3 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor ose me dm thelbsor

1282

material, kryersi dnohet me burgim prej gjasht muajve

deri n pes vjet, e nse vepra e till penale rezulton me
vdekjen e nj apo m shum personave, kryersi dnohet
me burgim prej nj deri n tet vjet.
Te kto vepra penale jan prfshir format e ndryshme
t rrezikimit t trafikut publik. E prbashkta e ktyre veprave
penale sht ajo se ato kryhen me sjellje t paligjshme t
pjesmarrsve n trafik, prkatsisht me shkelje t dispozitave
prkatse t trafikut publik, duke vn n rrezik jetn ose
integritetin trupor t njerzve a pasurin me dm thelbsor.
Varsisht nga lloji i trafikut q rrezikohet, mund t dallojm
dy forma t ksaj vepre penale: rrezikimin e trafikut publik
rrugor dhe rrezikimin e trafikut hekurudhor, ujor dhe formave
t tjera t trafikut publik.
Paragrafi 1.
Kemi t bjm me rrezikim t siguris n rrug (par.
1) kur pjesmarrsi n trafik nuk u prmbahet dispozitave t
trafikut dhe n at mnyr rrezikon trafikun publik, duke vn
n rrezik jetn a trupin e njerzve ose pasurin n prmasa t
mdha dhe, pr pasoj, tjetrit i shkaktohet lndimi i leht
trupor a dm thelbsor material, q tejkalon vlern prej 15.000
.
Veprimi i kryerjes s veprs penale sht mosprfillja
e dispozitave t trafikut, gj q nnkupton sjellje (veprime) t
tilla t pjesmarrsit n trafik me t cilat ai cenon dispozitat
q rregullojn trafikun rrugor. Kjo i jep karakter blanket ksaj
vepre penale, ashtu q veprimi i kryerjes duhet prcaktuar
duke marr parasysh udhzimet dhe ndalesat q rezultojn nga
dispozitat prkatse pr pjesmarrsit n trafik. Trafiku
rrugor sht rregulluar me dispozita ligjore, urdhresa dhe
udhzime. Ndr kto dispozita, rndsi t posame kan Ligji
pr Transportin Rrugor nr.2004/1, dat 24.03.2005 dhe Ligji
pr Sigurin e Trafikut Rrugor nr.02/ L-70 dat 11.01.2007.
Mnyrat e mosprfilljes s dispozitave n trafik, me t
cilat kryhet kjo vepr penale, jan t shumta dhe t
llojllojshme. N praktik rrezikimi i trafikut rrugor m s
shpeshti kryhet n kto mnyra: me an t drejtimit t mjetit
me shpejtsi m t madhe sesa q sht e lejuar, me

1283

parakalim jo t rregullt, me lvizje jo t rregullt, me drejtim

t mjetit n gjendje jo t rregullt teknike, me drejtim n
gjendje t dehur apo kur sht i lodhur, me ndalim dhe parkim
t gabuar, me mosrespektim t shenjave t trafikut q kan t
bjn me prparsit e pjesmarrsve n trafik, me
mosrespektim t s drejts s prparsis s kalimit t
kmbsorve n vendkalim kmbsorsh, me shkujdesje ndaj
kmbsorve q gjenden n rrug apo ndaj atyre q i qasen
rrugs, me drejtim t parregullt t mjetit prapa etj.
N kt form t veprs penale jan prfshir rrezikimi
i trafikut rrugor, ashtu q vepra ekziston vetm po qe se
dispozitat e trafikut jan shkelur n trafikun rrugor. Me fjaln
rrug, n kuptim t dispozitave t Ligjit pr Sigurin e
Trafikut Rrugor, nnkuptohet do rrug publike dhe rrug e pa
kategorizuar, n t ciln zhvillohet trafiku. Rrug publike
sht siprfaqja me interes t prgjithshm pr trafikun, t
ciln mund ta shfrytzoj lirisht dokush n kushtet e
prcaktuara me ligj dhe t ciln siprfaqe organi kompetent e
ka shpallur rrug publike; rrugicat n lagje gjithashtu
konsiderohen rrug publike. Si kategori t rrugve publike
ligji prcakton: autostradn, rrugn e rezervuar pr
qarkullimin e mjeteve motorike, rrugt ndrkombtare, rrugt
magjistrale dhe rrugt rajonale. Rrug e pakategorizuar sht
siprfaqja q shfrytzohet pr trafik n fardo baze dhe e cila
sht e qasshme pr numrin m t madh t shfrytzuesve,
(rrugt e fshatit, t fushs, t pyllit, rrugt e krijuara mbi
argjinaturat pr mbrojtje nga vrshimet etj.). Pra, termi rrug
sht prcaktuar n mnyr t gjer dhe prfshin t gjitha ato
siprfaqe q jan destinuar pr trafikun ose q shfrytzohen
pr qllime t tilla, ashtu q pjesmarrsit n trafik q i
shfrytzojn kto siprfaqe jan t detyruar tu prmbahen
dispozitave mbi trafikun.
Te do aksident trafiku, n kuptim t ksaj dispozite
ligjore, sht e domosdoshme t vrtetohet q ai t jet
shkaktuar n siprfaqen q konsiderohet rrug, por n
praktikn gjyqsore kjo shpeshher ka krijuar probleme dhe
divergjenca n interpretim, kshtu q si rrug konsiderohen
edhe ato siprfaqe n t cilat qarkullojn vetm kategori t
kufizuara mjetesh, si jan, p.sh., hapsirat e brendshme t
fabrikave, spitaleve a organizatave t tjera punuese, n t cilat
kan qasje vetm mjetet e tyre; rruga q i prket nj prone

1284

bujqsore, po ashtu, mund jet vend i kryerjes s ksaj vepre

penale; hapsirat brenda garnizoneve n t cilat qarkullojn
vetm mjetet ushtarake; aeroportet etj. N vendimin e saj
Ap.nr.123/66 dat 22.2.1966, Gjykata Supreme e Jugosllavis
ka konstatuar se vepra penale e rrezikimit t trafikut publik
mund t kryhet edhe n rrugn q ndodhet n nj mjedis
spitalor. Pjesa e e hekurudhs mbi t ciln kalojn mjetet
motorike gjithashtu konsiderohet rrug, ashtu q mosveprimi
sipas shenjs s trafikut me rastin e kalimit mbi binar nuk
paraqet rrezikim t trafikut hekurudhor, por t trafikut rrugor.
Nuk konsiderohen rrug, n kuptim t ksaj dispozite, oborret
private dhe as ofiinat pr riparimin e mjeteve, pra kur n
vende t ktilla sht vn n rrezik jeta dhe trupi i njerzve
me mjet trafiku, nuk do t bhej fjal pr kt vepr penale,
por
pr veprn penale t shkaktimit t
rrezikut t
prgjithshm.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm
pjesmarrsi n trafikun rrugor, (ndonse dispozita ligjore nuk
sht formuluar
ksisoj, sepse n vend t shprehjes
pjesmarrs n trafik, sht prdorur krejtsisht gabim
shprehja kushdo, sepse kt vepr penale nuk mund ta kryej
kushdo, por vetm pjesmarrsi n trafik). Sipas dispozitave
ligjore pjesmarrs n trafik sht personi q drejton n rrug
mjetin, (mjet trafiku. sipas ksaj dispozite, konsiderohet do
mjet transportues i destinuar pr qarkullim n rrug, me
prjashtim t karrocave pa motor pr personat me aftsi t
kufizuara dhe mjeteve pr mbartjen e fmijve); personat e
tjer q ndodhen n mjet, por q nuk e drejtojn at; personat
q ngasin apo kalrojn kafsh n rrug; personat q vendin e
tyre t puns e kan n rrug, (puntort q ndrtojn,
mirmbajn rrugt etj ) dhe kmbsort. N nj vendim
gjyqsor sht marr qndrim se pjesmarrs n trafik
konsiderohet jo vetm puntori q ushtron punt e vendit t tij
t puns n rrug, por edhe ai q punt e vendit t puns i
kryen prbri rrugs, n zonn ku mjetet, duke lvizur ans s
rrugs, mund t sjellin n rrezik jetn a trupin e njerzve
(vendimi i Gjykats Supreme t Bosnj-Hercegovins,
Ap.nr.346/80, dat 11.6.1980). Shprehja kmbsor gjithashtu
prfshin mjaft kategori t pjesmarrsve n trafik, si jan:
pjesmarrsit n trafik q nuk drejtojn mjete trafiku e as
transportohen me to; personat q shtyjn ose trheqin me

1285

fuqin e vet mjete transportuese pr fmij, biikleta me

motor a karroca pr personat me aftsi t kufizuara; personat
handikapat q lvizin me karrige personash t paaft, t
cilat lvizin me fuqin personale t nj personi t till ose me
motor, nse ato lvizin me shpejtsin e ecjes s njeriut. Kur
rrezikimi i trafikut publik sht shkaktuar nga ana e disa
pjesmarrsve n trafik, donjri prej tyre konsiderohet
kryers i ksaj vepre penale; n raste t tilla nuk ekziston
bashkkryerja, pasi q midis tyre nuk ka ekzistuar lidhja
subjektive vetdija pr veprim t prbashkt.
Prkitazi me fajsin,
(ann subjektive), ligji
parashikon q te kjo vepr penale sht e mundur edhe dashja,
edhe pakujdesia.
N teori dhe n praktik ka mbizotruar qndrimi se
vepra penale e rrezikimit t trafikut publik nuk mund t kryhet
me dashje t drejtprdrejt. Ky qndrim arsyetohet me
konstatimin se, nse pjesmarrsi n trafik me shkeljen e
dispozitave mbi trafikun dshiron ta lndoj apo ta vras nj
person t caktuar ose ta dmtoj a ta asgjsoj sendin e huaj,
ather do bhej fjal pr ndonj vepr penale tjetr, (p.sh.
pr veprn penale t lndimit t rnd trupor, vrasje apo
dmtim t sendit t huaj), dhe, n raste t tilla, shkelja e
dispozitave t trafikut do t ishte vetm mnyr e ndrmarrjes
s veprimit t kryerjes, ndrsa mjeti i trafikut, me t cilin sht
shkaktuar nj pasoj e till, do t ishte vetm mjet pr
kryerjen e ksaj vepre penale.
Edhe pse ka edhe ndonj mendim t ndar n kt
drejtim, nuk ka asnj dyshim se veprat penale t ksaj sfere
nuk mund t kryhen me dashje t drejtprdrejt, por ato mund
t kryhen me dashje eventuale. Kshtu, n nj kshillim t
mbajtur m 1061 n ish-Gjykatn Supreme Federative t
Jugosllavis, sht marr ky qndrim: Nse vrtetohet se
kryersi ka vepruar n mnyr t paskrupullt, se i ka shkelur
me vrazhdsi dispozitat dhe rregullat e trafikut dhe se ka
rrezikuar haptas jetn dhe pasurin e tjetrit, duhet prfunduar
logjikisht se ai ka qen dakord me shkaktimin e situats s
rrezikshme konkrete, d.m.th., ka vepruar me dashje eventuale.
Mirpo, nse, megjithat. sjellja e kryersit, pas vlersimit me
vmendje t t gjitha rrethanave t rastit, nuk mund t
cilsohet si e paskrupullt, por vetm si sjellje e shkujdesur

1286

dhe jo mjaft e vmendshme, do t ishte konkludim i

arsyeshm se kemi t bjm me pakujdesi.
Dr.Shonke dhe dr.Schoder kan vn n dukje:
Vepron n mnyr t paskrupullt ai q n trafikun rrugor i l
pas dore obligimet e tij pr shkaqe egoizmi ose ai q nga
indiferenca nuk lejon t ofrohet kujdesi pr t tjert. Me
egoizm vepron ai q i anashkalon n mnyr t paskrupullt
interesat e bashkqytetarve t vet dhe pa ndjenjn e
prgjegjsis pr t tjert synon t realizoj qllimet e tij
vetjake, (p.sh. parakalon do mjet trafiku n kolon, edhe pse
situata n trafik nuk e lejon kt dhe pr shkak t kalimit t
shpesht t automobilit majtas pr parakalimin e do mjeti t
trafikut, paraqet rrezik permanent pr mjetet q i vijn
prball). Mirpo, sipas ktyre autorve, nuk kemi t bjm
me veprim t paskrupullt n ato raste kur kryersi vepron n
at mnyr pr motive t arsyeshme, p.sh., nse ka drejtuar
mjetin motorik shpejt, pr t mos u vonuar n seanc
gjyqsore etj
Dr.Hipel konsideron se praktika gjyqsore gjermane
drejtimin e paskrupullt e cilson gabimisht si vepr penale t
kryer nga pakujdesia, sepse konsideron se ajo vepr penale
kryhet me dashje eventuale.
N Republikn Popullore t Hungaris me
paskrupullsi nnkuptohet edhe huliganizmi dhe konsiderohet
se huliganizmi n sfern e delikteve n trafik parimisht
nnkupton dashjen eventuale, edhe pse rastet e tilla jan
shum t pakta n praktik.
Dr.Legal v n dukje se te dashja eventuale n trafik
sht karakteristike nprkmbja e interesave t t tjerve,
duke u shprehur karakteri egoist. Drejtuesi i mjetit rndom
nuk heq dor nga prparsia dhe nuk trhiqet nga veprimi; atij
fare nuk i bn prshtypje se far do t ndodh me t tjert.
Dr.Bluhm tregon nj rast nga praktika gjyqsore
gjermane, q sht cilsuar si pakujdesi, ndrsa, sipas tij, do t
duhej t ishte cilsuar rrezikim i trafikut me dashje eventuale.
Ngjarja ishte kjo: Drejtuesi pa prvoj i motoiklets e kishte
ngar motoikletn me frena t parregullt, (kjo rrethan pr t
ka qen e njohur), dhe n gjendje t dehur e me shpejtsi prej
90 km n or e n nj rrug shum t frekuentuar, q ishte e
lagur dhe n t ciln luanin fmij, njrin prej t cilve ai e

1287

godit dhe e lndon. Sipas autorit, pa marr parasysh q

kryersi nuk ka dashur t shkaktonte aksidentin, (prplasjen e
fmijs), ai nuk ka qen n gjendje t theksoj asnj rrethan
konkrete n t ciln do t mbshtetej dhe e cila n momentin
e dhn do t mund ta mnjanonte aksidentin n trafik.
Te dashja eventuale kryersi sht i vetdijshm se
me drejtim t paligjshm dhe t parregullt t mjetit t tij
mund t sjell n rrezik konkret jetn, integritetin trupor t
ndokujt ose pasurin n vllim t madh, por shpreson se do
gj do t prfundoj n suaza t rrezikut konkret, se nuk do t
ndodh lndimi a vdekja e ndokujt ose dmtimi i pasuris,
mirpo ai, edhe pse e sheh me nj probabilitet t madh si t
mundshm shkaktimin e pasojs, megjithat vazhdon t mos
heq dor nga nj drejtim i till i paligjshm dhe i parregullt i
mjetit.
shtja se kur kryersi, q drejton n mnyr t
paligjshme dhe t parregullt mjetin, sht dakord t sjell n
rrezik jetn dhe integritetin trupor t dikujt a pasurin n
vllim t madh, sht nj shtje e diskutueshme n teori dhe
n praktik, pr faktin se kjo form e fajit sht e ngjashme
me pakujdesin me vetdije. Kufijt midis ktyre formave t
fajit jan mjaft t rrept, ngaq, edhe pse edhe te pakujdesia
me vetdije kryersi sht i vetdijshm se me nj drejtim t
till mund t krijoj situata jonormale dhe t rrezikshme n
trafik dhe, n kt mnyr t shkaktoj rrezik konkret pr jetn
e njerzve, integritetin trupor dhe pasurin n prmasa t
mdha, megjithse ai kt pasoj nuk e dshiron, por gjykon
me pamaturi, shpeshher edhe pa baz, se nuk do t krijohen
situata t rrezikshme, por edhe nse do t ndodhej para nj
situate t till, mendon me pamaturi se do t jet n gjendje
ta shmang dmtimin e s mirs s mbrojtur. Shkalla e
probalitetit pr mundsin e shkaktimit eventual t pasojs s
ndaluar sht shum m e ult te pakujdesia me vetdije, sesa
te dashja eventuale.
Prkitazi me kt, Gjykata Supreme e Kroacis, me
aktgjykimin Ap.nr.2476/65, ka prfunduar se drejtuesi i cili,
n vendin ku absolutisht sht i ndaluar tejkalimi, ka
ndrmarr veprimin e parakalimit t kamionit dhe m pas
sht prplasur me veturn q vinte nga drejtimi kundrt, ka
shkaktuar situat t rrezikshme me dashje eventuale, si pasoj
e shkeljeve t rnda t rregullave t trafikut.

1288

Gjykata Supreme e Bosnj-Hercegovins, n vendimin

e saj Ap.nr.283 /90 dat 10.7.1990, ka prfunduar se vepra
penale e rrezikimit t trafikut publik sht shkaktuar me
dashje eventuale, mbasi i pandehuri ka drejtuar natn mjetin
motorik tek i cili dritat e ndriimit ishin plotsisht t
parregullta, (me prjashtim t drits s majt t pulsimit),
duke drejtuar mjetin kryesisht qorrazi dhe, pr pasoj t
mungess s ndriimit, te kthesa e djatht ka kaprcyer skajin
e djatht t rrugs s asfaltuar duke u prplasur mbi
kmbsort n bankin, nga t cilt njrit i ka shkaktuar
vdekjen, sepse drejtimi qorrazi me vetdije (pa ndriim) n
kt form on n prfundimin se kryersi ka parashikuar
edhe pasojn e rrezikut konkret dhe sht pajtuar me nj gj t
till. E njjta gjykat, n vendimin tjetr, Ap.nr.92/73 , ka
prfunduar se kur i akuzuari ka shkaktuar aksident trafiku,
duke drejtuar motoikletn n gjendje t parregullt teknike,
pa leje drejtimi dhe me shpejtsi m t madhe sesa e lejuara,
paraqet nj sjellje t rnd dhe t paskrupullt t tij, nga e cila
rezulton se vepra penale e rrezikimit t trafikut publik sht
kryer me dashje eventuale.
Gjykata Supreme e Kroacis, me aktgjykimin
Ap.nr.395/73, dat 19.6.1973, ka konstatuar se drejtimi n
gjendje t dehur i mjetit nga i akuzuari, s bashku me
shkeljet e tjera t rregullave t trafikut, prbn nj nga
elementet q ojn n prfundimin se i akuzuari i ka shkelur
rregullat e trafikut publik n mnyr t paskrupullt, (me dashje
eventuale). Gjendja e alkoolizuar (dehja) e t akuzuarit, nuk
mund t konsiderohet do her si sjellje e paskrupullt e tij, por
ajo duhet vlersuar s bashku me rrethanat e tjera t rastit
konkret. N kt drejtim, Gjykata Supreme e BosnjHercegovins, n aktgjykimin Ap.nr. 142/72 sht shprehur:
Shkalla e dehjes s leht dhe tejkalimi i paprfillshm i
shpejtsis nuk mund t vlersohen si shkelje e paskrupullt e
rregullave t trafikut, aq m pak kur edhe vet i dmtuari ka
kontribuuar n shkaktimin e aksidentit, andaj veprimet e tilla
duhen cilsuar juridikisht
si rrezikim i trafikut nga
pakujdesia.
Gjykata Supreme e Kroacis, n aktgjykimin I
Ap.nr.596/91, dat 20.shkurt.1992, sht shprehur: Nuk
mund t pranohet prfundimi i gjykats s shkalls s par se i

1289

akuzuari, me hyrjen e tij nga rruga dytsore n rrugn

kryesore, me gjith shenjn Stop, veprim ky q ka uar n
prplasjen e tij me mjetin q i ka ardhur nga ana e majt e
rrugs kryesore, ka vepruar me dashje n raport me veprn
penale themelore t rrezikimit t trafikut, pr arsye ai e ka t
njohur mir rrugn dhe e di se aty ekziston shenja Stop.
Nse sht e vrtet mbrojtja e tij se ai ka nnvlersuar
shpejtsin e mjetit q i ka ardhur nga ana e majt dhe se ka
vlersuar gabimisht se do t hynte n rrugn kryesore para
arritjes s automobilit nga ana e majt, n rrethana t tilla
bhet fjal pr pakujdesi e jo pr dashje eventuale, si ka
prfunduar gabimisht gjykata e shkalls s par.
Lidhur me prgjegjsin penale pr veprat penale t
rrezikimit t trafikut publik, shtrohet shtja e shtrirjes dhe
rndsis s t ashtuquajturit parim i besimit pr vlersimin e
ekzistimit t veprs penale dhe prgjegjsis penale t
kryersit. Bhet fjal pr at se a thua do pjesmarrs n
trafik q sillet n harmoni me rregullat e trafikut mund t
pres q edhe pjesmarrsit e tjer t sillen, po ashtu, n
prputhje me kto rregullat apo sht i detyruar t llogaris
edhe pr sjellje t paligjshme t pjesmarrsve t tjer t
trafikut dhe ta prshtat sjelljen e vet n prputhje me nj
mundsi t till. Nisur nga fakti se dispozitat pr sjelljen n
trafik i obligojn pjesmarrsit n trafik q t zhvillojn
raporte humane ndaj njerzve me qllim t ruajtjes s
shndetit dhe jets s personave t tjer, veanrisht t
fmijve, invalidve, personave t moshuar dhe t paaft ,
mbizotron mendimi se, parimisht do pjesmarrs n trafik
q sillet n harmoni me rregullat e trafikut, ka t drejt q t
njjtn gj ta pres edhe nga pjesmarrsit e tjer t trafikut.
Shtrirja e t ashtuquajturit parim i besimit (pritja q edhe t
tjert t sillen konform rregullave n trafik) sht e kufizuar
kur kemi t bjm me kategori t caktuara t pjesmarrsve t
trafikut, (fmijve, invalidve, personave t moshuar dhe t
paaft), ashtu q do pjesmarrs n trafik sht i detyruar t
llogaris pr veprime t papritura dhe t parregullta t ktyre
pjesmarrsve dhe, n prputhje me nj mundsi t till, ta
prshtat edhe sjelljen e vet. Gjithashtu, detyrimi pr
zhvillimin e raporteve humane mes njerzve me qllim t
mbrojtjes s shndetit dhe jets s personave t tjer, i detyron
pjesmarrsit n trafik, t cilt sillen sipas rregullave t

1290

trafikut, q kt sjellje tia prshtatin situats konkrete, n

rastet kur sht evidente q pjesmarrsit e t tjer n trafik
nuk sillen konform rregullave t trafikut ose kur, n baz t
rrethanave t caktuara, mund t parashikohet sjellja e tyre e
parregullt. Kshtu, Gjykata Supreme e Kosovs, n
aktgjykimin
Ap.nr.361/84,
dat
27.11.1984,
sht
shprehur :Vet fillimi i kaprcimit me vrap t rrugs nga
fmija dhe rrethanat q nga t dy ant e rrugs ndodheshin
radh t qytetarve q prisnin autobust e drejtimeve t tyre,
fakte kto q drejtuesi i akuzuar i kishte vn re me koh,
sht dashur ta detyronin at , si parashikon dispozita e nenit
45 par 2 t Ligjit t Bazave t Siguris s Trafikut Rrugor, ta
shtoj vmendjen gjat drejtimit dhe t filloj menjher
ndalimin e mjetit, sepse sht dashur patjetr t ishte i
vetdijshm se nj fmij i till, gjat veprimeve vijuese, pas
daljes me vrap n rrug, mund t bj veprime t papritura. N
rastin e fmijs 3-vjear nuk mund t flitet pr qndrim dhe
lvizje t pritur t kmbsorit, ngaq qndrimi n mes t
rrugs dhe vazhdimi i vrapimit n ann e kundrt nuk mund t
merret si lvizje e befasishme dhe e papritur, q pr t
akuzuarin, n situatn e dhn , do t ishte dika q ai nuk e
priste dhe q mund ta befasonte, si mbrohet i akuzuari.
Gjykata Kantonale e Tuzlls, n vendimin Ap.nr.43/99
dat 18.3.1999, shprehet: Vetm fakti se n rastin konkret i
akuzuari, me gjith reagimin me koh ndaj rrezikut q u
shkaktua kur e dmtuara kishte filluar ta truponte rrugn nga
ana e djatht n ann e majt, pr shkak t shpejtsis me t
ciln ka lvizur, nuk ka mundur ta ndaloj mjetin motorik t
tij para vendit t kontaktit nuk sht e mjaftueshme pr
vlersim se i akuzuari mjetin motorik e ka drejtuar me
shpejtsin q nuk i prshtatej situats konkrete n trafik. Pr
t br nj vlersim t till, duhet shqyrtuar se a kan
ekzistuar edhe rrethana t tjera q kan sinjalizuar nevojn e
uljes s shpejtsis s lvizjes s mjetit motorik t t
akuzuarit, para se e dmtuara t fillonte ta truponte rrugn,
(pikasja me koh se n hapsirat prbri rrugs gjendet e
dmtuara, q ishte fmij, q bie n kategorin e
pjesmarrsve n trafik q karakterizohen nga mungesa e
duhur e vmendjes dhe nga pakujdesia n sjellje) dhe, n
raport me t cilin, ligji krkon kujdes t veant nga
pjesmarrsit e tjer n trafik).

1291

Mosrespektimi i prparsis s kalimit t kmbsorve

n vendkalim t kmbsorve prbn njrn nga shkeljet e
shpeshta t rregullave t trafikut. Drejtuesi i mjetit sht i
detyruar t ket kujdes pr kmbsort q ndodhen n rrug
ose q kaprcejn rrugn, ndrsa para arritjes n vendin e
shnuar pr kmbsor duhet ta drejtoj me kujdes t shtuar
mjetin e tij dhe shpejtsin ta prshtat asisoj q, n rast
nevoje, t mund ta ndaloj at para ardhjes n vendkalim t
kmbsorve. N prputhje me detyrimin e drejtuesit t mjetit
rezultojn edhe detyrimet e kmbsorve q edhe kta tu
prmbahen rregullave prkatse t trafikut kur lvizin npr
rrug apo kur e kalojn rrugn. N vendkalimet e
kmbsorve, ku trafik sht i rregulluar me shenja
sinjalizuese ose shenja q japin personat e autorizuar,
kmbsort mund ta kalojn rrugn vetm n kohn kur
kalimi u lejohet me kto sinjalizime.
Mirpo, nse kalimi npr vendkalime kmbsorsh
nuk sht i rregulluar me shenja t tilla, kmbsori sht i
detyruar q, me rastin e kalimit, t ket vmendjen te distanca
dhe shpejtsia e lvizjes s mjetit q i afrohet. N kontekst t
ktyre rregullave duhet zgjidhur edhe i ashtuquajturi prioritet
i kmbsorve n vendkalime kmbsorsh. Ky prioritet do t
thot, para s gjithash, q edhe vet kmbsori t sillet n
prputhje me rregullat e trafikut, ndonse sjellja jo e rregullt e
kmbsorit me rastin e kalimit npr vendkalim kmbsorsh
nuk e liron drejtuesin e mjetit nga detyrimet e prshkruara m
sipr q, para arritjes te ky vend, mjetin ta ngas me shpejtsi
t till q, n rast nevoje, t mund ta ndaloj para se ti qaset
vendkalimit t kmbsorve. Lidhur me kt situat, n
vendimin Ap.nr.1419/ 72, Gjykata Supreme e Kroacis
shprehet: Drejtuesin e akuzuar t mjetit nuk e liron nga
prgjegjsia as rrethana se polici i trafikut i kishte hapur
drejtimin e lvizjes, ( i kishte sinjalizuar se mund t vazhdonte
m tej), ngase, ai, me gjith kt, ka qen i detyruar t ket
kujdes ndaj kmbsorve q ishin vonuar n vendkalimin e
kmbsorve.
Nj kujdes i veant krkohet nga drejtuesit e mjeteve n
rastet kur lvizin pran mjeteve t transportit publik t
udhtarve, q ndodhen n stacion pr t marr a pr t zbritur
udhtar. N vendimin PKL.44/76, Gjykata Federative e
Jugosllavis shprehet: Nse stacioni i mjeteve t transportit

1292

publik sht i vendosur asisoj q udhtart pr t hyr apo pr

dal prej tij detyrohen ta kalojn rrugn, drejtuesi i mjetit
sht i detyruar ta ndal mjetin e tij pas mjetit t transportit
publik. Nse kalimi i rrugs n situata t tilla nuk sht i
nevojshm, por udhtart q dalin nga nj mjet i till duhet t
zbresin n rrug apo nga rruga t hyjn n mjetin e transportit
publik, drejtuesi i mjetit sht i detyruar ta ul shpejtsin e
lvizjes, ashtu q t mos e rrezikoj jetn e udhtarve q
hyjn n t ose dalin prej tij.
Parakalimi dhe kmbimi i parregullt i mjeteve jan
shkaqe t shpeshta t aksidenteve t trafikut. Me kt rast
shkelen disa detyrime dhe ndalesa q kan t bjn si me
drejtuesin e mjetit q bn parakalimin, ashtu edhe me
drejtuesin vetura e t cilit parakalohet apo kmbehet.
Parakalimi dhe kmbimi i mjeteve mund t kryhen vetm po
qe se nuk pengohet lvizja normale e mjeteve q vijn nga
drejtimi i kundrt dhe nse n rrug ka hapsir t
mjaftueshme pr ndrmarrjen e veprimeve t tilla. Drejtuesi i
mjetit nuk bn t ndrmarr veprimin e parakalimit dhe t
kmbimit kur me kt veprim, sipas veorive t rrugs dhe
rrethanave ekzistuese n trafik si dhe cilsis teknike t mjetit
t cilin ai e drejton, rrezikon pjesmarrsit n trafik. Me ligj
jan parashikuar edhe rastet e posame kur nuk bn t fillohet
parakalimi ose kmbimi i mjetit. Drejtuesi mjeti i t cilit
parakalohet nuk bn ta rris shpejtsin e lvizjes s mjetit
gjat kohs s parakalimit; ai sht i detyruar q, kur
parakalohet nga ana e majt, ta zhvendos mjetin e vet n
skajin e djatht t rrugs.
Gjykata Supreme Federative e Jugosllavis, n
aktgjykimin Ap.nr.69/61, sht
shprehur: Drejtimi i
parregullt i nj mjeti, kur ai gjendet para nj mjeti tjetr, nuk i
jep t drejt ktij t fundit, q tenton ta bj parakalimin, q
ta kryej kt nga ana e djatht e mjetit q ndodhet para tij.
Parakalimi i parregullt n praktik kryhet shpesh duke kaluar
me mjet n ann e majt npr vijn e plot.
Shpejtsia e lvizjes gjithashtu sht nj nga arsyet e
shkaktimit t aksidenteve n trafik. Shpejtsia e lvizjes s
mjeteve n rrug sht e rregulluar me dispozita prkatse t
trafikut. Drejtuesit e mjeteve jan t detyruar ti prmbahen
shpejtsis s lejuar, tejkalimi i s cils prbn veprim n
kundrshtim me dispozitat e trafikut dhe shpeshher edhe

1293

shkak t aksidenteve t trafikut. Mirpo, drejtim i parregullt

mund t konsiderohet edhe ajo shpejtsi q nuk i kaprcen
kufijt e lejuar, nse nuk u sht prshtatur kushteve n rrug.
Kjo rezulton nga dispozitat e nenit 54 T Ligjit pr Sigurin
n Trafikun Rrugor, sipas t cilave drejtuesi i mjetit sht i
detyruar q shpejtsin e lvizjes tua prshtat cilsive dhe
kushteve t rrugs, shikueshmris, kushteve atmosferike,
gjendjes s mjetit dhe ngarkess, dendsis s trafikut si dhe
kushteve t tjera n trafik, ashtu q t mund ta ndal mjetin
para do pengese n rrug, t ciln, n kushtet e dhna, ai
mund ta parashikoj. N trafikun rrugor nj trajtim t posam
kan mjetet me t drejt prparsie dhe ato jan: mjetet e
ndihms s shpejt, t shrbimit t zjarrfiksve, t shrbimit
policor dhe t forcave t siguris, kur me pajisje t posame
japin shenja ndriuese dhe akustike. Pjesmarrsit e tjer n
trafik jan t detyruar t mundsojn kalimin e shpejt dhe
pa pengesa t ktyre mjeteve. N situatat kur mjetet e tilla
ndodhen n trafik, kmbsort jan t detyruar t largohen
nga rruga, ndrsa mjetet e tjera tu hapin udh atyre dhe, po t
jet nevoja, edhe t ndalen derisa t kalojn .... (neni 167 i
Ligjit pr Sigurin n komunikacionin Rrugor).
Pr nj drejtim t rregullt dhe t sigurt me rndsi t
posame sht jo vetm aftsimi profesional i drejtuesit, por
edhe prshtatshmria e tij psikofizike. Ai duhet t jet fizikisht
dhe psikikisht i aft ta drejtoj mjetin n trafikun rrugor.
Drejtimi nn ndikimin e drogs dhe medikamenteve (barnave)
psikoaktive, prkatsisht n gjendje lodhjeje, smurjeje apo n
ndonj gjendje tjetr psikike, drejtuesin e bn t paaft pr
nj drejtim t sigurt t mjetit, veanrisht drejtimi i mjetit n
gjendje t dehur. Prkitazi me kto forma t rrezikimit t
trafikut, shih komentarin te neni 298 i KPK.
Pasoj e ksaj vepre penale sht rrezikimi i trafikut publik,
me t cilin vihet n rrezik jeta ose trupi i njerzve a pasuria
n prmasa t mdha. Me do sjellje t parregullt t
pjesmarrsit n trafik rrezikohet trafiku publik. Megjithat,
me do rrezikim t trafikut kjo vepr penale nuk konsumohet;
sht e domosdoshme q, pr shkak t rrezikimit t trafikut, t
shkaktohet nj rrezik konkret pr jetn ose trupin e njerzve,
prkatsisht pasurin.
Prkitazi me rrezikun konkret te kjo vepr penale nuk
ka nj qndrim unik as n teorin juridiko-penale, as n

1294

praktikn gjyqsore. Ky rrezik m shpesh prkufizohet si

gjendje e rrezikimit t s mirs s mbrojtur, e cila ndodhet
midis cenimit dhe rrezikut abstrakt, por q sht m afr
cenimit, ngase n do ast pritet t shkaktohet pasoja
konkrete. N kt kuadr rreziku konkret kuptohet si mundsi
e afrt e dmtimit t s mirs s mbrojtur juridike ose si
rrezik real i afrt dhe i drejtprdrejt, n t cilin, sipas prvojs
s prgjithshme, mund t shkaktohet me probabilitet n do
ast pasoja e dmshme, d.m.th., cenimi i s mirs s mbrojtur.
Sipas nj qndrimi tjetr, jemi prpara gjendjes s rrezikut
konkret kur jan realizuar t gjitha parakushtet objektive pr
shkaktimin e cenimit t rnd t jets, trupit prkatsisht
pasuris, por q shkaktimin e pasojs e ka ndaluar lindja e
ndonj rrethane t re.
Edhe nse rreziku konkret kuptohet si gjendje e
pavarur ekzistues ose si moment n raportin shkaksor q
lviz n drejtim t dmtimit t s mirs s mbrojtur, ajo
gjithmon shpreh nj situat t till n trafik t ciln e
karakterizon mundsia e afrt reale pr dmtimin e jets ose
trupit t dikujt, prkatsisht t pasuris. Pr dallim nga rreziku
abstrakt, q shkaktohet nga vet mosrespektimi i dispozitave
prkatse ligjore nga pjesmarrsi n trafik, rrezik ky q
ende nuk prmban mundsin reale t rrezikimit t ndonj t
mire, te rreziku konkret mundsia e till tashm sht reale;
shkalla e rrezikut sht aq e lart, saq n zhvillimin e
mtejm t ngjarjes ai do t realizohej me dmtim t s mirs
s mbrojtur. Konceptimi i ktill i rrezikut konkret logjikisht
nnkupton nj moment objektiv ekzistues n rrjedhn
shkaksore t shkaktuar nga sjellja e pjesmarrsit n trafik
n kundrshtim me dispozitat e trafikut, ndrkaq pasoj e
sjelljeve t tilla t paligjshme m s shpeshti sht dmtimi i
jets dhe trupit, prkatsisht pasuris. Gjykatat e kan kuptuar
rrezikun konkret rndom kryesisht si mundsi reale, t
drejtprdrejt a t afrt t dmtimit t s mirs s mbrojtur
juridike.
Duhet t kihet parasysh se, sipas formulimit t
tanishm t veprs penale t rrezikimit t trafikut publik n
rrug, rndsia praktike e prcaktimit dhe vrtetimit t
rrezikut konkret sht di m e vogl, ngase pr ekzistimin e
ksaj vepre penale nuk sht e mjaftueshme q pr shkak t
sjelljes s paligjshme t pjesmarrsit n trafik t jet

1295

shkaktuar rreziku konkret, por krkohet t jet shkaktuar edhe

lndimi i leht trupor i ndonj personi apo dmi material n
vler prej m shum se 15.000 .
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk sht e
mjaftueshme q, pr shkak t mosrespektimit t dispozitave
t trafikut nga ana e pjesmarrsit n trafik, t jet
shkaktuar rreziku pr jetn ose trupin e njerzve prkatsisht
pr pasurin n prmasa t mdha. sht e domosdoshme
q, pr shkak t nj veprimi t till t paligjshm, tjetrit ti
jet shkaktuar lndimi i leht trupor ose dm material q
tejkalon 15.000 . Kto pasoja jan parakushte ligjore
objektive pr ekzistimin e ksaj vepre penale.
N kt kuadr krkohet q lndimi trupor dhe dmi
material ti jet shkaktuar nj personi tjetr, prandaj drejtuesi
i mjetit i cili, pr shkak t ngasjes s parregullt, shkakton
aksident trafik, me rast dmton apo asgjson mjetin e tij ose
e lndon veten e vet, nuk e konsumon kt vepr penale.
Pjesmarrsi n trafik, i cili ka vepruar n kundrshtim me
rregullat e trafikut, nuk mund t jet edhe vet objekt pasiv te
kjo vepr penale. Objekt rrezikimi a dmtimi mund t jet
edhe pasuria e huaj (private a publike), e cila i sht besuar
kryersit t veprs, p.sh., n rastin kur drejtuesi i mjetit, pr
shkak t ngasjes s parregullt, shkakton aksident dhe asgjson
mjetin motorik e nj institucioni shtetror q i sht besuar
atij.
Raporti
shkaksor ndrmjet veprimit
paligjshm dhe pasojs
s shkaktuar te kto vepra penale

Ndrmjet veprimit t parregullt t pjesmarrsit n

trafik dhe pasojs s shkaktuar duhet t ekzistoj lidhja
shkaksore, domethn, nuk ekziston kjo vepr penale, nse
mes drejtimit t parregullt dhe shkaktimit t aksidentit t
trafikut, n t cilin ndonj person sht lnduar ose sht
shkaktuar dm material, nuk ekziston lidhja shkaksore q do
t mund ti atribuohej dashjes a pakujdesis s drejtuesit.
Gjykata Supreme e Federats s Bosnj-Hercegovins,
prkitazi me lidhjen shkaksore mes veprimit t parregullt dhe
pasojs s shkaktuar, n aktgjykimin Ap.nr.302/97 dat

1296

6.10.1998, shprehet: Shkelja e dispozitave t trafikut nga ana

e njrit pjesmarrs n trafik, nuk mund ta prjashtoj
prgjegjsin penale t tjetrit q gjithashtu nuk u sht
prmbajtur dispozitave t trafikut, por mund t ndikoj n
shkalln e prgjegjsis penale t tij dhe n matjen e dnimit. I
akuzuari, i cili me mjetin e tij ka hyr n rrug, n udhkryqin
me prparsi kalimi, pa u ndalur para shenjs Stop, nuk
mund t lirohet nga prgjegjsia pr faktin se i dmtuari kishte
lvizur me mjetin e vet n rrugn me prparsi kalimi me
shpejtsi m t madhe sesa e lejonin dispozitat e trafikut. N
rastin konkret, shpejtsia m e madhe e t dmtuarit mund t
ket ndikim n shkalln e prgjegjsis penale t t akuzuarit
dhe peshn e pasojs s shkaktuar, nga e cila mund t varej
edhe masa e sanksionit penal, prkatsisht masa e dnimit.
Eksperti i trafikut n nj mendim dhe konstatim t tij
shprehet: N rastin konkret, n shkaktimin e aksidentit kan
kontribuuar t dy pjesmarrsit n trafik; lshimi primar ka
qen i drejtuesit t xhipit, i cili nga bankina ka hyr n rrugn
kryesore, pa u siguruar paraprakisht nse nj hyrje t till
mund ta bnte pa i rrezikuar pjesmarrsit e tjer n trafik;
lshimet sekondare jan t drejtuesit t motoiklets, i cili ka
lvizur me shpejtsi m t madhe sesa sht e lejuar me
rregullat e trafikut, pasi q ai n at aste e drejtonte
motoikletn me nj shpejtsi prej 59 km n or, ndonse n
at vend shpejtsia maksimale ishte 40 km/h. N vazhdim t
arsyetimit t tij, eksperti ka deklaruar se aksidenti do t
shmangej, sikur drejtuesi i motoiklets ta kishte ngar
motoikletn me nj shpejtsi m t vogl se 30 km n or.
Mendimi i ktill i ekspertit, n raport me kontributin e
drejtuesit t motoiklets, sht plotsisht i gabuar pr faktin
se, n kt situat, nuk ekziston asnj korrelacion, (lidhje
shkaksore), mes veprimit t drejtuesit t motoiklets,
(shpejtsis m t madhe sesa ishte e lejuara), dhe aksidentit t
shkaktuar, ngase aksidenti do t ishte i pashmangshm edhe
sikur ai ta drejtonte motoikletn me shpejtsi ma t vogl se
40 km n or, (sa ishte maksimumi i lejuar n at vend), edhe
pse kto lshime t motoiklistit do t mund t ndikonin n
shkalln e prgjegjsis penale t drejtuesit t xhipit dhe
peshn e pasojs s shkaktuar, nga e cila mund t varej lloji
dhe masa e sanksionit penal.

1297

Gjykata Themelore
Beograd,
n aktgjykimin
P.nr.593/60, sht shprehur: Fakti se fmija ka vrapuar
befasisht n udhkryq dhe sht prplasur me mjetin motorik
q e drejtonte i akuzuari, nuk e liron kt t fundit nga
prgjegjsia penale, pr faktin se parimi i besueshmris, (se
edhe pjesmarrsit e tjer n trafik duhet ti respektojn
rregullat n trafik), sht i limituar kur bhet fjal pr kategori
t caktuara t pjesmarrsve n trafik, veanrisht pr fmijt,
nga t cilt nuk mund t priten lvizje t kontrolluara n rrug,
andaj pretendimet e mbrojtjes se nuk ka lidhje shkaksore
mes veprimit t t akuzuarit, (drejtimit t pavmendshm t
mjetit) dhe pasojs s shkaktuar, (sipas mbrojtjes, mundsin
e vrapimit n rrug t fmijs i akuzuari nuk ka mundur ta
parashikonte dhe nuk ka qen i detyruar ta parashikonte),
sht i pabazuar, pr faktin se nuk mund t prfundohet assesi
q, pr shkak t veprimit t befasishm t fmijs, ka ndodhur
ndrprerja e lidhjes shkaksore. Megjithat, nj veprimi i till
i fmijs do t kishte ndikim vetm n shkalln e fajsis s t
akuzuarit .
Gjykata Themelore Novi Sad, n aktgjykimin,
P.nr.301/62, sht shprehur: Krcimi i puntorit
nga
rimorkio e traktorit dhe vdekja e tij, nuk mund ti atribuohen
fajit t t akuzuarit, pasi q ka konsideruar se nuk ekziston
asnj lidhje shkaksore mes drejtimit t parregullt t drejtuesit
t traktorit dhe krcimit t puntorit nga traktori, q ka qen
edhe shkak i vdekjes s tij.
Gjykata Themelore Beograd, n aktgjykimin
P.nr.1049/60, shprehet: Ekziston lidhja shkaksore mes
veprimit t t akuzuarit dhe pasojs s shkaktuar, mbasi i
akuzuari, pa pasur leje me shkrim, ka transportuar n
rimorkio traktori puntor, ndrsa nuk ishin siguruar as ulse,
me rast, nj nga puntort, t cilin e kishte zn gjumi,
kishte rn nga rimorkio dhe kishte vdekur.
N nj vendim t saj gjykata e shkalls s par
shprehet: I akuzuari gjer n momentin e paraqitjes s situats
s rrezikshme, e kishte drejtuar mjetin n prputhje me
dispozitat e trafikut, por nuk kishte zgjedhur mnyrn e
prshtatshme pr t shmangur aksidentin, ngase e kishte
ndrruar drejtimin e lvizjes n t djatht, ndrsa sipas
ekspertit t trafikut, aksidenti do t mund t shmangej po qe se
drejtuesi do t ndrmerrte vetm veprimin e frenimit apo t

1298

vazhdonte lvizjen me shpejtsi t njjt, duke mos e ndrruar

drejtimin. I akuzuari, kur e kishte vrejtur se kmbsori po
truponte rrugn, menjher kishte marr ann e djatht, (e
kishte ndrruar drejtimin e lvizjes), e pastaj kishte frenuar,
me rast sht ndodhur n pikn e prplasjes n t njjtn
koh me t dmtuarin, i cili po e truponte rrugn nga ana e
djatht n t majtn. Gjykata e shkalls s dyt, duke mos e
pranuar nj rezonim t ktill t gjykats s shkalls s par,
ka prfunduar: Zgjedhja e mnyrs s shmangies nga rreziku,
edhe kur nuk sht adekuate dhe e prshtatur me situatn q
ishte krijuar, nuk mund ti ngarkohet drejtuesit t mjetit. Bhet
fjal pr veprime instiktive, t ndrmarra n situatn kur
drejtuesi nuk ishte n gjendje t vlersonte rezultatin e fundit
e as ti krahasonte prfundimet e ndonj veprimi tjetr me at
q kishte ndrmarr. Vlersimi i gabuar n nj moment t till
nuk mund ti atribuohet fajsis s tij, nse nj drejtim i till i
automjetit gjer n at moment ka qen i rregullt dhe n
prputhje me rregullat e trafikut, (Gjykata e Zhupanis
Bjellovar, Ap-506/1995 dat 26.tetor 1995). Rezonimin e
ktill t gjykats s shkalls s dyt e konsiderojm t drejt,
sepse nga prshkrimi i ngjarjes konkrete nuk rezulton q t
kishte pasur ndonj lidhje shkaksore mes veprimit t
drejtuesit t mjetit dhe pasojs s shkaktuar drejtuesi kishte
ngar mjetin e tij n prputhje me rregullat e trafikut gjer n
momentin e paraqitjes s situats kritike, mirpo mnyra e
zgjedhur n momentin kritik pr tiu shmangur kontaktit me
kmbsorin nuk ishte adekuate, por kjo zgjedhje, edhe nse
po t mos ishte n prputhje me zhvillimin e ngjarjes, nuk
mund ti atribuohet fajsis s drejtuesit t mjetit.
Prkitazi me lidhjen shkaksore mes veprimit t
parregullt dhe pasojs s shkaktuar, Dr.Bluhm dhe autor t
tjer mbajn qndrimin se ekzistimi a mosekzistimi i lidhjes
shkaksore varet nga ajo nse n at zinxhir t ngjarjes mund
t konstatohet se, prkundr atij veprimi, pasoja do t
shkaktohej. Nse pavarsisht nga veprimi, pasoja do t
shkaktohej, ather, sipas tyre, nuk ekziston lidhja shkaksore.
Ky qndrim bazohet mbi t ashtuquajturn conditio sine qua
non, (kushti pa t cilin nuk bn), teorin e shkaksis.
N fushn e trafikut theksi vihet mbi at se a ka qen
shkelja e dispozitave dhe rregullave t trafikut e kushtzuar
me pasojn e ndaluar apo edhe n rast t respektimit t

1299

dispozitave dhe rregullave t trafikut, pasoja e ndaluar,

megjithat, do t shkaktohej. Nse lidhja mes shkeljeve t
dispozitave dhe rregullave t trafikut dhe pasojs s ndaluar
jan larg njra tjetrs nuk varen nga njra tjetra, ather nuk
mund t themi se kemi t bjm me lidhje shkaksore mes
veprimit t parregullt q ka ndrmarr drejtuesi i mjetit dhe
pasojs s ndaluar, q sht shkaktuar.
Kur rrezikimi i trafikut publik sht shkaktuar nga
shum pjesmarrs n trafik, secili prej tyre konsiderohet
kryers i ksaj vepre; n raste t tilla nuk bhet fjal pr
bashkkryerje, sepse mes t tyre nuk ekziston lidhja subjektive
vetdija pr veprim t prbashkt.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht inkriminuar rrezikimi i formave
t tjera t trafikut, meq vepra penale e parashikuar nga
paragrafi 1 ka t bj vetm me trafikun publik n rrug. Kjo
vepr dallon nga vepra e mparshme para s gjithash pr nga
lloji i trafikut, siguria e t cilit mbrohet. Pr ekzistimin e saj
nuk sht e nevojshme t jet shkaktuar dmtimi i s mirs
juridike t mbrojtur, ndrsa n mnyr t veant sht
prcaktuar edhe veprimi i kryerjes. Kryers i ksaj vepre
penale nuk sht vetm pjesmarrsi n trafik, si sht te
vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1, por do person.
Objekt i mbrojtur penalo-juridik sht jeta dhe trupi i
njerzve, prkatsisht siguria e pasuris
n trafikun
hekurudhor, ujor, me tramvaje, me trolejbus, me autobus
ose me teleferik.
Trafiku hekurudhor sht ai q zhvillohet me mjete t
cilat lvizin n binar (shina) me prdorimin e forcs
mekanike. sht e nevojshme q ky t shrbej si trafik
publik, gj q nnkupton se me t transportohet nj numr i
paprcaktuar i njerzve ose i mallrave.
Trafik ujor konsiderohet ai q zhvillohet me anije n
dete, lumenj dhe liqene. Fjala anije duhet kuptuar gjersisht, si
do mjet lundrimi n uj q merr pjes n trafikun publik,
ashtu q me t mund t rrezikohet jeta dhe trupi i njerzve,
prkatsisht pasuria. Ato jan: anije q lvizin me motor
(motoskaft), anijet me vela, barkat me motor apo me rrema
etj. Pra, pr tu konsumuar kjo vepr penale, duhet t jet fjala

1300

pr lundrime t destinuar pr transportimin e udhtarve a

mallrave. Prandaj nuk bhet fjal pr anije kur kemi t bjm
me fener, vina pluskues, platforma pr hulumtimin e
thellsive detare...
Trafik me tramvaje sht ai q zhvillohet me binar,
zakonisht duke prdorur rrymn elektrike dhe shrben pr
transportin e udhtarve. Ky trafik ka ngjashmri me trafikun
hekurudhor, veanrisht kur bhet fjal pr trafikun
ndrurban.
Trafik me trolejbus dhe autobus sht nj form e
trafikut rrugor q zhvillohet me kto mjete. Trolejbusi sht
mjet i destinuar pr transportimin e udhtarve dhe ai, prpos
ndenjses s drejtuesit t tij, ka m tepr se 8 (tet) ndenjse
udhtarsh, ndrsa energjin e merr me kontakt nga linja
ajrore elektrike.
Autobusi sht mjet i destinuar pr transportimin e
njerzve, i cili, prpos ndenjses s drejtuesit, ka m tepr se 8
(tet) ndenjse udhtarsh. Arsye kryesore pr barazimin nga
aspekti i mbrojtjes penalo juridike t ksaj forme t trafikut
publik me trafikun hekurudhor dhe at ujor, qndron n at se
me kto mjete transportohet numri m i madh i njerzve,
ashtu q ekziston rreziku i cenimit t jets dhe trupit t nj
numri m t madh njerzish.
Teleferiku sht nj mjet transporti me veti t posame
tekniko-qarkulluese, me t cilin bhet transporti publik i
sendeve ose vetm i njerzve, prkatsisht i sendeve. apo
personave dhe sendeve pr nevoja personale. Kjo form
transporti zhvillohet n ajr me trheqje me an t litarve
metalik.
Veprimi i kryerjes te kto vepra penale sht rrezikimi
i ktij trafiku. Vepra penale kryhet duke mos iu prmbajtur
dispozitave prkatse ligjore dhe akteve t tjera normative q
e rregullojn kt lloj trafiku.
Vepra penale konsumohet kur, pr pasoj t veprimit
n kundrshtim me dispozitat prkatse ligjore, trafiku sht
rrezikuar duke sjell n rrezik jetn dhe trupin e njeriut ose
pasurin n prmasa t mdha. Pasoj e ksaj vepre penale
sht rreziku konkret pr t mirn e mbrojtur juridike.
Prkitazi me rrezikun konkret, shih komentin te veprat penale
t rrezikimit t trafikut rrugor.

1301

Paragrafi 3.
Paragrafi 3 rregullon rastet kur vepra penale
themelore e rrezikimit t trafikut e parashikuar nga paragrafi
1 dhe 2 t KP kryhet nga pakujdesia.
Paragrafi 4.
Konsiderojm se paragraft 4 dhe 5 t ktij neni nuk e
kan vendin ktu pr faktin se nuk i prgjigjen emrtimit t
veprs penale t rrezikimit t trafikut publik. Rrezikimi i
trafikut publik ekziston vetm ather kur aksidenti ka
prodhuar pasoja t lehta - ndonj lndim trupor, ndonj dm
material (par. 1) apo vetm ndonj rrezik konkret pr jetn dhe
trupin, (paragrafi 2.), meq a) nga aksidenti kan rezultuar
pasoja t rnda ; dm thelbsor material, lndim i rnd trupor
i nj a m shum personave dhe b) ka rezultuar me pasoja
shum t rnda vdekjen e nj a m shum personave;
tanim nuk bhet fjal pr rrezikim t trafikut, por pr vepra t
rnda kundr trafikut publik. Paragrafi 5 dhe 6. do t duhej t
vihej nn nj nen tjetr t emrtuar si Vepra t rnda kundr
trafikut publik, si ka qen e rregulluar m par me Ligjin
Penal t Kosovs (LPK) , por edhe si e kan t rregulluar
tani t gjitha vendet e rajonit. Gjithashtu nuk do t duhej me
nj paragraf t prfshihej edhe pasoja e rnd, edhe ajo shum
m e rnd, si ndodh tani me paragraft 4 dhe 5 t ktij neni.
N paragrafin 4 sht parashikuar situata kur vepra
penale themelore e rrezikimit t trafikut publik (par 1 dhe 2)
sht kryer me dashje, ndrsa pasoja e rnd sht lndimi i
rnd trupor i ndonj personi, dmi thelbsor material ose
vdekja e nj ose m shum personave. Lndimi i rnd trupor
duhet prcaktuar n prputhje me nenin 154 t KPK. Se ka
konsiderohet dm thelbsor material te kto vepra penale
duhet rregulluar me nj mendim juridik t Gjykats Supreme
t Kosovs, edhe pse e kemi vn n dukje edhe m par se
shprehjet: dm thelbsor, dm me vler t madhe dhe dm me
prmasa t gera nuk jan prdorur n mnyr adekuate n
prputhje me peshn e veprs penale. P.sh., n par. 1 t ktij
neni, ku vepra penale konsiderohet me pasoja m t lehta,
sht prdorur shprehja dm thelbsor, ashtu si ndodh edhe te
paragrafi 4, n t cilin vepra penale konsiderohet me pasoja

1302

shum t rnda, sht prdorur togfjalshi dm thelbsor.

Dmi thelbsor sht dm q pr nj nuanc e tejkalon dmin
e rndomt, ndrsa meq paragrafi 4 bn fjal pr delikte t
rnd n trafik me pasoja me t rnda se vepra penale e
parashikuar nga paragraft 1 dhe 2 , do t duhej prdorur
shprehja ose dm me vler t madhe ose dm me prmasa t
mdha materiale.
Sa i prket dnimit t parashikuar ekziston nj
anomali q duhet mnjanuar me rastin e amandamentimeve t
ardhshme t KPK, ngase edhe pr veprn penale t
parashikuar nga paragrafi 1 me pasoja m t lehta, (lndime t
lehta trupore), edhe pr veprn penale t parashikuar nga
paragrafi 4 me pasoja m t rnda, (kur ka lndime t rnda
trupore t ndonj personi), ka sanksionuar maksimumin e
dnimit t njjt deri n 5 (pes) vjet burgim.
Nse me kryerjen e veprs penale themelore sht
shkaktuar lndim i rnd trupor apo dm thelbsor material
vetm te kryersi i veprs penale themelore (pasojat i jan
shkaktuar vetm drejtuesit t mjetit q ka vepruar n
kundrshtim me dispozitat e trafikut), nuk do t bhej fjal pr
kt vepr penale.
N t njjtin paragraf sht parashikuar edhe kur
vepra penale ka shkaktuar pasoja shum t rnda vdekjen e
nj ose t m shum personave. Shum persona konsiderohen
dy e m tepr persona. Kryersi do t prgjigjet pr veprn
penale me pasoja t rnda vetm nse, n raport me pasojn e
rnd, ka vepruar me pakujdesi. Nse kryersi ka vepruar me
dashje edhe n raport me pasojn e shkaktuar, ather do t
kishim bashkim mes veprs penale themelore rrezikimi i
trafikut publik dhe veprs penale prkatse kundr jets dhe
trupit, prkatsisht pasuris(GJSKr Ap.nr.1583/53).
N paragrafin 4 sht parashikuar rasti kur, n raport
me veprn penale themelore, kryersi ka vepruar me dashje,
ndrsa n raport me pasojn e rnd, ka vepruar me pakujdesi.
Paragrafi 5.
N paragrafin 5 sht parashikuar rasti kur kryersi i
veprs penale si n raport me veprn penale themelore, ashtu
edhe n raport me pasojn e rnd, ka vepruar me pakujdesi.

1303

Praktika gjyqsore
Edhe pse e akuzuara kishte qen e detyruar t devijoj
nga pjesa e rrugs ku ajo po lvizte pr shkak t nj grope q
ishte krijuar n rrug dhe me kt rast kishte devijuar nga
rruga ku si pasoj bashk udhtarja e saj kishte psuar lndime
vdekje prurse, nuk e liron nga prgjegjsia pr ngasje t
kundrligjshme. Ajo edhe pse e kishte ngar mjetin n kuadr
t shpejtsis s lejuar me shenja t trafikut rrugor , kishte
vepruar n kundrshtim me dispozitat e Ligjit pr Sigurin n
Komunikacionin Rrugor , ngase kishte njohuri pr gjendjen e
rrugs , pasi q pr do dit lvizte npr at rrug , kshtu q
ka qen e detyruar q shpejtsin e ngasjes tia prshtat
kushteve n rrug, me qllim q ti evitoj leht situatat e tilla.
(Gjykata Supreme e Kosovs , Ap.nr.37/2006, dat
21.03.2006).
Pr ekzistimin e veprs penale vepra t rnda kundr
siguris s trafikut publik, sht e nevojshme t ekzistoj
lidhja shkaksore mes veprs penale themelore dhe pasojs s
rnd. Kalimi i kohs prej tet muajsh nga shkaktimi i
lndimeve deri te vdekja e t dmtuarit nuk do t thot se
sht ndrprer lidhja shkaksore ndrmjet lndimit dhe
vdekjes s mvonshme. Ndrprerja e lidhjes shkaksore do t
ekzistonte vetm n rast se vdekja ka ardhur pr shkak t
ndikimit t shkakut t ri real, i cili do t sillte vdekjen edhe
sikur i dmtuari t mos ishte lnduar n aksident.
(Gjykata Supreme e Bosnj- Hercegovins, Ap.nr.1052/74).
I akuzuari nuk ka kryer nga pakujdesia veprn penale
t parashikuar nga neni 161 par. 4, lidhur me nenin 156 par. 3
t Ligjit penal t Republiks s Kroacis, duke menduar se
nuk do t ndodh rrezikimi i trafikut publik, por ka kryer me
dashje eventuale veprn penale t parashikuar nga neni 161
par. 2, lidhur me nenin 156 par. 1 t LPRKr, mbasi sht
vrtetuar se mjetin e tij e ka drejtuar me shpejtsi prej 118
km/h , d.m.th., pra me shpejtsi dyfish m t madhe nga e
lejuara npr vendbanim dhe, pr shkak t shpejtsis s
palejuar dhe t paprshtatshme si dhe pr shkak t uljes,
ndonse t pakt) t aftsive pr t drejtuar mjetin, (ishte

1304

konstatuar prezenca e alkoolit n gjak prej 0,88 promil), me

gjith frenimin e vrullshm, nuk ka mundur ta shmang
kontaktin me drejtuesin e biiklets (q ishte fmij), i cili, po
ashtu, n mnyr t parregullt nga shtegu pr biikleta kishte
trupuar rrugn nga ana e majt n t djathtn, ngase i
akuzuari, sipas ekspertit t trafikut, do ti shmangej kontaktit
me drejtuesin e biiklets jo vetm po ta kishte drejtuar mjetin
e tij me 60 km/h, (sa ishte e lejuar me dispozitat e trafikut),
por edhe me 73 km/or .
N arsyetimin e ktij aktgjykimi vihet n dukje si
vijon: Drejtimi i autoveturs me 118 km/h n vendbanim
sht skajshmrisht incidentale dhe agresive dhe njkohsisht
e vrazhdt, andaj forma e fajit n situatn konkrete nuk mund
t cilsohet si pakujdesi, por vetm si dashje eventuale, ngase
i akuzuari do t kishte mundsi ta shmangte aksidentin me
pasoja fatale pr fmijn, i cili, po ashtu, n mnyr t
parregullt kishte ndrmarr veprimin e trupimit t rrugs me
biiklet, edhe po ta kishte drejtuar mjetin e tij deri n 73
km/h, d.m.th., pra 13 km /h m shpejt sesa shpejtsia e lejuar.
(GJSKr.I Ap.223/1994 nga 6.04.1995).

Rrezikimi i trafikut publik pr shkak t dehjes

Neni 298
(1)
Personi i cili drejton mjetin motorik nn ndikim t
alkoolit apo t mjeteve t tjera dehse dhe si rezultat i
ksaj sht e qart se sht i paaft pr vozitje t sigurt,
sepse n kt mnyr e rrezikon trafikun publik, jetn e
njeriut, sigurin fizike apo pasurin n prmasa t mdha,
dnohet me burgim deri n tri vjet.
(2)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me burgim deri
n nj vit.
(3)
Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor apo me dm thelbsor
material, kryersi dnohet me burgim prej gjasht muajve
deri n pes vjet, e nse vepra e till penale rezulton me
vdekjen e nj apo m shum personave, kryersi dnohet
me burgim s paku nj vit.

1305

(4)
Nse vepra penale nga paragrafi 2 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor apo me dm thelbsor
material, kryersi dnohet me burgim prej gjasht muajve
deri n pes vjet, e nse vepra e till penale rezulton me
vdekjen e nj apo t m shumn personave, kryersi
dnohet me burgim prej nj deri n tet vjet.
1. Veprn penale t rrezikimit t trafikut publik pr
shkak t dehjes e kryen ai q drejton mjetin nn ndikimin e
alkoolit ose mjeteve t tjera dehse dhe nse pr kt shkak
sht i paaft pr drejtim t sigurt dhe n kt mnyr e
rrezikon trafikun publik, ashtu q sjell n rrezik jetn dhe
trupin e njerzve a pasurin n prmasa t mdha.
Drejtimi i mjetit n gjendje t dehur gjithashtu sht
sjellje e parregullt e pjesmarrsit n trafik. N kt kuptim,
kjo vepr penale paraqitet si form e posame e rrezikimit t
trafikut publik e inkriminuar nga neni 297 t KPK.
Arsyet pr futjen e drejtimit t mjeteve nn ndikimin
e alkoolit dhe substancave t tjera dehse n kuadr t nj
vepre penale t posame jan t natyrs kriminalo-politike. N
kt mnyr, sht synuar t paraqitet rreziku i shtuar
shoqror i formave t ktilla t rrezikimit t trafikut publik,
ngase hulumtimet e gjertanishme
kriminologjike t
aksidenteve t trafikut tregojn se nj shkaktar i tyre i
shpesht ka qen drejtuesi i dehur i mjetit. Kjo ka ndikuar q
pr ekzistimin e ksaj vepre penale t mos krkohet shkaktimi
i lndimit t leht trupor t ndonj personi a dmi material
prej m tepr se 15000 , si sht rasti te format e tjera t
rrezikimit t trafikut rrugor. sht i mjaftueshm vetm
rreziku konkret pr jetn dhe trupin e njerzve dhe pasurin n
prmasa t mdha dhe pikrisht ktu qndron dallimi prej
veprs penale t rrezikimit t trafikut t parashikuar nga neni
297 t ktij Kodi.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht drejtimi
i mjetit nn ndikimin e alkoolit ose t lndve t tjera dehse.
Drejtimi nnkupton ngarjen e mjetitvnien n qarkullim dhe
inkuadrimin e tij n trafik publik. Nse kemi parasysh pasojat
e ksaj vepre penale, ather vetm ulja pran timonit n
gjendje t dehur dhe aktivizimi i motorit ende nuk paraqet
veprim t ksaj vepre penale. Drejtimi ie mjeteve n kt
gjendje n vendet q nuk e kan statusin e rrugve, (n oborr,

1306

n pasurin e vet etj.), gjithashtu nuk nnkupton kt vepr

penale, sepse ashtu nuk rrezikohet trafiku publik, por n kt
mnyr mund t realizohen elementet e ndonj vepre tjetr
penale kundr siguris s prgjithshme t njerzve dhe
pasuris t parashikuar nga neni 291 i ktij Kodi. Me
shprehjen mjet motorik sipas nenit 107 par. 11 t KPK
kuptohet do mjet transporti i pajisur me motor pr prdorim
n transportin rrugor, ujor ose ajror. Nisur nga fakti se me kto
vepra penale rrezikohet trafiku rrugor, (edhe pse nuk
theksohet shprehimisht n dispozitn e ktij neni, rrezikimi i
trafikut publik n rrug, sigurisht prbn nj lshim t natyrs
teknike), fjala sht pr mjete motorike q shfrytzohen n
trafikun rrugor, si jan: autoveturat, trolejbust, kamiont,
mjetet motorike dhe mjetet e tjera q lvizin me fuqin e
motorit t vet.
Pr t ekzistuar kjo vepr, drejtimi i mjeteve duhet t
jet kryer nn ndikimin e alkoolit ose t lndve t tjera
dehse, ka do t thot se n kohn e drejtimit te drejtuesi
duhet t ekzistoj nj gjendje dehjeje e shkaktuar me
prdorim t alkoolit a lndve t tjera dehse. Dehja sht
helmim akut q shkaktohet nga prdorimi i alkoolit n sasi t
mdha. Sipas dispozitave t Ligjit pr Sigurin n Trafikun
Rrugor, konsiderohet se drejtuesi i mjetit sht nn ndikimin
e alkoolit kur, me analizat e gjakut a gjakut dhe urins,
konstatohet prezenca e alkoolit n gjak prej m shum se 0,5
gr/lit. ose mg/ml (neni 227 par. 1) ose nse prezenca e
alkoolit n organizm sht vrtetuar me mjete dhe metoda
prkatse (alkometr etj.) ose kur pas kontrollit profesional
konstatohet se ai, pa marr parasysh prqindjen e alkoolit,
shfaq shenja
rregullimi nga prdorimi i alkoolit.
Konsiderohet se drejtuesit e mjeteve motorike t kategoris C
dhe D, drejtuesit e mjeteve motorike q ushtrojn transport
publik, drejtuesit e mjeteve motorike q jan drejtues
profesionist dhe drejtuesit instruktor jan nn ndikimin e
alkoolit, nse n organizm kan alkool apo nse shfaqin
shenja rregullimi nga alkooli, edhe ather kur prqindja e
alkoolit n gjak nuk e tejkalon sasin prej 0,5 gr/lit ose
mg/ml.
Pr nga intensiteti, dehja mund t jet e ndryshme dhe
ajo sillet nga nj dehje e leht deri te gjendja e rnd akute e
alkoolizuar, me mundsi fataliteti- vdekjeje.

1307

Nisur nga prqendrimi i alkoolit n gjak, n mjeksin

ligjore dhe psikiatri dallohen disa stade t dehjes (gjendjes s
alkoolizuar), si: dehja e leht, kur prqendrimi i alkoolit n
gjak sillet nga 0,5 deri n 1. promil, me rast fillon dobsimi
i kontrollit t lvizjes, afektet jan labile, ndrsa me rastin
lvizjes dhe biseds shfaqen devijime t lehta nga normalja;
dehja e rnd ekziston kur prezenca e alkoolit n gjak sillet
nga 1 deri n 1,5 promil, me rast shfaqjet jo normale t
prmendura te dehja e leht jan m fort t theksuara; dehja
kur prezenca e alkoolit n gjak sillet nga 1,5 deri n 2.5
promil, me rast paraqiten vshtirsi m t mdha me rastin
e ecjes dhe kontrollimit t veprimeve t veta, frymmarrja
sht e vshtirsuar, sjellja sht e vrazhd dhe e pamenduar;
gjendja e dehjes s thell shkaktohet kur prezenca e alkoolit
n gjak sillet prej 2,5 deri n 3,5 promil dhe shfaqe me
pamundsi t ndrmarrjes s disa veprimeve, ecje jo stabl,
(ecje e ekuilibruar) dhe pothuajse me munges kontrolli t
lvizjes; kur prezenca e alkoolit n gjak sht mbi 3, 5
promil, m s shpeshti shfaqet gjendja komatoze, ndrsa n
raste kur prezenca e alkoolit n gjak sillet prej 5,0 deri n 8
promil, bhet fjal pr helmim t rnd me alkool, me
mundsi fataliteti vdekje t personit t alkoolizuar.
Kategorizimin e ktill t gjendjeve t alkoolizuara (dehjes)
nuk duhet kuptuar si dika absolute, ngase n kt drejtim, n
literatur dhe n praktik, ekzistojn dallime t theksuara.
Rrezikimi i trafikut publik pr shkak t dehjes nuk
nnkupton do drejtim mjeti nn ndikimin e alkoolit a t
lndve t tjera dehse, por sht e nevojshme q si pasoj e
nj gjendjeje t till t alkoolizuar, kryersi t jet i paaft
pr nj drejtim t sigurt t mjetit. Ky sht elementi esencial,
por edhe m i kontestueshmi i ksaj vepre penale. Me kt
jan prfshira dy shtje drejtimi i sigurt dhe paaftsia e
qart, pr t cilsuar t till drejtimin e mjetit. I sigurt sht ai
drejtim q zhvillohet n prputhje me dispozitat e trafikut,
sinjalistikn dhe shenjat dhe urdhrat q japin personat e
autorizuar dhe pr kto arsye, ky drejtim i rregullt, nuk
rrezikon trafikun dhe nuk sjell n rrezik jetn dhe trupin e
njerzve, prkatsisht pasurin.
Me Ligjin pr Sigurin e Trafikut n Rrug sht
prcaktuar shprehimisht se drejtuesi i mjetit duhet t jet
fizikisht dhe psikikisht i aft t drejtoj mjetin dhe t jet

1308

profesionalisht i prgatitur. Personat q jan nn ndikimin e

drogs a ilaeve psikoaktive, q jan t smur apo q jan aq
t lodhur sa jan br t paaft pr nj drejtim t sigurt t
mjetit, nuk mund ta drejtojn mjetin n trafik. E njjta gj
vlen edhe pr personat q jan nn ndikimin e alkoolit.
Se a sht drejtuesi i mjetit, duke qen nn ndikimin e
alkoolit dhe lndve t tjera dehse, qartazi t paaft pr nj
drejtim t sigurt t mjetit, sht shtje q duhet shqyrtuar dhe
analizuar rast pas rastit, duke vrtetuar paraprakisht dy
rrethana: s pari, nse tek ai n momentin e drejtimit ka
ekzistuar gjendja e alkoolizuar a ka qen n gjendje t
dehur, prkatsisht nn ndikimin e lndve dehse dhe ,s
dyti, nse kjo gjendje sht e till q drejtuesin e mjetit e bn
qartazi t paaft pr drejtim t sigurt. Nj nga rrethanat q
vlersohet n raste t tilla sht shkalla e alkoolizimit t tij.
Parimisht, pr paaftsi t qart pr nj drejtim t sigurt t
mjetit do bhej fjal te rastet e dehjes s mesme ose t rnd.
Nse bhet fjal pr gjendje alkoolizimi, kjo mund t
vrtetohet para se gjithash n baz t prqendrimit t alkoolit
n gjak. N kt kuadr parashtrohet pyetja se a duhet t
vrtetohet prqendrimi i alkoolit n gjak pr t konstatuar
nse drejtuesi, po t marr pjes n trafik n at gjendje
psikosomatike, paraqet rrezik pr jetn dhe trupin e njerzve
dhe pasurin. Edhe pse ka mendime se personat n gjendje
dehjeje t rnd, me m se 2,5 promil t alkoolit n gjak
absolutisht jan t paaft pr nj drejtim t sigurt t mjetit dhe
n situata t tilla nuk duhet vrtetuar asnj rrethan tjetr, ne
konsiderojm se konkludimi pr paaftsi t qart pr drejtim t
sigurt nuk mund t mbshtetet vetm n baz t prezencs s
alkoolit n gjak, pa marr parasysh prqindjen e tij. Me rastin
e nxjerrjes s nj prfundimi t till, gjykata duhet ti vlersoj
edhe rrethanat n t cilat sht shkaktuar aksidenti,
prkatsisht mnyrn e shkaktimit t tij. Pr paaftsi t qart
pr drejtim t sigurt t mjetit flasin shkeljet e tilla t
dispozitave t trafikut gjat drejtimit, t cilat i tejkalojn
shkeljet e rndomta q ndodhin me rastin e rrezikimit t
trafikut. Prkitazi me kt, Gjykata Supreme e BosnjHercegovins, n vendimin e saj Ap.nr.18/86 sht shprehur:
Pr t nxjerr prfundimin se drejtuesi i mjetit motorik
sht qartazi i paaft pr drejtim t sigurt t mjetit, n kuptim
t veprs penale t rrezikimit t trafikut publik pr shkak t

1309

dehjes, sht e nevojshme q, prpos faktit q mjetin ta ket

drejtuar nn ndikimin e alkoolit ose lndve t tjera dehse, t
vrtetohet nse, pr pasoj t ksaj gjendjeje, drejtimi i mjetit
t jet shmangur esencialisht nga nj shkelje e rndomt e
dispozitave t trafikut, p.sh., brja e leqeve (t ashtuquajturave
tetshe) n trafik, kalimi n ann e majt t rrugs, lvizja
npr trotuar, mosvnia re e pengesave krejtsisht t dukshme
etj.). Nisur nga fakti se pr disa kategori drejtuesish edhe
prqindja nn 0,5 promil t alkoolit n gjak konsiderohet
drejtim mjeti nn ndikimin e alkoolit, rezulton se nuk mund t
prcaktohet n mnyr absolute kufiri i poshtm i prqindjes
s prezencs s alkoolit n gjak, q do t mund t shkaktonte
paaftsi t qart pr drejtim t sigurt t mjetit.
N situatn kur pr shkaqe t caktuara, (p.sh. largimi i
drejtuesit nga vendi i aksidentit), nuk sht kryer analiza e
gjakut ose e gjakut dhe urins dhe nuk jan aplikuar metodat e
tjera pr matjen e prqindjes s alkoolit n gjak, rrethana q
drejtuesi e ka drejtuar mjetin nn ndikimin e alkoolit mund t
vrtetohet n mnyra t tjera,
(p.sh. me dshmi t
dshmitarve q kan deklaruar pr sasin dhe llojin e alkoolit
t konsumuar nga drejtuesi para astit kritik, mnyrn e ecjes,
t folurit e tij si dhe sjelljen e prgjithshme para, gjat dhe pas
aksidentit).
Me dispozita e Ligjit pr trafikun rrugor neni 226 par.
2, gjithashtu sht parashikuar rasti kur drejtuesi drejton
mjetin nn ndikimin e narkotikve, barnave dhe
substancave t cilat prmbajn udhzimin pr ndalimin e
prdorimit t tyre para ose gjat kohs s drejtimit t
mjetit.
Pr ekzistimin e veprs penale t parashikuar nga
paragrafi 1 krkohet dashja e kryersit, e cila duhet t
prfshij edhe vetdijen se sht duke drejtuar mjetin nn
ndikimin alkoolit a t lndve t tjera dehse dhe se n
kt mnyr mund ta rrezikoj trafikun publik, ashtu q t
sjell n rrezik jetn ose trupin e njerzve a pasurin n
prmasa t mdha, por jo edhe q t jet i vetdijshm se
pr shkak t dehjes sht qartazi i paaft pr drejtim t
sigurt, sepse vlersimin nse nj gjendje e till e kryersit
paraqet qartazi paaftsi pr drejtim t sigurt t mjetit e jep
gjykata.

1310

Nse kryersi ka qen i vetdijshm se sht duke drejtuar

mjetin nn ndikimin e alkoolit a mjeteve dehse dhe se
n at mnyr mund ta rrezikoj trafikun publik dhe t
sjell n rrezik jetn dhe trupin e njerzve ose pasurin n
prmasa t mdha dhe, prkundr ksaj, ka ndrmarr
drejtimin e mjetit, duke shprehur n at mnyr pajtimin e
vet me pasojn e prmendur m sipr, do t ekzistonte
dashja e kryersit, pa marr parasysh nse ai n kohn e
konsumimit t alkoolit ka ditur ose jo se pas ksaj do t
drejtonte mjetin.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2. sht parashikuar dnimi pr kryerjen me
pakujdesi t veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1.
N teori dhe praktik mbizotron qndrimi se sht e
pamundur kryerja e ksaj vepre penale nga pakujdesia, n
rast drejtimi t mjetit
nn ndikimin e alkoolit. Pr
kryerjen e ksaj vepre penale nga pakujdesia mund t
bhet fjal n rastet kur kryersi nuk ka qen i vetdijshm
se po merrte lnd t tjera dehse, (p.sh. narkotik apo
ilae q ndikojn negativisht n aftsin psikofizike t
drejtuesve t mjeteve dhe mund ta bnin at t paaft pr
drejtim t sigurt t mjetit), ndrsa, sipas rrethanave dhe
cilsive t tij personale, ka qen i detyruar dhe ka mundur
t jet i vetdijshm pr kto rrethana.
Paragrafi 3.
Forma m e rnd e ksaj vepre penale ekziston kur
rrezikimi i trafikut rrugor pr shkak t dehjes, parashikuar
nga paragrafi 1 i ktij neni, (kur vepra penale themelore
sht kryer me dashje - n raport me pasojn e rnd, me
pakujdesi), ka rezultuar me lndime t rnda trupore, me
dm thelbsor material apo kur sht shkaktuar vdekja e
nj a m shum personave.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht parashikuar situata kur, pr shkak t
veprs penale themelore t kryer nga pakujdesia, kan

1311

rezultuar pasoja t rnda, si: lndimi i rnd trupor i

ndonj personi, dmi thelbsor material ose vdekja e nj a
m shum personave, d.m.th., ky paragraf rregullon
situatn kur edhe vepra penale themelore e rrezikimit t
trafikut rrugor pr shkak t dehjes edhe pasojat e rnda
jan shkaktuar nga pakujdesia e kryersit. Edhe ktu, si
kemi theksuar edhe m sipr, te vepra penale m e leht
(par.1) sht prdorur shprehja dm n prmasa t
mdha, ndrsa kur kemi t bjm me veprn m t rnd
- me pasoja m t rnda, sht prdorur shprehja dm
thelbsor, (sipas domethnies s togfjalshit, dm
thelbsor ai do t duhej prdorur n par. 1, ndrsa dm
n prmasa t mdha do t duhej t prdorej te vepra e
cilsuar me pasoja t rnda - par. 3 dhe 4.).
Sa i prket fajsis pr veprat penale n fushn e delikteve
t trafikut, t kryera n gjendje t dehur, sipas institutit
aktio liberae in causa, nuk ka vshtirsi, ngase sht e
ditur se drejtuesi i mjetit, para se t fillonte t konsumonte
alkool, ka qen i vetdijshm, ka qen i detyruar apo ka
mundur t jet i vetdijshm se me konsumimin e alkoolit
do ta bj veten t paaft pr nj drejtim t sigurt t mjetit,
ndrsa pas konsumimit t alkoolit ka pr ta drejtuar
mjetin. Ktu parashtrohet pyetja nse edhe kmbsori, pra
jo vetm drejtuesi, sht i detyruar t mbaj llogari pr at
q t mos lejoj q me konsumimin e alkoolit ta sjell
veten n gjendje t till q konsiderohet si gjendje me
rregullime t prkohshme shpirtrore dhe nse edhe ndaj
tij duhet aplikuar ky institut. Konsiderojm se ndaj
kmbsorit nuk mund t aplikohet ky institut, sepse neni
298 bn fjal pr personin q drejton mjetin n gjendje t
till, por jo edhe pr kmbsorin.
Dr.Bluhn paraqet nj rast nga praktika gjermane, m sakt
t trajtuar nga nj gjykat e Berlinit, ku ky institut (aktio
liberae in causa) sht aplikuar edhe ndaj kmbsorve t
dehur, pr shkak t rrezikimit t trafikut publik. Fjala ishte
pr dy motra, t cilat, ishin me disa t njohur n nj ndej
ku kishin konsumuar shampanj dhe ver, pr tu nisur
rreth ors 4 t mngjesit n drejtim t shtpis s tyre dhe,
n nj ast, fare pa vmendje, njra prej tyre kishte
filluar ta truponte rrugn, kurse drejtuesi i mjetit q po e

1312

drejtonte at me kujdes t shtuar pr shkak t rrugs me

ngrica, pr ta shmangur kontaktin me kmbsoren,
mnjanon makinn e tij krejt djathtas dhe n trotuar
prplaset pr shtylln e ndriimit, e cila rrzohet dhe e
godet nj kalimtar t rastit, t cilit m pastaj i amputohet
kmba. Gjykata mbron qndrimin se njra nga motrat q
ka shkaktuar aksidentin ka qen e vetdijshme apo ka qen
e detyruar dhe ka mundur t jet e vetdijshme se n kthim
e sipr pr n shtpi, duke ecur n hapsirat publike,
gjendja e saj e dehur do t mund t shkaktonte pasoja t
ndaluara.
Praktika gjyqsore
E akuzuara jo vetm q po e ngiste mjetin nn ndikimin
e alkoolit me 1,0 promila alkool n gjak, por ajo n
gjendje t till kishte qen plotsisht e paaft pr ta ngar
mjetin, pr faktin se deri n momentin kritike kur kishte
shkaktuar aksident me pasoja fatale , ajo gjat e kishte
ngar mjetin me shpejtsi shum t madhe edhe n shiritin
e kundrt t lvizjes s saj.
(Gjykata Suprem e
Kosovs Ap.nr.285/2006, dat
15.01.2007).
I akuzuari i cili ditn kritike , duke e drejtuar automobilin
e tij n gjendje t dehur me 1,64 promila alkool n gjak, e
kishte humbur kontrollin ndaj mjetit kishte kaluar n
shiritin e kundrt t lvizjes s tij dhe me kt rast kishte
shkaktuar nj ndeshje zingjirore, dhe nga ky aksident
kishin rezultuar dme metariale dhe lndime trupore t
disa pjesmarrsve n kt aksident , ka konsumuar t
gjitha elementet e veprs penale nga neni 298.par.2 lidhur
me par.1.t KPK.
(Gjykata e Qakut n Gjilan , Ap.nr.64/2010, dat
14.02.2010).
I akuzuari, i cili duke drejtuar n gjendje t dehur (me 1.10
promil alkool n gjak) traktorin e paregjistruar dhe pa
leje drejtimi, i ka lejuar t dmtuarit, po ashtu, t dehur
(me 1.98 promil alkool n gjak ) t ulet n platformn e
hidraulikut dhe q gjat lvizjes s traktorit bie tij dhe

1313

pson lndime vdekjeprurse, nuk ka kryer veprn penale

themelor t rrezikimit t trafikut publik me dashje, por nga
pakujdesia, sepse alkoolizmi i tij, traktori i paregjistruar
dhe mospasja e lejes s drejtimit nuk kan qen n lidhje
shkaksore me aksidentin e shkaktuar. I dmtuari ka
mundur t bie nga traktori dhe t psoj lndime
vdekjeprurse edhe sikur traktoristi t mos ishte i dehur
dhe t posedonte leje drejtimi.
(Gjykata Supreme e Kroacis (GJSKr), I.Ap.nr.525/91).
Rrezikimi i trafikut publik me veprim apo me
mjete t rrezikshme
Neni 299
(1) Kushdo q asgjson, heq ose dmton rnd
instalimet, pajisjet, shenjat apo sinjalizimet q
shrbejn pr sigurin e trafikut, q jep shenja ose
sinjale t gabueshme, q v pengesa n rrug publike
apo n ndonj mnyr tjetr e rrezikon trafikun dhe
kshtu v n rrezik jetn e njeriut, sigurin fizike a
pasurin n prmasa t mdha, dnohet me burgim
deri n tri vjet.
(2) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
kryhet nga pakujdesia, kryersi dnohet me burgim
deri n nj vit.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor apo me dm
thelbsor material, kryersi dnohet me burgim prej
gjasht muajve deri n pes vjet dhe nse vepra e till
penale rezulton me vdekjen e nj apo t m shum
personave, kryersi dnohet me s paku nj vit burgim.
(4) Nse vepra nga paragrafi 2 rezulton me lndim t
rnd trupor apo me dm thelbsor material, kryersi
dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n pes
vjet dhe nse vepra e till penale rezulton me vdekjen e
nj apo t m sh
Paragrafi 1.

1314

Rrezikimi i trafikut publik m s shpeshti kryhet me

an t shkeljes s dispozitave t trafikut nga ana e
pjesmarrsve n trafik. Mirpo, trafikun mund ta
rrezikojn edhe personat q nuk marrin pjes
drejtprsdrejti n t, duke ndrmarr veprime t caktuara
me t cilat krijohet rrezik si pr zhvillimin normal t
trafikut publik, ashtu edhe pr jetn dhe trupin e njerzve,
prkatsisht pr pasurin. Pjesmarrsi n trafik gjithashtu
mund ta rrezikoj trafikun po n kt mnyr. N kt
vepr penale jan prfshir, prpos shkelja e dispozitave t
trafikut, edhe format e tjera t rrezikimit t trafikut publik.
Objekt veprimi i veprs penale jan pajisjet e trafikut,
mjetet e trafikut, shenjat n trafik ose pajisjet e
sinjalizimit. Pra, bhet fjal pr objekte ekzistimi dhe
funksionimi i t cilave sht parakusht pr sigurin e
trafikut. Instalime n trafik konsiderohen instalimet me t
cilat n trafikun rrugor, hekurudhor
apo at ujor
rregullohet lvizja e automjeteve dhe mjeteve motorike
transportuese t tjera. T tilla jan, p.sh., pajisjet pr
rregullimin e trafikut hekurudhor n stacione,
binarkthyesit, pajisjet pr ankorimin e anijeve etj. Mjete
t trafikut q shrbejn pr sigurin e trafikut jan
objektet e ndryshme n rrug apo hapsira t tjera ku
zhvillohet trafiku rrethojat mbrojtse nga shembja e
gurve, mbrojtset ansore n kthesa etj). Shenja n
trafik konsiderohen ato me t cilat pjesmarrsit n trafik
paralajmrohen pr rrezikun q u kanoset, vihen n dijeni
pr kufizimet, ndalesat dhe detyrimet q duhen respektuar
ose ata, me ndihmn e ktyre shenjave, marrin
informacione t nevojshme pr zhvillimin e sigurt dhe t
papenguar t trafikut. N kt kuptim, shenjat e trafikut
ndahen n shenja rreziku, shenja t urdhrave t prera dhe
shenja paralajmrimi, si dhe n shenja ndriuese.
Objekte t mbrojtura t ksaj vepre penale jan t
gjitha llojet e mjeteve t trafikut rrugor, hekurudhor;
anijet, tramvajet, trolejbust, teleferikt, kur bhet fjal pr
trafikun publik
Veprimi kryers i ksaj vepre penale sht prcaktuar n
mnyr alternative, si: asgjsim, heqje apo dmtim i
instalimeve n trafik, mjeteve, shenjave ose pajisjeve pr
sinjalizim, q shrbejn pr sigurin n trafik; dhnia e

1315

shenjave apo sinjalizimeve t gabuara; vendosja e

pengesave n rrug publike apo do mnyr tjetr e
rrezikimit t trafikut publik.
Asgjsim sht do veprim me t cilin ndonjri nga
objektet q u prmendn m sipr bhet prgjithmon dhe
plotsisht jofunksional. Heqje sht mnjanimi nga vendi
ku ndodhej pajisja, kurse dmtim sht veprimi me t cilin
n instalim, mjet apo shenj shkaktohen ndrrime t tilla
pr
t cilat kto objekte jan prkohsisht t
paprdorshme apo vetm pjesrisht t prdorshme pr
qllimin pr t cilin jan t destinuara. Pr t ekzistuar
vepra penale krkohet t jen shkaktuar dmtime t rnda,
t cilat objektet e prmendura i bjn t paprdorshme.
Dhnia e shenjave t gabuar sht veprim me t cilin
pjesmarrsve n trafik u jepen informata ose
paralajmrime t rndsishme pr sigurin e trafikut, t
cilat nuk prputhen me situatn ekzistuese n trafik, p.sh.,
vendoset shenja pr lejimin e kalimit n vendi ku kalimi
sht i ndaluar; shenja q udhzon n nj drejtim
orientohet n drejtimin e kundrt; sinjali i kuq i siguris
zvendsohet me sinjalin e gjelbr etj. Esenciale te kjo
form e veprimit t veprs penale sht se jepet shenja
ose sinjali q nuk i prgjigjet situats konkrete n trafik e
q mund ti orientoj gabimisht pjesmarrsit n trafik .
Vendosja e pengesave n rrug sht do veprim me t
cilin pengohet apo vshtirsohet zhvillimi i sigurt i
trafikut. M s shpeshti bhet fjal pr vendosjen n rrug
t pengesave pr zhvillimin normal t trafikut, (p.sh.,
vendosen gur t mdhenj n rrug, kafsh t ngordhura
etj. ), por ato mund t jen edhe veprime me t cilat
dmtohen apo asgjsohen rrugt ose nj pjes e tyre,
( p.sh. mihja e rrugs hapja e kanalit, heqja e nj pjese t
binarve t hekurudhs, sprkatja e rrugs me materie t
lngta lubrifikuese q shkaktojn rrshqitjen e mjeteve
motorike etj). Krkohet domosdo q pengesat apo
dmtimet n rrug t jen t tilla q, objektivisht, t mund
t sjellin n rrezik jetn dhe trupin e njerzve apo pasurin.
Vepra gjithashtu mund t kryhet me do veprim tjetr q
sht i prshtatshm pr t rrezikuar trafikun publik deri
n at mas q do t vinte n rrezik jetn ose trupin e
njerzve, prkatsisht pasurin n prmasa t mdha, si,

1316

pr shembull, fikja e dritave n rrug, kamuflimi i

dmtimeve n rrug n at mnyr q drejtuesit e
automjeteve t mos ken mundsi ti vrejn me koh ato,
lvizja e binarkthyesve n hekurudh, vendosja e
shenjave t gabuar t trafikut etj. N praktikn gjyqsore
konsiderohet se kjo vepr penale sht kryer n tjetr
mnyr edhe n situatn kur, me hapjen e befasishme t
ders s mjetit motorik t ndalur, i jan shkaktuar
lndime t rnda trupore motoiklistit, i cili ishte prplasur
me dern e hapur befasisht, (aktgjykimi i Gjykats
Supreme t Kroacis, Ap.nr.1149/65), ose n rastin tjetr
kur kryersi, hipur mbi kal, lviz npr rrugt e qytetit t
frekuentuar me njerz, e kishte goditur drejtuesin e
biiklets q e drejtonte at n prputhje me dispozitat e
trafikut,d.m.th., ans s vet t djatht dhe pr shkak t
ksaj drejtuesi i biiklets ka psuar lndime t rnda
trupore (GJSKr, Ap.nr.1411 /62).
Pasoj e ksaj vepre penale sht rrezikim i till i trafikut
publik me t cilin vihet n rrezik jeta ose trupi i njerzve
apo pasuria n prmasa t mdha; (se kur duhet
konsideruar dmi material n prmasa t mdha, dm me
vler t madhe dhe si dm thelbsor, duhet t vendos
Gjykata Supreme me nj mendim juridik, edhe pse edhe
ktu vlejn vrejtjet q i kemi paraqitur m sipr se
shprehja dm n prmasa t mdha sht dashur t
prdoret te forma e cilsuar e ksaj vepre penale (par. 3
dhe 4); edhe te ky nen shprehja dm thelbsor, (q
shpreh nj dm m t vogl se dmi n prmasa t
mdha) sht prdorur te forma e cilsuar e ksaj vepre
penale (par. 3 dhe 4 ), ndrsa shprehja dm me prmasa t
mdha q prcakton dmin shum t madh se dmi
thelbsor dhe dmi me vler t madhe, sht prdorur te
forma e leht e ksaj vepre penale (par. 1).
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk krkohet edhe
dmtimi i s mirs q sht vn n rrezik.
Nse ndonjra nga veprimet e paraqitura m sipr sht
ndrmarr me qllim t realizimit t ndonj pasoje tjetr,
p.sh., lndimi trupor ose vdekja e ndonj personi,
asgjsimi ose dmtim i ndonj mjeti t trafikut), nuk do t
bhet fjal pr kt vepr penale, por pr nj vepr tjetr
penale, (lndim i rnd trupor, vrasje, vrasje n tentativ,

1317

dmtimi i sendit t huaj). Mirpo, do t kishim t bnim

me bashkim t ksaj vepre penale dhe veprs penale t
vrasjes vrasjes n tentativ, nse n kt mnyr ndonj
person privohet-tentohet t privohet nga jeta, ndrsa pr t
tjert krijohet rreziku pr jetn a trupin e tyre; po ky raport
qndron edhe me veprn penale t lndimit t rnd
trupor.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
domethn jo vetm pjesmarrsi n trafik.
Pr veprn penale t parashikuar nga paragrafi 1 sht e
nevojshme dashja e kryersit, n t ciln duhet prfshir
edhe vetdija e qart e tij se bhet fjal pr instalim, mjet
apo shenj q shrben pr sigurin e trafikut publik dhe se
me ndrmarrjen e veprimit rrezikohet trafiku publik dhe
sillet n rrezik jeta dhe trupi i njerzve ose pasuria n
prmasa t mdha.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht sanksionuar dnimi pr veprn
penale t parashikuar nga paragrafi 1 t kryer nga
pakujdesia.
Paragrafi 3.
Forma e rnd e ksaj vepre penale ekziston kur, pr shkak
t rrezikimit t trafikut me veprime t rrezikshme apo
mjete t rrezikshme, sht shkaktuar lndimi i rnd trupor
i ndonj personi, sht shkaktuar dm thelbsor material
ose sht shkaktuar vdekja e nj apo m shum personave.
N paragrafin 3 jan parashikuar format e rnda t ksaj
vepre penale, kur vepra penale themelore sht kryer me
dashje, ndrsa n paragrafin 4 format e rnda t ksaj
vepre penale, kur edhe vepra penale themelore sht kryer
nga pakujdesia.
N paragrafin 3 dhe 4, pr sa i takon dnimit, ekziston nj
paradoks, ngase kur si pasoj e veprs penale ndonj
personi i sht shkaktuar lndim i rnd trupor apo dm
material thelbsor, edhe kur vepra penale themelore sht
kryer me dashje, edhe nga pakujdesia dnimi i parashikuar
sht i njjt - prej gjasht muajve deri n pes vjet

1318

burgim dhe ky defekt duhet t korrigjohet patjetr me

rastin e amandamentimeve q do t pasojn, sepse dnimi
smund t jet i njjt edhe kur vepra penale kryhet me
dashje, edhe kur kryhet nga pakujdesia.
Mbikqyrja e pandrgjegjshme e trafikut publik
Neni 300
(1)Personi prgjegjs, t cilit i sht besuar
mbikqyrja e gjendjes dhe e mirmbajtjes s rrugve
dhe objekteve n to, e mjeteve t transportit , plotsimi
i kushteve t prcaktuara t puns pr drejtues, ose
personi prgjegjs t cilit i sht besuar menaxhimi i
drejtimit t mjeteve, i cili me ushtrimin e
pandrgjegjshm t detyrs s vet rrezikon jetn e
njeriut, sigurin fizike ose pasurin n prmasa t
mdha dnohet me burgim deri n pes vjet.
(2) Kushdo q sht person prgjegjs pr dhnien e
urdhrave apo lejon drejtimin e mjetit edhe pse e di se
drejtuesi, pr shkak t lodhjes, smundjes , ndikimit t
alkoolit apo t shkaqeve t tjera nuk sht n gjendje
q n mnyr t sigurt t drejtoj mjetin ose mjeti nuk
sht n gjendje t rregullt dhe me kt rrezikon jetn
e njeriut, sigurin fizike ose pasurin n prmasa t
mdha, dnohet me dnimin nga paragrafi 1 i ktij
neni.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
sht kryer nga pakujdesia , kryersi dnohet me
burgim deri n tri vjet.
(4) Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor apo me dm
thelbsor material, kryersi dnohet me burgim prej
gjasht muajve deri n pes vjet, e nse vepra e till
rezulton me vdekjen e nj apo t m shum personave,
kryersi dnohet me t paktn nj vit burgim.
(5) Nse vepra penale nga paragrafi 3i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor apo me dm
thelbsor material, kryersi dnohet me burgim prej
gjasht muave deri n pes vjet, e nse vepra e till
rezulton me vdekjen
e nj apo t m shum

1319

personave , kryersi dnohet me burgim prej nj deri

n tet vjet.
Paragrafi 1.
Formn themelore t veprs penale t mbikqyrjes s
pandrgjegjshme t trafikut publik, parashikuar nga
paragrafi 1 i ktij neni, e kryen personi prgjegjs, t cilit i
sht besuar mbikqyrja e gjendjes dhe mirmbajtjes s
rrugve dhe t objekteve n t, mjeteve transportuese apo
t transportit publik, prmbushja e kushteve ligjore pr
punn e drejtuesve t mjeteve si dhe ushtrimi i detyrs s
besuar t menaxhimit t drejtimit t mjeteve, i cili, me
ushtrimin e pandrgjegjshm t detyrs, prbn rrezik pr
jetn dhe trupin e njerzve a pr pasurin n prmasa t
mdha.
Me kt vepr penale mbrohet siguria e t gjitha formave
t trafikut publik, me prjashtim t atij ajror. Sipas
prshkrimit ligjor t veprs penale, vepra sht e karakterit
blanket, ngase dispozicioni i saj udhzon pr zbatimin e
dispozitave me t cilat sht rregulluar ushtrimi i
mbikqyrjes n trafikun publik.
Objekte n rrug konsiderohen nnkalimet, mbikalimet,
urat, semafort dhe objektet e tjera q shrbejn pr
zhvillimin e sigurt t trafikut publik. Mbikqyrja n
prmbushjen e kushteve t parashikuara pr punn e
drejtuesve prfshin si prgatitjen profesionale psikofizike
t drejtuesit pr t marr pjes n trafikun publik, ashtu
edhe kushtet e parashikuara teknike dhe kushtet e tjera t
drejtimit t mjeteve t treafikut. Kto kushte jan t
ndryshme dhe varen nga lloji i trafikut, kategoria e
drejtuesit, lloji i mjetit motorik i cili drejtohet dhe
rrethanat n t cilat zhvillohet trafiku publik. Tek
menaxhimi i drejtimit t mjeteve duhet veuar drejtimi i
mjetit motorik; ai q sht ngarkuar me menaxhimin e
drejtimit t mjeteve sht i detyruar, para s gjithash, t
kujdeset pr drejtim t sigurt t tyre, t rregulloj
zhvillimin e ktij shrbimi, t kontrolloj prshtatshmrin
e mjeteve dhe t pjesmarrsve n trafik etj.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht prcaktuar
si ushtrimi i pandrgjegjshm i mbikqyrjes. Ajo mund t

1320

manifestohet si veprim, (ndrmarrje e veprimit q nuk

sht n prputhje me ushtrimin adekuat t mbikqyrjes),
ose si mosveprim, (neglizhenc n kryerjen e mbikqyrjes
s detyruar). Sipas prmbajtjes s saj, mbikqyrja e
pandrgjegjshme e detyrs sht mosveprim sipas ligjit
dhe rregullave t mnyrs s ushtrimit t mbikqyrjes s
trafikut publik.Ushtrim i pandrgjegjshm i detyrs, n
kuptim t ksaj vepre penale, konsiderohet shprfillja me
vetdije e dispozitave dhe rregullave, q shprehet n nj
raport tepr negativ kundrejt detyrs dhe jo si nj gabim a
lshim i rastsishm, (Gjykata Supreme e Kroacis,
Ap.nr.1293/55 ).
Ushtrimi i pandrgjegjshm i detyrs duhet t jet n
raport me mbikqyrjen e gjendjes dhe mirmbajtjes s
rrugve ose prmbushjen e kushteve pr punn e
drejtuesve (aftsimi profesional dhe aftsimi psikofizik i
drejtuesve
pr
drejtimin
e
mjeteve
transportuese).Udhheqsi i punve n ndrmarrjen e
rrugve, i cili gjat punve n rrug ka ln pa e vendosur
mbrojtsin ndriues, ka krijuar situat t till me t cilin
ka rrezikuar trafikun publik rrugor; si udhheqs
prgjegjs, ai ka qen i detyruar t verifikoj nse
puntort q kan punuar n rrug kan vepruar ose jo n
mnyr t drejt, pra ai nuk mund t mbrohet me
neglizhencn e puntorve q t sigurojn n mnyr
adekuate gjat nats at pjes t rrugs n t cilin punt
nuk kan mundur t prfundohen gjat dits, sepse
puntorve u sht besuar kryerja vetm e punve fizike
n terren, kurse drejtimi i punve sht detyr e
udhheqsit t tyre (GJSKr Ap.nr.207/67).
Ushtrimi i pandrgjegjshm i detyrs mund t jet edhe n
raport me menaxhimin e drejtimit t mjeteve t trafikut.
Menaxhimi i drejtimit dhe vet drejtimi i mjetit nuk
kan kuptime t njjta as funksione t njjta, sepse
menaxhimi i drejtimit prfshin para s gjithash ushtrimin
e mbikqyrjes s mjetit t transportit ose t vet
transportit. Ky funksion sht i ndar nga funksioni i
drejtimit t mjetit, i cili sht m i ngusht dhe varet nga i
pari. T akuzuarit, si drejtues, i sht besuar drejtimi i
traktorit dhe jo menaxhimi i drejtimit dhe fakti se ai kt
traktor ia ka dhn tjetrit pr ta drejtuar nuk ka konsumuar

1321

elementet e veprs penale t ushtrimit t pandrgjegjshm

t mbikqyrjes n trafikun publik, sepse atij nuk i ishte
besuar menaxhimi i drejtimit (GJSKr Ap.nr.1382/51).
Pasoj e veprs penale sht shkaktimi i rrezikut pr jetn
dhe trupin e njerzve ose pr pasurin n prmasa t
mdha. Pr shtjen e prdorimit t shprehjes prmasa t
mdha si dhe pr at se kur dmi konsiderohet me
prmasa t mdha vlejn t njjtat vrejtje q jan
paraqitur te komentet e nenit 299 t ktij Kodi. Q kjo
vepr penale t konsiderohet e kryer, nuk krkohet
dmtimi i s mirs q sht sjell n rrezik.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm personi
prgjegjs t cilit i sht besuar mbikqyrja e gjendjes dhe
mirmbajtjes s rrugve dhe objekteve n t, mjeteve
transportuese apo transporti publik, mbikqyrja e
plotsimit t kushteve ligjore pr punn e drejtuesve,
prkatsisht personave prgjegjs q u sht besuar
menaxhimi i drejtimit. Se cilit person i jan besuar kto
detyra t mbikqyrjes dhe ku qndrojn ato sht e
rregulluar me dispozita prkatse. Nse t gjith organet i
neglizhojn obligimet e tyre dhe ndodh aksidenti, n raste
t tilla secili organ prgjigjet pr lshimet e veta.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht inkriminuar forma e posame e
ushtrimit t mbikqyrjes s pandrgjegjshme t personit
prgjegjs lidhur me trafikun si sht lejimi i drejtimit
edhe pse drejtuesi nuk sht n gjendje ta drejtoj n
mnyr t sigurt mjetin ose mjeti nuk sht n rregull. Si
arsye pr paaftsin e drejtuesit pr nj drejtim t sigurt t
mjetit, ligji numron shprehimisht lodhjen ose ndikimin
e alkoolit, por mund t ekzistojn edhe shkaqe t tjera, t
cilat drejtuesin e sjellin n nj gjendje t till q t mos
jet i aft pr nj drejtim t sigurt t mjetit, ( p.sh.,
smundja, depresioni, gjendja e posame afektive, marrja
e barnave t caktuara etj ). N kt mnyr mundsohet
shkelja e rregullave t trafikut, sipas t cilave drejtuesi q
drejton mjetin n trafik duhet t jet shpirtrisht dhe
fizikisht i aft pr ta br kt.
Vepra penale mund t kryhet me dhnien e urdhrit pr
drejtim t mjetit, d.m.th. urdhrimi i drejtuesit ta drejtoj

1322

mjetin ose lejimi q ta ndrmarr kt veprim, (pajtimi i

dhn shprehimisht apo n mnyr t heshtur q drejtimi
t ndrmerret, mosndrmarrja e masave t domosdoshme
q ajo t pengohet etj ) ose lejimi q pr drejtim t
shfrytzohet mjeti q nuk sht n gjendje t rregullt.
Pajtimi i drejtuesit q t drejtoj n gjendje t till, duke
e bindur personin prgjegjs se sht i aft ta bj kt,
prkatsisht se mjeti sht n gjendje t rregullt ose
ndrmarrja e drejtimit nga vet drejtuesi, nuk prjashton
ekzistimin e ksaj vepre penale, nse personi prgjegjs e
ka ditur q drejtuesi dhe mjeti nuk jan n gjendje pr nj
drejtim t sigurt dhe, prkundr ktij fakti t ditur prej tij,
ka urdhruar ose ka lejuar drejtimin e mjetit. Ky element
subjektiv i veprs penale tregon se kjo vepr penale mund
t kryhet vetm me dashje.
Kur udhheqsi i ndrmarrjes s autobusve, edhe pse e
dinte q drejtuesi nuk e kishte shfrytzuar pushimin e plot
vjetor aq sa e parashikon ligji, por n kohzgjatje shum
m t shkurtr, e ngarkon at me detyrn e drejtimit t
mjetit dhe kur ka ndodhur aksidenti dhe sht konstatuar
se ai sht shkaktuar pr pasoj t lodhjes s drejtuesit,
gjykata ka konsideruar se kryersi, me nj sjellje t till,
ka shkelur me vetdije dispozitat ligjore dhe sht pajtuar
me pasojat q kan mundur t rezultojn, (GJSKr,
Ap.nr.1336/67).
Nse personi prgjegjs nuk ka pasur dijeni pr gjendjen
e till t drejtuesit ose t mjetit, nuk do t bhej fjal pr
kt form t veprs penale, por mund t ekzistoj vepra
penale e parashikuar nga paragrafi 1, kur nj person i till
ka qen i detyruar q para dhnies s urdhrit pr drejtim t
mjetit ose lejimit t tij, t verifikoj prshtatshmrin e
drejtuesit, prkatsisht t mjetit, por ai kt nuk e ka br.
Vepra penale sht kryer kur, pr shkak t mbikqyrjes s
pandrgjegjshme, n trafikun publik sht shkaktuar
rreziku pr jetn dhe trupin e njerzve dhe pasurin n
prmasa t mdha. Pr shprehjen dm n prmasa t
mdha vlejn komentet q u dhan pr paragrafin 1 t
ktij neni.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm personi
prgjegjs t cilit i sht besuar mbikqyrja e trafikut,
prkatsisht personi q sht i autorizuar pr dhnien e

1323

urdhrave pr drejtim mjeti dhe lejimin e tij; n do rast

konkret duhet vlersuar se cili person ka qen i detyruar
ta mbikqyr trafikun publik.
N praktikn gjyqsore persona prgjegjs konsiderohen:
udhheqsi i punve i ndrmarrjes s rrugve, i cili, pas
kryerjes s punve n rrug, nuk ka verifikuar nse
puntort
kan vendosur shenja t nevojshm
paralajmrimi pr drejtuesit e makinave automjeteve
(GJSKr.Ap.207/67);
konduktori
i
ndrmarrjes
autotransportuese q nuk kishte verifikuar se far kishin
futur udhtart n autobus, ashtu q nj bidon me
benzin, t cilin e kishte futur nj udhtar, ishte br shkak
i rnies s zjarrit n autobus, n t cilin e humbin jetn
katr udhtar (GJSKr,Ap.nr.59/62); zyrtari i hekurudhs
q sht i detyruar
t kryej mbikqyrjen
e
binarkthyesve (GJSKr,Ap.nr.1575/64); personi t cilit i
sht besuar mbikqyrja e parkut t makinave traktorve,
i cili ka dhn urdhr pr drejtimin e traktorit n gjendje jo
t rregullt (GJSKr,Ap.nr.705/64 ) etj.
Ushtrimi i pandrgjegjshm i mbikqyrjes nga ana e nj
personi prgjegjs nuk e prjashton prgjegjsin penale
t personit tjetr prgjegjs, i cili gjithashtu ka vepruar me
pandrgjegjshmri; kur vepra penale ndodh si pasoj e
veprimit t tyre t prbashkt, secili prej tyre do t
prgjigjet pr veprimet e veta.
Paragrafi 3.
Vepra nga paragrafi 1 i ktij neni mund t kryhet me
dashje dhe nga pakujdesia (para. 3). Dashja e kryersit
duhet t prfshij edhe vetdijen pr kryerjen e
pandrgjegjshme t detyrs s mbikqyrjes s trafikut
publik, (prkatsisht pr neglizhim t mbikqyrjes s
detyrueshme dhe pr pasojat e lshimeve t tilla. Ndrkaq
vepra penale e parashikuar nga paragrafi 2 mund t kryhet
vetm me dashje.
Paragrafi 4.
Forma e rnd e ksaj vepre penale ekziston kur, pr shkak
t mbikqyrjes s pandrgjegjshme t trafikut, sht

1324

shkaktuar lndimi i rnd trupor i ndonj personi, dm

thelbsor material ose vdekja e nj apo m shum
personave .
Paragrafi 5.
N paragrafin 5 jan parashikuar situatat kur edhe vepra
penale themelore e mbikqyrjes s pandrgjegjshme t
trafikut, edhe pasoja e rnd- lndimi i rnd trupor i
ndonj personi , shkaktimi i dmit thelbsor material,
ose vdekja e nj apo m shum personave jan kryer me
pakujdesi .
N paragrafin 4 dhe 5 kemi t njjtin paradoks sikurse
edhe te neni 299 par. 3 dhe 4, ngase kur si pasoj e ksaj
vepre penale ndonj personi i sht shkaktuar lndim i
rnd trupor ose dm material thelbsor, si te rastet kur
vepra penale themelore sht kryer me dashje, ashtu edhe
tek ato kur ajo sht kryer nga pakujdesia, dnimi i
parashikuar sht i njjt prej gjasht muaj deri n
pes vjet burgim.
Praktika gjyqsore
Kur i akuzuari n cilsin e pronarit t ndrmarrjes lejon
shoferin e vet (puntorin e ndrmarrjes) q n mjetin pron
i ndrmarrjes t marks Passat t ky nj rimorkio t
paregjistruar dhe teknikisht t parregulluar, t dal n rrug
publike regjinale, pr t kryer pun pr ndrmarrjen dhe
me t arritur n vendin kritik , rimorkio shkputet nga
mjeti dhe n lvizje t pakontrolluar, godet tani t ndjern
(fmij) e cila ndrron jet, rrugs pr n spital, ka
konsumuar t gjitha elementet e veprs penale mbikqyrja
e pandrgjegjshme e trafikut publik t parashikuar nga
neni 300. par. 5. lidhur me par. 3 dhe 1. t KPK.
(Gjykata e Qarkut n Prizren P.nr.58/2009, dat
28.09.2009).
Mosdhnia e ndihms personit t
fatkeqsit e trafikut publik
Neni 301

lnduar

1325

(1) Drejtuesi i automjetit ose i mjetit tjetr

transportues q nuk i ofron ndihm personit t lnduar
me at mjet t transportit ose lndimin e t cilit e ka
shkaktuar drejtuesi dnohet me burgim deri n nj vit.
(2) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor apo me vdekjen e
personit, kryersi dnohet me burgim prej tre muajve
deri n pes vjet.
Paragrafi 1.
Me kt inkriminim sht caktuar obligimi i drejtuesit, pa
marr parasysh mjetin transportues, q ti ofroj ndihm
personit t lnduar me at mjet transportues apo personit
lndimin e t cilit ai e ka shkaktuar. Dhnia e ndihms
personit q ndodhet n rrezik sht, para s gjithash,
detyrim moral i do njeriu; ajo shpreh ndjenjn e
solidaritetit mes njerzve dhe gatishmrin e tyre pr ta
ndihmuar njri-tjetrin. Detyrimi i prgjithshm i
qytetarve pr tu ofruar ndihm personave q ndodhen
n rrezik sht i sanksionuar me dispozitn penalo-juridike
t parashikuar nga neni 156 i ktij Kodi, sipas s cils
sht penalisht prgjegjs ai q nuk i ofron ndihm
personit i cili ndodhet n rrezik t drejtprdrejt pr jetn,
edhe pse kt ka mundur ta bj pa e rrezikuar veten apo
tjetrin.
Me kt vepr gjithashtu sht inkriminuar mosdhnia e
ndihms personit t cilit i sht e nevojshme ndihma.
Specifika e saj qndron n faktin se obligimi pr ofrimin e
ndihms bie mbi at q ka kontribuar q tjetri t ndodhet
n rrezik. Motiv i ktij inkriminimi sht, para s gjithash,
qndrimi humanitar pr ti ndihmuar atij q ndodhet n
telashe, por edhe prcaktimi i detyrimit t personit q i ka
shkaktuar dm tjetrit pr t ndrmarr veprime adekuate
me qllim q dmi t evitohet apo, s paku, t zbutet.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale prgjithsisht
sht prcaktuar si lnie pa ndihm e personit t lnduar
n aksident trafiku. Me kt duhet kuptuar nj sjellje e till
e
drejtuesit t automjetit ose t nj mjeti tjetr
transportues q sht n kundrshtim me detyrimin e tij
pr ti ofruar ndihm personit t lnduar me at mjet ose

1326

ky mjet ka ndikuar q personi t psoj lndime. Kjo

mund t shfaqet n mnyra t ndryshme, si jan, p.sh.,
mos ndalimi i automjetit pas shkaktimit t lndimeve, ikja
nga vendi i ngjarjes, mos drgimi i personit t lnduar n
institucion shndetsor, mos thirrja e mjekut ose e
personave t tjer q ti ndihmojn t lnduarit, pa marr
parasysh karakterin e lndimeve, shkalln e rrezikimit t
jets nga ai lndim dhe pavarsisht nse me ofrimin e e nj
ndihme t till do t prmirsohej apo jo gjendja e t
lnduarit. Ligji bn fjal pr personin e lnduar me mjet
transportues, gj q do t thot se nuk sht relevante se
far lndimi ka psuar ai t leht apo t rnd. Mund
t merret se kjo vepr penale ekziston edhe nse lndimi i
shkaktuar n aspektin penalo-juridik nuk mund t cilsohet
si lndim trupor, (p.sh. kmbsori vetm sht grvishtur
me automjet, ka krcyer n kanal dhe sht ngritur
menjher etj.), ngase kryersi, sipas rregullit, n
momentin e shkaktimit t lndimeve nuk di se far
karakteri ka lndimi, por vepron n kundrshtim me nj
detyrim ligjor, sipas t cilit personi q ndodhet ose has n
vendin e aksidentit t trafikut, ku ka persona t lnduar, ka
pr detyr tu jap ndihm atyre, (neni 204 i Ligjit pr
Sigurin n Komunikacionin rrugor); n raport me t, ky
detyrim sht i sanksionuar penalo-juridikisht. Do t bhej
fjal pr lnien pa ndihm t personit t lnduar jo vetm
n rastet kur, prpos kryersit, nuk ekziston asnj person
tjetr pr t ofruar ndihm, por edhe n situatn kur n
vendin e ngjarjes ka pasur edhe persona t tjer, t cilt
kan mundur dhe i kan ofruar ndihm personit t
lnduar. Prkitazi me kt, Gjykata Supreme e Kroacis,
n aktgjykimin e saj Ap.nr.704/82 dat 8.9.1982 sht
shprehur: Jan prmbushur t gjitha elementet e veprs
penale mosdhnia e ndihms personit t lnduar n
aksident trafiku, t parashikuar nga neni 165. par.1 t
LPKr, kur kryersi sht larguar nga vendi i ngjarjes, edhe
pse ka qen i vetdijshm se i kishte rrokur me automjet
dy kmbsor dhe pr t ka qen e qart se ata kishin
psuar lndime. Pra, sht irelevante se n vendin e
ngjarjes kishte pasur edhe persona t tjer t cilt kan
mundur tu ofrojn ndihm t lnduarve.

1327

Pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk krkohet, sikurse

te vepra penale e parashikuar nga neni 156 (mosdhnia e
ndihms) i ktij Kodi, q personi i lnduar t ndodhet n
rrezik pr jetn. Pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht e
nevojshme q te personi i lnduar t mos jet shkaktuar
vdekja menjher. Ligji, si objekt veprimi t ksaj vepre
penale, prcakton personin e lnduar, personin i cili, n
kohn kur kryersi ka qen i detyruar ti ofroj ndihm, ka
qen akoma n jet. Nse personi i lnduar me mjet
motorik ose mjet tjetr transportues ka humbur jetn aty
pr aty me rastin e lndimit, nuk do t ekzistonte vepra
penale mosdhnia e ndihms personit t lnduar n trafik,
ngase objekt i ksaj vepre penale sht njeriu i gjall t
cilit sht e mundur ti ofrohet ndihma. Ikja e drejtuesit n
nj situat t till, (kur personi i lnduar vdes menjher),
mund ti merret atij si rrethan rnduese me rastin e matjes
s dnimit. Mirpo, nse personi i lnduar nuk ka vdekur
menjher, por ka vdekur m von pr pasoj t
lndimeve, drejtuesi i cili t lnduarin e ka ln pa
ndihm, do t jet prgjegjs pr veprn penale t
parashikuar nga ky nen edhe n rastin kur bhet fjal pr
lndime absolutisht vdekjeprurse, ashtu q edhe me
intervenimin e shpejt mjeksor nuk do t kishte pasur
mundsi t pengohej shkaktimi i vdekjes s personit t
lnduar, ( Konkluzion nga kshillimi i prfaqsuesve t
Degve penale t gjykatave supreme dhe gjyqtarve t
Degs penale t Gjykats Federative t Jugosllavis,
mbajtur m 26 dhe 27.12. 1968).
Gjithashtu sht e nevojshme q kryersi objektivisht t
kishte mundsi pr ti ofruar ndihm t lnduarit. Se a
bhet fjal pr nj mundsi t till sht shtje faktike
dhe varet nga rrethanat e rastit konkret. Nj mundsi e
till, pr shembull, nuk do t ekzistonte kur edhe vet
drejtuesi sht lnduar rnd n aksident trafiku dhe nuk
ka mundsi pr ti ofruar ndihm nj personi tjetr.
Mirpo, frika se qytetart e pranishm mund ta sjellin n
situat t pakndshme nuk e prjashton detyrimin e
drejtuesit t mjetit motorik apo mjetit tjetr transportues q
t ndaloj dhe personit t lnduar, t cilit i ka shkaktuar
lndimet me at mjet motorik, ti ofroj ndihm, (vendimi
i GJSKr I.Ap.nr.2343/77 dat 7.3.1979).

1328

Kryers i ksaj vepre penale, mund t jet vetm drejtuesi

i mjetit motorik apo i nj mjeti tjetr transportues, me t
cilin sht lnduar ndonj person ose ai ka ndikuar q
personi t lndohet.
Pr ekzistimin e veprs penale, sht e nevojshme q
personi tjetr t jet lnduar me mjetin motorik, t cilin
kryersi e ka drejtuar ose ai ka kushtzuar lndimin e tij.
sht irelevante nse lndimi ka ardhur nga kontakti fizik
i t lnduarit me mjetin motorik t cilin e ka drejtuar
kryersi, apo lndimi tij sht shkaktuar n ndonj
mnyr tjetr. Ligji dallon dy situata. N t parn,
drejtuesi mundet vet, drejtprsdrejti t shkaktoj
lndimin e personit tjetr me mjet motorik apo me mjet
tjetr transportues t cilin ai e drejton, si, p.sh., me
goditje, shkelje, hedhje, shtypje n ndonj objekt etj.
Mundsia tjetr sht kur drejtuesi,
me mjetin
transportues t cilin ai e drejtonte, shkakton trthorazi
lndimin e personit tjetr kontribuon q tjetri t
lndohet. Do t kishim t bnim me nj rast t ktill,
p.sh.,kur nj drejtues me ngasjen e tij ndikon q drejtuesi
tjetr ta lndoj ndonj person, (duke drejtuar mjetin
motorik n drejtimin e palejueshm ka ndikuar q
drejtuesi q ka ardhur nga drejtimi i kundrt t devijoj n
ann e palejuar dhe me kt rast ka shkelur kmbsorin,
d.m.th. drejtuesi ishte duke ngar mjetin n ann e tij,
mirpo, pr shkak t drejtimit t parregullt nga drejtuesi
tjetr, pr ta shmangur kontaktin me kt mjet, ka devijuar
nga rruga dhe ka goditur kmbsorin), apo ndikon q vet
viktima n situatn e dhn sillet n at mnyr q sjell
lndimin e saj, (p.sh., kmbsori, pr t shmangur
shtypjes nga ana drejtuesit q po e drejtonte mjetin
motorik n mnyr t parregullt, ka qen i detyruar t
krcej shpejt anash dhe me at rast sht lnduara, apo
duke iu shmangur drejtuesit q po e drejtonte mjetin e tij
n mnyr t parregullt, i ka dal prpara drejtuesit tjetr,
i cili po e drejtonte mjetin e tij n prputhje me rregullat e
trafikut dhe sht goditur prej tij, ose kmbsori, pr ta
shmangur kontaktin me automjetin q e drejtonte
kryersi, ka krcyer n kanal dhe ka psuar lndime
trupore etj.). N situata t tilla duhet pasur parasysh q
shkaktimi i lndimeve trupore personit tjetr
nuk

1329

nnkupton edhe fajsin e kryersit pr lndimet e tilla,

gj q do t thot se prgjegjsia e kryersit pr kt vepr
penale vlersohet ndaras nga prgjegjsia e tij eventuale
pr ndonj vepr tjetr penale kundr siguris s trafikut
publik. Kjo vepr penale mund t ekzistoj edhe n situata
kur kryersi nuk ka kryer asnj vepr tjetr penale kundr
siguris s trafikut publik, por edhe n rastet kur personi i
lnduar sht vet fajtor pr lndimet q i ka psuar,
d.m.th. faji i viktims nuk prjashton detyrimin e
drejtuesit pr ti ofruar ndihm.
Vepra sht kryer me lnien e personit t lnduar pa
ndihm.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje e cila
prfshin edhe dijenin e kryersit se po e linte pa ndihm
personin e lnduar me mjetin motorik t cilin e drejtonte
ai ose ka kushtzuar lndimet e tilla .
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 jan parashikuar format e cilsuara t
veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1. Ato
ekzistojn nse me veprn penale t parashikuar nga
paragrafi 1 sht shkaktuar lndimi i rnd trupor ose
vdekja e personit t lnduar. Pr prgjegjsin e kryersit
pr kt form t rnd t veprs penale krkohet
pakujdesia n raport me pasojn e rnd. Pr formn e
cilsuar t ksaj vepre penale sht e nevojshme t jet
plotsisht e qart se vdekja sht shkaktuar pr shkak t
mosdhnies s ndihms nga ana e t akuzuarit. Nga
mendimi i ekspertit se do t ekzistonin gjasa m t mdha
pr t mbijetuar i lnduari me ofrimin e ndihms, nuk
mund t konsiderohet se vdekja e t lnduarit qartazi sht
shkaktuar pr shkak t mosdhnies s ndihms nga i
akuzuari (GJSBH,Ap.1483/73).
Kur i dmtuari nga goditja me mjetin motorik q po e
drejtonte i pandehuri, ka rn n kanal me fytyr n uj, (i
pandehuri nuk sht ndalur pr ti ofruar ndihm ) dhe
ashtu sht asfiksuar (ngulfatur), ngase pr shkak t
lndimeve t psuara nuk ka mundur t ngrihet pra
shkak i vdekjes ishte mosdhnia e ndihms nga ana e t
pandehurit, n rrethana t ktilla n veprimet e t

1330

pandehurit formohen t gjitha elementet e veprs penale

mosdhnia e ndihms personit t lnduar n aksident
trafiku, parashikuar nga neni 271 a. par. 2 t LPKr, edhe
po t vrtetohej se i dmtuari, pr shkak t natyrs s
lndimeve q i kishte psuar, edhe pas dhnies s ndihms
nga i pandehuri do t vdiste nuk do t mbijetonte. (GJSKr
I Ap.-502/74 dat 27 maj 1975).
Nse njkohsisht jan realizuar edhe elementet e veprs
penale t parashikuar nga neni 297.par.1, 298 par. 1 t
ktij Kodi, ather do t ekzistonte bashkimi me veprn
penale t parashikuar nga paragrafi 1 ose 2 t ktij neni.
Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1 mund t jet e
bashkim me veprn penale t parashikuar nga neni 297
par. 4, 298 par. 3 kur, si pasoj e rrezikimit t trafikut
publik, ka ndodhur shkaktimi i lndimeve t rnda trupore
ndonj personi, dmi thelbsor material ose vdekja e nj
apo m shum personave. Mirpo vepra e parashikuar nga
paragrafi 2 i ktij neni, parimisht, nuk mund t bashkohet
me veprn penale t parashikuar nga neni 297 par. 4 dhe 5,
neni 298 par. 3 dhe 4 t ktij Kodi, ngase lndimi i rnd
trupor dhe vdekja e t lnduarit duhet t jen shkaktuar si
pasoj e mosdhnies s ndihms nga ana e drejtuesit e jo si
pasoj e rnd e veprs penale t parashikuar nga neni 297
par. 1.298 par. 1 t KPK.
Bashkimi mes veprs penale t parashikuar nga paragrafi
2 i ktij neni dhe veprs penale t parashikuar nga neni
297 par. 4 dhe 5 dhe nenit 297 par 3 dhe 4, do t ishte i
mundur n situatn kur, pr shkak t rrezikimit t trafikut
publik, ndonj personi i sht shkaktuar lndim i rnd
trupor, ndrsa, pr shkak t mosdhnies s ndihms nga
ana e drejtuesit, sht shkaktuar vdekja e tij, d.m.th.,
pasoja e njjt e rnd, (p.sh., lndimi i rnd trupor,
vdekja e nj personi), nuk mund t jet rrethan cilsuese,
pr dy vepra penale t ndryshme, por vetm pr njrn nga
e cila kan rezultuar .
Praktika gjyqsore
shtja e dhnies s ndihms personit t lnduar n
aksident trafiku duhet vlersuar varsisht nga aftsia fizike
dhe psikike e kryersit q n rrethana t ktilla t lnduarit

1331

ti jap ndihm dhe jo si e shpjegon nj situat t till nj

gjykat e qarkut n vendimin e saj:
Me aktgjykimin e shkalls s par i akuzuari sht shpallur
fajtor pr veprn penale mosdhnia e ndihms personit t
lnduar n aksidentin e komunikacionit. Ky aktgjykim
sht anuluar nga gjykata e shkalls s dyt me kt
arsyetim : Sipas prfundimit t gjykats s shkalls s
par, i akuzuari aksidentin e kishte shkaktuar nn ndikimin
e alkoolit; ai pas aksidentit t komunikacionit ishte ndalur
n vendin e ngjarjes, por, prkundr ksaj, nuk i kishte
dhn ndihm t lnduarit n aksident. Nj prfundimi i
ktill i gjykats s shkalls s par nuk mund t pranohet,
sepse gjykata ka pasur pr obligim q s pari t vrtetoj
sa ka qen sasia e alkoolit n gjak tek i pandehuri dhe
nse ai objektivisht kishte qen i aft ti jap fardo
ndihme t lnduarit dhe vetm pas vrtetimit t ktyre
fakteve, gjykata do t mund t marr aktgjykim t
ligjshm.
(Aktvendimi i Gjykats s Qarkut n Beograd
Ap.nr.603/06 .dat 10.3.2006).
Keqprdorimi i sinjaleve t
telekomunikacionit
Neni 302
Personi i cili me keqdashje ose pa qen e nevojshme
drgon sinjalin e shfrytzuar ndrkombtarisht t
fatkeqsis apo sinjalin e rrezikut ose prmes sinjalit t
telekomunikimit mashtron popullatn se nuk ka rrezik
ose keqprdor sinjalin e pranuar ndrkombtarisht,
dnohet me burgim prej tre muajve deri n tri vjet .
Rndsia e sinjaleve t telekomunikacionit n botn
bashkkohore sht shum e madhe. Me zhvillimin teknik
e teknologjik dhe me zhvillimin e prgjithshm t
shteteve ve e ve dhe t mbar njerzimit,
telekomunikacioni gjithnj e m tepr gjen aplikim t
gjer n shum lmenj, kshtu q jeta bashkkohore nuk
mund t imagjinohet pa prdorimin e sinjaleve tij.
Sipas ksaj dispozite, kt vepr e kryen personi i cili
me keqdashje ose pa qen e nevojshme drgon sinjalin e

1332

shfrytzuar ndrkombtarisht t fatkeqsis apo sinjalin e

rrezikut ose nprmjet sinjalit t telekomunikimit
mashtron popullatn se nuk ka rrezik ose keqprdor
sinjalin e pranuar ndrkombtarisht. Si del nga
prshkrimi ligjor, veprimi i kryerjes sht i prcaktuar n
mnyr alternative.
Kjo vepr penale kryesisht mbshtetet n konventat
ndrkombtare pr telekomunikacionin.
Objekt i mbrojtur i ksaj vepre penale sht siguria dhe
besueshmria e komunikimit n largsi, t realizuar me
an t mjeteve t ndryshme q emetojn shenja t
kontraktuar ndrkombtare, qllimi i t cilave sht
mbrojtja e siguris s njerzve dhe t pasuris.
Meqense ligjdhns n kt norm ka prdorur shprehjen
keqprdorim i ktyre shenjave, (pa i prcaktuar nga afr
alternativat), duke pasur parasysh veprimin e kryerjes dhe
objektin e saj, kto shenja mund t keqprdoren n mnyra
t ndryshme .
Kto shenja mund t keqprdoren, p.sh., si krijim
keqdashs apo i panevojshm i shenjave ndrkombtar t
thirrjes pr ndihm apo shenjave q shprehin krcnim t
rrezikut.
Objekt i ksaj forme t veprs penale sht keqprdorimi i
shenjave t telekomunikimit, t cilat jan prcaktuar
saktsisht si shenja t kontraktuara ndrkombtare e q
jan: shenja t thirrjes pr ndihm dhe shenja t
krcnimit t rrezikut.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar si keqprdorim,
(punimi i ktyre shenjave t kontraktuara ndrkombtare).
Ai sht do veprim me t cilin drgohet, udhzohet apo
prgatitet nj shenj e till. Q punimi i ktyre shenjave t
kontraktuara ndrkombtare t prbj vepr penale sht
e nevojshme q shenjat e tilla t jen punuar me qllim t
keq (keqdashje) apo pa nevoj.
Keqprdorimi - punimi me qllim t keq i ktyre shenjave
ekziston kur ato jan punuar jo pr qllimin pr t cilin
jan destinuar, por me keqdashje, p.sh., me qllim t
krijimit t rrmujs dhe panikut etj. Punimi i panevojshm
i ktyre shenjave do t ekzistonte kur shenjat jan punuar,
edhe pse ndihma nuk ka qen e nevojshme, prkatsisht
edh pse rreziku nuk ka krcnuar.

1333

Pastaj keqprdorimi i ktyre shenjave do t mund t

paraqitej si mashtrim me shenja t telekomunikacionit,
p.sh.,
se siguria ekziston, d.m.th., kur te tjetri krijon
lajthitjen se siguria ekziston, edhe pse ajo n t vrtet
nuk ekziston. (Pr t qartsuar m tej, kemi t bjm me
kt alternativ ather kur, edhe pse ekziston krcnimi
i rrezikut, te tjetri krijohet lajthim se rreziku krcnimi
nuk ekziston).
Pastaj keqprdorimi i ktyre shenjave mund t bhet jo
pr qllimin pr t cilin jan destinuar ato, por pr ndonj
qllim tjetr, p.sh., pr shaka .
Te kjo vepr penale pasoj e saj sht rreziku abstrakt pr
sigurin e njerzve dhe t pasuris.
Vepra penale
sht e kryer
me ndonjrin nga
keqprdorimet e prshkruara m sipr t ktyre shenjave
t telekomunikacionit ndrkombtar.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
mirpo meq bhet fjal pr shenjat pr punimin e t
cilave jan t domosdoshme mjete t caktuara teknike apo
pajisje, zakonisht duhet t bhet fjal pr ata persona t
cilt mjetet dhe pajisjet e tilla mund ti vn n dor.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje, e cila
duhet t prfshij vetdijen e kryersit se bhet fjal pr
keqprdorim, prkatsisht punimin e panevojshm t
ktyre shenjave t kontraktuara ndrkombtare.
Ne konsiderojm se kjo vepr penale nuk e ka vendin n
kapitullin e veprave penale kundr siguris s trafikut
publik, si sht vepruar n rastin konkret, sepse me kt
vepr penale mbrohen vlerat juridike mbarnjerzore. T
gjitha llojet e veprave penale, varsisht se cilat objekte
mbrohen prej tyre dhe varsisht nga afrsia dhe
ngjashmria, prfshihen npr kapituj t ndryshm dhe
kjo vepr penale ska asgj t prbashkt me veprat
penale kundr siguris s trafikut publik, por do duhej t
prfshihej n kapitullin e veprave penale kundr t drejts
ndrkombtare (kapitulli XIV).
Fjala sht pr Konventn Ndrkombtare pr
Telekomunikacionin t vitit 1947 (Gazeta zyrtare RFPJ
nr.4/49),
Konventn
Ndrkombtare
pr
Telekomunikacionin t vitit 1952 ( Gazeta zyrtare e

1334

RFPJ nr. 2/55) dhe Konventn Ndrkombtare pr

Telekomunikacionin t vitit 1959( Gazeta zyrtare e RFPJ
nr.4/61).
Kapitulli XXVII
VEPRAT PENALE KUNDR ADMINISTRIMIT
T DREJTSIS
Rndsia dhe roli i drejtsis n do shoqri jan t
shumfishta. Si pjes e sistemit shtetror, drejtsia sht
nj nga mekanizmat pr realizimin e qllimeve e klass n
pushtet n nj shoqri. Funksionimi i saj normal,
veanrisht sigurimi i ekzekutimit t vendimeve t
organeve t drejtsis, kontribuon n sigurimin e sistemit
ekzistues shoqror- ekonomik dhe politik. Kjo rndsi e
drejtsis nuk sht atribut vetm i atyre shteteve q kan
pranuar sistemin e pushtetit unik, por edhe shteteve t cilat
kan pranuar sistemin e ndarjes s pushteteve. N
shoqrin ton funksioni i organeve t drejtsis sht i
orientuar para se gjithash n mbrojtjen e t drejtave dhe
lirive t qytetarve dhe sigurimin e rendit kushtetues t
Kosovs.
Ne realizimin e funksionimit t vet, organet e drejtsis
ushtrojn veprimtari t ndryshme, t cilat jan me rndsi
t posame shoqrore. Kshtu, ato vendosin pr t drejta e
ndryshme personale, pasurore, shtje nga e drejta e
puns, pr t drejtat dhe obligimet e qytetarve etj.
Gjykatat mbrojn t drejtat dhe lirit e qytetarve dhe
sigurojn kushtetutshmrin dhe ligjshmrin. N
realizimin e ktij funksioni mbrojts nj rndsi t
posame ka roli i organeve t drejtsis n zbulimin e
veprave penale dhe delikteve ekonomike, kapja dhe
gjykimi e kryersve t tyre, shqiptimi dhe ekzekutimi i
sanksioneve t shqiptuara pr vepra penale dhe delikte
ekonomike. N funksion t drejtsis bie edhe vlersimi i
ligjshmris s dispozitave dhe akteve t caktuara t
nxjerra nga organet shtetrore, organizatat punuese,
kompanit publike. T gjitha kto flasin pr rndsin e
madhe shoqrore t organeve t drejtsis dhe nevojn q

1335

ato t punojn normalisht, gj q realizohet edhe me masa

t mbrojtjes penalo juridike.
Me veprat penale nga ky grup mbrohet drejtsia,
funksionimi i saj normal dhe ligjor .Fjala drejtsi mund t
merret n kuptimin e ngusht ose t gjer. N kuptimin e
gjer, ajo, prpos gjykatave, prfshin edhe shrbimet tjera
t cilat bashkpunojn me gjykatat n realizimin e
funksionit t drejtsis, si jan prokuroria publike,
organet e punve t brendshme, por edhe administrata e
drejtsis. Me drejtsi, n kuptimin e ngusht, m s
shpeshti nnkuptohen gjykatat
t rregullta dhe t
posame. Numri m i madh i veprave penale q prfshihen
n kt grup sht i orientuar kundr organeve t
drejtsis, q kan t bjn me ndjekjen dhe gjykimin e
kryersve t veprave penale, d.m.th., kundr funksioneve
q i ushtrojn gjykatat dhe prokuroria publike. T tilla
jan, p.sh,, moskallzimi i prgatitjes s veprs penale,
moskallzimi i veprs penale dhe kryersit, ndihma
kryersit t veprs penale pas kryerjes s veprs penale,
lajmrimet e rreme etj. Te veprat penale q jan t
drejtuara kundr gjykatave mbizotrojn ato q kan t
bjn me gjykimin e kryersve t veprave penale dhe
ekzekutimin e sanksioneve t shqiptuara.
Funksionimi i rregullt i drejtsis sht i mbrojtur me kto
vepra penale n shum mnyra. Kshtu, me disa nga
inkriminimet jan prfshir ato veprimtari q drejtohen
n pamundsimin e organeve t caktuara t drejtsis pr
ta ushtruar funksionin e tyre t prcaktuar me ligj. Vepra
t tilla jan :moskallzimi i prgatitjes s veprs penale neni 303; moskallzimi i veprave penale apo moskallzimi
i kryersit t saj - neni 304; dhnia e ndihms kryersve
pas kryerjes s veprs penale - neni 305 dhe lajmrimet e
rreme neni - 306. Me veprat e tjera penale mbrohet
funksionimi normal i drejtsis. Me kryerjen e ktyre
veprave organeve t drejtsis nuk u sht br i
pamundur ushtrimi i funksioneve t tyre, por sht
vshtirsuar puna e tyre, pra ato jan sjell n lajthim ose
jan penguar n ushtrimin e funksionit t tyre, gj q mund
t ndikoj negativisht n efikasitetin dhe ligjshmrin e
vendimmarrjes s tyre. T tilla jan kto vepra penale:
deklarimet e rreme - neni 307, deklaratat e rreme t

1336

dshmitarve bashkpunues - neni 308; pengimi i t

provuarit - neni 309; friksimi gjat procedurs penale pr
krimin e organizuar - neni 310 dhe shkelja e fshehtsis s
procedurs - neni 311. S fundi, mbrohen edhe vendimet e
organeve t drejtsis, ekzekutimi i tyre,
gj q
njkohsisht do t thot mbrojtje e autoritetit t drejtsis.
Veprat penale t drejtuara kundr vendimeve t organeve
t drejtsis konsiderohen: rebelimi i personave t
privuar nga liria neni - 312; arratisja e personave t privuar
nga liria - neni 313; mundsimi i arratisjes s personit t
privuar nga liria neni - 314 dhe mundsimi i
kundrligjshm i ushtrimit t profesionit, aktivitetit ose
detyrs - neni 315.
Ushtrimi drejt dhe i ligjshm i funksioneve t drejtsis
mund t rrezikohet me veprimin jo vetm t personave q
jan jasht drejtsis, por edhe me punn e paligjshme t
personave q punojn n organet e drejtsis apo t
personave t tjer zyrtar. Personat zyrtar n ndonj
organ t drejtsis, (p.sh., gjyqtari ose prokurori publik),
munden q, duke keqprdorur detyrn apo autorizimet e
tyre zyrtare ose n ndonj mnyr tjetr, ta pengojn
punn e ktyre organeve apo tu krijojn atyre vshtirsi,
prkatsisht t kontribuojn q
t mos ekzekutohet
ndonj vendim, t cilin ky organ e ka nxjerr. Mbrojtja
penalo-juridike nga format e tilla t rrezikimit t puns s
rregullt dhe t ligjshme t organeve t drejtsis sht
realizuar me inkriminime t tjera, para se gjithash me
veprat penale kundr detyrs zyrtare .N kt drejtim
rndsi t posame kan kto vepra penale: shprdorimi i
pozits ose i autorizimit zyrtar, nxjerrja e kundrligjshme
e vendimeve gjyqsore, lirimi i kundrligjshm i personit
t privuar nga liria, marrja e ryshfetit.
Funksionimi normal dhe ligjor i drejtsis rrezikohet edhe
me disa vepra penale kundr t drejtave dhe lirive t
qytetarve, kur si kryers i tyre paraqitet personi zyrtar q
punon n nj organ drejtsie, si jan, pr shembull,
privimi i kundrligjshm nga liria, marrja e deklaratave me
an t shtrngimit, keqtrajtimi gjat ushtrimit t detyrave,
kontrollimi i kundrligjshm, zbulimi i paautorizuar i
informacionit t besueshm, cenimi i paprekshmris s
banesave, prgjimi dhe fotografimi i paautorizuar etj.

1337

Moslajmrimi i prgatitjes s veprave penale

Neni 303
(1)Kushdo q, duke qen n dijeni pr prgatitjen e
kryerjes s nj vepre penale, e cila dnohet me s paku
pes vjet burgim nuk e lajmron kt fakt n kohn
kur kryerja e veprs penale ende ka mundur t
evitohet, ndrsa vepra penale sht kryer ose sht
tentuar q t kryhet, dnohet me gjob ose me burgim
deri n nj vit .
(2) Kushdo q nuk e lajmron prgatitjen pr kryerjen
e veprs penale, e cila dnohet me burgim afatgjat,
dnohet me burgim prej tre muajve deri n tri vjet.
(3) Personi nuk sht penalisht prgjegjs sipas
paragrafit 1 t ktij neni, nse ai sht n lidhje me
kryersin e veprs penale si bashkshort, partner
jashtmartesor, i afrm i gjakut i shkalls s par, vlla
ose motr, prind adoptuar ose fmij i adoptuar,
bashkshort ose partner me t cilin bashkjeton.
N vend t shprehja mos lajmrim, konsiderojm se do
duhej t prdorej shprehja moskallxim
Kriminaliteti sht dukuri negative shoqrore. Me kryerjen
e veprave penale rrezikohen apo dmtohen vlerat e
rndsishme individuale apo shoqrore dhe pr kt arsye
shoqria ndrmerr masa adekuate me qllim t luftimit t
kriminalitetit.
N kuadr t vetmbrojtjes shoqrore, e cila paraqet t
drejt dhe detyrim t do qytetari q t kontribuoj n
pengimin e veprimeve shoqrisht t rrezikshme, ekziston
detyrimi i prgjithshm e t gjith qytetarve q ti
paraqesin (kallzojn), veprat penale q ndiqen sipas
detyrs zyrtare. Ky detyrim sht parashikuar shprehimisht
n nenin 197 par. 2 t Kodit t Procedurs Penale.
Mosrespektimi i ktij detyrimi doher ka pr pasoj
gjykimin shoqror, por vetm n rastet e caktuara
moskallzimi i veprs penale paraqet vepr penale pr at
q ka dijeni pr t dhe nuk e lajmron.
Vepra penale themelore, e cila qndron n shmangien nga
detyrimi pr paraqitjen e veprs penale, sht

1338

moskallzimi i prgatitjes s veprave penale, (neni 303),

dhe moskallzimi i veprs penale apo moskallzimi i
kryersit t saj, (neni 304).
Qllimi i ktij inkriminimi sht pengimi i kryerjes s
veprs penale dhe sigurimi i ushtrimit t funksionimit t
plot t organeve t drejtsis dhe trupave t tjer n
zbulimin dhe pengimin e kryerjes s veprave penale. Me
kt rast duhet theksuar veanrisht se vepra penale e
mosparaqitjes s prgatitjes s veprave penale ekziston
edhe ather kur veprimet prgatitore nuk jan t
ndshkueshme. Qndrimi till i ligjit sht n harmoni me
qllimin preventiv t ktij inkriminimi. N nj rast t till
vepra penale nuk ka filluar ende, por sht i sigurt fillimi
saj. Arsyet kriminalo-politike urdhrojn detyrimin pr t
paraqitur qoft edhe vetm t prgatitjes s veprs penale .
Vepra penale ka dy forma: n paragrafin 1 sht
sanksionuar forma e leht e veprs penale, ndrsa n
paragrafin 2 sht parashikuar forma e rnd e saj,
gjithmon duke u nisur nga pesha e veprs penale q
prgatitet, prgatitja e s cils nuk sht lajmruar.
Paragrafi 1.
Veprn penale t parashikuar nga paragrafi 1 e kryen ai
q, ndonse e di se po prgatitet vepra penale pr t ciln
me KPK mund t shqiptohet nj dnim me pes vjet
burgim apo nj dnim m i rnd, nuk e lajmron fillimin
e nj vepre t till, edhe pse ka qen e mundur pengimi i
kryerjes s saj, ndrsa vepra penale sht tentuar t kryhet
apo sht kryer.
Pr prgatitjen e veprs penale kryersi mund t dij
drejtprdrejt apo nga persona t tret.
Veprim i kryerjes s veprs penale sht moskallzimi i
prgatitjes s veprs penale, mosparaqitja e lajmrimit se
po prgatitet vepra penale, (neglizhimi i detyrimit t
lajmrimit t organeve t ndjekjes se po prgatitet vepr
penale), d.m.th., bhet fjal pr veprn e drejt penale me
mosveprim, ngase kjo vepr penale nuk mund t kryhet
me veprim. Lajmrimi i prgatitjes s vepr penale mund
t kryhet n mnyra t ndryshme: me goj, me shkrim n
procesverbal, me lajmrim me shkrim duke drguar

1339

informat, me telegram, me porosi me faks, nprmjet

internetit apo lajmrimi nprmjet ndonj personi tjetr.
Lajmrimi s pari paraqitet n organet veprimi themelor i
t cilave sht zbulimi, ndjekja dhe gjykimi i kryersve t
veprave penale, gj q nnkupton shrbimin policor,
prokurorin publik ose gjykatn, por mund t paraqitet edhe
n organe t tjera shtetrore-publike, nga t cilat mund t
pritet se do ti informojn me koh organet kompetente
pr zbulimin, ndjekjen dhe gjykimin e veprave penale.
Kshtu, p.sh., detyrimi i lajmrimit do t ishte i
prmbushur dhe kjo vepr penale nuk do t ekzistonte n
rastet kur personi ushtarak e lajmron prgatitjen e veprs
penale n komandn e tij; kur personi q ndodhet n
vuajtje t dnimit ia paraqet lajmrimin e prgatitjes s
veprs penale institucionit ku sht i vendosur; kur
lajmrimin pr prgatitjen e veprs penale kundr pasuris
publike e paraqet tek organi mbikqyrs i ndrmarrjeskompanis; kur lajmrimin kundr t miturit q ka
prgatitur kryerjen e veprs penale ia paraqet organit t
kujdestaris etj. N t gjitha kto raste, paraqitsi i
lajmrimit ka shprehur qartazi qllimin e tij q, me
lajmrimin e prgatitjes s veprs penale tek organet e
caktuara, ta pengoj kryerjen e veprs penale.
Konsiderojm se detyrimi i lajmrimit sht i prmbushur
edhe n situatn kur pr prgatitjen e veprs penale sht
njoftuar vetm personi ndaj t cilit sht drejtuar vepra
penale q po prgatitej, me kusht q n at mnyr t
mund t pengohet kryerja e veprs penale.
Personi q nuk e ka lajmruar prgatitjen e veprs penale,
por ka tentuar ta pengoj kryerjen e saj n mnyra t tjera,
(p.sh., duke ia trhequr vrejtjen tjetrit e ka sprapsur at n
vazhdimin e veprimeve prgatitore - duke i penguar kto
veprime, apo duke penguar vet kryerjen e veprs penale),
nuk sht i liruar nga prgjegjsia penale. Detyrimi i
lajmrimit ekziston edhe n situatn kur personit q sht i
detyruar ta bj lajmrimin nuk sht i njohur identiteti i
personit q sht duke prgatitur veprn penale. Mirpo,
vepra penale e moskallzimit t prgatitjes s veprs
penale nuk do t ekzistonte, nse personi q di se po
prgatitet kryerja e veprs penale, nuk e paraqet at, pasi
q sht njoftuar se kjo tashm sht e njohur pr organet

1340

t cilave sht dashur tu paraqitet lajmrimi. N rast se

shum personave u sht e njohur prgatitja e kryerjes s
veprs penale, detyrimi i lajmrimit t prgatitjes ekziston
pr t gjith ata, por nse vetm njri nga ata e paraqet
prgatitjen e veprs penale, personat e tjer lirohen nga
detyrimi i lajmrimit.
Detyrimi i lajmrimit supozon dijen e kryersit se po
prgatitet vepra penale, kur kryersi vetm dyshon, por
nuk ekzistojn rrethana objektive q sinjalizojn
prgatitjen e veprs penale, ather kjo vepr penale nuk
do t ekzistonte. Detyrimi i lajmrimit krijohet n
momentin q msohet pr prgatitjen e veprs penale nga
ana e kryersit, me kusht t ekzistimit t mundsis s
lajmrimit me koh t organeve kompetente
pr
prgatitjen e veprs penale .
Pr t ekzistuar kjo vepr penale, prpos asaj q u tha m
lart, sht e nevojshme q fjala t jet pr vepr penale
pr t ciln, sipas KPK, mund t shqiptohet dnimi me
pes vjet burgim apo nj dnim m i rnd, q prgatitja e
veprs penale t mos jet lajmruar n kohn kur akoma
ka ekzistuar mundsia t pengohet kryerja e veprs penale
dhe q vepra e prgatitur penale t tentohet t kryhet apo
sht kryer.
N raport me kushtin e par, duhet theksuar se jan
prfshir edhe veprat penale pr t cilat n ligj sht
parashikuar dnimi deri n pes vjet burgim.
Kryersi nuk sht e thn t dij saktsisht masn e
dnimit q mund t shqiptohet pr at vepr penale q po
prgatitej, por ai duhet t dij pr rrethanat reale q
prbjn elemente t veprs penale
t ciln sht i
obliguar ta lajmroj, (p.sh., ai e di se po prgatitet vepra
penale e vrasjes, e dhunimit etj). Nuk sht e nevojshme
q kryersi t ket njohuri pr t gjitha rrethanat e
prgatitjes, p.sh., pr personin q po kryen prgatitjen, pr
vendin dhe kohn e kryerjes s prgatitjes, ndaj cilit
person dhe objekt, ku dhe kur prgatitja e veprs penale
duhet t kryhet e as pr cilsimin juridik t veprs.
Moskallzimi i prgatitjes s veprs penale do t ishte
penalo-juridikisht relevant vetm nse bhet fjal pr
moskallzimin n kohn kur ka qen i mundur pengimi
kryerjen s veprs. Fakti nse ka pasur koh t

1341

mjaftueshme q t pengohet kryerja e veprs penale q po

prgatitej sht nj rrethan q vlersohet n do rast
konkret (questio facti). Kjo vepr penale ekziston edhe n
rastin kur organit kompetent i sht paraqitur informata
pr prgatitje t ksaj vepre penale, por jo edhe n n
kohn e duhur, edhe pse kryersi ka pasur mundsi ta
lajmroj m hert at. Vepra penale nuk do t ekzistonte,
nse n kohn kur kryersi ka msuar pr t, edhe po ta
lajmronte organin kompetent, nuk do t mund t
pengohej kryerja e veprs q ishte prgatitur. Detyrimi i
paraqitjes s veprs penale ekziston edhe kur prgatitja e
saj sht n rrjedh, por edhe kur prgatitjet kan
prfunduar.
N kuadr t ktij diskutimi, imponohet pyetja se si duhet
t trajtohen rastet kur kryerja e veprs penale tashm ka
filluar, por ende ekzistojn mundsi q t pengohen
pasojat e dmshme, (tentativa e prfunduar apo e
paprfunduar), ose kur jan realizuar t gjitha elementet e
veprs penale t caktuar, por kryerja e saj vazhdon,
d.m.th., ekzistojn edhe m tutje veprime identike
kriminale t kryersit, (vepra penale e vazhduar, veprat
penale permanente). Kto veprime nuk ndodhen m n
fazn e prgatitjes, por n fazn e tentimit t kryerjes s
veprs penale, prkatsisht kryerjes s veprs penale. Do
t ishte e logjikshme q edhe moskallzimi i veprimeve
kriminale t theksuara t prfshihet n veprn penale t
parashikuar nga neni 303 i KPK, duke u bazuar n
motivin e qart t inkriminimit t ksaj vepre penale
pengimi i kryerjes s veprave penale, ngase nuk do t ishte
e arsyeshme q dikush t ndshkohet pr moskallzim t
veprimeve q paraqesin prgatitje t ndonj vepre penale,
e mos t ndshkohet pr moskallzim t veprimeve q
tashm kan hyr n fazn e tentimit t kryerjes s veprs
penale apo veprimet q paraqesin veprn e kryer penale
n situatn kur nga ky lajmrim, me intervenimin me
koh, mund t pengohej prfundimi i veprs penale,
prkatsisht vazhdimi i mtejm i veprimeve kriminale.
Nj kuptimi i ktill mund t mbshtetet n interpretimin
se shprehja ligjore prgatitja e kryerjes s veprs penale
prfshin edhe veprimet e theksuara m lart kriminale,

1342

prandaj detyrimi i qytetarve ekziston edhe n raport me

ato veprime.
Kushti i dyt objektiv pr ekzistimin e ksaj vepre penale
sht q vepra penale q sht prgatitur t jet tentuar t
kryhet ose t jet kryer. Nse vepra penale q sht
prgatitur pr tu kryer as nuk sht tentuar, nuk ekziston
vepra penale e moskallzimit t prgatitjes s veprs
penale, pa marr parasysh arsyen pr t ciln nuk ka
ndodhur tentimi i kryerjes s veprs penale t prgatitur;
mund t bhet fjal ktu pr heqjen dor vullnetare nga
kryerja e veprs penale, pr pengimin e kryerjes s veprs
penale nga organet kompetente, pr vdekjen e personit q
ka prgatitur kryerjen e veprs penale etj.
Pr t ekzistuar vepra penale e moskallzimit sht e
nevojshme t jet kryer apo t jet tentuar t kryhet vepra
penale e njjt me veprn q sht prgatitur, por nuk
krkohet q cilsimi juridik t jet plotsisht i njjt, p.sh.,
vepra penale e moskallzimit do t ekzistonte nse sht
prgatitur kryerja e vjedhjes s rnd, ndrsa sht kryer
vjedhja grabitqare. E rndsishme sht q t dy veprat
penale, pr nga natyra e tyre, t jen identike dhe pr
donjrn prej tyre t mund t shqiptohet dnimi me pes
vjet burgim apo nj dnim m i rnd.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person q ka
msuar pr prgatitjen e kryerjes s veprs penale. Mirpo,
personat q kan marr pjes n prgatitjen e veprs nuk
jan t detyruar ta lajmrojn at, pa marr parasysh se a
bhet fjal pr veprn penale t parashikuar nga paragrafi
1 apo 2 dhe pa marr parasysh nse edhe vetm veprimet
prgatitore jan t ndshkueshme.
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me dashje, e cila
duhet t prfshij edhe dijenin pr at se, me lajmrimin,
sht i mundur pengimi i kryerjes s veprs penale q po
prgatitej.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni sht parashikuar forma e
rnd e veprs penale t moskallzimit t prgatitjes s
veprs penale. Vepra do t ekzistonte n rast se kryersi
nuk lajmron prgatitjen e veprs penale, pr t ciln,

1343

sipas Kodit Penal t Republiks s Kosovs, mund t

shqiptohet nj dnim me burgim afatgjat; edhe sa i prket
forms s cilsuar, duhen plotsuar t gjitha kushtet e
parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni; dallimi i vetm ka
t bj me dnimin q mund t shqiptohet pr veprn
penale e cila po prgatitej t kryhej, (burgimi afatgjat).
Paragrafi 3.
Me paragrafin 3 sht parashikuar nj baz e veant e
prjashtimit t dnimit pr kategorit e caktuara t
personave, bazuar n marrdhniet e afrsis, bashksis
martesore, raportet jashtmartesore. Kshtu, pr veprat
penale t parashikuara nga paragrafi 1 dhe 2 nuk do t
dnohet personi q sht n lidhje me kryersin e veprs
penale si bashkshort, partner jashtmartesor, i afrm i
gjakut i shkalls s par, vlla ose motr, prind adoptues
ose fmij i adoptuar, bashkshort ose partner me t cilin
bashkjeton.
Moskallzimi i veprave penale apo moskallzimi i
kryersit t saj
Neni 304
(1) Kushdo q duke qen n dijeni pr identitetin e
kryersit t veprs penale ose pr kryerjen e veprs s
till penale, e cila dnohet me burgim afatgjat, nuk
lajmron faktin e till edhe pse zbulimi i kryersit t
veprs penale varet nga ky lajmrim dnohet me
burgim deri tre vjet.
(2) Personi zyrtar apo personi prgjegjs i cili nuk
lajmron veprn penale t ciln e ka zbuluar gjat
ushtrimit t detyrs s tij dnohet me dnimin nga
paragrafi 1 i ktij neni nse vepra e till sht e
dnueshme me s paku tre vjet burgim dhe ndiqet
sipas detyrs zyrtare.
(3) Personi nuk sht penalisht prgjegjs sipas ktij
neni, nse sht n marrdhnie me kryersin e veprs
penale si bashkshort, partner jashtmartesor, i afrm
i gjakut i shkalls s par, vlla ose motr, prind,

1344

adoptues ose fmij i adoptuar, bashkshort ose

partner me t cilin bashkjeton.
Lajmrimi (Kallzimi) i veprs s kryer penale dhe
kryersit t saj, para s gjithash, sht nj obligim
qytetar, detyrim moral i do personi. Shkelja e detyrimeve
t tilla, kur bhet fjal pr vepra t lehta penale, si rregull,
nuk sht sanksionuar.
Pr disa persona Kodi parashikon detyrimin e
paraqitjes (kallzimit) s veprs penale. Sipas nenit 198
par. 1 t KPK, do qytetar ka t drejt t kallzoj veprn
penale q ndiqet sipas detyrs zyrtare dhe detyrohet ta bj
kt n rastin kur moskallzimi i veprs penale paraqet
vepr penale. N raport me veprat penale q ndiqen sipas
detyrs zyrtare neni 197 pa. 1 parashikon detyrimin e
organeve publike q ti paraqesin (kallzojn) veprat
penale pr t cilat jan informuar ose kan marr dijeni n
ndonj mnyr tjetr, ndrsa n paragrafin 2. t nenit 198
t KPPK sht parashikuar q puntori social, puntori
shndetsor, arsimtari, edukatori ose persona t tjer q
kryejn pun n cilsi t ngjashme, t cilt msojn ose
zbulojn se ekziston dyshimi i arsyeshm se fmija sht
viktim e veprs penale, sidomos pr vepra penale kundr
integritetit seksual, kt duhet ta kallzojn menjher.
Ky inkriminim ka pr qllim q organeve t punve t
brendshme (policore) dhe atyre t drejtsis tua bj t
mundur q veprat e tilla penale ti zbulojn sa ma par,
ndrsa kryersit e tyre t gjinden me qllim t inicimit t
procedurs penale .
Me kt nen jan parashikuar dy forma t veprs
penale .N paragrafin 1 . sht parashikuar moskallzimi i
veprs penale dhe kryersit nga ana e cilitdo person, kurse
n paragrafin 2 sht parashikuar nj form e posame e
veprs penale kryers i s cils mund t jet vetm personi
zyrtar dhe ai
prgjegjs. N paragrafin 3 sht
parashikuar nj form e posame e prjashtimit t
kundrligjshmris, prkatsisht baza pr prjashtim nga
dnimi.
Paragrafi 1.

1345

Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1. qndron n

moskallzimin e kryersit t veprs penale, prkatsisht
veprs penale pr t ciln mund t shqiptohet dnim me
burgim afatgjat.
Paragrafi 1 duhet qartsuar, pr arsye kshtu si sht
formuluar, ka ngel paksa i paqart dhe do duhej t ishte
kshtu : kushdo q, duke qen n dijeni pr identitetin e
kryersit t veprs penale, ose kush di vetm se vepra e
till, e cila dnohet me burgim afatgjat penale, sht
kryer, nuk lajmron nj fakt t till, edhe pse zbulimi me
koh i kryersit t veprs penale varet nga ky lajmrim,
dnohet me burgim deri tre vjet. Fjalt e seleksionuara me
t zeza jan ato q do duhej ti prmbante paragrafi 1,
ndrsa tani nuk i ka dhe krejt thelbi i ktij inkriminimi
sht zbulimi me koh i kryersit dhe nj vepre penale t
till.
Pr ekzistimin e veprs penale themelore krkohet: a) q
kryersi t dij kush sht kryers i veprs penale, t dij
pr veprn penale t kryer; b) q t bhet fjal pr
moskallzimin e kryersit t veprs penale, prkatsisht
veprs penale pr t ciln mund t shqiptohet nj dnim
me burgim afatgjat dhe c) q nga paraqitja t varet
zbulimi me koh i kryersit apo veprs penale .
Veprimi kryerjes s veprs penale sht moskallzimi te
organi kompetent (prokuroria, gjykata, organet policore) i
kryersit, prkatsisht i veprs penale, d.m.th..bhet fjal
pr veprn e drejt penale me mosveprim (delicta
omissiva).Vepra penale sht realizuar n at moment kur
pr kryersin sht krijuar detyrimi pr t vepruar, pra
sht momenti kur kryersi ka msuar pr veprn penale,
prkatsisht pr kryersin. Vepra penale konsiderohet e
kryer n momentin kur kryersi ka mundur ta bj
kallzimin, por nuk e ka br kt.
Kallzimi i prgatitjes s vepr penale mund t kryhet n
mnyra t ndryshme: me goj, me shkrim , me telefon, me
post elektronike etj. Parimisht, paraqitja i bhet
prokurorit kompetent me shkrim, me mjete teknike t
komunikimit apo me goj, (neni 199 i KPPK). Paraqitja
konsiderohet e vlefshme edhe kur kjo i bhet gjykats,
personit t autorizuar zyrtar, prokurorit jo kompetent,
(neni 199 par.3.i KPPK). Paraqitja do t konsiderohet e

1346

vlefshme edhe nse nuk u sht paraqitur organeve t

prmendura m lart, por organeve t tjera, kur sht e
sigurt se organet kompetente pr kt do t njoftohen me
koh dhe nse kjo sht parashikuar me dispozita
prkatse, nse paraqitja i sht br eprorit nga ana e
ushtarit, paraqitja i sht br prgjegjsit n institucionin
ndshkues prmirsues nga personi n vuajtje t dnimit
apo personi n paraburgim etj.).
Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1 i ka dy forma:
a) moskallzimi i kryersit t veprs penale dhe b)
moskallzimi i veprs penale. Te forma e par e ksaj
vepre penale kryersi di edhe pr kryersin, edhe pr
veprn penale, ndrsa te forma e dyt, kryersi di vetm
pr kryerjen e veprs penale, por jo edhe pr kryersin e
saj. Nse personi q ka paraqitur kryerjen e veprs penale
m von ka msuar edhe kush sht kryersi, sht i
detyruar q kt ta paraqes. Nse nuk do ta bnte kt, ai
do t kryente kt vepr penale, pa marr parasysh nse e
kishte paraqitur m par kryerjen e veprs penale. Nse
organeve t ndjekjes u sht e njohur kryerja e veprs
penale, por jo edhe e kryersi, personi q e di se kush
sht kryers i veprs penale, sht i detyruar ta paraqes
(ta kallzoj) at.
Paraqitja duhet t prmbaj t dhna pr veprn e kryer
penale dhe pr kryersin e saj, kuptohet, pr aq sa
paraqitsit u jan t njohura ato. Por, do t ishte e
mjaftueshme paraqitja q do t vinte n dukje rrethanat
reale q prbjn elementet qensore t veprs themelore,
pra nuk sht e nevojshme t theksohen rrethanat cilsuese
t cilat mundsojn q pr at vepr penale t shqiptohet
nj dnim me burgim afatgjat, edhe pse kto rrethana i
jan t njohura paraqitsit. Kshtu, qytetari do ta
prmbushte detyrimin e vet, nse ai e paraqet vrasjen dhe
kryersin e vrasjes, por jo edhe rrethanat se kryersi e
kishte kryer veprn penale t vrasjes me qllim t fshehjes
s nj vepre tjetr penale, edhe pse e ka ditur kt rrethan.
N raport me kryersin, paraqitja duhet t prmbaj t
dhna n baz t t cilave kryersi i njohur mund t
gjendej, (p.sh, prshkrimi i vendit ku ai fshihet ).
Termi kryers prfshin jo vetm kryersin, prkatsisht
bashkkryersin e veprs penale, por edhe ndihmsin dhe

1347

shtytsin .Vepra penale e moskallzimit t kryersit dhe

veprs penale do t ekzistonte edhe kur personi q sht i
detyruar ta lajmroj kt,e di se kryers i veprs penale
sht fmij, personi i paprgjegjshm apo person me
imunitet. Edhe paraqitjet e tilla jan t rndsishme pr
organet e ndjekjes, sepse ato mundsojn t dihen
bashkpjesmarrsit prgjegjs t kryersit, duke
mnjanuar kshtu dyshimet pr persona t tret t
pafajshm dhe zhvillimin e procedurs ndaj tyre. Mirpo,
detyrimi i lajmrimit nuk ekziston kur pr veprn e kryer
penale fare nuk mund t udhhiqet procedur penale
(rastet e amnistis, parashkrimit absolut t ndjekjes penale
etj.). Parashkrimi relativ i ndjekjes penale nuk mund t jet
baz pr prjashtimin e ekzistimit t ksaj vepre penale,
duke marr parasysh se n raste t tilla ekziston mundsia
e ndjekjes penale dhe e gjykimit t personave t tjer pr
t cilt parashkrimi nuk ka ndodhur. Detyrimi i paraqitjes
nuk ekziston edhe kur vepra penale sht zbuluar,
prkatsisht kur kryersi sht i njohur.
Detyrimi i paraqitjes s veprs penale prkatsisht i
kryersit t saj ekziston edhe kur vepra penale ka ngelur
n tentativ, sepse nisur nga dnimi i parashikuar pr ato
vepra penale, edhe tentativa sht e ndshkueshme, (neni
20 KPK) .
Pr ekzistimin e veprs penale t parashikuar nga paragrafi
1 sht e nevojshme q kryersi t dij kush sht kryers i
veprs penale, pr t ciln mund t shqiptohet nj dnim
me burgim afatgjat, prkatsisht t dij se nj vepr e till
penale sht kryer. sht e parndsishme se n far
mnyre ka msuar kryersi i veprs penale t
moskallzimit. Dijenia pr kryersin mund t prfshij t
gjitha t dhnat pr identitetin e tij apo t dhnat q nuk
jan t plota, por n baz t tyre kryersi mund t gjendet,
(prshkrimi i tij, vendi ku ai gjendet etj). Sa i prket veprs
penale, kryersi duhet t dij pr rrethanat reale q
prbjn elemente themelore t veprs penale, pr t cilat
mund t shqiptohet nj dnim me burgim afatgjat, por jo
edhe t ket njohuri se nj dnim i till sht i parashikuar
n ligj. Kryersi nuk sht e thn t jet saktsisht i
njohur me masat q i parashikon ligji. Kuptimi i
prshkrimit ligjor qndron n at q kryersi, n kuptimin

1348

e prgjithshm dhe t prditshm, t jet i vetdijshm se

bhet fjal pr vepra m t rnda penale .Gjykata
Supreme e Bosnj-Hercegovins, n aktgjykimin
Ap.nr.951/52 dhe Gjykata Supreme e Maqedonis, n
aktgjykimin Ap.nr.493/56 , jan shprehur: Me dijenin n
kuptim t veprs penale moskallzimi i kryersit dhe
veprs penale, duhet kuptuar t qent t vetdijshm pr
ekzistimin e t gjitha rrethanave reale, q prbjn
elemente themelore t veprs penale, pr t cilat mund t
shqiptohet dnimi me vdekje dhe, s fundi, nj nga
kushtet pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht q nga
paraqitja, (e cila me gjith detyrimin ligjor, nuk sht
br), t varet zbulimi me koh i veprs penale dhe i
kryersit t saj.
Do t thuhej se sht zbuluar me koh kryersi dhe vepra
penale, nse paraqitja e kallzimit mundson fillimin,
vazhdimin me sukses ose prfundimin e procedurs
kundr kryersit t veprs penale, ndrsa, n ann tjetr,
mnjanon inicimin apo zhvillimin e procedurs ndaj
personit t pafajshm.
Personi q ka marr pjes n kryerjen e veprs penale
nuk mund t jet penalisht prgjegjs pr moskallzim t
kryersit dhe veprs penale, sepse ather do t bhej fjal
pr vetkallzim, prkatsish pr t detyrim t paraqitjes s
veprs penale n t ciln dikush ka marr pjes edhe vet.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person
(delicta communia), prpos personit q ka marr pjes n
kryerjen e veprs penale, si bashkkryers ose
bashkpjesmarrs.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje, gj q, nga
aspekti subjektiv, prfshin dijenin e kryersit se sht
kryer nj vepr e rnd penale, prkatsisht dijenin e tij
se kush sht kryers i nj vepre t till. Kt ligji e
parashikon si dijeni t kryersit, i cili, n baz t
rrethanave konkrete, konkludon me probabilitet se sht
kryer vepra penale, prkatsisht se kush sht kryers i
veprs penale, por me kt rast nuk krkohet nj siguri e
plot. Komponenti i dyt i vetdijes sht parashikuar si
bindje e kryersit se me kallzimin q nuk sht br do t
kishte mundsuar apo do kishte lehtsuar ndjeshm
zbulimin e veprs dhe kryersit t saj.

1349

Nuk do t ekzistonte kjo vepr penale kur personi q ka

pr detyr ta paraqes kallzimin mendon gabimisht q
organi kompetent, t do t duhej ti paraqitej kallzimi,
tanim sht informuar pr kryersin dhe veprn e kryer
penale .
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar forma e posame e
ksaj vepre penale.
N thelb, bhet fjal pr veprn penale kundr detyrs
zyrtare t personit zyrtar, prkatsisht t personit
prgjegjs, mirpo, pr shkak t rndsis s objektit t
mbrojtur (judikatura), vepra sht radhitur n kt kapitull
t veprave penale. Rndsia themelore e ksaj forme t
veprs penale sht: a) kryers i veprs penale mund t
jet vetm personi zyrtar a personi prgjegjs; b) sht e
nevojshme q kryersi pr veprn penale t ket msuar
gjat kryerjes s detyrs s tij zyrtare; c) duhet t bhet
fjal pr veprn penale pr t ciln me ligj mund t
shqiptohet dnimi me pes vjet burgim ose nj dnim m i
rnd dhe ) q vepra penale t mos jet kallzuar nga
dikush.
Pr kuptimin e shprehjes person zyrtar, shih sqarimet
q jan dhn n nenin 107 par. 1 t KPK, (domethniet e
shprehjeve n kt Kod).
Kushti i dyt pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht
q personi zyrtar a personi prgjegjs t ket msuar pr
veprn gjat ushtrimit t detyrs s tij zyrtare. Personi
zyrtar ka msuar pr veprn penale gjat ushtrimit t
detyrs zyrtare kur te nj informat e till ka ardhur gjat
ushtrimit t atyre prgjegjsive q bien n kuadr t
autorizimeve t tij, pa marr parasysh se n far mnyre
ka marr kt dijeni. Ajo mund t jet informim, lajmrim
nga personat q punojn me personin zyrtar a personin
prgjegjs, njoftimi i drejtprdrejt me rastin e kryerjes s
mbikqyrjes etj. Nuk do t bhet fjal pr kt vepr
penale, nse personi zyrtar a personi prgjegjs ka
msuar pr t jasht ushtrimit t detyrs s tij zyrtare,
p.sh., privatisht, nga nj njohur a mik i tij etj. N nj rast t
till eventualisht do t mund t bhej fjal pr veprn

1350

penale t parashikuar nga paragrafi 1,. nse jan plotsuar

kushtet e krkuara.
Pr dallim nga vepra penale e parashikuar nga
paragrafi 1, kjo form e veprs penale nuk prfshin
ekzistimin e dijenis edhe pr kryersin e veprs penale,
pastaj nuk krkohet vetdija se nga paraqitja varet zbulimi
n kohn e duhur t veprs penale dhe kryersit t saj,
sikundr nj gj e till krkohet nga vepra penale e
parashikuar nga paragrafi 1. Prpos ksaj, duhet t bhet
fjal pr veprn penale pr t ciln me ligj mund t
shqiptohet dnimi me 5 vjet burgim apo nj dnim m i
rnd. Me kt dispozit jan prfshir edhe veprat penale
pr t cilat ligji parashikon nj dnim deri n pes vjet
burgim.
Nse vepra penale tanim i sht paraqitur organeve
kompetente t ndjekjes, nse vepra penale sht amnistuar
apo sht arritur parashkrimi absolut i ndjekjes penale,
mosparaqitja nga ana e personit zyrtar dhe personit
prgjegjs nuk paraqet vepr penale,
Edhe kjo form e moskallzimit t veprs penale duhet
ti prfshij t gjitha rrethanat q flasin pr probabilitetin e
kryerjes s veprs penale, rrethanat q tregojn se bhet
fjal pr nj vepr t rnd penale dhe, s fundi, vetdijen
se pr rrethana t tilla kryersi ka msuar n kuadr t
ushtrimit t detyrs s tij zyrtare .
Paragrafi 3.
Me paragrafin 3 sht parashikuar nj baz e veant e
prjashtimit
t
kundrligjshmris,
prkatsisht
dnueshmris pr veprn e parashikua nga paragraft 1
dhe 2 t ktij neni. Kshtu, pr veprat penale t
parashikuara nga paragrafi 1 dhe 2 nuk do t dnohet
personi q sht n lidhje me kryersin e veprs penale si
bashkshort, partner jashtmartesor, i afrm i gjakut i
shkalls s par, vlla ose motr, prind adoptues ose
fmij i adoptuar, bashkshort ose partner me t cilin
bashkjeton.
Konsiderojm se n kategorin
e personave t
parashikuar nga paragrafi 3 do t duhej t prfshiheshin
edhe ata persona q me kryersit e veprave penale jan n

1351

marrdhnie besimi, si jan: mbrojtsit, predikuesit fetar

a mjekt, sepse n kt mnyr do t mbrohej sekreti i
mbrojtjes, i predikimit dhe sekreti mjeksor, ngaq kshtu
si sht menduar dispozita e nenit 3, personat t cilt
gjat ushtrimit t detyrs s mbrojtjes, predikuesit fetar
dhe mjekut, nse kan msuar nga klientt e tyre se ata
kan kryer ndonj vepr t ktill penale, jan t detyruar
ti kallzojn ata, gj q sht n kundrshtim me parimin
e ruajtjes s sekretit n raste t tilla, por edhe me
standardet ndrkombtare. P.sh.. sipas KPPK nuk mund t
merret n pyetje si dshmitar, n mesin e t tjerve, as
mbrojtsi pr at q i pandehuri ia ka besuar atij n cilsi
t mbrojtsit t vet, prve kur krkon vet i pandehuri,
(neni 159 par. 1 pika 2 t KPPK), ndrsa nga detyra e
dshmimit jan liruar, ndr t tjert, edhe: personi fetar
pr at q i pandehuri apo nj person tjetr sht
rrfyer( neni 160 par.1.pika 4 t KPPK); mbrojtsi,
mbrojtsi i viktims, mjeku etj..pr faktet q i kan msuar
gjat ushtrimit t veprimtaris s tyre, (neni 160.par.1.pika
5 t KPPK). Detyrimi i ktyre personave pr ta lajmruar
veprn penale dhe kryersin e saj, pa prjashtim, do t
ishte n kolizion t plot me kufizimet q, n ann tjetr,
ia v me t drejt Kodi i Procedurs Penale kategoris s
ktyre personave, kshtu q, me rastin e amendamentimit
t ktij Kodi, paragrafi 3 duhet plotsuar dhe rrethit t
personave q prjashtohen nga detyrimi i paraqitjes s
veprave penale dhe kryersve t tyre duhet ti shtohen
edhe mbrojtsi, predikuesi fetar dhe mjeku.
Dhnia e ndihms kryersve pas kryerjes s
veprs penale
Neni 305
(1) Kushdo q strehon kryersin e veprs penale, e cila
ndiqet sipas detyrs zyrtare, ose e ndihmon at n
shmangien e zbulimit t veprs prmes fshehjes s
mjeteve, provave a n fardo mnyre tjetr ose
kushdo q strehon personin e dnuar apo ndrmerr
veprime pr pengimin e ekzekutimit t dnimit a
urdhrit pr trajtim t detyrueshm, dnohet me
burgim deri n nj vit.

1352

(2) Kushdo q ndihmon kryersin e veprs penale pr

t ciln sht parashikuar dnim me burgim mbi pes
vjet, dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n
pes vjet.
(3) Kushdo q ndihmon kryersin e veprs penale t
dnueshme me burgim afatgjat dnohet me burgim
prej nj deri n dhjet vjet.
(4) Dnimi pr veprn penale nga paragrafi 1 i ktij
neni nuk mund t jet m i rnd as sipas llojit e as
sipas lartsis s dnimit i prcaktuar pr veprn
penale t kryer nga personi t cilit i jepet ndihma.
(5) Personi nuk sht penalisht prgjegjs sipas ktij
neni nse ai sht n marrdhnie me kryersin e
veprs penale si bashkshort , partner jashtmartesor,
i afrm i gjakut i shkalls s par, vlla ose motr ,
prind adaptuar, ose fmij i adoptuar, bashkshort
ose partner me t cilin bashkjeton.
N kt nen jan parashikuar tri forma t veprs
penale t ndihms kryersit pas kryerjes s veprs penale.
N paragrafin 1 sht parashikuar forma themelore e
veprs penale; n paragrafin 2 sht parashikuar forma e
rnd i veprs penale; ndrsa forma m e rnd sht
parashikuar n paragrafin 3. Paragrafi 4 prmban
dispozitn q paraqet nj kufizim t caktuar n pikpamje
t mundsis s matjes s dnimit ndaj kryersit t veprs
penale themelore, (veprs nga paragrafi 1). Baza e
posame e prjashtimit t dnueshmris n raport me
kategorin e caktuar t personave sht parashikuar n
paragrafin 5.
Me kt vepr synohet pamundsimi dhe vshtirsimi i
puns s organeve t drejtsis dhe organeve t tjera n
zbulimin dhe dnimin e kryersit t veprs penale dhe
pamundsimi dhe vshtirsimi i ekzekutimit t vendimeve
gjyqsore, prkatsisht ekzekutimi i sanksioneve penale
.Vepra penale paraqitet n dy forma themelore: si ndihm
kryersit t veprs penale dhe ndihm personit t dnuar,
prkatsisht personit t cilit i sht shqiptuar sanksioni
penal.
Kjo vepr penale, e cila sht e njohur edhe si strehim, q
ka t bj me prkrahjen personale t kryersit t veprs

1353

penale pas kryerjes s veprs penale dhe realizohet me

ndrmarrjen e veprimeve t caktuara me qllim q
kryersi t mos zbulohet apo ti shmanget ekzekutimit t
sanksionit t shqiptuar t plotfuqishm. Vepra penale sht
e natyrs subsidiare, sepse,si rregull, kemi t bjm me
kt vepr penale vetm nse dhnia e ndihms kryersit
t veprs penale nuk paraqet ndonj vepr tjetr penale.
Paragrafi 1.
Forma e par e veprs penale qndron n fshehjen e
kryersit t veprs penale ose n ndihmesn q mos t
zbulohet duke ia fshehur mjetet, gjurmt apo n ndonj
mnyr tjetr. Bhet fjal pr nj dispozit t
prgjithshme, me t ciln mund t prfshihen forma t
ndryshme t dhnies s ndihms kryersit t veprs penale
pr t mos u zbuluar, kurse n prshkrimin ligjor t veprs
vihen n dukje veprimet e caktuara t ekzekutimit.
Ndihma mund t shprehet si form e ndihms personale,
ndrmarrje e veprimeve me t cilat fshihet vet kryersi i
veprs penale apo e ashtuquajtura ndihm reale, q
nnkupton ndrmarrja e veprimeve me t cilat bhet
fshehja e mjeteve, gjurmve etj.
Me zbulim t kryersit n kuptim t ksaj dispozite
duhet kuptuar prcaktimi se nj person ka kryer vepr
penale dhe gjetja e kryersit t ksaj vepre, pa marr
parasysh nse sht apo nuk sht i njohur pr organet e
ndjekjes. Si veprim i kryerjes n ligj, si rregull, theksohen
fshehja e kryersit, fshehja e gjurmve t veprs penale
apo e mjeteve t kryerjes, por inkriminohet edhe do
form tjetr me t cilin ndihmohet q vepra prkatsisht
kryersi t mos zbulohen. Ndihma mund t kryhet n
mnyra t ndryshme, si jan p.sh., organizimi i ikjes;
furnizimi me ushqim, ilae, para, rroba dhe lnd tjera t
nevojshme i kryersit q fshihet; furnizimi me dokumente
me identitet t rrem, apo me dokument udhtimi; dhnia
e informatave t rreme organeve t ndjekjes pr
vendndodhjen e kryersit apo pr lvizjet e tij, si dhe do
penges tjetr q u bhet organeve shtetrore n zbulimin
dhe kapjen e kryersit t veprs penale; informimi i
kryersit pr lvizjet e organeve t cilat jan vn n

1354

ndjekje t tij; dhnia e ndihms pr ndrrimin e dukjes

personale t kryersit; vendosja e lidhjeve mes kryersit
dhe personave t tjer me qllim t ikjes; montimi i
gjurmve t rreme, (nse n nj rast t till nuk ekziston
vepra penale e lajmrimit t rrejshm) etj. Me shprehjen
ndihm n nj mnyr tjetr duhet kuptuar vetm ato
veprime t ndihms s kryersit, pas kryerjes s veprs
penale, t cilat vetvetiu nuk paraqesin ndonj vepr tjetr
penale. Pr kt arsye veprimet q bjn pjes n
elementet e ndonj vepre tjetr penale, duhen marr si
realizim i asaj vepre penale dhe jo edhe si vepr penale e
dhnies s ndihms kryersit pas kryerjes s veprs penale
.
Vepra do t ekzistoj edhe n rast t fshehjes ose
asgjsimit t mjeteve me t cilat vepra themelore sht
kryer, prkatsisht mjeteve q jan prdorur me rastin e
kryerjes s veprs, si: djegia e rrobave dhe mbathjeve t
cilat kryersi i ka pasur t veshura me rastin e kryerjes s
veprs penale, fshirja e gjurmve t vijave papilare t
kryersit n vendin e kryerjes s veprs penale, asgjsimi
i automjetit me t cilin sht kryer kontrabanda etj. Si
rregull, bhet fjal pr ndihmn e trthort q i bhet
kryersit pr t mos u zbuluar.
Forma e dyt e veprimit t kryerjes prbhet nga fshehja e
personit t dnuar, prkatsisht ndrmarrja e veprimeve r
tjera me qllim t shmangies nga ekzekutimi i dnimit t
shqiptuar ose ekzekutimi i masave t trajtimit t
detyrueshm. Veprimet e tjera mund t jen t ndryshme
dhe prputhen me veprimet e theksuara m lart. Vepra
ekziston edhe kur ndihma i ofrohet personit q nuk ka
filluar ende vuajtjen e sanksionit penal, ashtu edhe t
gjykuarit q ka ikur gjat ekzekutimit t dnimit. Ligji nuk
bn dallimin n raport me dnimet ekzekutimi i t cilave
pengohet, gj q do t thot se kjo dispozit ka t bj me
t gjitha dnimet, pra edhe me dnimin me burg pr t
mitur, dnimin me gjob,
masn e trajtimit t
detyrueshm psikiatrik.
Pr t ekzistuar kjo form e veprs penale sht e
domosdoshme q
t bhet fjal pr ndihm t
mvonshme, e cila nuk mund t prbj form t
bashkpunimit q kontribuon n kryerjen e veprs penale,

1355

sepse bhet fjal pr veprime q jan ndrmarr pasi sht

kryer vepra penale themelore, prandaj vepra penale e
parashikuar nga ky nen nuk paraqet form bashkpunimit
n kryerjen e veprs penale, por vetm vepr penale t
pavarur, objekt i mbrojtur i s cils sht funksionimi i
papenguar i drejtsis penale. Prjashtim bn rasti kur nj
ndihm e ktill sht premtuar para ose gjat kryerjes s
veprs penale, (premtimi paraprak i fshehjes), ndrsa sht
realizuar pas kryerjes s veprs penale; n nj rast t till
bhet fjal pr ndihmn si form e bashkpunimit e jo pr
ndihmn sipas ktij neni.
Dhnia e ndihms kryersit q t mos zbulohet apo q t
mos ekzekutohet sanksioni penal sht e ndshkueshme
edhe kur bhet fjal pr veprn penale q ndiqet sipas
padis private. Vepra penale kryersit t s cils i ofrohet
ndihma mund t jet e kryer apo e ngelur n tentativ, por
mund t qndroj edhe n veprime prgatitore, nse ato
dnohen me ligj.
Vepra penale e parashikuar nga ky nen konsiderohet e
realizuar edhe kur ndihma i jepet jo vetm kryersit t nj
vepre t caktuar penale, por edhe bashkpjesmarrsit.
Mirpo, vepra penale nuk ekziston, nse ndihma i jepet
bashkpjesmarrsit a bashkkryersit t veprs s njjt,
sepse n nj rast t till bhet fjal pr vepr t tyre t
prbashkt.
(Gjykata
Supreme
e
Kroacis,
Ap.nr.2794/56). Megjithat, kemi t bjm me kt
prjashtim vetm nse bashkpjesmarrsve, prkatsisht
bashkkryersve u jepet ndihma q t mos zbulohen, por
jo edhe kur atyre u ndihmohet me qllim q ta pengojn
ekzekutimin e sanksionit penal, ngase n raste t tilla m
nuk ekziston motivi i ruajtjes s interesave personale t
kryersit.
Kryers i veprs penale nuk mund t jet personi q ka
marr pjes n kryerjen e veprs s mparshme, pa marr
parasysh se n far cilsie sht shprehur kjo pjesmarrje.
Nse kryersi i veprs penale, duke i fshehur gjurmt e
veprs s vet penale njkohsisht fsheh edhe gjurmt e
veprs penale t nj personi tjetr, nj fshehje e till nuk
paraqet kt vepr penale edhe n rast se vepra e personit
tjetr sht m e rnd se vepra e tij, (Gjykata Supreme e
Malit t Zi, Ap.nr.17/65).

1356

Ndrmarrja e shum veprimeve nga ana e kryersit t

njjt nuk do t cilsohet si shum vepra penale, por si nj
vepr penale. Pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk jan
me rndsi pesha dhe lloji i veprs penale t ciln kryersi
e fsheh, e as fakti nse kryersi i asaj vepre penale sht
ose jo prgjegjs. Pr ekzistimin e veprs penale t
parashikuar nga ky nen sht e domosdoshme kryerja e
mhershme e ndonj vepre penale, pr t ciln sipas ligjit
ekziston mundsia e ndjekjes penale, prkatsisht
ekzekutimi i sanksionit penal, ashtu q dhnia e ndihms
nuk do t ishte e dnueshme n situatn kur ka ndodhur
parashkrimi i ndjekjes penale, prkatsisht parashkrimi i
ekzekutimit t sanksionit penal apo n rast t amnistis.
Ky qndrim rezulton nga fakti se arsyeja ratio legis e
ekzistimit t ksaj vepre penale sht mundsimi i
ndjekjes penale dhe i dnimit t kryersit, prkatsisht
ekzekutimi i sanksionit penal, ashtu q ekzistimi i
rrethanave t tilla pamundson ndjekjen penale dhe
ekzekutimin e sanksionit penal.
Pr ekzistimin e veprs penale gjithashtu nuk sht e
nevojshme q veprimi i kryerjes t ket qen i
suksesshm, prkatsisht q pr shkak t veprimeve t
ndrmarra kryersi t ket ngelur i pazbuluar apo q
sanksioni penal i shqiptuar t mos jet e mundur t
ekzekutohet .
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje. Personi
q jep ndihm duhet t ket dijeni q personi tjetr ka
kryer vepr penale, prkatsisht se sht gjykuar me
aktgjykim t plotfuqishm pr vepr penale dhe se nj
personi t till po i ndihmon pr t mos u zbuluar,
prkatsisht q ndaj tij t mos ekzekutohet sanksioni
penal. Nuk sht e nevojshme q personi q jep ndihm
t jet plotsisht i sigurt se personi t cilit po i jepet
ndihma ka kryer vepr penale, apo se ai sht dnuar me
aktgjykim t forms s prer, por sht i mjaftueshm
ekzistimi i vetdijes pr nj mundsi t till. Vepra penale
ekziston edhe kur kryersi sht n lajthim sa i prket llojit
t veprs penale q e ka kryer personi t cilit i jepet
ndihma ose kur fare se di se pr ciln vepr penale bhet
fjal. Pr ekzistimin e veprs penale sht pa ndikim fakti
nse personi t cilit i jepet ndihma sht personalisht i i

1357

njohur pr kryersin dhe nse personit t cilit i jepet

ndihma e di se atij po i jepet kjo ndihm.
Veprn penale mund ta kryej do person.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar nj dnim m i ashpr
nse i sht dhn ndihm kryersit t veprs penale, pr
t ciln, sipas KPK, sht parashikuar nj dnim me m
tepr se pes vjet burgim .
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht parashikuar forma m e rnd e
veprs penale, e cila do t ekzistoj nse i jepet ndihma
kryersit t veprs penale pr t ciln, sipas KPK, mund t
shqiptohet nj dnim me burgim afatgjat.
Sikurse edhe vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1,
edhe kto dy forma t veprs penale mund t kryhen
vetm me dashje. sht e nevojshme q kryersi t dij
pr elementet reale t veprs penale t ciln e ka kryer
personi t cilit po i jepet ndihma, e pr t ciln vepr sht
parashikuar dnimi me m tepr se pes vjet burgim apo
nj dnim me burgim afatgjat.
Paragrafi 4.
Me paragrafin 4 t ktij neni sht parashikuar nj
dispozit e posame pr pamundsin q dnimi i
shqiptuar pr veprn penale ndihma kryersit pas kryerjes
s veprs penale t jet m e rnd as pr nga lloji, as pr
nga masa sesa dnimi q sht shqiptuar pr veprn penale
pr t ciln sht dhn ndihma. Kjo dispozit vlen vetm
pr veprn penale t parashikuar nga paragrafi 1 e jo edhe
pr formn e cilsuar nga paragrafi 2 dhe 3. t ktij neni.
Paragrafi 5.
Me paragrafin 5 sht parashikuar nj baz e veant e
prjashtimit t kundrligjshmris, prkatsisht t
dnueshmris pr veprn e parashikuar nga paragraft 1,

1358

2 dhe 3 t ktij neni. Kshtu, pr veprat penale t

parashikuara nga paragraft 1, 2 dhe 3 t ktij neni nuk do
t dnohet personi q sht n lidhje me kryersin e veprs
penale, si bashkshort, partner jashtmartesor, i afrm i
gjakut i shkalls s par, vlla ose motr, prind adoptues
ose fmij i adoptuar, bashkshort ose partner me t cilin
bashkjeton.
Nga praktika gjyqsore
Fakti se n autobusin q e drejtonte i akuzuari M.Q. e q
qarkullonte n relacion Shqipri- Kosov, sht gjetur nj
pako me drog t ciln e kishte vendosur nj pasagjer tani
akuzuari i par Sh.N.nuk do t thot se i akuzuari M.Q. i
ka dhn ndihm t akuzuarit Sh.N, i cili sht deklaruar
fajtor, pr veprn penale, prodhimi i paautorizuar dhe
vnia n qarkullim t narkotikve, t parashikuar nga neni
245 par.1.t LPJ, pas kryerjes s veprs penale t
parashikuar nga neni 174 t LPK, (Ligjit Penal t
Kosovs) tani neni 305 t KPK.
Nga arsyetimi i aktgjykimit t anuluar Gjykata Supreme
Konstaton:Prokurori Publik i Qarkut n Prizren i ka
akuzuar Sh.N.dhe M.Q, se n bashkveprim kan kryer
veprn penale prodhimi i paautorizuar dhe vnia n
qarkullim t narkotikve, t parashikuar nga neni 245
par.1. lidhur me nenin 22. t LPJ.N shqyrtimin kryesor
prokurori publik heq dor nga aktakuza n raport me t
akuzuarin M.Q, pr veprn penale nga neni 245 par.1.
lidhur me nenin 22. t LPJ , dhe, m 7.09.2001, n raport
me t ngrit propozimakuz pr veprn penale , dhnia e
ndihms kryersit pas kryerjes s veprs penale, t
parashikuar nga neni 174 t LPK dhe pr kt vepr
penale, gjykata e shkalls s par e ka shpall fajtor. I tr
arsyetimi i gjykats s shkalls s par prmblidhet me nj
fjali Edhe pse e ka ditur se n autobusin q ai po e
drejtonte ka qen pakoja me narkotik , n kt mnyr i
ndihmon t akuzuarit Sh.N. q mos t zbulohet.Sipas
vlersimit t Gjykats Supreme arsyetimi i till i
gjykats s shkalls s par sht i paqart dhe nga ky
arsyetim nuk rezulton se n ka konsiston ndihma e t

1359

akuzuarit M. q i akuzuari Sh.t mos zbulohet .Vepra

penale sht zbuluar me rastin e shkuarjes n dogann e
Kosovs dhe nga ai moment i akuzuari nuk ishte n
mundsi pr ndrmarrjen e ndonj veprim n drejtim t
ndihms kryersit pas kryerjes s veprs penale( q ai mos
t zbulohet ) .Nse i akuzuari q nga nisja dinte pr
ngarkesn e t akuzuarit Sh.N.dhe lejonte q ajo t
transportohej (edhe pse ai kt e kishte mohuar n t gjitha
fazat e procedurs dhe se ngarkesa me narkotik( pakoja e
kamufluar) ishte e dukshme edhe nga pasagjert tjer ), ai
eventualisht, do mund t prgjigjej pr ndonj vepr tjetr
penale, por jo pr veprn penale pr t ciln sht shpall
fajtor nga gjykata e shkalls s par.
(Gjykata Supreme e Kososvs , Ap.nr.277/2001, dat
16.04.2002).
Kryersi nuk sht domosdoshme t ket dijeni pr
cilsimin e veprs penale
dhe as pr dnimin e
parashikuar pr at vepr penale.
Kur kryersi i veprs penale t parashikuar nga neni 281 t
KP ka msuar se nj person ka kryer vepr t rnd
penale, por, megjithat, pr ti ndihmuar atij personi
ndrmerr njrin nga veprimet e parashikuara nga paragrafi
1 i nenit n fjal, vepra e tij juridikisht cilsohet n varsi
nga cilsimi juridik dhe dnimi i parashikuar pr veprn
q ka kryer personi t cilin e ka ndihmuar, pa marr
parasysh nse e ka pasur t njohur ose jo dnimin e
parashikuar pr kt vepr.
(Gjykata e Lart e Kosovs , Ap-nr.288/75 , m
21.I.1976 ).
Pr ekzistimin e veprs penale t parashikuar nga neni 204
par. 3 t Ligjit Penal t Serbis sht e nevojshme q
kryersi t ket dijeni pr elementet reale t veprs penale
t ciln e ka kryer personi t cilit i jepet ndihma, ndrsa
nuk sht e domosdoshme q atij ti jet i njohur cilsimi
juridik dhe as dnimi i parashikuar me ligj.
(GJSS.Ap.nr.I-210/82).

1360

Me shprehjen ndihm n nj mnyr tjetr t

parashikuar nga neni 204 par. 1 t LPS (Ligji Penal i
Serbis) duhen kuptuar vetm ato veprime t ndihms s
kryersit pas kryerjes s veprs penale t cilat vetvetiu nuk
paraqesin ndonj vepr tjetr penale. Prandaj veprimet q
bjn pjes n elementet e ndonj vepre tjetr penale
duhet t merren si realizim i asaj vepre penale dhe jo edhe
si vepr penale e dhnies s ndihms kryersit pas
kryerjes s veprs penale.
(GJSS, Ap.nr.I-1180/78).
Dashja e kryersit t veprs penale ndihma kryersit pas
kryerjes s veprs penale, parashikuar nga neni 281 par. 1
dhe 3 t LPKr, duhet t prfshij edhe dijenin pr at se
tjetri ka kryer vepr penale, prkatsisht se ekzistojn
fakte t cilat, sipas gjykimit t arsyeshm, natyrisht dhe
logjikisht shpijn n prfundimin se tjetri ka kryer vepr
penale. Me kt rast sht juridikisht irelevante nse
ndihmsi ka msuar pr kryerjen e veprs penale nga
kryersi i veprs penale apo deri te dijenia pr ekzistimin e
fakteve t cilat logjikisht ojn n prfundimin se tjetri ka
kryer vepr penale, ka ardhur n nj mnyr tjetr. Prpos
ksaj, sht e nevojshme t vrtetohet se ndihmsi ishte
motivuar me synimin e avancimit t interesave t kryersit
t veprs penale, q ky t mos zbulohet dhe pr
realizimin e ktij qllimi kryen veprime t inkriminuara
nga neni 281 par. 1 t LPKr, prkatsisht q n nj mnyr
tjetr tua ket vshtirsuar organeve t ndjekjes zbulimin
e kryersit t veprs penale (GJSKr Ap.1630/66) .
Lajmrimi i rrejshm
Neni 306
(1) Kushdo q lajmron se nj person i caktuar ka
kryer vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare,
duke qen n dijeni se ai person nuk sht kryersi
dnohet me burgim prej tre muajve deri n tri vjet.
(2) Kushdo q v prova t rreme pr veprn penale ose
n fardo mnyre tjetr shkakton fillimin e
procedurs penale pr vepr penale e cila ndiqet sipas

1361

detyrs zyrtare kundr personit pr t cilin ai e di se

nuk e ka kryer veprn penale dnohet me dnimin nga
paragrafi 1 i ktij neni.
(3) Kushdo q lajmron veten se ka kryer vepr penale
e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare, edhe pse nuk e ka
kryer veprn e till, dnohet me gjob apo me burgim
deri n tre muaj.
(4) Kushdo q lajmron se sht kryer vepra penale e
cila ndiqet sipas detyrs zyrtare, edhe pse ai e di se ajo
vepr nuk sht kryer , dnohet me dnim burgu nga
paragrafi 3 i ktij neni.
Edhe ktu konsiderojm se do duhej t prdoret
shprehja kallzimi i rrejshm.
Me veprn penale q sht parashikuar nga ky nen
seriozisht pengohet puna e organeve t drejtsis; pa arsye
reale vihet n lvizje aparati i drejtsis q on n
ndrmarrjen e masave t paarsyeshme ndaj dikujt;
ndonjher me lajmrim (kallzim) t rrejshm synohet q
organet e drejtsis t vihen n lajthim dhe procedura t
orientohet n drejtim t gabuar. Te kto vepra penale nuk
bhet fjal vetm pr mbrojtjen e drejtsis pr
ushtrimin pa pengesa t funksionit t saj penal, edhe pse
kjo sht primare; kjo vepr penale njkohsisht
nnkupton edhe atakun mbi nderin dhe autoritetin e nj
personi t caktuar, pozitn e tij n shoqri, t drejtat dhe
lirit e tij, rrezikimin e qetsis s tij personale. Pr kt
arsye me kt inkriminim ofrohet mbrojtja penale-juridike
e funksionimit t rregullt t drejtsis dhe njkohsisht
qytetari mbrohet nga sulmi i pabazuar mbi nderin dhe
autoritetin e tij.
N kt nen jan parashikuar katr forma t veprs
penale
t
lajmrimit
t
rrejshm:
lajmrimi
drejtprsdrejti i rrejshm i personit t caktuar (neni 1);
lajmrimi i trthort i rrejshm i personit t caktuar, duke
i kamufluar gjurmt e rreme apo n ndonj mnyr tjetr
(par. 2); lajmrimi rrejshm i vetvetes si kryers i veprs
penale (par. 3 ; lajmrimi rrejshm i kryerjes s veprs
penale (par. 4.).
Paragrafi 1.

1362

N paragrafin 1 sht parashikuar forma themelore e

veprs penale lajmrimi i rrejshm - lajmrimi direkt
(lajmrimi formal).Veprimi i kryerjes sht lajmrimi i
personit t caktuar se ka kryer vepr penale, t ciln vepr
ai person nuk e ka kryer. Lajmrimi duhet ti paraqitet
organit t ndjekjes penale, (prokuroris, organeve t
punve t brendshme, policis financiare, gjykatave etj).
Lajmrimi, n kuptim t ksaj vepre penale, nuk sht e
thn tu dorzohet drejtprsdrejti organeve t numruara
m lart; lajmrimi sht relevant edhe kur u sht paraqitur
organeve t tjera shtetrore apo personave juridik, nse ato
organe prkatsisht ata persona kan detyrim ligjor ti
informojn organet e ndjekjes penale tua drgojn
paraqitjen dhe e bjn at.
Lajmrimi mund t paraqitet me goj ose me shkrim,
mund t jepet me procesverbal; ai nuk sht e thn q n
aspektin formal ti prmbush kushtet q krkohen pr nj
parashtres; mund edhe t mos prmbaj emrin e sakt t
personit, me rndsi sht q nga trsia e prmbajtjes s
paraqitjes t mund t prfundohet pa mdyshje se bhet
fjal pr lajmrimin e nj personi t caktuar pr vepr
penale. Lajmrimi mund t paraqitet n mnyra t
ndryshme: me shkrim, me drgim t letrs, me post
elektronike, me telegram, me faks etj. Lajmrimi mund t
jet edhe anonim. Lajmrimi duhet ti prket veprs s
caktuar penale q ndiqet zyrtarisht, me rast sht e
parndsishme pesha e veprs penale si dhe fakti se a kemi
t bjm me vepr t kryer, t tentuar apo me veprime
prgatitore. Lajmrimi nuk duhet t prmbaj cilsimin
ligjor t veprs penale; esenciale sht q lajmrimi t
prmbaj t dhna nga t cilat rezultojn elementet e
veprs s caktuar penale.
Nuk sht e domosdoshme paraqitja e identitetit t
plot t personit, (emri dhe mbiemri), por mjafton q n
baz t t dhnave t ofruara t mund t identifikohet pa
mdyshje personi i lajmruar, p.sh. konstatimi se veprn
penale t dhunimit e ka kryer ish-kunati i viktims, se
veprn penale e ka kryer polici i komunikacionit, i cili
ditn e caktuar, orn e caktuar ka qen n patrullim n
rrugn e caktuar etj. Personi mund t lajmrohet si

1363

kryers ose bashkkryers i veprs penale. sht relevante

nse paraqitsi i lajmrimit ka paraqitur t dhna t sakta
a t rreme lidhur me identitetin e tij.
Pr t ekzistuar vepra penale e lajmrimit t rrejshm sht
e nevojshme q t ekzistoj mundsia e inicimit t
procedurs penale ndaj personit t paraqitur. Pr kt
arsye, nse nga t dhnat n paraqitje rezulton se ka
pengesa ligjore q ndaj personit t paraqitur t iniciohet
procedura penale, vepra penale e lajmrimit t rrejshm
nuk do t ekzistoj; do t kishim t bnim me situata t
tilla, p.sh., kur sht lajmruar fmija nn moshn
katrmbdhjetvjeare si kryers i veprs penale, personi
q ka vdekur, nse vepra penale sht parashkruar apo
sht prfshir me amnisti, (por jo edhe kur sht
lajmruar personi pr t cilin m von, gjat procedurs,
sht vrtetuar se sht i paprgjegjshm); gjithashtu kjo
vepr penale nuk do t ekzistonte, nse ndaj personit t
lajmruar tashm sht duke u zhvilluar procedura penale
pr t njjtn vepr penale, ngase qllimi me t cilin
synohet t arrihet me lajmrimin e rrejshm, (inicim i
procedurs penale) pr nj rast t till tashm sht
realizuar, andaj n rrethana t ktilla nuk ka motiv t
inkriminimit t ksaj vepre penale. Pr ekzistimin e ksaj
vepre penale sht e parndsishme nse veprn penale
pr t ciln sht paraqitur personi i caktuar e ka kryer
dikush tjetr ose ajo vepr penale nuk ekziston fare.
Paraqitja e kallzimit pr ndonj delikt tjetr (delikt
ekonomik, kundrvajtje etj ) nuk sht prfshir me kt
inkriminim. Vepra penale konsiderohet e kryer me
paraqitjen e kallzimit, n t cilin rast nuk sht e
domosdoshme q n baz t paraqitjes s rreme t ket
ndodhur inicimi i procedurs penale ndaj personit t
caktuar.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
( delicta communia).
Vepra penale kryhet me dashje direkte - kryersi duhet t
dij se personi t cilin po e lajmron fare se ka kryer
veprn penale. Nuk do t ekzistonte kjo vepr penale, nse
paraqitsi ka theksuar disa rrethana dhe fakte t cilat at e
kan uar n konkludim t gabuar se personi i caktuar ka
kryer vepr penale .

1364

Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni sht parashikuar forma e
posame e veprs penale
lajmrimi i rrejshm, i
ashtuquajturi lajmrimi indirekt, lajmrimi duke i montuar
gjurmt,(lajmrimi real). Veprn penale e kryen ai q,
duke i montuar gjurmt e veprs penale ose n nj mnyr
tjetr, shkakton inicimin e procedurs penale kundr
personit pr t cilin e di se nuk sht kryers. Dallimi mes
veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1 dhe ksaj
forme t veprs penale qndron n mnyrn e lajmrimit
dhe n faktin se n baz t ktij lajmrimi t rrejshm ka
ndodhur ose jo inicimi i procedurs penale. Te kjo form e
veprs penale nuk ndodh paraqitja e lajmrimit, lajmrimi
i trthort, duke ndrmarr veprime t ndryshme pr
kamuflimin e gjurmve dhe provave. Bhet fjal pr rastet
kur krijohet perceptim i gabuar pr ekzistimin apo
mosekzistimin e gjurmve t caktuara, provave t
caktuara, p.sh., me futjen e objektit t veprs penale
(sendin e vjedhur) ose sendit me t cilin sht kryer vepra
penale (thika) n banesn e tjetrit, lnia e ndonj objekti
me gjurm t vijave papilare t ndonj personi n vendin e
kryerjes s veprs penale , vendosja e gjurmve t gjakut
t viktims n rrobat e ndonj personi etj .
Motivi i ksaj vepre penale mund t jet i ndryshm, si:
xhelozia, shpirtngushtsia, hakmarrja, orientimi i
vmendjes s organeve t ndjekjes nga kryersi i vrtet
etj.
Pr dallim nga forma e par e veprs penale t lajmrimit
t rrejshm, kjo vepr do t ekzistonte vetm ather kur,
n baz lajmrimit indirekt, (paraqitjes reale), ka ndodhur
inicimi i procedurs penale ndaj nj personi t caktuar. Me
inicimin e procedurs nnkuptojm dhnien e aktvendimit
pr fillimin e procedurs hetimore nga ana e prokurorit
publik, ngritjen e akuzs s drejtprdrejt apo propozimakuzs si dhe fillimi i procedurs prgatitore ndaj t
miturit.
Komentet q jan dhn pr veprn penale nga paragrafi 1
mutatis mutandis vlejn edhe pr kt form t veprs
penale.

1365

Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht parashikuar vepra penale e vet
lajmrimit t rrejshm. Kjo vepr penale mund t paraqitet
me lajmrim direkt dhe jo me lajmrim indirekt, si sht
rasti me veprn penale t parashikuar nga paragrafi 2 i
ktij neni. Motivi i kryersit sht i parndsishm pr
ekzistimin e veprs penale; ai mund t jet: zhvendosja e
vmendjes s organeve t ndjekjes nga vepra tjetr m e
rnd, t ciln e ka kryer kryersi, sigurimi i alibis s
rreme, synimi pr ta marr mbi vete fajsin e tjetrit me
qllim t mosinicimit t procedurs penale ndaj personit
t dashur t tij, (altruizmi) etj. Pranimi i rrejshm i veprs
penale nga i akuzuari n procedurn penale nuk paraqet
kt vepr penale, pa marr parasysh motivet e pranimit
(GJS RPFJ ,Ap.nr-8/51).
Veprimi i kryerjes s veprs penale sht lajmrimi i
vetvetes si kryers i veprs penale.
Kryers i veprs penale mund t jet do person dhe vepra
penale mund t kryhet vetm me dashje .
Sqarimet q u dhan pr formn themelore t veprs
penale t parashikuar nga paragrafi 1 (veprimi i kryerjes,
karakteri, mnyra e lajmrimit, qllimi etj) munden,
mutatis mutandis, t zbatohen edhe te kjo form e veprs
penale .
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht parashikuar si vepr penale
lajmrimi se sht kryer vepr penale .
Esenca e ksaj vepre penale qndron n at se organet e
drejtsis vihen n lajthim prkitazi me faktet e kryerjes s
veprs penale, por jo edhe pr faktin se kush e ka kryer
veprn penale dhe ktu qndron dallimi mes ksaj
forme t veprs penale dhe formave t tjera t lajmrimit
t rrejshm ( par. 1,2 dhe 3). Kjo form e veprs penale
mund t kryhet vetm me lajmrimin se sht kryer vepra
penale e cila n fakt nuk sht kryer, ndrsa lajmrimi i
rrejshm direkt apo indirekt, (par. 1 dhe 2), dhe vet
lajmrimi (par. 3), mund t ekzistojn si ather kur vepra

1366

penale, pr t ciln dikush ka lajmruar rrejshm ose sht

vet lajmruar, nuk sht kryer edhe ather kur vepra
realisht sht kryer, por nga nj person tjetr.
Rastet m t shpeshta t ksaj forme t veprs penale jan
paraqitja e nj vepre t imagjinuar penale, (p.sh., vjedhja
e rnd a grabitja), me qllim t fshehjes s veprs penale
realisht t kryer, ( shprdorimit etj.).
P.sh. nj puntor i nj banke kishte marr nga Banka
Qendrore nj sasi t madhe t hollash, pr ta sjell n nj
ekspozitur t s njjts bank dhe kishte imagjinuar nj
ngjarje se kinse ishte ndaluar nga dy persona t maskuar
dhe, nn krcnimin e arms, ishte drguar diku n nj
pyll dhe aty i ishte marr tr sasia e parave, (kishte
lajmruar veprn penale t grabitjes). Por m pas, gjat
procedurs gjyqsore sht vrtetuar se ai rastin e kishte
imagjinuar vet, pasi q parat e marra nga trezori i
banks i kishte shprdorur.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale nuk krkohet q
ushtruesi i paraqitjes t shnoj n kallzim cilsimin
juridik t veprs penale kryerja e s cils lajmrohet, por
sht e mjaftueshme q nga t dhnat e kallzimit t
rezultoj baza faktike e veprs penale.
Kryers i veprs penale mund t jet do person (delickta
communia).
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje, kurse
motivi i kryerjes s veprs penale sht irelevant.
Nga praktika gjyqsore
I akuzuari, i cili n cilsin e puntorit t sigurimit , kishte
marr nj sasi t parave, nga trezori i banks kryesor , pr
ta drguar n trezorin e ekspoziturs s banks, ku ai ishte
punsuar si puntor sigurimi, pasi q me nj person tjetr
kishte planifikuar inskenimin e grabitjes , kishte lshuar
rrugn kryesore dhe n nj vend n periferi t qytetit e
kishte inskenuar kinse grabitjen nga nn. persona( nga dy
kalimtar rasti ishte gjetur i lidhur ), ka konsumuar
elementet e veprs penale t shprdorimit t parashikuar
nga neni 257.par.3. dhe veprs penale lajmrimi i rrejshm
nga neni 306.par.3.t KPK.

1367

(Aktgjykimi
i
Gjykats
Komunale
n
Gjilan
P.nr.976/2004,dat 6.janar 2005 dhe aktgjykimi i
Gjykats s Qarkut n Gjilan Ap.nr.52/2005, dat
30.09.2005).
I akuzuari i cili pasi q u kishte shmangur nj kontrolli
policor, nuk ishte ndalur n urdhrin e tyre pr ndalim, por
kishte hapur dritaren e automobilit dhe e kishte hedhur nj
pushk q po e mbante pa leje, ndrsa t nesrmen me
qllim t dezorientimit t organeve t ndjekjes prkatsisht
me qllim q t shmang zbulimin e tij pr veprn q e
kishte konsumuar, nj nat m par e kishte paraqitur
automobilin e tij si t vjedhur , me kt ka konsumuar
elementet e veprs penale lajmrimi i rrejshm nga neni
306.par.1.t KPK.
(Gjykata e Qarkut n Gjilan P.nr.8/2005, dat
08.11.2005).
Kryersi i veprs penale, cili, me rastin e identifikimit t
tij, organeve policore u jep t dhna t rreme, ashtu q
prezantohet si nj person tjetr q realisht ekziston dhe
ndaj t pandehurit, pa verifikuar saktsin e t dhnave t
tilla, sht iniciuar procedur penale me t dhna t tilla t
rreme, nuk kryen vepr penale lajmrimi i rrejshm t
parashikuar nga neni 190 par. 2 t LP t Republiks
Socialiste t Bosnj-Hercegovins (RFBH).
(Gjykata Supreme e Bosnjs dhe Hercegovins, Apnr.267/82 dat 16.9.1982).
Jan prmbushur t gjitha elementet e veprs penale t
paraqitjes s rreme t parashikuar nga neni 185 par. 1 t
LPKr, (alternativa e par), kur sht vrtetuar se kryersi u
ka paraqitur organeve t punve t brendshme kallzim
penal kundr nj personi t caktuar pr shkak t vjedhjes
s automobilit edhe pse e dinte se ai nuk e kishte kryer
veprn, me gjith faktin se ndaj ktij personi nuk sht
iniciuar procedur penale,
(Gjykata e Qarkut Pul, Ap.nr.91/83 nga 31.3.1983).
Nuk ekziston vepra penale e paraqitjes s rreme,
parashikuar nga neni 205 t Ligjit Penal t Serbis (LPS),
kur paraqitsi i kallzimit, n baz t rrethanave ekzistuese
apo t supozuara, dyshon se sht kryer vepra penale pr

1368

t ciln ndiqet zyrtarisht dhe personi i caktuar sht

kryers, edhe po qe se dyshimi i tij nuk ka baz reale,
(Gjykata Supreme e Serbis, Apm. 257/72).
Kur t akuzuarit n procedurn parapenale- n organet
policore n cilsin e qytetarve kan deklaruar se NN.
Shum her u ka shitur drog ( edhe pse e kan ditur se ai
kurr su ka shitur drog) dhe n baz t deklarats s till
ndaj NN, sht iniciuar procedur hetimore pr vnie n
qarkullim
t substancave psikotropike , ndrsa n
procedurn e hetuesis kan deklaruar se kurr nuk kan
bler drog nga NN, e q prokurori publik ka hequr dor
nga ndjekja penale, kan konsumuar t gjitha elementet e
veprs penale t kallzimit t rrejshm t parashikuar nga
neni 388 par.1 t Kodit Penal t Malit t Zi .
(Gjykata Supreme e Malit t Zi , PKL.nr.13/2010.dat
20.09.2010).
Jan realizuar t gjitha elementet e veprs penale t
paraqitjes s rreme t parashikuar nga neni 302 t Ligjit
Penal t Republiks s Kroacis (LPRKr) kur n
parashtres, lidhur me punn e gjyqtarit t gjykats
komunale, e cila i sht drguar kryetarit t Gjykats s
Zhupanis, kryetarit t GjSKr dhe Ministris s Drejtsis,
sht theksuar rrejshm se gjyqtari i asaj gjykate, pr ta
prpiluar aktgjykimin me shkrim, ka krkuar 5000 DM,
d.m.th., ka konstatuar rrejshm se gjyqtari ka kryer veprn
penale t mitmarrjes. Pr t ekzistuar kjo vepr penale nuk
krkohet q t paraqitet flet-kallzim me t cilin n
mnyr strikte t jet prmbushur aspekti formal i fletkallzimit penal; sht me rndsi
prmbajtja e
parashtress, n t ciln pa mdyshje pretendohet se
gjyqtari ka kryer veprn penale e cila ndiqet zyrtarisht,
ngase organet t cilave u sht paraqitur parashtresa, jan
t detyruar t veprojn sipas nenit 173 par. 1 t LPP e pr
kt ka qen e vetdijshme edhe e pandehura, d.m.th., e ka
ditur se po paraqet nj gjyqtar t caktuar t gjykats
komunale pr veprimet inkriminuese q ai nuk i ka kryer,
(Vendimi i GJSKr, Ap.nr.532/96, dat 01.10.1999).
Pr ekzistimin e veprs penale t paraqitjes s rreme t
parashikuar nga neni 282 par.4. i LPS, nuk sht e
domosdoshme q paraqitsi i kallzimit t prmend n t

1369

emrtimin ligjor t veprs penale, kryerja e t cils

paraqitet. sht e mjaftueshme q n kallzim sht dhn
prshkrimi faktik i veprs penale q ndiqet sipas detyrs
zyrtare dhe paraqitja t jet e rreme , d.m.th. q paraqitsi
i saj t theksoj se sht kryer vepra penale, edhe pse e di
se nj vepr e till nuk sht kryer,
(Gjykata Supreme e Serbis. Pkl. 22/78).
I pandehuri ka shkaktuar inicimin e procedurs penale
kundr nj personi tjetr, ashtu q pasi sht sjell n
polici pr shkak dyshimit se ka kryer vepr penale, n
vend t t dhnave t veta personale ka paraqitur t dhna
t nj personi tjetr, ka nnshkruar vrtetimin pr marrjen
e sendit n emr t atij personi si dhe aktvendimin pr
ndalim dhe heqjen e ndalimit dhe m pas organet policore
kan ushtruar kallzim penal kundr personit tjetr,
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut n Beograd
P.nr.158/04.dat 25.2.2004).
Deklarimet e rreme
Neni 307
(1) Dshmitari, eksperti
n cilsi t dshmitarit,
prkthyesi apo interpreti i cili n procedurn
gjyqsore, n procedurn pr kundrvajtje, n
procedurn administrative, n procedurn para noterit
publik ose n procedurn disiplinore jep deklarat t
rreme, dnohet me gjob apo me burgim deri n nj vit
.
(2) Nse deklarata e rreme merret si baz pr
vendimin prfundimtar n procedur, kryersi dnohet
me burgim prej tre muajve deri n tri vjet.
(3) Nse vepra penale nga 1 i ktij neni rezulton me
pasoja t rnda pr personin e akuzuar, kryersi
dnohet me burgim prej nj deri n pes vjet.
(4) Nse kryersi i veprs penale nga paragrafi 1 i ktij
neni vullnetarisht e trheq deklaratn e tij para
marrjes s vendimit prfundimtar, gjykata mund ta
liroj nga dnimi.
Qllimi i inkriminimit t parashikuar nga ky nen niset
nga interesat q ka shoqria q individt lirisht t marrin

1370

pjes n procedurat zyrtare, pran organeve gjyqsore,

shtetrore dhe organeve t tjera, n mnyr q kto organe
t mund ti mbshtesin vendimet e veta mbi gjendjen e
vrtet faktike. Cenimi i detyrimeve procedurale q t
flitet e vrteta bn q organet e drejtsis dhe organet tjera
t sillen n lajthim me rastin e vrtetimit t fakteve
esenciale, si baz e vendimeve t ligjshme. Me kt vepr
dnohet kryerja e pandershme dhe e pandrgjegjshme e
nj detyrimi human dhe qytetar q, duke marr pjes n
procedur, t kontribuohet n zgjidhjen e drejt t do rasti
konkret.
Vrtetimi i drejt dhe i plot i gjendjes faktike paraqet
baz pr vendime t drejta dhe t ligjshme t gjykats dhe
t organeve administrative e disiplinore .N numrin m t
madhe t rasteve kto organe vrtetojn gjendjen faktike
n baz t dshmis s dshmitarve e shpesh edhe n
baz t mendimit dhe konstatimit t ekspertit. N
procedurn kontestimore dhe at administrative faktet
kontestuese mund t vrtetohen edhe me dgjimin e
palve. N raste t caktuar n procedur shfrytzohen edhe
prkthyesit dhe interprett. Detyrim ligjor i t gjith ktyre
pjesmarrsve n procedur sht q t kontribuojn n
zgjidhjen e drejt t rastit. sht detyr e dshmitarit dhe e
palve n procedurn kontestimore q, me rastin e
deklarimeve t tyre, ta thon t vrtetn, ndrsa sht
detyr e ekspertit, prkthyesit dhe interpretit q funksionin
e vet n procedur ta kryejn me ndrgjegjeje dhe sipas
dijes m t mir t tyre. Shkelja e ktyre detyrimeve
pengon dhe vshtirson funksionimin e organeve t
drejtsis dhe organeve t tjera prkitazi me vrtetimin e
fakteve themelore dhe mund t ket pr pasoj marrjen e
vendimeve t padrejta dhe t paligjshme. Me kt
inkriminim mbrohet penalo-juridikisht funksionimi i
rregullt i organeve t drejtsis dhe organeve t tjera
shtetrore dhe shoqrore, t cilat, n baz t autorizimeve
ligjore, zhvillojn procedura t caktuara ligjore dhe, n
baz t rezultatit t procedurs, marrin vendime me
rndsi pr interesin individual dhe interesin e
prgjithshm shoqror.
N kt nen jan parashikuar tri forma t veprs penale
t deklarimit t rrejshm:

1371

a. forma themelore e deklarimit t rrejshm nga ana e

dshmitarit, ekspertit, prkthyesit dhe interpretit,
b. marrja e deklarimit t rrejshm si baz pr dhnie t
vendimit n procedur,
c. dhnia e deklarimit t rrejshm q ka prodhuar
pasoja t rnda pr t akuzuarin.
N paragrafin 4 sht parashikuar mundsia e lirimit nga
dnimi, nse kryersi e trheq vullnetarisht deklaratn e
rreme.
Paragrafi 1.
Forma themelore e veprs penale dhnia e deklarimit t
rrejshm ekziston ather kur dshmitari, eksperti,
prkthyesi, interpreti, t cilt n procedurn para gjykats,
procedurn administrative, procedurn para noterit publik
ose procedurn disiplinore japin deklarata t rreme,
d.m.th., veprimi kryerjes sht dhnia e deklarats s
rreme.
Shprehja deklarim i rrejshm n kuptim t ktij
inkriminimi prfshin dy komponent. Para se gjithash,
deklarimi objektivisht duhet t jet i rrejshm, pra ajo q
prmban deklarata t mos prputhet me realitetin, me
gjendjen reale t shtjes. Prpos ksaj, shprehja deklarim
i rrejshm prfshin edhe komponentin subjektiv q
shprehet n dolus-qllimin e kryersit, prkatsisht
vetdijen e tij se deklarimi sht objektivisht i pavrtet;
kryersi deklaron t kundrtn e asaj q atij i sht e
njohur. Nuk do t bhej fjal pr kt vepr penale, nse
kryersi shfaq dyshim, paraqet t dhna t cilat nuk jan
objektivisht t sakta, por pr t cilat mendon se jan t
sakta.
Deklarimi i rrejshm mund t jet n dshmimin e
ekzistimit t fakteve (dikaje) q n t vrtet nuk ekziston
ose n mohimin e fakteve ( dikaje) q ekziston, n
heshtjen e ndonj fakti, apo n tregimin e dikaje q
ekziston, ashtu si objektivisht nuk sht.
Kjo vepr penale nuk ekziston kur dshmitari refuzon t
deklarohet.
Deklarimi duhet t jet i rrejshm prkitazi me faktet
vendimtare, prkatsisht lidhur me faktet q mund t jen

1372

t rndsishme pr vendimin; deklarimet e rreme prkitazi

me faktet irelevante nuk mund t jen objekt i ktij
inkriminimi. Sipas formulimit t paragrafit 2 t ktij neni,
vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1 do t
realizohej vetm po qe se vendimi prfundimtar n ndonj
procedurs nuk sht mbshtetur n dshmin e rreme, por
se a duhet t jet kshtu, sqarimet do t jepen me rastin e
komentimit t paragrafi 2. Deklarimi nuk do t thot q t
jet i rrejshm n trsi.Vepra penale do t ekzistoj edhe
po qe se pjesa m e madhe e deklarimit sht e sakt, nse
nj pjes e deklarimit, q ka t bj me faktet vendimtare,
sht e rreme.
Faktet e pavrteta dhe t heshtura, q jan plotsisht
irelevante pr zgjedhjen e nj rasti konkret, nuk mund t
jen objekt i veprs penale t deklarimit t rrejshm.
Edhe n teori, edhe n praktikn gjyqsore mbizotron
mendimi se pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht e
nevojshme q deklarimi t jet i rrejshm t mos jet n
prputhje me realitetin. Nga kjo rezulton edhe prfundimi
se nuk ka vepr penale kur personi q jep dshmin e cila
prputhet me realitetin, (sht kompatibile me ngjarjen
reale), edhe nse konsideron se ajo q po e dshmon, sht
e rreme, (Gjykata Supreme e Kroacis ,Ap.nr.1887/59).
Dshmia q i prgjigjet realitetit, pa marr parasysh ann
subjektive t veprs, nuk mund t oj n vendim t
gabuar dhe pr kt nuk paraqet vepr penale.
Pr ekzistimin e veprs penale t deklarimit t
rrejshm sht e nevojshme q deklarimi t jet dhn para
organit q sht i autorizuar pr zhvillimin e procedurs s
caktuar
(gjyqsore,
administrative,
kundrvajtje,
disiplinore), dhe me rastin e dhnies s dshmis t jen
prmbushur kushtet ligjore q dshmia t mund t
prdoret si prov n procedur. Pr kt arsye, nuk do t
ekzistonte kjo vepr penale, nse dshmia e rreme sht
dhn para personit q nuk sht i autorizuar ta ndrmarr
nj veprim t till, (p.sh., dshmitarin nuk e ka marr n
pyetje gjyqtari, por bashkpuntori profesional).
Nuk do t bhet fjal pr kt vepr penale edhe po qe
se n procedurn e marrjes s deklarats jan br shkelje
e dispozitave procedurale dhe kur n at deklarat nuk

1373

mund t mbshtetet vendimi gjyqsor apo nj vendim

tjetr .
Kontestuese ka qen nse situata kur dshmitari jep
deklarat t rreme dhe nuk e tregon t vrtetn, ngase
deklarata e vrtet at apo t afrmit e tij do ti vinte para
turpit t madh, dmtimit thelbsor material apo ndjekjes
penale, paraqet ose jo veprim inkriminues n kuptim t
ksaj vepre penale. Prkundr disa mendimeve t
ndryshme, konsiderojm se nj deklarat e till e rreme
paraqet vepr penale sipas ktij neni, ngase dshmitari n
situata t tilla ka pasur t drejt ligjore t mos deklaroj
fare, me kusht q pr kto t drejta ai t jet udhzuar
qart.
Personi q jep deklarat si dshmitar dhe m von
zbulohet se sht kryers a bashkpjesmarrs n veprn
penale pr t ciln ka qen i dgjuar dhe pr kt vepr
penale ndaj tij sht iniciuar procedura penale, nuk mund
t ndiqet pr vepr penale t deklarimit t rrejshm, sepse
dshmia e mhershme sht dhn n kuadr t s drejts
s tijpr mbrojtje n procedurn penale. Prjashtim nga kjo
paraqet situata kur nj person i till me dshmin e tij t
ciln e ka dhn si dshmitar, e ka ngarkuar rrejshm
personin e pafajshm.
Vepra penale konsiderohet e kryer me dhnien e
deklarats. do dgjim i dshmitarit konsiderohet nj
trsi. Vepra penale nuk do t ekzistoj, po qe se
dshmitari, n kuadr t dgjimit t njjt, s pari deklaron
rrejshm e pastaj at dshmi e revokon dhe deklaron drejt.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni sht paparashikuar nj form
e posame e veprs penale t dhnies s deklarats s
rreme.
Kjo form e veprs penale ekziston vetm ather kur
deklarimi i rrejshm ka shrbyer si baz pr marrjen e
vendimit prfundimtar n procedurn gjyqsore,
administrative, kundrvajtse disiplinore dhe n
procedurn para noterit publik.
Nga paragrafi 2, rezulton se vepra penale e parashikuar
nga paragrafi 1 ekziston vetm kur vendimi prfundimtar

1374

n ndonj procedur nuk sht i bazuar n dshmi t

rreme; s dyti, dekriminalizon dshmin e rrejshme t
palve
kur ato n procedurn kontestimore dhe
administrative jan dgjuar si dshmitar, (paragrafi 1
emrton si kryers t veprs penale dshmitart, ekspertt,
interprett, prkthyesit ), por nuk prmend fare palt, Ky
qartazi ka qen nj lshim i ligjdhnsit, i cili
domosdoshmrisht
duhet
prmirsuar
me
amendamentimin e ndryshimeve t ktij Kodi.
N Ligjet e mhershme penale t Kosovs dhe ato t
rajonit, por edhe n ligjet e tanishme t rajonit, kjo form
e veprs penale, (par. 2) sanksionohej, vetm pr palt
n procedurn kontestimore dhe administrative dhe kjo n
situatat kur ato (palt) dgjohen n cilsin e
dshmitarve, mbi dshmit rreme t t cilve bazohet
vendimi gjyqsor. Pr dallim nga vepra penale e
parashikuar nga paragrafi 1, ku vepra penale sht
konsumuar me dhnien e dshmis s rreme nga
dshmitart, ekspertt, interprett, prkthyesit n t gjitha
procedurat edhe pa marr parasysh se sht apo nuk sht
i mbshtetur nj vendim i till n dshmin e rreme.
Paragrafi 2 ka sanksionuar vetm dshmit e rreme t
palve n procedurn kontestimore ose administrative,
mbi dshmit e rreme t t cilave nj vendimi i till
sht bazuar, ashtu q, kur vendimi gjyqsor ose
administrativ sht marr n baz t provave t tjera,
dshmin e dshmitarit, ekspertit, interpretit, prkthyesit) ,
e jo n baz t dshmis s rreme t palve, nuk ka
ekzistuar kjo form e veprs penale .
Ligjdhnsi te kjo form e cilsimit, (po flasim pr
rregullimin e mhershm), sht nisur nga karakteristika
e procedurs n t ciln sht dhn dshmia, roli
procedural dhe cilsit e kryersit, d.m.th. kt form t
veprs penale kan mundur ta kryejn vetm kategori t
caktuara njerzish palt dhe kto n nj procedur m
t limituar sesa n paragrafin 1, (n paragrafin 1 n t
gjitha procedurat, n paragrafin 2 vetm
n
procedurn gjyqsore dhe administrative).
Paragrafi 3.

1375

Me paragrafin 3 sht parashikuar forma m e rnd e

ksaj vepre penale, ather kur deklarimi i rrejshm sht
dhn n procedur penale, nga e cila kan rezultuar
pasoja t rnda pr t pandehurin. Pr t ekzistuar kjo
vepr sht e domosdoshme q t ekzistoj nj raport
shkaksor mes deklarimit t rrejshm dhe pasojs s rnd
pr t pandehurin, (edhe pse ligjdhnsi ka prdorur
shprehjen i akuzuari i akuzuar konsiderohet personi ndaj
t cilit akuza ka marr fuqin juridike, sht paraqitur
padia private ose propozim-akuza sht dorzuar dhe
sht caktuar shqyrtim gjyqsor) .
Se kur konsiderohet se jan shkaktuar pasoja t rnda
sht shtje faktike, questio facti, n do rast konkret
.Parimisht, ato do t ishin: gjykimi i personit t pafajshm,
caktimi i paraburgimit n kohzgjatje t gjat, shkaktimi i
dmit t konsiderueshm material, cenimi i rnd i
autoritetit t shkaktuar personit t gjykuar pr shkak t
prcjelljes mediatike t gjykimit dhe shpalljes s
aktgjykimit, dmtimi i konsiderueshm i shndetit,
rregullimi i rnd i marrdhnieve familjare,
p.sh.,divorci, braktisja e familjes etj.
Pr kt arsye gabimisht n ligj sht prdorur shprehja i
akuzuar, ngase pasojat mund ti shkaktohen jo vetm
personit t akuzuar, por edhe t pandehurit, pra duhet
prdoru shprehja t pandehurit, ngase sht shprehje e
prgjithshme q prfshin t pandehurin, t akuzuarin edhe
t dnuarin.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 jan parashikuar beneficione pr
kryersin n rast t trheqjes vullnetare t deklarats s
rreme. Nj beneficion i till sht, p.sh., mundsia e lirimit
nga dnimi, d.m.th. n situata t tilla sht shtje e
vlersimit diskrecional t gjykats nse kryersit do ti
shqiptoj dnim konform ligjit, do ta shpall fajtor apo do
ta liroj nga dnimi.
Revokimi vullnetar duhet t jet rezultat i prcaktimit
personal dhe t lir t kryersit dhe jo i ndikimit nga
jasht .Pr revokimin vullnetar t deklarimit t rrejshm do
bhej fjal edhe kur n trheqjen e deklarats kan

1376

ndikuar edhe faktor t jashtm, por q nuk kan pasur

ndikim vendimtar, prkatsisht kur nga t gjitha rrethanat
mund t konludohet se kryersi do t trhiqej nga
deklarimi i rrejshm edhe po t mos kishin ndikuar fare
faktort e jashtm. N raste t tilla nuk jan relevante
motivet q e kan shtyr kryersin ta trheq nj deklarim
t till; mund t bhet fjal pr pendim t vrtet, pr frik
nga dnimi etj. Mirpo motivi mund t jet relevant pr
gjykatn me rastin e vendimit pr sanksioni penal.
Deklarimi i rrejshm mund t revokohet (trhiqet) deri te
marrja e vendimit prfundimtar, gj q nnkupton edhe
kohn gjat procedurs sipas mjeteve t rregullta juridike.
Deklarimi pr trheqjen e deklarimit t mhershm mund
t paraqitet me goj apo me shkrim organit t autorizuar,
revokimi duhet t jet i qart.
Deklarimi i rrejshm mund t prmbaj edhe t dhna q
mund ta dmtojn nderin dhe autoritetin e personit t cilit
i sht adresuar. Edhe pse n raste t tilla jan realizuar
edh elementet e veprs penale t shpifjes (neni 188) dhe
veprs penale t zbulimit t rrethanave personale dhe
familjare (neni 189), mes ktyre veprave penale ekziston
vetm raporti i bashkimit ideal fiktiv, ngase me deklarimin
e rrejshm jan konsumuar veprat penale kundr nderit
dhe autoritetit. Kt qndrim e kishte mbajtur edhe
Gjykata Supreme
Federative n vendimin e saj,
Ap.nr.99/54. Nse me gjith dhnien e deklarimit jo t
sakt nuk jan konsumuar elementet e ksaj vepre penale,
ngase deklarimi ka t bj me fakte q jan irelevante pr
marrjen e vendimit, (u tha m sipr se kjo vepr penale
realizohet vetm po qe se kryersi ka dhn deklarat t
rreme prkitazi me faktet relevante pr ta mbshtetur nj
vendim gjyqsor), apo nse personi q ka dhn dshmi t
till nuk ka vepruar me dashje i dmtuari mund t
parashtroj padi private kur jan realizuar elementet e
ndonjrs nga veprat penale kundr nderit dhe autoritetit.
Konsiderojm se ky nen me rastin e amendamentimit
duhet riformuluar n trsi, sepse, prpos t metave pr
t cilat u dhan sqarime m lart, paragrafi 2. prmban
edhe nj absurd pr faktin se sht barazuar dnimi ( prej
nj deri n tri vjet) pr rastet kur nj deklarat e rreme
sht dhn n procedurn disiplinore, administrative apo

1377

para noterit publik me rastet kur ajo sht dhn n

procedurn penale apo kontestimore, sepse shkalla e
rrezikshmris shoqrore sht shum m e madhe kur nj
deklarimi i till bhet n procedurn penale ose
kontestimore,
sesa
n nj procedur disiplinore,
administrative apo para noterit publik.
Riformulimi duhet t jet patjetr si ka qen m par me
Ligjin Penal t Kosovs, ngase me at ligj kjo form e
veprs penale ka qen e kategorizuar npr paragraf,
varsisht nga shkalla e rrezikshmris shoqrore q ka
paraqitur nj deklarim i till. Par. 1 ka qen i njjt me t
tanishmin; paragrafi 2 kishte t bnte me deklarime t
rreme t palve n procedurn kontestimore dhe
administrative, mbi t cilat sht mbshtetur vendimi; par.
3 kishte t me rastet kur deklarimi i rrejshm ishte dhn
n procedurn penale; paragrafi 4 dhe 5 ka qen i njjt
me paragraft aktual 3 dhe 4.
Nga praktika gjyqsore
Pr t konkluduar nse dikush, si dshmitar n
procedurn penale, ka dhn deklarat t rreme dhe me
kt ka realizuar elementet e veprs penale t dhnies s
dshmis s rreme t parashikuar nga neni 186 par. 1 t
Ligjit Penal t Kroacis (LPKr), nuk sht e mjaftueshme
vetm t vrtetohet nse ai n at procedur pr t njjtn
ngjarje ka dhn dy deklarata diametralisht t kundrta
mes tyre, ashtu q njra prjashton tjetrn, por sht e
domosdoshme t vrtetohet cila nga ato dshmi sht n
kundrshtim me at q ka ndodhur realisht dhe nse ai, si
dshmitar, duke dhn nj deklarat t till, objektivisht
jo t sakt, ka qen ose jo i vetdijshm pr at se po
fliste t pavrtetn dhe nse pikrisht e ka dshiruar at
apo, s paku, ka qen dakord me at q po deklaronte
(Gjykata e Qarkut n Karrllovc, Ap.nr.44/78, dat 3 mars
1978).
Nuk jan prmbushur elementet e veprs penale t
dhnies s dshmis s rreme parashikuar nga neni 186
par.2 t LPKr n rastin kur i akuzuari, si pal n
procedurn administrative, vetm ka prezantuar

1378

dokumentin me prmbajtje t pavrtet (vrtetimin), n

baz t t cilit n at procedur sht marr vendim.
N arsyetimin e vendimit konstatohet: I akuzuari
ngarkohet se cilsin e t siguruarit n fushn e sigurimit
pensional dhe invalidor e ka realizuar n baz t
vrtetimit t prmendur pr kryerjen e pagess s
kontributeve dhe jo n baz t dshmis s rreme t dhn
n cilsin e pals n procedurn administrative, q sht
element qensor i veprs penale t parashikuar nga neni
186 par. 2 t LPKr. Prandaj, me gjith faktin se gjykata e
shkalls s par n prshkrimin ligjor i ka prmendur
elementet e veprs penale t parashikuar nga neni 186 par.
2, ato nuk i prmban prshkrimi faktik, nga i cili del se ai
nuk i ka realizuar elementet qensore t asaj vepre penale,
(Gjykata Supreme e Kroacis , Ap- 1002/87, dat 10 mars
1988).
Theksimet e pavrteta t t pandehurit, t paraqitura n
ankesn ndaj aktgjykimit, nuk mund t konsiderohen si
dhnie e dshmis s rreme t parashikuar nga neni 283 i
Ligjit Penal t Serbis (LPS),
(Gjykata e Qarkut n Kralev , Ap.nr. 97/69).
Pranimi i krkespadis n kontest civil konform nenit
331 t Ligjit pr Procedurn Kontestimore, ( Gazeta
zyrtare e RSFJ nr.4/77) nuk mund t barazohet me
dshmin e pals n kuptim t ligjit t cituar. Andaj, n
raste t tilla nuk kemi t bjm me prgjegjsi penale t
palve pr veprn penale t dhnies s dshmis s rreme
t parashikuar nga neni 186 par. 2 t LPKr,
(Mendim juridik i seancs s Degs Penale t GJSKr,
dat 16.5.1986).
Pr ekzistimin e veprs penale t dhnies s dshmis
s rreme t parashikuar nga neni 283 t Ligjit Penal t
Bosnj-Hercegovins (LPBH) krkohet edhe ajo q
dshmia e rreme t ket t bj me fakte t cilat jan
vendimtare pr marrjen e vendimit n procedur, n t
ciln dshmitari e jep kt dshmi,
(GJS BeH, Ap.nr.557/63 dat 5.12.1963).

1379

Deklarata e dhn para Gjykats s Nderit t Ods

Ekonomike nuk mund t jet objekt i mbrojtur me veprn
penale t dhnies s dshmis s rreme, ngase nuk bhet
fjal pr dhnien e dshmis para gjykats, si organ
shtetror,
(Gjykata e Qarkut Beograd, Ap.nr.2650/05, dat 21 tetor
2005).
Leximi i mendimit dhe konstatimit t ekspertit para
gjykats, n procedurn kundrvajtse, disiplinore ose
administrative, paraqet dhnie t dshmis s ekspertit n
kto procedura dhe nse mendimi dhe konstatimi i lexuar i
ekspertit sht i rrejshm, ather mund t bhet fjal pr
ekzistimin e veprs penale t dhnies s dshmis s rreme
t parashikuar nga neni 206 par. 1 t LPS, edhe pse
eksperti nuk ka dhn drejtprsdrejti n shqyrtim kryesor
sqarime lidhur me mendimin dhe konstatimin e tij.
(Gjykata Supreme e Serbis, Pkl 114/04, dat 17.2.2005).
Deklaratat e rreme t dshmitarve bashkpunues
Neni 308
(1) Dshmitari bashkpunues, i cili jep dshmi t
rreme n cilndo pjes relevante ose i cili qllimisht
nuk ia tregon tr t vrtetn prokurorit publik,
policis, gjyqtarit t procedurs paraprake ose gjykats
gjat marrjes n pyetje ose gjat shqyrtimit gjyqsor
dnohet me burgim prej tre muajve deri n pes vjet.
(2) Kushdo q kryen vepr penale nga paragrafi 1 i
ktij neni e pastaj e trheq dshmin dhe dshmon t
vrtetn para prfundimit t dshmis s tij , dnohet
me gjob deri n 500 ose me gjob dhe me burgim
deri n tre muaj, por gjykata mund ta liroj nga
dnimi nse ekzistojn rrethana lehtsuese.
Dshmitari bashkpunues sht nj institut i ri, i cili sht
parashikuar n nenet 298-303 t Kodit t Procedurs
Penale t Kosovs. Shprehja dshmitar bashkpunues do
t thot person i dyshuar ose i pandehur pr t cilin ende
nuk sht lexuar aktakuza. Ky institut sht parashikuar
sipas modelit anglo-amerikan. Arsyeja pr t ciln sht

1380

parashikuar ai qndron n faktin se ekzistojn disa vepra

penale shum t rnda dhe t kryera n konspiracion t
thell, zbulimi i t cilave sht shum i vshtir.
Gjithashtu me kt institut synohet edhe parandalimi i
kryerjes s veprave penale .
Paragrafi 1.
1. Sipas paragrafit 1 kjo vepr konsiderohet e kryer n
rastet kur dshmitari bashkpunues jep dshmi t rreme
n cilndo pjes relevante ose i cili qllimisht nuk ia
tregon tr t vrtetn prokurorit publik, policis, gjyqtarit
t procedurs paraprake ose gjykats gjat shqyrtimit
gjyqsor.
Ndryshe nga vepra penale e mparshme e parashikuar nga
neni 307 e ktij Kodi, sipas s cils deklarimi i rrem
mund t jepet n procedurn gjyqsore, t kundrvajtjes,
procedurn administrative dhe n procedurn para noterit,
te kjo vepr penale deklarata e rreme jepet vetm n
procedur penale.
N aspektin penalo-juridik, por edhe n kuptimin e
prgjithshm, kjo vepr penale konsiderohet m e rnd n
krahasim me veprn penale t mparshme pr faktin se
ktu vet i pandehuri me vullnet pranon q t jap dshmi
t vrtet.
Si veprim i kryerjes s ksaj vepre penale sht dhnia e
dshmis s rreme te prokurori publik, gjyqtari i
procedurs paraprake ose n shqyrtimin gjyqsor. Vepra
mund t kryhet me veprim, me dhnie t deklarats q
nuk sht kompatibile me ngjarjen reale dhe dshmitari
bashkpunues sht i vetdijshm se nuk po e flet t
vrtetn dhe memosveprim, d.m.th., dshmitari
bashkpunues i hesht faktet relevante pr shtjen
juridiko-penale.
Vepra penale konsiderohet e kryer me vet dhnien
dshmis s rreme pa marr parasysh se sht apo nuk
sht mbshtetur vendimi gjyqsor n nj dshmi t till.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje.
Paragrafi 2.

1381

N paragrafin 2 jan parashikuar beneficione pr kryersin

n rast t trheqjes vullnetare t deklarats s rreme.
Beneficione t tilla jan, p.sh., mundsia e dnimit me
gjob deri n 500 , me gjob dhe me burgim deri n tre
muaj apo lirimit nga dnimi, d.m.th., n situata t tilla
sht shtje e vlersimit diskrecional t gjykats nse
kryersit do ti shqiptoj dnim konform ligjit, do ta
shpall fajtor a do ta liroj nga dnimi.
Konsiderojm se ka qen i panevojshm parashikimi ktij
neni, pr faktin se kur i pandehuri fiton statusin e
dshmitarit bashkpunues, edhe pr t vlejn t njjtat
dispozita sikurse pr dshmitart atij i trhiqet vrejtja
pr pasojat e deklarimit t rrejm, pra edhe deklarimi i
rrem i dshmitarit bashkpunues ka mundur t radhitet si
dispozit cilsuese n kuadr t nenit 307 t ktij Kodi, pr
faktin se dshmia e tij paraqet rrezikshmri m t lart
sesa deklarimet e rreme t personave t tjer, sepse ai me
gjith marrveshjes pr tregimin e s vrtets, devijon nga
ky detyrim dhe jep deklarat t rreme.
Pengimi i t provuarit
Neni 309
(1) Kushdo q nxit dshmitarin apo ekspertin q t
jap deklarat t rreme me dhun, me kanosje pr
prdorimin e dhuns ose n form tjetr detyrimi duke
i premtuar dhurat apo ndonj prfitim tjetr n
procedurn
gjyqsore,
kundrvajtse
apo
administrative ose n procedurn disiplinore dnohet
me burgim prej gjasht muaj deri n pes vjet.
(2) Kushdo q me qllim t parandalimit ose
vshtirsimit t mbledhjes s provave n procedurn
gjyqsore , n procedurn kundravajtse, n
procedurn administrative, n procedurn para noterit
publik ose n procedurn disiplinore fsheh, asgjson,
dmton ose bn t paprdorshme, n trsi ose
pjesrisht , pronn e personit tjetr ose dokumentet q
mund t prdoren si prova dnohet me gjob ose me
burgim deri n tri vjet.
(3) Kushdo q me qllim t parandalimit ose
vshtirsimit t mbledhjes s dshmive n procedurn

1382

gjyqsore ose administrative largon, zhvendos ose

ndrron vendin e shenjave t kufijve administrativ,
shenjn e toks ose fardo shenje tjetr q shenjon
pronsin a pasurin e paluajtshme ose t drejtn pr
shfrytzimin e ujit ose pr t njjtin qllim vendos
shenja t tilla me qllim mashtrimi, dnohet sipas
paragrafit 1 t ktij neni.
Vrejtjet kritike
Para se t fillojm me komentimin e ktij neni, e
konsiderojm t domosdoshme ti paraqesim disa vrejtje
q kan t bjn me kt nen, veanrisht pr disa
formulime q jan prdorur e t cilat nuk jan n
prputhje me emrtimin e ksaj vepre penale dhe as me
objektin e mbrojtur t ktij inkriminimi. Kto shprehje
jan: n paragrafin 2 fsheh, asgjson, dmton ose bn t
paprdorshme, n trsi ose pjesrisht, pronn e personit
tjetr; n paragrafin 3 largon , zhvendos ose ndrron
vendin e shenjave t kufijve administrativ.
Synimi i ligjdhnsit te kjo vepr penale nuk sht q
ta mbroj pasurin e tjetrit nga tjetrsimi, asgjsimi apo
dmtimi, sepse nj mbrojtje e till sht sanksionuar me
nenin 260 t ktij Kodi; gjithashtu, nuk sht objekt i
mbrojtur kufiri administrativ. Vet prfshirja e ktij neni
n kapitullin e veprave penale kundr administrimit t
drejtsis tregon se nuk kemi t bjm as me dmtim t
prons s huaj dhe as me kufij administrativ, si jan
prdorur gabimisht, por me kt vepr penale rrezikohet
puna normale e organeve gjyqsore dhe organeve t tjera,
prkatsisht pengohet dhe vshtirsohet puna e ktyre
organeve lidhur me zbatimin e procedurs s provave dhe
nxjerrjes s vendimit t drejt dhe t ligjshm. Kto
defekte domosdo duhen mnjanuar me ndryshimet dhe
plotsimet e ktij Kodi, q eventualisht do t pasojn.
Vepra penale e parashikuar nga ky nen ka tri forma.
Paragrafi 1.
N paragrafin 1 si vepr penale sht parashikuar nxitja e
dshmitarit apo ekspertit pr dhnien e dshmis s rreme;

1383

n paragrafin 2 sht parashikuar forma e posame e

pengimit ose vshtirsimit t t provuarit q qndron n
pamundsimin e shfrytzimit t dokumenteve t caktuara
q shrbejn pr t provuar, ndrsa sipas paragrafit 3,
objekt i ksaj vepre penale mund t jet guri kufitar,
shenjat e toks dhe shenjat e tjera pr pronsin mbi
paluajtshmrin ose pr t drejtn e prdorimit t ujitd.m.th., fjala sht pr kufijt (mezhdat) q prkufizojn
pronsin - pr vijn kufitare mes pronave e jo vijn
administrative, si sht prdorur gabimisht n kt nen.
Te forma e veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1,
veprimi i nxitjes sht parashikuar si vepr penale e
pavarur; dnimi i kryersit nuk mbshtetet mbi parimin e
akcesoritetit, baza e inkriminimt nuk sht e mbshtetur
n dispozitat e nxitjes, si bashkpunim.
Veprimi kryerjes s veprs penale sht shtytja e
dshmitarit apo e ekspertit pr t dshmuar rrejshm.
Shprehja shtytje nnkupton situatn kur te personi i
caktuar (dshmitari ose eksperti) nuk ekziston vendimi
pr t dhn dshmi t rreme, prkatsisht kur nj
vendimi i till nuk sht mjaft i fort, definitiv.
do shtytje pr dhnien e dshmis s rreme nuk paraqet
veprim kryers t ksaj vepre penale. Shtytja nga aspekti
penalo-juridik sht relevante vetm nse sht kryer duke
prdorur dhunn, krcnimin, forma t tjera t detyrimit,
premtimin e dhuratave ose fardo prfitimi tjetr.
Dhuna sht prdorimi i forcs fizike ndaj ndonj personi
me qllim t mposhtjes s rezistencs. Dhuna mund t jet
absolute (vis absoluta) dhe kompulsive (vis compulsiva).
Bhet fjal pr dhun absolute kur ajo sht e nj
intensiteti t till q eliminon do rezistenc t personit
ndaj t cilit drejtohet, ndrsa dhuna kompulsive ekziston
n rastet kur dhuna e prdorur lejon mundsin e viktims
q t mos i nnshtrohet kryersit; ajo sht dhuna me efekt
trupor, me qllim q vullneti i viktims t orientohet n
drejtimin e caktuar, (p.sh., mundimi fizik i viktims). Si
dhun konsiderohet edhe prdorimi i hipnozs ose mjeteve
t tjera joshse, me qllim q dikush kundr vullnetit t tij
t vihet n gjendje t pavetdijshme ose t paaftsohet
pr rezistenc (neni 107 par. 10 t KPK). Dhuna mund t
jet e drejtprdrejt, d.m.th. e ndrmarr ndaj personit q

1384

detyrohet pr ndonj veprim ose e trthort, kur ajo

aplikohet ndaj t afrmeve t tij.
Kanosja sht vnia n dukje e ndonj t keqeje nj
personi t caktuar. Kanosja, pr t qen juridikisht
relevante n kuptim t ksaj vepre penale, duhet t jet
serioze. Serioziteti i kanosjes mohet n baz t t gjitha
rrethanave t rastit konkret, si jan: mnyra e kanosjes,
intensiteti i kanosjes, prjetimi i kanosjes nga ana e
personit t cilit i sht drejtuar, vendi dhe koha e
kanosjes etj. Nuk sht me rndsi nse personi q ka
kanosur ka pasur qllim real pr ta realizuar kanosjen,
pastaj nuk sht e rndsishme se pr far lloji t
kanosjes bhet fjal. Te kjo vepr penale nuk do t thot
q t bhet fjal pr t ashtuquajturn kanosje e cilsuar
kanosje pr sulm mbi jetn a integritetin trupor, ndonse
kanosja mund t manifestohet edhe n at mnyr.
Shprehja forma t tjera t detyrimit prfshin n vete edhe
forma t tjera t ndikimit detyrues n lirin e vendosjes,
prkatsisht vullnetin e dshmitarit apo t ekspertit
prkitazi me dhnien e dshmis, t cilat prmbajtsisht
nuk jan t prfshira n shprehjet dhun dhe kanosje t
sqaruar m sipr.
Mnyra vijuese e detyrimit pr dhnien e dshmis s
rreme sht premtimi i dhuratave apo fardo prfitimi
tjetr. Premtimi i dhurats a fardo prfitimi tjetr
qndron n shprehjen e vullnetit t kryersit q dshmitarit
apo ekspertit ti bj dhurat a fardo prfitimi tjetr,
nse dshmitari ose eksperti japin dshmi t rreme.
Dhurata paraqet prfitim t caktuar pasurore q jepet pa
kompensim; mund t bhet fjal pr valut vendore apo t
huaj, pr ar, metale t tjera fisnike, letra me vler,
prkatsisht fardo sendi q ke vler pasurore. Objekt
premtimi i dhuratave mund t jet edhe paluajtshmria,
(p.sh., toka, banesat, lokal afarist etj.). Me shprehjen
prfitim tjetr nnkuptojm para se gjithash nj prfitim
jopasuror, por mund t bhet fjal edhe pr prfitimin q
nuk paraqet dhurat n kuptimin e drejt t fjals, p.sh.,
pr dhnien e koncesioneve pr kryerjen e punve t
caktuara pa procedur t parashikuar ligjore, pr punsim
pa i plotsuar kushtet e konkursit etj. Sipas rregullit, vlera
e dhurats, prkatsisht vlera e fardo prfitimi tjetr nuk

1385

sht relevante pr ekzistimin e veprs penale. Pr

shprehjen dhurat e premtuar apo fardo prfitimi tjetr
do t bhet fjal hollsisht me rastin e komentimit t
veprs penale t marrjes s ryshfetit, (neni 343 i KPK),
prkatsisht dhnia e ryshfetit, (neni 344 i KPK).
N rast se detyrimi pr dhnien e dshmis s rreme nuk
sht kryer n ndonjrn nga mnyrat e prcaktuara m
lart nuk do t bhet fjal pr kt vepr penale, por me
plotsimin e kushteve t tjera do t bhej fjal pr veprn
penale t nxitjes pr kryerje t veprs penale t dhnies s
deklarimit t rrem t parashikuar nga neni 307 t KPK.
Detyrimi pr t dhn dshmi t rreme duhet t kryhet
ndaj dshmitarit ose ekspertit, dhe dshmia e rreme e
dshmitarit dhe ekspertit duhet t jet dhn: n
procedurn gjyqsore, kundrvajtse, administrative, n
procedurn para noterit publik apo n procedurn
disiplinore.
Veprn penale mund t kryej do person, (delicta
communia).
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar nj form e posame e
ksaj vepre penale, e cila konsiston n pengimin apo
vshtirsimin e t provuarit n procedurn gjyqsore,
kundrvajtse, administrative, n procedurn para noterit
publik a n procedurn disiplinore, me dmtimin,
asgjsimin apo brjen t paprdorshm t dokumentit t
huaj q shrben pr t provuar, (por jo edhe t prons s
huaj, q sht prdorur gabimisht n kt paragraf)
Veprim i kryerjes s veprs sht fshehja, dmtimi,
asgjsimi apo brja i paprdorshm i objektit apo
dokumentit t huaj q shrben pr t provuar nj fakt,
(prkitazi me pronn dhe kufirin administrativ, u dhan
sqarime n fillim t komentit).
Shprehja dokument sipas nenit 107 t KPK do t thot do
send (objekt) i prshtatshm ose i caktuar q shrben si
prov e ndonj fakti prkats pr marrdhniet juridike.
N kuptim t ksaj vepre penale, shprehja objekt prfshin
do send q mund t shrbej si prov pr t provuar

1386

ndonj fakt n procedurn gjyqsore, kundrvajtse ose

disiplinore. Ai mund t jet, p.sh., paraja e rreme, pushka
me t ciln sht kryer vepra penale e vrasjes etj. sht e
domosdoshme q t bhet fjal pr objektin q nuk sht
pron e kryersit, por ai duhet t jet i huaj. Kjo vepr
penale do t ekzistonte edhe sikur objekti a dokumenti t
jen n bashkpronsi ose pron e prbashkt.
Fshehja paraqet vendosjen e dokumentit ose sendit t huaj
n nj vend t fsheht dhe t paarritshm, vendosja e
dokumenti dhe sendit t huaj te nj person tjetr etj.
Shprehja fshehje prfshin edhe rastet kur kryersi, me
gjith krkesn e organeve q zhvillojn procedurn, nuk
e dorzon dokumentin dhe sendin e krkuar si dhe rastet
kur pengon, pamundson kqyrjen e dokumentit, sendit.
Me asgjsim t sendit ose dokumentit nnkuptojm
ndrmarrjen e fardo veprimi me t cilin dokumenti ose
sendi asgjsohet, ashtu q ai m fare nuk ekziston, (p.sh.,
djegia
e dokumentit t caktuar) ose ndrmarrja e
veprimeve t tilla me t cilat dokumenti ose sendi
dmtohet n at mnyr apo at mas saq m nuk i ka ato
cilsi q i ka pasur dhe pr kt shkak ai sht br
plotsisht i paprdorshm pr qllimin pr t cilin ka qen
i destinuar, (p.sh., derdhja e prbrjes (preparatit) kimik,
me t cilin asgjsohet apo fshihet teksti i dokumentit t
caktuar), ndrsa me dmtim nnkuptojm nj cenim t till
t prmbajtjes s dokumentit ose t sendit q shkakton
asgjsimin e pjesshm t tij, ashtu q vlera prdoruese e
tij sht e vogl. Dmtimi, prkatsisht brja e
paprdorshme e dokumentit dhe sendit sht juridikisht
relevante n kuptim t ksaj vepre penale, nse sht e
karakterit t till q pjesrisht apo plotsisht pamundson
prdorimin e tyre n procedurn e t provuarit.
Paragrafi 3.
Objekt i veprs penale t parashikuar nga paragrafi 3, e
cila ndshkohet me dnim t njjt sikurse edhe vepra
penale e parashikuar nga paragrafi 1, mund t jen: guri
kufitar q kufizon paluajtshmrit, (dhe jo kufiri
administrativ, si thuhet gabimisht n paragrafin 3),

1387

shenjat matse t toks apo shenjat e tjera mbi pronsin a

mbi t drejtn e prdorimit t ujit.
Veprimi i kryerjes i parashikuar nga ky paragraf mund t
qndroj jo vetm n ndrrimin e paautorizuar t gjendjes
ekzistuese t shenjave t prmendura, por edhe n
vendosjen pa t drejt e shenjave t tilla q nuk kan
ekzistuar m par, me t cilat kryersi dshiron t krijoj
prov t rreme lidhur me marrdhniet pronsore-juridike
te paluajtshmrit apo t drejtn e prdorimit t ujit. Sipas
aktgjykimit t Gjykats s Qarkut Nish, Ap.nr.797/76,
vepra penale e pengimit t t provuarit sht e konsumuar
kur i akuzuari, me qllim q t vshtirsoj t provuarit n
kontest civil, ka hequr piketat q i kishte vendosur
eksperti gjeometr, me qllim t shnimit t vijs kufitare
t kantierit t ndrtimit.
Edhe veprat penale t parashikuara nga paragraft 2 dhe 3
mund t kryhen vetm me dashje t drejtprdrejt,
veanrisht kryersi duhet t jet i vetdijshm se bhet
fjal pr nj dokument t huaj. Prpos ksaj, ai duhet t
veproj me qllim q me veprimin e tij t pengoj ose t
vshtirsoj t provuarit n nj procedur konkrete. Nuk
sht e domosdoshme q ky qllim edhe t jet realizuar.
Vepra penale do t ekzistoj edhe kur kryersi nuk ka
mundur ta realizoj qllimin e tij, d.m.th., edhe pse ai me
veprimin e tij ka dshiruar ta pengoj apo ta vshtirsoj t
provuarit, megjithat faktet kontestuese jan provuar n
baz t provave t tjera, (p.sh., teksti i dokumentit q sht
br i paprdorshm sht lexuar me ndihmn e ekspertit
etj.).
Nse veprn penale t parashikuar nga paragrafi 2 i ktij
neni e kryen personi zyrtar prmes keqprdorimit t
detyrs s tij zyrtare, do t bhet fjal pr veprn penale t
falsifikimit t dokumentit zyrtar t parashikuar nga neni
348 par. 2 i KPK.
Nga praktika gjyqsore
Ka kryer vepr penale t pengimit t t provuarit n
bashkim me veprn penale t rrezikimit t siguris s
trafikut publik t parashikuar nga neni 168 par. 4 t LPKr.
drejtuesi i kamionit, i cili, pas aksidentit t trafikut q e ka

1388

shkaktuar vet, nga takografi ka hequr folin e tij me

qllim q t bj t pamundur vrtetimin e shpejtsis s
lvizjes s kamionit n momentin e shkaktimit t
aksidentit. N arsyetimin e aktgjykimit vihet n dukje se
nuk ka asnj mdyshje se fshehja e folis s takografit pas
aksidentit t trafikut paraqet vepr penale t pengimit t t
provuarit, parashikuar nga neni 187 par. 1 t LPKr, n
bashkim me veprn penale t rrezikimit t trafikut publik
t parashikuar nga neni 168 par.4. t LPKr, ngase nuk ka
asnj baz konsumimi, meq bhet fjal pr dy vepra
penale me objekt t ndryshm t mbrojtur.
(Gjykata e Qarkut Slavonska Pozhega, Ap.nr.440/89 dat
23.10.1989).
Friksimi gjat procedurs penale pr krimin e
organizuar
Neni 310
Kushdo q prdor dhun, krcnim pr prdorimin e
dhuns ose ndonj mnyr tjetr t detyrimit, duke i
premtuar dhurat apo ndonj prfitim tjetr pr t
nxitur personin tjetr t prmbahet nga dhnia e
deklarats ose pr t dhn deklarat t rreme ose t
mos jap informacione t vrteta pran organeve
policore, prokurorit publik apo gjyqtarit, kur
informacionet e tilla ndrlidhen me kryerjen e krimit
t organizuar nga neni 274, dnohet me gjob deri n
125.000 euro dhe me burgim prej katr deri n shtat
vjet.
Sa i prket ktij neni, vlejn t njjtat komente t dhna n
paragrafin 1 t nenit 309, (pengimi i t provuarit), nga se
veprimet e kryerjes jan t njjta, me prjashtim t faktit
se, sipas ktij neni, vepra penale e pengimit t t provuarit
ka t bj me veprat penale q ndrlidhen me krimin e
organizuar t parashikuar nga neni 274 t ktij Kodi.
Mirpo konsiderojm se nuk ka pasur nevoj t vihet nn
norm t posame, por sht dashur t jet e parashikuar
si dispozit cilsuese e nenit 309, pr faktin se, edhe pse

1389

sht emrtuar ndryshe nga neni 309, edhe ktu kemi t

bjm me pengim t t provuarit.
Shkelja e fshehtsis s procedurs
Neni 311
Kushdo q pa autorizim tregon informata pr t cilat
sht njoftuar n procedurn gjyqsore, n procedurn
kundravajtse, administrative
ose n procedurn
parlamentare hetimore t Kuvendit t Kosovs, q,
sipas ligjit, nuk duhet zbuluar apo ato me vendim t
gjykats a t organit kompetent jan shpallur si
fshehtsi, dnohet me gjob ose me burgim deri n nj
vit .
Nj nga parimet themelore t procedurs gjyqsore dhe
t procedurave t tjera sht parimi i publicitetit t
procedurs. Ky parim siguron q publiku t informohet pr
rrjedhn e procedurs dhe vendimin q sht marr n
procedur, gj q paraqet edhe nj lloji kontrolli t
shoqris mbi punn e gjykatave dhe organeve t tjera.
Mirpo, n situata t caktuara arsyet e efikasitetit t
zbatimit t procedurs, si jan arsyet morale, siguria e
shtetit etj., imponojn kufizimin e parimit t publicitetit,
prkatsisht ruajtjen e fshehtsis s procedurs. Me kt
vepr penale jan sanksionuar veprimet t cilat paraqesin
cenim t fshehtsis s procedurs gjyqsore,
kundravajtse, administrative apo procedurs parlamentare
hetimore t Kuvendit t Kosovs.
Vepra penale qndron n zbulimin e paautorizuar t t
dhnave dhe fakteve, t cilat sipas ligjit nuk bn t
publikohen apo t cilat, me vendim t gjykatave apo
organeve t tjera kompetente t Republiks s Kosovs,
jan shpallur fshehtsi.
Prmbajtja e t dhnave mund t jet e ndryshme. M
s shpeshti bhet fjal pr ndalesn e publikimit t t
dhnave q paraqesin fshehtsi sipas ligjit, por mund t
bhet fjal edhe pr t dhnat q jan shpallur fshehtsi n
baz t vendimit gjyqsor apo vendimit t organeve
kompetente t institucioneve t Republiks s Kosovs.
P.sh., me dispozitat e nenit 329 t KPPK parashikohet q

1390

nga fillimi e deri te prfundimi i shqyrtimit gjyqsor, trupi

gjykues, me propozim t palve ose sipas detyrs zyrtare,
por gjithnj pas dgjimit t tyre, mund t prjashtoj
publikun gjat gjith shqyrtimit gjyqsor ose nga nj pjes
e tij, kur kjo sht e nevojshme pr ruajtjen e fshehtsis
zyrtare, ruajtjen e informacionit t fsheht q do t
rrezikohej nga shqyrtimi i hapur, ruajtjen e rendit dhe
respektimin e ligjit, mbrojtjen e jets personale ose
familjare t t akuzuarit, t dmtuarit ose t pjesmarrsve
t tjer n procedur, mbrojtjen e interesit t fmijve ose
mbrojtjen e t dmtuarve ose t dshmitarve, si
parashikohet n kapitullin XXI t ktij Kodi.
Veprim kryerjes s veprs penale sht zbulimi i t
dhnave dhe fakteve t cilat nuk bn t publikohen,
prkatsisht q jan shpallur fshehtsi. Zbulim do t thot
njoftimi i personave t tjer pr prmbajtjen e t dhnave a
fakteve t cilat jan shpallur fshehtsi. Zbulimi mund t
bhet n mnyra t ndryshme, si p.sh., duke treguar me
goj, duke njoftuar me shkrim, duke drguar letra, porosi,
me post elektronike etj.
N teori dhe praktik paraqiten dilema se a do t
konsumohej kjo vepr penale kur organi kompetent nuk ia
ka trhequr vrejtjen personit t caktuar se ajo q ka
msuar gjat procedurs paraqet fshehtsi. Mbizotron
qndrimi se personi i cili ka zbuluar fshehtsin ka
konsumuar kt vepr penale edhe kur nga organi
kompetent, q ka zhvilluar procedurn, nuk i sht
trhequr vrejtja pr nj gj t till, nse ai personi ka
ditur se po publikonte dika q sipas ligjit nuk bn t
publikohet dhe q me vendim t organit kompetent sht
shpallur fshehtsi.
Kusht pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht se
duhet t bhet fjal pr t dhna dhe fakte t njohura n
procedurn gjyqsore, kundrvajtse, administrative apo
procedurn parlamentare hetimore t Kuvendit t Kosovs.
Si rregull, bhet fjal pr personat t cilt, si subjekte
procedurale, marrin pjes n nj procedur t caktuar, por
mund t bhet fjal edhe pr persona t tjer q
prezantojn gjat veprimeve t caktuara n procedur,
(praktikant gjyqsor, puntor shkencor etj).

1391

Gjithashtu ka pasur dilema edhe lidhur me at se kt

vepr penale a mund t kryej edhe personi i cili pa
autorizim ka shqyrtuar shkresat e lnds dhe ka ardhur
deri te t dhnat q kan qen fshehtsi dhe, i vetdijshm
se po vepron n kundrshtim me ligjin, i ka publikuar ato,
por ka dominuar qndrimi se edhe n nj rast t till kjo
vepr penale sht konsumuar.
Q t bhet fjal pr kt vepr penale sht e nevojshme
q zbulimi i t dhnave dhe fakteve t caktuara t bhet pa
autorizim. N rastet e jashtzakonshme nuk do t
ekzistonte kundrligjshmria edhe po qe se kto t dhna
jan publikuar, ps.h., n rast t nevojs ekstreme. Elementi
i kundrligjshmris
prmbahet shprehimisht n
prshkrimin ligjor t veprs penale, prandaj nuk do t
bhet fjal pr kt vepr penale, nse ka ekzistuar baza
ligjore pr tregimin e ktyre t dhnave t fshehta. Nse
dika sht shpallur fshehtsi me vendim t
kundrligjshm t gjykatave t Republiks s Kosovs apo
institucioneve t saj, p.sh., kur n mnyr t
kundrligjshme sht prjashtuar publiku nga shqyrtimi
gjyqsor, ather kjo vepr penale nuk do t konsumohej.
Gjithashtu edhe me pushimin e arsyeve pr fshehtsi t t
dhnave dhe fakteve t caktuara, nuk do t ekzistonte kjo
vepr penale edhe sikur t dhnat e tilla t jen br
publike nga dikush, p.sh.,nse disa t dhna jan shpallur
fshehtsi deri n nj koh t caktuar, (p.sh., deri sa t
zhvillohen hetimet, ndrsa hetimet kan prfunduar dhe
sht ngritur akuza).
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje (dolus).
Dashja prfshin edhe dijenin se po zbulohen t dhnat pr
t cilat sht msuar n procedurn gjyqsore,
kundrvajtse, administrative , t cilat t dhna, sipas
ligjit, nuk bn t publikohen apo t cilat jan shpallur
fshehtsi.
Rebelimi i personave t privuar nga liria
Neni 312
(1)Kushdo q nga institucioni ku gjendet n
paraburgim n baz t vendimit t ligjshm mbi

1392

privimin nga liria organizon rebelimin e personave t

privuar nga liria , me qllim q t lirohen me dhun
ose s bashku t sulmojn personat zyrtar n at
institucion apo me dhun ose kanosje serioze se do t
prdorin dhun me qllim q ti detyrojn personat e
till zyrtar t veprojn apo t mos veprojn n
kundrshtim me detyrn e tyre dnohen me burgim
prej gjasht muajve deri n tri vjet.
(2) Pjesmarrsi n rebelim nga paragrafi 1 i ktij neni
dnohet me burgim prej tre muajve deri n nj vit .
(3) Nse kryersi i veprs penale nga paragrafi 1 ose 2 i
ktij neni heq dor vullnetarisht nga rebelimi para se
t ket ushtruar dhunn apo kanosjen serioze , gjykata
mund ta liroj nga dnimi.
(4) Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
sht kryer me prdorimin e dhuns, kryersi dnohet
me burgim prej gjasht muajve deri n pes vjet.
Objekt i mbrojtur i ksaj vepre penale sht ruajtja e
rendit dhe disiplins n institucionet prkatse
ndshkuese-korrektuese, n t cilat personat e dnuar
mbajn dnimin me burgim apo me burgim afatgjat ose
n t cilat gjenden n paraburgim apo mbi ndonj baz
tjetr u sht hequr liria. Me kt dispozit sigurohet
ushtrimi i papenguar i detyrs i personave zyrtar dhe
personave t tjer q punojn n institucionet e
prmendura, prkatsisht pengimin e ikjes e personave t
privuar nga lira.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person t
cilit i sht hequr lira n baz t ligjit. Nuk do t bhet
fjal pr kt vepr penale, nse ndonj personi i sht
marr liria n mnyr t paligjshme. Vetdija pr heqje t
kundrligjshme t liris duhet t ekzistoj n kohn e
kryerjes s veprs, n kohn e kryerjes s rebelimit dhe
nse pr privimin e kundrligjshm nga liria sht msuar
pasi q sht kryer rebelimi, do t ekzistonte kjo vepr
penale.
Ekziston nj rreth i gjer i personave q mund ta
kryejn kt vepr penale. Ata jan n radh t par
persona q jan duke vuajtur dnimin me burgim, me
burgim afatgjat apo dnimin me burgim pr t mitur n

1393

baz t vendimit t plotfuqishm, personat q gjenden n

paraburgim, personat q jan duke vuajtur dnimin q
atyre u sht shqiptuar n procedurn kundrvajtse.
sht qndrim i prgjithshm q statusin e personave
q u sht hequr liria, n kuptim t ktij inkriminimi, e
kan edhe personat ndaj t cilve aplikohen masa t
natyrs institucionale, (trajtimit t detyrueshm psikiatrik
me ndalim
neni 16. T Rregullores Ku Prfshihen
Kryers Me rregullime Mendore, , trajtimi me an t
rehabilitimit t detyrueshm i personave t varura nga
droga ose alkooli neni 77 i KPK) si dhe personat ndaj
t cilve jan aplikuar masa edukuese institucionale 27,28
dhe 29, Kodit T Drejtsis Pr T Mitur ).
Vepra penale qndron n bashkimin e personave q u
sht hequr liria n baz t ligjit me persona t tjer me
qllim t lirimit t dhunshm apo me qllim t sulmit t
prbashkt mbi personat t cilve u sht besuar
mbikqyrja apo me qllim q ata persona, me prdorim t
dhuns apo kanosjes, ti detyrojn kta t fundit t
veprojn a t mos veprojn n kundrshtim me detyrimet e
tyre.
Veprim i kryerjes s ksaj vepre penale sht tubimibashkimi, por jo do bashkim, vese ai bashkim q
karakterizohet nga nj qllimi i caktuar i veprimit.
Shprehja bashkim nnkupton nj shkall t caktuar
veprimi t prbashkt, marrveshje mes tyre, n heshtje
apo shprehimisht, e gjith kjo me qllim pr tu liruar n
mnyr t kundrligjshme. Tubimi pr ndonj qllim tjetr
nuk sht juridikisht relevant, n kuptim t ktij
inkriminimi, p.sh., tubimi si form e protests pr shkak t
kushteve jo t mira t ushqimit dhe vendosjes etj.
Tubimi, n kuptim t ktij inkriminimi, duhet t ket
karakter rebelimi. Parimisht duhet t bhet fjal pr tubim
t nj numri t madh personash. Cili numr i personave
sht i nevojshme pr tu br fjal pr kt vepr penale,
sht prcaktuar n mnyra t ndryshme n praktikn
gjyqsore dhe ai paraqet qustio facti pr do rast konkret.
Pjesmarrsit n rebelim jan t lidhur me synimin e
njjt dhe qllimin e prbashkt t tyre. Qllimi i
pjesmarrsve pr tu liruar me dhun nnkupton
vendosmrin q t prdoret dhuna.

1394

Pr ekzistimin e qllimit q bashkrisht ti sulmojn

personat t cilve u sht besuar mbikqyrja, sht e
nevojshme vendosmria pr t ndrmarr veprime t
drejtuara kundr integritetit trupor t personave zyrtar,
gj q prfshin jo vetm shkaktimin e lndimeve trupore,
por edhe keqtrajtimin, lidhjen e tyre pr tu pamundsuar
rezistencn, paaftsimi me ndonj preparat kimik etj. Nj
form tjetr e qllimit t kundrligjshm mund t
qndroj n at q me dhun apo me kanosje t
prdorimit t drejtprdrejt t dhuns ti detyrojn
personat t cilt kryejn mbikqyrjen, q t veprojn apo
t mos veprojn n kundrshtim me detyrimet e tyre, q
do tu mundsonte ikjen e personave t cilve u sht
hequr liria, (p.sh., dorzimi i elsave, lnia n dispozicion
e mjeteve transportuese, mundsimi i prdorimit t
mjeteve t komunikimit, telefonit etj., dorzimi armve
nga personat q kryejn mbikqyrjen, shkyja e alarmit
dhe pajisjeve t sigurimit, hapja e lokaleve t mbyllura
etj.). Dhuna dhe kanosja, n nj situat t ktill duhet t
jet e drejtuar kundr personave zyrtar dhe jo kundr
sendeve.
Vepra penale do t konsiderohet e kryer kur
pjesmarrsit n rebelim jan tubuar dhe ndaj personave t
tret kan manifestuar dshirn e tyre pr realizimin e nj
apo t m shum qllimeve t kundrligjshme t theksuara
n ligj. Pr ekzistimin e veprs penale nuk sht i
domosdoshm realizimi i qllimeve t synuara; vepra do t
ekzistonte edhe kur nuk ka ndodhur ikja e personave t
cilve u sht hequr liria, kur nuk ka ndodhur sulmi i
personave nn mbikqyrjen e t cilve ata jan, por edhe
n rastet kur personat t cilt kryejn mbikqyrjen nuk
jan detyruar q n kundrshtim me detyrat e tyre t
ndrmarrin apo t mos ndrmarrin nj veprim t caktuar.
Paragrafi 1.
Kryers i veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1
sht vetm organizatori i nj rebelimi t till, d.m.th.,
vetm ai q ka organizuar personat t cilve n baz t
ligjit u sht hequr liria t tubohen me qllim t krijimit t

1395

mundsis s lirimit nga institucioni i burgut n mnyr t

kundrligjshme, duke e prdorur dhunn apo kanosjen.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar se kt vepr penale
e kryejn t gjith personat q marrin pjes n rebelim, me
qllim q me dhun a me kanosje t lirohen nga burgu apo
me qllim q, duke ushtruar dhun a kanosje, ti detyrojn
personat zyrtar t veprojn ose t mos veprojn n
kundrshtim me detyrat e tyre. Sipas paragrafit 2, do
pjesmarrs n rebelim konsiderohet si kryers i ksaj
vepre penale. Ktu bhet fjal pr veprn penale t
bashkkryerjes s domosdoshme, sepse kjo vepr penale
nuk mund t kryhet vetm nga nj person.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 t ktij neni sht parashikuar nj
dispozit e karakterit kriminalo-politik, sipas t cils, nse
organizatori ose pjesmarrsi i rebelimit heq dor
vullnetarisht para se t ket ushtruar dhun a kanosje
serioze, gjykata mund ta liroj nga dnimi.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht parashikuar forma e rnd e ksaj
vepre penale, e cila konsiderohet se ekziston n rastet kur
pjesmarrsit n rebelim ushtrojn dhunn. Rrethan
rnduese e ksaj forme t veprs penale sht prdorimi i
dhuns .
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje.
Konsiderojm se ky nen do nj riformulim t ri pr kto
arsye:
S pari, n paragrafin 1 sht prdorur shprehja kushdo
q nga institucioni ku gjendet n paraburgim. Sipas ktij
formulimi del se kt vepr mund ta kryejn vetm
personat e ndodhur n paraburgim, ndrsa synimi i
ligjdhnsit nuk ka qen kjo, pr faktin se, si u paraqit
m lart, rrethi i personave q mund ta kryejn kt vepr
penale sht shum m i gjer, d.m.th., at mund ta kryej

1396

do person t cilit me nj vendim t ligjshm i sht hequr

liria, pra jo vetm personat e ndodhur n paraburgim.
S dyt, konsiderojm se paragrafi 3 nuk duhet t
ekzistoj fare ose ai duhet t riformulohet, sepse, si u
paraqit m lart, kjo vepr penale konsumohet me vet
organizimin e rebelimit, (par. 1), dhe me vetm
pjesmarrjen n rebelim, (par. 2) edhe nse nuk sht
prdorur fare dhuna e as kanosje, po synimi ka qen i
till, prandaj kshtu si sht, ai do t jet nj paragraf
gjithmon i pazbatueshm, sepse shtja nse do ta
prdor dhunn dhe kanosjen dikush nga t rebeluarit
sht hipotetike dhe prderisa dhuna dhe kanosja nuk
prdoret (par. 3), ajo vetm mund t supozohet. Pra,
shtrohet pyetja se si mund ta dim ne se dikush kishte
ndrmend ta prdorte dhunn a kanosjen por hoqi dor
vullnetarisht prej saj?! Do t ishte e logjikshme t
ekzistonte nj dispozit e till po t thuhej se kryersi i
veprs penale nga paragrafi 1 i ktij neni, i cili n thirrje
t personit zyrtar, heq dor nga tubimi mund t lirohet
nga dnimi dhe assesi kshtu si ekziston tani. Edhe n
aspektin e renditjes ky paragraf duhet t jet i fundit e jo
si sht tani (paragraf 3).
Arratisja e personit t privuar nga liria
Neni 313.
Kushdo q, duke prdorur dhunn apo kanosjen se
menjher do ta sulmoj jetn a trupin e ndonj
personi, arratiset nga institucioni ndshkimor apo
qendra e paraburgimit, dnohet me burgim prej tre
muajve deri n pes vjet.
Me kt dispozit si vepr penale sht parashikuar
ikja nga qendra e paraburgimit apo nga institucioni
ndshkimor e personit t cilit i sht hequr liria, n rast se
ikja sht kryer me prdorim t dhuns ose t
ashtuquajturs kanosje e cilsuar.
Veprimi kryerjes s veprs penale sht ikja e personit
q sht privuar nga liria.
Vet shprehja ikje nnkupton vetlirimin, largimin
arbitrar nga institucioni i burgut apo nj institucion i

1397

ngjashm, prkatsisht ndrprerja e gjendjes n t ciln

sht hequr liria. Mirpo, pr kt inkriminim nuk sht
relevante do ikje, por vetm ajo ikje n t ciln kryersi
ka prdorur dhunn a kanosjen se do t sulmoj
drejtprsdrejti jetn ose trupin. Dhuna duhet t jet
prdorur ndaj personave, pra nuk sht e mjaftueshme
shprehja e dhuns ndaj sendeve. Pr ekzistimin e veprs
penale nuk sht e domosdoshme q dhuna t jet prdorur
vetm ndaj personave q ushtrojn mbikqyrjen ndaj
personave t privuar nga liria, (gardianve, edukatorve
etj.), por dhuna mund t prdoret edhe ndaj personave t
tjer, p.sh,, ndaj t burgosurve t tjer, ndaj vizitorve t
burgjeve, ndaj personave q rastsisht jan gjendur n
burg etj. Dhuna mund t shprehet n mnyra t ndryshme,
p.sh., me shkaktim t lndimeve trupore, rrmbim t
armve, keqtrajtim fizik etj.
Kur bhet fjal pr kanosjen, duhet t kemi t bjm
me t ashtuquajturn kanosje t cilsuar, e cila nuk
qndron n vnien n dukje tjetrit t fardo t keqeje,
por vetm me kanosje pr sulm t drejtprdrejt ndaj jets
dhe trupit qoft ndaj personit q i drejtohet ajo, qoft ndaj
ndonj personi tjetr. Karakteristik e ksaj kanosjeje
sht ajo se personit tjetr i bhet i qart sulmi i
drejtprdrejt dhe i menjhershm. Sikundr te aplikimi i
dhuns, ashtu edhe n kt rast, kanosja nuk duhet t
kufizohet vetm te personi t cilit i sht besuar
mbikqyrja ndaj personave t cilve u sht hequr liria.
Nse kryersi nuk e ka prdorur dhunn, prkatsisht
kanosjen pr qllimin e theksuar m sipr, ather nuk do
t bhet fjal pr kt vepr penale. Kshtu, p.sh., ikja nga
burgu me prerjen e shufrave t metalit t dritareve t
lokalit t burgut, hapja e tunelit, kalimi i murit, elja e
vrims n mure apo ikja me zhdrvjelltsi, (fshehja n
automjetin i cili po largohej nga institucioni i burgut,
furnizimi me leje t rreme pr dalje nga institucioni etj.),
nuk do t kishte t bnte me kt vepr penale.
Formulimi ligjor i ktij neni krijon dilema rreth asaj se
a jan realizuar ose jo elementet e ksaj vepre penale nse
personi i privuar nga liria ka ikur kur sht gjendur jasht
institucionit ndshkues-korrektues, p.sh., gjat transportit
pr n gjykat, m,e rastin e vizits mjeksor etj. Me

1398

gjith ekzistimin e edhe t mendimeve t kundrta, arsyet

kriminalo-politike shkojn n favor t qndrimit se edhe
n situatat kur kryersi me prdorimin e dhuns apo
kanosjes ik nga lokalet e hapura, (i ndodhur edhe jasht
institucionit t burgut), jan konsumuar elementet e ksaj
vepre penale.
Vepra konsiderohet se sht kryer kur kryersi ia ka
arritur t ik. Ikja quhet e suksesshme vetm ather kur
kryersi sht larguar nga mbikqyrja e personave t
cilve u ishte besuar mbikqyrja e tij. Ai do t ishte
momenti kur kryersi ndodhet jasht institucionit,
prkatsisht vendit ku ka qen i privuar nga liria, (ka
kaluar mbi murin me t cilin ka qen i rrethuar institucioni
i burgut). Nuk konsiderohet ikje n kuptim t ktij
inkriminimi, nse personi i privuar nga liria sht fshehur
brenda institucionit ndshkues- korrektues, edhe po qe se
fshehja ka zgjatur relativisht shun.
Nse personi i privuar nga liria, me rastin e ikjes duke
prdorur dhunn ndaj ndonj personi, ka kryer ndonj
vepr t rnd penale, (p.sh., lndim t rnd trupor a
vrasje), do t ekzistonte bashkim i ktyre veprave penale e
nse bhet fjal pr nj vepr penale t leht, (p.sh.,
lndim i leht trupor), sipas parimit t inkluzionit, do t
ekzistonte vetm vepra penale e ikjes s personave t
privuar nga liria.
Ndrmjet ksaj vepre penale dhe veprs penale t
shtrngimit, (neni 160), ekziston bashkimi fiktiv, prandaj
kryersi, nisur nga parimi i specialitetit , do t prgjigjej
vetm pr veprn penale t ikjes s personave t privuar
nga liria.
Pjesmarrsi n rebelimin e personave t privuar nga
liria, i cili me prdorimin e dhuns a kanosjes ia arrin t
ik, do t jet prgjegjs pr veprn penale t rebelimit t
personave t privuar nga liria, parashikuar nga neni 312
par. 4 t KPK.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm
personi t cilit i sht hequr liria.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje.
Nga praktika gjyqsore

1399

N veprn penale t arratisjes s personave t cilve u

sht hequr liria t parashikuar nga neni 287 i LPS,
prfshihen edhe elementet e veprs penale t pengimit t
personit zyrtar n kryerjen e veprimeve zyrtare t
parashikuar nga neni 289 par. 3 t LPS, kur dhuna dhe
kanosja kryhen ndaj personit zyrtar,
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut Nish, Ap.17/81).
Kur i akuzuari q ndodhet n vuajtje t dnimit me
burgim e ka goditur rojn dhe e ka rrzuar, pastaj ka
krcyer rrethojn e telit dhe sht larguar, ai sht
arratisur nga vuajtja e dnimit me prdorim t dhuns dhe
n kt mnyr ka kryer veprn penale t arratisjes s
personit t privuar nga liria t parashikuar nga neni 210 .
t LPS,
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut Beograd, Ap.nr.1298/99,
dat 15.7.1999).
Mundsimi i arratisjes s personit t privuar
nga liria
Neni 314
(1) Kushdo q duke prdorur dhunn, kanosjen pr
prdorimin e dhuns, mashtrimin apo n fardo
mnyre tjetr mundson arratisjen e personit i cili n
baz t ligjit sht privuar nga liria, dnohet me
burgim prej tre muajve deri n pes vjet.
(2) Nse veprn nga paragrafi 1 i ktij neni e kryejn
s bashku m shum se nj person, ata do t dnohen
me burgim prej nj deri n tet vjet.
Kjo vepr penale paraqet nj form t posame t veprs
penale t parashikuar nga neni 305 i KPK dhnia e
ndihms kryersve pas kryerjes s veprave penale, por
ktu sht parashikuar si vepr penale e pavarur dhnia e
ndihms pr arratisje personit t cilit i sht hequr liria n
baz t ligjit. Veprim kryerjes sht mundsimi i arratisjes
personit t cili i sht hequr liria n baz t ligjit.
Mundsimi i arratisjes mund t kryhet n mnyra t
ndryshme/ Ligjdhnsi i prmend disa nga mnyrat e

1400

mundshme q jan: prdorimi i dhuns, kanosjes,

mashtrimit. Vepra mund t kryhet edhe me fardo
veprimi tjetr, (fardo mnyre tjetr) me t ciln
mundsohet arratisja e ndonj personi, p.sh., sjellja e
mjetit pr prerjen e shufrave n lokalin e mbyllur personit
t privuar nga liria, dhnia e elsave, sjellja e litarit pr
arratisje nprmjet murit, mihja e tuneleve t fshehta etj.
Veprn penale e kryen kushdo q me dhun, kanosje,
mashtrim a n ndonj mnyr tjetr i mundson arratisjen
personit t cilit i sht hequr liria n baz t ligjit.
Dhuna sht prdorimi i forcs fizike ndaj ndonj personi
me qllim t mposhtjes s rezistencs; dhuna ekziston
edhe n rastin kur nuk ka veprim direkt fizik mbi
viktimn, por jan ndrmarr veprime t asaj natyre q te
viktime prodhojn efekte fizike, duke i prjetuar ato si nj
t keqe trupore, si detyrim fizik, (p.sh. gjuajtja dhe goditja
me predha e gomave t veturs pr ta detyruar drejtuesin
ta ndaloj automjetin ose veprime t caktuara mbi t
afrmit e personit). Dhuna absolute, (vis absoluta),
ekziston ather kur dhuna sht e nj intensiteti t till q
prjashton do rezistenc, kur sht e paprballueshme,
ndrsa dhuna komplusive (vis complusiva) ekziston kur
dhuna e prdorur sht e till q i l mundsi viktims t
mos i nnshtrohet kryersit; ajo sht dhun me efekt
trupor, fizik me t cilin dshirohet q viktima t orientohet
n nj drejtim t caktuar, ( p.sh..mundimi).
Si dhun konsiderohet edhe hipnoza a mjetet dehse, me
qllim q dikush ,kundr vullnetit t tij, t sillet n gjendje
t pavetdijshme a t paaftsohet pr rezistenc, (neni 107
par. 10 t KPK). Dhuna mund t jet direkte e ndrmarr
ndaj personit i cili detyrohet t bj ndonj veprim apo e
trthort q prdoret ndaj t afrmeve t viktims:
prindrve, fmijve, partnerit bashkshortor, mikut etj.
sht e domosdoshme q t bhet fjal pr dhunn q ka
nj kualitet t caktuar dhuna q sht e nj intensitetit t
till q t mund ta detyroj nj person t caktuar, ndaj t
cilit sht e drejtuar, pr t ndrmarr a pr t mos
ndrmarr veprimin a durimin, me rast prshtatshmria
e dhuns vlersohet n baz t t gjitha rrethanave t rastit
dhe n baz t gjendjes psiko-fizike t personit t detyruar.

1401

Dhuna mund t prdoret si ndaj personit q kryen

mbikqyrjen, ashtu edhe ndaj personit t cilit i sht
hequr liria., por ajo mund t prdoret edhe ndaj personave
t tjer, (p.sh., t burgosurve t tjer, t paraburgosurve,
vizitorit t rastsishm t institucionit ndshkimorkorrektues etj).
Vepra penale do t ekzistoj edhe n rastet kur dhuna
sht prdorur ndaj sendeve, si jan, p.sh., thyerja e
dyerve t mbyllura, nxjerrja e rrethojs mbrojtse, rrzimi
i mureve etj.
Mundsimi i arratisjes mund t kryhet edhe nprmjet
kanosjes. Kanosja sht vnia n dijeni e ndonj t keqeje
personit tjetr. Sikundr te prdorimi i dhuns, edhe
prdorimi i kanosjes nuk sht e kufizuar vetm me
personat e punsuar n institucionin ndshkimorkorrektues ku ndodhet personi i privuar nga liria; ata mund
t jen edhe persona t tjer. Kanosja duhet t jet e nj
karakteri t caktuar; ajo duhet t jet serioze n mnyr q
te personi ndaj t cilit sht prdorur t krijoj ndjenjn e
mundsis s realizimit t kanosjes. Prmbajtja e kanosjes
te ky inkriminim nuk sht e kufizuar tek e ashtuquajtura
kanosje e kualifikuar, kanosja pr sulm mbi jetn ose
integritetin trupor. Ajo mund t qndroj edhe n vnien
n dijeni t ndonj t keqeje tjetr d.m.th., jo vetm n
sulmin mbi jetn dhe integritetin trupor t viktims.
Me mashtrim nnkuptojm veprime dhe procedura t
ndryshme me t cilat te personi i caktuar krijohet
prfytyrimi i gabuar pr ekzistimin a mosekzistimin e
fakteve t caktuara dhe n kt mnyr ai sillet n lajthim,
p.sh., prdorimi i lejes s falsifikuar pr shkuarje n
pushim t arsyeshm etj.
Q t jet fjala pr kt vepr penale sht e nevojshme q
arratisja tu mundsohet personave t cilve u sht hequr
liria n baz t ligjit. Pr shprehjen arratisje dhe heqje e
liris shih komentet nga neni 312 dhe 313 .
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
p.sh.,i burgosuri tjetr, personi i ndodhur n liri, jasht
institucionit ku gjendet personi t cilit i sht hequr liria a
personi q punon n institucionin ku gjendet personi t
cilit i mundsohet arratisja, si mund t jet, p.sh., mjeku i
burgut. Mirpo, nse arratisjen e personit t cilit i sht

1402

hequr liria n baz t ligji e ka mundsuar personi zyrtar

t cilit i sht besuar mbikqyrja e ktij personi, nuk do t
bhet fjal pr kt vepr penale, por pr veprn penale t
lirimit t kundrligjshm t personit t privuar nga liria, t
parashikuar nga neni 350 t KPK.
Pr ekzistimin e veprs penale nuk sht e rndsishme
nse personi i privuar nga liria ka kryer veprn penale t
arratisjes t parashikuar nga neni 312 t KPK. Personi i
cili e ka ndihmuar arratisjen do t prgjigjej pr kt vepr
penale edhe n rastet kur personi i privuar nga liria nuk
sht arratisur me prdorim t dhuns a kanosjes,
inkriminuar sipas ksaj dispozite.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje.
Paragrafi 2.
Forma e rnd e veprs penale ekziston nse veprn penale
e parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni e kan kryer m
shum persona, (m shum se nj person ).
Nga praktika gjyqsore
Kur i pandehuri, n baz t marrveshjes paraprake me nj
person t dnuar, e ka pranuar kt n veturn e tij, kur ai
kishte krcyer murin e shtpis ndshkuese- korrektues
dhe pikrisht n astin kur pas tij po vraponte roja e
burgut, ka realizuar t gjitha elementet e veprs penale t
mundsimit t arratisjes s personave t privuar nga liria,
parashikuar nga neni 288 par. 2 t LPS, sepse me kt i ka
afruar ndihm n nj mnyr tjetr. Prandaj pretendimet
e t pandehurit n ankes se n veprimet e tij nuk sht
prmbushur asnjri nga elementet e ksaj vepre penale, pr
faktin se ai ndaj rojs nuk ka prdorur dhun t
drejtprdrejt fizike, jan t paqndrueshme, ngase n nj
situat t ktill mosprdorimi i dhuns fizike dhe
kanosjes nuk ka kurrfar rndsie pr cilsimin juridik t
veprimeve t t pandehurit n kuptim t ksaj dispozite
ligjore, meq dhuna dhe kanosja sht nj nga alternativat
e ksaj vepre penale e ajo mund t kryhet edhe me forma
t tjera, si sht rasti konkret,
(Gjykata Supreme e Serbis Ap.nr.257/72).

1403

Mundsimi i kundrligjshm i ushtrimit t profesionit,

aktivitetit ose detyrs
Neni 315
Kushdo q i mundson
personit ushtrimin e
profesionit, aktivitetin ose detyrn, edhe pse sht n
dijeni se me aktgjykim t plotfuqishm i sht
shqiptuar dnimi plotsues i ndalimit t ushtrimit t
profesionit, aktivitetit apo detyrs s till dnohet me
burgim prej tre muajve deri n tri vjet.
Qllimi i ksaj dispozite sht sigurimi i zbatimit t
vendimeve t forms s prer, me t cilat sht shqiptuar
dnimi plotsues ndalimi i ushtrimit t profesionit,
aktiviteteve ose detyrs, ndalimi i ushtrimit t funksioneve
n administratn publike, prkatsisht sigurimi i aplikimit
t pasojave juridike t dnimit, e cila qndron n ndalesat
e prmendura.
N nenin 57 par. 1 t KPK sht parashikuar si dnim
plotsues i ndalimit t ushtrimit t profesionit, aktiviteteve
ose detyrs, e cila mund ti shqiptohet kryersit q ka
kryer vepr penale lidhur me pasurin q i sht besuar
ose ndaj t cils ka qasje n baz t profesionit, aktivitetit
ose detyrs, nse ka rrezik q ushtrimi i mtejme i
aktiviteteve t tilla ta shtyj q t kryej ndonj vepr
penale t re, duke keqprdorur profesionin, aktivitetin ose
detyrn lidhur me pasurin q i sht besuar ose ndaj t
cils ka qasje.
Vepra penale qndron n mundsimin e ushtrimit t
profesionit, aktivitetit ose detyrs ndonj personi, edhe pse
atij me aktgjykim t plotfuqishm i sht shqiptuar dnimi
plotsues.
Vepra penale mund t kryhet n mnyra t ndryshme, si
sht, p.sh., ndrmarrja e veprimeve t ndryshme me t
cilat atij i mundsohet ushtrimi i profesionit, aktivitetit ose
detyrs s ndaluar. M s shpeshti kemi t bjm me
pranimin e nj personit t till n pun, n sistemimin e tij
nga nj vend i puns prkatsisht nga nj pun n nj pun
dhe vend t puns ku ai mund ta ushtroj profesionin,
aktivitetin a detyrn e ndaluar ose zgjedhjen - emrimin e
nj personit t till n nj funksion (pozit) t caktuar.

1404

Vepra penale do t ekzistoj edhe n rast t ndrmarrjes s

veprimeve me t cilat drejtprsdrejti ndikohet te organin
kompetent, prkatsisht personi q vendos pr pranime
apo emrime q personin ndaj t cilit sht shqiptuar
dnimi plotsues ta zgjedh n nj pun t ndaluar pr t.
Kusht pr ekzistimin e ksaj vepre sht q dnimi
plotsues i nj karakteri t till t jet shqiptuar me
vendim t plotfuqishm .
Vepra penale sht kryer kur me veprimin e kryersit i
sht mundsuar ndonj personi kryerja e nj pune t
caktuar e cila sht e prfshir me ndales. Pr kt nuk
sht e nevojshme q nj person i till t ket filluar punn
e ndaluar; sht e mjaftueshme q t jen krijuar kushte
pr t,
(p.sh., sht marr vendim pr pranimin
prkatsisht sistemimin e tij n punn e caktuar).
Duke marr parasysh natyrn e veprs penale, kryersit, si
rregull, jan persona q kan autorizime t caktuara t
posame, prkatsisht persona prgjegjs apo zyrtar q
vendosin pr pranimin prkatsisht sistemimin e
puntorve n pun.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje, gj q
prfshin edhe dijenin e kryersit se po i mundson
kryerjen e ktyre punve personit t cilat ai, n baz t
vendimit t organit kompetent, ndalohet ti kryej.
Kapitulli XXVIII
VEPRAT PENALE KUNDR RENDIT PUBLIK DHE
VEPRIMEVE JURIDIKE
Pr t gjitha veprat penale t sistemuara n nj grup, e
prbashkta e tyre sht objekti grupor unik i mbrojtur.
Kjo paraqet lidhjen kohezive mes veprave t ndryshme
penale n kuadr t grupit t njjt. Ndrkaq, kur bhet
fjal pr veprat penale kundr rendit publik dhe veprimit
juridik, e vetmja karakteristik e prbashkt e tyre sht
mungesa e ktij objekti t prbashkt t mbrojtur. N kt
grup jan radhitur veprat penale me objekte t mbrojtura
m se t ndryshme, (p.sh., pengimi i personit zyrtar n
ushtrimin e detyrs zyrtare, falsifikimi i dokumentit, thirrja
pr rezistenc, pengimi i ceremonive fetare, dmtimi i

1405

varreve apo kufomave etj.), ashtu q nuk sht e mundur

t nxirret asnj unifikimin minimal pr t gjitha kto vepra
penale
prkitazi me objektin grupor t mbrojtur.
Heterogjeniteti i veprave penale t ktij grupi ka pr
pasoj at q kuptimi dhe prmbajtja e disa veprave penale
n kt rast nuk mund t caktohet edhe n pikpamje t
sistematiks s tyre n ligjin penal, gj q te veprat e tjera
jo vetm q sht e mundur, por shpesh sht edhe shum
e rndsishme. Prpos ksaj, sht e vshtir edhe
sistematika e brendshme e ktyre veprave.
Arsyet e nj strukture t ktill t ktyre veprave penale,
para se gjithash, jan t natyrs tekniko-juridike. Nuk
sht e panjohur dukuria n t drejtn penale krahasuese
q veprat e ndryshme penale, t cilat, sipas kritereve t
pranuara t klasifikimit, nuk munden t radhiten n nj
grup t caktuar, t ndahen n grupe t posame t mdha,
por heterogjene, si sht vepruar edhe n Kodin ton.
Kjo zgjidhje ka edhe ann e vet pozitive, ngase n kt
mnyr shmangemi nga krijimi i grupeve t shumta t
veprave penale numerikisht t vogla. Mirpo, kjo nuk
prjashton mundsin dhe as nevojn q ky grup i veprave
penale t ndahet n dy ose m shum grupe, si ka vepruar
Republika e Sllovenis, e cila me Ligjin Penal t saj kto
vepra i ka ndar n dy grupe: veprat penale kundr
qarkullimit juridik dhe veprave penale kundr rendit dhe
qetsis publike.
Objekt i mbrojtur i ktij grupi t veprave penale sht
rendi dhe qetsia publike. Vet shprehja rend dhe qetsi
publike sht vshtir t prcaktohet n mnyr precize.
Zakonisht me kt shprehje nnkuptojm gjendjen
ekzistuese t qarkullimit juridik dhe t siguris juridike,
prkatsisht prshtypjen e qytetarve se ekziston siguria
juridike dhe siguria personale. Rendin publik e prbjn
raportet e ndrsjella t qytetarve, t cilat jan n harmoni
me rregullat e mirsjelljes, (mbi mnyrn normale t jets)
dhe disiplinn shoqrore. Nga kjo rezulton q do vepr
penale, n nj mnyr t caktuar, rrezikon kt ndjeshmri
t siguris juridike dhe siguris personale t qytetarve.
Mirpo, pr dallim nga veprat e tjera penale me t cilat,
parimisht, rrezikohet siguria personale e personit t
caktuar e trthorazi rendi dhe qetsia publike, n

1406

prgjithsi, me veprat penale t ktij grupi para se gjithash

rrezikohet rendi dhe qetsia publike e t gjith qytetarve.
Forcimi dhe mbrojtja e rendit dhe siguris publike kan
rndsi t madhe, sepse me to lidhet drejtprdrejt realizimi
n praktik i t drejtave dhe lirive themelore t njeriut, t
sanksionuara me Kushtetut, (prof.dr.Ismet Elezi, E drejta
Penale, Pjesa e posame, Tiran, 2002).
Pengimi i personit zyrtar n kryerjen e detyrs
zyrtare
Neni 316
(1) Kushdo q me dhun apo me kanosje pr prdorim
t atastshm t dhuns pengon personin zyrtar n
kryerjen e detyrave zyrtare q bie n fushveprimin e
kompetencave t tij ose duke prdorur mjetet e njjta e
detyron at t kryej detyra zyrtare, dnohet me
burgim prej tre muajve deri n tri vjet.
(2) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
prfshin fyerjen ose keqprdorimin e personit zyrtar
apo kanosjen pr prdorimin e arms ose rezulton me
lndim t leht trupor, kryersi dnohet me burgim
prej gjasht muajve deri n tri vjet.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 ose 2 i ktij neni
sht kryer ndaj personit zyrtar gjat kryerjes s
detyrave t sigurimit publik, t siguris s Kosovs apo
t ruajtjes s rendit publik, burgosjes s kryersit t
veprs penale apo t ruajtjes s personit t privuar nga
liria, kryersi dnohet me burgim prej tre muajve deri
n pes vjet.
(4) Tentativa pr kryerjen e veprs penale nga
paragrafi 1 ose 2 i ktij neni dnohet.
(5) Nse kryersi i veprs penale nga paragrafi 1 deri
te paragrafi 3 i ktij neni sht provokuar nga veprimi
i kundrligjshm apo brutal i personit zyrtar, gjykata
mund ta liroj nga dnimi.
N ushtrimin e autorizimeve t tyre, personat zyrtar
ndrmarrin veprime t caktuara, prkatsisht jan t
detyruar t'i ndrmarrin ato veprime. Prmbajtja dhe qllimi
i veprimeve t tilla sht mjaft i ndryshm, si sht, p.sh.,

1407

ekzekutimi i vendimeve t organeve shtetrore ose

organeve t tjera, mbrojtja e interesave shoqrore ose
interesave e individit, ruajtja e rendit dhe qetsis publike,
zbulimi dhe kapja e kryersve t veprave penale,
rregullimi dhe sigurimi i trafikut etj. Ndrmarrja e
veprimeve zyrtare n mnyr t plot, efikase dhe t
ligjshme sht e rndsishme si pr shoqrin n
prgjithsi, ashtu edhe pr individin, veanrisht n ato
raste kur me veprime t tilla realizohet mbrojtja e lirive
dhe t drejtave t tyre. Prandaj kryerja normale dhe e
ligjshme e ktyre obligimeve sigurohet me masa t
ndryshme, pra edhe me masa penalo juridike. Mbrohet
para s gjithash jeta dhe integriteti trupor i personave
zyrtar n kryerjen e detyrs, ashtu q lndimi trupor a
vrasja e personave zyrtar konsiderohet form e cilsuar,
(e rnd), e veprs penale. Veprimet e paligjshme t
personave zyrtar n kryerjen e detyrs jan t prfshira
n numrin nj t madh t veprave penale kundr detyrs
zyrtare. S fundi kryerja e ligjshme e detyrave zyrtare
sht e mbrojtur edhe nga sulmet e personave t tjer; nj
mbrojtje e till sht e siguruar me kt vepr penale dhe
me disa vepra penale t ktij grupi.
Me veprn penale t parashikuar nga neni 316 sigurohet
mbrojtja penale e personit zyrtar n kryerjen e detyrs s
tij, d.m.th., ushtrimi i papenguar i detyrave zyrtare.
Prandaj objekt primar i mbrojtur sht detyra, prkatsisht
ushtrimi i papenguar i veprimeve zyrtare nga ana e
personit zyrtar, ndrsa trthorazi sigurohet edhe mbrojtja e
vet personit zyrtar. Ligjdhnsi ka parashikuar disa forma
t veprs penale: formn
themelore, cilsuese dhe
privilegjuese.
Paragrafi 1.
Formn themelore t veprs penale t parashikuar nga
paragrafi 1 i ktij neni, e kryen ai q me forc a kanosje se
aty pr aty do ta prdor forcn, pengon personin zyrtar n
kryerjen e detyrs zyrtare q e ka ndrmarr n kuadr t
autorizimeve t tij ose n t njjtn mnyr e detyron t
kryej detyrn zyrtare. Pra, forma themelore e veprs
paraqitet si pengim i personit zyrtar n kryerjen e detyrave

1408

zyrtare dhe si detyrim i personit zyrtar n kryerjen e

detyrs zyrtare.
Pengimi i personit zyrtar n ushtrimin e detyrs zyrtare
ekziston kur, me prdorim t dhuns a kanosjes pr
prdorim aty pr aty t dhuns, pengohet personi zyrtar
n ushtrimin e detyrs zyrtare, t ciln e ka ndrmarr n
kuadr t autorizimeve t veta.
Veprimi kryers i ksaj vepre penale sht prcaktuar
si pengim i personit zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare.
Me pengim, n kuptim t ksaj vepre penale, duhet
kuptuar do veprim aktiv i kryersit q sht drejtuar n
pamundsimin e kryerjes s detyrs zyrtare. Prandaj
veprimi i kryerjes mund t manifestohet vetm si veprim,
pra format e ndryshme t qndrimit pasiv t kryersit,
d.m.th., mosveprimi,
t cilat jan
drejtuar
n
pamundsimin e kryerjes s detyrs zyrtare nuk paraqesin
veprim kryers t ksaj vepre penale. Ato jan, p.sh., rastet
kur personi nuk do ta tregoj letrnjoftimin apo nj
dokument tjetr me qllim t verifikimit t identitetit t tij,
nuk dshiron ta hap lokalin e mbyllur pr ta kontrolluar,
nuk do t largohet nga vendi i caktuar me krkes t
personit zyrtar etj. Sipas formulimit ligjor, vepra e
pengimit t personit zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare
kryhet me dhun a me kanosje se aty pr aty ka pr tu
prdorur dhuna. Me dhun nnkuptojm prdorimin e
forcs fizike, mekanike a nj force tjetr, por edhe
prdorimi i hipnozs dhe mjeteve dehse, me qllim q
dikush, kundr vullnetit t tij, t sillet n gjendje t
pavetdijshme apo t paaftsohet pr rezistenc. Praktika
gjyqsore si prdorim t forcs merr edhe prdorimin e
lotsjellsit, kur kryersi, me prdorimin e tij, pengon
personin zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare. Prdorimi i
forcs mund t bhet si ndaj personit zyrtar, ashtu edhe
kundr personave t tjer, m s shpeshti bhet fjal pr
personat e afrm me personin zyrtar, por kjo vepr penale
do t ekzistonte edhe kur forca sht prdorur ndaj ndonj
personi tjetr, nse ajo ka mundur t ndikoj n personin
zyrtar q t mos e ndrmarr veprimin zyrtar, prkatsisht
q t ndrpres kryerjen e veprimit zyrtar, (p.sh.,
prdorimi i dhuns ndaj kalimtarit t rastit).

1409

sht i mundur edhe prdorimi i dhuns ndaj sendeve,

me kusht q t bhet fjal pr sende me t cilat kryhet nj
veprim i caktuar zyrtar, ( p.sh., pengimi i personit zyrtargjeometrit, q t kryej matjen e toks, duke ia asgjsuar
instrumentin mats). Kanosja sht deklarat me t ciln
paralajmrohet, prkatsisht i bhet e ditur personit t
caktuar se do ti shkaktohet ndonj e keqe. N kontekst t
ksaj vepre penale, kanosje mund t konsiderohet vetm
ajo deklarat me t ciln personit zyrtar i bhet e ditur q
aty pr aty do t prdoret forca ndaj tij, nse nuk do t
hiqte dor nga veprimi zyrtar. N kt rast nuk sht me
rndsi nse kryersi ka pasur ose jo mundsi reale pr ta
realizuar kanosjen, prkatsisht nse ka pasur ose jo qllim
realizimin e kanosjes; sht me rndsi q kanosja t ket
qen serioze dhe e mundshme, prkatsisht q personi
zyrtar t ket pasur arsye t bazuar pr t besuar se ajo n
do ast mund t realizohet. Kanosja duhet ti drejtohet
personit zyrtar me qllim t pengimit t veprimeve zyrtare,
por ajo mund ti drejtohet edhe ndonj personi tjetr apo
ndaj nj sendi. Pr t ekzistuar kjo vepr penale sht e
domosdoshme q dhuna a kanosje pr prdorimin aty pr
aty t dhuns t jet e njkohshme me veprimin zyrtar, t
cilin personi zyrtar e ndrmerr n kuadr t autorizimeve
t veta. Shprehja e njkohshme duhet t merret n nj
kuptim m t gjer, ashtu q vepra penale do t ekzistoj
jo vetm ather kur dhuna dhe kanosja jan prdorur pas
fillimit t kryerjes s detyrs zyrtare, por edhe ather kur
dhuna dhe kanosja jan prdorur para fillimit t puns
zyrtare, (kur nga t gjitha rrethanat sht e qart se kryerja
e puns zyrtare do t pasoj, ndrsa dhuna dhe kanosja
prdoret me qllim t pengimit t fillimit t puns
zyrtare). Prdorimi i dhuns a i kanosjes pas kryerjes s
detyrs zyrtare nuk paraqet element t ksaj vepre penale .
Pengimi i kryerjes s veprimeve zyrtare, si veprim i
kryerjes s ksaj vepre penale, duhet t jet drejtuar ndaj
veprimit konkret zyrtar t ndrmarr, ku nuk sht
relevante natyra dhe forma e veprimit zyrtar. Me rndsi
sht vetm q t bhet fjal pr veprim zyrtar t cilin
personi zyrtar e ka ndrmarr n kuadr t autorizimeve t
veta, d.m.th., pr veprim ligjor. Prandaj, kjo vepr penale
ekziston edhe ather kur ajo sht ndrmarr ndaj

1410

personit zyrtar, i cili n at moment nuk ka qen n detyr

zyrtare, nse ai sht i autorizuar q n raste t tilla t
ndrmarr veprime zyrtare. Nse personi zyrtar, me
prdorim t dhuns dhe kanosjes, sht penguar n
kryerjen e detyrs zyrtare, sht penguar n kryerjen e
veprimit t paligjshm, (veprimin e ka ndrmarr n
kundrshtim me kushtet e parashikuara pr ndrmarrjen e
tyre ose t cilat nuk jan ndrmarr n formn e
parashikuar apo jan ndrmarr nga personi zyrtar q nuk
ka autorizime ligjore pr ndrmarrjen e veprimeve t tilla
zyrtare, prkatsisht nga ana e personit q nuk ka pasur
kompetenc territoriale e as reale pr ndrmarrjen e
veprimeve t tilla konkrete), kjo vepr penale nuk
ekziston.
N praktik m s shpeshti ndodh q personi zyrtar t
pengohet n kryerjen e atyre veprimeve q kan t bjn
me aplikimin e ndonj dispozite a vendimi t organit
kompetent, si sht, p.sh., bastisja e personit ose baness
a lokaleve t tjera, regjistrimi dhe marrja e sendeve me
procedur ekzekutimi t dhunshm, kryerja e kqyrjes,
heqja e liris s ndonj personi etj. Mirpo nj pengimi i
ktill sht i mundshm edhe te ndonj veprim tjetr
zyrtar, si p.sh., te prpilimi i procesverbalit pr veprimin e
ndrmarr zyrtar, hapja e vendvotimeve etj.
Subjekt i veprs sht personi zyrtar dhe ky vetm n
kohn derisa i kryen veprimet zyrtare, n kuadr t
autorizimeve t veta. Shprehja person zyrtar sht
prkufizuar n nenin 107 par. 1 t KPK. N praktikn
gjyqsore konsiderohet se statusin e personit zyrtar, n
kuptim t ksaj dispozite, e kan edhe puntort e
elektrodistribucionit, pr arsye se n ndrmarrje vendosin
pr t drejtat dhe detyrat e personave fizik, e cila u sht
besuar n baz t ligjit, pastaj letrshprndarsi i gjykats
kur i dorzon vendimet gjyqsore.
Vepra penale sht kryer kur personi zyrtar sht
penguar t kryej detyrn zyrtar, me rast sht irelevante
nse pengimi ka uar n moskryerje t plot a t pjesshme
t punve zyrtare. Nse prdorimi i dhuns dhe kanosjes
nuk ka uar n pengimin e personit zyrtar q t i kryej
veprimet zyrtare, kemi t bjm me tentativ t kryerjse s

1411

veprs , e cila, sipas dispozits s paragrafit 4, sht e

ndshkueshme.
Forma e dyt e veprs penale themelore ekziston kur
personi zyrtar, me prdorimi t dhuns a t kanosjes se
dhuna do t prdoret aty pr aty, e detyrohet t kryej
veprime zyrtare. Kjo form e veprs dallon nga forma e
mparshme pr nga kuptimi dhe thelbi i saj. Nse qllimi i
forms s par t ktij inkriminimi sht q t sigurohet
kryerja e veprimeve zyrtare, qllimi i ksaj forme t dyt
sht mbrojtja e personit zyrtar prkitazi me vullnetin e
kryerjes s veprimeve zyrtare. Pasoj e forms s par
sht moskryerja e veprimeve zyrtare, ndrsa te forma e
dyt sht kryerja e veprimeve zyrtare, por me detyrim.
Kryers i veprs penale mund t jet do person,
ndrsa vepra penale mund t kryhet me dashje.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht caktuar forma m e rnd e ksaj
vepre penale. Kjo form e cilsuar e veprs penale
ekziston kur kryersi, me rastin e kryerjes s veprs penale
:
-lndon personin zyrtar,
-keqtrajton personin zyrtar,
-i shkakton lndime t lehta trupore atij ose
-i kanoset me prdorim t arms.
Me fyerje, n kuptimin m t gjer t fjals, duhet
kuptuar do akt nnmimi, prbuzjeje apo poshtrimi t
personit tjetr. Nuk sht e rndsishme mnyra se si i
bhet fyerja personit zyrtar; forma e rnd e veprs penale
do t ekzistonte edhe kur fyerja sht br n mnyr
verbale, simbolike apo reale, (m tepr pr fyerjen, shih te
komenti pr nenin 187 t KPK).
Me keqtrajtim nnkuptojm shkaktimin e vuajtjeve
fizike a psikike, t cilat nuk mund t cilsohen si lndim
trupor, (shih komentin te neni 164 i KPK, ndrsa pr
lndimin e leht trupor, shih komentin te neni 153 i KPK).
Kanosja me prdorim t arms nnkupton vnien n
dukje personit zyrtar se ndaj tij do t prdoret dhuna me
prdorim t arms, nse nuk e ndrpret, prkatsisht nse
nuk e braktis kryerjen e veprimit zyrtar ose se ndaj tij do

1412

t prdoret arma me qllim t detyrimit n kryerjen e nj

pune t caktuar zyrtare. Me arm nuk kuptohet vetm
arma e zjarrt, por edhe arma e ftoht, prkatsisht mjet i
dedikuar pr sulm a mbrojtje, (prkitazi me shprehjen
arm- mjet i prshtatshm, shih komentin te neni 154 par.
2 t ktij KPK). Kryersi i veprs penale prgjigjet pr
kt form t cilsuar t veprs penale, nse elementet
cilsuese t prmendura m lart kan qen t prfshira n
dashjen e kryersit; prjashtim bn elementi cilsues, i cili
qndron n shkaktimin e lndimit t leht trupor, q duhet
t jet prfshir n pakujdesin e kryersit .
Nse me rastin e kryerjes s veprs penale t
parashikuar nga paragrafi 1, kryersi ka realizuar m
shum elemente n baz t t cilave n paragrafin 2 sht
caktuar forma e cilsuar e ksaj vepre penale, (p.sh., sht
kryer keqtrajtimi dhe kanosja me prdorim t arms), kur
do t kemi t bjm me bashkim t elementeve cilsuese,
por jo edhe me bashkim veprash penale, (bashkim fiktiv,
sipas bazs s alternativitetit) , t cilat rrethana mund t
jen me ndikim vetm me rastin e matjes s dnimit pr
veprn penale t parashikuar parashikuar nga paragrafi 2.
Edhe pse kjo vepr penale paraqitet si form e cilsuar e
veprs penale themelore t parashikuar nga paragrafi 1, te
dnimi kto dallojn vetm pr sa i prket minimumit t
veant t prcaktuar me ligj; pr veprn penale t
parashikuar nga paragrafi 1, minimumi i veant sht tre
muaj, kurse pr veprn penale t parashikuar nga paragrafi
2 minimumi i veant sht gjasht muaj burgim, ndrsa
maksimumi i dnimit sht i njjt pr t dy veprat penale
(tri vjet burgim). Konsiderojm se, nisur nga pasojat q
rezultojn nga kjo form e cilsuar e veprs penale, (par.
2) dhe mnyra e kryerjes s veprs penale, q dallon nga
forma themelore, kto forma t veprave penale do t
duhej patjetr t dallonin edhe sa i prket maksimumit t
dnimit t parashikuar, d.m.th., pr veprn penale t
parashikuar nga paragrafi 2 do duhej t parashikohej nj
maksimum i dnimit m i lart se te vepra penale e
parashikuar nga paragrafi 1.
Paragrafi 3.

1413

N paragrafin 3 sht caktuar forma e cilsuar e

veprave penale t parashikuara nga paragrafi 1 dhe 2, duke
pasur parasysh karakterin e punve, prkatsisht
veprimeve zyrtare t cilat kryersi i pengon, prkatsisht
t cilat ai me dhun ose kanosje se do ta prdor forcn aty
pr aty e detyron ti kryej.
Kjo form e cilsuar e veprs penale ekziston kur vepra
penale e parashikuar nga par. 1 dhe 2 sht kryer ndaj
personit zyrtar:
- gjat kryerjes s sigurimit publik apo siguris
shtetrore t Kosovs,
- gjat ruajtjes s rendit publik ,
- gjat burgosjes s kryersit t veprs penale ose
- gjat ruajtjes s personit t privuar nga liria.
N raste t tilla rrethan cilsuese paraqet statusi i
personit pasiv, prkatsisht specifika e punve zyrtare t
cilat i kryen personi pasiv. Kryersi do t jet prgjegjs
pr kt form t veprs, nse rrethanat cilsuese t veprs
kan qen t prfshira n dashjen e tij.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht parashikuar ndshkueshmria
pr veprn penale t parashikuar nga paragrafi 1 dhe 2 t
ktij neni.
Paragrafi 5.
Ligjdhnsi ka parashikuar edhe formn privilegjuese
t ksaj vepre penale, e cila do t ekzistonte po qe se
kryersi ndonjrin nga format e prshkruara t veprave
penale i ka kryer pr shkak se ka qen i provokuar nga
veprimi i kundrligjshm a brutal i personit zyrtar. Prandaj
kjo form e veprs penale do t ekzistonte nse personi
zyrtar ka vepruar n mnyr jo ligjore dhe brutale dhe nse
kryersi ka qen i provokuar nga nj veprimi i till i
personit zyrtar. Veprim kundrligjshm do t thot kryerje
e veprimeve t ligjshme, por n mnyrn q nuk sht n
harmoni me ligjin, (p.sh., personi zyrtar, me rastin e
bastisjes s baness, pa nevoj e dmton sendin apo i hedh
gjrat npr banes ose kur personi zyrtar, me rastin e

1414

kontrollimit t personit, e maltreton at, p.sh., e shtyn pa

nevoj, e keqtrajton, i bn krcnime t ndryshme etj.).
Veprimi brutal i personit zyrtar nnkupton veprime t tilla
t personit zyrtar me rastin e kryerjes s punve zyrtare,
me t cilat ai ndaj t tjerve shpreh haptas mosdurim dhe
paskrupullsi (huliganizm); veprim brutal do t thot
edhe do sjellje e personit zyrtar q nuk prkon me
krkesat minimale pr sjellje korrekte e me t cilat cenohet
personaliteti dhe dinjiteti njerzor i personit ndaj t cilit
ndrmerret veprimi zyrtar. Me kt rast, realisht bhet
fjal pr veprime t personit zyrtar q shmangen nga
veprimet e rndomta, t zakonshme t personit zyrtar n
situata t tilla apo t ngjashme, t cilat nuk justifikohen
nga nevojat e kryerjes s detyrs. Q t mund t aplikohet
kjo form e veprs penale, sht e domosdoshme t
vrtetohet nse me veprimet e tilla personi zyrtar ka
provokuar kryersin , ngase kjo edhe paraqet ratio legis t
ksaj forme t veprs penale, d.m.th., bhet fjal pr
shtje faktike, e cila vrtetohet n do rast konkret, duke
i marr parasysh t gjitha rrethanat e ngjarjes (veprs),
(veanrisht veprimet e personit zyrtar dhe gjendjen
psikike t kryersit), n t ciln ai sht sjell me veprime
t tilla. Nse vrtetohet se vepra penale pikrisht sht
reaksion i kryersit ndaj veprimeve t paligjshme dhe
brutale t personit zyrtar, do t aplikohej ky cilsim
juridik i veprs.
Nse jan prmbushur elementet e ksaj forme t
veprs penale, kryersi mund t lirohet nga dnimi.
Praktikisht, kjo do t thot se atij mund ti shqiptohet
dnimi n kuadr t kufijve t parashikuar me ligj, mund
ti zbutet dnimi pa kufizime dhe, s fundi, mund t lirohet
nga dnimi.
Vepra penale mund t kryhet me dashje.
Nga praktika gjyqsore
Aplikimi i ligjit m t favorshm
Gjykata e shkalls s par gabimisht ka aplikuar ligjin t
cilin nuk ka mundur t aplikohet, nga se parimisht ndaj
kryesit t veprs penale aplikohet ligji i cili ka qen n

1415

fuqi n momentin e kryerjes s

veprs penale ,
prjashtimisht ndaj t akuzuarit mund t aplikohet ligji i
cili sht m i favorshm pr t akuzuarin se ai i cili ishte
n fuqi n momentin kur sht kryer vepra penale .N
rastin konkret vepra penale sht kryer kur n fuqi ishte
LPK, ndrsa veprimet e t akuzuarit jan cilsuar sipas
nenit 316.par.1.t KPK, pr t ciln vepr penale
parashihet dnim me burgim , prej tre muajve deri n tri
vjet , ndrsa sipas nenit 183 par.1.t LPK, parashihet
dnim me burg deri n tri vjet, dmth. ky nen sipas LPK
sht m i favorshm pr t akuzuarin, pr faktin se nuk
sht parashikuar minimumi i posam i veprs penale
dhe n situatn e till ekziston mundsia e zbutjes s
dnimit-shqiptimi i dnimit me gjob, e q nj mundsi e
till nuk ekziston sipas nenit 316.par.t KPK.
(Gjykata Suprem e Kosovs , Ap.nr.23/2005 , dat
15.03.2005).
Kur i akuzuari me rastin ndalimit nga ana e nj patrulle t
policis, q po e siguronin rendin n trafik ,rin polic e
kishte goditur n dor ndrsa dy kolegve t tij u ishte
krcnuarse do ti vras dhe i kishte fyer me fjal t ndyte
ka konsumuar t gjitha elementet e veprs penale t sulmit
t personit zyrtar gjat kryerjes s detyrave zyrtare, nga
neni 317 .par.2.t KPK.
(Gjykata Komunale n Gjilan , P.nr.1261/08, dat
29.12.2008).
Gjykata e shkalls s par ka shkelur ligjin n dm t
akuzuarit , kur mori qndrim juridik se krcnimi i t
akuzuarit me pistolet plastike (lodr) ndaj personave
zyrtar,
paraqet
kanosje pr prdorim t arms
prkatsisht rrethan kualifikuese t veprs penale
pengimi i personit zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare t
parashikuar nga neni 316.par.2.t KPK, kjo pr faktin se ,
pistoleta plastike pa marr parasysh se paraqet imitim
besnik t pistolets s vrtet , nuk e ka cilsin e arms
konform nenit 328 lidhur me nenin 107.par.28 t KPK.N
situatn kur i akuzuari me pistolet plastike ( e cila
paraqiste imitim besnik t pistolets s vrtet) i ka
krcnuar polict se do ta prdor at edhe pse polict e

1416

kan vlersuar se bhet fjal pr pistolet t vrtet ,

ather do t bhet fjal pr pengimin e personit zyrtar me
kanosje nga neni 316.par.1.por jo me rrethann
kualifikuese t kanosjes pr prdorimin e arms nga
par.2.si gabimisht ka gjetur gjykata e shkalls s par.
(Gjykata Supreme e Kosovs Ap.nr.91/2010, dat
20.04.2011).
Vepra penale e pengimit t personit zyrtar n kryerjen
e detyrs zyrtare mund t kryhet edhe me dashje eventuale
.
(Gjykata Supreme Kroate , Ap-1248/55).
I akuzuari ka tentuar n mnyr t kundrligjshme ta
prvetsoj automjetin e huaj , ka vrapuar n tollovin q
ishte krijuar dhe aty ndodhej edhe i akuzuari i dyt i cili ka
nxjerr revolen dhe e ka drejtuar drejt policit , ka refuzuar
t legjitimohet , ka shkrepur katr predha n t e m von
edhe dy predha n gomat e automobilit dhe e ka penguar
drejtuesin e automobilit q t thrras n ndihm organet e
punve t brendshme, n at mnyr ka penguar polict n
kryerjen e detyrs s tyre ruajtja e rendit publik.
(Gjykata Supreme Kroate , Ap-543/67, dat 18.shtator
1967).
Me t drejt gjykata e shkalls s par rezistencn dhe
veprimin e t akuzuarit dhe sjelljen e tij e ka vlersuar si
tentim i kryerjes s veprs penale nga neni 289.par.3 t
LPKr.Nuk mund t pranohet pretendimi i t akuzuarit se ai
nuk ka mund t jet kryers i ksaj vepre penale duke marr
parasysh se veprimi zyrtar i policit ishte orientuar
pikrisht kundr tij si kryers i vers penale e cila ndiqet
sipas detyrs zyrtare , pr t ciln polici sipas ligjit ka
qen i detyruar q ta kap, kur e ka hasur n kryerjen e
veprs penale . Prndryshe , rastet m t shpeshta t
kryerjes s veprs penale t pengimit t personit kryhen
kur kryersit e veprave penale me forc apo me kanosje se
drejtprsdrejti do ta prdorin forcn e pengojn personin
zyrtar, apo tentojn ta pengoj personin zyrtar q ata ti
kap.
(Gjykata Supreme Kroate , Ap-1642/69 , dat 6.shtator
1969).

1417

Kur i akuzuari drejtuesin e pylltaris, dy roje pylli

dhe dy pylltar dhe dy kshilltar t Kuvendit komunal, t
cilit kan kryer matjen e toks s till i ka penguar me
forc apo me krcnim n punn e tyre , ka realizuar
elementet e veprs penale nga neni 317 t LPKr.
(Gjykata Supreme Kroate , Ap-1970/70 dat.18.dhjetor
1970).
Kur i akuzuari refuzon ta pranoj ftesn nga dorzuesi
i posts s gjyqit dhe pasi q dorzuesi ia l ftesn n
zyre , i akuzuari e ka arrit t dmtuarin n korridor , e ka
kap me duar pr fyti , e ka kontrolluar dhe ia ka futur
ftesn ne xhep , me q rast i ka shkaktuar edhe lndime t
lehta trupore , n kt mnyr ka konsumuar elementet e
veprs penale t pengimit t personit zyrtar n kryerjen e
detyrs zyrtare nga nei 213.par.2 lidhur me par.1. t LPS.
(Gjykata e Qarkut n Beograd , Ap.nr.1980/2003 dat,
27.gusht 2003).
I pandehuri n banesn e tij me forc ka penguar
personin e autorizuar zyrtar postierin e gjykats
komunale q t kryej veprimin zyrtar n kuadr t
autorizimeve t veta-dorzimi i propozimit t mass s
prkohshme dhe aktvendimin e gjykats s njjt, n at
mnyr q s pari verbalisht ka refuzuar ta pranoj
shkresn e prmendur dhe kur postieri i ka shpjeguar se
sht i detyruar ta kryej detyrn e tij dhe ia ka dorzuar
shkresn , ku ai ka filluar t bj shnimin zyrtar, i
pandehuri ia ka marr shkresn e prmendur dhe flet
dorzimin, e ka grisur dhe pastaj t gjitha ia ka kthyer ,
me kt ka kryer veprn penale pengimi i personit zyrtar
n kryerjen e detyrs zyrtare nga neni 213 par.1.t LPSr.
(Gjykata e qarkut n Beograd Ap.nr.1918/00 , dat 14 .
11.2000).
Eksperti i prhershm, i cili sht angazhuar privatisht pr
nevojat e personave fizik, pa urdhres t gjykats apo
organit administrativ n nj procedur adekuate, nuk e ka
statusin e personit zyrtar.
(Gjykata e qarkut n Beograd Ap.1146/04 dat .8.maj.
2004).

1418

Kujdestari i shrbimit komunal sht person zyrtar dhe kur

atij i shkaktohen lndime trupore me rastin e kryerjes s
veprimit zyrtare t cilat i ka ndrmarr n kuadr t
autorizimeve t veta , kjo paraqet vepr penale pengimi i
personit zyrtar t parashikuar nga neni 213.par.2 lidhur me
paragrafin 1 t LPSr.
(Gjykata e qarkut n Beograd Ap.nr.2457/04.dat.
5.tetor.2004).
Sulmi ndaj personit zyrtar gjat kryerjes s
detyrave zyrtare
Neni 317
(1) Kushdo q sulmon ose kanoset seriozisht se do ta
sulmoj personin zyrtar ose personin i cili ndihmon n
kryerjen e detyrave zyrtare t sigurimit publik, t
siguris s Kosovs apo t ruajtjes s rendit publik,
dnohet me burgim prej tre muajve deri n tri vjet.
(2) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me lndim t leht trupor t personit zyrtar
ose t ndihmsit t tij ose prfshin kanosjen pr
prdorimin e arms kryersi dnohet me burgim prej
gjasht muajve deri n pes vjet.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me lndim t rnd trupor t personit zyrtar
ose t ndihmsit t tij , kryersi dnohet me burgim
prej nj deri n dhjet vjet.
(4) Nse kryersi i veprs penale nga paragrafi 1 , 2 ose
3 i ktij neni sht provokuar nga veprimi i
kundrligjshm apo brutal i personit zyrtar ose i
ndihmsit t tij , gjykata mund ta liroj nga dnimi.
Sulmi mbi personin zyrtar gjat ushtrimit t detyrs
zyrtare nuk sht e nevojshme q do her t jet i
motivuar pr t penguar n kryerjen e detyrs zyrtare.
sht e mundur q ky t bhet pr ndonj motiv tjetr,
(urrejtja ndaj personit zyrtar a ndaj detyrs t ciln ai e
ushtron, dshira q n kt mnyr t komprometohet
personi zyrtar etj.) ose q kryersi n kto raste t mos
jet i udhhequr nga asnj motiv. Rastet e tilla nuk do t

1419

mund t cilsoheshin si vepra e mparshme pengimi i

personit zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare. Po t mos
ekzistonte inkriminimi i posam, vepra eventualisht do t
mund t cilsohej si ndonj form e sulmit mbi integritetin
trupor, (lndimi i leht apo lndimi i rnd trupor) ose si
detyrim. Mirpo, n raste t tilla ekziston nevoja jo vetm
q t mbrohet jeta dhe trupi i personit zyrtar, por edhe
autoriteti dhe rndsia e detyrs t ciln e ushtron ai.
Mbrojtja e shtuar penalo-juridike sht veanrisht e
nevojshme dhe e arsyeshme te punt dhe detyrat q kan
t bjn me sigurin publike dhe shtetrore, ruajtjen e
rendit publik. Nj mbrojtje e till sht realizuar me kt
vepr penale.
Me veprn penale t parashikuar nga neni 317 t KPK
sigurohet mbrojtja penalo- juridike e personit zyrtar ose e
personave q ndihmojn personin zyrtar n kryerjen e
detyrs zyrtare. Dallimi n raport me inkriminimin e
parashikuar nga neni 316 i KPK qndron n at se sulmi
dhe kanosja te ky inkriminim nuk jan t drejtuara n
pengimin ose detyrimin e personit zyrtar pr kryerjen e
detyrs zyrtare, por prapa sulmit dhe kanosjes qndron
ndonj motiv tjetr, (p.sh., hakmarrja pr ndonj veprim t
mhershm zyrtar q kishte ndrmarr personi zyrtar etj.),
d.m.th., dallimi mes veprs penale t parashikuar nga
neni 316 dhe veprs penale t parashikuar nga neni 317
qndron n veprimin e kryerjes, n pasojn dhe n
subjektin pasiv. Pr nga veprimi i kryerjes, dallimi
qndron n at se vepra penale e parashikuar nga neni 316
kryhet me dhun ose me kanosje t prdorimit t
atastshm t dhuns, ndrsa vepra penale e parashikuar
nga neni 317 kryhet me sulm ose me kanosje serioze pr
sulm. Pr nga pasojat e veprs, dallimi qndron n at se
pasoj e veprs penale e parashikuar nga neni 316 sht
moskryerja e detyrs zyrtare pr shkak t pengimit n
kryerjen e detyrs zyrtare, prkatsisht detyrimi n
kryerjen e detyrs zyrtare, ndrsa pasoj e veprs penale t
parashikuar nga neni 317 sht rrezikimi i integritetit
trupor t subjektit pasiv. Pr nga subjekti pasiv dallimi
qndron n at se te vepra penale e parashikuar nga neni
316 subjekt pasiv mund t jet vetm personi zyrtar,
ndrsa te vepra penale e parashikuar nga neni 317 subjekt

1420

pasiv mund t jet edhe personi tjetr q e ndihmon

personin zyrtar n kryerjen e punve zyrtare. Vepra
penale paraqitet n disa forma.
Paragrafi 1.
Forma themelore e veprs penale, (par. 1), ekziston kur
kryersi i veprs e sulmon apo kanoset seriozisht se do t
sulmoj personin zyrtar a personin pr t cilin e di se e
ndihmon at n kryerjen e detyrs zyrtare. Veprimi
kryerjes sht prcaktuar si sulm a si kanosje serioze se
do t sulmohet subjekti pasiv. Me sulm, n kuptim t ktij
inkriminimi, duhet kuptuar do veprim q krijon rrezik
konkret dhe real pr subjektin pasiv. I till sht, p.sh.,
veprimi i shtyrjes s personit zyrtar, trheqja pr krahsh a
rrobash, lvizjet me dor a kmb pr ta goditur, hedhja e
ndonj objekti q mund ti shkaktoj lndime trupore etj.
Kemi t bjm me veprime t tilla q paraqesin sulm t
nj intensitetit m t ult, sepse sulmi q shkakton lndim
trupor on n nj form m t rnd t veprs.
Nj form tjetr e veprimit t kryerjes sht kanosja
serioze se do t sulmohet personi zyrtar apo personi q e
ndihmon at n kryerjen e detyrs zyrtare. Me kanosje. n
kuptim t ktij inkriminimi. duhen kuptuar shprehjet e tilla
me t cilat subjekti pasiv vihet n dijeni se do t jet i
sulmuar, me qrast sht irelevante nse kryersi sht i
gatshm ta bj at me t ciln krcnohet. Kanosja
duhet t jet serioze, pra ajo duhet t jet e till q t mund
t ndikoj mbi vullnetin e subjektit pasiv. Pra, ajo duhet t
jet e till q, shikuar objektivisht, te personi t cilit i
drejtohet t mund t shkaktoj ndjenjn e friks dhe q t
jet br n mnyr t till e cila bn q personi zyrtar t
besoj me t drejt se do t jet i sulmuar. Pr t ekzistuar
kjo vepr penale sht e domosdoshme q sulmi dhe
kanosja pr sulm t bhen ndaj subjektit pasiv gjat kohs
s kryerjes s detyrs zyrtare, d.m.th., sht e nevojshme
njkohsia e sulmit, kanosjes pr sulm dhe e kryerjes s
detyrs zyrtare. Njkohsia (identiteti kohor) ekziston jo
vetm n momentin kur ka filluar kryerja e detyrs zyrtare
e deri sa t prfundoj ajo, por edhe n kohn kur detyra

1421

zyrtare pritet t pasoj, (ajo nuk ka filluar ende t kryhet,

por pritet t filloj n do ast) .
Subjekt pasiv i veprs penale sht personi zyrtar a personi
pr t cilin kryersi e di se e ndihmon at n kryerjen e
detyrs zyrtare. Shprehjen person zyrtar duhet kuptuar
sipas nenit 107 par. 1 t KPK. Persona t tjer mund t
jen subjekte pasive t ksaj vepre penale vetm kur i
ndihmojn personat zyrtar n kryerjen e detyrave zyrtare.
N raste t tilla sht e domosdoshme q kryersi t dij se
personi tjetr ndihmon personin zyrtar n kryerjen e
detyrs zyrtare.
Kryers i veprs penale mund t jet do person, ndrsa
vepra penale mund t kryhet vetm me dashje.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar forma e kualifikuar e
ksaj vepre penale, e cila do t ekzistonte kur me rastin e
kryerjes s veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1 i
ktij neni, personit zyrtar ose personit q e ndihmon at i
sht shkaktuar lndim i leht trupor ose kur kryersi i
sht kanosur me prdorim t arms. Si pasoj e ksaj
forme t kualifikuar t veprs penale sht lndimi i leht
trupor i prcaktuar n nenin 153 t KPK, (pr elementet e
veprs penale t lndimit t leht trupor, shih komentin te
neni 153 i KPK). Kanosja me prdorim t arms
nnkupton vnien n dukje personit zyrtar se ndaj tij do t
prdoret dhuna me prdorim t arms. Me arm nuk
nnkuptohet vetm arma e zjarrit, por edhe arma e ftoht,
prkatsisht mjeti i destinuar pr sulm a mbrojtje,
(prkitazi me shprehjen arm- mjet i prshtatshm, shih
komentin te neni 154 par. 2 t KPK). Nj kanosje e till
do t ekzistonte, p.sh., n rastin kur i pandehuri e ka
krcnuar personin zyrtar (policin) se sapo ta takoj n
rrug do tia ngul thikn n shpin, duke i shkaktuar
kshtu personit zyrtar ndjenjn e friks, sepse personi
zyrtar e dinte se i pandehuri kishte qen 10 her i gjykuar
dhe 50 her i dnuar nga gjyqtari pr kundrvajtje,
sidomos mbasi n at koh, pra kur sht krcnuar, ndaj
t pandehurit ende nuk ishte caktuar paraburgimi dhe i
dmtuari nuk ka qen i sigurt se ai do t caktohej,

1422

(Aktgjykimi i GJSKr.,Ap.nr.927/70).
Prgjegjsia penale e kryersit pr veprn penale t
parashikuar nga paragrafi 2 caktohet me aplikimin e nenit
17 t KPK, (prgjegjsia pr pasojat m t rnda).
Prgjegjsia pr veprn penale t parashikuar nga
paragrafi 2 i ktij neni ekziston edhe n situatn kur vepra
penale e lndimit t leht trupor e parashikuar nga neni
153 par. 1 t KPK sht shkaktuar me dashje, ngase pr
veprn penale t parashikua nga neni 317 par. 2 mund t
shqiptohet nj dnim m i rnd nga ai q do t mund t
shqiptohej me aplikimin e nenit 71 t KPK, (dnimi pr
bashkim t veprave penale), pr veprn penale t
parashikuar nga neni 317 par. 1 dhe veprn penale t
parashikuar nga neni 154 par. 1 t KPK n bashkim. Kjo
zgjidhje bazohet n qndrimin e praktiks gjyqsore, e cila
ka prjashtuar bashkimin e veprave penale t kryera me
dashje vetm n ato raste kur ligji pr veprat penale t
cilsuara me pasoj t rnd parashikon nj dnim m t
rnd sesa ai q do t mund t shqiptohej sipas dispozitave
mbi bashkimin. Nga kjo mnyr e prcaktimit t
prgjegjsis penale, (si dshmon praktika gjyqsore) ka
nj shmangie nga neni 17 i KPK, sepse dnimi m i
rnd mund ti shqiptohej kryersit vetm po qe se pasoja
e rnd i atribuohet pakujdesis s tij, ndrsa n rastin
konkret do t ekzistonte vepra penale e parashikuar nga
neni 317 par. 2 t ktij neni edhe n ato situata kur pasoja
e rnd, (shkaktimi i lndimit t leht trupor), i atribuohet
dashjes s kryersit. Nse te vepra penale e parashikuar
nga paragrafi 1 i ktij neni personit zyrtar me dashje i
sht shkaktuar lndim i leht trupor, parashikuar nga neni
153 par. 2 t KPK, kryersi sht prgjegjs pr veprn
penale t parashikuar nga neni 317, par. 1 dhe veprn
penale t parashikuar nga neni 153 par. 2 t KPK, n
bashkim.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht parashikuar forma e cilsuar e
veprs penale, e cila ekziston n ato situata kur, me rastin
e kryerjes s veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1,
personit zyrtar a personit q ndihmon at i sht shkaktuar

1423

lndim i rnd trupor. Pr elementet e veprs penale t

lndimit t rnd trupor, shih komentin te neni 154 i ktij
Kodi.
Prgjegjsia penale pr veprn penale t parashikuar nga
paragrafi 3 prcaktohet gjithashtu sipas nenit 17 t KPK.
Prgjegjsia penale pr kt vepr do t ekzistonte edhe po
qe se lndimi i rnd trupor i parashikuar nga neni 154
par. 1 sht shkaktuar me dashje. Nj zgjidhje e till sht
mbshtetur n qndrimin e praktiks gjyqsore q u
pasqyrua te komenti i paragrafit 2 t ktij neni. N pajtim
me qndrimin e paraqitur m lart, nse me rastin e veprs
penale t parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni me
dashje sht shkaktuar lndim i rnd trupor i parashikuar
nga neni 154 par 2 t ktij Kodi, do t kishim t bnim me
bashkim veprash penale asaj t parashikuar nga neni 317
par. 1 dhe veprs penale t parashikuar nga neni 154 par. 2
t ktij Kodi.
N rast se personi zyrtar a personi q e ndihmon at n
kryerjen e punve, sipas paragrafit 1, vdes si pasoj e
lndimeve t rnda t psuara, parashikuar nga neni 154
par. 1 dhe 2 t shkaktuar me dashje me rastin e kryerjes s
veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1 i nenit 317,
ndrsa n raport me shkaktimin e vdekjes kryersi ka
vepruar nga pakujdesia, ather kemi t bjm me
bashkim veprash penale, asaj t parashikuar nga paragrafi
1 i ktij neni dhe veprs penale t parashikuar nga neni
154 par. 4 t ktij Kodi.
Paragrafi 4.
Forma e privilegjuar e veprs penale ekziston, kur kryersi
ndonjrn nga format e prshkruara t veprs penale e ka
kryer pr shkak t provokimeve t kundrligjshme dhe
brutale t personit zyrtar a personit q e ndihmon at, n
mnyrn e njjt si sht prcaktuar forma e privilegjuar
sipas nenit 316 par. 5 t ktij Kodi, me nj dallim se forma
e privilegjuar te kjo vepr penale ekziston edhe kur
kryersi ka qen i provokuar, prpos nga personi zyrtar,
edhe nga personi q e ndihmon at n kryerjen e detyrs
zyrtare.

1424

Nga praktika gjyqsore

Aplikimi i ligjit m t favorshm
Gjykata e shkalls s par gabimisht ka aplikuar ligjin t
cilin nuk ka mundur t aplikohet, nga se parimisht ndaj
kryesit t veprs penale aplikohet ligji i cili ka qen n
fuqi n momentin e kryerjes s
veprs penale ,
prjashtimisht ndaj t akuzuarit mund t aplikohet ligji i
cili sht m i favorshm pr t akuzuarin se ai i cili ishte
n fuqi n momentin kur sht kryer vepra penale .N
rastin konkret vepra penale sht kryer kur n fuqi ishte
LPK, ndrsa veprimet e t akuzuarit jan cilsuar sipas
nenit 317.par.2.t KPK, pr t ciln vepr penale
parashihet dnim me burgim, prej gjasht muajve deri n
pes vjet , ndrsa sipas nenit 184 par.2.t LPK, parashihet
dnim me burg prej tre muajve deri n pes vjet, dmth. ky
nen sipas LPK sht m i favorshm pr t akuzuarin, pr
faktin se parasheh minimum t posam, m t ult se sa
neni 317 par.2.t.KPK.
(Gjykata Suprem e Kosovs , Ap.nr.23/2005 , dat
15.03.2005).
Objekt i mbrojtur te vepra penale e sulmit mbi personin
zyrtar, t parashikuar nga neni 318 par. 1 t LPKr. sht
personi zyrtar vetm kur kryen puna nga kompetenca e
punve t brendshme, q kan t bjn me pengimin dhe
zbulimin e veprave penale, kapjen e kryersve t veprave
penale ose ruajtjen e qetsis dhe rendit publik. I
papranueshm sht qndrimi i prokurorit publik se, n
kto kushte, u ofrohet mbrojtje edhe personave t tjer kur
e ndihmojn personin zyrtar n kryerjen e punve t tilla,
ndrsa mbrojtja personit zyrtar i ofrohet pa marr parasysh
nse kryente ose jo nj veprim zyrtar,
(Gjykata e Zhupanis
Bjelovar,Ap.274/2000, dat
18.1.2001).
Pr ekzistimin e veprs penale t sulmit mbi personin
zyrtar gjat kryerjes s punve t sigurimit t parashikuar
nga neni 194 i LPKr, sht e mjaftueshme q t ekzistoj
sulmi a kanosja pr sulm mbi personin zyrtar, ndrsa nuk
krkohet q me kt sulm a kanosje t pengohet personi

1425

zyrtar n kryerjen e veprimit zyrtar. Sipas ksaj, kjo vepr

penale dallohet nga vepra penale e pengimit t personit
zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare t parashikuar nga neni
193 t LPKr. Pra, sht i gabuar qndrimi i gjykats s
shkalls s par q n rast sulmi fizik dhe shkaktimi t
lndimeve t lehta trupore pjestarit t policis, vepra
penale e parashikuar nga neni 194 par. 2 t LPKr sht
prjashtuar pr faktin se pjestari i policis tashm e
kishte kryer veprimin zyrtar, (kishte verifikuar dokumentin
e identifikimit),
(Gjykata e Qarkut Zagreb, Ap.nr.303/90, dat 22.1.1991).
Ka kryer: veprn penale t pengimit t personit zyrtar n
kryerjen e veprimeve zyrtare, parashikuar nga neni 335
par. 2 t LP t Federats s Bosnj-Hercegovins, i
akuzuari i cili rreth ors 20 t mbrmjes, n objektin
hotelier ka penguar polict q ta shoqrojn n stacion
policor, ashtu q i ka goditur me duar dhe kmb ata, i ka
shtyr nga banaku dhe me ndihmn e dy personave t
panjohur i ka penguar q tia vn prangat n duar, me
rast njrit nga ata i ka shkaktuar lndim t leht trupor
n form hematome t syrit, kshtu q, pr shkak t ktij
veprimi, polict jan larguar pa e arrestuar, dhe veprn
penale t sulmit mbi personit zyrtar n kryerjen e punve
t sigurimit t parashikuar nga neni 336 par. 2 t Ligjit t
cituar, ashtu q n mbrmjen e njjt, rreth ors 21, pasi q
ishte sjell n stacionin policor, pa asnj arsye ka sulmuar
policin N.N., duke e goditur me grusht n kok dhe i ka
shkaktuar lndime t lehta trupore n form skuqjeje
dhe njtjeje rreth syrit t majt,
(Gjykata Komunale Jajce, P-14/99, dat 18.2.2000).
Pjesmarrja n grupin q pengon personat zyrtar n
kryerjen e
detyrave Zyrtare
Neni 318
(1) Kushdo q merr pjes n grupin e njerzve q me
veprim t prbashkt pengon apo tenton t pengoj
personin zyrtar n kryerjen e detyrave zyrtare ose n
mnyr t ngjashme e detyron t ekzekutoj detyra

1426

zyrtare, dnohet pr pjesmarrje me gjob ose me

burgim deri n tri vjet.
(2) Udhheqsi i grupit q kryen veprn penale nga
paragrafi 1 i ktij neni dnohet me burgim prej nj
deri n pes vjet.
Me kt dispozit sht inkriminuar vetm pjesmarrja n
grupin e njerzve i cili me veprim t prbashkt: pengojn
apo tentojn ta pengojn personin zyrtar n kryerjen e
detyrave zyrtare ose e detyrojn at t kryej pun zyrtare.
Edhe kjo vepr penale, sikurse edhe vepra penale
parashikuar nga neni 216, ka dy forma: 1. pengimin e
personit zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare dhe 2.
detyrimin e personit zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare.
Paragrafi 1.
Kjo vepr penale ka disa ngjashmri me veprn penale t
pengimit t personit zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare t
parashikuar nga neni 316 i KPK. Edhe n rastin e par,
edhe n rastin e dyt bhet fjal pr pengimin e personit
zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare ose n detyrimin e
personit zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare, me dallimin
se te kjo vepr penale pasoja realizohet me veprim t
prbashkt t grupit t njerzve. Rrezikshmri shoqrore t
veprs penale nuk paraqet veprimi i individit,
por
veprimi i prbashkt i shum personave,
te t cilt
ekziston vetdija pr veprim t prbashkt, prkatsisht
pr shkaktimin e prbashkt t pasojs s ndaluar.
Kryers i veprs penale sht pjesmarrsi n grup,
prkatsisht personi q vepron bashkrisht me personat e
tjer n realizimin e pasojs s ndaluar .
Veprim i kryerjes sht pjesmarrja n grup (turm), i cili
me veprim t prbashkt pengon apo tenton t pengoj
personin zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare t prmendur
n paragrafin 1 t ktij neni. Me grup (turm) njerzish,
sipas ktij inkriminimi, nnkuptojm s paku pes
persona, t cilt jan t lidhur mes tyre dhe te t cilt
ekziston vetdija pr veprim t prbashkt. Numri i
personave q e prbjn turmn sht i ndryshueshm,
sepse turma prbn nj tubim dinamik t njerzve numri i

1427

t cilve mund t rritet apo t zvoglohet varsisht nga

qllimet e veprimit t tyre.
Ligji parashikon dnim vetm pr pjesmarrje n grup
t cilt, me veprim t prbashkt, kan realizuar a kan
tentuar ta realizojn pasojn e prmendur. Pjesmarrs
konsiderohet personi q merr pjes n grup (turm); ai
sht para s gjithash personi q ka marr pjes n
pengimin, prkatsisht detyrimin e personit zyrtar, por
pjesmarrs n kuptim t ktij inkriminimi konsiderohet
edhe do person q me sjelljet e tij ka mundsuar veprimin
e prbashkt t grupit. Nuk sht relevante q do
pjesmarrs i turms t veproj aktivisht; pjesmarrja n
turm mund t shprehet edhe si prkrahje verbale e
antarve t tjer t grupit, si miratim i zshm i
veprimeve t tyre a pajtim me grupin n ndonj mnyr
tjetr. E domosdoshme sht q t ekzistoj pjesmarrja
n veprim t prbashkt, gj q prbn nj shtje faktike,
e cila vlersohet n do rast konkret n baz t sjelljes s
prgjithshme t personit t caktuar. Kryers i veprs
penale nuk do t konsiderohet ai q rastsisht ose kundr
vullnetit t tij sht gjendur n grup, ka qen vetm
vzhgues dhe as personi q tenton ta pengoj grupin pr t
mos i penguar personat zyrtar n kryerjen e detyrave
zyrtare. Mirpo, nse prpos ksaj vepre penale sht
kryer edhe ndonj vepr tjetr penale nga pjesmarrsi n
turm, ather ekziston bashkim i ksaj vepre penale dhe
veprs tjetr penale t ciln pjesmarrsi e ka kryer.
Vepra penale sht kryer kur, me veprim t prbashkt t
grupit (turms) t njerzve, personi zyrtar sht penguar
n kryerjen e detyrs zyrtare ose sht detyruar ta kryej
at, prkatsisht kur ky veprim sht tentuar. D.m.th.,
tentativa e veprs nuk sht e mundur, fakti nse grupi e
kishte penguar, prkatsisht e kishte detyruar personin
zyrtar n kryerjen e detyrs zyrtare ose veprimet e tij
kishin mbetur n tentativ, mund t jet me ndikim vetm
me rastin e matjes s dnimit.
Kjo vepr penale mund t kryhet vetm me dashje , q
prfshin edhe vetdijen e kryersit se po merr pjes n
grupin e njerzve t cilt me veprimin e prbashkt
pengojn prkatsisht detyrojn personin zyrtar.

1428

Grupi i njerzve, me veprim t prbashkt, mund t

pengoj apo t tentoj t pengoj personin zyrtar me rastin
e kryerjes s punve t sigurimit publik a shtetror, detyrs
s ruajtjes s rendit publik, kapjes s kryersit t veprs
penale a ruajtjes s personit t privuar nga liria dhe me
rastin e kryerjes s ksaj vepre penale personi zyrtar
mund t fyhet dhe t keqtrajtohet, mund t kanoset me
prdorim arme apo mund t lndohet leht, n situata t
tilla pjesmarrsi i grupit, pr t cilin vrtetohet se i ka
ndrmarr veprimet e prshkruara m lart ndaj personit
zyrtar, do t prgjigjet pr veprn penale t pengimit t
personit zyrtar n kryerjen e detyrave zyrtare, t
parashikuar nga neni 316 par. 3 t KPK e jo pr kt
vepr penale, pr faktin se pr veprn penale t
parashikuar nga neni 318, parashikohet nj dnim m i
but.
Pr pjesmarrsin, pr t cilin vrtetohet se me dashje e ka
lnduar rnd personin zyrtar, do t prgjigjet sipas nenit
154 t ktij Kodi, ndrsa kur vrtetohet se e ka privuar me
dashje nga jeta personin zyrtar, prgjigjet sipas nenit 147
t ktij Kodi. Pjesmarrsit e tjer t grupit, t cilt me
veprimin n grup nuk kan realizuar elementet e veprs
penale t parashikuar nga neni 316 dhe as veprs penale t
parashikuar nga neni 154 dhe 147 t ktij Kodi, prgjigjen
pr veprn penale t parashikuar nga neni 318 i ktij Kodi.
Paragrafi 2.
2. N paragrafin 2 t ktij neni sht parashikuar nj
dnim m i ashpr pr udhheqsin e grupit (turms) q
kryen veprn penale t parashikuar nga paragrafi 1 i ktij
neni. Pr udhheqs t grupit (turms) konsiderohet ai
pjesmarrs i grupit q udhheq, i prin grupit dhe q, me
veprimin - ndikimin e tij, orienton veprimet e grupit
dhe merr rolin e udhheqsit t tij. Udhheqsi i grupit
nuk sht e domosdoshme t jet organizator i tubimit,
ngase ai mund t imponohet si prijs dhe nj grup t till
q ishte mbledhur spontanisht, (p.sh. pr shkak t rrahjes
s nj fqinji t tyre), ta orientoj kundr personit zyrtar,
me qllim q ta pengoj n kryerjen e detyrs zyrtare a ta
detyroj at ta kryerj detyrn zyrtare.

1429

Udhheqsi i grupit i cili realizon elementet e veprs

penale t parashikuar nga neni 316 par. 1 dhe 2 t ktij
Kodi prgjigjet vetm pr veprn penale t parashikuar
nga neni 318 par. 2, ngase me kt dispozit sht
parashikuar nj dnim m i ashpr sesa ai me dispozitn e
nenit 316 par. 1-3 t ktij Kodi. Udhheqsi i grupit do t
prgjigjet gjithashtu pr veprn penale t parashikuar nga
neni 318 par. 2 edhe n rast se personit zyrtar i ka
shkaktuar lndim t rnd trupor sipas nenit 153 par. 1.
Thirrja pr rezistenc
Neni 319
Kushdo q nxit t tjert me prdorim t dhuns ose me
kanosje serioze pr t ndalur ekzekutimin e vendimeve
apo masave t ligjshme t lshuara nga organi
kompetent apo zyrtart gjat kryerjes s detyrave
zyrtare, dnohet me jo m shum se tri vjet burgim.
Konsiderojm se n vend t shprehjes me prdorimin
e dhuns ose me kanosje serioze do duhej t formulohej
ksisoj : Kushdo q nxit t tjert q me prdorimin t
dhuns ose kanosjes serioze t ndalin t pengojn
ekzekutimin e vendimeve...
Qllimi kriminalo politik i ktij inkriminimi sht
mbrojtja e rendit dhe qetsis publike, prkatsisht
mbrojtja e autoritetit t organeve shtetrore nga veprime t
tilla me t cilat krijohet gjendje e revolts qytetare dhe
rezistencs pasive, prkatsisht me t cilat nxitet
kundrvnie dhe mosdgjueshmri ndaj vendimeve dhe
masave t organeve shtetrore.
Forma themelore e veprs sipas par. 1 qndron n thirrjen
e t tjerve pr t br rezistenc t dhunshme ndaj
vendimeve t ligjshme dhe masave t organeve
kompetente ose ndaj personave zyrtar n kryerjen e
detyrave zyrtare.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale qndron n
thirrjen e t tjerve pr rezistenc. N formulimin ligjor
thuhet: kush nxit, por do t duhej t ishte kush thrret,
sepse vet emrtimi ligjor i veprs penale sht thirrja pr
rezistenc, d.m.th., kemi t bjm me thirrje. Edhe pse

1430

thirrja pr rezistenc t dhunshme paraqet nj nxitje

specifike, n rastin konkret ajo sht caktuar si vepr
penale e veant dhe dallon nga nxitja pr faktin se kjo e
fundit duhet t jet e drejtuar ndaj nj personi apo
personave t caktuar. Mirpo, me thirrje te kjo vepr
penale nnkuptohet deklarata drejtuar nj numri t
paprcaktuar t njerzve. me qllim q tek ata t
provokohet vendimi pr t br rezistenc t dhunshme
ndaj vendimeve dhe masave t ligjshme t organeve
kompetente ose ndaj personave zyrtar n kryerjen e
detyrave zyrtare. Thirrja m s shpeshti kryhet publikisht,
n hapsirat n t cilat kan qasje nj numr i madh
njerzish, por mund t bhet edhe n vende private,
ather kur thirrjen kan mundur ta dgjojn nj numr i
madh njerzish. Thirrja mund t bhet me goj ose me
shkrim , me an t mediave etj.
Sipas formulimit ligjor t veprs, (kushdo q nxit t tjert
(q me prdorim t dhuns) thirrja duhet t jet br pr
rezistenc t dhunshme, kshtu q thirrja pr rezistenc
pasive, (pr mos dgjueshmri) nuk paraqet veprim t
kryerjes s ksaj vepre penale. Gjithashtu ligjdhnsi ka
parashikuar si veprim t kryerjes s ksaj vepre penale
edhe kanosjen serioze t kryersit se do ti thrras
qytetart pr rezistenc t dhunshme, edhe pse kanosja nuk
sht vn n dukje mjaft qart n prshkrimin ligjor,
(kushdo q nxit t tjert q me prdorim t dhuns ose me
kanosje serioze) smund t interpretohet ndryshe prpos si
kanosje serioze pr thirrjen e t tjerve pr rezistenc t
dhunshme ndaj vendimeve dhe masave t ligjshme t
organeve kompetente ose ndaj personit zyrtar n kryerjen
e detyrave zyrtare.
Thirrja pr rezistenc t dhunshme duhet t jet e drejtuar
ndaj vendimeve dhe masave t ligjshme t organeve
kompetente ose ndaj personave zyrtar n kryerjen e
detyrave zyrtare. Me vendime t organeve kompetente
nnkuptojm t gjitha vendimet q i marrin kto organe
n baz t Kushtetuts, ligjeve a dispozitave t tjera, n
rast lloji dhe forma e vendimit jan irelevante. sht
esenciale q fjala t jet pr vendime t ligjshme t
organeve kompetente, d.m.th., pr vendimin a vendimet
q jan marr nga ana e organit me kompetenc reale dhe

1431

territoriale. Thirrja pr rezistenc t dhunshme duhet t

jet e drejtuar kundr vendimeve t caktuara t organeve
kompetente. Masat e organeve kompetente paraqesin
veprime t tilla q i ndrmarrin kto organe n kuadr t
autorizimeve t tyre; m s shpeshti kto jan masa me
rndsi t prgjithshme, si, p.sh., masat pr pengimin e
epidemive t ndonj smundjeje ngjitse te njerzit a
kafsht, masat e ndalimit t importit t prodhimeve t
caktuara, ndalimi i lvizjes n vendet e caktuara,
kontrollimi i obliguar dhe vaksinimi i popullsis etj.
Thirrja pr rezistenc t dhunshme duhet t jet e drejtuar
ndaj mass a masave t organeve kompetente. Kur sht
fjala pr thirrje pr rezistenc t dhunshme ndaj personit
zyrtar n kryerjen e detyrave zyrtare, ajo duhet t jet e
drejtuar ndaj personit t caktuar zyrtar dhe ndaj detyrs s
caktuar zyrtare, e cila sht e ligjshme .
Pasoj e ksaj vepre penale sht rrezikimi i ekzekutimit t
vendimeve apo masave t organeve kompetente,
prkatsisht detyrave zyrtare t personit zyrtar dhe vepra
konsiderohet e kryer me vet aktin e thirrjes pr rezistenc
t dhunshme, (kur me thirrjen pr rezistenc t dhunshme
jan vn n dijeni personi prkatsisht persona t tjer),
por nuk sht e domosdoshme q rezistenca e dhunshme
edhe t ndodh. Nuk sht relevante as arsyeja pr t ciln
nuk ka ndodhur rezistenca e dhunshme .
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
kurse vepra penale mund t kryhet vetm me dashje, e cila
prfshin n vetvete edhe vetdijen e kryersit se deklarata
e tij
paraqet thirrje pr rezistenc t dhunshme,
prkatsisht se me deklaratn e tij te t tjert nxit vendimin
pr rezistenc t dhunshme.
Meqense vepra penale konsiderohet e kryer edhe ather
kur nuk ka ndodhur rezistenca e dhunshme, e
konsiderojm t domosdoshme q, n kuadr t ktij neni,
t ekzistoj edhe nj paragraf - nj dispozit cilsuese pr
situatat kur, pr shkak t veprs penale t parashikuar nga
ky nen, t ket ndodhur moszbatimi apo vshtirsimi i
zbatimit t vendimeve a masave t organeve kompetente,
sepse n rastin konkret kjo situat ka ngelur e
pasanksionuar dhe tani pr tani moszbatimi ose
vshtirsit n zbatimin e vendimeve ose masave t

1432

organeve kompetente mund t jen me ndikim vetm me

rastin e peshimit t dnimit. Si n ish-Ligjin Penal t
Kosovs, ashtu edhe n t gjitha ligjet e rajonit, n kuadr
t ksaj vepre penale, sanksionohen kto situata si
veprime cilsuese.
Pjesmarrja n grup q kryen vepr penale
Neni 320
(1) Kushdo q merr pjes n nj turm t mbledhur, e
cila me veprime kolektive e privon personin nga jeta, i
shkakton lndime t rnda trupore personit tjetr,
shkakton rrezik t prgjithshm, dmton pasurin n
prmasa t mdha ose kryen vepra t tjera t shkeljeve
t rnda apo tenton t kryej vepra t tilla dnohet me
burgim prej tre muajve deri n pes vjet.
(2) Organizuesi i turms t cekur n paragrafin 1 t
ktij neni dnohet me burgim prej nj deri n dhjet
vjet.
Pjesmarrja n grupin q kryen vepr penale sht
inkriminim me t cilin sigurohet aplikimi i represionit
penalo-juridik pr vetm pjesmarrjen n turm, e cila
kryen, prkatsisht tenton t kryej vepr penale t
prcaktuar me ligj. Ktu fillimisht duhet sqaruar se n
prshkrimin ligjor t ksaj vepre penale sht lshuar t
thuhet se: dnohet vetm pr pjesmarrje me dnim me
burgim prej tre muajve deri n pes vjet dhe ky lshim
domosdo duhet mnjanuar me rastin e amendamentimit t
ndryshimeve t ktij Kodi. Pra, ktu kemi t bjm me
inkriminimin me t cilin sigurohet mbrojtja juridikopenale e shoqris nga t ashtuquajturat delikte t turms,
prkatsisht nga veprat e tilla penale n kryerjen e t
cilave merr pjes nj numr i madh njerzish, kur
shpeshher nuk sht e mundur t vrtetohet se cili nga
personat e pranishm ka kryer nj vepr t caktuar penale.
Me kt vepr penale, (ngjashm si te vepra penale e
pjesmarrjes n rrahje), sigurohet aplikimi i sanksionit
penale edhe vetm pr pjesmarrje n nj turm t till.

1433

Paragrafi 1.
Formn themelore t veprs, (par. 1), e kryen ai q merr
pjes n turmn e njerzve e cila me veprim t prbashkt
privon nga jeta nj person tjetr apo i shkakton lndime t
rnda trupore, shkakton rrezik t prgjithshm, dmton
pasurin n prmasa t mdha ose kryen vepra t tjera t
shkeljeve t rnda, (dhuna e rnd) ose tenton t kryej
vepra t tilla.
Veprim i kryerjes sht pjesmarrja n turmn e njerzve e
cila, me veprim kolektiv ( t prbashkt), kryen a tenton
t kryej vepra penale t parashikuara nga paragrafi 1 i
ktij neni. Me turm t njerzve nnkuptojm s paku 5
(pes) persona, t cilt t lidhur mes tyre n aspektin
hapsinor dhe te t cilt ekziston vetdija pr veprim t
prbashkt. Numri i personave q e prbjn turmn e
njerzve sht i ndryshueshm, ngase turma prbn nj
grup dinamik q ndryshon vazhdimisht - numri i
pjesmarrsve mund t rritet apo t ulet, varsisht nga
qllimi i veprimit t tyre. Pjesmarrja n turm nnkupton
ndrmarrjen e veprimit t prbashkt me pjesmarrsit e
tjer t turms, q jan t drejtuar n kryerjen e veprave
penale. Prkitazi me kuptimin e pjesmarrjes n grup, shih
komentin te neni 318 par. 1 t ktij Kodi.
Kryers i veprs penale sht pjesmarrsi i turms e cila
kryen a tenton t kryej vepra penale t prcaktuara n
paragrafin 1. t ktij neni. Para s gjithash, ai sht personi
q, duke vepruar aktivisht me persona t tjer, kontribuon
n kryerjen e veprave penale t prshkruara m lart.
Pjesmarrja n turm mund t manifestohet edhe si
prkrahje verbale e antarve tjer t turms, si miratim i
zshm i veprimeve t tyre etj. Kryers i veprs penale
nuk do t konsiderohet ai person q sht ndodhur n
turm rastsisht apo kundr vullnetit t tij dhe as personi
q ka tentuar ta pengoj turmn n kryerjen e veprave
penale.
Bhet fjal pr inkriminimin ngusht t lidhura me deliktet
e turms, mass , grupit e cila sht e natyrs s till q
sjell vshtirsi pr t vrtetuar se kush sht kryers i
veprs q ka kryer turma dhe kjo sht nj nga arsyet
themelore e ndshkimit edhe vetm t pjesmarrjes n

1434

grup(q fatkeqsisht si u tha m lart sht lshuar n

prshkrimin ligjor t futet kjo shprehje). Mirpo , nse
vrtetohet kryersi i veprs penale konkrete q ka
rezultuar nga veprimi i prbashkt i grupit , ai varsisht
nga pesha e veprs penale t konsumuar , do duhej t
prgjigjet ose vetm pr at vepr penale konkrete t
konsumuar ( psh lndimi i rnd trupor ) apo pr veprn
konkrete t konsumuar n bashkim me veprn penale nga
neni 320 par.1.t KPK.Do t ishte kriminalo-politikisht e
paarsyeshme dhe penalo juridikisht e gabuar psh q
dikush t prgjigjej vetm pr veprn penale dmtimi i
pasuris s luajtshme nga neni 260 t KPK( dmtimi i
pasuris s luajtshme) pr t ciln sht parashikuar
dnim me gjob apo me burgim deri n gjasht muaj
(par.1.) deri n nj vit (par.2.) , e mos t prgjigjet edhe
pr veprn penale nga neni 320 par.1.pr t ciln sht
parashikuar dnim me burgim prej tre muajve deri n pes
vjet dhe sht e palogjikshme q m rnd t dnohet ai i
cili vetm merr pjes n grup q kryen vepra penale, nga
ai q prpos q merr pjes n grup t till edhe konsumon
veprn penale konkrete( me veprimin vetanak shkakton
pasojn konkrete). N t kundrtn, do ishte e mundur pas
vlersimit t merret se vepra penale nga neni 320 , pr
shkak t konsumacionit ( consumens derogat legi
consumptae) sht prfshir (sht konsumuar ) me veprn
penale vrasjes nga neni 146 t KPK etj. Pr ekzistimin e
ksaj vepre penale sht e domosdoshme q turma t
kryej apo t tentoj t kryej me veprim t prbashkt
fardo dhune ndaj njerzve, t dmtoj apo asgjsoj
pasurin n prmasa t mdha apo t ushtroj ndonj
dhun tjetr t rnd. Pr shkak t rrezikut t madh pr
jetn e prbashkt , rendit publik , sigurin njerzve dhe
t pasuris sht kriminalizuar edhe vetm tentativa e
veprave penale si rezultat i veprimit t prbashkt t
grupit.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht e domosdoshme
q turma t kryej apo t tentoj t kryej me veprim t
prbashkt fardo dhune ndaj njerzve, t dmtoj apo
asgjsoj pasurin n prmasa t mdha apo t ushtroj
ndonj dhun tjetr t rnd. Pr shkak t rrezikut t madh
pr jetn e prbashkt , rendit publik , sigurin njerzve

1435

dhe t pasuris sht kriminalizuar edhe vetm tentativa e

veprave penale si rezultat i veprimit t prbashkt t
grupit.
Me dhun, sipas ktij inkriminimi, nnkuptohen t gjitha
veprimet q mund t prcaktohen si terror fizik a psikik,
pavarsisht nse bhet fjal ose jo pr veprime me t cilat
dshirohet q viktima detyrohet pr dika apo bhet fjal
pr terrorin pr terror, por duhet t kemi t bjm me
agresivitet t nj intensiteti t theksuar, (q prjashton
ndonj sjellje me rrezikshmri t vogl). Pra, shprehja
dhun prfshin agresionin fizik ndaj nj personi t caktuar, i
cili nuk sht e domosdoshme t ket si pasoj lndim
trupor, por mjafton vetm rrezikimi i jets dhe trupit. Kur
bhet fjal pr dhunn, si element qensor i forms
themelore t veprs penale, ajo prfshin edhe agresionin
ndaj sendit q shprehet si dmtim ose asgjsim i pasuris
n prmasa t mdha. Sipas mendimit juridik t Degs
Penale t Gjykats Supreme t vitit 2010, elementi ligjor
pasuria n prmasa t mdha te kjo vepr penale
ekziston kur vlera e pasuris tejkalon vlern prej 20000
(njzetmijeuro). Nuk sht e rndsishme nse dmi sht
shkaktuar n nj vend, (p.sh., n nj ndrtes) apo bhet
fjal pr dm t prgjithshm t shkaktuar, (kur, p.sh., jan
dmtuar shum vetura apo shum ndrtesa etj.). E
rndsishme sht q dmi t jet shkaktuar n kuadr t
veprimit t dhunshm t turms. Si vepra t tjera t
shkeljeve t rnda mund t konsiderohen, p.sh., privimi
i shum personave nga liria, kanosja e nj numri t madh
njerzish se do t privohen nga jeta, detyrimi i personave
t tjer q nj koh t gjat t qndrojn n pozita t tilla
q atyre u shkaktojn vuajtje, (kan qndruar gjat me
duar t ngritura, me nj kmb, n uj t ftoht apo kan
qndruar n vende ku u jan ekspozuar temperaturave t
larta, t padurueshme etj ) dhe format e tjera t shkaktimit
t vuajtjeve t rnda fizike dhe psikike.
Ekzistimi i dhuns s fort vrtetohet n do rast konkret,
duke i marr parasysh t gjitha rrethanat e veprs .
Vepra kryhet vetm me dashje, q prfshin n vetvete
dijenin pr veprim t prbashkt n turmn q ushtron
dhun ndaj njerzve, q asgjson apo dmton pasurin n

1436

prmasa t mdha apo q kryen ndonj vepr tjetr t

rnd.
Vepra penale konsiderohet e kryer kur turma ka kryer
apo ka tentuar t kryej me veprim t prbashkt dhun
ndaj njerzve, asgjsim apo dmtim t pasuris n
prmasa t mdha apo ndonj vepr tjetr t rnd. Nga
kjo rezulton se tentativa e veprs penale nuk sht e
mundur.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar prgjegjsia penale pr
organizatorin e grupit-turms q kryen vepr penale
parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni. Organizator, n
kuptim t ktij inkriminimi, konsiderohet personi q
organizon, prkatsisht q krijon grupin e njerzve me
qllim q, me veprim t prbashkt, t kryej fardo
dhune ndaj njerzve, t asgjsoj a t dmtoj pasurin n
prmasa t mdha ose t kryej ndonj dhun tjetr t
rnd. Konsiderohet se ekziston prgjegjsia penale e
organizatorit t grupit (turms) pavarsisht nse ka marr
ose jo pjes n turmn e njerzve q kryen vepr penale.
Konsiderojm se n raste t tilla, prpos organizatorit t
turms, sht dashur t sanksionohet edhe udhheqsi i
turms, edhe pse n shumicn e rasteve organizatori luan
edhe rolin e udhheqsit t turms, mirpo ai mund t mos
jet fare pjesmarrs i turms, pastaj turma mund t lind
edhe spontanisht, pa organizim t askujt, kshtu q rolin
e udhheqsit mund ta marr spontanisht dikush tjetr
nga turma, ai q i prin turms, q e orienton at, pra ai q
me veprimin, ndikimin dhe shembullin e tij e drejton
turmn. Tani pr tani roli udhheqs i turms mund t jet
relevant vetm me rastin e peshimit t dnimit pr
pjesmarrsin e turms.
Nga praktika gjyqsore
Fakti se i akuzuari nuk ka pas rol aktiv n turmn q kishte
protestuar n ngjarjet e marsit t 2004 , n Prizreni (nuk ka
hedhur gur), kur prpos q ishte shkaktuar dm i pasuris
n prmasa t mdha , ishte shkaktuar edhe rrezik konkret

1437

pr jetn e njerzve, nuk e liron nga prgjegjsia penale

at si gabimisht ka gjetur gjykata e shkalls s par ,
ngase sipas nenit 320 par.1.t KPK, edhe vetm
pjesmarrja n turma t tilla sht e ndshkueshme ,
ndrsa pjesmarrja e t akuzuarit n turmn e njerzve
sht vrtetuar edhe nga pranimi i vet t akuzuarit por
edhe nga identifikimi i tij, nga polict, q ishin mobilizuar
ditn kritike, pr ta penguar turmn n realizimin e
qllimit t tyre .
Gjykata Supreme, duke miratuar ankesn e prokurorit
publik, ka ndryshuar aktgjykimin e gjykats s shkalls s
par dhe t akuzuarin e ka shpall fajtor , pr veprn penale
pjesmarrje n grup q kryen vepra penale, nga neni 320
par.1.t KPK.
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut n Prizren,
P.nr.166/2004, dat
13.07.2005).
(Aktgjykimi i Gjykats Supreme t Kosovs ,
Ap.nr.381/2005, dat,
20.12.2005).
Gjykata Supreme e Kroacis n nj vendim t saj ka
konstatuar se udhheqs i turms sht ai pjesmarrs i
turms q e udhheq at, pa marr parasysh nse kt e bn
personalisht apo nprmjet personave t tjer, pra nse e
udhheq at fizikisht apo psikikisht. Nuk sht e
domosdoshme q ai ta udhheq tr turmn, por mjafton
vetm nj pjes t saj,
(Gjykata Supreme Kroate, Ap.nr.1059/51).
Nga pjesmarrsi n turmn e njerzve e cila me veprim
t prbashkt kryen dhun t rnd nuk krkohet q ta
ket lnduar drejtprsdrejti personin tjetr dhe as t ket
n dor fardo mjeti t prshtatshm pr t shkaktuar
lndime trupore,
(Gjykata e Qarkut Beograd, Ap.nr.2779/03 dat
16.10.2003).
Mospjesmarrja n mnjanimin e rrezikut t
prgjithshm
Neni 321

1438

Kushdo q n kundrshtim me urdhrat e organit

kompetent refuzon pa arsye t marr pjes n
mnjanimin e rrezikut pr jetn e njerzve apo t
pasuris me prmasa t mdha, dnohet me gjob ose
me burgim deri n tre muaj .
Veprn penale e kryen ai q, n kundrshtim me urdhrat e
organit kompetent, pa arsye refuzon t marr pjes n
mnjanimin e rrezikut nga zjarri, vrshimi apo rreziqeve t
ngjashme. Pra, bhet fjal pr
vepra penale pr
mosveprim. Edhe pse ligjdhnsi nuk sht prcaktuar se
nga rrjedh nj rrezik i till, pa asnj mdyshje bhet fjal
pr rreziqet q m s shpeshti vijn nga zjarri, vrshimet
dhe t tjera t ngjashme. Elementet themelore t veprs
penale jan: ekzistimi i rrezikut t prgjithshm pr jetn e
njerzve dhe pasuris n prmasa t mdha, ekzistimi i
urdhrit t organit kompetent pr t marr pjes n
mnjanimin e rrezikut dhe refuzimi pr t marr pjes n
mnjanimin e rrezikut pa shkaqe t arsyeshme .
Qllimi kriminalo-politik i ktij inkriminimi sht
mbrojtja e obligimeve kushtetuese dhe ligjore e t gjith
qytetarve pr t marr pjes n mnjanim e rrezikut. Kjo
vepr paraqet cenim t parimeve t solidaritetit reciprok,
n t cilat bazohet jeta e prbashkt e t gjith pjestarve
t nj shteti. Si rrezik n mnjanimin e t cilit jan t
detyruar t marrin pjes t gjith qytetart , sht ai q
shkaktohet nga zjarri, vrshimet si dhe rreziqet tjera e q
nuk rrjedhin nga zjarri dhe vrshimet, por mund t jen t
ndryshme, veanrisht q vijn si pasoj e veprimit t
fatkeqsive t natyrs, si jan: trmetet, erozionet,
shembja e gurve, aktivizimi i vullkaneve, deprtimi i
gazrave helmues n miniera, uraganet e ndryshme etj.
Kusht i domosdoshm pr ekzistimin e ksaj vepre sht
ekzistimi i urdhrit t organit kompetent pr t marr pjes
n mnjanimin e rrezikut. Se cilat organe jan t
autorizuara pr dhnien e urdhrave t tilla sht
parashikuar nga dispozitat ligjore adekuate apo dispozita
t tjera, (p.sh., n Ligjin pr Mbrojtjen nga Zjarri 02/L-41,
parashikohet mundsia q drejtori i Drejtoratit pr
Emergjenc, n kushte t caktuara, mund tu jap urdhr
t gjith personave t aft n territorin e komuns pr t

1439

marr pjes n shuarjen e zjarrit, n shptimin e njerzve

ose t mirave materiale. N Ligjin pr Ujrat 2004/24,
sht prcaktuar se qytetart, sipas planit t caktuar pr
mbrojtje nga vrshimet, jan t detyruar t marrin pjes
n mbrojtjen nga vrshimet. Duke br kt me pun
personale dhe me mjete transportuese, kurse n raste t
rrezikut t konsiderueshm nga vrshimet mund t
caktohet pjesmarrja e detyrueshme
edhe e atyre
qytetarve pjesmarrja e t cilve nuk sht parashikuar
n Planin pr mbrojtje nga vrshimet).
Urdhri mund tu jepet individve apo t gjith qytetarve
t aft. Mnyra se si ky urdhr u sht drejtuar qytetarve
nuk sht relevante pr ekzistimin e veprs penale, (urdhri
mund t jet drguar me shkrim, me goj, nprmjet
letrshprndarsve, me an t mjeteve t informimit etj.),
por pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht e
domosdoshme q kryersi t dij pr ekzistimin e ktij
urdhri. Pra, nuk do t ekzistonte kjo vepr penale nse
personi q ka refuzuar t marr pjes n mnjanimin e
rrezikut t prgjithshm, paraprakisht nuk ka qen i
njohur me faktin e ekzistimit t urdhress s organit
kompetent pr t marr pjes n mnjanimin e rrezikut .
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar si refuzim pr t
marr pjes n mnjanimin e rrezikut apo dmtimit t
pasuris n prmasa t mdha, Me shprehjen refuzim, n
kuptim t ktij inkriminimi, duhen kuptuar deklarata me
shkrim ose me goj, veprimet konkludente apo ndonj
mnyr tjetr me t cilin kryersi pa mdyshje bn t ditur
se nuk do t marr pjes n mnjanimin e rrezikut.
Meqense bhet fjal pr delikte q kryhen me
mosveprim, nuk do t ekzistoj kjo vepr penale nse
personi deklaron me goj se nuk do t marr pjes n
mnjanimin e rrezikut dhe, me gjith deklaratn e br, ai
faktikisht merr pjes n mnjanimin e rrezikut. Pr tu
konsideruar si veprim i kryerjes i ksaj vepre penale
refuzimi pr pjesmarrje n mnjanimin e rrezikut, sht e
domosdoshme q ky t bahet pa ndonj shkak t
arsyeshm. Ekzistimi i shkakut t arsyeshm
pr
refuzimin e pjesmarrjes n mnjanimin e rrezikut sht
shtje faktike, t ciln gjykata e vlerson n baz t t
gjitha rrethanave t rastit konkret, si objektive ashtu edhe

1440

t atyre subjektive. .Kshtu, pr shembull, nuk do t

ekzistonte kjo vepr penale nse refuzimi pr t marr
pjes n mnjanimin e rrezikut sht br pr shkak t
paaftsis pr pun fizike, smundjes s antarit t
familjes, obligimeve ushtarake apo pr pasoj t ndonj
gjendjeje tjetr e rnd n t ciln ndodhej personi.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet vetm ai person
q sht i detyruar t marr pjes n mnjanimin e
rrezikut.
Vepra penale kryhet vetm me dashje, e cila duhet t
prfshij vetdijen se ekziston urdhri i organit kompetent
pr mnjanimin e rrezikut q ka t bj me t. Vlersimi i
gabuar i kryersit se shkaqet pr t cilat refuzon t marr
pjes n mnjanimin e rrezikut jan t arsyeshme, nuk e
liron at nga prgjegjsia penale.
Heqja apo dmtimi i vulave zyrtare
ose i shenjave
Neni 322
(1) Kushdo q heq ose dmton vuln zyrtare a shenjn
e ngjitur nga zyrtari i autorizuar me qllim t sigurimit
t objektit ose t lokaleve, apo kushdo q hap objektet
e siguruara ose hyn n lokalet e tilla pa e hequr ose pa
e dmtuar vuln apo shenjn, dnohet me burgim prej
tre muajve deri n tri vjet.
(2) Tentativa pr veprn penale nga paragrafi 1
dnohet.
Konsiderojm se emrtimi ligjor i veprs penale Heqja
apo dmtimi i vulave zyrtare ose i shenjave sht i
gabuar. Kur nj mbiemr (ktu zyrtar ) ka t bj me dy
ose m shum emra (ktu vulave ose shenjave ) ai vihet
prapa emrit t fundit pra formulimi i drejt do t ishte ky:
Heqja apo dmtimi i vulave ose shenjave zyrtare sepse
sipas formulimit ekzistues ,heqja ose dmtimi ka t bj
me vulat zyrtare dhe fardo shenjash t tjera , pra jo
domosdo zyrtare , gj q sht absurde ,sepse sipas
formulimit n KPK, dikush do t mund t prgjigjej pr
heqjen a dmtimin t fardo shenje, qoft ajo zyrtare ose
jo .

1441

Vepra penale e heqjes apo dmtimit t vuls apo shenjs

shtetrore (zyrtare), paraqet nj lloj sulmi specifik mbi
detyrn zyrtare detyrn e sigurimit t lokaleve ose t
objekteve, me t cilin veprim pengohet puna e organeve t
caktuara shtetrore dhe cenohet autoriteti i shrbimit. Me
heqjen apo dmtimin e vuls ose shenjs zyrtare
njkohsisht edhe vshtirsohet realizimi i t drejtave,
pr t cilat sht ndrmarr ky veprim zyrtar.
Vulat dhe shenjat jan simbole t caktuara, t cilat
vendosen n lokale ose objekte dhe ato praktikisht
paraqesin informat pr persona t tjer se n kto lokale
nuk mund t hyjn, prkatsisht se objektet nuk mund t
hapen. Vendosja e vulave dhe shenjave zyrtare n lokale
apo objekte bhet me qllim t sigurimit t tyre. Qllimi i
nj sigurimi t till mund t jet i ndryshm, si p.sh.:
prcaktimi i identitetit t sendeve a objekteve, sigurimi i
provave, sigurimi i gjurmve t veprs penale etj. N
Kodin Penal t Republiks s Shqipris kjo vepr penale
sht e sistemuar n kreun IX Veprat penale kundr
drejtsis dhe emrtohet si prishja e vulave dhe shenjave
(neni 322), ndrsa prshkrimi ligjor i ksaj vepre penale
sht: Prishja me dashje e vulave dhe shenjave t tjera t
vendosura nga organet e ndjekjes penale dhe gjyqsore,
prbn kundrvajtje penale dhe dnohet me gjob ose me
burgim deri n gjasht muaj. Nga ky prshkrim rezulton
se, sipas KPRSH, kjo vepr penale konsumohet vetm po
qe se jan prishur vulat dhe shenjat q i kan vendosur
organet e ndjekjes penale dhe gjyqsore, d.m.th., n raport
me veprn penale t parashikuar nga neni 322 i KPK, ajo
dallon pr sa i prket organit q ka vendosur vulat dhe
shenjat, veprimit t kryerjes por edhe pasojs s ksaj
vepre penale. Sipas KPRSH, vulat dhe shenjat duhet ti
vendosin vetm organet e ndjekjes penale dhe gjyqsore,
ndrsa sipas KPK, do organ i autorizuar zyrtar. Veprimi i
kryerjes sipas KPRSH, sht prcaktuar vetm si prishje e
vulave dhe shenjave, ndrsa sipas KPK, si heqje, dmtim
ose hyrje n kto lokale dhe hapja e objekteve t tilla
qoft edhe pa i dmtuar (prishur ) fare vulat dhe shenjat.
Paragrafi 1.

1442

Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht prcaktuar

n mnyr alternative si heqje apo dmtim i vuls apo
shenjs zyrtare dhe si hyrje n lokale, prkatsisht hapjen
e objektit t siguruar pa e dmtuar vuln ose shenjn
zyrtare. Nisur nga mnyra se si sht prcaktuar veprimi i
kryerjes s veprs penale, mund t dallojm dy forma t
ksaj vepre penale.
Forma e par e veprs ekziston kur kryersi heq apo
dmton vuln apo shenjn zyrtare, t ciln personi i
autorizuar zyrtar e ka vendosur me qllim t sigurimit t
objektit a lokalit. Vula apo shenja duhet t jen t
vendosura nga personi zyrtar i autorizuar n procedurn e
sigurimit t lokaleve, prkatsisht t objekteve. M s
shpeshti ata jan persona t autorizuar t punve t
brendshme, prokuror publik, gjyqtar t procedurs
paraprake, prmbarues gjyqsor, persona zyrtar t
organeve t inspektoratit, kompani t ndryshme t cilave,
n baz t ligjit apo vendimit t asambleve komunale t
nxjerra n baz t ligjit, u sht besuar ushtrimi i
autorizimeve publike, p.sh., vendosja e shenjs, plumbit t
sigurimit apo vuls, me qllim t sigurimit t hyrjes ose
vendosjes s paautorizuar n banes, vendosja e plumbit
t sigurimit n njehsorin e energjis elektrik apo n
ujmats, me qllim t ndalimit t prdorimit t mtejm
t energjis elektrike ose t ujit, vendosja e vuls n
vagonin e ngarkuar hekurudhor ose n kamionin e
ngarkuar etj.
Objekt i veprs sht vula apo shenja zyrtare t ciln e ka
vendosur personi zyrtar i autorizuar me qllim t sigurimit
t objektit apo lokalit .Pr ekzistimin e veprs nuk sht e
rndsishme forma dhe materiali (prbrja) e vuls a
shenjs s vendosur; kto vula dhe shenja nuk paraqesin
ndonj penges t veant fizike pr t hyr n lokal ose
pr hapjen e objekteve t siguruara, por shrbejn si prov
se sht ndrmarr nj veprim zyrtar, me t ciln lokali
sigurohet nga hyrja dhe objekti nga hapja. Nse bhet fjal
pr vuln apo shenjn t ciln nuk e ka vendosur personi
zyrtar, kjo vepr penale nuk do t ekzistonte.
Vula ose ndonj shenj e vendosur n lokal dhe objekt pr
ndonj arsye tjetr dhe e jo pr t siguruar nga hyrja n
lokal a hapja e objektit, (p.sh., shenja e vendosur pr t

1443

shnuar vlern e objektit; shenja pr shnimin e mallit

vendor apo t huaj; shenja mbrojtse n mall etj.), nuk
mund t jen objekt i ksaj vepre penale.
Edhe pse heqja apo dmtimi i vuls apo shenjs zyrtare m
s shpeshti kryhet pr t mundsuar hyrjen n lokalet e
caktuara apo prdorimin e objekteve t caktuara, motivi i
veprimit t kryersit sht irelevant. Vepra penale ekziston
me vet faktin e heqjes a dmtimit t vuls, pavarsisht
nse me nj veprim t till ndonj personi i sht
mundsuar hyrja n lokal apo prdorimi i objektit t
caktuar. Me dmtim t vuls apo shenjs zyrtare
nnkuptohet dmtimi i tyre, me rast zvoglohet
funksioni i tyre mbrojts.
Forma e dyt e veprs ekziston kur kryersi, pa e hequr
dhe pa e dmtuar vuln apo shenjen, ka hyr n lokale t
tilla apo e ka hapur objektin n t cilin ishte e vendosur
vula apo shenja zyrtare. Te kjo form e veprs nuk hiqet e
as dmtohet vula apo shenja zyrtare, por megjithat hyhet
n lokalin q ishte siguruar me at vul a shenj, p.sh., kur
hyhet prmes dritares n lokalin q kishte qen i siguruar
me vuln zyrtare t vendosur n dern e hyrjes apo kur
hapet objekti n t cilin ka qen e vendosur nj vul a
shenj e till, p.sh., hapja e dollapi t vulosur duke hapur
pjesn tjetr t ders s dollapit, ku nuk ishte vendosur
vula apo shenja.
Kryers i veprs penale mund t jet do person.
Vepra penale kryhet vetm me dashje, e cila duhet t
prfshij edhe vetdijen e kryersit se po e heq ose po e
dmton vuln a shenjen t ciln e kan vendosur personat
e autorizuar zyrtar me qllim t sigurimit t atyre
lokaleve - objekteve nga hyrja prkatsisht hapja, (forma e
par e veprs penale), prkatsisht nse kryersi ka qen i
vetdijshm se po hynte n lokal ose po hapte objektin,
edhe pse lokali a objekti ishin siguruar zyrtarisht nga
hyrja hapja, (forma e dyt e veprs penale).
Paragrafi 2.

1444

N paragrafin 2. sht parashikuar ndshkimi edhe pr

tentativ t ksaj vepre penale. Te forma e par tentativa e
veprs ekziston kur kishte filluar heqja e vuls ose e
shenjs por ajo nuk sht prfunduar, me kusht q me
veprimin e ndrmarr t mos jet br dmtimi i tyre. Te
forma e dyt tentativa e veprs ekziston n rast se ka
filluar hyrja n lokale ose hapja e objektit, por kryersi
nuk ka hyr n lokal, prkatsisht nuk e ka hapur objektin.
Praktika gjyqsore
Kur i akuzuari prkundr vendosjes s shiritave dhe
vrjejtes nga ana e inspektorve kompetent komunal t
ndrtimtaris, pr ndalimin e punve t ndrtimtaris i heq
shiritat dhe vazhdon punn , ka konsumuar t gjitha
elementet e veprs penale t heqjen apo dmtimin e vulave
zyrtare apo shenjave t parashikuara nga neni 322 par.1.t
KPK.
Gjykata komunale n Gjilan P.nr.426/06, dat
23.05.2008.
Kur i akuzuari , kishte hequr bllombn t ciln e kishin
vendosur puntort kompetent t KEK-ut, duke e shkyur
at nga rrjeti elektrik, pr shkak t mos pagess s
energjis s shpenzuar dhe ishte kyur n rrjet elektrik, ka
konsumuar t gjitha elementet e veprs penale nga neni
322 t KPK.
Gjykata komunale n Gjilan P.nr.830/06, dat
09.02.2007.
Marrja apo asgjsimi i vulave zyrtare ose i shkresave
zyrtare
Neni 323
Kushdo q merr, fsheh, asgjson, dmton apo n
fardo mnyre tjetr t kundrligjshme i bn t
paprdorshme vuln zyrtare, regjistrin, shkresat apo
dokumentet q i prkasin ose jan pron e organit
publik a personit tjetr juridik i cili ushtron
autorizimet publike, dnohet me gjob apo me burgim
deri n tre vjet.

1445

Edhe ktu sht prdorur gabimisht ky mbiemr.

Kshtu , sipas ktij formulimi , del se zyrtare sht vetm
vula dhe jo edhe regjistri , shkresat a dokumentet tjera
.Pra, mbiemri zyrtare do duhej t prdorej pas emrit
dokumentet , sepse si vula, ashtu edhe regjistri , shkresat
dhe dokumentet e tjera jan, po ashtu zyrtare .Kto gabime
bhen si rrjedhoj e kalkeve nga serbishtja , e cila prdor
mbiemrat para emrave , kurse n gjuhn shqipe ndodh e
kundrta :mbiemri, si rregull , vjen pas emrit dhe kur kemi
bashkrenditje emrash , mbiemri q ka t bj me t gjitha
emrat e bashkrenditur vihet pas emrit t fundit .Prandaj
do duhej t ishte prdorur kjo radhitje : ....i bn t
paprdorshme vuln,regjistrin,shkresat apo dokumentet
zyrtare q....
Me kt vepr penale sigurohet mbrojtja juridiko-penale e
vuls, regjistrit shkresave apo dokumenteve zyrtare, q i
prkasin organit shtetror, ndrmarrjeve, institucioneve a
ndonj personit tjetr juridik, t cilt ushtrojn autorizime
publike, prkatsisht te t cilt ndodhen ato, duke siguruar
kshtu edhe kryerjen e drejt dhe me koh t detyrave
zyrtare dhe autorizimeve publike. Pra, objekte t
mbrojtura t ksaj vepre penale jan vula, regjistri,
shkresat apo dokumentet zyrtare, q i prkasin organit
shtetror, (edhe pse ligjdhnsi ka br lshim duke mos
prdorur shprehjen organ shtetror, edhe pse me kt
vepr penal n radh t par mbrohen vulat dhe shkresat
e tjera shtetrore), ndrmarrjeve, institucioneve ose
personave t tjer juridik q ushtrojn autorizime publike.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar n mnyr
alternative, ashtu q veprn e kryen ai q merr, fsheh,
dmton apo n ndonj mnyr tjetr i bn t paprdorshme
vuln, regjistrin, shkresn apo dokumentet zyrtare. Kto
objekte mund t bhen t paprdorshme n ndonj mnyr
tjetr ather kur ndrmerren veprime t tilla q ojn n
dmtimin e pjesshm t objekteve t mbrojtura q u
prmendn m sipr, p.sh., mosruajtja e tyre ose lvizja e
shkresave n arkiv n nj vend q, sipas sistemit t
caktuar pr deponimin dhe ruajtjen e shkresave n arkiv,
sht i paprshtatshm etj. E rndsishme sht q kto
veprime t jen kryer n mnyr t kundrligjshme. Pra,
kjo vepr penale nuk ekziston kur marrja e vuls, regjistrit,

1446

shkresave ose dokumenteve zyrtare sht kryer n baz t

vendimit t organit kompetent.
Vepre penale quhet e kryer n momentin e marrjes,
fshehjes, asgjsimit, dmtimit, prkatsisht n momentin e
brjes s ktyre objekteve t paprdorshme .
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person,
prpos personit zyrtar dhe personit prgjegjs tek i cili
ndodhet objekti i ksaj vepre penale pr shkak t detyrs
s tij zyrtar, prkatsisht rrethit t caktuar t punve. Kta
persona, nse kryejn veprime t prfshira nga kjo vepr
penale, do t prgjigjen pr veprn penale t parashikuar
nga neni 348 par. 2 t KPK.
Vepra penale kryhet vetm me dashje. Kryersi duhet t
jet i vetdijshm se veprimin e kryerjes po e ndrmerr
mbi vuln, regjistrin, shkresn ose dokumentet zyrtare q
u prkasin organeve shtetrore apo q ndodhen tek ato.
Nga praktika gjyqsore
Letra e personit privat e cila sht pranuar n dosjen e
Qendrs pr Pun Sociale, me objekt ruajtjen, besimin
dhe edukimin e fmijs s mitur, bhet pjes prbrse e
shkresave t organit q ushtron autorizime publike. I
pandehuri q ka grisur kt letr kur i sht dhn pr
shikim, ka kryer veprn penale t marrjes apo asgjsimit t
vuls apo shkress zyrtare t parashikuar nga neni 194
par. 1 t LPKR, ngase ka asgjsuar dokumentin i cili
ndodhet tek organizata q ushtron autorizime publike,
(Gjykata e Zhupanis Bjellovar, Ap.nr.67/95, dat
6.04.1995).
Asgjsimi apo fshehja e materialit arkivor
Neni 324
Kushdo q asgjson, fsheh, bn t paprdorshme
materialet arkivore apo nxjerr materialet e tilla jasht
Kosovs pa lejen paraprake t organit kompetent,
dnohet me gjob ose me burgim deri n tri vjet.

1447

Me inkriminimin e ksaj vepre penale sigurohet mbrojtja

penalo-juridike e materialit arkivor nga asgjsimi i
kundrligjshm, fshehja, brja t paprdorshm apo
nxjerrja jasht shtetit.
Pra, objekt i veprs penale sht materiali arkivor, me t
cilin nnkuptojm materialin burimor a t riprodhuar me
vlera t prhershme dhe t rndsishm pr fushn e
historis dhe fushat e tjera t shkencs, kulturs dhe
nevojat e tjera shoqrore. Materiali arkivor sht i
mbrojtur me ligj, ndrsa n kushte t veanta ai mund t
prdoret pr pun krkimore-shkencore t individit apo
organizatave.
Veprimi kryerjes sht prcaktuar n mnyr alternative si
asgjsim, fshehje, brje t paprdorshm dhe nxjerrje
jasht vendit. Me asgjsim nnkuptojm asgjsimin faktik
t materialit arkivor si sht, p.sh., djegia e filmave,
librave, shkresave etj. Fshehja do t mund t prkufizohej
si lnie e materialit arkivor n vende t fshehta, ashtu q
t mos jet i qasshm pr persona t tjer, ndrsa si
veprim i brjes t paprdorshm mund t konsiderohen t
gjitha veprimet me t cilat materiali arkivor faktikisht nuk
asgjsohet, por sillet n gjendje t till q nuk mund t
prdoret n prputhje me destinacionin e tij, p.sh., lnia e
shkresave n vendet ku i jan ekspozuar tej mase
lagshtis, temperaturs s lart; ruajtja jo adekuate e
shiritave filmik etj. Kur bhet fjal pr nxjerrjen jasht
vendit t materialit arkivor, e rndsishme sht q ai t
jet nxjerr jasht shtetit pa leje t organit kompetent.
Nse ekziston leja e organit kompetent, nuk ekziston kjo
vepr penale edhe kur leja sht dhn n kundrshtim me
kushtet e parashikuar me ligj.
Kryers i veprs penale mund t jet do person.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje, q
prfshin n vetvete edhe dijenin se po asgjsohet, fshihet
a po bhet i paprdorshm materiali arkivor dhe se po
nxirret jasht shtetit pa leje t organit kompetent.
Prezantimi i rrem
Neni 325

1448

(1) Kushdo q me qllim t prfitimit t dobis

pasurore pr vete apo pr tjetrin ose me qllim pr ti
shkaktuar dm personit tjetr prezantohet rrejshm si
person zyrtar apo ushtarak apo mban pa autorizim
shenja t personit zyrtar ose ushtarak, dnohet me
gjob apo me burgim deri n nj vit.
(2) Kushdo q ndrmerr veprime t cilat jan t
autorizuar ti ndrmarrin vetm personat e caktuar
zyrtar ose ushtarak , dnohet sipas paragrafit 1 t
ktij neni.
N formulimin ligjor t veprs penale t parashikuar
nga neni 325 jan prfshir dy vepra penale: prezantimi i
rrejshm dhe ushtrimi i paautorizuar i detyrave zyrtare.
Qllimi kriminalo-politik i ktyre veprave penale sht
mbrojtja e dinjitetit dhe autoritetit t personave zyrtar dhe
ushtarak, prkatsisht mbrojtja e shrbimit t tyre.
Paragrafi 1.
Prezantimi i rrem ekziston kur ndonj person , me
qllim t prfitimit t dobis pasurore pr vete apo pr
tjetrin ose me qllim pr ti shkaktuar dm personit tjetr
prezantohet rrejshm si person zyrtar apo ushtarak apo
mban pa autorizim shenja t personit zyrtar ose ushtarak.
Veprimi i kryerjes sht caktuar n mnyr alternative
si prezantim i rrejshm, apo si mbartje e paautorizuar e
shenjave t personit zyrtar ose ushtarak, me kusht q t
jen prmbushur edhe elementet tjera t veprs. Me
prezantim t rrejshm duhet kuptuar do veprim i atill i
kryersit t veprs me t cilin ai me vetdije dhe rrejshm
krijon bindjen te personi tjetr se ka cilsin e personit
zyrtar apo ushtarak. Parimisht, bhet fjal pr deklarime
verbale, (p.sh., deklarata e kryersit se sht doganier,
gjyqtar, prokuror etj) , mirpo prezantimi i rrejshm mund
t bhet edhe me veprime konkludente nga t cilat pa
mdyshje konkludohet se bhet fjal pr nj person zyrtar
a ushtarak, ( p.sh., ndrmarrja e veprimeve t cilat mund
ti ndrmarr vetm personi zyrtar, pa u deklaruar
paraprakisht se sht person zyrtar). Forma e dyt e

1449

veprimit t kryerjes sht mbartja e paautorizuar e fardo

shenje t personit zyrtar ose ushtarak. Pr dallim nga
forma e par e veprimit t kryerjes, tek e cila ekziston
prezantimi drejtprdrejt i rrejshm, (me deklarat a me
vepr), ktu bhet fjal pr prezantim t rrejshm indirekt.
Kryersi, duke mbartur pa autorizim shenja t personit
zyrtar dhe ushtarak, te personat tjer krijon bindjen se ka
cilsi t personit zyrtar ose ushtarak. Me shenj, n kuptim
t ktij inkriminimi, nnkuptojm t gjitha simbolet t
cilat, n baz t dispozitave ekzistuese, mund ti mbartin
personat e caktuar zyrtar ose ushtarak. Ato mund t jen,
p.sh., uniforma, pjes t caktuara t uniforms, shenja t
pjestarve t ndonj shrbimi apo force sigurie (ushtrie),
(p.sh., dogans, policis, nj arme t caktuar t ushtris
etj). Me rndsi sht q shenja t mbartet publikisht dhe
t jet e dukshme pr persona t tjer, prkatsisht q te
personat e tjer t krijohet prshtypja se bhet fjal pr nj
person zyrtar ose ushtarak. Mirpo, mbartja e shenjave
n ndonj shfaqje, pr shaka e t ngjashme n mesin e
personave q e din se ai person nuk e ka cilsin e
personit zyrtar ose ushtarak shenjn e t cilve e mbart,
nuk paraqet kt vepr penale. Mbartja e paautorizuar
nnkupton q personi konkret, sipas dispozitave pozitive,
nuk sht fare i autorizuar ta mbart at shenj. Nse
personi zyrtar sht i autorizuar ta mbart at shenj vetm
koh pas kohe, mbartja e shenjave t tilla jasht asaj kohe
nuk do t paraqiste kt vepr penale, por eventualisht
ndonj shkelje disiplinore.
Element esencial i ksaj vepre penale sht edhe
qllimi i kryersit q, me prezantim t rrejshm ose me
mbartje t paautorizuar t ndonj shenje t personit zyrtar
ose ushtarak, t prfitoj pr vete ose pr tjetrin dobi
pasurore ose tjetrit ti shkaktoj dm. Me kt rast sht
irelevante nse prfitimi ose dmi sht material apo jo
material. Bhet fjal ktu pr elementin subjektiv t
veprs.
Pr ekzistimin e veprs penale nuk sht i
domosdoshme realizimi i ktij qllimi; vepra konsiderohet
e kryer n momentin e prezantimit t rrejshm,
prkatsisht n momentin kur nj person, me qllimin e
prshkruar m sipr, prezantohet rrejshm si person zyrtar

1450

ose ushtarak ose mbart shenja t personit zyrtar ose

ushtarak.
Nse n raste t tilla kryersi, prpos prezantimit t
rrejshm, edhe realizon prfitim pasuror apo personit
tjetr i shkakton dm, do t ekzistoj bashkimi mes ksaj
vepre penale dhe veprs penale t mashtrimit, (n
literatur ka edhe mendime t kundrta), ngase kemi t
bjm me cenimi t dy objekteve t ndryshme t mbrojtura
te vepra penale e mashtrimit mbrohet pasuria, ndrsa te
vepra penale e prezantimit t rrejshm mbrohet rendi
publik dhe veprimet juridike.
Kryers i veprs penale mund t jet secili person q
nuk ka statusin e personit zyrtar ose ushtarak, por
njkohsisht mund t jet edhe personi zyrtar dhe ushtarak
q prezantohet rrejshm si person tjetr zyrtar ose
ushtarak.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar nj form tjetr e
ksaj vepre penale, e cila do t konsumohej kur dikush
kryen ndonj veprim t cilin sht i autorizuar ta kryej
vetm personi i caktuar zyrtar ose ushtarak. Pra, n kt
rast nuk bhet fjal pr fardo detyre zyrtare, por pr at
detyr zyrtare t ciln mund ta kryej vetm personi i
caktuar zyrtar ose ushtarak, p.sh , veprimin zyrtar q mund
ta kryej vetm doganieri, (kontrollimi i mallit apo
personave n kalimin kufitar ) ose, p.sh., personi zyrtar i
punve t brendshme, (bastisja e banesave dhe lokaleve
ndihmse). Pr ekzistimin e veprs penale nuk sht e
domosdoshme q t ekzistoj qllimi i kryersit pr
prfitim pasuror pr vete apo tjetrin apo qllimi pr ti
shkaktuar dm tjetrit. Gjithashtu, pr t ekzistuar kjo vepr
penale, nuk sht e domosdoshme q kryersi as t
prezantohet si person zyrtar. sht e mjaftueshme q
kryersi t kryej ndonj pun pr t ciln sht i
autorizuar
personi i caktuar zyrtar ose ushtarak,
(p.sh.,kryersi e kryen legjitimimin e personave pr t
vrtetuar identitetin e tyre, edhe pse at veprim mund ta
ndrmarr vetm personi zyrtar i punve t brendshme).

1451

Vepra penale konsiderohet e kryer me vet

ndrmarrjen e veprimit, t cilin sht i autorizuar ta
ndrmarr vetm personi i caktuar zyrtar ose ushtarak.
Kryers i veprs penale mund t jet do person q
nuk sht i autorizuar t ndrmarr veprimin e caktuar
zyrtar.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje q
prfshin n vete edhe dijenin se po e ndrmerr nj veprim
pr t cilin nuk ka autorizim; nse kryersi ka qen n
lajthim prkitazi me kt fakt, do t ekzistonte lajthimi
juridik.
Ushtrimi arbitrar i t drejtave
Neni 326
(1) Kushdo q ushtron n mnyr arbitrare t drejtat
t cilat personi mendon se i takojn, n vend se ti
drejtohet organit kompetent, dnohet me gjob apo me
burgim deri n gjasht muaj.
(2) Kush do q me an t prdorimit t dhuns apo
kanosjes pr prdorim t dhuns ushtron nj t drejt
t ciln personi mendon se i takon, n vend se ti
drejtohet organit kompetent, dnohet me burgim deri
n dy vjet.
(3) Nse vepra nga paragrafi 2 i ktij neni sht kryer
nga kryersi i cili vepron si antar i grupi , kryersi
dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n tri vjet
.
Vetgjyqsia paraqet vepr t till penale me t ciln
inkriminohet realizimi arbitrar i t drejtave nga ana e
qytetarve. Me kt sigurohet mbrojtja penalo-juridike e
funksionimit t drejt t rendit juridik, i cili, n rast se
qytetart vet, jasht organeve kompetente, realizojn t
drejtat e tyre apo t drejtat t cilat konsiderojn se u
takojn, do t sillej n gjendje kaotike. Pra, esenca e
veprs penale sht realizimi arbitrar i ndonj t drejte e
cila i takon kryersit apo q konsideron se i takon, duke
anashkaluar organet shtetrore Vepra penale paraqitet n
tri forma.

1452

Paragrafi 1.
Forma e par e veprs penale ekziston kur kryersi
realizon n mnyr arbitrare ndonj t drejt t veten apo
t drejt q mendon se i takon.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar si realizim arbitrar
i ndonj t drejte. Me shprehjen realizim duhet nnkuptuar
do veprim me t ciln kryersi, duke i anashkaluar
organet kompetente dhe procedurat e parashikuara, me
vetiniciativ realizon ndonj t drejt t tij a t drejt q
mendon se i takon. D.m.th., kryersi sht i vetdijshm
q ekziston ndonj e drejt e tij a supozon se ndonj e
drejt i takon, por nuk mund ta realizoj ngase at t drejt
e shfrytzon nj person tjetr, prkatsisht nj person tjetr
nuk prmbush ndonj detyrim ndaj kryersit dhe ashtu i
pamundson t realizoj ndonj t drejt t tij. Pr kt
arsye kryersi arbitrarisht ndrmerr ndonj veprim pr t
realizuar at t drejt t tij. Veprimet me t cilat realizohet
arbitrarisht ndonj e drejt jan t ndryshme. Kshtu, p.sh.,
praktika gjyqsore konsideron se ekziston vetgjyqsia n
rast se kryersi nga oborri i t dmtuarit heq nj pjes t
gurve dekorativ q i ka punuar vet, pasi q pundhnsi
nuk i ka pagur n trsi borxhin pr punn e kryer, pastaj
kur kryersi ia merr veturn t dmtuarit pasi ky nuk ia ka
shlyer borxhin, kur kamerieri ia ka marr orn klientit si
peng pr pagesn e shpenzimeve q klienti i kishte br
etj. Realizimi arbitrar i t drejtave ekziston edhe n rast se
kryersi vet, jasht procedurave t parashikuara dhe duke
i shmangur organet kompetente, realizon ndonj t drejt
t vet nga ai q nuk i prmbush detyrimet e veta, (p.sh.,
huadhnsi merr vet nga portofoli i huamarrsit shumn e
dhn hua t parave).
Vepra penale e vetgjyqsis ekziston vetm ather
kur realizimi arbitrar i t drejtave ka t bj me t drejtat
q i takojn kryersit t veprs penale, apo me t drejtat q
kryersi i veprs penale konsideron se i takojn, me rast
nuk sht me rndsi se pr far lloj t drejtash bhet
fjal detyrimore, prindrore, t kujdestaris,
trashgimore a pr ndonj t drejt tjetr.
Vetgjyqsia ekziston vetm n ato raste kur nj
person realizon (pa baz juridike) ndonj t drejt t tij a

1453

ndonj t drejt q konsideron se i takon. Nga kjo rezulton

se pr ekzistimin e ksaj vepre penale kusht i
domosdoshm sht realizimi arbitrar i ndonj t drejte.
Prandaj nuk do t ekzistonte kjo vepr penale, nse
kryersi realizon ndonj t drejt n mbrojtje t nevojshme
a n nevoj ekstreme ose kur ekziston ndonj baz tjetr
juridike pr realizim arbitrar t t drejtave t tij apo
zbatimi i vet ndihms s lejuar, si baz e prjashtimit t
kundrligjshmris, (nse titullari i s drejts sht i
autorizuar q n rastin konkret, me mjete t veta, pa
ndihmn e organeve t pushtetit shtetror, t mbroj apo t
realizoj ndonj t drejt). Kshtu, p.sh., praktika
gjyqsore ka marr qndrim q kryersi q mban
arbitrarisht sendin e luajtshm t t dmtuarit pr
realizimin e ndonj t drejte t tij, nuk kryen kt vepr
penale, nse at send e ka mbajtur n baz t ushtrimit t
s drejts pr mbajtje q rezulton nga e Drejta Detyrimore.
Gjithashtu nuk ekziston kjo vepr penale nse personi i
vjedhur, i cili, duke vrapuar pas vjedhsit, e arrin at dhe
me dhun ia merr sendin e tij t vjedhur. Mirpo, nse ai,
p.sh., pas dy ditsh ka takuar vjedhsin, e ka njohur
sendin dhe me dhun ia ka marr at, ather do t
ekzistoj kjo vepr penale, sepse kryersi e ka tejkaluar
vet ndihmn e lejuar, (nj veprim i till tanim nuk
prmban elemente t mbrojtjes s nevojshme). Sipas
praktiks gjyqsore, kjo vepr penale ekziston edhe
ather kur n kontestin gjyqsor kryersit nuk i sht
njohur ndonj e drejt, por ai, megjithat, i mbshtetur n
ndonj rrethan objektive at t drejt e ka realizuar
arbitrarisht, duke konsideruar se ajo i takon. Mirpo kjo
vepr penale nuk do t ekzistonte , por mund t bhet fjal
pr ndonj vepr tjetr penale, nse kryersi realizon
ndonj t drejt q e di se i takon.
Vepra penale sht e kryer kur kryersi realizon
arbitrarisht ndonj t drejt t tij a t drejt q konsideron
se i takon, n t cilin rast nuk sht me rndsi nse me t
sht rrezikuar ose jo e drejta e dikujt, por sht e
domosdoshme q kryersi arbitrarisht, duke i anashkaluar
organet shtetrore kompetente, t ket realizuar ndonj t
drejt ekzistuese t tij apo ndonj t drejt t supozuar.
Konsiderohet se ndonj e drejt sht realizuar ather kur

1454

kryersi i veprs ka ardhur n pozit q i bn t mundur ta

shfrytzoj nj t drejt t caktuar, prkatsisht ka ardhur
deri tek ajo q t tjert i kan borxh, (kur bhet fjal pr
detyrimet).
Kryers i veprs penale mund t jet personi q realizon
arbitrarisht ndonj t drejt t tij ose t drejt q mendon
se i takon.
Vepra penale kryhet vetm me dashje, e cila prfshin
edhe dijenin e kryersit se t drejtat e veta ekzistuese ose
t supozuara po i realizon arbitrarisht.
Paragrafi 2.
Forma e dyt e ksaj vepre penale, (2), ekziston nse
kryersi, me rastin e realizimit t forms themelore t
veprs penale, ka prdorur dhunn a kanosjen serioze se
do t sulmoj jetn dhe trupin e tjetrit. Prdorimi i forcs
ose kanosjes serioze se do t sulmoj jetn dhe trupin,
sipas rregullit, duhet t jet br ndaj personit kundrejt t
cilit arbitrarisht realizohet ndonj e drejt q i takon
kryersit apo q ai mendon se i takon. Mirpo, duke
pasur parasysh se ligjdhnsi nuk ka prcaktuar se ndaj
kujt duhet t jet drejtuar dhuna dhe kanosja e as q ka
caktuar se duhet t bhet fjal pr kanosjen e prdorimit t
drejtprdrejt t dhuns, kjo form e veprs penale do t
ekzistonte pavarsisht nga ajo se ndaj kujt sht prdorur
dhuna dhe kanosja, prkatsisht pavarsisht nga ajo se
kanosja pr prdorim t dhuns ka t bj me prdorimin e
atypratyshm t dhuns apo pr prdorim t dhuns n t
ardhmen.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht parashikuar nj form e cilsuar e
ksaj vepre penale, kur vepra penale, prpos me prdorim
t dhuns dhe t kanosjes, (parashikuar nga paragrafi 2),
sht kryer edhe n kuadr t grupit; grupin e prbjn 3 e
m tepr persona.
Paragrafi 4.

1455

Sipas paragrafit 4, pr veprn penale t parashikuar nga

paragrafi 1 i ktij neni, procedura fillohet sipas padis
private; pr veprn penale t parashikuar nga paragrafi 2
procedura fillohet sipas propozimit.

Nga praktika gjyqsore

Kur t akuzuarit me dhun kan tentuar nga i akuzuari
q ti marrin elsat e automobilit t marks BMW me
qllim q me marrjen e automobilit t realizojn nj borxh
q i dmtuari u kishte atyre, nuk kan konsumuar
elementet e veprs penale t detyrimit t parashikuar nga
neni 267 par.2.t KPK, si gabimisht ka gjetur gjykata e
shkalls s par, por bhet fjal pr veprn penale t
ushtrimit arbitrar i t drejtave t parashikuar nga neni
326.par.2 t KPK .
(Gjykata Supreme e Kosovs Ap.nr.8/2010, dat
14.04.2011).
Kur i akuzuari, nprmjet dritares, ka deprtuar me
dhun n banesn e xhaxhait t tij, me qllim t krkimit
t testamentit t babait t tij t ndjer, pastaj ka marr tr
dokumentacionin, duke menduar se n mesin e tyre
ndodhej edhe testamenti i babit t tij t ndjer,
ka
realizuar elementet e veprs penale t
cenimit t
paprekshmris s baness, t parashikuar nga neni 154
par. 1 t LPKr, n bashkim me veprn penale t
vetgjyqsis, t parashikuar nga neni 297 t LPKr, ngaq
ka deprtuar n banesn e huaj, duke menduar se sht e
drejt e tij q ta ket testamentin e babait t vet e jo at ta
mbante xhaxhai i tij,
(Gjykata Supreme e Republiks Popullore Kroate,
Ap(K).nr.869/56,.dat 20.prill 1956).
Jan realizuar t gjitha elementet e veprs
penale t vetgjyqsis t parashikuar nga neni 205 t
LPKr, kur i pandehuri, duke tentuar ta detyroj paditsin
privat q, pas shkputjes s kontrats pr mbajtje t
prjetshme, ta lshoj pjesn e baness q e kishte
shfrytzuar n baz t asaj kontrate, ia ka ndrprer

1456

rrymn elektrike, pra sht irelevante q i pandehuri n

rastin konkret ndaj paditsit privat nuk e ka prdorur
dhunn a kanosjen,
(Gjykata Supreme e Kroacis Pkl.(kzz) 27/81, dat 9
dhjetor 1981).
Kur i pandehuri, me traktorin e tij t ngarkuar me dru, i ka
pamundsuar paditsit privat q t hyj me vetur n
oborrin e vet, n rrethana t tilla ai nuk ka realizuar
elementet e veprs penale t vetgjyqsis, t parashikuar
nga neni 199 par. 1 t LPKr, ngase nuk ka realizuar asnj
t drejt q i ka takuar apo q ka menduar se i takon , por
n kto rrethana mund t bhet fjal vetm pr pengim
posedimi,
(Gjykata e Zhupanis Bjellovar, Ap.(K) nr.74/1995, dat
2 mars 1995).
I pandehuri i cili, duke ditur se puntori prmbarues i
gjykats kishte kyur gypat e ujsjellsit t paditsit privat
n rrjetin e ujsjellsit t fshatit, ka hapur pusetn dhe n
vendin ku kyja ishte br, ka prer gypat e ujit dhe i ka
pamundsuar paditsit privat furnizimin me uj, nuk ka
realizuar elementet e veprs penale t vetgjyqsis t
parashikuar nga neni 199 par. 1 t LPKr, sepse ai nuk ka
realizuar pr vete asnj t drejt, por vetm i ka
pamundsuar paditsit privat furnizimin me uj,
(Gjykata e Zhupanis Bjellovar, Ap.(K) nr.166/1995,
dat 23 mars 1995).
I akuzuari ka realizuar pa autorizim t drejtn q ka
konsideruar se i takon, kur, pasi q puntort e
elektrodistribucionit e kishin shkyur nga rrjeti elektrik
pr shkak t mos pagess s rryms elektrike t shpenzuar,
sht kyur arbitrarisht n shtylln elektrike dhe ka
shfrytzuar rrymn elektrike,
(Gjykata e qarkut Beograd, Ap.(K) nr.166/2001).
Furnizimi, transporti, prodhimi, kmbimi ose shitja e
paautorizuar e armve
Neni 327

1457

(1)
Kushdo q furnizon, transporton, prodhon,
kmben ose shet arm pa autorizim, dnohet me gjob
deri n 7500 euro ose me burgim prej nj deri n tet
vjet.
(2) Nse vepra penale parashikuar nga paragrafi 1 i
ktij neni prfshin sasi t madhe armsh, kryersi
dnohet me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
(3) Armt konfiskohen.
Vrejtjet kritike .
Fillimisht, konsiderojm se emrtimi i ksaj vepre penale,
prpos armve, do t duhej t prfshinte edhe materiet
plasse, sepse edhe prkitazi me kto materie q
paraqesin rrezikshmri t lart shoqrore mund t
ndrmerret ndonjri nga veprimet alternative t
prshkruara si mundsi e konsumimit t ksaj vepre
penale. Ligji pr Armt bn fjal vetm pr armt e jo
edhe pr materiet plasse.
Paragrafi 1.
Forma themelore e veprs prfshin furnizimin,
transportimin, prodhimin, kmbimin ose shitjen e t gjitha
llojeve t armve. Ligjdhnsi nuk ka br ndarjen e
armve n ato q u lejohen dhe ato q nuk u lejohen
qytetarve dhe, n rrethana t ktilla, sipas ndrtimit t
dispozits ligjore del se dnimi sht i njjt si pr at q
ndrmerr ndonj nga veprimet alternative, kur kemi t
bjm me ato arm q u lejohen qytetarve ti ken n
dispozicion, (pistoleta, pushk gjuetie), ashtu edhe pr ata
q ndrmarrin ndonj veprim alternativ q ka t bjn me
armt t cilat qytetarve nuk u lejohet ti ken n
dispozicion, d.m.th., edhe kur kemi t bjm me arm
ushtarake a me arm me fuqi t madhe shkatrruese. Kto
rrethana do t jen relevante vetm me rastin e matjes s
dnimit. Nisur nga rrezikshmria e lart shoqrore q
paraqesin armt me fuqi t madhe shkatrruese, kto do
duhej t ndaheshin nga armt me rrezikshmri m t pakt
shkatrruese, (pra, do duhej t ekzistonte nj dispozit
cilsuese pr kto lloj armsh).

1458

Shprehja arm, sipas nenit 107 par. 28 t KPK, do t thot

nj mjet i prodhuar q prdoret ose sht i prshtatshm t
prdoret pr t shkaktuar lndime trupore. N mes tjerash,
ajo prfshin t gjitha llojet e municionit, shigjetat
automatike, harqet, shigjetat, sprejin, gazin lotsjells,
armt me qorrfishek, armt imituese, armt alivanosse,
(mjetet q punojn n baz t elektroshokut) dhe t gjitha
kategorit e armve t paraqitura n tabeln A, sipas
rregullores s UNMIK-ut 2001/7 Pr autorizimin e
posedimit t armve n Kosov ose armve t ngjashme.
Mirpo arm nuk jan armt e ndryshme t imituara, nse
ato nuk jan t prshtatshme pr t shkaktuara lndime
trupore.
Me Ligjin pr Armt nr.03/L-143 dat 01.04.2009, n
neni 2 par. 1 sht prcaktuar detajisht se ka nnkupton
shprehja arm, municion, kush sht i autorizuar t shes
arm, kush mund t disponoj arm, kush mund t mbart
arm etj. Nga kjo rezulton se kjo vepr penale ka
dispozicion t karakterit blanket dhe udhzon te nj ligj
tjetr material, n rastin konkret te dispozitat e Ligjit pr
Armt.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar n mnyr alternative,
ashtu q veprn penale e kryen ai i q furnizon,
transporton, prodhon, kmben ose shet arm pa autorizim,
d.m.th., kushdo q ndrmerr ndonjrin nga kto veprime
pa pasur autorizim pr nj veprim t till.
Shprehja furnizim paraqet veprime t shumta dhe t
ndryshme me t cilat vihet deri tek arma e zjarrit,
municioni. Kto veprime mund t jen: blerja, marrja si
dhurat, n trashgim, marrja n luft, marrja peng, marrja
hua, marrja pr ruajtje etj.
Praktikisht furnizimi paraqet nj mnyr t till t
sigurimit t arms s zjarrit a mjeteve t tjera n kuptim
t prshkrimit ligjor, me t cilin veprim nuk konsumohet
ndonj vepr tjetr penale. Nse megjithat kryersi ka
vn n dor armn e zjarrit duke kryer ndonj vepr tjetr
penale, p.sh, me vjedhje, grabitje, mashtrim, shprdorim,
kto veprime nuk mund t cilsohen si vepr penale e
furnizimit e parashikuar nga neni 327 i KPK.
Megjithat konsiderojm se sa i prket alternativs
furnizimit nga ky nen , do duhej t vie n shprehje vetm

1459

kur kryersi t tjert i furnizon me arm , ose kur vet

furnizohet me arm, me qllim q m pastaj ti shes ato,
e jo edhe kur ai veten e furnizon me arm pa qllim t
shitjes s tyre t mtejme , ngase n situatn e till ai do
prgjigjej pr armmbajtje pa leje nga neni 328.par.par.2
t KPK, pasi q ai pr t mbajtur arm pa leje n ndonj
mnyr duhej t furnizohej me t duhej ti vej n dor
armt, edhe shprehja n ligj sht prdorur kush
furnizon" q sipas interpretimit gramatikor, shpie n
prfundim logjik, se i furnizon t tjert ose e furnizon
vetn me qllim q m pas ti furnizoj t tjert.
Transportim do t thot do transportim armsh n
kuptim t ksaj dispozite q bhet pa autorizim,
pavarsisht se kush sht pronar a porosits i ktyre
armve; sht sanksionuar vetm , vetm transporti i
paautorizuar.
Prodhimi sht do krijim i nj arme t re ose ndreqje e
arms s dmtuar apo t prishur ose ndrtimi i nj lloji
tjetr t arms nga ajo ekzistuese, (p.sh., nga nj arm
lodr adaptim n nj arm zjarri me mundsi hedhjeje t
predhs).
Kmbimi sht ndrrim i arms municionit me ndonj
send t vlefshm, si jan, p.sh,: ari, objektet artistike,
dekorimet e arta, automobili, droga dehse .
Shitja sht ndrrimi i arms me para, qoft ajo valut
vendore a valut e huaj.
Q veprimet alternative t prshkruara m sipr t
paraqesin veprn penale t parashikuar nga paragrafi 1 i
nenit 327, sht e nevojshme q ato t jen ndrmarr pa
autorizim, n mnyr t kundrligjshme, gj q nnkupton
se kto veprime jan ndrmarr jasht dispozitave ligjore,
pa poseduar leje t caktuar t organit kompetent, (madje
krkohet edhe vetdija e kryersit q veprimet po i
ndrmerr pa autorizim).
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Ann subjektive t veprs penale e prbn dashja e
kryersit, e cila prfshin n vete edhe dijein se ndonjrin
nga veprimet e prshkruara m lart po i ndrmerr pa qen i
autorizuar pr nj veprim t till.
Paragrafi 2.

1460

N paragrafin 2 t ktij neni sht parashikuar forma e

rnd e ksaj vepre penale, e cila ekziston nse kryersi
sht furnizuar, ka transportuar, ka prodhuar, ka kmbyer
ose ka shitur pa autorizim sasi t madhe armsh. N ligj
gabimisht thuhet se, nse vepra penale e parashikuar nga
paragrafi 1 ose 2, ndonse duhet t jet vetm nga
paragrafi 1, sepse paragrafi 2 sht vet dispozita
cilsuese.
Sipas mendimit juridik t Gjykats Supreme, sasi e madhe
armsh konsiderohet sasia prej m shum se 4 armsh dhe
prej m shum se 400 fisheksh. (Mendimi juridik i dats
21.10.2010).
Nisur nga fakti se dnimi pr veprn penale t
parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni sht identik me
dnimin pr veprn penale t parashikuar nga neni 328
par. 2, ndrsa pr veprn penale t parashikuar nga
paragrafi 2 i ktij neni dnimi sht identik me at pr
veprn penale t parashikuar nga neni 328 par. 3 t ktij
Kodi, sht dashur q krejt kjo t prfshihet n nenin 328
dhe, n rrethana t ktilla, nuk ka qen fare e nevojshme
t ekzistoj ky nen i veant, ( me t cilin vetm sa
ngarkohet ligji), pasi q kemi t bjm me t njjtin objekt
t mbrojtur.
Paragrafi 3.
Me dispozit t veant, n paragrafin 3 sht
parashikuar konfiskimi i armve q kan qen objekt i
ksaj vepre penale.

Praktika gjyqsore
Vepra penale e posedimit, furnizimit, prodhimit apo shitjes
s paautorizuar t armve e parashikuar nga neni 335 par.2
t LPKr. (Ligjit Penal t Kroacis) ( neni 327 i KPK), do
t konsumohej edhe vetm me nj shitje brenda nj kohe t
shkurtr t nj sasie t madhe t armve, municionit apo

1461

mjeteve plasse. Kjo vepr sht realizuar edhe kur i

akuzuari ka vn n dor pa autorizim sasi t madhe t
armve t zjarrit me qllim t strshitjes, ndrsa shitja
sht realizuar n at moment kur pjesmarrsit kishin
rn dakord pr objektin dhe mimin,
(Gjykata Supreme e Kroacis III.Pn 376/1997, dat 10
mars 1998).
Mbajtja n pronsi, n kontroll, n posedim ose n
shfrytzim t
paautorizuar t armve
Neni 328
(1) Kushdo q prdor apo vringllon armt me
friksim, krcnim ose n ndonj mnyr tjetr t
paautorizuar apo urdhron personin tjetr t veproj
n mnyr t njjt dnohet me gjob deri n 10,000
euro ose me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
(2) Kushdo q mban n pronsi, kontrollon, posedon
ose prdor arm pa leje valide pr mbajtjen e
autorizuar t armve pr at arm, dnohet me gjob
deri n 7.500 euro ose me burgim prej nj deri n tet
vjet.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 2 i ktij neni
prfshin nj sasi t madhe armsh, kryersi dnohet
me burgim prej nj deri n dhjet vjet.
(4) Kushdo q nuk e njofton policin e UNMIK-ut pr
fardo ndryshimi t pronsis, posedimit ose
kontrollit t arms s autorizuar, dnohet me gjob
deri n 7.500 euro ose me burgim prej nj deri n tet
vjet.
(5) Armt e paautorizuara ose armt e autorizuara q
prdoren apo mbahen n kundrshtim me rrethanat
dhe kushtet e lejes pr mbajtjen e autorizuar t armve
konfiskohen.
Mbajtja n pronsi, n kontroll, n posedim ose n
shfrytzim n mnyr t paautorizuar e armve sht nj
ndr faktort q rrezikon sigurin e qytetarve dhe
sigurin e vendit. Njhersh, kjo sht nj ndr faktort q
kontribuon pr kryerjen e veprave penale, sidomos t

1462

veprave penale kundr jets dhe trupit. Pr kt arsye,

mbajtja e paautorizuar e armve sht parashikuar si vepr
penale n t gjitha legjislacionet penale t shteteve aktuale,
pra edhe n Kodin ton Penal.
N vitet e para, n Kosovn e paslufts sikurse dhe n
shtetet e tjera q doln nga ish-Jugosllavia, numri i armve
n duar t qytetarve ishte i madh, duke paraqitur kshtu
rrezik pr qytetart dhe pr sigurin e prgjithshme. Me
qllim t dorzimit t ktyre armve, ishin ln disa afate
q qytetart vullnetarisht ti dorzojn ato. Kto aksione
kan pasur efekt relativ, por prap se prap nj numr i
madh i armve ende ka ngelur n duar t qytetarve.
Objekt i mbrojtur i ksaj vepre penale sht mbrojtja nga
cenimi, rregullimi apo rrezikimi n fardo mnyre i
rendit dhe qetsis publike, prkatsisht i paqes s
qytetarve me an t prdorimit t ktyre armve, ndrsa
trthorazi edhe t jets dhe integritetit trupor, prkatsisht
siguris s prgjithshme t tyre, n kuptim t siguris s
prgjithshme t njerzve dhe pasuris nga do veprim i
pakujdesshm, i pavmendshm, dhe joprofesional dhe
veprim tjetr i paautorizuar me kto arm.
Veprimi i kryerjes nga ky nen sht prcaktuar n mnyr
alternative, ashtu q veprn penale e kryen ai q armn e
mban n pronsi, n kontroll, n posedim ose n
shfrytzim t paautorizuar.
Meqense mnyra e kryerjes s veprs penale t
parashikuar nga neni 328 i KPK prbhet nga shum
veprime alternative, n prshkrimin e veprs penale, (n
dispozitiv), duhet t paraqitet vetm ai veprim pr t ciln
personi i akuzuar sht shpallur fajtor, (p.sh., nse sht
shpallur fajtor pr vringllim, duhet t thuhet se me far
ka vringlluar..., nse sht shpallur fajtor pr prdorim,
duhet t vihet n dukje se me ka ka kryer veprn penale
t prdorimit t arms t parashikuar nga neni 328 par. 2
t KPK etj. dhe jo t shkruhen t gjitha alternativat e
mundshme, si po veprohet gabimisht n praktikn e
gjykatave).
P.sh. nse dikush ka prdorur armn pa autorizim, edhe
pse ka poseduar leje pr mbajtje t saj, n praktikn e
tanishme gjyqsore
edhe n prshkrimin faktik t
veprimit, edhe kur kualifikohet vepra penale, shkruhet

1463

emrtimi i plot i veprs penale, d.m.th., edhe si mbajtje

pa leje, ndonse do duhej t shkruhej vetm prdorimi si
veprim inkriminues, ngase ai armn e ka mbajtur me leje.
Neni 328 i ka parashikuar katr forma t ksaj vepre
penale.
Paragrafi 1.
Forma e par sht parashikuar n paragrafin 1 dhe ajo
ekziston ather kur kryersi prdor apo vringllon
armn me qllim friksimi, d.m.th., pr t ekzistuar kjo
vepr penale kryersi duhet ta prdor at me qllim q te
tjetri t krijoj ndjenjn e friks. Kjo zakonisht ndodh me
rastin e rrahjeve ose konflikteve verbale, kur dikush nga
pjesmarrsit e rrahjes apo konfliktit, me qllim friksimi
e prdor at, (p.sh., duke shtn n ajr) apo e vringllon
at (p.sh., e nxjerr nga brezi dhe e tund at apo e nxjerr
dhe v fishekun n fole etj). Me shprehjen rrahje
nnkuptojm prleshjen fizike ndrmjet dy a m shum
personave, ndrsa konflikti - znka e ashpr, m s
shpeshti shoqrohet me fjal krcnuese dhe fyese
reciproke, ashtu q ndonjher, pr nga intensiteti i saj,
tregon pr mundsin e shndrrimit n rrahje. Pr
shprehjen arm jan dhn sqarime n komentimin e nenit
327 t KPK.
N praktikn gjyqsore ka qen e diskutueshme nse do
prdorim i arms konsiderohet vringllim n kuptim t
ktij inkriminimi, (p.sh., prdorimi i arms n ahengje t
ndryshme) dhe shpeshher edhe kur arma sht prdorur
n situata t tilla (momente gzimi festa t ndryshme),
vepra sht cilsuar si vringllim a prdorim me qllim
friksimi, me arsyetimin se, edhe pse qllimi i kryersit
nuk ka qen ta friksoj a ta krcnoj dik, ai megjithat
ka mundur t shkaktoj frik dhe shqetsim te qytetart n
situatat kur ata i kan dgjuar t shtnat. Nj qasje e till
ka qen plotsisht e gabuar, meq kur kryersi nuk e ka
prdorur armn me qllim friksimi a krcnimi, ather
do t konsumohej vepra penale e parashikuar nga paragrafi
2. Shprehja prdorimi i arms sht parashikuar edhe n
paragrafin 1, edhe n paragrafin 2 t ktij neni. Kemi t
bjm me prdorim t arms sipas paragrafit 1, kur arma

1464

prdoret me qllim friksimi, krcnimi, por kur arma

sht prdorur pa qllim friksimi a krcnimi, (n
ahengje t ndryshme), ather
kemi t bjm me
paragrafin 2.
Paragrafi 1 i nenit 328 qartazi ka t bj vetm me situatat
kur arma sht prdorur me qllim friksimi a krcnimi,
(edhe pse n ligj nuk sht prdorur shprehja me qllim),
pra prjashton mundsin q, kur arma sht prdorur n
ahengje t ndryshme, pa qllim friksim, vepra t cilsohet
sipas ktij paragrafi. Esenciale pr t ekzistuar kjo vepr
penale sht q kryersi ta ket prdorur armn apo ta ket
vringlluar at n mnyra t ndryshme, me qllim q nj
person a disa persona t caktuar ose nj rreth personash
t caktuar, pa br identifikimin e tyre, ( p.sh., shkon afr
shtpis s personit me t cilin m hert ka qen n
konflikt, nxjerr revolen dhe shtie n ajr), ti friksoj
ata, por kur qllimi i tij nuk ka qen friksimi a krcnimi,
ather mund t bhet fjal vetm pr veprn penale t
parashikuar nga paragrafi 2.
Pasoj e ksaj vepre penale sht krijimi i rrezikut pr
integritetin trupor dhe shndetsor t personit tjetr. Meq
bhet fjal pr delikt rrezikimi, me rrezikun abstrakt si
pasoj, vepra penale konsiderohet e kryer me vet faktin e
prdorimit t arms a vringllimin e saj, prandaj tentativa
e ksaj vepre penale nuk sht e mundur. Pra, n
momentin kur sht shkaktuar pasoja konkrete, si rezultat i
prdorimit t arms, (armn kryersi e ka prdorur si mjet
t fort dhe e ka goditur viktimn n kok, duke i
shkaktuar lndime trupor apo ka shtn me arm mbi
viktimn), m nuk kemi vringllim apo krcnim, (ngase,
si u tha m sipr, te kjo vepr penale bhet fjal vetm
pr rrezikun abstrakt), por pr bashkim veprash penale
kundr jets dhe trupit, varsisht se cila nga ato vepra
sht konsumuar, (lndimi i leht trupor, lndim i rnd
trupor apo vrasja n tentativ) dhe veprs penale t
parashikuar nga neni 328 par. 2, d.m.th., veprimi ka kaluar
nga sfera e vringllimit dhe krcnimit, duke shkaktuar
pasojn konkrete pr viktimn, faza e rrezikimit sht
kaprcyer dhe ka dal n fazn e lndimit.
N ligji sht prdorur shprehja pa autorizim, sepse n
situata t caktuara personave t autorizuar, (p.sh.,

1465

policve, truprojave t ndryshme etj), ligji ua lejon

mundsin e prdorimit dhe vringllimit t arms, nse
jan prmbushur kushte t caktuara, (p.sh., kur dikush
tenton ta sulmoj dik dhe, prkundr urdhrit t policit,
nuk zmbrapset nga sulmi i ndrmarr apo tenton ti
sulmoj personat zyrtar me mjet t rrezikshm pr jetn
dhe trupin dhe nuk ka mundsi tjetr t pengimit t tij,
kshtu q prdorimi i arms n situata t tilla do t ishte i
autorizuar). Mirpo, do prdorimi i arms a vringllim
me qllim friksimi apo krcnimi edhe nga persona t
till, kur nuk ka ekzistuar asnj kondit ligjore q ajo t
prdoret, do ta konsumonte kt vepr penale, pasi q me
ligj sht parashikuar n mnyr shum t prer se n
far situatash arma mund t prdoret.
Si alternativ tjetr t ksaj vepre penale ligjvnsi ka
parashikuar edhe rastin kur kushdo e urdhron personin
tjetr t veproj n mnyr t njjt, d,m,th., ta prdor
armn n mnyr friksues dhe krcnuese ndaj dikujt.
Konsiderojm se kjo alternativ e kryerjes s ksaj vepre
penale nuk ka pasur nevoj t futet fare, pr faktin se n
raste t tilla dhnsi i urdhrave t till do t prgjigjej
sipas institutit t shtytjes, (neni 24 ), pr t kryer vepr
penale. Edhe pse urdhra t tilla pr vringllim apo
prdorim t arms n mnyr friksuese n raste t
shumta japin eprort e ndryshm nga segmenti i policis,
n rastin konkret ligjvnsi ka prdorur shprehjen kushdo,
d.m.th., nuk ka br dallime sa u prket cilsive t
personave q japin urdhra t tilla, (zyrtar apo civil).
Mospajtime dhe dilema n praktikn gjyqsore ka krijuar
edhe fakti nse n situatn kur kryersi ka vringlluar
armn, t ciln e mbante pa leje do t duhej q ai t
prgjigjej pr bashkim veprash penale t vringllimit, t
parashikuar nga neni 328 par. 1 dhe veprs penale t
armmbajtjes pa leje t parashikuar nga paragrafi 2 i ktij
neni. Edhe pse ka pasur dhe ende ka mospajtime n kt
drejtim, e konsiderojm t drejt qndrimin se n situata t
tilla ekziston bashkimi mes veprs penale t vringllimit,
parashikuar nga paragrafi 1, dhe veprs penale t
armmbajtjes pa leje, t parashikuara nga par. 2, pr arsye
se veprn penale t vringllimit mund ta kryej edhe ai q
e mban armn me leje, edhe ai q e mban pa leje at dhe,

1466

nse vepra penale e armmbajtjes pa leje e parashikuar

nga paragrafi 2 do t konsumohej me veprn penale t
parashikuar nga paragrafi 1, ather do t cenohej
parimi se t gjith jan t barabart para ligjit , pr
faktin se do t ekzistoj nj dnim si pr at q e ka
mbajtur pa leje armn dhe e ka vringlluar at, ashtu
edhe pr at q vetm e ka vringlluar armn t ciln e
mbante me leje, ndonse dihet se niveli i kriminalitetit
nuk sht i njjt n t dy rastet.
Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni
sht nj substitut (nj hibrid ) i veprs penale t
vringllimit t mjeteve t rrezikshme gjat rrahjes ose
fjalosjes - neni 41 i Ligjit Penal t Kosovs, e cila ka qen
e radhitur n kapitullin e veprave penale kundr jets dhe
trupit, ku, sipas mendimit ton, do t duhej ta kishte
vendin edhe tani.
Me rastin e ndrtimit t ksaj norme juridike, prpos
shprehjeve t teprta dhe t paqarta, vringllimi sht
kufizuar vetm tek armt, kshtu q kan ngelur pa u
sanksionuar rastet kur prdoren mjete t rrezikshme, p.sh,
kaavida etj. Me rastin e amendimit t ndryshimeve t
KPK, kjo dispozit duhet pa tjetr t riformulohet n
trsi, t zhvendoset nga kapitulli i tanishm, (pasi q me
asgj nuk ka t bj me rendin juridik), n kapitullin e
veprave penale kundr jets dhe trupit. Veanrisht duhet
korrigjuar dnimi i parashikuar, sepse t parashikosh
dnim me gjob deri n 10000 euro dhe dnim me burgim
prej nj deri n dhjet vjet vetm pr mbajtjen e dors n
pistolet ( pr prekje t saj) pr ta friksuar dik, sht
nj absurditet. Asnj nga legjislacionet e rajonit kt
vepr nuk e ka parashikuar n kt mnyr, por e kan
ln me emrtimin e mparshm, n kuadr t veprave
penale kundr jets dhe trupit.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni jan parashikuar disa mnyra
alternative t kryerjes s ksaj vepre penale edhe ato si
mbajtje n pronsi, kontroll, posedim apo prdorje t
armve pa leje valide. Jemi prpara mbajtjes n pronsi
ather kur kryersi sht pronar i arms t ciln edhe e

1467

mban, ndrsa kur kemi t bjm me kontrollimin fjala

sht pr arm q nuk jan pron e kryersit, por t
tjetrkujt, por kryersi ka marr pr obligim mbikqyrjen
e tyre, pra ai nuk i posedon ato, por vetm i kontrollon,
(p.sh., fqinji ndodhet n botn e jashtme dhe ia ka ln
elsin kryersit q t kujdeset pr kto arm).
Posedimi n kuptim t veprimit t ksaj vepre penale
duhet kuptuar si posedim, detencion, pushtet faktik mbi
sendin n kuptim t teoris s aprehenizis, me t cilin
sht ndrprer pushteti faktik i pronarit t mhershm. Te
ky rast kryersi i veprs penale ka posedimin e qet mbi
armn e zjarrit, me t cilin mbajtja merret n kuptim
shum m t gjer sesa pronsia. Se sa koh duhet ta ket
n posedim armn e zjarrit kryersi pr tu konsideruar se
ka konsumuar kt form t kryerjes s ksaj vepre penale
prbn nj shtje faktike, pr t ciln gjykata vendos n
do rast konkret, n baz t t gjitha rrethanave relevante
t kryerjes s veprs penale dhe kryersit.
Shprehja posedim n kuptimin praktik prfshin rastet kur
organet e punve t brendshme, gjat bastisjes s baness
dhe lokaleve t tjera, gjejn arm te kryersi, kur ia
gjejn armn n brez, n vetur, n ant etj., ngase
ligjdhnsi nuk e ka parashikuar si veprim t kryerjes edhe
pr at q mbart arm t zjarrit, por vetm kush e
posedon at.
Me posedim t arms n kuptim t nenit 328 par. 2 t ktij
Kodi nuk mund t kuptohet do rast kur nj person i
caktuar ndodhet n posedim faktik t arms, pr t ciln
nuk ka leje pr mbajtje t lshuar nga organi kompetent,
por me kt shprehje duhet kuptuar nj raport i till i
kryersit ndaj arms nga i cili manifestohet nj raport i
caktuar i pushtetit t kryersit ndaj nj objekti t till,
prkatsisht ai at objekt (armn) duhet ta mbaj si t
tijn.
P.sh., kryersi e kishte prcjell bashkshorten e tij pr
n aeroport dhe ajo aty ishte kujtuar se me vete e kishte
edhe revolen pr t ciln kishte leje pr mbajtjen e saj,
prandaj ia jep bashkshortit pr ta kthyer n shtpi. Gjat
rrugs ai ndalohet nga policia dhe bastiset me rast i
gjendet revolja. N rrethana t ktilla ai nuk ka kryer vepr
penale t posedimit t arms, pasi q nuk ka manifestuar

1468

vullnetin e vet pr ta poseduar at arm, (ndrsa me ligj

nuk sht sanksionuar edhe mbartja e arms, por vetm
posedimi i saj).
Tani shtrohet pyetja se nse pronari apo poseduesi i arms
t ciln e mban pa leje t organit kompetent shtie me
arm, a do t prgjigjej ai pr prdorim apo pr
armmbajtje, meqense fjala sht pr pronarin poseduesin e arms, i cili i ka realizuar elementet e ksaj
vepre penale me vet faktin e mbajtjes pa leje t arms. Ai
do t prgjigjej pr armmbajtje - posedim pa leje dhe jo
pr prdorim t arms. Megjithat, prdorimi i arms do t
ishte me rndsi me rastin e matjes s dnimit. Pr
prdorim do t prgjigjej vetm jopronari dhe joposeduesi,
(p.sh., ia merr fqinjit revolen dhe shtie me t n ndonj
gazmend).
Tani shtrohet pyetja se nse pronari apo poseduesi i arms
t ciln e mban pa leje t organit kompetent shtie me
arm, a do t prgjigjej ai pr prdorim apo pr
armmbajtje, meqense fjala sht pr pronarin poseduesin e arms, i cili i ka realizuar elementet e ksaj
vepre penale me vet faktin e mbajtjes pa leje t arms. Ai
do t prgjigjej pr armmbajtje - posedim pa leje dhe jo
pr prdorim t arms. Megjithat, prdorimi i arms do t
ishte me rndsi me rastin e matjes s dnimit. Pr
prdorim do t prgjigjej vetm jo pronari dhe jo
poseduesi, (p.sh., ia merr fqinjit revolen dhe shtie me t n
ndonj gazmend).
Pyetje tjetr , e cila do prgjigje dhe ka paraqitur
dilema n praktikn e gjertanishme gjyqsore , sht ajo se
si duhet trajtuar veprimet e shtnies me arm nga ana e
personit i cili posedon leje valide pr at arm, dmth.a
duhet veprimet e tia t cilsohen si vepr penale e
prdorimit t arms nga neni 328.par.2.t KPK.
Nse e analizojm me kujdes dispozitn ligjore t nenit
328.par.2.t KPK, rezulton qart se nn kt norm mund
t vihen vetm veprimet e atij personi i cili shtn me
arm ndrsa nuk ka leje pr mbajtjen e saj ( kryersi merr
armn nga personi tjetr pr t ciln ai person posedon leje
dhe shtn me arm) , por jo edhe veprimet e personit
(shtnie me arm) i cili posedon leje valide pr at arm.
Personat e till e kan prdorur armn n kundrshtim me

1469

ligjin pr armt e q mund t trheq pasoja administrative

( anulimi i lejes apo marrja e arms), mirpo veprimet e tij
nuk mund t vehen nn normn juridike nga neni
328.par.2.t KPK.
Elementet e veprs penale nga paragrafi 1.t nenit 328 ,
mund ti konsumoj sikundr ai q vringllon me arm t
zjarrit me krcnim apo friksim, pr t ciln posedon leje
valide por edhe ai i cili nuk posedon leje valide, ndrsa
ndonjrin nga veprimet alternative t veprs penale nga
neni 328 par.2. mund ti konsumoj vetm ai i cili e prdor
armn e zjarrit ndrsa pr t nuk ka leje valide.

Paragrafi 3.
N paragrafin 3 t ktij neni sht parashikuar forma e
rnd e ksaj vepre penale, e cila konsiderohet se sht
kryer nse sasia e armve ka qen e madhe. Sipas
mendimit juridik t Gjykats Supreme, dat _21.10.2010,
sasi e madhe e armve konsiderohet sasia prej m shum
se 4 armsh dhe m shum se 400 fisheksh.
Paragrafi 4.
N paragrafin 4 sht parashikuar nj form e posame e
ksaj vepre penale, e cila konsiderohet e kryer n rastet
kur ndonj person e ka n pronsi, e posedon ose e
kontrollon armn-t q e (i) ka me leje, por ndrkoh ka
ndryshuar statusi i pronsis, posedimit apo i kontrollit
dhe pr kto ndryshime nuk sht njoftuar policia, (p.sh.,
n cilsin e truprojs ai person ka pasur t drejt pr t
poseduar arm, mirpo ndrkoh nuk e ka m kt status,
nuk sht m truproj e nj funksionari t caktuar dhe pr
kt nuk e njofton organin kompetent, etj).
Paragrafi 5.
Sipas paragrafit 5, armt e paautorizuara ose armt e
autorizuara q prdoren apo mbahen n kundrshtim me
rrethanat dhe kushtet e lejes pr mbajtjen e autorizuar t

1470

armve, konfiskohen. Edhe kt paragraf e konsiderojm

t teprt, sepse edhe me Ligjin pr armt parashikohet se
prdorimi i arms n kundrshtim me lejen on n marrjen
e saj, por edhe me KPK parashiko het marrja e sendeve q
jan prdorur apo jan destinuar pr kryerjen e veprs
penale, (neni 60).
Nga praktika gjyqsore
Kur i akuzuari n gjendje t dehur, pas konsumimit t
tepruar t alkoolit, shtie me pistolet n ajr,pa vringlluar
armn, nuk jan konsumuar elementet e veprs penale t
parashikuar nga neni 328 par. 1 t KPK, si ka gjetur
gabimisht gjykata e shkalls s par, por jan konsumuar
elementet e veprs penale t armmbajtjes pa leje t
parashikuar nga neni 328 par. 2.
Nga shkresat e lnds rezulton se i akuzuari kishte
konsumuar n nj kafene sasi t madhe alkooli dhe n nj
situat disponimi t tepruar nga muzika dhe ndikimi i
alkoolit kishte shtn me revole n ajr. Kto veprime
gjykata e shkalls s par gabimisht i kishte cilsuar si
vringllim arme. Vepra penale e vringllimit sht nj
pandan i veprs penale t rrezikimit me mjet t rrezikshm
gjat rrahjes ose grindjes t parashikuar nga neni 41 i LPK
dhe, nse kryersi armn nuk e ka prdorur pr ti
friksuar personat me t cilt sht zn, nuk mund t
bhet fjal pr vringllim. N rastin konkret, i akuzuari
nuk kishte pr qllim ta friksoj asknd, pasi q nuk ishte
grindur me asknd, por i disponuar nga alkooli dhe
muzika, kishte shtn me arm. Vringllimi ekziston kur
arma sht prdorur n mnyr krcnuese ndaj dikujt, gj
q nuk kishte ndodhur n rastin konkret, (Aktgjykimi i
Gjykats Supreme t Kosovs, Ap.nr.265/2010).
Kur i akuzuari, n konflikt e sipr me t dmtuarit, ka
shtn me armn q e mbante pa leje, ka konsumuar dy
vepra penale n bashkim ideal - veprn penale t
vringllimit t parashikuar nga neni 328 par. 1 t KPK,
( jo
veprn penale t shkaktimit t rrezikut t
prgjithshm t parashikuar nga neni 291 par. 1 t KPK,
si ka gjetur gabimisht gjykata e shkalls s par) dhe

1471

veprn penale t armmbajtjes pa leje t parashikuar nga

neni 328 par. 2 t KPK.
Nga shkresat e lnds rezulton se i akuzuari ditn
kritike, pas nj konflikti me t dmtuarit ka shtn me
revole disa her. Ai nga ana e prokurorit publik ishte
akuzuar pr veprn penale t vrasjes n tentativ t
parashikuar nga neni 146 lidhur me nenin 20 t KPK dhe
veprn penale t armmbajtjes pa leje t parashikuar nga
neni 328 par. 2 t KPK. Gjykata e shkalls s par kishte
gjetur se dashja e t akuzuarit nuk kishte qen e drejtuar
pr ti privuar nga jeta t dmtuarit, por ai, duke shtn me
revole, kishte shkaktuar rrezik t madh pr ta dhe veprimet
e tij gabimisht i kishte cilsuar si shkaktim i rrezikut t
prgjithshm, t parashikuar nga neni 291 par. 1 t KPK.
Nse dashja e t akuzuarit nuk kishte qen q ti privoj
nga jeta t dmtuarit, por ti friksoj ata, (kshtu kishte
gjetur gjykata e shkalls s par), ather kemi t bjm
me veprn penale t vringllim t arms t parashikuar
nga neni 328 par. 1 t KPK dhe jo me veprn penale t
shkaktimit t rrezikut t prgjithshm.
Do t ekzistonte vepra penale e shkaktimit t rrezikut t
prgjithshm nse i akuzuari do t kishte shtn me revole
pa pasur pr qllim t rrezikoj jetn, integritetin trupor,
pasurin n prmasa t mdha dhe friksimin e dikujt,
(p.sh. ka shtn pr t br qejf) dhe n kt mnyr ka
shkaktuar rrezik konkret pr jetn, integritetit trupor apo
pasurin n prmasa t mdha. Mirpo, kur kryersi shtie
me arm n prleshje e sipr, n konflikt me dik,
prdorimi i arms ka nj qllim t caktuar qoft
friksimin e personave me t cilt kryersi ishte n
konflikt, qoft dmtimin e jets, integritetit trupor dhe n
prputhje me dashjen e t akuzuarit duhet cilsuar veprimi
i kryerjes ose si vepr penale e vrasjes n tentativ, ose si
vringllim armsh, por jo si shkaktim i rrezikut t
prgjithshm, si ka vepruar gabimisht gjykata e shkalls
s par,
(Gjykata Supreme
17.11.2010).

Kosovs,

Ap.nr.222/09,

dat

1472

Mbajtja e paautorizuar e revoles me gaz paraqet vepr

penale t parashikuar nga neni 328 par. 2 t KPK,
(Gjykata Supreme e Kosovs, Ap.nr. Ap.nr.237/09, dat
10.11.2010).
Blerja e pushks automatike nga nj person, (i
akuzuari i par), e pastaj shitja e saj nj personi tjetr, kur
blerja dhe shitja ose mbajtja e nj arme t till, sipas ligjit,
qytetarve nuk u lejohet, nuk paraqet element t veprs
penale t tregtis s palejuar t parashikuar nga neni 116
par. 4, lidhur me par. 1 dhe 3 t LPK, por nj veprimi i
till prmban elementet e veprs penale t mbajtjes s
palejuar t armve ose t materialeve plasse t
parashikuar nga neni 199 par. 1 t LPK,
(Gjykata Supreme e Kosovs, Ap.nr.353/84 , dat 19
shkurt 1985).
Mbajtja n shtpi e pistolets s plastiks , nuk praqet
vepr penale t armmbajtjes pa leje t parashikuara nga
neni 328.par.2, nga se sipas nenit 107.par.27 t KPK
,shprehje arm do t thot mjet i prodhuar q prdoret ose
sht i prshtatshm t prdoret pr t shkaktuar lndime
trupore. Dmth arma imituese e ka cilsin e arms vetm
nse sht e prshtatshme pr t shkaktuar lndime trupore
, ndrsa cilsit e tilla nuk i ka pistoleta prej plastike edhe
pse paraqet imitim besnik t pistolets s vrtet.
(Gjykata Supreme e Kosovs Ap.nr.91/2011, dat
20.04.2011).
Kur kryersi ka bler armn, edhe pse e dinte se ajo ishte
vn n dor me vepr penale, ai ka kryer veprn penale
t mbajtjes pa leje t arms t parashikuar nga neni 33 t
Ligjit pr Armt dhe Municionin e jo edhe veprn penale
t fshehjes,
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut Beograd, Ap.nr.243/96 ,
dat 21 maj 1996).
Fakti se arma nuk sht n gjendje t rregullt nuk e
prjashton veprn penale t armmbajtjes pa leje, ngase
ajo pas mnjanimit t defektit mund t sillet n gjendje
pr t shkrepur fishekun,

1473

(Aktvendimi i Gjykats s Qarkut Beograd, Ap.nr.733/97,

dat. 10 prill 1997).
Edhe pistoleta pa karikator paraqet arm t zjarrit, andaj
mbajtja e saj pa leje t organit kompetent prbn vepr
penale t parashikuar nga neni 33 t Ligjit pr Armt dhe
Municionin t Serbis,
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut Beograd, Ap.nr.1147/97,
dat 16 shtator 1997).
Kur kryersi me vjedhje ka vn n dor armn e zjarrt
dhe pas nj kohe atij i merret ajo revole pr shkak t
mbajtjes s paautorizuar t saj, n kt rast ekziston
bashkimi i veprs penale t vjedhjes dhe veprs penale t
armmbajtjes pa leje t parashikuar nga neni 33 i LPS,
(Mendim juridik i marr n mbledhjen e Degs penale t
Gjykats
Supreme t Serbis, dat 9 mars 1997).
Katr pushk t gjuetis dhe 75 fishek
pistolete
paraqesin sasi t madhe t armve, municionit dhe
mjeteve plasse t parashikuara nga neni 335 par. 2 t
LPKr,
(Gjykata e Zhupanis n Pula, Ap.nr.164/95, dat 5
dhjetor 1995).

Mosrespektimi i kushteve t lejes pr mbajtjen e

autorizuar t armve
Neni 329
(1) Kushdo q jep informata t rreme gojarisht apo n
form t shkruar n cilndo faz t procedurs s
aplikimit pr lejen e mbajtjes s autorizuar t armve,
prodhon, posedon, shet ose blen leje false pr mbajtjen
e autorizuar t armve, dnohet me gjob deri n 5.000
ose me burgim deri n tri vjet.
(2) Nse poseduesi i lejes pr mbajtjen e autorizuar t
armve nuk ia tregon menjher policis s KFOR-it
me rastin e krkimit ose , nse ajo nuk sht n
posedim t tij, nuk e informon policin pr

1474

vendndodhjen e saj dnohet me gjob deri 2500 ose

me burgim deri n tre muaj.
(3) Nse poseduesi i lejes pr mbajtjen e autorizuar t
armve nuk e njofton policin e UNMIK-ut pr
ndryshimin e vendbanimit, q duhet lajmruar brenda
15 ditve nga ndryshimi i till, dnohet me gjob deri
n 2.500 ose me burgim deri n tre muaj.
Kjo vepr penale sht e lidhur ngusht me dy veprat
penale t msiprme dhe n krahasim me to sht nj lloj
i veant dhe ajo, sipas ligjdhnsit, konsiderohet se
paraqet rrezik abstrakt pr jetn dhe integritetin trupor t
qytetarve dhe pr pasurin.
Kt lloj t veprs penale nuk e parasheh asnj kod penal i
shteteve t rajonit. Kt lloj
inkriminimi e kan
konstruktuar strukturat e UNMIK-ut me pretekstin se n
Kosov shum qytetar t Kosovs prodhojn, posedojn
apo shesin leje false pr mbajtjen e paautorizuar t
armve.
Kt inkriminim e konsiderojm fare t parndsishm
dhe t panevojshm, gj q dshmohet edhe nga fakti se q
nga hyrja n fuqi e KPK nuk kemi hasur ende n zbatimin
e ndonjrs nga kto dispozita, prkatsisht q t jet
iniciuar ndonj procedur penale prkitazi me kt
inkriminim. N situatat kur dikush falsifikon nj leje t
till, ato veprime
inkriminohen si falsifikim i
dokumenteve, parashikuar nga neni 332 i KPK, kurse
mbartsi i atyre lejeve prpos pr falsifikim t dokumentit,
do t prgjigjej edhe pr armmbajtje pa leje.
E konsiderojm t domosdoshme q kto vepra penale t
dekriminalizohen me rastin e amendimit t ndryshimeve t
Kodit Penal. Kto dispozita jan futur n kt Kod n
rrethana q tani nuk ekzistojn m, sepse sigurin e
brendshme t Kosovs e kontrollon Policia e Kosovs dhe
lejet pr arm nuk i jep m policia e UNMIK-ut, e cila nuk
ekziston m, por Policia e Kosovs.
Paragrafi 1.
Forma e par e ksaj vepre penale konsumohet n
situatn kur dikush, me rastin e aplikimit pr tu pajisur

1475

me leje pr mbajtje t autorizuar t armve, jep t dhna

t rreme me goj apo me shkrim, prodhon, posedon shet
ose blen leje t falsifikuar pr mbajtje t autorizuar t
armve.
Do t kishim t bnim me alternativn e par dhnien e
t dhnave t rreme, kur dikush, ta e zm, jep t dhna
t rreme se sht person i rrezikuar, se disa her sht
krcnuar nga persona t panjohur; jep t dhna t rreme
me shkrim se kinse ai i prket mbrojtjes s afrt t
figurave t rndsishme, ofron kartela identifikimi t
rreme etj.
Paragrafi 2.
Ndrkaq do t bhej fjal pr formn e dyt t ksaj vepre
penale n situatn kur personi q posedon autorizim pr
mbajtje t autorizuar t armve nuk ua tregon at
menjher pjestarve t KFOR-it , me rastin e krkimit
ose, nse ajo nuk sht n posedim t tij, nuk e informon
policin pr vendndodhjen e saj.
Paragrafi 3.
Forma e tret e ksaj vepre penale konsumohet kur
poseduesi i nj leje t till nuk e njofton policin e
UNMIK-ut pr ndryshimin e vendbanimit, ndrsa ai kt
do duhej ta bnte brenda 15 ditsh, pas ndrrimit t
vendbanimit.
Kto dispozita tani jan tejkaluar dhe, pr arsyet e
numruara m lart, duhen mnjanuar patjetr evituar nga
Kodi Penal.
Prodhimi dhe furnizimi i armve dhe instrumenteve t
projektuara
pr kryerjen e veprave penale
Neni 330
(1) Kushdo q prodhon, furnizon ose i mundson
tjetrit t siguroj arm ose helm a pajisje t nevojshme
pr prodhimin e tyre, duke qen n dijeni se ato

1476

destinohen pr kryerjen e veprs penale, dnohet me

burgim prej tre muajve deri n pes vjet.
(2) Kushdo q prodhon, furnizon ose i mundson
tjetrit t siguroj els t falsifikuar, kallauz ose
instrument tjetr pr tu prdorur pr vjedhje me
thyerje, duke qen n dijeni se sht i destinuar pr
kryerjen e veprs penale , dnohet me burgim deri n
nj vit.
Prodhimi dhe furnizimi me arm dhe mjete t destinuara
pr kryerjen e veprs penale jan veprime t tilla q, n
kushte t caktuara, mund t paraqesin veprime prgatitore
apo veprime ndihme. Mirpo, me kt inkriminim ato jan
caktuar si vepra penale t veanta e q paraqiten n (....)
forma.

Paragrafi 1.
Forma e par e veprs penale e parashikuar nga paragrafi
kryet nga ai q armt, materiet plasse a mjetet e
prshtatshme pr prodhimin e tyre apo helmet q e di se
jan t destinuara pr kryerjen e veprs penale, prodhon
apo i mundson tjetrit ti vr n dor ato. N kt form
t veprs penale jan prfshir objekte t caktuara, t cilat
shrbejn pr kryerjen e veprave penale, si jan: arm,
materie plasse a mjete t prshtatshme pr prodhimin e
tyre dhe helme. Shprehjet arm, materie plasse dhe
helme duhen interpretuar n prputhje me ligjet prkatse.
Arm konsiderohen: armt e zjarrit, (t gjitha llojet e
pushkve, pistoletat dhe revolvert si dhe t gjitha llojet e
pajisjeve t cilat, nn presionin e gazrave t barotit, hedhin
nga tyta plumba, sama etj.).
Me arm t ftohta nnkuptojm cilindo mjet q mund
t prdoret pr sulm apo pr shkaktimin e lndimeve
trupore, duke prdorur forcn fizike nga sulmuesi .
Me arm eksplozive (shprthyese) nnkuptohen, mes
t tjerash, do lloj bombe, predhe rakete, granate apo mjeti
tjetr q prmban substanca eksplozive apo materiale
ndezse, prej t cilave, pr shkak t proceseve t

1477

brendshme a t jashtme shkaktohet lirimi apo krijimi i

energjis dhe eksplodimi, (Shih Ligjin pr Armt, nr .
03/L-143.17, shtator 209).
Helmet jan substanca me prejardhje sintetike, biologjike
ose natyrore dhe preparate t prodhuara nga kto
substanca t cilat, me futjen n organizm apo n kontakt
me organizmin, me veprimin e tyre mund t rrezikojn
jetn dhe shndetin e njerzve apo shtazve t dobishme.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar n mnyr alternative
si prodhim, furnizim a mundsim tjetrit q t vij n
posedim t ktyre mjeteve. Pra, bhet fjal pr veprime
prgatitore dhe veprime t ndihms, t cilat, pr shkak t
rrezikshmris s madhe shoqrore, kan marr karakter
veprimesh t pavarura ( m vete) t kryerjes s veprs
penale. Me prodhim nnkuptohet ndrtimi i arms s re a
materies plasse, prkatsisht helmit si dhe ndreqja e atyre
ekzistuese. Ai mund t bhet n mnyr manuale apo me
aparatura. Mundsimi tjetrit pr t ardhur n posedim t
ktyre mjeteve paraqet do veprim me t cilin personit
tjetr i mundsohet q ti disponoj mjetet e prmendura.
Kryersi, pr t qen penalisht prgjegjs, duhet t dij
se arma apo mjetet e tjera q i ka prodhuar ai apo q ia ka
siguruar nj personi tjetr apo i ka mundsuar nj personi
tjetr ti vr n dor ato, jan t destinuara pr kryerje t
veprs penale, d.m.th, ai sht i vetdijshm pr
probabilitetin q ato arm prkatsisht mjete
jan
destinuar pr kryerje t veprs penale. Pra, ai sht i
vetdijshm se n at mnyr po ndihmon tjetrin n
kryerjen e veprs penale, por pa qen nevoja q t dij se
cila vepr penale konkrete do t kryhet. P.sh., kryersi
sht i vetdijshm se helmi q i ka siguruar personit tjetr
sht i destinuar pr kryerje t vrasjes, por ai nuk sht n
dijeni se kush do ta kryej vrasjen -personi t cilit i ka
siguruar mjetet apo ndonj person tjetr dhe nuk e di as
kush do t vritet. N raste t tilla, pavarsisht nse me at
helm sht kryer ose sht tentuar vrasja apo helmi nuk
sht prdorur fare pr kryerjen e veprs penale kryersi
do t prgjigjej pr veprn penale t parashikuar nga neni
330 i KPK. Po kjo zgjidhje vlen edhe n situatn kur
kryersi ka pasur dijeni se vepra penale do t kryhej me
armn a mjetin tjetr q i ka siguruar tjetrit, por ajo nuk

1478

sht kryer dhe as q sht tentuar t kryhet. N ann

tjetr, nse kryersi ka qen n dijeni pr veprn penale
konkrete q do kryhej me nj arm a helm t till ose
mjetet e prmendura dhe vepra edhe realizohet apo
tentohet, kryersi do t prgjigjej si bashkpjesmarrs ndihms n at vepr penale. N kt rast vepra penale e
parashikuar nga neni 330 i KPK paraqitet si vepr penale
subsidiare e veprs s kryer apo t tentuar (nse tentativa
sht e dnueshme), pra nuk ka bashkim mes ktyre
veprave penale .
N nj rast nj shits i nj barnatoreje bujqsore i kishte
siguruar helmin, (helm pr zhdukjen e minjve), nj personi
i cili i kishte treguar atij se kishte ndrmend q at ta
hidhte n pusin e ujit t pijshm n shtpin e miqve t
vllait t tij, pasi q ato kishin nj gazmend dhe po
prcillnin nj djal pr n shrbim ushtarak, (dashja e t
akuzuarit nuk kishte qen q t dmtoj dik, pasi atje
ndodhej edhe vllai i tij, por vetm tua bj t
paprdorshm ujin e pijes) dhe kshtu edhe kishte vepruar
e kishte hedhur helmin n pusin e ujit t pijshm, me t
cilin ishin helmuar n forma t ndryshme disa mysafir,
ndr t cilt edhe vllai i kryersit. N kt rast shitsi i
barnatores ishte akuzuar pr veprn penale t shkaktimit t
rrezikut t prgjithshm n ndihm, t parashikuar nga
neni 157 par. 3 t LPK, lidhur me nenin 19 t LPJ dhe jo
pr kt vepr penale.
Nse jan t dnueshme veprimet prgatitore
pr disa vepra penale, ndrsa kryersi e di se cila vepr
penale do t kryhet me armn, helmin a mjetin tjetr t
siguruar, por nj vepr e till nuk kryhet dhe as q tentohet
t kryhet, kryersi do t prgjigjej si bashkpjesmarrs ndihms n at prgatitje t veprs penale. Kshtu, p.sh.,
kryersi q i ka siguruar tjetrit armn, duke ditur se ai
person po prgatiste nj vrasje me at mjet, por vrasja nuk
kryhet dhe as q tentohet t kryhet, do t prgjigjej si
ndihms n veprn penale t prgatitjes s veprs penale t
vrasjes sipas nenit 32 t ish- Ligjit Penal t Kosovs q
ishte n zbatim deri n vitin 2004, (Kodi Penal i Kosovs e
ka dekriminalizuar kt vepr penale).
Kryers i veprs penale mund t jet do person .
Ana subjektive e veprs sht dashja .

1479

Tentativa pr kt vepr penale sht e dnueshme.

Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni sht parashikuar forma m e
leht e veprs penale, me t ciln parashikohet dnimi i
atij q prodhon apo q i v n dor tjetrit elsin fals,
kallauzin ose nj instrument tjetr, (konsiderojm se
duhet t jet mjet tjetr e jo instrument), pr vjedhje me
thyerje, edhe pse e di se jan destinuar pr kryerje t
veprs penale. Kjo vepr penale paraqet vetm nj form
speciale dhe at nj form t but t veprs penale t
parashikuar nga paragrafi 1, sepse derisa n paragrafin 1 si
mjete prmenden arma, helmi dhe mjetet e tjera t
rrezikshme, t cilat jan t prshtatshme dhe t destinuara
pr kryerje t veprave t rnda penale, n kt paragraf si
objekte t veprs jan vn n dukje ato q shrbejn pr
deprtim n lokale dhe hapsira t huaja t mbyllura;
zakonisht ktu bhet fjal pr mjete q shrbejn pr
kryerjen e veprave penale t vjedhjes, prjashtimisht edhe
t ndonj vepre tjetr penale si sht, p.sh., ushtrimi
arbitra i t drejtave - neni 326 (vetgjyqsia). Kjo do t
thot se objekt i ksaj vepre penale sht elsi fals,
kallauzi apo nj mjet tjetr pr thyerje hapje me dhun t
objekteve t mbyllura, domethn bhet fjal pr mjete q
jan destinuar pr kryerje t veprs penale t vjedhjes s
rnd me thyerje. Si mjete t tjera (jo instrumente, si
prdoret n ligj) t prshtatshme pr thyerje mund t
konsiderohen shufrat e ndryshme, kaavidat, kazmat etj.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar n mnyr
alternative ,ashtu q veprn penale e kryen ai q prodhon
ose i v n dor tjetrit mjete pr thyerje. Pr t ekzistuar
kjo vepr penale sht e domosdoshme q kryersi t dij
se mjetet e tilla jan t destinuara pr kryerjen e veprs
penale.
Vepra penale konsiderohet e konsumuar kur elsi fals,
kallauzi a ndonj mjet tjetr sht prodhuar prkatsisht i
sht vn n dor personit tjetr. Fakti se me mjete t tilla
sht kryer nj vepr penale e caktuar, prkatsisht ajo
nuk sht kryer, nuk ndikon n ekzistimin e veprs
penale.

1480

Kryers i ksaj forme t veprs penale mund t jet do

person.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje.
Nga praktika gjyqsore
Gjykata Supreme Kroate ka konstatuar n nj vendim t
saj se kryersi ka konsumuar veprn penale t parashikuar
nga neni 208 t Ligjit Penal t Kroacis kur i ka dhn
armn dhe municionin atij q prgatitet ta kaloj
ilegalisht kufirin, ngase posedimi i arms me rastin e
veprs penale t kalimit ilegal t kufirit mund ti
mundsoj kalimin dhe heqjene pengesave t cilat do t
mund t paraqiteshin me rastin e kryerjes s ksaj vepre
penale, (kalimit ilegal t kufirit),
(Gjykata Supreme Kroate, Ap.nr.19/52).
Keqprdorimi i shenjave t rrezikut dhe t fatkeqsive
Neni 331
Kushdo q i keqprdor shenjat e rrezikut apo t
fatkeqsive ose bn thirrje t pabazuar pr ndihm nga
personat zyrtar ose zjarrfiksit me qllim t
angazhimit t tyre n aksion, dnohet me gjob apo me
burgim deri n gjasht muaj.
Bashksit shoqrore kan krijuar organizma t till pr
ndihm t organizuar dhe t shpejt n situata t rrezikut
pr jetn apo pasurin n vllim t madh, prandaj dhnia e
e ktyre ndihmave u sht ln n kompetenc organeve t
caktuara shtetrore, veanrisht organeve t punve t
brendshme, por edhe disa organizatave t cilat jan t
ngarkuara me dhnie t ndihms, si jan organizatat
kundr zjarrit, organizatat shndetsore pr dhnien e
ndihmave emergjente (ndihms s shpejt), organizatat e
trafikut ajror dhe hekurudhor etj. Kto organe jan t
obliguara t intervenojn urgjentisht n rast se ekziston
qoft vetm probaliteti i ndodhjes s fatkeqsis,
aksidentit apo n prgjithsi i situatave t tilla n t cilat
do t rrezikohej jeta e njerzve ose pasuria n vllim t
madh. Jo vetm kto organizata (komitete), por edhe

1481

qytetart jan t detyruar q, n kushte t caktuara, t

marrin pjes n mnjanimin e rrezikut prkatsisht n
dhnie t ndihms personit q ndodhet n rrezik pr jetn
dhe moskryerja e ktyre detyrimeve sht e sanksionuar si
vepr penale e posame, (neni 156 dhe 296 t KPK).
Me qllim t pranimit t ndihms emergjente prkatsisht
sigurimin e intervenimeve t shpejta dhe evitimin e
rrezikut t krcnuar, jan caktuar prkatsisht shenjat e
rrezikut dhe t ndihms.
Objekt i mbrojtjes penalo juridike jan shenjat e ndihm
apo shenjat e rrezikut. Me kto shenja nnkuptojm
informatat q drgohen duke shfrytzuar mjete akustike,
optike ose mjeteve t tjera me qllim q sa ma mir dhe sa
ma shpejt t informohen organi a organizata t cilave u
jan dedikuar ato, si dhe gjith t tjert q mund t vijn
n ndihm, prkatsisht q mund ta pengojn rrezikun. M
s shpeshti pra bhet fjal pr pajisje alarmi, sirenat dhe
mjete t tjera akustike, raketat ndriuese, dorzat pr
ndalje automatike t trenit etj.
Pr shkak t rndsis q kan kto shenja, keqprdorimi i
tyre sht prcaktuar si vepr penale.
Sipas formulimit ligjor,veprn penale e kryen ai q
keqprdor shenjn e ndihms a shenjen e rrezikut apo pa
baz thrret pr ndihm me qllim q t shkaktoj daljen e
personave zyrtar t organeve zyrtare a t zjarrfiksve ose
ndalimin e trafikut.
Veprimi i kryerjes s veprs penale sht prcaktuar si
keqprdorim i shenjave t ndihms a shenjave t rrezikut
ose si thirrje e pabazuar pr ndihm. Keqprdorimi i
shenjave t ndihms a shenjave t rrezikut ekziston n
situatn e prdorimit t pabazuar t tyre, prkatsisht n
rastin kur objektivisht nuk ka ekzistuar rreziku dhe ky
madje as q sht pritur apo fjala ka qen pr rrezik q nuk
ka qen i nj niveli t till q ka krkuar reagim t
nevojshm t organit kompetent zyrtar, (p.sh., konfliktet
fqinjsore a familjare). N t njjtn mnyr duhet
interpretuar edhe thirrja e pabazuar pr ndihm. Nj situat
t till do t ishte, p.sh., thirrja pr ndihm e shrbimit t
zjarrfiksve pr shuarjen e zjarrit t nj intensiteti t dobt,
t cilin objektivisht ka mundur ta shuaj edhe nj person.

1482

Element themelor i veprs penale sht qllimi i kryersit

q me nj veprim t till t kryerjes t shkaktoj daljen e
organit shtetror zyrtar a t zjarrfiksve apo ndalimin e
trafikut. Pra, fjala sht pr qllimin e kryersit q t
shkaktoj daljen e panevojshme n vend t ngjarjes t
zyrtarit t organit shtetror, zakonisht personit zyrtar t
punve t brendshme, t organeve t drejtsis etj. Nse
bhet fjal pr qllimin q t ndalohet trafiku, veprimi i
kryerjes ndrmerret n raport me mjetin transportues q
sht n lvizje, p.sh., trheqja e dorzs pr ndalimin
automatik t trenit me qllim t ndaljes s tij n nj vend
t caktuar, lajmrimi i rrejshm pr ndodhjen e eksplozivit
n nj autobus me qllim t ndaljes s autobusit n nj
vend t caktuar etj.
Sipas asaj q u shtrua m lart, keqprdorimi i shenjave t
ndihms, prkatsisht t rrezikut apo thirrja e pabazuar pr
ndihm, q nuk sht kryer pr ndonjrin nga qllimet e
prshkruara m lart, nuk paraqet kt vepr penale.
Konsiderohet se vepra penale sht kryer me vet faktin e
keqprdorimit t shenjave t rrezikut apo shenjave t
ndihms, pavarsisht nse sht realizuar ose jo qllimi i
kryersit.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra mund t kryhet vetm me dashje (direkte)
Falsifikimi i dokumentit
Neni 332
(1) Kushdo q prpilon dokument t falsifikuar,
ndryshon dokumentin origjinal me qllim t
shfrytzimit t atij dokumenti si origjinal ose me dije
prdor dokumentin e falsifikuar apo t ndryshuar si
origjinal dnohet me gjob apo me burgim deri n nj
vit .
(2) Tentativa pr vepr penale nga paragrafi 1 i ktij
neni dnohet.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni sht
kryer n lidhje me dokumentin publik,testamentin,
kambialin, regjistrin publik apo zyrtar ose ndonj
regjistr tjetr q ruhet n baz t ligjit, kryersi
dnohet me gjob ose me burgim deri n tri vjet.

1483

Falsifikimi i dokumentit sht nj vepr penale me t

ciln sanksionohen format e ndryshme t rrezikimit t
qarkullimit juridik, prkatsisht t siguris s qarkullimit
juridik. Ky lloj inkriminimi paraqitet n dy forma: forma
themelore dhe forma e rnd.
Karakteristik e veprs penale falsifikimi i dokumentit
sht ajo se dokumenti nuk rrjedh nga personi i cili sht
shnuar n t si lshues (dhns) i tij. At e bn t rrem
fakti se ai i atribuohet personit i cili nuk e ka lshuar at
dhe tentohet q t krijohet prshtypja se pikrisht nj
person i caktuar sht lshues (dhns) i tij (dokumentit),
edhe pse n fakt ai nuk e ka lshuar. Dokumenti i rrem
ekziston edhe ather kur prmbajtja e tij sht e sakt, por
at nuk e ka lshuar personi i cili n dokument sht
shnuar si lshues (dhns) i tij.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar n mnyr alternative
dhe mund t qndron n prpilimin e dokumentit t rrem
apo n ndryshimin e dokumentit t vrtet, me qllim q
nj dokument i till t prdoret si i vrtet. Bhet fjal pr
delikte komisive, ngase vepra penale mund t kryhet
vetm me veprim.
Paragrafi 1.
Formn themelore t veprs penale e kryen ai q prpilon
nj dokument t rrem apo q ndryshon dokumentin
origjinal, me qllim q at ta prdor si t vrtet ose
kushdo q nj dokument t till e prdor si t vrtet. Nga
kjo del se kjo vepr penale paraqitet si: prpilim i
dokumentit t falsifikuar apo si ndryshim i dokumentit
origjinal.
Objekt i mbrojtjes penalo-juridike i ksaj vepre penale
sht dokumenti. Shprehja dokument mund t vshtrohet
n kuptim t gjer dhe n kuptim t ngusht .
a) Me shprehjen dokument, n kuptimin e ngusht,
kuptojm do send t prshtatshm ose t destinuar pr t
dshmuar ndonj fakt prkats pr marrdhniet juridike,
(neni 107 par. 6 i KPK ka akceptuar kuptimin e gjer t
shprehjes dokument).

1484

b) N kuptimin e ngusht, dokument sht do objekt

n t cilin, n form t shkruar, sht vn deklarata e
ndonj personi pr nj fakt relevant juridik. Nj deklarata
e till mund t vendoset n materiale t ndryshme (p.sh. n
letr, lkur, metal, dru etj.), por sot deklarata me shkrim
m s shpeshti shkruhet n letr. Teksti i deklarats mund
t vendoset (shkruhet) me dor, makin, kompjuter,
fotokopjim dhe fotografim.
Me dokument, n kuptim t ktij inkriminimi, prpos
dokumentit t rndomt t shkruar, q prdoret n
komunikimin juridik, duhet kuptuar edhe dokumente t
tjera, me t cilat mund t dshmohen fakte t caktuara dhe
e dhna e regjistruar, e cila sht rezultat e prpilimit
elektronik t t dhnave.
Praktika gjyqsore si dokument, n kuptim t ktij
inkriminimi, ka konsideruar edhe tabeln me shenjn e
nj firme t caktuar, numrin e karroceris, numrin e
motorit, sinorin (gurin e mezhds) q e kan vendosur
personat e interesuar apo organi kompetent me qllim t
prkufizimit t kufirit (mezhds) midis palujajtshmrive,
hunjt (piketat) e vendosur pr t prcaktuar tokn
shpronsuar etj.
Q objekti t ket cilsit e dokumentit, duhet t jet i
prshtatshm apo i caktuar q t shrbej pr t provuar
fardo fakti q ka vler n raportet juridike. Objekti
duhet t jet i prshtatshm ose i caktuar q t shrbej si
prov n procedurn e prcaktuar me ligj apo me ndonj
dispozit tjetr para organit shtetror, organizats punuese,
pra pr ekzistimin e dokumentit nuk sht e mjaftueshme
q objekti t shrbej si prov vetm n komunikimin
privat, ( p.sh. nse sht prpiluar dftesa pr kalimin e
klass vetm pr tua treguar prindrve, q ti mashtroj
ata se ka kaluar klasn). M s shpeshti kto dokumente
shfrytzohen si mjet provues n procedurn kontestimore
para nj gjykate t rregullt
dhe n procedurn
administrative para organeve administrative.
Prpilimi sht hartim i plot apo i pjesshm i
dokumentit t rrem. Prpilimi i ri i plot i dokumentit do
t ekzistonte ather kur ndonj personi i atribuohet
deklarata t ciln ai fare nuk e ka dhn. Vepra penale
ekziston edhe n situatn ku personi i shnuar n

1485

dokument nuk ekziston fare apo ka vdekur. Prpilimi i

rrem ekziston edhe ather kur sht prpiluar pjesrisht
dokumenti i rrem n dokumentin ekzistues origjinal ( t
vrtet) nj pjes fshihet, i jepet prmbajtje tjetr, i shtohet
emri edhe i
ndonj personi, prpos dhnsit t
dokumentit, apo shlyhet emri i ndonj personi q sht
lshues (dhns) i dokumentit etj. Kshtu, p.sh., ekziston
vepra penale e prpilimit t dokumentit t rrem n
situatn kur kreditori falsifikon nnshkrimin e debitorit n
dokument me t ciln kinse ai pranon borxhin q vrtet
ekziston, ndrsa kreditori ka prpiluar dokumentin e
falsifikuar me qllim q n kontestin civil, t cilin sht
duke e zhvilluar, ta dshmoj m leht ekzistimin e borxhi,
(dokumenti i falsifikuar me prmbajtje t vrtet), apo kur
ndonj person nnshkruan dokumentin me emrin dhe
mbiemrin e tij t vrtet, por prmbajtja e dokumentit dhe
rrethanat e tjera flasin pa mdyshje pr at se lshues
(dhns) i dokumentit sht nj person tjetr me emr dhe
mbiemr t njjt, (p.sh.,dokumentin pr shitblerjen e
ndonj paluajtshmrie e ka nnshkruar nj person me
emrin dhe mbiemrin e tij, ndrsa pronar i asaj
paluajtshmrie, sipas gjendjes n librat kadastral, sht
nj person tjetr me t njjtin emr dhe mbiemr), ose kur
kryersi nj ish-dokument t vrtet, (dhns i t cilit sht
ndonj person tjetr), vlefshmria e t cilit sht anuluar,
(duke iu vn shenja-vula i anuluar), me bashkimin e
pjesve t tij apo me asgjsimin e shenjave me t cilat
dokumenti ka qen i anuluar, i jepet prsri vlera e tij
juridike.
Prpilimi i dokumentit nnkupton krijimin e nj
dokumenti q nuk ka ekzistuar gjer n at moment, ashtu
q, me vendosjen e nnshkrimit t ndonj personi n
prmbajtjen e caktuar, krijohet prshtypja se personi i
nnshkruar vrtet e ka lshuar nj deklarat t till. Esenca
e ksaj vepre penale qndron n at se personi q sht i
caktuar si lshues dokumenti, kt nuk e ka lshuar fare
dhe me kt rast nuk sht relevante nse prmbajtja e
dokumentit sht ose jo e vrtet.
Ndryshimi i dokumentit paraqet ndrrimin e
prmbajtjes s dokumentit origjinal (autentik), duke br
ndryshimin pjesrisht t tij, ashtu q dokumenti merr

1486

kuptim tjetr nga ai q kishte dokumenti origjinal

(autentik). Pra, bhet fjal pr ndryshim t till t
dokumentit q ka rndsi pr vlern provuese t tij. Ky
mund t bhet me ndryshimin e prmbajtjes s
dokumentit, (shtimin apo heqjen e numrave, korrigjimin,
shlyerjen dhe shtimin e disa fjalve) apo ndryshimin e
nnshkrimit ose ndryshimin e t dyjave s bashku. Pr
ekzistimin e veprs nuk sht shtje relevante saktsia e
prmbajtjes s dokumentit; me rndsi sht q dokumenti
origjinal (autentik) sht ndryshuar.
Ndryshimi i dokumentit tashm njher t ndryshuar,
nuk paraqet kt vepr penale, ngase mund t ndryshohet
vetm dokumenti origjinal (autentik).
Dallimi mes prpilimit t dokumentit t rrem dhe
ndryshimit t dokumentit origjinal (autentik) qndron n
at se prpilimin e dokumentit e karakterizon fakti se ai
nuk rrjedh nga personi i cili n dokument sht shnuar si
lshues (dhns) i tij, ndrsa ndryshimi i dokumentit
autentik nnkupton ndryshimin e paautorizuar t
prmbajtjes s dokumentit, i cili, pas ksaj, nuk shpreh m
deklaratn e dhnsit.
Nuk konsiderohet vepr penale falsifikimi i
dokumentit do prpilim i dokumentit apo ndryshimi i
dokumentit autentik (origjinal). Pr interpretim t drejt t
shprehjes prpilim apo ndryshim, duhet nisur nga
dispozitat e nenit 107 par. 6. t KPK, sipas s cils
dokument sht do send i prshtatshm ose i caktuar pr
t shrbyer si prov e ndonj fakti prkats pr
marrdhniet juridike. Nga prmbajtja e ktij definicioni
rezulton se do e dhn e shprehur n dokumente t tilla
nuk sht e prshtatshme t shrbej si prov, por sht e
till vetm ajo q ka vler pr marrdhniet juridike. Kodi
Penal ka parasysh vetm faktet juridike q mund t
shkaktojn krijimin, ndryshimin a ndrprerjen e ndonj t
drejte ose raporti juridik.
Vepra penale sht kryer me vet prpilimin e
dokumentit t rrem apo me ndryshimin e dokumentit
origjinal (autentik), me qllim q t prdoret si i vrtet,
pavarsisht nga ajo se a ka ndodhur prdorimi i nj
dokumenti t till. Pra, ann subjektive t veprs penale e
prbn dashja q nj dokument i till t prdoret si i

1487

vrtet dhe me kt rast nuk sht relevante nse

kryersi kishte pr qllim ta prdorte vet apo tia bartte
tjetrit at q ta prdor. Vepra do t ekzistoj n t gjitha
rastet e prpilimit t dokumentit apo ndryshimit t tij me
qllim q t prdoret si i vrtet, pavarsisht nga ajo se
kryersi kishte pr qllim t realizoj prfitim material pr
vete apo pr tjetrin, ti shkaktoj dm tjetrit apo t
realizoj ndonj qllimi tjetr.
Pr t ekzistuar prgjegjsia penale e kryersit, sht e
domosdoshme q ai t jet i vetdijshm se po falsifikon
nj dokument. Me at rast ai nuk sht e domosdoshme t
dij se far jan dokumentet n kuptimin juridik, por
duhet t ket nj prfytyrim pr at se po prpilon nj
dokument t rrem, i cili do t prdoret pr provimin e
dikaje juridikisht t rndsishme, prkatsisht se po
ndryshon nj dokument t till.
Forma e dyt e ksaj vepre penale sht prdorimi i
dokumentit t falsifikuar prkatsisht prdorimi i
dokumentit t rrem apo t ndryshuar si t vrtet,
(d.m.th., me kt dispozit sht kriminalizuar edhe
prdorimi i ktij dokumenti).
N teori ekzistojn disa qndrime lidhur me at se kur
konsiderohet se nj dokument sht prdorur.
A. Sipas nj qndrimi, dokumenti sht prdorur n
momentin e dorzimit t tij n qarkullim juridik, d.m.th.,
kur sht krijuar mundsia q ai ti mbrrij personit t
cilit i sht adresuar, (p.sh., dorzimi i dokumentit n
post).
B. Sipas qndrimit t dyt, dokumenti sht prdorur
ather kur ka mbrritur te personi t cilit i sht i sht
adresuar; n nj situat t till nuk krkohet q marrsi i
dokumentit t njihet me prmbajtjen e tij, (p.sh., letra i
sht dorzuar marrsit, por ai ende nuk e ka lexuar at);
C. Sipas qndrimit t tret, dokumenti quhet i prdorur
ather kur prmbajtja e tij sht br e njohur pr
personi t cilit i sht adresuar.
Praktika gjyqsore kryesisht ka pranuar qndrimin, sipas
t cilit dokumenti sht prdorur ather kur ka mbrritur
dhe sht par (vrejtur) nga ai t cilit i sht adresuar. Ky
qndrim m s teprmi i prgjigjet natyrs dhe qllimit t
ksaj vepre penale. Pasoj e ksaj vepre penale sht

1488

rrezikimi i siguris dhe ligjshmris s qarkullimit juridik

dhe ky rrezik lind n momentin kur sht krijuar
mundsia q dokumenti i falsifikuar t prodhoj efekt
juridik n krijimin, ndrrimin apo ndrprerjen e raportit
juridik. Nj mundsi e till objektivisht sht krijuar n
astin kur dokumenti i ka mbrritur t adresuarit, ndrsa
kuptimi i prmbajtjes s dokumentit sht vetm rrjedhoj
e mtejme logjike e ngjarjes. Veprimi paraprak mund t
nnkuptohet si tentativ e ksaj vepre penale .
Pr shprehjen prdorim sht e mjaftueshme q dokumenti
i rrem ose dokumenti origjinal i ndryshuar ti jet
prezantuar nj personi tjetr me qllim t prdorimit pr
nj qllim t caktuar, i cili krkohet q t jet realizuar.
Prdorimi i dokumentit nnkupton paraqitjen e tij
personit i cili duhet t ndrmarr ndonj veprim relevant
juridik; ky mund t jet person fizik, person juridiko-civil,
organi shtetror, organizat punuese, kompani publike etj.
Dokumenti i falsifikuar nuk sht e nevojshme t
prdoret drejtprsdrejti kundrejt atij q duhet t bj
dika n baz t atij dokumenti, por ai mund t prdoret
kundrejt atij edhe nprmjet ndrmjetsuesit, (p.sh.,
dokumenti i falsifikuar i sht dorzuar avokatit, i cili
kt dokument ia ka bashkngjitur padis pr ti dshmuar
faktet n t cilat mbshtetet krkespadia).
Prdorimi i dokumentit nuk sht e domosdoshme t
jet kryer pr qllimin pr t cilin kryersi e ka prpiluar
dokumentin e falsifikuar, prkatsisht ka ndryshuar
dokumentin origjinal. Kshtu, p.sh., do t ekzistonte
prdorimi i dokumentit n rastin kur kryersi ka pasur pr
qllim q me dftes t falsifikuar pr kalimin e provimit
t maturs t regjistrohet n fakultet, ndrsa ai kt dftes
t falsifikuar e ka prdorur pr t themeluar marrdhnie
pune.
Kryers i veprs penale mund t jet personi q ka
falsifikuar - ka prpiluar dokumentin e falsifikuar apo ka
ndryshuar dokumentin origjinal, por edhe do person
tjetr. Bazuar n faktin se veprimi i kryerjes sht caktuar
n mnyr alternative, ekziston bashkimi fiktiv ideal sipas
bazs s alternativitetit, kur nj person prpilon apo
ndryshon dhe prdor nj dokument t till. N kt
situat, prpilimi i dokumentit paraqitet si veprimi

1489

prgatitor i ndshkueshm n raport me prdorimin

(delicta preparata), pavarsia e s cils shuhet me
prdorimin e dokumentit t rrem. Nse nj person
dokumentin e njjt t falsifikuar e ka prdorur shum
her, konsiderohet se ekziston nj vepr penale e
vazhduar, (bashkimi fiktiv real). Mirpo, nse i njjti
dokument i falsifikuar sht prdorur shum her me
distanc kohore t ndryshme dhe me qllime t ndryshme,
ather kemi t bjm me bashkimi real (Lazareviq, 2002
f.278). Pra, pr shkak t raportit t subsidiaritetit, nuk
ekziston bashkim mes prpilimit t dokumentit t rrem
apo ndryshimit t dokumentit origjinal dhe prdorimit t
nj dokumenti t till nga ana e personit t njjt, ngase
fjala sht pr nj vepr t prbr nga dy veprime t cilat
formojn nj trsi, d.m.th., ekziston bashkim fiktiv.
Ana subjektive e veprs penale sht dashja, d.m.th.,
kryersi konsiderohet penalisht prgjegjs nse ka vepruar
me qllim q dokumentin e rrem, prkatsisht t
ndryshuar ta prdor si t vrtet dhe nse ka vepruar me
dashje, e cila qndron n vetdijen e kryersit se po
prpilon nj dokument t rrem , prkatsisht se po e
ndryshon dokumentin origjinal.
Kryersi q prdor dokumentin e rrem apo t
ndryshuar sht penalisht prgjegjs nse ka vepruar me
dashje, e cila qndron n vetdijen e kryersit q ta
prdor dokumentin i cili sht i rrem, prkatsisht i
ndryshuar (dashja direkte), prkatsisht se po e prdor
dokumentin pr t cilin supozon se sht i falsifikuar,
prkatsisht i ndryshuar, por megjithat e prdor at
(dashja eventuale).
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar dnimi edhe pr
tentativn e veprs penale nga paragrafi 1. Sipas ksaj
sht prcaktuar dnimi pr tentimin e prpilimit t
dokumentit t falsifikuar, ndryshimi i dokumentit origjinal
dhe tentativa e prdorimit t dokumenteve t tilla.
Tentativa e falsifikimit t dokumentit me prpilimin e
dokumentit t rrem prkatsisht ndryshimit t dokumentit
origjinal ekziston, nse sht ndrmarr veprimi i

1490

prpilimit, prkatsisht i ndryshimit t dokumentit

origjinal me qllim q dokumenti i rrem, prkatsisht
dokumenti i ndryshuar t prdoret si i vrtet, por veprimi
(i filluar) i ndrmarr nuk ka prfunduar, pa marr
parasysh arsyet.
Tentativa e prdorimit t dokumentit t falsifikuar,
prkatsisht dokumentit t ndryshuar ekziston, nse
dorzimi i dokumentit (t falsifikuar apo t ndryshuar)
personit t cilit i sht dedikuar ka filluar, por dokumenti
nuk ka mbrritur, prkatsisht nuk i sht dorzuar
personit t cilit i sht adresuar ose dorzimi i dokumentit
sht kryer, por dokumenti nuk sht par (vrejtur) nga ai
t cilit i ka mbrritur, prkatsisht i sht dorzuar.
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht parashikuar forma e kualifikuar
e ksaj vepre penale, bazuar n llojin e dokumentit q
sht objekt falsifikimi. Pr kt kualifikim (prpilimi i
dokumentit t rrem, ndryshimi i dokumentit origjinal dhe
prdorimi i nj dokumentit t till) krkohet q t jet
falsifikuar dokumenti publik, testamenti, kambiali,
regjistri publik a zyrtar ose ndonj regjistr tjetr q ruhet
n baz t ligjit.
Shprehja dokument publik nuk sht prcaktuar me
Kodin penal, mirpo n teorin e s drejts penale me kt
shprehje zakonisht nnkuptohet dokumenti i shkruar, t
cilin, n form t parashikuar dhe n kuadr t
autorizimeve t veta, e ka lshuar nj organ shtetror, nj
organizat tjetr ose nj bashksi s cils i sht besuar
ushtrimi i autorizimeve publike, ndrsa sht i
prshtatshm q n komunikimin juridik t shrbej si
prov e ndonj fakti relevant juridik. Prandaj, element
themelor i dokumentit publik sht fakti q at ta ket
lshuar (dhn) nj organ shtetror n kuadr t
autorizimeve t veta apo nj organizat dhe nj bashksi
tjetr, n kuadr t autorizimeve t besuara publike, dhe t
jet n form t shkruar. Dokumenti publik sht mjet
jashtzakonisht i rndsishm n komunikimin juridik,
ngase me t provohet ajo q prcaktohet ose vrtetohet n
t. Konsiderohet se gjendja faktike sht pikrisht ashtu

1491

si sht shnuar n dokumentin publik e q prfaqson

nj prezumim t prgjithshm ligjor pr saktsin e
prmbajtjes s dokumentit publik,me supozimin q jan
prmbushur n trsi kushtet e parashikuara, p.sh., sht
supozim ligjor se t gjitha t dhnat q prmban
letrnjoftimi i ndonj personi jan t sakta. sht e
padyshimt se cilsin e dokumentit publik e kan
dokumentet q jan lshuar nga organi i administrats
shtetrore, p.sh., certifikata nga libri amz i t vdekurve, t
lindurve, t t kurorzuarve etj. Prpos ktyre
dokumenteve, karakter t dokumentit publik, sipas
qndrimeve t shumta, kan dokumentet q japin shkollat
dhe fakultetet, p.sh., dftesat pr kryerjen e shkollimit apo
indeksi, pastaj dokumentet e caktuara t banks, posts,
hekurudhave, (p.sh., vrtetimi pr pranimin e letrs
rekomande, legjitimacioni pr vozitje t favorizuar),
dokumentet e organit pr prkujdesje sociale, organit t
mbrojtjes shndetsore etj.
Si objekte t ksaj vepre penale, prpos dokumentit
publik, mund t paraqiten edhe testamenti, kambiali, eku,
regjistri publik a zyrtar apo regjistrat e tjer q duhen
mbajtur n baz t ligjit.
Testamenti sht shprehje e vullnetit t fundit t dhn
n formn e parashikuar
me ligj, me t cilin
trashgimlnsi radhit pasurin e tij n rast vdekje. Q t
bhet fjal pr kt vepr penale, sht e domosdoshme
q dokumenti t jet n form t shkruar; me kt rast
sht irelevante se a bhet fjal pr testamenti personal,
(testamenti t cilin e ka prpiluar dhe nnshkruar vet
testatori, i ashtuquajturi testament olografik); testamenti i
shkruar para dshmitarve, (testamenti t cilin e ka
nnshkruar vet testatori para dy dshmitarve, t cilt
din shkrim dhe lexim, t cilin testament e ka prpiluar
dhe nnshkruar personi tjetr sipas urdhrit t testatorit, i
ashtuquajturi testamenti alografik); testamenti gjyqsor,
(t cilin e ka prpiluar gjyqtari sipas tregimit t testatorit, i
cili e nnshkruan apo v shenjn e gishtit tregues mbi t,
ndrsa gjyqtari ka konstatuar n testament se testatori e ka
nnshkruar, prkatsisht ka vn shenjn e gishtit tregues
n pranin e tij, e nse testatori nuk ka qen n gjendje ta
lexoj testamentin, ather n prezencn edhe t dy

1492

dshmitarve); testamenti n anije apo testamenti

konzularo diplomatik.
Kambiali dhe eku jan letra me vler, t cilat n
komunikimin bashkkohor kan rndsi t madhe. Kto
jan dokumente rreptsisht formale, t cilat duhet ti
prmbajn elementet e prcaktuara n Ligjin pr
Kambialin dhe ekun. Nse i mungon ndonjri nga
elementet esenciale t kambialit, prkatsisht ekut, ai nuk
mund t paraqes objekt t veprs penale t parashikuar
nga paragrafi 3, por n rastet t tilla mund t paraqes
vepr penale t parashikuar nga paragrafi 1, me kusht q
ti prmbaj elementet e dokumentit n prgjithsi .
Libri publik (regjistri publik) jan dokumente q
administrohen sipas detyrs zyrtare, (dhe jo q ruhen, si
gabimisht sht prdorur n Kod), nga organet e caktuar
me ligj, pr faktet e caktuara relevante juridike, n t cilat
ka qasje do person q ka interes juridik. Regjistri (libri)
publik ka fuqin provuese t dokumentit publik. T tilla
jan, p.sh., librat amz, t cilt administrohen nga ofiqart,
si organe shtetrore, e n t cilat shnohen t gjitha t
dhnat e rndsishme pr statusin e personit fizik, (librat e
t lindurve, t t vdekurve dhe t t kurorzuarve).
Libri zyrtar sht ai libr q administrohet sipas
detyrs zyrtare, n t cilin, sipas rregullave e shrbimit t
caktuar, shnohen t dhnat me rndsi pr dshmimin e
ndonj fakti relevant juridik .
Libra t tjer jan librat q duhet t administrohen n
baz t ligjit e t cilt nuk e kan cilsin e librave publik
apo zyrtar. Ata jan libra q, sipas ligjit, duhet t
administrohen nga organizatat punuese, kompanit
publike, personat fizik dhe juridik, t cilt ushtrojn
veprimtari t caktuar e n t cilt detyrimisht futen t
dhnat e caktuara me ligj. Bhet fjal ktu kryesisht pr
libra n t cilt evidencohet afarizmi financiar, qarkullimi i
mallrave, gjendja e stoqeve t mallrave, shrbimet e
kryera, t dhnat e rndsishme t marrdhnies s puns
t t punsuarve etj.
T gjitha elementet e tjera t ksaj forme t veprs penale,
prpos objektit t falsifikimit, jan identike me ato t
veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1, kshtu q
edhe pr falsifikimin e ktyre dokumenteve vlen e gjith

1493

ajo q sht paraqitur pr veprn penale t parashikuar nga

paragrafi 1.
Konsiderojm se shprehjet regjistr dhe ruajtje jan
prdorur gabimisht n Kod, ngase kemi t bjm me libra
q administrohen sipas ligjit e jo me regjistra q ruhen
dhe kjo me rastin e amandamentimit t Kodit duhet
patjetr t korrigjohet, ngase regjistri sht vetm nj nga
format e librave publik q mund t jen objekt
falsifikimi .
Raporti i ksaj vepre penale me veprat e tjera penale
Vepra penale e falsifikimit t dokumentit zakonisht bhet
me qllim t lehtsimit t kryerjes s veprs tjetr penale
ose pr t fshehur veprn e kryer penale.
Pr bashkimin e veprs penale t mashtrimit nga neni 261.
t KPK dhe veprs penale t falsifikimit t dokumentit t
parashikuar nga neni 332. t KPK, shih sqarimet q kan
t bjn me nenin 261.
sht i mundur bashkimi i veprs penale t falsifikimit
t dokumentit me shum vepra penale, si p.sh., me fyerjen
dhe shpifjen (187 dhe 189), fshehjen e tatimit (neni 249),
shprdorimit (257).
Me normn ligjore t parashikuar nga neni 332 nuk
sht vn n dukje mbrojtja penalo-juridike kundr
falsifikimit t dokumenteve t huaja, (p.sh., aktvdekja
ndrkombtare, certifikata e lindjes etj.). Ligji penal i
Zvicrs, (neni 255), ka barazuar dokumentin e huaj me at
nacional. Arsyet pr aplikimin e mbrojtjes s dokumenteve
t tilla jan t shumta, pr shkak se ato mund t jen t
rndsishme pr realizimin e t drejtave dhe raporteve
juridike, (trashgimi, shkurorzimi, mbajtja, pensioni dhe
t drejtat e tjera), ngaq Kosova ka nj numr t madh
shtetasish q punojn dhe jetojn n botn e jashtme.
N nj shtje penale, (vendim i nj gjykate t Republiks
s Shqipris), i pandehuri sht deklaruar fajtor pr
falsifikimin e dokumentit dhe kontraband, meq ai
cigaret e kontrabanduara i paraqiste si mallra gjoja t
dedikuara pr nj organizat bamirse. (Ismet Elezi, E
drejta penale, pjesa e posame f.250)

1494

Kryers i veprs penale mund t jet do person ( delicta

communia).
Praktika gjyqsore
Pr ekzistimin e veprs penale falsifikimi i dokumentit me
ndryshimin e tij, nuk sht me rndsi nse falsifikimi ka
pasur sukses apo pr shkak t prmbajtjes, dokumenti
sht ndryshuar n at mas saq ka humbur kuptimin
juridik dhe logjik, prkatsisht sht irelevante nse
dokumenti i falsifikuar sht i prshtatshm t prodhoj
pasoja t caktuara juridike.
(Aktgjykimi i Gjykats Supreme Federative (ishJugosllavis), Ap.879/64).
Ka ndryshuar dokumentin autentik dhe dokumentin e
till t ndryshuar e ka prdorur si t vrtet dhe me kt ka
konsumuar elementet e veprs penale t falsifikimit t
dokumentit, t parashikuar nga neni 311 par. 1 t KPKr ai
kryers qi n rubrikn e certifikats ka ndryshuar datn
dhe shumn e pagess dhe at certifikat t ndryshuar e ka
prezantuar n Klubin Diners si dshmi pr pagesn e
kryer .
(GJSKr,I Ap.249/01, dat 29 maj 1991).
Numrat e motorit dhe karroceris n mjetin motorik kan
rndsin e dokumentit privat e jo t dokumentit publik n
kuptim t nenit 311 t LPKr.
Q t mund t flitet pr dokument publik, kusht themelor
sht ai se kemi t bjm me dokument t shkruar, kurse
m pas duhet t plotsohen edhe elementet e tjera
konstituive, si jan: statusi i dhnsit (organi shtetror,
organizata punuese, kompania), q dokumentin ta jap
dhnsi (organi shtetror) n kuadr t autorizimeve t
veta, prkatsisht organizata punuese pr punt q i kryen
n kuadr t autorizimeve publike dhe q nj dokument i
till t jet dhn n formn e prcaktuar .
T tri kto elemente duhen plotsuar n mnyr
kumulative. Kushti i par pr tu konsideruar nj
dokument si publik, sipas dispozitave pozitive, sht ai
q t kemi t bjm me nj dokument t shkruar .Pr
dokumentin e shkruar gjithashtu krkohet t plotsohen tri
elementet konstituive:. deklarata e dhnsit t dokumentit,
faktet relevante juridike dhe nnshkrimi i dhnsit t

1495

dokumentit. Sipas qndrimit t Gjykats Supreme t

Kroacis, numrat e theksuar, t cilt i ka shtypur puntori
n procesin e prodhimit, nuk i prmban t tri kto
elemente t nevojshme pr dokumentin e shkruar.
(GJSKr, Pkl 6/1983, dat 14 shkurt 1986).
N nj vendim Gjykata Supreme t Bosnj-Hercegovins
thuhet: Vepra penale e falsifikimit t dokumentit n
formn e prdorimit t nj dokumenti t till, sht kryer
n momentin kur kryersi ia ka br t astshm at
personit t cilit i paraqitet me qllim q t arrihet efekti i
prdorimit, pavarsisht nse ai efekt sht arritur ose jo.
Prandaj, vepra sht prfunduar me prdorimin e
dokumentit t falsifikuar dhe n kt rast sht irelevante
nse sht realizuar ose jo qllimi i prdorimit t tij,
(Gjykata Supreme e Bosnj-Hercegovins, Kvlp-106/87,
dat 10.12.1987).
Pr ekzistimin e veprs penale t falsifikimit me ndryshim
t dokumentit, nuk sht me rndsi nse falsifikimi ka
pasur ose jo sukses apo nse pr shkak t nj ndryshimi t
till prmbajtja e dokumentit sht ndryshuar n at mas
sa t kete humbur kuptimin logjik dhe juridik t tij, ngase
pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht e mjaftueshme q
kryersi t ket qen i vetdijshm se po e ndryshon
dokumentin origjinal dhe q ta ket br kt me qllim
q nj dokument t till t ndryshuar ta prdor si t
vrtet.
(Gjykata Supreme Federative (e ish-Jugosllavis),
Ap.nr.62/61).
Zhvendosja e tabelave t regjistrimit nga automobili pr
t cilin jan dhn ato n nj automobil tjetr paraqet
vepr penale t falsifikimit t dokumentit t parashikuar
nga neni 212 i KPKr, ngase jan ndar nga objekti me t
cilin ishin t lidhura me vullnetin e dhnsit t tabelave
dhe i jan bashkuar objektit tjetr dhe me kt rast
dhnsit i atribuohet nj deklarat t ciln ai nuk e ka
dhn.
(Gjykata e Zhupanis Bjelovar (Kroaci), Ap.nr.790/1994,
dat 2 shkurt 1992).
Fletshoqrimi i depos s ndrmarrjes konsiderohet
dokument zyrtar, ngase ai shrben si dshmi pr sasin
dhe vlern e mallit t pranuar nga marrsi, i cili e ka

1496

nnshkruar personalisht at. N kt rast nuk ka ndikim

fakti q shrbimi i kontabilitetit i ndrmarrjes ka kryer
kontrollin e fletshoqrimit dhe n baz t rezultatit t atij
kontrolli ka konstatuar ngarkimin real t shitjes.
(GJSKr, Ap.nr.2819/64).
Veprn penale t falsifikimit t dokumentit t parashikuar
nga neni 206 par.2. t LPKr, furnizimin me dokument t
falsifikuar me qllim prdorimi, e kryen kryersi i cili,
edhe pse nuk sht shtetas i Kroacis, ka bler nga personi
i panjohur pasaportn e Republiks s Kroacis n emr
t nj personi tjetr dhe kt dokument e ka prdorur pr ta
kaluar kufirin shtetror.
(Gjykata e Zhupanis Bjelovar, Ap.nr.790/1994).
Vepra penale e falsifikimit t dokumentit sht kryer me
prpilimin e dokumentit t rrem dhe pr prgjegjsin e
kryersit nuk sht e domosdoshme q ai dokument t jet
prdorur si i vrtet, por mjafton q me rastin e prpilimit
t dokumentit t falsifikuar, tek ai t ket ekzistuar
vetdija pr nj mundsi t till.
(Gjykata e zhupanis Koprivnic, Ap.nr.5/98).
Kur i pandehuri, me cilsi t puntorit t ndrmarrjes
transportuese, ndryshon listn pr udhtimi pune, ai nuk
ka realizuar elementet e veprs penale t falsifikimit t
dokumentit t parashikuar nga neni 206 par. 2. t LPKr,
ngase lista pr udhtim pune nuk konsiderohet dokument
publik, por dokument privat. Kjo pr faktin se dokumenti
publik lshohet n formn e parashikuar nga ana e
organeve
kompetente
shtetrore,
prkatsisht
institucioneve t cilave i jan kaluar autorizimet publike
pr dhnien e dokumenteve t tilla. Lista pr udhtim pune
nuk paraqet dokument publik, ngase at mund ta lshoj
individi
ose ndrmarrja q merret me veprimtari
transportuese, ndrsa shrben ekskluzivisht pr kontrollin
e ligjshmris s transportit, (kohn e kaluar n rrug,
numrin e kilometrave t kaluar, llogarin e karburantit t
shpenzuar etj.).
(Gjykata e zhupanis Koprivnic, Ap.nr.79/97).
Vrtetimi i vdekjes t cilin e prpilon mjeku i shtpis s
shndetit paraqet dokument publik, duke marr parasysh se
at e ka dhn organizata me autorizime publike, n
prputhje me autorizimet e saj.

1497

(Gjykata e Qarkut
Beograd, Ap.nr.1790/99, dat
16.12.1999).
Kur kryersi, pas vdekjes s dhnsit t autorizimit,
nnshkruan kontratn n emr t tij, ai kryen vepr penale
t falsifikimit t dokumentit t parashikuar nga neni 233.t
LPS.
(Gjykata e Qarkut
Beograd, Ap.nr.1633/99, dat
30.9.1999).
Prdorimi si i vrtet i dokumentit t rrem konsiderohet
edhe ather kur kryersi i dorzon gjykats testamentin
t cilin, n vend t dekujusit, e ka nnshkruar nj person
tjetr.
(Gjykata e Qarkut
Beograd, Ap.nr.516/94, dat
30.6.1994).

Rastet e posame t falsifikimit t dokumenteve

Neni 333
Personi do t konsiderohet se ka kryer vepr penale t
falsifikimit t dokumenteve dhe do t dnohet me
dnim nga paragrafi 3 i nenit 332 nse :
Pa autorizim plotson ndonj letr ,
formular t zbrazt ose ndonj send
tjetr n t cilin sht vn nnshkrimi i
personit tjetr dhe plotson deklaratn
prmes s cils krijon marrdhnie
juridike ;
Mashtron personin tjetr lidhur e
prmbajtjen e ndonj dokumenti dhe e
v nnshkrimin e vet n kt dokument ,
duke menduar se nnshkruan ndonj
dokument tjetr ose dokumentin me
ndonj prmbajtje tjetr;

1498

Lshon dokumentin n emr t ndonj

personi tjetr pa autorizimin e tij ose n
emr t personit q nuk ekziston;
Lshon nj dokument dhe pohon me
nnshkrimin e vet se ka ndonj pozit,
thirrje apo grad edhe pse nuk ka pozit,
thirrje apo grad t till , ndrsa kjo ka
ndikim thelbor pr vlern e dokumentit
pr vlern e dokumentit ose
Lshon nj dokument duke prdorur
vuln apo shenjn e vrtet pa autorizim
paraprak
Vrejtjet kritike
Para se ti hyjm komentit t ksaj dispozite ligjore,
konsiderojm se kjo norm ligjore sht ndrtuar
gabimisht, kur pr kto pes forma t posame t
falsifikimit
ka parashikuar sanksionin penal sipas
paragrafit 3 t nenit 332,. ngase paragrafi 3 i nenit 332
ka t bj vetm me dokumentin publik, ndrsa pes rastet
e falsifikimit t dokumentit t parashikuar nga neni 333
mund ti prkasin edhe dokumentit publik, edhe
dokumentit privat dhe sht e palogjikshme q, kur sht
falsifikuar dokumenti privat dnimi t jet i njjt me
dnimin q jepet pr dokumentin publik. N nj rast t
ktill, pr sa i prket dnimit, ose nuk duhej t
prcaktoheshin
fare paragraft e nenit 332 ose,
eventualisht, paragrafi 1. Prandaj, me rastin e
amandamentimit t KPK, patjetr duhet br ndryshimi i
ktij neni.
Me veprn penale t parashikuar nga neni 333 jan
inkriminuar disa raste t posame t falsifikimit t
dokumentit, t cilat, pr shkak t specifikave q i kan,
nuk do t mund t inkorporoheshin n trsi n figurn e
veprs penale t falsifikimit t dokumentit t parashikuar
nga neni 332. Pikrisht pr kt arsye, ligjdhnsi me nj
dispozit t till t karakterit interpretues, ka sanksionuar
format e posame t falsifikimit t dokumentit t
parashikuar nga neni 332, gj q nnkupton se nuk kemi t
bjm me vepr penale t posame, por me nj zgjidhje
juridike teknike t posame, me t cilin jan parashikuar

1499

format specifike t falsifikimit t dokumenteve dhe, pr

kt arsye, kto forma t posame t falsifikimit t
dokumentit nuk konsiderohen si vepr penale e
parashikuar nga neni 333, por si vepr penale e
parashikuar nga neni 332 lidhur me nenin 333 t KPK.
N kt nen jan caktuar disa raste t falsifikimit t
dokumentit, t cilat, po t mos ishin inkriminuar
posarisht, do t ishte kontestuese nse ato paraqesin
vepra penale t falsifikimit t dokumentit, n mesin e t
cilave ka edhe vepra t tilla t cilat, n teorin e s drejts
penale, emrtohen si falsifikime intelektuale, pr dallim
nga falsifikimet materiale, q jan prfshir n nenin e
mparshm.
Falsifikim intelektual i dokumentit quhen ato falsifikime
n t cilat dhnsi i dokumentit sht shnuar saktsisht;
dokumenti rrjedh nga ai q sht shnuar si dhns i tij,
por prmbajtja e deklarats n dokument nuk sht e
sakt.
Paragrafi 1.
Rastet e posame t falsifikimit t parashikuar nga
pika 1 e ktij neni ekziston n rastin kur ndonj person,
pa pasur autorizim, e plotson at me ndonj deklarat q
ka vler pr raportet juridike, ndonj letr, formular t
zbrazt ose ndonj send tjetr n t cilin sht vn
nnshkrimi i personit tjetr, duke plotsuar kshtu
deklaratn prmes s cils krijon marrdhnie juridike.
Esenca e ksaj forme t falsifikimit sht keqprdorimi i
formularit dhe ky qndron ather kur nj peron e v
nnshkrimin e tij blanko n ndonj let, formular a
ndonj send tjetr, ndrsa personi tjetr, pa pasur
autorizim, fut n at letr t nnshkruar, formular a n nj
send tjetr deklaratn me prmbajtje t caktuar, e cila
sht relevante pr raportet juridike.
Objekt i ksaj forme t falsifikimit t dokumentit sht
letra, formulari blanko ose ndonj send tjetr n t cilin ka
vn nnshkrimin e vet ndonj person. Ai mund t jet,
p.sh., nj kambial blanko, formular pr certifikata t
caktuara, vrtetim etj., por edhe letr e zbrazt, n t ciln
ndonj person ka vn firmn (nnshkrimin) e tij. Nuk

1500

sht me rndsi se pr cilat arsye ndonj person ka vn

nnshkrimin e tij, pr ndonj qllim t caktuar apo pa
ndonj qllim t caktuar, (p.sh., kur duke luajtur e v
nnshkrimin n ndonj letr t zbrazt, e cila gjendet para
tij). Rastet m t shpeshta jan kur nnshkruesi n letr,
formular e, vemas n kambial, ia dorzon at letr apo
objekt (send) nj personi tjetr me autorizim, q ky ta
plotsoj me deklarat me prmbajtje t caktuar, (p.sh.
kambiali me nj shum t caktuar), e cila sht me
relevanc juridike.
Personi q ka shnuar n dokument deklaratn, pa
qen i autorizuar q ta bnte nj gj t till, apo ka
shnuar nj deklarat me prmbajtje t till pr t ciln
nuk ka qen i autorizuar, kryen veprn penale t
parashikuar nga pika 1, me kusht q deklarata e shnuar,
s bashku me nnshkrimin e vn m par, t paraqes
dokument t vlefshm q mund t prdoret si dshmi e
fakteve relevante juridike.
Vepra mund t kryhet si n objektin (sendin) q nuk ka
asnj prmbajtje, prpos nnshkrimi t t nj personi tjetr,
ashtu edhe n objektin q ka prmbajtje t caktuar, por
edhe n nj hapsir t lir, t ciln e plotson pa pasur
autorizim kryersi i veprs penale .
Deklarata mund t futet n mnyra t ndryshme: me
dor, me makin shkrimi apo n ndonj mnyr tjetr. Me
rndsi sht q t bhet fjal pr futjen e paautorizuar t
deklarats dhe q nj deklarat e till t ket rndsi pr
raportet juridike.
Dokumenti q krijohet n kt mnyr mund t ket
karakter t dokumentit sipas paragrafve 1 dhe 2. t nenit
332. Pr ket arsye, falsifikimet e ktilla nuk duhet t
ndshkohen vetm sipas nenit 332 par. 2, si sht
theksuar gabimisht n nenin 333 t ktij Kodi .
Vepra penale konsiderohet e kryer me futjen e
paautorizuar t deklaratave q kan rndsi pr raportet
juridike n ndonj letr, formular blanko apo objekt (send)
tjetr, n t cilin nj person ka vn nnshkrimin e tij.
Fakti nse nj dokumenti i till sht prdorur apo nuk
sht prdorur, nuk ndikon n ekzistimin e veprs.
Paragrafi 2.

1501

Pika 2 prfshin rastet kur kryersi mashtron personin

tjetr lidhur me prmbajtjen e ndonj dokumenti dhe e v
nnshkrimin e vet n kt dokument, duke menduar se
nnshkruan ndonj dokument tjetr ose dokumentin me
ndonj prmbajtje tjetr, d.m.th., kemi t bjm me
falsifikim intelektual, ngase dokumenti rrjedh nga dhnsi,
por prmbajtja sht e pasakt. Pr t ekzistuar kjo form e
veprs penale, mashtrimi duhet ti prket dokumentit q
nuk sht i prfshir n kuadr t veprs penale t
parashikuar nga neni 334 i KPK, sepse, nse bhet fjal
pr nj person tjetr t sjell n lajthim ose shfrytzim t
lajthimit me qllim t vrtetimit t prmbajtjes s
pavrtet t dokumentit publik - regjistrit, librit apo
procesverbalit, ather kemi t bjm me veprn penale t
legalizimit t prmbajtjes s pavrtet, t parashikuar nga
neni 334 t KPK.
Me mashtrim, n kuptim t ksaj vepre penale, duhet
kuptuar sjellja n lajthim e nnshkruesit t prmbajtjes s
dokumentit pr vet dokumentin a prmbajtjen e tij,
domethn kur nj person nnshkruan dokumentin, duke
menduar se sht fjala pr nj dokument tjetr,
prkatsisht nnshkruan prmbajtjen e dokumentit q nuk i
prgjigjet vullnetit t tij, .(p.sh., kur nj person analfabet
lut nj person tjetr q ti shkruaj letr djalit t tij, i cili
ndodhet n pun n botn e jashtme, ashtu si ai ia dikton
tekstin e letrs, por ky, n vend t letrs, shkruan kontrat
shitblerjeje mes ktyre dyve dhe personit q mendon se
bhet fjal pr letrn t ciln e ka diktuar, duke
nnshkruar kshtu kontratn, me t ciln ai ka krijuar pr
vete detyrime t caktuara nga shitblerja) apo se prmbajtja
e dokumentit sht ajo q i prgjigjet vullnetit t tij, (p.sh.,
n kontratn e shitblerjes t cilin, sipas marrveshjes, e ka
prpiluar blersi , ky fut edhe tokn q nuk ishte objekt
kontrate dhe nj kontrat t ktill ia ofron pr nnshkrim
shitsit, i cili e nnshkruan at, duke mos e lexuar tekstin e
dokumentit). N kt rast sht inkriminuar nj mashtrim i
posam, nse falsifikimi sht br me qllim t
prfitimit t kundrligjshm t dobis pasurore.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje, (dashje
direkte), e cila prfshin edhe vetdijen dhe vullnetin q,

1502

me mashtrim, t shtyhet nj person tjetr t vr

nnshkrimin e tij n dokument, duke besuar se sht fjala
pr nj dokument tjetr apo prmbajtje tjetr.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Paragrafi 3.
Falsifikimin e posam t dokumentit t parashikuar nga
pika 3. e kryen edhe ai q lshon dokumentin n emr t
ndonj personi, pa autorizimin e tij, apo n emr t nj
personi q nuk ekziston. Pra, bhet fjal pr prpilimin e
paautorizuar t dokumentit q mund t paraqitet n dy
forma:
a). Lshimi i dokumentit n emr t nj personi tjetr,
pa autorizim;
b). Lshimi i dokumentit n emr t nj personi q nuk
ekziston.
N rastin e par kryersi i veprs lshon dokumentin n
emr t nj personi tjetr, edhe pse pr kt nuk ka
autorizim, qoft duke vn emrin dhe mbiemrin e tij me
arsyetimin
se po e bn kt sipas autorizimit t nj
personi tjetr, qoft duke vn nnshkrimin e nj personi
tjetr, duke theksuar se kt po e bn me autorizimin e tij.
N rastin e dyt kryersi i veprs penale v
nnshkrimin e nj personi q nuk ekziston, prkatsisht t
nj personi q nuk ka ekzistuar kurr ose q ka vdekur
para prpilimit t dokumentit .
Paragrafi 4.
N pikn 4. sht inkriminuar lshimi i dokumentit nga
ana e kryersit q pohon se ka ndonj pozit, titull a grad.
Kt vepr penale e kryen lshuesi i dokumentit q v
nnshkrimin tij si gjoja person me pozit, (gjyqtar, kryetar
komune, drejtor kompanie etj); me grad (ushtarake,
policore), me titull (doktor, profesor etj.). Theksimi i
pozits, grads a titullit duhet t ket ndikim thelbsor n
fuqin provuese t dokumentit. Pr kt inkriminim sht
e nevojshme t vrtetohet se kryersi nuk ka pasur pozitn,
gradn apo titullin e theksuar n kohn e lshimit t
dokumentit, prkatsisht n kohn kur dokumenti sht

1503

prdorur. Prndryshe, vnia e t dhnave t pavrteta s

bashku me nnshkrimin pr pozitn, gradn a titullin q
nuk jan relevante pr fuqin provuese t dokumentit t
cilat nuk jan t tilla q do t mund t ndikonin
esencialisht n besueshmrin e asaj q prmban
dokumenti nuk paraqet veprim t kryerjes s ksaj vepre
penale. Nuk do t ekzistonte kjo vepr penale, nse
dikush, s bashku me nnshkrimin, thekson se ka ndonj
titull, (p.sh., doktor shkence), nse ky fakt nuk ka fare
relevanc pr fuqin provuese t dokumentit.
Nse nj pozit, grad a titull i theksuar ndikon n
fuqin provuese t dokumentit t till, varet nga rasti
konkret, veansisht nga faktet q i prmban deklarata.
Veprn penale mund ta kryej do person.
Vepra penale kryhet me dashje q prfshin vetdijen e
kryersit se ai nuk ka pozitn, gradn a titullin e theksuar
n
dokument.
Rastet e posame t falsifikimit t dokumentit me
prdorimin e paautorizuar t vuls a shenjs s vrtet,
(pika 5 ).- Pr ekzistimin e veprs penale sht irelevante
se n far mnyre kryersi ka vnn dor vuln a shenjn
me
mashtrim, me keqprdorim t besimit, me
shfrytzim t neglizhencs s nj personi tjetr etj.
Objekt i veprs penale mund t jet dokumenti privat
ose publik. Bhet fjal pr dokumente t tilla pr
vlefshmrin juridike t t cilave sht e mjaftueshme ta
ken vuln a shenjn, pa nnshkrim t personit t
autorizuar. Kjo form e posame e falsifikim do t
ekzistonte, p.sh, kur kryersi n mjetin e tij (automobil) i
ka vendosur tabelat e regjistrimit, t cilat i prkasin nj
mjeti tjetr t cilit i ka skaduar regjistrimi, ngase n at
mnyr ka prdorur pa autorizim shenjn e vrtet, sepse
tabelat e regjistrimit paraqesin shenj t till t regjistrimit
t mjetit (automjetit) (OSB, Ap.nr.2209/91 ).
Veprn penale mund ta kryej do person.
Vepra penale kryhet me dashje q prfshin vetdijen e
kryersit se ai nuk ka autorizim pr ta prdorur vuln a
shenjn.
Praktika gjyqsore

1504

Nuk sht prjashtuar bashkimi real i veprs penale t

mashtrimit t parashikuar nga neni 224 i LPKr dhe rasteve
t posame t falsifikimit t parashikuar nga neni 313
pika. 3 t LPKr, ather kur kryersi, pa pasur autorizim,
merr eqet e huaja dhe dshmin e xhirollogaris,
nnshkruan pronarin e ksaj xhirollogarie dhe m pas, me
ato eqe, duke i heshtur faktet, prfiton pr vete e n
ngarkes t pronarit t llogaris rrjedhse, pagesn e
mallit, ngase kur nj vepr penale ndaj tjetrs qndron n
relacionin e mjetit mej qllimin, nuk prjashtohet
ekzistimi i bashkimit real.
(Mendim juridik i Degs penale t GJSKr (Gjykats
Supreme t Kroacis), dat 15 shkurt 1990).
I pandehuri i cili n mendimin dhe konstatimin e tij v
vuln n t ciln shkruan se ai sht ekspert gjyqsor,
edhe pse e ka ditur se sht shlyer nga regjistri i
ekspertve gjyqsor, nuk ka kryer veprn penale t
falsifikimit t dokumentit t parashikuar nga neni 311 par.
1, lidhur me nenin 313, pika 4. t LPKr, (Ligjit Penal t
Kroacis).
Nga arsyetimi:
Ky dokument pa mdyshje prmban nj t dhn t
pavrtet, por megjithat ai sht nj dokument origjinal,
ngase derivon nga ai; n t sht shnuar si lshues
(dhns) i tij. Theksimi i rrem i pozits a grads s
bashku me vnien e nnshkrimit ndikon esencialisht n
fuqin provuese t dokumentit vetm nse sjell lajthitje
prkitazi me identitetin e lshuesit (dhnsit), por n rastin
konkret nuk kemi t bjm me nj gj t till. do
interpretim tjetr i dispozitave t nenit 313 pika 4 e LPKr
do t nnkuptonte falsifikimin intelektual, domethn
dhnien e dokumentit me prmbajtje t pavrtet,
falsifikime kto q ligjdhnsi i ka prfshir vetm n
nenet 311, 312 dhe 316 t LPKr. N t kundrtn,
dispozitat e nenit 313 jan rregulla interpretative pr
dispozitn e nenit 311 t LPKr.
(GJSKr.Pkl nr.8/92, dat 28 shkurt 1992).
Kur kryersi nnshkruan autorizimin me t ciln e ka
autorizua Klubin auto-moto se mund t regjistroj

1505

automjetin e udhtarve dhe t nnshkruaj policn e

sigurimeve pr regjistrimin e automjetit n emr t
personit q kishte vdekur, n kt rast bhet fjal pr
veprn penale t parashikuar nga neni 243 pika 3, lidhur
me nenin 233 t LPS (Ligjit Oenal t Serbis), ngase
dokumenti sht dhn n emr t personit q nuk
ekziston.
(Gjykata e Qarkut Beograd, Ap.845/97 , dat 22.4.1997).
sht prpiluar dokument i falsifikuar kur sht prdorur
pa autorizim shenja e vrtet, ashtu q i akuzuari ka
montuar n mjetin e udhtarve shenjn taksi Beotaksi
nr.1227, edhe pse automjeti nuk ishte i regjistruar pr
ushtrimin veprimtaris s taksis .
(Gjykata e Qarkut Beograd, Ap.2195/95, dat 13.2.1995).
I pandehuri q ka nnshkruan kontratn pr qiran e
baness n emr dhe pa dijen e autorizimin e drejtorit, i
cili ka qen i autorizuari i vetm pr ta nnshkruar
kontratn si qiradhns, ka konsumuar veprn penale t
parashikuar nga neni 234 pika 3 lidhur me nenin 233 par.
1 t LPS .
(Gjykata e Qarkut
Beograd, Ap.1942/99, dat
24.11.1999).
E pandehura, bashkshorti i s cils kishte pasur kontrat
pr mbajtje t prjetshme me t dmtuarn, e cila sht e
moshs 91 vje dhe, si analfabete, nuk e ka lexuar
prmbajtjen e dokumentit, e ka mashtruar at duke ia
dhn propozimin pr trheqjen e padis, q ajo e kishte
paraqitur n gjykat pr shkputjen e kontrats pr mbajtje
t prjetshme. lidhur mes bashkshortit t s pandehurs,
si dhns i mbajtjes, dhe t dmtuars, t ciln kjo e ka
nnshkruar me vnie t shenjs s gishtit, ngase e
pandehura e kishte mashtruar, duke i thn se po e
nnshkruante plqimin e saj pr ta transferuar n Subotic,
ngase Beogradi do t bombardohej. Me kto veprime e
pandehura ka konsumuar t gjitha elementet e rasteve t
posame t falsifikimit t dokumentit t parashikuar nga
neni 234.p.2 lidhur me nenin 233 par.1.t LPS.
(Gjykata e Qarkut Beograd, Ap.2524/97, dat 8.12.1997).

1506

I pandehuri, ve vnies s nnshkrimit t tij, ka shnuar

se ka pozitn q nuk e ka pasur, ashtu q n vendimin pr
kyjen e ngrohjes qendrore n ndrtes, ka nnshkruar si
kryetar i Kshillit t banuesve, edhe pse nj kshill t
banuesve n ndrtesn e prmendur nuk ka pasur dhe me
kt ka kryer veprn penale raste t posame t
falsifikimit t parashikuara nga 356 par. 4 t LPS.
N arsyetimin e ktij aktgjykimi vihet n dukje se
gjykata e shkalls s par ka vendosur drejt kur ka
konstatuar se i pandehuri ka kryer veprn penale q i
ngarkohet, ngase, si dhns i dokumentit, ve nnshkrimit
t tij, ka shnuar se ka pozitn q nuk e ka pasur, ashtu q
n vendimin pr shndrrimin e hapsirave t prbashkta
n nnstacion t ngrohjes dhe vendimin pr kyjen e
nxehjes qendrore n ndrtes, kinse t nxjerra n
mbledhjen e kshillit t banuesve, sht nnshkruar si
kryetar i kshillit t banuesve, edhe pse ky organ nuk ka
ekzistuar fare. Pas ksaj, kt dokument e ka prdorur si t
vrtet, ashtu q at ia ka dorzuar NPK Elektrana e
Beogradit ,n baz t cils sht nxjerr plqimi
energjetik.
(Gjykata e Qarkut Beograd, Ap.3167/06, dat 24.11.2006
dhe aktgjykimi i Gjykats Komunale Beograd P (K)
2141/05, dat 5 tetor 2006).
Legalizimi i prmbajtjes s pavrtet
Neni 334
(1) Kushdo q e v n lajthim organin kompetent pr
t vrtetuar nj shtje t pavrtet, e parapar t
shrbej si prov n nj shtje ligjore n nj
dokument publik, n nj regjistr ose libr dnohet me
burgim prej tre muaj deri n pes vjet.
(2) Kushdo q prdor dokumentin, regjistrin ose librin
e till, q e di se sht i rrem, dnohet me dnim nga
paragrafi 1 i ktij neni.
Konsiderojm se edhe ktu objekt i ksaj vepre penale do
duhej t ishte jo regjistri, si sht prdorur n kt nen,
por procesverbali.

1507

Vepra penale legalizimi i prmbajtjes s pavrtet

sht vepr penale e cila ta kujton veprn penale t
ashtuquajturin falsifikim intelektual. Mirpo, pr dallim
nga falsifikimi i vrtet intelektual, tek i cili dhnsi i
dokumentit sht i vetdijshm se po lshon nj dokument
me prmbajtje t pavrtet, prkatsisht se nj dokument
t till po e legalizon me nnshkrimin e tij apo me vul, te
kjo vepr penale dhnsi i dokumentit sht vn n
lajthim prkitazi me saktsin e prmbajtjes s
dokumentit, (d.m.th., ai nuk sht i vetdijshm se bhet
fjal pr nj dokument t pavrtet). Pr kt arsye kjo
vepr penale nuk mund t konsiderohet si form e vrtet
e falsifikimit intelektual.
Vepra penale paraqitet n dy forma .

Paragrafi 1.
Formn e par t ksaj vepre penale e kryen ai q, duke e
vn n lajthim organin e caktuar kompetent,
n
dokumentin publik, regjistr (procesverbal) apo libr
legalizon dika q ka pr t shrbyer si prov n
komunikimin juridik. Pra, objekt i veprs penale sht:
dokumenti publik, regjistri (procesverbali) ose libri, ashtu
q nuk do t ekzistoj kjo vepr penale, nse veprimi i
kryerjes sht ndrmarr n dokumentin privat.
Me dokument publik, n kuptim t ktij inkriminimi,
duhet nnkuptuar ato dokumente q organi kompetent, n
form certifikate, vrtetimi apo dftese, vrteton
ekzistimin apo mosekzistimin e fakteve t caktuara. Nga
kjo rezulton se objekt i ksaj vepre penale nuk jan
dokumentet publike q kan karakter aktvendimi dhe
vendimi, t cilat organi kompetent i nxjerr n baz t
procedurs s zbatuar dhe n baz t vlersimit t provave.
Regjistri (procesverbali) dhe libri duhet t jen publike,
prkatsisht t shrbejn n komunikimin publik juridik,
nga e cila rezulton se t dhnat dhe faktet e theksuara n to
kan fuqi provuese si ka dokumenti publik, (pr
shprehjen libra publik, shih komentin lidhur me nenin
332 t KPK).

1508

Sjellja n lajthim zakonisht bhet me mashtrim, por

edhe me do veprim tjetr me t cilin tjetri sillet n
lajthim. Me mashtrim nnkuptojm do paraqitje me
paramendim e me vetdije, t dikaje t pavrtet me
qllim q t krijohet lajthimi pr ekzistimin e ndonj fakti
relevant juridik.
Veprimi i kryerjes qndron n shtyrjen e organit
kompetent pr ta legalizuar nj prmbajtje t pavrtet,
gj q nnkupton sjelljen n lajthim t organit kompetent
prkitazi me saktsin e fakteve t cilat i vrteton organi.
Kryersi i veprs penale, me qllim dhe vetdije, tek
organi kompetent, d.m.th., te personi i cili sht i
autorizuar q n emr t organit kompetent t vrtetoj
dokumentin publik, regjistrin (procesverbalin) a librin,
krijon prfytyrim (prshtypje) t gabuar pr ekzistimin apo
mosekzistimin e fakteve relevante juridike.
Sjellja n lajthim mund t kryhet n mnyra t ndryshme,
p.sh., me theksimin e fakteve q fare nuk ekzistojn,
mohimin e fakteve t cilat realisht ekzistojn, ndryshimin
e kuptimit dhe prmbajtjes s tyre, heshtjen e fakteve apo
t dhnave etj. dhe me kt rast sht irelevante nse
deklarata me t ciln subjekti pasiv sht sjell n lajthim
sht dhn me goj apo me shkrim.
Q sjellja n lajthim e organi kompetent t jet element
i ksaj vepre penale, ajo duhet t jet ndrmarr me qllim
q dokumenti publik, regjistri apo libri i legalizuar me t
dhna apo prmbajtje t pavrtet, t shrbej si prov n
komunikimin juridik. Konsiderohet se pr ekzistimin e
ksaj vepre penale nuk sht e nevojshme q t ekzistoj
qllimi i kryersit q at dokument, regjistr apo libr
edhe ta prdor.
Pr ekzistimin e veprs penale sht e domosdoshme q
organi kompetent, duke u sjell n lajthim, sht shtyr t
legalizoj nj prmbajtje t pavrtet, d.m.th., ndrmjet
sjelljes n lajthim dhe legalizimit t prmbajtjes s
pavrtet duhet t ekzistoj lidhja kauzale. Me legalizim
nnkuptohen vetm veprimet e legalizimit publik zyrtar,
prkatsisht legalizimi zyrtar i saktsis s nj rrethane q
ka pr t shrbyer si prov n komunikimin juridik, n
baz t t dhnave q prmban deklarata e nj personi t
caktuar. Organi kompetent n nj dokument, libr a

1509

regjistr (procesverbal) t till legalizon saktsin e

fakteve dhe t dhnave vetm n baz t deklarats me
goj apo me shkrim t kryersit t veprs penale. Nuk do
t ekzistonte kjo vepr penale, nse organi kompetent nuk
bart drejtprsdrejti n dokumentin publik, n libr apo
regjistr ( procesverbal), si t vrteta t dhnat q i ka
pranuar nga pala, por, p.sh., n baz t t dhnave t tilla
merr vendimin e vet pas zbatimit t ndonj procedure.
Legalizimin i nj rrethane t pavrtet n dokumentin
publik, n regjistr (procesverbal) apo n libr, organi
kompetent e kryen n baz t deklarats s nj personi
tjetr, n rastin konkret nga kryersi i ksaj vepre penale.
Prandaj, nuk do t ekzistonte kjo vepr penale, nse organi
kompetent nuk e ka legalizuar prmbajtjen e ndonj t
dhne t pavrtet q e ka marr nga pala, por t dhnat e
tilla t pavrteta, q i ka paraqitur pala, duke qen n
lajthim, i ka konsideruar si t vrteta dhe, si t tilla, i ka
shfrytzuar me rastin e marrjes s vendimit prkitazi me
ndonj krkes t palve.
Faktet mund tu prkasin rrethanave reale, (p.sh. fakti pr
lidhjen e martess, kontrats etj ), por mund ti prkasin
edhe nj personi, m s shpeshti lidhur me identitetin e tij,
(me rastin e vrtetimit t identitetit, personi paraqitet i
rrem), ndrsa vepra kryhet vetm n raport me at q
legalizohet. Kshtu, p.sh., nse sht kryer legalizimi i
nnshkrimit t ndonj personi n ndonj dokument, me
legalizim vrtetohet vetm ajo se dokumentin e ka dhn
personi i till, por jo edhe ajo se deklarata q ka dhn
personi i till n at dokument sht e vrtet.
Esencn e ksaj vepre penale e prbn fakti se organi
kompetent vepron n lajthim, n t cilin e ka sjell
kryersi i veprs penale, d.m.th., organi kompetent
legalizon dokumentin publik, regjistrin (procesverbalin) a
librin, duke pasur prfytyrim t gabuar prkitazi me
saktsin e prmbajtjes s tij dhe n kt rast sht
irelevante nse organi kompetent ishte n lajthim t
mnjanuar apo t pa mnjanuar. Me rndsi sht vetm
fakti q organi kompetent, prkatsisht personi zyrtar apo
prgjegjs, me rastin e legalizimit t ket qen n
lajthim .Mirpo, nse personi zyrtar a prgjegjs ka qen i
vetdijshm se po nnshkruan dokumentin me prmbajtje

1510

t pavrtet, do t ekzistonte vepra penale e falsifikimit t

dokumentit zyrtar t parashikuar nga neni 348 t KPK,
ndrsa personi i cili e shtyn personin zyrtar t legalizoj
nj dokument t till do t prgjigjej si nxits i ksaj vepre
penale.
Vepra penale konsiderohet e kryer me vet legalizimin
e prmbajtjes s pavrtet n dokumentin publik, libr apo
regjistr (procesverbal).
Ann subjektive t veprs penale e prbn dashja
direkte, ngase kryersi i veprs penale me vetdije e sjell
organin kompetent n lajthim, me qllim q ta shtyj art
q n dokumentin, librin apo regjistrin (procesverbalin)
publik t legalizoj dika q ka pr t shrbyer si prov n
komunikimin juridik .
Paragrafi 2.
Forma e dyt ksaj vepre e inkriminon prdorimin e
dokumentit, regjistrit (procesverbalit) apo librave t
prmendur n paragrafin 1 t ktij neni, pr t cilin
kryersi e ka ditur se sht i pavrtet. Objekt i veprs
sht dokumenti, regjistri (procesverbali) apo libri publik,
n t cilin n mnyrn e paraqitur n paragrafin 1 t ktij
neni, sht legalizuar prmbajtja e pavrtet. Sipas ksaj,
nse kryersi i veprs ka prdorur ndonj dokument q
nuk sht krijuar n mnyrn e prshkruar m lart, kjo
vepr penale nuk do t ekzistonte.
Veprimi i kryerjes sht caktuar si prdorim i
dokumentit, regjistrit (procesverbalit) apo librit t
prmendur n paragrafin 1 t ktij neni. Me shprehjen
prdorim, n vshtrim t ktij inkriminimi, duhet kuptuar
shfrytzimi i dokumenteve t tilla pr dshmimin e fakteve
relevante juridike. Vepra penale sht kryer n momentin
kur kryersi, me dorzimin e nj dokumenti t tilla, e ka
prdorur at si t vrtet.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Ai mund t jet personi q ka kryer veprn penalet
parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni; po ashtu, edhe
personi q nuk e ka kryer veprn penale t parashikuar nga
paragrafi 1 i ktij neni, me kusht q t ket ditur q
dokumenti sht i pavrtet. Nse si kryers i veprs

1511

penale paraqitet personi q ka kryer veprn penale t

parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni, ai do t prgjigjet
vetm pr prdorimin e nj dokumenti t till, pr arsye se
ndrmjet forms s par dhe forms s dyt t veprs,
ekziston bashkim fiktiv ideal sipas bazs s subsidiaritetit.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje direkte
q prfshin edhe dijenin e kryersit se dokumenti,
regjistri (procesverbali) a libri publik jan t pavrtet.
Praktika gjyqsore
Fakti se t akuzuarit n procedurn kontestimore, n cilsi
t dshmitarve, kan deklaruar se ka ekzistuar nj raport
civil-juridik mes paditsit Sh. R. dhe t paditurit B. M.,
prkatsisht kontrata private pr shitblerjen e
paluajtshmris q ishte objekt padie, porse m von ishte
vrtetuar se nj raport i till nuk kishte ekzistuar fare, nuk
kan konsumuar veprn penale t legalizimit t
prmbajtjes s pavrtet, si ka gjetur gabimisht gjykata e
shkalls s par.
T akuzuarit, n cilsi t dshmitarve n nj shtjen
civile pr vrtetimin e pronsis, i kishin mbshtetur
pretendimet e paditsit, duke deklaruar se paditsi e
kishte bler palujtshmrin dhe ata kishin qen dshmitar
kur ishte kryer shitblerja dhe ishte prpiluar kontrata
private, ishin prmbushur prestimet nga kontrata dhe, n
baz t dshmis s tyre dhe kontrats private, gjykata
kishte miratuar krkespadin e paditsit dhe ia kishte
njohur atij t drejtn e pronsis. M von, n procedurn
penale ishte vrtetuar se kjo kontrat kishte qen e
falsifikuar dhe fare nuk kishte ekzistuar nj raport i till
civil-juridik mes paditsit dhe t paditurit, d.m.th., ata
kishin dhn dshmi t rreme n procedurn kontestimore,
mirpo ata ishin akuzuar se, me veprimet e tyre, kishin
konsumuar elementet e veprs penale t legalizimit t
prmbajtjes s pavrtet dhe pr kt vepr penale ishin
shpall fajtor. Gjykata Supreme ka anuluar aktgjykimin
shkalls s par dhe at t shkalls s dyt me arsyetimin
se nuk mund t bhet fjal pr legalizim t prmbajtjes s
pavrtet, nse gjykata nuk ka legalizuar ndonj t dhn
t pavrtet q ka marr nga pala, por kto t dhna t
pavrteta, duke u ndodhur n lajthim, i ka konsideruar si t

1512

vrteta dhe, si t tilla, i ka shfrytzuar me rastin e marrjes

s vendimit prkitazi me krkesn e pals, si ishte rasti
konkret.
(Gjykata Supreme e Kosovs, Pkl. nr. 3/2010, dat
20.05.2010).
I akuzuari i cili duke prezantuar deklaracionin unik
doganor dega n Prishtin , me numr 39819,dat
03.11.2000 , si autentik (origjinal) e ndrkoh ishte
vrtetuar se kishte qen i falsifikuar, ja ka arritur q ta vej
n lajthim qendrn pr regjistrimin e automjeteve dhe ka
regjistruar automobilin e marks Opell omega-caravan
me ngjyr t bardh , me numr t shastis
WOLOOOOH1133485 viti i prodhimit 1987 dhe sht
pajisur me librezn e qarkullimit me shenja KS dhe tabela
t regjistrimit 253-KS-743, ka konsumuar elementet e
veprs penale legalizimi i prmbajtjes s pavrtet nga
neni 334 par.1 t KPK.
(Gjykata e Qarkut n Prizren Ap.nr.144/2010, dat
01.02.2011).
Fakti se i akuzuari
kishte paraqitur t dhna t
pavrteta n krkesn me t ciln sht iniciuar procedura
administrative, duke krkuar vendim pr ushtrimin zejes
s caktuar, nuk ka konsumuar elementet e veprs penale t
legalizimit t prmbajtjes s pavrtet.
(Gjykata Supreme e Sllovenis Ap.nr.943/55).
Jan realizuar t gjitha elementet e veprs penale t
legalizimit t prmbajtjes s pavrtet t parashikuar nga
neni 315 par.1 t LPKr kur kryersi ka sjell n lajthim
organin kompetent pr regjistrimin e automjeteve, ashtu q
paraprakisht, pa pasur autorizim, ka ndrruar tabelat
origjinale, ka falsifikuar numrat e karroceris dhe motorit
dhe, n baz t ksaj, ka regjistruar automobilin e vjedhur.
(Gjykata Supreme e Kroacis, III-Pn-457/83, dat 13
qershor 1984).
Nuk kryen vepr penale t legalizimit t prmbajtjes s
pavrtet t parashikuar nga neni 315, par. 1, .t KPKr, ai
person q, me qllim q t mnjanon shnimin e mass s
siguris ndalimin e drejtimit t automjetit n patentn

1513

origjinale t shoferit, organit kompetent t punve t

brendshme i paraqet rrejshm se patentn shoferit e ka
humbur dhe me kt ndikon q ti lshohet kopjei i
patents s shoferit me shnimin e ndales s shqiptuar,
ndrsa m pastaj e ka prdorur patentn origjinale t
shoferit, t ciln n t vrtet nuk e kishte humbur.
Veprn penale t legalizimit t prmbajtjes s
pavrtet e kryen vetm ai person q ka sjell n lajthim
organin kompetent q ai, n dokumentin, procesverbalin
apo librin publik legalizon dika t pavrtet q ka pr t
shrbyer si prov n komunikimin juridik. N rastin
konkret, organi kompetent i Punve t Brendshme n
dokumentin publik nuk ka legalizuar nj prmbajtje t
pavrtet, por dokumentin publik patentn e shoferit
(kopje)
e ka lshuar pas zbatimit t procedurs
administrative, n t ciln ka qen i detyruar q t
procedoj prova me qllim t vrtetimit t fakteve se
dokumenti publik kishte humbur.
(Mendimi juridik i Seancs s Degs penale t GJSKr,
dat 15 shkurt 1990).
Nuk ka kryer vepr penale t legalizimit t prmbajtjes s
pavrtet t parashikuar nga neni 315 par. 1 t KPKr i
pandehuri i cili, me qllim t regjistrimit t automobilit
t tij, n degn e policis ka dhn deklarat t pavrtet
me shkrim se automobilin e kishte montuar dhe e kishte
shitur pr pjes, ndrsa tabelat i kishte asgjsuar, n baz
t c s cils deklarat referenti ka shlyer automobilin nga
regjistri i mjeteve motorike.
(Gjykata e Zhupanis Bjellovar, Kp.nr.151/91, dat 15
maj 1991).
Kur t akuzuarit kan marr automjetin e huaj, t cilit ia
presin numrin e karroceris dhe t motorit dhe saldojn
numrin e karroceris dhe motorit t mjetit q ka psuar
avari, pastaj e lyejn me boj mjetin e marr dhe e
regjistrojn n SPB (Sekretariatin e Punve t Brendshme)
n emr t pronarit t mjetit q kishte psuar avari, prpos
veprs penale t vjedhjes s rnd t parashikuar nga neni
166 dhe veprs penale t falsifikimit t dokumentit t
parashikuar nga neni 233 t LPS, kan konsumuar edhe

1514

elementet e veprs penale t legalizimit t prmbajtjes s

pavrtet t parashikuar nga neni 235 i LPS, ngase kan
sjell n lajthim punonjsin e SPB-s q n lejen e
qarkullimit t vrtetoj t dhna t pavrteta pr identitetin
e mjetit e q shrben si prov n komunikimin juridik.
(Gjykata e Qarkut
Beograd, Ap.nr.1364/95, dat
21.1.1996).
Kryersi ka sjell n lajthim personin e autorizuar n
gjykat q t kryej vrtetimin e kontrats pr fitimin e
pronsis mbi banesn, lidhur mes shitsit- komuns dhe
blersit, prokurn e vrtetuar t t cilit e kishte n gjykat,
kur e ka ditur se dhnsi i prokurs kishte vdekur.
(Gjykata e Qarkut Beograd, Ap.nr.2518/97. dat
3.12.1997).
Kur kryersi shtyn personin e autorizuar t SPB-s q ta
legalizoj dokumentin publik pr lajmrimin e
vendbanimit, duke vn n t shenjen e gishtit t vet
tregues n vend t vllait t tij dhe me at rast personi
zyrtar ka qen i bindur se shenjn e gishtit tregues e ka
vn personi me t cilin ka t bj lajmrimi i
vendbanimit, kryen vepr penale t legalizimit t
prmbajtjes s pavrtet t parashikuar nga neni 235 par.
1. t LPS.
(Gjykata Supreme e Serbis, Pkl.33/97, dat 26.03.1998).
Kryersi, i cili me rastin e prpilimit t aktvdekjes pr
nnn e tij, e ka sjell n lajthim shefin e Zyrs s vendit
se ai ishte i vetmi trashgimtar ligjor q duhej t ftohej pr
trashgimin dhe n baz t ksaj aktvdekje Gjykata
Komunale nxjerr aktvendim me t cilin kryersi shpallet
trashgimtar i vetm, konsumon veprn penale t
legalizimit t prmbajtjes s pavrtet t parashikuar nga
neni 235 par. 1 t LPS.
(Gjykata e Qarkut
Beograd, Ap.nr.788/98, dat
15.4.1998).
Dhnia dhe prdorimi i certifikats s rreme t mjekut
apo t veterinarit
Neni 335

1515

(1) Mjeku i cili lshon certifikat pa autorizim ose pa

kualifikim profesional ose veterinari i cili lshon
certifikat t rreme veterinare , ndonse ai e di se ajo
sht e rreme , dnohet me gjob ose me burgim deri
n gjasht muaj.
(2) Kushdo q prdor certifikat t rreme mjeksore
ose veterinare, ndonse se e di se sht e rreme ,
dnohet me dnim nga paragrafi 1 i ktij neni.
Vepra penale e parashikuar nga neni 335 ka
inkriminuar dhnien dhe prdorimin e certifikats s rreme
t mjekut apo t veterinari, d.m.th..bhet fjal pr
falsifikim intelektual, ngase kryersi e di se certifikatn t
ciln e jep apo e prdor sht e rreme.
Vepra penale paraqitet n dy forma: si dhnie dhe si
prdorimi t certifikats s rreme t mjekut apo t
veterinarit.
Paragrafi 1.
Forma e par e ksaj vepre e parapara n paragrafi 1,
ekziston kur mjeku apo veterinari jep certifikat t rreme,
edhe pse e di se sht e till. Vepra e ktill i prket t t
ashtuquajturave delicta propria, ngase mund ta kryej vet
mjeku apo veterinari.
Veprimi kryerjes sht prcaktuar si dhnie e
certifikats s rreme t mjekut apo t veterinarit .Me
dhnie (lshim) t ksaj certifikate
nnkuptojm
prpilimin e certifikats s till plotsimin e nj
formulari t caktuar ose vnien n letr t thjesht t
deklarats e cila mund t shrbej si prov pr gjendjen
shndetsore t nj personi t caktuar apo t shtazve dhe
dorzimi i saj ndonj personi tjetr. N kt rast, pr
ekzistimin e veprs penale sht relevant qllimi pr t
ciln sht dhn nj certifikat e till si dhe fakti nse
personi t cilit i jepet certifikata e ka ditur ose jo q ajo
sht e rreme.
Me shprehjen certifikat duhet kuptuar mendimi me
shkrim i mjekut apo i veterinarit pr gjendjen shndetsore

1516

t njeriut apo t shtazs. Objekt i ksaj vepre penale sht

certifikata e rreme e mjekut apo veterinarit,, prkatsisht
nj certifikat e till q prmban fardo t dhn q si
prgjigjet t vrtets apo nuk prmban t dhna t sakta, t
cilat do duhej ti prmbante. Bhet fjal pr certifikata t
tilla q prmbajn konstatime t pasakta, me t cilat
vrtetohet ekzistimi i ndonj fakti t paqen
apo
konstatohet mosekzistimi i dikaje q ekziston apo
gjendja shndetsore prgjithsisht tregohet e rreme. M
s shpeshti bhet fjal pr certifikata mjeksore me t cilat
jepet diagnoza e pasakt e smundjes, p.sh., nj person i
smur paraqitet i shndosh, nj person i shndosh
shpallet i smur dhe ky nga nj smundje e caktuar,
pastaj theksohen rrejshm shkaqet e smundjes, rrjedha e
smundjes, kohzgjatjen e saj, lndimet trupore dhe
karakteristikat e lndimit, (pasqyrohet rrejshm natyra e
lndimit trupor,
pjesa e trupit apo organi q sht
lnduar, prmasat dhe pesha e lndimit, shenjat e lndimit,
mjetet me t cilat jan shkaktuar lndimet etj.), pasojat e
lndimit, ndikimi i smundjes apo lndimit n aftsit e
puns t t lnduarit apo t t smurit. Konsiderohet se
ekziston certifikata e rreme mjeksore edhe n rastin kur
n t sht konstatuar rrejshm shkaku i vdekjes dhe kur
n certifikat sht konstatuar se ishte kontrolluar nj
person, ndrsa n fakt sht kontrolluar nj person tjetr
dhe diagnoza e cila sht dhn n certifikat ka t bj
me kt person e jo me at q sht prmendur n
certifikat. Certifikata veterinere sht e rreme, nse n t
theksohen t dhna t rreme lidhur me kontrollimin
veteriner t kafshve.
Vepra penale sht kryer n momentin e dhnies s
certifikats s rreme mjeksore apo veterinere.
Pr ekzistimin e veprs sht e domosdoshme q
kryersi i veprs t ket ditur se certifikata sht e rreme,
gj q nnkupton se kjo vepr penale kryhet vetm me
dashje direkte. Nse kryersi i veprs penale ka qen n
lajthim lidhur me t dhnat e theksuara n certifikat, kjo
vepr penale nuk do t ekzistoj.
Nse mjeku apo veterineri japin certifikat t rreme n
cilsin e personit zyrtar a personit prgjegjs, nuk do t

1517

ekzistoj kjo vepr penale, por vepra penale e falsifikimit

t dokumentit zyrtar t parashikuar nga neni 348 t KPK.
Paragrafi 2.
Forma e dyt e veprs konsiderohet se kryhet me
prdorimin e certifikats s rreme t mjekut apo
veterinerit, pr t ciln dihet se sht e rreme. Kt form
t veprs penale mund ta kryej do person. Nse
certifikatn e rreme t mjekut apo t veterinerit e prdor
personi q e ka lshuar at, ather ekziston vetm kjo
form e veprs penale.
Veprimi i kryerjes s ksaj forme t veprs penale
sht prcaktuar si prdorim i certifikats s rreme t
mjekut apo t veterinerit. Shprehja prdorim te kjo vepr
penale duhet kuptuar njsoj si te veprat penale t
falsifikimit t dokumentit. Pr ekzistimin e veprs penale
sht irelevante se si kryersi ka vn n dor certifikatn
e rreme t mjekut apo t veterinerit. Me rndsi sht q
kryersi i veprs penale t ket ditur se certifikata t ciln
po e prdor sht e rreme, pra vepra penale mund t kryhet
vetm me dashje direkte.
Nse me veprn penale t prdorimit t certifikats s
rreme t mjekut jan realizuar elementet e ndonj vepre
tjetr penale, do t ekzistonte bashkimi i atyre veprave.
Mirpo nse prdorimi i certifikats s rreme sht
konsumuar me veprn e dyt penale, do t ekzistonte
bashkimi fiktiv ideal sipas parimit t konsumimit. Nj rast
i till ekziston, p.sh., te prdorimi i dokumentit t rrem
me qllim t shmangies s shrbimit ushtarak prmes
paaftsimit apo mashtrimit, d.m.th., kur kryersi me qllim
q ti shmanget a obligimit ushtarak e paaftson veten apo
prdor certifikat t rreme t mjekut pr kinse paaftsin e
tij, (si ishte parashikuar, p.sh., n neni 212 t LPJ).
Praktika gjyqsore
Pr ekzistimin e veprs penale sht e nevojshme q
t prdoret certifikata e rreme dhe q kryersi t dij se ajo
sht e rreme, pavarsisht nga fakti se kush dhe n far
mnyre ka prpiluar nj certifikat t till.
(Gjykata e Qarkut Beograd, Ap.nr.253/ o3, dat
13.2.2003).

1518

Kur i pandehuri i par, si mjek i shtpis s shndetit,

n tri raste i ka dhn t pandehurit t dyt certifikat pr
gjendjen shndetsore me t dhna t pavrteta, n baz t
s cils atij i sht shtyr fillimi i vuajtjes s dnimit me
burgim, q t dy kan konsumuar dhnien dhe prdorimin
e certifikats s rreme t parashikuar nga neni 236 i LPS
edhe at i pandehuri i par nga paragrafi 1, ndrsa i
pandehuri i dyt nga paragrafi 2 i ktij neni.
(Gjykata e Qarkut
Beograd, Ap.nr.916/09, dat
29.4.1998).
Dhnia e kundrligjshme e ndihms juridike
Neni 336
(1) Kushdo q jep ndihm juridike pa autorizim ose
pa kualifikim profesional t parapar me ligj pr
shprblim dnohet me gjob ose me burgim deri n nj
vit.
(2) Kushdo q kryen vepr penale nga paragrafi 1 i
ktij neni duke pohuar se posedon kualifikim
profesional dnohet me gjob apo me burgim deri n
dy vjet.
Dhnia e ndihms juridike qytetarve dhe personave
juridik sht e rregulluar me Ligjin pr avokatin dhe
shrbimet juridike. N ligj nuk jan prcaktuar t gjitha
format e ofrimit t ndihms juridike n avokatur, por
vihen n dukje format kryesore t ksaj ndihme. Lidhur
me ofrimin e ndihms juridike n shrbimin e ndihms
juridike, Ligji kufizohet n dhnien e kshillave juridike,
hartimin
e
shkresave,
(padive,
propozimeve,
parashtresave, lutjeve etj.), prfaqsimin e palve para
gjykatave, organeve shtetrore, organizatave punuese etj.
N avokati shrbimin juridik n mnyr t pavarur e
ofrojn avokatt dhe, n situatat e parashikuara me ligj,
edhe praktikanti i avokatit, ndrsa n shrbimet e ndihms
juridike n mnyr t pavarur ofrojn ndihm juridike
personat e autorizuar t ktyre shrbimeve.
Ky nen parashikon dy forma t kryerjes s ksaj vepre
penale: sipas par. 1, Kushdo q jep ndihm juridike pa

1519

autorizim ose pa kualifikim profesional t parashikuar me

ligj pr shprblim, dnohet me gjob ose me burgim deri
n nj vit, ndrsa sipas paragrafit 2, kushdo q kryen
veprn penale t parashikuar nga paragrafi 1 i ktij neni,
duke pohuar se posedon kualifikim profesional, dnohet
me gjob apo me burgim deri n dy vjet.
Paragrafi 1.
Me paragrafin 1. sht inkriminuar ofrimi i
paautorizuar dhe pa kualifikim profesional e
me
shprblim i ndihms juridike .
a) Pa autorizim ofron ndihm juridike personi q
posedon prgatitje t posame juridike, por nuk i
prmbush kushtet ligjore pr ofrimin ndihms juridike n
mnyr t pavarur sipas Ligjit pr avokatin dhe Ligjit pr
shrbime t ndihms juridike. Prandaj, kur kemi t bjm
me ushtrimin e paautorizuar t ndihms juridike, esenciale
sht t vrtetohet nse personi q ofron ndihm juridike
sht formalisht i autorizuar pr ofrimin e saj n nj rast
konkret, ndrsa nuk sht relevante se a posedon ose jo ai
prgatitje profesionale dhe aftsi pr ofrimin e ndihms
juridike .
b) Kur kemi t bjm me ofrimin e ndihms juridike
nga ana e personit pa prgatitje profesionale, ktu jemi
prpara situats kur personi q jep ndihmn juridike,
prpos q nuk ka autorizim, nuk posedon fare as prgatitje
t posame juridike.
Konsiderojm se nuk ka pasur nevoj t futet shprehja
pa prgatitje profesionale, ngase ky inkriminim do
mbulohej vetm me shprehjen pa autorizim, pr faktin se
me autorizim mund t pajisen vetm ata persona q
posedojn prgatitje t posame juridike e jo edhe ata q
nuk posedojn prgatitje t posame juridike.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht e
domosdoshme q kryersi t merret me ofrimin e
ndihms juridike, duke br kt me shprblim, dhe nuk
sht i mjaftueshm ofrimi vetm njher i ndihms
juridike. Pra, krkohet ofrimi m i shpesht i nj ndihme
t till (praktikimi i saj). Kjo vepr penale ekziston edhe

1520

ather kur kryersi ka kontraktuar shprblimin, por nuk e

ka marr at.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person
(delictum cellectivum), edhe juristi i diplomuar, edhe
avokati q sht i suspenduar, ngase kta i ofrojn pa
autorizim ndihm juridike nj personi tjetr .
Pr nga natyra e saj juridike, kjo vepr sht vepr
penale kolektive (delictum collektivum rastet kur, sipas
kuptimit t dispozits s caktuar ligjore, disa veprime t
vazhdueshme, t prbra nga shum veprime t njjta,
juridikisht trajtohen si nj vepr penale).
Paragrafi 2.
Forma e cilsuar e ksaj vepre penale e cila sht
parashikuar n paragrafin 2 konsiderohet se ekziston kur
kryersi i veprs penale t parashikuar nga paragrafi 1,
personit t cilit i ofron ndihm juridike i pohon se ai
posedon kualifikim profesional, d.m.th., e v at n lajthim
se posedon kualifikim profesional, edhe pse nj kualifikim
t till nuk e posedon. Sipas formulimit ligjor t paragrafit
2, kt vepr penale e kryen vetm ai q ofron ndihm
juridike, pa pasur prgatitje profesionale, (nuk sht jurist
i diplomuar dhe nuk e ka t kryer provimin e judikaturs),
ndrsa shfrytzuesit t shrbimit t ndihms juridike i
pohon se posedon nj prgatitje t till, d.m.th., kryers i
ksaj forme t kualifikuar t veprs penale nuk mund t
jet kryersi i cili pa autorizim e ofron nj ndihm t till
juridike, por q posedon prgatitje profesionale, p.sh.,
juristi i diplomuar me provim t judikaturs, i cili ende
nuk sht pajisur me licenc nga Oda e avokatve pr
ushtrimin e veprimtaris s avokatis.
Vepra penale kryhet vetm me dashje, gj q prfshin
edhe dijenin e kryersit se po u ofron pa autorizim
ndihm juridike personave t tjer - fizik apo juridik.
Praktika gjyqsore
I pandehuri ka konsumuar elementet e veprs penale t
ofrimit pa autorizim t ndihms juridike, ngase u ka

1521

ofruar ndihm juridike personave t ndryshm gjat kohs

sa ishte i suspenduar nga avokatia.
(Gjykata Supreme Federative e Jugosllavis, Ap.nr.
115/56).
Ofrimi i ndihms juridike duhet t bhet me shprblim
n para, por kjo mund t bhet edhe me pasuri tjetr,
(p.sh., shprblimi n ushqime). Me rndsi sht q
kryersi t ket pranuar shprblimin pr punn e tij, por
nuk sht e nevojshme q shprblimin ta ket krkuar
paraprakisht .
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr. 1465/52).
Pengimi i ceremonive fetare
Neni 337
(1)Kushdo q me qllim dhe pa baz ligjore pengon
ose ndalon kryerjen e ceremonive fetare dnohet me
gjob ose me burgim deri n nj vit .
(2) Kushdo q kryen vepr penale nga paragrafi 1.i
ktij neni me prdorimin e dhuns apo kanosjen
serioze pr prdorimin e dhuns dnohet me burgim
prej tre muajve deri n tri vjet.
Me kt vepr penale mbrohen t drejtat kushtetuese,
lirit dhe t drejtat themelore t individit - Liria e besimit e
ndrgjegjes dhe e fes, neni 38 i Kushtetuts s Republiks
s Kosovs, n paragrafin 1 t s cils thuhet: Liria e besimit,
e ndrgjegjes dhe e fes ngrthen t drejtn pr t pranuar dhe
pr t manifestuar fen, t drejtn pr t shfaqur bindjen
personale dhe t drejtn pr t pranuar ose refuzuar pr t qen
antar i nj bashksie ose grupi fetar. Ndrkaq, me Ligjin pr
Lirit Fetare n Kosov, 2006/02- L31), sht i ndaluar
pengimi i shprehjes s liris fetare. Liria pr t manifestuar
fen ose besimin duhet tiu nnshtrohet vetm atyre
kufizimeve q jan t parashkruara me ligj dhe jan t
domosdoshme n shoqrin demokratike, n interes t siguris
publike, pr mbrojtjen e rendit publik, shndetit dhe moralit
dhe pr mbrojtjen e t drejtave dhe lirive themelore t t
tjerve.

1522

Liria fetare, prpos me Kushtetutn e Republiks s

Kosovs dhe Ligjin pr Lirit Fetare, sht e garantuar edhe
me Deklaratn e Prgjithshme pr t Drejtat e Njeriut neni
18 i Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut, neni 9 i
Rregullave Minimale Standarde pr Sjelljet me t Burgosurit neni 41 dhe 42.
Sipas amendamentin I. t vitit 1971 t Kushtetuts s
SHBA-s, Kongresi nuk mund t nxjerr nj ligj q ndalon
shprehjen e lir t besimit fetar .
Paragrafi 1.
Veprimi i kryerjes s ksaj vepre penale sht
prcaktuar n mnyr alternative si pengim ose si ndalim i
kryerjes s ceremonive fetare. Pengim do t thot
ndrmarrja e veprimeve t tilla me t cilat do t
vshtirsohej kryerja e veprimeve fetare. Ndalimi i
veprimeve fetare nnkupton ndrmarrjen e veprimeve ose
punve me qllim t ndalimit para fillimit t ceremonis a
gjat ceremonis, me t cilat veprime pamundsohet fare
ushtrimi i ceremonive fetare apo pamundsohet kryerja e
mtejme e ceremonis. Por kto veprimi nuk ndrmerren
me dhun apo me kanosje serioze.
Kryers i ksaj vepre penale mund t jet do person.
Vepra penale konsiderohet e kryer me vet fillimin e
pengimit dhe ndalimit e ceremonive fetare , nse pengimi
ndrmerret me veprime t tilla t cilat njkohsisht
paraqesin edhe ndalim t ceremonive fetare. N t
kundrtn, ndalimi i ceremonive fetare sht kryer, nse
ka pasur sukses nse sht ndaluar fillimi i ceremonis
apo sht pamundsuar vazhdimi i mtejm i ceremonis
fetare.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 t ktij neni sht parashikuar forma e
cilsuar e ksaj vepre penale, e cila konsumohet nse
pengimi apo ndalimi i ceremonive fetare, parashikuar nga
paragrafi 1, sht br me prdorimin e dhuns apo
kanosjes serioze.

1523

Dmtimi i varreve apo i kufomave

Neni 338
(1) Kushdo q grmon, rrnon , dmton ose prdhos pa
autorizim varrin apo ndonj vendvarrim dnohet me
gjob ose me burgim deri n nj vit .
(2) Kushdo q nxjerr nga varri , zhvendos, dmton ,
shkatrron ose fsheh kufomn , nj pjes t saj ose
hirin e t vdekurit dnohet me gjob apo me burgim
deri n tri vjet .
Cenimi i varrit apo kufomave sht vepr penale, me
sanksionimin e s cils sigurohet mbrojtja penalo-juridike
e varrit apo vendeve t tjera n t cilat jan varrosur t
vdekurit si dhe mbrojtja penalo-juridike e kufoms apo
mbetjeve mortore nga format e ndryshme t asgjsimit apo
dmtimit t paautorizuar. Vepra penale ka dy forma.
Paragrafi 1.
Forma e par e veprs penale (par. 1) ekziston nse pa
autorizim grmohet, rrnohet, dmtohet apo prdhoset
varri a ndonj vendvarrim ku varroset i vdekuri. Objekt i
mbrojtjes penalo-juridike sht varri apo nj vend tjetr
n t cilin sht varrosur personi i vdekuri.
Varri sht vendi ku i vdekuri sht varrosur qoft
nse ai gjendet n varreza, (toka e rezervuar ku varrosen t
vdekurit) apo n ndonj vend tjetr. Pr ekzistimin e
veprs penale sht irelevante se a bhet fjal pr varr t
thjesht apo pr lapidar t ngritur. Si vende t tjera ku
varrosen t vdekurit konsiderohen varret e prbashkta,
vendi ku sht vendosur urna me hirin e t vdekurit ose
varret jasht varrezave.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar n mnyr
alternative, ashtu q kt vepr e konsumon ai q pa
autorizim grmon, rrnon, dmton apo prdhos varrin a
nj vend tjetr ku varrosen t vdekurit. Grmimi faktikisht
nnkupton asgjsimin e varrit t dikujt, ngase vendi ku ka
qen varri grmohet. Rrnimi apo dmtimi prfshin
veprime t tilla me t cilat shkaktohen dme n pllakat

1524

prkujtimore, gurt e varrit, muret e varrit etj., apo ato

shkatrrohen. Prdhosja e varrit ose e vendeve t tjera ku
varrosen t vdekurit mund t realizohet n mnyra t
ndryshme, me t cilat varri nuk rrnohet apo dmtohet,
por me t cilat veprime cenohen ndjenjat e personave n
lidhje farefisnore me personin e varrosur apo t
respektuarit e tij. Veprime t tilla mund t jen: shkrimi i
porosive t pamoralshme dhe fyese, lyerja e pllaks
prkujtimore me vajra t ndryshme, heqja e pllaks s
varrit, fshirja e shkrimeve mbi pllakn e varrit apo pjesve
t shkrimit etj. Pr t ekzistuar kjo vepr penale, me
rndsi sht q veprimet e ndrmarra, shikuar
objektivisht, t paraqesin cenim t paskrupullt t varrit,
prkatsisht vendit tjetr ku jan varrosur t vdekur.
Mnyra se si kto veprime ndrmerren si dhe mjetet me t
cilat ndrmerren jan irelevante.
Kryers i veprs penale mund t jet do person.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje, (ana
subjektive) dhe kjo prfshin dijenin e kryersit se po
dmton varrin apo nj vend tjetr ku jan t varrosur
persona t vdekur dhe se nj dmtim t till po e bn pa
autorizim. Grmimi apo rrnimi i paautorizuar i varrit a
nj vendi tjetr ku varrose t vdekur, ekziston kur ai nuk
kryhet konform ligjit ose nj vendimi tjetr me t cilin
rregullohet varrimi e personave t vdekur dhe mirmbajtja
e varrit.
Paragrafi 2.
Forma e dyt e veprs penale (par.2.) ekziston kur
kryersi nxjerr nga varri, zhvendos, dmton, shkatrron
ose fsheh kufomn, nj pjes t saj ose hirin e t vdekurit.
Edhe n kt paragraf do t duhej t prdorej shprehja
pa autorizim, ngase ndonjher nxjerrja e kufoms mund
t bhet konform ligjit, p.sh. exhumacioni i kufoms,
pastaj nxjerrja pr rivarrim pr shkaqe t ndryshme etj.
Intenca e ligjdhnsit ka qen sanksionimin vetm i atyre
veprimeve alternative t paautorizuara, ndrkaq me rastin
e ndrtimit t norms, kjo shprehje ka mbetur jasht.
Pr dallim nga forma e mparme e veprs penale, me
sanksionimin e s cils mbrohet varri a vendet e tjera ku

1525

varrosen persona t vdekur, me sanksionimin e ksaj

forme t veprs penale sigurohet mbrojtja penalo- juridike
e kufoms, e pjesve t kufoms a mbetjeve mortor nga
nxjerrja, zhvendosja, fshehja apo prdhosja e paautorizuar.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar n mnyr
alternative, ashtu q vepra penale mund t kryhet me
nxjerrje, zhvendosje, fshehje a prdhosje t paautorizuar
t kufoms, pjesve t kufoms ose mbetjeve mortore. N
kt rast sht irelevante se n cilin vend ndodhen
kufoma, pjes t kufoms a mbetjet mortore, (n varr apo
n nj vend tjetr). Me rndsi sht q t bhet fjal pr
ndrmarrjen e ktyre veprimeve pa autorizim. Prandaj nuk
do t ekzistonte kjo form e veprs penale, nse ndonjri
nga veprimet e theksuara m lart sht ndrmarr n baz t
vendimit t organit kompetent, p.sh., nxjerrja kufoms me
qllim obduksioni sipas nj vendimi gjyqsor.
Kryers i veprs penale mund t jet do person .
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje.
Raporti i ksaj vepre penale me veprat e tjera penale
sht i mundur bashkimi i veprs penale t parashikuar
nga paragrafi 1 me veprn penale t vjedhjes t
parashikuar nga neni 252, par. 1 apo veprn penale t
vjedhjes s rnd t parashikuar nga neni 254 par.1,
nnparagrafi 1 t KPK. Jan t njohura rastet e hapjes me
dhun t varreve dhe prvetsimi i sendeve t vlefshme t
marra nga i ndjeri, (unaza, flori). Gjithashtu sht i
mundur edhe bashkimi me veprn penale t dmtimit t
pasuris t parashikuar nga neni 260 i KPK, por edhe me
veprn penale t nxitjes s urrejtjes, prarjes ose
mosdurimit kombtar, racor, fetar a etnik t parashikuar
nga neni 115.par.3 t KPK.
Praktika gjyqsore
Vepra penale e dmtimit t varreve,parashikuar nga neni
313 a t LPS (Ligjit Penal t Serbis) konsumon nga ai q
pa autorizim grmon rrnon ose dmton varrin a vendin
ku varrosen t vdekur apo ato i prdhos rnd. Meqense
varret rregullohen dhe mbahen sipas zakoneve t vendit

1526

dhe n prputhje me zakonet ekzistuese varret shnohen

edhe me lapidar, pr kt arsye edhe lapidart paraqesin
pjes prbrse t varrit. Prandaj si objekt mbi t ciln
kryhet vepra penale e dmtimit t varrit t parashikuar
nga neni 313 a t LPS, mund t jet edhe lapidari. Pra, kur
pa mdyshje sht vrtetuar se i pandehuri, duke prdorur
furn e bojaxhiut n ann e prparme dhe t pasme t
lapidarit me shkronja t mdha ka shnuar Eja t
paguash lapidarin, mjaft t kemi pritur e m pas ka
shkruar se numri i telefonit t tij sht 68-593, ai kshtu
ka dmtuar varrin, ngase n mnyr t paskrupullt ka
cenuar detyrimin pr respektin ndaj personit t vdekur. As
motivi nga i cili sht udhhequr i pandehuri pr shkak
se t afrmit e t vdekurit nuk i kan paguar pr ngritjen e
lapidarit, nuk e liron at nga prgjegjsia penale, ngase
sjellja e tij ishte haptas n kundrshtim me moralin e
pranueshm, ndrsa i pandehuri krkesat e tij ndaj t
afrmeve t t vdekurit ka mundur ti realizoj n rrug t
rregullt.
(Gjykata Supreme e Serbis, Pkl.nr.1/75).
N veprimet e t pandehurit, i cili puntorit t varrezave i
ka urdhruar q nga varri ti heq lulet dhe kurorat vetm
dy dit pas varrosjes s t ndjerit dhe ti drgoj n vendin
pr deponimin e mbeturinave, edhe pse lulet dhe kurorat
ishin akoma t freskta, nuk realizohen t gjitha elementet
e veprs penale t cenimit t paqes s t ndjerit. Heqja e
prkohshme e t gjitha kurorave dhe e luleve dhe
deponimi n mbeturina mund t konsiderohet si cenim i
paqes s t ndjerit, por objektivisht nuk e ka kuptimin e
cenimit t rnd t paqes s t ndjerit, pr ka krkohet nj
shkall m e lart e sjelljeve s pahijshme me t cilat
prdhoset varri dhe cenohen ndjenjat e pieteti ndaj t
vdekurit. N veprimet e tilla t t pandehurit do t
konsumoheshin elementet e veprs penale t dmtimit t
sendit t huaj t parashikuar nga neni 222, par. 1t LPKr.
(Gjykata e Zhupais Bjellovar, Ap.nr.322/1995, dat
18.maj 1995).
Me aktgjykimin e gjykats s shkalls s par e
pandehura, si bashkshorte e t ndjerit- djalit t s

1527

dmtuars, sht liruar nga prgjegjsia penale pr veprn

penale t cenimit t paqes s t ndjerit t parashikuar nga
neni 134, par.1.t LPKr, sepse nga varri ku ishin varrosur
bashkshorti dhe djali i s dmtuars, ka shkputur dhe ka
hedhur vazon. Edhe pse heqja e vazos, e cila ishte e
prforcuar pr varr, paraqet dmtim t varrit, prapseprap
n veprimet e t pandehurit nuk jan konsumuar elementet
e ksaj vepre. Pr t ekzistuar vepra penale e cenimit t
paqes s t ndjerit sht e domosdoshme q veprimet q
objektivisht paraqesin dmtim, t jen ndrmarr me
qllim q t dmtohet varri si send i huaj,por rastin
konkret nuk kemi t bjm me nj situat t ktill, ngase
e pandehura sht pronare dhe shfrytzuese e vendit t
varreve. Shkputja dhe hedhja e vazos nuk paraqet as
prdhosje t rnd t varrit.
Me dmtim t rnd t varrit duhet konsideruar
prdhosje dhe dmtimi i varrit me t cilat cenohen rnd
ndjenjat e pietetit ndaj personave t varrosur, d.m.th.,
ndjenja e respektit t thell ndaj t ndjerve. E pandehura
nuk kishte vepruar me qllim q ta dmtoj rnd varrin ,
ngase n t ishte i varrosur bashkshorti i saj, vdekja e t
cilit at e ka goditur rnd
(Gjykata e Zhupanis Bjellovar, Ap.nr.46/1995, dat
23shkurt 1995).

Kapitulli XXIX
VEPRAT PENALE KUNDR DETYRS ZYRTARE
Dukuria e keqprdorimit t pozits dhe autorizimeve
zyrtare dhe, n prgjithsi, veprimi i kundrligjshm i
personave zyrtar, veanrisht korrupsioni, kaher jan t
njohura dhe t inkriminuara n t drejtn penale. Mirpo
sistematizimi n t ashtuquajturat vepra penale zyrtare dhe

1528

radhitja e tyre n grupe t posame ndodh mjaft von, m

sakt n legjislacionin penal t shekullit XIX. Prej ather
fillon edhe prpunimi i rndsishm teorik i ktyre
veprave penale.
Veprat penale kundr detyrs zyrtare paraqesin sjellje
t kundrligjshme t drejtuara kundr funksionimit t
rregullt t shrbimeve publike, t cilat i kryejn personat e
autorizuar apo personat zyrtar gjat ushtrimit t detyrs
s tyre zyrtare apo lidhur me kryerjen e detyrs zyrtare.
Kjo form e kryerjes s veprs penale sot bie n
kategorin e kriminalitetit me shkall t lart t rrezikut
pr shoqrin. Gj q shprehet jo vetm n pasojat
materiale q rezultojn nga kryerja e ktyre veprave
penale, por veanrisht n rrnimin dhe rregullimin e
rrjedhave themelore t jets shoqrore, duke atakuar vlerat
morale t shoqris.
Nga vet emrtimi i ktyre veprave penale rezulton se
element esencial i ktyre veprave penale sht cenimi i
detyrs zyrtare nga ana e personave zyrtar prmes
shfrytzimit t kundrligjshm t pozits dhe autorizimeve
zyrtare q rezultojn prej saj. Bhet fjal pr veprat penale
t keqprdorimit t pushtetit prmes shfrytzimit t
palejueshm t pozits dhe t autorizimeve zyrtare, t cilat
ata i kan n kryerjen e detyrs zyrtare. Dukurit e ktilla,
q paraqesin nj t keqe t madhe pr do shoqri, jan
karakteristike si pr shoqrit e vjetra, ashtu edhe pr
shoqrit bashkkohore. Rrezikshmria e tyre qndron
veanrisht n faktin se kto vepra penale i kryejn
personat q jan titullar t autorizimeve zyrtare, gj q
paraqet sulm mbi integritetin e detyrs nga brenda. Kjo
njkohsisht rrit mundsin e fshehjes s ksaj forme t
kriminalitetit. Kryerja e pandershme, e parregullt dhe e
paligjshme e detyrs zyrtare, e autorizimeve publike dhe
autorizimeve t tjera favorizon edhe zhvillimin e
burokracis dhe on te korrupsioni i administrats. Nse s
bashku me t administrata, pr shkak t korrupsionit,
sht e lidhur edhe me kryersit e disa veprave penale apo
me qllim t kryerjes s ktyre veprave penale jan t
lidhura dhe t organizuara reciprokisht, ather hapen
mundsit pr prhapje t pakufizuar t paligjshmris
(anarkis), q sht vshtir t kontrollohen dhe t

1529

zbulohen. Sjelljet e tilla cenojn autoritetin e pushtetit dhe

dobsojn besimin e qytetarve ndaj npunsve t aparatit
t shtetit t tyre. Pr kt arsye, t gjitha shtetet ndrmarrin
masa adekuate pr pengimin dhe eliminimin e t gjitha
formave t keqprdorimit gjat ushtrimit t detyrs dhe
autorizimeve t tjera publike .Prpos shum masave t
karakterit preventiv, parashikohen dhe aplikohen edhe
forma t ndryshme t prgjegjsis s personave zyrtar,
ku bie edhe prgjegjsia penale. Me m shum ose m
pak dallime,
veprat penale kundr detyrs zyrtare
sanksionohen n t gjitha legjislacionet penale
bashkkohore.
sht thn se veprat e ktilla, n esenc, jan vepra t
keqprdorimit t detyrs dhe autorizimeve zyrtare n
kryerjen e detyrs zyrtare. Mirpo kto jan edhe vepra t
tilla penale me t cilat cenohen vlera t ndryshme, si jan
lirit individuale t individit, pasuria e tij etj. Kjo krijon
probleme t caktuar n prcaktimin e objektit t mbrojtur
t veprave t ktilla. Kshtu, disa autor flasin se te kto
vepra penale nuk mund t bhet fjal pr nj objekt unik t
mbrojtur, por pr nj objekt t shumfisht t mbrojtur.
Edhe pse me veprat e ktilla rrezikohen vlera t ndryshme
individuale, nga natyra dhe kuptimi i ktyre veprave
rezulton se objekt i tyre primar i mbrojtur sht ushtrimi i
ligjshm, i drejt dhe me ndrgjegje i detyrs dhe i
autorizimeve zyrtare. Pra, bhet fjal pr interesin e
prgjithshm t shoqris dhe t do qytetari q shrbimet
shtetrore dhe shrbimet tjera me interes publik t
funksionojn ligjrisht dhe drejt, ngase vetm kshtu ata
prmbushin funksionin e tyre shoqror. Funksionimi i
pastr, i drejt, i ndershm dhe i ligjshm i organeve
shtetrore dhe organeve t tjera publike jan parakushte t
domosdoshme pr funksionimin e tyre efikas dhe me
autoritet.
Prcaktimi i ktill i objektit t mbrojtur te veprat e
ktilla penale nuk kufizohet vetm n veprimin e ligjshm
t administrats klasike shtetrore, por prfshin edhe t
gjitha shrbimet publike, si jan: shrbimet sociale,
kulturore, administrative, shndetsore, pastaj shrbimet
bankare dhe afarizmin financiar, shrbimin e mallrave dhe
shrbimeve prkatsisht tregtin
n marrdhniet

1530

ndrkombtare ekonomike si dhe shrbimet e

prgjithshme q ushtrojn autorizime publike.
Karakteristikn themelore t ktyre veprave penale e
prbn pikrisht cenimi i detyrs zyrtare. Statusi juridikopublik i shrbimit, rndsia e autorizimeve q rezultojn
pr individt nga pozita e tyre zyrtare, e detyrojn nj
person t till t ket nj vigjilenc t shtuar pr veprim t
ligjshm, pr shfrytzim t ligjshm t t drejtave dhe
autorizimeve t tyre, andaj veprat penale ktu qndrojn
n cenimin e rnd t pozits apo autorizimit n kryerjen e
detyrs zyrtare. Pr kt arsye, te veprat e tilla penale fjala
sht pr cenimin e integritetit t shrbimit nga vet
bartsit e autorizimeve zyrtare, (pr sulm mbi shrbimin
nga brenda), nga vet personat zyrtar. Cenimi i ktill i
detyrave zyrtare prbn vepra t rrezikshme shoqrore me
t cilat atakohen t mirat juridike t bashksis dhe
individit. Administrata e dobt dhe e korruptuar prbn
nj t keqe t madhe pr shoqrin. Ajo dobson
prparimin, cenon prestigjin dhe autoritetin e pushtetit,
kontribuon n humbjen e besimit t qytetarve dhe
shkakton revolt t prgjithshme, ndrsa kulmi
i
paligjshmris arrihet kur administrata, pr shkak t
korrupsionit, sht tolerante ndaj delikuentve dhe nse
sht e lidhur me kryersit veprave t ndryshme penale.
Ather hapet rruga pr mosndshkim t gjer t
paligjshmris.
Lufta kundr nj delikuence t ktill sht pjes e
prpjekjeve pr luftimin e burokracis dhe burokratizmit,
pr respektimin e t drejtave t qytetarve dhe pr raporte
t ndershme dhe korrekte t t gjitha organeve t pushtetit
dhe t gjith titullarve t autorizimeve publike ndaj
qytetarve. N kt fush burokracia shprehet si
arbitraritet i organeve, si dika inerte, si pasivitet,
pandershmri n kryerjen e detyrave, moskujdes n
respektimin e t drejtave t qytetarve, raport i paskrupull
ndaj njerzve, si tendenc pr prfitimin e privilegjeve dhe
dobis pr vetveten etj. Mjeti m i prshtatshm n luftn
kundr dukurive t tilla duhet t jet zhvillimi i formave
m t ndryshme t kontrollit nga vet qytetart dhe nga
organet prfaqsuese.

1531

Nga ky shpjegim rezulton edhe ajo se cili sht n t

vrtet objekti i mbrojtur te ky grup i veprave penale. N
kuptimin formal, ky sht ushtrimi i ligjshm i
autorizimeve zyrtare, publike dhe autorizimeve t tjera t
personave zyrtar dhe personave prgjegjs, ndrsa n
kuptimin material, ky sht interesi i shoqris n
prgjithsi dhe i do individi pr veprim t pastr, t
ndershm, t ligjshm t organeve shtetrore dhe
shrbimeve t tjera me interes publik, ngase vetm kshtu
ata prmbushin interesin e tyre shoqror; interesin e
qytetarve se kto shrbime veprojn ligjshm dhe drejt
pr t mos e sjell n mdyshje besimin e opinionit ndaj
shrbimit zyrtar. N kt mnyr, mund t prfundohet se
pasoj e prgjithshme e t gjitha veprave penale t
prfshira n kt kapitull sht rrezikimi apo cenimi i
veprimit t rregullt, t ligjshm t pushtetit publik,
pushtetit administrative dhe organeve t tij, shfrytzimi i
drejt dhe i ndershm i pozits dhe autorizimit zyrtar.
S fundi, vlen t theksohet se veprat penale kundr
detyrs zyrtare, veprat e personave zyrtar apo personave
prgjegjs paraqiten edhe te veprat penale kundr lirive
dhe t drejtave t qytetarve, (kapitulli XVI), veprat
penale kundr martess dhe familjes, (kapitulli XX),
veprat penale kundr siguris s prgjithshme t njerzve
dhe pasuris, (kapitulli XXV) etj. Mirpo vetm ana
formale e ktyre delikteve, (statusi i kryersit), veprave t
tilla n nj mnyr t caktuar u jep karakteristika t veprs
penale t personit zyrtar apo prgjegjs, ndrsa, pr nga
prmbajtja, dukshm ato dallojn nga veprat penale
kundr detyrs zyrtare t prfshira n kapitullin XXIX.
Prmbajtja e veprave penale t kapitullit XXIX
U tha se veprat penale zyrtare, n esenc, jan vepra
penale t keqprdorimit t pozits dhe autorizimeve
zyrtare n ushtrimin e detyrs zyrtare, duke i cenuar ato; u
potencua m lart se pikrisht cenimi i detyrave zyrtare
sht karakteristik e ktyre veprave. Nga pozita zyrtare
rezulton detyra zyrtare dhe kjo i imponon personit zyrtar
detyrime speciale q t sillet n prputhje me ligjin dhe
rregullat t detyrs. Analiza m e prafrt e veprave penale

1532

t ktij kapitull tregon se ato drejtohen n cenimin e

vlerave t ndryshme; t tilla jan: veprat penale t
ushtrimit t pandrgjegjshm t detyrave dhe veprat
penale t keqprdorimit t detyrave dhe autorizimeve
zyrtare, veprat penale t korrupsionit, veprat penale lidhur
me sekretin zyrtar, veprat penale lidhur me pasurin
zyrtare dhe veprat penale q mund ti kryej do person e
t cilat jan klasifikuar ktu, ngase jan t lidhura n
ndonj mnyr me veprat penale zyrtare, (veprat penale t
ushtrimi t ndikimit dhe veprat penale t dhnies s
ryshfetit).
Pr at se cilat vepra penale duhen prfshir n kt grup
t veprave penale, ekzistojn dy koncepte themelore. Sipas
njrit, ato jan vepra n ushtrimin e detyrs, ndrsa sipas
koncepcionit t dyt, ato jan edhe veprat e lidhura me
ushtrimin e detyrs.
a) Sipas koncepcionit t par t ngusht, ktu prfshihen
vetm ato vepra penale q kan t bjn me keqprdorimin
e detyrs dhe autorizimit zyrtare, kur personi zyrtar ka
vepruar n mnyr t kundrligjshme me rastin e
ndrmarrjes s veprimeve zyrtare, pr t cilat edhe sht i
autorizuar;
b) Sipas koncepcionit t dyt t gjer, prpos ktyre
veprave, ktu prfshihen edhe veprat t cilat personi
zyrtar i kryen duke i shfrytzuar mundsit reale dhe
juridike lidhur me pozitn e tij zyrtare, me mundsin q
ai ka, duke pas parasysh pozitn e tij zyrtare, (prandaj ktu
hyjn edhe veprat, si jan{ shprdorimi i pozits zyrtare,
prdorimi i paautorizuar i pasuris, mashtrimi n detyr,
prvetsimi i kundrligjshm i pasuris me rastin e
ekzekutimit t vendimit gjyqsor).
Pr shkaqet praktike, KP ka prqafuar konceptin e dyt t
gjer.
Kryersit e ktyre veprave. Nj nga elementet
themelore t prbashkta t veprave penale t ktij
kapitulli sht edhe ai q kryers i saj, n numrin m t
madhe t rasteve, mund t jet vetm personi zyrtar.
Mirpo personi zyrtar, si subjekt kryesor i ktyre veprave,
vetvetiu nuk e prcakton karakterin e tyre pr tu radhitur
n grupin e veprave penale kundr detyrs zyrtare. U tha
se esenca e veprave penale kundr detyrs zyrtare sht

1533

cenimi i detyrave dhe funksioneve t shrbimeve, gj q

implikon konceptin e gjer t veprave t ktilla, n t cilat
hyjn, prpos veprave q ndrmerren n ushtrimin e
detyrs zyrtare, edhe veprat lidhur me kryerjen e tyre.
Bhet fjal pr vepra penale specifike q nuk jan
ekskluzivisht vepra penale zyrtare, por ato, prpos
personave zyrtar, mund ti kryejn edhe personat e tjer
n detyr apo prgjithsisht q punojn n organet
shtetrore apo n ndonj shrbim publik; kryers i tyre
mund t jet edhe do person (prmes .ushtrimit t
ndikimit, dhnies s ryshfetit etj). Kryersit e veprave
penale t korrupsionit rndom nuk jan nga radht e
kriminalitetit klasik, por ata jan prfaqsues t shtresave
m t larta shtetrore, ata jan persona n pozita dhe me
autoritet, titullar funksionesh t larta shtetrore dhe
ekonomike me autorizime t caktuara, persona n vende
prgjegjse, n afarizmin komercial, ekonomik dhe
doganor; n qarkullimin e mallrave - agjent tregtar,
brigadier etj. Zakonisht kryers m t shpesht t ktyre
veprave penale jan personat zyrtar q ushtrojn nj
funksion t caktuar n organet shtetrore, n shrbimet
publike, institucionet dhe entet e tjera publike, t cilat
vendosin pr t drejtat dhe detyrat e qytetarve dhe t
personave juridik, si jan: dhnia e lejeve a plqimeve t
caktuara, dhnia e certifikatave, aktvendimeve, diplomave,
detyrimet e ndryshme tatimore, doganore dhe detyrimet e
tjera financiare ndaj shtetit etj.
Pr shprehjen person zyrtar dhe person prgjegjs,
shih komentin lidhur me nenin 107 par. 1 dhe 2 t KPK.
Shprehja person zyrtar sht zgjeruar edhe me persona
t huaj zyrtar, t cilt jan antar t pushtetit legjislativ,
ekzekutiv, administrativ ose t organeve gjyqsore t nj
shteti t huaj, funksionart publik t organizatave
ndrkombtare dhe organet e tyre, gjyqtar dhe persona t
tjer zyrtar t gjykats ndrkombtare t cilt ndodhen
me shrbim n Republikn e Kosovs. Kshtu, jan
krijuar prezumime pr ndjekje penale me karakter
korrupsioni me element t huaj, n t cilat marrs i mitos
sht nj nga personat e prmendur. Prndryshe, personat
e till do t ngelnin t pandshkuar pr marrjen e ryshfetit
sipas nenit 343 t KPK. N kt mnyr sht

1534

harmonizuar e drejta penale e Kosovs me t drejtn e

Bashkimit Evropian.
N kuptim t paragrafit 1 t neni 5 t Corpus jurisa
( projekti i cili sht n qarkullim t Komisionit Evropian,
ndrtuar nga grupi i ekspertve 1995/96, n t ciln sht
parashikuar nj numr i caktuar i parimeve udhheqse pr
mbrojtje penalo-juridike t interesave financiare t
Bashkimit Evropian n kufijt e t ashtuquajturit territor i
sundimit Evropian), shprehja person zyrtar prfshin si
personin zyrtar evropian, ashtu edhe at nacional. Person
zyrtar evropian sht:
a)
do person me cilsi t zyrtarit, i punsuar
n baz t kontrats s lidhur n prputhje
me Statutin e zyrtarve evropian;
b)
do person t cilin Bashkimit Eropian ia v
n dispozicion shteti antar apo institucioni
publik a privat, t cilt n bashksin
Evropiane ushtrojn t njjtat detyra si dhe
do epror dhe zyrtar tjetr i Bashkimit
Evropian.
Shprehja person nacional zyrtar duhet interpretuar n
prputhje me definicionin e funksionarit a zyrtarit publik
n shtetin juridik nacional antar, n t cilin personi n
fjal e ka at cilsi, me qllim t realizimit t qllimeve t
s drejts penale t atij shteti.
Ndarja e veprave penale t ktij kapitulli. T gjitha
veprat penale kundr detyrs zyrtare, pavarsisht se a
gjenden n kt grup apo n ndonj grup tjetr, n teorin
e s drejts penale ndahen n vepra penale t drejta dhe jo
t drejta dhe n vepra t prgjithshme dhe t posame.
Veprat penale zyrtare t drejta jan ato vepra penale
kryers i t cilave mund t jet vetm personi zyrtar,
cilsia e personit zyrtar t t cilit sht element konstituiv
qensor i veprave t tilla. Nga kjo rezulton se kto vepra
penale mund t konsumohen vetm gjat kryerjes s
detyrs zyrtare dhe, jasht ksaj, kto vepra penale nuk
ekzistojn. Vepra t tilla jan, p.sh., shprdorimi i pozits
ose i autorizimit zyrtar, prvetsimi gjat ushtrimit t
detyrs, zbulimi i fshehtsive zyrtare etj.

1535

Veprat penale zyrtare jo t drejta jan ato vepra kryers

i t cilave, prpos personit zyrtar, mund t jet edhe
ndonj person tjetr i cili veprn e kryen jasht detyrs
zyrtare apo lidhur me kryerjen e detyrs zyrtare. N kt
grup bjn pjes: dhnia e ryshfetit, ushtrimi i ndikimit,
prdorimi i paautorizuar i pasuris (shprdorimi n
detyr). N grupin e veprave penale jo t drejta hyjn
edhe veprat e prgjithshme penale, t cilat marrin form t
cilsuar, nse ato i kryejn personat zyrtar; t tilla jan,
p.sh., shkelja e statusit t barabart t banorve t Kosovs
- neni 158 par. 4 t KPK; vendosja e skllavris, kushteve
t ngjashme me skllavrin dhe puns s detyruar - neni
137 par. 5 t KPK; trafikimi i njerzve - neni 139 par.7 t
KPK; parandalimit i ushtrimit t s drejts s prdorimit t
mjetit juridik - neni 174, par. 2 t KPK.
Veprat penale t prgjithshme zyrtare jan ato vepra
penale q mund t kryhen gjuat kryerjes s do detyre
dhe kryers i tyre mund t jet do person zyrtar, p.sh.,
shprdorimi i pozits ose autorizimit zyrtar, marrja e
ryshfetit.
Veprat penale t posame zyrtare jan ato vepra
penale q mund t kryhen vetm n shrbime t caktuara
dhe kryers t tyre mund t jen vetm personat e caktuar
zyrtar, p.sh., lirimi i kundrligjshm i personit t privuar
nga liria, prvetsimi i kundrligjshm i pasuris me rastin
e bastisjes apo ekzekutimit t vendimit gjyqsor, nxjerrja e
kundrligjshme e vendimeve gjyqsore q mund t kryhet
jo nga do person zyrtar, por vetm nga gjyqtari, gjyqtari
laik apo gjyqtari pr kundrvajtje.
Varsisht nga statusi i kryersit, veprat penale kundr
detyrs zyrtare mund t ndahen n vepra penale speciale
dhe vepra penale t prgjithshme, (delicta propria dhe
delicta communia ). Numri m i madh i veprave penale t
ktij grupi hyjn n grupin e par dhe si kryers t tyre
paraqiten vetm personat zyrtar, ndrsa te nj numr i
tyre, prpos peronave zyrtar, si kryers mund t
paraqiten edhe personat prgjegjs. N veprat e
prgjithshme t ktij grupi hyn edhe vepra penale e
dhnies s ryshfetit, e cila mund t kryhet nga do person,
si dhe vepra penale e ushtrimit t ndikimit.

1536

Rndsia penalo-juridike e ndarjes s ktyre veprave

penale
Ndarja e msiprme e ktyre veprave sht me rndsi t
veant praktike pr shtjen e bashkkryerjes dhe
bashkpjesmarrjes n kryerjen e tyre. Te veprat penale t
drejta zyrtare, personat q nuk e kan cilsin e personit
zyrtar nuk mund t jen bashkkryers t ktyre veprave,
por mund t jen bashkpjesmarrs. Me rastin e matjes s
dnimit, te kto vepra, duhet pasur parasysh se n ann e
nj pjesmarrsi t till nuk ka cenim t detyrs zyrtare, e
cila do t ishte me ndikim n parashikimin e dnimit pr
kto vepra penale, kur ato jan kryer nga persona zyrtar,
gj q kjo
krkon dnim m t but pr
bashkpjesmarrsit. Kur sht fjala pr vepra jo t drejta
zyrtare, edhe personat jozyrtar mund t jen edhe
bashkkryers, edhe bashkpjesmarrs. Mirpo kryersi
q nuk e ka statusin e personit zyrtar do t prgjigjej pr
veprn penale themelore, ndrsa personi zyrtar do
prgjigjej pr formn e rnd (t cilsuar). P.sh., vepra
penale e parandalimit t ushtrimit t s drejts s
prdorimit t mjeteve juridike, parashikuar nga neni 174 i
KPK, mund t kryhet bashkrisht nga personi zyrtar dhe
personi q nuk e ka nj status t till, por n nj situat t
till personi jozyrtar do t prgjigjej pr veprn penale
themelore t parashikuar nga paragrafi 1, ndrsa personi
zyrtar pr veprn penale t parashikuar nga paragrafi 2,
d.m.th., statusi penalo-juridik i tyre prapseprap nuk
sht i njjt.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje. Kjo
rezulton nga natyra e ktyre veprave penale, te t cilat m
s shpeshti bhet fjal pr veprimin e vullnetshm dhe t
pandrgjegjshm gjat ushtrimit t detyrs zyrtare, shpesh
me qllim t prfitimi t dobis s caktuar. Prjashtim bn
vepra penale e zbulimit t fshehtsive zyrtare, pr t ciln
sht parashikuar prgjegjsia penale edhe pr pakujdesi.
Shprdorimi i pozits zyrtare ose i autorizimit
Neni 339

1537

(1) Personi zyrtar i cili me qllim t prfitimit t

kundrligjshm t dobis pasurore pr vete ose pr
tjetrin ose pr organizatn e biznesit apo t shkaktimit
t dmit pr personin tjetr ose pr at organizat t
biznesit shprdoron pozitn e tij zyrtare , tejkalon
kompetencat ose nuk i prmbush detyrat zyrtare
dnohet me burgim deri n nj vit.
(2) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me dm i cili tejkalon shumn 2.500 euro apo
me shkelje t rnd t t drejtave t personit tjetr ,
kryersi dnohet me burgim deri n tri vjet .
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me dobi pasurore q tejkalon shumn 5.000
euro, kryersi dnohet me burgim prej nj deri n tet
vjet.
Vrejtje kritike.
Ne konsiderojm se emrtimi i veprs penale do duhej
t ishte keqprdorimi i pozits zyrtare e jo shprdorimi i
pozits zyrtare, ngase shprdorimi ka t bj me nenin
340 t KPK. Sipas emrtimit t ksaj norme juridike
rezulton se ktu sht sanksionuar vetm shprdorimi e jo
edhe keqprdorimi i pozits zyrtar ose i autorizimit. Nga
dispozitivi prshkrues i ksaj norme rezulton se kemi t
bjm pikrisht me keqprdorimin dhe jo me shprdorimin
dhe sht m se e domosdoshme q, me rastin e
amandamentimit, t ndryshohet emrtimi i ksaj vepre
penale nga shprdorimi n keqprdorim. Pastaj
konsiderojm se n paragrafin 1 prfitimi nuk do t duhej
t ishte i kufizuar vetm n prfitim t kundrligjshm t
dobis pasurore, por do duhej t ishte fardo
prfitimi, ngase jo do her detyra zyrtare ose autorizimi
keqprdoren pr t prfituar vetm dobi pasurore, por
edhe favore t tjera q nuk kan natyr pasurore, (p.sh.,
personi zyrtar i Kompanis auto-transportuese
automobilin e marr pr garazhim e ka shfrytzuar pr
nevoja personale, ose situata tjetr kur personi zyrtar ka
realizuar t drejtn banesore, duke
shfrytzuar
autorizimin e tij etj.) Kto jan prfitime (jo pasurore) t
realizuara me keqprdorim t pozits zyrtare. Pr kt

1538

arsye n paragrafin 1 nuk do t duhej q prfitimi t

reduktohej vetm n dobi pasurore t kundrligjshme, por
n fardo dobie. Gjithashtu nuk ka qen fare e
nevojshme t futet shprehja ose pr organizatn e
biznesit, ngase abuzimet lidhur me autorizimet n
ekonomi jan rregulluar n kapitullin e veprave penale
kundr ekonomis - kapitulli XII dhe kjo shprehje nuk e ka
fare vendin n kt norm ligjore, (ngase prfitimi i
dobis pasurore pr organizatn e biznesit sht i
prfshir n nenin 236 t KPK - keqprdorimi i
autorizimeve n ekonomi, n t ciln dispozit thuhet:
personi prgjegjs n organizatn e biznesit ose n
personin juridik q ushtron veprimtari ekonomike me
qllim t prfitimit t dobis pasurore t kundrligjshme
pr organizatn e biznesit apo personin tjetr juridik n t
ciln sht i punsuar apo organizatn tjetr t biznesit
apo personit juridik... .
Paragrafi 1.
Kjo vepr penale paraqet keqprdorim t pozits
zyrtare, (ligji ka prdorur shprehjen shprdorim), apo
autorizimin i cili rezulton prej saj. Kryersi i veprs
penale shfrytzon shrbimin, autorizimet e tij publike n
mnyr t kundrligjshme dhe n kundrshtim me
interesat dhe qllimet e shrbimit. Ai n mnyr t
kundrligjshme shfrytzon mundsit e lidhura me pozitn
e tij zyrtare apo me autorizimet. Vepra penale e
keqprdorimit t pozits zyrtare ka karakter t veprs s
prgjithshme kundr detyrs zyrtare, bazuara n at se
shumica e veprave t tjera paraqesin nj form t posame
t ktyre veprave penale, prandaj kjo vepr, n raport me
veprat e tjera, ka karakter subsidiar. gj q nnkupton se
kjo dispozit do t aplikohet vetm po qe se veprimet e
kryersit nuk do t mund t cilsoheshin sipas ndonjrs
prej atyre vepra, (vepra t posame). Pr kt arsye
bashkimi ideal mes ktyre veprave sht i prjashtuar.
Keqprdorimi i pozits zyrtare bn pjes n grupin e
veprave penale t drejta zyrtare.
Vepra penale ekziston kur personi zyrtar apo
personi prgjegjs, duke shfrytzuar pozitn e vet zyrtare

1539

apo autorizimet, me tejkalimin e kufijve t autorizimeve t

tij apo duke mos i kryer detyrat e veta zyrtare, prfiton
pr vete apo pr tjetrin ose organizatn e biznesit dobi
pasurore, (do t duhej t ishte fardo prfitimi) ose i
shkakton dm tjetrit.
Ktu bhet fjal pr keqprdorimet n detyr,
prkatsisht lidhur me detyrn; kryersi i ksaj vepre
penale, prmes veprimeve juridike n fushveprimin e tij
zyrtar, prdor autorizimet e tij
n mnyr t
kundrligjshme, prkatsisht kryersi i ksaj vepre penale
n mnyr t kundrligjshme shfrytzon mundsit reale
dhe juridike t lidhura me pozitn zyrtare, duke kryer
veprime t cilat, pr nga karakteri i tyre, nuk jan zyrtare,
por veprime t rndomta deliktore.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar n mnyr
alternative dhe vepra penale paraqitet n tri forma, q jan:
shfrytzimi i pozits zyrtare (shprdorim) apo
autorizimeve, tejkalimi i autorizimeve zyrtare dhe mos
prmbushja e detyrave zyrtare, (moskryerja e detyrimeve
zyrtare).
Shfrytzimi i detyrs zyrtare apo autorizimeve ekziston
kur personi zyrtar ndrmerr veprime t cilat formalisht
jan n kuadr t autorizimeve t tij, por ato jan t
kundrligjshme n aspektin material, ngase jan n
kundrshtim me interesat dhe detyrat e shrbimit. Me
veprimin e tij kryersi i l pas dore interesat dhe qllimet e
shrbimit dhe ato i zvendson me interesat e veta ose
interesat e ndonj personi tjetr. Ai detyrn dhe
autorizimin e tij e shfrytzon pr ti sjell vetes a tjetrit
dobi pasurore ose pr tu shkaktuar dm tjetrit.
Shembull tipik i keqprdorimit t ktill t detyrs
zyrtare sht keqprdorimet lidhur me t ashtuquajturat
autorizime diskrecionale, kur personi zyrtar, me rastin e
nxjerrjes s ndonj akti ose zgjidhjes s ndonj rasti sht i
autorizuar q, n mesin e shum zgjidhjeve, t zgjedh at
q sht m e arsyeshmja. Nse personi zyrtar n kt rast
nuk udhhiqet nga interesi i shrbimit, por vendimin e
bazon n ndonj interes t vetin apo interes t huaj, ai
keqprdor detyrn zyrtare, edhe pse vepron n kuadr t
detyrs zyrtare. P.sh., personi zyrtar ka lejuar q n
ngarkes t mjeteve t organizats punuese ti paguhen

1540

shpenzimet e pushimit udhheqsit t organizats tjetr

punuese, duke shprblyer at pr shrbimin q i ka kryer
atij ose rasti tjetr, kur personi zyrtar i ka besuar
prpilimin e elaboratit funksionarit t komuns jo pr at
q ai sht person profesionist pr hartimin e elaborateve
t tilla, por pr shkakun se ai m hert i kishte kryer
shrbime, por edhe pr ti imponuar atij kryerjen e
shrbimeve n t ardhmen.
Kjo form e veprs penale ekziston kur personi zyrtar
ndrmerr veprimin zyrtar nga fushveprimi i autorizimeve
t veta. Mirpo vepra ekziston edhe kur veprimi i
ndrmarr nuk ka karakterin e veprimeve zyrtare, por
sht ndrmarr me keqprdorimin e detyrs zyrtare, p.sh.,
kur prfaqsuesi diplomatik me vetur zyrtare ka nxjerr
jasht kufirit shtetasit e huaj .
Tejkalimi i autorizimeve zyrtare ekziston kur personi
zyrtar vepron jasht autorizimeve zyrtare
jasht
kompetencave t tij reale. Kryersi i veprs penale i
tejkalon kufijt e autorizimeve t veta zyrtare, ngase
ndrmerr veprime zyrtare t cilat jan n kompetenc t
nj personi tjetr zyrtar, (t nj instance m t lart a m t
ult) ose i prket nj shrbimit krejtsisht tjetr, (i
ashtuquajturi uzurpim). Vepra ekziston edhe kur personi
zyrtar vepron pa plqimin dhe pa lejen paraprake t
personit tjetr, e cila n
rastin konkret sht e
domosdoshme. Pr ekzistimin e ksaj forme t
keqprdorimit sht e domosdoshme t vrtetohen kufijt
e autorizimit t presonit zyrtar, n baz t dispozitave q
kan t bjn me kt shrbim. P.sh., zyrtari i punve t
brendshme ka falsifikuar autorizimin pr kontrollimin e
baness dhe n baz t ktij autorizimi ka kryer
kontrollin-bastisjen e baness; ose personi zyrtar e ka
plotsuar fletpagesn pr vete, ndonse at sht dashur
ta plotsoj nj person tjetr dhe n baz t ksaj ka
prfituar pagesn pr pun jasht orarit t puns etj.
Moskryerja e detyrs zyrtare ekziston kur personi
zyrtar nuk e kryen detyrn zyrtare, nuk ndrmerr veprimin
zyrtar q sht i detyruar ta ndrmarr ose kur kt
veprimi e bn ashtu q t mos mund t arrihet qllimi, i
cilin me ndrmarrjen e tij do t realizohej, (kryerja
formale ose lshimi material i detyrs zyrtare); personi

1541

zyrtar nuk e bn at q i prket kompetencave t tij e qe

sht i detyruar ta bj; ai refuzon ta kryej at q sht i
detyruar ta kryej apo zvarrit ndrmarrjen ose kryerjen e
ndonj detyrimi t tij zyrtar. Do t kishim t bnim me
raste t tilla, p.sh., kur personi zyrtar se nxjerr fare aktin,
t cilin sht i detyruar ta nxjerr; kur refuzon t vendos
pr ndonj shtje q i prket kompetencs s tij; kur
qytetarit nuk do tia jap certifikatn t ciln ai e krkon
etj. N raste t tilla personi zyrtar nuk e kryen detyrn e tij
as n kuptimin formal, as n kuptimin material. Vepra
penale ekziston edhe kur personi zyrtar formalisht e kryen
detyrn zyrtare, ndrmerr veprimin zyrtar, por, pr shkak
t mnyrs dhe kohs kur ndrmerret, ajo nuk mund t
prodhoj efektet e pritura; n kt situat ekziston
moskryerja materiale e detyrs zyrtare, p.sh., personi
zyrtar nxjerr me vones t madhe aktin e pritur zyrtar, i
cili m nuk mund t prodhoj efekt juridik .
Vepra sht kryer me vet shfrytzimin
(shprdorimin) apo tejkalimin detyrs apo autorizimit
zyrtar, prkatsisht mosndrmarrjen e veprimeve n
kuadr t detyrave apo autorizimeve zyrtare, (nse sht
ndrmarr me qllim t realizimit t kundrligjshm t
dobis pasurore ose pr ti shkaktuar dm nj personi
tjetr). Prfitimi i dobis pasurore apo shkaktimi i dmit
nuk jan kushte pr ekzistimin e inkriminimit. N rast t
realizimit t qllimit t kryersit, sht i mundur ekzistimi
i situatave t ndryshme me prfitimin e dobis pasurore
pr vete apo tjetrin, do t konsumohej vepra penale e
marrjes s ryshfetit, ushtrimi i ndikimit (ndrmjetsimi i
kundrligjshm) etj., si form e posame e veprave
penale; n raste t caktuara edhe bashkimi i ksaj vepre
penale me ndonj vepr tjetr nse nuk sht realizuar
prfitim pasuror dhe nuk sht shkaktuar dm, do t
ekzistoj forma themelore e ksaj vepre penale (par. 1).
Keqprdorimin te ky nen e prcakton veprimi i caktuar
dhe qllimi i caktuar. do keqprdorim nuk sht e thn
t jet patjetr vepr penale. N raste t caktuara ai mund
t ket vetm karakter t prgjegjsis disiplinore ose t
ndonj prgjegjsie tjetr .
Shprehja prfitim te kjo vepr penale prfshin vetm
prfitimin pasuror. (edhe pse, si u tha n hyrje t ktij

1542

komenti, do te duhej t ishte fardo dobie). Me realizimin

e dobis pasurore pr tjetrin nnkuptojm edhe dobin e
cila realizohet pr ndrmarrjen, institucionet apo organin
n t cilin personi zyrtar punon. Ndrkaq, kur kemi t
bjm me dmin q mund t shkaktohet, meqense ligji
nuk ka prdorur shprehjen vetm dm material por as
fardo dmi, ai mund t jet material si dhe t gjitha
format e dmit jo material, (cenimi i autoritetit, shkaktimi
i prarjes n familje, krijimi i problemeve n shrbim
etj.).
Vepra penale kryhet vetm me dashje direkte, e cila
prfshin edhe dijenin e kryersit se po e shfrytzon
pozitn e tij zyrtare, po i tejkalon kompetencat e tij ose
nuk po e kryen detyrn e tij, si dhe at se me kt ai po
prfiton dobi pasurore pr vete apo pr tjetrin ose po i
shkakton fardo dmi tjetrit.
Paragrafi 2.
Forma e cilsuar ( e rnd) e veprs penale ekziston
ather kur personi zyrtar, me keqprdorimin e detyrs
zyrtare apo autorizimit, i ka shkaktuar tjetrit dm n vler
prej 2500 apo, me shkelje t rnd t t drejtave t
personit tjetr, d.m.th., ktu sht prcaktuar vlera e dmit
material. Dmi jomaterial dhe shkelja e rnd e t drejtave
t nj personi tjetr vlersohet varsisht nga karakteri i t
mirave t dmtuara, vllimi i dmtimit dhe rndsia e
dmit pr t dmtuarin d.m.th., kjo sht shtje faktike
dhe varet nga rrethanat e rastit konkret.
Paragrafi 3.
Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 3 ekziston, po qe
se kryersi, me rastin veprs penale nga paragrafi 1, ka
realizuar prfitim pasuror q tejkalon 5000 .
Prkitazi me dnimin, ekziston nj dallim i madh mes
veprs penale t parashikuar nga paragrafi 2 dhe paragrafi
3, ngase, p.sh., nse kryersi me veprn penale sipas
paragrafit 2 i ka shkaktuar dm tjetrit deri n 5000, ai
mund dnohet vetm me 3 vjet burgim, kurse nse ka
realizuar dobi pasurore sipas paragrafit 3 t ktij neni n

1543

shum prej 5500 , ai mund t dnohet deri n 20 vjet

burgim. Me rastin e amandamentimit, sht i
domosdoshm harmonizimi i dnimet pr kto dy forma t
cilsuara t ksaj vepre penale .
Kryersit dhe pjesmarrsit e
veprs penale t
parashikuar nga neni 339.t KPK
Kryers i ksaj vepre mund t jet vetm personi zyrtar,
por sipas nenit 107 par. 2. t KPK, kur kemi t bjm me
veprat penale kundr detyrs zyrtare, statusin e personit
zyrtar e ka edhe personi prgjegjs. Kjo vepr penale sht
delictum propium. Cilsit e personit zyrtar jan elemente
t veprs penale dhe mund ta kryej vetm personi q ka
kto cilsi.Personat q nuk e kan cilsin e till mund t
prgjigjen si nxits apo si ndihms , n prputhje me kt
bashkkryers( neni 23 i KPK) i veprs penale nga neni
339 mund t jet vetm personat q kan cilsit e
personit zyrtar. Personi pa kt cilsi nuk mund t jet
bashkkryers por mund t jet shtyts ( neni 24) apo si
ndihms (neni 25) i kryersit t veprs penale nga neni
339 par. 1 t KPK. Pjesmarrsit e prmendur, (shtytsit
dhe nxitsit), prgjigjen penalisht pr shkak t kontributit
n dmtimin e t mirave t mbrojtura.
Forma e fajit.- Vepra penale mund t kryhet vetm me
dashje, madje vetm me dashje direkte, ngase pr
ekzistimin e veprs penale sht i nevojshm sigurimi pr
vete apo pr tjetrin i prfitimit material ose shkaktimi i
dmit nj personi tjetr, ka do t thot se do
keqprdorim i detyrs zyrtare nuk nnkupton edhe
konsumimin e ksaj vepre penale, (ajo mund t trheq
prgjegjsi disiplinore, por jo edhe prgjegjsi penale, pa u
vrtetuara dashja direket e t pandehurit pr t realizuar
ndonjrn nga alternativat q krkohen me ligj - prfitimin
ose dmin).
Raportet e ksaj vepre penale me veprat e tjera
Keqprdorimi i besimit, (neni 269 t KPK)
Dallimi esenciale mes ksaj vepre penale dhe veprs
penale t keqprdorimit t besimit (neni 269) qndron n
at se kryersi i veprs penale t parashikuar nga neni 269

1544

nuk ka cilsit e personit zyrtar apo personit prgjegjs,

ndrkaq, si u tha m lart, kto cilsi paraqesin elemente t
domosdoshme t veprs penale t parashikuar nga neni
339, edhe pse edhe te njra, edhe te vepra tjetr, kryersit
e tyre e keqprdorin besimin e dhn.
Veprimtaria e pandrgjegjshme ekonomike (neni 233)
Me kt vepr penale kryersi nuk realizon pr vete apo
pr tjetrin prfitim pasuror t kundrligjshme, por me
veprime t pandershme
i shkakton dm t
konsiderueshm organizats s biznesit a personit juridik
ku e ka cilsin e personit prgjegjs.
Keqprdorimi i autorizimeve n ekonomi (neni 236)
Te vepra penale e keqprdorimit t autorizimeve n
ekonomi, pr dallim nga vepra penale e parashikuar nga
neni 339,
kryersi nuk realizon dobi pasurore t
kundrligjshme as pr vete, as pr personin tjetr fizik, por
pr organizatn e biznesit ose personin juridik ku ai ka
cilsin e personit prgjegjs.
Lidhja e kontrats s dmshme ( neni 237)
Prshkrimi i pjess objektive t dispozicionit t veprs
penale t parashikuar nga neni 237 pothuajse prputhet me
veprn penale t parashikuar nga nei 339, me dallimin se,
pr nga natyra e vet, deliktin e parashikuar nga neni 237
prfaqsuesi i personit juridik nuk do t mund ta kryente,
nse nuk e ushtron detyrn, (nj nga format e kryerjes s
veprs penale t parashikuar nga neni 339). N pjesn
tjetr pothuajse nuk ka dallime. Pr shfrytzimin e detyrs
mund t bhet fjal kur kryersi lidh kontrat n mnyr t
kundrligjshme. N kryerjen e detyrs ai formalisht ngel
brenda kornizave t autorizimeve q ka prfaqsuesi pr
prfaqsimin e personit juridik, por, megjithat, ato
autorizime i keqprdor, sepse nuk vepron n prputhje me
nevojat dhe interesat e personit juridik t cilin e
prfaqson; nuk vepron sipas autorizimeve t marra apo i
tejkalon ato ndrmerr veprime prtej ktyre autorizimeve.
Veprimet e kryerjes te vepra penale e parashikuar nga neni
339 jan shum m t gjera dhe nuk limitohen vetm me
lidhje t kontrats s dmshme.
Dallimi mes ktyre veprave penale qndron edhe pr sa i
prket ans subjektive t tyre. Kryersi i veprs penale t
parashikuar nga neni 339, n raport me veprimin kryerjes,

1545

(shfrytzimin, tejkalimin), vepron me dashje (direkte ose

eventuale), ndonjher edhe me dashje speciale - dolus
specialis (prfitimi i dobis pasurore pr vete apo pr
tjetrin, shkaktimi i dmit nj personi tjetr ose dmtimi i
rnd i t drejtave t tjetrit - par. 1 dhe 2 t KPK). Kur
kemi t bjm me veprn penale t parashikuar nga neni
237, elementi subjektiv qndron n dijenin e kryersit se
po lidh kontrat t dmshme dhe me kt po i shkakton
dm personit juridik, (dolus directus) dhe e do shkaktimin
e dmit ose sht dakord pr shkaktimin e dmit (dolus
eventulis ).
Falsifikimi i dokumenteve zyrtare (neni 348)
Vepra penale e falsifikimit t dokumenteve zyrtare nuk
konsumohet me kryerje t veprs penale t parashikuar
nga neni 339. Ajo sht vepr penale e posame, prandaj
ekziston bashkimi mes t ktyre veprave penale.
Prvetsimi gjat ushtrimit t detyrs (neni 340)
Derisa veprn penale e parashikuar nga neni 339 par. 1, si
form e prgjithshme e keqprdorimit, e kryen personi
zyrtar, duke shfrytzuar pozitn e tij dhe autorizimin me
qllim t prfitimit t kundrligjshm t dobis pasurore
pr vete apo pr tjetrin, me veprn penale t parashikuar
nga neni 340, kryersi dobin e prfiton me prvetsimin e
kundrligjshm t parave, t letrave me vler apo t
sendeve t tjera t luajtshme, t cilat i jan besuar n pun.
Arktimi dhe pagesa e paligjshme ( neni 349)
Nuk ekziston vepra penale e parashikuar nga neni 349, por
vepra penale e parashikuar nga neni 339 par. 1 t KPK,
kur personi zyrtar, me qllim q vetes ose tjetrit ti sjell
dobi pasurore, arkton prej tjetrit dika q ai nuk sht i
detyruar t paguaj ose arkton m shum sesa ky person
sht i detyruar t paguaj.
Praktika gjyqsore

1546

Kur i akuzuari, me cilsi t asistentit t par t IOM-it, ishpjestarve t UK-s, prfitues t ndihmave t dhna nga
kjo organizat joqeveritare, n vend q atyre, sipas
marrveshjes q kishte me IOM-in, tu blente makina
bujqsore dhe kompjuter, u ka dhn para n dor,
ndrsa dokumentacionin e kishte prpiluar se kinse u
kishte bler makina bujqsore dhe kompjuter, i ka
tejkaluar kompetencat q i kishte, (ishte i autorizuar q pr
shumn prej 24.620 t blej makina bujqsore dhe
kompjuter), duke i konsumuar kshtu elementet e veprs
penale t shprdorimit t detyrs zyrtare, t parashikuar
nga neni 339, par. 3 t KPK, edhe pse n rastin konkret
nuk ishte dmtuar askush. IOM kishte publikuar shpalljen
pr ndihm pjestarve t UK-s, t cilt kishin aplikuar
dhe kishin prfituar ndihm; IOM-i kishte akorduar
24.620 pr blerjen e makinave bujqsore dhe
kompjuterve, por ato para drejtprsdrejti u ishin ndar
prfituesve n pjes barabarta.
(Gjykata Supreme e Kosovs, Ap.nr.81/09 dat
13.10.2010).
Kryerja e veprs penale me mos veprim, mosndrmarrje t
veprimeve q
ishte i detyruar ti ndrmarr personi zyrtar
I akuzuari ka konsumuar elementet e veprs penale t
shprdorimit (keqprdorimit) t detyrs zyrtare, duke mos
i ndrmarr veprimet e domosdoshme, t cilat ishte i
detyruar ti ndrmerrte, ashtu q, n cilsin e avokatit
publik t Komuns s Prizrenit, d.m.th., si person zyrtar,
q prfaqsonte komunn n lndn jashtkontestimore,
Nd-nr.229/03 pr kompensimin e toks s shpronsuar,
nuk e ka kundrshtuar propozimin e propozuesit SH. GJ.
Q, n emr t kompensimit t toks s shpronsuar, ti
jepen ngastrat kadastrave 8996/1 dhe 8997/1, edhe pse e
ka ditur s pr kto ngastra ishte duke u zhvilluar nj
kontest civil n t njjtn gjykat mbi padin e paditsit B.
M ., C-nr.444/2007, dat 20.6.2007, n t ciln ky e
prfaqsonte komunn dhe, pasi q ishte aprovuar
propozimi i propozuesit pr kompensim, fare nuk kishte
ushtruar mjetin juridik, duke i mundsuar kshtu

1547

propozuesit prfitim material, ndrsa paditsit i kishte

shkaktuar dm.
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut Prizren, P.nr.63/2009,
dat 29.7.2009).
Vetm fakti se vartsi i t akuzuarit , ( i akuzuari i dyt) ka
shprdor detyrn zyrtare, ngase si shef i skemave sociale
pran qendrs social , ka prpiluar lista me emra fiktiv t
prfituesve t ndihmave sociale dhe ato lista jan miratuar
nga shrbimi prkats i Ministris Pr Mirqenie Sociale,
ndrsa mjetet q jan paguar n emr t prfituesve
imagjinativ i ka trhequr vet dhe i ka shfrytzuar vet pr
nevojat e veta, nuk mund t thuhet se edhe drejtori ka
shprdorur detyrn zyrtare, ngase kjo vepr penale mund
t kryhet vetm me dashje edhe at direkte. Drejtori nuk
prgjigjet penalisht pr veprimet abuzive t vartsve t tij,
nse ai me ndonjrin nga veprimet alternative t ksaj
vepre penale nuk ka mundsuar abuzimet me detyrn,
ndrsa n rastin konkret nuk rezulton asnj veprim i t
akuzuarit t par (drejtorit) q do vihej n korrelacion me
veprimet abuzive e t akuzuarit t dyt.
(Aktgjykimi
i
Gjykats
Supreme
t
Kosovs
Pkl.nr.80/2011, dat 14.11.2011).
Kur i akuzuari si person prgjegjs, depoist pr
karburante pran kompanis KTRU Kosovatrans mjetet
e shitura nga derivatet e nafts n shum prej 7.929,16 ,
nuk i ka deponuar prmes kasabanks ,filiale n Gjilan ,
pr NTP Agropetroll por i ka shfrytzuar pr nevojat e
veta personale, ka konsumuar elemente e veprs penale
prvetsimi gjat ushtrimit t detyrs nga neni 340 par.3.
lidhur me par.1.t KPK e jo veprn penale shprdorimi i
detyrs zyrtare sipas nenit 339.par.3 lidhur me par.1. t
KPK, si gabimisht ka gjetur gjykata e shkalls s par.
Meqense ankes ndaj aktgjykimit t shkalls s
par,kishte ushtruar vetm i akuzuari, pr shkak t
vendimit pr dnimin , Gjykata Supreme, vetm e ka vn
n pah, kt shkelje n favor t akuzuarit, pa e ndryshuar
cilsimin juridik , pr shkak t kufizimit nga dispozitat
ligjore .
(Aktgjykimi i Gjykats Supreme t Kosovs Ap.nr.24/2007,
dat 25.09.2007).

1548

Elementet esenciale t veprs penale

Q kryersi i veprs penale t parashikuar nga neni 337
par. 1 t LPKr (Ligjit Penal t Kroacis) t mund ta
keqprdor pozitn dhe autorizimin e tij, (pavarsisht se
pr ciln form t veprs penale bhet fjal), ai, si person
prgjegjs, duhet t ket autorizime, t cilat, konform nenit
337 par.1, i keqprdor. Ai duhet formalisht t qndroj
brenda kufijve t caktuar t autorizimeve pr funksionin e
tij. Mirpo, edhe aty ku tejkalohen kufijt, ky tejkalim
mund t ndodh vetm n suaza t veprimit ligjor. Pr
ekzistimin e nj keqprdorimi t till duhen vrtetuar
kufijt e autorizimeve t personit prgjegjs, ndrsa kur
bhet fjal pr shfrytzimin e autorizimeve, (si form e
posame e keqprdorimit, pr t ciln edhe ngarkohet i
akuzuari), duhet gjithashtu t vrtetohen autorizimet e
personit prgjegjs n mnyr q t mund t konstatohet
nse kryersi i veprs penale, n kryerjen e detyrave
zyrtare, ka abuzuar me autorizimet q i ka si person
prgjegjs apo bhet fjal pr veprimin e tij q nuk ka
fare lidhje me pushtetin dhe autorizimet q ka personi
zyrtar, n kuptim t konsumimit t veprs penale t
parashikuar nga neni 337 t LPK.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.862/99, dat.
17.12.2002).
Personi zyrtar apo personi prgjegjs dhe vrtetimi i
mass s dobis pasurore
Veprn penale e keqprdorimit t detyrs zyrtare dhe
autorizimeve t parashikuar nga neni 337 t LPKr, mund
ta kryej edhe zyrtari q ka statusin e praktikantit n
ndonj institucion, nse veprimet q i prkasin
fushveprimit t ktij institucioni, me autorizimi t
udhheqsit, faktikisht i kryen ai, si referent i pavarur.
Te caktimi i mass s dobis pasurore, e cila sht
prfituar me vepr penale, duhet zbritur vetm ato t
dhna t cilat kryersi i ka pasur me rastin e kryerjes s

1549

veprs penale , t cilat sipas karakterit t vet nuk bien n

kuadr t veprimeve t veprs s kryer penale .
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr.276/63 , dat 5 mars
1963).
Elementet e veprs penale, si rrethana rnduese
Nse prfitimi material sht element esencial i veprs
penale t keqprdorimit t detyrs zyrtare dhe autorizimit
t parashikuar nga neni 337 par. 1 dhe 2 t LPKr (Ligjit
Penal t Kroacis), ather kjo rrethan nuk mundet q,
n kuptim t nenit 56.t LPKr, n procedurn e matjes s
dnimit, kryersit t veprs penale ti merret edhe si
rrethan rnduese ."
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.nr.249/76, dat 8
qershor 1976).
Tejkalimi i akuzs
sht tejkaluar akuza kur gjykata t akuzuarin e ka
shpallur fajtor pr veprn penale t mashtrimit t
parashikuar nga neni 224 .par. 4 t LPKr, edhe pse ai ishte
akuzuar pr veprn penale t keqprdorimit t detyrs
zyrtare dhe autorizimit t parashikuar nga neni 337 .par. 3
t LPKr dhe t shtytjes dhe ndihms pr at vepr penale
dhe veprn penale t falsifikimit t dokumenteve zyrtare t
parashikuar nga neni 312 t LPKr, ndrsa prokurori
publik n shqyrtimin kryesor nuk e ka ndryshuar akuzn,
gj q tregon se gjykata n rastin konkret ka marr rolin e
prokurorit, duke ndryshuar prshkrimin faktik, edhe pse
ai, n kuptim t nenit 350 par. 1 t LPKr,, n mnyr
rigoroze sht i lidhur me prshkrimin faktik t veprs.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.nr.280/97, dat 20
dhjetor 2000).
Dhnia e mallit n pritje (veresie)
I akuzuari, n cilsin e udhheqsit t puntorve, n
dyqanin e kpucve u ka shitur kpuc veresie personave
t caktuar dhe pr kt sht shpallur fajtor pr veprn
penale t shprdorimit t detyrs zyrtare t parashikuar

1550

nga neni 337 par. 1 t LPKr, me rast gjykata e shkalls

s par ka konstatuar se dhnia e mallit n pritje (veresie),
personave t tjer u ka mundsuar prfitim t dobis jo
materiale, ngase ata kan bler mallin me kredi, por nuk
kan paguar kamat. Sipas konkludimit t gjykats s
shkalls s par, ata kan qen blers t favorizuar.
Nj qndrim i till i gjykats s shkalls s par nuk sht
i drejt, sepse vetm dhnia e mallit n pritje (veresie) nuk
do t thot se sht keqprdorur detyra zyrtare, pasi q
lejohet edhe shitja e mallit veresie (edhe pse kjo rrethan
nuk sht sqaruar): Po ashtu, nse blersit e favorizuar
nuk paguajn kamat pr mallin e bler me kredi, ather
nuk bhet fjal pr mundsimin e prfitimit t dobis jo
pasurore, si gabimisht ka konstatuar gjykata e shkalls s
par, por pikrisht pr prfitim t dobis pasurore .
(Gjykata Supreme e Kroacis. Ap.nr.267/64, dat 11 prill
1964).
Puntori i banks, i cili bn llogaritjen dhe pagesn e
kamats dhe personi (kursimtari), t cilit ai menjher pas
lidhjes s kontrats pr depozitimin e kursimeve, i paguan
pjesn e kamats mbi kursimet e depozituara, kryen
veprn penale t keqprdorimit t detyrs zyrtare dhe
autorizimeve t parashikuar nga neni 226 par. 1 t LP t
Republiks Socialiste t Bosnj-Hercegovins, si kryers,
ndrsa kursimtari, si ndihms.
(Vendimi i GJS t Bosnj-Hercegovins, Ap.nr.11/89, dat
7.2.1990).
I pandehuri, si roje, ka shfrytzuar pozitn e tij zyrtare pr
ti siguruar tjetrit dobi pasuror, kur nga i dnuari, i cili
ndodhet n mbajtje t mass s sigurimit mjekimit t
detyrueshm t narkomanve, ka marr dy or dhe para
dhe, pasi q ort i ka shitur, me parat e fituara ka bler
medikamente, t cilat nuk sht e lejuar t futen n
institucion dhe ia ka dhn ato t gjykuarit.
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut Beograd, Ap.nr.1213/99,
dat 29.9.1999).

1551

Kur i pandehuri, si drejtor i Entit, ka ndrruar t dmtuarin

nga pozita e drejtorit t shrbimit dhe n kontestin e puns
para gjykats ai vendim anulohet si i paligjshm, kjo ende
nuk nnkupton se ka ekzistuar qllimi q i pandehuri, me
tejkalimin e kompetencave e t autorizimeve t tij, ti
shkaktoj dm nj personi tjetr.
(Aktvendimi i Gjykats s Qarkut Beograd, Ap.nr.1162/99,
dat 30.6.2000).
I akuzuari, si mjek, ka shfrytzuar pozitn e tij zyrtare dhe
i ka tejkaluar kufijt e autorizimeve t veta zyrtare, duke u
siguruar kshtu punonjsve prfitim material, ashtu q u
ka lshuar shenja pr pengesn e prkohshme, ndonse n
shtpin e tij t shndetit nuk kishin karton shndetsore
dhe as q ishin evidencuar n regjistrin ditor si pacient.
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut Beograd, Ap.nr.1511/95,
dat 27.11.1995).
Q vepra penale e keqprdorimit t detyrs zyrtare e
parashikuar nga neni 215 i LPKr t mund t cilsohet sipas
par. 3, 4 ose 5, duhet realizuar dobia pasurore e
kundrligjshme, ngase vetm ather vepra penale, n
formn e saj t cilsuar, quhet e prfunduar. Kur nj
prfitim i till nuk sht realizuar, nuk bhet fjal pr
tentativn e veprs penale t keqprdorimit t detyrs
zyrtare apo autorizimit t parashikuar nga neni 215 par.
3,4 ose 5 t LPKr, por pr veprn penale t parashikuar
nga neni 215 par. 1 t LPKR, si e prfunduar).
(Gjykata Supreme e Kroacis, IV.Ap.6/94, dat
22.2.1994).
Kur polici, si person zyrtar i Punve t Brendshme, duke
shfrytzuar pozitn e tij zyrtare, me qllim q t prfitoj
dobi pasurore t kundrligjshme pr vete, merr nga shitsi
i cigareve n rrug nj sasi cigaresh, duke ia tregua kartn
zyrtare t identitetit dhe si dshmi pr marrjen e cigareve i
jep nj vrtetim pa vul dhe numr protokolli dhe ato
cigare i mban pr vete, ai ka kryer veprn penale t
keqprdorimit t detyrs zyrtare, t parashikuar nga neni
242 par. 1 t LPS (Ligjit Penal i Serbis).

1552

(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut Beograd, Ap.nr.1398/95,

dat 20.10.1995).
Kur i akuzuari, me rastin e kryerjes s veprs penale t
keqprdorimit t detyrs zyrtare t parashikuar nga neni
242 par. 3 t LPS, i survejuar nga policia, pranon parat t
cilat m par i kishte krkuar pa baz, t cilat i merren
menjher nga policia, ather nuk bhet fjal pr veprn e
prfunduar penale, por pr veprn e tentuar t
keqprdorimit t detyrs zyrtare t parashikuar nga neni
242 par. 3, lidhur me nenin 19 t LPJ.
(Gjykata Supreme e Serbis, Kzp.4/82).
Vepra penale e keqprdorimit t detyrs zyrtare dhe
autorizimit dhe vepra
penale e rndsis s vogl
N nj vendim Gjykata Supreme t Kroacis thuhet:
Nuk ka vend pr zbatimin e nenit 28 t LPKr, (ky nen bn
fjal pr prjashtimin e kundrligjshmris pr shkak t
pasojs s parndsishme), kur sht vrtetuar se drejtori i
nj ndrmarrjeje, me vetiniciativ dhe pa leje paraprake e
n kundrshtim me statutin e ndrmarrjes, i ka dhn
dhurat nj ndrmarrjeje tjetr n vler prej 10.000 dinar
t rij, edhe pse at e ka br me qllim t zgjerimit t
marrdhnieve afariste t ndrmarrjes s tij me ndrmarrje
t tjera, pr faktin se, n kushtet e reformave shoqrore t
organizatave punuese, pr prosperitetin e vet ato mund t
luftojn vetm me mjete t lejuara ligjore dhe assesi me
dhnien e dhuratave n vlern q nuk mund t
konsiderohet e parndsishme. Dhuratat e theksuara
shkojn n dobi t ndrmarrjes tjetr e n dm t
ndrmarrjes s par dhe kolektivit t saj dhe kto n vlern
q nuk mund t konsiderohet se paraqet dm t
paprfillshm. N ann tjetr, futja e praktikave t tilla do
t nnkuptonte prkrahjen e konkurrencs jo lojale mes
ndrmarrjeve, gj q do t ndikonte negativisht n raportet
e mira t ndrmarrjeve t tilla dhe, s fundi, kjo do t ishte
rrethan e prshtatshme pr prhapjen e korrupsionit n
afarizmin e ndrmarrjeve ekonomike, gj q do t ishte n

1553

kundrshtim me qllimet e reformave shoqrore dhe

ekonomike
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr.802/67, dat 7
shtator 1967).
Bashkim i ksaj vepre penale me veprn penale t marrjes
s ryshfetit ( neni 343 KPK)
I pandehuri, si ndihmsdrejtor i ndrmarrjes,
ka
konsumuar veprn penale t keqprdorimit t detyrs
zyrtare dhe autorizimeve t parashikuar nga neni 226 par.
4 , n bashkim me veprn penale t dhnies s mitos t
parashikuar nga neni 231 par.1 t t LP t RSBH (Ligjit
Penal t Republiks Socialiste t Bosnj-Hercegovins),
nse me qllim t korruptimit t bashkpandehurit
profesor fakultet, ka keqprdorur detyrn e tij dhe,
nprmjet ndrmarrjes, ka siguruar dhe ka paguar me para
t ndrmarrjes sasi t caktuar t materialit ndrtimor pr
t bashkpandehurin, ndrsa ky i jep not kaluese n
provim.
(Vendimi i Gjykats Supreme t Bosnj-Hercegovins,
Ap.nr.11/89, dat 7.2.1990).
Ekziston bashkim i veprs penale t pranimit t ryshfetit ,
t parashikuar nga neni 347 t LPKr, me veprn penale t
keqprdorimit t detyrs zyrtare dhe autorizimeve t
parashikuar nga neni 337, nse veprimi t cilin e ka kryer
zyrtari lidhur me pranimin e mitos, ka edhe elemente t
veprs penale t keqprdorimit t detyrs zyrtare. N rastin
konkret, i pandehuri, si personi q prkujdesej pr
mbylljen e dyerve n dhomn e hetimeve, ka marr ryshfet
n mnyr q, n kundrshtim me dispozitat e Rregullores
pr rendin shtpiak, tu drgoj letra fshehurazi
familjarve t t paraburgosurve, t cilve pastaj ua sillte
letrat e familjarve; duke bartur kshtu postn, ai ka
konsumuar, prpos elementeve t veprs penale t marrjes
s ryshfetit, edhe elementet e veprs penale t
keqprdorimit t detyrs zyrtare t parashikuar nga neni
337 par.1.t LPKr.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr 2272/55) .

1554

Kur shitsi n dyqanin me mall industrial, i cili pranon

eqe konsumuese dhe ato i zvendson me para n dor,
ka krkuar apo ka marr provizion nga konsumatort, si
shprblim pr shrbimin q atyre u ka br, duke ua
zvendsuar eqet konsumuese me para n dor, veprimet
e tij duhen cilsuar juridikisht vetm si vepr penale e
marrjes s mitos t parashikuar nga neni 347 t LPKr. N
rastin konkret, nuk mund t aplikohet neni 337 par. 1 t
LPKr dhe as bashkimi real mes veprs penale t marrjes
s mitos t parashikuar nga neni 347 dhe veprs penale t
keqprdorimit t detyrs zyrtare dhe autorizimit t
parashikuar nga neni 337 par. 3 t LPKr, ngase kryersi,
pr nj veprim q ishte i autorizuar ta ndrmerrte (ai kishte
autorizim q eqet konsumuese t konsumatorve tua
zvendsonte me para n dor), konsumatorve u ka marr
provizion, edhe pse nuk kishte t drejt tua krkonte apo
tua merrte at.
(Qndrim juridik i Degs Penale t GJSKr, dat 7nntor
1964).
Nse personi zyrtar ka kryer vetm veprime t tilla q
paraqesin marrje t ryshfetit n kuptim t nenit 347 t
LPKr, ather kto veprime, konform parimit t
specialitetit, mund t kualifikohen vetm si vepr penale e
marrjes s ryshfetit t parashikuar nga neni 347 par.1 t
LPKr dhe jo si vepr penale e keqprdorimit t detyrs
zyrtare t parashikuar nga neni 337 par.3 t LPKr.
Mirpo, nse personi zyrtar q ka marr ryshfet n kuptim
t nenit 347 par.1 t LPKr, ka ndrmarr edhe veprime t
caktuara, q paraqesin keqprdorim t detyrs zyrtare dhe
autorizimeve dhe me kt i ka sjell nj tjetri prfitim
pasuror, ai, n kt situat, i ka konsumuar elementet e
veprs penale t marrjes s ryshfetit t parashikuar nga
neni 347, n bashkim real me veprn penale t
keqprdorimit t detyrs zyrtare dhe autorizimeve t
parashikuar nga neni 337 par.3 t LPKr.
(Gjykata Supreme e Jugosllavis, Ap.nr.92/65, dat.29
qershor 1966).
Kur kryersi i veprs penale i marrjes s ryshfetit t
parashikuar nga neni 347 t LPKr ka ndrmarr edhe

1555

veprime t tilla q paraqesin keqprdorim t detyrs

zyrtare dhe autorizimeve t parashikuar nga neni 337
par.3, ka konsumuar veprn penale t marrjes s ryshfetit
t parashikuar nga neni 347, n bashkim me veprn
penale t keqprdorimit t detyrs zyrtare t parashikuar
nga neni 337 t LPKr. N rastin konkret i akuzuari, si
puntor i nj pike doganore, ka marr ryshfet nga persona
t caktuar pr tiu mundsuar atyre q t mos e paguajn
dogann e detyruar pr mallin e importuar, me kt
veprim ai ka marr ryshfet pr vete, ndrsa, duke
keqprdorur detyrn zyrtare dhe autorizimin, (duke i liruar
ata nga pagesa e dogans s detyruar), atyre u ka siguruar
prfitim material, kshtu q ka konsumuar dy vepra
penale.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-454/69, dat 2 korrik
1969).
Nuk bahet fjal pr veprn penale t keqprdorimit t
detyrs zyrtare dhe autorizimeve, por pr veprn penale t
marrjes s ryshfetit, kur nga prshkrimi faktik i veprs
penale rezulton se i akuzuari, si person prgjegjs, pasi ka
kontraktuar pun me nj ndrmarrje t huaj, ka marr pr
vete provizion nga pronari i ndrmarrjes s huaj,
domethn ka marr dhurat n mnyr q, n kuadr t
autorizimeve t tj, t ndrmarr veprimin t cilin ka qen i
detyruar ta ndrmerrte edhe pa dhurat. Kjo paraqet
substrat faktik t t ashtuquajturit korruptim pasiv, si
form e posame, kundr detyrs zyrtare marrje t
ryshfetit, prandaj ky rast, me aplikimin e drejt t ligjit,
duhet cilsuar me at dispozit t posame.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-385/87, dat 11 prill
1989).
Bashkimi me veprn penale t vjedhjes (neni 216 e LPKr)
sht kryer vepra penale e vjedhjes e parashikuar nga
neni 216 .par.1 t LPKr, n bashkim me veprn penale t
keqprdorimit t detyrs zyrtare t parashikuar nga neni
337.par.3 t LPKr, kur i akuzuari, si shofer i ndrmarrjes
pr transportin e mallrave dhe njerzve, u ka vjedhur
kolegve t tij 69 eqe t ngarkuar, pastaj, n marrveshje

1556

me shitsit e pompave t benzins, ka hedhur n automobil

sasi ma t vogl karburanti nga ajo q sht pasqyruar n
fatura t cilat i ka paguar me ato ee e pastaj, ndryshimin
mes mimit real t paguar pr karburant dhe mimit t
pasqyruar n fatura, e ka nda me shitsit e pikave t
karburantit.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.nr.531/89, dat 10
prill 1991).
Bashkimi me veprn penale t mashtrimit (neni 216 e
LPKr)
Kur i akuzuari, n vendin e puns t prerjes s materialit,
n organizatn punuese, n baz t urdhrit t puns e n
kuadr t orarit t puns apo n koh t lir, pr nevoja
personale dhe me mjete t organizats punuese, ka
prpunuar 100 cop profile llamarine, por edhe profile t
tjera, t cilat nuk i ka dorzuar pr kontroll, ka siguruar
fletshoqrimin dhe pagesn, por, pas prpunimit t tyre, i
ka vn n kontenier mbeturinash dhe, pas nxjerrjes s
kontenierve nga organizata punuese, i ka prvetsuar pr
vete,
duke konsumuar kshtu veprn penale t
keqprdorimit t detyrs zyrtare dhe autorizimeve t
parashikuar nga neni 337 par.3 t LPKr, ngase i ka
tejkaluar kufijt e autorizimit sipas urdhrit t puns e jo
t veprs penale t mashtrimit t parashikuarnga neni 224
t LPKr , si gabimisht ka gjetur gjykata e shkalls s
par.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.nr.163/88, dat 9
shkurt 1989).
Vepra penale e keqprdorimit t detyrs zyrtare dhe
autorizimit sht e natyrs subsudiare, ka do t thot se
ajo ekziston vetm ather kur nuk ekzistojn elementet e
ndonj vepre tjetre penale. N rastin konkret, pa mdyshje
jan konsumuar elementet e veprs penale t mashtrimit
n detyr, ngase e akuzuara, si person prgjegjs, gjat
kryerjen e detyrs, me qllim q ti sjell vetes dobi
pasurore t kundrligjshme, duke dorzuar llogari t
rreme, e ka sjell n lajthim personin e autorizuar, duke
shtyr q t ndrmarr nj veprim t paligjshm.

1557

(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.nr-268/92,dat 28

shtator 1992).
Bashkimi me veprn penale t falsifikimit t dokumentit
zyrtar (348)
Si form e posame e keqprdorimit detyrs zyrtare, kjo
vepr penale nuk mund t jet n bashkim ideal me veprn
penale t falsifikimit t dokumentit zyrtar t parashikuar
nga neni 339 t ktij Kodi. Bashkim real mes ktyre
veprave penale sht i mundshm. Kjo veanrisht ndodh
kur keqprdorimi i detyrs zyrtare (shprdorimi) fshihet
(kamuflohet) me falsifikim t dokumentit, librit ose
regjistrit zyrtar.
Prkitazi me bashkimin me ktyre veprave penale,
Gjykata Supreme e Kroacis n nj vendim ka konstatuar:
Kur sht vrtetuar se e akuzuara, si npunse e
administrats policore pr pun administrative dhe pr t
huaj, katr t huajve ua ka vazhduar pa autorizim
qndrimin n Republikn e Kroacis ashtu q dyve u ka
dhn aktvendime n t cilat i ka falsifikuar nnshkrimet e
kryeshefes se sektorit, ndrsa dy t tjerve u ka vn viza
n pasaport, duke falsifikuar nnshkrimin e referentes
dhe pr kt shrbim nga dy t huaj ka marr para, ajo, me
tejkalimin e autorizimeve t veta, ka kryer veprn penale
t keqprdorimit t detyrs zyrtare dhe autorizimeve t
parashikuar nga neni 337 par.1, prkatsisht nenit 337 par.
3 t LPKr. Veprn penale konkrete (keqprdorimin e
detyrs zyrtare dhe autorizimit) e akuzuara nuk do t mund
ta kryente n mnyr tjetr, prve duke i falsifikuar
nnshkrimet e personave t autorizuar n aktvendime,
prkatsisht n viza, gj q nnkupton se, pa kto veprime
(falsifikim t nnshkrimeve) , keqprdorimi konkret fare
nuk do t ishte i mundur dhe nuk do t ekzistonte. Pr
kt arsye, falsifikimi i dokumentit zyrtar parashikuar nga
neni 311 t LPKr, nuk mund t ndahet si vepr penale e
veant, edhe pse me kto veprime njkohsisht sht
rrezikuar edhe objekti tjetr i mbrojtur.
(Gjykata e Zhupanis n Bjellovar, Ap.nr.398/2001, dat
21.2.2002).

1558

Prkufizimi i ksaj vepre penale me veprat penale kundr

ekonomis (keqprdorimin e autorizimeve n ekonomi,
kapitulli XXII i KPK)
Lidhur me kt shtje Gjykata Supreme Kroate
shprehet: T akuzuarit, si persona prgjegjs t
ndrmarrjes s tyre, kan lidhur kontrat fiktive pr
montimin e t ashtuquajturave fole rrshqitse n botn
e jashtme dhe kinse pr kto shrbim ndrmarrjes s tyre
kooperuese i kan paguar nj shum t caktuar parash.
T akuzuarit n kt mnyr kan realizuar prfitim
pasuror pr organizatn tjetr punuese e jo personalisht
pr vete apo ndonj personi fizik. Andaj qndrimi i
gjykats s shkalls s par se kemi te bjm me
keqprdorimin e detyrs zyrtare dhe autorizimeve t
parashikuar nga neni 337 par. 4 t LPKr sht i gabuar, n
situatn e paraqitur bhet fjal pr veprn penale t
keqprdorimit t autorizimeve n ekonomi t parashikuar
nga neni 292 par. 2. t LPKr. Vepra penale e
keqprdorimit t autorizimeve n ekonomi e parashikuar
nga neni 292 kryhet me qllim t realizimit t dobis s
kundrligjshme pasurore pr personin e vet juridik apo nj
person tjetr juridik, ndrsa keqprdorimi i detyrs zyrtare
dhe autorizimeve parashikuar nga neni 337 par. 4 kryhet
me qllim t prfitimit t dobis pasurore pr vete apo
pr nj person tjetr fizik. Ky segment subjektiv (personi
fizik) prbn dallimin esencial mes ktyre dy veprave
penale.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.nr-2117/73,dat 16
maj 1974).
Mirpo, kur kemi t bjm me Kodin Penal t Kosovs, ky
rast nga praktika e Gjykats Supreme t Kroacis nuk do
t mund t aplikohej leht, pr faktin se neni 339 par. 1 i
KPK ka prdorur edhe shprehjen ose pr organizatn e
biznesit pr t mos krijuar huti se cila dispozit do t
duhej aplikuar; kjo shprehje fare nuk sht dashur t gjente
vend ktu, gj q u sqarua edhe n fillim t komentit t
ksaj dispozite.

1559

Prkufizimi mes veprs penale t parashikuar nga neni

339 dhe veprs penale t prvetsimit gjat ushtrimit t
detyrs t parashikuar nga neni 340 t KPK .
I akuzuari, si zyrtar i posts, nga letrat rekomande t
cilat nuk ishin shnuar si letra me vler, kishte nxjerr
para, ndrsa shuma e parave t prvetsuara ishte
1000.000 dinar. Gjykata e shkalls s par veprimet e
ktilla i ka cilsuar juridikisht si vepr penale t
shprdorimit, t parashikuar nga neni 345 t LPKr.
Gjykata e shkalls s dyt qndrimin juridik t gjykats s
shkalls s par e kishte vlersuar t gabuar dhe veprn
penale e kishte cilsuar si shprdorim t detyrs zyrtare t
parashikuar nga neni 337 par. 3 t LPKr, me kt
arsyetim: I akuzuari, duke keqprdorur detyrn e vet
zyrtare dhe autorizimin, kishte prvetsuar dobi pasurore
pr vete, pra ai nuk e ka kryer veprn penale t
shprdorimit, ngase n rastin konkret paraja e vn n zarf
nuk i ishte besuar posts, aq m pak t akuzuarit, si zyrtar
i posts. Posta shmang do prgjegjsi pr prmbajtjen e
letrs, (prve kur sht theksuar se fjala sht pr letr me
vler dhe konform me vlern sht paguar taksa postare).
Nga kjo del se vnia e parave n zarf nuk nnkupton besim
t parave t tilla posts e pr kt as zyrtari i posts nuk
sht n situat tjetr n raport me t, prandaj paraja e
vn n zarf nuk i sht besuar, gj q paraqet element
esencial t veprs penale t shprdorimit t parashikuar
nga neni 345 i LPKr.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-64/64, dat 14 prill
1964).
Edhe pse me nenin 340 t KPK kjo vepr penale sht
emrtuar si vepr penale e prvetsimit gjat ushtrimit t
detyrs, prshkrimi ligjor i saj sht e njjt me veprn
penale t shprdorimit t parashikuar n LPKr dhe ky
prshkrim ligjor ka qen i njjt edhe n ish-Ligjin Penal
t Kosovs, por emrtimi ishte shprdorim dhe kjo vepr
penale kshtu do duhej emrtuar edhe tani, ngase kemi t
bjm pikrisht me shprdorim, pavarsisht se si sht
emrtuar tani kjo vepr penale.

1560

Prvetsimi gjat ushtrimit t detyrs

Neni 340
(1) Personi zyrtar q prvetson para, letra me vler
ose pasuri tjetr t luajtshme q i sht besuar personit
n baz t detyrs s tij ose pozits brenda nj organi
publik ose personi juridik me qllim t prfitimit t
kundrligjshm t dobis pasurore pr vete ose pr
personin tjetr, dnohet me burgim prej gjasht
muajve deri n pes vjet.
(2) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me dobi pasurore q e tejkalon shumn prej
2.500 euro, kryersi dnohet me dnim me burgim prej
nj deri n pes vjet.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me dobi pasurore q e tejkalon shumn prej
5000 euro, kryersi dnohet me dnim me burgim prej
nj deri n dhjet vjet.
Sipas definicionit ligjor, prvetsimi n detyr
(shprdorimi) paraqet prvetsim t parave, letrave me
vler apo sende t tjera t luajtshme nga ana e personit t
cilit i jan besuar ato n baz t detyrs ose brenda nj
organi publik, me qllim t prfitimit t dobis pasurore t
kundrligjshme pr vete apo pr tjetrin. Kjo vepr penale
sht e ngjashme me veprn penale t shprdorimit dhe
pr kt arsye shpesh quhet shprdorim n detyr dhe
trajtohet si vepr penale kundr pasuris, (n disa
legjislacione, p.sh., n at slloven kjo edhe sht
klasifikuar n grupin e veprave penale kundr pasuris).
Kjo pr faktin se objekt i ksaj vepre penale, prve
detyrs zyrtare, prkatsisht kryerjes me nder t puns
zyrtare, sht edhe pasuria. Megjithat, shprdorimi n
detyr, pr nga natyra e vet, sht vepr penale kundr
detyrs zyrtare,
sepse esenca e saj qndron n
shfrytzimin e pozits q nj person i caktuar ka n detyr
pr prvetsimin e sendeve t theksuara. Kryersi sht i
autorizuar q t disponoj sende t tilla, t punoj me to,

1561

q ato ti jap pr shfrytzim etj. T gjitha kto autorizime

jan t lidhura me pozicionin q ai ka n organin publik.
Prandaj, kryers i ksaj vepre penale (shprdorimit n
detyr) sht personi t cilit nj send i caktuar i sht
besuar n detyr n organin publik, ndrsa te shprdorimi
(neni 257 t KPK) sendet e theksuara t luajtshme mund
ti prvetsoj do person, (pra, jo vetm personi zyrtar),
t cilit i jan besuar sendet e tilla, ku edhe qndron
dallimi mes ktyre dy veprave penale.
Paragrafi 1.
Sipas paragrafit 1, forma themelore e veprs qndron
n prvetsimin e parave, letrave me vler dhe sendeve t
tjera t luajtshme, t cilat kryersit i jan besuar n detyr
a n pozit n kuadr t organin publik, me qllim q
ashtu ti sjell vetes apo dikujt tjetr prfitim pasuror.
Veprimi i kryerjes s veprs sht prcaktuar si
prvetsim i sendeve t theksuara. Shprehja prvetsim
nnkupton sjelljen e kryersit ndaj sendit sikurse ai t
ishte pron e tij. Prvetsimi mund t shfaqet n mnyra
t ndryshme, si: shpenzim, shitje, dhurim etj.
Objekt i veprs penale prvetsimit, mund t jen
parat, letrat me vler dhe sendet e tjera t luajtshme, t
cilat kryersit t veprs penale i jan besuar n pun te
organi publik. Kjo njkohsisht paraqet edhe element
themelor t ksaj vepre penale, i cili e veon at nga vepra
penale e vjedhjes. Me besim t sendeve konsiderohet
besimi i sendeve q jan n funksion t kryerjes s nj
detyre t caktuar, t cilat jan t lidhura pr kryerjen e
detyrave t caktuara n pun e q jan t lidhura
funksionalisht me kryerjen e obligimeve zyrtare.
Bhet fjal pr nj raport t till n t cilin ai person,
n kuadr t autorizimeve zyrtare, ka t drejta t caktuara
ndaj atyre sendeve, nj shkall pavarsie n disponimin e
tyre n kuptimin se mund ti jap ato n shfrytzim, pr t
punuar me to etj. Nj raport i till nuk ekziston, nse nj
send sht i qasshm pr ndonj person pr kryerjen e
detyrs zyrtare ose nse autorizimet e tj n raport me t
jan dytsore. Pr kt arsye kt vepr penale nuk e
kryen korrieri apo letrshprndarsi n nj institucion t

1562

Kosovs, i cili prvetson paran t ciln e drgon n

post apo roja e nats, e cila nga depoja, derisa ruan
objektin, natn merr ndonj send apo postieri, i cili hap
paketn dhe merr ndonj send. Prvetsimi n detyr
(shprdorimi) do t ekzistonte, nse prvetsimin i
sendeve t theksuara me lart do ta bnte zyrtari i posts, i
cili prgatit drgesat, magazinieri, arktari, tregtari q shet
mallin, arktari i Kshillit shtpiak, personi i autorizuar
pr shprndarjen e sendeve n organizatat e ndryshme
humanitare, shoqata etj. Ai mund t jet edhe personi t
cilit sendet nuk i jan besuar drejtprsdrejti pr
administrim, n dispozicion dhe n shrbim, nse n baz
t funksionit apo autorizimit a kompetencave t tij i
prket edhe disponimi i ktyre sendeve. N kuptimin e
theksuar m sipr, nuk do t bhet fjal pr prvetsim
(shprdorim) kur, p.sh., personi prvetson para q jan n
institucionin e tij, shoqrin sportive t tij etj., p.sh.,
mbledh nga kolegt e tij puntor para pr t bler pr ta
ndonj send, gardrob, zarzavate etj, (praktika t
mhershme gjyqsore kto n ish-Jugosllavi,q her pa
her trajtoheshin si prvetsim -shprdorim ). Ky qndrim
bazohet n faktin se n kso rastesh nuk bhet fjal pr
sende t besuara, ngase funksioni n t cilin vihet nj
person ka t bj me pozicionin e nj raporti fizik me
sendin e caktuar (ruajtje, bartje etj.) pa asnj autorizimi,
nuk ka at cilsi t raportit t sendit t besuar q e
thekson ligji n prshkrimin e figurs s veprs penale nga
t cilat rezultojn t drejta dhe autorizime t caktuara, si
jan: shfrytzimi, dhnia n prdorim, n pun etj. N t
gjitha kto raste nuk bhet fjal pr veprn penale t
prvetsimit n detyr shprdorimit, por pr veprn
penale t vjedhjes, (edhe pse prkitazi me kt as n
praktik, as n teori nuk ka ekzistuar ndonj qndrim
unik).
Vepra sht kryer me prvetsimin e sendeve t
caktuara. sht e mjaftueshme edhe vetm shmangia e
sendit n nj vend t caktuar, prej ku t merret pastaj.
Vepra penale ekziston n formn e prfunduar edhe kur
dobia pasurore nuk sht realizuar, ngase, p.sh., kryersi
sht penguar. Kthimi i sendeve t prvetsuara nuk e

1563

prjashton veprn penale t prvetsimi n detyr, por kjo

mund t merret parasysh me rastin e matjes s dnimit.
Kryers i veprs penale mund t jet vetm personi
zyrtar, i cili sht i autorizuar q, n rastet e caktuara me
ligj, kryen veprime t caktuara zyrtare.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje direkte.
Personi zyrtar duhet t jet i vetdijshm se marrjen e
sendit t huaj po e bn me rastin e ndrmarrjes s ndonjrit
nga veprimet e caktuara zyrtare. Krkohet edhe qllimi i
prfitimit t kundrligjshm t dobis pasurore.
Paragrafi 2 dhe 3.
Sikurse edhe vepra penale e shprdorimit t detyrs
zyrtare, edhe kjo vepr i ka dy forma t rnda: kur
prfitimi pasuror tejkalon 2500 (par. 2) dhe 5000 (par.
3).
Kontestuese paraqitet situata te vepra e vazhduar e
prvetimit n detyr (shprdorimit), pra, a mund t
konstituohet forma e rnd e ksaj vepre penale, duke i
mbledhur shumat e prfitimit pasuror t realizuar me m
shum vepra penale t prvetsimit (shprdorimit),
prkatsisht se a mundet q shum vepra t rnda penale t
parashikuara nga paragrafi 2 t cilsohen sipas paragrafit
3. Mund t thuhet se nj qndrim i till sht n
kundrshtim me parimin themelor t konstruktit t veprs
s vazhduar penale, si nj vepr penale tek e cila cilsimi
bhet n baz t veprs m t rnd e jo n baz t
mbledhjes s tyre. Gjithashtu mund ti bhet vrejtje,
ngase sht n kundrshtim me iden themelore t veprs
s vazhduar penale q kryersi t mos trajtohet rnd, por
m leht.
U tha m sipr se parimi i specialitetit prjashton
bashkimin mes ksaj vepre penale dhe veprs penale t
keqprdorimit t detyrs zyrtare .Mirpo, nuk do t
prjashtohej bashkimi me veprat e tjera kundr detyrs
zyrtare, q ndrmerren ndonjher pr lehtsimin e
kryerjes apo fshehjen e veprs s prvetsimit
(shprdorimit). Para se gjithash bhet fjal pr veprn e
falsifikimit t dokumentit zyrtar, e cila mund t kryhet si
para, ashtu edhe pas kryerjes s prvetsimit

1564

(shprdorimit). N praktik sht problematik dhe

kontestues raporti mes prvetsimit (shprdorimit ) dhe
veprs penale t prdorimit t paautorizuar t pasuris
(huaprdorja). Kuptohet se pr t br diferencimin mes
ktyre veprave penale sht relevant kriteri subjektiv
nse kryersi kishte pr qllim prvetsimin apo vetm
prdorimin e sendeve t dhna. Me kt rast shpesh do t
ishte i domosdoshm edhe vlersimi i mundsis objektive
t kryersit q ti kthej sendet e caktuara dhe sa ishin
reale parashikimet e tij se ato do ti kthente.
Duhet t merret se ekziston vepra penale e prvetsimit,
nse kryersi prvetson sende t nj vlere t till q nuk
ka mundsi fare ti kompensoj ato, (p.sh. arktari
shpenzon shuma t mdha parash); ose kur shpreson se do
ti kthej parat q shpreson ti fitoj me prognoz
sportive (bastore) apo me lojra t tjera t fatit, Pr
raportet e ksaj vepre penale me veprat tjera do bhet fjal
n vijim.
Praktika gjyqsore
E akuzuara i ka konsumuar t gjitha elementet e veprs
penale t parashikuara nga neni 340. par.3 t KPK, kur si
shefe e trezorit n Raiffeisen bank - Nndega e tret n
Prishtin, n fund t orarit t puns, t hollat i ka vendosur
te tavolina ku ndodhej makina e numrimit t tyre, duke i
seleksionuar sipas banknotave dhe nga kto t holla n
vazhdimsi ka marr sasi t caktuar parash, pr t
prvetsuar n fund nj shum t prgjithshme prej
223,580,10 , t ciln ia ka dhn NN, ndrsa pjesn tjetr
e ka kthyer n thesarin e banks .
(Gjykata e Qarkut Prishtin, P.nr.729/2008).
Prgjegjsi i dyqanit, i cili me rastin e regjistrimit t
mallit, me qllim t rritjes s mimeve, fsheh apo nuk ia
paraqet komisionit regjistrues mallin caktuar, me qllim
q at pastaj ta shes me nj mim t ri t rritur dhe
dallimin n mim ta prvetsoj pr vete n mnyr t
kundrligjshme, kryen veprn penale t keqprdorimit t
detyrs zyrtare t parashikuar nga neni 242 par. 3 t LP t
Serbis dhe jo veprn penale t shprdorimit t

1565

parashikuar nga neni 251 t LPS. Nse kryersi i cili n

kt mnyr ka keqprdorur detyrn e tij zyrtare nj
prfitim t till nuk e realizon, ekziston tentativa e veprs
penale t parashikuar nga neni 242 par.2. t LPS.
(GJSS, Ap.nr.I-500/88, dat 2 shtator 1988).
Nafta n serbatorin e kamionit, me t ciln sht i
ngarkuar shoferi, paraqet send t luajtshm dhe, kur kt
naft, kryersi e prvetson, ashtu q nga kamioni, trheq
nj sasi t nafts dhe e shet at, ai konsumon veprn
penale t shprdorimit .
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut Beograd, Ap.43/97, dat
18.2.1997).
Korrieri i ndrmarrjes. t cilit i sht besuar t bart para
nga kasa e SHKSH. nuk mund t konsiderohet person
prgjegjs, ngase ai nuk ushtron punt e prmendura n
nenin 3 par.4 t Ligjit Penal t Kroacis. Pr kt arsye,
korrieri i cili i ka mbajtur parat e besuara dhe pastaj, me
qllim t fshehjes s ksaj vepre i ka asgjsuar t gjitha
fletpagesat dhe listat e specifikimit t parave, ka kryer
veprn penale t shprdorimit t parashikuar nga neni 299
par. 1 t LPKr, pr t ciln nuk krkohet statusi i personit
prgjegjs), dhe jo veprn penale t falsifikimit t
dokumentit zyrtar t parashikuar nga neni 227 par. 1 t
LPKr.
(Gjykata Supreme e Kroacis, IIIPn.106/92, dat
30.4.1992).
Pr shprehjen person n pun n nj organ shtetror apo
n nj organizat tjetr punuese, i cili mund t jet kryers
i veprs penale t parashikuar nga neni 345 i LPKr, sht e
nevojshme vetm q nj person i till t kryej ndonj
pun n at ndrmarrje dhe pr t, pavarsisht nga pozita e
tij n procesin e puns dhe pavarsisht nga ajo nse at
pun e kryen si puntor n marrdhnie t rregullt t puns
apo me pun t prkohshme - koh pas kohe.
Shitsi i shtypit mund t jet subjekt i veprs penale t
parashikuar nga neni 345 i LPKr, pavarsisht se pr
udhheqsin e njsis s shtypshkronjs s dmtuar ai nuk

1566

ka qen i zgjedhur me akt formal, (me kontrat apo

aktvendim), por ishte vetm shits shtypi.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr.473/69, dat 23 maj
1969).
Nse zyrtari e shtyn vartsin e tij zyrtar q shumat e
paguara t mos i evidencoj si t hyra t ndrmarrjes, por
pr m tepr jep udhzime se si ta bj dhe fsheh at
dhe se si ata parat do ti ndajn mes tyre, ather ai
duhet konsideruar bashkkryers i veprimeve t tilla, t
cilat i prmbajn t gjitha elementet e veprs penale t
shprdorimit t parashikuar nga neni 345 t LPKr. Kjo
edhe pr faktin se, bazuar n at se vartsi zyrtar ka
vepruar sipas udhzimeve t tij, ai duhet konsideruar se
edhe ktij i jan besuar n detyr edhe parat t cilat
zyrtari varts i tij drejtprsdrejti i ka paguar dhe i cili
sht dashur ti evidencoj si t hyra t ndrmarrjes.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.nr.979/76, dat 18
dhjetor 1976).
I akuzuari, si magazinier i ndrmarrjes punuese tregtare,
ka ndar nga sasia tjetr e pijeve alkoolike t ndodhura n
depo, nj numr t madh
shisheve me alkool t
importuara dhe ato, s bashku me t akuzuarin e dyt, nga
depoja i ka bartur n shtpin e vllait t tij. Me kt
veprim, kto pije e jan prvetsuar dhe vepra penale e
shprdorimit sht konsumuar (sht prfunduar), edhe
pse ky mall ende nuk ishte shndrruar n para, (nuk ishte
shitur).
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.1879/76, dat
21dhjetor 1976).
Cilsin e kryersit t veprs penale t shprdorimit e ka
do person t cilit n organizatn punuese, i jan besuar
para n pun. Pra, nj cilsi t till e ka edhe puntorja e
angazhuar n organizatn hoteliere pr pastrimin e
dhomave, e cila njkohsisht ka qen e ngarkuar pr
pranimin e parave nga banakieri, pr mbajtjen e ditarit
dhe, prpos ksaj, t verifikoj nse shuma e parave t
dorzuara prputhet me shrbimet q u jan ofruar

1567

mysafirve dhe ato pastaj ti dorzoj n arkn e

organizats punuese.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap-1691/76, dat 8 shkurt
1977).
Personit t cilit, n baz kontrats s siprmarrjes, t
lidhur me organizatn punuese tregtare, i sht dorzuar
nj sasi malli - konfeksion, me qllim t shitjes me pakic
nprmjet tregtis ambulante, atij n kt mnyr i
sht besuar malli n pun konform nenit 345 t LPKr.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.nr.680/79, dat 10
janar 1977).
Ka kryer veprn penale t shprdorimit (prvetsimit) t
parashikuar nga neni 345 .par.3 t LPKr, i akuzuari i cili,
si administrues i automatit n klub, ka shfrytzuar sasi t
mdha
zhetonsh pr loj duke dmtuar kshtu
organizatn e Lotaris s Kroacis. Zhetont jan kupon
q prmbajn nj vler t caktuar parash dhe kur i
akuzuari i ka shfrytzuar zhetont t cilt i jan besuar n
pun, sht njsoj si t kishte prvetsuar para. Prandaj, n
rrethana t ktilla, nuk mund t bhet fjal pr at se pr
Lotarin e Kroacis sht shkaktuar dm n form dobie t
humbur, por pr nj dm real.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.400/91, dat 22 korrik
1991).
Tejkalimi i aktakuzs dhe vepra penale e prvetsimit
gjat ushtrimit t detyrs
Kur me aktakuz t akuzuarit i sht ngarkuar vetm
vepra penale e shprdorimit (prvetsimit), ndrsa gjykata
vrteton se i akuzuari nj pjes t paras e ka prvetsuar
n mnyr t kundrligjshme duke qen n cilsin e
personit t cilit ato i ishin besuar n detyr, ndrsa pjesn
tjetr e ka prvetsuar kur statusi i personit zyrtar i ka
pushuar dhe e ka shpallur fajtor pr veprn penale t
shprdorimit (prvetsimit) t parashikua nga neni 251 t
LP t Serbis dhe veprn penale t fshehjes, t parashikuar
nga neni 170 t LPSr, me kt nuk sht tejkaluar
aktakuza, ngaq n prshkrimin e veprs n aktakuz sht

1568

prfshir tr shuma e prvetsimit t kundrligjshm, si

element qensor i veprs penale, ndrsa gjykata nuk sht
e lidhur me cilsimin juridik t veprs penale
t
propozuar n aktakuz.
(Mendimi juridik i Degs penale t Gjykats Supreme t
Serbis, dat 28 prill 1986).
Jan br shkelje esenciale t dispozitave t procedurs
penale t parashikuar nga neni 367 par. 1, pika 9 t LPKr,
kur gjykata, pa ndryshimin e aktakuzs me t ciln i
akuzuari ngarkohet pr veprn penale t shprdorimit t
parashikuar nga neni 345 i LPKr, e ka shpallur fajtor at
pr veprn penale t puns s pandrgjegjshme n
ekonomi, t parashikuar nga neni 291.t LPKr.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap-938/85, dat 3 shtator
1987; 938/85, dat3 shtator 1987).
Prvetsimi gjat ushtrimit t detyrs, si vepr penale e
vazhduar
Bhet fjal pr veprn penale t vazhduar t shprdorimit,
n favor t s cils flasin rrethanat se edhe pr njrn,
edhe pr veprn tjetr sht dmtuar e njjta organizat
punuese, pastaj se t dy veprat penale jan kryer n nj
distanc kohore t shkurtr brenda nj muaji e njzet
ditsh, ndrsa vetm statusi penalo-juridik, si person
prgjegjs, ka qen i ndryshm, ather i akuzuari nj
vepr penale e ka kryer si arktar, kurse tjetrn si drejtor i
sektorit t kontabilitetit .
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap-297/91, dat 24 shkurt
1993).
N vendimin e theksuar me t drejt sht pranuar
konstrukti juridik i veprs penale t vazhduar, e cila sht
definuar kaher n doktrinn juridike dhe praktikn
gjyqsore, ndrsa n shum legjislacione t shteteve t
rajonit vepra penale e vazhduar tani sht legalizuar si
institut ligjor. N at vendim jan prfaqsuar elementet
objektive t veprs penale t vazhduar, (identiteti i veprave
penale dhe mnyra e kryerjes s tyre ; kontinuiteti kohor
dhe lidhja hapsinore), dhe elementet subjektive, (dolus i

1569

vazhduar). Cilsit e ndryshme t kryersit, (arktar e

pastaj drejtor i sektorit t kontabilitetit), nuk jan
vendimtare pr ekzistimin e veprs penale t vazhduar t
shprdorimit, ngase kryersi n t dy rastet ka prvetsuar
parat q i ishin besuar n pun.
Raporti i veprs penale prvetsimi gjat ushtrimit t
detyrs dhe veprs penale t vjedhjes
Me sende t besuara, n kuptim t nenit 345 t LPKr ,
nnkuptojm sendet e luajtshme, t cilat personit q
ndodhet n detyr apo prgjithsisht n pun n organin
shtetror, n organizatn punuese ose n nj organizat
tjetr, i jan dorzuar pr ruajtje dhe prdorim lidhur me
kryerjen e puns s tij, ashtu q ato sende ndodhen ne
posedim t tij n kohn e kryerjes s veprs penale.
Nj raport i till nuk ekziston mes rojs s nats dhe
sendeve q i jan besuar n pun. Pr kt arsye, roja e
nats s depos, e cila gjat kohs s kryerjes s detyrs, me
qllim t prvetsimit t kundrligjshm t prfitimit
pasuror, trheq pa autorizim nga depoja sendet q jan
deponuar aty, ajo kshtu kryen veprn penale t vjedhjes
t parashikuar nga neni 216 i LPKr dhe jo veprn penale t
shprdorimit t parashikuar nga neni 345 t LPKr.
(Gjykata Supreme e Jugosllavis, Ap.nr.71/66, dat
27korrik 1966).
Raporti i veprs penale prvetsimi gjat ushtrimit t
detyrs dhe veprs penale t shprdorimit (neni 257)
sht i papranueshm prfundimi i gjykats s shkalls
s par se bhet fjal pr veprn penale t shprdorimit. T
pandehurit i sht besuar majmria e derrave n
kooperativn bujqsore, gj q rezulton qart nga klauzola
e kontrats. Prandaj, i pandehuri mund t trajtohet drejt si
person n pun n prgjithsi n kooperativn bujqsore.
Derrat i jan besuar ekskluzivisht lidhur me kryerjen e
puns.
Raporti i veprs penale prvetsimi gjat ushtrimit t
detyrs dhe veprs penale falsifikimi i dokumentit zyrtar

1570

Lshimi q ka br i akuzuari duke mos futur n

librin zyrtar t dhnat pr parat e paguara, t cilat i ka
prvetsuar, duhet cilsuar si vepr e shprdorimit
(prvetsimi gjat ushtrimit t detyrs sipas KPK), n
bashkim me veprn penale t falsifikimit t dokumentit
zyrtar .
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.2779/63. )
Raporti i veprs penale t prvetsimit gjat ushtrimit t
detyrs dhe veprs penale t shprdorimit (keqprdorimit)
t detyrs zyrtare dhe autorizimeve (339)
Te kryersi i veprs penale t parashikuar nga neni
345 i LPKr, nuk krkohet statusi i personit zyrtar, por kjo
vepr penale sht konsumuar me at q kryersi ka
prvetsuar n mnyr t kundrligjshme para dhe sende
t tjera t luajtshme, t cilat i jan besuar n pun n
organizatn punuese, andaj ky rast ndodh pa dyshim
ather kur dikujt, si ndihms magazinieri i sht besuar i
tr malli n depo dhe kur ai e prvetson n dobi t vet
dhe n dobi t personave t tjer.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap-1329/76, dat 20 janar
1977).
Gjykata e shkalls s par, pas vrtetimit t drejt dhe t
plot t gjendjes faktike, ka vlersuar drejt se t akuzuarit
kan kryer veprn themelore t parashikuar nga neni 337
t LPKr (keqprdorimi i detyrs zyrtare dhe autorizimeve)
dhe jo veprn penale t shprdorimit t parashikuar nga
neni 345 t LPKr, ngase ata, si persona prgjegjs, duke
shfrytzuar pozitn dhe autorizimet e tyre, i kan sjell
vetes prfitim t kundrligjshm pasuror , n mnyrn e
prshkruar hollsisht n dispozitivin e aktgjykimit t
shkalls s par dhe nuk kan realizuar prfitim t
kundrligjshm t prvetsimin e parave q atyre u jan
besuar n detyr, gj q sht esenciale pr ekzistimin
veprs penale t parashikuar nga neni 345 t LPKr.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap-79/89, dat 29 qershor
1989).
Me dy vendimet gjyqsore t paraqitura m lart t
gjykatave kroate, mjaft qart dhe n mnyr precize sht

1571

prkufizuar sht trhequr nj paralele ndrmjet veprs

penale t shprdorimit (neni 345 t LPKr) dhe veprs
penale t keqprdorimit t detyrs zyrtare dhe
autorizimeve (neni 345 t LPKr). Por aty pasqyrohet edhe
kufizimi mes veprs penale t prvetsimi gjat ushtrimit
t detyrs zyrtare (neni 340 KPK) nga vepra penale e
shprdorimit (keqprdorimit ) t detyrs zyrtare dhe
autorizimit (neni 339). Derisa pr shprdorimin e detyrs
zyrtare dhe autorizimit karakteristik sht statusi i
kryersit personi zyrtar apo personi prgjegjs dhe
shfrytzimi i pozits s tij zyrtare ose autorizimit, te vepra
penale e prvetsimit n detyr (neni 340 t KPK)
( shprdorimi sipas LPKr), nuk sht aq i rndsishme
statusi i kryersit sa raporti i tij ndaj sendit t huaj t
luajtshm t prvetsuar ai i sht besuar n detyr apo
n prgjithsi n pun. M tej , objekt i veprs penale t
prvetsimit gjat ushtrimit t detyrs jan: parat, letrat
me vler dhe sendet e tjera t luajtshme, ndrsa objekt i
veprs penale t parashikuar nga neni 339 t KPK ai sht
shum m i gjer krkesat, shrbimet, t drejtat, sendet e
paluajtshme etj.
Raporti i veprs penale prvetsimi gjat ushtrimit t
detyrs dhe veprs
penale arktimi dhe pagesa e paligjshme ( neni 349)
N praktikn gjyqsore ndonjher shtrohet shtja e
raportit t veprs penale t prvetsimit gjat ushtrimit t
detyrs (neni 339) me veprn penale t arktimi dhe
pagesave t paligjshme (neni 349). Vepra penale e
arktimit dhe pagess s paligjshme ekziston kur personi
zyrtar apo personi prgjegjs arkton nga personi fizik apo
juridik dika q ai nuk sht i detyruar ta paguaj ose
arkton m tepr sesa sht i detyruar t paguaj apo, me
rastin pagess dhe dorzimit t fardo sendi, paguan
prkatsisht dorzon m pak nga sa sht i detyruar.
Kryers duhet t jet personi i autorizuar pr arktim
prkatsisht pages. Mjetet e pagess jan pron e organit
n emr t t cilit dhe pr t cilin personi zyrtar a personi
prgjegjs e kryen arktimin. Arktimi me dashje i
dikaje q nuk sht dashur t paguhet apo i nj shume m

1572

t madhe nga ajo q debitori ka qen i detyruar t paguaj,

ai kryen veprn penale t parashikuar nga neni 349 t
KPK. Qytetari apo personi juridik ka t drejt t krkoj
kthimin e asaj q sht paguar apo t asaj q sht paguar
m tepr. Mirpo, nse, p.sh., zyrtari tatimor kt vepr
penale e kryen me qllim q parat ti prvetsoj dhe
qllimin e tij e realizon (i prvetson parat), n nj
situat t till, ai ka konsumuar veprn penale t arktimit
dhe pagess s paligjshme (neni 349) n bashkim me
veprn penale t prvetsimit gjat ushtrimit t detyrs
( neni 340).

Mashtrimi n detyr
Neni 341
(1) Personi zyrtar i cili me qllim t prfitimit t
kundrligjshm t dobis pasurore pr vete ose pr
personin tjetr bn prezantimin e rrem t raportit t
llogarive apo i cili n mnyr tjetr e v n lajthim
personin e autorizuar n kryerjen e pagess s
kundrligjshme dnohet me gjob ose me burgim deri
n pes vjet.
(2) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me dobi pasurore q tejkalon shumn 2500 ,
kryersi dnohet me burgim prej nj deri n pes vjet .
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni
rezulton me dobi pasurore n vler q tejkalon 5000 ,
kryersi dnohet me burgim prej nj deri n dhjet
vjet .
Vepra penale e mashtrimit n detyr paraqet nj form
t posame t mashtrimit, t ciln e kryen personi zyrtar
apo personi prgjegjs, me qllim q vetes apo tjetrit ti
sjell prfitim t kundrligjshm pasuror, duke prezantuar
llogari t rreme apo duke sjell n ndonj mnyr tjetr

1573

n lajthim personin e autorizuar q t kryej nj pages t

kundrligjshme.
Kjo vepr sht e ngjashme me veprn e prgjithshme
t mashtrimit, tek e cila prfitimi i kundrligjshm i dobis
pasurore kryhet, duke e vn n lajthim personin q kryen
nj pages t kundrligjshme. Dallimi qndron n at se
kt vepr penale e kryen personi zyrtar, me ka, prpos
pasuris, dmtohet edhe kryerja e ligjshme e detyrs
zyrtare, e cila n kt rast sht objekt primar i mbrojtur.
Prandaj kjo vepr paraqet nj form t posame t veprs
penale t mashtrimit, kshtu q, sipas parimit t
specialitetit, bashkimi mes t ktyre veprave penale
prjashtohet.
Paragrafi 1.
Veprimi i kryerjes sht prcaktuar si sjellje n lajthim
e personit zyrtar pr t kryer nj pages t kundrligjshme.
Prpos theksimit eksplicit t prezantimit t llogaris s
rreme, (gj q n praktik paraqet mnyrn m t shpesht
t kryerjes s ksaj vepre penale), sjellja n lajthim e
personit zyrtar mund t kryhet edhe n do mnyr tjetr,
me t ciln te personi tjetr mund t krijohet nj pasqyr e
gabuara pr faktet q jan relevante pr pages: p.sh.,
shnimi i t dhnave t rreme pr kohn e kaluar n rrug,
me qllimin pr t marr shuma m t mdha parash;
pasqyrimi i rrem nga ana e agjentit t ndrmarrjes
botuese pr parapagesat e prfunduara pr t prfituar nj
provizion m t madh; futja n librin e punve t kryera t
emrave edhe t personave q nuk kan punuar fare, me
qllim q referenti apo ndonj person tjetr n ndrmarrjen
ndrtimore t fitoj para; prpilimi i kontratave t rreme
etj.. T gjitha mnyrat e theksuara t kryerjes s ksaj
vepre penale n t vrtet jan vetm forma t posame
t prezantimit t llogaris s rreme. Vepra penale nuk do t
ekzistoj, nse personi zyrtar kryen mashtrimin me ndonj
qllim tjetr dhe jo me qllim t nj pagese t
kundrligjshme. Personi q vihet n lajthim duhet t jet i
autorizuar q t lejoj apo t kryej pagesn.
Element esencial i ksaj vepre penale paraqet fakti q
personi zyrtar t mashtroj gjat kryerjes s detyrs

1574

zyrtare. Ky sht elementi q e bn kt mashtrim vepr

penale kundr detyrs zyrtare. Edhe pr shum vepra t
tjera penale kundr detyrs zyrtare sht karakteristike se
ato kryhen gjat kryerjes s detyrs zyrtare. Prandaj sht
me rndsi primare, jo vetm prkitazi me kt vepr
penale, q t prcaktohet se kur vepra penale sht kryer
gjat kryerjes s detyrs zyrtare. N kt drejtim nuk
ekziston nj qndrim unik as n teorin penale-juridike, as
n praktikn gjyqsore. sht jokontestuese se vepra
penale sht kryer gjat kryerjes s detyrs zyrtare, nse
sht kryer me ndrmarrjen e atyre veprimeve q bjn
pjes n kuadr t autorizimeve t personit zyrtar. P.sh.,
vepra penal e cenimit t paprekshmris s baness (neni
166 ) sht kryer gjat kryerjes s detyrs, nse sht kryer
nga personi q sht i autorizuar q, n rastet e
parashikuara me ligj, t hyj n banesn e huaj edhe pa
plqimin e personit t autorizuar, mirpo at n rastin
konkret e ka kryer n mnyr t kundrligjshme. Ose,
cenimi i fshehtsis s korrespondencs dhe i bazave t t
dhnave kompjuterike (neni 168) sht kryer gjat
ushtrimit t detyrs, kur at e kryen personi zyrtar q
sht i autorizuar ti hap ato, por n rastet kur pr to nuk
ekziston nj baz ligjore. Mashtrimi n detyr sht kryer
gjat kryerjes s detyrs zyrtare, nse llogari t rreme
prezanton personi zyrtar i cili, bazuar n detyrn zyrtare
q e kryen, sht i detyruar q at ta paraqes, por si t
vrtet. Mirpo, sikur shprehja n kryerjen e detyrs t
kufizohej rreptsisht
n veprimet q i prkasin
fushveprimit t autorizimeve t drejtprdrejta t personit
zyrtar, kshtu do ngushtohej pa baza rrethi i kryersve t
mundshm t ktyre veprave penale, te t cilat krkohet q
vepra t jet kryer gjat ushtrimit t detyrs. Nj zgjidhje e
till nuk do t ishte drejt. Kshtu, p/sh., do t ishte e
pabaz t konsiderohej se nuk ekziston forma e cilsuar e
veprs penale t privimit t kundrligjshm nga liria (neni
162 par. 5), kur veprn penale e kryen personi zyrtar i
organit t punve t brendshme, n kuadr t autorizimeve
t t cilit nuk bn pjes edhe privimi nga liria i personave
t tjer. Pr kt arsye, shprehja n kryerjen e detyrs
duhet interpretuar n mnyr t zgjeruar, ashtu q ajo t
prfshij edhe ato veprime q nuk jan t lidhura

1575

drejtprdrejt me autorizimet zyrtare t kryersit t veprs

penale, por jan n kompetenc t shrbimit t cilit ai i
prket. Pra, vepra sht kryer gjat kryerjes s detyrs si
n rastet kur personi zyrtar sht i autorizuar t ndrmarr
veprimin i cili n prshkrimin e qenies s veprs penale
theksohet si veprim i kryerjes, por at e bn n mnyr t
kundrligjshme, ashtu edhe n rastet kur veprimi i
ndrmarr nuk sht i prfshir n autorizimet e tij, por
sht n kuadr t veprimtaris s shrbimit n t cilin nj
personi i till zyrtar punon. Si shihet, duhet t bhet fjal
pr autorizime q i prkasin nj rrethi t gjer punsh t
shrbimit n t ciln nj person i till punon, (p.sh.,
Shrbimi i punve t brendshme, Shrbimi doganor etj.).
P.sh., nuk do t konsiderohej se vepra penale sht kryer
gjat ushtrimit t detyrs kur personi i cili, n kuadr t
organit t punve t brendshme, kryen punt e
kontabilistit, n mnyr t kundrligjshme ka privuar nga
liria personin tjetr, ngase veprimtaria e tij nuk bn pjes
n autorizimet e organit t punve t brendshme. Pra, ky
element duhet vrtetuar posarisht te do vepr ku ai
paraqitet, duke pas parasysh natyrn e shrbimit, t cilit i
prket kryersi i veprs penale.
Mashtrimi n detyr duhet t kryhet me qllim t
prvetsimit pr vete apo pr tjetrin t prfitimit pasuror t
kundrligjshm/ Nj prfitim i till m s shpeshti qndron
n arktimin e paligjshm t parave, por sht e mundur
edhe ndonj vler tjetr materiale.
Vepra penale sht kryer kur personi zyrtar, duke qen
i sjell n lajthim, ka kryer pages t kundrligjshme.
Pagesa sht e kundrligjshme kur kryersit t veprs
penale i sht paguar ajo q fare si takonte apo nuk i
prkiste n shumn e paguar. Nse personi zyrtar ka
ndrmarr veprime mashtruese, por megjithat nuk ka
arritur ta sjell n lajthim personin e autorizuar apo ia ka
arritur ta vr n lajthim, por ai nuk e ka kryer pagesn,
ather do t ekzistonte tentativa e ksaj vepre penale, e
cila sht e ndshkueshme.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje direkte,
ndrsa sht i domosdoshm edhe qllimi i prfitimit t
prfitimit pasuror t kundrligjshm.

1576

Kryers i ksaj vepre penale sht personi zyrtar dhe

personi prgjegjs.
Paragrafi 2 dhe 3.
Sikurse edhe vepra penale e shprdorimit t detyrs
zyrtare dhe prvetsimit gjat ushtrimit t detyrs, edhe
kjo vepr penale i ka dy forma t rnda kur prfitim
pasuror tejkalon 2500 (par. 2) dhe 5000 (par. 3).
Nga praktika gjyqsore
I akuzuari i cili, n cilsin e personit zyrtar (i
ngarkuar pr prpilimin e lists s shfrytzuesve t
ndihmave sociale pr periudhn 2005-2006), me qllim q
vetes ti sjell prfitime t kundrligjshme materiale, i ka
paraqitur banks llogari t rreme, me emra t imagjinuar
t shfrytzuesve t ndihmave sociale, duke vn n kt
mnyr n lajthim puntorin e autorizuar t banks, i cili i
ka paguar t akuzuarit, n emr t ktyre personave t
imagjinuar, 16.040 (gjashtmbdhjet mij euro), ndrsa
pr dy shfrytzues t ndihms sociale ka shnuar shuma
m t mdha sesa u kan takuar atyre dhe t gjitha kto i
ka shfrytzuar pr nevoja t veta personale dhe me kt
rast buxhetin e Kosovs e ka dmtuar me 16.470
(gjashtmbdhjet mij e katrqind e shtatdhjet euro), ai
ka konsumuar veprn penale t mashtrimit n detyr, t
parashikuar nga neni 341 par.3 t KPK .
(Gjykata Supreme e Kosovs , Ap.nr.229/09 , dat
2.12.2010).
Kur personi prgjegjs n organizatn punuese, me
qllim q ti sjell vetes prfitim pasuror t
kundrligjshm, ka pasqyruar llogari t fryr (fiktive) pr
punn q ka br dhe e ka vn n lajthimin personin tjetr
t autorizuar n t njjtn organizatn ashtu q n
formularin prkats ka shnuar se ka bartur nj sasi m t
madhe zhavorri sesa kishte bartur n t vrtet dhe n
kt mnyr ka marr pag m t lart, ndrsa i sht
njohur edhe shtesa pr karburant dhe pr vaj, ai nuk ka
konsumuar njkohsisht veprn penale t mashtrimit n

1577

detyr dhe veprn penale t falsifikimit t dokumentit

zyrtar, por vetm elementet e veprs penale t mashtrimit
n detyr t parashikuar nga neni 247 par.3, lidhur me par.
1 t LPS.
(Gjykata Supreme e Serbis, Ap.I-1039/80).
Nuk ekziston bashkimi ideal mes veprs penale t
parashikuar nga neni 344 par. 1 t LPKr dhe veprs penale
t falsifikimit t dokumentit zyrtar t parashikuar nga neni
312 t LPKr, ngase futja e t dhnave t pavrteta n
dokument dhe paraqitja e llogarive t rreme konsumohet
nga vepra penale e mashtrimit n detyr t parashikuar
nga neni 344 par. 1 t LPKr.
(Gjykata Supreme e Kroacis. Ap-2500/63, dat 29 tetor
1963).
Te vepra penale e mashtrimit n detyr e parashikuar
nga neni 344 t LPKr, prpos elementeve t tjera,
krkohet edhe elementi i paraqitjes s llogaris s rreme,
pr ta sjell n lajthim organizatn ekonomike q ajo t
kryej pages t kundrligjshme dhe kur llogaria e rreme
sht br pr kt qllim dhe pr at qllim edhe sht
prdorur, ather jan konsumuar vetm elementet e
veprs penale t parashikuar nga neni 344 par. 1 t LPKr
.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-819/64).
Kur i akuzuari, si person zyrtar, me qllim q vetes ti
sjell prfitim t kundrligjshm pasuror, i ka paraqitur
Fondit Republikan t Shtesa Invalidore se kinse dy
personave u takon shtesa invalidore, edhe pse atyre su ka
takuar, dhe Fondi e ka paguar shtesn, kurse prfituesit
fiktiv t shtesave, sipas marrveshjes dhe me krkes t
akuzuarit, tr shtesn ia kan dorzuar atij dhe ai e ka
prvetsuar at, ather nuk sht konsumuar vepra
penale e keqprdorimit t detyrs dhe autorizimeve zyrtare
t parashikuar nga neni 337 t LPKr, por vepra penale e
mashtrimit n detyr e parashikuar nga neni 344 t LPKr.
(Gjykata Supreme e Kroacis. Ap dat 7 maj 1970).

1578

Kur i akuzuari, si person prgjegjs, i ka paraqitur

organizats s vet ku punon llogarin pr shpenzime t
udhtimit zyrtar, ku ka shnuar m shum dit sesa vrtet
ai kishte kaluar n udhtim zyrtar dhe mbi kt baz ka
arktuar me tepr para sesa atij vrtet duhej ti
paguheshin, ai ka konsumuar t gjitha elementet e veprs
penale t mashtrimit n detyr t parashikuar nga neni 344
par. 1 t LPKr.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap-1663/75, dat 3
qershor 1976).
Prdorimi i paautorizuar i pasuris
Neni 442
Kushdo q paautorizim prdor parat , letrat me vler
ose pasurin tjetr t luajtshme t besuar personit n
detyr ose n prgjithsi n vendin e puns apo t cilit i
jan vn n disponim nga shrbimi, puna apo
kushdo q jep pasurin e ktill pr shfrytzim t
paautorizuar dnohet me gjob apo me burgim deri n
tri vjet.
Kjo vepr penale ka ngjashmri me veprn penale t
prvetsimit gjat ushtrimit t detyrs (neni 340); dallohet
nga kjo vepr penale pr faktin se te vepra e parashikuar
nga neni 340, dashja e kryersit sht e orientuar n
drejtim t prvetsimit, ndrsa te vepra penale e prdorimit
t paautorizuar t pasuris dashja e kryersit sht e
orientuar n drejtim t prdorimit. Karakteristik e veprs
s prdorimit t paautorizuar t pasuris sht marrja e
prkohshme e sendit t huaj t luajtshm me qllim q ai
t[ kthehet prsri, pr dallim nga vepra penale e
parashikuar nga neni 340 tek e cila sendi prvetsohet,
merren autorizimet pronsore, pronarit t mparshm
tentohet q prgjithmon ti pamundsohet pronsia mbi
sendin e prvetsuar.
Pr t trhequr nj paralele mes ktyre veprave
penale, paraprakisht sht e nevojshme q t vrtetohet n
mnyr t sigurt se me far qllimi ka vepruar kryersi.
Nse nga t gjitha faktet e vrtetuara n shqyrtimin
gjyqsor rezulton se kryersi nuk kishte pr qllim q, n

1579

nj afat t arsyeshm, ti kthej prsri sendet e tjera t

luajtshme dhe objektivisht nuk kan ekzistuar kushte pr
kthimin e e tyre n at afat, ather do bhej fjal pr
prvetsimin gjat ushtrimit t detyrs dhe jo pr vepr
penale t prdorimit t paautorizuar.
Veprimi i kryerjes te kjo vepr penale qndron n
prdorimin e paautorizuar t paras, letrs me vler apo
sendeve t tjera t luajtshme, t cilat kryersit t veprs
penale i jan besuar n shrbim apo prgjithsisht n pun
ose n dhnien e paautorizuar hua t ktyre sendeve. Pra,
ktu kryersi sendet i merr me qllim q t shrbehet me
to, (q ai apo dikush tjetr ti shfrytzoj ato prkohsisht)
dhe pas ksaj ti kthej. Pam se te prvetsimi, kryersi i
veprs penale i merr sendet pr ti prvetsuar, pa qllim
q ti kthej ato. Ekzistimi i njrit apo qllimit tjetr
vrtetohet n baz t vlersimit t gjithanshm t veprs s
kryer. N do rast konkret gjykata duhet t vlersoj nj
mori rrethanash, t cilat mund t tregojn se me far
qllimi ishte udhhequr kryersi, si jan, p.sh., mundsia
e kryersit q ti kthej sendet e luajtshme, t cilat i ka
marr, vlera e ktyre sendeve, koha e kaluar nga marrja e
tyre etj.
Mund t prfundohet se ekziston vepra penale e
prvetsimit gjat ushtrimit t detyrs dhe jo vepra penale
e prdorimit t paautorizuar vetm ather kur, me prova
t sigurta, vrtetohet qart se kryersi nuk kishte pr
qllim ti kthente sendet e prvetsuara.
Shrbimi duhet t jet kryer n mnyr t paautorizuar,
d.m.th., nuk ekziston asnj baz juridike e autorizuar pr
prdorim. Prjashtimisht, personi n detyr apo n pun
mundet, vetm me lejen apo urdhrin e organit kompetent,
ti jap pr shrbim sendet q i jan besuar personit tjetr
fizik apo juridik.
Vepra penale quhet e kryer me ndrmarrjen e
veprimit t prdorimit. Pr ekzistimin e veprs nuk sht
me rndsi motivimi dhe as qllimi i kryersit pr
prdorim t paautorizuar.
Kryers i veprs penale mund t jet vetm personi n
detyr apo n pun.

1580

Vepra mund t kryhet vetm me dashje q prfshin

edhe vetdijen e kryersit se po i prdor sendet e caktuar
pa autorizim.
Praktika gjyqsore
!Kur kemi t bjm me shtjen nse nj vepr penale
prmban elemente t veprs penale t shprdorimit, t
parashikuar nga neni 219 t Ligjit Penal t Kosovs (tani
neni 442 i KPK) apo t veprs penale t huaprdorjes, t
parashikuar nga neni 220 t LPK, (tani neni 443 i KPK),
rndsi thelbsore ka qllimi pr t cilin kryersi ka
vepruar kur pr vete ose tjetrin kishte marr t holla ose
sende q i ishin besuar n pun, kurse rndsi t veant
ka shtja nse pr kryersin objektivisht ekzistonin
kushtet reale q ti kthente t hollat ose sendet brenda nj
kohe t shkurtr.
Gjykata Supreme e Kosovs, Ap.nr.5/84 , dat 25.10.1984.
Te vepra penale e prdorimit t paautorizuar t
pasuris t parashikuar nga neni 342 i KPK (huaprdorja
sipas nenit
220 LPK, q zbatohej ather), sht
irelevante nse sht shkaktuar ose jo dm; pr t ekzistuar
kjo vepr penale, sht e mjaftueshme q kryersi, parat
q i jan besuar n pun, ti ket prdorur vet apo tia
ket dhn tjetrit pr shfrytzim pa pasur autorizim.
Nga shkresat e lnds rezulton se t akuzuarit i kan lejuar
nj pronari t nj kmbimoreje trheqjen e parave nga
Raiffeisen bank, pa mbules e mbi limitin e lejuar pra ai
kishte t drejt t trhiqte deri n 50.000,oo , por i
kishin lejuar ti trhiqte 87.000,oo , .
(Gjykata Supreme e Kosovs, Ap.nr.332/2009 , dat
27.4.2011).
Kur ndrmarrja e porsaformuar i ka shfrytzuar pa
autorizimka prdorur mjete t nj ndrmarrjeje tjetr, t
cilat kan arritur n xhirollogarin e ndrmarrjes s
porsaformuar, drejtori i ndrmarrjes s porsaformuar nuk
ka kryer veprn penale t prdorimit t paautorizuar, t

1581

parashikuar nga neni 346 t LPKr, ngase pr kt vepr

penale bhet fjal vetm ather kur prdorimi i
paautorizuar sht br pr nevoja private -personale t
personit fizik, ndrsa n rastin konkret kryersi mjetet i ka
prdorur pr nevojat e ndrmarrjes s tij.
(Gjykata Supreme e Kroacis. Ap.949/73, dat 7 mars
1974).
Kur duhet vlersuar ann subjektive t kryersit (dashjen
e tij ), i cili ka mbajtur parat e besuara n pun me
qllim t prmbushjes s nevojave t veta jetsore, duhet
vlersuar nse ai ka pasur ose jo mundsi objektive q
parat e prdorura ti kthej menjher apo s shpejti.
Nse nuk ka baz pr nxjerrjen e nj prfundimi t till,
(d.m.th. kur vrtetohet se kryersi nuk ka pasur mundsi
q at shum t t hollave ta kthej menjher apo s
shpejti), ather nuk do t mund t konsiderohej q i
akuzuari vetm ka dashur ti prdor parat e mbajtura .
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.nr.1101/1976,
dat12.tetor 1977).
I akuzuari ka qen udhheqs i posts dhe, si person i
till prgjegjs, ka qen edhe llogaridhns n raport me
t gjitha parat q i ka arktuar posta, prkatsisht q jan
ndodhur n arkn e posts. Pr kt arsye, kur ai ka
krkuar nga arktarja q nga ato para tia jap hua nj
shum t caktuar parash dhe ajo ia jep ato, ather do t
konsiderohej se ai, n nj rast t till sht shrbyer me
paran q i sht besuar n pun.
Gjykata Supreme e Kroacis, I Ap.-2487/76 dat 25 nntor
1976.
Nse i akuzuari, si udhheqs tregtie, prpos q ka
prdorur vet, pa autorizim, parat dhe mallin, ai
njkohsisht u ka dhn edhe personave t tret nj shum
t caktuar parash. N kt situatn ai nuk ka konsumuar
dy vepra penale t prdorimit pa autorizim t parashikuar
nga neni 346 par.1 t LPKr, por vetm nj vepr t till
penale, pr arsye se bhet fjal pr nj veprim t njjt t
t akuzuarit q ka ngjar n t njjtn periudh e q
mbshtetet n t njjtn baz - prdorimi i paautorizuar i

1582

sendeve t besuara me qllim t prfitimit pr vete apo pr

tjetrin.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I Ap.1694/95, dat 29
qershor 1976).
Cenimi i identitetit objektiv t akuzs (neni 386 t KPPK)
dhe vepra penalee prdorimit ti paautorizuar
Nse vrtetohet se kryersi i veprs penale t
shprdorimit
t parashikuar nga neni 345 i LPKr
(prvetsimi gjat ushtrimit t detyrs - neni 340 i Kodit
Penal t Kosovs) nuk e ka prvetsuar tr shumn e
parave, pr t ciln akuzohej, por vetm nj pjes t saj,
ndrsa pjesn tjetr e kishte marr me qllim t prdorimit,
n kt rast nuk do t bhej fjal pr tejkalim t akuzs
n kuptim t nenit 367 par. 1 pika 9 lidhur me nenin 350 t
LPKr, (neni 403 par. 1 pika 10 lidhur me nenin 386 t
KPPK - Kodi i Procedurs Penale t Kosovs), edhe pse
gjykata t akuzuarin e ka shpallur fajtor pr dy vepra
penale, nj vepr t parashikuar nga neni 345 ndrsa
tjetrn t parashikuar nga neni 346 i LPKr , ndrsa me
akuz
akuzohej vetm pr nj vepr penale t
shprdorimit.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I Ap 723/62, dat 26 prill
1962).
Statusi i kryersit t veprs penale
Pr veprn penale t prdorimit t paautorizuar nuk
krkohet statusi i personit prgjegjs. Pr kt arsye, kt
vepr mund ta kryejn edhe drejtuesit (shofert) e mjeteve
t ndryshme t puns (kamionve, ngarkuesve etj), t
cilve nj mjet i till i sht besuar q t kryej me t
pun pr organizatn e vet punuese dhe ai e prdor at pr
nevoja private apo pr nevoja t t njohurve t tij,
pavarsisht se kt e bn me pages pr vete apo pa
pages.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I Ap.30/80, dat 20 janar
1981).

1583

Raporti i ksaj vepre penale me veprn penale t cenimit

t fshehtsis s korrespondencs dhe t bazave t t
dhnave kompjuterike (neni 168 t KPK)
Zyrtari i posts, i cili pa autorizim e hap paketn e cila i
sht besuar n pun dhe prdor objektin e drgess, ka
konsumuar veprn penale t prdorimit t paautorizuar n
bashkim me veprn penale t cenimit t fshehtsis s
korrespondencs dhe drgesave t tjera .
Gjykata Supreme e Kroacis, I Ap-109/53.
Raporti me veprn penale t prvetsimit gjat ushtrimit
t detyrs (neni 340)
Te pyetja nse ndonj vepr prmban elemente t veprs
penale t shprdorimit t parashikuar nga neni 345 t
LPKr. prvetsimi gjat ushtrimit t detyrs - neni 340 i
KPK) apo elemente t veprs penale t prdorimit t
paautorizuar t parashikuar nga neni 346 i LPKr (neni 342
i KPK), me rndsi esenciale sht q t vrtetohet se me
far qllimi ka vepruar kryersi, kur ka prvetsuar
sende q i jan besuar.
Mund t prfundohet se sht kryer vepra penale e
shprdorimit (prvetsimi gjat ushtrimit t detyrs sipas
KPK) vetm n rast se, n baz t t gjith fakteve t
vrtetuara, mund t merret si e dshmuar se kryersi nuk
kishte pr qllim q n nj koh t caktuar ta kthente
shumn e prvetsuar, prkatsisht sendet e tjera dhe n
kt rast duhet pasur parasysh nse pr kryersin
objektivisht kan ekzistuar mundsi reale q parat
prkatsisht sendin e prvetsua ti kthej n nj afat t
caktuar.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-243/66 , dat 24 mars
1966).
Kur kryersi i veprs penale shfrytzon parat q i jan
besuar n shrbim, me qllim q t luaj n prognozn
sportive dhe vendimin pr ti kthyer ato e mbshtet
varsisht se a do t fitoj n lojrat e fatit edhe nse fiton
n at loj ai nuk kryen veprn penale t prdorimit t
paautorizuar t parashikuar nga neni 346 t LPKr, por

1584

veprn penale t shprdorimit t parashikuar nga neni

345.t LPKr.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-511/66).
Ne veprimet e t akuzuarit qndrojn t gjitha elementet e
veprs penale t shprdorimit (prvetsimi gjat ushtrimit
t detyrs) dhe jo t veprs penale t prdorimit t
paautorizuar, kur sht vrtetuar se i akuzuari, si inkasant
tatimi, prej shum vitesh tatimin e arktuar e ka mbajtur
pr vete dhe nuk e ka dorzuar n arkn e komuns dhe as
q ua ka kthyer palve.
Nga kjo rezulton se tek ai nuk ka ekzistuar qllimi i
kthimit, gj q sht vendimtare pr dallimin e veprs
penale t shprdorimit nga vepra e
prdorimit t
paautorizuar. Edhe nse n fillim ka ekzistuar qllimi i
kthimit, sht e qart se i akuzuari n muajt apo vitet e
para ka qen i vetdijshm pr pamundsin e kthimit,
megjithat ai ka vazhduar ti mbaj parat e grumbulluar
nga tatimi.
Nga momenti kur ka qen i vetdijshm pr pamundsin
e kthimit nuk ka asnj dyshim se dashja e tij ka qen e
orientuar pr prvetsimin e parave dhe jo pr huaprdorje
.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-946/70, dat 13 tetor
1970).
Marrja e ryshfetit
Neni 343
(1) Personi zyrtar i cili krkon ose merr dhurat a
prfitim tjetr pr vete ose pr personin tjetr ose q
pranon premtimin pr dhurat ose pr ndonj prfitim
tjetr pr t kryer n kuadr t autorizimeve t tij nj
veprim zyrtar apo nj veprim tjetr t cilin ai nuk
duhet ta kryej ose mos t mos e kryej nj veprim
zyrtar apo veprim tjetr t cilin ai duhet ose ka
mundur ta kryej, dnohet me burgim prej tre muajve
deri n pes vjet.
(2) Personi zyrtar i cili krkon ose pranon dhurat ose
prfitim tjetr pr vete ose pr personin tjetr ose q

1585

pranon premtimin pr dhurat ose n ndonj prfitim

tjetr pr t kryer n kuadr t autorizimeve t tij nj
veprim zyrtar apo nj veprim tjetr t cilin ai sht
dashur ta kryej ose mos t mos e kryej nj veprim
zyrtar apo veprim tjetr t cilin ai nuk duhet ta
kryej, dnohet me burgim prej tre muajve deri n tre
vjet.
(3) Personi zyrtar i cili pas kryerjes ose mos kryerjes s
nj veprimi nga paragrafi 1 dhe 2 i ktij neni krkon
apo pranon dhurata ose ndonj prftim pr vete apo
pr personin tjetr n lidhje me kryerjen apo mos
kryerjen e till , dnohet me gjob ose me burgim deri
n nj vit.
(4)
Dhurata apo prfitimi tjetr q sht marr
konfiskohet.
Kjo vepr penale, s bashku me veprat penale t
parashikuara nga neni 344 dhe neni 345 t KP, sht pjes
e masave anti korrupsion n fushn e s drejts penale, e
domosdoshme kjo pr
mbrojtjen e pastrtis,
ligjshmris, objektivitetit, paanshmris dhe mos
korruptimit t organeve shtetrore dhe organeve t tjera,
sepse t gjitha kto do t viheshin n dyshim, nse personi
zyrtar sht i korruptuar, nse mund t blihet veprimi
zyrtar; autoriteti i aparatit shtetrore
me kt
komprometohet; t gjitha veprimet dhe procedurat e atij
organi vihen n dyshim. Qoft edhe t izoluara, rastet e
tilla shkaktojn paknaqsi tek opinioni i gjer, bjn q
t lindin dyshime ndaj paanshmris s aparatit shtetror.
Nse kjo merr prmasa t nj dukurie t gjer, ajo mund
ti paralizoj trsisht aparatin shtetror dhe shrbimet e
tjera, gj q prodhon pasoja t mdha negative dhe hap
rrugn e mosndshkimit t veprave penale t ndryshme,
por edhe t veprave m t rnda penale. N nj situat t
till, m nuk mund t bhet fjal pr nj shoqri t
shndosh.
Vepra penale e marrjes s ryshfetit apo prfitimeve t
tjera paraqet nj vepr themelore dhe m t rndsishmen
nga kategoria e veprave penale me objekt korrupsionin.
Fenomeni i korrupsionit n botn moderne nxit interesim
ndrkombtar dhe kombtar. Kjo sht e qart, nse kihet

1586

parasysh se kjo form e kriminalitetit, pas terrorizmit,

pastrimit t paras, formave t ndryshme t trafikimit t
njerzve, kontrabands s drogs dhe formave t tjera t
krimit t organizuar transnacional, paraqet krcnimin m
t madh pr shoqrin dhe funksionimin e saj normal.
Korrupsioni sht nj nga temat dominuese t shum
debateve ndrkombtare; n planin e luftimit t ksaj t
keqeje t s sotmes jan angazhuar aktivisht organizata t
mdha
qeveritare dhe joqeveritare . N mesin e
organizatave joqeveritare, m e njohura sht
Transparency internacional, e cila n planin ndrkombtar
lufton kundr korrupsionit dhe publikon rezultatet e
krkimeve ndrkombtare t korrupsionit, duke regjistruar
shkalln e korrupsionit n shtete t caktuara.
Edhe pse korrupsioni njihej edhe n kohn antike dhe
prcjell zhvillimin e shoqris njerzore npr shekuj, ky
fenomen ka spikatur sidomos n kushtet bashkkohore, q
mundsojn komunikime t shpejta, transaksione
financiare t fshehta dhe t shpejta, transaksione t
qarkullimit t mallrave dhe shrbimeve. Nj nga
karakteristikat e ksaj forme t kriminalitetit sht fakti se
ai sht i lidhur me krimin e organizuar, i cili disponon
mjete t mdha financiare t siguruara me kontrabandn e
drogs, t njerzve, armve, materialit nuklear,
mbeturinave t rrezikshme ekologjike, prodhimeve t larta
fitimprurse etj., ku prfshihen edhe funksionar t lart
nga strukturat shtetrore nprmjet korruptimit t tyre. Kjo
paraqet nj nga faktort m t rndsishm t
drejtprdrejt t zhvillimit dhe zgjerimit t korrupsionit n
planin ndrkombtar dhe nacional, por njkohsisht
paraqet edhe penges serioze n kontrollin, zbulimin dhe
pengimin e ktij lloji t kriminalitetit. Kjo form e
kriminalitetit karakterizohet edhe pr nga shkalla e lart e
t ashtuquajturit numr i errt , ngase zbulohet me
vshtirsi, pr shkak t konspiracionit n kryerjen e tij dhe
rrezikut q t gjith aktort t cilt marrin pjes n, t do
ti nnshtrohen prgjegjsis penale. Zgjedhja e t gjitha
strukturave kriminale prmes nj sistemi t sofistifikuar
t shplarjes s parave, me t cilat legalizohen mjetet e
fituara n rrug kriminale nprmjet
institucioneve

1587

financiare mafioze, e bn korrupsionin njrn ndr format

m t rrezikshme t kriminalitetit.
Kjo ka br q korrupsioni, sikurse edhe format e tjera
t kriminalitetit bashkkohor, t marr gjithnj e m tepr
karakteristika transnacionale. Historia e kriminalizimit t
korrupsionit me elemente t huaja fillon n mesin e
viteve shtatdhjet t shekullit 20, kur n SHBA, n vitin
1970, u miratua Ligji pr Ndalimin e Korrupsionit n
Botn e Jashtme (Foreign Corrupt Practices Act) FCPA, i
cili sht nxjerr n kuadr t Omnibus Trade Acta n
epokn e Administrats s Karterit. Ky sht ligji i par,
me t cilin sht inkriminuar i ashtuquajturi korrupsion
off-shore dhe q ndalon korruptimin e zyrtarve t
jashtm (t huaj) publik, t partive t huaja politike e
zyrtarve t tyre partiak dhe kandidatve pr organet
shtetrore n botn e jashtme. Arsye pr nxjerrjen e ktij
ligji sht paraqitja e disa aferave t korruptimit t
zyrtarve t huaj publik nga ana e kompanive nacionale
(vendore).
Pr shkak t prmasave t tilla t rrezikshmris t
korrupsionit, edhe shum vende t tjera kan nxjerr ligje
t posame lidhur me korrupsionin, n t cilat sht
parashikuara nj gam e gjer sidomos e masave
preventive dhe instrumenteve pr luftimin korrupsionit.
Pasojn edhe reaksionet n planin ndrkombtar,
veanrisht nprmjet aktiviteteve t Unionit Evropian,
Kshillit t Evrops, Fondit Monetar Ndrkombtar,
Organizats pr Zhvillim dhe Bashkpunim etj. Aktiviteti i
ktyre organizatave sht orientuar n krijimin e
programeve preventive, n prmirsimin e cilsis s
puns s organeve t ngarkuara me zbulimin e
korrupsionit, n prmirsimin e cilsis s legjislacionit
penal dhe efektivitetin e judikaturs, n krijimin dhe
profilizimin e organeve t specializuara n luft kundr
korrupsionit etj. S pari, n kuadr t Organizats
Ndrkombtare pr Zhvillim dhe Bashkpunim (OECD)
sht nxjerr Konventa pr luftimin e korruptimit t
zyrtarve publik t huaj
n transaksionet afariste
ndrkombtare, pas s cils pasojn edhe shum
dokumente t tjera ndrkombtare. Me rndsi t posame
sht Rezoluta e Komitetit t Ministrave e vitit 1998. Nga

1588

t gjitha, m e rndsishmja sht Konventa Penalojuridike e Kshilli t Evrops pr Korrupsionin, ngase

bhet fjal pr dokumentin e par i cili n mnyr trsore
praktikisht ka kodifikua dhe rregulluar kt fush.
N luftn kundr korrupsionit nj vend i rndsishm i
takon Konvents s Kombeve t Bashkuara kundr
Kriminalitetit Transnacional (NN-MU,14/02). Organizatat
kriminale ndrkombtare shfrytzojn korrupsionin pr
realizimin e qllimeve t tyre kriminale. Pr kt arsye, n
nenin 6 t ksaj Konvente
krkohet nga shtetet
nnshkruese q n kodet e tyre penale nacionale si vepr
penale t inkriminojn do kryerje t qllimshme (dolus):
a) premtim, ofrim apo dhnie zyrtarit publik t prfitimit
t kundrligjshm, pr t personalisht apo pr peronin
tjetr fizik a juridik, me qllim q ai t veproj apo t mos
veproj n kryerjen e detyrs s tij zyrtare; b) kontraktim
apo pranim t prfitimit t paligjshm t drejtprdrejt a t
trthort nga ana e peronit zyrtar publik, pr vete
personalisht apo pr personin tjetr fizik ose juridik, me
qllim q ai zyrtar t veproj apo t mos veproj n
kryerjen e detyrs s tij zyrtare.
Vepr penale konsiderohet do pranim dhe dhnie e
ryshfetit, me t cilin dmtohen interesat financiare t
Bashkimit Evropian (neni 6 pika 2 Corpus jurisa).
Marrja e ryshfetit (ang. Passive corruption sht do
krkim apo marrje
e dhuratave, premtimeve apo
prfitimeve t tjera drejtprsdrejti apo me ndrmjetsimin
e tjetrit nga personi zyrtar me qllim q:
- personi zyrtar t kryej veprimin zyrtar n mnyrn q
sht n kundrshtim me detyrn e tij;
- personi zyrtar t mos e kryej detyrn zyrtare, e cila
sht n kuadr t autorizimeve t tij dhe ai do duhej t
kryente at veprim neni 6. pika 3; Corpus jurisa).
N sistemin ton juridik paraqitet nevoja q ti
kushtohet kujdes organizimit t brendshm t
institucioneve
n kuptim t parandalimit dhe t
mbikqyrjes, veanrisht kur bhet fjal pr shrbimet t
cilat, pr shkak t natyrs s puns s tyre, i ekspozohen
m tepr korrupsionit; ndalimit t pranimit t dhuratave,
pagesave e shpenzimeve reprezentative, shrbimit n

1589

objektet e huaja t pushimit, rekreacionit dhe shrbimeve

t tjera pr personat zyrtar dhe antarve t familjes s
tij; deklarimit t pasuris s personave t caktuar para se ta
nisin detyrn dhe para se ta ln at; t bhen ndryshime
te Ligji pr Prokurimin pr faktin se mundsit e abuzimit
me tender jan mjaft t theksuara dhe korruptimi me rastin
e tenderve t ndryshm sht i leht, ndrsa me kuadrin e
tanishm ligjor ai vshtir mund t zbulohet.
Prndryshe, jan mir t njohura t gjitha pasojat
negative t korrupsionit, t cilat jan shumfish m t
mdha kur ky sht i lidhur me politikn - partit politike
dhe kriminalitetin e organizuar.
Edhe pse korrupsioni, si dukuri, sht i vjetr sa vet
shteti, ende nuk ekziston nj pajtueshmri pr definicionin
unik t ktij fenomeni. Legjislacioni penal zakonisht nuk
prmban nj definicion t posam pr korrupsionin, por
ai prfshin shum forma t ndryshme t sjelljeve
antiligjore, q nuk bjn pjes vetm n kt grup t
veprave penale, por edhe te veprat penale t prfshira n
kapitujt e tjer ligjor, veanrisht n mesin e veprave
penale kundr ekonomis. Pavarsisht se a bhet fjal pr
nj prcaktim t ngusht apo t gjer t ktij fenomeni, t
gjitha definicionet e prkufizojn korrupsionin si
keqprdorim t autorizimeve publike me qllim t
realizimit t prfitimit t kundrligjshm pr personin q
ushtron kt funksion.
N dispozitat e ktij neni sht prcaktuar vepra
themelore nga sfera e delikteve korruptive, e cila tani
emrtohet si marrje e ryshfetit q sht sinonim i marrjes
s mitos i cili sht nj emrtim adekuat, ngase n kto
hapsira ky m s miri shpreh tr negativitetin social t
ksaj t keqeje t shoqris. Sipas ksaj dispozite, kt
vepr penale e kryen personi zyrtar, i cili krkon apo merr
dhurat ose ndonj prfitim tjetr ose pranon premtim pr
dhurat ose ndonj prfitim tjetr n mnyr q, n kuadr
t autorizimeve t tij, ta kryej nj veprim t cilin nuk do
t duhej ta kryente ose t mos e kryej nj veprim t cilin
ai do t duhej apo do t mund ta kryente (par. 1); ta kryej
nj veprim t cilin ai sht dashur ta kryente ose t mos e
kryej nj veprim t cilin ai nuk do t duhej ta kryente
(par.2.); dhe, pas kryerjes ose moskryerjes sipas paragrafit

1590

1 2, dhe pr at q ka br ose nuk ka br krkon apo

pranon dhurat apo fardo prfitimi tjetr (par. 3). Bhet
fjal pr delikte t imponimit t ndonj prfitimi (crimen
concussionis-delikt i detyrimit, t marrjes s mitos).
Nga ajo q u tha rezulton kjo vepr penale, e cila te ne
quhet korruptimi pasiv dhe ka tri forma:
Paragrafi 1 prfshin veprn penale t korruptimit t
drejt pasiv q paraqet formn m t rnd t veprs
penale t mitmarrjes;
Paragrafi 2 prfshin t ashtuquajturin korruptim jo t
drejt pasiv (t rndomt) dhe
Paragrafi 3 prfshin t ashtuquajturin korruptim t
mvonshm.
Paragrafi 1.
1. Korruptimi pasiv i drejt (par. 1) ekziston kur personi
zyrtar apo ai prgjegjs krkon apo merr dhurat a ndonj
prfitim tjetr ose pranon premtimin pr dhurat a ndonj
prfitim tjetr pr vete apo pr personin tjetr n mnyr
q, n kuadr t autorizimeve t tij t kryej nj veprim
zyrtar apo nj veprim tjetr t cilin ai nuk do t duhej ta
kryente ose t mos e kryej nj veprim zyrtar a nj veprim
tjetr t cilin ai duhet apo ka mundur ta kryente.
Vrejtje kritike
Para se t fillojm komentimin e ksaj vepre penale, sipas
paragrafve q i prmban ky nen, e shohim t nevojshme
t konstatojm nj palogjikshmri q prmban paragrafi 1
i nenit 343, m sakt, shprehjen ose personin tjetr.
Vepra penale sht konsumuar n momentin e krkimit
apo marrjes s dhurats a nj prfitimi tjetr dhe sht
irelevante se pr k e mori dhuratn i akuzuari pr vete
apo pr dik tjetr, d.m.th., shprehja pr vete apo pr
tjetrin sht e teprt dhe e panevojshme, por edhe nse
qllimi i tij ka qen q dhuratn a prfitimin ta marr pr
dik tjetr, sht e panevojshme t futet kjo shprehje,
ngase edhe pa kt fjal, (pr vete apo pr tjetrin), do
gj sht sqaruar vetm me prdorimin e shprehjes krkon
apo merr dhurat a ndonj prfitim tjetr.
Me rastin e amandamentimit t ndryshimit t KPK, edhe
kjo dispozit do duhej t plotsohej dhe do ishte e

1591

mjaftueshme t prdorej vetm shprehja krkon dhurat

apo prfitim tjetr ...
Struktura e veprimit t kryerjes
Veprimi i kryerjes te kjo form e marrjes s ryshfetit
qndron n:
krkimin apo pranimin e dhuratave,
pranimin e dhuratave apo t fardo prfitimi
tjetr,
pranimin e premtimit pr dhurat ose pranimin e
premtimit pr fardo prfitimi tjetr.
Te prshkrimi i veprs penale ndeshim shprehjen
dhurat apo prfitim tjetr .
Dhurat sht do send i prekshm dhe i paprekshm.
Sende mund t jen sendet e tashme dhe t ardhshme,
(p.sh. frytet). Te sendet e paprekshme hyjn vetm t
drejtat. E rndsishme sht bartja e asaj t drejte.
Prfitimi tjetr prfshin do prfitim q nuk bn pjes
n kuadr t shprehjes dhurat;, nuk sht e thn q ai
do her t jet dika materiale. Ai mund t jet, p.sh., nj
vend m i mir i puns, marrja e kredis apo burss etj.;
shkurt, aty hyjn t gjitha llojet e prparsive dhe favoreve
reale t marrsit t ryshfetit apo t nj personi tjetr n
shkmbim t puns s kryer.
Dhurata apo fardo prfitimi tjetr n do rast
konkret duhet t jet i till q t sjell apo t jet i
prshtatshm q ta sjell personin zyrtar n at pozit q t
veproj n kundrshtim me rregullat, standardet dhe
interesat e shrbimit, t cilat sht i detyruar ti kryej
drejt dhe me ligj.
Pr ekzistimin e veprs sht irelevante nga kush ka
rrjedh iniciativa pr ryshfet nga dhnsi apo nga
marrsi i ryshfetit. Krkimi i ryshfetit mund t qndroj n
fardo veprimi nga i cili mund t konkludohet se personi
zyrtar krkon shprblim pr kryerjen apo moskryerjen e
nj veprimi zyrtar. Edhe marrja e ryshfetit, si dhe pranimi i
premtimit t tij, mund t jet e shprehur nprmjet
veprimeve t ndryshme t personit zyrtar si, p.sh., marrja e
ryshfetit, vnia n xhep, bartja dikujt tjetr, shprehja e

1592

gatishmris pr t pranuar ryshfet, q mund t bhet edhe

me heshtje etj.
Krkimi apo pranimi i ryshfetit duhet t jet i lidhur
me veprimin zyrtar t personit zyrtar apo t personit
prgjegjs, prkatsisht sht e nevojshme q nj person i
till zyrtar t detyrohet q, n kuadr t autorizimeve t
veta, ta kryej apo t mos e kryej nj veprim t cilin nuk
duhej ta kryente, prkatsisht t cilin do duhej ta kryente.
Pra, fjala sht pr veprime t paligjshme, t palejueshme.
Ktu kryersi, pr shprblim, vepron n mnyr t
paligjshme. Andaj nuk do t ekzistonte kjo vepr penale,
nse ryshfeti i sht dhn personit zyrtar mbi ndonj baz
tjetr dhe jo mbi at q ka t bj me kryerjen e detyrs s
tij zyrtare. Ndrmjet personit zyrtar apo personit
prgjegjs dhe dhnsit t ryshfetit sht e nevojshme t
ekzistoj marrveshja, s paku e heshtur, pr shkmbim
shrbimesh; bhet shrbimi pr kundrshrbim, pranohet
ryshfeti apo premtimi pr ryshfet q t kryhet apo mos t
kryhet ndonj veprim.
Kjo vepr penale sht e kryer me vetm krkimin e
ryshfetit apo pranimin e ryshfetit apo premtimin e tij. Vet
kryerja apo moskryerja e veprimit nga personi zyrtar apo
ai prgjegjs nuk sht element ligjor i ksaj vepre penale,
prandaj pr ekzistimin e saj nuk sht e domosdoshme q
t jet ndrmarr ndonj veprimi i paligjshm pr t cilin
sht marr ryshfeti. Nse edhe sht ndrmarr nj veprim
i till, ather mund t bhet fjal pr tiparet e ndonj
vepre tjetr penale dhe ather do t ekzistonte bashkimi
mes ksaj dhe nj vepre tjetr penale (p.sh., nse personi
zyrtar apo ai prgjegjs, prpos marrjes s ryshfetit, edhe
falsifikon dokumentin publik, ather do t ekzistonte
bashkimi i marrjes s ryshfetit dhe falsifikimit t
dokumentit zyrtar). Mirpo, nse personi zyrtar s pari
krkon ryshfet, pastaj pas nj kohe edhe e pranon
ryshfetin, ather do t ekzistonte vetm nj vepr penale
e marrjes s ryshfetit.
Nga kjo q u tha rezulton se tentativa e ksaj vepre
penale nuk sht e mundur, ngase vepra penale sht
kryer n momentin kur krkohet dhurat apo ndonj
prfitim tjetr apo pranon premtimin pr dhurat ose
premtimin pr prfitim tjetr, pavarsisht se a sht kryer

1593

apo nuk sht kryer veprimi zyrtar pr t ciln ryshfeti

sht marr, (p.sh personi zyrtar fare nuk e ka favorizuar
dhnsin e ryshfetit me rastin e llogaritjes s tatimit, edhe
pse pr at i ka pranuar parat etj.).
Ekzistimi i veprs penale nuk varet nga prmasat
prkatsisht vlera e ryshfetit dhe pavarsisht nga fakti
nse dhurata krkohet pr vete apo pr tjetrin. Mirpo, n
do rast duhet vrtetuar nse personi, gjat kryerjes s
veprimit zyrtar, ishte i motivuar pr nj dhurat t till,
prkatsisht nse ka lidhje shkaksore ndrmjet dhurats
s marr dhe veprimit t paligjshm. Nse vrtetohet
ekzistimi i nj lidhjeje t till, vepra penale ekziston edhe
te dhuratat e vogla.
Paragrafi 2.
Korruptimi jo i drejt pasiv (par. 2) ekziston kur
personi zyrtar krkon apo merr ryshfet apo premtimin pr
ryshfet pr t kryer veprimin zyrtar t cilin duhet ta
kryente, prkatsisht t mos e kryej veprimin zyrtar t
cilin nuk do t duhej ta kryente. Kjo form e veprs penale
t marrjes s ryshfetit, pr nga veprimi i kryerjes, nuk
dallon nga paragrafi 1, por dallon vetm pr nga veprimi
zyrtar pr t cilin krkohet apo merret ryshfeti. Si u tha,
te forma e par e veprs penale bhet fjal pr veprim t
palejueshm, t paligjshm t personit zyrtar, ndrsa te
forma e dyt e ksaj vepre penale ryshfeti merret q t
veprohet n kuadr t kufijve t autorizimeve zyrtare dhe
ndrmerret veprimi i ligjshm, pra duhet t ndrmerret
apo t mos ndrmerret veprimi zyrtar q edhe ashtu nuk ka
mundur t ndrmerrej, (d.m.th., te forma e dyt veprimi
zyrtar sht dashur t ndrmerrej edhe pa ryshfet,
prkatsisht veprimi zyrtar nuk sht ndrmarr pr shkak
se me ligj ka qen e ndaluar t ndrmerret dhe jo q nuk
sht ndrmarr pr shkak t marrjes s ryshfetit). Me kt
inkriminim, n esenc, pengohet shfrytzimi i pozits
zyrtare pr knaqjen e interesave personale. N raport me
tiparet e tjera, mes ktyre veprave penale nuk ka dallime.
Paragrafi 3.

1594

Korruptimi i mvonshm pasiv ( par. 3) ekziston kur

personi zyrtar apo personi prgjegjs krkon apo merr
ryshfet pas kryerjes apo moskryerjes s veprimit zyrtar,
ndrsa ryshfeti sht marr lidhur me at veprim. Ryshfeti
ktu krkohet apo merret pr at veprim zyrtar i cili
tashm sht kryer apo nuk sht kryer, qoft ai i ligjshm
apo i pa paligjshm. Kjo vepr prfshin veprimet zyrtare si
nga paragrafi 1, ashtu edhe nga paragrafi 2. Raporti kohor
mes veprimit zyrtar t kryer, krkimit dhe marrjes s
ryshfetit sht irelevant pr ekzistimin e ksaj vepre. E
rndsishme sht q ndrmjet korruptimit t mvonshm
dhe veprimit t mhershm t personit zyrtar t ekzistoj
lidhja shkaksore . Mirpo, nse ryshfeti ka qen i
premtuar para se personi zyrtar t vepronte, ather do t
ekzistonte ndonjra nga dy format e mparshme t veprs
penale t marrjes s ryshfetit. Kemi t bjm me kt
inkriminim kur personi zyrtar keqprdor detyrn e tij
zyrtare me qllim t nj prfitimi t caktuar i cili atij nuk
i takon. Pr dallim nga kjo, nuk ekziston korruptimi i
mvonshm aktiv, d.mt.h, nse dikush personit zyrtar i jep
dhurat lidhur me kryerjen apo moskryerjen e nj veprimi
e at m par nuk e ka premtuar; me kt ai nuk ka kryer
vepr penale.
Kryers i veprs penale t t gjitha formave mund t
jet vetm personi zyrtar apo personi prgjegjs. Pr
shprehjet person zyrtar dhe person prgjegjs, shih
komentin lidhur me nenin 107 t KPK.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje direkte.
U tha m sipr se te kjo vepr penale tentativa nuk sht e
mundur.
Bashkimi i ksaj vepre penale me veprat tjera penale
Nse kryersi ka ndrmarr veprim t kundrligjshm,
ndrsa ai sht i till q vetvetiu paraqet vepr penale dhe
ky paraqet sulm mbi nj vler t posame t mbrojtur,
ather do t ekzistonte bashkimi i veprs penale t
marrjes s ryshfetit me at vepr penale, p.sh. me
falsifikimin e dokumentit zyrtar t parashikuar nga neni
(348 ), shprdorimin e pozits zyrtare ose autorizimit
(339).

1595

sht e mundur edhe bashkkryerja te vepra penale e

marrjes s ryshfetit, si n rastin kur dikush e ndihmon
kryersin me rastin e korruptimit, p.sh. pr t merr
dhuratn dhe ia sjell atij, ndrmjetson te dhnsi i
dhurats; n kt rast ai sht ndihms n kt vepr
penale (neni 25) , apo kur dikush e nxit personin zyrtar q
t marr ryshfet, ndrsa ai vet nuk jep dhe nuk premton
ryshfet; ktu kemi t bjm me shtyts n veprn penale t
marrjes s ryshfetit ( neni 24).
Nga praktika gjyqsore
Prfitim n kuptim t veprs penale t marrjes
s ryshfetit konsiderohet edhe huaja q personi zyrtar,
prkatsisht personi prgjegjs merr apo e krkon .
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr.246/53).
Kur i akuzuari si person zyrtar oficer korrektues i
Qendrs s paraburgimit n Gjilan, t pandehurit NN. i ka
dorzuarr nj telefon celular t ciln m par e kishte marr
nga bashkshortja e t pandehurit dhe pr kt veprim t
ndrmarr q nuk kishte guxuar ta ndrmarr i kishte marr
100 shprblim nga bashkshortja e t pandehurit, ka
konsumuar t gjitha elementet e veprs penale t marrjes
s ryshfetit.
(Aktgjykimi i Gjykats s Qarkut n Gjilan,
Ap.nr.109/2009).
Ai q dhuratn q e jep nj person ia drgon personit
zyrtar, i cili e merr ryshfetin dhe ai sht koshient se pr
far bhet fjal, (e di se fjala sht pr ryshfet), duhet
konsideruar ndihms n kryerjen e veprs penale t
marrjes s ryshfetit nga se ka mundsuar realizimin e
saj.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr.774/54).
Pr ekzistimin e veprs penale t marrjes s ryshfetit
nuk ka rndsi se a dshiron personi zyrtar q dhuratn e
marr ta shfrytzoj pr vete apo pr tjetrin, prkatsisht
nse at dhurat e krkon apo e merr pr vete a pr nj
tjetr person.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr.3378/55).

1596

Pr ekzistimin e veprs penale t marrjes s ryshfetit

nuk sht e nevojshme q dhnsi i dhurats, t ciln ai e
jep nprmjet nj personi tjetr, ta njoh me emr personin
t cilit po i jep dhuratn, por sht e mjaftueshme q
ndrmjetsuesit prafrsisht ti caktoj rrethin e personave
zyrtar t cilt duhet t pranojn dhuratn.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.2704/59).
Pr ekzistimin e veprs penale t marrjes s ryshfetit
nuk sht e nevojshme q veprimi zyrtar, pr t ciln
sht pranuar dhurata, t jet kryer,
por sht e
mjaftueshme q kryersi t ket ndrmarr ndonj veprim
t parashikuar me at dispozit .
I akuzuari ka marr para nga dshmitari, me qllim q,
me rastin e caktimit t tatimit, ta favorizoj at, d.mt.h. q,
n kuadr t autorizimeve t tij, ta kryej nj veprim q
ska qen e lejuar ta kryej apo t mos e kryej nj veprim
t cilin sht dashur ta kryej; kto jan t mjaftueshme
pr ta konsideruar t kryer veprn penale t marrjes s
ryshfetit t parashikuar nga neni 347 par. 1 t LPKr. N
kt rast nuk sht relevante nse i akuzuari ka kryer
veprimin zyrtar pr t ciln ka marr ryshfet, veprim ky q
ka qen i palejueshm.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-1475/59, dat 20 gusht
1959).
Pranimi i ryshfeti ekziston edhe kur zyrtari i sigurimit
social u premton palve nxjerrjen e vendimit lidhur me
krkesn e tyre, nse ata me rastin e marrjes s parave i
paguajn nj shum parash dhe ata kt edhe e bjn .
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-635/70).
Kur i akuzuari, si zvends i avokatit shtetror t
zhupanis ka krkuar nga palt para, n shkmbim t
pranimit t krkespadis s tyre dhe prshpejtimit t
prfundimit t procedurs, do bhet fjal pr veprn penale
t marrjes s ryshfetit t parashikuar nga neni 347 par. 1 t
LPKr, d.m.th., pr veprimin t cilin ka qen e palejueshme
ta kryej dhe jo pr veprn penale t parashikuar nga neni
347 par.2, d.m.th., pr veprimin t cilin ka qen i detyruar
ta kryej, si ka gjetur gabimisht gjykata e shkalls s par

1597

dhe t cilin qndrim juridik e ka miratuar edhe gjykata e

shkalls s dyt.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Pkl.(Kzz) nr.3/2007, dat
12 prill2007).
Kur puntori merr para pr vrtetimin e dokumentit
n gjykat, d.m.th., q n kuadr t autorizimeve t veta ta
kryej veprimin q nuk ka qen e lejueshme ta kryej dhe
vrteton autorizimin e personit i cili at autorizim nuk e ka
dhn dhe as e ka nnshkruar, por kt e ka br nj
person tjetr, me kt ai, si person zyrtar, ka kryer veprn
penale t marrjes s ryshfetit t parashikuar nga neni 254
par.1.t LPS.
(Gjykata SS., Ap.nr.1356/98 , dat 22.12.1998).
Me vet faktin se i akuzuari ka krkuar dhurat q n
kuadr t autorizimeve t veta t mos e kryej veprimin t
cilin do duhej ta kryente, ai ka konsumuar veprn penale t
marrjes s mitos t parashikuar nga neni 347 par. 1 t
LPKr, (Ligji Penal i Kroacis) dhe nuk sht e
rndsishme nse ai dhuratn e mori apo nuk e mori.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I Ap-750/73. dat 25
dhjetor 1973).
Kur roja e burgut fut telefonin mobil n lokalet e burgut
dhe ia dorzon at t paraburgosurit, i cili mban lidhje
telefonike pa kontroll, me kt ai ka kryer veprimin zyrtar
q nuk ka qen e lejueshme t kryhet.
Nga arsyetimi:
Me aktgjykimin e shkalls s par i akuzuari sht shpallur
fajtor pr veprn penale t marrjes s mitos t parashikuar
nga neni 254 i LPS (Ligjit Penal t Serbis), ashtu q n
kuadr t autorizimeve t tij t kryej veprimin zyrtar t
cilin nuk ka qen e lejueshme ta kryej, pr ka ka marr
dhurat, ashtu q ka marr telefonin mobil dhe e ka futur
n lokalet e burgut dhe ia ka dorzuar t paraburgosurit, i
cili ka zhvilluar shum biseda telefonike dhe pr kt
shrbim ka marr dhurat n nj shum t caktuar. N
veprimet e ktilla t t akuzuarit qndrojn t gjitha

1598

elementet e veprs penale t marrjes s ryshfetit t

parashikuar nga neni 254. par. 1 t LPS.
(Gjykata SS, .Ap.nr.1701n/97 , dat 16.6.1998).
Kur polici nga personi t cilit sht dashur tia kthej
veturn e marr prkohsisht deri n prfundim t
procedurs, me rastin e kthimit t saj, krkon si
kundrshprblim dhe merr 300 marka gjermane, ai n
cilsin e personit zyrtar ka marr dhurat pr ta kryer
veprimin t cilin sht dasht ta bj, (d.m.th., ai ka qen i
detyruar ta kthej veturn edhe pa ryshfet); duke vepruar
n kt mnyr, ai ka kryer veprn penale t parashikuar
nga neni 254 par. 1 t LPS (Ligjit Penal t Serbis).
(Gjykata SS, Ap.nr.148/99, dat 20.4.1999).
Vepra penale e marrjes s ryshfetit sht konsumuar me
vet pranimin e premtimit pr dhurat, pavarsisht nga ajo
nse m von e ka ndrmarr apo nuk e ka ndrmarr
veprimin t cilin personi zyrtar apo personi prgjegjs nuk
ka qen e lejueshme ta ndrmarr dhe pavarsisht nse
lidhur me t e ka marr ose jo dhuratn.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I Ap-595/75, dat 10
shtator 1973).
Bhet fjal pr nj vepr t vazhduar t marrjes s mitos,
kur sht vrtetuar se n t gjitha rastet ekziston veprimi i
njjt, forma e njjt e fajit, shfrytzimi i raportit t njjt,
hapsirs s njjt dhe dmtimit t njjt t s mirs s
mbrojtur . Meqense veprat jan kryer n periudhn
kohore prej 4.(katr) deri n 6 (gjasht) muaj, ekziston
kontinuiteti kohor, prandaj rrethana se n rastin konkret
parat jan krkuar nga persona t ndryshm, nuk sht
relevante, pr shkak t natyrs s veprs penale .
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-222/86, dat 8 qershor
1986).
Pranimi i premtimit pr dhurat mund t qndroj edhe n
premtimin e shlyerjes s tatimit t cilin kryersi ka ndaj
dhnsit t dhurats
Te vepra penale marrja e ryshfetit personi zyrtar
(prgjegjs) duhet t veproj n kuadr t kufijve t
autorizimeve t tij. Kemi t bjm gjithmon me veprime
q bjn pjes n rrethin e autorizimeve zyrtare t nj

1599

personi t caktuar zyrtar, veprime q kan t bjn me

detyrat e tij zyrtare, t cilat sht i detyruar ti kryej sipas
pozits s vet zyrtare. Pr kto arsye, vepra penale e
marrjes s mitos e parashikuar nga neni 347 t LPKr,
parimisht mund t ekzistoj n bashkim ideal me veprn
penale t keqprdorimit t detyrs zyrtare dhe
autorizimeve t parashikuar nga neni 337 t LPKr vetm
po qe se kryersi shfrytzon pozitn apo autorizimin e tij
apo nuk e kryen detyrn, por ky bashkim nuk ekziston
asnjher, nse kryersi i tejkalon autorizimet q i ka me
ligj .
(Gjykata e Zhupanis
Bjellovar, Ap 398/01, dat
21.2.2002).
Paragrafi 2
Personi zyrtar, prkatsisht personi prgjegjs nuk
mundet q pr punn e vet , t ciln e kryen n kuadr t
vendit t tij t puns, prpos shprblimit q ai merr n
baz t akteve normative, t cilat rregullojn pagesn e
shprblimeve pr punn e kryer n vendin e caktuar t
puns, t pranoj nga subjekti tjetr shprblim, edhe nse
ai person tjetr ka interes q shprblimin tia jap
drejtprsdrejti ktij personi zyrtar, prkatsisht
prgjegjs. Pra, i akuzuari pr punn e tij dhe pr
shpenzimet lidhur me at pun
ka mundur t marr
shprblimin dhe shpenzimet vetm nga organizata e vet
punuese, aktet normative t s cils prmbajn dispozita
prkatse pr pagesn e shprblimeve dhe kompensimin
pr punn e kryer.
Qndrimi se marrja e shprblimit nga nj organizat tjetr
punuese nuk sht e lejuar, nuk sht n kundrshtim me
t drejtn e organizats punuese pr gjetjen e mnyrave m
t mira pr afarizmin e vet. Pra, edhe puna e organizats
punuese duhet t kryhet n kuadr t ligjit dhe nuk
munden organet e organizatave t tilla, n formn e
punve t ndryshme fiktive dhe me thirrje t ndryshme t
personave zyrtar dhe prgjegjs t organizatave t tjera,
pr punt t cilat ato i kryejn n kuadr t autorizimeve t
veta zyrtare, tu japin prfitime apo dhurata t caktuara.

1600

Marrja e prfitimeve t tilla n kushte t caktuara paraqet

vepr penale t marrjes s mitos dhe ajo si e till
shkakton rregullim n mirvajtjen e punve t ktyre
organizatave, nse konsiderohet se lidhja e kontrats me
ndonj organizat t ngjashme prodhuese mund t jet m
e favorshme pr organizatn e t akuzuarit, sesa q ishte
puna e lidhur me organizatn e cila ksaj radhe pr kt
qllim ka dhn para. Nj stimulim i till i drejtprdrejt i
puntorve t nj organizate nga organizata tjetr nuk
sht assesi n prputhje me rregullat ekonomike, sepse
do puntor pr punn e vet do jet i shprblyer vetm n
organizatn e tij dhe ky shprblim paraqet edhe stimulim
pr suksese sa m t mdha n pun.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Pkl-18/73, dat 10 prill
1974).
Paragrafi 4
Me shqiptimin e mass s siguris marrjes s sendit,
(dnimit plotsues sipas KPK), n kuptim t ktij
inkriminimi, merren sendet (t luajtshme apo t
paluajtshme), t cilat jan prfituar me parat e marra si
ryshfet, ngase kjo paraqet prfitim pasuror me parat q
rezultojn nga vepra penale.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr-641/55).
Kur polici nga personi t cilit sht dashur tia kthej
veturn e marr prkohsisht deri n prfundim t
procedurs, me rastin e kthimit t saj, krkon si
kundshprblim dhe merr 300 marka gjermane, n
cilsin e personit zyrtar ai ka marr dhurat pr ta kryer
veprimin t cilin sht dashur ta bj (d.m.th., ai ka qen i
detyruar tia kthej veturn atij edhe pa ryshfet); duke
vepruar kshtu, polici ka kryer vepr penale t parashikuar
nga neni 254 par. 1 t LPS (Ligjit Penal t Serbis).
(Gjykata SS, Ap.nr.148/99, dat 20.4.1999).
Kur puntori merr para pr vrtetimin e dokumentit n
gjykat, d.m.th., q n kuadr t autorizimeve t veta ta
kryej veprimin q nuk ka qen e lejueshme ta kryej dhe
vrteton autorizimin e personit i cili at autorizim nuk e ka

1601

dhn dhe as e ka nnshkruar, por kt e ka br nj

person tjetr, me kt ai, si person zyrtar, ka kryer veprn
penale t marrjes s ryshfetit t parashikuar nga neni 254
par.1.t LPS.
(Gjykata SS., Ap.nr.1356/98 , dat 22.12.1998).
Dhnia e ryshfetit
Neni 344
(1) Kushdo q i jep ose premton se do ti jep dhurat
apo prfitim tjetr personit zyrtar , q ai person t
kryej nj veprim zyrtar apo nj veprim tjetr n
kuadr t kompetencave t tij zyrtare , t cilin veprim
ai nuk sht dashur ta kryej ose nuk e kryen nj
veprim zyrtar a veprim tjetr t cilin ai sht dashur ta
kryej , ose kushdo q shrben si ndrmjetsues pr
tia dhn ryshfetin personit zyrtar , dnohet me
burgim prej tre muajve deri n tri vjet.
(2) Kushdo q jep ose premton se do ti jep dhurat
apo prfitim tjetr personit zyrtar , q ai person t
kryej nj veprim zyrtar apo veprim tjetr n kuadr t
kompetencave t tij zyrtare, t cilin veprim ai sht
dashur ta kryej , ose t mos e kryej nj veprim zyrtar
ose veprim tjetr t cilin ai duhet ta kryej, ose kushdo
q shrben si ndrmjetsues pr ti dhn ryshfet
personit zyrtar dnohet me gjob apo me burgim deri
n nj vit.
(3) Nse kryersi i veprs penale nga paragrafi 1 ose 2 i
ktij neni e ka dhn ryshfetin me krkesn e personit
zyrtar dhe ka njoftuar pr veprn e kryer para se ajo
t jet zbuluar ose para se t ket kuptuar se vepra
sht zbuluar , gjykata mund ta lir0j nga dnimi.
(4)
Dhurata ose dobia tjetr konfiskohen ose i
kthehen personit i cili ka dhn at n rastin e veprs
nga paragrafi 3 i ktij neni.
Nga prshkimi ligjor i veprs penale rezulton se bhet
fjal pr formn e dyt t korrupsionit, e cila sht e
lidhur funksionalisht me veprn penale t parashikuar nga
neni 343 i KPK. Me kt vepr penale personi zyrtar
shtyhet n shkeljen e kryerjes ligjore t detyrs. Pr dallim

1602

nga veprat e tjera penale t ktij grupi, t cila mund ti

kryej vetm personi zyrtar, veprn penale t dhnies s
dhurats apo nj prfitimi tjetr, e kryen personi i cili nuk
e ka cilsin e personit zyrtar dhe kur at e kryen personi
zyrtar, ai at nuk e kryen gjat kryerjes s detyrs. Prandaj
me kt vepr zyrtare detyra rrezikohet nga jasht e jo nga
brenda, sikundr ngjan me veprat tjera t ktij grupi. Edhe
pse bhet fjal pr vepr penale jozyrtare, ajo me t drejt
sht radhitur n kt grup t veprave penale, ngase sht
e lidhur me kryerjen apo moskryerjen e detyrs zyrtare,
prkatsisht me pranimin e dhuratave apo formave t tjera
t prfitimeve.
Sikurse edhe te pranimi i dhuratave, ashtu edhe te kto
vepra penale ligji dallon rastet kur dhurata jepet pr
kryerjen e detyrs s kundrligjshme apo mosndrmarrjen
e detyruar t veprimeve nga rastet kur dhurata jepet pr
kryerjen e detyrs s ligjshme apo q t mos kryhet nj
veprim i till, i cili edhe pa dhurat nuk do t lejohej t
kryhej. Prpos ksaj, ligji posarisht parashikon edhe
ndrmjetsimin n njrn apo tjetrn form t korrupsionit
t personave zyrtar apo prgjegjs. Pr dallim nga
pranimi i ryshfetit, ktu ligji nuk e inkriminon kt vepr
penale edhe si korrupsion t mvonshm. Mirpo, nse
dhurata e dhn sht kontraktuar m par, ather ajo
sht e ndshkueshme, por n rrethana t tilla nuk bhet
fjal pr korrupsion t mvonshm.

Paragrafi 1.
Sipas paragrafit 1, vepra penale e dhnies s dhurats apo
formave t tjera t prfitimit, e njohur si dhnie e ryshfetit,
(i ashtuquajturi ryshfet aktiv), ekziston kur dikush personit
zyrtar apo personit prgjegjs i jep ose i premton dhurat
a ndonj prfitim tjetr q ai, n kufijt e autorizimeve t
tij, t kryej nj veprim zyrtar i cili nuk lejohet t kryhet
apo t mos e kryej veprimin t ciln do t duhej ta
kryente apo kush ndrmjetson me rastin e korruptimit t

1603

ktill t personit zyrtar a personit prgjegjs (i

ashtuquajturi korrupsion i drejt aktiv).
Kjo vepr penale nuk sht vepr penale zyrtare, ngase
mund ta kryej cilido person (delictum communium) i cili
shtyn personin zyrtar t veproj n nj nga mnyrat e
inkriminuara.
Dhnia e mitos sht antipod i veprs penale t
parashikuar nga neni 343. Ktu, n esenc, veprimet e
caktuara t bashkkryerjes (shtytje n veprn penale nga
neni 343) jan ngritur n rang t veprs penale t pavarur,
(pr kt arsye veprimet e prbashkta t parashikuara nga
neni 344 nuk hyjn n kuadr t veprs penale t
parashikuar nga neni 343, si rast bashkpunimi tek ajo
vepr). Duhet doher t dallohen kto veprime t
parashikuara nga neni 344 nga veprimet e bashkpunimit
t parashikuara nga neni 343, t cilat edhe aty jan t
mundura. P.sh , nse ndonj veprim i personit t tret sht
ndryshe nga ai q prshkruhet nga neni 344, ather ktu
mund t behet fjal pr shtytjen e rndomt pr ndonj
vepr penale kundr detyrs zyrtare. Te kjo vepr penale
me t drejt veprimi i dhnies s ryshfetit trajtohet si vepr
e pavarur dhe jo si bashkveprim n veprn penale t
marrjes s ryshfetit t parashikuar nga neni 343.
Vet personi zyrtar apo personi prgjegjs t cilit i ofrohet
(ryshfeti)
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 parashikohet i ashtuquajturi korrupsion jo
i drejt aktiv dhe ai qndron n dhnien apo premtimin e
dhurats personit zyrtar a personit prgjegjs q ai, n
kuadr t autorizimeve t veta, t kryej detyrn zyrtare t
ciln ka qen i detyruar ta kryej apo t mos e kryej
detyrn zyrtare t ciln nuk do ti lejohej ta kryente apo
kush ndrmjetson n rastin e korruptimit t ktill t
personit zyrtar ose personit prgjegjs.
Veprimi i kryerjes te kjo form e veprs sht dhnia apo
premtimi i ryshfetit t cilin duhet interpretuar n kuptimin
si sht prcaktuar te vepra penale e marrjes s ryshfetit.
N t njjtin mnyr duhet vepruar edhe kur bhet fjal
pr veprimin zyrtar me t cilin jepet ryshfeti. Dallimi mes

1604

veprave t parashikuara nga paragrafi 1 dhe 2 qndron, si

u tha m sipr, n at se dhnia e ryshfetit n rastin e par
kryhet me qllim q t ndrmerret veprimi i
kundrligjshm apo t mos ndrmerret veprimi i
detyrueshm, ndrsa n rastin e dyt q t ndrmerret
veprimi i ligjshm apo t mos ndrmerrte veprimi t cilin
nuk do ti lejohej ta ndrmerrte.
Vepra penale e ndrmjetsimit pr dhnien e ryshfetit,
e parashikuar n paragrafin 1 dhe 2, n t vrtet sht
ndihm kryersit t dhnies s ryshfetit, e cila ktu
inkriminohet si vepr penale e pavarur. Ajo mund t
kryhet me veprime t ndryshme, si jan : njohja e
dhnsit dhe marrsit t ryshfetit, prkatsisht vnie e
lidhjeve mes tyre, prcjellja e kushteve etj. Mirpo, nse
bhet fjal pr personin i cili vetm i ka mundsuar
dhnien e ryshfetit, p.sh., vetm ka bartur dhuratn nga
dhnsi deri t marrsi i ryshfetit, kuptohet me kusht q t
ket ditur se pr far bhet fjal, ather kemi t bjm
me ndihmn n kryerjen e ksaj vepre.
Vepra penale sht e kryer me vet dhnin e ryshfetit
apo premtimin pr dhnie t ryshfetit Vepra penale
ekziston pavarsisht nga fakti nse personi zyrtar e ka
pranuar ose jo ryshfetin, prkatsisht edhe nse e ka
refuzuar menjher ofertn pr ryshfet. Pr ekzistimin e
ksaj vepre penale gjithashtu nuk sht e rndsishme se
nga kush ka rrjedh iniciativa pr ryshfet.
Kryers i veprs penale mund t jet do person .
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje .
Paragrafi 3.
N paragrafin 3 sht parashikuar nj baz e posame
pr lirimin nga dnimi pr kt vepr penale, me kusht q
ryshfeti t jet dhn me krkes t personit zyrtar apo t
personit prgjegjs dhe q kryersi ta ket paraqitur at
para se vepra penale t zbulohet apo para se t msoj q
vepra penale sht zbuluar, (i ashtuquajturi pendim i
vrtet).
Paragrafi 4.

1605

4. Sipas paragrafit 4. dhurata apo prfitimi material i

dhn, prkatsisht i marr, do t merret ndrsa, sipas
kushteve t parashikuara nga paragrafi 3, mund ti kthehet
personit q e ka dhn at.
Raporti me veprat e tjera penale
Nse kemi t bjm me korrupsion aktiv t drejt,
ndrsa personi zyrtar ka ndrmarr nj veprim t palejuar
dhe me kt ka konsumuar elementet e ndonj vepre
penale, (p.sh., zbulimin e fshehtsis, asgjsimin e
dokumentit zyrtar) , ather dhnsi i mitos mund t jet
bashkryers i asaj vepre penale, (si rregull, nxits).
Pr praktikn gjyqsore dhe doktrinn juridike sht i
rndsishm raporti i veprs penale t marrjes s ryshfetit
(neni 343 ) dhe dhnies s ryshfetit (neni 344) dhe, n nj
situat t till, pyetjet e para q krkojn prgjigje jan: Sa
sht lidhshmria dhe kushtzimi reciprok i ekzistimit t
ktyre dy inkriminimeve? A mund t kryhet nj vepr e
t mos kryhet vepra tjetr penale? A bjn pjes kto dy
vepra penale te t ashtuquajturat delikte puqse takuese dhe a kemi t bjm me bashkkryerje t
domosdoshme?
Delikti puqs-takues prbn nj nga modelet e deliktit
multilateral. Fjala sht pr veprat penale te t cilat
prshkrimi ligjor krkon pjesmarrjen e shum personave,
nga t cilt secili nga ata ka pozitn e kryersit t veprs.
Te deliktet puqese takuese, n trsi realizohet elementi
ligjor i veprs, edhe pse kryersit veprojn me pozicione t
ndryshme, (nuk kan pozit t njjt-ana e tyre nuk sht e
njjt), qllimi i tyre kriminal sht i sinkronizuar dhe i
harmonizuar, interesi i tyre sht i prbashkt; pr kt
arsye nuk ka bashkkyrerje. Secili prgjigjet vetvetiu pr
veprn e kryer. Lidhur me raportin e ktyre dy veprave t
prmendura, nuk mund t jepet nj prgjigje e qart pr
at se a bhet fjal ktu pr bashkkryerjen e
domosdoshme dhe a kemi t bjm me concursus plurium
ad delicktum; nse po, a kemi t bjm me conkursus
necessarius apo conkursus voluntarius?
Mund t thuhet se n rastin ton bhet fjal pr
concursus necessarius vetm ather kur vepra penale e

1606

marrjes s ryshfetit (neni 343) kryhet me marrjen e

dhuratave apo prfitimeve t tjera, gj q njkohsisht, n
ann tjetr, implikon edhe dhnien e dhuratave apo
prfitimeve t tjera, si element esencial i veprs s
parashikuar nga neni 344 par. 1.
Format e tjera t mundshme t ksaj vepre penale, si
sht, p.sh., krkimi i ryshfetit ose premtimi i ryshfetit
apo i prfitimeve t tjera paraqet concursus voluntarius,
ngase personit t cilit i premtohet dhurata apo ndonj
prfitim tjetr, nuk sht i detyruar qe edhe at ta pranoj e
gjithashtu as personi nga i cili krkohet dhurata apo
prfitim tjetr nuk sht i obliguar q t pranoj nj
krkes t till. N rastin e par do t ekzistonte vepra
penale e dhnies s ryshfetit, por jo edhe e pranimit t
dhurats, ndrsa sht e kundrta te situata e dyt, ku
ekziston vepra penale e marrjes s ryshfetit, por nuk
ekziston vepra penale e dhnies s ryshfetit. Te kto dy
kombinime ndrmjet dhnsit dhe marrsit t ryshfetit nuk
sht vn nj raport korruptues bashkpunimi.
M tej, derisa te vepra penale e marrjes s ryshfetit
(neni 343) ndrmjetsimi konsiderohet si veprim i
ndihms (neni 25), ndrmjetsimi te vepra penale e
dhnies s ryshfetit (neni 344) sht veprim i kryerjes. Pr
ciln vepr prgjigjet personi q ndrmjetson mes
marrsit t ryshfetit dhe dhnsit t ryshfetit? Pr k ai
punon? N kt rast kriteri i vetm pr t prcaktuar
pozicionin e tij sht animusi, ana subjektive e nj personi
t till. Nse dashja, qllimi i tij ( animusi kriminal) ishte
q ta ndihmonte marrsin e ryshfetit, duhet t merret se ky
person do t prgjigjet pr ndihm n veprn penale t
marrjes s ryshfetit t parashikuar nga neni 343 par. 1 t
KPK, por nse qllimi i tij ishte ta ndihmoj dhnsin e
ryshfetit, ather bhet fjal pr prgjegjsin pr veprn
penale t parashikuar nga neni 344 par.1 t KPK.

Nga praktika gjyqsore

Pr ekzistimin e veprs penale t dhnies s ryshfetit
nuk sht e nevojshme q personi q jep ryshfet

1607

shprehimisht t shpreh se prse e bn kt, (pse jep

ryshfet?). sht e mjaftueshme q, sipas rrethanave t
rastit, dhe mnyrs s dhnies s ryshfetit, si dhe raporteve
q ekzistojn ndrmjet dhnsit t ryshfetit dhe personit
zyrtar, mund t konkludohet se dhnsi i ryshfetit krkon
nga personi zyrtar ti kryej ndonj shrbim n kuadr t
autorizimeve t tij dhe personi zyrtar mund ta kuptoj se
pr far qllimi jepet dhurata.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-2468/56).
Premtimi i dhurats, si element i veprs
penale, ekziston me vet dhnien e premtimit pr dhurat,
pavarsisht se a e ka pranuar apo jo premtimin personi
zyrtar.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-3230/56).
Ekziston vepra penale e parashikuar nga neni 348 par.
1 t LPKr, n bashkim real, kur veprat jan kryer n
rrethana t ndryshme n raport me dy persona t
ndryshm zyrtar,
t cilt ushtronin funksione t
ndryshme n organe t ndryshme, ndrsa objekt i veprs
penale ka qen prfitimi me veprime krejtsisht t
ndryshme zyrtare. Pr kt arsye sht i gabuar prfundimi
i gjykats s shkalls s par se n veprimet e t akuzuarit
qndrojn elementet e veprs s vazhduar penale t
dhnies s ryshfetit t parashikuar nga neni 348 par.1 t
LKPKr.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-404/64, dat 20 tetor
1964).
Dhnia e ryshfetit personit zyrtar pas kryerjes s
veprimit zyrtar nuk paraqet vepr penale t dhnies s
ryshfetit t parashikuar nga neni 348 par. 1, nse nj
dhnie e till nuk sht kontraktuar dhe as sht premtuar
paraprakisht lidhur me kryerjen e nj veprimi t till
zyrtar.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr.431/66, dat 20 tetor
1966).
Kur dhuratn e ka dhn nj person tjetr nprmjet t
akuzuarit, ather i akuzuari ka ndrmjetsuar me rastin e
korruptimit t personit zyrtar. sht irelevant fakti se i
akuzuari nj pjes t ryshfetit e ka ndalur pr vete.
Elementet e veprs penale t dhnies s ryshfetit t
parashikuar nga neni 348 par. 1 t LPKr jan realizuar

1608

edhe pa at pjes t dhurats, ndrsa fakti se i akuzuari ka

ndrmjetsuar me shprblim paraqet rrethan rnduese q
merret parasysh me rastin e matjes s dnimit .
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr.454/69, dat 2 korrik
1969).
Mnyra se si i akuzuari i ka premtuar policit q t veproj
(ti kaloj pushimet) n objektin e tij hotelier, n ishullin
K, (me at rast edhe i kan shkmbyer adresat), dhe
drgimi i ftess q vizita t realizohet, pr faktin se
denoncimi zyrtar i aksidentit t trafikut nuk sht br,
por ka ngelur si shnim n ditarin e policit, sht baz e
mjaftueshme pr konkludimin e drejt t gjykats se i
akuzuari ka kryer veprn penale t dhnies s ryshfetit. N
rrethana t ktilla sht fare e parndsishme se far ka
menduar polici pr nj ofert t till t t akuzuarit, kur
sht e qart se oferta sht e lidhur me aksidentin e
trafikut dhe, n baz t ksaj, i akuzuari ka ushtruar
krkes pr kompensimin e dmi, pr t cilin nuk ka pasur
t drejt.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap-1170/80, dat 19
qershor 1985).
Ushtrimi i ndikimit
Neni 345
(1) Kushdo q krkon, merr ose pranon nj ofert ose
premtim t nj prparsie t padrejt pr vete ose pr
personin tjetr n lidhje me ushtrimin e nj ndikimi t
paduhur nga ana e kryersit mbi vendimmarrjen e nj
personi zyrtar, pavarsisht nse ndikimi sht ushtruar
ose pavarsisht nse ushtrimi i supozuar shpie deri te
rezultati i synuar dnohet me gjob ose me burgim deri
n dy vjet.
(2) Kushdo q premton, ofron ose jep n mnyr
direkte apo indirekte fardo prparsie t padrejt
personit tjetr i cili ushtron ose konfirmon se ai sht
n gjendje t ushtroj nj ndikim t pa duhur mbi
vendimmarrjen e personit zyrtar , pavarsisht nse
ndikimi sht ushtruar ose pavarsisht nse ushtrimi i

1609

supozuar shpie deri te rezultati i synuar dnohet me

gjob ose me burgim deri n nj vit.
Meqense kjo vepr penale sht e radhitur n Kreun e
veprave penale kundr detyrs zyrtare, ather me kt
vepr penale do duhej t keqprdorej apo t shfrytzohej
pozita zyrtare a statusi i personit n institucionet e
Republiks s Kosovs, i cili n mnyr t paligjshme
ndikon te personi tjetr zyrtar q t kryhet apo t mos
kryhet ndonj veprim i ligjshm (i paligjshm), me an t
marrjes s njkohshme t dhurats a nj prfitimi tjetr,
(edhe pse n prshkrimin ligjor t ksaj vepre penale jan
prdorur shprehjet krkon, merr ose pranon nj ofert ose
premtim t nj prparsie). Mirpo, nga mnyra e
ndrtimit t ksaj norme ligjore rezulton se subjekt i ksaj
vepre penale mund t jet do person edhe ai q ka
statusin e personit zyrtar apo t personit prgjegjs, edhe
ai q nuk e ka kt status (kushdo). Gjithashtu vepra
penale do duhej t emrtohej si ndikim i kundrligjshm,
ngase do ndikim, si do komentohet n vijim, nuk sht
veprim i inkriminuar.
Kjo vepr penale, s bashku me veprat penale t
parashikuara nga nenet 343 dhe 344 t KPK, sht pjes e
masave t domosdoshme anti-korrupsion n fushn e s
drejts penale, me qllim t ruajtjes s pastrtis,
ligjshmris,
objektivitetit,
paanshmrin
dhe
pamundsin s blerjes s shrbimeve shtetrore dhe
shrbimeve t tjera. Kt e prmban neni 12 i Konvents
s t Drejts Penale pr Korrupsionin (NN-MU,11/00).
do shtet nnshkrues i Konvents sht i detyruar t
inkriminoj tregtin nprmjet ndikimit (trading in
influence).
Me kt vepr penale inkriminohet intervenimi te
personi zyrtar kompetent pr interes t personit t tret.
Ktu bhet fjal pr ndrmjetsim-pr ndikim te
personi zyrtar apo personi prgjegjs lidhur me punn
nga fushveprim i tij zyrtar e pr llogari t personit t
tret, i cili sht i interesuar q nj veprim i till t kryhet
apo t mos kryhet ose sht i interesuar t kryhet nj pun
e paligjshme apo t mos kryhet nj veprim q sht
dashur t kryhet. Vet ndikimi mbi personin zyrtar

1610

qndron n shfrytzimin e kryersit t pozits zyrtare a

shoqrore apo ndikimi mbi nj autorit t till t bazuar n
pozitn e kryersit n detyr ose n shoqri, n parti
politike etj.
Subjekt i veprs penale.- Shprehja kryers i veprs penale
te kjo vepr sht m e gjer sesa shprehja person zyrtar,
(neni 107 par. 1 dhe 2 t KPK), ngase, prpos tyre, veprn
penale mund ta kryej dokush q shfrytzon pozitn e tij
shoqrore dhe ndikimin (shoqror, politik, kulturor, n
veprimtari sportive etj.).
Kur sht fjala pr personat zyrtar, ather sht e
mundur q kryers i veprs t jet zyrtari varts, i cili
ndrmjetson te udhheqsi apo mbikqyrsi i tij n
shrbim, ku sht i punsuar, (p.sh., dorzuesi, sekretari
juridik (daktilografisti), referentt e ndryshm), edhe pse
sht e diskutueshme se pr far pozite shoqrore t
personave t till bhet fjal n raport me udhheqsin e
tyre.
Kjo vepr nuk sht e njjt me veprn penale t dhnies
s ryshfetit (neni 344), ngase ktu kryersi nuk i jep
personit zyrtar kurrfar ryshfeti, por vetm ndikon n t
me pozitn dhe autoritetin e tij. Ndrkaq nga vepra penale
e marrjes s ryshfetit (neni 343) dallohet me faktin q
kryersi i ksaj vepre penale nuk merr dhurat apo ndonj
prfitim tjetr pr t kryer apo pr t mos kryer ndonj
veprim zyrtar, por vetm pr t ndikuar mbi ndonj person
tjetr zyrtar q ai ta bj kt.
Vepra penale hyn n rrethin e delikteve kundr detyrs
zyrtare, ngase, sipas prmbajtjes, forma e keqprdorimit
t pozits zyrtare dhe autorizimit sht e orientuar
pikrisht kundr ushtrimit ligjor dhe t drejt t detyrs
zyrtare.
Paragrafi 1.
Kt vepr penale e kryen kushdo q krkon, merr ose
pranon nj ofert ose nj prparsi direjte pr vete apo pr
tjetrin, (d.m.th., kushdo q krkon, merr dhurat a ndonj
prfitim tjetr pr vete a pr tjetrin n mnyr q, duke
shfrytzuar pozitn a statusin e tij zyrtar n institucionet e

1611

Republiks s Kosovs, ndrmjetson pr kryerjen e nj

veprim zyrtar.
Nga ndrtimi i ksaj norme juridike, si n paragrafin
1 ashtu edhe n paragrafin 2 t nenit 345, del se nuk sht
br dallimi kur ndikohet q t kryhet nj veprim i
ligjshm i cili edhe ashtu do duhej t kryhej ose t mos
kryhej nj veprim zyrtar t cilin nuk ka qen e lejuar t
kryhej (forma m e leht e abuzimit me detyrn zyrtare),
dhe kur ndikohet t kryhet nj veprim zyrtar i cili nuk ka
qen e lejuar t kryhej apo t mos ndrmerret veprimi
zyrtar i cili sht dashur t kryhet (forma m e rnd e
abuzimit me detyrn zyrtare) .
Paragrafi 1 i tanishm sht dashur t ndahet n dy
paragraf, sepse shkalla e rrezikshmris shoqrore sht
shum me e madhe, kur ndikohet q t kryhet nj veprim i
cili nuk ka qen fare e lejuar t ndrmerret, sesa kur
ndikohet pr ndrmarrjen e nj veprimi, i cili edhe ashtu
ligjrisht sht dashur t ndrmerrej. N rrethana t ktilla,
kur nuk jan ndrtuara dy forma t ksaj vepre penale,
gjykatat, me rastin e matjes s dnimit, do ta prcaktojn
at varsisht nga shkalla e ndikimit pr tu ndrmarr nj
veprim i ligjshm apo i paligjshm, mirpo, me rastin e
amandamentimi t ndryshimeve t KPK, kjo norm
patjetr duhet ndryshuar.
Vepra penale sht konsumuar me vet pranimin e
dhuratave apo t prfitimeve ose me pranimin e ofertave a
premtimeve pr dhurat ose prfitime t tjera. Nuk
krkohet q patjetr t ndodh ndrmjetsimi ndikimi dhe
aq m pak q ndikimi t ket sukses. Pr ekzistimin e
veprs nuk sht me ndikim ajo se a ka krkuar personi
zyrtar dhurat a ndonj prfitim tjetr dhe a e ka marr
at dhurat apo prfitim pr vete a pr tjetrin. (Pr
shprehjen prfitim, shih komentin lidhur me nenin 343 t
KPK). Shkurt, shprehja dhurat, si rregull, paraqet dobi
materiale (para, ar, objekt me vlersh, mund t jet edhe
palujatshmri), ndrsa prfitimin tjetr e prbjn vlerat
tjera pronsore dhe jo pronsore ( p.sh., avancimet n
detyr, marrja e kredis, punsimi i antarit t familjes,
regjistrimi n fakultet e t ngjashme).
Pr kt vepr penale nuk sht e rndsishme se nga
kush ka rrjedh iniciativa pr shprblimin e atij q ndikon.

1612

Format e ndikimit ( ndrmjetsimit)

Ekzistojn forma t ndryshme t ndikimit, si: shtytja,
bindja miqsore dhe kolegjiale, kthimi i borxhit,
premtimi i dhurats etj.Ajo mund t kryhet me goj ose
me shkrim, me veprime konludente. Nse me rastin e
ndikimit sht prdorur dhuna, shantazhi a krcnimi,
ather nuk do t ekzistonte kjo vepr penale, por nj
vepr tjetr penale. Pr ekzistimin e ksaj vepre penale
sht me rndsi q ajo t kryhet, duke shfrytzuar pozitn
zyrtare ose pozitn shoqrore, prandaj vepra penale nuk do
t ekzistonte, nse personi zyrtar i drejtohet nj personi
tjetr zyrtar, si nj miku, kolegu apo t afrmi, me lutjen
q t kryej nj veprim t ligjshm zyrtar.
Sikurse u tha m sipr, pr ekzistim e ksaj vepre
penale krkohet q kryersi t marr dhurat a fardo
prfitimi tjetr pr t ndikuar (ndrmjetsuar). Nj dhurat
e till apo nj prfitim tjetr prcakton kundrligjshmrin
e ndikimit ndrmjetsimit, ngase n disa segmente t
shrbimeve zyrtare personat zyrtar jan t detyruar t
ndikojn te personat e tjer q t kryejn veprimin e
ligjshm zyrtar apo t prmbahen nga kryerja e nj
veprimi t paligjshm, (kjo sht m e theksuar tek e
ashtuquajtura heshtje e administrats).
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht inkriminuar i ashtuquajturi ndikimi
pasiv i kundrligjshm. Kjo form e veprs penale
konsumohet kur dikush premton, ofron ose jep direkt apo
indirekt dhurat apo ndonj prfitim tjetr, (edhe pse n
prshkrimin ligjor sht prdorur vetm shprehja fardo
prparsie t padrejt), nj personi tjetr, me qllim q ky
person t ndikoj te personi zyrtar me rastin e marrjes s
nj vendimi. Edhe sa i prket ksaj forme t veprs penale,
ligjdhnsi nuk ka br dallimin ndrmjet situats kur
dikujt i premtohet dhurat apo prfitime t tjera pr t
ndikuar te personi zyrtar pr t ndrmarr nj veprim t
ligjshm zyrtar dhe situats kur jepen dhuratat a premtimet

1613

pr dhuratat apo prfitime t tjera pr tu kryer nj veprim

i paligjshm zyrtar, edhe pse, si u tha edhe me rastin e
komentit t lidhur me paragrafin 1, rrezikshmria
shoqrore nuk sht e njjt, prandaj edhe n nj situat t
till, gjykata, me rastin e matjes s dnimit, do t ket
parasysh nse dhurata a ndonj prfitim tjetr jan dhn,
janofruar apo jan premtuar pr ndonj veprim t
ligjshm apo t paligjshm.
Subjekt i kryers i ksaj vepre penale mund t jet do
person, edhe pse ai kryesisht sht personi n dobi dhe n
emr t cilit ndrmjetsohet. Nse personi n emr dhe n
interes t t cilit ndikohet (ndrmjetsohet) e nxit nj
person tjetr pr t ndrmarr veprimin e kryerjes, ai do
prgjigjet si nxits pr ndrmjetsim t paligjshm pasiv.
Te kjo form e veprs penale kemi tri subjekte dhe kto
jan: 1. personi q jep, premton apo ofron dhurat apo
nj prfitim tjetr kryersi i veprs penale t
parashikuar nga paragrafi 2, dhe ky kryesisht sht
personi n emr dhe n dobi t t cilit ndrmjetsohet; 2.
Ndrmjetsuesi kryersi i veprs penale t parashikuar
nga paragrafi 1 (personi q ndikon te nj person tjetr
zyrtar) dhe 3. Personi zyrtar i cili, i ndikuar nga
ndrmjetsuesi, n emr dhe n dobi t subjektit t par,
ndrmerr nj veprim t ligjshm apo veprim t paligjshm
zyrtar (keqprdoruesi i detyrs zyrtare dhe autorizimeve).
Vepra penale kryhet me dashje.
Vepra penale konsiderohet e kryer me vet ndrmarrjen e
veprimit t kryerjes ( dhnien, premtimin dhe ofertn e
dhuratave dhe prfitimeve t tjera), pavarsisht se a sht
br ndikimi dhe pavarsisht nga ajo nse kryersi e ka
realizuar ose jo at q ka synuar (dshiruar).
Nga praktika gjyqsore
Veprn penale e ndrmjetsimit t kundrligjshm e
parashikuar nga neni 343 par.1 t LPKr, mund ta kryej
edhe vartsi zyrtar, duke ndikuar te eprori i tij .
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-1547/54).
Pr
veprn
penale
t
ndrmjetsimit
t
kundrligjshm t parashikuar nga neni 343 par. 1 t
LPKr, nuk krkohet q personi i cili pranon dhuratn ose
ndonj prfitim tjetr, t ndrmjetsoj dhe t ndrmarr

1614

ndonj veprim ndrmjetsimi. Pra, vepra konsiderohet e

konsumuar (e kryer) kur subjekti i saj ka pranuar dhuratn
apo nj prfitim tjetr pr t ndrmjetsuar, duke
shfrytzuar pozitn e tij zyrtare a shoqrore dhe ndikimin
q t kryhet apo t mos kryhet ndonj veprim zyrtar.
Prandaj, veprimi i ksaj vepre penale nuk qndron n
kryerjen e ndrmjetsimit, por n pranimin e dhurats apo
t nj prfitimi zjet, ndrsa qllimi i marrjes s dhurats prfitimit sht q t ndrmjetsoj.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap,I.Ap-468/74, dat 18
shtator 1974).
Kur profesori i gjimnazit pranon dhuratn pr t
ndrmjetsuar q n shkolln e tij t pranohet vajza e
dhnsit t dhurats, me kt ai, duke shfrytzuar pozitn
e tij zyrtare, ka ndrmjetsuar q t kryhet nj veprim
zyrtar.
(Gjykata e Qarkut
Beograd, Ap.nr.1494/96, dat
6.11.1996).
Kur i pandehuri ka marr para si dhurat pr t
ndrmjetsuar q n nj shrbim tjetr t SPB, n t cilin
nuk ka punuar, t merret shpejt vendimi pr shtetsin e
personit q ka dhn dhuratn, ai ka kryer kshtu veprn
penale t parashikuar nga neni 253 par. 1 t LPS (Ligjit
Penal t Serbis).
Gjykata e Qarkut Beograd, Ap.nr.921/94, dat 3.10.1994.
Nxjerrja e kundrligjshme e vendimeve
gjyqsore
Neni 346
Gjykatsi, gjykatsi laik ose gjykatsi pr kundrvajtje
i cili me qllim t prfitimit t kundrligjshm t dobis
pasurore pr vete ose pr tjetrin ose pr ti shkaktuar
dm personit tjetr nxjerr vendim t kundrligjshm
dnohet me burgim prej gjasht muajve deri n pes
vjet.
Vrejtje kritike
E konsiderojm t nevojshme ti paraqesim disa
vrejtje hyrse lidhur me kt norm ligjore. S pari,
emrtimi ligjor i veprs penale si marrje e kundrligjshme

1615

e vendimeve gjyqsore nuk sht n prputhje

(kompatibl) me prshkrimin ligjor dhe sht emrtim i
gabuar, ngase do vendim q anulohet nga gjykata e nj
instatnce m t lart sht vendim i kundrligjshm, sepse
po t mos ishte i till nuk do t anulohej; s dyti,
dispozitivi prshkrues i veprs penale sht i ndrtuar
gabimisht dhe n kundrshtim me qllimin q ka kjo
norm ligjore inkriminuese. Nuk do t duhej t qndronte
shprehja me qllim t prfitimit t dobis pasurore t
kundrligjshme pr vete apo pr tjetrin , sepse, nse
subjektet e ksaj vepre penale marrin ryshfet, ato do t
prgjigjen pr veprn penale t marrjes s ryshfetit t
parashikuar nga neni 343 t KPK, pasi q edhe kto
subjekte bjn pjes n kategorin e personave zyrtar dhe
me vendime t tilla (qllimisht t kundrligjshme) nuk
realizohet vetm prfitimi material, por edhe prfitime t
tjera, si p.sh., gjyqtari ia pranon paditsit krkespadin,
edhe pse krkesa e tij nuk ishte fare e bazuar n ligj, me
qllim q ai si kundrshprblim, tia pranoj n
marrdhnie pune djalin, tia regjistroj vajzn n
fakultet, edhe pse ajo nuk i plotsonte kushtet etj. Kshtu,
si sht konceptuar, norma ligjore ka ln pa mbuluar
situatn kur gjyqtari merr vendim t kundrligjshm jo pr
prfitim pasuror, por pr t realizuar favore t tjera nga
m t ndryshmet, aq ma keq kur veprimet e tilla nuk mund
t vihen as nn nenin 339 t KPK - shprdorimi i pozits
zyrtare, ngase edhe me kt nen, pr fat t keq, sht
sanksionuar vetm abuzimi me detyrn me qllim t
prfitimit pasuror.
Prshkrimi adekuat do duhej t ishte: Gjykatsi,
gjykatsi laik ose gjykatsi pr kundrvajtje, i cili, me
qllim q tjetrit ti sjell fardo prfitimi apo ti shkaktoj
fardo dmi. Kto defekte t ksaj norme ligjore
patjetr duhet t mnjanohen me rastin e amandamentimit
t ndryshimeve t KPK.
Pr shkak t rndsis s veant q ka funksioni i
gjyqtarit dhe rolit q kan gjyqtart n mbrojtjen e t
drejtave themelore t njeriut dhe mbrojtjen e ligjshmris
dhe kushtetutshmris, me kt vepr penale q paraqet
nj form t veant t keqprdorimit t detyrs zyrtare
dhe autorizimeve, penalo-juridikisht sht sanksionuar

1616

shkelja e qllimshme e ligjit nga ana e bartsve t

funksioneve gjyqsore.
Pr rndsin e ushtrimit t ligjshm t funksionit
gjyqsor flasin edhe faktet se, n shum akte
ndrkombtare dhe akte t tjera, jan parashikuar dispozita
me t cilat garantohen pavarsia dhe paansia e gjykimit.
Kshtu, me nenin 6 t KEPNJ parashikohet se, me rastin e
prcaktimit t t drejtave dhe detyrimeve t qytetarve dhe
bazueshmris s fardo akuze, secili ka t drejt pr nj
gjykim t drejt dhe publik, n nj afat t arsyeshm,
pran nj gjykate t paanshme dhe t pavarur, t themeluar
me ligj. Ndrkaq, n nenin 2.02 t Deklarats II
Universale pr Pavarsin e Judikaturs (e ashtuquajtura
Deklarat e Montrealit), e pranuar n Seancn plenare t
sesionit t par, t Konferencs s Par Botrore pr
Pavarsin e Judikaturs, e mbajtur n Montreal m
10.06.1983), sht parashikuar se gjyqtart, si individ,
duhet t jen t lir dhe sht detyrim i tyre q t marrin
vendime t paanshme, bazuar n vlersimin e lir t
fakteve dhe kuptimin personal t ligjit nga ana e tyre, pa
kufizime, ndikime, shtytje, presione, krcnime dhe
ndrhyrje nga jasht apo nga brenda, nga kushdo qoft dh
pavarsisht nga shkaku.
Veprn penale e kryen gjyqtari, duke i prfshir edhe
gjyqtart laik, i cili, me qllim t prfitimit t dobis
pasurore t kundrligjshme pr vete apo pr tjetrin ose pr
ti shkaktuar tjetrit dm, merr vendim t kundrligjshm,
(kshtu sht formuluar norma e tanishme; m lart u
dhan arsyet n vrejtjet hyrse se prse nuk sht dashur
t prdoret shprehja sigurimi i prfitimit pasuror pr
vete apo pr tjetrin ).
Veprimi i kryerjes qndron n marrjen e vendimit t
kundrligjshm, apo shkeljen e ligjit n ndonj mnyr
tjetr. Me shkelje t ligjit, ku bn pjes edhe marrja e
vendimit t kundrligjshm, nnkuptojm do vendosje n
kundrshtim me ligjin qoft duke mos e aplikuar ligjin,
qoft duke aplikuar ligjin n kundrshtim me dispozitat
dhe kuptimin e tij. Shprehja ligj, n kuptim t ksaj vepre
penale, duhet interpretuar me nj vshtrim t gjer, pra me
t duhet kuptuar do dispozit e ligjshme t ciln gjykata
sht e detyruar ta aplikoj n nj rast konkret,

1617

(dispozitave kushtetuese dhe ligjore, dispozitat e

prcaktuara me akt t prgjithshm, urdhresat, statuti,
rregulloret q jan nxjerr n baz t autorizimeve
kushtetuese apo n baz t ligjit).
Vepra penale mund t kryhet me veprim dhe me
mosveprim. Vepra penale kryhet me veprim duke u marr
nj vendim, aktvendim, urdhres dhe akt tjetr i
kundrligjshm apo duke u ndrmarr veprime t tjera me
t cilat shkelet ligji,
(p.sh., futja me vetdije n
procesverbalin e shqyrtimit kryesor t fakteve t paqena, t
cilat kan ndikuar esencialisht
n mosmarrjen e nj
vendimi t ligjshm). Ndrkaq, vepra penale kryhet me
mosveprim n rastet kur ka ekzistuar obligimi i gjyqtarit
pr ndrmarrjen e veprimeve t caktuara, (p.sh., gjyqtari
me qllim nuk i ka futur n procesverbal faktet relevante,
nga t cilat varet ekzistimi apo mosekzistimi i
prgjegjsis penale t t akuzuarit). Mirpo, pr tu
konsumuar kjo vepr penale, kur veprimet jan ndrmarr
pr ta ndihmuar nj pal n procedur, gjyqtari do t duhej
q at ta ket ndihmuar pr ti sjell vetes apo nj tjetri
prfitim pasuror, por jo edhe ather kur vendimi i
kundrligjshm sht marr pr prfitime t tjera nga ana
e gjyqtarit; kjo sht pasoja q ka krijuar ligji, i cili sht
kufizuar vetm te prfitimi material, ngase, si u tha m
lart, vendimi i kundrligjshm mund t merret edhe
ather kur gjyqtari nuk ka marr prfitime materiale, por
prfitime t tjera, ndonj favor fardo qoft ai.
Shkelja e ligjit mund t jet qoft shkelje e ligjit
material, qoft shkelje e ligjit procedural. Nuk sht
relevante se n cilin lloj t procedurs bhet shkelja - n
procedurn kontestimore, penale a n nj procedur tjetr.
Pr ekzistimin e ksaj vepre penale sht irelevante se
n ciln faz t procedurs sht marr vendimi i
kundrligjshm kjo mund t jet br n procedurn
paraprake, n shqyrtimin kryesor, n procedurn e shkalls
s par apo n procedurn sipas mjeteve juridike, duke i
prfshir edhe mjetet e jashtzakonshme juridike. Format
m t rnda t shkeljes s ligjit pr nga
pasojat e
shkaktuara, mund t paraqiten n procedurn penale ku
mund t bhet privimi i kundrligjshm nga liria dhe
gjykimi i personit t pafajshm. Gjithashtu, si rregull,

1618

pasojat jan m t rnda, nse deri shkelja e ligjit bhet

me rastin e marrjes s vendimeve t plotfuqishme, kur
mundsit e mnjanimit t paligjshmrive jan fare t
pamundshme apo ato jan t kufizuara. Pr kt vepr
penale bhet fjal edhe n rastin e vendosjes s pavarur si
dhe n rastin e vendosjes kur mnyra e marrjes s
vendimit nuk ka qen e pavarur, p.sh., vendosja n trup
gjykues, n kolegj, me kusht q t jen prmbushur t
gjitha elementet e veprs penale, ( shkelja e ligjit, qllimi,
veprimi me qllim t caktuar etj.).
Marrja e vendimit t kundrligjshm duhet t kryhet
gjat ushtrimit t funksionit t gjyqtarit. Prpos ksaj,
sht e domosdoshme q te kryersi i veprs penale t
ekzistoj qllimi q vetes apo tjetrit ti sillet prfitim
pasuror i kundrligjshm, ( kjo norm, si shpjegua m
sipr, nuk do t duhej t konceptohej kshtu), apo tjetrit ti
shkaktohet dm. Sipas ndrtimit t ksaj norme ligjore,
prfitimi duhet t jet vetm pasuror, mirpo kur kemi t
bjm me dmin, ai mund t jet dm material a
jomaterial. (Dmi material ekziston, p.sh., kur dikush, pr
shkak t nj vendimi t kundrligjshm gjyqsor, sht i
detyruar, t paguaj nj shum t caktuara parash. Dmi jo
material ekziston kur, p.sh., dikush, pr shkak t nj
vendimi t paligjshm gjyqsor, sht gjykuar pr nj
vepr penale, t ciln nuk e ka kryer dhe n kt mnyr i
sht cenuar nderi dhe autoriteti).
Vepra penale sht kryer me marrjen e vendimit t
kundrligjshm.
Kryers (subjekt) i veprs penale mund t jen vetm
gjyqtart, duke i prfshir edhe gjyqtart pr kundrvajtje
dhe gjyqtart laik.
Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje.
Krkohet shkelja e vetdijshme dhe e qllimshme e ligjit
vnia n loj e ligjit, tallje me ligjin , pr kt, n rast se
gjyqtari, i bindur se po vepron n prputhje me ligjin ,
nse nuk kishte pr qllim shkeljen e ligjit, nuk konsumon
kt vepr penale, edhe pse ajo q sht br, objektivisht
sht shmangie, nga teksti dhe kuptimi i ligjit .
Raporti i ksaj vepre penale me veprat tjera penale

1619

sht i mundur bashkimi mes veprs penale t marrjes s

vendimit t kundrligjshm me veprn penale t
falsifikimit t dokumentit zyrtar, t parashikuar nga neni
348 dhe veprn penale t privimit t kundrligjshm nga
liria t parashikuar nga neni 162 t KPK.
Ligjdhnsi n kt dispozit, prpos t metave q u
numruan m lart, nuk ka parashikuar formn e cilsuar t
ksaj vepre penale kur me veprn penale sht realizuar
nj prfitim i caktuar material, p.sh., mbi 10000
prkatsisht mbi 50000 , si kt e ka br te vepra
penale e shprdorimit t detyrs zyrtare t parashikuar nga
neni 339 i KPK.
Konsiderojm se de lege ferende sht e domosdoshme t
bhen ndryshime adekuate t ktij neni, duke parashikuar
edhe formn e cilsuar t saj, si dhe parashikimin q
kryers i ksaj vepre penale mund t jet edhe prokurori,
bazuar n rolin q ka ai sipas KPPK n procedurn
parapenale dhe penale.
Zbulimi i fshehtsive zyrtare
Neni 347
(1) Personi zyrtar i cili pa autorizim kumton, drgon
ose n ndonj mnyr tjetr i v n dispozicion personit
tjetr informacionin i cili prbn nj fshehtsi zyrtare
ose siguron informacionin e till me qllim t
prcjelljes te nj person i paautorizuar dnohet me
burgim deri n tri vjet .
(2) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni sht
kryer pr prfitim personal ose me qllim t publikimit
a shfrytzimit t informacionit jasht Kosovs, kryersi
dnohet prej nj deri n pes vjet.
(3) Nse vepra penale nga paragrafi 1 i ktij neni sht
kryer nga pakujdesia , kryersi dnohet me gjob ose
me burgim deri n nj vit.
(4) dispozitat nga paragrafi 1 deri te paragrafi 3 i ktij
neni zbatohen ndaj personit i cili e ka zbuluar sekretin
zyrtar edhe pasi q statusi i tij zyrtar ka pushuar .
(5) Sipas ktij neni shprehja fshehtsi zyrtare do t
thot informacioni ose dokumente t shpallura me ligj ,

1620

dispozitat t tjera ose me vendim t organit kompetent

t nxjerra n baz t ligjit e q konsiderohet fshehtsi
zyrtare , zbulimi i t cilave ka shkaktuar ose mund t
shkaktoj pasoja t dmshme.
Objekti i mbrojtur
Nisur nga fakti se te kto vepra penale bhet fjal pr
mbrojtjen e fshehtsis s t dhnave t caktuara, mund t
thuhet se ktu, s pari, mbrohen ato interesa q qndrojn
pas ktyre fshehtsive, interesa q do t rrezikoheshin me
cenimin e detyrs s ruajtjes s fshehtsis; s dyti, kur
kto interesa nuk jan t rndsishme, ather bhet fjal
pr mbrojtjen e ksaj fshehtsie, m s shpeshti bhet
fjal pr ruajtjen e besimit t publikut pr paanshmrin
e shrbimit, q sht gjithnj parakusht pr funksionimin
normal t shrbimit dhe institucionit.
Interesi i shrbimit, prkatsisht trajtimi i fsheht i
ndonj t dhne apo fakti, imponojn nevojn q t
sigurohet dhe t ruhet fshehtsia e t dhnave t caktuara,
t msuara nga personi zyrtar gjat ushtrimin e detyrs. N
t kundrtn, zbulimi apo kumtimi (vnia n dispozicioni
tjetrit) do mund ta rrezikonte kryerjen e rregullt dhe
efikase t shrbimit dhe n prgjithsi besimin e opinionit
ndaj profesionalizmit dhe funksionimit t paanshm t
shrbimeve dhe institucioneve publike. Kjo sht arsyeja
pr t ciln kto t dhna, prpos formave t tjera
mbrojtse, u sht siguruar edhe mbrojtja penalo-juridike,
gj q paraqet edhe ratio leges i ktij inkriminimi.
Paragrafi 1.
Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 1 ekziston
kur personi zyrtar apo personi prgjegjs,
pa pasur
autorizim, ia kumton, ia kalon ose, n ndonj mnyr
tjetr, ia bn t qasshme tjetrit t dhnat t cilat paraqesin
fshehtsi zyrtare ose i siguron t dhna t tilla me qllim
q ato tia bart personit t paautorizuar.
Subjekti i veprs.- Vepra penale kryhet nga personi
zyrtar, d.m.th., subjekt i veprs sht personi zyrtar,
mirpo, sipas paragrafit 4, kryers i ksaj vepre mund t

1621

jet edhe personi, t cilit ndrkoh i ka pushuar statusi i

personit zyrtar, i cili ia kumton ndonj personi tjetr t
dhnat q paraqesin fshehtsi, pr t cilat ka marr dijeni
n kohn kur e kishte statusin e personit zyrtar.
Veprimi i kryerjes.- Te kjo vepr penale sht
prcaktuar n mnyr alternative si kumtim, bartje apo
brje e t dhnave t tilla q paraqesin t dhna t fshehta,
t qasshme n ndonj mnyr tjetr, si dhe sigurimi i t
dhnave t tilla me qllim q ato tia dorzoj personit t
paautorizuar. to t dhna duhet ti kumtohen tjetrit. e
shprehjen tjetrit n kuptim t ksaj vepre penale duhet
kuptuar do person fizik apo juridik i cili nuk sht i
thirrur q t dij pr t dhna t tilla .Personi tjetr mund
t jet edhe personi i cili nuk sht i autorizuar t mson
pr prmbajtjen e t dhnave t tilla.
Objekt i veprimit jan t dhnat e besueshme, t cilat,
n kuptim t paragrafit 5 t ktij neni, paraqesin fshehtsi
zyrtare. Sipas ktij paragrafi, fshehtsi zyrtare do t thon
informacionet ose dokumentet e shpallura me ligj,
dispozita t tjera ose me vendim t organit kompetent t
nxjerr n baz t ligjit q konsiderohen fshehtsi zyrtare,
zbulimi i t cilave ka shkaktuar ose mund t shkaktoj
pasoja t dmshme. Pra, t dhnat t cilat formalisht nuk
jan shpallur fshehtsi, pavarsisht nga rndsia e tyre,
nuk mund t trajtohen si fshehtsi n kuptim t ksaj vepre
penale.
Paragrafi 2.
N paragrafin 2 sht parashikuar form e cilsuar e
ksaj vepre penale kur kumtimi, bartja e fshehtsive
zyrtare bhet pr prfitim material. Vepra ka natyr
korruptive, sepse kryhet pr motive leverdie.
Forma e dyt e cilsuar e veprs penale t parashikuar nga
paragrafi 1 ekziston kur kryersi ka pr qllim q t dhnat
e tilla ti publikoj apo ti shfrytzoj jasht territorit t
Kosovs, (n shtetet e jashtme). Te kjo form e cilsuar
krkohet dashja si n raport me prfitimin personal, ashtu
edhe prkitazi me rndsin e t dhnave t tilla dhe
prdorimin e tyre jasht shtetit t Kosovs.
Paragrafi 3.

1622

N paragrafin 3 sht parashikuar prgjegjsia pr veprn

penale t kryer nga pakujdesia. Personi zyrtar kryen vepr
penale nga pakujdesia kur nuk sht i vetdijshm kur
nuk ka dijeni pr natyrn e t dhnave t cilat i kumton,
edhe pse, sipas rrethanave dhe vetive personale, ai ka
mundur dhe sht dashur t ket dijeni pr natyrn e t
dhnave q po i kumton. Nse t dhnat e tilla ( kur
kryersi ka dijeni pr natyrn e t dhnave q paraqesin
fshehtsi zyrtare) sigurohen me qllim q ato ti dorzohen
nj personi t paautorizuar, ather sht e qart se vepra
sht kryer me dashje.
Paragrafi 4.
Sipas paragrafit 4, veprat penale t parashikuara nga
paragrafi 1-3, i kryen edhe ai t cilit i ka pushuar statusi i
personit zyrtar, d.m.th ai. edhe pas pushimit t ktij statusi.
E ka pr obligim ta ruaj fshehtsin zyrtare t ciln e ka
msuar gjersa kishte statusin e personit zyrtar a t personit
prgjegjs.
Konsiderojm se dispozita e parashikuara nga
paragrafi 4 sht n kundrshtim me paragrafin 1 pr
faktin se paragrafi 1 (forma themelore e ksaj vepre
penale), si subjekt kryers e identifikon vetm personin
zyrtar, ndrsa, sipas paragrafit 4, kt vepr penale mund
ta konsumoj edhe ai q nuk e ka statusin e personit zyrtar,
por q gjat kohs sa e kishte kt status, kishte msuar
pr kto t dhna, t cilat i kumton. Disa ligje detyrimin e
ruajtjes s fshehtsis zyrtare e kan parashikuar edhe pasi
q personave t till u pushon statusi i personit zyrtar,
p.sh. Ligji Kundr Korrupsionit, nr.2004/ 34, parashikon
detyrimin e ruajtjes s fshehtsis zyrtare edhe 15 vjet pas
pushimit t statusit t personit zyrtar (neni 44.3). Tani
Ligji pr Agjencin kundr Korrupsionit, nr. 03/L-59, nuk
ka parashikuar detyrimin e ruajtjes s fshehtsis zyrtare
pas prfundimit t statusit t personit zyrtar, prkatsisht
pas pushimit t marrdhnies s puns n institucionin
prkats (neni 22 ).

1623

Sipas ktij paragrafi, do duhej t prgjigjej vetm ai q

me ligji ka qen i detyruar ta ruaj fshehtsin zyrtare pr
nj koh t caktuar, pasi q ka shkputur marrdhnien e
puns me institucionin ku ka msuar pr kt fshehtsi dhe
brenda afatit t detyrimit pr ruajtjen e fshehtsis ai kto
fshehtsi ua komunikon personave t paautorizuar.
Paragrafi 5.
N paragrafin 5 shpjegohet shprehja person zyrtar.
Sipas ktij paragrafi, shprehja fshehtsi zyrtare do t thot:
informacioni ose dokumentet e shpallura me ligj, dispozita
t tjera ose me vendim t organit kompetent t nxjerr n
baz t ligjit e q konsiderohen fshehtsi zyrtare, zbulimi i
t cilave ka shkaktuar ose mund t shkaktoj pasoja t
dmshme.
Nga praktika gjyqsore
Kur zyrtari i ndrmarrjes t dhnat t cilat, pr nga natyra
dhe rndsia e tyre, n raport me prodhimin paraqesin
fshehtsi ekonomike, pr t cilat ka msuar gjat puns n
ndrmarrjen e tij, ia kumton nj personi privat, si
prfaqsues i nj ndrmarrjeje t jashtme tregtare, ai kryen
veprn penale t dhnies dhe sigurimit t paautorizuar t t
dhnave afariste dhe jo veprn penalet dhnies s
fshehtsive zyrtare .
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr-686/58).
Falsifikimi i dokumenteve zyrtare
Neni 348
(1)Personi zyrtar ose personi prgjegjs i cili n
dokumentin zyrtar ose afarist , n regjistrin zyrtar ose
n shkres shnon informacion t rrem ose nuk
shnon informacionin thelbor apo me nnshkrimin e tij
ose me vuln zyrtare vrteton dokumentin zyrtar a
afarist , vrteton regjistrin zyrtar ose shkresn e cila
prmban t dhna t rreme ose mundson prpilimin e
dokumentit , regjistrit ose shkress s till me
prmbajtje t rreme dnohet me burgim prej tre
muajve deri n tri vjet.

1624

(2) Personi zyrtar ose personi prgjegjs i cili

shfrytzon dokumentin e rrem zyrtar apo afarist ,
regjistrin zyrtar ose shkresn sikur t ishin t vrteta
n veprimtarin e tij afariste ose i cili asgjson , fsheh,
dmton apo n fardo mnyr tjetr e bn t
paprdorshm dokumentin zyrtar ose afarist ,
regjistrin zyrtar ose shkresn dnohet me dnim nga
paragrafi 1 i ktij neni.
Kjo vepr penale sht nj lloj i falsifikimit intelektual.
Fjala sht pr falsifikimin e dokumenteve zyrtare ose
afariste, t regjistrave (librave regjistrues) a shkresave ose
vrtetimi i dokumenteve t tilla me prmbajtje t
pavrtet. Dokumenti n aspektin material sht i sakt,
nnshkrimi i personit zyrtar a personit prgjegjs sht i
sakt, vula zyrtare sht n dokument dhe dokumenti
sht prpiluar gjat kohs s kryerjes s detyrs zyrtare.
Kontestuese sht prmbajtja e pasakt e dokumentit.
T gjitha legjislacionet bashkkohore sigurin e
qarkullimit juridik, ve t tjerash, e sigurojn edhe me
mbrojtje penalo-juridike. Ajo, si rregull, bhet duke
inkriminuar sjelljet e caktuara, t cilat rrezikojn
qarkullimin juridik. Nuk sht vshtir t supozohet se
far vshtirsish do t shkaktoheshin n format e
ndryshme t komunikimit me rastin e kryerjes s
aktiviteteve t ndryshme n realizimin e t drejtave dhe
interesave t prditshme, nse t gjitha dokumentet q
prdoren n komunikime t tilla do t shqyrtoheshin
(verifikoheshin). Besimi ndaj autencitetit t dokumentit ka
rndsi thelbsore kur kemi t bjm me ato dokumente t
cilat i lshojn organet shtetrore dhe subjektet e tjera q
ushtrojn autorizime publike, t cilat, me autoritetin e tyre,
garantojn saktsin e prmbajtjes dhe prejardhjen e
dokumenteve t tilla. Prandaj, sht n interesin e do
shoqrie sigurimi i zhvillimit normal t komunikimit
juridik, ndrsa kusht pr kt sht q n funksionimin e
tij t shfrytzohen dokumente q jan t rregullta dhe t
vrteta. Prdorimi i dokumenteve jo t vrteta rrezikon
sigurin dhe besimin e prmendur m sipr t opinionit
publik ndaj ktij segmenti mjaft t rndsishm t
qarkullimit juridik dhe autoritetin e organit q jep

1625

dokumente publike, gj q kt form t kriminalitetit e

bn mjaft t rrezikshm pr shoqrin.
Ekzistojn tri modalitete t falsifikimit t dokumentit:
1. futja e t dhnave t pavrteta apo mos futja e ndonj
t dhne t rndsishme; 2. vrtetimi i dokumentit,
regjistrit apo shkress s rreme; 3. mundsimi i prpilimit
t dokumentit, librit apo shkress s pavrtet, me
prmbajtje t rreme.
Paragrafi 1.
Sipas paragrafit 1 t ktij neni, vepra penale ekziston
kur personi zyrtar n dokumentin zyrtar apo afarist, n
regjistr apo shkres shnon t dhna t rreme ose nuk
shnon t dhna t rndsishme ose me vuln zyrtare
vrteton dokumentin zyrtar afarist, vrteton regjistrin
zyrtar ose shkresn q prmban t dhna t rreme ose
mundson prpilimin e dokumentit, regjistrit ose shkress
s till me prmbajtje t rreme.
Forma e par e veprs penale qndron n prpilimin e
dokumentit, regjistrit apo shkress zyrtar me prmbajtje
rreme. Vepra sht e kryer me shnimin n dokumentin e
prmendur t t dhnave t rreme apo mos shnimin e t
dhnave t rndsishme. Pr shkak t natyrs s veprimit
kryers, tentativa e veprs penale te kjo form nuk sht e
mundur (derisa nuk sht ndrmarr veprimi, nuk ka vepr
penale). Statusi i kryersit personi zyrtar apo personi
prgjegjs tregon se bhet fjal pr delictum proprium.
Veprn mund ta kryej nj nga personat e prmendur
m lart, duke vepruar n kufijt e kompetencave t veta
reale dhe territoriale. Nse n dokumentin zyrtar apo
afarist, regjistrin (librin) apo shkresn zyrtare, shnimin e
t dhnave t rreme e ka br nj person tjetr i
paautorizuar zyrtar, n nj situat t till ai do prgjigjej
pr veprn penale t falsifikimit t dokumentit t
parashikuar nga neni 332 .i KPK. Rrethana se veprn
penale t parashikuar nga neni 332 e ka kryer personi
zyrtar a personi prgjegjs gjat ushtrimit t detyrs
zyrtare, do ti merret si rrethan rnduese me rastin e
zgjedhjes s llojit dhe mass s dnimit.

1626

Forma e dyt e veprs qndron n vrtetimin e

dokumentit , regjistrit ose shnimit zyrtar me prmbajtje
t rreme, duke e vn n t nnshkrimin apo vuln.
Vrtetimi duhet t bhet nga personi zyrtar a personi
prgjegjs, ndrsa pr ekzistimin e veprs nuk sht me
rndsi se cili person e ka prpiluar prmbajtn e rreme.
Bhet fjal pr formn specifike t falsifikimit intelektual.
Kjo form e veprs penale kryhet me vrtetimin e
dokumentit t rrem, regjistrit apo shkress.Vepra penale
mund t kryhet vetm me dashje- me vetdijen se me
nnshkrim e vet apo me vnien e vuls po vrteton
dokumentin zyrtar apo afarist , regjistrin apo shkresn me
prmbajtje t rreme .Pr ekzistimin e veprs nuk krkohet
ekzistimi i qllimit q dokumenti i till t prdoret si i
vrtet .
Forma e tret e veprs qndron n mundsimin e
prpilimit t dokumentit , regjistrit ose shkress me
prmbajtje t rreme .Kjo form e veprs penale
konsumohet kur personi zyrtar, me nnshkrimin vet,
prkatsisht me vul zyrtare i jep mundsi tjetrit t vr
n dor dokumentin apo regjistrin me prmbajtje t rreme,
por me kt rast krkohet q personi zyrtar t dij se
personi tjetr n nj dokumentin a regjistr t till do t
shnoj t dhna t pavrteta, (pr shembull, personi zyrtar
e nnshkruan dhe e vrteton formularin e paplotsuar t
shtetsis).
Personi zyrtar te kjo form veprs penale n nj aspekt
bashkpunon, bashkvepron me personin tjetr jozyrtar.
Paragrafi 2.
Vepra penale e parashikuar nga paragrafi 2 ekziston
kur personi zyrtar a personi prgjegjs shfrytzon n
veprimtarin e tij afariste dokumentin e rrem zyrtar apo
afarist, regjistrin zyrtar ose shkresn zyrtare si t ishin t
vrteta ose asgjson, fsheh, dmton apo n fardo
mnyre tjetr e bn t paprdorshm dokumentin zyrtar
ose afarist, regjistrin zyrtar ose shkresn zyrtare.
Pjesa e par e ksaj dispozite prmban veprn e cila
qndron n prdorimin e dokumentit, regjistrit apo
shkress zyrtare me prmbajtje t pavrtet nga ana e

1627

personit zyrtar apo personit prgjegjs, kurse pjesa e dyt

e forms s falsifikimit t dokumentit zyrtar, sipas
paragrafit 2, qndron n asgjsimin, fshehjen, dmtimin a
brjen t paprdorshme t dokumenteve t prmendura.
Objekt i veprimi t ksaj vepre jan dokumentet
zyrtare apo afariste, librat (regjistrat) ose shkresat zyrtare.
Konsiderojm se vrejtjet q i kemi br me rastin e
komentimit t nenit 332 t KPK vlejn edhe ktu, sepse
objekt veprimi jan librat publik, ngase regjistri sht
vetm nj nga librat e till q mund t jet objekt
falsifikimi. Me rastin e amandementimit t ndryshimeve t
ktij Kodi, n vend t regjistrit duhet prdorur shprehja
libr.
Dokument sht do send i prshtatshm ose i caktuar q
shrben si prov e ndonj fakti prkats n marrdhniet
juridike. Edhe librat zyrtar edhe ata afarist jan t gjith
ata regjistra (libra) t cilt administrohen nga personat
zyrtar n organet shtetrore, institucionet ose ndrmarrjet,
administrimi i t cilve sht rregulluar me dispozita t
caktuara dhe n t cilt shnohen t dhnat q jan t
rndsishme pr t provuar fakte t caktuara relevante
juridike. Libra t till konsiderohen regjistrat, protokollet,
librat amz librat e arks dhe t kontabilitetit, librat
postar, ditart etj. Shkres zyrtare n kuptim t ksaj
vepre penale sht do akt i krijuar nga veprimi zyrtar i nj
organi ose institucioni, (shkresa e cila krijohet lidhur me
nj lnde konkrete me rastin e ankess, padis, lutjes dhe
shtojcat e ktyre akteve etj.). Rndsia e ktyre shkresave
qndron n faktin se ato prmbajn t dhna shum t
rndsishme, q kan vler provuese, (shrbejn pr t
dshmuar ndonj fakt).
Kryers i t gjitha formave t veprs mund t jet vetm
personi zyrtar ose personi prgjegjs.
Veprat penale mund t kryhen vetm me dashje.
Vepra penale quhet e kryer me ndrmarrjen e ndonjrit
nga veprimet q u prshkruan m sipr.
Raporti i ksaj vepre penale me veprat tjera penale
Nisur nga fakti se falsifikimi i dokumenteve zyrtare
kryesisht shrben pr kryerjen ose pr fshehjen e ndonj
vepre tjetr penale, kjo vepr penale shpesh kryhet n
bashkim me vepra t tilla si,p.sh., me veprn e marrjes s

1628

ryshfetit, shprdorimit, mashtrimit n detyr etj. Praktika

gjyqsore pranon edhe konstruktin e veprs penale t
vazhduar t falsifikimit t dokumentit zyrtar. Prpos
dokumentit zyrtar, librave (regjistrave) apo shkresave
zyrtare, t cilat i jan besuar personit zyrtar n kryerjen e
detyrs zyrtare dhe paraqesin objekt t kryerjes s ktyre
veprave penale, konsiderohet se kjo vepr penale mund t
kryhet edhe n raport me dokumentin privat apo nj
dokument tjetr publik, nse ato i jan bashkngjitur
dokumentit zyrtar, librit apo shkress zyrtare.
Praktika gjyqsore
T dhnat apo prmbajtja e rreme e dokumentit zyrtar
parashikuar nga neni 312 i LPKr, n kuptim t nenit 82
pika 24 t LP, duhet tu prkasin fakteve t tilla q kan
vler pr marrdhniet juridike. Prandaj ligji ka parasysh
faktet juridike t cilat jan t prshtatshme pr krijimin,
ndrprerjen apo ndryshimin e ndonj t drejte apo raporti
juridik.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap.103/74 , dat 21 mars
1974).
Pr dallim nga vepra penale e falsifikimit t dokumentit
t parashikuar nga neni 311 i LPKr, element esencial i
veprs penale t falsifikimit t dokumentit zyrtar t
parashikuar nga neni 312 i LPKr sht shnimi i
prmbajtjes s rreme n dokumentin e vrtet.
Gabimisht e akuzuara konsideron se nuk ka kryer veprn
penale t falsifikimit t dokumentit zyrtar kur n
feltpagesat kontestuese ka nnshkruar veten si arktare.
Ngase n rastin konkret e rndsishme sht se ajo, si
person zyrtar, n ditarin e arks ka shnuar t dhna t
rreme pr personat t cilt nga llogarit bankare kan
trhequr shuma t caktuara parash, edhe pse realisht at e
ka br vetm e akuzuara. Prandaj nuk sht vendimtar
nnshkrimi n fletpagesa, por saktsia e prmbajtjes q
sht vrtetuar n procedur, trillimin e s cils e akuzuara
as q e ka kontestuar. Pra, pr veprn penale t
parashikuar nga neni 312 e rndsishme sht saktsia e
prmbajtjes s dokumentit t vrtet afarist, ndrsa vnia e
paautorizuar e nnshkrimit t huaj n dokument sht

1629

element esencial pr veprn penale t falsifikimit t

dokumentit t parashikuar nga neni 311 i LPKr,
pavarsisht nga saktsia e vet prmbajtjes s nj
dokumenti t till.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I.Ap-260/85, dat 15 tetor
1985).
Kur sht vrtetuar se i akuzuari, s bashku me
bashkshorten e vet, ka shnuar t dhna t pavrteta n
librat afarist t organizats punuese, n t ciln ajo ishte e
punsuar n cilsin e kryepuntores, ndrsa me qllim t
fshehjes s prvetsimit t mjeteve n valut t huaj nga
ana e saj n dm t organizats punuese, ai ka konsumuar
t gjitha elementet e veprs penale t falsifikimit t
dokumentit zyrtar t parashikuar nga neni 312 t LPKr ,
n ndihm dhe jo elementet e veprs penale t dhnies s
ndihms kryersit pas kryerjes s veprs penale t
parashikuar nga neni 301 par.1 t LPKr.
Vepra penale e parashikuar nga neni 301 par. 1 t LP ka
karakter subsidiar dhe, sipas dnimit t parashikuar, sht
vepr penale m e leht sesa vepra penale e falsifikimit t
dokumentit zyrtar e parashikuar nga neni 312 i LP, ashtu
q aplikimi i ksaj norme mund t bhet vetm n ato
raste kur nuk jan konsumuar elementet e nj vepre m t
rnd penale, si sht n rastin konkret vepra penale e
parashikuar nga neni 312 par.1 t LP.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Pkl-4/85, dat 6 mars
1987).
Letrdorzuesi i cili n librin e dorzimit pr letra
rekomande shnon
rrejshm konstatimin se letrn
rekomande ia ka dorzuar adresantit dhe ka vn pa
autorizim nnshkrimin e adresantit, duke pasqyruar n
kt mnyr n librin e puns kinse adresanti e ka firmosur
marrjen e drgess, t ciln m pas ia dorzon nj personi
t tret, nuk kryen veprn penale t falsifikimit t
dokumentit, t parashikuar nga neni 311 par. 1 t LPKr,
por veprn penale t falsifikimit t dokumentit zyrtar t
parashikuar nga neni 312 par.1.t LPKr.
(Mendimi juridik i Degs penale t GJSKr., dat 15 shkurt
1990).

1630

Kur kryersi n eqet blanko t banks, me qllim q

ti prdor ato si t vrtet, fut t dhna t pavrteta, t
cilat jan t domosdoshme pr vlefshmrin formale t
tyre, si jan: data dhe vendi i lshimit, shuma e parave,
emri i shfrytzuesit dhe nnshkrimi i personit tjetr, si
pronar, dhe ashtu pasqyron rrejshm se personit t
nnshkruar eqet e tilla jan dorzuar te banka e
prmendur, ai me kt ka kryer veprn penale t
falsifikimit t dokumentit t parashikuar nga neni 233 par.
3 lidhur me nenin 1 t LPS.
(Gjykata e Qarkut Beograd, Ap.nr. 850/86, dat
10.4.1986.)
Kur letrshprndarsi shnon t dhna t pavrteta n
librin zyrtar pr marrjen e letrs rekomande dhe thekson se
shkresn gjyqsore ia ka dorzuar marrsit, edhe pse at
nuk e ka br, por n fletdorzim pr marrsin ka
nnshkruar vet, ai kshtu ka kryer veprn penale t
falsifikimit t dokumentit zyrtar t parashikuar nga neni
248. par.1 t LPSr).
(Gjykata e Qarkut
Beograd, Ap.nr.2059/98, dat
7.10.1998).
Arktimi dhe pagesa e paligjshme
Neni 349
Personi zyrtar ose personi prgjegjs i cili arkton nga
tjetri dika q personi i till nuk sht i detyruar t
paguaj ose arkton m shum se sa personi i till sht
i detyruar t paguaj apo q gjat pagess ose
drgess , paguan ose drgon m pak se sa sht dashur
dnohet me gjob ose me burgim deri n nj vit.
Vepra njkohsisht paraqitet si nj form e mashtrimit dhe
keqprdorimit financiar, me rast nuk ekziston asnj
qllim pr prfitimi t kundrligjshm ose pr ndonj
qllim tjetr q sht element i veprs. Mirpo, meqense
me kt vepr penale dmtohet pasuria e tjetrit, qllimi i
ktij inkriminimi sht mbrojtja e ktyre t drejtave t
njerzve si dhe nevoja q personi zyrtar, me rastin e
kryerjes s veprimeve dhe detyrave t ktilla zyrtare, tu
prmbahet me rreptsi
rregullave financiare dhe

1631

rregullave t shrbimit dhe sjelljes, n kufijt e asaj q i

lejohet t arktoj prkatsisht t paguaj apo t dorzoj.
Sipas prshkrimit ligjor, veprn e konsumon personi
zyrtar apo personi prgjegjs i cili nga dikush arkton
dika q ai nuk sht i detyruar t paguaj apo arkton m
tepr sesa q sht i detyruar t paguaj ose ai q me
rastin e arktimit a dorzimit t ndonj sendi, arkton m
pak prkatsisht dorzon m pak. Pra, bhet fjal pr
veprn e drejt zyrtare.
Sipas veprimit t kryerjes, vepra penale paraqitet n dy
forma:
a) Arktimi i kundrligjshm dhe
b) Pagesa e kundrligjshme.
N rastin e par, personi zyrtar ose personi prgjegjs
arkton nga dikush dika q ai nuk sht i detyruar t
paguaj ose arkton m tepr sesa q ky kishte borxh, edhe
pse sht i vetdijshm se detyrimi pr pages nuk
ekziston ose q nuk ekziston n shumn e krkuar. Andaj,
vepra nuk do konsumohej, nse personi zyrtar gabimisht
arkton m tepr. Pr ekzistimin e veprs nuk sht
relevant as fakti se a ka qen i vetdijshm ose jo personi
ndaj t cilit kryhet arktimi, ( pala e dmtuar, e cila mund
t jet person fizik ose person juridik), se po paguan dika
q nuk do duhej paguar apo po paguan m tepr sesa q
jan detyrimet e tij, prkatsisht se po paguan m pak.
Edhe pse n prshkrimin ligjor t veprs penale nuk
thuhet n mnyr eksplicite, (sepse nga vet natyra e saj
rezulton), se ajo q sht arktuar, prkatsisht ajo q nuk
sht pagur apo dorzuar duhet ti mbetet subjektit pr t
cilin personi zyrtar ka kryer arktimin apo pagesn.
Mirpo, nse personi zyrtar apo personi prgjegjs kan
vepruar me qllim q tepricn e arktimit a t pagess ta
prvetsojn pr vete a pr dik tjetr dhe at edhe e bjn,
(p.sh., personi zyrtar nga kandidati q kryen provimin e
judikaturs ka inkasuar m tepr sesa sht parashikuar e
tepricn e mban pr vete). N rrethana t tilla do t
ekzistoj vepra penale e shprdorimit (keqprdorimit) t
detyrs zyrtare e parashikuar nga neni 339 i KPK. Nse,
megjithat, me rastin e kryerjes s ksaj vepre penale nj
qllim i till nuk ka ekzistuar, por personi zyrtar ose ai
prgjegjs prvetsimin e teprics e ka br pas kryerjes

1632

s ksaj vepre penale, ather do ekzistoj bashkimi me

veprn penale t prvetsimi gjat ushtrimit t detyrs t
parashikua nga neni 340 i KPK, ngase bhet fjal pr
prvetsimin e objekteve pr t cilat mund t thuhet se nj
personi t till i jan besuar n pun; nse t gjitha kto i
bn me falsifikimin e dokumentit zyrtar, do t ekzistoj
bashkimi edhe me veprn penale t falsifikimit t
dokumentit zyrtar t parashikuar nga neni 348 i ktij
Kodi.
N rastin e dyt, personi zyrtar ose personi prgjegjs, me
rastin e pagess a dorzimit t ndonj sendi, paguan a
dorzon m pak. Si n rastin e par, edhe n kt rast
personi zyrtar vepron me vetdije n mnyr t
kundrligjshme, ngase e privon tjetrin nga dika q, sipas
ndonj baze juridike, i takon, p.sh., me rastin e pagess s
pensionit, t ardhurave personale, honorarit etj.
Kryers i veprs penale mund t jet vetm personi zyrtar
a personi prgjegjs, n fushveprimin e puns s t cilit
bjn pjes punt e arktimit dhe pagess. Pr kt arsye,
gjykata sht detyruar q kt rrethan ta vrtetoj n do
rast konkret. Nse veprimet e prmendura i ndrmerr
ndonj person tjetr zyrtar, n fushveprimin e puns s t
cilit nuk bjn pjes punt e prmendura, kjo vepr penale
nuk ekziston, por mund t bhet fjal pr nj vepr tjetr
penale, p.sh., pr keqprdorim t detyrs zyrtare.
Forma e fajit.- Vepra penale kryhet me dashje. Pr
ekzistimin e veprs penale nuk sht i nevojshm nj
qllim i veant pr t cilin kryhet arktimi apo pagesa,
por nga vet natyra e veprs rezulton se kjo vepr penale
ekziston vetm n kushtet q arktimi i trsishm i
padetyruar apo mospagesa t jen regjistruar n mnyr t
rregullt pr institucionin. Pr ekzistimin e veprs penale
sht irelevante se a ka ekzistuar ose jo te personi i
dmtuar vetdija se dika e paligjshme i sht arktuar apo
se i sht shkurtuar pagesa. Edhe pranimi eventual i dikujt
q ti paguhet m pak sesa q realisht i takon, nuk
prjashton kundrligjshmrin e ksaj vepre prkatsisht
ekzistimin e saj.
Nga praktika gjyqsore

1633

Vepra penale arktimi dhe pagesa e kundrligjshme e

parashikuar nga neni 350 i LPKr (Ligjit Penal t
Kroacis) ekziston edhe kur personit t cilit duhet ti bhej
inkasimi prkatsisht pagesa, ishte dakord q ti paguhej
m pak.
(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap.nr-1684/54).
Nuk mund t bhet fjal vetm pr veprn penale t
arktimit dhe pagess s kundrligjshme t parashikuar
nga neni 350 i LPKr, nse kryersi, me rastin e arktimit t
detyrimeve nga kandidatt pr dhnie t provimit pr
shofer ka arktuar m tepr sesa ishin tarifat e caktuara
dhe kjo sht br me qllim q diferencn midis arktimi
q ishte parashikuar me tarif dhe arktimit t kryer, ta
ndalte pr vete, por bhet fjal pr prfitimin e
kundrligjshm t dobis materiale me keqprdorimin e
detyrs zyrtare dhe autorizimit, t parashikuar nga neni
337.par.1.t LPKr.
(Gjykata Supreme e Kroacis, I. Ap.nr-1380/73, dat 14
mars 1974).
Lirimi i kundrligjshm i personit t privuar nga liria
Neni 350
Personi zyrtar i cili n mnyr t kundrligjshme e
liron personin e privuar nga liria dhe i cili i sht
besuar ose e ndihmon arratisjen e tij apo i mundson
nj lidhje t kundrligjshme o korrespondenc ,
qllimi i s cils sht prgatitja e arratisjes dnohet
me burgim prej tre muajve deri n pes vjet.
Kjo vepr penale paraqitet si form e posame e
shprdorimit (keqprdorimit) t detyrs zyrtare, me t
vetmin dallim se te kjo vepr penale nuk sht e
nevojshme t vrtetohet qllimi i kryersit q me kt
vepr ti sjell vetes apo tjetrkujt prfitim material apo ti
shkaktoj tjetrit fardo dmi. Kjo sht n t njjtn koh
edhe vepr q sht e drejtuar kundr judikaturs, nj
form e veprs penale t parashikuar nga neni 305 i KPK,
me t ciln pengohet ekzekutimi i dnimit t shqiptuar, por

1634

sht edhe form speciale e veprs penale t lirimit t

kundrligjshm t personave t privuar nga liria .
Veprn penale e kryen personi zyrtar, i cili e liron n
mnyr t kundrligjshme personin e privuar nga liria, i
cili i sht besuar pr ruajtje a e ndihmon at q t ik ose
i mundson lidhje t kundrligjshme ose korrespondenc
me qllim t prgatitjes s ikjes.
Veprimi i kryerjes s veps sht caktuar n mnyr
alternative dhe prbhet prej dy veprimeve t ndryshme. I
pari qndron n lirimin e kundrligjshm t personit t
privuar nga liria, i cili i sht besuar kryersit pr ruajtje.
Veprimi tjetr prfshin realisht dy forma t veprimit, me t
cilat i ndihmohet personit t privuar nga liria t ik ose
ndihmohet ta prgatit ikjen, andaj mund t thuhet se
bhet fjal pr veprimin e ndihms q sht ngritur n
nivel t veprimit t kryerjes dhe sht inkriminuar si
vepr penale e posame. Nse merren parasysh kto dy
forma t veprimit, lirimi, si form e ksaj vepre,
nnkupton forma t ndryshme t veprimit, p.sh., lirimi i
parakohshm nga institucioni korrektues apo nga
paraburgimi, nxjerrja e tij nga nj institucion i till, lirimi
etj. Po ashtu, edhe ndihma mund t prfshij veprime t
ndryshme (veprim apo mosveprim), si sht heqja e
sigurimit, lnia hapur e ders a dritares etj. S fundi ,
veprimi i kundrt q a gjithashtu paraqet nj form t
ndihms s ikjes t personit t privuar nga liria mund t
kryhet n forma t ndryshme. Kryersi i ksaj vepre
penale sht personi zyrtar.
Prvetsimi i kundrligjshm i pasuris me rastin e
bastisjes apo
ekzekutimit t vendimit gjyqsor
Neni 351
Personi zyrtar i cili gjat bastisjes s lokaleve , personit
ose gjat ekzekutimit t vendimit gjyqsor merr
pasurin e luajtshme me qllim t prfitimit t dobis
pasurore pr vete ose pr personin tjetr , dnohet me
burgim prej gjasht muaj deri n pes vjet.

1635

Konsiderojm se si n emrtimin e veprs penale edhe

n prshkrimin e veprs penale, n vend t fjals Pasuri
do duhej t prdorej Send .
Sipas karakteristikave kjo vepr penale paraqet form
t posame t veprs penale t vjedhjes dhe veprs penale
t shprdorimit (keqprdorimit) t detyrs zyrtare apo t
autorizimit .Edhe pse n prshkrimin e ksaj vepre penale
qndron prvetsim n prshkrimin e tipareve t saja
qndron merr e q sht m e drejt.
Sipas tekstit ligjor veprn e kryen personi zyrtar i cili
me rastin e kontrollimit t baness , t lokaleve apo
personit ose me rastin e zbatimit t prmbarimit,merr
sendin e luajtshm me qllim q me prvetsimin e tij vetit
apo tjetrit ti sjell prfitim t kundrligjshm .Fjala sht
pr vjedhje n detyr , n kryerjen e punve zyrtare , duke
e keqprdor pozicionin zyrtar , ngase ktu nuk bhet fjal
pr sendet q i jan besuar personit zyrtar .Pr shprehjen
marrje dhe send i luajtshm si objekt i ksaj vepre penale ,
shiko komentin pr veprn penale t vjedhjes nga neni 252
t KPK.Pr ekzistimin e veprs sht irelevante se n far
mnyre sendi sht marr , mirpo nse sht prdor psh.
dhuna apo me at rast i sht shkaktuar lndim trupor
personit nga i cili sht marr sendi , do bhet fjal pr
bashkimin me kto vepra penale.
Pr ekzistimin e veprs penale sht e nevojshme q
sendi sht marr me rastin e kryerjes s veprimeve t
ligjshme t theksuara m par nga personi zyrtar , e q
paraqet element themelor t ksaj vepre penale n baz t
cils ajo sht radhitur n kt grup t veprave .Nse
veprimet e theksuara nuk jan kryer n prputhje me
autorizimet ligjore , nuk do konsumohej kjo vepr penale
por ndonj vepr tjetr penale kundr detyrs zyrtare si
sht pr shembull shprdorimi i detyrs zyrtare apo
autorizimeve, n bashkim me veprn penale t vjedhjes .
Vepra penale sht kryer me marrjen e sendit t
luajtshm . Tentativa e veprs penale sht e dnueshme
dhe ekziston kur marrja ka filluar mirpo sendi nuk
konsiderohet akoma i marr prkatsisht kryersi nuk ka
siguruar pushtetin mbi sendin .

1636

Vepra penale mund t kryhet vetm me dashje direkte,

e q prfshin edhe qllimin e prfitimit t dobis pasurore
t kundrligjshme.
Kryers i veprs penale mund t jet vetm personi
zyrtar.
Praktika gjyqsore
Kur polici si person zyrtar me rastin e legjitimimit t
personit me qllim q vetit ti sjell prfitim t
kundrligjshm pasuror nga personi i legjitimuar merr para
t cilin e gjen me rastin e kontrollimit t portofolit t tij ,
kryen vepr penale nga neni 250 t LPSr.
Aktgjykimi
i
Gjykats
s
Qarkut
n
Beograd,Ap.nr.473/97.dat 18.03.1987.
Pr ekzistimin e veprs penale prvetsimi i
kundrligjshm , me rastin e kontrolls, krkimit apo
ekzekutimit nga neni 349 t LPKr (Ligjit penal t
Kroacis) krkohet q personi zyrtar me rastin e
kontrollimit t baness , t lokaleve apo personave , pa
autorizim personit t till i merr sendin e luajtshm me
qllim q me prvetsimin e tij ti sjell vetes apo tjetrit
prfitim t kundrligjshm.
Kur i akuzuari( polic) ka qen i autorizuar q me rastin
e kontrollimit t t dmtuarit tia merr revolen t ciln e ka
gjetur te i dmtuari q po e mbante pa leje dhe kt arm
n vend se ta dorzoj n stacionin policor pr zbatimin e
procedurs , ndaj t dmtuarit pr armmbajtje pa leje ,
por t njjtn e mban pr vete , ai me veprimet e tilla nuk
ka konsumuar elementet e veprs penale prvetsimit i
kundrligjshm me rastin e bastisjes apo ekzekutimit t
vendimit gjyqsor nga neni 349 t LPKr, por veprn
penale prvetsimi i kundrligjshm i sendeve q u jan
besuar n detyr nga neni 345.par.1.t LPKr ( armn
polici ka pas autorizim tia merr por edhe ka qen i detyruar
ta merr, mirpo pot merrte me rastin e bastisjes t ndonj
sendi, q ska pas autorizim ta merr psh. nj unaz ari,
ather ka konsumuar elementet e veprs penale t
prvetsimit t kundrligjshme t sendeve t luajtshme me
qllim t prfitimit t dobis s kundrligjshme materiale
me rastin e bastisjes apo ekzekutimit t vendimit
gjyqsor ).

1637

(Gjykata Supreme e Kroacis, Ap-865/1970, dat

21.maj.1970).
Vepra e prvetsimit t kundrligjshm me rastin e
kontrollit,krkimit apo ekzekutimit nga neni 349 t LPKr.
sht rast i posam i vjedhjes , e q don t thot se at e
kryen personi zyrtar i cili me rastin e kontrollit prvetson
sendet pr marrjen e t cilit nuk sht i autorizuar. Sipas
ksaj polict e MPB, t Kroacis t cili me rastin e
bastisjes s vagonve t trenit i kan marr 10 or t
fshehura( t kontrabanduara) pr ka ishin t autorizuar q
ti marr dhe kto or nuk i dorzojn n stacionin policor
prkats, por i mbajn pr vete , nuk kan konsumuar
veprn penale nga neni 349 veprn penale prvetsimi i
kundrligjshm i sendeve gjat bastisje, krkimit apo
ekzekutimit t vendimit gjyqsor , t LPKr, por veprn
penale t shprdorimit nga neni 345 par.1.t LPKr.
(Gjykata e Zhupanis n Zagreb , Ap-75/92, dat ,
18.shkurt 1992).
KAPITULLI XXX
DISPOZITAT
PRFUNDIMTARE

KALIMTARE

DHE

Neni 352
Veprat penale n lidhje me pasurin n pronsi shoqrore
dueht t parashihen vean me ligj.
Neni 353
T gjitha sanksionet penale pr veprat penale t cilat edhe
me kt Kod jan t ndshkueshme dhe t shqiptuara me
aktgjykim t forms s prer para hyrjes n fuqi t ktij
Kodi vazhdojn me kohzgjatje dhe lartsi t njjt
Neni 354
Dispozitat n Rregulloret e UNMIK-ut q mbulojn
shtjet e tratuara n kt Kod pushojn t jen n fuqi pas

1638

hyrjes n fuqi t ktij Kodi pos nse shprehimisht nuk

sht parapar ndryshe me kt Kod ose n Rregullore t
UNMIK-ut.
Dispozitat e Kodeve Penale n fuqi pushojn t ken
fuqi pas hyrjes n fuqi t ktij Kodi.
Neni 355
Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm mund t
lshoj Urdhresa Administrative pr zbatimin e ktij Kodi.
Neni 356
Verzionet n gjuhn angleze, shqipe dhe serbe jan njsoj
autentike. N rast konflikti, mbizotron versioni n gjuhn
angleze.
Neni 357
Ky Kod hyn n fuqi m 6 prill 2004

1639

Literatura
Ana Garai, Kazneni zakon u sudskoj praksi, Zagreb
2001
Bogdan Zlatari:
- Krivini zakonik u praktinoj prijeni, Zagreb
1956
- Rjenik krivinog prava i postuaka, Zagreb
1966
Sava Stojanovi, Ublazhavanje kazne u krivinom pravu
SFRJ, Beograd 1985
Branislav Blagojevi, Aktuelna sudska praksa iz
Krivinog prava, Beograd 1996
Dragan Jovaevi, Leksikon Krivinog prava, Beograd
1998
Drazhen Dragievi, Kompjuterski kriminalitet i
informacijski sustav, Informator-Zagreb 1999
Franjo Bai:
- Krivino pravo, Opi dio, Zagreb 1978
- Komentar Kaznenog zakona, Zagreb 2004
- Krivino pravo, Posebni dio, Zagreb 1997
Franjo Bai dhe t tjer, Komentar Krivinog zakona
SFRJ, Beograd 1978
Ivica Kramari, Kazneni Zakon Sudska praksa, Zagreb
1988
Ilija Zidanovi i Obren Dragutinovi, Krivino pravo u
sudskoj praksi, Beograd 1994

1640

Ivan Bele, Kazenski zakonik s komentarjem, Ljubljana

2001
Jasques Bernascon, Le juge penal et la legalite, tez e
doktorats, Lyon 1979
Ljubo Bavcon, Kaznena zatita ovjeka, HLJLPP NR.
2/1977
Lubia Lazarevi, Krivino pravo, Posebini deo, Beograd
1981
Lubia lazarevi dhe t tjer, Komentar Krivinog
zakonika Crne Gore, Cetinje 2007
Lajo Klajn, Krivina odgovornost i Saobraajne nesree
na drumovima, Beograd 1970
Michel Danti-Juan:
- Legalite end roit penale, tez e doktorats,
Poiters 1984
- A propo du principe de legalite end roit penal
Franais, Revue de droit penale et
criminologie, N0. 3, Bruxelles 1958
Michel Zirari-Devif, Le principe de legalitet en materi
penale, Rabat 1980
Nikola Srzenti dhe t tjer, Komentar Krivinih zakona
SR Srbije, SAP Kosova i SAP Vojvodine, Beograd 1981
Pavlovi ime, Komentar Kaznenog zakona, Zagreb 2004;
Bai Franjo dhe eparovi Zvonimir, Kazneno pravo,
posebni deo, Zagreb 1997.
Hamdi Podvorica, E drejta familjare, Prishtin 2006
Hilmi Zhitija, Disa karakteristika t vrasjeve n Kosov
gjat periudhs 1999-2001, punim magjistrature,
Prishtin 2003
Zvonimir Sheparovi, Kazneno pravo, Posebni dio,
Zagreb 1999
Zharko Bulatovi, Sudska opomena, Beograd 1981
Zhelko Horvati, Princip legaliteta i individualizacije
kazne, JRKK nr. 1/, Beograd 1979
Mijat Shukovi, Uslovni otpust, Beograd 1971
Jola Xhafo, E drejta penale ndrkombtare, Tiran 2009
J.Pradel-G.Corstens-G.Vermeulen, E drejta penale
evropiane, Prkthim shqip, Tiran 2010
Vasilika Hysi, Kriminologjia, Tiran 2010
Vlado Kambovski:
- Kazneno pravo. opt del, Shkup 2004

1641

- Komentar naz Kriviniot Zakonik na Republika

Makedonija, Skopje 2011
- Kazneno pravo, Poseben del, Shkup 1997
- Medjunarodno kazneno pravo, Shkup 1998
Vlado Kambovski-Nikola Tupaneski, Kazneno pravo,
Poseben del, Skopje 2011
William A. Schabas, Gjenocidi n t Drejtn
Ndrkombtare, (prkthim n shqip),
Ismet Elezi:
- E drejta penale, Pjesa e posame, Tiran
2005
- Komentar i Kodit Penal t republiks s
Shqipris, Tiran 199
- Historia e s drejts penale, Tiran 2010
Ismet Salihu, E drejta penale, Pjesa e prgjithshme,
Prishtin 2010
- E drejta penale, Pjesa e posame, Prishtin
2009
- E drejta penale ndrkombtare, Prishtin
2011
- E drejta penale pr t mitur, Prishtin 200
- Parimi i legalitetit n t drejtn penale
materiale, E drejta nr. 1-2, Prishtin 1985
- Legalitet u materijalnom krivinom pravu,
JRKK nr. 3, Beograd 1988
Ejup Sahiti, E drejta e procedurs penale, Prishtin 205
Rexhep Gashi, Krimi i jaks s bardh, Prishtin 201203-24
Guenael Mettraux, Pravo komande odgorvornosti
(prkthim n gjuhn boshnjake), Sarajevv 2009
Zoran Stojanevi, Komentar Krivinog Zakonika,
Beograd 2009
Deklarata Universale e t drejtave t njeriut, Miratuar
nga Asambleja e Prgjithshme e OKB-s, dhjetor 1948
Pakti Ndrkombtare lidhur me t Drejtat civile dhe
Politike, miratuar nga Asambleja e Prgjithshme e OKBs, dhjetor 1966

1642

Mbi procedurn penale ku prfshihen kryers me

rregullime mendore, Rregullorja e UNMIK-ut nr.
2004/34
Ligji pr Policin, Gazeta Zyrtare e Republiks s
Kosovs, nr.28/4 qershor 2008
Buletini i Shrbimit Sprovues i Kosovs, nr.4, Prishtin
2010
Masat alternative n sistemin e drejtsis pr t mitur t
Kosovs: Puna n dobi t prgjithshme si dnim dhe si
mas e diversitetit, Universiteti i Prishtins, Qendra pr
t Drejtat e Njeriut, Prishtin 2008
Ligji pr Ekzekutimin e Sanksioneve Penale, Prishtin
2005
Kodi i Drejtsis pr t Mitur, Prishtin 2010
Rregullorja mbi procedurn penale ku prfshihen
kryers me rregullime mendore, UNMIK/reg/2004/34
Konventa e Kombeve t Bashkuara kundr Krimit t
Organizuar Transnacional, me dy protokolle t cilat e
plotsojn
Komentar krivi]nog zakona Socialistike Federativne
Republike Jugoslavije, Beograd 1978
Komentar krivicnih zakona SR Srbije SAP Kosova
SAP Vojvodine, Beograd 1981
Guenael Mettraux, Pravo komande odgovornosit, Fond
humanitarno drushtvo Bosne i Hercegovine; Fond za
humanitarno pravo Srbije, Sarajev 2009
Kodi i Procedurs Penale i Kosovs, Prishtin 2004
Kushtetuta e Rebuliks s Kosovs, Prishtin 2008
Komentar kaznenog zakona Federacije Bosne i
Hercegovine
)
posebni
dio,OSCE-ured
za
demakratizaciju , Sarajevo ,2003 g.
Ligji pr Ekzekutimin e Sanksioneve Penale (LESP)
Ligji pr sigurin n komunikacionin rrugor, Nr.02/L-70
Ligji pr falje, Nr. 03/L-101
Kodi i Drejtsis pr t Mitur, Nr.03/L-193
Ligji pr ujrat 2004/24
Ligji pr mbrojtjen e ajrit nga ndotja, 2004/30
Ligji pr mbrojtjen e bimve, 02/L-95
Ligji pr mbrojtjen e mjedisit 03/L-025
Ligji Pr veterinarin ,nr.2004/21;

1643

1644