Вы находитесь на странице: 1из 146

i

arnold 2011/3/8 16:39 page 0 #1


i


12 1937 3 2010

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 1 #1


i

. .




( )


2011

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 2 #2


i

51.009
22.1
A84

A84

. .
: ( ). 3- ., . .: , 2011. 144 .
ISBN 978-5-94057-744-7
5 15
. , ,
,
, .

, ,
,
( , ).

22.1


. .
. .


119002, , ., 11.
. (499) 241-74-83
03.03.2011 . 70100 1/16.
. . . . 9. 2000.
.
.
, 2- ., . 7.

, ., . 11.
. (499) 241-72-85. E-mail: biblio@mccme.ru

ISBN 978-5-94057-744-7

9 785940 577447 >

. ., 2009.
, 2009.

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 3 #3


i

( . ) :
, .

( ), , (,
)
.
38
:
( ),
, .
, ,
, , .
, , (
,
).
. , ,
.
, , .
, : . , ,
, ,
3

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 4 #4


i

, , ,
, .
. . , .

.
3 2010 . ,
, (
. 2728 4042) .

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 5 #5


i


:
1 , 10 . .

p
1 (1/10)2

. , ,
(1 a)2 = 1 2a + a2 1 2a
( a a2 ),

1 A 1 A/2.

A = 1/100 1 1 , . . 99,5 :
200
, ,
( 6 ).
0,1. 1
, ,
. ?
.
, ( ) P Q .
2a.
1


, ,
:
, , ,
.

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 6 #6


i

O ( ) OX OY
|OX| = a ( |PX| + |QX| = 2a);
|QY| = a ( |PY| = |QY|, |PY| + |YQ| = 2a).
|OQ| = ea ( e).

OYQ
p
p
p
|OY| = |QY|2 |OQ|2 = a2 a2 e2 = a 1 e2 a(1 e2 /2).

e = 0,1
10% , |OX| = a,
(
).

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 7 #7


i



. ( ). ( l tg , l
).
2F
?

.
2F cos

a 2F(1 a2/2).

3
1/20 , . . 2 /2 1/800 , (
l tg l/20 ).

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 8 #8


i


,
. ?

. 20%. ,
,
.

ABCDE (AE)
2 ,
. . 40%.
. ,
, AE ,
AE
2
1 +
1 + 2 /2 .
, 20 ,
(1/3)2 /2 1/20 (5%).
(A, C E) , ,
:

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 9 #9


i


z = 0 ( (x, y, z))
, z =
= u(x, y) (
).
?

. () ,
grad u u (
|grad u|).
s, 2 ,
:
 2  2 
2
u + u
.
s = 1 2 |u|2 = e

,
()
 2  2 
2 ]]
u + u
S= e
dx dy + o( 2 ).

. ,
,
(. .
z = 0 z = u(x, y)).

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 10 #10


i

()
, , . .
(, 1997,
. 6870). ( )
u u ( = div grad),

]]
]]
(u)2 dx dy = uu dx dy,
M

u = 0 M.
, u u, ( xi Rn )
2
2
u = u2 + . . . + u2 .

(*)

xn

x1


. ,
(r, ) (x1 = r cos , x2 = r sin )
u

2
2
u = u2 + 1r u + 12 u2 .
r
r
r f

u
: u = div grad u.
,
(
).
(*), ( ,
, ). , div, grad, rot,
, .

10

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 11 #11


i


( ) y > 0 ( (x, y)) v,
y < 0 w = (3/4)v (
v = 1, w = 3/4).
ABC
A C
ABC B .

AB BC .

. B B : |BB | = . AB AB
B D, sin + O( 2 ).
, CB CB
BD , sin + O( 2 ).
AB C ABC

( ) =

e sin a e sin b + O(e2).


v

ABC ( , . . B B,

11

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 12 #12


i

B B), , ( ) = 0
( ), . .

sin a = sin b .
v
w

(*)


( n = 1/v). (*)
n1 = 1/v n2 = 1/w
n1 sin

a1 = n2 sin a2.

. ,
(n1 = 1) (n2 = 4/3),

sin 1 = 4 sin 2 .

1 , 2
, (3/4) 1.
,
.

,
.
, (
),
, ( ).
, . ,
.

12

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 13 #13


i


, , , ?

. BAC BAD ,

a1 = |AD| tg a2.
a1
|AB| = |AC| tg

|AD|
tg a1
sin a1
= n = 4,
=

tg
a
sin
a
3
|AC|
2
2

|AC|
|AD|.
. , ,
30% , .
, ,
,
( ).
. ,
13

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 14 #14


i

, ( ).
: ,
,
: , , ,

.
, , , , , , .

(12 2008 , ),
.
(-): , , , , , .
:
,
:

.

,
, ,

, .

14

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 15 #15


i



,
r x
OD?

a b

b a

. BOD ( ) = 2 .

(
OB): = 4 2 .
sin = n sin , r sin = x. = arcsin(x/r),
= arcsin(x/(nr)),

2 arcsin xr .
j(x) = 4 arcsin 3x
4r

,
. ,
,
.

15

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 16 #16


i




max ( )?

. 3x/(4r) u, x/r = nu,

j = 2 arcsin u arcsin nu.


2

/2 u
0 max :

4 =
n2
,
1 u2
1 n2 u2

2
= n
,
2
1u
1 n2 u2

u2max =

jmax = 2 arcsin u

4 n2
,
3n2

max

arcsin numax .

n = 4/3
u2max

= 5/12,

5/3
,
umax =
2

numax =

5/3 2/3.

5/3 1,666,
p
p
5/3 166,6/10 1,29.

umax 0,645,

numax 0,86.

sin( /6) = 0,5,

sin( /4) 0,707,

sin( /3) 0,86,


arcsin numax /3,

arcsin umax /4 /40,

jmax p p p ,
2
2
20
3

p,
jmax p3 10

. . 42 .
16

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 17 #17


i

, 42 ?

. :

j e


+
, -

17

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 18 #18


i

(
).

e jmax

,
. ,
,
max
. .
. ( ) ,
. 42 .

: ,
,
(
).


.
18

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 19 #19


i

n(y) y
Y (
:
, ).
.

. y = f(x),
n sin = const,
.
()

C .
a(y) = arcsin n(y)

C .
, ( Y C) , n(y) > C
( ):

19

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 20 #20


i

( C X).
X(C) ,
C
n: dn/dy 6= 0 ,
n(y) = C.
C n(Y) X(C)
, , y = Y.
,
,
(x = 0, y) , x.
a b,
(x = 0, y) .

(0, y) a, , b,
. .
. , , .
20

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 21 #21


i

( )
, . ( : , ,
: , , , ,
.)

21

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 22 #22


i

,
N .
?
. :
, (
, )
1 .
,
( ).
: , 24 , ( )
.

, ,
, .
,
,
.

22

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 23 #23


i

, ( 28 ),
(),
, ( , ),
.
1/28 , . , , , ,
N,
1/28 .
24 , , N
, 24/28 ,
. . 50 .
, N 50
.
. , , ,
. (- ),
, . ( , ,
, ).
50 . ,
,
.

.
, .
(23

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 24 #24


i

, ,
, ):
.
, , , . , . ( )
, , , (AB
A B 9%).

,
: .

24

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 25 #25


i



(, ,

).
?
. , , z = f(r), r
, z .
, m r , m 2 r, mg.

R ,

mw2 r = cr,
mg

25

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 26 #26


i

( c = 2 /g , ).
f , ( ):

df
= cr.
dr

f(r) = f(0) + c r2
2

,
.
. ,
: |OT| = |OX|/2, (cr2 /2)/(cr) = r/2.

a ( ) |TX| = |OX|/a: T
X, O.

26

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 27 #27


i

?
.
?

. l (
),
r
, R .
x ( ).
( , )
y = x( /l).
, ,

 
 r  
R .
z=y R
=
x
r
r

,
R 10r.
l2 ,

, z

z 5x

(!).
27

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 28 #28


i

, x , 4x
.
. , , 20% , .
. , ( ) .

, .

. : .
,
. 3 2010 .
,
. , ( )
, .

28

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 29 #29


i

, ,
( , z = 2 z),

:

y = b sin( t)

x = a cos( t),

(*)

x y
.

(,
)
( ) , .
,
(z = x + iy)
z , .

29

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 30 #30


i

. r
t,

w
z = reiwt = r cos(wt) + ir sin(wt).

r1 t:

z1 = r1 cos(wt) ir1 sin(wt).

,
Z=

z + z1 = (r + r1) cos(wt) + i(r r1) sin(wt)

,
a = r + r1 ,

b = r r1 .

, r > 1.
a b.

,
| | = r.


c2 = a2 b2 = 4,
2.

( r ). ( )
.
30

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 31 #31


i

Z =
.
Z2 =

z2 + z1

z + z1

+ 2.


r,
= reiwt , 2 = r2 e2iwt
r2 .


W=

z2 + z1

= X + iY

0
2 ( c = 2):

X = A cos(2 t),

Y = B sin(2 t).

Z2 = W + 2. Z2 ()
0 4 (. . ),
.
1. ( Z = 0), Z2
0. (*) .
31

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 32 #32


i

2.
, . , (
, ,


).
3. ,
, ,

.

a b

( + 3)( + 3) = 4.

. = 1, = 2.
,
-, -,
= ( + 3)/2.
,
= 1
= 2, . .
.

= 2
= 1/2, . .
.
, ( ) , ,
, :

32

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 33 #33


i

( ).

4.


:
,
,
,
(R. Faure, 1953: Transformations conformes en
mecanique ondulatoire. C. R. Acad. Sci. Paris. T. 237.
P. 603605).
( ), , ,
(
).
,
|w/z|
|z/w| ( , ) w = z2
w = zg (
= ( + 3)/2

, ( + 3)( + 3) = 4),
= ,
w = ez , z = ln w. ( w0 = ln w
, . . 91102.)

b a

33

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 34 #34


i



, z = a cos(t).
, (
= 0)
.

. () , ,
,
,
z = 2 a cos(t).
g () l,

f = (l/g) sin f.
(
)
(., , : . , . , 1967,
1999 34

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 35 #35


i

, . 8790,
245263).
,

f = (l/g)f.

, ,
(0 6 t 6 T = 2 /) (
, , : .
, . 281289
, , 2000).

l = 20 1 = 0


30 .
, , , .
.
. (
).
. . , ,
. , .
, -

35

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 36 #36


i

, .
. .
, . .
, ( ) , . .
, .
, . . ( )1 .

, l = 20
. () , .
10
( )
, . . ( 1961
,
).
1


(http://etudes.ru).

36

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 37 #37


i

,


( , , ).

37

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 38 #38


i



(,
10 /). ?
( ).
. r

(
- ).
, ,
2 .


r = r .
3
r

,
(r0 = 1, 0 = t).
(r = r0 + r1 ,
= 0 + 1 )
r1 1 , ,

f f

f 1 = 2r 1.

r1 = 3r1 + 2 1 ,

(r1 (0) = 1 (0) = 1 (0) = 0, r 1 (0) = 1/800,


, 1
, 8 /).

38

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 39 #39


i


r1 = r1 , ,

2 cos t.
f1 = 800

r1 = 1 sin t,
800

,
32
16 , 16 .
( )

,

.
.
( . .
).
, , ,
: ,
( ) . :
,
.

39

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 40 #40


i

- .
?
.
( ),

( 12 , 24 ).

( ,
, ).

(
).
- 60 ,

,
,

, (0, /2,
3/2).

( ) (0, 0, 2 ).

40

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 41 #41


i



(0, /2, (4 3)/2): , ( - 60 ),


arctg((4 3)) 66 .
,
, .
. ( , ,
, !), , , , ,
.


,
, A, ,
, B,

:

, ,
(P
2
) I = mr ,
.
,

41

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 42 #42


i

, ? ,
, ,
2 ( ,
). ,
-
, .

42

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 43 #43


i


, (
) . , , ,
.
, ,

.
, , , 4 .
?

.
, , . ,
( ) ,
4 4 .
.
. .
, (, ,
: ).
43

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 44 #44


i

( .) ,
( ).
, , ,
, .

, - ,
.
, ,
, .
, , : , .
, ,
,
,
, , .
, , , , ,
, ( )
.
. ,
,
( ), : 44

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 45 #45


i

,
, (
, ,
, ,
).

45

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 46 #46


i

( )

,
.
. ( ).
( 2 /3
).

.
,
( ).
,
( ) ,
.
, , ,
.
.
, .
, 8
. , 8
,
, , .
.
: ( ) .
. ( ): -

46

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 47 #47


i

, ,
(, , ).

47

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 48 #48


i


,
, ( ) .
x = f(t) ( f [0, T]
).
, ( (0) = , (d /dt)(0) = 0),
T .

().
= 0, (t) = 0 ,
= , (t) = t.
()
, ,
(0) = 0 (0) = (0) = , (t) 0 6 t 6 T
0 ,
.

f p

a
f
p

48

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 49 #49


i

. () , ,
( , T),

,
=

0

, 0 < t < T.
, , ( , t) ( ( ,t)=0 ).
, .
.
(, , df/dt ).
.
:
?, .

. n :
, n .
n-
, . () , , .
. . .

af

af

49

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 50 #50


i

(
n , , , ).

n-
, ,
n .
.

50

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 51 #51


i


() , . , .

. f , . F , , F =
= 2f, ( ) f ( ).
,
, , f
( ). , , f = F (
, ).
, 2 ,
F = 2f F = f. , f = F = 0. , ,
, , g .
. (
) .
g
51

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 52 #52


i

( ,
, ).

,
.

, ,
(, . ) .
.
. . ,
, M
v, M .
, M ( ) 10 : , ,
. M, ,
M .
, . , ( ) , , .
52

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 53 #53


i


(, ) , ,
,
:


.
?
. ,
, .
, , ,
:


1 (, 100 ). 53

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 54 #54


i

, , x.
( )
1 + x = 4x,
. . x = 1/3, .
. ,

(x = p/q).
, .

54

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 55 #55


i


( ) ,
.
( ,
).

. , () , ,
.

r. ( , M) r3 .

, , r,
M/r2 = r.
, :

w2r,

r =

r = R cos( t).

R .
, . P
T = 2 / ( ).

pw

55

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 56 #56


i

2 , , P .
R.
P ,
, (
).
T

(
).

: , ,
10 20 .
( ) , , , ,
:
.

,
. ,

20 () ( ),
.
10 ,
,
.
- , ( ,
, ).

56

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 57 #57


i

(. . )

()
dx = a(t)x2 + b(t)x + c(t).
dt

x = x2 ,
,
:
x(t) =

x(0)
.
1 tx(0)

(*)


( t = 1/x(0)
).
. .

( , , ) .
(a, b, c) t. N T
N(T)
= N.
T
T

lim

, ,
.
. {x} R, ,
. . RP1 S1x ( x = ).
, (*) ,
( x(0) x(t)) .
57

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 58 #58


i

{t} ,
R/(TZ) S1t ( ).
-
T2 = S1t S1x .

(., ,
), , N.
, ,
.

. . . . ,
. .
58

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 59 #59


i

,
. , :
R RP1 , .
(, , ),
.
, , ,
.
, , ,
: ( )
()
.


, , .
59

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 60 #60


i

:
- .
( )
(

).

60

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 61 #61


i


-
( 2007 ) , , .
1980 (. . .),
, , ,
.
,
( 3 ).
12 ?
. , .
,
. A
,

, , B.


, .
1. . . .
61

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 62 #62


i

- . . (
).
. . .
(
) (). ,
. . . -
,
.

1980 (
, ),
:
2007 .
2. ,
, .
, ,
( ).
. ,
, . . ( , - ).
10, , , .
.
,
. (
)
15 (
,
62

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 63 #63


i

,
).

,
-.
, ,
- , . ( )
.

,
, ,
.

63

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 64 #64


i



( , . .
).
?
. , , ( ) .
, , .
, .

, .

,
( ).

64

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 65 #65


i

6 , . .

,
: .

, , ,
, -
, 6 ,
.

, , , .
, . , ,
( ).
65

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 66 #66


i


, , , ,
, -
,
, .

. , dx/dt = x
x(0) = 1 x(0) = 0
: t = 30 ( 10)
.
,
dx/dt, , ,
dx/dt = f(x).
f
( ),
, .

, ( 66

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 67 #67


i

, , ).
. . . , , , . .
, 1960 , :

, ( , , ).
.
, , , .
. .

. , ,
(
) ( , ), , , .
67

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 68 #68


i

80
, 4 ( ).

a
( )
( ).

(a 380 000 ).
, ( ,
6400 ).

68

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 69 #69


i


n , z,
, n k ak (k = 1, . . . , n):

z=

n
X

ak eiwk t

k=1

( z
).
, |z|,
, (t) = arg z,
.
,

f(t)
= lim t ,

z(t)
, , 69

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 70 #70


i

, . ,
.
, , ( - ) ,
.
.

P
(. . |aj | >
|ak |),
k6=j


, aj ().
, . , ,
|a1 |, |a2 |, |a3 | :

. ,

= p1

w1 + p2w2 + p3w3

(*)

, :
pj = j / .

a p

(
) ( )
j (, ,

70

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 71 #71


i

, . .
m1 1 + m2 2 + m3 3 = 0

m 6= 0).
, ( ).

P n |ak |) (. . |aj | <


k6=j

(*) ,
pk .
(n 1)- Tn1 k , k 6= j.

X
( )=
ak eifk .

xf

k6=j

j-
|aj |: | ( )| < |aj |.
pj j-
( ,

1).
n = 3
pj = j / , .
, p1 + . . . + pn 1
n , (
k , pj ).
. ,
.
, n = 3.

xf

a p
w

71

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 72 #72


i

T3 1 , 2 , 3 ,
1 , 2 , 3 :

f f f

w w w
f 2 = w2, f 3 = w3.

f 1 = w1,

w( ) = a1 eif1 + a2 eif2 + a3 eif3 .


( 2 ) ,
w( ) 6= 0.
, w( ) = 0,
, S,
w (
arg w( ) = 0).

( ). S ,

w = w1 f

w2 f

w3 f

3-
T3 (, ).
T3 f,


( f = 0
, , f = 1).

f
S

72

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 73 #73


i

(
2 ) f (t) = (0) +
+ t.

( ) , .
, f .


(,
S).
f
,


= / k ( ).
, , ,
, 0,
.
A3
,
, 3 .
( A1 A2 ) 1 2 , |A1 + A2 | <
< |A3 |, 3 / |A3 | = |a3 | |a1 |, |a2 | |a1 |
.

a p


. ,
73

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 74 #74


i

T3 7
7

+ t .
,
. . (
) ( )
, (
. ).
,
: ,
(
).

7
7 + t Tn (
k)
. (
) f : Tn R
1:
 T]
 ] ]
1
lim
f( + t) dt = . . . f( ) d .

f w

f
w

f w

f w

Tn

f f

. f ( ) X
(
f( ) = 1 X,
f( ) = 0 Tn \ X.

f
f

f
f

, 0 6 t 6 T 7 + t X.
, X
t > 0.

f f w

74

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 75 #75


i

X .
( Tn ) 1,

, X.
.
( X, ),
, .


( ) .
,
.

7 + t n
T .

f f w

g : Tn Tn ,

g( ) =

f + l.


Tn ,

:

m1

l1 + . . . + mnln + m0

0, m Zn+1
.
75

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 76 #76


i

. n = 1 g
, ,

( 2 ).

76

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 77 #77


i



2t , t = 0, 1, 2, . . .:
1, 2, 4, 8, 1, 3, 6, 1, 2, 5, 1, 2, . . .

?
3 , p1 = limT ( 1 2t T
).
.
: lg 2t = t , = lg 2.
z k,
z k10a 6 z < (k + 1)10a, a
. , a + lgk 6 lg z < a + lg(k + 1),
lg z
pk = lg(k + 1) lg k = lg(1 + 1/k).

= lg 2 (
10 p/q = 2, . . 10 p = 2q ,
p > 0 , 2q 5).
. {t }, t = 0, 1,
2, . . . R/Z . , [0, lg 2) ,
, - ,
: p1 = lg 2 0,30.
30% 2t .
. , p2 , ,
p3 , . .:


pk = lg(k + 1) lg k = lg 1 + 1 :

k
100pk

1
30

2
18

3
12

4
10

5
8

6
7

7
6

8
5

9
4

77

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 78 #78


i

2

, at (, a = 3) pk
, k,
, 2t . , a 10:
= lg a
, .
.
, , ( 1930 .), .
,
1,

,
.
: ,
,
.
:
,
, (, ).
. ,
: .
: (. . ).

78

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 79 #79


i


,
, k.
, pk =
= lg(1 + 1/k) ( 2t
, . 77).
. , ,
, .
, k, pk .
,
(
) (
).
. , , -
, ,
, .
1, 2, . . .
. . . , 9 p1 =
= p2 = . . . = p9 = 1/9 ( 1 - ,
9).
, , ,
pk = lg(1 + 1/k)
.
, (
, , ) ,
.
79

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 80 #80


i

, (
2 ), ( , ).

, 1 ,
(,
), pk = lg(1 + 1/k)
.

. () .
().

80

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 81 #81


i


N - (, In Rn ,
, ).

r , r
.
r ,
, 1,
.

, :
,
N ,
r, , , .

r , .
N, .
81

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 82 #82


i

, , , r

.
N

3
1/ N, N1/3 .

, : N In
N , , C/N1/n .
N I3 , , , , , C/N.
N , I3 , N : r C/N1/2 ( N k-
In
1/N1/k ).

82

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 83 #83


i

, ,
N , .
,
, .
, , : - ,

, N ?
.

, .
, -
, (, , ).
.
, ,
N . ,
, C/Na , 1/2 < < 1.

-, ,
, (dim = 2),

83

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 84 #84


i

(dim = 1),
, (

(dim = 0)).
( ,
).
,
, ,
(, ,
7 ,
).


,
.

84

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 85 #85


i


1
,
, 1.
(N ). N M
?

. :
2,
lim M = p

, ,
.
. , N
M(N) cN ( c, ).

1 .
( )
. ,
1, .
85

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 86 #86


i

,
1.
, 2 . ( ) ,
.

, , l,
N cNl .
, , 1.
l .
N cN .


.
, ,

cN = 2N,

. . c = 2/ , .
.
- ,
, , , .

.
,
86

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 87 #87


i

,
(
,
).

87

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 88 #88


i


.
. ,
,
() ,
.

,
.
1 ( 1) . 1 4 .
, 4
, 6. , 3/2.
. ( 1)
.
() .

, ,

: |PA PB | = |AB| = 2.
88

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 89 #89


i


OPA PD

|OPD | = 2(|PAPB |/2)/ 3 = 2/3 ( tg 60 = 3).



r
1 2
2 2

2=
1 .
3
2 3

P 6/(2 3) = 3.
, 1 1
2

( 1)
( 3) .
.
,
.
Rn k- Sk
k- .
, ( k-
, )
, R3
.
k- .
()
h-
V(h) = V0 + V1 h + V2 h2 + . . . + Vn hn
( , V0 , V1 (n 1)-
,
1, Vk Sk
k ).
89

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 90 #90


i

n = 3, . .
, k1 k2
k1 + k2 K = k1 k2 .
h-
V(h) = V0 + hS + h2 V2 + h3 V3 ,
V2
, V3 :
 ]]

V3 = 4
K dS .
3

, R

V(h) = 4 (R + h)3 = 4 R3 + h (4 R2 ) + h2 (4 R) + 4 h3 .
3

k1 = k2 = 1/R,
]]
]]

k1 + k2 = 2/R,

k1 k2 = 1/R2 ,

(k1 + k2 ) dS = 8 R,

(k1 k2 ) dS = 4

( ).

V3 , .
,
, V(h).

90

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 91 #91


i



-.
, (x) = 0 x 6= 0,

]

(x) dx = 1. ,

.
: -, ,
, -
e (x), e 0 -
0 ,
0.

. f .

f(x) (x y) dx.

. e (x y) x
-, 0 y.

f(x) e (x y) 0, |x y| > ,
- y x. f -

91

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 92 #92


i

f(y).
lim

e0

f(x) e (x y) dx = f(y)

de(x y) dx = f(y).

]
f(y) =
f(x) (x y) dx.

. ( ),
: () f y
- y, x
y ( y (x y)).

f(x) .
. |x|
x.

. sgn x 1 x > 0
1 x < 0. . , 0 x 6= 0
( a < 0 b > 0),
2 ( sgn x). ,

d2 |x|
= 2 (x).
dx2

. - ?
f k ,

f(cx) = ck f(x) c > 0.


. 1/x , k = 1.
92

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 93 #93


i

. (2x),
- x e ( x) :

de(2x).

, (2x)
0 x 6= 0, (
) , - ( 1).
,

d(2x) = 12 d(x),

d(cx) = 1c d(x),

- 1.
. - n ( , 0 Rn , 0
1).
. , n.
, n = 1.

d(x1, x2, . . . , xn) = d(x1)d(x2) . . . d(xn)


k
l k + l.
. f ( n). r x. f f(x)
, .
.
r 0?
93

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 94 #94


i

. n = 1
= f(x + r) + f(x r) .
f(r)
2

f f(x + r) = f(x) +
2
+ rf (x) + r f (x) + . . . ,

2
= f(x) + r f (x) + o(r2 ),
f(r)


2
f(x) = r f (x) + o(r2 )
f(r)

r.
n .
0,
.

r2 o(r2 ).
, :
f(x) = Kr2 + o(r2 ).
f(r)
K ( x) , f, .
. K f.
. ,
( ) r.

0, (x, y) ( n = 2).
x2 y2 () , xy
94

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 95 #95


i

0 ( x ).
x2 + y2 () {x2 + y2 = r2 } r2 . x2 , y2 xy r2 /2,
r2 /2, 0.
2 f x2
2 f y2
2f
+
+
xy
2
2
x y
x 2
y 2


2 f r2
2 f r2
+
,
x2 4
y2 4

( n = 2) :

 2
2f
f
K= 1
+
.
2
2
4 x

n (x1 , . . . , xn ) n-


 2
2f
2f
f
+
+
.
.
.
+
K= 1
2
2
2
2n x1

x2

xn

( x21 x21 + . . .
. . . + x2n = r2 r2 /n).
.
u = Rn .
. Rn \ 0 u

u(x1 , . . . , xn ) = f(r).
u = 0, f,
2- ; 2 . , ,
f 1.
u, u = .

95

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 96 #96


i

u k, u
, k 2.
- Rn n,
u 2 n.
, n 6= 2,

f(r) = cr 2n .
c . , u = div grad u. r 2n , 1 n:
grad r 2n = c1 xrn .
c1
x1 : r 2n = x12n ,
dx21n
= (2 n)x11n = (2 n)xrn ,
dx1

c1 = 2 n.
grad r 2n x21 + . . .
. . .+x2n =r2 r (2n)
r1n n 1 r,
. .
(2 n)

w(n 1)

w(n 1) (n 1)- 1:
n
(n 1)

1
2

2
2

3
4

p p

]
div grad rn2 dx1 . . . dxn = (2 n) (n 1).

Rn

96

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 97 #97


i

, Rn

rn2 = (2 n) (n 1) .

, u = Rn n 6= 2
u = cr 2n ,

c=

1
.
(2 n)w(n 1)


( ).
. (n = 3)
u = cr ,

c = 1 .
4p

.
n = 1 u =
= cr, c = 1/2 ( u = |x|/2).
. u = .
. ,
, u = cr 2n , n = 2,
n = 2 + , 0.

e e

r 2n = e(2n) ln r = ee ln r = 1 ln r + o( ).
1
(u = 0),
ln r, R2 r 6= 0.
, , ,

u = c ln 1r
( c ).
97

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 98 #98


i

.
, u = 0 ( u = f(r))
( 0) .
, Rn
( ).
(grad u) , ,
F r1n x n
|x|

n 6= 2, n = 2.
n 6= 2 0 ( ) .
n,
n = 2 : 0 ,
.
, ( n 6= 2 ), n 2 .

.
(ln r)
.
( ) , ,
( (x, y),
z).
, x = y = 0 R3 -

98

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 99 #99


i


.
,
(x, y, z) 7
7 (x, y, z), .


(
) r0 = ln(1/r).
- ,
. . 1916
:
, .

( ) , .

. ,
. ,
. . , -

99

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 100 #100


i

(
, ,
, ).
( )
. ,
, .
1965 , ,
.
,
.
: , , ,
, ,
.
, ,
, ,
: -, , (Comptes Rendus de
lAcademie des Sciences).
1966 , ,
(
), .
: ,
, : , , ,
, !

, ,
.
, . . -
() .
100

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 101 #101


i

, (
).
- 1930 .
, , ,
,
.
, - : - , , , .
:
, (+1/2 1/2),
.
:
, . . 1 (SO(3)) Z2 .
, 360
. , , 360 , 720.
.
( )
: ,
. ,

101

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 102 #102


i

n ( n ).

: ,
.


( 3 , ).
, ( ) .
, CP1
() . , ,

4
2
( y = x + ax + bx,
. . ). 4
Z2 .
, 4 ,
.
,
.

102

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 103 #103


i



,
.
,
, .
, , . , ?
( -, )
. . ?
. . , A
, r O, B,
,
O , A,

O,
A:
|OA| |OB| = r2 .

. 1. A B

103

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 104 #104


i

. 2. ,

. , A ,
(. 3).

. 3. AC CA (
a a )

, A ,
A* .
{A* A },
A A*
(. 4).
, ,
, 104

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 105 #105


i

. 4. AC CA A*

1 . ,
- , ,
A.
,
, ( ). (. 5). CD CD

. 5. CA

( C). .
1

, , , , .

105

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 106 #106


i

, (. 6).

. 6. ,
,

( . 6 ). , . ( )
. ,
( ).

(), (), ,
. 106

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 107 #107


i

, ,
, 1 .
,
, ,
A
, .
, , ,
( , , ).
,
6 :
S ( ,
).
()
,
2 . , ( ) A
, S ( ).
A , 1


: ,
, , . , ,
,
.
2
,
(
y2 = x3 ).
( )
( ), .

107

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 108 #108


i

S , .
, , , : , A, ,
,
A* A .
A* , S
A,
O ,
A. A
( , ,
A , A*
A).
A* OA
|OA| = XR . 7.

|OR| = |OC| = R.

OCP:

a -

|OP| = R cos ,

|CP| = R sin .

ACP :

tg

CP|
R sin a
f = ||AP
=
a ,
X1
R(X cos a)
|

f X a 1 .

OCP 2X 1
PCQ = ( /2) ( + 2 ), + 2
.

g p

a f

X1

108

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 109 #109


i

. 7. AR AC

CPQ

|PQ| = |CP| tg

f + 2a)
.
g = |CP| cos(
sin(f + 2a)

|CP| + 2
P Q
0

a R X1 .
|PQ| R2Xsin
1
X1

2X 1

Q S OR
X1
=
|QS| = |PS| |PQ| R R
2

2X 1

R
.
2(2X 1)

A S OR

|AS| = |AO| |SO| = R(X 1/2) =

2X 1
R.
2

109

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 110 #110


i

, S A Q :
|QS| |AS| = R2 /4.
()
.
,
( S R/2).

. 8. ()

, , (, ), .
, ( )

( ). , , ,
, .
110

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 111 #111


i


,

, (
).
A* ,
*
B , C* , D* , A, B, C, D (. 9)

. 9. A* B* C* D* ABCD

, .
,
.
.
, , , .
111

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 112 #112


i

. , , ,
(. 10).

. 10. c c* , C C*

,
C (. 11).

. 11. C, O ()

OB* A* OAB , |OB* |/|OA*| = |OA|/|OB|, |OA| |OA*| =


= |OB| |OB* |.
A = D |OB| |OB* | = R2 .
C 112

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 113 #113


i

C* (
C ).
, C ,
, ( O).
C , , O, a .
, , ( ).
c,
, , c
O (. 12).

. 12. c,
O

c
O . :
|OD| = |OE|. ( ) O, c
,
|OD| = |OE| = R R (
113

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 114 #114


i

D E
).
OA* A c
|OA*| |OA| = |OD|2 = R2 .
, A A* c
, .
, ,
() . , c* .
c O, . .
. .
. .
, ( ). , , . 13,
C, O, D ( DE).
OD ( ) OB ( C* )
D = DOB.

O D ,
DOM ODM /2 .

114

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 115 #115


i

. 13. ( )

DB D B OB C, BDO ( ) .
, BDN ( D) , DOB =
, C* (
/2 ( /2 ) = ).
, , , , D .
,
D
, ,
, D.
,
: , ,
( ).

p p

115

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 116 #116


i

() . ( O)
( R)
( O).
,

( O) , .
, , . , ( O), .
. f : C C , ( ) C R2 (x, y) z = x + iy.
, f (
f, . . ,
0).
. () .

f(z) = 1 ,
z

z = x iy, :
d(1/z)
= 12 .
dz
z

. ,
z C z2 , ?
.
{y = 0} {x = 0} C = {z} 116

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 117 #117


i

z2 , .

(. 14).

. 14.

, .
. ( ) ?
. ,
.
( ) .

( )
. -
f(z) =

az + b
,
cz + d

( f
a, b, c, d ad bc = 1 ).
Im z > 0, , ,
117

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 118 #118


i

, ,
Im z = 0 (. 15).

. 15.

,

.
,
:
.
. ,
.

118

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 119 #119


i


,
.
, , (
).


: (
) .


(, , ).
,
. ( .
, 20.)


x M:
dx = v(x, t),
dt

x M.

(1)

I(x, t) , ,

(1), , ,
x(t), ,
, (1) t.
119

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 120 #120


i


, (1)
( M),
( - ):

dx = v(x, ),
dt

x M,

l .

:
= f(t).


, , t, = t (
, 0).


,
= f(t) = F( ),
= t,

t e

t e

F .
I(x, )

|I(x(0), (0)) I(x(t), (t))| <

0 6 6 1, . . , 0 6 t 6 1/ ( |x(t) x(0)| 1),


:

l = F(et),
e (e < e0 (k)).

e < e0 (k)

,
-

120

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 121 #121


i

( ) I ( )
1/ .
, I , F (, F C2 ).
, .
, , t,
x(t) .
,
, . , F.
, ,
, I, .
, I(x, t) t 1/
, (. . x(0)
{x(t)} ).

,
F,
I 1/
.
1. .

121

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 122 #122


i

l > 0.

d2 x = x,
dt2

(2)

q2
p2
+
=E
2
2

p2

lq

H(p, q; ) =
+
(,
2
2
, p = dx/dt, q = t H
(2): q = H/p, p = H/q).
(2) = 2 ,

l w

q = a sin( t),

p=

wa cos(wt).

(
(p, q)) S = a ( a) = ( a2 ). a
E = 2 a2
E = w
p S. ,

w p

I(p, q;

q)
w) = pH(p,
= pa2 w
w

(2).
I , , l (
2 = = l/g)
,

2 ,
a2 I = a2 2 .

w
w

p w

122

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 123 #123


i

,
a

4 2
.
,
.

, ,
: , F,
= F( t), .
, (a l) .
.
S(p, q; ) ( (p, q)
,
,
]]
dP dQ),
S(p, q; ) =

H(P,Q)6H(p,q)

(
),
.
(
123

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 124 #124


i

)
H(p, q; )
, , ,

.
2. , , x.
v ,
.
I = x|v| (, ,
, ).

( 1/ )
I = x|v|.
,
,
( x = F( t) t 1/ ):

, ,
|v|x .
.
t 1/ , (x = F( ),

124

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 125 #125


i

t = et)



I(x(+), |v(+)|) I(x(), |v()|).

0 ) F
( . . , 38,
2, 1960, 570578).
3.
B
v. v B .
,
, r ( B v ).
v2 /|B|.
,
, |v| 0,
|B| ( , 0 ). B .
, :
,
,
|B|. ,
()

125

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 126 #126


i

( ).

-
.
, , .
.
4. M .
.
M (
> 0) , r = 1/ .
( = B(x), x M), B : M R M,
. . M
.
M (
M B).
,
( , B , ,
|v| = |dx/dt|).

126

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 127 #127


i

B ,

( |v|2 /|B|).
,
M B, .

B ,




, B : M R
K : M R.
, , ,

( B 6= const ).
| |,
( ).
1, ,

: , l,
( -

127

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 128 #128


i

l
).

, , ,
,
.
,
, ,
. . ,
l
.
F = F( t),
S(p, q; ), . ,
.
, 20,
.

128

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 129 #129


i



l, , S. ,
?
. , l = cS1/2 (
).
, ( : , , ,
)

:
l cSa ,

a 0,58 ( Hack).

,
, .


( ,
-

129

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 130 #130


i

). :

a ln l/ ln S

()

(2 )

502

17640

275

4640

0,66

99

1160

0,65

165

5474

0,56

112

2120

0,61

156

2170

0,65

129

2720

0,62

47

259

0,69

40

265

0,60

42

513

0,59

38

187

0,69

41

452

0,59

0,64

12
0,63.

130

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 131 #131


i

,

1958 13- ,
,
, , :
u(P) = f(x) + g(y).

,
. , P u(P)
, f(x) + g(y). P g, f,
.
, , R3 , u
,
(x, y, z):
u(P) = f(x) + g(y) + h(z).
,
, . 131

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 132 #132


i

( ) , P Q R S . . .

, (
):
,
, ,
u,
.
(
), . ,
. . (. . , . . ), ( , ,
,
).
,
.
. , ,
.
.
132

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 133 #133


i

, , ,
.
.
( , . . , )
2 u = 0,
x y

u(x, y) = f(x) + g(y),

( ).
. . (1943 )
,
,
, .
,
,
, ( , 12%, ).
, . P PQ (
,
,
, ).
133

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 134 #134


i

Q
, ( R)
.

P R
T = P (
PQRST ).
( ).

, ,
(
,
, , , ,
).
. . . .
134

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 135 #135


i

. . ,
( ), .
,
, (
).
, (, , ) ,
1910
,
, . . , :

, (
), .
,
. .
. .
, L2 .
-, , , , , .
,
,
, . :

.
!

,
(
), .
135

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 136 #136


i

,
, .
, .
-
, (
).
-
.

,
, 50-
, , ,
.
- T2 R3
. , () () .
, ( )?
, ( , ).

(, - ): ,

.

136

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 137 #137


i


XVIII : ,
, ,
.

, . , ,
. , , ,
,
( , ).
.
: .
( )

. , , , :
, .
, ,
,
( ,

).
- . 1765
, 137

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 138 #138


i

,
, .

, ,

.
,
.
, ,
,
, ,
.

, , , , ,
, ,
, ,
(
, ,
-, ).
138

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 139 #139


i

A , ,

OA, A .

OA
OA , A, OA
, ,
, .
, C
O , ,
|OC|,
,
C.
.
, B
O
. , |OB|,
( B)
, , |OB|,
, B ( , B,
).
OB
139

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 140 #140


i

,
.
,
. ,
, , , ,
.
, ,
,
.
, , , , . , AD ABCD.

AB CD , BC.
AB CD D , BC. AD
, :
!
140

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 141 #141


i

, 1965 ,
, .
,

,
( ) .
SO(3)
, , .
,
.

,
x 7 ax + b. (a > 0),
{a, b : a > 0}.
,
ds2 =

da2 + db2
,
a2

.
a > 0 (a, b),
, a = 0.

141

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 142 #142


i

SDiff M
M (. . M M,
M). () M.
,
.


,
SO(3) SDiff M () .

. ,
(
).
142

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 143 #143


i

(
).

, .
, (
), ,
105
( ) .
,

, , , . ,
( ,

),
, ,
,
, , , .
,
, ( SO(3) ),
.

143

i
i

arnold 2011/3/3 16:34 page 144 #144


i

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
, . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
, . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
? . . . . . . . . . . . . . . . .
. .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
( ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(. . ) .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .

3
5
7
8
9
11
13
15
16
17
19
22
25
27
29
34
38
40
43
46
48
51
53
55
57
61
64
66
69
77
79
81
85
88
91
103
119
129
131
137

i
i

Вам также может понравиться