Industrija nemetala i graevinskog materijala

Neki proizvodi nemetala imaju iroku primenu (so, staklo, keramika, cement), drugi su vane hemijske sirovine (kalijeva luina, fosfati), a trei su, suprotno, zanimljivi za uzak krug potroaa (dijamanti). Proizvodnja soli ima sve tri pomenute karakteristike. !og potre!a za ljudski organizam so je od najstarijih vremena imala pose!nu ulogu u prehrani i njome su trgovali na velike daljine. "o!ija se u morskim solanama ili u rudnicima soli. #olane na o!alama #redozemlja, $ersijskog zaliva, %rvenog mora, &engalskog zaliva i "ekanskog poluostrva !ile su do!avljai soli za zapadni deo sveta. Nita manje vani nisu !ili ni rudnici soli (#alz!urg u 'ustriji, (jelika u $oljskoj, ili slani izvori u )uzli). $rimena u hemijskoj industriji u *+* i ** veku podstakla je veu proizvodnju u rudnicima soli. $o amerikoj oceni hemijska industrija troi oko ,-. ukupne proizvodnje soli, pre svega u proizvodnji hlorovodonine kiseline, sode i kaustine sode, oko /0. se potroi za posipanje leda na putevima, u prehrani oko 1.. 2lavni proizvo3ai su zemlje s velikim !rojem stanovnika i industrijske zemlje4 SAD, Kina, Nemaka, Indija, Kanada ,Australija. Proizvodnja dijamanata ima dvostruktu upotre!u4 kao dragulji za nakit i z!og najvee tvrdoe kao a!razivno sredstvo ili seivo u industriji. (eina dijamanata se upotre!ljava u industriji za !ruenje, seenje i !uenje (kruna svrdla za naftne !uotine). #amo najvei i najlepi se koriste za nakit. !og sve ve potronje dijamanata i monopola u nekih zemalja u proizvodnji prirodnih

dijamanata, neke zemlje proizvode vetake dijamante, uglavnom za industrijske potre!e. 6deo vetakih dijamanata u ukupnoj proizvodnji dijamanata iznosi oko 7,.. $rirodne dijamante uglavnom do!ijaju iz rude kim!erlit, ili ih ispiraju iz renih nanosa. 8e3u pojedinim nalazitima su znatne razlike 9 naj!ogatije nalazite je 'rg:l sa 1 karata dijamanata po toni rude, ali je samo -. od njih pogodan za nakit. #uprotno u poznatom junoafrikom rudniku ;im!erli po toni iskopanog materijala 0,< karata dijamanata, ali su /0. me3u njima juvelirski. Staklarska industrija. #taklo nastaje topljenjem silicijum dioksida (kremena) koji je glavni sastavni deo kvarcnog peska. "odavanjem sode (Na /=) sniava se taka topljenja od 5>5<0% na oko -000%. "o!ijenom vodenom staklu tre!a dodati krenjak, ivu i glinicu. )ime se staklena rastopina hemijski uvruje. "odavanjem razliitih elemenata (olova, !oraksa) staklo se !oji, i to je pose!no vano, stvaraju se odre3ena svojstva (tvrdoa, otpornost na temperaturu). 6 prolosti je opisani postupak dosta uticao na lokaciju staklara. $oto je na gorivo otpadala treina proizvodnih trokova, to su stare staklare lokalizovali u umske predele, kasnije u lizini nalazita uglja . "anas najvie koriste zemni gas. "rugi uslov !ila je lizina le!ita kvarcnog peska . !og velike vezanosti za trite ve"ina staklara je u lizini potroaki# centara . 2lavni proizvodi su ?ravno@ staklo za prozore i ?uplje@ staklo za am!alau (flae, tegle), ukrasno staklo (kristal). Keramiarska industrija kao sirovinu koristi glinu. Najprostiji o!lik upotre!e je na suncu suena opeka (ado!e), pomeana sa slamom i drugim dodacima, od koje je izgra3ena veina seoskih kua u aridnom tropskom i suptropskom pojasu. $ri zahtevnijim gra3evinama koristi se peena opeka. !og velike teine opeke se ne isplati prevoziti na velike daljine. ato se ciglane prave u okolini naselja, !lizu leita gline. !og konkurencije novih vetakih
/

materijala (!eton, siporeks), neke ciglane su naputene.

a izradu zahtevnijih

keramikih proizvoda, kao to je grnarija i porculanski proizvodi, potre!ne su kvalitetnije vrste gline sa to veim udelom kaolina. 6 prolosti je !io na glasu kineski i japanski porcelan. 6 Avropi su cenili porcelanske proizvode iz 8aisena i Bozentala u #askoj i Crankovskog u Nemakoj, #evra i pokrajine Dimon u Crancuskoj, iz pokrajine $otteries u Angleskoj i iz Eeke. $orcelanski proizvodi se prodaju i kao suveniri. 8oderna keramiarska industrija je usmerena na proizvodnju specijalnih proizvoda za elektrotehniku, izolatora, ploa za o!laganje pei (amotne opeke), itd. ;ao gorivo se u peima koristi zemni gas. $ementna industrija. =d pronalaska ?portland@ cementa 57/,. godine (F. 'spidin), proizvodnja i potronja stalno raste. %ement je peena smesa samlevene gline ili laporca i krenjaka. #astoji se od krenjaka (%a=), glinice ('l/=<) i kvarca (#i=/). $oto je krenjak glavna sirovina, cementare su po pravilu !lizu kamenoloma krenjakaG jo !olje je ako su u !lizini tako3e leita laporca ili gline, povoljne sao!raajnice (eleznica, plovna reka ili morska luka) i jeftino gorivo. Najvei proizvo3ai cementa su velike drave ( Kina, %apan, Indija, SAD& i zemlje gde je industrijalizacija u usponu ( 'razil, () Koreja, *ajland, *urska, +eksiko&) Proizvodnja kamena, ljunka i peska. Domljeni kamen, ljunak i pesak z!og teine se ne isplati prevoziti na vee daljine. 6krasni kamen je predmet me3unarodne trgovine. 8ermer je metamorfisani krenjak. $oznati majdan mermera nalazi se u ;arari (!lizu Henove). =d njega su izra3ene mnoge poznate statue i spomenici. )ako3e je poznat mermer sa &raa i iz (enaca kod 'ran3elovca. ;ao ukrasni kamen koriste se i magmatske stene (granit, !azalt). &azalt je otporan na kiseline pa se koristi za o!laganje komora u kojima se proizvode kiseline. =ko >-. proizvodnje kamena koristi se u gra3evinarstvu i jo 5-. u proizvodnji cementa, koji se isto koristi u gra3evinarstvu.
<