พุ ทธพจน พุ ทธพจน พุ ทธพจน พุ ทธพจน

ในจูฬสาโรปมสูตร พระสุตตันตปฎกเลม · มีขอความสําคัญที่พระพุ ทธเจาตรัสกั บพราหมณชื่ อปงคลโกจฉะ

เรียบเรียงสรุ ปไดคื อ
การประพฤติ พรหมจรรย ในพุ ทธศาสนามิ ใช มี ลาภสั กการะและความสรรเสริ ญเป นอานิ สงส การประพฤติ พรหมจรรย ในพุ ทธศาสนามิ ใช มี ลาภสั กการะและความสรรเสริ ญเป นอานิ สงส การประพฤติ พรหมจรรย ในพุ ทธศาสนามิ ใช มี ลาภสั กการะและความสรรเสริ ญเป นอานิ สงส การประพฤติ พรหมจรรย ในพุ ทธศาสนามิ ใช มี ลาภสั กการะและความสรรเสริ ญเป นอานิ สงส มิ ใช มี ความถึ ง มิ ใช มี ความถึ ง มิ ใช มี ความถึ ง มิ ใช มี ความถึ ง
พร อมแห งศี ลเป นอานิ สงส มิ ใช มี ความถึ งพร อมสมาธิ เป นอานิ สงส พร อมแห งศี ลเป นอานิ สงส มิ ใช มี ความถึ งพร อมสมาธิ เป นอานิ สงส พร อมแห งศี ลเป นอานิ สงส มิ ใช มี ความถึ งพร อมสมาธิ เป นอานิ สงส พร อมแห งศี ลเป นอานิ สงส มิ ใช มี ความถึ งพร อมสมาธิ เป นอานิ สงส มิ ใช มี ญาณทั สสนะเป นอานิ สงส มิ ใช มี ญาณทั สสนะเป นอานิ สงส มิ ใช มี ญาณทั สสนะเป นอานิ สงส มิ ใช มี ญาณทั สสนะเป นอานิ สงส
พรหมจรรย นี้ มี ความหลุ ดพ นแห งใจอั นไม กลั บกํ า พรหมจรรย นี้ มี ความหลุ ดพ นแห งใจอั นไม กลั บกํ า พรหมจรรย นี้ มี ความหลุ ดพ นแห งใจอั นไม กลั บกํ า พรหมจรรย นี้ มี ความหลุ ดพ นแห งใจอั นไม กลั บกํ าเริ บ เริ บ เริ บ เริ บ เป นประโยชน เป นแก น เป นที่ สุ ด เป นประโยชน เป นแก น เป นที่ สุ ด เป นประโยชน เป นแก น เป นที่ สุ ด เป นประโยชน เป นแก น เป นที่ สุ ด
พูดใหง ายคือที่สุดของพุ ทธศาสนานั้น ดี แคไหน เกงปานใด ก็ไมชื่อวาดีพรอมหรือเกงพอ ตราบใดจิตยัง
ไมหลุดพนจากกิเลส ยั งมีโลภ ยังมี โกรธ ยังมีความหลงเห็นสิ่งใดสิ่งหนึ่งเปนตัวเป นตน เนื่องดวยตน วานายึดมั่น
ถือมั่นอยู แมบางครั้ งกิเลสเหมือนเบาบางลง หรือกระทั่งเหมือนสาบสูญไป ถ ายังคงถูกกระทบกระทั่ งใหกิเลส
กลับกําเริ บดวยประการใดๆ ก็ชื่อว าจิตยังไมหลุดพนจริง และเมื่อไมหลุดพนจริง ก็ยังตองเปนทุกข ยังตอง
เดือดเนื้อรอนใจไดไมต างจากส่ําสัตว ทั้งหลาย เพราะฉะนั้นก็ยั งตองศึกษา ยังตองเพียรอยูในขอบเขตการปฏิ บัติ
เพื่อการดับทุกขอยู
พระพุ ทธเจาท านเปรียบไวว าเหมือนบุรุ ษที่เที่ยวหาแกนไม แตเจอกิ่งใบ เจอสะเก็ด เจอเปลือก หรือเจอ
กระพี้ แล วสําคั ญวาเปนแก น ก็ไดแคส วนนั้นๆของตนไมติดมือกลับบานไป เพราะไมทํ าความรูจั กใหดี ใหถองแท
เสียกอนวาแกนเปนอยางไร
สรุ ปว าความหลุ ดพ นย อมเกิ ดขึ้ นที่ จิ ต สรุ ปว าความหลุ ดพ นย อมเกิ ดขึ้ นที่ จิ ต สรุ ปว าความหลุ ดพ นย อมเกิ ดขึ้ นที่ จิ ต สรุ ปว าความหลุ ดพ นย อมเกิ ดขึ้ นที่ จิ ต แก นสารอั น แก นสารอั น แก นสารอั น แก นสารอั น
เป นที่ สุ ดของพุ ทธศาสนาจึ งอยู ที่ จิ ตที่ ใจ เป นที่ สุ ดของพุ ทธศาสนาจึ งอยู ที่ จิ ตที่ ใจ เป นที่ สุ ดของพุ ทธศาสนาจึ งอยู ที่ จิ ตที่ ใจ เป นที่ สุ ดของพุ ทธศาสนาจึ งอยู ที่ จิ ตที่ ใจ เวลาเราจะมองวา
ตนเองกําลังอยูตรงไหน หรื อมาถึงไหนแล ว ก็ใหดู ที่จิตที่ใจนั่น
แหละ ไมใชดู ที่กาย เชนรอใหคนอื่นทักว าหนาต างผองใสมี
ราศี ดีอยูไหม แตดูเวลาที่จิ ตของตัวเองเกิดปฏิกิริยา
ตอบสนองสิ่งกระทบทั้งหลาย ดูวายังยึดมั่นถือมั่นมากนอย
เพียงใด ดูเวลาที่จิตปลอดจากสิ่งกระทบภายนอก เหลือแต
ความรูสึกนึกคิดในภายในต างๆนานา จิตยังออกอาการซัด
สาย ฟุ งไปยึด ฟุงไปมั่นหมายสะเปะสะปะหรือเปลา
ความสํ าคั ญของการรู จั กแก นสารให ขึ้ นใจ ความสํ าคั ญของการรู จั กแก นสารให ขึ้ นใจ ความสํ าคั ญของการรู จั กแก นสารให ขึ้ นใจ ความสํ าคั ญของการรู จั กแก นสารให ขึ้ นใจ ในโมคคั ลลานสูตร พระสุตตันตปฎกเล ม ·: พระโมคคั ลลานซึ่งเป น
อัครสาวกฝายซายของพระพุทธเจาทูลถามพระองคว า “ขาแต พระองคผูเจริ ญ โดยยอ ดวยขอปฏิบัติเพียงไร
หนอ ภิกษุจึงเปนผูหลุ ดพนแลวเพราะสิ้นตัณหา ซึ่งก็หมายถึงถามว าถาให รวบรัดตัดความเอาโดยยอที่สุ ดแล ว
จะใหปฏิบัติอยางไรเพื่อเข าถึงแกนสารของศาสนา พระพุทธองคประทานคํ าตอบคือ…
ธรรมทั้ งปวงไม ควรถื อมั่ น ธรรมทั้ งปวงไม ควรถื อมั่ น ธรรมทั้ งปวงไม ควรถื อมั่ น ธรรมทั้ งปวงไม ควรถื อมั่ น
เทากับว าตอนนี้เราทราบทั้ ง เป าหมาย และ วิ ธีการ ของพระพุ ทธศาสนาอยางชั ดเจนแลว เปาหมายอัน
เปนแกนสารแทจริงคือความหลุดพนจากกิเลสและทุกข สวนกุญแจหรือวิธีการสูเปาหมายคื อไมยึดมั่นถือมั่นใน
ธรรมทั้ งปวง ซึ่งพระพุทธองคแจกแจงตออีกนิดด วยวาไมใชแคคิดๆเอาว าจะไมยึดมั่นถือมั่น แตตองมีสติกําหนด
รูธรรมทั้งหลายที่ ปรากฏต อหนาตอตาตามจริ ง ซึ่งเมื่อมีสติอยูเชนนั้น จะเสวยสุข เสวยทุกข หรื อรูสึกเฉยๆ ก็
เห็นความไมเที่ยงของสุข ทุ กข เฉย ผลคือความสลัดคื น ความยึดมั่นถือมั่นออกมาจากสวนลึกที่สุดของจิตใจ
เพราะเห็นแจงแลวว าสรรพสิ่งมีคาอยางที่สุดแคใหสุขอยูครูหนึ่ง ใหทุกขอยู ครูหนึ่ง ใหเฉยอยูครูหนึ่ง แล วกลับ
แปรปรวนดับสูญไปหมด หาค าอื่นกวานั้นใหจดจารึกไว ไมไดเลย
การทํ าไวในใจอยางถูกตองแตตนมือ จะชวยลดปญหาระยะยาวลงไดมาก ดูกันที่ความยึดมั่นถือมั่นของ
จิตเปนหลัก จะไดไมตองเถียง ไมตองเกี่ยงเรื่องการปฏิบัติแบบใด สายใด ลัทธิใด หรือกระทั่ งศาสนาใด วาจะ
สงผลใหถึงที่สุดทุกขไดสํ าเร็จแนกว ากัน เหมือนตั้งกติกาไวอย างชัดเจนวาใครวิ่งมาถึงกรุงเทพฯก็ ขึ้นชื่อว ามา
เปนสวนหนึ่งของชาวกรุงเทพฯ ไมตองแบงแยกวามาจากภาคไหน ก าววิ่ งดวยลี ลาใด ชาเร็วต างกันอย างไร
ขอใหมาถูกทิศจริ งเถอะ ขอใหรูว าใกลถึ งกรุงเทพฯจริงเถอะ ขอใหประจักษ วาถึงกรุงเทพฯแนแลวตรงตามที่เขา
ร่ําลือกันวาเปนกรุงเทพฯเถอะ
อีกนัยหนึ่ง การทํ าไวในใจอยางกระจางแตเริ่มแรก วา
แกนสารอันเปนที่สุดของพุ ทธศาสนานั้น ผลจะไดอยางนี้ เปน
การปองกันความหลงเข าใจผิด เพราะจิตใจคนเราอาจถูก
ยกระดับไดจากหลายแนวทาง อยางเชนระดับตื้นคือถู กยกขึ้น
ดวยการสดับตรับฟง การคลุกคลีอยูในโลกของโวหารอัน
งดงามลึกซึ้งของปราชญ หรือระดับสูงขึ้นมาหนอยคื อถูก
ยกขึ้นเพราะมีโอกาสใกลชิ ด ซึมซับรับกระแสจากคนแสนดี
เลยพลอยจูงจิตให ดีตาม หรือระดับสูงขึ้นมาอีกหนอยคือถูก
ยกขึ้นเพราะปฏิบัติภาวนาอยางใดอย างหนึ่งแลวเกิดคุ ณวิเศษ
เหนือมนุษยเปนอเนก หรือกระทั่งระดับที่ ร่ํ าๆจะสูงสุดคือถูก
ยกขึ้นดวยการเรียนรูบัญญัติอันล้ําคาในขอบเขตของพุทธ
ศาสนาเอง
เมื่อจิตใจถูกยกสูงขึ้น บางทีก็เกิดมุมมองแปลกใหมแตกตาง
จากเดิม เชนเห็นคนอื่นยืนอยูในที่ต่ํากว า เห็นตนเองยืนอยูในที่
สูงสง ลวนแล วแตเปนกับดั กของธรรมชาติอันไมใชแก นสารของพุ ทธศาสนา เราจะผานดาน ผานกับดักไปได ก็
เพียงดวยสติอันปลูกแลวจากเมล็ดพันธุ แหงสัมมาทิฏฐิ คือมีความเห็นชอบ เห็นถู กตรงในตัวแกนสาร และใน
หนทางเข าถึงแกนสาร การเติบโตขึ้นของสติจึงจะเหมื อนโพธิ์ใหญ ที่ประกอบพรอมดวยใบบังรมเย็น
กิ่งกานสาขากว างขวาง เปลือกงามชวนชม กับทั้ งทรงแกนแทที่ แข็ งแรงมั่นคง ตั้งตรงอยางสง างามบนพื้นอัน
เปนประโยชนตนและประโยชนท าน
ลํ าดั บแห งการเข าถึ งแก นสารของพระพุ ทธศาสนา ลํ าดั บแห งการเข าถึ งแก นสารของพระพุ ทธศาสนา ลํ าดั บแห งการเข าถึ งแก นสารของพระพุ ทธศาสนา ลํ าดั บแห งการเข าถึ งแก นสารของพระพุ ทธศาสนา
ดังที่เห็นจากพระพุทธวจนะโดยตรงวาการไดแกนของงานปฏิบัติธรรมนั้น พุงเปาไปที่จิตอันหลุดพนจากการ
ครอบงํ าของกิเลส พนจากการเห็นกายใจและสภาวธรรมใดๆเปนตั วเปนตน กับทั้ งเปนการพนในระดับเกิด
ปรากฏการณธรรมชาติ ของจิต ชนิดที่ล างผลาญเชื้อกิเลสจนสิ้นซาก อยางที่เรี ยกวา มรรคผล
เพราะฉะนั้นถามีอะไรก็ตาม จะเปนคําพู ดหรือผัสสะกระทบ จะงายหรือยาก จะหยาบหรื อประณีต จะสูงสงหรือ
ต่ําตอย จะเปนปาฏิหาริยหรือเรื่องสามัญ ขอเพียงสามารถกระทบกระแทกจิตให หลุดพน ก็เปนอันวาใชได ดังจะ
เห็นวาพระพุ ทธองคทรงยอมใชอุบายทุกชนิดเพื่อสะกิ ดคนประเภทต างๆใหเข าถึงมรรคผล
อยางเชนในการแสดงธรรมครั้งแรกสุด ก็ ทรงแจกแจงมรรค · อยางยืดยาวละเอียดลออกระทั่งท านโกณ
ฑัญญะบรรลุโสดาปตติ ผล เปนพยานรายแรกใหกับพระศาสดา ว าสังขารทั้ งปวงเปนอนัตตา รวมทั้งประจักษ
วานิพพานมีจริง คนธรรมดาเขาถึ งมรรคผลไดจริง
แตกับบางบุคคลที่ควรแก ธรรมพระพุ ทธองคท านก็
เทศนเพียงสั้น เชนทําให ทานพาหิยทารุจีริยะบรรลุ
อรหัตตผลดวยการแนะใหเห็นสักแตเห็น ไดยินสักแตได
ยิน ทราบสักแตทราบ รูแจ งสักแต รูแจง กระทําจิต
ไมใหเหลือที่ยืนของตัวตน ไมวาในโลกนี้หรือโลกอื่นไหน
และกับบุคคลบางประเภท พระพุ ทธองคก็ ทรงใชฤทธิ์
เปนเครื่องทุนแรงใหเกิดป ญญาเห็นธรรม อยางเชน
พระนางเขมาผูติดใจยินดีในรูปลักษณอันงดงามแหง
ตน พระพุทธเจาก็นิรมิ ตสาวนอยที่แลดูในคราวแรกเลอโฉม พิศแลวสะคราญตากวาพระนางเขมาอันร่ําลือกั นวา
เลิศหล าเองเสียอีก แตตอมาร างเนรมิ ตนั้นคอยๆสูงวัยขึ้นจนลวงเขากลางคน ล วงเขาสูความแกหงอม กระทั่ง
ที่สุดกลายเปนซากอสุ ภะนาสะอิดสะเอียนชวนคลื่นเหียนไป พอพระนางเขมายอนมารูสึกตั ว รูสึกในสังขารอัน
หลงนึกวางามของตนอีกครั้ง ก็บังเกิดความสลดอยางแรง ละพยศอันเกิดแตความหลงรูป หลงศักดิ์เสียได จึง
พรอมฟงเทศนาธรรม และเกิดความเห็นแจงบรรลุ มรรคผลและไดบวชเปนภิกษุ ณีในเวลาต อมา
สวนบุคคลบางประเภท พระพุทธองคก็ ทรงใชอุบายเพื่ อใหเห็นไตรลักษณง ายๆ เช นพระจูฬปนถกะผูมี วาสนา
บารมีแกกลา ใกลจะไดเปนพระอรหันตอยูแลว แถมไม ใชอรหันต ธรรมดา ยังจัดเปนอสีติมหาสาวกองคหนึ่งอีก
ดวย ทวาอกุศลกรรมเกามาขวางป ญญา พู ดงายๆคือทานหัวทึบเปนอย างยิ่ง ใชเวลา · เดือนทองคาถาเดียวยัง
ไมสําเร็จ กระทั่ งพระพี่ ชายไลใหสึกไปเสีย แตดวยพุ ทธญาณเล็ งเห็นนิสัยอรหัตตในทาน พระพุทธองคจึงมาห าม
ปรามไว ปลอบประโลมจนคลายโศก และอนุเคราะหธรรมดวยการประทานผ าเช็ ดพระบาท กับทั้งตรัสสั่งให ลูบ
ไปโดยทําไวในใจเรื่อยๆวาผ าสําหรับเช็ดสิ่ งสกปรก พระจูฬปนถกะทานเล าเองว าเมื่อฟงพระดํ ารัสแล วก็เกิด
ความยินดีในศาสนา พอปฏิบัติตามก็เกิดสมาธิ จิตตั้งมั่ นอยูกับความเห็นผ าขาวหมองไปเพราะสิ่งสกปรกคือกาย
ของท านนั้นเอง กระทั่งเกิดความปล อยวางถึงระดับอรหัตตภูมิในเวลาไมเนิ่นชา กลายสภาพจากพระผู มีปญญา
ทึบเปนพระอรหันต ผูทรงอภิญญายิ่งใหญ กลับจากหลั งมือเปนหนามื อไปจนได
เมื่อแกนสารของพุทธศาสนาคือทําใหจิตหลุดพนจากความยึดมั่นถือมั่นระดับที่เกิดปรากฏการณ ผลาญกิเลส
เปนมรรคเปนผล กับทั้งอุบายเฉพาะอันจะทําให มรรคผลเกิดกับแตละบุคคลก็มีอยู เราจึงควรพิจารณาอย างดี
วาตรงไหนที่เหมือน ตรงไหนที่ตาง ตรองแล วจะพบวาแม รูปแบบแตกตางกันภายนอก แต ภายในนั้นก็คืออาการที่
จิตสลัดหลุดจากอุ ปาทานว าโนนคือตัวนี่คือตนเหมือนๆกันนั่นเอง
คุณภาพของจิตที่สลัดอุปาทานอันเหนียวแนนว านี่เปน
เรานั่นเปนท านไดอยางเด็ดขาดนั้น แนนอนวาตองไมธรรมดา
ไมใชแคระดับ คิดได หรือ เห็นคลอยตามจริง จากการอาน
การฟง แตต องเปนจิตในระดับ ใหญ และ มีความประจั กษแจง
ลึกซึ้ง” ซึ่งของพรรณนี้ยอมไมมาหาเราเอง ไมเกิดขึ้นโดย
บังเอิญ แตตองมีเหตุปจจัย มีการสั่งสมอันพอดีกับธรรม
สําหรับเราท านที่ไม มีวาสนาพอจะรับ ทางลัด จากพระ
พุทธองคโดยตรง ก็คงตองคอยเปนคอยไป คอยคืบคลานสูการ
เขาถึงธรรมตาม ทางตรง อันไดแกแนวปฏิบัติ ที่พระพุ ทธเจา
ทรงวางไวอย างรัดกุมเพื่ อใหพระสั ทธรรมยั่งยืน และแผออกไป
ในหมูชนอยางกวางขวาง แนนอนวาเพื่อความรัดกุมนั้ น จะไมมี
อะไรงายแบบพลิกมือก็สํ าเร็จหรือเอื้อมหนอยก็คว าได จะไมมี
อะไรสั้นแบบอยูดีๆใครเคาะศีรษะหรือทะลวงจุดทึบใหแลว
กิเลสหลุดทันใจ
เราจําเปนตองศึกษาอย างรอบคอบจากหลักแหลงที่
เชื่อไดมากสุดว าเปนพระพุ ทธวจนะจริง ถึงแม มีครู มี อาจารยที่ รูสึกเคารพนับถือสักเพียงไหน ก็ตองทํ าไวในใจวา
ครูของเรา อาจารยของเราก็ตองพึ่ งพระพุ ทธบารมีเหมือนกัน พูดตามพระพุทธเจาเหมือนกัน พูดเองเออเอง
ไมไดเหมือนกัน ทุ กคนจะสบายใจไดวาไมหลงทาง ถาตามรอยคนนําทางแรกสุดที่ทุ กคนเห็นพองว าท านถึง
จุดหมายมาแลว
บางคนอาจดวนสรุ ปว าอยางนี้เห็นทีรอเกิดในพุ ทธกาลหนาจะดีกวา จะไดมี ทางลั ด ไมตองเหนื่อย ไมตอง
เสียเวลาลองผิดลองถูก นี่นั บวาเปนความคิดประมาทประการหนึ่ง ความทุกข มีอยู ในปจจุบันก็ปลอยปละละเลย
ทางดับทุกขมีอยูในปจจุบันก็ทอดธุ ระเสียแลว ทุกขข างหนาจะยิ่งกวานี้หรือเปลาก็ไมทราบ หนทางดับทุกขจะ
มาถึงเราในอนาคตแนหรือเปล าก็ไม รู
อันที่จริงแล วใช แตคนยุคเราหรอกที่ต องขวนขวาย ตองดิ้นรน ตองเพียรพยายามไตเตากันทุ ลักทุเลใน
การดํ าเนินตามทางสูความพนทุกข คนยุคพุทธกาลส วนใหญก็ดําเนินตามวิถี ทางปฏิบัติเชนเดียวกัน จะเห็นได
จากหลักฐานมากมายในพระไตรปฎก ว ามี ภิกษุ และภิกษุณีจํานวนหนึ่ง ขอรับแนวทางปฏิบัติจากพระพุ ทธองค
แลวหลีกเรนไปเก็บตัวตามปาเขา ใชเวลาบําเพ็ญกันนาน ใชชี วิตเปนเดิมพัน หลายรายเกิดความทอแท ซมซาน
โอดครวญ อยากสึกหาลาเพศ ซึ่งพิจารณาแลวก็หาได ตางจากที่เกิดขึ้นตามจริงในปจจุบันเลย
ยุคเราลําบากกว าพุ ทธกาลหนอยหนึ่ง ตรงที่ไมมีพระพุทธเจาแบบเปนตัวบุคคลมาชี้ถูกชี้ผิด หรือระบุ
ตรงๆว าใครปฏิบัติ มาถึงไหน ควรจะพั ฒนาใหก าวหนากวาที่เปนอยูไดอย างไร แม พระศาสดาจะตรัสสั่งเสียใหคํา
สอนของพระองคเปนตัวแทนสืบไป ก็หาชาวพุ ทธไดนอยนักที่จะอานคําสอนดั้งเดิ มของท านอยางทั่วถึ งดวยความ
เคารพ แถมอ านคัมภีรเลมเดียวกันก็อาจตีความแตกต างกัน คิ ดเห็นไมลงรอยกัน

เมื่ อการสืบทอดพุ ทธศาสนาผ านไป .:^^ ปเศษ ปจจุบันมีเกณฑการวัดความคื บหนาแตกแยกไป
มากมายหลายหลาก เชนบางกลุ มเชื่อในเรื่องของสี แสง บางกลุมเชื่อในเรื่องของนิมิตแบบต างๆ บางกลุมเชื่ อ
ในความหยั่งรู รูปนามเปนขั้ นเปนลําดับตายตัว

จาก หนังสือ “ ““ “มหาสติป ฏฐานสู ต มหาสติป ฏฐานสู ต มหาสติป ฏฐานสู ต มหาสติป ฏฐานสู ตร รร ร” ”” ”
….โดย ดังตฤณ
ประโยคทิ้ งท าย ประโยคทิ้ งท าย ประโยคทิ้ งท าย ประโยคทิ้ งท าย · ·· ·
“ พรหมจรรยนี้ มิใชมีลาภสักการะชื่ อเสียงเปน
อานิสงส มิใชมีความสมบูรณดวยศีลเปนอานิสงส มิใช มี
ความสมบูรณดวยสมาธิเป นอานิสงส มิใชมีญาณทัส
สนะเปนอานิสงส แตความหลุด พนแหงใจอันไมกลับ
กําเริบอันใด พรหมจรรยนี้ มีความหลุดพนแหงใจอันไม
กลับกําเริ บนั้นแหละเปนที่ ต องการ นั้นเปนแกนสาร นั้น
เปนที่สุดโดยรอบ ”
“พุทธวัจนะ”

“ ““ “อุ บาสิ กา อุ บาสิ กา อุ บาสิ กา อุ บาสิ กา... ... ... ...ณชเล ณชเล ณชเล ณชเล” ”” ”