Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb.

403
ISBN-978-93-82071-90-7

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

-jeefe$eerpewve meceepe keer meJeexe meeOJeer,
oes yeej [er.efued. keer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=le
hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe

eer %eeveceleer ceeleepeer

nefmleveehegj ceW pevces leerLekej, eeJeleea SJeb keeceosJe heo mes meceefvJele YeieJeeve eer MeebefleveeLe
kes kesJeue%eevekeueeCeke, heew<e Meg. oMeceer-10 peveJejer 2014 kes DeJemej hej hetpe
ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kes Dece=le ceneslmeJe 2013-14 kes Devleie&le ekeeefMele

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee

Fme evLeceeuee ceW efoiecyej pewve Dee<e&ceeie& kee hees<eCe kejves Jeeues efnvoer,
mebmke=le, eeke=le, keVe[, Debespeer, iegpejeleer, ceje"er Deeefo Yee<eeDeeW
kes veee, efmeevle, DeOeelce, Yetieesue-Keieesue, JeekejCe Deeefo
efJe<eeeW hej ueIeg SJeb Je=nod ebLeeW kee cetue SJeb DevegJeeo meefnle
ekeeMeve neslee nw~ mecee-mecee hej Oeeefce&ke
ueeskeesheeesieer ueIeg hegefmlekeeSB Yeer
ekeeefMele nesleer jnleer nQ~

-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

(oes yeej [er.efued. keer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=le)

-: ceeie&oMe&ve :-

e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer

(heerSe.[er. keer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=le)

-ekeeMeke-

-: efveoxMeke SJeb mecheeoke:-

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve

pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.heesve veb.- (01233) 280184, 280994

kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

Website : www.jambudweep.org , www.encyclopediaofjainism.com

E-mail : jambudweeptirth@gmail.com
Facebook : jaintirthjambudweep

-: eyebOe mecheeoke :-

COURTESY-JAIN BOOK DEPOT

C/o Shri Nabhi Kumar Manav Kumar Jain

C-4, Opp. PVR Plaza, Cannaught Place, New Delhi-1
Ph.-011-23416101-02-03/Website : www.jainbookdepot.com

eLece mebmkejCe
1100 eefleeeB

Jeerj efve. meb. 2540

heew<e Meg. oMeceer, 10 peveJejer 2014

cetue
20/-.

peerJeve ekeeMe pewve

meJee&efOekeej ekeeMekeeOeerve
kecheesefpebie - %eeveceleer vesJeke&
pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.

(3)

(4)

mecheeokeere

emleeJevee

-kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

TB vecees cebieueb kegee&led , eR veceMeeefhe cebieueced~
cees# eyeerp eb ceneceb$ eb, Den vece: megcebi eueced~~
Jele&ceeve ceW meYeer ceveg<eeW kee peerJeve cebieueceeer nes, Fmekes efueS osJeoMe&ve,
YeieJeeve kee DeefYe<eske, hetpeve, YeieJeeve keer Yeefe, ceC[ue efJeOeeveeW kee Deeeespeve
cebieue meeOeve nQ~ efpevesv osJe keer Yeefe, mlegefle kece&efvepe&je ceW efJeMes<e keejCe nw~
Yekele YeieJeeve keer Yeefe kejleskejles Ske efove mJeeb YeieJeeve yeve peelee nw~ hetpe
ceeleepeer ncesMee Deheves eJeeveeW ceW kenleer nQ eleske eeCeer keer Deelcee YeieJeeve Deelcee
nw~ pewmes otOe ceW Ieer efJeeceeve nw Jewmes ner eleske Deelcee ceW hejceelcee yeveves keer Meefe
efJeeceeve nw~
yeermeJeeR meoer kes eLeceeeee& eeefj$e eeJeleea Deeeee& eer Meeefvlemeeiej peer
cenejepe kes eLece heefMe<e eeefj$e et[eceefCe Deeeee& eer Jeerjmeeiej peer cenejepe
kes kejkeceueeW mes Deee|ekee oer#ee kees eehle kej, Deee|ekee %eeveceleer veece kees
heekej, hetjs efJeMJe ceW %eeve kee DeueKe peieeves Jeeueer hetp e ieefCeveerecegKe
eer %eeveceleer ceeleepeer ves meeefnle #es$e ceW Ske keere|leceeve mLeeefhele efkeee nw~
Fvekeer uesKeveer mes efueKee ieee SkeSke Meyo ceesleer keer ceeuee kes meceeve nw~
365 efoveeW ceW eee: meYeer peien hetpe ceeleepeer eje jefele FvOJepe, MeeefvleefJeOeeve Deeefo nesles ner jnles nQ~
en meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve efpemeceW YeieJeeve kes meceJemejCe ceW
efmLele ceevemlebYe keer hetpee nw, efpemekes oMe&ve mes ceeve ieefuele neskej meceioMe&ve
eie nes peelee nw~ en efJeOeeve meYeer kes peerJeve ceW meceioMe&ve kees eehle kejeJes,
ener cebieue YeeJevee nw~ hetpe ceeleepeer mJemLe jnW, oerIee&eg kees eehle kejW~ Jeerj
%eeveesoe ebLeceeuee efove otveer jele eewiegveer Je=ef kejs, ener efpevesvosJe mes cebieue
eeLe&vee nw~

N:M

-e%eeeceCeer Deee|ekee evoveeceleer

leerLe kejesefle Fefle leerLekej: pees Oece&leerLe& kee eJele&ve kejles nQ Jes leerLekej
kenueeles nQ~ Fme Deee&KeC[ ceW Deveble leerLekej nes egkes, nes jns nQ Deewj Deeies
Yeer nesles jnWies, en pewveeiece nceW yeleeles nQ~ eleske keeue ceW leerLekej eewyeerme
ner nesles nQ pees efJeMeeue jepemegKe, meeceepe Deeefo Delegefuele JewYeJe kees es[kej
efmeeW keer mee#eerhetJe&ke mJeecesJe oer#ee ues Ieesj leheejCe kejkes efoJe kesJeue%eeve
keer eeefhle kejles nQ, Gme mecee Fv keer Dee%ee mes Oevekegyesj DeOe&efveefce<e cee$e ceW
efoJe meceJemejCe keer jevee kej oslee nw~ Gme meceJemejCe keer Deefevle ceefncee
nw, peneB leerLekej YeieJeeve keceueemeve hej DeOej efJejepeceeve jnles nQ~
Gme meceJemejCe ceW eejeW efoMee ceW eej-eej ecelkeejer ceevemlebYe nesles nQ,
efpemeceW eejeW efoMeeDeeW ceW efpeveeefleceeSB efJejepeceeve nQ~ Fme meceJemejCe kee
oMe&ve kejles ner ceeveer kee ceeve ieefuele neskej Gmes mecekelJeheer jlve keer eeefhle
nes peeleer nw Deewj Gmekeer hetpee-Yeefe YeJe eeCeer kes mebmeej heefjYeceCe kees ner
meceehle kej osleer nw~ FmeceW efmLele efpeveeefleceeDeeW kes oMe&ve mes #eeefeke mecekelJe
leke keer eeefhle mebYeJe nw~ YeieJeeve ceneJeerj kes meceJemejCe ceW Fmeer ceevemlebYe kes
oMe&ve mes ieewlece yeeeCe kee ceeve ieefuele nes ieee Lee Deewj Jes YeieJeeve kes eLece
ieCeOej kenueeS Les~ eleske leerLekej kes meceJemejCe ceW es ceevemlebYe YeieJeeve
keer TBeeF& mes yeejn iegCes TBes nesles nQ, pees yeejn eespeve mes efoKeles nQ Deewj yeerme
eespeve leke Dehevee ekeeMe hewueeles nQ~ eewyeerme leerLekejeW kes kegue efeeveJes
ceevemlebYe nesles nQ~
hetpe ceeleepeer ves Fme efJeOeeve kes cebieueeejCe ceW efueKee nwceevemlebYeeW ceW eejeW efoMe, efpeveeefleceeSb megboj MeesYeW~
ieCeOej cegefveieCe megjieCe veceles, YeefJepeve Jebos og:Ke mes tW~~
Fvekee Jevovekej ieewlece kees, eYeg kee ieCeOej heo eehle ngDee~
ceQ vecetB vecetB efvele ee mes, cesje peerJeve Yeer Oeve ngDee~~
Ssmes Fme ceefnceeMeeueer ceevemlebYe kee JeCe&ve nceW Meee-hegjeCeeW kes Deeuees{ve

(5)

(6)

mes eehle neslee nw hejvleg Jele&ceeve egie ceW peye efkemeer kes heeme Meee-hegjeCeeW kes
DeOeeve kee mecee veneR nw, Ssmes efJe<ece mecee ceW yeermeJeeR-FkekeermeJeeR Meleeyoer
kes hejce meewYeeie mes Fme egie keer efJeMeuee, mee#eeled Meejoe mJehee hejcehetpe
ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer ves Deheves 300 Decetue ebLeheer jlveeW kees
pewveMeemeve kees eoeve kej pewve meceepe hej ceneve Ghekeej efkeee nw~ Fme ece
ceW peneB GvneWves elegjvegeesieeW kee leuemheMeea %eeve eehlekej DeOeelce, efmeevle,
bo, JeekejCe, Deuebkeej, veee, Yetieesue-Keieesue Deeefo eleske efJe<eeeW hej
Deheveer uesKeveer eueeF& JeneR Yeefeceeie& kes #es$e ceW Deveske Je=nled SJeb ueIeg efJeOeeveeW
keer jevee kej Oece& kee pees MebKeveeo efkeee nw, YeJe eeefCeeeW kees Oece& ceW
Devegje kejves kee pees mlegle keee& efkeee nw, Gme nsleg efpeveMeemeve Gvekee
efej$e+Ceer jnsiee~ Yeefe efJeOeeve kes Gmeer ece ceW Gvekeer en ke=efle meceJemejCe
ceevemlebYe efJeOeeve nw, efpemeceW leerLekej YeieJeeve kes meceJemejCe Deewj ceevemlebYe
ceW efJejepeceeve efpeveeefleceeDeeW kee DeleerJe peerJevle efe$eCe nw, efpemekee hee" kejles
ngS eeCeer mJeeb kees meceJemejCe ceW ner yew"e mecePekej DemebKe keceeX keer efvepe&je
kej uesiee~ Yeefe ceW levcee kejves Jeeues Fme efJeOeeve ceW meJe&eLece meceJemejCe
hetpee nw, hegve: meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve hetpee nw, efpemeceW kegue 96 DeIe& SJeb
1 hetCee&Ie& nw~ Fme ueIeg efkevleg ceefnceeMeeueer efJeOeeve kes eje Deehe meYeer
meceioMe&ve ceW Deewj DeefOeke {lej nesles ngS Ske efove mee#eeled meceJemejCe kes
oMe&ve kee ueeYe eehle kejW Deewj Ssmeer Deefevle ceneve ke=efleeeW keer eoe$eer hetpe
ceeleepeer Deeieeceer YeJeeW ceW kewJeue DeJemLee keer eeefhlekej YeJeelceeDeeW kees Deheveer
efoJe Dece=leJeeCeer kee heeve kejeJeW, ener JeerjeYet mes cebieue keecevee nw~

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe

N:M

eer %eeveceleer ceeleepeer kee mebef#ehle-heefjee

-e%eeeceCeer Deeefe&kee evoveeceleer
pevcemLeeve-efkewleveiej (yeejeyebkeer) G.e.
pevceefleefLe-Deemeespe megoer 15 (MejohetefCe&cee) efJe. meb. 1991, (22 Deketyej meved 1934)
peeefle-DeeJeeue efo. pewve, iees$e-ieeseue, veece-keg. cewvee
ceelee-efhelee-eerceleer ceesefnveer osJeer SJeb eer essueeue pewve
Deepevce yeeee& ele-F&. meved 1952, yeejeyebkeer ceW MejohetefCe&cee kes efove
#egefuuekee oer#ee-ew$e ke=. 1, F&. meved 1953 kees ceneJeerjpeer DeefleMee #es$e (jepe.) ceW Deeeee&jlve
eer osMeYet<eCe peer cenejepe mes~ veece-#egefuuekee Jeerjceleer
Deeefe&kee oer#ee-JewMeeKe ke=. 2, F&. meved 1956 kees ceeOeesjepehegje (jepe.) ceW eeefj$eeeJeleea 108
Deeeee& eer Meebeflemeeiej peer keer hejcheje kes eLece heeOeerMe Deeeee& eer Jeerjmeeiej peer cenejepe kes
kejkeceueeW mes~
meeefnefleke ke=eflelJe-Demeneer, meceemeej, efveecemeej, cetueeeej, keeleb$e-JeekejCe, <edKeC[eiece
Deeefo ebLeeW kes DevegJeeo/erkeeSb SJeb ueieYeie 300 ebLeeW keer uesefKekee~
[er.efued. keer ceeveo GheeefOe-meved 1995 ceW DeJeOe efJe.efJe. (hewpeeyeeo) eje SJeb leerLekej ceneJeerj
efJeeefJeeeuee cegjeoeyeeo eje 8 Deewue 2012 kees [er.efued. keer ceeveo GheeefOe mes efJeYetef<ele~
leerLe& efvecee&Ce esjCee-nefmleveehegj ceW pebyeterhe, lesjnerhe, leerveueeske Deeefo jeveeDeeW kes efvecee&Ce,
Meeele leerLe& DeeesOee kee efJekeeme SJeb peerCeexej, eeeie-Fueeneyeeo (G.e.) ceW leerLekej $e+<eYeosJe
lehemLeueer leerLe& kee efvecee&Ce, leerLekej pevceYetefceeeW kee efJekeeme eLee-YeieJeeve ceneJeerj pevceYetefce kegC[uehegj
(veeueboe-efyenej) ceW vebeeJele& cenue veeceke leerLe& efvecee&Ce, YeieJeeve heg<heobleveeLe keer pevceYetefce keekevoer leerLe&
(efveke ieesjKehegj-G.e.) kee efJekeeme, YeieJeeve heee&veeLe kesJeue%eeveYetefce Deefn$e leerLe& hej leerme eewyeermeer
cebefoj, nefmleveehegj ceW pecyeterhe mLeue hej YeieJeeve MeebefleveeLe-kegbLegveeLe-DejnveeLe keer 31-31 heg Gegbie
Ke[dieemeve eeflecee, ceebieerlegbieer ceW efvecee&CeeOeerve 108 heg Gebgbie YeieJeeve $e+<eYeosJe keer efJeMeeue eeflecee,
ceneJeerj peer leerLe& hej ceneJeerj Oeece ceW hebeyeeueeefle cebefoj, efMe[ea ceW %eeveleerLe&, meccesoefMeKej ceW Deeeee& eer
Meebeflemeeiej Oeece Fleeefo~
ceneslmeJe esjCee-hebeJe<eeae pecyeterhe ceneceneslmeJe, YeieJeeve $e+<eYeosJe Debleje&^ere efveJee&Ce
ceneceneslmeJe, DeeesOee ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe cenekegbYe cemlekeeefYe<eske, kegC[uehegj ceneslmeJe, YeieJeeve
heee&veeLe pevcekeueeCeke le=leere meneeefyo ceneslmeJe, efouueer ceW keuhegce ceneceC[ue JeOeeve
ef
kee Ssefleneefmeke
Deeeespeve Fleeefo~ efJeMes<ehe mes 21 efomecyej 2008 kees pecyeterhe mLeue hej efJeeMeebefle DeeEnmee meccesueve
kee Deeeespeve ngDee, efpemekee GodIeeve Yeejle keer lelkeeueerve je^heefle eerceleer eefleYee osJeerefmebn heeerue
eje efkeee ieee~
Mew#eefCeke esjCee-pewve ieefCele Deewj ef$eueeske efJe%eeve hej Debleje&^ere mebieeser, je^ere kegueheefle
meccesueve, Feflenemekeej meccesueve, veeeeOeerMe meccesueve SJeb Deve Deveske je^ere-Debleje&^ere mlej kes
mesefceveej, Dee@veueeFve pewve FvemeeFkeueesheeref[ee Deeefo~
jLe eJele&ve esjCee-pecyeterhe %eevepeesefle (1982 mes 1985), meceJemejCe eerefJenej (1998 mes
2002), ceneJeerj peesefle (2003-2004) kee Yeejle YeceCe~
Fme ekeej efvele vetleve YeeJeveeDeeW keer peveveer hetpe ceeleepeer efejkeeue leke Fme JemegOee kees
megMeesefYele kejleer jnW, ener cebieue keecevee nw~

(7)

(8)

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve-mebef#ehle heefjee

efJe<eeevegeceefCekee

-kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve keer mLeehevee hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer esjCee
mes meved 1972 ceW jepeOeeveer efouueer ceW ngF& Leer~ mebmLeeve kee cegKe keeee&uee meved 1974mes nefmleveehegj cesW eejbYe
ngDee~ Fme mebmLeeve kes Devleie&le Deveske ieefleefJeefOeeeB nefmleveehegj ceW leLee Deve$e eue jner nQ1. meved 1972 mes Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee kes Devleie&le eefleJe<e& ueeKeeW ebLe ekeeefMele nes jns nQ~
2. meved 1974 mes Fme mebmLeeve kes cegKehe$e kes he ceW mecei%eeve efnvoer ceeefmeke heef$ekee kee
efvejblej ekeeMeve nes jne nw~
3. meved 1974 mes 1985 leke nefmleveehegj ceW pecyeterhe jevee kee efvecee&Ce keee& ngDee~
4. meved 1974 mes Deye leke pecyeterhe jevee kes Deefleefje Deveske efpevecebefojeW kee efvecee&Ce ngDee nwkeceue cebefoj, leerve cetefle& cebefoj, Oeeve cebefoj, MeebefleveeLe cebefoj, Jeemeghetpe cebefoj, cebefoj, meneket
cebefoj, efJeeceeve yeerme leerLekej cebefoj, DeeefoveeLe cebefoj, Deeheo cebefoj, $e+<eYeosJe keerefle&mlebYe, mJeefCe&ce
lesjnerhe jevee, leerve ueeske jevee, veJeenMeebefle efpevecebefoj, eewyeerme leerLekej cebefoj SJeb eer MeebefleveeLekegbLegveeLe-DejnveeLe keer 31-31 heg Gegbie eefleceeDeeW keer mLeehevee ~
5. pecyeterhe hegmlekeeuee efpemeceW ueieYeie 15000 ebLe mebenerle nQ~
6. Ceceeskeej ceneceb$e yeQke efpemeceW YeeeW eje efueKekej Yespes iees kejes[eW Ceceeskeej ceb$e pecee efkees
peeles nQ~
7. mecee-mecee hej efMe#eCe-eefMe#eCe efMeefJejeW leLee mebieesefeeW kes Deeeespeve efkees peeles nQ~
8. eeef$eeeW kes Meg Yeespeve kes efueS jepee eseebme Yeespeveeuee kee mebeeueve~
9. eeef$eeeW kes "njves kes efueS DeeOegefveke megefJeOeeege [eruekeme heuewdme Jeeueer keF& Oece&MeeueeDeeW
leLee keesef"eeW SJeb yebieueeW kee efvecee&Ce efkeee ieee nw~
10. pecyeterhe heefjecee kes efueS veewkee efJenej, SsjeJele neLeer leLee ceveesjbpeve nsleg efceveer ^sve, Petues
Deeefo nQ~
11. leerLekej pevceYetefceeeW keer Jebovee SJeb Oeeefce&ke efheuceeW kee eoMe&ve kejves Jeeues efLeesj mes
meceefvJele ieefCeveer %eeveceleer nerjke peebleer Skemeesme~
12. ieefCeveer %eeveceleer efoiecyej pewve he$eeeej hejer#ee kesv kee mebeeueve~
13. Fb jves hej pew veOece& kes FvmeeFke uees heeref[eewww.encyclopediaofjainism.
(
com) kee efvecee& Ce~
efouueer, cesj", cegpehehejveiej, nefjej, PeeBmeer, eflepeeje Deeefo mes pecyeterhe mLeue leke Deeves kes
efueS efove Yej yemeW efceueleer jnleer nQ~
efo. pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve kes Devleie&le YeieJeeve ceneJeerj pevceYetefce kegC[uehegj (veeueboe)
efyenej ceW YeJe vebeeJele& cenue leerLe&, eeeie-Fueeneyeeo (G.e.) ceW efveefce&le leerLekej $e+<eYeosJe lehemLeueer
leerLe& leLee ceneJeerj peer DeefleMee #es$e kes ceneJeerj Oeece heefjmej ceW efveefce&le hebeyeeueeefle efoiecyej pewve
cebefoj kee mebeeueve neslee nw~ Jele&ceeve ceW Fme mebmLeeve kes Devleie&le meccesoefMeKej peerleerLe& hej Deeeee& eer
Meebeflemeeiej Oeece kee efvecee&Ce eejbYe efkeee pee jne nw~
pecyeterhe SJeb Deve jeveeDeeW kes oMe&ve nsleg nefmleveehegj heOeejkej DeeOeeeflceke SJeb Yeewefleke megKe
keer eeefhle kejW~

efJe<ee

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

he= mebKee

meceJemejCe kee JeCe&ve

cebieueeejCe
meceJemejCe hetpee
meceJemejCe ceevemlebYe hetpee
eMeefmle
meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve keer Deejleer
meceJemejCe eeueermee
meceJemejCe keer Deejleer
meceJemejCe Yepeve
Yepeve

ceC[ue kee vekeMee

hetpee-2, kegue DeIe&-96, hetCee&Ie&-1, peeceeuee-2

1
6
8
12
34
35
36
38
39
40

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(1)

(2)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

eleske hejkeess Deewj JesefoeeW ceW eejeW efoMeeDeeW ceW Ske-Ske ieeshegj ej nQ~
efpeveceW mes hetJe&efoMee ceW efJepee, oef#eCe ceW Jewpeeble heefece ceW peeble Deewj
Gej ceW Dehejeefpele Ssmes veece nQ~ Fve eejeW kes GYee heee& ceW oes-oes veeeMeeueeSb
nQb, efpeveceW osJeebieveeSb YeieJeeve keer Yeefe ceW efJeYeesj nes ve=le-ieeve kejleer jnleer nQ~
JeneB ejeW kes oesveeW Deewj veJeefveefOe, cebieueIe Deewj IetheIe Deeefo efmLele nQ~ eleske
hejkeess kes ejeW hej osJeieCe neLe ceW oC[, cegodiej Deeefo ueskej j#eke yevekej Ke[s
ngS nQ~

24 leerLekejeW kes meceJemejCe kee eceeCe

meceJemejCe kee JeCe&ve

eR eerMeebefleveeLeleerLekejee vece:
YeieJeeve kees kesJeue%eeve eie nesles ner Fv keer Dee%ee mes kegyesj DeOe&efveefce<e ceW
meceJemejCe keer jevee kej oslee nw~ Gme mecee YeieJeeve leerveeW ueeskeeW kees Deewj Gvekeer
Yetle, YeeJeer, Jele&ceeve mecemle heee&eeW kees egieheled Ske mecee ceW peeve uesles nQ~
YeieJeeve MeebefleveeLe kee meceJemejCe he=LJeer mes 5000 Oeveg<e (20000 neLe)
Thej DeekeeMe ceW DeOej nw~ he=LJeer mes Ske neLe Thej mes Ske-Ske neLe TBeer yeerme
npeej meeref{eeB nQ~ Fvemes e{kej ceveg<e Deewj efleee Deeefo meYeer YeJe peerJe-yeeue,
Je=, DebOes, uetues, uebie[s, jesieer Deeefo Debleceg&ntle& (48 efceve) ceW Thej hengBe peeles nQ~
YeieJeeve $e+<eYeosJe kee meceJemejCe 12 eespeve (96 ceerue) kee nw~ Deeies Ieles-Ieles
ceneJeerj mJeeceer kee meceJemejCe Ske eespeve (8 ceerue) kee nw~
FmeceW eej hejkeess Deewj heeBe JesefoeeB nQ~ Fvekes Dee" YetefceeeB nQ~ eejeW
efoMeeDeeW ceW yengle ner efJemle=le JeerLeer ye[er-ye[er ieefueeeB nQ~
Fme meceJemejCe ceW ece mes henues Oetefuemeeue hejkeese, ewleeemeeo Yetefce,
Jesoer, KeeeflekeeYetefce, Jesoer, ueleeYetefce, hejkeese, GheJeveYetefce, Jesoer, OJepeYetefce,
hejkeese, keuheYetefce, Jesoer, YeJeveYetefce, hejkeese, eerceC[heYetefce Deewj Jesoer nw~ Deeies
16 meer{er Thej e{kej henueer keveer, 8 meer{er e{kej otmejer keveer, hegve: 8 meer{er
e{kej leermejer keveer nw~ Fmeer hej YeieJeeve efJejepeceeve nQ~

1. YeieJeeve
2. YeieJeeve
3. YeieJeeve
4. YeieJeeve
5. YeieJeeve
6. YeieJeeve
7. YeieJeeve
8. YeieJeeve
9. YeieJeeve
10. YeieJeeve
11. YeieJeeve
12. YeieJeeve
13. YeieJeeve
14. YeieJeeve
15. YeieJeeve
16. YeieJeeve
17. YeieJeeve
18. YeieJeeve
19. YeieJeeve

$e+<eYeosJe kee meceJemejCe

DeefpeleveeLe kee meceJemejCe
mebYeJeveeLe kee meceJemejCe
DeefYeveboveveeLe kee meceJemejCe
megceefleveeLe kee meceJemejCe
heeeYeg kee meceJemejCe
megheee&veeLe kee meceJemejCe
ebeYe kee meceJemejCe
heg<heobleveeLe kee meceJemeveCe
MeerleueveeLe kee meceJemejCe
eseebmeveeLe kee meceJemejCe
JeemeghetpeveeLe kee meceJemejCe
efJeceueveeLe kee meceJemejCe
DevebleveeLe kee meceJemejCe
Oece&veeLe kee meceJemejCe
MeebefleveeLe kee meceJemejCe
kegbLegveeLe kee meceJemejCe
DejveeLe kee meceJemejCe
ceefuueveeLe kee meceJemejCe

12 eespeve (96 ceerue)

1
11 eespeve (92 ceerue)
2
11 eespeve (88 ceerue)
1
10 eespeve (84 ceerue)
2
10 eespeve (80 ceerue)
1
9
eespeve (76 ceerue)
2
9 eespeve (72 ceerue)
1
8
eespeve (68 ceerue)
2
8 eespeve (64 ceerue)
1
7
eespeve (60 ceerue)
2
7 eespeve (56 ceerue)
1
6
eespeve (52 ceerue)
2
6 eespeve (48 ceerue)
1
5
eespeve (44 ceerue)
2
5 eespeve (40 ceerue)
1
4
eespeve (36 ceerue)
2
4 eespeve (32 ceerue)
1
3
eespeve (28 ceerue)
2
3 eespeve (24 ceerue)

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(3)

2
20. YeieJeeve cegefvemegeleveeLe kee meceJemejCe
eespeve (20 ceerue)
2
21. YeieJeeve veefceveeLe kee meceJemejCe
2 eespeve (16 ceerue)
1
1
22. YeieJeeve vesefceveeLe kee meceJemejCe
eespeve (12 ceerue)
2
1
1
23. YeieJeeve heee&veeLe kee meceJemejCe
eespeve (10 ceerue)
4
24. YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer kee meceJemejCe
1 eespeve (8 ceerue)
meceJemejCe ceW eJesMe kejles ner eejeW ieueer ceW efoJe jlvecee ceevemlebYe nQ pees
efke YeieJeeve mes yeejniegves TBes nQ~ pewmes efke-YeieJeeve MeebefleveeLe kes Mejerj keer
TBeeF& 160 neLe nw Dele: es yeejniegCes DeLee&led 160121920 neLe TBes nQ~ yeerme
eespeve leke ekeeMe hewueeles nQ~ Fvekes oMe&ve mes ceeveer kee ceeve ieefuele nes peelee
nw Deewj Jen YeJeelcee meceief yevekej Deveble mebmeej kees meerefcele kej ueslee nw~
kesJeueer YeieJeeve kes eYeeJe mes eejeW lejhe eej meew keesme leke megefYe#elee,
efnbmee Deewj Ghemeiee&efo kee DeYeeJe, meYeer pevcepeele Me$eg-efmebn, efnjCe Deeefo kee
Deeheme ceW cew$eer YeeJe, neW $e+legDeeW kes heue-hetueeW kee Ske meeLe Dee peevee Deeefo
DeefleMee nes peeles nwb~
YeieJeeve kes eerefJenej ceW DeekeeMe ceW DeOej, Gvekes ejCe kes veeres osJeieCe
mJeCe&cee megiebefOele efoJe keceueeW kees jeles peeles nQ Deewj DeeEnmee Oece& kes efoefiJepee
kees metefele kejlee ngDee Oece&ee YeieJeeve kes Deeies-Deeies euelee nw SJeb mejmJeleerue#ceer osJeer Deepet-yeepet ceW eueleer nQ~ DeekeeMeieeceer $e+efOeejer meeLe ceW eueles nQ,
DemebKe osJe-osefJeeeB, FveefoieCe heers-heers eueles nQ SJeb meeOeejCe cegefve, Deeefe&keeSb,
ceveg<e, heMeg Deeefo veeres-veeres eueles nQ~ peneB YeieJeeve ke peeles nQ JeneB hegve: kegyesj
meceJemejCe keer jevee kej oslee nw~

meceJemejCe ceW Dee" Yetefce Deewj leerve keveer

1. henueer ewleeemeeoYetefce nw, FmeceW Ske-Ske efpevecebefoj kes Deblejeue ceW
heebe-heebe eemeeo nQ~
2. otmejer KeeeflekeeYetefce nw, Fmekes mJe peue ceW nbme Deeefo keuejJe kej
jns nQ Deewj keceue Deeefo heg<he efKeues nQ~
3. leermejer ueleeYetefce nw, FmeceW neW $e+legDeeW kes heg<he efKeues ngS nQ~
4. eewLeer GheJeveYetefce nw, FmeceW hetJe& Deeefo efoMee ceW ece mes DeMeeske,

(4)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

mehleo, ebheke Deewj Deece kes Jeve nQ~ eleske Jeve ceWs Ske-Ske ewleJe=#e nQ
efpeveceW 4-4 efpeveeefleceeSb efJejepeceeve nQ~ eleske eefleceeDeeW kes meeceves SkeSke ceevemlebYe nQ~
5. heebeJeer OJepeeYetefce nw, FmeceW efmebn, iepe, Je=<eYe, ie[, ceetj, ev,
mete&, nbme, hee Deewj ee Fve ome efevneW mes meefnle ceneOJepeeSb Deewj Gvekes Deeefele
ueIegOJepeeSb 108-108 nQ~ meye efceueekej 4,70,880 nQ~
6. "er keuheYetefce nw, FmeceW Yet<eCeebie Deeefo ome ekeej kes keuheJe=#e nQ~
eejeW efoMee ceW ece mes veces, ceboej, mebleeveke Deewj heeefjpeele Ssmes Ske-Ske
efmeeLe&Je=#e nQ~ FveceW eej-eej efmeeefleceeSb efJejepeceeve nQ ~
7. meeleJeeR YeJeveYetefce ceW YeJeve yeves ngS nQ~ Fme Yetefce kes heee& YeeieeW ceW
Denle Deewj efmeeefleceeDeeW mes meefnle veew-veew mlethe nQ~
8. Dee"JeeR eerceC[heYetefce nw, FmeceW 16 oerJeeueeW kes yeere ceW 12 kees"s nQ
efpeveceW 1. ieCeOejeefo cegefve, 2. keuheJeeefmeveer osJeer, 3. Deeefe&kee Deewj eeefJekee,
4. peesefle<eer osJeer, 5. Jeblej osJeer, 6. YeJeveJeeefmeveer osJeer, 7. YeJeveJeemeer osJe,
8. Jeblej osJe, 9. peesefle<e osJe, 10. keuheJeemeer osJe, 11. eeJeleea Deeefo ceveg<e
Deewj 12. efmebneefo efleee, Ssmes yeejnieCe kes DemebKeeleeW YeJepeerJe yew"kej
OeceexheosMe megveles nQ~ Jeneb hej jesie, Meeske, pevce, cejCe, GheJe Deeefo yeeOeeSb
veneR nQ~
eLece keveer hej hetpee Je SJeb cebieue Je jKes ngS nQ~ Fmeer eLece keveer
hej eejeW efoMeeDeeW ceW e#esv Deheves cemleke hej Oece&ee OeejCe efkees ngS nQ~
efleere keveer hej efmebn, yewue, keceue, ee, ceeuee, ie[ Deewj neLeer Fve
Dee" efevneW mes ege ceneOJepeeSb nQ leLee OetheIe, veJeefveefOeeeB, hetpeve Je SJeb
cebieueJe efmLele nQ~
le=leere keveer hej iebOekeger ceW efmebnemeve hej ueeue keceue keer keefCe&kee hej
YeieJeeve MeebefleveeLe eej Debiegue DeOej efJejepeceeve nQ~ Fvekee cegKe Ske lejhe nesles
ngS Yeer eejeW lejhe efoKeves mes es elegceg&Keer yeee kenueeles nQ~ YeieJeeve kes heeme
DeMeeskeJe=#e, leerve $e, efmebnemeve, Yeeceb[ue, eeQme" ebJej, megjheg<heJe=ef, ogbogefYe
yeepes Deewj neLe pees[s meYeemeo es Dee" ceneeeeflenee& nQ~ meYeer meceJemejCe ceW GveGve leerLekej kes Meemeve osJe-osJeer efJeeceeve nQ~ pewmes efke YeieJeeve MeebefleveeLe kes

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(5)

meceJemejCe ceW ie[ e#e Deewj ceneceevemeer e#eer efJeeceeve nQ~

eer MeebefleveeLe YeieJeeve kees cesje Devebleyeej vecemkeej nes~
Fme meceJemejCe kee JeCe&ve efleueeseheCCeefe, nefjJebMehegjeCe Deewj meceJemejCe
mlees$e kes DeeOeej mes nQ~
Fme meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve ceW eewyeermeeW leerLekejeW kes meceJemejCe ceW
eLece Yetefce keer JeerLeer ceW efmLele ceevemlebYeeW keer hetpee nw~
N: M

(6)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

cebieueeejCeb
Deveg<ghed bo
vecees cebieueb kegee&led, eR veceMeeefhe cebieueced~
cees#eyeerpeb ceneceb$eb, Den vece: megcebieueced~~1~~
elegefJeMeefleleerLexMeeved, les<eeb efoJemeYee vegce:~
les meJex lee: meYeeMeeefhe, efveleb kegJe&vleg cebieueced~~2~~
leerLe&ke=lmeceJeme=l eew, efpeveefy eby emeceefv Jelee:~
ceevemlebYeeMelegefo&#eg, les ces kegJe&vleg cebieueced~~3~~
eiOeje bo
ceevemlebYee: mejebefme, eefJeceuepeuemelKeeeflekeeheg<heJeeer~
eekeejes veedeMeeueeefleecegheJeveb JesefokeebleOJe&peeee:~~
Meeue: keuhegceeCeeb, megheefjJe=leJeveb mlethencee&Jeueer e~
eekeej: mheeefkeesvleve=&megjcegefvemeYee heeref"keees mJeebYet:~~4~~
MebYegbo
eewefyeme leerLekej Jebove kej, Gve eYeg kes meceJemejCe eCecetb~
eYeg meceJemejCe ceW eejeW efoMe, ceevemlebYeeW kees efvele vecetb~~
ceevemlebYeeW ceW eejeW efoMe, efpeveJej eeflecee kees keesef vecetb~
efpeveeeflecee kees Jebove kejkej, #eeefeke mecekelJe meoe eCecetb~~5~~
Skeske eYet kes eejeej, nQ ceevemlebYe ecelkeejer~
eewefyeme eYeg kes deeveJes kens, es meye DeefleMeeefe meewKekeejer~~
ceeveer kee ceeve ieefuele kejles, mecekelJe jlve kees osles nQ~
Fvekeer hetpee kejles pees peve, mebmeej YeceCe nj uesles nQ~~6~~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(7)

ceevemlebYeeW ceW eejeW efoMe, efpeveeefleceeeW megboj MeesYeW~

ieCeOej cegefveieCe megjieCe veceles, YeefJepeve JeboW og:Ke mes tW~~
Fvekee Jebove kej ieewlece kees, eYeg kee ieCeOej heo eehle ngDee~
ceQ vecetb vecetb efvele ee mes, cesje peerJeve Yeer Oeve ngDee~~7~~
oesne
ceevemlebYe efJeOeeve en, megKemebheefle oeleej~
meJe& Decebieue otj kej, efvele veJe cebieuekeej~~8~~
DeLe efpevee%eeefle%eeheveee ceb[uemeesheefj heg<hee_peefueb ef#ehesled~
N: M

(8)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

hetpee veb.1

meceJemejCe hetpee
DeLe mLeeheveevejsv bo
eewyeermeeW leerLekej eYeg kes, meceJemejCe ceW MeesYeW~
Dee" YetefceeeB megobj GmeceW, henueer kes JeerLeer ceW~~
leerLekej TBeeF& mes es, yeejn iegefCeles TBes~
ceevemlebYe yeves Deeflemegboj, meceJemejCe kees hetpeW~1~~
eR meceJemejCeefmLeleelege\JeMeefleleerLekejmecetn! De$e DeJelej DeJelej
mebJeew<ed Deeeveveb~
eR meceJemejCeefmLeleelege\JeMeefleleerLekejmecetn ! De$e efle efle ":
": mLeeheveb~
eR meceJemejCeefmLeleelege\JeMeefleleerLekejmecetn ! De$e cece meefVeefnlees
YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
DeLe DekeYegpebieeeele bo
heeesjeefMe kees veerj efvece&ue Yejekes~
keB Oeej efpeveheeo Yeeer ye{ekes~~
meceJemejCe
hetpetb
YeJeeleehenejer~
meg eewyeerme es leerLe&kej meewKekeejer~~1~~
eR meceJemejCeefmLeleelegefJeMeefleleerLekejsYe: peueb efveJe&heeceerefle mJeene~
efIemee iebOe kesMej efueee hee$e ceW nw~
ejCe ee&les veeLe kes meewKe nes nw~~meceJemejCe.~~2~~
eR meceJemejCeefmLeleelegefJeMeefleleerLekejsYe: eboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
Oegues Meeefue lebogue Yeje Leeue ueeee~
e{e hegbpe mevcegKe eYet kees efjPeeee~~meceJemejCe.~~3~~
eR meceJemejCeefmLeleelegefJeMeefleleerLekejsYe: De#eleb efveJe&heeceerefle mJeene~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(9)

pegner kesJe[e ceefuuekee ceesieje ues~

e{eTB ejCe ceW megiegCe keerefle& hewues~~
meceJemejCe hetpetb YeJeeleehenejer~
megeewyeerme es leerLekej meewKekeejer~~4~~
eR meceJemejCeefmLeleelegefJeMeefleleerLekejsYe: heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
peuesy eer Fcejleer hegDee hee$e Yejkes ~
e{eTB legcnW mJeelcemegKe nsleg efe mes~~meceJemejCe.~~5~~
eR meceJemejCeefmLeleelegefJeMeefleleerLekejsYe: vewJeseb efveJe&heeceerefle mJeene~
jpele hee$e ceW oerhe Ie=le kee peueeTB~
keB Deejleer ceesn lece kees YeieeTB~~meceJemejCe.~~6~~
eR meceJemejCeefmLeleelegefJeMeefleleerLekejsYe: oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
oMeebieer megjefYe Oethe KesTB Deieefve cesb~
peues kece& meye Oetce hewues ieieve ceW~~meceJemejCe.~~7~~
eR meceJemejCeefmLeleelegefJeMeefleleerLekejsYe: Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
mejme mebleje Deece Debietj ueeT@B~
ceOegj heue eYees Deehekees ceQ e{eGB~~meceJemejCe.~~8~~
eR meceJemejCeefmLeleelegefJeMeefleleerLekejsYe: heueb efveJe&heeceerefle mJeene~
peueeoer Jemet Je ues DeIe& keerv ee~
e{eTB legcnW neW DeMegYe kece& ervee~~meceJemejCe.~~9~~
eR meceJemejCeefmLeleelegefJeMeefleleerLekejsYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meesj"e
meerleeveefo kees veerj, megJejCe Peejer ceW YeB~
efceues YeJeesoefOe leerj, MeebefleOeeje $ee efkees~~10~~
Mebelees MeebefleOeeje~
yesu ee Jekegue iegueeye, ebh e ecesueer ues Ieves~
heg<heebpeefue kees Deehe, ejCe e{eles eMe ye{s~~11~~
efoJe heg<heeBpeefue:~

(10)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

peehe eR eermeceJemejCeefmLeleelegefJeMeefleleerLekejsYees vece:~

peeceeuee
-meesj"e-

leerLekej cegefveveeLe, Delegue iegCeeW kes legce Oeveer~

vecetB veceekej ceeLe, ieeTB iegC eceefC eceeefuekee~~1~~
-vejsv bo-

pee pee leerLekej #escebkej, ieCeOej cegefveieCe Jebos~

pee pee meceJemejCe hejcesej, Jebole ceve Deevebos~~
eYeg legce meceJemejCe DeefleMeeeer, Oeveheefle jevee kejles~
yeerme npeej meeref{eeW Thej, efMeuee veerueceefCe Oejles~~2~~
Oetefuemeeue hejkeese megboj, hebeJeCe& jlveeW kes~
ceevemlebYe eej efoMe megboj, DeefleMee TBes ecekeW~~
Gvekes eejeW efoMeer yeeJe[er, peue Deefle mJe Yeje nw~
Deemeheeme kes kegb[ veerj ceW, heie Oeesleer pevelee nw~~3~~
eLece ewleeemeeo Yetefce ceW, efpeveie=n DeefleMee TBes~
KeeF& ueleeYetefce GheJeve ceW, heg<he efKeueW Deefle veerkes~~
JeveYetceer kes eejeW efoMe ceW, ewl eJe=# e ceW eefl ecee~
keuheYetefce efmeeLe& Je=#e kees, vecetB vecetB Deefle ceefncee~~4~~
OJepee Yetefce keer Ge OJepeeSB, uenj uenj uenjeeW~
YeJeveYetefce kes efpeveefyecyeeW kees, nce efvele MeerMe PegkeeeW~~
eerceb[ he ceW yeejn kees"s , cegef v eieCe megj vej yew" s~
heMegieCe Yeer GheosMe eJeCe kej, Meebleefee JeneB yew"s~~5~~
ieCeOej iegJej cegefveieCe ueeKeeW, eewyeermeeW efpeveJej kes~
ieefCeveer ceele Deeefe&keeeW Yeer, meceJemejCe ceW yew"W~~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(11)

eeJeke Deewj eeefJekee, ueeKeeW Jeneb eYet Yeeerjle~

DemebKeele Les osJe osefJeeeB, efmebneefoke yeng eflee&ked~~6~~
iebOekeger kes ceOe efmebnemeve, efpeveJej DeOej efJejepeW~
eeeflenee& keer MeesYee Deveghece, keesef mete& MeefMe ueepeW~~
meew FveW mes hetefpele efpeveJej, ef$eYegJeve kes ieg ceeveW~
vecetB vecetB ceQ neLe pees[ kej, cesjs YeJeog:Ke neveW~ ~7~~
-oes ne-

efevcee efebleeceefCe eYees! efebeflele heue oeleej~

%eeveceleer megKe mebheoe, oerpes efvepeiegCe meej~~8~~
MejCeeiele kes meJe&Lee, legce j#eke YeieJeeve~
ef$eYegJeve keer DeefJeeue efveOeer, os cegPe kejes ceneve~
~9~~
eR meceJemejCeefmLeleelegefJeMeefleleerLekejsYees peeceeuee ceneIe efveJe&heeceerefle
mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje~ efoJe heg<heebpeefue:~
Mesj bo
pees YeJe eYeg meceJemejCe keer Dee&vee kejW~
mebhetCe& Decebieue Je jesie, Meeske, ogKe njW~~
efvepe Deelce kes iegCeeW kees mebefele efkeee kejW~
mep%eeveceleer mes ner, peerJeve meheue kejW~~1~~
~~FleeMeerJee&o:~~

N:M

(12)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

hetpee veb.2

meceJemejCe ceevemlebYe hetpee

DeLe mLeeheveevejsv bo
Oetefuemeeue kes DeYeblej ceW eejeW efoMe JeerLeer ceW~
ceevemlebYe jlveceefCe efveefce&le MeesYeW eejeW efoMe cesW~~
GveceW eejeW efoMe efpeveeeflecee Yeefe YeeJe mes JebotB~
Deeeveve kej hetpeve kejkes kece& Me$eg kees Keb[Bt~~1~~
eR elege\JeMeefleleerLekejmeceJemejCeefmLeleceevemlecYeefpeveefyebyemecetn! De$e
DeJelej DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
eR elege\JeMeefleleerLekejmeceJemejCeefmLeleceevemlecYeefpeveefyebyemecetn! De$e
efle efle ": ": mLeeheveb~
eR elege\JeMeefleleerLekejmeceJemejCeefmLeleceevemlecYeefpeveefyebyemecetn! De$e
cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
DeLe Dekevejsv bo
veboe Jeeheer kee efvece&ue peue, kebeve Ye=bie YejeTB~
eer efpeveJej kes ejCe keceue ceW, Oeeje leerve kejeTB~~
ceevemlebYe eej efoMe cesW Yeer, efpeveeeflecee kees hetpetB~
efvepe mecejme megKe megOee heeve kej, Dee"eW ceo mes ttb~~1~~
eR meceJemejCeefmLeleceevemlecYeefJejepeceeveefpeveefyebyesYe: peueb efveJe&heeceerefle mJeene~
ceueeeefieefj ebove kesMej efIeme, iebOe megiebefOele ueeTB~
efpeveJej ejCe keceue ceW eet, efvepeevebo megKe heeTB~~ceeve.~~2~~
eR meceJemejCeefmLeleceevemlecYeefJejepeceeveefpeveefyebyesYe: eboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
ceesleermece GppJeue lebogue ues, legce ef{ie hegbpe jeeTB~
Deceue DeKebef[le megKe mes cebef[le, efvepe Deeleceheo heeTB~~ceeve.~~3~~
eR meceJemejCeefmLeleceevemlecYeefJejepeceeveefpeveefyebyesYe: De#eleb efveJe&heeceerefle mJeene~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(13)

meceJemejCe keer uelee Yetefce mes, megjefYele heg<he egveeTB~

efpeveJej ejCe keceue ceW Dehet efvepeiegCe eMe efJekemeeTB~~
ceevemlebYe eej efoMe cesW Yeer, efpeveeeflecee kees hetpetB~
efvepe mecejme megKe megOee heeve kej, Dee"eW ceo mes ttb~~4~~
eR meceJemejCeefmLeleceevemlecYeefJejepeceeveefpeveeEyeyesYe: heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
Dece=leefheb[ meMe e leepes, IesJej ceesoke ueeTB~
efpeveJej Deeies Dehe&Ce kejles meye ogKe JeeefOe veMeeTB~~ceeve.~~5~~
eR meceJemejCeefmLeleceevemlecYeefJejepeceeveefpeveeEyeyesYe: vewJeseb efveJe&heeceerefle mJeene~
Ie=he oerheke ceW peesefle peueekej, keB Deejleer YeieJeved~
efvepe Ie kee De%eeve otj nes, %eeve peesefle Geesleve~~ceeve.~~6~~
eR meceJemejCeefmLeleceevemlecYeefJejepeceeveefpeveeEyeyesYe: oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
Deie leiej ebove mes efceefele Oethe megiebefOele ueeTB~
DeMegYe kece& kees oiOe keB ceQ Deiveer mebie peueeTB~~ceeve.~~7~~

eR meceJemejCeefmLeleceevemlecYeefJejepeceeveefpeveeEyeyesYe: Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~

mesJe Deece Debietj mejme heue ueekes Leeue YejeTB~
efpeveJej meefVeOe Dehe&Ce kejles hejceevebo megKe heeTB~~ceeve.~~8~~
eR meceJemejCeefmLeleceevemlecYeefJejepeceeveefpeveefyebyesYe: heueb efveJe&heeceerefle mJeene~
peue ebove De#ele kegmegceeJeefue Deeefoke DeIe& yeveeTB~
GmeceW jlve efceueekej Dehet leerve jlve efvepe heeTB~~~~ceeve.~~9~~
eR meceJemejCeefmLeleceevemlecYeefJejepeceeveefpeveefyebyesYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
oesne
hee mejesJej veerj mes, efpeveJej heo DejefJebo~
$eeOeeje efJeefOe mes keB, nes megKe Meebefle Deefvebo~~10~~
Meeblees MeebefleOeeje~
pegner iegueeye megiebefOeegle, JeCe& JeCe& kes hetue~
heg<heebpeefue Dehe&Ce kejle, efceues meewKe Devegketue~~11~~
efoJe heg<heeBpeefue:~

(14)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

DeLe eleske DeIe&

meesj"e
efpeveJej ejCe mejespe, heg<heebpeefue mes hetpeles~
efceW meJe& ogKe Meeske, megKe mebheefle nesJes meoe~~1~~
~~Fefle ceC[uemeesheefj ceevemlecYes<eg heg<heebpeefueb ef#ehesled~~
jesuee bo
Je=<eYeosJe kes meceJemejCe ceW eejeW efoMe ceW~
JeerLeer oes oes keesMe eew[er Gve hetjye ceW~~
ceevemlebYe DehetJ e&, eejeW efoMe efpeveeefl ecee~
hetpetB DeIe& e{ee, nesJes meewKe Deveghecee~~1~~
eR Je=< eYeosJ emeceJemejCeefmLelehetJ e&e fo *dceevemlecYeelegefo&k ed eleg
efpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe ceW oef#eCe efoMe ceW MeesYe jne nw~
ceevemlebYe efJeefe$e cegefveieCe hetpe kene nw~~
GmeceW efMeKej meceerhe enBgefoMe efpeveeefleceeeW~
hetpetB DeIe& mecehe& Devegh ece meewKe efoueeeW~ ~2~~
eR Je=<eYeosJemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedeleg
efpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
heefece efoMe keer cene, ieefue ceW jlveefJeefveefce&le~
ceevemlebYe efpevesMe, kee efceLeelJeer ceoled~~GmeceW.~~3~~
eR Je=<eYeosJemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedeleg
efpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Gej efoMe ceW leggbie, ceevemlebYe efJejepes~
pees JeboW Oej eerle Gvekes heeleke YeepeW~~GmeceW.~~4~~
eR Je=<eYeosJemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe:
DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(15)

DeefpeleveeLe efpeveosJe, meceJemejCe cebs jepeW~

hetjye efoMe ceW legbie ceevemlebYe efJejepeW~~
GmeceW efMeKej meceerhe enBgefoMe efpeveeefleceeeW~
hetpetB DeIe& mecehe& Devegh ece meewKe efoueeeW~ ~5~~
eR DeefpeleveeLemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelege fo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
oef#eCe efoMe ceW es ceevemlebYe Dehetjye~
yeejniegCee efpevesM e, leveg mes legbie jleveeYe~~GmeceW.~~6~~
eR DeefpeleveeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
heefM ece efoMe ceW legbie, ceevemlebYe efoKes nw~
megjheefle vejheefle Jebe keebleerceeve efohes nw~~GmeceW.~~7~~
eR DeefpeleveeLemeceJemejCeefmLeleheefMeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe ceW Gej efoMe ceW cene ieueer ceW~
ceevemlebYe megjlve ceefCecee MeesYes peie ceW~~GmeceW.~~8~~
eR DeefpeleveeLemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
oesne
eer mebYeJe efpevejepe kee, meceJemejCe peieJebe~
ceevemlebYe meghetJe& efoefMe, hetpetB efpeveJej efyebye~~9~~
eR mebYeJeefp evemeceJemejCeefmLelehetJe&e fo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe ceW oef#eCeer, efoMe ceW ceevemlebYe~
DeeYeeie ceW engB efoMeer, hetpetB efpeveJej efyebye~~10~~
eR mebYeJeefpevemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

(16)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

meceJemejCe ceW Dehej efoefMe, ceevemlebYe DehetJe&~

efMeKej Yeeie ceW engB efoMeer, hetpetB efpeveJej mete&~~11~~
eR mebYeJeefpevemeceJemejCeefmLeleheefMeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Gej efoefMe cegefveveeLevegle, ceevemlebYe ceneve~
efMeKej Yeeie efpeveefyebye kees, pepetb pees[ pegie heeve~~12~~
eR mebYeJeefpevemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
DeefYevebove efpevejepe kee, meceJemejCe iegCeKeeve~
hetjye ceevemlebYe kees pepetb, efceues megKeKeeve~~13~~
eR DeefYeveboveefpevemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe ceW oef#eCeer, efoMe ceW ceevemlebYe~
efMeKej Yeeie ceW engBefoMeer, hetpetB efpeveJej efyebye~~14~~
eR DeefYeveboveefpevemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe ceW DehejefoefMe, ceevemlebYe Deefvebe~
engBefoMe kes efpeveefyebye kees, hetpetB megj vej Jebe~~15~~
eR DeefYeveboveefpevemeceJemejCeefmLeleheefMeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe ceW Gejer efoMe ceW ceevemlebYe~
engbefoMe kes efpebveefyebye kees pepetb nB peie obYe~~16~~
eR DeefYeveboveefpevemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(17)

eewheeF&
megceefleveeLe keer meYee Deefvebe, meceJemejCe nw ef$eYegJeveJebe~
hetJe&efoMee ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~17~~
eR megceefl eveeLemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelege fo&ked elegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe meye ogKe njleej, hetpele ner meye Yejs Yeb[ej~
oef#eCe efoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~18~~
eR megceefleveeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe ceW yeejn meYee, cegefveieCe ieeles efpeveiegCekeLee~
heefMeceefoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~19~~
eR megceefleveeLemeceJemejCeefmLeleheefMeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fbveerue ceefCe mes yeve jner, keceueekeej meYee MegYe kener~
GejefoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~20~~
eR megceefleveeLemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
heeeYetefpeve iegCeceefCe Yejs, Gvekee meceJemejCe ceve njs~
hetjyeefoMe ceW ceevemlebYe, pepebbt elegefo&Me kes efpeveefyebye~~21~~
eR heeeYeefpevemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe ceW Yetceer Dee", oMe&ve mes nes cebieue "e"~
oef#eCe efoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~22~~
eR heeeYeefpevemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

(18)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

meceJemejCe meye megKe oeleej, hetpele Yejles iegCe Yeb[ej~

heefMeceefoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~23~~
eR heeeYeefpevemeceJemejCeefmLeleheefMeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeveJej meceJemejCe DeefYejece, efveleeefle Mele Mele keB eCeece~
GejefoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~24~~
eR heeeYeefpevemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eer megheee&efpeve ef$eYegJeve F&Me, meceJemejCe kees veeTB MeerMe~
hetjyeefoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~25~~
eR megheee&efpevemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe ceW kees Glegbie, henje osles efvele megjJe=bo~
oef#eCeefoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~26~~
eR megheee&efpevemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Oeveo jefele efpevemeYee DehetJe&, ieCeOej kenW DebieDe hetJe&~
heefMece efoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~27~~
eR megheee&efpevemeceJemejCeefmLeleheefMeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe ceW Jesoer heeBe, eej kees Yet Dee" efJeYeeble~
GejefoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~28~~
eR megheee&efpevemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eboeeYeg efpevekeer MegYe meYee, njleer YeepeveeW keer JeLee~
hetjye efoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~29~~
eR ebeYeefpevemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(19)

meceJemejCe kee veece heefJe$e, kejlee Me$egieCeeW kees efce$e~

oef#eCeefoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~30~~
eR ebeYeefpevemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe YeJeoefOe kee ketue, hetpele ner meye neW Devegketue~
heefMece efoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~31~~
eR ebeYeefpevemeceJemejCeefmLeleheefMeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeveJej meceJemejCe peieJebe, JeneB jnW megjvej heMegJe=vo~
GejefoMe ceW ceevemlebYe, pepetb elegefo&Me kes efpeveefyebye~~32~~
eR ebeYeefpevemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
he[er bo
eer heg<heoble kee meceJemeCe&, Jebove mes veMelee pevce ceCe&~
hetjyeefoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~33~~
eR heg<heobleefpevemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe ceW ieueer eej, meer{er GveceW yeermeefnb npeej~
oef#eCe efoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~34~~
eR heg<heobleefpevemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe ceW cegefve Jemeble, efpeve Oegefve megve kejles kece& Deble~
heefMece efoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~35~~
eR heg<heobleefpevemeceJemejCeefmLeleheefMeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

(20)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

efpeve meceJemejCe jelee kegyesj, yeme DeOe& efveefce<e veefnb ueies osj~
Gej efoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~36~~
eR heg<heobleefpevemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Meerleue efpevekee pees meceJemejCe, meye YeJeeW kees os jne MejCe~
hetjye efoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~37~~
eR MeerleueefpevemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Fme meceJemejCe ceW leerLe&veeLe, kejles meye YeeeW kees meveeLe~
oef#eCe efoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~38~~
eR MeerleueefpevemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
pees meceJemejCe ceW le DeMeeske, YeJeeW kee njlee meJe& Meeske~
heefMece efoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~39~~
eR MeerleueefpevemeceJemejCeefmLeleheefMeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Meerleue keer Oegefve Meerleue kejble, YeJeleehe njs cebieue Yejble~
Gej efoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~40~~
eR MeerleueefpevemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eseebmeveeLe kee meceJemeCe&, ieCeOej cegefveieCe Yeer uese MeCe&~
hetjyeefoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~41~~
eR eseebmeefpevemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe ceW eeeflenee&, YeeeW kes hetjCe kejW keee&~
oef#eCeefoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~42~~
eR eseebmeefpevemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(21)

Yeeceb[ue efJe kee Deefle ekeeMe, uepeles kejes[ metjpe ekeeMe~

heefeceefoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~43~~
eR eseebmeefpevemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
megj heg<heJe=ef efveMe efove kejble, pee pee OJeefve kejles n<e&Jeble~
GejefoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~44~~
eR eseebmeefpevemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve Jeemeghetpe megjJe=v hetpe, Gve meceJemejCe DeefleMee efJeMeg
de~
hetjye efoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~45~~
eR JeemeghetpeefpevemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve Thej eeQme" ecej mJe, {esjW efvele eeQme" osJee#e~
oef#eCe efoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~46~~
eR JeemeghetpeefpevemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efmebnemeve jlve pe[e efJeefe$e, efvele DeOej efJejepeW efpeve heefJe$e~
heefeceefoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~47~~
eR JeemeghetpeefpevemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
yeepes mee{s yeejn kejes[, ogbogefYe yeepes yepeles Depees[~
GejefoefMe ceevemlebYe Ske, efpeveeeflecee hetpetB ceeLe sske~~48~~
eR JeemeghetpeefpevemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
MebYeg bo
efpeve efJeceueveeLe kee meceJemejCe, nw Deceue DeKeb[ meewKeoelee~
GmeceW veJeefveefOeeeb Yejer he[eR, yeng JewYeJe keesF ve ken heelee~~

(22)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

efpeveJej mes yeejn iegCee legbie, hetjye efoMe ceevemlebYe yevee~

GmeceW eejeW efoMe efpeveeeflecee, ceQ hetpetB ceve Deevebo Ievee~~49~~
eR efJeceueveeLemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe ceW Oethe IeeW, ceW megjieCe Oethe KesJeles nQ~
megjefYele eejeW efoefMe OegDeeb G[s, YeefJe efpeveheo kebpe mesJeles nQ~~
efpeveJej mes yeejn iegCee legbie, oef#eCe efoefMe ceevemlebYe yevee~
GmeceW eejeW efoMe efpeveeeflecee, ceQ hetpetB ceve Deevebo Ievee~~50~~
eR efJeceue>eeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe ceW ieeshegj kes oesveeW lejheer veekeMeeuee~
JeneB osJe Dehmeje ve=le kejW, ieeJeW efvele eefle efpeve iegCeceeuee~~
efpeveJej mes yeejn iegCee legbie, heefMece ceW ceevemlebYe yevee~
GmeceW eejeW efoMe efpeveeeflecee, ceQ hetpetB ceve Deevebo Ievee~~51~~
eR efJeceue>eeLemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
ceevemlebYeeW kes eejeW efoMe, Jeeheer kes meefVeOe kegb[ yeves~
GveceW peve hewj Oetefue Oeeskej, Deboj eJesMe kej heehe nveW~~
efpeveJej mes yeejn iegCee legbie, Gej efoMe ceevemlebYe yevee~
GmeceW eejeW efoMe efpeveeeflecee, ceQ hetpetB ceve Deevebo Ievee~~52~~
eR efJeceue>eeLemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeveJej Deveble kee meceJemejCe, oMe&ve mes Debleke1 Yee njlee~
efpeveiegCe Deveble eieefle kejkes, YeJeeW kes iegCe efJekeefmele kejlee~~
1. ce=leg kee~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(23)

efpeveJej mes yeejn iegCee legbie, hetjye efoefMe ceevemlebYe yevee~

GmeceW eejeW efoMe efpeveeeflecee, ceQ hetpetB ceve Deevebo Ievee~~53~~
eR DevebleveeLemeceJemejCeefm LelehetJe&efo *dc eevemlecYeelegefo &ked elegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe ceW Dee" Je, cebieuecee yengle peiele jnles~
oMe&kepeve kee cebieue kejles, engbefoMeer Decebieue kees njles~~
efpeveJej mes yeejn iegCee legbie, oef#eCe efoefMe ceevemlebYe yevee~
GmeceW eejeW efoMe efpeveeeflecee, ceQ hetpetB ceve Deevebo Ievee~~54~~
eR DevebleveeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
pees meceJemejCe ceW efpeve oMe&ve, kejles Jes YeJe keneles nQ~
Jes efveefele ner Gme YeJe ee keg, YeJe ueskej efMeJeeer heeles nQ~~
efpeveJej mes yeejn iegCee legbie, heefece efoefMe ceevemlebYe yevee~
GmeceW eejeW efoMe efpeveeeflecee, ceQ hetpetB ceve Deevebo Ievee~~55~~
eR DevebleveeLemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe ceW efceLeelJeer, DeefYeceeveer #eg ve pee mekeles~
pees meceier nesles nQ, Jes ner efpeveJej oMe&ve kejles~~
efpeveJej mes yeejn iegCee legbie, Gej efoefMe ceevemlebYe yevee~
GmeceW eejeW efoMe efpeveeeflecee, ceQ hetpetB ceve Deevebo Ievee~~56~~
eR DevebleveeLemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eer Oece&veeLe kes meceJemejCe ceW OJeefve efKejleer efvele1 eej yeej~
Jen Oecee&ce=le yejmee kejkes, YeJeeW kees le=hle kejs Deheej~~
1. DeOe&jeef$e ceW Yeer efKejleer nw Ssmee efkevneR ebLeeW ceW nw~

(24)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ieCeOej Je Fb eesej kes eMveeW mes Deve mecee efKejleer~

hetjyeefoMe ceevemlebYe pepetB, efpevehetpee meye Fefle heueleer~~57~~
eR Oece&veeLemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe:
DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe ceW ieCeOej cegefve, efpeveJejOJeefve kee efJemleej kejW~
efhej eoMeebie ceW ietBLe ietbLe, kenles cegefveieCe keb"ee kejW~~
efpeve Jeeveece=le kees heer-heerkej eoMe ieCe kees Meebleer efceueleer~
oef#eCe efoefMe ceevemlebYe pepettb, efpevehetpee ceveJeebefle heueleer~~58~~
eR Oece&veeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe keer Jeeheer kes, peue ceW YeefJe efvepe YeJe osKes nQ~
Yeeceb[ue ceW efvepe meele YeJeeW, kees osKe YeJeeW mes ts nQ~~
efpeve Jeeveece=le kees heer-heerkej YeJees kees megKe Meebleer efceueleer~
heefMece efoefMe ceevemlebYe pepettb, efpevehetpee ceveJeebefle heueleer~~59~~
eR Oece&veeLemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe DeodYegle jevee, Fve%ee mes Oeveheefle jelee~
Jenb ceevemlebYe kes oMe&ve mes, DeefYeceeveer kee meye ceo ieuelee~~
efpeveJej meefVeOe kee ner eYeeJe, Deve ceevemlebYe ceW veefnb Meeer~
Gej efoefMe ceevemlebYe pepettb, efpevehetpee ceveJeebefle heueleer~~60~~
eR Oece&v eeLemeceJemejCeefmLeleGejefo*dc eevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eer MeebefleveeLe kee meceJemejCe, YeeeW keer YeJe YeJe oen njs~
efpeveveece ceb$e Yeer YeJeeW kees, Deelebefleke Meebefle eoeve kejs~~
pees meceJemejCe keer Yeefe kejW, Gvekeer meye yeeOeeeW ueleeR~
hetjye efoefMe ceevemlebYe pepettb, efpevehetpee ceveJeebefle heueleer~~61~~
eR Meebefl eveeLemeceJemejCeefm LelehetJe&efo*dceevemlecYeelege fo&ked elegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(25)

efpeve meceJemejCe kee ner eYeeJe, meew-meew eespeve ogefYe&#e ues~

meye F&efle Yeerefle ceejer mebke, veefnb nesJes penB efpevejepe eueW~~
meye $e+leg kes Yeer heue hetue heueW, Demecee ceW Yeer keefueeeb efKeueleeR~
oef#eCe efoefMe ceevemlebYe pepettb, efpevehetpee ceveJeebefle heueleer~~62~~
eR MeebefleveeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeme ceejie mes nes eerefJenej1, JeneB yengle efoveeW leke Mebeefle jns2~
veefnb ke GheJe ogIe&vee, meye jesie Meeske ogKe Meeble jns~~
meye etj cevegpeieCe heMegieCe kes, Yeer Deeheme ceW cew$eer yeveleer~
heefMece efoefMe ceevemlebYe pepettb, efpevehetpee ceveJeebefle heueleer~~63~~
eR MeebefleveeLemeceJemejCeefmLeleheefMeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve mebefveOe ceW meewOece& Fv, eEkekej yeve efpeveDee%ee heeues~
penB penB eYeg kee nes eerefJenej, Jen MeerIe JeJemLee kej [eues~~
Fmemes Jen Fke ner YeJe Oejlee, efpeveYeeer nw DeceesIe3 Meeer~
Gej efoefMe ceevemlebYe pepettB, efpevehetpee ceveJeebefle heueleer~~64~~
eR Meebefl eveeLemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelege fo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meKeer bo
eer kegbLegveeLe efpeveJej kee, nw meceJemejCe Deefleveerkee~
ceevemlebYe hetjye efoMe ceW, hetpetB efpeveeeflecee efvele ceQ~~65~~
eR kegbLegveeLemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedeleg-efpe&veeefleceeYe:
DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe Deefle megvoj, efvele Yeeer kejW hegjvoj4~
ceevemlebYe oef#eCe efoMe ceW, hetpetB efpeveeeflecee efvele ceQ~~66~~
eR kegbLegveeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
1. DejnbleosJe kee efJenej~ 2. nefjJebMehegjeCe ceW~ 3. pees keYeer JeLe& veneR peeleer nw~ 4. Fv
~

(26)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

efpeve meceJemejCe keer ceefncee, ieCeOej cegefve ieeles ieefjcee~

ceevemlebYe heefece efoMe ceW, hetpetB efpeveeeflecee efvele ceQ~~67~~
eR kegbLegveeLemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe DeefleMeeeer, iegCe ieeJeW ceve nj<eeeer~
ceevemlebYe Gej efoMe ceW, hetpetB efpeveeeflecee efvele ceQ~~68~~
eR kegbLegveeLemeceJemejCeefm LeleGejefo*dc eevemlecYeelegefo&k edelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
DejveeLe Dejer kees veeMee, efvepe kesJeue%eeve ekeeMee~
Gve meceJemejCe hetjye ceW, MegYe ceevemlebYe pepetB ceQ~~69~~
eR DejveeLemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe:
DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe ceW DeeDees, DeefleMeeeer hegCe keceeDees~
JeerLeer ceW oef#eCe efoMe ceWs, MegYe ceevemlebYe pepetB ceQ~~70~~
eR DejveeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meye peve kees MejCeeoelee, efpeve meceJemejCe megKeoelee~
Deefle megvoj heefMece efoefMe ceW, MegYe ceevemlebYe pepetB ceQ~~71~~
eR DejveeLemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelege fo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
veeEn meceJemejCe ceW yeeOee, veeEn efvee heeme ve #etOee~
DeefleMeekej Gej efoMe ceW, MegYe ceevemlebYe pepetB ceQ~~72~~
eR DejveeLemeceJemejCeefmLeleGejefo*dc eevemlecYeelegefo &k ed elegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eer ceefuueveeLe YeJeefJepeeer, Gve meceJemejCe megKeeoeer~
hetjye efoefMe ceevemlebYe ceW, efpeveeeflecee hetpetB efvele ceQ~~73~~
eR ceefuueveeLemeceJemejCeefmLelehetJe&e fo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(27)

efpevemeceJemejCe YeJe Debleke, hetpeke nesles ogKe Jebeke~

oef#eCe efoMe ceevemlebYe ceW, efpeveeeflecee hetpetB efvele ceQ~~74~~
eR ceefuueveeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
GheosMe meYee efpeveJej keer, nw ieesue elegceg&Ke efpevekeer~
heefece efoMe ceevemlebYe ceW, efpeveeeflecee hetpetB efvele ceQ~~75~~
eR ceefuueveeLemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
pees keece ceesn ece efJepeeer, Jes ceefuueveeLe YeJeefJepeeer~
Gej efoMe ceevemlebYe ceW, efpeveeeflecee hetpetB efvele ceQ~~76~~
eR ceefuueveeLemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
cegefvemegele efpeveJej eleOej, Gve meceJemejCe meye ogKenj~
Dehetjye hetjye efoefMe ceW, efpeve ceevemlebYe pepetB ceQ~~77~~
eR cegefvemegeleveeLemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe DeefYejecee, meye Yee uenW efvepeOeecee~
oef#eCe efoMe keer JeerLeer ceW, efpeve ceevemlebYe pepetB ceQ~~78~~
eR cegefvemegeleveeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe keer MeesYee, osJeeW kee Yeer ceve ueesYee~
heefMece efoMe keer JeerLeer ceW, efpeve ceevemlebYe pepetB ceQ~~79~~
eR cegefvemegeleveeLemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve meceJemejCe DeefleMeeYe=le, meye efjef efmeef veJeefveefOe ke=le~
Gej efoMe keer JeerLeer ceW, efpeve ceevemlebYe pepetB ceQ~~80~~
eR cegefvemegeleveeLemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

(28)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

meesj"e
veefceefpeve peie hejcesMe, meceJemejCe DeefleMee Ievee~
hetpetB Yeef e mecesl e, hetjye ceevemlebYe kees~~81~~
eR veefceveeLemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe:
DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
YeJeoefOe leejve mesleg, meceJemejCe Deeflejce nw~
hetpetB Yeefe mecesl e, oef#eCe ceevemlebYe kees~~82~~
eR veefceveeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
oMe&ke peve megKensle, meceJemejCe efpevejepe kee~
hetpetB Yeefe mecesl e, heefece ceevemlebYe kees~~83~~
eR veefceveeLemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meeRes YeefJepeve Kesle, efpeveJee keer Je<ee& kejW~
hetpetB Yeefe mecesle, Gej ceevemlebYe kees~~84~~
eR veefc eveeLemeceJemejCeefmLeleGejefo *dc eevemlecYeelegefo &ked elegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
vesceerveeLe efpevesMe, meceJemejCe Oeveheefle jee~
hetpetB Yeef e mecesl e, hetjye ceevemlebYe kees~ ~85~~
eR vesceerveeLemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe:
DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meye peve Deevebo nsle, jepeceleer Deeee& JeneB~
hetpetB Yeefe mecesl e, oef#eCe ceevemlebYe kees~~86~~
eR vesceerveeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(29)

ieCeOej Jebove nsle, meceJemejCe MeesYes Deleer~

hetpetB Yeefe mecesle, heefece ceevemlebYe kees~~87~~
eR vesceerveeLemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
megj vej heeJeve nsleg, meceJemejCe DeefleMeg nw~
hetpetB Yeefe mecesle, Gej ceevemlebYe kees~~88~~
eR vesceerveeLemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&k ed elegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
vejsv bo
heee&veeLe ves kece" GheJe, peerle Ieeefle Deefj veeMee~
heeeJeefle OejCesv osJe ves, meye Ghemeie& efJeveeMee~~
kesJeue%eeve mete& kes Gieles, meceJemejCe #eCe Yej ceW~
ceevemlebYe hetJe&efoMe kee ceQ, hetpetB efe Oej ceve ceW~~89~~
eR heee&veeLemeceJemejCeefm LelehetJe&e fo*dc eevemlecYeelegefo &k ed elegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
#eceeMeerue eYeg cenecevee nes, yeng Ghemeie& mene nw~
mebkeceeseve Dele: YeJe kes, $e+ef<e ves ener kene nw~~
heeeJeefle Meemeve osJeer kee, ceeve ye{e Fme egie ceW~
ceevemlebYe oef#eCeer efoMe kee, hetpetB efe Oej ceve ceW~~90~~
eR heee&veeLemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
meceJemejCe keer MeesYee veejer, peien peien yeeJeef[eeb~
ueeue meheso keceue efKeueles ueKe1, ef Keue peeleeR ceve keefueeeB~~
kesJeue%eeve mete& efkejCeeW mes, nw ekeeMe ef$eYegJeve ceW~
ceevemlebYe heefeceer efoMe kee, hetpetB efe Oej ceve ceW~~91~~
eR heee&veeLemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
1. osKeles ner~

(30)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

meceJemejCe ceW ueleeYetefce, GheJeve ceW hetue efKeues nQ~

peeleefJejesOeer etj heMet, Deeheme ceW ieues efceues nQ~~
veece ceb$e eYeg kee peheles, Deefj yeves efce$e #eCe Yej ceW~
ceevemlebYe Gejer efoMe kee, hetpetB efe Oej ceve ceW~~92~~
eR heee&veeLemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo &kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
heefeme meew yeeueerme1 Je<e& kes, hetJe& efJehegue heJe&le hej~
ceneJeerj kee meceJemejCe Lee, yevee eneb Deefle cevenj~~
Yejle#es$e ceW Deepe GvneR kee, Meemeve Fme Oejleer hej~
ceevemlebYe hetJe&efoMe kee ceQ, hetpetB DeefleMee efeOej~~93~~
eR ceneJeerjmJeeefcemeceJemejCeefmLelehetJe&efo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
ceneJeerj DeefleJeerj Jeerj eYeg, Je&ceeve efpeve mevceefle~
heeBe veece mes Deehe eefLele nQ, oerpes cegPekees mevceefle~~
meceJemejCe ceW Deehe efJejepeW, eoMe ieCe kes F&ej~
ceevemlebYe oef#eCeer efoMe kee, hetpetB DeefleMee efeOej~~94~~
eR ceneJeerjmJeeefcemeceJemejCeefmLeleoef#eCeefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
eeme" efove leke efKejer veneR OJeefve, leye meewOece& megjsej~
FvYetefle ieewlece kees ueeee, Jes ner ngS ieCesej~~
meceJemejCe ceW leye peve leefhe&le, efkeee Oece& Je<ee& kej~
ceevemlebYe heefeceer efoMe kee, hetpetB DeefleMee efeOej~~95~~
eR ceneJeerjmJeeefcemeceJemejCeefmLeleheefeceefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
1. 2512 Jeerj efveJee&Ce mebJeled DeYeer (meved 1986 ceW peye keuhegce efJeOeeve jee ieee Lee leye
Jeerj efveJee&Ce mebJeled 2512 eue jne Lee) eue jne nw Deewj ceneJeerj mJeeceer ves 30 Je<e& keer
Gce ceW oer#ee ueskej 12 Je<e& leheejCe efkeee Lee Deveblej kesJeue%eeveer 30 Je<e& leke jns
Les~ Dele: 3025122542 Je<e& hetJe& GvnW kesJeue%eeve ngDee Lee~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(31)

meceJemejCe keer ceefncee veejer, ken ve mekes Meejo ceeB~

ueeskeesej mecheefe JeneB hej, ueeskeesej ner ieefjcee~~
Ssmes meceJemejCe kee oMe&ve, MeerIe efceues en oes Jej~
ceevemlebYe Gejer efoMe kee, hetpetB DeefleMee efeOej~~96~~
eR ceneJeerjmJeeefcemeceJemejCeefmLeleGejefo*dceevemlecYeelegefo&kedelegefpe&veeefleceeYe: DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
hetCee&Ie&
eewyeermeeW leerLek ej efpevekes, meceJemejCe ceW nesl es~
ceevemlebYe meg eej eej ner, ceeve hebke kees Oeesles~~
ieCeOej cegefveieCe megjheefle vejheefle, Keieheefle Jebove kejles~
ceQ hetpetB hetCee&Ie& e{ekej, hegCe hetCe& es kejles~~1~~
eR elege\JeMeefleleerLekejmeceJemejCeefmLele<eCCeJeefleceevemlecYeelegjMeerefle
DeefOeke$eeMeleefpeveeefleceeYe: hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje, efoJe heg<heebpeefue:~
peehe eR meceJemejCeceevemlebYeefmLelemeJe&efpeveeefleceeYees vece:~

peeceeuee
oesne
hejcenbme hejceelcee, hejceevebo mJehe~
ieeTB legce iegCeceeefuekee, Depej Decej heo he~~1~~
MebYeg bo
pee pee ceevemlebYe eGefoMe kes, pee pee Gve meyekeer efpeveeeflecee~
pee pee ceeveer kee ceeve njs, pee meeLe&ke veece Oejer ceefncee~~
eleske efpevesej TBeeF&, mes yeejn iegCes kens TBes~
es eespeve yeerme kejW ekeeMe, yeejn eespeve mes ner oerKeW~~2~~
Fvekees Iesjs nQ leerve kees, pees eG ieeshegj ejeW mes egle~
Fve kees DeYeblej yeeJeef[eeB, Geeve osJeieCe mes mebegle~~

(32)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Fve ceOe elegefo&ked meesce Je ece, De JeCe kegyesj peg ueeskeheeue~

Fvekes DeeJeeme yeves megvoj, GveceW jceles es hegCeMeeefue~~3~~
yeereeW efyee keveer leerve kener, Jew[tCe& megJeCe& meg jlveceeer~
e keveer hej hetpeve meg Je De", cebieue Je OJepeeefo mener~~
leerpeer hej ceevemlebYe Ke[ s, es cetue Yeeie ceW Jeeceeer~
meJe&$e heefke ceefCe kes megvoj, Thej ceW nQ Jew[te&ceeer~~4~~
es cetueYeeie ceW eleg<keesCe, Thej leke ieesue yeves megvoj~
FveceW henuet1 nQ oes npeej, efpevekeer nw eceke yengle cevenj~~
Thej ceW $e ebJ ej Iebe, efkebefkeefCeeeb jlvenej MeesYeW~
eejeW efoMe Dee" meg eeeflenee&, DeodYegle efMeKejeW mes Deefle MeesYeW~~5~~
eejeW efoMe efpeveeefleceeeW nQ, efpevekes Jebove mes heehe jW~
#eerjesoefOe mes peue uee kejkes, meye megjieCe efceue DeefYe<eske kejW~~
ebove De#ele heg<heeefo efuees, megj vej ieCe hetpee kejles nQ~
meceier yengYeefe efuees, efpeveiegCe mleJeve Gejles nQb~~6~~
hetjye ceevemlebYe kes eGefoMe, veboesej veboe vebefoceleer~
veboerIees<ee yeeJeef[eeB nQ, keceueeW kegcegoeW mes iebOeJeleer~~
oef#eCe ceevemlebYe eGefoMe ceW, yeeJeef[eeB veerj heefJe$e Yejer~
efJepeee Je Jewpeeblee peeblee, Dehejeefpelee megveece Oejer~~7~~
heefMece ceevemlebYe eejeW efoMe, yeeJe[er DeMeeskee megeyege~
kegcegoe Je hebg[jerkee hetues, kegcegoeW egle veerj Yejer Mege~~
Gej ceevemlebYe kes eGefoMe, oeevevoe meg ceneveboe~
meg eefleyee De eYebkeje, Jeeheer peue Yejer peveeveboe~~8~~
Fve meyeceW ceefCecee meer{er nQ, e yeepet oes-oes kegb[ yeves~
Fve kegb[esW ceW megj vej heMegieCe, heieOetueer Oeeskej Meg yeves~~
1. nefjJebMehegjeCe, meie& 57 Mueeske 16~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(33)

Fve meesuen Jeeheer kee JeCe&ve, megjheefle Yeer veefnb kej mekeles nQ~
yeng nbme yeleKe meejme he#eer, GveceW keuejJe OJeefve kejles nQ~~9~~
efpeveJej meefVeOe kee ner eYeeJe, pees ceevemlebYe ceeve njles~
eefo megjheefle Yeer Deve$e jeW, veefnb en eYeeJe Jes hee mekeles~~
nw Oeve Ie[er en Oeve efoJeme, pees hetpeve kee meewYeeie efceuee~
Jen Oeve Ie[er Yeer efceues MeerIe, mee#eeled oMe& nes peee Yeuee~~10~
oesne
pee pee efpeveJej efyebye meye, pee pee ceevemlebYe~
%eeveceleer megKe mebheoe, Yejes njes peiehebo~~11~~
eR elege\JeMeefleleerLekejmeceJemejCeefmLele<eCCeJeefleceevemlecYeelegjMeerefleDeefOeke$eeMeleefpeveeefleceeYees peeceeuee ceneIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje, efoJe heg<heeBpeefue:~
Mesjbo
pees YeJe ceevemlebYe kee efJeOeeve kejWies,
mecekelJeefveOeer heee Jes OeveJeeve yeveWies~
mee#eeled meceJemejCe ceW eYeg oMe& kejWies,
kewJeue %eeveceleer mes, efvepe meewKe YejWies~~1~~
~~FleeMeerJee&o:~~
N: M

(34)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

eMeefmle
oesne
leerLekej kees efvele vecetB, vecetB mejmJeefle ceele~
ieewleceeefo ieCeOej vecetB, vecetB meeOeg peie leele~~1~~
kegbokegbo Deecveee ceW, ie mejmJeefle ceeve~
yeueelkeejieCe Keele ceW, nges metefj peie ceeve~~2~~
Fme egie ceW et[ eceCeer, Meebeflemeeiejeeee&~
eeefjle eeer Oece&Oegefj, ngS eLece Deeeee&~~3~~
Fvekes heeOeerMe Les, Jeerjmeeiejeeee&~
cegPes Deeefe&kee ele efoee, veece %eeveceefle Oeee&~~4~~
ceevemlebYe efJeOeeve en, megboj jevee peeve~
kejes kejeJees YeJeieCe, heeJees meewKe efveOeeve~~5~~
peye leke eer efpeveOece& en, peie ceW kejs ekeeMe~
leye leke ieefCeveer %eeveceefle, ke=le efJeOeeve megKejeefMe~~6~~
Fme peie ceW efpeveYekele kes, ceve ceW kejs eceeso~
ceevemlebYe efJeOeeve en, peie kees os Deeueeske~~7~~
~Fefle meceJemejCeceevemlecYeefJeOeeveb mebhetCe&ced~
~pewveb peeleg Meemeveced~
N: M

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(35)

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve keer Deejleer

-ye. keg. Fvot pewve (mebIemLe)
lepe&-Pegcekee efieje js...........

Deejefle kejes js,

eer ceevemlebYe efJeOeeve keer meye efceue Deejefle kejes js,
Deejefle kejes, Deejefle kejes, Deejefle kejes js
GveceW jeefpele meye efpeveefyecyeeW keer Deejefle kejes js~~ske.~~
leerLekej kes meceJemejCe keer ceefncee yengle yeKeeveer nw~
GveceW ceevemlebYe eej efoMe, kenleeR ceeB efpeveJeeCeer nQ,
Deejefle kejes, Deejefle kejes, Deejefle kejes js,
Gme DeodYegle DeefleMeeegle jevee keer Deejefle kejes js~~eer ceevemlebYe.~~1~~
ceeveer kee pees ceeve njs, Jen meeLe&ke veece OejW megvoj~
efpeveJej mes yeejn iegefCeles, mheefkeceeeregle nQ cevenj~~
Deejefle kejes, Deejefle kejes, Deejefle kejes js,
eewefyeme efpeve kes eeveJes keneS, Deejefle kejes js~~eer ceevemlebYe.~~2~~
eefo megjheefle Deve$e jeW, veefnb en eYeeJe hee mekeles nQ~
eespeve yeerme ekeeMe kejW, yeejn eespeve mes efoKeles nQ~~
Deejefle kejes, Deejefle kejes, Deejefle kejes js,
ieCeOej, cegefve, megj vej Jevos, meye Deejefle kejes js~~eer ceevemlebYe.~~3~~
ieefCeveer ceelee %eeveceleer ves Deveghece hee" yeveeee nw~
efpemeves ebLe hegjeCeeW kee mJeeOeee Fvog kejJeeee nw~~
Deejefle kejes, Deejefle kejes, Deejefle kejes js,
Gme meceJemejCe keer oMe& DeeMe ues, Deejefle kejes js~~eer ceevemlebYe.~~4~~
N: M

(36)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

meceJemejCe eeueermee
jeefe$eer-Deeefe&kee evoveeceleer
-oesneveceve keB eYeg efme kees, efmeefMeuee kes veeLe~
DeefjnvleeW kees Yeer vecetB, meceJemejCe kes meeLe~~1~~
leerLekej eer $e+<eYe kee, eLece yevee Jen Oeece~
kene efpemes mebmeej ceW, meceJemejCe DeefYejece~~2~~
meceJemejCe JewYeJe Jener, kentB DebMe Fke cee$e~
eeueermee ceeOece yeves, iegCeJeCe&v e ceW meeLe&~~3~~
-eewheeF&meceJemejCe ue#ceer keer pee nes, leerLekej eke=leer keer pee nes~~1~~
neW peeJevle Devevle elege, pee pee eYeg kee JewYeJe De#ee~~2~~
lehe kej efoJe%eeve peye heeles, meceJemejCe JewYeJe eieeles~~3~~
Oejleer mes TBes G" peeles, yeerme npeej neLe leke peeles~~4~~
Fve%ee mes Oevekegyesj leye, jelee meceJemejCe kee JewYeJe~~5~~
yeerme npeej meeref{eeB yeveleeR, efpeme hej e{ pevelee veefnb Lekeleer~~6~~
yeeue Je= jesieer e{ peeles, efceveeW ceW eYegoMe&ve heeles~~7~~
eG hejkeess heeBe JesefoeeB, Fvekes ceefOe nQ Dee" YetefceeeB~~8~~
Oetefuemeeue hejkeese henuee, ceefCeeeW keer jpe ege megvenuee~~9~~
Yetefce ewleeemeeo eLece nw, efpeveoMe&ve mes kes efJeIeve nQ~~10~~
hegve: Jesefokee nw eGlejheer, otpeer Yetefce Keeeflekee efoKeleer~~11~~
Gme KeeF& ceW hetue efKeues nQ, peue ceW meyekes YeJe efoKeles nQ~~12~~
Jesoer Jesefle ueleeYetefce nw, Deeies hejkeese mJeefCe&ce nw~~13~~
GheJeve Yetceer ceW echeke Jeve, Deece DeMeeske mehleo kes Jeve~~14~~
eefleJeve ceW Fke ewleJe=#e nQ, efpeveceW efpeveeeflecee meccegKe nQ~~15~~
Jesoer Deeies OJepeeYetefce nw, ceneOJepee ueIeg OJepee meefnle nw~~16~~
leerpee jpeleceeer hejkeese, hegve: keuheYetceer keer MeesYee~~17~~
keuheJe=#e oMe FveceW efoKeles, eej yeves efmeeLe& Je=#e nQ~~18~~

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

GveceW efmeeW keer eefleceeSB, efme kejW meyekeer FeSB~~19~~
Jesoer vevlej YeJeve Yetefce nw, efpemeceW veJe-veJe yeveW mlethe nQ~~20~~
Den&eflmeeW keer eefleceeSB, kenleeR meceJemejCe ceefncee es~~21~~
hegve: yevee mheefke kees nw, Debeflece eewLee Jen megkees nQ~~22~~
eerceC[he Yetceer efhej Dece yeejn meYee JeneR megvojlece~~23~~
eLece meYee ceW ieCeOej cegefve nQ, keuheJeeefme osefJeeeB ogeflee ceW~~24~~
leerpeer ceW Deee|ekee-eeefJekee, eewLeer ceW peesefle<eer osefJeeeB~~25~~
Jevlej osJeer nQ hebece ceW, YeJeveJeeefme osJeer <ece ceW~~26~~
osJe YeJeveJeemeer mehlece ceW, Jevlej osJe meYee Dece ceW~~27~~
veJeceer ceW peesefle<eer osJe nQ, keuheJeeefme efhej kens osJe nQ~~28~~
ieejnJeeR ceW cevegpe eefe nQ, yeejnJeeR ceW efmebn eefe nw~~29~~
DemebKe eeCeer yew" meYee ceW, eYeg keer efoJeOJeveer kees megveles~~30~~
Jesoer vevlej iebOekeger nw, efpemeceW henues $ee keveer nw~~31~~
cebieue Je De JeneB MeesYeW, henueer keveer Gvemes egle nw~~32~~
otpeer hej De" ceneOJepeeSB, eYeg keer keere|leOJepee henjeSB~~33~~
leerpeer keveer hej efmebnemeve, ueeue keceue keefCe&kee nw Deemeve~~34~~
Gmemes DeOej eej Debiegue hej, $e+<eYeosJe peer jepes efpeveJej~~35~~
elegceg&Keer yeee kenueeles, efoJeOJeefve keej megveeles~~36~~
DeeeefleneeeX mes mebegle, Meemeve osJe-osefJeeeW mes egle~~37~~
Fleeefoke Deveske JewYeJe mes, MeesefYele eYeg kee meceJemejCe nw~~38~~
keye mee#eeled oMe& nes Gmekee, leerLekej kes meceJemejCe kee~~39~~
Fke efove Ssmee meceJemejCe Yeer yeves evovee efces cejCe Yeer~~40~~
-oesneJeerj mebJeled heeerm e meew, eewe fyeme nw efJ eKeele~
ceeIe Megkeue hebeefce efleLeer, jee ieee en hee"~~1~~
%eeveceleer ieefCeveerecegKe, keer efMe<ee De%eeve~
jee evoveeceefle megKeo, efpeveJej kee iegCeieeve~~2~~
eeefueme efove leke pees he{s, en eeueermee hee"~
meceJemejCe oMe&ve Gmes, ceve ceW osiee "e"~~3~~

(37)

(38)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

meceJemejCe keer Deejleer

-e%eeeceCeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer
eewyeerme efpeveJej kes meceJemejCe keer, cebieueoerhe epeeue kes,
ceQ Deepe GleeB Deejefleee~
meceJemejCe kes yeere eYet peer veemeeef efJejepes~
ieCeOej cegefve vejheefle mes MeesefYele, yeejn meYee megjepes~~eYeg peer....
DeeWkeej OJeefve, megve kejkes cegefve, jle jnW mJehej keueeCe ceW,
ceQ Deepe GleeB Deejefleee~~1~~
eej efoMee kes ceevemleYeeW kees Yeer cesje Jebove~
efceLeeef efpevekees ueKekej heeles meceioMe&ve~~eYeg peer.....
kejkes oMe&ve, eYeg kee Jevove, meceked kee ngDee eeej nw,
ceQ Deepe GleeB Deejefleee~~2~~
OJepeeYetefce kes Devoj osKees, TBes OJepe uenjeSB~
ceeueeefoke efevneW mes egle Jes, efpeveJej kee eMe ieeSB~~ eYeg peer......
MegYe keuheJe=#e, efmeeLe& Je=#e, mes meceJemejCe megKekeej nw~
ceQ Deepe GleeB Deejefleee~~3~~
YeJeveYetefce kes mletheeW ceW, efpeveJej efyebye efJejepeW~
eoMeieCe egle eer ceC[he ceW, meceief jepeW~~eYeg peer..........
DeieefCele JewYeJe, egle yeee efJeYeJe mes, MeesYe jnW YeieJeeve nQ,
ceQ Deepe GleeB Deejefleee~~4~~
Oece&eeegle iebOekeger hej, DeOej eYet jnles nQ~
Gvekeer Deejefle mes ner evovee YeJe Deejle jles nQ~~ eYeg peer.......
eYeg $e+<eYeosJe mes ceneJeerj leke ceefncee Dehejbheej nw~
ceQ Deepe GleeB Deejefleee~~5~~
N: M

meceJemejCe ceevemlebYe efJeOeeve

(39)

(40)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Yepeve

Yepeve
-e%eeeceCeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer
lepe&- meew meeue henues...............
yeerles egieeW ceW eneB hej meceJemejCe Deeee Lee......meceJemejCe Deeee Lee~
ceQves ve peeves leye keneB pevece heeee Lee~~ske.~~
kejes[eW meeue henues Yeer, npeejeW meeue henues Yeer~
$e+<eYe ceneJeerj Fme Oejleer hej KeeS Deewj Kesues Yeer~~
Yeejle keer JemegOee hej leye, mJeie& Glej Deeee Lee.......mJeie& Glej Deeee Lee~
ceQves ve peeves leye keneB pevece heeee Lee~~1~~
ngDee Lee efpeveJejeW kees efoJe kesJeue%eeve peye Jeve ceW~
leYeer Ssmes meceJemejCeeW keer jevee keer Leer Oeveheefle ves~~
Fv cegveer eeer meyeves ueeYe yengle heeee Lee-ueeYe yengle heeee Lee~
ceQves ve peeves leye keneB peveceve heeee Lee~~2~~
Deepe kes Fme cenekeefueegie ceW veefnb mee#eeled efpeveJej nQ~
leYeer nce cetefle&eeW kees eYeg yeveekej jKeles cebefoj ceW~~
meefleeeW ves Fvekeer Yeefe kejkes veece heeee Lee-kejkes veece heeee Lee~
ceQves ve peeves leye keneB pevece heeee Lee~~3~~
DeOej DeekeeMe keer jevee Oeje hej Deepe efoKeleer nw~
yeere ceW evovee osKees eYet keer iebOekeger Yeer nw~~
meceJemejCe kee en JeCe&ve MeeeeW ceW Deeee Lee......MeeeeW ceW Deeee Lee~
ceQves ve peeves leye keneB pevece heeee Lee~~4~~
N: M

-e%eeeceCeer Deeefe&kee evoveeceleer

lepe&HetueeW mee esnje lesje......

Fme egie keer ceeB Meejos, let Oece& keer eeCe nw~
%eeveceleer veece nw, %eeve keer let Keeve nw, eeefj$e heefjOeeve nw~~ske.~~
ceneJeerj eYeg kes Meemeve ceW Deye leke,
keesF& Yeer veejer ve Ssmeer ngF&~
meeefnle uesKeve kejves keer Meefe,
legPeceW ve peeves kewmes ngF&~~
Meee hegjeCeeW ceW, Yeefe efJeOeeveeW ceW, lesje eLece veece nw efJee ceW-2
keefueegie keer ceeB Yeejleer, hetvees kee let eebo nw,
%eeveceleer veece nw, %eeve keer let Keeve nw, eeefj$e heefjOeeve nw~~
Fme egie...~~1~~
leerLekejeW keer pevceYetefce kee,
GlLeeve ceelee legceves efkeee~
nefmleveehegjer ceW pebyeterhe kees,
meekeej ceelee legceves efkeee~~
leerLe& DeeesOee keer, keerefle& emeeefjle keer, cemlekeeefYe<eske DeeefoveeLe kee ngDee-2
let peie keer Jeeieerejer, Oejleer kee mecceeve nw,
%eeveceleer veece nw, %eeve keer let Keeve nw, eeefj$e heefjOeeve nw~~
Fme egie...~~2~~
ieefCeveer efMejesceefCe lesjer lehemee,
kee ueeYe Fme JemegOee kees efceuee~
eeefj$e eeer ieg kes meMe ner,
ebovee Fke heg<he peie ceW efKeuee~
heg<he cenkelee nw, eeBo ecekelee nw, %eeveceleer ceelee kes he ceW-2
egie egie let peerleer jns, nce meyekes Dejceeve nQ,
%eeveceleer veece nw, %eeve keer let Keeve nw, eeefj$e heefjOeeve nw~~
Fme egie...~~3~~