Вы находитесь на странице: 1из 11

NASKAH DHARMA WACANA NGEWERDIANG TRI HITA KARANA ANTUK NGEMARGIANG SAD KERTIH Inggih suksma aturang titiang

mantuka ring pangeter baos inggian galah sane kapaica ring titiang, ngaturang sambrama wacana ma eng ring i!a !ane sareng sami" Sa!urung titiang ngelanturang atur, pinih kapertama lugra#ang titiang ngaturang rasa anga#u bag#a ma eng ring I!a Sang H#ang Wi!hi Wasa, !uaning sangkaning paswecan I!a presi!a iraga mesa!u a eng ring genah tur galahe sane becik puniki"

$M SWAS%&AS%' Sane wangiang titiang Manggala (emerintahan Kota Denpasar, Ma eng ring Dharma Dh#aksa (anureksa sane wangiang titiang, Mantuka ring para sisia pemilet pacentokan sami sane wangiang titiang, I!a !ane sareng sami sane ten presi!a o ah titiang siki)siki sane !ahat tresna asihin titiang"

Sane mangkin #ening cingak kewentenan agate pamekasne ring agat *ali sampun wiakti matiosan ring kewentenan agat !uk e rihin" Sane matiosan punika wenten ring tra!isi, kebu!a#aan, lingkungan miwah bi!ang)bi!ang sane lianan" &ening rereh ring kewentenan tra!isi pastika sampun mecampuh sareng tra!isi ring agat tiosan, punika taler ring kewentenan kebu!a#aan n#ane" Wenten taler tra!isi)tra!isi *ali nguni sane sa#an n#urupan seka!i gotong) ro#ong, tra!isi briak briuk maka miwah tra!isi pesangkepan" +ianan ring punika parilaksana warga utawi para anane sampun taler ngasoran seka!i ,tin!ak kekerasan- sane sa#an)sa#an nincapan" Kewentenan b#uta seka!i pesiatan ring !esa a!at taler sampun nincap"

Inggih i!a !ane, !uaning ka!i asapunika kewentenan b#uta ring agate, ngawit saking mangkin sepatutn#ane iraga mapi!ab!ab nab!abang agat bali mang!a aman tur trepti, presi!a raris ngawinang agat bali a eg" (emargi sane presi!a kautsaha#ang makeh pisan, seka!i sane sampun kasuratang ring sastra)sastra agama Hin!u ne" punika sane patut katelebang mang!a iraga uning ring pemargi sane patut kalaksana#ang" (emargi sane wenten ring sastra sane sampun taler kalimbakang inggih punika %ri Hita Karana" Ma alaran .alsa.ah %ri Hita Karana punika agat *aline prasi!a a eg, saantukan .alsa.ahe punika prasi!a nuntun para anane ngamecikan sehananin (arh#angan pinaka sarana genah ngaturang bhakti ring I!a H#ang (arama Kawi" %ri Hita Karanan taler presi!a nuntun para anane ngemecikang pawongan sarana ngiket paiketan pasemetonan ring bali" %ri Hita Karana taler presi!a nuntun ring palemahan sane pinaka sarana ngemecikang in!ik kewentenan wewi!angan *aline mang!a asri saking kota rauh ring !esa)!esa" Duaning ka!i asapunika buat kasuksman %ri Hita Karana ne, patut punika kekar!inin kalih kalimbakang pamekasn#ane ring agat *ali" Sinalih tunggil pemargi sane presi!a ngewer!iang %ri Hita Karana inggih punika me!asar antuk Sa! Kertih" /nem kesucian sane patut kea egan minaka!i Atma Kertih, Samu!ra kertih, Wana Kertih, Danu Kertih, 0agat Kertih miwah 0ana Kertih" /nem pahan kertih puniki patut kemargiang olih para anane sami sumang!ene .ilsa.ah %ri Hita karana punika presi!a kawer!iang" Inggih i!a !ane sami sane !ahat wangiang titiang, sane mangkin titiang aga ngatur uninga#ang nanginin in!ik pah)pahan ring Sa! Kertih punika" Kapertama, sane kabaos Atma kertih inggih punika utsaha sane kalaksana#ang mang!a si!a sang H#ang Atma nenten kaiket olih awi!#a" Duanin sang sane sampun kaliput antuk awi!#a pastika pacang bingung turmaning nenten presi!a meparilaksana nganutin kepatutan" &ening sampun bingung, atmane sering

melaksana sane bo#a sane ngawinan nenten me!we rasa prikemanusiaan" &ening sampun ka!i asapunika pemargin ipun sinah pahan %ri Hita Karana sane ping kalih sane kebaos pawongan nenten presi!a memargi" Duaning punika ngiring iraga ngutsaha#ang mang!a Sang H#ang Atma sane ngurip iraga presi!a suci" (emargi sane keanggen n#uciang raga seka!i ngelakasana#ang upacara peba#uhan miwah setata mela ah sastra)sastra agama" (ing kalih sane kebaos samu!ra kertih nenten a wenten sios ngelaksana#ang utsaha miara samu!era, pasih miwah pesisi" %urmaning patut taler miara kalih ngelestariang kewentenan satwa sane maurip ring tengah segarane" 'pa#a sane presi!a kaanggen ngemargiang Sa! Kertih punika, asiki ngelaksana#ang upacara melasti miwah mapekelem ke tengahing segara, kalih nenten meparilaksana sane ngerusak wewi!angan sane wenten ring segara punika" (ing tiga in!ik wana kertih nenten a wenten tios ngelestariang kewentenan alas sane pinaka genah para beburon e maurip" %iosan ring kawigunan ipun !a!os genah ring para beburon, kewentenan alas taler pinaka paru)paru bumi sane presi!a n#aring angin mang!a setata bersih tur akeh me!aging oksigen" 'tsaha sane presi!a kemargiang mang!a alase asri, seka!i ngelaksana#ang upacara %umpek Wariga n#abran ngenem sasih" Ring sekala patut taler ngelaksana#ang reboisasi utawi nan!ur taru ngawit ring pekarangan, tela akan, panegalan utawi ring alase sane sampun kerusak" %aler para umat Hin!une sampun ngemargiang sinalih tunggil pemargi sane presi!a ngwangun wana sane asri, seka!i mekar#a (arh#angan linggih I!a *hatara ring tengahing wana" Selanturn#ane sane kabaos Danu Kertih inggih punika utsaha ngelestaring genah pewetuan to#a utawi ,sumber)sumber air- seka!i (esiraman, %uka!, Danu miwah sane lian) lianan" (astika i!a !ane sampun uning ring kawigunan to#a sane presi!a ngurip sehananin sane maurip sane wenten ring agate" 'tsaha sane presi!a kaanggen alaran mang!ane kewentenan

!anu setata asri inggih punika nenten ngerusak taru sane wenten, turmaning ngemargiang upacara melasti miwah ngaturang pekelem ring tengahing !anu" +ianan ring punika patut taler ngewangun parh#angan ring wewi!angan !anu punika mang!a presi!a ngelestaring kesucian ring !anu" Sane kaping lima kabaos 0agat Kertih" Suksman 0agat Kertih punika utsaha sane kemargiang mang!a presi!a ngewer!iang sane kebaos keharmonisan ring agate" Keharmonisan punika pacang presi!a kemargiang #ening para umat sampun ngemargiang %ri Hita Karana" %ri Hita Karana inggih punika keharmonisan sane kewangun I manusa sareng Dewa, I manusa sareng manusa maka miwah manusa sareng agat genah ipun maurip" &ening iraga sareng sami sampun presi!a ngemargiang %ri Hita Karana pastika presi!a taler ngar!i 0agat Kertih" Raris sane kaping untat utawi kaping enem, punika kabaos 0ana Kertih" Sane kabaos 0ana Kertih inggih punika utsaha n#uciang raga mang!a nenten kego!a olih ma#a" (emargi sane keangge n#uciang raga ring niskala wantah ngelaksan#ang upacara manusa #a!n#a seka!i peba#uhan" %iosan ring ngelaksana#ang upacara taler patut ngerereh keweruhan ring sekolahan" Inggih i!a !ane sane suksma#ang titiang, mang!ane presi!a ngewer!iang (awongan patut iraga ngemargiang sane kabaos Atma Kertih miwah 0ana Kertih" &ening ngaptiang (arh#angan miwah (alemahan, parilaksana sane patut kemargiang inggih punika antuk ngelaksana#ang samu!ra kertih, wana kertih, !anu kertih miwah agat kertih" Inggih i!a !ane, ka!i asapunika presi!a antuk titiang ngo ahang pariin!ik utsaha ngewer!iang %ri Hita Karana melarapan antuk ngemargiang Sa! Kertih" Kaping untat titiang ngaturang geng rne sinampura buat ketambetan titiang sane kelintang, tur maning #ening pra!e wenten atur titiang sane nenten mungguh ring peka#unan i!a !ane, titiang taler ngelungsur pengampura" Sane mangkin atur titiang kasineb antuk ngaturang parama santih"

$M SAN%IH SAN%IH SAN%IH $M

Nelebang Daging Sastra Anggen Ngaruruh Widya Guna. Om Swastyastu Maka Mur!haning atur, pinih a eng mantuka ring i!a !ane sareng sami, mustikan#ane pisan Angga 0uri sane kusuma#ang titiang" Sa!urung titiang matur, lugra#ang titiang ngaturang rasa anga#u bagia mantuka ring I!a H#ang (arama Kawi, riantukan sangkaning asung kertha wara nugrahan I!a, titiang prasi!a sa!u a eng ring i!a !ane sareng sami, gumantin ipun ngamiletin pamargi pacentokan Dharma Wacana, sane mapaiketan ring ,Hari Pendidikan Nasionalwarsane mangkin" Duma!ak wekasan pamargi asapuniki sa#an limbak kawentenann#ane wastu si!a pawangunan agat *aline puniki mamargi antar" I!a !ane sareng sami mustikan n#ane para pamilet sane wangiang titiang, mungguing !arma wacana sane pacang atur uninga#ang titiang mamur!a Nelebang Daging Sastra Anggen Ngaruruh Widya Guna. Ida dane sareng sami Nelebang !aging sastra, punika merupa pabuat sane !ahat mautama pisan" Riantukan pawangun agat *aline kapungkur wekas, tan lempas ring swa!harma sane ka iwa)pramanin antuk sastra agama Hin!u" (uniki si!a wer!i tur limbak, ma anten sangkaning kawentenan para anane, pamekas n#ane para #oana utawi sis#a sane maka#unan nelebang sahananing !aging sastra utawi cakepan)cakepan" Kabaosang saka!i asapunika, riantukan punika tan bina luir suluh sane n#uluhin awi!#a ring angga sarirane, mang!a si!a n#ihna#ang wi!#a sastra, maka wiweka nimbangin iwang kalawan patute punika" &an tan pasastra, nir!on urip ring agate" Ring niti sastra kabaos saka!i asapuniki 1 Heman I sang mamukti dumadi, tika tan hana guna, o!ana, ru"a!an, ku#a, !isa#a, tika "ada hana, Den Ika tan "asastra, tanate$a !adana maku%em, &!ir sekar ing sami a'ang muru', tan hana !angin ika( %eges ipun 1 Kaon pisan manresti !a!os manusa, sane asapunika tan maguna,

Anom, bagus, wangsa luih, siteng, punika sami ka!ruenang, &an tan ma!asar sastra 2 ka!uegan3 romane ucem tan paca#a %an bina ka!i bunga barak ngen!ih, nanging tan mabo mi#ik" Iraga sareng sami, punika anggen pratiwimba, nampa kauripane mang!a si!a plapan, sampunang nega)nenga mala ahin sastra, #an saka!i mamargine mang!a si!a rauh ka tanggu" &an sampun ngamolihang kaweruhan, punika kaanggen pasupati ring sa eroning kauripan, anggen n#anggra pawangunan agate, pamekas ring *ali,wastu si!a a eg, !uaning punika marupa kapatutan iraga maprawerti, maka panrestian a!ma *ali luih guna" Masa muda ada#ah masa 'e#a$ar , asapunika ketah mangkine, puniki masuksama iraga sareng sami para anom)anome, mang!a teleb ngulati kaweruhan" Mapan urip masarira manusa tan bina luir patapan ambengane, ring sa eroning urip wimu!a ka!i mangkine, kabaos mengpeng ta ep, mangan ngi!epang wi!#a sastra" &an sampun wa#ah wastu si!a !a!os kereb, maka panga#om agat" Iraga para #oana sareng sami, punika anggen pratiwimba, mang!a si!a plapan, sampunang obah mala ah mauruk sastra,ngulati kaweruhan" Maka cutet, masekolah mang!a ngantos molihang i asah, tan bina saka!i panah pasupati paic4an I!a *hatara Siwa, kaweruhane punika kaanggen n#anggra uripe wekasan, mang!a urip tan nemu kasengsaran, maka pabuat a!ma luih guna" 0a!ma luih guna inggih punika a!ma sane satata mingsinggihang pakerti leluhur, mapiranti antuk swa!harmaning bela Negara" &an punika sampun si!a katelebang, ma anten sampun mupu tetu on pemerintahe" Duaning maka unteng tetu on pemerintahe tan lian wantah mautsaha nincapang kaonengan para anane mang!a seneng ngawacen" &an sampun seneng ngawacen sinah si!a nincapang kaweruhang, sane !ahat mawiguna rikala ngempu uripe kapungkur wekas" Ida dane sarengsami sane kusumayang titiang Wantah asapunika mungguing atur !harma wacanan titiang, mogi)mogi wenten pikenoh ipun" %ios ring punika, titiang tan lali ngalungsur agung rena pangampura, manawi wenten kirang) kirang ipun" Maka pamuput atur, titian ngaturang parama santhi Om Santih Santih Santih Om

TETUJ N !A"USANA ADAT #ENING NGE$ANJING %A &U$A


$m Swast#astu *apak 5uru sane wangiang titiang, tur timpal)timpal sane tresnain titiang, ngiring sareng)sareng ngaturang pu a pangastuti ring I!a Sang H#ang Wi!hi Wasa, saantukan antuk kerta waranugrahan I!a, Iraga sareng sami prasi!a kacun!uk ring galahe mangkin" Ri kalane puniki, titiang pacang ngaturang !harma wacana in!ik ,%etu on Mabusana A!at &ening Ngeran ing ka (ura" *apak 5uru tur timpal)timpal titiang sane wangiang titiang, kaping pisan, Iraga sareng sami patut uning punapi (ura punika" Kruna (ura ngawit saking basa Sansekerta, sane tegesipun benteng" (ura inggih punika genah suci umat Hin!u ngelaksana#ang swa!harma magama, seka!i

ngaturang bakti ring I!a Sang H#ang Wi!hi Wasa, prabhawan I!ane, tur Atma Si!!ha Dewata utawi atma suci kawitan" Kegunan (ura inggih punika seka!i genah kaanggen mabakti ring I!a Sang H#ang Wi!hi, mapagubugan, tur ngekehang keterampilan teknis, minaka!i keterampilan mebanten, me e aitan, megambel, miwah sane lianan" *apak 5uru tur timpal)timpal titiang sane wangiang titiang, napi ngawinang Iraga sareng sami patut mabusana a!at #ening ngeran ing ke (ura6 *usana a!at inggih punika busana sane kaangge olih krama *ali ngelaksana#ang upacara a!at lan agama" Iraga sareng sami patut nganggen busana a!at #ening ngeran ing ka (ura, awinan busana a!at punika karasa#ang rapi, becik, suci, tur patut kaanggen ngeran ing ka (ura olih krama Hin!u *ali" &ening Iraga sareng sami nenten nganggen busana a!at, Iraga sareng sami pacang karasa#ang kirang patut ngeran ing ka (ura olih anak sane lianan" Awinan punika, Iraga sareng sami seka!i umat Hin!u *ali sane bakti ring agama lan bu!a#a Hin!u *ali, sepatutn#ane nganggen busana a!at *ali sane ke!as, rapi, lan suci #ening ngeran ing ka (ura" %etu onne, n#aga etika mabusana tur n#aga mang!a busana a!at *ali tetep tileh asri" Inggih asapunika !harma wacana sane kaaturin titiang" Dumogi wenten pikenohn#ane ring arsan sameton sami" %itiang nunas pangampura ring *apak 5uru lan timpal)timpal titiang sareng sami, #ening wenten ring atur titiang sane nenten manut ring arsa sareng sami" (anguntat atur titiang, titiang sineb antuk parama shant#" $m Shanti, Shanti, Shanti, $m

Dharma Wacana - Ngelaksanayang Tri Kaya Parisudha Ini Dharma Wacana Bahasa Bali yang saya buat :)

Bahasa Bali
Om Swastyastu,

Bapak/Ibu Guru sane wangiang titiang, Ida dane sareng sami sane dahat suksmayan titiang. Kaping ajeng ngiring iraga sareng sami ngaturang pangayubagia ring Ida Parama Kawi, Ida Sang Hyang idhi asa, saantukan ring keledangan lan wara nugraha Ida, Ida dane prasida rauh ring galah sane be!ik

puniki. "i kalane puniki, titiang pa!ang ngaturang dharma wa!ana indik #$gelaksanayang %ri Kaya Parisudha& Ida dane sane wangiang titiang, %ri Kaya Parisudha inggih punika ajahan kebenaran 'gama Hindu. %ri Kaya Parisudha ngawit saking semb(yan dharma sane mamunyi ) # par(pakaran punya ya, papaya, para piadanam # tegesipun %ri Kaya Parisudha kawangun antuk tiga kruna, kapertama %ri tegesnyane tiga, Kaya tegesipun gerak utawi perbuatan lan Parisudha sane mateges su!i. %ri Kaya Parisudha tegesipun tiga gerak utawi perbuatan sane musti kasu!iang.

"ing kalpa puniki meweh pisan iraga nemu manusa sane berbudi pekerti luhur, mawinan irika iraga sareng sami musti menanamkan ajaran * ajaran kebaikan ring semet(n irage sareng sami. +ning iraga yening %ri Kaya Parisudha inggih punika tiga perbuatan sane be!ik, ring ajaran puniki wantah mrasidayang anggen ped(man iraga sareng sami rikala melajahin napi arti kebaikan mangda men!apai tetuj(n 'gama Hindu inggih punika # ,(ksa #. %ri Kaya Parisudha, wenten tiga bagian inggih punika, Kayika Parisudha, tegesipun perbuatan utawi laksana sane be!ik. -(nt( nyane inggih punika nenten menyiksa utawi membunuh makhluk lain. a!ika Parisudha, tegesipun perkataan sane be!ik. +mpami, nenten ingkar ring satya utawi u!apan, nenten nguluk uluk . ,ana!ika Parisudha, tegesipun pikiran sane be!ik. -(nt( nenten ingkar ring Karma Phala. .ening iraga sareng sami makarya perbuatan sane jahat wantah hasil sane katerima sami buruk, sebaliknya yening iraga makarya perbuatan sane ba!ik wantah hasilnyane sami be!ik sakadisemb(yan sane mamunyi) Ala ulah ala tinemu ) perbuatan buruk hasilnya sami buruk Ayu pikardi ayu pinanggih ) perbuatan sane be!ik hailnya sami be!ik. 'inggih kadi asapunika dharma wa!ana sane prasida aturin titiang ring galahe sane be!ik puniki. %itiang nunas pengampura lan nenten titiang ngaturang suksmaning ring manah. Pinaka pamuput atur, pinih untat sineb titiang antuk Parama Shanti,

O, Shanti Shanti Shanti O,

Вам также может понравиться