-

1959 .

-


:

. . , . . , . . , . . ,
.., .. ( ),
. . , . . ,

. . (. ),
.. (. ),
. . , . . (),
. .

. . , . .

1906-1938

. .

1990

 22 67 53(091)
. .
:
- . . ,
- . .

. ., . .
67 : 19061938/
. . , . . . .: .
1990.272 ., . (- ).
ISBN 5-02-000670-
- . . . .
,
.
, , .
- - .
,
.
This book is biography of the remarkable Soviet physicist-theorist in the social and scientific background. Bronstein in spite of his very short life (he was killed by Stalinism) had played the important role in the Soviet physics.
His most significant work the first deep investigation
of quantum gravity is especially interesting now, when
both cosmology and fundamental microphysics need in
quantum theory of gravitation. Encyclopedically educated
Bronstein had wide interests in astrophysics, cosmology,
semiconductors, nuclear physics. He also had written popular articles and books and three wonderful books about
science for children.
For readers being interesting in history of Soviet science.
1604030000034
054 (02)-90
55-89

ISBN 5-02-000670-

22

. . ,
. . , 1990


, ,
, ,

, . , ,
,
,
.
, 30- ,
.
, , , . ,
. . , , ( -).

2030- .
, . . ,
,
,
. ( , ,
) , .
. . .
,
, ,
,
, ,

[268].
1979 ., ,
5

 [90]. .
, . , . ,
,
. . ,
.
.
,
,
,
1935 .,
, , . (
) . - . . .
, ,
,
.
, ,
, ( , -
). , -
.
. , -,
1935 .
, , ,
, , ,
.
.
. , 6

, .
. . . , ,
, . , (,
, ).
,
, ,
. , ,
, , ,
, ,
, ,

, .
. . . , ,
, , ,
, ,
. , , , ,
, ,
,
. .
, . ,
. , ,
.
,
, , , , ,
.
, ( ,
7

), .
, , ,
. . .
18 ( ),
- .
, ,
,

. . .
-
, ,
.
,
. , .

.
"" 1935 . "" . . ,
, : -, ,
,
, .

.
,
. ,
.
,
, , , . ,
, , .
, ,
.

,
8

 ... ... .
,
. , , .
, , .
,
, . . .
. ,
( XX .), , ,
,
( ) , -
,
! . .
, , : .
, .
,
- .
.
, , ,
,
, , . . .
, , ,

. ,
, ( ).
. . , . . ,
. . .
. (), . . 9

 . . , . . ,
. . .
,

2030- . , , . . , . . , . . ,
. . , . . , . . ,
. . , . . , . . , . , . . , . . , . . , . . .
. . , ,
. . . , . . ,
. . , . . , . . ,
A. . .
. . , .

. . . ,
, .
.
: 2.4, 3.4, 3.9, 5.1, 6.3;
B. . - 2.1, 3.1, 3.2, 3.3, 3.10; . . .

 1
. .

, , ,
,
1. , ,
. ,
(
) . , ,
, .
, , . .
, , , . , (2 1906 .),
.
.
, , ( ) .


.
,
, .
, , 1

- : ,
.

11

 , ,
.

.
.
, ,
,
.
, ,
. ,
. ,

, , , , ,
. .
.
,
.
(, ). ,
, ,
. ,
,
.
, , ,
.
( ) 1914 . ,
, (
).
, 1915 . , ,
,
, ,
.
, , , .
.
,
12

 ... ,
.
: !
, ,
, ,
. ,
,
,
13 . ,
,
, . , ,
, , .
. ,
.
, .
,
. ,
: (
, ),
. , ,
. , ,
,
( ,
).
.
, .
, ,
.
, . ( ),
, . , , .
1917 .
.
, 13

 .

. 1918 .
,
, ,
, .

1920 .

. , , .

.
,
, .
,
, . ,
.

-, , , , . , , , .

, ,
.
.
,
. ,
,
.
, , , , ...
, -
,
. , ,
.
. , ...
.
, 20- , 14

 , . .
? , : .
.
- , . , , , ,
,
. .
,

. . .
. ,
,
: , , .

, . , ,
. ,
. , , .
,
, , .
, ,
, . ,
,
. ,
, 4 19 54 57 .
,
,
.

, , ,
. , , , (
15

 ), , , -. ,
, ,
, , ,
, . , , , , ,
. .
?
.

.
.
, 1921 . ( . ), , ,
, .
,
. ,
.
, 16-

. 1923 .
,

. ,
,
,
.
.
: -
. .
17 , , ,
. . , , , . , 16

. - , ,
. , ,
.
- .
,
.
1924 . , , ,
, ,
.
, , ,
, , (
1984 .).
, . .
, 1925 . .
. 1926 .
, .
1930 .
(
, ),
.
. . .
,
. .
, , .
, 1941 . ,
. (
).

.
,
. ,
, ;
, , 20
. , ,

17

 -
, .
. 30 . (
, ) .
. ,
, , 1922 .
.
,
( ),
.
.
. ,
, -
. , , .

, 1925 .
,
.
2. ,
, .
, , ,
2

. . 1895 . - . . , . 1918 . .
. 1925 .
. . , . 1929 . ,
- . 1937 . ,
. .
(1927 .)
(30- ).
- . . . 1940 .
. ( . .
.)

18

 , . , ,
,
(
).
, , . . . : , .
,
,
, .
: ...
,
.
.

[240].
.
. .
10 1935 . :
,
. . [103].
,

, : , ,

.
( , ,
) .

, .
,
(, ), .
-,
:
19

 1925 . - .
[1]. ,

,
.
,
, .
,
, . (
1925 .). 18- .
, .
, , . . , .

.


.
,
. . [269] .
(1928) 3
(1932). , ;
, . 3

20

,
1926 .
- .

 , . , ,
. . . , ,
, ,
, . , ,
.
. 1925 .
Zeitschrift fr Physik,
1926 . .
.
.

.
. .
. . . .
; 4.
1927 . . . 5
10-
4

. . (18781932), - . , ;
.
[206].
, , ,
.

.
,
. 1923 .
- . ,
. .
. . (18841971)
- ( -
), ,
1929 . .

21

[166] [24]:
. ( ,
). ,
.
,
, 1926 ., , . , . .
.

 2

(1926-1930 .)
2.1.
1926 . ,
( 1934 .)
.
.
,
. , ,
,

, ,
. , ,
: ,

. 19-
.
.
,
: - . , . . , 1926 .
.
.
, . - ,
-. ,
.
(
23

. . ) . .
( . . , . . ,
. . , . . ).
. 1907
1912 . ,
20-
. . . (1852
1934). ,
( , ,
, ).
. , .
, ,
, : , .
,
.
, 1926 . . 1 ,
.
,
. ,
: - ? .
,

, : ,
!?
, !? 1

24

.
,
.

!
. ,
. . , . . , . . , . . , . . , . . , . .
[100].
,
; , . , ,
,
-.
;
,
( 1934 . )
.
.
, .
.
1927 .
.
, ... .
2.2. -

-, . . , . . . . 2, , ,
,
; .

- -.
,
2

1928 . : . .
- . . , . . , . , . .

25

 , .
-
. ,
'. .
,
-.
(1908-1986). 1931 . ( 1926 .).

,
. ,
, , , , .
. . .
9.3.1984 .:
,
.
, -, 1927 . ,
, , , - ,
, ,
, ,
, , , : "
". 3. , .
, ,
" " ,
, .
,
,
.
" !".
3

. // . . ,
., 1912.

26

 -. - "Physikalische Dummheiten",
, .
,
, . ( )
,
.
,
,
. "",
, ,

, , , " "
.
, ,
. , "".
.
. . , - . , , . ,
. . ( ) :
, ,
,
,
,

, , ,
, -- , ,
,
, , ,
, ,
-,
. ,
.
,
,

27

 ,
, .
,
,
,
.
,
,
,
.

. . .
()
. ( ) . ,
19271928 . Physikalische Dummheiten ( ),
- ,
. , , .

, : , , ,
, , .

.
. ,
( 20- , . 1929 .). ,
, [156]
-
. , ()
.
, .
- . , , , .
28

 ,

. .
,

.
( . 5) , , ,
.
2.3.

, . .
, . , .
, , , ,
-, . .

, . . ,
.
, .
, , ,
. ,
,
,
.
, , ;
, ,
.
. 29

 , , . ,
, .
, -
- . , ,
, .
,
. , ,

, .
, .
, ,
20-
[234].
, , , , ,
.
. . ,
, , . - . . . . . ,
. . .
, .
,
-. . . ,

, ,
, 20- . . . , . . , . . , . .
!
30

 . . . .
, ,
. . .
, , , . . . , , , ,
, (
) ,
,
.
, . . . . . . . ,
1932 . [234,
. 440].

, . :
,
. ,
; , (,
1924), . .



[ , . 439]. , ,
.
,
. .
. , , , ,
.
31


.
,
.
, , ,
,
.
,
.

,
. .
. . . ,
.
. . , , - .
, , . ,
19271928 . -
- , Astrocabical Journal.
Physicalische Dummheiten; ,
, .
. . , :

,
, ,

, !

32

 ,
:
, ,
4 .
,
.
, ,
.
,
.

, .
:
( ), , , , . .
.
. 1923 .
. .
. .

. , ,
, , . , , , , ,
,
(
. . , . . ). 4

. . (1867-1936) - - ,
,
. . . , . .

[ , . 431, 434]. ,
,

.

33

 . . ,
.
,
,
, ,
,
.
,
, ,
[282].
,
, ,
- , . , -,
, , XX . .
, . ,
,
,
51 (
), , , 21 .


. , ,
.
, ... ,
, .

, , , .
.
, (
).
, , , . . .
. 34

 :

, , , , ,
, . : ,
, ,
.
,
1930 . ,

,
.
, ,
. . .
? 1929 . , ,
( )
. . . . ( ),
:
( ),
, , , ,
, 40- .
. . , ,
.
, .
, . , ,
.
2.4.
-, -
1929 .
;
35

 (, !).
5. .
.

,
, ,
, . . ,
,
.
,
. .
: . ,
. , . , . .
,
, ( , ,
). ( )
T
,
, . T
. , , () , ,
.
,

T ( ) = T [ 3 / 4 ( + q ( ))]1 / 4
5

36

. .
.

 q()
(
). , q(0) o .
q(0)
,
(
).
1929 . q(0) =3-1/2,
,

T o = ( 3 / 4 ) 1 / 4 T
[297, . 85, 96], ,
6.
,
. ( )
Monthly Notices.
, ,
, . -,

, q()
(

). ( ),
7.
6

. (. 1902)
.

.
( 1930 .)
, . . , - .

, q(0)
,
-
( Monthly Notices)
.

37

 ,
, . ( , , , 30- 40-
, .)
.
, , , .
. , ,

.
, ,
- , , , .
,
?! ,
- ,
, .
,
, .
. , 1934 .
, ( -

(. . 5.2, . ).
1929 , .
[8] , , . .
38

 ,
, .
, ,
.
.
, , , , . . ,
,
, .
,
.
. :

.
-
.
,
, ,
, .
.

. , ,
,
,
( ). , , .

, ?
. , .
39

 ,
1929 ., ,
(),
. . . (18631939),
. . . , ,
. [8]
[209, . 74].
? , . . . (
. . ) ( ).
,

(, ,
).
2.5.

, , ,
. . . ,
( 1923 . ).
XIX ., . .
, . ,
(16-
, 9, . 1), .
,
,
( , ),
.
8,
, , ,
( ).
8

, ,
, :
,
,
, .

40

 , ,
. . 9.

1924 . ,
i.
, ,
, , . ,
, .
. ,
, . ,
.
, , .
( , ,
,
, ,
- ,
, , ).
, . . .

, ,
-
. ,
,
,
,
.

( ),
:
i , i i ,
i ip.
9

(. 1905 .) ,
,
. .

41

 , ,
.

, , :
,
.

1929 . . .
. . (
. . ),
, ,
.
, ,
:
:
,
,
,
,
,

:

,


.

(
),
, , . , ,
,
.
.
.
(
),
. , , , 1927 .
42

 , ,
, , . ??
Euthanasia, :
,
,

.
,

,
,
:

, .

.

...

.

(1929).
, , ,
,
.
, :

,
. , , ,
, (. . . . . , . . , ).

,
,
. ,
, 43

 ,
, ,
. , , ; ,
,
, ; ,
, ,
,
. , : , [55].
22-
, :
. .
! !
!
.
, , . . .
.

4.IV. 1929 .
, . . , : . 301 .
50 . : 19291930 .
. , ,
. , , , .
,
(
).
, , 44

 ,
, .

,
. ,
,
, , . .

, .

,
.

. ,
,
.
- ( , ,
) . .
.
, ,
, ,
,
, -
,
.
20-
.

,
.
,
, -
, , ,
,

, .
.
(
), ,
.
,
.
.
, ,
.
, , .
-
45

 .
(
)

. , ,
.
. ,
( 1926 .)
1929 .
.
,
. ,
, , .
, . , 19291930 . [54, 5760],
, , - , . ,
1930 . -
. . 23- :
. . -, ,
. , [284, . 210].

 3

-
,
. . ,
- ,
.
3.1.

XX . ,
, . , ,
. XIX ., , ,
, . .
- , (18801933), .
,
. . , , . 1907 . . ,
,

[285].
, , .
,
. .
47


(. . , . . , . . , .
. ) (. .
, . . , . . )
,
.
,

, .
, , - (, ,
),
.
1912 . (
).
. . . . ,
.
10-
, , . . ,
. . ,
.
, .
,
(
): . . , . . , . . , . . , . . .
: . . . .
19161917 .
.
, , : , ,
,
.

48

 . 1918 . . . . .
. . . ,
. . . . ;
()
().
(-) ,
( . . ) -
(), . . .

: , ,
. -
,
. , , ,
.
:
. . , . .
, -
. . , . X. , . . ,
. . .
. . .
. . .
. . . ,
. . , . . , . . .
,
()
. 20-
. . ,
. . . , .

49

3.2.
1930 .
. ,
[265],
. 1927 . . 1928 . , . . . 1929 . ()

. . ; . . (
25.10.1931). . , ,
.
(. . . . )
1931 . () ().
1930 . . , , . ,
-
, .
1. (. . ,
28 .): , , ,
.
2. (. . .
17 .): , , , .
3. (. . ,
43 .): ,
, , , , .
4. (. . , 4 .).
5.
50

 (. . , 10 .): ,
.
6. (. . ,
13 .).
,
: 1- .
. . , . . . ,
. . , . . , . . ,
. . , . . ,
. . , . . . [ ]. 2- . . . ,
. . , . .
,
(. . , 4 .).
. 1930 .
:
( . . , . . ,
. . ), , (
).
220 , 80 .
1930 . 13 . (
)
, . . , . . , . . , . . , . . ,
. . .
. . . . .
. . , , , ,
.
, - , , ,
30-
,
!
, , , ,
, .
51

 , .

,
.
, . . ; 16 1936 . ( 30-
). - ,
.

. ( ). :
,
1, 14 16 ,
, , , .
, ,
. -
. ,
. . . . 1936 .
. . ,
. 1936 .
, : ) , ) , ) ,

,
[104].
1

30- ;
6, 12, 18, 24 30- . , . .

52

,
: ,
, .
. ,
. ,
. . , . . .
1931 .
:

, . . .
.
1935 . . . ,
, 1936 . . . . . .
, ,
,
,
. , ,
,
. . 30-

.
, , .
, . . , 20- . ,
.
. 20-
, 30- .
,
, , , , . ,
, , , . , , ,
.
53

 , .
,
. .
, , .
.
, , ,
,
, , ,
.
: , , . ,
...
.
, .
, . ,
, ,
, [284, . 436].
( , ),
, (, ,
), .
, ( ), ,
, , . ,
...
.
1930 . ( , . . [98],
). .

. 30- ,
54

 , .
. . ,

.
, , , , ,
A. . .
, 30- .
, ,
, - . 30- , , - . (
, , B. .
) [134].
, , .
.
. , 1 1930 .,
,
.
, ,
( . 2),
. . .
. 1930 .
[9].
3.3.

,
.
.
,
.
55

 1928 . [256]
.
, .
, , .
. ,
1958 . : ,
193031 . , , ,
, : ,
[217] (
,
1932 .).

: ,
, ,
, , ,
,
,
"" ,
.
mv r=n ,

[mv (/)]r=n ( -
H),
W=n L W=2n L (L=/2 ).
W=(2n+1) L,
Wo= L. , ,

= c/L= 104 (/H) . ,
(

50- ).
56

 1930 .
,

Wo.
, ,

.
,
, [213], . 1930 . .
, -, . .
( ). .
, ,
, , .
,
.
.
. =0
.

,
[253].
3.4.
,
, . , 1924 1930 .
. 800 ,
.
. , . , . , . , . .
. ,
. ,
57

,
. :
.
: , , . ,
, 2.
, , ,
. ,
. (
), . .
. . ( ),
. . .
, . [64], 1930 .
3.
, ,
, ,
, , , ,
.
2

. , 1985 . ,
55-
. , , ,
, , . ,
, , : ,
.
- , , .
. . , . . , . . , . . (.
). 1931 . ( ).

58

, - . (
20- .) ,
- ( ),
,
(
).
~10 -13 .

, . , ,
" "
. ,

.
,
, (), ()
(), " ", . . , " ", " " (, , " ",
).
,
,
1930 . .
. . . . [94] ( 21 ),
, .
(df/dx f /x), , .
( 59

) 4.
(. D. Ursell) , , . . . ,
. . ,
.

. , . .
9 , . . ,
[284, . 212]:
,
, ; ,
.
, ,
, , Born'a Jordan'a, Wintner'a (Unendlichen Matrixen)
, ,
,
1- ,
,
. .
; ,
.
. .
( ).
.
. 5.
4

60

, ...
, . ,
,

( . Kurt Lasswitz'a Geschichte der Atomistik),

, .
. , ,
1932 . ; -



, .
. , ,
. :
,
!.
,
Am Morgen nach der Schlacht ( ),
26 1930 . ,
- ( Physikalishe Dummheiten
Astrocabical Journal).
:
Die Esel fassen kaum es
Die Quantelung des Raumes 6.

( ,
, :
.)
, , ,
:

, .
:
,

. -

.
, . . .
,
.
. . ,
.
: das Krmmungsmass () die Quantelung.

61

, ,
, 1933 .
( . . 5).
[157],
1930 .,
. , ,
. ,
,
, ,
, - , (
).
1933 ., ,
,
,
.
- , -
,

G. 30- ( ), .
, . , , . - ,
G. , , .
, 1935 . , , G , - .

cG-.
5.
1931 . : ,
- , .
62

 , ,

( . 4). , ,
, .
, ,
( ), . ,
1933 .,
, , ,
- ( ) /mc /mc2 [249, . 190].
,
.
, , - .
, 20- 7
[127]. , , 1929 .
: ,

, ,
, -
[54].
.
,
,
[64]. , , ,
, (
7

, . , ,
[168, . 27].

63

 ),
[200]. . 60- , , . . .

( , ,
.).

10-13 , 1930 .,
, .
- . , ,
.
( 70-
), - .
, , . l=( G/3)1/210-33 .

1935 .
5,
1930- , .
,
1930 .
( , ) .
,
,
, ,
, , .
, -,
,
- . , , ,
64

 ()

: , (
).
1928 . (
)

, .
, 1928 .

. . , . . , . .
. . .
1929 .

. . . , . . ,
. . , (?), . . , . .

. . .
. .

1931 .

.



,
- ,

.
,

, .
,
:

(
. . ,
,
, ).

- , . ,
2030- .
3.5.
, . .
, ,
,
. ,
,

.
. 20-
. ,
,
.
,
, , . 65

 (, , ,
) , , ; 20-
[130].
, ,
, .
: , . , ,
, , ,
[254, . 656]. ,
, , , ,
. ,
. , , .
. .
(18801955). . . (18721951)
, . ,
( ). , ,
- .

- ,
.
, , ,
, .
,
, 20- ,
, , , .
,
, 66

 , [263, 177].
.
,
.

.

.


, .
. ,
, , ,
(. . , . . , . . , . . ), , ,
,
, ,
.
1935 .
. . . ;

, ;
[215].

, . ,
,
2030- .
67

 : ,
, ,

. . ,
,
.

( ,
-) ,

. . , ,
, ,
[178], , .
,
.

, , 1930-
, ,

. , .
.
. . ;
1931 . -
, 1932 . .
, , ,
,

,
, ,
,
68

 ,
. -, .
,
,
,
. , ,
. ,
(,
)
( , ), .
,
. . , :
.
, ,
,
, .
3.6. 30-

1931 . (
) :

. , ,
, .
.

. ,
, ;

, , , , . ,
69

 ,
, ,
,
, ,

.
.
,
,
.
,
,
, .
. ,
, ,
, , ,
, - ;
,, ";

.
.
, ,
( 1932 .)
.
25-
, :

;
,
,
,
. ,
, , ;
-, (
). ,
, ,
,
, 70

 -

. , ,
,
.
, 30-
. ,

,
8.
, ,
. -, ,

.
, ,

. ,
, . :
. -

.
XX . , , . ,

( ,
).

, ,
- ,
, 8

, .

71

 ,
,
9.
,
.

. ,
. . ,
. (1936).
( ),
, ,
( ) - .
.
, , , , . 1931 .,

, ,
. ,
. . , ,

55 . 1931 .,
, , , , , , , , ,
.
.
9

72

.

,
, , , [170].
,
.

3.7. 30-

. ,
,
. . . ,
.
.
1929 .
, ,
, . 30- ,

[128], .
, ,
.
,
.
-
. . ,
, ,
.

( ,
1930 ., 25
1930 .).

,
,
, -
,
. ,
73

 , . , -
,
.

. ,
, (
, , ) .
( , , ) .
, . . ,
.

, , , , .
, ,


. , : ()
,
.
. .
. 1929 ., ,
, (
),
. , 1922 .,
10.
10

74

;
,
. , - . 1927 .


.
, .
,
: , [] ,
,
,
(
, , 1924 .,
).
,
. , , : , ,
R/2 ,
,
.
, , .
, ,
,
.


.
:
.
,
.
,
,
, , .

75

 (60 ),
? , 1930 .
:
, , , ,
.

, . ,
( . . 11 ).
, , ,
-. ( ),
. , () ,
. ,
, (,
, )
. ,
, , , ,
11

76

,
- .
, , . ,
, .
( 1915 .), , , , . ,
( 1919 .) , , . 1921 .
, . . .
.
; (1924) [131].

 . . ,
. . .

. (
, -
1927 ., 1935 .)
: . .
.
. , ( . . ,
. . )
, ( ,
) , , ,

( . . ,
. . , . . ).
,
, . ,
.
,

, . , 1921 .
[283] , ,
;
,

.
, ,
, , ,
, ,
. (
, , 77

 , - .) .
, ,


. ,
, . . , (
. . )

.
3.8.

,
. , .
(18931936) : -
, ,
,
.
-
[162],
1931 . ,
,
[232].
- , ,
( . . , . . ). . . ,
.

- (
. . . . ,
). ,
,
.
78

 ,
(

). . .
[257].
,
. , ,
,
, . , (, , ), ,
.
1931 . ,
. . [161]. ,
,
.
.
,

;

, ,
,
;
, ,
, ,
,
.
1905 .,
1931 . , ,
.
(
):
, , 14, . . ,
. , . . .
65- , .
.
79

, , , , ,

, , 2, -. , . .
,

,
.
,
... , .
,
,
.
,
,
... . ,
, ,
. . , . .
.

( 29.01.
1932) (
.
[102]). 1931/32
( ,
) .
, . ( , ).
, ,
( )
[154].
,
, 20- .
, ,
, 1905 .
80

 ,
. 1931 .
.
,
. ,
. . ,
- ,
,
.


.
. , , .
,
( ) ,
-.
, -,
.
1920 . , .
,

( ),
. ,
,
. -, ,
,
. ,
. , .

, ,
-
, ,
. , ,

, , ,
, 81

 , .
, ,
.

(

[304]). - .
,
(

).
-.

. ,
, . . , , : " " ,
"", 15
[122].
, 1928 .
,
, : , - [123, . 13].
,

-
. .
[160] ,
,
, .
.

, , ,
- . ,
82

 1929 .
(. ).
. ()
,
.
, ,
1924 1930 .
[309, 310], ,
. ,
:
.
, ,
, , ,
. -
20- ,
. ,
. , ,
,
, , , .
, , , , .
1935 . 5.
3.9.

.
, .
. . , , ,
. . .
83


.
. . .
[139] [284]. . .
, ,
. . .
.
1930 . :
. ... .
,
,
(19301931)
[284] (
;
, , ,
, , ).
- .
30- ,
, ,
: .
.
1933 . , 15-
,

(
) [194].
, .
, . 40, 50
, ,
. ,
, ,
. ,
,
, . , ,
, , , ,
84

 ;
,
.
,
, . . . (
. . 5.1.1984 .)
,
( 1931 . )
.
. . ,
19311937 ., :
. . ,
. : .

. , . .
, ,
.
" ". , .
. .
, , :
[
].
. . . , . . :
, ,
,
. , , ?
, ,
, : .
, . . ,
, ""
"", , , . .
.
, , ,
.
85

 , ,
?
,
, , , :
, ,
, , . , . .
: . ?
. . : , , , ,

( , . [- ,
]).

.
. .
. .
, , . .
, , , () . : " ;
, ".
, . . ,
31- 32- ,
.
1932 . ,

, .
.

, . . . ,
, . (
).
, .

. ""
86

 ,
.
,
(
, . . 6.2),
.
,
(, ,
).
,
, . .
( 1929 .
. . . .
).
, - (1928)
.
. . 12 ,
- (
).
- ( ), , ( )

. ,
.
: Jonny .
,
Jonny . ,
.
. ,
.
? . , , Jonny
( Jonny),
.
. Bohr'y . .
( ).
12

. . . . 10.4.1984 .

87

 :
"Jonny "
: ( Bohr'y, Rutherford'a), : ,
. , Jonny
,
13.
!? , ,
,
. . . ,
, a Jonny :
. ,
, - . Joe

. ,
,
, (. . : 1932 . ) .
putsch .
Jonny ( ), ,
[] ,
13

88

. -
. ,
25.11.1931, :
,
.
. ( , ) .
,
. ,
, ; ,

. , !
. . 3.12.31: ,
, . , .
. . . , ()
. ( . .
. . .)

 .14,
. ,
Dymus'a. .
. Dymus Jonny, Jonny
Dymus'a (
. . ,
!)
" " . ", ". ? ,
,
. : "
. ".
- ,
.
,
, , [], ... 15 . : " , "! ,
. " ".
" "
( , )
.
. , -,
.
, . .
, ,
. , , , , .
,

,
. ,
,
14
15

.
.
4.

89

, ,
( ,
,
).
,
, ,
, .
, ,

. . ,
.
, ,
. , 24- . . ,

.
( , , -) . :
.
. : .

, :
, , /
16.

. .
- .
, , ,
.
, , .
16

:
?! / ! /
! /
! / ! / !
! ! / (
!) / ! /
? /
? ( 25.11.1928 ., 1930
. , 14- .
[106]).

90

 , . , , , , , ,
.

. . ,

.
. , , ( /2) .
,
. .
, , ,
17 . . .
.
, -,
. . ,
, . ,
. ,

, , .

- , .
, , . , 17

1930 . [9]. ,
, . , , , [256] -
, , .
, , :
.
: (
), . , .
.

91

 . , , .
1924 .: ,
: ""
, "";
.
,
[311, . 178].

. .
.

,

.
. ,
. ,
.
, , . .

.
, 32-
,
. 1932/33 . .
6.1.1933 . [ , . 262]:
-, , ,
, , ... ,
.
( ),

- ...
, ,
, (
,
),
92

 -. ,
( )
( ). ,
() ,
... -
- , ,
,
.
( )
,
.
.
. . ,
. . 1936 ., :
[. . ]
.
,
, .
,

. ,
,
.
,
, , .
[238, . 23].
3.10.

,
. . , ,
. , . , . , , ,
93

 . XX . ,
, ,
, . . [288].
. , , (
. . ). -, : ,
.
, . . ,
.
23 1935 .
: ( , .). , , : , 1934/35 .
- ;
.
- ,
- .
, 1935 [103].
, . . , ,
. ,
,

.

( ),

.
, , , . .

[193]. 1934 . ,
94

 ( . . ), ( , ).
,
.

30- ,
[12, 17].
[13], .

.
, , .
.
,
.
, .
, . . . .
1940 . [299],
.

.
, ,
1932 .
. ,
,
. , .
1932 . ,
,
-

(
).
. .
1932 .
, .
-
[132] ( ). 95

 . . , . . ,
. . .

,
. ,

.
. . [286].
, .

.
1932 .,
. . [287].
2430 1933 .
,
.
: , ( ), , -
- . . .
.

, ( !)
, ,
( ). - .
, ( , ,
). : ,
;
, . .
; , , ,
96

 (
).
,
,
,
, ( ).
[19, 77].
, , 18. [77]
(
. . ). , . ,

, "" , 19.
, ,
. 27
, .
-, .
.
.
,
1932 .,
,

18

, , 1933 . (
).

. , ,
.
(

).
19
,

. . . [199].

97

 [132]. 1933 .

, .
, ,
27.9.1933 . [16]

- (
-). ( ) [22]. [21] . , , .
-

, .
,
, 2022 1934 .
. ( 20
,
, ).
,
[26], .


. .

.
1937 ., 1935 .
21
1935 . .
, ( )
.
1937 . , ,
11 1937 .: . , ,
98

 , -
. -, ,
(
, ,
<...> ); -,
, ,
[99] 20.
,
, .
, . , ,
. . . (
).
, ,
. ,
. ,

.
. . 1937 .
,

( [32]);
-. -,
. . ,
. . . . , 1938 . :
. . , .

. .
,
.
20

:
( )
,
. ,
1935 ., ( - ).

 4


-

30- ,
, , , 1935 .
?. . ,

. ,

,
, , ,
.
,
- ,
.
, ,
, , . ,
, . , ,
30- . . .
, 30- , , , .
,
. ,
100

, , ;
.
XX . .
2030-
. , .
, , ,
. ,
, ,
XX .
,
, .

.
, ,
, . , , , , .
, .
, 1922 1936 .
, , .
4.1.


1923 .
[113] ( 1922 .). , ,
(
1905 . ).
1

. (
).

101

 ,
. . , , .
,
. ,
, [202, . 133],

.
,

, ,
,
[241, . 290].
,
, .
-, , , , (
)
, ,
1922 .
1923 .

. , ,
,
. 1924 .
, [120]. , , : 1925 . (
) .
. ,
,
, , 1927 .
, , 102

 ,
.

. ,

(, , ). .

1927 . , ,
- , .
, -.
, - -,
-.
,
.
,
1929 . ,
[247, . 4]2 (
1931 . [116]).

. 1930 .
, ,
"" N Li6 3,
-,
[252, . 390]. ,
1/2, -
, ,
2
3

. [247] .
.

. , k
l , - - k + l k . k+l
2k + l, , ( , ).

103

 .
. ,
, ,
. 1931 .
( )
,
, -
[ , . 393].
1931 .

. (
),

, . , : ,
, , , ,
,
[68] (
, ).
1933 .
-, , .

, 1933 ., -
, , 1936 . , , .
,
,
. , ,
,
,
. . .
104

 , , :
- [119].
,
. 1957 .,
: , []
1936 .,
[ , . 394].

.
4.2.

) .
,
,
,
. ,
( )
1924 .
[202, .138].
,
, . , 1927 .,
, :
, ,
[213, . 21] (
, ,
). ( ) , . ,

. 105

o , , .
1929 ., , . ( ). , ,
, , .
. (1932) ,
: -.
1927 . ,
, :
xp~, , .


2030- .
,
.
(1928) , , ,
- .
, c-
, . c-

. , c-
= e 2 /c
[81, . 205].
, c-
cG- (
) [21, 250],
,
G .
20- , ,
106

 , ,
c-
[252, . 72].
.
-, [128]. ,
, , .

.

,
,
.
, , , , : 2030- ,
( ,
. . [158, 163]).

- ( 1932 .).
,
, ,
.
2030- ,

.
. , ,
, .
.
) .
.
, .
107

 ,
30- . ,
( , )
,
.
.

,
, , . ,
(, ), , , .

. 1933 .,
,
[77]: "" ,
, , , , . .
().


, .
1930 .: , ,

, , .
( ?) ,
[63, . 58]. 1930 . , .
1932 .
( ) . , , ,
108

 : ,
- . .
.
,
,
,
.
1932
, .
( ,
) ,
; ,
- .
,
c-

,

.
,
1932 .,

[287].
( 1933 .)
: ,
, [188].
1933 .

,
. , , ,

. 1933 .
-
-,
,
.

.
,
109

 ,
. .
, ,
,
,
[148].
) , , . , ,


.

1932 . 31.12.1932 . :
,
,
. ,
,
.
, , , . ,

. , , ( ) [
]. , ,
RaE , .
, , .
? [247, . 568]. ( , ,
,
,
1930 . [143]: , , 1932 .)
14 1932 .
110

 14 1933 . [285, . 152]. [103],

[16]
[31, . 196].
( ) . :
. ,
. ( ) ,
. ,
, ( ),
- . ,
, , , .
, 4. ,
[201], ,
( ,
).
,
-. ,
. .
, , , ,
.
4

, , ,
1937 . [170]. ,
.
1933 .,
(. . 3.10).

111

 . , 13.1.1933 .

( ),
:
,
,
,
. ( ); ,

, ....
, : , ,
; [,
, - ]
, , .

;
.
,

,

( . . 5).
, -

. ,
, (
[147, 148]). , , ;
, ,
.
.
( : E = 2). ,
, 112

 - ,
( ). - .
,
,
,
.
,
.
,
[118, . 172]. , ,
.
:

. , ,
, [148, . 391].
, ,
. , , -, , (,
,
). , (, , )

,
() ;
, ,
, .
, ,
[31, . 196].
1935 ., ,
,

. ,
113


,
-. [118, 147, 148].
1937 ., , ,
,
[251] 5.
,
, ( ).

,
. ( 1929 . [247])
. , , .
1932 .
- [214].
,
. ,

( ),
c- ,
,
. ,
: -
, [81, . 230].
,
.
,
(
).
, .
5

, - , ... . ,
1938 .

114

 ? , (E = M/ 2 ),
,
,
. , -

.
: , ( ). ( )

. , (), ,
, .
,

, . , , E = M2. ,
-

, . . [91],
30-

-.
. ,
, ,

.
( 1957 .),
30- ,
( -),
115

 [252, . 393]. -, , ,
,
( ,
, ,
). -, ,
.
c-
,
[22]. , ,

(),
[252, . 383].

30- ,
, -, .
,
, . .
, .
, , [126].
. 1936 .
,
, . . .
, ,
. 6 6

, - . , 1936 . - ( . 1918 .) . ,
[171].

116

 , ,
[264, . 342].
,
( ),
( )
.
, .
,
. , .

,
.
,
. , ,
...


, ,
. ,
.
, .
. .

.
, .
4.3.
. , . ,
117

 .
-, ,
-, , .
.
, . - (
), -
( ), , .
, . :
.
( ) 1931 . c-, ,
c-. 1932 .

, c-
.
.
, ,
( ), ,
.
, ,
( ) . [81, 82], [79] . [82] [79]
118

 , . . ,
,
. , 30-


, .
, . . , 7. , = (
, ,
, ;
,
1958 .). ,
.
( )
,
,
[227229] (

[231], . [172]).
, 8 , , . , ,

. . . . ,
, 2 6
7

[215],
, [196] ( 30-
).
: ,
, ,
. , ,
, , .

119

1934 . , .
(, , .) [110,
. 106],

.

, , , , ,
( E 2 E 1 =h). [110] , -, ,

.

. . ,
(, ),
: ,
.
, . ... ,
,
. , ,
[195,
. 60] 9.
9

, [111], ,
1934 ., , . , , .
. .
, , ,
[107, . 309]. ,

120

 ,
, ? . ,
, , [79]

: ,
, .
, .
, . , ,
, ,
,
. [82], ,
, - ,
. ,
, ,

, . , ,
, , ,
-
.
, , , , , ...
- [225],
,
.
26- 62-.
..., : ... ... ,
, .
[108, . 56]. ,

.

121


40- 50- .
30- . ,
.
, .
,
.
,
.
,
. , , , .
, , ,
. ,
, . , , .
,
22 = 4,
- ; , ,
...
, -
. .
,
. : , , ,
[169].
. .
, ,
.
,
122

 . , , , ,
, [129].
, . , , , . . -
, , .
-
.
, , . , ,
,
,
. , , ;
. ,
, , ...
, .
, , .
,
( ). , (,

[288]). .
,
,
(),
M.

, 123

 . ,
, ,
.
,
, , ,
. , ; ,
1936 . ,
, , ,
-.
,
, ,
,
. , ,

, .
.
, , , , c ( . . 5).
, ,
c-.
4.4.
, ?. 1935 . (
) , ,

( , . . ). , , . . ,
; ,
30- .
124

 50-
, [268]. ,
, 1937 ., . ,
.
(19081938),
. . . . , 1932 . -
[136, 137]. . .
[135].
, , ,
, ,
.
- . -
( 1928 .
, ), 1930 . ,
. ,
, .
. . , (, 1932 .), 10.
, -, .
, ,

10

. . ,
. . . . .
. , . . - (1882-1939),

. , . . (1902-1937),

125

 ,
. ,
( ), ,
, .
( . . ). , ,
, , ,
1931 .
.
, , - (
, ,
).
?
.
,
:


. ,
, ,
.
, -, , . : " ".
, -,
- , .
.
, , . ,
, ,
126


.
,
a priori
.
-
, , ,
" ",
,
,
. , ....

.
. ,
(
). ,
; :


.
, , : ,
, , [] ,
, [-] . -
, .
, .
,
, . 1930 .,
, ,
[63, . 25].

, .

127

 , ,
.
, , - , ,
11.
?
, ? , . , , 1934 [80].
, ,
, , .
, ,
.
.

.
, , ,
- ( ), . ,
.

. ,

11

,
, - : , - , ,- ,

, ( , . .) ,
,

.
. .

128

 ,
.
, , .
( 1979 .)
, . , ,
, ,
.
, , , - 1934 . ,


. . ,

, . (
) . , - , ,
1935 .
( ).
, . ,
.
, "-
, ,
, ". - , : , !.

129

 , ,
1935 .
. , - , , . ,

, , , ,

, - ,
.
4.5.
,
.
, 1935 . . ,
. , ,
.
( , ) .
,
.
, , [82] , ,
,
.

. 1936 . ( )
, .
,
.

.
,

130

 , ,
,
(
), , , - ...
, ,
. , ,
, , [
],
,
-

.
? ,
1936 . . [180].

. . :
[] ,
. , , ,
[300].
(
: ).
, ,
:
.

1936 ., [264].
. . ( , , - +-). (. . , . . )
(. . ).
.
131

 :

, , . , ,
,
,
, . ,
, -
, , ,
. -
.
, ,

[84], . ,

,
.
,
? ,

, -, ,
. ,
, .
( ,
) ,
. .

2030- ,
, , .
,
( ) , , .
, , , 132

. , , , , ,
. 1935 .
.

.
- ,
cG-, ,
. , , , cG- cG, (
)
.
[31], 1935 .,
. . ,
,
.

 5
cG-
,
.
.
1935 . .
5.1.

1935 . . .
,
. ,
.
,
. ,
,
. , , 30- .
,
. , , ,
:
[127]. ,
.
. , , , 134

 ,
.
, , , . .
G, cG-, cG-. , , ,
, .
cG- ,
30- ,
.

1929 .,
,
: ,
, , ,
[159, . 32].
, , .
, ,

. . 1930 . [259].

,
, ,
. . , ,
.
,
,
, (
).
.
. . [193]. . . : 135

 (
), [173, . 322]. ,
10 1935 .,
.
( , ) , ,
, . : ,
?
, , ,

, , . ,

.
- , ,
1934 . . ,
,
,
.
, ,
.
. 30- ,

:
.
,
1934 .
-
( )
1 .
1

: , . -

136

 , . , .
,
. ,
,
.
, ,
,
: , .
,


,
, .
, , ,
, ; .
, (
1935 .) .
. . ,
. . , , ,
. , , , , , : ,
() ,
. ( . .
, ,
, .)
1935 . 10
, , [30] - .
( ) .

137

 22 1935 .

. . . . .
, , ,
. [173, . 317320]
,
- . , .
. .
?
, ,
. , . ,
. . , .
( . . ),
. . ,
1949 .

.
,
, () , , ,
, :
. , , ,
( 1925 .).

.
1936 .
. . .
. .
, . , , - ; ,
, ,
138

, ,
,
( . .
). ,
,
,
, .
, ,
, , ,
[173, . 319], , 1935 .
, -, ,
. -, ,
, , , ,
, .
. .
. ,
,
[289].

[130]. . , -,
2 . 60- , , , , 2

,
, , .
.
, , .

139

 [260261] 3.
, [259].

, , G - ,
.
, ,
,
.. , . , ,
.
, cG -
, , .
cG - cG- G , . .

.
5.2. G-

, .

.
) . ,
,
. 1916 ., ,
: ...,
, , , .
, , -, 3

20- . , [170].

140

 ,
[305, . 522].
1918 .
, , : ,

,
.
,
, ,
. . , [307, . 642]. ,
, , ,
.


( , ).
.
, ,

( ).
( )

.
, , 4.
4

, g , ,
. ,

141

 1916 . - ,
,
( , ).
.
1929 . [159] ,
. , ,
. 1927 . [203]. , .
, ,

, . .
,
.
1930 . 5
[259]. , () ,
.
( 1916 .)
,
- , ,

, . ,
, . , , ,
(, ,
g 1032 )
1979 . [262]. .
, ,
[159].

142

 -
. ,


. , , ,
[173, . 317, 320],
,
.
,
.

, ,
.


. -
.
)
. ,
, - .

, . ,
: [1]
, 1926 . [4]
.
1930 .
.
, ,
, :
.
1930 . , .
143

 , - ,
, , .
,
. ,
, ,
. , , [37],
.
: , , -
. , , ,
, .
[60] (
, )
:
, ""
, "", ,
.
;
.
.
1930 .?
(
, ). .
,
,
, , .
1933 .
,
144

 1. ;
" " [21, . 22]

.
, [50, 81],
.
? . , :
, . ,
.
, ,
.

: , G . , , , -
, G .
, .

, , , 1. ,
G ,
, 2. ,
, ,
, ,
145

 2. ;
,
[21, . 25]

[21, .25].
, , -. , , ,
, :
, ,
, ,
-, .
- /2 (
),
. , ,
.

:
146


, , , . .
( ),
( )
( G) . (
cG- , 1936 . [250], , G .)

G-
c/Gme2 = 61044
e , G .
cG- :
, ,
2
[21, . 28]. ( , 1933 .,
.)
cG- 1933 . (
. .
26
1932 . [291]).
,
, . 2, . ,
,
G- cG-. ,
cG- ( 3); . . [186].
(., ,
[168, . 8]).
cG- . , 1928 . 147

 3. cG-

,

,
,

,
- ,

,
[156].
, , . ,
- .
.
, - ,
, ,
. .
()
:
( ) .

,
.
. ,
.
(. . ) ,
. , LMT- , ,
.
148


: ,
,
"" [] .

, -1, G , , , , 6.
, , ,
: , , ,
; [] = ([] []) 1/2 , [m] =
=([][c]/[G])1/2,

: =0, , G0,
=0 =0. , ,
,
- cG-,
, .
,
, .

( ,
!). (, , ) , . ,
( ).

.
6

, . 1899 .
, G ; , 1935 .,
(. . 5.4).

149

 ,
- ,
, G, . . G. .
, ,
[149]. ,
, , 1928 . ( , G,
) . G, , , G,
[153, . 157].
, ,
-, G- -,
cG-. ,

; , G, ,
, [149].
, , ,
[241, . 189].
.
,
[310, . 4, . 281]
(, ,
; ).

. . .
, , , cG-
1928 .
, ,
. , G- , 1928 . , , , ,
,
, , cG-.
, 150

 ( 1925 .),
.
1927 . ( 20.10.1927 .)
, , . - .
. , . . . ,
,
.
. , -.
.
,
.
.
, , ,
7 . ,
,
( 20 1927 . , ,
-, ).
,
, , 8.
) - .
G-,
, .
. .
cG- . 7

. ( . . ) , .
. Physikalische
Dummheiten, , : = lim Phys. Dumm..

[21], , , , ,
.

0, c

151


(. . 5.4), , .
1933 . [20]
[198,
. 110].

, - 9.

, [20, . 99].
, , . 1935 . [296]. ,
( ,
1934 . [295], ,
[9293]).
, [214] ( ), ;
.
,
. -
. , , ,

( ).
[20] ,

. , ,
. 9

1926 . . , -;
- 1928 . . . [290-291].

152


,
. . ,

, , 1930 . [266]. :
,
.
, , 0,
, ,
,
, , , 1,5 0,
, ( ); ,

. . ,


: ,
10.
, c-, G
, , .
, ,

cG-: ,
10

, : ,
, - ( !). , , (. . 4).

153


,
[20, . 102]. :
,
.
,
, ,
,
[20, . 103].
, cG- [21], .
5.3.

:
1935 .,
14 1935 .
(42 ) , ,
. .
, ,
,
.
, ,

-.
, . . . . , . ( 154

 ).
.
,
, , ,
, . , , .

,

.
(
, ),
.
( Eichungtransformation Eichung) ,
.
.
, , ,
(0) , :
.
, 1932 . [281],
.
- .
, , ,
155

 -
11.
,

, , , , ,
, . ,
, - ,
, .
,
, .
, , , , ,
, .
( )
.
,
, .
1934 . [111], , , , ; , .
, 4,
,
-,
, . 11

, , (18.3.1936 .)
, : ,
,
. . ,

" ".

156

 , cG, ,
.
( ) [ 1932 .] , . (...)
. : . (...)
, ,
,
. , . (...)
[?]
. ,
,
. , ,
, ,
,
: (),
. , , , , , . .

( ), ,

. , , .
, , .
.
, , . , , , -

157

 . - , . , , , , , , . ,
,
.
, , , , , ,
.
, . [?] , .
.

. ,
. , ,
,
,
.
, ,
. ,
,
; ,
1916 . . - cG ; . .
,
[109].
. .
; ,
,
,
. ,
-
, 158

 1936 .
[112], ( 50-
,
). , 1934 .
-
. , , , , 1935 ., .
,
,
. ,
1933 . :
?,

[152,
. 143] 12.

. ,
[273].

[41],
.
cG- , . ;
,
, .
12

1937 .,
. , , 1012 , , ,
+, . . - 1012
e-. ,
-
1012 e-.

[150]. 1962 .
[152], 2 (. .
). , ,
.
.

159

 G- .
, .

,
. : . .
.
, . .
[173, . 319] (
; , ,
). ,
,
.


. XVII . G-,
1915 . cG-, ,
cG-.
.
, ()
() .

,
. ,
,
;
( G- , cG- cG ). ,
,
.
,
,
. ,

. , , , ,
160

. .

. .

. .

. . .

. .

- ,
, 1933 . ( . . )

. .

. .

. .

. .

. .

. .
1935 .,
-

:
.
( ). , 1040

.
-
( 1040), . . ,
.

;
(. . 5.5).
5.4. ...

.

-
- ,
, : (cG)(cG)
(cG)(G).

, : (cG)
(cG) ()(G). , - ,
.
) c-. ,
,
, , .
(1927), - , .
161

.
, -, -.
(
) ,
-. , ,
, ,
;
. , ,
[158, . 41],
[280].

-,
1931 . - ,
, .
.

,
, , , [221, . 69].

(- ,
,
.) 30- -
( -)
,
.


. , 1933 .
( )
162

 .
,

,
. , ,
, ;
,
,
- [121, . 128].
, - . ,
.
- ,
. , ,
.
1931 . ,
- , , , , 1930 .: Die Observable ist eine Grsse, die man nicht messen kann ( , ); : .
, - [24]. ,
.
20 .
, [121],
( ).

- .
163

 , Q :

E . :

,

.
( ), x,

=Q/x3,
=/x3 ( V~x3) ,
p~/x,

x , , , , E0 x0.

.
,
, ,
, ,
, ,
.
,
, -
:

164

 , . . [ ] .
, 1934 . -
. ,
.
b) cG- .
,
! ( [30]).
,
gik
ik , h ik<<1. ,
1916 .,
(
hik):
(1)
2

Tik -, =16G/ .
,
1929 .
, ,
,
,
.
:
, , , - ,
, , , ,
. ...
,
,
[00, 1], . .
165

 [, , ].

, ,
[31, . 214].
,
, 1

(2)
1, 1,00
[00,1].
1,00, V
(
), , V,
,

. ,
(3)
: -
(x)1=/x
( x ) ,
, . . (1)


t ( t<<T), 166

 h01,
vx~x/t,

(2)

,
,
,
(4)
, , (4),
(5)

(6)
t . -,
t>x/c, , , . (5)
(7)
-, V
, : x<V 1/3 . (5),
(8)
t,
,

(9)
,

167

 1 ,
. 1,00
(10)
(11)

, , 1,00 V (),
.
,
(
1934 .) : ,
. ,
, , , .

.
, , (

),
...
:
, ,
(V)

(12)
, (10)

168

,
, , , ...; ,
,
, ,
. ...

. ,
, :
, "" ... ,
-


[30, . 276] .

.

1916 .
, , ,
, ,
,
1927 . .
,
.
) cG-.
,

.
, G

169

 (, ,
. .). , .
, ,
.
- ,
, -
,
[124125].

, ,
1899 , . ,
,
[254, . 232]:
(13)
(
).

- .
-

50- . , . . , . . ( . [168, . 5]).
, ,
,
: , G .
, . ,
.
, ,
(7) (8) ( [30] ).
170

 ,
. , ,
.
(7), (8),
. 1,00
; (12)

(7), (8)
(7)
(8)
, , t<T. t. 1
V, 2 , 1, 2
1=2.


, ,
,


gV 1/3
( ),
,
- .
171

 - , , 1935 .,
, 1955 .
, G .
1913 . ,
R.
Ma=Mv2/R
=GM2/(2R)2 2MvR=n,
n=1, 2,... , R
- ,
, v . , - R
. cG- , , .
) - .
30-
- , . 10-33 10-5 (=1019 )

10-13 1 .
1930 . : , [ ],
,
.
, , ,
.
- , , ,
,
,
172

 , [ ], ( ) [158, . 79].

30- . , , M G,
- . ,
, ,
10-33 10-13 (
[262]). ,

cG- (. . 5.3), ,
, , , , G, .
,
[31]
, :
[
- ] , ,
, , , 13
,
-
.
Wer's nicht glaubt, bezahlt einen Taler.

, .
( , )
,
(
) ,
,
.
: ,
! [175, . 334].

-
, , (
?).
13

173

 .
,
-. ,
, , . 1935 . ,
30-. (, )
( )
.
,

-
, .
.

,

.
1955 .
, [167].
, .
.
30- .

,
, ,
.

. , , [30, 31],
:
[276].
(. [275,
278]), ,


[173,
. 318]. ,
, , .
()
174

 . , . :

LM ,
.
- .
,
,
.
r=2/2
,
E~/(r4+re4)1/2 .

,
,


,
.
,

.

. ):

,
x .
.

. ,
, ,
; ,
( 175


).

. -.
, ,

,
,
.

x0.
, .
( )
[121, . 121]: ...
,

. ,
; ,
, - . , G ,
l=(G/3)1/2.
, , .
( ) .
,
, ,
. , , , ,
, 176

 .
, .
, ,
14. ,
,
.

. . , 30-
, .
5.5.
1937 .
. . . .
- , . . ; , ,
,
. , , . , ,
.
, , ,

14

,
, . . . , . [173, . 319]. , 1935 ., ,
.
1979 . .

177

 , (
, ) . 30-
, , .
) 30- . 1917 . 20-
- .
.
,
, .
20- .
(
. ) , . ,

( ).
, 1929 .
, ,
,
(14)
v/c=/ ( v<<).
,
(
):

(15)
178

 H ;
H(210 9 ) -1 .
. ,
,
, 1922 .,
1927 .15
.
, , , , . .
, . ,
1930 . ( . 3.6).
, . (15) ,
T=R/V=H - 1 =210 9
.
.
( ) .
H ~2010 9 .
, , . , 30- , , , ,
, 15

, , 1917 .
, ,
(!) ,
[306, . 608].

179

.
, , , .

-
. (
).
.
, , , . . 1929 . , , , ,
.
,
1931 ., . , , ,
-,
.
, , , .
- , 16, , (
).
.
16

, , .
1937 . ,

. , G
G(t). , [170, 183]. , .
G(t)
cG- ,

180

 ( )
. .

,


. ,
, .
, , . . .
30- .
,
. .
,
.
1931 . , ,
. 1937 .,
, . ,
,
;
.
, .

:
. . ,

. ,
, ; 181


. . .
.
1937 .: ...
( )... [216] (,

).
[184],
.
, ,
. , , .
,
,
(
. .),
- .
1933 . . ,
, ,
,
. ,
, ;
, ,
,
.
,

[142]. 1936 .

[141, . 193] (,

, [34] 1936 .)
, ,
, . 182

 , . , ,
.
) . . .
1931 . , , . ,
,

- ;
, .
, . ,

,
: , , (
) [21,
. 28], , . ,
,

,
cG-:

,
,

[ , . 30].
,
,

( ),

. . [181].

, . , ( 183

) .
,

, . ,
;
,
. ,
-
.
,
, -

, ,
+t t;
, , [21, . 14].
1933 .
(, 1932), -
, ,
. .
, , , G .
T- ,
, , [181].

, , , , . . 184

 .
, () , , ,
,
,
:
- , ,
;
, , ,

, , . ., . .

[21, . 13]. :
, , (~1040 3),
(~1066 3).

.

,
. ,
,
,
. ,
, .
, ,
( )
,
,
, ,
, , 10-26.

, . .

. ,
(~109 ),
,
.
,
. 185


, .
, .
( ) , , 1933 .
[21] [22]. , [219, . 29]
( ) [185,
192].
,
[21, . 29].
1933
1935 ., . , ,
.
.
, , ,
.
) ,
.
. (
), .

, , ; 1+2
3+4
,
1+2+3 , :
, 186

. , ,
,

.
,
,

:
, ,

. ,

(
20- ,

, 190
).

? [35, . 285].
,
(-

) [242]. ,
1937 . ,
, .
, " ",
,

,
.
,
( " ",
)
" ".
, ,

. , ,
.

, ,

187

 ,
, .
(, t), (, ct) .
(', t')

v . w
,
, A ,
w(tBtA)=w'(tB'tA').

B=(tBtA),

188

w=w'',

. . w - .
w , , . , "",
,
,
,
, ,
,

x, y, z, ,

f , . .
. , , .
, , :

.
.
.
, , ;
, , ,

.
, ,
189

 ,
.


.
(
).
.
, , - . , ,
: .

: ,

, , ,
.
.
, , , , . . . . [183, . 124]. .

( ),
(), .

. ,
, , -
, , ,
,
-
() , 190

1937 .
( ,
, ):
, , , , , , , . ( ,
, .) . ,
( ) . Nature
seems to be delighted with transmutations ( . , 30) [35, . 290].
,
, 10
30 , , ,
.

 6

6.1.

.
,
. ? ? , . -, , ,
,
:
.
- ?
. , ,
.
, ,
, . , ,
,
.
23-
: , , , ,
.
( ?) , [63, . 58].
? ,
.
, , -
192

. . ""
,
. : " .
,
,
?"... ,
( 1927 ., . . ).
1929 . :
... "
" (
)....
, .
, ,

.
, , ,
. : , , . , , , , . .
, . ,
.
,
.
, -

. ,
.
,
, .
. , ,
193

 , , ,
1. ,
, .
, . . , , .
, . ,
.

, . .
( . . ). , ,
, :
( 1934 . ),
, , . . .,
. . , : Elisabeth / War
deine erste Liebe; deine zweite / Sei Spanien!, XIX . ': We are the music-makers / And we are the dreamers of dreams / Wandering by
the lone sea-breakers / And sitting by desolate streams. /
/ World-losers and world-forsakers / On whom the pale
moon gleams / Yet we are the movers and shakers / Of
the world for ever, it seems ( , ).

, , ,
. 30-
,
. ,
, , .
1

- :
Contraria non contradictoria sed complementa sunt ( , ).

194


. . .
, 2,
, , . ,
.
, ,
, .
, , ,
, , .
, ,

- .

,
. . ,
.
; , . .
,
(1934), , -.
. . - . ,
, , ;

;
- .
2

,
( ) .
.

195


,
30- . . , . . [173, . 322,
323], . . , . . . .
[167].
. .
-; . , , , ,
. . ( . . 14.1.
1984 .) . . [238].
. . :
: , , , , , ,
. ,

. . .
, , . , . ,
,
, . - , , 3 [167, . 356].

, .
,
3

, , . . . ,
, .
, . .
, . ,
:
: , .
, , , . , , , , , , ,
, , , .
( .,
. // . 1988. 8. . 84).

196

.
, , ,
.
,

,
. ,

.
,
,
.
.

:
-
- .
, . , ,
,

,
:
,
,
, .

.


( ).

[178].


. ,
,
. ,
. -,
.
197

 . . , 1931 .
: ,

-
, .
,
, [284, . 267].
, , ,

.
,
, ,
, , . . , ,
.
, . II.
. , . , . ,
(, ,
) 4.
- , . ,
.
: ,
. , , .
- ,
, ,
,
. .
4

- (. . ): ? . . :
. , .
, :
.

198

 , , .
.
: ,
(
), (
),
, .
, , ,
. .
4
( ). , ,
, .
.
. 5. .
,
.
.
.
,
. . . :
... [163, . 368].
. . ,
, , ,
( , , , ).
,

. , "" ,
5

1934 . . . . : ... , ... ,

, -,
[224, . 43]. . . - .

199

 ,
[89, . 14].
, . ,
, ,
.
, , , ( ).
, ,
-.
,
.
- , ; , ,
.
, .
, . . , ,
...
,
( , , , ).

. ,
, ,
, 24 .
, ,
.
6.2.
. . ,
.
200

 .
- , .

.
,
, . , ,
.
. ,
, .
.
. - (
) 1113 .

,
.
,
.

. .
.
[98]. -
, ,
.
,
, .
,
, . ,
- . -
.
. . , 1931 .
-
.
,
. , , .
201

 . ,

, .
, ,
, . . ,
.

,
( ).
. .
, . . 1932 .
-
; . .
( . . 25.5
26.4 1984 .).
. . , , . . . . . . : , ,
, ,
, . , ,
.
... [238, . 23].
. .
[182] . . ,
(

). . . ( ):
,
, ,
,
,
(,
, ).
.
, ,
202

 . ,
. ,
, , ( )
( ).
( ), divE=4
(4 , ). ,
, ,
, .
. : , , ...
, , - .

. & + div j = 0 ,
( ),
& + 4j) .
div( E
(

),

& + 4j = c rot B , ,
E
, :
;
(
!). ,
(!), , , divB=0. (
) .
,
.

. ,
.
. .
. :
. . ,
, ( ),
& + c div = 0 . , , ,
, . ,
203

 , , .
, .

. , - , . .
: , ,
, ( ), . 1934/35 .,
,
.

; . . .
, , .
- .
, ,
. .
, , .
, .
.
XX .
. 30- . . .
. . ,
.
. . . ( ,
, ), . ,
, , 204

 , ,
,
, .
,
,

.
XX .,
,
.
,
.

.
,

.

,
. ,
,
,
.
,
(
). , ,
30-
.

.
,

. , ,
. .
. ,

,
( ,
).
. .
,
,

.

.
205

 , , . ,
, .
, ,
. . .
, . .
. . (
). :
.
1937 .
.
. 1937 .
. . , ,
. .
. , , ,

, ( ) .
: I. (

). II. III.
.
. . . [173, . 295],
, .
, ,
( ,
, , , . . ) 6.
6

1937 ., ,
1938 . 1938 . , . 1939 .
, 1939 .

206

 ,
.
. ,
(

). , , ,
.
,
1937 .,
[42] ( ).
,

, , , 30- .
-

( ) 5- , 19361939 . ,
. ,
, 30.3.1937, . .
.
? ,
... !
.
. . :
. , . , ,
, . 1937
.
, ,
, . , , , (,
207

, ). , , .

. . , ,
.
,
, , ,
.
, ,
. : , , . . ...
,

, .
. , - . 1935 .
, , , , .
, , , ,
, 45 ,
"".

, . ,
. - : ,
.
,
; ,
, ,
.
208

 ,
,

[81, . 3].
, ,
. : , , .
, ,
, ,
, .

. ,
.
, , . , , . .
.
, :
,
, , , . . ,

, .
,
;


; (. .
), ,
(
, ,
, ),

.
, , :
, ,
209

 , , . ,
; , ; , , ,
,
,
. , "
, ".
-, :
, ,
.
,
.
6.3.
1935 . - . . . ,
. . , , , , ,

.
2030-
. , . . . ,
( ) 19071911 .,
, , ,
.
(
).
,

1 . ,
,
210


. , ,
, 1933 . . , .
,
- ,
. ,
-.... ,
.
1933 . - .
. . , . . , . . , . . ,
. . , . . , . . ;
. . , . . , .
. , . . , . . ,
. . .
.; , .
. . .

, ,
,
( ) .
(
).
. .
, .
, . .
- .
.
.
211

 - . . . [298].
- .
; :
, ,
- [248].
: ,
, , [236, . 171].
, ,
, . ,
, .
,
, (
). , , . , - .
.
( ), ,
. , -,
, .
,
- . ,

. , , , ,
.
, ,
,

[174]. . ,
, . ,
212

 ,
, , .
- , , , , .
. , , , ,
13- ,
.
, , , .
. . , . ,
, - , .

,
.
,
.
, , ,

. , , , . .
, , , .
,

. 13- , , .
, . , . ,
, , ,
213


,
. . , ,
-
. , , (, ).
. . , , ,
.
(1934)
,

1936 .
. .
, .
,
, , . , ,
, , ,
, , , , , . .
. [235],
- .
, , , ,
, ,
:
.
.
,
, , . , , , , , , . , ,
, -214


. .

, .
,
, ,

.
,
.
215

 : . , , ,
. , ,
, , , [236, . 173].


( . ). - . . . . : ,
, . -
, ,
.
,
.
-
. , , ,
. . .
, , [167, . 357].
, ,
,
1959 .: ,
, , -.
, 7 .
, ,
,
[191, 272], , 7

,
,
.
. . .

216

 , , , , ? . .
. . ( - ) [88]:
, ,
, -.

.
,


, ,
, ,
,
, .
,
.
,
12 .
. , ,
. . ,
(. . 2. 4). 1929 . (
), .
50-
. , (1934) [294],
. ( ) - . Bronstein:
- . ? ,
, (1950)

, , .
: . . ,
"
" ( 30- )
, . "
217

": , , "
". , ,
47-, , ,
.
.
, , , ,
. ,
(,
) ,
, " ",
,
, , .

, [298, . 293]. .
,

: , , ( ,
-). ,
, ,
,
8.

. . .
,
. , ,
,
, 8

, ,
. , , , . -
, , 1933 .
[165].
, ,
, . . . , . . .

218

 ,
.
-
( )
. ,
. ,
, , , .
. , , . ,
, . . , .
- . ,
- [176],
.
6.4.

,
, ?

, . .

, , .


.
. . . , . .
, ,
.
. . .,

, , ,
219

, , , .
, . .
, .
. . ,
( . . 26.4.1984 .).
- . ., , ,
,
. ? .
! , , . . .
, .

,
.
, , ,
,
, . [81, . 218].
. . ,
, , .
, , , ,
,
.
, , .
. , , ,
,
. , -,
, (
. . [134])
,
.
,
.
,
; 220

 : , , ,
.
,
. -
,
. . , . , ,
, . ,
. , , ,
; .
. (
.)
:
, . , 1933 .
. .,
( ).
, ,
,
, . . . , 6.11.1934
, . . :
! ! , ,
(). ,
. , .
. , . .
9 1354
( ).
, ,
.
. , 221

 , -.
, , - ,
, . ,
1933 .,
.
, ;
.
, . .
. -
, - . -

.
, ,
. . . . . .
, , , ,
.
, , , .
, ,
,
, , , , . ,
,
, .
, ,
,
. , . . ,
, , . ,
,
, .
. . ,
222

 , , ,
-
[139, . 121]. , . . .
,
.

. - . .
.
,
,
. , .
. . , ,
,

.
,
, .
.
,
. , ,
,
, ,
.
:
, .
,
,
,
, .
223

 , , .
. . ,
, .
. ,
. .
, .
. , . , ,
( ,
).

. . ., ,
, , ,
, (, , ).
,
, (, ) .
, . ,
, . ,
,
.
,
, ... . .
1935 . . . .
.
, ,
, . ,
. , .
,
, , .
224

 ,
. ,
,
, (
)
.
,
,
1937 .:
( ) , " ". ,
, ,
, . . .... , ,
,
(
.,
, ,
) [99].
, . .
, , . . . 1939 .
,
. . , . . . . , . . . . ,
( ,
. . ):
.
- . . .
!

,
.
. .
, 225

 . , ,
.
. , - ,
.
, . . , . . .
, .
. ,
( ).
, ,
, , . .
-,
.
.
- , . , , , .
.
,
, .
, : , , ... , .
, , , , ;
, ; , . .
226

 .
, , 180, 90.
.
:
, , .
, , ,
, .
, ,
, 1937 . ,
.
1936 . . . . . ,
, . 1 1937 . .
.
. . ,
. .
. , . , ,
. ,
...
. , ,
, . 1938 .,
, . .
. , . 1939 .
,
. 18 1938 .
.
. . 1957 .
227


, .
? ,
, , ,
, , . , ,
.
, . ? ,
?
, , , , . ,
, .
, , , ,
, .
,
.
,

, ,
, .
- ,
.
, , .
.

XX . (, ,
228

 ,
).

,
.

.
.
.
-.

, .
.
, ,
.
. .

,
. , , , .
,
: , . . ,
, - . ,
,
, . ,
, .

- .
- .
PZS - Physikalische Zeitschrift der Sowjetunion (
19321938 .; , , ).
ZP - Zeitschrift fr Physik.
M. .

1. // .
1925. . 57. . 321-325.
2. Zur Theorie des kontinuierlischen Rntgenspektrums // ZP.
1925. Bd. 32. S. 881-885.
3. Bemerkung zur Quantentheorie des Laue-Effektes // Ibid.
S. 886-893.
4. ber die Bewegung eines Elektrons in Felde eines festen Zent
rums mit Bercksichtigung der Massenveranderung bei der
Ausstrahlung // ZP. 1926. Bd 35. S. 234, 863; Bd. 39. S. 901.
5. Zur Theorie der Feinstruktur des Spektrallinien // ZP. 1926.
Bd. 37. S. 217-224.
6. Zum Strahlunhsgleichgewichtsproblem von Milne // ZP. 1929.
Bd. 58. S. 696-699.
7. ber das Verhltnis des effektiven Temperatur der Sterne
zur Temperatur ihrer Oberflache // Ibid. Bd. 59. S. 144148.
8. //
. 1929. . 6. . 265-292.
9. .
(. . . ) // . 1930. . 62. . 485494.
10. On the temperature distribution in stellar atmospheres // Mon.
Not. Roy. Astron. Soc. 1930. Vol. 91. P. 133.
11. //
. 1931. . 11. . 124-184.
12. // PZS. 1932. Bd. 2.
S. 28-45.
13. // .
1932. . 919-952.
14. - // PZS. 1932. Bd. 2.
S. 541.
15. - // . 1932. . 12.
. 649.
16. // PZS. 1933. Bd. 3. S. 73-82.

230

17. // Ibid.
S. 140.
18. - // . 1933. . 13.
. 537.
19. // . . 768.
20. //
. . . 2. .: , 1933. . 84-103
(. [50, . 142-166]).
21. //
.
. 3. .: , 1933. . 3-30; [50, . 186-215].
22. . (. . .
) // PZS. 1933. Bd. 4. S. 114-118.
23. - //
PZS. 1934. Bd. 5. S. 517.
24. // . 1934. . 1. . 388-390.
25. // . . 2. . 462.
26. // . 1934. . 14.
. 516-520.
27. // . 1935. . 8. . 75.
28. //
. . . .; ., 1935. . 429432, 445-449.
29. : . . .; .: , 1935.
30. // PZS.
1936. Bd. 9. S. 140157. . . .:
, 1980-1981. .: , 1985. . 267-282.
31. // . 1936. . 6. .
195-236 ( [90, . 433-445]).
32. // PZS.
1936. Bd. 9. S. 537.
33. // Ibid. S. 542.
34. // PZS. 1936. Bd. 10. S.
686-688.
35. . // .
1937. . 7. . 335-358 ( .: . 1980-1981. .: . 1985. . 283-290.
36. // . . 357-362.

37. . (. . ) //
. . . 15. .: , 1931. .
352-367.
38. // . . 26. 1934. . 645-650.
39. // . . . 1936. . 78-97.
40. // . . . 1. .: , 1936. . 214-222.
41. - . - // . . 298302, 307-313.
42. [
, ] // .
. . 2. 1937. . 744-751.

43. . (Oxford, 1930) //

. 1931. . 11. . 355-358.

231

44. . . (2 Aufl. Leipzig, 1931) // . . 358-360.

45. . . //
. 1932. . 12. . 362.
46. Joos G. Lehrbuch der theoretischen Physik (Leipzig, 1932) //
PZS. 1933. Bd. 3. S. 100-101.
47. . . (., 1933) //
. 1934. . 14. . 248.
48. ., ., . . (.; ., 1934)
//PZS. 1934. Bd. 6. S. 612-615.

49. . . .: ,
1932; 1937.
50. . ; :
, 1934.
51. . . .: , 1934.
52. . . .: , 1936.
53. . 137 // . 1936. . 16. . 687729.
-
54. ( ) // . 1929. 8. . 20-25.
55. ./ . , . 77. .: ,
1929.
56. // ,
1929. 15. . 5-7.
57. // . 16.
. 3-9.
58. ( . . ) //
. 1930. 2. . 8-16.
59. // . 23. . 3
10.
60. // . .
1930. 5. . 91-99.
61. // . .: , 1930. . 39-49.
62. // . . 75-88.
63. // , .
1. .: , 1930.
63. . i; , 1931.
64. // . . 1931, 1. . 38
55.
65. 0 // . 1932. 7. . 165167.
66. // . . 142144.
67. //
. 1932. 10. . 875-878.
68. Convegno di Fisica Nucleare // . 1933. 1. . 176177.
69. // . 1933. 1. . 63-66.
70. //
. . 73-74.

232

71. // . 1933. 2. . 5456.

72. , , // . . 77.
73. // . 1933. 5/6. . 21
22.
74. - // . .
110-111.
75. - // . 1933. 8/9. . 8789.
76. // . 1933. 7. . 12-23.
77. // . 1933. 9. . 155165.
78. // . 1934. 5. . 3-9.
79. ? // . 1935. 1. . 7-10.
80. 1934 .: //
. 1935. 2. . 78-81.
81. . .; .: . 1935 ( : . 1978. 3. . 11-18).
82. , , . .; .: . 1935 (:
. .: , 1980 / ,
. 1).
82. . , 1936.
83. // . 1935. 8. . 18-20.
83a. // . 3 1935.
84. // . 12 1936.
- *

85. // . . 2. .; , 1934;
XVIII. . ., 1935. . 413-460 / .
. . ; .: , 1936; .: , 1959 / .
. . . . . .
85. . i; : , 1937.
85. Der Sonnenstoff. Kiew: Ukrderschnazmenwydaw, 1937.
86. // . 1936. 1, .: , 1937; .:
, 1965.
87. // . 1936. 4, 5; .
1987. 2 ( ).

88. . . // . .
1937. 1. . 217-223.
89. . .: , 1978. 62 .
90. . .: , 1979.
91. . . //
. 1934. 4. . 245-256.
92-93. . .
// . . .: , 1936. . 140-144.
94. Ambarzumian V., Iwanenko D. Zur Frage nach Vermeidung
der unendlichen Selbstrckwirkung des Elektrons // ZP. 1930.
Bd. 64. S. 563-567.
* - .
.
"" 1990 .

233

95-96. . . .
, 1980. . 72-73.
97. . . .: . , 1979. 312 .
98. (. -). . 970 (. . ). . 1. . . 83.
99. . . 1034 (. . ). . 3. . . 980.
100. . . 7240. . 10. . 74.
101. . . 1. . 3. 11. . 387.
102. . . . . 564.
103. . 287. . 12.
104. . . 3. . 2. . 2.
105. . (. . I . .). .: , 1934. 216 .
106. // . . . . 14. .
1930. . 52.
107. . . . .:
, 1970. 250 .
108. . .
//
. .: , 1984. . 53-74.
109. . : , 1977. 64 .
110. . ., . .

// . 1934. 2. . 97-106.
111. . ., . .
// . 6. . 147-157.
112. . ., . . // . 1936. 5. . 102-124.
113. . .
I. (1923) // .
. . . 1. .: , 1970. . 482.
114. . (1925) // .
. 549.
115. . (1925) // . . 2.
. 7-24.
116. Bohr N. Atomic stability and conservation laws // Atti
del Convegno di fisica nucleare della Fondatione A. Volta,
1931. Roma, 1932. P. 119-130.
117. . (1932) //
. . . . 2. . 75-110.
118. . (1934) //
. . 163-172.
119. . (1936) //
. . 202-203.
120. ., c ., . (1924) // . . 1. . 526-541.
121. ., . (1933) // . . 2. . 120-162.
122. . . : .
(., 1921); Lenard P. ber Relativittsprinzip, ther, Gravitation (1920) // . 1921. T. 2. . 2.
. 300.
123. . . . .; ., 1928. 128 .
124-125. . // . 1982. . 137. .
150-172.

234

126. . . . .:
, 1972. 240 .
127. . . (
. 1900-1915). .: , 1981. 350 .
128. . . XX .
.: , 1985. 300 .
129. . . . . //
XX . .: , 1989.
130. . ., . . // , 1983
1984. .: , 1988. . 7-70.
131. . ., . .
// , 19841985. .:
, 1938. . 106-138.
132. . . . .: , 1980. 32 .
133. . . // , 1972. .: , 1974. . 280-340.
134. . ( . .). // . . 15. .: . , 1980. . 423-441.
135. . . . .: , 1971. 1032 .
136. . . //
(), 1984. . 7. . 189-195.
137. . ., . ., . . ( 50- 20-
) // . 1958. . 65. . 733-737.
138. . . . .: , 1986. 310 .
139. . . . .: , 1976. 278 .
140. . . -. .: ,
1965. 320 .
141. Heitler W. The quantum theory of radiation. Oxford, 1936.
290 p.
142. Halpern O. Scattering processes produced by electrons in negative energy state // Phys. Rev. 1933. Vol. 44. P. 855-856.
143. . .
. // . 1930. . 30.
. 531-544.
144. . . // .
. . . 2. .; .: , 1933. . 72
83.
145. . . //
. 1933. 8. . 25-30.
146. . .
// , 1934. 1. . 16-21.
147. Gamow G. ber den heutigen Stand (20. Mai 1934) der Theorie des -Zerfalls // Phys. Ztschr. 1934. Bd. 35. S. 533-542.
148. . .
. V. - // . 1934. . 14. . 389-406.
149. Gamow G. Mr. Tompkins in Wonderland, or stories of c, G
and h. Cambridge, 1939. 62 p. 2-nd ed., 1965.
150. Gamow G. Probability of nuclear meson-absorption // Phys.
Rev. 1947. Vol. 71. P. 550-551.

235

151. Gamow G. The creation of the Universe. L., 1961. 210 p.

152. Gamow G. Gravity. Classical and modern views. N. Y., 1962,
243 p.
153. Gamow G. Thirty years that shook physics. N. Y., 1966. 320 p.
154. Gamow G. My world line. An informal autobiography. N. Y.,
1970. 180 p.
155. Gamow G., Teller E. Some generalisations of the -transformation theory // Phys. Rev. 1937. Vol. 51. P. 289.
156. ., ., .
// . 1928. . 60. . 13-17.
157. Heisenberg W. Die Selbstenergie des Elektrons // ZP. 1930.
Bd. 65. S. 4-13.
158. .
(1930). .; M.: , 1932. 160 .
159. ., .
(1929) // . . .:
, 1977. . 30-88.
160. . . . .;
.: . , 1928. 70 .
161. . . // , 1- ., . 65. 1931. . 16-18.
162. . . - ;
. .; .: , 1933. 82 .
163. . . . .: , 1985,
397 .
164. . ., . ., . .
// . 1971. . 60. .
451-459.
165. Classer . Wilhelm Conrad Rntgen and the history of X-rays. L., 1933. 260 p.
166. . . 10- // Bic . 1927. 5/6. .
257-272 ( . .).
167. . . // , 1978-1979.
.: , 1982. . 334-365.
168. . . : - . .: - , 1983. 214 .
169. . . //
, 1985. .: , 1985. . 75-84.
170. . . // , 1982
1983. .: , 1986. . 302-322.
171. . . //
-. 1988. 1. . 23-29.
172. . . // . 1989. 8. . 167-173.
173. . ., . . . . ,
// , 1980-1981. .: , 1985. . 291-327.
174. . (1933) // . . . 27. .: .
., 1954. . 108.
175. . . / . . . .: . .,
1978.
176. . ( --

236

 ?) // . . .: . ,
1961. . 3-67.
177. . X. . .: , 1973. 206 .
178. . X.
. .: , 1982.
. 223-232.
179. . . .:
, 1985. 310 .
180. Dirac P. Does conservation of energy hold in atomic processes? // Nature. 1936. Vol. 137. P. 298-299.
181. . ., . ., . .
. .: - , 1987. 199 .
182. . . // .
. , , . .: , 1985. . 437.
183. . ., . . . .: . 1975. 560 .
184. . . . I // . .
1938. . 15. . 456-481.
185. . . // 30 .
.: - , 1948.
186. . . // .
.: , 1967.
187. . . // .
. .: , 1932.
188. . . // . 1933. 10/11. . 139-143.
189. . . //
50 . .: , 1982.
. 18-52.
190. . ., . . // . . 1947. 8. . 103-115.
191. . // . 1936. 28 .
192. . . // . . - . 1958.
7. . 39-54.
193. . . . .; .: .
1933. 120 .
194. . . 15- - // . 1933. 3 .
195. . . XX
// . 1934. 4. . 52-68.
196. . . // . 1937. 11/12. . 131-143.
197. . . . .: , 1985. 544 ,
198. . . . .: , 1970. . 110.
199. . . . .: ,
1986. 144 .
200. . . //
. 1973. 1. . 38-45.
201. . ., . . // . 1979. 11. . 20-30.

237

202. . // , 1974. .: , 1976. . 115155.

203. Klein O. Zur fnfdimensionalen Darstellung der Relativittstheorie // ZP. 1927. Bd. 46. S. 188.
204. . ., . ., . . . .:
. 1981. 164 .
205. . . // ,
1982-1983. .: , 1986. . 6.
206. . . //
. , 1918. . 57. 3/4. . 1-20.
207. . . // . . 1-36.
208. . . //
. . / -. 1924. . 1. . 1.
. 10-17.
209. . . . .: , 1979.
. 74.
210. . // .
1936 4. . 120-124.
211. . // .
5. . 105-116, 155-162.
212. . //
. 8. . 85-87.
213. . . (1930) // . .
. 1. .: , 1969. . 47-55.
214. . . (1932) // . . 86-89.
215. . . // . 1935. 23 .
216. . . (1937) // .
. . 1. . 224-226.
217. . .
// (1858-1958). ., 1958. . 94-108.
218. . . //
. .: - . ., 1958.
219. . ., . . . .:
, 1938. 272 .
220. . ., E. M. . 2-
. .: , 1940. 280 .
221. . ., . (1931) // . . . . . 1. . 56-70.
222. . ., . . . .; .: , 1940, 203 .
223. Lemaitre G. L'univers en expansion // Rev. Quest. Sei. 1932.
11. P. 391.
224. . . . .: , 1983. 239 .
225. . . - // . 1934. 5. . 224-242.
226. . . // .
. 1934. 5. . 265-269.
227. . . //
, 1935. 4. . 269-272.
228. . . . ,
// . 11. . 246-252.

238

229. . E. // . 1936. 5. . 139153

230. . . // . 1938. 7. . 137167.
231. . . . .: . 1969. 220 .
232. . . .: , 1983.
240 .
233. . . . .: , 1976. 192 .
234. . . 1926
1933 // - . . 17. .:
. 1984. . 425-450.
235. . . // . . ., 1935.
236. . . , // . 1968.
9. . 157-181.
237. . . . .: . , 1983. 210 .
238. . . // . 1986. 2. . 22-26.
239. ., ., . . .: , 1977.
460 .
240. . . // . 1940. 18 .
241. . . .: , 1967. 343 .
242. . . , , , ..., Z ( ). .: , 1985. 110 .
243. . . ., 1909. 62 .
244-246. . . ., 1910. 372 .
247. Peierls R. Introduction // Bohr N. Collected works. Vol. 9.
(Nuclear physics, 1929-1952). Copenhagen, 1985. P. 3-90.
248. . // . .: . ., 1967. . 491.
249. .
(1933) // . .: ,
1977. . 182-183.
250. . , . (1934) // . . .:
, 1975. . 7-28.
251. .
(1937) // . , , . .: , 1986. . 217-232.
252. . //
20 . .: - . ., 1962.
253. . ., . . . . //
. 1984. . 18. . 1931
1939.
254. . . .: , 1975. 540 .
255.
- -. .; .: - , 1936.
. 74-77.
256. Rabi I. Der Freie Elektron in homogen Magnetfeld // ZP.
1928. Bd. 49. S. 507-511.
257. . . // . .
. 100- . .: ,
1979. . 215.
258. . . . .: , 1978.
210 .

239

259. . (1930) //
, 1980-1981. .: , 1985.
. 255-266.
260-261. Rosenfeld L. On quantization of fields // Nucl. Phys.
1963. Vol. 40. P. 353-356.
262. .
( ) // .
.: , 1980.
263. . .
. .; ., 1926. 216 .
264. 14-20 1936 . // . .
. 1936. 1/2.
265. . . . .: , 1964.
643 .
266. Stoner E. . The equilibrium of dense stars // Philos. Mag. 1930.
Vol. 9. P. 944-963.
267. Stoner E. C. A note on condensed stars // Ibid. 1931. Vol.
11. P. 986-995.
268. . E. //
. . 1. .: , 1967. . 170.
269. . . // . . -. 1919. 1/2. . 1-12.
270. . . . .: , 1928. 240 .
271. . . . .: , 1932. 280 .
272. 3. // . .
1936. 22 .
273. . , . .: -
. . 1962. 266 .
274. . . , , . .: ,
1981. 160 .
275. . . // . 18
1936 .
276. Fock V. [. . . [30, 31]] // Zentralblatt fr Math. und ihre Grenzgebiete. 1936. Bd. 14. S. 87.
277. . . . ., 1936. 38 ..
278. . . //
. 1936. . 16. . 943-954.
279. . . ( 60-
) // . 1939. 7. . 95-97.
280. Fock F., Jordan P. Neue Unbestimmtheitseigenschaften des
elektromagnetischen Feldes // ZP. 1930. Bd. 66. S. 206-209.
281. . ., . (1932)
// . . . .: , 1957. . 55-69.
282. . // .
. . 2. .: . ., 1958.
283. . . // . 1921. . 2. . 162-188.
284. . . . .: , 1966.
472 .
285. . . . .: , 1977. 210 .
286. . . . . //

240

 . . . .: , 1981. . 157166.
287. . . //
. . . 1983. .: , 1985. . 7494.
288. . ., . . - . .:
, 1981. 152 .
289. . . . .: , 1923.
182 .
290. . . -
(1928) // . . . . 2. .:
- , 1958. . 109-121 ( 4.
. . 118-121).
291. . . //
. . 1515. . 2. . 104.
292. Hetherington N. S. Philosophical values and observation in
Edwin Hubbles choice of a model of the Universe // Hist.
Studies Phys. Sci. 1982. Vol. 13. P. 41-67.
293. . ? // . 1982. 5. . 48-56.
294. Hopf E. Mathematical problems of radiative equilibrium.
Cambridge, 1934. 164 p.
295. Chandrasekhar S. Stellar configurations with degenerate cores // Observatory. 1934. Vol. 57. P. 373-377.
296. Chandrasekhar S. The highly collapsed configurations of a
stellar mass // Mon. Not. Roy. Astron. Soc. 1935. Vol. 95.
P. 207-225.
297. . . M.: -
. . 1953. . 85, 96.
298. . . . .: ,
1963. 290 .
299. . ., . . // . 1940. . 24. . 21-61.
300. . .
// . 1936. . 16. . 458-466.
301. . . // . 1935. 1.
. 11-13.
302. Shankland R. An apparent failure of the photon theory of
scattering // Phys. Rev. 1936. Vol. 49. P. 8-13.
303. . . . M.: ,
1936. 142 .
304. . (1895) // . 1979. 3. . 3-5.
305. .
(1916) // . . . . 1. .:
, 1965. . 514-523.
306. . (1917) // . . 601-612.
307. . (1918) // .
. 631-646.
308. . (1920) //
. . 682-689.
309. . (1924) // . . 2. . 154-160.
310. . , (1930) // . . 283-285.
311. -. . .: , 1973. 309 .

241


. .

1929

, . .
.
.
- - " " ( " ")
. , .
,
, - . .
.
. . ( (?) ). 50- . . , , . , ,
( ), 3.9. :
, , .

: -; III
-

242

, , ; VII
, ...
. . , . .
: , , , ,
, , , , , . , , .
, .
, ,
.

. ,
, ( . 14). ( , , ). . ., , , ,
. , , (
, . . 3.4) , , .

, . ,
, , .
, .
: , -
; , . ,
: , -

243

 , . , - , ,
.
, , ( ), . .
,
, , .
.
, 1929- , , 22-
. . .

. .

( ) *
.
,

. , ,
. ,
, , .
. ,
, ,
.

,
, . . ,
.
, , .

, , , , .
, .
(
).
, ,
* . 1929. 8. . 20-25.

245

 . -
, 1 (. 1).
.
, ,
, , , ,
, - -

. 1

. 2

, 4 .
, 1 , 4
.
,
, ,
.
. , 4
A, 5
( 2)
. . . ,

,
,
,
.
, , ,
,
246

 .
,
,
.
,
.

( 1912 .),
.
.
, ,
,
, ,
.
1 2 (. 2).
1 2
, 1 2 ,
. . 1 2 3 , .
1 2 1 3 2 3.
, . ,

(
).
,
,

. ,
, .
,
,
247

 , .
, , ,
, ,
.
,
, ,

,
.
. , (, ,
),
, . (,
, . .)
, , , . ,
, ,
. . .

. ,
. , , , ,
,
, .
, ,

, , - ,
.
,
248

 , , - ,
. -
,
-
. , (. .
, ,
,
),

.
,
, . .

, .
.
,
,
:
!

, , , ,

,
, .
,
,
,

. , ,

(
).
,

. , 249

 :
-
-,

.
,

,
-.
(1921 .).
, ,
.
.
, (
1927 . . .

). - , .

, .
,
.
,
,

.
,
,
. 1 (,
, 1).
2 250

 , 1.
. 1 2
()
1
2 ,
,
1 2, .
, , 2,
,
, 1.
, ,
2,
1.
. , , , 1
2, 3,

1 3
, 3 2
3 2. ,

2 ,

1 2, .
,
, .

, , .
1, 2 3.
(,
, ,
).
123. 1
-
,
1 2 ,


1 2.
1 2.

2 3,
3 1. ,
251


1 2 3
,
1
.
,
1 2 3, . .
1 2 3 180 . (
, , .)
,

.

:
,
. ,

. , ,
,
,
,
,
,
. , ,
, , .
,
,
- .

. , , :
( )
. , 252

 ,

.
. , ,
.
, , - .
,
,
,
. , , ,

.
, ,
. , ,

- .
,
,
,
. .
, ,
, ,

, , , - , . ,
,
, ,
- .

. .

*
, ,
.
, ,
, ,
, ,
. , ,
. ,
, ,

, (
),
, ,
, ,
.
;


.
, .
:
,
. ,
, (, , ),


.

, * . 1929. 16, . 3-9.

254

 ,
.
, . .
, , ,
,
,
.
,
, , ,
(, )
,
. , ,

, ,
, , . , , .
,
,
.
,
,
, , ,
( ).
XIX .,
(, , ),
,
,
(
,
, ,
, , ).
,

, , 255

 (,
);
, ,
,
, ,
. . .

,

,

.
;
.
: ,
. , , ,
. :
, ? :
, . .
,
; .

, .

. , - ,
. ,
, .
256

 . . , ,


.
80-

( ). .
, ,
,
.
, ,
- .
,
,
. ,

, ,
.
,
,
.

, ,
,

, ,

, (. . )
. ,
, , , , (, ,
).
,
(
, ),
, (. . ) 257

 .
,
, .

( ),
.

, ,
. ,
,
. , , .
, , , .
, , ,
. ,
, , , . ,
,


(. . ), .
: - ,
, . , ,
, , , ,
;
- . ,
258


( ,
), ,
. ,
, ,
, . ,
, ( ,
, ),
,
, , ,
, ( ).

, . ,

,
,
.
,
( ,
),
( ) . ,
,
,
.
, ,
, ,
.
,

.
.
, ,
. ,
,

, 259

. ,
,
, . .

, . ,
, , , ,
,
,
. (
), , ,
,
. ,
.
?
, , , ? , , ,
, , ,
.
,
,
, . .
. ,
(
, , , . . ).
, . .
,

. , ,

, , ; ,
, 1871 . .

, ,
.
260

 , , ,

,
, , ,
, . ,
.

,
. ,

, ,
( ,
).
, ,


,
,
.

:
. , ,
: ,
, ,


.
, ,
.
(1881 .). , , ;
,
,
261


. :
,
, ,
(
);
, ,


; , ,
.
,

:
,

. , , ,
. ,
, ; .
, -, ,
( , ),
!
(, , ), .
,
,

, ,
, , ,
(
, ,
, 262

,
).
,
;
. ,
, ,
, ,
, , , ,
(., ,
, 1920 ., ).
:
,
,
, , ,
(
, , . .
).
(
) 10
16,
, . ,

, -
; ,
. ,
,
, , - , , . . ( ).
, .

, -
( ) , .
, ,
263

,
.
( ,

16 ); ,
,
.
: ""
,
:
. , ,
, .
,
,
.
(
, , 1928 ., ). : , .
.

,
. "" ,
,
, ,
. ,
,
...

, ,
, , ,
... , -
. ,
.
.
, ,
,

, , , 264

 ,
.
, .
,
, , .

, , ,
, , ,
.

1906, 2 -
1925 ( )
1926
1929 , -

1930 -
1932
1934 -
1935,

1936
1937 ,

1937, 6
1938, 18

265


. . 217
. . 52
. . 9, 3033, 35
37, 59, 60, 88, 115, 196
. 196
. . 10, 25, 65, 151, 202,
214, 220
233
. . 42
. 51
. . 96
- . . 47
. 196
. . 193
. 90
. 97
. 69
. . 55, 84, 220
. . 6, 48
. 196
. 42
. . 119121, 130, 156,
158, 159
. 32
. 28
. 47, 184, 185
. 20, 28, 47, 48, 53, 56, 59,
6264, 67, 8789. 97, 98, 101
106, 108111, 113, 114, 118120,
122, 124, 131, 132, 141, 150, 153,
159, 162164, 166, 172, 176, 184,
194, 220
. . 48
. 27, 53, 174, 175, 186
. 20, 28, 102
. 27
. . 9, 11, 17, 18
. . 11, 16
. . 11
. 196
. . 48
. . 25, 27, 48, 49, 51,
54, 201
. . 124
. . 82, 99, 122, 123. 131,
196, 225
. 97
. . 51
. . 221
. 39
. 6972, 75, 140
. . 43, 49
. . 10, 202
. 54, 95
. . 10, 125, 201
88
. 103, 121
. . 225
. 182, 190
. 193

266

. . 119, 120, 130, 156,

158, 159
. 182, 187, 189, 190
. . 25, 27, 28, 30, 51, 80,
87, 88, 90, 101, 110, 112114, 118,
120, 147, 150, 159
. . 113
X. 20, 28, 102
. 27, 59, 61, 62, 135,
142, 143, 154, 162, 165, 172, 173
. . 67
. 115
. 193
. . 68, 7782
. . 206
. 76, 77
. . 199
. 218
. . 21
. X. 49
. . 32
. 196, 210212
. . 173
. . 49, 51
. 26, 27
. . 10
. . 10, 51
. . 51
. . 51, 95
. 209
. . 219
. 34
. . 25, 211
. 97
209
. . 21
. 36, 37, 67
233
. . 53, 55, 56, 59, 60,
63, 6971, 96, 99, 101, 106, 107
11, 131, 143, 155157, 162, 163,
180, 220
X. 189
. . 48, 50, 211, 216
. . 9, 72
. . 51
. 196
. 96
. . 78
. . 51, 190, 202
. . 147, 182
. 57, 58, 84
. . 196, 211
. . 10, 25, 27, 28, 30,
31, 50, 59, 60, 86, 96, 98, 99, 109,
138, 147, 221
. . 36, 217
. . 51, 80

. 72

 . 174, 175, 186

. . 18, 23, 4851, 53, 55,
58, 60, 61, 68, 71, 80, 83, 85, 87,
88, 92, 96, 119, 120, 131, 135, 137,
151, 211, 218
. 162
. . 211
. . 58
. . . . .
. . 33, 8588, 221
. . 48, 57, 87, 88
. . 45
. 196
. . 40
. . 30, 35, 40
. . 8, 10, 137, 154
. 25, 142, 162, 169, 170
. . 53
. . 10, 198
. . 30, 33, 35, 36, 227
X. 44
. . 206
. 102, 131
. . 21
. . 10
. . 33
. . 25, 51
X. 102, 119, 131
. . 25, 27, 28, 48, 49,
51, 84, 221, 227
. . 49
. 157
. 39
. . 50, 52, 53, 55, 94,
96, 99, 177
. . 211
. . 49
. . 25, 27, 28, 30, 31, 41,
51, 53, 5557, 62, 67, 72, 80, 84
88, 9093, 98, 100, 105, 110116,
118120, 123, 126, 137, 147, 149,
151153, 162164, 170, 182, 184,
186, 194, 199, 204206, 216, 220,
223, 224

. 56

. . 24, 49
. 74, 111, 179, 180, 190
. . 211
. . 41
. . 206
. . 186, 199, 204206
. 53
. 48, 60, 81, 82, 188, 203
. . 25, 48, 51
. . 119, 121, 127, 129, 181
. . 67
. . 47, 61, 142, 162,
203
. . 97
. . 51
. . 33
. . 79, 99, 125,
196, 225
. 196
. . 51
. . 30, 33
. . 211214, 216, 225
. 77
. . 51
. 196
. . 10, 93, 196, 202, 220

. 36, 37, 180, 187

. 81, 155, 165, 188
. . 49
196
. . 66, 182
. 196
. 53
. . 49
. . 19
. 206
. . 83
. . 49
. 116
. 210
. 15, 78, 122, 157, 191
193
. . 50
. . 77
. 92
' . 194
. . 9, 2527, 29, 30, 33,
85, 87, 194, 199, 221, 227
. 10, 26, 53, 57, 58, 62,
89, 97, 101, 103, 118, 126, 151,
162164, 199
. 48, 53, 54, 57, 58, 61, 63,
64, 92, 103105, 107109, 114
116, 128, 135, 142, 143, 147, 154,
163, 165, 170
. 21, 47, 66, 81, 149, 170
. 210
. 155, 156
. 196
. 196
. . 67
. 21, 63, 66, 77, 81
. . 42
. . 10, 205, 206
. 56, 57, 91
. . 10
. 88
. . 10, 4145, 78, 194
. 48, 69, 218
. 115
. . 196
. 155
. . 10
. . 24, 48, 49
. 62, 97, 98, 135, 139,
140, 142, 143, 162, 166, 176
. . 51
. . 88
. 196
. . 10, 85, 86
. 57, 58, 102
. . 51
. . 48, 50, 87, 211
. . 77
. 74, 75
. . 48
. . 84, 131
. 102, 119, 131
. . . 25, 202
. . 10, 202, 206
. 25, 151
. . 196
196
. . 24
153

267

 . . 48
. . 5, 53, 58, 64, 78, 99,
125, 131, 138, 143, 158, 196, 225
. . 1820, 22, 50
. . 66, 77, 80, 126
. . 51
. 32
. . 51
. . 216
. . 211
. 159, 170, 172, 174
. . 24
. . 28
. 157, 203
. 152
. 24, 55, 104, 105, 109, 110,
120, 124, 128, 129, 156, 157, 174
. . 77
. . 27, 49, 116,
117
. 16, 29
. . 25, 27, 49, 51, 57, 74,
84, 96, 99, 138, 143, 155, 156, 160,
162, 174, 175, 181, 196, 202, 208,
224, 225
. . 50
. . 211
. 86
. 33
. . 25, 49, 73, 74, 76,
77, 177
3. 28
. . 27, 46, 48, 49, 51,
5358, 60, 61, 8493, 95, 135, 138,
139, 147, 152, 196, 198, 211, 222
. . 60
. . 40, 48, 49, 7476,
179, 180
. 31, 73, 178180, 182, 187
. . 24, 48
. 195
3, 37, 217, 218
. 57
. 187

. 196
. 180
3. . 77
. 92
. 152, 217, 218
. . 216
. . 21
. . 50
. . 9, 196, 211, 215,
225227
. . 196, 211, 216
. . 80
. . 125
. 36, 112
. . 99
. . 40, 45
. 194
. . 67
. . 58, 77
. . 95
. . 58, 78, 131, 132
. 56, 91, 200
. . 58, 124130, 137
- . . 125
. . 58, 84
. 104, 105, 130133
. 36, 37, 39, 67, 75,
152, 180
. 5, 6, 16, 24, 27, 46
48, 62, 65, 72, 74, 75, 77, 8183,
86, 93, 94, 101, 102, 114, 119, 122,
123, 134, 135, 138, 139142, 144,
149, 150, 155158, 160, 165, 169,
176, 179, 184, 200, 204, 226
. . 41, 42
. . 24
. 103, 121
. 127
. 24, 47, 48, 92, 101, 110,
112
X. 60
. . 86
. 116
. 196


...........................................................................

1
. . .......................................................................................

11

2
(1926-1930 .) . . .
2.1. ................................................................
2.2. - .......................................................................
2.3. ...................................
2.4. -, - ...............................................................................
2.5. ...................................
3
- . . .
3.1.
3.2. ..................................................
3.3.
................................................................................
3.4. ................................
3.5. .........................................................
3.6. 30- . . . .
3.7. 30- ...............................
3.8. ................................
3.9. ......................................................
3.10. . .
4

-........................................
4.1. ................................................................................
4.2.
) . . .
) ...........................................
) , , ..........................................................................
4.3. ................................

23
23
25
29
35
40
47
47
50
55
57
65
69
73
78
83
93

100
101
105
105
107
110
117

4.4. . . .
. . . ...........................
4.5. . . . . . . . .
5

124
130

cG- ...........................

4.34

5.1.
5.2.
)
)

..............................
cG-..............................
. . . .

....................................
)
5.3.
5.4. ...
. -
) - ........................................
) cG- . .
) cG- . . . .
) - . .
5.5. ................................................
) 30- ............................................
) . .
) ,
................................................
6
........................................ .

6.1.
6.2.
6.3.
6.4.

134
140
140
143
151
154
161
161
165
169
172
177
178
183
186
192

.........................................................
...................................................
..............................................
.....................................................................

192
200
210
219

............................................................................

228

..............................................................

230

. . ............................................
.........................................

230
233

.................................................................

242

. .
1929 .........................................................
(
)..........................................................................
.....................

242
245
254

. . .

265

.......................................................................

266

270

Table of Contents
Foreword
Chapter 1. Childhood and Youth. Road to Science
Chapter 2. In Leningrad University (1926-1930)
2.1 Entering the University
2.2. The Jazz-Band
2.3. The Abbot and His Astronomer Friends
2.4. The First Works in Astrophysics, Geophysics and
Popular Science
2.5. At the Shenroks on Vasiliev Island
Chapter 3. At the Leningrad Physicotechnical Institute
3.1. Theoretical Physics in St. Petersburg and
Petrograd
3.2. The Physicotechnical Institute and Its Seminars
3.3 "Quantizing Free Electrons in a Magnetic Field"
3.4 "A New Crisis in the Theory of Quanta"
3.5 Science and Society
3.6. Quantum Mechanics in the Early Thirties
3.7. Cosmology in the Early Thirties
3.8. Ether and the Theory of Relativity
3.9. Styles and Generations
3.10. The Physics of Semiconductors and Nuclear
Physics
Chapter 4. Hard Times for the Laws of Conservation and
for Theoreticians
4.1. Three Attempts to Topple the Law of
Conservation of Energy
4.2. The Hypothesis of Non-conservation and the
Arguments of Its Supporters
4.2.1. Waiting for a Relativistic Theory of
Quanta
4.2.2. The Neutrino Alternative
4.2.3. Non-conservation of Energy, General
Relativity, Cosmology and Astrophysics
4.3. Non-Physical Arguments Applied to Physics
4.4. A Duel in Sorena
4.5. The Death of a Non-conservation Hypothesis

Chapter 5. cG-Physics in Bronstein's Life

5.1. An Unsuitable Thesis
5.2. The Roots of Bronstein's Interest in cG-Physics
5.2.1.Quantum Gravity before Bronstein
5.2.2. "The Relationship Between the
Physical Theories and Their Relation to the
Cosmological Problem"
5.2.3. At the Sources of Quantum
Relativistic Astrophysics
5.3. The Quantum Theory of the Weak Gravitational
Field
5.4 "The Fundamental Distinction between Quantum
Electrodynamics and the Quantum Theory of
Gravitational Field".
5.4.1. The Problem of c-Measurability
5.4.2. cG Measurability and General
Relativity Quantum Limits
5.4.3. The Planck Scales in cG-physics
5.4.4.Reception of the QuantumGravitational Limits
5.5 Physics and Cosmology
5.5.1. Cosmology in the Thirties
5.5.2. Bronstein's Attitude to Cosmology
5.5.3. Red shift, the Relativity Principle and
Polarization of Vacuum
Chapter 6. Creative Personality
6.1. Perceiving the World
6.2. Vocation of a Teacher
6.3. Science and Literature
6.4. Personality
Afterword
Bibliography
Works by Matvei Bronstein
Scientific Papers
Encyclopaedical Entries
Reviews
Editing
Popular Science
Books for children
Other Works
Appendix. Two M. P. Bronstein's popular articles

1906-1938


-

. .
. .
. .
. .
. . , . .

39716
10.07.89
25.01.90
-03837. 841081/32
2


. . . 14,7. . . . 14,91. .-. . 15,6
1350 . . . 3748
95 .


117864, -7, , -485,
., 90
2-
121099, , -99, ., 6