Mkirtez

ii
NDEKLER
Sayfa
SMGE LSTES ........................................................................................................................ v
KISALTMA LSTES .............................................................................................................. vii
EKL LSTES ......................................................................................................................viii
ZELGE LSTES ..................................................................................................................xii
NSZ.................................................................................................................................... xiv
ZET........................................................................................................................................ xv
ABSTRACT ............................................................................................................................ xvi
1. GR....................................................................................................................... 1
1.1 Genel........................................................................................................................ 1
1.2 Konu ve Aratrmann Hedefi.................................................................................. 3
1.3 Organizasyon ........................................................................................................... 3
2. KAZIK YKLEME DENEYLER VE YORUMLANMASI ................................ 5
2.1 Kazk Ykleme Deneyleri ....................................................................................... 5
2.2 Statik Ykleme Deneyleri........................................................................................ 6
2.2.1 Eksenel Basn Deneyleri ........................................................................................ 6
2.2.2 Eksenel ekme Deneyleri........................................................................................ 7
2.3 Kazk Ykleme Deney Teknikleri ........................................................................... 7
2.3.1 Eksenel Ykleme Deney Teknikleri ........................................................................ 7
2.3.1.1 Yava Adml Ykleme Deneyi (SML)................................................................... 8
2.3.1.2 Hzl Adml Deney (QML) ..................................................................................... 9
2.3.1.3 Sabit Penetrasyon Ykleme Deneyi (CRP) ............................................................. 9
2.3.1.4 evrimli Deney (SC) ............................................................................................. 10
2.3.1.5 Eksenel Kazk Ykleme Deney Yntemleri Karlatrlmas .............................. 10
2.4 Kazkl Ykleme Deney Sonularnn Yorumlanmas .......................................... 11
2.4.1 Eksenel Basn Altndaki Kazklarn Tama Kapasitesi ...................................... 11
2.4.2 Eksenel ekme Altndaki Kazklarn Tama Kapasitesi ...................................... 13
2.5 Kazk Ykleme Deney Sonular Deerlendirilmesi in nerilen Yntem ve
Kriterler.................................................................................................................. 13
2.5.1 Chin Kondner Yntemi (1970).......................................................................... 14
2.5.2 Brinch Hansen %80 Yntemi (1963) ................................................................. 15
2.5.3 Davisson Yntemi (1972)...................................................................................... 16
2.5.4 Decourt Yntemi (1999)........................................................................................ 18
2.5.5 Gmeye Ulamam Kazklar .............................................................................. 19
2.5.6 De Beer Yntemi (1967) ....................................................................................... 21
2.5.7 Van Der Veen Yntemi (1953).............................................................................. 21
2.5.8 Brinch Hansen %90 Yntemi (1963) ................................................................. 22
iii
2.5.9 Mazurkiewicz Yntemi (1972).............................................................................. 23
2.5.10 Butler Hoy Yntemi (1976)................................................................................ 23
2.5.11 Fuller Hoy Yntemi (1970) ............................................................................... 25
2.5.12 Hirany Kulhawy Yntemi .................................................................................. 25
2.5.13 Teet Yntemi ....................................................................................................... 26
3. TRKYE KAZIK YKLEME DENEYLER (KYD) VER TABANI
PROGRAMI .......................................................................................................... 27
3.1 Temel Veri Taban Kavramlar.............................................................................. 27
3.1.1 Veri ........................................................................................................................ 27
3.1.2 Veri Taban ............................................................................................................ 27
3.1.3 Veri Taban Ynetim Sistemi ................................................................................ 27
3.2 Veri Taban Ynetim Sistemlerinin zellikleri ve Avantajlar ............................. 28
3.3 Trkiye KYD (Kazk Ykleme Deneyleri) Veri Taban Program ....................... 28
3.4 Program Kullanm ................................................................................................ 29
3.4.1 Program Veri Tabanna Yaplm Deney Verileri Girme...................................... 30
3.4.1.1 Deney Verileri ....................................................................................................... 31
3.4.1.2 Kazk Verileri ........................................................................................................ 33
3.4.1.3 Zemin Verileri ....................................................................................................... 37
3.4.1.4 Yk - Deplasman Erisi......................................................................................... 42
3.4.1.5 Tama Gc.......................................................................................................... 42
3.4.2 Kaytl Verilerde Dzeltme Yapmak..................................................................... 45
3.4.3 Kayt Silme ............................................................................................................ 45
3.4.4 Veri Tabanndan Arama Yapma............................................................................ 48
3.4.5 Veri Tabanndaki Kaytl Bilgilere Ulama ve Bunlar Kopyalama...................... 55
3.4.5.1 Yardm Mens ..................................................................................................... 65
3.5 Trkiye KYD Veri Taban Programnda Kaytl Kazk Ykleme Deneyleri ........ 65
4. KAYA VE KAYANIN MHENDSLK ZELLKLER AISINDAN
NCELENMES..................................................................................................... 77
4.1 Tanmlar................................................................................................................. 77
4.2 Kaya Ktlelerinin Mhendislik zellikleri ........................................................... 78
4.2.1 Salam Kaya Numunelerinin Dayanm................................................................ 78
4.2.2 Sreksizlikler ......................................................................................................... 81
4.3 Kayalarn Tipik Mhendislik zellikleri............................................................... 83
4.4 Kayalarn Mhendislik zelliklerinin Belirlenmesi iin Yaplan Laboratuar ve
Arazi Deneyleri...................................................................................................... 88
4.4.1 Laboratuar Deneyleri ............................................................................................. 88
4.4.2 Arazi Deneyleri...................................................................................................... 89
5. KAYAYA SOKETL KAZIKLAR....................................................................... 91
5.1 Soketlenmi Kazkta Yk Tama Mekanizmas................................................... 92
5.2 Eksenel Tama Kapasitesi .................................................................................... 94
5.3 evre Tama Kapasitesi ....................................................................................... 95
5.3.1 evre Direncine Etki Eden Faktrler .................................................................... 95
5.3.2 SPT-N ile evre Srtnmesi Arasndaki likiler ................................................. 96
5.3.3 eitli Przllk Profillerini Kullanan Yaklam (Reese ve ONeill, 1999)....... 96
5.3.4 Ampirik Yntemler................................................................................................ 97
5.4 U Tama Kapasitesi .......................................................................................... 103
5.4.1 SPT-N deerini dikkate alan yaklam................................................................ 103
iv
5.4.2 Zemin Mekanii Prensipleri ile likili U Kapasitesi Belirlenmesi ................... 103
5.4.3 AASHTO Yntemi ile u kapasitesinin hesab ................................................... 104
5.4.4 Presyometre Deney Sonucuna Gre U Tama Kapasitesi Hesaplama ............. 104
5.4.5 Canadian Foundation Engineering Manual tarafndan nerilen Yntem............ 106
5.4.6 Ykleme Deneylerinin Deerlendirilmesi ile nerilen Ampirik Yntemler ...... 108
5.5 evre ve U Tama Kapasitesi in nerilen Ampirik Yntemlerin Abaklar .. 109
6. KAYAYA SOKETL KAZIKLARIN ANALZ ............................................... 112
6.1 Kazk Ykleme Deney Sonularna Gre Analiz................................................ 112
6.1.1 Ankara-ayrhanda Bulunan Kayaya Soketli Kazn Ykleme Deneyi Sonucuna
Gre Analizi......................................................................................................... 112
6.1.2 Mersin-Tarsusta Bulunan Kayaya Soketli Kazn Ykleme Deneyi Sonucuna
Gre Analizi......................................................................................................... 116
6.1.3 zm Yaplm, Sonucu Dikkate Alnmam Yntemler................................ 121
6.2 Ampirik Yntemler ile Analiz............................................................................. 122
6.2.1 Ankara-ayrhan Kayaya Soketli Kazn Ampirik Yntemler ile Analizi ........ 123
6.2.2 Mersin-Tarsus Kayaya Soketli Kazn Ampirik Yntemler ile Analizi ............ 124
6.3 Kazk Ykleme Deney Sonular ve Ampirik Yntemlerle Yaplan Analizin
Deerlendirilmesi ................................................................................................ 128
6.4 Sonlu Elemanlar Yntemi ile Analiz................................................................... 135
6.4.1 Geometrik Model................................................................................................. 135
6.4.2 Malzeme Parametreleri ........................................................................................ 136
6.4.3 Analiz Aamas.................................................................................................... 139
6.4.4 Analiz Sonucu...................................................................................................... 139
6.4.5 Kayaya Soketli Kazklarn Nmerik Analizine Ait rnekler.............................. 139
6.4.5.1 Trkiye KYD Veri Taban No:91 Mersin Tarsusda Kayaya Soketli Kazk....... 140
6.4.5.2 Trkiye KYD Veri Taban No:70 Ankara Oran (1)de Kayaya Soketli Kazk 141
6.4.6 Zemin Parametrelerinin Deiiminin Analiz Sonucuna Etkisi............................ 142
7. SONU VE NERLER..................................................................................... 143
7.1 Kazk Ykleme Deneyleri ve Trkiyede Yaplan Kazk Ykleme Deneylerinden
Oluturulan Veri Taban ...................................................................................... 143
7.1.1 Sonular ............................................................................................................... 143
7.1.2 neriler ................................................................................................................ 144
7.2 Trkiye KYD Veri Taban indeki Kayaya Soketli Kazklarn Analizi ............ 146
7.2.1 Sonular ............................................................................................................... 146
7.2.2 neriler ................................................................................................................ 149
KAYNAKLAR....................................................................................................................... 151
EKLER ................................................................................................................................... 155
Ek 1 stanbul Kayalarnn Mhendislik zellikleri.............................................................. 156
Ek 2 Kayaya Soketli Kazklarn Plaxis Analizinde Kullanlan Malzeme Parametreleri, Analiz
Sonular ve Ykleme Deney Sonular ile Karlatrlmas ................................................ 161
ZGEM............................................................................................................................ 173
v
SMGE LSTES
o Adhezyon faktr
o
s
Kazn yk tama ekline bal bir katsay
o
w
Kaya kayma dayanm faktr
|
w
Kaya evre direnci ile eklem yerlerine ait evre direncine bal azaltma faktr
A Uygulanan yke karlk gelen deplasman
o
e
Kazk elastik boy ksalmas
o
s
Kazk ucundaki zeminin elastik skmas
o
sp
Kazk ucundaki zeminin plastik skmas
|' Efektif zemin isel srtnme as
o
o
Kazk topuunda jeolojik yk
o
c
Serbest basn mukavemeti
o
k
Tek eksenli basn dayanm
o
z
Kazk oturma tabannda dey efektif basn
t
max
Son evre tama direnci
a Doru eimi
b Dorunun y eksenini kestii deer
A Kazk kesit alan
B Kazk ap
c' Efektif zemin kohezyonu
C
1
Dorunun eimi
C
2
Dorunun y eksenini kestii deer
C
c
Skma indeksi
C
v
Konsolidasyon katsays
d Derinlik faktr
D Kazk ap
E Elastisite Modl
E
o
Balang rijitlik modl
E
50
Secant modl
E
k
Kaya elastisite modl
f
c
Betonun 28 gnlk silindirik basn dayanm
F
s
Zeminin srtnme direnci
I
s
Nokta ykleme indisi
I
r
Rijitlik indisi
vi
k
b
Taban direncine karlk gelen esneklik sabiti
K
b
Soket ap ve derinliine bal ampirik bir katsay
k
s
evre direncine karlk gelen esneklik sabiti
K
sp
Sreksizlie bal ampirik bir katsay
L Kazk boyu
LL Likit limit
N
c
, N
q
Tama gc faktrleri
N
ms
Kaya kalitesi ve kaya snfn dikkate alan bir katsay
P
a
Atmosfer basnc
PI Plastisite indeksi
PL Presiyometre deneyinde krlmann balad andaki basn deeri
PL Net Presiyometre deney sonucuna gre net limit basn deeri
RQD Kaya kalitesi ifade eden deer
q
max
Son u tama direnci
Q Kazk ykleme deneyinde uygulanan yk deeri
Q
b
Kazk u ksm ile tanan yk
Q
c
CPT deneyinde koni u direnci
Q
s
Kazk evre srtnmesi ile tanan yk
Q
u
Kazk gme yk
SPTN SPT deneyinde llen N tokmak adedi deeri
TCR Kaya karot yzdesi
U CPT deneyinde llen boluk basnc deeri
w Zemin su muhtevas
w
b
aft tabannn yer deitirmesi
w
s
aft evresinin yer deitirmesi
vii
KISALTMA LSTES
AASHTO American Association of State Highway and Transportation Officials
ASCE American Society of Civil Engineers
ASTM American Society for Testing Materials
CFEM Canadian Foundation Engineering Manual
CRP Sabit Penetrasyon ile Ykleme Deneyi
FWHA Federal Highway Administration
KYD Kazk Ykleme Deneyi
NGI Norve Jeoteknik Endstrisi Barton Metodu
RMR Kaya ktlesi snflandrma sistemi
QML Hzl Adml Ykleme Deneyi
SC evrimli Ykleme Deneyi
SML Yava Adml Ykleme Deneyi
VTYS Veri Taban Ynetim Sistemi
viii
EKL LSTES
ekil 2.1 Kazn hidrolik kriko vastas ile ankraj kazlarndan reaksiyon alarak yklenmesi
(ASTM D1143/D1143M, 2007) ......................................................................... 7
ekil 2.2 Hidrolik kriko vastas ile ankraj kazklarndan oluturulan bir ereve ile kazn
ekme yklenmesinin uygulanmas (ASTM D3689, 2007) ............................... 8
ekil 2.3 Deney yntemlerinin oturma asndan karlatrlmas (Fellenius, 1975).............. 11
ekil 2.4 Deney yntemlerinin zaman asndan karlatrlmas (Fellenius, 1975)............... 11
ekil 2.5 Eksenel ekme yk altndaki kazklarn gme yknn belirlenmesi .................. 14
ekil 2.6 Chin Kondner yntemi ........................................................................................... 15
ekil 2.7 Brinch Hansen %80 yntemi.................................................................................. 16
ekil 2.8 Davisson yntemi (Davisson, 1972) ......................................................................... 18
ekil 2.9 Decourt Yntemi ....................................................................................................... 19
ekil 2.10 De Beer yntemi...................................................................................................... 21
ekil 2.11 Van Der Veen Yntemi........................................................................................... 22
ekil 2.12 Brinch Hansen %90 Yntemi (Yldrm, 2004). .................................................. 23
ekil 2.13 Mazurkiewicz ynteminin ematik gsterimi ......................................................... 24
ekil 2.14 Butler Hoy Ynteminin uygulanmas .................................................................. 24
ekil 2.15 Fuller Hoy Yntemi ............................................................................................. 25
ekil 2.16 Hirany Kulhawy yntemi (Hirany - Kulhawy, 2002) .......................................... 26
ekil 2.17 Teet yntemi.......................................................................................................... 26
ekil 3.1 Trkiye KYD program ana ekran ........................................................................... 30
ekil 3.2 Program st men ve yeni kayt ................................................................................ 31
ekil 3.3 Deney verileri girme ara yz................................................................................... 32
ekil 3.4 Kazk verileri girme ara yz.................................................................................... 34
ekil 3.5 Profil zelliklerine baklmas .................................................................................... 35
ekil 3.6 Aletlendirilmi kazk zellikleri girme penceresi ara yz....................................... 36
ekil 3.7 Deiken enkesitli kazk zellikleri girme penceresi ara yz ................................. 36
ekil 3.8 akma kazk darbe derinlik ilikisi girme penceresi ara yz............................... 37
ekil 3.9 Laboratuar deneyleri sonularna ait verileri veri tabanna ekleme ara yz............ 39
ekil 3.10 Arazi deneyleri sonularna ait verileri veri tabanna ekleme ara yz .................. 40
ekil 3.11 Zemin verilerine ait raporlarn asln veri tabanna kaydetme ara yz.................. 41
ekil 3.12 Yk Deplasman verilerini ve grafiini veri tabanna kaydetme ara yz............ 43
ekil 3.13 Tama gc verilerini ve grafiini veri tabanna kaydetme ara yz .................... 44
ekil 3.14 Kaydedilmi verilerde dzeltme yapma ara yz ................................................... 46
ix
ekil 3.15 Kayt silme ara yz................................................................................................ 47
ekil 3.16 Deney No Arama mens ....................................................................................... 48
ekil 3.17 Deney verilerine gre arama yapma........................................................................ 50
ekil 3.18 Kazk verilerine gre arama yapma......................................................................... 51
ekil 3.19 Zemin verilerine gre arama yapma........................................................................ 52
ekil 3.20 Tama gc verilerine gre arama yapma.............................................................. 53
ekil 3.21 Arama Listesi ara yz............................................................................................ 54
ekil 3.22 Deney bilgilerini getir mens................................................................................ 55
ekil 3.23 Deney verileri ara yz ........................................................................................... 57
ekil 3.24 Kazk verileri ara yz ............................................................................................ 58
ekil 3.25 Zemin laboratuar verileri ara yz.......................................................................... 59
ekil 3.26 Zemin arazi verileri ara yz................................................................................... 60
ekil 3.27 Zemin arazi grafik verileri ara yz........................................................................ 61
ekil 3.28 Yk Deplasman deerleri ve grafii verileri ara yz ......................................... 62
ekil 3.29 Tama gc deerleri ve grafii verileri ara yz.................................................. 63
ekil 3.30 Aratrmac ara yz ............................................................................................... 64
ekil 3.31 Yardm mens ....................................................................................................... 65
ekil 3.32 Trkiye KYD Veri Tabannda kaytl bulunan kazk ykleme deneylerinin
yapld ehirler asndan snflandrlmas .................................................... 74
ekil 3.33 Trkiye KYD Veri Tabannda kaytl bulunan kazk ykleme deneylerinin kazk
tipi asndan snflandrlmas.......................................................................... 74
ekil 3.34 Trkiye KYD Veri Tabannda kaytl bulunan kazk ykleme deneylerinin deney
tr asndan snflandrlmas......................................................................... 75
ekil 3.35 Trkiye KYD Veri Tabannda kaytl bulunan kazk ykleme deneylerinin kazn
iinde bulunduu zemin asndan snflandrlmas......................................... 75
ap aral asndan snflandrlmas ............................................................. 76
boyu aral asndan snflandrlmas ............................................................ 76
ekil 4.1 eitli aratrmaclar tarafndan nerilen, kayalarn tek eksenli mukavemet baznda
snflandrlmas (Arolu, 2007) ...................................................................... 79
ekil 4.2 Kayalarda E
k
- o
k
ilikisi ve snflandrmas (Dere ve Miller, 1966) ...................... 80
ekil 4.3 Sreksizlik ynlerinin kaya dayanmna etkisi (Yldrm ve Gkaan, 2007) .......... 82
ekil 5.1 L/D orannn etkisi (Duncan, 1999) .......................................................................... 92
ekil 5.2 Soketli kazklar iin basitletirilmi yk tama mekanizmas (Duncan, 1999)........ 93
x
ekil 5.3 Forml (5.7)deki geometrik terimlerin tanmlanmas (Reese ve ONeill, 1999)..... 97
ekil 5.4 Ortalama zemin verileri iin normalize edilmi kayma dayanm ve adhezyon
faktr arasndaki iliki (Kulhawy ve Phoon, 1993) ...................................... 100
ekil 5.5 zel test verileri iin normalize edilmi kayma dayanm ve adhezyon faktr
arasndaki eitlik (Kulhawy ve Phoon, 1993). ................................................ 100
ekil 5.6 Kaya soketleri iin evre azaltma faktr o
w
(Williams ve Pells, 1981) ............ 102
ekil 5.7 Ktle faktrne bal evre direnci azaltma faktr |
w
(Williams ve Pells, 1981)102
ekil 5.8 K
sp
katsays hesaplama aba ve forml (CFEM, 2006) ...................................... 107
ekil 5.9 evre tama kapasitesi aba.................................................................................. 110
ekil 5.10 U tama kapasitesi aba .................................................................................... 111
ekil 6.1 Deney sonucu Yk Deplasman erisi .................................................................. 113
ekil 6.2 Chin Kondner yntemi ile analiz ......................................................................... 113
ekil 6.3 Brinch Hansen %80 yntemi ile analiz ................................................................ 114
ekil 6.4 Tolosko yntemine gre a ve b deeri .................................................................... 115
ekil 6.5 Decourt yntemi ile analiz ...................................................................................... 115
ekil 6.6 Deney sonucu Yk Deplasman erisi .................................................................. 116
ekil 6.7 Chin - Kondner yntemi ile analiz .......................................................................... 117
ekil 6.8 Brinch Hansen %80 yntemi ile analiz ................................................................ 117
ekil 6.9 Tolosko yntemine gre a ve b deeri .................................................................... 118
ekil 6.10 Decourt yntemi ile analiz .................................................................................... 119
ekil 6.11 Kazk ykleme deneylerinin analizi ile bulunan tama gc deerlerinin grafiksel
olarak ifadesi ................................................................................................... 120
ekil 6.12 71 Nolu deneyin De Beer yntemi ile bulunan tama kapasitesi ......................... 121
ekil 6.13 67 nolu deneyin Van Der Veen yntemi ile tama kapasitesinin bulunmas ....... 121
ekil 6.14 Kayaya soketli kazklar iin toplam tama kapasiteleri ....................................... 131
ekil 6.15 Kaya serbest basn dayanm deeri literatrden alnm deneylerin dikkate
alnmad kayaya soketli kazklarn toplam tama gleri........................... 132
ekil 6.16 Ampirik yntemlerle bulunan toplam tama glerinin kyaslanmas................. 134
ekil 6.17 Analizlerde kullanlan elemanlar, dm noktalar ve gerilme noktalar ............. 135
ekil 6.18 Ara yzey (Interface) elemanlarn uzatlmas ....................................................... 136
ekil 6.19 Plaxis analizleri iin sonlu eleman alar .............................................................. 137
ekil 6.20 Kayaya soketli kazk iin kazk boyu, soket boyu ve kazk apna bal geometrik
model............................................................................................................... 138
ekil 6.21 Standart drenajl eksenli deneyden E
0
ve E
50
nin tanmlanmas....................... 139
xi
ekil 6.22 Deney 91 Plaxis analizi ile kazk ykleme deneyi sonucunun karlatrlmas ... 141
ekil 6.23 Deney:70 Plaxis analizi sonucu ile kazk ykleme deneyi sonucu karlatrlmas142
ekil Ek 1.1 stanbul ve evresinin sadeletirilmi jeoloji haritas (Yldrm ve Savakan,
2002) ............................................................................................................... 156
ekil Ek 1.2 stanbul ve yakn evresi tersiyer kellerinin stratigrafik stun kesiti (Yldrm
ve Savakan, 2002) ......................................................................................... 157
ekil Ek 2.1 Deney:19 Plaxis analizi sonucu ile kazk ykleme deneyi sonucu karlatrlmas161
ekil Ek 2.3 Deney 66 Plaxis analizi ile kazk ykleme deneyi sonucunun karlatrlmas 163
ekil Ek 2.10 Deney:93 Plaxis analizi sonucu ile kazk ykleme deneyi sonucu
karlatrlmas ............................................................................................... 170
karlatrlmas ............................................................................................... 171
karlatrlmas ............................................................................................... 172
xii
ZELGE LSTES
izelge 3.1 Trkiye KYD Programnda kaytl deneylerin listesi............................................ 65
izelge 4.1 Kaya ortamnda yap tipleri (Zhang, 2005) ........................................................... 78
izelge 4.2 Kaya dayanm ve nokta yk indisine gre snflandrma (Marinos ve Hoek,
2001) ................................................................................................................. 81
izelge 4.3 Sreksizlik aralna gre kayalarn snflandrlmas (Yldrm ve Gkaan,
2007) ................................................................................................................. 83
izelge 4.4 RQD deerine gre kaya snflandrmas (CFEM, 2006)...................................... 83
izelge 4.5 Kayalarn tipik serbest basn mukavemeti deerleri (Zhang, 2004).................... 84
izelge 4.6 Kayalarn tipik elastisite modl deerleri (Zhang, 2004).................................... 85
izelge 4.7 Kayalarn tipik younluk deerleri (Zhang, 2004)................................................ 86
izelge 4.8 Kayalarn tipik poisson oran deerleri (Zhang, 2004) ......................................... 87
izelge 4.9 Dolgu, mineraller ve kayalarn tipik isel srtnme as (|) (Mayne vd., 2001)87
izelge 4.10 Kayalarn residel srtnme alar ( Mayne vd., 2001)..................................... 88
izelge 4.11. Laboratuarda kaya numunelere uygulanan deney yntemleri (Mayne vd., 2001)89
izelge 5.1 Birim nihai kayma kapasitesi SPTN likisi (Zhang, 2004).............................. 96
izelge 5.2 Przllk snflandrmas (Pells v.d., 1980) ....................................................... 98
izelge 5.3 cye bal olarak (E
k
/3c) ve N
c
*
belirlenmesi..................................................... 104
izelge 5.4 Tama kapasitesi katsays K
b
(CFEM, 2006).................................................... 105
izelge 5.5 Kaya Snflar (ASSHTO, 2005) ......................................................................... 105
izelge 5.6 Hoek tarafndan verilen N
ms
deerleri (Marinos ve Hoek, 2001)........................ 106
izelge 5.7 Sreksizlik aralna bal katsay, K
sp
(CFEM, 2006) ....................................... 107
izelge 6.1 Deney rneine ait veriler ................................................................................... 112
izelge 6.2 Eitlik 6.2 ve 6.3de kullanlan deneye ait deerler ............................................ 114
izelge 6.3 Deney rneine ait veriler ................................................................................... 116
izelge 6.4 Eitlik 6.2 ve 6.3de kullanlan deneye ait veriler............................................... 118
izelge 6.5 Kayaya soketli kazk temellerin ykleme deneyi analizlerinin sonular (N=14)119
izelge 6.6 Ankara ayrhan ampirik yntemlerle evre tama gc analizi ................... 123
izelge 6.7 Ankara ayrhan ampirik yntemlerle u tama gc analizi ........................ 123
izelge 6.8 Mersin Tarsus ampirik yntemlerle evre tama gc analizi........................ 124
izelge 6.9 Mersin Tarsus ampirik yntemlerle u tama gc analizi............................. 124
izelge 6.10 Veri Tabannda bulunan kayaya soketli kazklarn ampirik yntemlerle evre
tama gc analizi (N=14)............................................................................. 125
izelge 6.11 Veri Tabannda bulunan kayaya soketli kazklarn ampirik yntemlerle u tama
xiii
gc analizi (N=14) ........................................................................................ 126
izelge 6.12 Veri Tabannda bulunan kayaya soketli kazklarn ampirik yntemlerle toplam
tama gc sonular (N=14)......................................................................... 127
izelge 6.13 Ampirik yntemlerle oluturulan kombinasyonlar............................................ 128
izelge 6.14 Kazk ykleme deney sonular nn analizi ve ampirik analiz sonucu bulunan
tama gc deerleri (N=14) ......................................................................... 130
izelge 6.15 Veri tabannda bulunan soketli kazklarn ampirik yntemler kullanlarak
nerilen kombinasyonlar ile bulunmu toplam tama gc deerleri (N=14)133
izelge 6.16 Zemin parametreleri iin kullanlan semboller ve anlamlar............................. 140
izelge 6.17 Zemin Parametreleri .......................................................................................... 140
izelge 6.18 Deney:70 zemin parametreleri .......................................................................... 141
izelge Ek 2.1 Deney:19 zemin parametreleri ....................................................................... 161
izelge Ek 2.10 Deney:93 zemin parametreleri ..................................................................... 170
xiv
NSZ
almamn bu aamaya gelmesinde her trl yardm benden esirgemeyen, beni sabrla
dinleyip bilgilendiren, ynlendiren, tez danmanlarm Sayn Cem AKGNER ve Sayn
Havvanur KILI ile deerli hocalarm Kutay zaydn, Snmez Yldrm, Mustafa Yldrm ve
Mehmet Berilgene, Ayrca Yldz Teknik niversitesi naat Mhendislii Blm
Geoteknik ABDnda grev yapan herkese teekkr bir bor bilirim.
Trkiyede bilimin gelimesine n ayak olup, bilim adam yetitirme konusunda ok deerli
almalar yapan ve tez almam rahata hazrlayabilmek iin beni maddi olarak destekleyen
Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumuna teekkr ederim.
Bu tezin olumasnda bana destek olup, her trl bilgi ve kaynaa ulamada yardmlarn
esirgemeyen, irket arivlerini paylaan;
Turan Durgunolu ve Turhan Karadaylar (ZETA A..),
Asm Tufan Durgunolu ve Seda Yelkenci (GEOTEKNK A..),
Ouz alan (ALIAN GEOTEKNK) ,
Eftal Gke ve Elif Balk (TEMELTA A..),
Ergin Arolu ve Gzde Kurt (YAPI MERKEZ),
Orhan nanr (GEOGRUP A.),
enol Adatepe (KASKTA A..)ye teekkr ederim.
Bu almam srasnda hem bir arkada olan hem de almalarmda katks bulunan Erol
SERBESTe teekkr ederim.
Hayatmn her dneminde aldm kararlara sayg duyup destekleyen, bu gnlere gelmemde
hibir fedakrlktan kanmayan ok deerli aileme kranlarm sunuyorum.
Mustafa KRKT
xv
ZET
Geoteknik Mhendisliinde, st yapdan gelen yksek mertebelerdeki yklerin tatlmas
iin yzeysel temellerin yeterli olmad durumlarda derin temel sistemleri ve bu sistemlerin
en yaygn olarak da kazkl temeller tercih edilmektedir. st yapdan aktarlan bu yklerin
tanmas ve proje iin snrlandrlmas gereken yer deitirmeler sz konusu ise kazk
temellerin daha derinlerde bulunan kaya ktlesi iine soketlenmesi gerekmektedir. Kayaya
soketli kazklarn tasarm iin eitli yntemler mevcuttur. Bunlar nmerik analiz yntemleri,
kazk ykleme deneyleri ile tama gc analizi ve kayann mhendislik zelliklerini dikkate
alan ampirik yntemlerdir. Kazk ykleme deneyi sonucu kullanlarak tama gcnn hesap
edilmesi iin birok aratrmac tarafndan deiik metotlar nerilmitir. Ampirik yntemler
ise kazk ykleme deneylerinden oluturulmu veri tabanlarndan geri zmleme ile elde
edilmektedir. Ayrca ampirik yntemler u ve evre tama gcnn ayr ayr hesap
edilmesine olanak salamaktadr.
Bu tez kapsamnda yaplan almalar iki ana balk altnda toplanabilir. Bunlardan ilki kazk
ykleme deneyleri ve deney sonularn yorumlama yntemleridir. Bu amala Trkiyede
yaplm kazk ykleme deneylerinden bir veri taban oluturulmutur ve veri tabanndaki
bilgilere ulamada kullanm kolayl ve dzen salamak amac ile Trkiye KYD (Kazk
Ykleme Deneyleri) Veri Taban ad altnda bir bilgisayar program yazlmtr. Aratrma
snrlar iinde incelenen ikinci konu veri taban iinde yer alan 14 adet kayaya soketli
kazklarn tama gc ynnden incelemesidir. Bu amala: (a) Kayaya soketli kazklara
yaplan ykleme deneylerinin sonular deerlendirilerek, kazklarn tama gleri
hesaplanmtr. (b) Kazk ykleme deneyleri deerlendirilen kazklarn, kaya serbest basn
mukavemetini dikkate alan ampirik yntemlerle, u tama kapasitesi ve evre tama
kapasitesi hesap edilmitir. (c) Sonlu elemanlar yntemini kullanan bilgisayar program Plaxis
ile kayaya soketli kazklar iin Mohr-Coulomb malzeme modelini kullanan bir nmerik model
oluturularak analizler gerekletirilmitir.
Yaplan aratrmalar sonunda Trkiyede yaplm kazk ykleme deneylerinden oluan veri
taban deerlendirilmi ve kazk ykleme deneyleri hakknda neride bulunulmutur. Ayn
ekilde kayaya soketli kazklarn analiz sonular incelenerek tasarm iin sonulara
ulalmtr.
xvi
ABSTRACT
In Geotechnical Engineering, deep foundation systems, especially pile foundations, are
typically used when shallow foundations do not carry high loads from the superstructure. Pile
foundations may be socketed into rocks when high loads are transferred from the structure
and displacements need to be restricted. Various methods are used in designing rock-socketed
piles. These include numerical approaches such as finite elements and boundary elements;
bearing capacity analysis with pile load tests; and empirical methods utilizing the engineering
properties of rocks. Various approaches have been proposed to calculate the bearing capacity
of piles from load tests. Empirical correlations obtained from databases of pile load tests
through back-analysis also provide an approach in estimating the skin friction and end bearing
capacities of piles.
This research contains two main sections. The first section is the collection of pile load tests
and evaluation of the methods for bearing capacity of piles based on these test results. To this
end, the Turkish PLT (Pile Load Test) Database, consisting of pile load tests conducted
solely in Turkey, has been designed and set-up. The second section is the analysis of fourteen
rock-socketed piles within the database in terms of their bearing capacity. The followed steps
are: (a) calculating the bearing capacity of piles by evaluating the results of pile load tests, (b)
calculating end bearing and skin friction with empirical methods which utilize the unconfined
compressive strength of rocks, and (c) analyzing rock-socketed piles are analyzed through a
geometric model coupled with the Mohr-Coulomb material model using Plaxis, a common
finite elements code.
As a result of this research, the Turkish PLT (Pile Load Test) Database is evaluated and
suggestions for pile load tests are given. Similarly, rock-socketed piles are investigated and
recommendations for design are suggested.
1
1. GR
1.1 Genel
Kazk Ykleme Deneyleri, zeminlerde veya kayalarda ina edilen ya da ina edilmesi
tasarlanan kazklarn yk tama kapasiteleri ve yk-oturma davrann belirlemek iin
uygulanabilecek en salkl yaklam olarak ne kmaktadr. nk bu deney tam lekli bir
model deneydir. Kazk ykleme deneyleri eitli amalar iermektedir. Bunlar aadaki gibi
sralanabilir:
1-Kazk kapasitesini belirlemek,
2-ngrlen kazk servis yknn, kazk imalatndan sonra kontroln yapmak,
3-Kazk temelin yk-yer deitirme ilikisini saptamak.
Statik Ykleme Deneyleri, Kazk Ykleme Deneylerinin bir trdr. Eksenel Basn ve
Eksenel ekme Deneyleri ise Statik Ykleme Deneyinin trleridir. Bu deneyler iin
kullanlan standartlar ASTM D1143/D1143M (2007), ASTM D3689 (2007), TS 3167
(1978), TS 3168 EN 1536 (2001) ve TS 3169 (1978)dir. Deneylerin yaplma prensipleri ve
dikkat edilecek hususlar bu standartlar iinde ayrntl olarak verilmektedir.
Kazk Ykleme Deneylerinin, yukarda belirtilmi olan yaplma amalar dorultusunda,
deney sonularnn yorumlanmas gerekmektedir. Eksenel Basn ve Eksenel ekme altndaki
kazklara uygulanan deneylerin tama kapasitelerini belirlemek iin deplasmana bal olarak
literatrde birok kriter nerilmitir. Bunun yannda kazk ykleme deney sonucu elde edilen
yk-deplasman grafii analiz edilerek, kazk tama kapasitesini bulmak adna birok
grafiksel yntem nerilmitir.
Veri taban genel olarak tanmlanrsa, kullanm amac dnlerek oluturulmu bilgiler
topluluudur. Birbirleriyle iliki de olan verilerin tutulduu, mantksal ve fiziksel olarak
tanmlarnn olduu veri depolardr. Verilerin tanmlanmas, toparlanmas ve toparlanan
verilerden yararlanlmas iin bir sisteme ihtiya vardr. Veri taban ynetim sistemi (VTYS),
yeni bir veri taban oluturmak, bu veri taban iinde dzenlemeler yapmak, gelitirmek gibi
karmak olan ilemlerin daha sistematik bir ekilde yaplmasn salamak amac ile
oluturulmu bir yazlm sistemidir.
Bu tez almas kapsamnda Trkiyede yaplan kazk ykleme deneylerinden oluan bir veri
taban meydana getirilmitir. Kullanm kolayl ve dzen asndan Veri Taban bir
2
bilgisayar yazlm eklinde meydana getirilmitir. Programn ad, Trkiye KYD (Kazk
Ykleme Deneyleri) Veri Taban Programdr. Bu program Trkiyede yaplan kazk
ykleme deneylerini kapsamaktadr. Program kazk ykleme deneyleri zerinde alma
yapmakta olan aratrmaclar iin tasarlanmtr. Bu programda, kaytl deneyler iin, kazk
ykleme deneylerine ait ulalabilen tm veriler kaydedilmitir. Kaytl verilerde ticari ve
kiisel haklar korumak amacyla -proje ismi, zemin etd yapan firma ve sondr gibi veriler-
belge asllarnda dzenlemeler yaplarak gizlenmitir.
Bu programn tasarmnda ve yazlmnda emei geenler;
Mustafa KRKT (naat Mhendisi ve Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits
naat Mhendislii Ana Bilim Dal Geoteknik Bilim Dal yksek lisans rencisi)
Dr. Cem AKGNER (retim yesi Yldz Teknik niversitesi)
Erol SERBEST (Bilgisayar Mhendisi)
st yapdan aktarlan yklerin tanabilmesi ve proje iin hizmet grme limit durumlar
asndan snrlandrlmas gereken yer deitirmeler sz konusu ise kazk temellerin daha
derinlerde bulunan kaya ktlesi iine soketlenmesi gerekmektedir. Byk aklkl kpr,
yksek katl binalar vb. gibi byk miktarda yklerin temellere aktarld durumlarda, ayrca
toplam yer deitirme, farkl yer deitirme, asal dnme vb. gibi yer deitirmelerin
snrlandrlmas durumunda kazn kayaya soketlenmesine ihtiya duyulmaktadr.
Soketli kazklarda uygulanan ykleri tama durumuna gre farkl ekilde tasarm
yaklam bulunmaktadr.
1- Srtnme ve adhezyon etkisiyle kazn evresinde yklerin tatlmas,
2- Uygulanan yklerin kazk alt ucu tarafndan karlanmas,
3- Hem taban hem de evrede yk tanmas.
Kayaca soketli fore kazk tasarm yaplaca zaman, evre srtnmesi ve u tama
kapasitesinin ikisi birlikte mutlaka hesaba katlmaldr. evre direnci ve u tama direncinin
tahmininde uygulamada genel olarak arazi deneylerinden tretilmi ampirik bantlar
kullanlmaktadr.
3
1.2 Konu ve Aratrmann Hedefi
Bu tez almasnn konusu Kazk Ykleme Deneyleri genelinde Kayaya Soketli Fore
Kazklarn Analizidir. Bu alma srasnda aadaki almalar gerekletirilmitir.
1-Kazk ykleme deneylerinin toplanmas ve deneylerin yorumlanmasna ynelik almalar
2-Veri taban ve veri taban ynetim sistemlerinin incelenmesi
3-Kayalarn mhendislik zelliklerinin aratrlmas
4-Kayaya soketli fore kazklarn davran ve analiz prensipleri
Bu almann hedeflerini yle sralamak mmkndr.
1-Trkiyede yaplan kazk ykleme deneylerinden bir veri taban oluturulmas
2-Trkiyede imal edilmi kayaya soketli fore kazklara yaplan kazk ykleme deney
sonularnn deerlendirilerek kazk tama kapasitelerinin belirlenmesi
3-Veri tabannda kaytl olan kayaya soketli fore kazklarn ampirik yntemler ile tama
kapasitelerinin hesap edilmesi ve kazk ykleme deney sonular ile karlatrlmas
4-Veri tabannda bulunan kayaya soketli fore kazklarn, bilgisayar yazlm PLAXIS ile
modellenmesi
1.3 Organizasyon
Kazk temellerin davrann incelemek ve tama kapasitesini belirlemek adna yaplan kazk
ykleme deneyleri ve bu deneylerin yorumlanmas Blm 2de ele alnmtr. Kazk ykleme
deneyi trleri, ykleme metodlar ve literatrde genel kabul grm kazk ykleme deney
sonucunu deerlendirme yntemleri bu blmde anlatlmtr.
Bu tez almas kapsamnda Trkiyede yaplm kazk ykleme deneylerinden oluturulan
bir veri taban hakknda bilgiler Blm 3de verilmektedir. Veri taban bu tez almas
kapsamnda oluturulmutur. Veri taban kullanm kolayl ve dzen salamak amac ile
Trkiye Kazk Ykleme Deneyleri (KYD) Veri Taban ad altnda bir bilgisayar program
olarak hazrlanmtr. Bu blmde programn kullanm ve programa kaydedilen kazk
ykleme deneylerine ait verilerin kapsam hakknda bilgi verilmitir. Ayrca bu tez almas
kapsamnda programa kaydedilen kazk ykleme deneylerinin listesi ve eitli kriterlere gre
snflandrlmas bu blm iinde sunulmaktadr.
4
Bu tez almas kapsamnda veri tabanna kaydedilmi kayaya soketli kazklara yaplan
ykleme deneyleri ele alnm ve sonular deerlendirilmitir. Ayrca kayaya soketli
kazklarn tama gc deerleri ampirik yntemlerle hesap edilmitir. Yaplan almalarda
kayalarn mhendislik zelliklerine gereksinim duyulmutur. Kayalarn mhendislik
zellikleri genel olarak Blm 4de anlatlmtr. stanbul kayalarnn mhendislik zellikleri
ise Ek-1de verilmektedir. Kayaya soketli kazklarn davran ve soketli kazklarn tama
gcn belirlemek iin kayalarn mhendislik zelliklerini dikkate alan ampirik yntemler
Blm 5de sunulmutur.
Blm 6da Trkiye Kazk Ykleme Deneyleri (KYD) Veri Tabanna kayt edilmi olan
kayaya soketli kazklar kazk ykleme deney sonular kullanlarak ve kaya dayanm
parametrelerini kullanan ampirik yntemler ile analiz edilmitir. Yaplan analiz sonular
arasnda karlatrmalar yaplmtr. Ayrca veri tabannda kaytl kayaya soketli kazklar iin
Geoteknik Mhendisliinde sklkla kullanlan Plaxis program ile kayaca soketli kazk
ykleme deneyleri nmerik olarak modellenmi ve hesap sonular ile arazi deney sonular
karlatrlmtr. Kayaya soketli kazklarn ykleme deneylerine ait PLAXIS modellerinde
kullanlan zemin parametreleri ve PLAXIS analizi sonular Ek-2de sunulmaktadr.
Blm 7de bu tez kapsamnda yaplan almalarn bir deerlendirilmesi, sonular ve
ilerideki aratrmalar iin neriler bulunmaktadr.
5
2. KAZIK YKLEME DENEYLER VE YORUMLANMASI
2.1 Kazk Ykleme Deneyleri
Kazk Ykleme Deneyleri, zeminlerde veya kayalarda ina edilen ya da ina edilmesi
tasarlanan kazklarn tama kapasitesini belirlemek iin uygulanan bir yntemdir.
Kazk temellerin tama kapasitesini doru olarak belirlemek kolay deildir. Kazkl
temellerin tasarm, kazk - zemin ilikisini basitletiren teorik hesaplara ve ampirik
bantlara dayanmaktadr. Analizlerde kullanlan verilerdeki kabuller yannda tasarm
yntemlerinin farkl sonular vermeleri ve hassasiyetinin istenilen seviyede olmamasndan
dolay, kazkl temel tasarm iin kazk ykleme deneyi yaplmas nerilmektedir.
Kazklarn tama kapasitelerinin belirlenmesinde en salkl yntemin kazk ykleme
deneyleri olduu bilinen bir gerektir. nk bu deney tam lekli model bir deneydir.
Her yaplan deney gibi kazkl ykleme deneyleri de eitli amalar iermektedir (Birand,
2007). Bunlar aadaki gibi sralanabilir:
1-Kazk kapasitesini belirlemek,
2-ngrlen kazk servis yknn, kazk imalatndan sonra kontroln yapmak,
3-Kazk temelin yk-yer deitirme ilikisini saptamak.
Kazkl temel uygulanmas dnlen bir projede, kazk ykleme deneyi yaplnn zorluklar
ve kazanmlar ile deneyin yaplmamasnn bedeli iyi karlatrlmaldr. Kazk ykleme
deneyinin sonucuna bal olarak boyut ve imalat bakmndan ekonomi ve tama gc
ynnden gvenlik salanabilir. Fakat deney yaplmamasnn getirdii risk, kazklarn bir kez
yerletirildikten sonra bir daha incelenememeleri nedeni ile artacaktr (Yldrm, 2004).
Kazk ykleme deneyinin ne zaman gerekletirilecei yapm amac ile ilikilidir. Dier
kazklarn tasarmnda dayanak noktas oluturacak ise inaat balang safhasnda
yaplmaldr. ngrlen servis yknn (temelin tamas gereken yk deeri) kabuln
yapmak iin ise deneyler inaat banda ve sonunda gerekletirilebilir.
Kazk ykleme deneyleri srasnda dikkat edilmesi gereken konular aadaki gibi
sralanabilir (Ferruholu, 1996):
6
1-Deney kaz merkezi ile ykleme sisteminin arlk merkezi akmaldr. Bylelikle
kaza eksenel yk uygulanmas salanp kazk bana ek moment gelmesi nlenmi olur.
2-akma kazkta, akma ileminden dolay kazk banda zedelenmeler olabilir. Bu sebepten
tr ykleme sistemi ve ekil deitirmeleri lme sistemi dzgn bir ekilde
yerletirilemeyebilir. Bu durumu nlemek iin deney kazna st balk yaplmaldr.
3-Ykleme esnasnda meydana gelecek dnmeler kazkta ilave gerilmeler oluturur. Bunu
engellemek amacyla ykleme sistemi ile kuvvet lme aletleri arasna kresel mafsal
yerletirilmesi gerekir.
4-Ykleme deneyinin hassasl iin kuvvet ve ekil deitirme lm aletleri yamur, rzgar,
s deiimi gibi d etkilere kar branda (adr bezi) ile etraf ve zeri rtlerek korunmaldr.
2.2 Statik Ykleme Deneyleri
Statik ykleme deneyleri iki amaca ynelik yaplmaktadr. Bunlardan ilki kazk temelin
tama gcn belirlemek iin yaplan gme deneyleridir. Bu deney, kazk gmesi olarak
tabir edebilen yk artrm olmadan ya da ok az ek yk uygulanmasyla ar yer
deitirmelerin meydana gelmesi sonucu deneyin tamamlanmas esasna dayanr. kinci ama
ise tasarm yknn salanp salanmadn kantlama amacn tamaktadr. Bir baka ifade
ile kazk temelin belirlenen servis ykndeki performansn belirlemek iin yaplmaktadr.
Kantlama amal deneylerde kazk, tasarm yknn (proje safhasnda hesaplanan st
yapdan aktarlacak yk) 1.5 2.0 kat kadar yklenir.
Statik ykleme deneyleri, kazkl derin temellerin tama kapasitesinin belirlenmesinde
gvenilirlii artrd iin yaygn bir kullanm alan bulmutur.
2.2.1 Eksenel Basn Deneyleri
Basn deneyi kazk temellerin dey yk tama kapasitesinin belirlenmesi iin uygulanan
yntemdir. Bu deneyin uygulanmasnda en sk kullanlan artname American Society for
Testing and Materialsn hazrlam olduu ASTM D1143/D1143M (2007)dir. Eksenel
basn ykleme deneyinin uygulama ekli bu standart iinde ayrntl olarak verilmitir.
Ykleme sisteminin ematik gsterimi ekil 2.1de verilmitir. ekilde gsterilen test kaz
dndaki dier iki kazk ekme ykne almaktadr.
7
ekil 2.1 Kazn hidrolik kriko vastas ile ankraj kazlarndan reaksiyon alarak yklenmesi
(ASTM D1143/D1143M, 2007)
2.2.2 Eksenel ekme Deneyleri
Yksek devrilme momenti etkisindeki kuleler veya suyun kaldrma kuvveti etkisinde kalan
deniz platformu gibi yaplarda ina edilen kazkl temeller ekme ykn karlarlar.
ekme deneyi iin kullanlan standart ASTM D3689 (2007) artnamesidir. Yklemenin
gerekletirilme prensipleri ekil 2.2de gsterilmektedir. ekilde gsterilen test kaz
dndaki dier kazk bas ykne almaktadr.
2.3 Kazk Ykleme Deney Teknikleri
2.3.1 Eksenel Ykleme Deney Teknikleri
Yk uygulan biimine gre drt tr deney teknii mevcuttur (Yldrm, 2004).
1. Yava adml ykleme deneyi (SML: Slow Maintained Load)
2. Hzl adml ykleme deneyi (QML: Quick Maintained Load)
3. Sabit penetrasyon ile ykleme deneyi (CRP: Constant Rate of Penetration)
4. evrimli ykleme deneyi (SC: Swedish Cyclic Test)
8
ekil 2.2 Hidrolik kriko vastas ile ankraj kazklarndan oluturulan bir ereve ile kazn
ekme yklenmesinin uygulanmas (ASTM D3689, 2007)
2.3.1.1 Yava Adml Ykleme Deneyi (SML)
ASTM D 1143 standardnn nerdii bir yntemdir. Bu yntemin uygulama admlar
aadaki gibidir:
- Yk artrm kademeleri proje yknn 0.25 kat artrmlarla yaplr.
- Her admda oturma hz 0.25 mm/saat deerine dnceye kadar beklenir. Eer bu
deere dmez ise 2 saatten fazla beklenmez ve bir st kademe yke geilir.
- Tasarm yknn %200ne kadar veya kazk gnceye kadar yk artrlr.
- %200 yk deerinde 24 saat beklenir.
- Yk boaltma ilemi tekrar %25lik azalan yk admlaryla gerekletirilir. Her
admda bekleme sresi 1 saattir.
- Boaltmadan sonra yine ykleme yaplarak tasarm yknn %50si artrmlarla
tasarm yknn iki katna ulalr. Her admda bekleme sresi 20 dakikadr.
Bu yntemin avantaj ve dezavantajlarn yle sralayabiliriz:
- Uygulama iin zel ekipman vb. gerektirmez.
- Toplam ve net oturma kriterlerine gre deerlendirme yapmak kolaydr.
9
- Olumsuz yan, bu kazk ykleme deney ynteminin 40 70 saat gibi uzun bir sre
srmesidir.
2.3.1.2 Hzl Adml Deney (QML)
ASTM D 1143de istee bal bir deney tr olarak nerilmektedir. Kazklarn performans
deneylerinde etkin olarak kullanlabilmektedir. Bu yntemin uygulama sras u ekildedir:
- Tasarm yknn %15i artrmlarla kademeli olarak ykleme yaplr.
- Her ykleme admnda 2.5 dakikada bir lm alarak 5 dakika beklenir.
- Tasarm yknn %300 veya gme ykne kadar yklenir.
- 5 dakikalk beklemeden sonra tm ykn %25i admlarla indirilerek 4 kademede
boaltlr. Her kademede 5 dakika beklenir.
- Bu deneyin uygulama sresi ksadr. Yaklak olarak 2-3 saatte tamamlanabilmektedir.
- Deneyin yapl kolaydr.
- Bu yntem esnasnda drenajsz ykleme artlar meydana gelmektedir. Bu sebepten
tr oturma analizi iin sonular yorumlanamamaktadr.
2.3.1.3 Sabit Penetrasyon Ykleme Deneyi (CRP)
ASTM D 1143de istee bal bir deney tr olarak nerilmektedir. Genellikle srtnme
kazklarnn son tama glerinin bulunuunda kullanl bir deney yntemidir. Bu yntemin
uygulanmas aadaki gibidir:
- Kazk ba hareketi 1.25 mm/dakika hzla salanr.
- Toplam giri 50 70 mm oluncaya kadar devam edilir.
Deney sonucu elde edilen eride apn %10una karlk gelen yk son tama gc olarak
alnmaktadr. ok uzun kazklarda elastik ksalmann bu deerlere ulaabilecei, byk apl
kazklarda ise %10 kazk ap mertebesine ulamann zorluu dikkate alnmaldr. Bu gibi
durumlarda deerlendirme erinin biimine gre yaplmaldr.
- Uygulama sresi ksadr, yaklak olarak 1 3 saatte tamamlanr.
- Drenajsz ykleme artlar salanmaktadr.
- Deney sonucu Yk - Deplasman erisinin ekli belirgindir.
- Kohezyonlu zeminlerde yorum kolaydr.
10
- ok byk reaksiyon sistemi gerektirir.
- Yk uygulama hznn fazla olmas halinde deney sonunda elde edilen tama
kapasitesi deeri olmas gereken deerden fazla olabilir.
- Deney sonucu olarak elastik oturmalar hakknda bilgi vermez.
2.3.1.4 evrimli Deney (SC)
sve Kazk Komisyonu (Swedish Pile Commission) tarafndan nerilen bir yntemdir. Bu
yntemin uygulama koullar unlardr:
- lk aamada kazk temel tasarm yknn 1/3ne kadar yklenir.
- Yk, tasarm yknn 1/6 deerine drlr. Ykleme boaltma ilemi 20 defa
tekrarlanr.
- Birinci aamadaki ykn %50si daha fazla yke karlr. kinci aamadaki gibi tekrar
tasarm yknn 1/6 deerine dlr ve 20 defa tekrarlanr.
- Bu ilem gme ykne kadar devam eder.
Bu yntem zaman alc olup evrimler kazk davrann etkilemektedir. evrimli yklemenin
nem kazand deprem ykleri etkisi altnda kalabilecek olan tasarmlarda uygulanmas daha
uygundur (Yldrm, 2004).
2.3.1.5 Eksenel Kazk Ykleme Deney Yntemleri Karlatrlmas
Fellenius (1975), sradan ykleme deneyleri iin srenin ksa olmas ve kolay yaplabilmesi
nedeniyle QML deneyinin uygulanmasn nermektedir.
Canadian Geotechnical Manualda (2006), SML ve QML yntemlerinden hangisinin
uygulanmas konusunda karar vermekte zorlanld durumlarda, nce QML deneyinin
yaplmas ve ardndan SML deneyinin yaplmas nerilmektedir.
Tomlinson (2008) CRP deneyinin yksek maliyetli olmasndan dolay ve pratik olarak
uygulanamamasndan tr saha deneyinden daha ok model deneylerde uygulanmasnn
doru olacan belirtmitir.
Kazk ykleme deney yntemi ile oturma arasndaki iliki ekil 2.3de ve zaman ilikisi ekil
2.4de gsterilmektedir.
11
ekil 2.3 Deney yntemlerinin oturma asndan karlatrlmas (Fellenius, 1975)
ekil 2.4 Deney yntemlerinin zaman asndan karlatrlmas (Fellenius, 1975)
2.4 Kazkl Ykleme Deney Sonularnn Yorumlanmas
Kazk ykleme deneylerindeki esas ama, kazk temelin tama kapasitesini ve yer
deitirmesini belirlemektir. Kazk tama kapasitesi kazk ykleme deneylerinden elde edilen
yk deplasman erisi deerlendirilerek hesaplanr.
2.4.1 Eksenel Basn Altndaki Kazklarn Tama Kapasitesi
Bir kazn tama kapasitesi iin eitli tanmlamalar yaplmaktadr (Yldrm, 2004;
Tomlinson, 2008). Bunlar:
12
- Ulalan ykte oturmalarn hzla gereklemesi veya baka bir ifadeyle kazn
batmas olarak tanmlanr.
- Kazk taban apnn %10u kadar oturmaya karlk gelen yk deeri kazk tama
gcdr.
- Toplam oturmann 38 mm olmasna karlk gelen yk deeri kazk tama
kapasitesini verir.
Elde belirli bir kriter yoksa, tasarm yknn 2 katna kadar ykleme yaplr, 19 mm
deplasmana karlk gelen yk deeri kazk tama kapasitesi olarak belirlenir (Yldrm,
2004).
ASCE tarafndan nerilen kazk ykleme deney yorumlama yntemleri unlardr (U.S. Army
Corps of Engineers,1991; Ezeldin, 2004):
1.Kazk bann toplam oturmasn snrlayan yntemler
a. 25.4 mm, (Hollanda, New York)
b. Kazk u apnn %10u, (ngiltere)
c. Kazk elastik oturmas + B/30, (Kanada)
2. Plastik oturmay snrlandran yntemler
a. 6.4 mm, (AASHTO, New York Eyaleti, Lousiana Eyaleti)
b. 12.7 mm, (Boston)
3. Plastik/Elastik oturma oran 1.5 olarak snrlayan yntem, (Danimarka)
4. Oturma/Birim Yk orann snrlayan yntemler
a. Toplam 0.25 mm/ton, (California Eyaleti, Chicago ehri)
b. Art 0.75 mm/ton, (Ohio eyaleti)
1.27 mm/ton, (Raymond International)
5. Plastik Oturma/Birim Yk orann snrlayan yntemler
a. Toplam 0.25 mm/ton, (New York City)
b. Art 0,08 mm/ton, (Raymond International)
13
6. Yk Oturma erisinin yorumuna dayal yntemler.
a. Maksimum Erilik: Yk yer deitirme grafii logaritmik olarak izilir. Maksimum
erilik olan nokta kazk gme ykn verir.
b. Teet: Erilerin st ve alt ksmndan teetler izilir. Kesime noktas gme yk
olarak tanmlanr.
c. Krlma Noktas: Plastik oturmann keskin bir ekilde krld nokta veya toplam
oturmann keskin olarak krld nokta (Los Angeles ehri)
7. Kazk temelin batmasna karlk gelen yk deeri bulunur. (Kazk penetrasyonunun
0.2B deerini amas durumunda kazkta yk artrm srdrlemez.)
8. Texas hzl yk yntemi: Yke karlk gelen tm oturma erisinin ilk eiminin teeti
izilir. Sonra yke karlk gelen tm oturma erisinin 25.4 mm/ton deerinden aada bir
ksmnn teeti izilir. ki teetin kesime noktas kazk tama kapasitesi deerini verir.
2.4.2 Eksenel ekme Altndaki Kazklarn Tama Kapasitesi
Gme yk olarak eitli kriterler nerilmitir ( Bowles, 1997).
a) Kazn yukar doru 6.25 mm deplasmanna karlk gelen yk deeridir. ekil 2.5de
gsterilen Q
a
deeri bu durumu gstermektedir.
b) Yk Deplasman erisinin balang ve son ksmlarndan izilen teetlerin kesiim
noktasna karlk gelen yk deeridir. ekil 2.5de gsterilen Q
b
deeri bu art temsil
etmektedir.
c) Yk Deplasman erisinde, aniden meydana gelen (ok az yk artmna karlk
deplasmanlarn hzla artmas) yer deitirmelere karlk gelen yk deeridir. ekil
2.5de gsterilen Q
c
deeri bu art temsil etmektedir.
2.5 Kazk Ykleme Deney Sonular Deerlendirilmesi in nerilen Yntem ve
Kriterler
Kazk ykleme deney sonularnn deerlendirilmesi iin birok yntem ve kriter nerilmitir.
Bu ksmda genel kabul grm yntemlere yer verilmitir.
14
Yk - Deplasman Erisi
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
Q
a
Q
b
ekil 2.5 Eksenel ekme yk altndaki kazklarn gme yknn belirlenmesi
2.5.1 Chin Kondner Yntemi (1970)
Chin, Kondnern (1970), gerilme deformasyon zerine yapm olduu genel almasn
kullanarak kazk tama gcnn belirlenmesi iin ayrntlar ekil 2.6da verilen yntemi
nermitir.
Uygulanan yk (Q) ve kazk ba yer deitirmesi (A) deerlerine gre A/Q - A dorusu
izilir. Dorunun A/Q eksenini kestii deer C
2
, dorunun eimi C
1
deeridir. Dorunun
eiminin tersi deney yaplan kazk temelin gme ykn verir.
1
1
ult
Q
C
= (2.1)
Dorunun denklemi:
1 2
C C
Q
A
= A + (2.2)
2
ult
ult
Q
Q
Q C
A
=
A +
(2.3)
Chin Kondner yntemi yava kademeli (SML), hzl kademeli (QML) ve sabit penetrasyon
oran ile ykleme (CRP) deneyleri sonularnn yorumlanmas iin uygundur.
Aniden meydana gelen
oransz yer deitirme Qc
15
Chin Kondner ynteminde (2.3) Eitlii kullanlarak deneyin herhangi bir safhasnda gme
ykn hesaplamak mmkndr.
Chin-Kondner Yntemi
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
D, Deplasman (mm)
D
/
Q
,
D
e
p
l
a
s
m
a
n
/
Y
k
(
m
m
/
k
N
)
*
1
0
-
3
Dorunun
eimi: C
1
Qu= 1/C
1
ekil 2.6 Chin Kondner yntemi
Felleniusa (2006) gre, deplasman Davisson limitini gemeden nce gerek doru olumaz.
Genel olarak Chin Kondner yntemi ile elde edilen kazk gme yk Davisson limiti ile
belirlenen gme yknden %20 - %40 daha fazladr.
2.5.2 Brinch Hansen %80 Yntemi (1963)
Brinch Hansen (1963) tarafndan nerilen ynteme gre (A)
0.5
/Q ile A arasnda oluturulan
erinin dorusallat kesim, (A)
0.5
/Q = C
1
A + C
2
ile gsterilirse kazn gme yk
(Fellenius, 1975), (ekil 2.7):
1 2
1
ult
Q
C C
=
(2.4)
Kazn gme anndaki kazk ba hareketi:
2
1
ult
C
C
A =
(2.5)
16
Dorunun denklemi:
1 2
C C
Q
A
= A+
(2.6)
Dorunun
0.5
Q
A
eksenini kestii deer C
2
, dorunun eimi C
1
deeridir.
Bu yntem yk deplasman erisinin parabolik olduunu varsaymaktadr. Yava kademeli
(SML) ve hzl kademeli (QML) ykleme deneyleri iin makul lde deerler vermektedir
(Yldrm, 2004).
Brinch-Hansen %80 Yntemi
0
2
4
6
8
10
12
14
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
D, Deplasman (mm)
D
0
,
5
/
Q
,
(
D
e
p
l
a
s
m
a
n
0
,
5
/
Y
k
)
*
1
0
-
4
ekil 2.7 Brinch Hansen %80 yntemi
2.5.3 Davisson Yntemi (1972)
Davisson (1972) kazklarn snr bir deplasman (A) deerine karlk gelen ykn kazk
tama kapasitesi olarak kabul edilebileceini ne srmtr. ekil 2.8de yntem
gsterilmitir.
A= o
e
+ o
s
+ o
sp
(2.7)
A: Davisson snr yer deitirme deeri (mm)
o
e
: kazn elastik boy ksalmas (mm)
17
o
s
: kazk ucundaki zeminin elastik skmas (mm)
(30 cm apndaki akma kazklar iin 2,54 mm)
o
sp
: kazk ucundaki zeminin limit plastik skmas = 3,81 mm
Yukardaki deerler (2.8) Eitliinde yerine konulduunda,
A= o
e
+ 4 + 0,008D (2.8)
D: kazk ap veya kazk genilii (mm)
o
e
= ( Q
b
+ o
s
Q
s
)L/(AE) (2.9)
Q
b
: kazk u ksm ile tanan yk (kN)
Q
s
: kazk evre srtnmesi ile tanan yk (kN)
L: kazk boyu (mm)
A: kazk kesit alan (mm
2
)
E: kazk malzemesinin elastisite modl (kN/mm
2
)
o
s
: kazn yk tama ekline bal bir katsay
o
s
= 0 (u kaz olmas durumu)
o
s
= 0.5 (aft cidar boyunca srtnmenin uniform yayl olmas durumu)
o
s
= 0.67 (srtnme kazk ucunda maksimum ve tepe noktasnda 0 olmas durumu)
o
s
= 0.33 (srtnme kazk tepe noktasnda maksimum kazk ucunda 0 olmas durumu)
E kazk malzemesinin elastisite modl deeri, betonarme kazk iin 30 GPa ve elik kazk
iin 200 GPa olarak kullanlabilir (Aschenbrener ve Olson, 1984).
Bu yntem akma kazklar iin nerilmi olup hzl kademeli ykleme (QML) deneyi iin
daha uygun olduu varsaylmaktadr (Yldrm, 2004).
Kyfor vd. (1992), fore kazklarda u direncinin mobilize olabilmesi iin daha yksek
deplasmana ihtiya olduunu belirtmilerdir. Bu sebepten dolay Davisson kriterinin ap ya
da genilii 610 mmden kk kazklar iin uygun olduunu belirtmilerdir. ap ya da
geniilii 610 mmden byk olan fore kazklar iin Davisson kriteri iin;
A= o
e
+ D/30 (2.10)
kullanlmas nerilmektedir.
18
ekil 2.8 Davisson yntemi (Davisson, 1972)
2.5.4 Decourt Yntemi (1999)
Decourt (1999), kazk gme ykn tahmin etmek iin, Chin-Kondner ve Hansen
metodlarna benzer bir yntem nermitir (Fellenius, 2006).
Her yk kademesinde, yk (Q) karlk gelen deplasmana (A) blnr. Q Q/A grafii izilir
(ekil 2.9). Oluan noktalar kmesinden bir doru geecei kabul edilmektedir. Kazk gme
yk:
19
2
1
u
C
Q
C
= (2.11)
Q
u
=kazk gme yk
Q=uygulanan yk
A=deplasman
C
1
=oluturulan dorunun eimi
C
2
=dorunun y eksenini kestii deer
Herhangi bir yk kademesindeki deplasman Eitlik 2.12den bulunabilir.
2
1
1
u
C
Q
C
A
=
A
(2.12)
Decourt Yntemi
0
500
1000
1500
2000
2500
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000
Yk (kN)
Y
k
/
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
k
N
/
m
m
)
C
2
=1200
C
1
=0.192
ekil 2.9 Decourt Yntemi
2.5.5 Gmeye Ulamam Kazklar
Tolosko (1999), gmeye kadar yklenmemi kazklar iin Chin-Kondner ve Davisson
yntemlerini kullanarak yeni bir eitlik nermitir.
Balangta Chin Kondner yntemine benzer bir ekilde, A/Q-A (deplasman/yk-yk)
grafii izilir ve oluan noktalar kmesinden bir doru geirilir. Dorunun denklemi,
20
y a x b = + (2.13)
ve
y
Q
A
= (2.14)
x = A (2.15)
y = deplasman/yk
a = dorunun eimi
b = dorunun y eksenini kestii deer
x, A = kazk banda llen deplasman
Q = oturma deerine karlk gelen yk deeri
Bu deerler Eitlik 2.13de yerine konduunda
a b
Q
A
= A + (2.16)
1
b
a
Q
A =
(2.17)
Davisson kriteri Eitlik 2.16 ile kullanlarak kazk kapasitesi belirlenebilir.
X S Q A = + (2.18)
A = Davisson kriterine gre kazk balndaki oturma
X= 4+D/120 (2.19)
S= L/EA (2.20)
Q= Davisson kriterine gre kazk nihai yk
D= Kazk ap
L= Kazk boyu
E= Kazk elastisite modl
A= Kazk kesit alan
2.18 Eitlik 2.17 Eitliinde yerine konularak,
21
1
b
X S Q
a
Q
(
(
= + (
(
(

(2.21)
2.21 Eitlii elde edilir. Eitlik 2.21de ki veriler yerine konularak ve matematiksel ilemlerle
dzenlenerek kazk tama gc Q
u
deeri Eitlik 2.22de verilmitir.
2
( ) ( ) 4
(2 )
u
a X b S a X b S a X S
Q
a S
(
+ + +

=

(2.22)
2.5.6 De Beer Yntemi (1967)
Bu yntemde yk deplasman erisi logaritmik olarak izilir. Balang ve sonu
kesimlerinin uzantlarnn kesiim yeri kazk gme yk olarak tanmlanr. Bu yntem
genellikle yava kademeli ykleme (SML) deneyi iin uygundur (Yldrm, 2004). Yntem
ekil 2.10da gsterilmitir.
De Beer Yntemi
0,1
1
10
100
100 1000 10000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
Qu= 3000 kN
ekil 2.10 De Beer yntemi
2.5.7 Van Der Veen Yntemi (1953)
Bu yntemde Q
u
son yk varsaylr ve ln(1- Q
u
/Q) deerleri deiik A okumalarna kar
hesaplanr. Bu erilerden doru duruma gelen doru kazn gme yk Q
u
deerini
22
verecektir (Yldrm, 2004). Yntem ekil 2.11de gsterilmitir.
Van der Veen Yntemi
y = -0,0795x - 0,4092
R
2
= 0,9991
-4,5
-4
-3,5
-3
-2,5
-2
-1,5
-1
-0,5
0
0 10 20 30 40 50
Deplasman (mm)
l
n
(
1
-
Q
/
Q
u
)
Q6
Q1
Q2
Q3
Q4
Q5
Dorusal (Q2)
ekil 2.11 Van Der Veen Yntemi
2.5.8 Brinch Hansen %90 Yntemi (1963)
Bu yntemde gme yk, bu ykn %90na eit bir ykte meydana gelen kazk ba
hareketi, gme yk olarak tanmlanan ykteki meydana gelen kazk ba hareketinin
%50sine eittir.
Brinch Hansen (1963) tarafndan nerilen bu yntemde yk oturma erisinin hiperbolik
olduu kabul yaplmaktadr (Fellenius, 1975).
Her yk kademesi iin 0,90Q deeri hesaplanarak yk deplasman grafiinde bu deerlere
karlk gelen deplasman (A) deerleri bulunur. Daha sonra 2A belirlenerek 0,90Q 2A
erisi oluturulur. Q - A erisinin 0,90Q 2A erisini kestii nokta gme ykn
vermektedir (ekil 2.12).
Bu yntem sabit penetrasyonlu ykleme deneyi (CRP) iin en uygun deney sonucu
yorumlama yntemidir (Yldrm, 2004). Bu yntemde genellikle maksimum deney yk
gme yk olarak elde edilir.
23
ekil 2.12 Brinch Hansen %90 Yntemi (Yldrm, 2004).
2.5.9 Mazurkiewicz Yntemi (1972)
Bu yntemde yk deplasman erisinin parabolik olduu kabul edilmektedir (Fellenius,
1975).
Bu yntemde, yk deplasman erisinin yer deitirme ekseni eit aralklara blnerek yk
eksenine paraleller izilir. Bu paralellerin eriyi kestii noktalara karlk gelen yk
eksenindeki deerleri belirlenir. Bu noktalardan 45 derece a ile izilen dorularn bir sonraki
yk dorusunu kestii noktalar bulunur. Bu noktalar yaklak olarak bir doru zerinde
bulunurlar. Bu dorunun yk eksenini kestii nokta kazk gme ykn verir (ekil 2.13).
2.5.10 Butler Hoy Yntemi (1976)
Balang erisinin teeti ile eimi 0,14 mm/kN (0,05 in/ton) olan dorunun kesim noktas
kazk gme ykn vermektedir. Hzl adml Ykleme deneyleri (QML) iin uygundur
(Butler and Hoy, 1977). Yntem ekil 2.14de gsterilmitir.
24
ekil 2.13 Mazurkiewicz ynteminin ematik gsterimi
0
1
2
3
4
5
6
0 5 10 15 20 25 30 35
Deplasman (mm)
Y
k
(
k
N
)
*
1
0
3
9,8 kN
1,4 mm
Qu
ekil 2.14 Butler Hoy Ynteminin uygulanmas
Q
u
Yk, Q
Deplasman, A
45
0
25
2.5.11 Fuller Hoy Yntemi (1970)
Fuller Hoy ynteminde eimi 0,14 mm/kN (0.05 in/ton) olan doru izilir. Bu dorunun
yk yer deitirme erisine dedii yer kazk gme ykn vermektedir (Yldrm, 2004).
ekil 2.15de yntem gsterilmitir.
0
1
2
3
4
5
6
0 5 10 15 20 25 30 35
Deplasman (mm)
Y
k
(
k
N
)
*
1
0
3
9,8 kN
1,4 mm
Qu
ekil 2.15 Fuller Hoy Yntemi
2.5.12 Hirany Kulhawy Yntemi
Hirany ve Kulhawy (2002), ok sayda fore kazk zerinde yaplan kazk ykleme
deneylerinde yaplan aratrmalar sonucu deney sonularn deerlendirerek kazk apnn
%4 oranndaki (D x %4) yer deitirmeye neden olan yk deerinin kazk gme yk
olduunu nermilerdir. Ayrca bu yntem, kazk u direnci ile evre srtnmesinin tad
ykn belirlenmesi iin de kullanlabilir. ekil 2.16da yntem gsterilmektedir.
26
ekil 2.16 Hirany Kulhawy yntemi (Hirany - Kulhawy, 2002)
2.5.13 Teet Yntemi
Bu yntemin uygulama prensibi, yk deplasman erisinin elastik ve plastik blmlerine
izilen teetlerin kesime noktas kazk gme ykn vermektedir. Yk yer deitirme
erisinin leine bal olmas ve kiisel yoruma ak olmas bu yntemin dezavantajlardr
(Dzceer, 2002). ekil 2.17de yntem gsterilmitir.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
Qu
ekil 2.17 Teet yntemi
27
3. TRKYE KAZIK YKLEME DENEYLER (KYD) VER TABANI PROGRAMI
3.1 Temel Veri Taban Kavramlar
3.1.1 Veri
Veri kelimesi bilgi kelimesini temsil etmektedir. Bilgi, bir nesne veya olayda ortaya kan
mesajn iletilmesini aklayan bir kavramdr. Byle bir adan incelendiinde bilgi kavram,
mesajn iletilmesi iin ihtimal hesaplarna dayanan, belirsizliin azaltlmas iin ihtiya olan
bir kavramdr (Burma, 2005).
3.1.2 Veri Taban
Veri taban genel olarak tanmlanrsa, kullanm amac dnlerek oluturulmu bilgiler
topluluudur. Birbirleriyle iliki de olan verilerin tutulduu, mantksal ve fiziksel olarak
tanmlarnn olduu veri depolardr. Veri tabanlar var olan ve aralarnda iliki bulunan
nesneleri ya da olaylar modeller (Burma, 2005).
Belirli bir amala birbiriyle ilikide olan veriler veri taban program altnda toplanr.
stenildiinde toplanan bilgilerin tm veya istenilen kriterlere uyanlar grntlenebilir ve
bunlar yeni bilgiler retilerek eitli amalarda kullanlabilir.
Bir veri tabanndan beklenen zellikler, verileri korumak, onlara erimek ve baka verilerle
ilikisini salamaktr.
3.1.3 Veri Taban Ynetim Sistemi
Verilerin tanmlanmas, toparlanmas ve toparlanan verilerden yararlanlmas iin bir sisteme
ihtiya vardr. Veri taban ynetim sistemi (VTYS), yeni bir veri taban oluturmak, bu veri
taban iinde dzenlemeler yapmak, gelitirmek gibi karmak olan ilemlerin daha sistematik
bir ekilde yaplmasn salamak amac ile oluturulmu bir yazlm sistemidir
(Ramakrishnan, 2003).
Veri taban ynetim sistemi, veri taban ile kullanc arasnda bir arabirim oluturmaktadr. Bu
sayede kullancnn veri tabanna her trl eriimi salanm olur.
Veri taban oluturmak aamada gerekletirilebilir. Birincisi veri tabannn
tanmlanmasdr. Bu ksmda veri tabann oluturan verilerin tip ve uzunluklarnn belirlenip
tantlmasdr. Bu ksm bir tasarm aamas anlamna da gelebilmektedir. kinci ksm veri
28
tabannn oluturulmasdr. Bu ksm verilerin girilmesini kapsar. nc aama ise veri
taban zerinde ilem yapabilme ksmdr. Bu ksm, belirli bir veri zerinde sorgulama
yapabilmek, veri tabann gncellemek ve rapor retilebilmesi gibi ilemlerin yapld
ksmdr (Ramakrishnan, 2003).
3.2 Veri Taban Ynetim Sistemlerinin zellikleri ve Avantajlar
Veri taban ynetim sisteminin sahip olduu zellikler, kullanclara deiik alardan birok
avantaj salamaktadr (Ramakrishnan, 2003; Burma, 2005).
1- Veri bamszl (Data Independence): Uygulama programlar veri depolanan ve
temsil edilen yerden mmkn olduunca bamsz olmaldr. Veri taban ynetim
sistemleri, uygulama kodlar gibi detaylardan ayrmak iin verinin genel bir zetini
salayabilir.
2- Veri btnl (Data Integrity): Veri taban iindeki bir veri, btn veri tablolarnda
birbiri ile balantldr. Bu verideki herhangi bir deiiklik btn tablolarda
uygulanmaldr. Bu veri kayd bir tablodan silindi ise btn tablolardan silinmelidir.
3- Veri gvenlii (Data Security): Veri taban iindeki bir verinin, kullanc tarafndan
isteyerek veya yanllkla bozulmasn nlemek iin veri taban ynetim sistemlerinde
gvenlik mekanizmas oluturulabilir. stenildii takdirde veri taban kullanc ad ve
ifre ile korunabilmektedir. Bunlara ek olarak veri taban, kullanclara
snrlandrlabilir. rnein kullanc veri taban iindeki tablolardan sadece msaade
edilen tablo iindeki verileri grebilir.
4- Veri tekrar (Data Redundancy): Ayn veri deiik kullanclar tarafndan tekrar tekrar
kaydedilmez. Bylece hem karmakln nne geilir hem de veri tabannda bir
dzen ve hafza olarak daha az bir kullanm salanmaktadr.
5- Veri tutarl (Data Consistency): Ayn verinin deiik yerlerde birka veri tabannda
bulunmas durumunda, veride yaplan herhangi bir deiiklik dier veri tabanlarnda
yaplmaz ise karmaaya sebep olabilir. Veri taban ynetim sistemlerinde bunun nne
geilmi olur.
3.3 Trkiye KYD (Kazk Ykleme Deneyleri) Veri Taban Program
Bu program Trkiyede yaplan kazk ykleme deneylerini kapsamaktadr. Program kazk
ykleme deneyleri zerinde alma yapmakta olan aratrmaclar iin tasarlanmtr.
29
Bu programn yazm Microsoft Visual Studio 2005 araclyla C # programlama
dilinden faydalanlmtr. Oluturulan veri tabannn dnyadaki benzer rnekleri FHWA
(Federal Highway Administration) tarafndan derlenen PD/LT 2000 ve University of Florida
tarafndan oluturulan FDOT adl veri taban programlardr (Paikowsky ve Birgisson, 2004;
McVay v.d. 2005).
Veri tabanna kayt edilmi olan Trkiyede yaplm kazk ykleme deneyleri, literatrden bu
deneyler ile ilgili almalar yapan aratrmaclardan ve kazk ykleme deneylerini
uygulamada gerekletiren firmalardan elde edilmitir. Bu programda, kaytl deneyler iin,
kazk ykleme deneylerine ait ulalabilen tm veriler kaydedilmitir. Kaytl verilerde kiilik
haklarn korumak amacyla -proje ismi, zemin etd yapan firma ve sondr gibi veriler-
belge asllarnda dzenlemeler yaplarak bu veriler gizlenmitir.
Bu programn tasarmnda ve yazlmnda emei geenler;
Mustafa KRKT (naat Mhendisi ve Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits
naat Mhendislii Ana Bilim Dal Geoteknik Bilim Dal yksek lisans rencisi)
Dr. Cem AKGNER (retim yesi Yldz Teknik niversitesi)
Erol SERBEST (Bilgisayar Mhendisi)
3.4 Program Kullanm
Program ilk altrldnda ana pencere almaktadr (ekil 3.1). Sol st kedeki Deney
Girii, Veri Taban ve Yardm menlerinden istenen ilem gerekletirilebilmektedir.
Aadaki aklamalarda tu fonksiyonu isimleri italik olarak, program ara yzlerindeki
yazlar ise eklinde gsterilmektedir.
30
ekil 3.1 Trkiye KYD program ana ekran
3.4.1 Program Veri Tabanna Yaplm Deney Verileri Girme
Ana penceredeki st menden Deney Girii ve Yeni Kayt seenei seilir (ekil 3.2). Daha
sonra Programa veri ekleme ara yz almaktadr. Bu ara yz iinde tab ad verilen alt
balklar bulunmaktadr. Bu tablarn bir ksm form, bir ksm da tablo eklindedir. stenilen
bilgiler doldurulup Kaydet tuuna baslnca veriler kaydedilir. Veri girme ileminde
karklktan kanmak ve kullanm kolayl salamak iin snflandrmalar yaplmtr.
Bunlar ana snf olarak deney bilgileri, kazk verileri, zemin verileri, yk deplasman erisi
ve tama gc bilgileridir.
Form eklinde olan ara yzlerin kullanm aklanan ekilde yaplmaktadr; Formdaki
boluklar doldurulup Kaydet tuuna baslarak, girilen veriler veri tabanna kaydedilmektedir.
Seme kutucuu (combo box) eklinde oluturulmu boluklar, kutucuun yanndaki ok
iaretine tklanarak seim kutusu alp istenilen tercih iaretlenerek kullanlmaktadr. Eer
istenilen tercih seim kutusunun iinde bulunmuyor ise yannda Dier boluuna istenilen
tercih yazlr ve Ekle tuuna baslr. Bylece istenilen tercih seme kutusunun iine eklenmi
olur. Kaydet tuuna bastktan sonra verilerin kaydedildii, program tarafndan bir mesaj
kutusu alarak onaylanmaktadr.
Tablo eklinde olan ara yzlerin kullanm aklanan ekilde yaplmaktadr; Program ara
yznde oluturulmu tablodaki istenilen veriler girilir ve Kaydet tuuna baslr. Ayrca bu
31
ksmda kullanm kolayl asndan Excelden Kopyala tuu bulunmaktadr. Yk
Deplasman deerleri gibi ok sayda bulunan verileri tek tek girmek yerine elektronik
kaynaktan kopyalanan veriler Excel programnda Trkiye KYD veri tabanna uygun formatta
dzenlenerek veri taban programna aktarlabilmektedir. Burada dikkat edilecek husus
Excelden kopyalanan stun says programdaki stn says ile ayn olmaldr.
Programa kaydedilecek baz veriler grafik eklindedir. Bunlarla ilgili ara yzde Grafik Ekle
tuu bulunmaktadr. Bu tua basnca bilgisayardan grafik dosyas seme penceresi
almaktadr. stenilen grafik dosyas seme penceresinde aktarlmak istenen grafik verisi
seilerek programdaki ara yze aktarlr. Program ara yznde ilgili boluklar doldurulup
Grafik Kaydet tuuna baslarak veri tabanna kaydedilmi olur.
ekil 3.2 Program st men ve yeni kayt
3.4.1.1 Deney Verileri
Bu ara yz bir form eklindedir (ekil 3.3). Bu ksmda istenen veriler ve anlamlar aada
listelenmitir.
Kazk Ykleme Deney No: Programdaki sraya gre kullanc tarafndan verilen kazk
ykleme deneyi numaras
l: Kazk ykleme deneyinin yapld l
Deneyin Yapld Yer: Uygulamann yapld yer
Ama: Kazk ykleme deneyinin yapm amac; tasarm, kantlama vb.
Standart: Kazk ykleme deneyi yapmnda gz nne alnan standart
Deney Tr: Kazk temelin alma tr; Basn, ekme ve Yanal
Ykleme Metodu: artname ve tasarma gre ykleme metodu; Yava, Hzl ve evrimli
Kazk Yerletirme Tarihi: Kazk temelin yerletirildii tarih
Kazk Ykleme Deney Tarihi: Kazk ykleme deneyinin yapld tarih
Veri Giren: Veri girii yapan kii
Kontrol Eden: Girilen veriyi kontrol eden kii
Ek Bilgi: Verilenlerin dnda ek bir bilgi
32
ekil 3.3 Deney verileri girme ara yz
33
3.4.1.2 Kazk Verileri
Bu ara yz bir form eklindedir (ekil 3.4). Bu ksmda istenen veriler ve anlamlar aada
listelenmitir.
Kazk No: Kazk temele kullanc tarafndan verilen numara
Kazk Tipi: retim ekli, malzeme vb. biimine gre kazk snf (Fore, akma ve Vibrex vb.)
Kazk Malzemesi: Kazk temelin yapld malzeme (Betonarme, elik ve Kompozit vb.)
malat Bilgisi: Kazk temelin imalat hakknda bilgi (Betonlama ekli, imalat metodu vb.)
Ekipman Bilgisi: Kazk temel yapmnda kullanlan makine takm ve zellikleri
Profil Kesiti: elik profil iin kesit tanmlamas (rnein: HP 10x42)
Et Kalnl: elik kazk iin et kalnl; Birim=mm
Kazk En Kesiti: Kazk en kesit ekli (dikdrtgen, kare, dairesel vb.)
Kazk ap: Kazk temelin ap; Birim=m
Kazk Toplam Boyu: Kazk temelin toplam boyu; Birim=m
Kazk Efektif Boyu: Kazk temelin zemin iindeki efektif boyu; Birim=m
Kazk Serbest Boyu: Kazk temelin zemin dndaki boyu; Birim=m
Zemin Kotu: Zeminin kotu; Birim=m
Kazk Temel Kotu: Kazk temelin kotu; Birim=m
Kesit Alan: Kazk temelin en kesit alan; Birim=m
2
Kazk Temel Arl: Kazk temelin arl; Birim=kN
Deyle Yaplan A: Kazk temelin deyle yapt a; Birim=a (saat ynnn tersi
pozitif), kesiti deien kazklar iin kullanlmaktadr.
Bu ara yzde krmz ile yazlm Profil Tablosunu Gster ksm zerine tklandnda, elik
profillere ait bilgiler gelmektedir (ekil 3.5).
Kazk bilgileri girme formunda, uygulan itibar ile farkl kazklar iin sahip olduklar verileri
girmek amacyla tular bulunmaktadr. Bunlar: Aletlendirilmi (Enstrumante edilmi) Kazk,
Deiken Enkesitli Kazk ve akma Kazkta Darbe Derinlik likisi tulardr. Bu tulara
basldnda ek bir pencere eklinde tablolar gelmektedir. Tablolar doldurulup kaydet tuuna
basarak veriler programa kaydedilir.
34
ekil 3.4 Kazk verileri girme ara yz
35
ekil 3.5 Profil zelliklerine baklmas
Aletlendirilmi kazk verileri girme penceresi bir tablo eklindedir (ekil 3.6). Tabloda
istenen veriler doldurulup Kaydet tuuna basarak veriler veri tabanna kaydedilmektedir.
Tabloda istenen veriler aada listelenmitir.
Sra No: Kazk ykleme deneyi deformasyon ler numaras
Kazk Boyu: Kazk temel boyu; Birim=m
Deformasyon ler No: Kazk temele yerletirilmi deformasyon lerlere verilen numara
Derinlik: Deformasyon lerlerin bulunduu derinlik; Birim=m
Uygulanan Yk: Deneyde uygulanan yk deeri; Birim=kN
Belirli Elastisite Modl: Zemin iin belirlenen Elastisite Modl; Birim= kN/mm
2
Gerilme (%): Kazk stndeki aletlerde llen gerilme deeri; Birim= %
Gerilme: Kazk stndeki aletlerde llen gerilme deeri; Birim= kN/m
2
llen Yk: Uygulanan yke karlk gelen llen yk deeri; Birim=kN
Birim Srtnme: Zemin kazk arasndaki strain-gage (ekil deitirme ler) ile llen
srtnme deeri; Birim =kPa
36
Deiken en kesitli kazk, zemin iinde belli derinliklerde ap, genilii, kesiti vb.
zelliklerinin deitii bir kazktr. Bu kazk verilerini ekleme blm ara yz tablo
eklindedir (ekil 3.7). Bu ksmda istenen veriler aada listelenmitir.
Derinlik: Kazk temel en kesitinin zemindeki derinlii; Birim=m
ap: Kazk temel en kesit ap deeri; Birim=m
akma kazk iin darbe derinlik ilikisi ara yz tablo eklindedir (ekil 3.8). Bu ksmda
istenen veriler aada listelenmitir.
ykleme deney numaras
Sra No: Darbe - Derinlik sras
Derinlik: Zeminde kazn akld derinlik; Birim=m
Darbe Says: akma kazkta kazn aklmasnda darbe says
ekil 3.6 Aletlendirilmi kazk zellikleri girme penceresi ara yz
ekil 3.7 Deiken enkesitli kazk zellikleri girme penceresi ara yz
37
ekil 3.8 akma kazk darbe derinlik ilikisi girme penceresi ara yz
3.4.1.3 Zemin Verileri
Zemin verileri kendi iinde laboratuar ve arazi deney sonularna gre iki ayr ara yzde
girilmektedir. Bunlara ek olarak arazide sondaj bilgilerini ieren veya laboratuar deney
sonularn ieren belgelerin asln kaydedebilmek amac ile Grafik Kaydet ara yz
oluturulmutur. Belgelerin asl grafik eklinde programa aktarlp veri tabanna
kaydedilebilmektedir.
Zemin verileri, laboratuar deneyleri sonu verilerini ekleme ara yz tablo eklindedir (ekil
3.9). Tablo doldurulup Kaydet tuuna basarak veriler program veri tabanna kaydedilir. Bu
ksmda istenen veriler aada listelenmitir.
Zemin Aratrma No: Arazide yaplan aratrma (sondaj) numaras
Tabaka No: Zemin tabaka numaras
Zemin Tipi: Tabakaya ait zemin cinsi
Tabaka Kalnl: Tabaka kalnl; Birim=m
Su Seviyesi: Zemindeki yeralt su seviyesi; Birim=m
Birim Hacim Arlk: Zeminin doal birim hacim arl; Birim=kN/m
3
c: Zeminin kohezyonu; Birim=kN/m
2
sel Srtnme As: (|) Zeminin sel Srtnme As; Birim=derece
w: Zemin su muhtevas; Birim=%
38
LL: Zemin likit limiti; Birim=%
PI: Zemin plastisite indeksi; Birim=%
Cc: Zemine ait konsolidasyon deneylerinden elde edilen skma indeksi deeri
Cv: Zemine ait konsolidasyon katsays; Birim=cm
2
/sn
E: Zemine ait elastisite modl E; Birim=kN/m
2
Zemin verileri, arazi deneyi verileri ekleme ara yz tablo eklindedir (ekil 3.10). Tablo
doldurulup Kaydet tuuna basarak veriler program veri tabanna kaydedilir. Bu ksmda
istenen veriler aada listelenmitir.
Zemin Aratrma No: Arazide yaplan aratrma (sondaj) numaras
Tabaka No: Zemin tabaka numaras
Zemin Tipi: Tabakaya ait zemin cinsi
Tabaka Kalnl: Tabaka kalnl; Birim=m
Su Seviyesi: Zemindeki yeralt su seviyesi; Birim=m
Birim Hacim Arlk: Zeminin doal birim hacim arl; Birim=kN/m
3
E: Zemine ait elastisite modl E; Birim=kN/m
2
Fs: Zeminin srtnme direnci; Birim=kN/m
2
Qc: CPT deneyinde koni u direnci; Birim kN/m
2
U: CPT deneyinde llen boluk suyu basnc deeri; Birim=kPa
Eim: CPT deneyinde ubukta llen deyden sapma; Birim=derece
Scaklk: CPT deneyi esnasnda llen scaklk derecesi
SPTN: SPT deneyinde N tokmak drme adedi
PL: Presiyometre deneyinde krlmann balad andaki basn (PL); Birim=kN/m
2
PL Net: Presiyometre deney sonucuna gre net limit basn deeri (PLnet=PL-Po);
Birim=kN/m2
RQD: Kaya kalitesi ifade eden deer; Birim %
TCR: Kayata karot yzdesi; Birim %
Grafik kaydet ara yznde, Grafik Ekle tuuna basp bilgisayarda elektronik ortamda
bulunan belge asln programa grafik olarak aktarp veri tabanna kaydetme ilemi
yaplmaktadr (ekil 3.11). Kazk Ykleme Deney No ve Tanm bilgileri girildikten sonra
39
Kaydet tuuna baslarak belge veri tabanna kaydedilir. Burada tanmlama yaplrken tanm
sonuna deney numaras da eklenmelidir. rnein, Sondaj Logu- No:1. No:1in anlam kazk
ykleme deney numaras 1 olduunu ifade etmektedir. Bu ksmda ki pencereye belgenin asl
ayn boyutta aktarlmaktadr ve pencerenin sa ve alt tarafndaki yn tular (kaydrma bar)
ile istenilen blgeye baklabilmektedir.
ekil 3.9 Laboratuar deneyleri sonularna ait verileri veri tabanna ekleme ara yz
40
ekil 3.10 Arazi deneyleri sonularna ait verileri veri tabanna ekleme ara yz
41
ekil 3.11 Zemin verilerine ait raporlarn asln veri tabanna kaydetme ara yz
42
3.4.1.4 Yk - Deplasman Erisi
Bu ara yzde bir tablo ve grafik penceresi bulunmaktadr (ekil 3.12). Tablodaki boluklara
deney sonucu verileri girilmektedir. Grafik penceresine ise yk deplasman erisi grafii
eklenip veri tabanna kaydedilir. Deney sonucuna bal yk deplasman deerleri Excelde
dzenleme yapldktan sonra veri taban programna aktarma yaplabilmektedir. Bunun iin
tablo penceresinin altnda Excelden Kopyala tuu bulunmaktadr. Excelden kopyalama
ilemi iin Excel programnda kopyalanacak satr ve stn seilir, farenin sa tuuna baslp
kan menden Kopyala ilemi seilir. Veri taban programnda sadece Excelden Kopyala
tuuna baslmaktadr. Bylelikle Excel dosyasnda bulunan veriler veri taban program
tablosuna aktarlm olur. Dikkat edilecek husus program ara yzndeki tabloda bulunan satr
ve stun says ile Excelden kopyalanan satr ve stun says eit olmaldr. Aksi takdirde
program hata vermektedir. Grafik penceresine eklenecek yk deplasman erisi bizim daha
nce Excelde deney sonucu verilerine gre oluturduumuz eridir. Bu eri grafik eklinde
kaydedilip programa Grafik Ekle tuu ile aktarlmaktadr. Tablo ve Grafik pencereleri
birbirinden ayrdr ve her bir pencere altndaki Kaydet tuu ile veri tabanna ayr ayr
kaydedilmektedir.
Bu ara yzde istenen veriler aada listelenmitir.
Sra No: Yk-Deplasman sras
Yk: Kazk temele uygulanan yk; Birim=kN
Deplasman: Uygulanan ykte, kazk temelde meydana gelen deplasman; Birim=mm
3.4.1.5 Tama Gc
Bu ara yzde bir tablo ve grafik penceresi bulunmaktadr (ekil 3.13). Tablodaki boluklara
deney sonucu verileri girilmektedir. Grafik penceresine de deney sonucunun yorumlanm
grafii eklenip veri tabanna kaydedilir. Grafik ekleme prosedr zemin ve yk deplasman
blmlerindeki gibi yaplmaktadr. Tablo ve Grafik pencereleri birbirinden ayrdr ve her bir
pencere altndaki kaydet tuu ile veri tabanna ayr ayr kaydedilmektedir.
43
ekil 3.12 Yk Deplasman verilerini ve grafiini veri tabanna kaydetme ara yz
44
ekil 3.13 Tama gc verilerini ve grafiini veri tabanna kaydetme ara yz
45
Bu ara yzde istenen veriler aada listelenmitir.
Yntem Ad: Kapasite hesabnda kullanlan yntem ad
Tama Gc: Deney sonucu oluan yk - deplasman erisi kullanlarak, statik analiz,
dinamik analiz vb. yntemlerle hesaplanan tama gc deeri, Birim = kN
3.4.2 Kaytl Verilerde Dzeltme Yapmak
st menden Deney Girii, alt men Dzelt seeneine tklanr. Deney giriine benzer
olarak ara yzler mevcuttur. Bu ara yzlerin hepsi tablo eklindedir. Dzeltme yapmak
istenen deney, kazk ykleme deney numaras ile pencereye aktarlr. Tabloda istenilen
deiiklik yapldktan sonra Kaydet tuuna basp dzeltme ilemi tamamlanm olur. Veri
tabanna kaydedilen verilerden bir ksm kazk ykleme deney numaras gibi deneyi
tanmlayan veriler- veri taban iinde birincil anahtar olarak tanmlanmtr ve bu veriler
deitirilemez. Bu gibi durumlarda deney silinip yeniden kaydetme yoluna bavurulabilir
(ekil 3.14).
Getir tuuna bastktan sonra kan tabloda stn balklar veri tabanndaki ekli ile ksaltlm
olarak arlmaktadr. Stn balnn tam alm, farenin ok iaretini baln zerine
getirip orada hibir tua basmadan bekleyerek gsterilebilir.
Programn bu blmnde grafik olarak kaydedilen belgelerin dzeltilmesine olanak
salanmamtr. Bu gibi durumlarda kayt tamamen silinip yeniden kayt ilemi ile zme
gidilir. Alt ara yzlerde Aratrmac penceresi bulunmaktadr. Bu pencerede dzeltme
yapma olana yoktur. Bu ksm veri taban kullanm ile alakal bir blmdr.
3.4.3 Kayt Silme
Ana penceredeki sol st menden Deney Girii, alt meniden Kayt Sil seenei tklanr.
kan pencerede kazk ykleme deney numaras girilir. Kayd Sil tuuna basarak ilgili deneye
ait btn veriler silinir (ekil 3.15).
46
ekil 3.14 Kaydedilmi verilerde dzeltme yapma ara yz
47
ekil 3.15 Kayt silme ara yz
48
3.4.4 Veri Tabanndan Arama Yapma
Veri tabannn amac kullanclarn verilere kolay ulaabilmeleri ve bu verilerin kullanclara
dzenli bir ekilde sunulmasdr. Kullanclarn istedikleri kriterler dorultusunda veri
tabannda arama yapp ilgilendikleri verilere ulaabilmektedirler. Trkiye KYD Veri
Tabannda arama istenilen kriterlerden deney numarasna ulamak eklinde olmaktadr.
Sol st menden Veri Taban, alt menden Deney No Arama seeneine tklanr (ekil
3.16). Buradan bir arama penceresi ve alt pencereler kmaktadr. Arama blm kendi iinde
Deney Verileri, Kazk Verileri, Zemin Verileri, Tama Gc Verileri olarak
snflandrlmtr. Arama blmleri alt pencerelerde formlar eklinde olumaktadr. Ayrca
Arama Listesi alt penceresi iinde Aratrmac stunu oluturulmutur. Bundaki fayda,
bir aratrmac arama yapt deneyleri kaydedebilmektedir. Bylece program her atnda
arama yapmasna gerek kalmadan zerinde alm olduu deneylere dorudan
ulaabilecektir.
Arama formlarnda istenilen kriterlere gre formdaki boluklar doldurulup yanndaki iaret
kutucuu iaretlenerek Ara tuuna baslarak veri tabanndan arama yaplmaktadr. Program,
istenilen kriterlere gre yaplan aramadan kan sonular, kazk ykleme deney numaras
olarak pencerede bulunan liste kutusuna listelemektedir. Liste kutusu altnda bulunan Listeye
Ekle tuu ile Arama Listesi alt penceresindeki tabloya kazk ykleme deney numaras ve
arama kriteri eklenebilmektedir. Daha sonra aratrmac bu tabloda Aratrmac stununa
ismini yazarak bunu kaydedebilir. Aratrmacnn kaydedip kaydetmemesi tamamen istee
baldr.
ekil 3.16 Deney No Arama mens
49
Arama durumunda program byk kk harf durumlarna duyarldr. rnein l ismi ararken
ilk harf byk olarak aranmaldr. Deney tr arama kriterleri BASIN, EKME ve YANAL
olarak aranmaldr.
Deney Verilerine Gre Arama, bu alt pencerede deneye ait bilgilere gre arama
yaplmaktadr. Bunlar; l, Yer, Deney Tr, Ykleme Metodu, Ama ve artnamedir (ekil
3.17).
Kazk Verilerine Gre Arama, kazk temele ait bilgilere gre arama yaplabilmektedir.
Bunlar; Kazk Tipi, Kazk Malzemesi, Kazk ap, Kazk Boyu, Deyle Yapt A,
Aletlendirilmi Kazk, Deiken Enkesitli Kazk ve akma kazkta darbe derinlik ilikisidir
(ekil 3.18).
Zemin Verilerine Gre Arama, Arazi ve laboratuar verileri olmak zere iki ayr zellikte
arama yaplabilmektedir. Arazi verilerine gre arama kriterleri; Zemin Tipi, Elastisite
Modl, SPT N vuru deeri, CPT deneyi konu u direnci, CPT deneyi srtnme direnci,
Presiyometre deneyi basn deeri PL, Presiyometre Net Limit Basn deeri PL Net, Kaya
kalitesi ifade eden RQD deeri ve Arazi bilgilerine ait herhangi bir grafik eklenmise seenek
kutusu. Laboratuar verilerine gre arama kriterleri; Zemin Tipi, Elastisite Modl, Kohezyon
(c), sel srtnme as (|), Su muhtevas (w), Likit limit (LL), Plastisite indeksi (PI),
Skma indisi (C
c
), Konsolidasyon katsays (C
v
) ve laboratuar bilgilerine ait herhangi bir
grafik eklenmise seenek kutusu. Program arama ara yz ekil 3.19da gsterilmektedir.
Tama Gc Verilerine Gre Arama, bu arama seeneindeki kriterler; Deney yorumlama
yntemi ad ve tama gc araldr. Yntem Grafii seenek kutusu iaretlenirse sadece
grafik kaytl kazk ykleme deney numaras gelecektir (ekil 3.20)
Arama Listesi, Arama yaplan alt pencerelerden Listeye Ekle tuu ile kazk ykleme deney
numaras ve arama kriteri, Arama Listesi adndaki tabloya eklenmektedir (ekil 3.21).
Burada aratrmac istee bal olarak bu tabloyu kaydedip daha sonra veri tabanndan
ulaabilmektedir.
50
ekil 3.17 Deney verilerine gre arama yapma
51
ekil 3.18 Kazk verilerine gre arama yapma
52
ekil 3.19 Zemin verilerine gre arama yapma
53
ekil 3.20 Tama gc verilerine gre arama yapma
54
ekil 3.21 Arama Listesi ara yz
55
3.4.5 Veri Tabanndaki Kaytl Bilgilere Ulama ve Bunlar Kopyalama
Trkiye KYD Programnda arama yapan kullanclar ilgilendikleri deneye ait bilgilere, sol st
kedeki menden Veri Taban iinde bulunan Deney Bilgilerini Getir alt mensnden
ulaabilirler (ekil 3.22).
ekil 3.22 Deney bilgilerini getir mens
Programn bu ksmnda ara yzler iinde bir pencere bulunmaktadr. Pencerenin alt ksmnda
Kazk Ykleme Deney Numaras girilip Getir tuuna baslarak veri tabanndaki bilgilere
ulalr. Deney Verileri isimli ara yzde kazk ykleme deney numaras girip Getir tuuna
bastktan sonra, btn ara yzlerde ilgili deneye ait veriler gelmektedir.
Aratrmaclar veri tabanndaki bilgileri programdan kopyalayabilmektedir. Veri tabanndan
tablo eklinde arlan bilgiler Excele Aktar tuu ile Microsoft Office Excel programna
bilgileri aktarabilmektedirler. Buna ek olarak veri tabanna grafik olarak aktarlan yk
deplasman erisi, zemin aratrma belgeleri ve tama gc grafikleri yine programdan grafik
formatnda bilgisayara aktarlabilmektedir. Bunun iin, grafik program ara yzndeki
pencereye arldktan sonra altta bulunan Grafik Aktar tuuna baslarak bilgisayarda
istenilen yer seilip grnt aktarlabilmektedir.
Deney Verileri: Ara yzn alt tarafnda bulunan Kazk Ykleme Deney Numaras girilip
Getir tuuna baslarak pencereye tablo eklinde veriler getirilmektedir. Excele Aktar tuu ile
veriler programdan kopyalanabilmektedir. Stun isimleri veritabanndaki ismi ile gelmektedir.
Tam alm farenin iaret imleci stun stnde bekletilerek grlebilmektedir (ekil 3.23).
Kazk Verileri: Ara yzn alt tarafnda bulunan Kazk Ykleme Deney Numaras girilip
Getir tuuna baslarak pencereye tablo eklinde veriler getirilmektedir. Excele Aktar tuu ile
veriler programdan kopyalanabilmektedir. Stun isimleri veritabanndaki ismi ile gelmektedir.
Tam alm farenin iaret imleci stun stnde bekletilerek grlebilmektedir (ekil 3.24).
56
Zemin Verileri: Zemin ile ilgili veriler kendi iinde ara yze ayrlmtr. Bunlar;
Laboratuar Deneyleri, Arazi Deneyleri ve Zemin Deney Grafik.
Zemin verileri laboratuar deney verileri, ilgili ara yzn alt tarafnda bulunan kutuya Kazk
Ykleme Deney Numaras girilip Getir tuuna baslarak pencereye tablo eklinde veriler
getirilmektedir. Excele Aktar tuu ile veriler programdan kopyalanabilmektedir. Stun
isimleri veritabanndaki ismi ile gelmektedir. Tam alm farenin iaret imleci stun stnde
bekletilerek grlebilmektedir (ekil 3.25).
Zemin verileri arazi deney verileri, ilgili ara yzn alt tarafnda bulunan kutuya Kazk
Ykleme Deney Numaras girilip Getir tuuna baslarak pencereye tablo eklinde veriler
getirilmektedir. Excele Aktar tuu ile veriler programdan kopyalanabilmektedir. Stun
isimleri veritabanndaki ismi ile gelmektedir. Tam alm farenin iaret imleci stun stnde
bekletilerek grlebilmektedir (ekil 3.26).
Zemin Deney Grafik bilgilerine ulamak iin gelen ara yzde kazk ykleme deney
numaras girilir. Getir tuuna baslarak ilgili deneye ait grafikler listelenir. Listeden istenilen
grafik seilerek Seili Grafii Gster tuuna basp grafik programdaki pencereye aktarlr.
stenildii takdirde grafik bilgisayara Grafik Aktar tuuna baslp kopyalanabilmektedir (ekil
3.27).
Yk Deplasman Erisi: Bu ara yz de Kazk Ykleme Deney Numaras girilerek sol
taraftaki pencereye deney sonular, sa tarafa ise yk deplasman erisi grafii
getirilmektedir. Deney sonular tablo eklinde getirilip istenildii takdirde Excele
kopyalanabilmektedir. Yk deplasman erisi grafii de bilgisayara kopyalanabilmektedir
(ekil 3.28).
Tama Gc: Bu ara yzde sol tarafta tama gc verileri tablo eklinde, sa tarafta ise
deney yorumlanmasna ait veriler grafik olarak veri tabanndan arlmaktadr. Tama
gleri kazk ykleme deney numaras girilerek tablo halinde pencereye aktarlr. Tama
glerine ait grafikler ise kazk ykleme deney numaras girilip grafikler liste kutusuna
listelenir. Listedeki grafiklerden istenilen grafik seilip Seili Grafii Gster tuuna baslarak
ara yzde sa blmde kendine ayrlan alanda gsterilir. stenildii takdirde tablo ve grafik
bilgisayara ilgili aktarma tularna baslarak kopyalanabilmektedir. (ekil 3.29).
Aratrmac: Daha nce arama yapp ilgili deney numaralarn kriterleri ile birlikte
kaydeden kullanc buradaki ara yzde kaytlarna ulaabilmektedir ( ekil 3.30).
57
ekil 3.23 Deney verileri ara yz
58
ekil 3.24 Kazk verileri ara yz
59
ekil 3.25 Zemin laboratuar verileri ara yz
60
ekil 3.26 Zemin arazi verileri ara yz
61
ekil 3.27 Zemin arazi grafik verileri ara yz
62
ekil 3.28 Yk Deplasman deerleri ve grafii verileri ara yz
63
ekil 3.29 Tama gc deerleri ve grafii verileri ara yz
64
ekil 3.30 Aratrmac ara yz
65
3.4.5.1 Yardm Mens
Program kullanm ile ilgili herhangi bir sorun yaand takdirde programn yardm
mensnden yararlanlabilir. Sol st menden Yardm seenei seildiinde pdf
formatnda bir yardm belgesi dosyas almaktadr. Bu dosyada programa veri girme, arama
yapma ve verilerin programdan kopyalanmas anlatlmaktadr (ekil 3.31).
ekil 3.31 Yardm mens
3.5 Trkiye KYD Veri Taban Programnda Kaytl Kazk Ykleme Deneyleri
Trkiye KYD Veri Taban Programnda kaytl kazk ykleme deneylerinin listesi izelge
3.1de listelenmitir. Buna ek olarak kaytl deneylerin deney tr, zemin durumu, kazk tipi,
kazk ap ve kazk boyu ynnden snflandrmas grafikler halinde verilmitir.
izelge 3.1 Trkiye KYD Programnda kaytl deneylerin listesi
Kazk
Ykleme
Deney No
Deneyin
Yapld ehir
Kazk Tipi
Kazk ap
(m)
Kazk Boyu
(m)
Yntem
Tama
Gc (kN)
1 zmir Fore 0,65 25 Davisson 1038,8
Chin-Kondner 1264,2
Mazurkiewicz 1274
De Beer 735
Creep 735
2 zmir Fore 1,65 17 Davisson 6635
Brinch-Hansen%80 8756
Chin-Kondner 11780
De Beer 7007
3 zmir Fore 1,65 15 Davisson 5499
Chin-Kondner 8260
De Beer 5446
66
izelge 3.1 Devam Trkiye KYD Programnda kaytl deneylerin listesi
Kazk
Ykleme
Deney No
Deneyin
Yapld ehir
Kazk Tipi
Kazk ap
(m)
Kazk Boyu
(m)
Yntem
Tama
Gc (kN)
4 Bursa Fore 0,65 27 Davisson 3693
Chin-Kondner 5824
De Beer 2321
5 Bursa Fore 0,8 27 Brinch-Hansen%80 6157
Chin-Kondner 7332
De Beer 3263
6 zmit Fore 0,65 27 Brinch-Hansen%80 2056
Chin-Kondner 1629
De Beer 570
7 Bursa Fore 0,8 15 Davisson 3800
Chin-Kondner 4611
De Beer 1616
8 zmit Fore 0,8 20 Davisson 2770
Chin-Kondner 3646
De Beer 1080
9 zmir Vibrex 0,8 34 Chin-Kondner 8482
De Beer 3051
10 zmir akma 0,65 34,5 Davisson 1493
Chin-Kondner 2024
De Beer 1091
11 Sakarya akma 0,4 12 Davisson 950
Chin-Kondner 1551
De Beer 972
12 Sakarya akma 0,4 11,3 Brinch-Hansen%80 2080
Chin-Kondner 2398
De Beer 1709
13 zmit akma 0,4 7 Davisson 424
Chin-Kondner 524
De Beer 392
14 zmit akma 0,6 8 Davisson 1238
Chin-Kondner 1391
De Beer 1135
15 Tekirda akma 0,508 36 Chin-Kondner 6816
De Beer 1625
16 Tekirda akma 0,508 36 Davisson 2119
Chin-Kondner 5815
De Beer 2096
67
Kazk
Ykleme
Deney No
Deneyin
Yapld ehir
Kazk Tipi
Kazk ap
(m)
Kazk Boyu
(m)
Yntem
Tama
Gc (kN)
17 zmir Fore 1,2 13,5 Chin-Kondner 4760
Mazurkiewicz 4500
Kulhawy 4400
Mazurkiewicz 6380
Kulhawy 4500
Mazurkiewicz 4905
Decourt 5630
Tolosko 4000
Kulhawy 2750
20 zmir Fore 1,2 35 Chin-Kondner 6975
Mazurkiewicz 6500
Kulhawy 5770
21 Hatay Fore 1,2 20 Chin-Kondner 12346
Mazurkiewicz 13000
Kulhawy 10300
22 Hatay Fore 1,65 17,85 Chin-Kondner 13700
Mazurkiewicz 11590
Kulhawy 10200
23 Sakarya Fore 1,25 25 Chin-Kondner 5000
Mazurkiewicz 5250
Tolosko 4260
Decourt 6145
Kulhawy 3750
24 Sakarya Fore 1,25 33 Chin-Kondner 6250
Mazurkiewicz 5300
Kulhawy 4200
25 zmir akma 0,508 36 Chin-Kondner 3030
Mazurkiewicz 2500
Kulhawy 2340
Mazurkiewicz 2225
Kulhawy 2185
68
Kazk
Ykleme
Deney No
Deneyin
Yapld
ehir
Kazk
Tipi
Kazk ap
(m)
Kazk Boyu
(m)
Yntem
Tama Gc
(kN)
Mazurkiewicz 2441
Mazurkiewicz 2335
Kulhawy 2280
Mazurkiewicz 2210
Kulhawy 2142
30 zmir Fore 0,8 20 Chin-Kondner 3610
Mazurkiewicz 2550
Kulhawy 1626
31 Bursa Fore 0,8 15 Chin-Kondner 4785
Mazurkiewicz 4559
Kulhawy 2180
Mazurkiewicz 3960
Kulhawy 1000
Mazurkiewicz 1520
Kulhawy 780
Mazurkiewicz 4140
Kulhawy 1600
35 Zonguldak Fore 1 36,6 Chin-Kondner Bulunamad*
Decourt Bulunamad*
36 Zonguldak Fore 1 28 Chin-Kondner 5000
Decourt 4850
37 Zonguldak Fore 1 35,6 Chin-Kondner 20000
Decourt 27550
38 Zonguldak Fore 1 35,6 Chin-Kondner Bulunamad*
Decourt Bulunamad*
39 Zonguldak Fore 1 35 Chin-Kondner Bulunamad*
Decourt Bulunamad*
Decourt Bulunamad*
69
Kazk
Ykleme
Deney No
Deneyin
Yapld
ehir
Kazk
Tipi
Kazk ap
(m)
Kazk Boyu
(m)
Yntem
Tama Gc
(kN)
Decourt Bulunamad*
42 Zonguldak Fore 1 29 Chin-Kondner 5000
Decourt 5420
Decourt 5450
Decourt 6155
45 zmir Vibrex 0,61 40 Davisson 14244
Van der Veen 14715
Chin-Kondner 4671
46 zmir Vibrex 0,61 38,5 Davisson 2859,59
Mazurkiewicz 1300
Van der Veen 1373
Chin-Kondner 1962
Mazurkiewicz 1750
Van der Veen 1766
Chin-Kondner 1923
48 zmir Vibrex 0,61 37,75 Davisson 4457
Mazurkiewicz 1680
Van der Veen 1373
Chin-Kondner 2515
49 zmir Vibrex 0,61 40 Davisson 8404,18
Mazurkiewicz 2200
Van der Veen 2943
Chin-Kondner 3503
Van der Veen 2943
Chin-Kondner 3065
Mazurkiewicz 2650
Van der Veen 2256
Chin-Kondner 3382
52 stanbul Fore 1 18 Chin-Kondner 5500
Mazurkiewicz 6500
Fuller - Hoy 5400
Butler - Hoy 5100
Van der Veen 5000
70
Kazk
Ykleme
Deney No
Deneyin
Yapld
ehir
Kazk
Tipi
Kazk ap
(m)
Kazk Boyu
(m)
Yntem
Tama Gc
(kN)
53 stanbul Fore 1 17 Chin-Kondner 5000
Mazurkiewicz 6000
Fuller - Hoy 5200
Butler - Hoy 4800
Van der Veen 4500
54 stanbul Fore 0,8 20 Chin-Kondner 2700
Mazurkiewicz 4500
Fuller - Hoy 3000
Butler - Hoy 2750
Van der Veen 2500
Mazurkiewicz 4500
Fuller - Hoy 4000
Butler - Hoy 3700
Van der Veen 2500
Mazurkiewicz 5000
Fuller - Hoy 4500
Butler - Hoy 4250
Van der Veen 3000
57 stanbul Vibrex 0,8 26,1 Chin-Kondner 5000
Decourt 5870
Decourt 5140
59 stanbul Vibrex 0,8 27 Chin-Kondner 5000
Decourt 5685
Decourt 4770
Decourt 5970
Decourt 6180
Decourt 6180
Decourt 5220
65 Ankara Fore 0,8 13 Chin-Kondner 5000
Decourt 4480
71
Kazk
Ykleme
Deney No
Deneyin
Yapld
ehir
Kazk
Tipi
Kazk ap
(m)
Kazk Boyu
(m)
Yntem
Tama Gc
(kN)
Brinch-Hansen %80 11950
Tolosko 3960
Decourt 6250
Tolosko 13500
Decourt 14500
68 Ankara Fore 1,65 17 Yanal Kapasite 780
69 stanbul Fore 1 30 De Beer 7000
Butler - Hoy 8800
Teet 8900
Tolosko 8480
Decourt 13930
Tolosko 9280
Decourt 14630
72 zmit Fore 0,8 31,5 Chin-Kondner Bulunamad*
Decourt Bulunamad*
73 zmit Fore 0,8 31,5 Chin-Kondner 5000
Decourt 5610
74 zmit Fore 0,8 22 Chin-Kondner 5000
Decourt 4675
75 Bursa Fore 0,8 18 Chin-Kondner 3330
Decourt 3690
Decourt 5575
77 zmit akma 1,016 40 Mazurkiewicz 3775
Chin-Kondner 5000
Decourt 6283
akma Eitlii 1225
78 zmit akma 1,016 49,8 akma Eitlii 961
Chin-Kondner 2500
Decourt 3685
79 Antalya akma 0,56 6,5 Chin-Kondner 5000
Decourt 4725
Decourt 4380
Decourt 4760
72
Kazk
Ykleme
Deney No
Deneyin
Yapld
ehir
Kazk
Tipi
Kazk ap
(m)
Kazk Boyu
(m)
Yntem
Tama Gc
(kN)
Decourt 6325
Decourt 5810
84 Trabzon Fore 1 5 Yanal Kapasite 470
85 stanbul Fore 0,8 11,2 Chin-Kondner 10000
Tolosko 7820
Decourt 7215
Tolosko 9270
Decourt 13200
Decourt 5170
Decourt 2075
89 Giresun Fore 2 13 Chin-Kondner 50000
Decourt 48975
90 Giresun Fore 2 13 Chin-Kondner 200000
Tolosko 127000
Decourt 217493
91 Mersin Fore 0,9 20 Chin-Kondner 14285
Tolosko 8010
Decourt 13030
92 Eskiehir Fore 1,2 15,5 Chin-Kondner 10000
Tolosko 9330
Decourt 8260
93 Ankara Fore 1,2 9,5 Chin-Kondner 33330
Tolosko 24600
Decourt 34900
Tolosko 18400
Decourt 24600
Tolosko 11900
Decourt 13200
73
Kazk
Ykleme
Deney No
Deneyin
Yapld
ehir
Kazk
Tipi
Kazk ap
(m)
Kazk Boyu
(m)
Yntem
Tama Gc
(kN)
Decourt 16890
97 Kayseri Fore 1 24 Chin-Kondner 25000
Decourt 20375
98 Amasya Fore 1 26 Chin-Kondner 10000
Decourt 9445
Decourt 2950
Decourt 5460
Decourt 11020
Decourt 8185
Decourt 615
Decourt 565
Decourt 775
Decourt 250
* Deplasmanlar 1 mmnin altnda
Trkiye KYD Veri Tabannda kaytl bulunan kazk ykleme deneylerinin yapld ehirler
asndan snflandrlmas ekil 3.32de, ekil 3.33de kazk tipi, ekil 3.34de kazk
ykleme deney tr, ekil 3.35te kazk ykleme deneyinin kazn iinde bulunduu zemin
asndan, ekil 3.36da kazk ap aral ve ekil 3.37de kazk boylarna gre kazk
ykleme deneylerinin deerlendirilmesi yaplmtr.
74
ekil 3.32 Trkiye KYD Veri Tabannda kaytl bulunan kazk ykleme deneylerinin
yapld ehirler asndan snflandrlmas
Kazk Tipi Baznda Snflandrma
69
19
18
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Fore akma Vibrex
Kazk Tipi
tipi asndan snflandrlmas
ehir Baznda Snflandrma
1
10
5 5
1
2 2
24
26
9
1 1
4
2
1
12
0
5
10
15
20
25
30
A
m
a
s
y
a
A
n
k
a
r
a
A
n
t
a
l
y
a
B
u
r
s
a
E
s
k
i
e
h
i
r
G
i
r
e
s
u
n
H
a
t
a
y
s
t
a
n
b
u
l
z
m
i
r
z
m
i
t
K
a
y
s
e
r
i
M
e
r
s
i
n
S
a
k
a
r
y
a
T
e
k
i
r
d
a
T
r
a
b
z
o
n
Z
o
n
g
u
l
d
a
k
75
Deney Tr Baznda Snflandrma
99
5
2
0
20
40
60
80
100
120
Basn Ykleme ekme Ykleme Yanal Ykleme
Deney Tr
ekil 3.34 Trkiye KYD Veri Tabannda kaytl bulunan kazk ykleme deneylerinin deney
tr asndan snflandrlmas
Kazn inde Bulunduu Zemin Ortam
92
14
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Genel Zemin (Kum, Kil vb.) Kaya Ortam
Zemin Ortam
ekil 3.35 Trkiye KYD Veri Tabannda kaytl bulunan kazk ykleme deneylerinin kazn
iinde bulunduu zemin asndan snflandrlmas
76
Kazk ap Aral Baznda Snflandrma
10
70
19
7
0
0
10
20
30
40
50
60
70
80
0 m- 0,5m 0,51m - 1,0m 1,01m-1,5m 1,51m-2m 2,01m-2,5m
Kazk ap Aral (m)
ap aral asndan snflandrlmas
Kazk Boyu Baznda Snflandrma
11
28
35
29
3
0
5
10
15
20
25
30
35
40
L= 0m- 10m L= 10,1m- 20m L= 20,1m- 30m L= 30,1m- 40m L= 40,1m- 50m
Kazk Boyu Aral (m)
boyu aral asndan snflandrlmas
77
4. KAYA VE KAYANIN MHENDSLK ZELLKLER AISINDAN
NCELENMES
Bir tr zemin ortam olan kaya, birok inaat mhendislii projelerinde gerek st yap
yklerini zemine aktaran temelin altnda tayc ortam gerekse dolgu, kaplama malzemesi,
agrega vb. inaa malzemesi olarak kullanlan zemin ortamdr. Kaya ortamnn mhendislik
projelerinde kullanlmasndan dolay zelliklerinin bilinmesi gerekmektedir.
Bu blmde kaya ortam iin belli bal tanmlar, kayalarn mhendislik zellikleri ve tipik
deer aralklar hakknda bilgiler verilmitir.
4.1 Tanmlar
Kaya: Bir ya da daha fazla mineralin bir araya gelmesinden oluan btndr (Yldrm;
Gkaan, 2007).
Kayalar gruba ayrlrlar.
1- Magmatik Kayalar: Magmann, litosfer tabakasndaki farkl derinliklerinde ya da
yeryzne kadar ykselerek katlamas sonucu meydana gelen kaya grubudur.
rnek olarak; Granit, Gabro, Bazalt, Riyolit, Andezit, Siyenit, Anglomera.
2- Metamorfik Kayalar: Kayalarn, basn ve kimyasal zellie sahip olan sv ve
gazlarn etkisine maruz kalmas durumunda bakalamasyla meydana gelen kaya
trleridir. rnek olarak; Gnays, Mermer, ist, Kuvarsit.
3- Sedimanter Kayalar: eitli byklkteki kaya paralarnn istiflenmesi sonucu ya
da kimyasal ve biyolojik ilemlerle kelmesi sonucu gelien kaya trdr. rnek
olarak; Kumta, Kilta, Kireta, Siltta, eyl, Konglomera verilebilir.
Sreksizlik: Btn jeolojik yzeyler atlaklar, klivaj yzeyleri, kesme zonlar gibi kaya
ktlelerinin kat bloklar ile ayrlr ve bu oluuma sreksizlik ad verilir (CFEM, 2006). Baka
bir deyile, doal ortamda birim kaya elemanlarn snrlayan dzlemsel veya hacimsel yap
bozukluklardr (Yldrm; Gkaan, 2007).
Kaya Ktlesi: Eklem, atlak gibi sreksizliklerle ayrm tam kaya bloklarndan oluan bir
btndr (CFEM, 2006).
Kaya, bir bina malzemesi olabilir ya da yap kaya stne ina edilebilir veya yap kayann
iine ina edilebilir. Bunlara rnek verilmek istenirse, ana kaya zerine ina edilen ve
temelleri kayann stne oturan bir yap veya kaya formu iinden geen bir tnel olabilir.
78
Doada mevcut olarak bulunan ve deiken zellikler gsteren kaya malzemesi, kaya
mekanii ve kaya mhendislii prensipleri asndan ele alnmas ok nemlidir (Hudson ve
Harrison, 1997). Kaya ve kaya ortamnn mhendislik projelerindeki uygulama yerleri
izelge 4.1de zetlenmitir ( Zhang, 2005).
izelge 4.1 Kaya ortamnda yap tipleri (Zhang, 2005)
Uygulama Alan Yap Tipleri
Madencilik
Yzey madencilii- ev stabilitesi; kaya ktlesi kazlabilirlii, delme,
patlatma, paralama. Yer alt madencilii-kuyu ve destek tasarm; delme,
atlatma, kazlabilirlik; arazi yerinde iyiletirme.
Enerji Gelitirme
Yer alt g santrali (hidroelektrik ve nkleer); yer alt gaz ve benzin
depolar; baraj temelleri; basn tnelleri; nkleer atklarn kontrol iin
yer alt depolar; jeotermal enerji; petrol kuyular
Ulatrma
Otoyolu ve tren yolu evleri; tneller; viyadk ve kpr temelleri; kanallar
ve su yollar; kentsel hzl ulam tnelleri ve istasyonlar; boru hatlar.
Malzeme
Baraj temelleri; Depo evlerinin stabilitesi; su salama tnelleri;
sanitasyon (temizlik ileri) tnelleri; endstriyel ve belediyeye ait atk
iletme santralleri; yer alt depolar; yzey elektrik santrallerinin temelleri.
Bina Yapm
Temeller; derin ak kazlarn stabilitesi; yer altnda ve yer stnde
barnma, evler ve ofisler.
Askeri
Sivil savunma ve askeri sler iin yer altnda byk boluk alanlar;
nkleer patlayclarn kullanlmas; derin s ve stratejik mermi, fze
deposu.
4.2 Kaya Ktlelerinin Mhendislik zellikleri
Kaya ktlelerinin birtakm mhendislik uygulamalarnda kullanlmas ya da eitli inaat
projelerine katlmasndan dolay kalitesi, dayanm ve ekil deitirme gibi zelliklerinin
belirlenmesi gerekmektedir.
4.2.1 Salam Kaya Numunelerinin Dayanm
Dayanm, kaya rnei tarafndan tanabilen maksimum gerilme deeridir. Kayalar o
k
tek
eksenli basn dayanmlar ve I
s
nokta yk indisine gre snflandrlabilir. Tek eksenli
79
basn dayanm silindirik numuneler zerinde yaplan deney ile hesap edilir. Nokta yk
indeksi ise antiyede karotlar zerinde yaplan pratik bir deneydir.
Literatrde tek eksenli basn dayanmna gre yaplan eitli snflandrmalar ekil 4.1de
gsterilmitir (Afrouz, 1992 kaynandan alntlayan Arolu v.d., 2007). Buna ek olarak kaya
elastisite modl E
k
ile tek eksenli basn dayanm o
k
arasndaki iliki ekil 4.2de
verilmektedir (Deere ve Miller, 1966).
ekil 4.1 eitli aratrmaclar tarafndan nerilen, kayalarn tek eksenli mukavemet baznda
snflandrlmas (Arolu, 2007)
80
ekil 4.2 Kayalarda E
k
- o
k
ilikisi ve snflandrmas (Dere ve Miller, 1966)
Marinos ve Hoek, 2001 tarafndan kaya dayanm ve nokta yk indeksi gre snflandrma
aada verilmitir (izelge 4.2).
81
izelge 4.2 Kaya dayanm ve nokta yk indisine gre snflandrma (Marinos ve Hoek,
2001)
Derece
*
Terim
Tek Eksenli
Basn
Mukavemeti
(Mpa)
Nokta
Ykleme
ndeksi
(Mpa)
Dayanmn Arazide
Belirlenmesi
rnekler
R6
Ar
Salam
>250 >10
Jeoloji ekici
kullanlarak yontulabilir
Bazalt,rt,Diyabaz,
Gnays,Granit,Kuvarsit
R5
ok
Salam
100-250 4-10
Jeolojik eki
darbeleriyle atlatlabilir
Amfibolit,Kumta,
Bazalt,Gabro,Gnays,
Riyolit,Tf
R4 Salam 50-100 2-4
Jeolojik eki
darbeleriyle atlatlabilir
Kireta,Marn,Kumta
,ist
R3 Orta 25-50 1-2
Jeolojik ekile
atlatlabilir, cep ba
ile kaznamaz
Beton,Fillit,ist,Siltta
R2 Zayf 5-25 **
Cep ba ile zor
paralanr, Jeolojik
ekile atlaklar
oluturulabilir
Kireta,Kilta,Marn,
Siltta, Kayatuzu,ist
R1
ok
Zayf
1-5 **
Cep ba ve Jeolojik
ekile paralanabilir
Fazlaca hava artlarna
maruz kalm ve
deimi kaya
R0
Ar
Zayf
0,25-1 **
Baparmak trna ile
kertilebilir
Fay
*Derecelendirme, Brown (1981)a gre yaplmaktadr.
** Tek eksenli basn dayanm 25 MPan altnda olan kayalar, nokta ykleme deneylerinde belirsiz sonular
vermektedir.
4.2.2 Sreksizlikler
Kaya ktlesinin bnyesinin btnl sreksizliklerin varlndan etkilenmektedir. Kesmeler,
atlaklar gibi nemli bnyenin iinden dorudan geen oluumlar veya nemli zayf zonlar
bulunduklar yerlerde kaya ktlesinin davranna egemen olabilirler. Eklemler ve kk
kesme yaplarndan oluan sistemler tarihsel gerilme alanlar altnda meydana gelebilir. Kaya
82
ktlelerinin arasnda benzer olarak ynlendirilmi birok eklem vardr. Bu eklem gruplarna
eklem takm ad verilmektedir (CFEM, 2006).
Sreksizlikler kaya dayanm asndan ele alnrsa, bnyesinde sreksizlikler bulunan kaya,
basnca dayanml bir malzemeden olumusa bile, tayabilecei yk bnye iinde bulunan
sreksizliklerin tayabilecei kadardr. Bunun yannda kaya ktlesi iindeki sreksizliklerin
ynleri (ekil 4.3), dayanm zerinde yksek bir oranda etkili olmaktadr (Yldrm ve
Gkaan, 2007).
Kayalarn sreksizlik aralna gre snflandrlmas izelge 4.3de gsterilmitir. Byle bir
deerlendirmenin yaplabilmesi iin numune boyu en az 3 m olmaldr (CFEM, 2006;
Yldrm ve Gkaan, 2007).
ekil 4.3 Sreksizlik ynlerinin kaya dayanmna etkisi (Yldrm ve Gkaan, 2007)
1 bar = 100 kPa
83
izelge 4.3 Sreksizlik aralna gre kayalarn snflandrlmas (Yldrm ve Gkaan,
2007)
Kaya Snf Sreksizlik Ara Mesafesi (m)
Ar Sk atlakl <0,02
ok Sk atlakl (Krlm-Ezilmi) 0,02-0,06
Sk atlakl (atlakl) 0,06-0,2
Orta atlakl (Bloklu) 0,2-0,6
Seyrek atlakl (Masif) 0,6-2,0
ok Seyrek atlakl (Kat) 2,0-6,0
Ar Seyrek atlakl >6,0
Deere v.d. (1967) tarafndan kaya kalitesini gsteren RQD (Rock Quality Designation)
nerilmitir. Bu deer kaya ktlesi iindeki atlak numaralarnn dolayl bir lmdr. Bu
metot sondajlardan karot alma esnasnda kaya ktlesinin kalitesini belirlemek iin abuk ve
nesnel bir yaklamdr (CFEM, 2006). RQD deerine gre kaya snflandrlmas izelge
4.4 de gsterilmitir.
10 cm'den uzun karot paralarnn uzunluklar toplam x 100
(%)
Tm karot paralarnn uzunluklar toplam
RQD =
4.3 Kayalarn Tipik Mhendislik zellikleri
Doadaki kayalarn younluklar, serbest basn mukavemetleri, elastisite modlleri, isel
srtnme alar ve Poisson oranlar gibi tipik mhendislik zelliklerinin deerleri aada
izelgeler halinde dzenlenmitir (Mayne v.d., 2001; Zhang, 2004)
izelge 4.4 RQD deerine gre kaya snflandrmas (CFEM, 2006)
Kaya Snf RQD (%)
ok Zayf <25
Zayf 25-50
Orta 50-75
yi 75-90
Mkemmel 90-100
84
izelge 4.5 Kayalarn tipik serbest basn mukavemeti deerleri (Zhang, 2004)
Kaya
Kategorisi
Genel Tanmlama Kaya
Serbest Basn
Mukavemeti
(MPa)
Dolomit 33-310
Kireta 24-290
Karbonit 38-69
Marn 38-241
A
yi gelien kristalli klivaj (dilinim) ile birlikte
Karbonatl Kayalar
Skarn 131-338
Arjilit-Kilta 29-145
Kilta 1-8
Marn Ta 52-193
Fillit 24-241
Silt Ta 10-117
Killi ist 7-35
B Esnek Killi Kaya
Sleyt 145-207
Konglomara 33-221
Kumta 67-172 C
Gl kristalli ve zayf klivajl (dilinimli) Arenal
Kayalar
Kuvarsit 62-379
Andezit 97-179
D yi Derecelenmi Volkanik Kristalli Kaya
Diyabaz 21-572
Amfibolit 117-276
Gabro 124-310
Gnays 24-310
Granit 14-338
Kuvars
Diyorit 10-97
Kuvars 131-159
Monozonit 10-145
E
Kaba derecelenmi volkanik ve metamorfik
kristalli kaya
ist 179-427
85
izelge 4.6 Kayalarn tipik elastisite modl deerleri (Zhang, 2004)
Elastik Modl Deerleri (GPa)
Kaya Tipi
Maksimum Minimum Ortalama
Granit 100 6,41 52,7
Diyorit 112 17,1 51,4
Gabro 84,1 67,6 75,8
Diyabaz 104 69 88,3
Bazalt 84,1 29 56,1
Kuvarsit 88,3 36,5 66,1
Marn 73,8 4 42,6
Mnays 82,1 28,5 61,1
Sleyt 26,1 2,41 9,58
ist 69 5,93 34,3
Fillit 17,3 8,62 11,8
Kumta 39,2 0,62 14,7
Siltta 32,8 2,62 16,5
Killi ist 38,6 0,007 9,79
Kil ta 89,6 4,48 39,3
Dolomit 78,6 5,72 29,1
86
izelge 4.7 Kayalarn tipik younluk deerleri (Zhang, 2004)
Kaya Tipi
Younluk Aral
(kg/m
3
)
Ortalama Younluk
(kg/m
3
)
MagmatikKayalar
Granit 2516-2809 2667
Granodiyorit 2668-2785 2716
Siyenit 2630-2899 2757
Kuvars Diyorit 2680-2960 2806
Diyorit 2721-2960 2839
Norit 2720-3020 2984
Gabro 2850-3120 2976
Diyabaz 2804-3126 3234
Peridolit 3152-3276 3234
Dnit 3204-3314 3277
Piroksenit 3100-3318 3231
Anortozit 2640-2920 2734
Tortul Kayalar
Kumta 2170-2700 - - -
Kireta 2370-750 - - -
Dolomit 2750-2800 - - -
Tebeir-Kireta 2230 - - -
Marn 2750 - - -
ist 2060-2660 - - -
Kum 1920-1930 - - -
MetamorfikKayalar
Gnays 2590-3060 2703
ist 2700-3030 2790
Sleyt 2720-840 2810
Amfibolit 2790-3140 2990
Granolit 2630-3100 2830
Ekojit 3338-3452 3392
87
izelge 4.8 Kayalarn tipik poisson oran deerleri (Zhang, 2004)
Poisson Oran
Kaya Tipi
Maksimum Minimum Ortalama
Granit 0,39 0,09 0,20
Gabro 0,2 0,16 0,18
Diyabaz 0,38 0,20 0,29
Bazalt 0,32 0,16 0,23
Kuvarsit 0,22 0,08 0,14
Marn 0,4 0,17 0,28
Gnays 0,4 0,09 0,22
ist 0,31 0,02 0,12
Kumta 0,46 0,08 0,20
Siltta 0,23 0,09 0,18
Killi ist 0,18 0,03 0,09
izelge 4.9 Dolgu, mineraller ve kayalarn tipik isel srtnme as (|) (Mayne vd., 2001)
DURUM
SEL SRTNME
AISI |' (c' = 0)
KalnDolgular
Simektit ve Monmorillinit
Killer 5-10
Kaolinit 12-15
llit 16-22
Klorit 20-30
Kuvarsl Kum 33-40
Feldispatl Kum 28-35
Mineraller
Talk 9
Serpantin 16
Biyotit 7
Muskovit 13
Kalsit 8
Feldispat 24
Kuvars 33
Kaya
Kristal Kireta 42-49
Poroz Kireta 32-48
Tabeir, Kireta 30-41
Kumta 24-35
Kuvarsit 23-44
Killi ist 22-37
Bentonitik ist 9-27
Granit 31-33
Dolerit 33-43
ist 32-40
Marn 31-37
Gabro 33
Gnays 31-35
88
izelge 4.10 Kayalarn residel srtnme alar ( Mayne vd., 2001)
Kaya Tipi
Residel Srtnme As
(derece) (c'=0)
Amfibolit 32
Bazalt 31-38
Konglomera 35
Tebeir 30
Dolomit 27-31
Gnays 23-29
Granit 29-35
Kireta 33-40
Porfir 31
Kumta 25-35
ist 27
Siltta 27-31
Arduvaz 25-30
4.4 Kayalarn Mhendislik zelliklerinin Belirlenmesi iin Yaplan Laboratuar ve
Arazi Deneyleri
Geoteknik Mhendisliinde, yap alannn mhendislik zellikleri zemin incelemesi yaplarak
belirlenmektedir. Zemin incelemesi arazide yaplan deneyler ve araziden alnan numuneler
zerinde yaplan laboratuar deneyleri olarak iki ksmda yaplr. Kayalarn mhendislik
zelliklerini belirlemek iin yaplan deneylere ayrntsna girilmeden, genel bilgi vermek
amac ile deinilmitir.
4.4.1 Laboratuar Deneyleri
Laboratuar kaya deneyleri, numunelerin basn dayanm, elastik zellikleri ve ayrma
potansiyelini belirlemek iin yaplmaktadr. Belirlenen parametreler kaya dolgular, yzeysel
ve derin temeller, ev stabilitesi ve tnellerin tasarm gibi daha birok mhendislik
uygulamalarnda kullanlabilmektedir. Genel olarak yaplan laboratuar deneyleri izelge
4.11de gsterilmektedir (Mayne vd., 2001).
89
izelge 4.11. Laboratuarda kaya numunelere uygulanan deney yntemleri (Mayne vd., 2001)
Test Kategorisi Yaplacak Test
Nokta Ykleme
Dayanm
Nokta ykleme indeksi (I
s
) belirlemek
Tek eksenli basn testi
Basn Dayanm eksenli basn dayanm (boluk basnc lm
yaplmakszn)
Tek eksenli basn altnda silindirik sert kaya karot ile
yaplacak deney
Tek eksenli basn altnda silindirik yumuak kaya karot
ile yaplacak deney
Creep Testleri
(Snme)
eksenli basn altnda silindirik sert kaya karot ile
yaplacak deney
Kaya karot numunelerin direkt olarak ekme dayanm
ekme Dayanm
Karotun iddetli ekilme dayanm (Brezilya Testi)
Direk Kesme
Srekli normal gerilme altnda kaya numunelere direk
kesme deneyi uygulanmas
Permeabilite Hava akm ile elde edilen kaya permeabilitesi
Tortullu ist ve benzer zayf kayalarn sndrme
durabilitesi
Sodyum magnezyum slfat kullanlarak temel iin
kullanlan kaya paracklar diliminin testi
Donma/ Erime altnda erozyonun kontrol iin durabilite
Durabilite
Islanma/ Kuruma altnda erozyonun kontrol iin
durabilite
Tek eksenli basn altnda elastisite modl
eksenli basn altnda elastisite modl Deformasyon ve Sertlik
arpma hzlar ve ultrasonik elastik sreklilikler
Bunlara ek olarak kaya mhendislik zelliklerinin belirlenmesi iin Schmidt ekici ve
Shore Sklerometre Sertlii deneyleri yaplabilir. Bu yntemler ile elde edilen deerlerle
kaya mhendislik zellikleri arasnda birok korelasyon literatrde mevcuttur. Bu yntemler
ekonomiklik ve zaman verimi asndan kazan salayabilmektedir (Yaar ve Erdoan, 2004).
4.4.2 Arazi Deneyleri
Kaya ktlesinin mhendislik zelliklerini belirlemek iin arazide yaplan deneyler, aada
listelenmitir (Rowe, 2001). Bunlardan plaka ykleme deneyi uygulamada en fazla kullanlan
arazi deneyidir. Bunun yannda standart penetrasyon deneyi SPT kaya mhendislik
zellikleri hakknda bize fikir verebilmektedir. Ayrca Menard Presyometre deneyi ile de
kayacn mhendislik zelliklerini elde etmek mmkn olabilmektedir.
90
1-Plaka Ykleme Deneyi
2-Geni Yass Kriko Deneyi
3-Basnl Tnel Deneyi
4-Radyal Kriko (Jacking) Deneyi
5-Tnel Geveme Deneyi
6-Gerilme Boalmas Deneyi
7-Dilatometre Deneyi
8-Dinamik Deneyler
91
5. KAYAYA SOKETL KAZIKLAR
Soketli kazklar, zayf veya hava, yamur vb. etkileriyle ypranm kayalarn iinde belli
derinlikte delinerek ina edilen kazk temellerdir (Tomlinson ve Woodward, 2008).
st yapdan aktarlan yklerin tanabilmesi ve proje iin hizmet grme limit durumlar
asndan snrlandrlmas gereken yer deitirmeler sz konusu ise kazk temellerin daha
derinlerde bulunan kaya ktlesi iine soketlenmesi gerekmektedir. Byk aklkl kpr,
yksek katl binalar vb. durumlarda ar byk miktarda yklerin temellere aktarld
durumlarda kayaya soketlemeye ihtiya duyulmaktadr. Ayrca bu gibi durumlarda toplam yer
deitirme, farkl yer deitirme, asal dnme vb. gibi yer deitirmelerin snrlandrlmas
nemlidir (Arolu, 2007).
evre srtnmesi ile soket derinliini etkileyen eitli faktrler vardr. Tama kapasitesi ve
kazk oturmasn etkileyen faktrler aada verilmitir.
1-Soket boyu ve kazk ap oran (L
s
/D).
2-Kaya evresinde ve soket altnda dayanm ve elastisite modl.
3-Soket evresinde przllk, delme krntlarnn varl veya bentonit amuru vb.
durumlarnn etkisi.
4-Delinmi boluun tabanndaki krntlarn ve gevek ksmn etkisi.
5-Kayalarn tabakalanmas, farkl dayanm ve elastisite modl.
6-evre duvarn elastik limitiyle ilikili olan oturma.
7-Kaya/beton yzndeki malzemenin snme zelliinin bir sonucu olarak, zamana bal artan
oturmalar (Tomlinson ve Woodward, 2008).
Soketli kazkta soket boyu kazk ap orannn etkisi ekil 5.1de gsterilmektedir (Duncan,
1999).
92
ekil 5.1 L/D orannn etkisi (Duncan, 1999)
5.1 Soketlenmi Kazkta Yk Tama Mekanizmas
Soketli kazklarda uygulanan ykleri tama durumuna gre farkl ekilde tasarm
yaplabilir (Duncan, 1999; CFEM, 2006).
1- Srtnme ve adhezyon etkisiyle evrede tama,
2- Kazk alt ucu altnda taban tama gc,
3- Hem taban hem de evrede tama.
Kulhawy ve Goodmane gre, soket boluunun taban temizlenmez ise taban tama gc
belirsiz olur. Bunun sonucu olarak yk sadece evrede tand kabul edilebilir. Bunun tersi
durumda ise, dk mukavemetli kaya malzemenin altndaki salam ana kaya stne kazk alt
ucu yerletirildii takdirde, zayf kayacn etkisi gz ard edilerek ykn sadece tabanda
tand varsaylabilir (Zhang, 1997).
evre ve uta tanan ykn bykl, aadaki faktrlere baldr.
- Soket malzemesinin ve kaya malzemesinin elastisite modl,
93
- Son evre dayanm ile ilikili yklemenin bykl,
- Yapm metodu.
Kayaya soketli kazk temelin ekil deitirme ve yk transferi mekanizmas, ayrca evre ve
u arasndaki yk dalm ematik olarak ekil 5.2de gsterilmitir. Bu modelde evre
direnci, esneklik sabiti (yay katsays) k
s
ve u direnci esneklik sabiti (yay katsays) k
b
ye
karlk gelmektedir. evre tama gc Q
s
ve taban tama gc Q
b
ile gsterilmektedir.
evrede oluan ekil deitirme w
s
ile tabanda oluan ekil deitirme w
b
ile gsterilmektedir.
Q
s
ve Q
b
deerleri esneklik sabiti ve ekil deitirmelerin arplmas sonucu elde edilmektedir
(Duncan 1999).
ekil 5.2 Soketli kazklar iin basitletirilmi yk tama mekanizmas (Duncan, 1999)
94
k
s
: evre direncine karlk gelen esneklik sabiti.
k
b
: Taban direncine karlk gelen esneklik sabiti.
w
s
: aft evresinin ekil deitirmesi.
w
b
: aft tabannn ekil deitirmesi.
Q
s
: Toplam evre direnci.
Q
b
: Toplam u direnci.
Q
s
= k
s
.w
s
(5.1)
Q
b
= k
b
.w
b
(5.2)
ekilde gsterilen 1 nolu durumda tanan ykn byk ounluu kazk temelin stteki
ksmnda tanmaktadr. Bir birim deplasmanda meydana gelen evre direnci k
s
, ayn
deplasmanda meydana gelen k
b
deerinden byktr (k
s
> k
b
). aftn ekil deitirmesi, aftn
elastik ksalmasnn ve taban ekil deitirmesinin birleimidir. ekil deitirmelerin byk
ounluu st parada meydana gelir ve w
s
> w
b
dr. Bunlarn sonucu olarak evrede tanan
yk, uta tanan ykten daha byktr (Q
s
>> Q
b
).
ekilde gsterilen 2 nolu durumda, kazk temelin tabannda ok dk tama gc meydana
gelir (k
s
>> k
b
). Uygulanan yk son evre tama gcn amaz, ekil deitirmelerin byk
ounluu kazk temelin st ksmnda meydana gelir (w
s
>> w
b
).Ykn nemli bir ksm
evre tarafndan tanmaktadr (Q
s
>>> Q
b
).
ekilde gsterilen 3 nolu durumda, kazk temelin dk elasitisite modll ve dk tama
gcne sahip malzemeden geerek alttaki salam malzemeye kadar ulamaktadr. Bu
durumda k
b
>>> k
s
dr. Deplasmanlarn byk ounluu kazk temelin elastik ksalmasndan
meydana gelmektedir, ok kk bir blm ise tabanda meydana gelmektedir (w
s
> w
b
). Bu
durumda styap tarafndan aktarlan ykn ounluu tabanda tanmaktadr ( Q
b
>> Q
s
).
5.2 Eksenel Tama Kapasitesi
Kayaya soketli fore kazklarda, tama gc hem evre hem de utan kaynaklanacaktr. Son
evre direnci ve u tama direnci, genellikle arazi deneylerinden tretilmi ampirik
bantlarla tahmin edilir (Zhang, 1997).
ki tip arazi testi vardr. Birincisi ekme ykleme deneyi, ikincisi ise basn ykleme
deneyidir. ekme ykleme deneyi ile son evre tama gc dorudan olarak llr. Basn
ykleme testinde hem evre direnci hem de u direnci e zamanl olarak llebilmektedir.
95
Basn ykleme testinde evre tama gcn lmek iin kazk (strain gage -ekil deitirme
ler- veya load cells -ykleme hcreleri-) aletlendirilmelidir. Alternatif olarak taban
direncini etkisiz hale getirmek amacyla kazk alt ucunda boluk braklabilir (Zhang, 1997).
Ykleme deneyi gmeye kadar yapld zaman son evre direncini ve maksimum taban
tama gcn hesaplamak mmkndr.
t
max
= Q
s
/ A
s
(5.3)
q
max
= Q
b
/ A
b
(5.4)
Q
s
: evrede tanan yk
Q
b
: tabanda tanan yk
A
s
: aftn evre alan= t.D.L
A
b
: aftn taban alan= t.D
2
/ 4
D : Soket ap
L : Soket boyu
Son evre tama direnci t
max
ve u tama direnci q
max
genellikle kayann serbest dayanm
o
c
ile balantldr. rnein, o adhezyon faktr, t
max
ile o
c
arasndaki ilikiyi
gstermektedir.
o = t
max
/ o
c
(5.5)
Tipik olarak soketin 10 mm deplasmanna kadar btn ykn soket evresinde tand
varsaylmaktadr. Bu deplasmann tesinde yk art beton ile kaya arasnda kaymaya neden
olmakta ve evre direncinin sfr deerine dt dnlmektedir. ONeill ve Reesee
(1999) gre bu yaklam tutucudur ve kaymadan sonra son deerine ulam olan evre tama
direnci, kaya-beton bann gmesine ramen varolaca bildirilmitir (Yldrm, 2004).
5.3 evre Tama Kapasitesi
5.3.1 evre Direncine Etki Eden Faktrler
Kayaya soketli fore kazklarda evre srtnme direncini etkileyen faktrler aada
sralanmtr (Hatipolu, 2002).
- Kaya tabakas dayanm
- Przllk
- Kaya ayrma derecesi ve sreksizlikler
96
- malat metodu (Bentonit vb. etkisi)
- Servis yknn bykl
- Soket geometrisi
5.3.2 SPT-N ile evre Srtnmesi Arasndaki likiler
Standart penetrasyon deneyinden elde edilen vuru says N ile kayaya soketlenmi kazklarda
evre srtnmesi arasndaki bantlar izelge 5.1de gsterilmitir (Zhang, 2004).
izelge 5.1 Birim nihai kayma kapasitesi SPTN likisi (Zhang, 2004)
Kaya Tr
SPT-N/30
mm
t
k
(kPa) t
k
/N (kPa) Kaynak
ok ayrm Siltta 230 >195 - 226 >0,87 - 1,0 Buttling,1986
ok ayrm Siltta, siltli
kumta ve eyl
100 - 180 100 - 320 1,0 - 1,8
Chang ve Wong,
1987
ok sk killi/kumlu silt- ok
ayrm siltta
110 - 127 80 - 125 0,63 - 1,14
Buttling ve Lam,
1988
ok-orta dercede ayrm siltta 200 - 375 340 0,9 - 1,7
100 - 150 - 1,2 - 3,7 Tamamen-ksmen ayrm ara
katmanl kumta, siltta ve
eyl/amurta
150 - 200 - 0,6 - 2,3
Toh ve di. , 1989
ok-orta dereceli ayrm-paral
siltta/eyl
400 - 1000 300 - 800 0,5 - 0,8
Radhakrishnan ve
Leung, 1989
ok ayrm kumlu eyl 150 - 200 120 -140 0,8 - 0,7 Moh ve di., 1993
Az ayrm kumlu eyl ve
kumta
375 - 430 240 - 280
Ortalama
0,65
5.3.3 eitli Przllk Profillerini Kullanan Yaklam (Reese ve ONeill, 1999)
Yumuak kayaya soketlenmi kazk iin, (Horvath ve Kenney, 1979)
0,5 0,5
'
0, 65 ( ) 0, 65 ( )
c c
k a a
a a
f
P P
P P
o
t = s (5.6)
f
c
: kullanlan betonun 28 gnlk silindirik basn mukavemeti
97
P
a
: atmosfer basnc = 101 kPa
o
c
: kayann serbest basn mukavemeti
Sert kayaya soketlenmi kazk iin (Horvath v.d., 1983)
0,45
'
0, 8
k c
r L
r L
t o
A ( | | | |
=
| | (
\ . \ .
(5.7)
o
c
deeri 0,75.fcdeerini amamaldr.
Formldeki dier terimler ekil 5.3de gsterilmitir.
ekil 5.3 Forml (5.7)deki geometrik terimlerin tanmlanmas (Reese ve ONeill, 1999)
5.3.4 Ampirik Yntemler
Aratrmaclar kazk ykleme deneyleri sonularnn geri zmlemesinden (back
calculation), evre tama gc iin yaklamlar nermilerdir. Bu eitliklerde verilerin MPa
olarak kullanlmas gerekmektedir.
98
Rosenberg ve Journeaux (1976) tarafndan nerilen, max evre tama gc ve serbest basn
mukavemeti arasndaki iliki Eitlik 5.8de gsterilmitir:
( )
0,515
max
0, 375
c
t o = (5.8)
Reese ve ONeilla (1987) gre t
max
ve o
c
arasndaki iliki Eitlik 5.9 da belirtilmitir
(Zhang, 1997):
( )
max
0,15
c
t o = (5.9)
Rowe ve Armitage (1987), Pellsin (1980) yapm olduu przllk snflandrmasn da
dikkate alarak aadaki eitlikleri nermilerdir. Pellsin przllk iin snflandrmas
izelge 5.2de gsterilmitir.
( )
0,5
max
0, 45
c
t o = R1, R2 veya R3 przllndeki soketler iin (5.10)
( )
0,5
max
0, 6
c
t o = R4 przllndeki soketler iin (5.11)
E = 215. (o
c
)
0,5
MPa (5.12)
izelge 5.2 Przllk snflandrmas (Pells v.d., 1980)
Przllk
Snf
Aklama
R1
Girintiler 1mm'den az veya przsz dz yzeyli
soketler
R2
Girinti 1 mm - 4 mm arasnda, girinti genilii 2
mm'den byk, girinti aral 50 mm - 200 mm
arasndaki soketler
R3
Girinti 4 mm - 10 mm arasnda, girinti genilii 5
mm'den byk, girinti aral 50 mm - 200 mm
arasndaki soketler
R4
Girintinin ykseklii 10 mm'den byk, genilii 10
mm'den byk, aral 50 mm - 200 mm arasndaki
soketler
99
Horvath v.d. (1983) tarafndan, t
max
ve o
c
arasndaki iliki Eitlik 5.13de belirtilmitir.
( )
max c
a t o = (5.13)
a = 0,2 0,3 deerleri aralnda alnabilmektedir.
eitli aratrmaclarn evre tama kapasitesi iin ampirik olarak nerdikleri eitlikler
aada listelenmitir (Zhang, 2004).
Meigh ve Wolshi (1979) ( )
0,6
max
0, 22
c
t o = (5.14)
Gupton ve Logan (1984) ( )
max
0, 2
c
t o = (5.15)
Reynolds ve Kaderabek (1980) ( )
max
0, 3
c
t o = (5.16)
Toh ve arkadalar (1989) ( )
max
0, 25
c
t o = (5.17)
Carter ve Kulhawy (1988) ( )
0,5
max
0, 2
c
t o = (5.18)
Zhang ve Einstein (1998) kazk ykleme deneyi veri tabanlarn inceleyerek ve dier
aratrmaclarnda nerilerini dikkate alarak aadaki eitlikleri nermilerdir:
Dz soket iin ( )
0,5
max
0, 4
c
t o = (5.19)
Przl soket iin ( )
0,5
max
0, 8
c
t o = (5.20)
Kulhawy ve Phoon (1993), zemin ve kaya iinde soketli fore kazklar iin geni kapsaml bir
ykleme deneyi veri taban oluturmulardr ve verilerini tekil aft ykleme deneyleri ve
ortalama arazi verileri eklinde sunmulardr. Sonular ekil 5.4 ve ekil 5.5de
gsterilmitir.
100
ekil 5.4 Ortalama zemin verileri iin normalize edilmi kayma dayanm ve adhezyon
faktr arasndaki iliki (Kulhawy ve Phoon, 1993)
ekil 5.5 zel test verileri iin normalize edilmi kayma dayanm ve adhezyon faktr
arasndaki eitlik (Kulhawy ve Phoon, 1993).

101
o: adhezyon faktr
o
c
/2.P
a
: normalize edilmi kayma dayanm
P
a
: atmosfer basnc (=0,1 MPa)
Ortalama arazi verilerine bal olarak, kayaca soketli fore kazklar iin Kulhawy ve Phoon
(1993) aadaki eitlikleri nermilerdir.
Ortalama davran: o= 2,0.(o
c
/ 2P
a
)
-0,5
(5.21)
st Snr (ok Przl): o= 3,0.(o
c
/ 2P
a
)
-0,5
(5.22)
Alt Snr: o= 1,0.(o
c
/ 2P
a
)
-0,5
(5.23)
Yukardaki eitliklerden genel bir forml karlmtr:
0,5
max
/
2 2
c c
a
P
o o
o t
| |
| |
= =
| |
\ .
\ .
(5.24)
Buradan en byk evre kayma direnci iin (5.24) Eitlii elde edilmitir.
0,5
max
2
c
a
P
o
t
| |
=
|
\ .
(5.25)
deeri 1 3 arasnda deimektedir ve ortalama olarak 2 alnabilir.
Williams ve Pells (1981), soketli kazklar iin son yk kapasitesi ve oturma kriterini hesaba
katan bir tasarm metodu nermilerdir. evre kayma direnci iin amurta, ist ve kumta
iinde soketlenmi kazklarda yaplan ykleme deneylerinden oluan veri taban analiz edilip
5.26 Eitlii gelitirilmitir.
max w w c
t o | o = (5.26)
Eitlikteki o
w
kayann kayma dayanmn azaltma faktr olup ekil 5.6da gsterilmektedir.
|
w
ise kaya ktlesinin eklem yerlerinin evre direnci ile bozulmam kaya ktlesi evre
direncinin orandr. Baka bir ifadeyle |
w
kaya ktlesi evre direnci ile eklem yerlerine ait
evre direncine bal bir azaltma faktrdr. |
w
says ekil 5.7de gsterilmektedir.
|
w
= f (j) , j= E
m
/E
i
(5.27)
E
m
: Kaya ktlesinin elastisite modl
102
E
i
: Bozulmam kayann elastisite modl
ekil 5.6 Kaya soketleri iin evre azaltma faktr o
w
(Williams ve Pells, 1981)
ekil 5.7 Ktle faktrne bal evre direnci azaltma faktr |
w
(Williams ve Pells, 1981)
103
5.4 U Tama Kapasitesi
5.4.1 SPT-N deerini dikkate alan yaklam
Schmertmann ve Crapps Inc. 1994, kazk ykleme deneylerinin geri zmlemesi sonucunda
5.28 Eitliini nermilerdir. Yaklam N<60 iin geerlidir (Castelli ve Fan, 2002).
'
max
exp(1, 42 0, 055 )
z
q N o = + (5.28)
q
max
: birim genilikte u kapasitesi, MPa, q
max
8600 kPa
o
z
': kazk oturma tabannda dey efektif basn, kPa
N: kazk oturma tabanndan en az iki kazk ap kadar derinlikte llm, dzeltilmemi
SPT-N saylarnn ortalamas
5.4.2 Zemin Mekanii Prensipleri ile likili U Kapasitesi Belirlenmesi
Zemin Mekaniinde drenajsz durumlarda suya doygun kohezyonlu zeminler iin |=0 olarak
kabul edilmektedir. ok dk dayanml, kil ierii yksek eyl ve amurta gibi kaya
birimlerinde bu kural geerli olabilmektedir. Vesic (1972) tarafndan nerilen Eitlik 5.29
0, 25 c s MPa olan ince taneli zemin/kaya ktlelerinin u tama kapasitesi hesaplarnda
kullanlabilir.
q
max
= N
c
*
c (5.29)
c: kohezyon, kPa
N
c
*
: 1,33 (lnI
r
+ 1)
I
r
: rijitlik indeksi
|= 0, ani ykleme ve drenajsz koul durumunda,
I
r
= E
k
/3c
E
k
: kaya ktlesi elastik modl, kPa
N
c
*
bulunmasnda izelge 5.3den yararlanlabilir.
Tamamen ayrm kaya ktleleri iri taneli zeminler olarak kabul edilebilir ve bundan dolay
0 c = varsaylabilir. Zemin mekanii prensiplerinden 5.30 Eitlii ile nihai u tama
kapasitesi bulunabilir.
104
izelge 5.3 cye bal olarak (E
k
/3c) ve N
c
*
belirlenmesi
c (kPa) E
k
/3c (boyutsuz) Nc* (boyutsuz)
24 50 6,5
48 150 8
96 250 8,7
192 300 8,9
Pratik mhendislik yaklam olarak N
c
*
= 9 kullanlabilir (Reese ve ONeill, 1999)
izelgeden de anlalaca zere c> 96 kPa durumundan sonra N
c
*
= 9 varsaylabilir.
max
'
q z
q N o = (5.30)
2
'
tan (45 ) exp tan '
2
q
N
|
t | = + (5.31)
5.4.3 AASHTO Yntemi ile u kapasitesinin hesab
AASHTO (2005) tarafndan yaynlanan Otoyol Kprleri Standart artnamesinde (Standart
Specifications for Highway Bridges) aadaki Eitlik nerilmitir.
max ms c
q N o = (5.32)
o
c
: kazk taban altnda 2D kadar blgede llen serbest basn direnci, kPa
N
ms
: kaya kalitesi ve kaya snfn dikkate alan bir katsay
Kaya snflar izelge 5.5de ve N
ms
deeri izelge 5.6de verilmitir.
5.4.4 Presyometre Deney Sonucuna Gre U Tama Kapasitesi Hesaplama
Arazi presyometre deneyi, kaya ktlesi zelliklerini belirlemek adna ok kullanl bir
yntemdir. Kayaya soketlenmi kazkta son u tama kapasitesi q
max
5.33 Eitlii ile
hesaplanabilmektedir (CFEM, 2006)
max
( )
b l o o
q K P P o = + (5.33)
q
max
: Taban tama gc
P
l
: Presiyometre deneyi sonucu bulunan limit basn deeri (kazk topuu hemen altnda ve
2D kadar stndeki blmde)
P
o
: kazk topuu kotundaki sknetteki yanal gerilme
o
o
: kazk topuunda jeolojik yk
105
K
b
: soket ap ve derinliine bal ampirik bir katsay, izelge 5.4de belirtilmektedir.
izelge 5.4 Tama kapasitesi katsays K
b
(CFEM, 2006)
L
s
/B
s
0 1 2 3 5 7
K
b
0,8 2,8 3,6 4,2 4,9 5,2
L
s
: soket boyu
B
s
: Soket ap
izelge 5.5 Kaya Snflar (ASSHTO, 2005)
Kaya Snf Tanm Kaya Tr
Dolaston
Kireta
Karbonatit
Mermer
A yi gelimi klivajl karbonatl kaya
Taktit-Skorn
Arjilit
Kilta
Marnta
Fillit
Silta
eyl
B Az yapraklanm killi kayalar
Kayrak
Konglomera
Kumta
C Kt klivajl, taneleri belirgin kayalar
Kuvarsit
Andezit D nce daneli pskrk kristalize kayalar
Diyabaz
Amfibolit
Gabro
Gnays
Granit
Kuvarsdiyorit
Kuvarsmonzonit
ist
E Kaba daneli pskrk ve kristalize
metamorfik kayalar
Siyenit
106
izelge 5.6 Hoek tarafndan verilen N
ms
deerleri (Marinos ve Hoek, 2001)
Kaya Kalitesi Genel Tanm RMR NGI RQD A B C D E
Mkemmel
atlak aral > 3m olan
salam kaya
100 500 95-100 3,8 4,3 5 5,2 6,1
ok yi
0,9-3 m aralkl, przl,
ayrmam, atlaklar
skca kenetlenmi kaya
85 100 95-100 1,4 1,6 1,9 2 2,3
yi
0,9-3 m aralkl, az
rselenmi, atlaklar olan
ve taze az ayrm kaya
65 10 75-90 0,28 0,32 0,38 0,4 0,46
Orta
0,9-3 m aralkl, orta
derecede ayrm, birka
atlak sistemi olan kaya
44 1 50-75 0,049 0,056 0,066 0,069 0,081
Kt
2,5-50 cm aralkl, biraz
dolgu malzemeli, ayrm,
birka atlak sistemi olan
kaya
23 0,1 25-50 0,015 0,016 0,019 0,02 0,024
ok Kt
Aralklar 5 cm'den kk,
ar ayrm, birok
atla olan kaya
3 0,01 <25 q
max
kullan
RMR: (Rock Mass Rating) Kaya ktle snflandrma sistemi
NGI: Norve Jeoteknik Endstrisi Barton Metodu
RQD: Kaya kalite gstergesi
5.4.5 Canadian Foundation Engineering Manual tarafndan nerilen Yntem
Kaya basn dayanmna bal kazk u kapasitesi, temel davran zerinde etkisi olan
sreksizliklerden etkilenmektedir. Buna bal olarak Canadian Geotechnical Society
tarafndan 5.34 Eitlii nerilmitir (CFEM, 2006).
max
3
sp c
q K d o = (5.34)
o
c
: kayann serbest basn direnci
K
sp
: sreksizlie bal ampirik bir katsay
107
d: derinlik faktr 1 0, 4 0, 3
s
s
L
B
= + s
L
s
: soket boyu
B
s
: Soket ap
K
sp
deeri izelge 5.7de verilmektedir. Ayrca ekil 5.8deki abaktan ve formlden elde
edilebilir.
izelge 5.7 Sreksizlik aralna bal katsay, K
sp
(CFEM, 2006)
Sreksizlik Aral
Tanm Mesafe (m) K
sp
Az - ok Yakn 0,3-1 0,1
Ak 1-3 0,25
ok Ak >3 0,4
ekil 5.8 K
sp
katsays hesaplama aba ve forml (CFEM, 2006)
108
5.4.6 Ykleme Deneylerinin Deerlendirilmesi ile nerilen Ampirik Yntemler
Kayaya soketli kazklarn u kapasitesini kazk ykleme deneylerine dayal olarak belirlemek
iin literatrde eitli ampirik metodlar nerilmitir. Ampirik yntemlerin genel formu 5.35
Eitlii eklinde ifade edilebilmektedir (Zhang, 2008).
max
( )
m
c
q N o = (5.35)
m<1 durumu, u kapasitesi ile kaya serbest basn mukavemeti arasnda lineer olmayan iliki
var olduu anlamna gelmektedir (Zhang, 2008).
Aada m=1 durumunda olan hesap yntemleri verilmitir.
Coates, 1967
max
3 ( )
c
q o = (5.36)
Rowe ve Armitage, 1987
max
2, 7 ( )
c
q o = (5.37)
Argema, 1992
max
4, 5 ( ) 10
c
q MPa o = s (5.38)
Zhang ve Einstein, kayaya soketlenmi 39 adet ykleme deneyi olan veri tabanna bal
olarak (5.39) Eitliini nermilerdir (Zhang ve Einstein, 1998).
0,51
max
4, 83 ( )
c
q o = (5.39)
Nam (2004) ve Vipulanandan (2007), Zhang ve Einsteinn yntemine benzer bir ekilde veri
tabanlarn kullanarak u kapasitesi iin yntemler gelitirmilerdir.
Nam (2004), aletlendirilmi adet ykleme deneyi sonularn kullanarak aadaki eitlii
vermitir.
0,66
max
2,14 ( )
c
q o = (5.40)
Vipulanandan v.d. (2007), 21 adet ykleme deneyinden oluan bir veri tabann kullanarak
(5.41) Eitliini karmlardr.
0,56
max
4, 66 ( )
c
q o = (5.41)
Zhang, Einstein ile oluturmu olduu veri tabann gncelleyerek 50 adet ykleme deneyi
bulunan bir veri taban oluturmutur. Bu veri tabann kullanarak aadaki eitlii nermitir
(Zhang, 2008).
0,5
max
4, 93 ( )
c
q o = (5.42)
109
U tama kapasitesi hesabnda sreksizliklerin etkisi de gz nne alnabilir. Sreksizliklerin
etkisinin bir gstergesi RQD deeridir. AASHTO, RQD deerine bal olarak kaya serbest
basn mukavemeti deerini (5.43) Eitlii ile nermitir (AASHTO, 2005).
cm E c
o o o = (5.43)
0, 0231 1, 32 0,15
E
RQD o = > (5.44)
Zhang, RQD deerine hesaba katan 25 adet ykleme deneyine bal olarak aadaki eitlii
nermitir (Zhang, 2008).
0,4
max
7, 44 ( )
cm
q o = (5.45)
5.5 evre ve U Tama Kapasitesi in nerilen Ampirik Yntemlerin Abaklar
evre ve U tama gc iin literatrde nerilmi ampirik yntemlerin tama gc ile kaya
serbest basn mukavemeti arasndaki ilikileri grafik olarak sras ile ekil 5.9 ve ekil
5.10da verilmitir.
110
Ampirik Yntemlerle evre Tama Gc
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
1,6
0 2 4 6 8 10 12
Serbest Basn Mukavemeti "s
c
" (MPa)
e
v
r
e
T
a
m
a
K
a
p
a
s
i
t
e
s
i
"
t
m
a
x
"
(
M
P
a
)
Horvath (1983)
Rowe ve Armitage (1987)
Carter ve Kulkawy (1988)
Zhang ve Einstein (1998)
Kulhawy ve Phoon (1993)
Reese ve O'Neill (1987)
ekil 5.9 evre tama kapasitesi aba
111
Ampirik Yntemlerle U Tama Gc
0
5
10
15
20
25
30
0 2 4 6 8 10 12
Serbest Basn Mukavemeti "s
c
" (MPa)
U
T
a
m
a
K
a
p
a
s
i
t
e
s
i
"
q
m
a
x
"
(
M
P
a
)
Rowe ve Armitage (1987)
Zhang ve Einstein (1998)
Nam (2004)
Vipulanandan v.d. (2007)
Zhang (2008)
ekil 5.10 U tama kapasitesi aba
112
6. KAYAYA SOKETL KAZIKLARIN ANALZ
Trkiye KYD Veri Taban Program iinde kaytl bulunan kayaya soketli kazk temeller bu
blmde kazk ykleme deneyi sonular deerlendirilerek, zemin parametrelerini dikkate
alan ampirik yntemlerle ve sonlu elemanlar yntemini kullanan bilgisayar yazlm PLAXIS
ile modellenerek analiz edilmitir.
6.1 Kazk Ykleme Deney Sonularna Gre Analiz
Arazide yaplan kazk ykleme deney sonular deerlendirilerek kazk temellerin tama
gc bulunabilmektedir. Deney sonularna gre kazk temellerin tama gcnn bulunmas
iin yntemler ayrntl bir ekilde Blm 2de anlatlmtr.
Kayaya soketli kazklara yaplan kazk ykleme deneylerinin sonularna genel olarak
bakldnda yke karlk gelen deplasmanlar kk mertebelerde kalmtr ve kazklar
gene kadar yklenmedii grlmtr. Bunun sebebi kaya ortamnn ok yksek
dayanmdr. Bunun sonucu olarak kazk ykleme deneyi sonularn deerlendirmek iin
kullanlan yntemler, matematiksel modellere dayal ve gmeye ulamam kazk ykleme
deneylerini kapsayan yntemler olarak seilmitir.
Burada 2 adet ykleme deneyinin deerlendirilmesi ayrntl olarak gsterilmektedir. Veri
tabannda bulunan dier kayaya soketli kazk ykleme deneylerine ait analiz sonular izelge
6.5de verilmitir ve grafiksel ifadesi ekil 6.11de gsterilmitir.
6.1.1 Ankara-ayrhanda Bulunan Kayaya Soketli Kazn Ykleme Deneyi
Sonucuna Gre Analizi
Deneye ait bilgiler aada verilmitir (izelge 6.1).
izelge 6.1 Deney rneine ait veriler
Trkiye KYD Veri Taban No: 66
Kazk ap: 0,8 m
Kazk Boyu: 10 m
Deney sonucu yk deplasman erisi ekil 6.1de gsterilmitir.
Chin Kondner (1970) yntemini dikkate alarak yaplan analiz sonucu tama gc 5000 kN
ve Brinch Hansen %80 (1963) yntemini dikkate alarak yaplan analiz sonucu tama gc
113
11950 kN olarak bulunmutur (ekil 6.2 ve ekil 6.3).
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
ekil 6.1 Deney sonucu Yk Deplasman erisi
Chin-Kondner Yntemi
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Deplasman (mm)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
/
Y
k
(
m
m
/
k
N
)
*
1
0
-
3
Dorunun eimi: C
1
C
1
=0,0002 1/kN
Q
u
= 1/C
1
Q
u
=1/0,
Q
u
=5000 kN
ekil 6.2 Chin Kondner yntemi ile analiz
114
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
D, Depl asman (mm)
D
0
,
5
/
Q
,
(
D
e
p
l
a
s
m
a
n
0
,
5
/
Y
k
)
*
1
0
-
3
C1=1E-05 1/(kN.mm
0,5
)
C2=0,0007 mm
0,5
/kN
Q
u
= 11950 kN
1 2
1
u
Q
C C
=
ekil 6.3 Brinch Hansen %80 yntemi ile analiz

Tolosko (1999) nerdii gmeye ulamam kazk ykleme deneyi sonucu ile analiz aada
verilen Eitlik 6.1 ile yaplmtr. Eitlikteki a ve b deerleri ekil 6.4de gsterilmektedir.
2
( ) ( ) 4
(2 )
u
a X b S a X b S a X S
Q
a S
(
+ + +

=

(6.1)
Eitlik 6.1deki X deeri Eitlik6.2 ile S deeri Eitlik 6.3 ile bulunmaktadr.
X= 4+D/120 (6.2)
S= L/EA (6.3)
Eitlik 6.2 ve 6.3de kullanlan deerler aada verilmitir (izelge 6.2).
izelge 6.2 Eitlik 6.2 ve 6.3de kullanlan deneye ait deerler
D= 800 mm
L= 10000 mm
E= 30 GPa
A= 0,5 m
2
Bulunan deerlerin Eitlik 6.1de yerine konulmasyla kan kazk tama gc 3520 kN
115
olarak bulunmutur.
Tolosko Yntemi, a ve b Deerleri
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Deplasman (mm)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
/
Y
k
(
m
m
/
k
N
)
*
1
0
-
3
a=0,0002 1/kN
b=0,0009 mm/kN
ekil 6.4 Tolosko yntemine gre a ve b deeri
Decourt (1999) yntemini dikkate alarak yaplan analiz sonucu tama gc 6080 kN olarak
bulunmutur (ekil 6.5).
Decourt Yntemi
y = -0,1851x + 1125,8
0
100
200
300
400
500
600
700
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000
Yk (kN)
Y
k
/
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
k
N
/
m
m
)
C
1
= 0,1851 1/mm
C
2
= 1125,8 kN/mm
Q
u
=6080 kN
2
1
u
C
Q
C
=
ekil 6.5 Decourt yntemi ile analiz
116
6.1.2 Mersin-Tarsusta Bulunan Kayaya Soketli Kazn Ykleme Deneyi Sonucuna
Gre Analizi
Deneye ait bilgiler izelge 6.3de verilmitir.
izelge 6.3 Deney rneine ait veriler
Trkiye KYD Veri Taban No: 91
Kazk ap: 0,9 m
Kazk Boyu: 20 m
Deney sonucu yk deplasman erisi ekil 6.6da gsterilmitir.
Yk Deplasman Erisi
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
ekil 6.6 Deney sonucu Yk Deplasman erisi
Chin Kondner (1970) yntemini dikkate alarak yaplan analiz sonucu tama gc 14285 kN
ve Brinch Hansen %80 (1963) yntemini dikkate alarak yaplan analiz sonucu tama gc
8450 kN olarak bulunmutur (ekil 6.7 ve ekil 6.8).
Tolosko (1999) yntemi ile analiz yukarda verilen Eitlik 6.1 ile yaplmtr. Eitlikteki a ve
b deerleri ekil 6.9da gsterilmektedir.
117
Chin Yntemi
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
1,6
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Deplasman (mm)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
/
Y
k
(
m
m
/
k
N
)
*
1
0
-
3
C
1
=7E-05 1/kN
Q
u
=1/C
1
Qu=14285
kN
ekil 6.7 Chin - Kondner yntemi ile analiz
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Deplasman (mm)
(
D
e
p
l
a
s
m
a
n
0
,
5
)
/
Y
k
Q
u
= 8450 kN
1 2
1
u
Q
C C
=
C
1
=2E-05 1/(kN.mm
0,5
)
C
2
=0,0007 mm
0,5
/kN
ekil 6.8 Brinch Hansen %80 yntemi ile analiz
118
Tolosko Yntemi, a ve b Deerleri
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
1,6
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Deplasman (mm)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
/
Y
k
(
m
m
/
k
N
)
*
1
0
-
3
a=3E-05 1/kN
b=0,0011 mm/kN
ekil 6.9 Tolosko yntemine gre a ve b deeri
Eitlik 6.2 ve 6.3de kullanlan deerler aada verilmitir (izelge 6.4).
izelge 6.4 Eitlik 6.2 ve 6.3de kullanlan deneye ait veriler
D= 900 mm
L= 20000 mm
E= 30 GPa
A= 0,635 m
2
Bulunan X ve S deerlerinin Eitlik 6.1de yerine konulmasyla kan kazk tama gc 8010
kN olarak bulunmutur.
Decourt (1999) yntemini dikkate alarak yaplan analiz sonucu tama gc 13030 kN olarak
bulunmutur (ekil 6.10).
ekil 6.11de Veri tabannda bulunan kazk ykleme deneyleri ile bulunan tama kapasiteleri
ile ampirik yntemlerle bulunan tama kapasiteleri karlatrlmtr.
119
Decourt Yntemi
y = -0,1095x + 1426,6
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Yk (kN)
Y
k
/
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
k
N
/
m
m
)
Q
u
=13030 kN
2
1
u
C
Q
C
=
C
1
=0,1095 1/mm
C
2
=1426,6 kN/mm
ekil 6.10 Decourt yntemi ile analiz
izelge 6.5 Kayaya soketli kazk temellerin ykleme deneyi analizlerinin sonular (N=14)
Q
u
Kazk Tama Gc (kN)
Yer
Veri
Taban
No
Kazk
ap
(m)
Kazk
Boyu
(m)
Soket
Boyu
(m)
Chin
Brinch-
Hansen
%80
Tolosko Decourt
zmir-Aydn Otoyolu 19 1,2 5,9 2,4 5000 11950 4000 5630
Sakarya-Akyaz 23 1,25 25 6,3 5000 14140 4260 6145
Ankara-ayrhan 66 0,8 10 1,5 5000 11950 3960 6250
Ankara-mrahor Vadisi* 67 1,65 17 6 14300 37800 13500 14500
Ankara Or-an Semti Deney 1 70 0,8 15 7 14285 21820 8480 13930
Ankara Or-an Semti Deney 2* 71 0,8 20 12 12500 5345 9280 14630
stanbul-Maslak A4 85 0,8 11,2 2,2 10000 18257 8430 7215
stanbul-Maslak A5* 86 0,8 11,2 6,4 12500 7070 9270 13200
Giresun-Glburnu* 90 2 13 3 200000 18300 127000 217493
Mersin-Tarsus 91 0,9 20 8,5 14285 8450 8010 13030
Eskiehir - Ankara* 92 1,2 15,5 5,2 10000 22360 9330 8260
Eskiehir - Ankara* 93 1,2 9,5 5 33330 15810 21200 34900
Eskiehir - Ankara* 94 1,2 18 7 25000 12910 18400 24600
Eskiehir Ankara 95 1,2 27 15 14285 25820 11900 13200
*Deplasmanlar 5mmnin altnda kalan kazk ykleme deneyleri
120
Kazk Ykleme Deneyleri Analizi Sonular
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
19 23 66 67 70 71 85 86 91 92 93 94 95
Kazk Ykleme Deney No
T
a
m
a
G
(
k
N
)
Chin-Kondner
Brinch-Hansen %80
Tolosko
Decourt
90 Nolu deney grafik olarak gsterilmemitir.
ekil 6.11 Kazk ykleme deneylerinin analizi ile bulunan tama gc deerlerinin grafiksel olarak ifadesi
121
6.1.3 zm Yaplm, Sonucu Dikkate Alnmam Yntemler
Soketli kazklarn ykleme deneyi sonucu yorumlanrken farkl yntemlerde denenmitir fakat
uygun sonulara ulalamadndan veya zm yaplamadndan dolay bu yntemler
soketli kazklar iin kullanlamamtr.
De Beer (1967) yntemine gre veri tabannda kaytl deney numaras 71 olan deney iin
zm yaplm ve sonu olduka kk bir deer bulunmutur (ekil 6.12).
De Beer Yntemi
0,1
1
10
1000 10000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
Qu=5600 kN
ekil 6.12 71 Nolu deneyin De Beer yntemi ile bulunan tama kapasitesi
Veri tabannda kazk ykleme deney nosu 67 olan deney Van Der Veen (1953) yntemine
gre analiz edilmitir ve birden fazla sonu bulunmutur. Bu durumunda anlaml bir sonu
karlamamtr (ekil 6.13).
Van der Veen Yntemi
y = -0,0968x - 0,159
R
2
= 0,9913
-1,8
-1,6
-1,4
-1,2
-1
-0,8
-0,6
-0,4
-0,2
0
0 1 2 3 4
Depl asman (mm)
l
n
(
1
-
Q
/
Q
u
)
Q1=15000
Q2=20000
Q3=500000
Q4=25000
Q5=30000
Q6=100000
Dorusal (Q5=30000)
ekil 6.13 67 nolu deneyin Van Der Veen yntemi ile tama kapasitesinin bulunmas
122
Soketli kazklar iin Davisson (1972) yntemi de denenmitir fakat ykleme deneylerinde
uygulanan yk (Q) deeri yksek ve kazk ap (D) byk olduu iin Davisson tarafndan
nerilen limit deplasman deeri yksek kmaktadr. Bu durum ise zm yolunu
kapatmaktadr.
6.2 Ampirik Yntemler ile Analiz
Kayaya soketli kazklarn tama gcnn belirlenmesi iin bir ok aratrmac tarafndan
eitli ampirik (deneye dayal) eitlikler nerilmitir. nerilen bu eitliklerin esas, kazk
ykleme deneylerinden oluturulmu veri tabanndaki deneylerin geri zmlemesine
dayanmaktadr. Ampirik eitlikler ayrntl olarak Blm 5te anlatlmtr.
Ampirik eitliklerde dikkate alnan deer kaya malzemesinin serbest basn mukavemeti o
c
deeridir. Analizi yaplan kayaya soketli kazklarn o

c
deeri iin zemin aratrma
sonularnda verilen deerler kullanlmtr. Zemin aratrmas sonucu o
c
verilmemi ve
arazide presiyometre deneyi yaplm ise Baguelin v.d. (1974) tarafndan nerilen Eitlik 6.4
ile kohezyonlu zeminlerde drenajsz kayma dayanm c
u
deeri bulunduktan sonra Eitlik
6.5te deeri yerine konularak o
c
deeri bulunmutur. Eer zemin aratrmasnda o
c
deerine ulaabilecek hibir deney yaplmam ise literatrde bulunan ve Blm 4te verilen
kaya tipine bal o
c
deerlerinden minimum olan deer kullanlmtr.
0 l
u
p
p p
c
N
= (6.4)
Eitlik 6.4deki N
p
deeri, 5 12 arasnda deien ve ortalama 8,5 alnabilecek bir katsaydr.
Kaya dayanm yksek olduundan dolay hesaplarda 5,5 kabul edilmitir.
2
c u
c o = (6.5)
Ampirik yntemler ile kayaya soketli kazklarn tama gc u tama gc ve evre tama
gc olarak bulunmaktadr. Bu blmde 2 adet deneyin analizleri ayrntl olarak verilmitir
(izelge 6.6, izelge 6.7, izelge 6.8, ve izelge 6.9). Veri tabanndaki dier kazklarn
analiz sonular evre ve u tama gc olarak izelge 6.10 ve 6.11de verilmitir. Ampirik
yntemler ile toplam tama gc Rowe, Armitage ve Zhangn nerdii eitliklerle
bulunmutur (izelge 6.12).
123
6.2.1 Ankara-ayrhan Kayaya Soketli Kazn Ampirik Yntemler ile Analizi
Serbest basn dayanm Eitlik (6.4) ve (6.5) kullanlarak o
c
= 1,426 MPa bulunmutur.
evre tama gc analizi farkl yntemlere gre yaplmtr ve izelge 6.6da verilmitir. U
tama gc analizi eitli yntemlere gre yaplmtr ve izelge 6.7de verilmitir.
izelge 6.6 Ankara ayrhan ampirik yntemlerle evre tama gc analizi
Yntem Forml Sonu (MPa) Aklama
Rosenberg ve Journeaux (1976) t
max
= 0,375. (o
c
)
0,515

0,45
Reese ve ONeill (1987) t
max
= 0,15. (o
c
)
0,21
Horvath (1983) t
max
= a. (o
c
)
0,5

0,24
a= 0,2 iin
Horvath (1983) t
max
= a. (o
c
)
0,5

0,36
a= 0,3 iin
Rowe ve Armitage (1987) t
max
= 0,45. (o
c
)
0,5

0,54
R1, R2 ve R3 przl soketler
max
= 0,6. (o
c
)
0,5

0,72
R4 przl soketler
Meigh ve Wolshi (1979) t
max
= 0,22. (o
c
)
0,6

0,27
Gupton ve Logan (1984) t
max
= 0,2. (o
c
)
0,29
Reynolds ve Kaderabek (1980) t
max
= 0,3. (o
c
)
0,43
Toh ve arkadalar (1989) t
max
= 0,25. (o
c
)
0,36
Carter ve Kulhawy (1988) t
max
= 0,2. (o
c
)
0,5

0,24
Zhang ve Einstein (1998) t
max
= 0,4. (o
c
)
0,5

0,48
Dz soket iin
max
= 0,8. (o
c
)
0,5

0,96
Przl soket iin
Kulhawy ve Phoon (1993) t
max
= .( P
a
. o
c
/ 2)
0,5
0,53
deeri 1 3 arasnda
deimektedir, ortalama
olarak 2 alnabilir.
Pa: atmosfer basnc= 0,1
MPa
izelge 6.7 Ankara ayrhan ampirik yntemlerle u tama gc analizi
Coates (1967) q
max
= 3. o
c
4,28
Rowe ve Armitage (1987) q
max
= 2,7. o
c
3,85
Argema (1992) q
max
= 4,5. o
c
< 10 Mpa 6,42
Zhang ve Einstein (1998) q
max
= 4,83. o
c
0,51
5,79 39 adet ykleme deneyi deerlendirilmi
Nam (2004) q
max
= 2,14. o
c
0,66
Vipulanandan v.d. (2007) q
max
= 4,66. o
c
0,56
Zhang (2008) q
max
= 4,93. o
c
0,50
124
6.2.2 Mersin-Tarsus Kayaya Soketli Kazn Ampirik Yntemler ile Analizi
Serbest basn dayanm o
c
= 0,8 MPa olarak verilmitir. evre tama gc analizi literatrde
bulunan farkl yntemlere gre yaplmtr ve izelge 6.8de verilmitir. U tama gc
analizi eitli yntemlere gre yaplmtr ve izelge 6.9da verilmitir.
izelge 6.8 Mersin Tarsus ampirik yntemlerle evre tama gc analizi
Rosenberg ve Journeaux (1976) t
max
= 0,375. (o
c
)
0,515
0,33
Reese ve ONeill (1987) t
max
= 0,15. (o
c
) 0,12
Horvath (1983) t
max
= a. (o
c
)
0,5
0,18 a= 0,2 iin
Horvath (1983) t
max
= a. (o
c
)
0,5
0,27 a= 0,3 iin
max
= 0,45. (o
c
)
0,5
0,4 R1, R2 ve R3 przl soketler
max
= 0,6. (o
c
)
0,5
0,54 R4 przl soketler
Meigh ve Wolshi (1979) t
max
= 0,22. (o
c
)
0,6
0,19
Gupton ve Logan (1984) t
max
= 0,2. (o
c
) 0,16
Reynolds ve Kaderabek (1980) t
max
= 0,3. (o
c
) 0,24
Toh ve arkadalar (1989) t
max
= 0,25. (o
c
) 0,2
Carter ve Kulhawy (1988) t
max
= 0,2. (o
c
)
0,5
0,18
max
= 0,4. (o
c
)
0,5
0,36 Dz soket iin
max
= 0,8. (o
c
)
0,5
0,72 Przl soket iin
Kulhawy ve Phoon (1993) t
max
= .( P
a
. o
c
/ 2)
0,5
0,4
deeri 1 3 arasnda
deimektedir, ortalama
olarak 2 alnabilir.
Pa: atmosfer basnc= 0,1
MPa
izelge 6.9 Mersin Tarsus ampirik yntemlerle u tama gc analizi
Coates (1967) q
max
= 3. o
c
2,4
Rowe ve Armitage (1987) q
max
= 2,7. o
c
2,16
Argema (1992) q
max
= 4,5. o
c
< 10 Mpa 3,6
Zhang ve Einstein (1998) q
max
= 4,83. o
c
0,51
Nam (2004) q
max
= 2,14. o
c
0,66
Vipulanandan v.d. (2007) q
max
= 4,66. o
c
0,56
Zhang (2008) q
max
= 4,93. o
c
0,50
125
izelge 6.10 Veri Tabannda bulunan kayaya soketli kazklarn ampirik yntemlerle evre tama gc analizi (N=14)
tmax evre Tama Gc (MPa)
Yer
Veri
Taban
No
oc
(MPa
)
Rosenberg
ve
Journeaux
(1976)
Reese
ve
ONeil
l
(1987)
Horvath
(1983)
(a=0,2)
Horvath
(1983)
(a=0,3)
Rowe ve
Armitage
(1987)
(R1, R2,
R3)
Rowe ve
Armitage
(1987)
(R4)
Meigh
ve
Wolshi
(1979)
Gupton
ve
Logan
(1984)
Reynolds
ve
Kaderabek
(1980)
Toh v.d.
(1989)
Carter ve
Kulhawy
(1988)
Zhang ve
Einstein
(1998)
(Dz)
Zhang ve
Einstein
(1998)
(Przl)
Kulhawy
ve Phoon
(1993)
zmir-Aydn Otoyolu *** 19 35 2,34 5,25 1,18 1,77 2,66 3,55 1,86 7 10,5 8,75 1,18 2,37 4,73 2,65
Sakarya-Akyaz *** 23 170 5,28 25,5 2,61 3,91 5,87 7,82 4,79 34 51 42,5 2,61 5,22 10,43 5,83
Ankara-ayrhan ** 66 1,426 0,45 0,21 0,24 0,36 0,54 0,72 0,27 0,29 0,43 0,36 0,24 0,48 0,96 0,53
Ankara-mrahor Vadisi ** 67 1,67 0,49 0,25 0,26 0,39 0,58 0,78 0,3 0,33 0,5 0,42 0,26 0,52 1,03 0,58
Ankara Or-an Semti Deney 1 ** 70 0,36 0,22 0,05 0,12 0,18 0,27 0,36 0,12 0,07 0,11 0,09 0,12 0,24 0,48 0,27
Ankara Or-an Semti Deney 2 ** 71 0,36 0,22 0,05 0,12 0,18 0,27 0,36 0,12 0,07 0,11 0,09 0,12 0,24 0,48 0,27
stanbul-Maslak A4 ** 85 0,62 0,29 0,09 0,16 0,24 0,35 0,47 0,17 0,12 0,19 0,16 0,16 0,31 0,63 0,35
stanbul-Maslak A5 ** 86 0,75 0,32 0,11 0,17 0,26 0,39 0,52 0,19 0,15 0,23 0,19 0,17 0,35 0,69 0,39
Giresun-Glburnu *** 90 170 5,28 25,5 2,61 3,91 5,87 7,82 4,79 34 51 42,5 2,61 5,22 10,43 5,83
Mersin-Tarsus * 91 0,8 0,33 0,12 0,18 0,27 0,4 0,54 0,19 0,16 0,24 0,2 0,18 0,36 0,72 0,4
Eskiehir - Ankara* 92 37 2,41 5,55 1,22 1,82 2,74 3,65 1,92 7,4 11 9,25 1,22 2,43 4,87 2,72
Eskiehir - Ankara* 93 41,45 2,55 6,22 1,29 1,93 2,9 3,86 2,06 8,29 12,44 10,36 1,29 2,58 5,15 2,88
Eskiehir - Ankara* 94 23,75 1,92 3,56 0,97 1,46 2,19 2,92 1,47 4,75 7,13 5,94 0,97 1,95 3,9 2,18
Eskiehir - Ankara*** 95 179 5,42 26,85 2,68 4,01 6,02 8,03 4,94 35,8 53,7 44,75 2,68 5,35 10,7 5,98
*Serbest basn dayanm zemin aratrmalar ile belirlenmitir.
** Serbest basn dayanm hesap edilmitir.
***Serbest basn dayanm deeri literatrden alnmtr.
126
izelge 6.11 Veri Tabannda bulunan kayaya soketli kazklarn ampirik yntemlerle u tama gc analizi (N=14)
q
max
U Tama Gc (MPa)
Yer
Veri
Taban
No
o
c
(MPa)
Coates
(1967)
Rowe ve
Armitage
(1987)
Argema
(1992)
Zhang ve
Einstein
(1998)
Nam (2004)
Vipulanandan
v.d. (2007)
Zhang
(2008)
zmir-Aydn Otoyolu *** 19 35 105 94,5 10 29,61 22,36 34,12 29,17
Sakarya-Akyaz *** 23 170 510 459 10 66,29 63,46 82,69 64,28
Ankara-ayrhan ** 66 1,426 4,28 3,85 6,42 5,79 2,7 5,68 5,89
Ankara-mrahor Vadisi ** 67 1,67 5,01 4,51 7,52 6,27 3 6,21 6,37
Ankara Or-an Semti Deney 1 ** 70 0,36 1,08 0,97 1,62 2,87 1,09 2,63 2,96
Ankara Or-an Semti Deney 2 ** 71 0,36 1,08 0,97 1,62 2,87 1,09 2,63 2,96
stanbul-Maslak A4 ** 85 0,62 1,86 1,67 2,79 3,79 1,56 3,57 3,88
stanbul-Maslak A5 ** 86 0,75 2,25 2,03 3,38 4,17 1,77 3,97 4,27
Giresun-Glburnu *** 90 170 510 459 10 66,29 63,46 82,69 64,28
Mersin-Tarsus * 91 0,8 2,4 2,16 3,6 4,31 1,85 4,11 4,41
Eskiehir - Ankara* 92 37 111 99,9 166,5 30,46 23,2 35,2 29,99
Eskiehir - Ankara* 93 41,45 124,35 111,92 186,53 32,28 25 37,51 31,74
Eskiehir - Ankara* 94 23,75 71,25 64,13 106,88 24,3 17,31 27,46 24,03
Eskiehir - Ankara*** 95 179 537 483,3 805,5 68,06 65,66 85,11 65,96
127
izelge 6.12 Veri Tabannda bulunan kayaya soketli kazklarn ampirik yntemlerle toplam tama gc sonular (N=14)
evre tmax (MPa) evre Qs (kN) U qmax (MPa) U Qb (kN) Toplam Qu (kN)
Yer
Veri
Taban
No
Kazk
ap
(m)
Kazk
Boyu
(m)
Soket
Boyu
(m)
Kesit
Alan
(m
2
)
evre
Alan
(m
2
)
Kaya
Tipi
oc
(MPa)
Rowe ve
Armitage
(1987)
(R1, R2, R3)
Zhang ve
Einstein
(1998)
(Dz)
Rowe ve
Armitage
(1987)
(R1, R2, R3)
Zhang ve
Einstein
(1998)
(Dz)
Rowe ve
Armitage
(1987)
Zhang
(2008)
Rowe ve
Armitage
(1987)
Zhang
(2008)
Rowe ve
Armitage
Zhang
zmir-Aydn Otoyolu 19 1,2 5,9 2,4 1,13 9,05 Mika ist 35 2,66 2,37 24067,11 21443,25 94,5 29,17 106877 32990,49 131000 54400
Sakarya-Akyaz 23 1,25 25 6,3 1,23 24,74 Bazalt 170 5,87 5,22 145224,05 129143,02 459 64,28 563277,7 78883,43 709000 208000
Ankara-ayrhan 66 0,8 10 1,5 0,50 3,77 Marn 1,426 0,54 0,48 2035,75 1809,56 3,85 5,89 1935,221 2960,637 3970 4770
Ankara-mrahor Vadisi 67 1,65 17 6 2,14 31,10 Fillit 1,67 0,58 0,52 18039,03 16172,92 4,51 6,37 9643,492 13620,63 27700 29800
Ankara Or-an Semti Deney 1 70 0,8 15 7 0,50 17,59 ist 0,36 0,27 0,24 4750,09 4222,30 0,97 2,96 487,5752 1487,858 5240 5710
Ankara Or-an Semti Deney 2 71 0,8 20 12 0,50 30,16 ist 0,36 0,27 0,24 8143,01 7238,23 0,97 2,96 487,5752 1487,858 8630 8730
stanbul-Maslak A4 85 0,8 11,2 2,2 0,50 5,53 Grovak 0,62 0,35 0,31 1935,22 1714,05 1,67 3,88 839,4336 1950,301 2770 3660
stanbul-Maslak A5 86 0,8 11,2 6,4 0,50 16,08 Grovak 0,75 0,39 0,35 6273,13 5629,73 2,03 4,27 1020,389 2146,336 7290 7780
Giresun-Glburnu 90 2 13 3 3,14 18,85 Bazalt 170 5,87 5,22 110646,89 98394,68 459 64,28 1441991 201941,6 1550000 300000
Mersin-Tarsus 91 0,9 20 8,5 0,64 24,03 Kilta 0,8 0,4 0,36 9613,27 8651,95 2,16 4,41 1374,133 2805,521 11000 11500
Eskiehir - Ankara 92 1,2 15,5 5,2 1,13 19,60 Kireta 37 2,74 2,43 53713,69 47636,60 99,9 29,99 112984,2 33917,89 167000 81600
Eskiehir - Ankara 93 1,2 9,5 5 1,13 18,85 Dolomit 41,45 2,9 2,58 54663,71 48631,85 111,92 31,74 126578,5 35897,09 181000 84500
Eskiehir - Ankara 94 1,2 18 7 1,13 26,39 Dolomit 23,75 2,19 1,95 57792,74 51459,29 64,13 24,03 72529,32 27177,29 130000 78600
Eskiehir - Ankara 95 1,2 27 15 1,13 56,55 ist 179 6,02 5,35 340422,98 302535,37 483,3 65,96 546599,4 74599 887000 377000
Toplam tama gleri, ilk hane esas alnarak yuvarlama yaplmtr.
128
6.3 Kazk Ykleme Deney Sonular ve Ampirik Yntemlerle Yaplan Analizin
Deerlendirilmesi
Ampirik yntemler ile yukarda hesap edildii gibi evre ve u tama gleri ayr ayr
bulunmutur. nerilen birok yntem arasnda Rowe ve Armitage (1987) ile Zhang (1998;
2008) hem evre hem de u kapasitesi iin eitlikler nermilerdir. Veri tabannda bulunan
kayaya soketli kazklar iin kazk ykleme deney sonularnn deerlendirilmesi ile bulunan
tama gleri ile ampirik yntemlerle elde edilen toplam tama gleri izelge 6.14te
verilmitir. Kazk ykleme deney sonular ile hesaplanan toplam kapasiteler ile ampirik
yntemler ile hesaplanan toplam kapasiteler grafiksel olarak ekil 6.14te gsterilmitir.
ekil 6.14teki grafikte grld gibi ampirik yntemlerde kaya serbest basn mukavemeti
deerleri literatrden alnan deneylerdeki sonular iyi kmamtr. Bu deneylerin dikkate
alnmad deerlendirme ekil 6.15de gsterilmektedir. Buradan anlald zere kazk
ykleme deney sonular ile ampirik yntemlerin sonular arasnda ok byk fark olmad
sonucuna varlmtr.
evre ve u kapasitesi iin nerilen yntemler arasndan toplam tama gc belirlenmesi iin
kombinasyonlar retilmitir. U tama gc iin Nam (2004) ve Vipulanandan v.d. (2007)
yntemleri kullanlmtr. evre tama kapasitesi iin Carter ve Kulhawy (1988) ile Kulhawy
ve Phoon (1993) yntemleri hesaba katlmtr. Bu yntemlerde, evre ve u tama
kapasitelerinin toplanmas ile bulunan sonucun kazk toplam kapasitesi iin uygunluu
aratrlmtr. Bu yntemlerin seilme sebebi tarihsel olarak gncel olular ve
denklemlerinin parabolik olarak zemin davranna benzer olmasdr. Oluturulan
kombinasyonlar izelge 6.13te verilmitir. Oluturulan kombinasyonlarla bulunan toplam
tama gleri ile Rowe ve Armitage Yntemi ve Zhangn nerdii yntemlerle hesaplanan
toplam tama gleri deer olarak izelge 6.15de grafiksel olarak ekil 6.16da
gsterilmitir. ekil 6.16da ampirik yntemler arasndaki deer farknn iyi grlebilmesi
iin tama kapasitesi 35000 kN deerini aan deneyler ekilde gsterilmemitir.
izelge 6.13 Ampirik yntemlerle oluturulan kombinasyonlar
Kombinasyon U Yntemi evre Yntemi
1 Nam (2004) Carter ve Kulhawy (1988)
2 Vipulanandan v.d. (2007) Kulhawy ve Phoon (1993)
3 Vipulanandan v.d. (2007) Carter ve Kulhawy (1988)
4 Nam (2004) Kulhawy ve Phoon (1993)
129
ekil 6.16dan ulalan sonu Kombinasyon (1) ve Kombinasyon (3) kk deerler
vermektedir. Kombinasyon (2) ve Kombinasyon (4) nermeleri Rowe ve Armitage (1987) ile
Zhang (1998; 2008)n nerdii yntemlerle bulunan tama kapasitesine yakn deerler
verdii grlmektedir.
130
izelge 6.14 Kazk ykleme deney sonular nn analizi ve ampirik analiz sonucu bulunan tama gc deerleri (N=14)
Q
u
Kazk Tama Gc (kN)
Yer
Veri
Taban
No
Kazk
ap (m)
Kazk
Boyu (m)
Soket
Boyu (m) Rowe ve
Armitage
Zhang Chin
Brinch-
Hansen
%80
Tolosko Decourt
zmir-Aydn Otoyolu *** 19 1,2 5,9 2,4
131000 54400 5000 11950 4000 5630
Sakarya-Akyaz *** 23 1,25 25 6,3
709000 208000 5000 14140 4260 6145
Ankara-ayrhan ** 66 0,8 10 1,5
3970 4770 5000 11950 3960 6250
Ankara-mrahor Vadisi ** 67 1,65 17 6
27700 29800 14300 37800 13500 14500
Ankara Or-an Semti Deney 1 ** 70 0,8 15 7
5240 5710 14285 21820 8480 13930
Ankara Or-an Semti Deney 2 ** 71 0,8 20 12
8630 8730 12500 5345 9280 14630
stanbul-Maslak A4 ** 85 0,8 11,2 2,2
2770 3660 10000 18257 8430 7215
stanbul-Maslak A5 ** 86 0,8 11,2 6,4
7290 7780 12500 7070 9270 13200
Giresun-Glburnu *** 90 2 13 3
1550000 300000 200000 18300 127000 217493
Mersin-Tarsus * 91 0,9 20 8,5
11000 11500 14285 8450 8010 13030
Eskiehir - Ankara* 92 1,2 15,5 5,2
167000 81600 10000 22360 9330 8260
Eskiehir - Ankara* 93 1,2 9,5 5
181000 84500 33330 15810 21200 34900
Eskiehir - Ankara* 94 1,2 18 7
130000 78600 25000 12910 18400 24600
Eskiehir - Ankara*** 95 1,2 27 15
887000 377000 14285 25820 11900 13200
131
Anal i z Sonul ar n n K yasl anmas
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
19 23 66 67 70 71 85 86 90 91 92 93 94 95
Kazk Ykleme Deney Numaras
T
o
p
l
a
m
T
a
m
a
K
a
p
a
s
i
t
e
s
i
(
k
N
)
Chin
Brinch-Hansen %80
Tolosko
Decourt
Rowe ve Armit age
Zhang
Grafikte tama kapasitesi 35000 kNdan fazla deer gsterilmemitir.
ekil 6.14 Kayaya soketli kazklar iin toplam tama kapasiteleri
132
Analiz Sonularnn Kyaslanmas
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
66 67 70 71 85 86 91 92 93 94
T
o
p
l
a
m
T
a
m
a
K
a
p
a
s
i
t
e
s
i
(
k
N
)
Chin
Brinch-Hansen %80
Tolosko
Decourt
Rowe ve Armitage
Zhang
Grafikte tama kapasitesi 30000 kNdan fazla deer gsterilmemitir.
ekil 6.15 Kaya serbest basn dayanm deeri literatrden alnm deneylerin dikkate alnmad kayaya soketli kazklarn toplam tama gleri
133
izelge 6.15 Veri tabannda bulunan soketli kazklarn ampirik yntemler kullanlarak nerilen kombinasyonlar ile bulunmu toplam tama gc
deerleri (N=14)
Toplam Qu (kN)
Yer Veri Taban No
Rowe ve Armitage Zhang Kombinasyon (1) Kombinasyon (2) Kombinasyon (3) Kombinasyon (4)
zmir-Aydn Otoyolu 19 131000 54400 36000 62600,00 49300,00 49300,00
Sakarya-Akyaz 23 709000 208000 142000,00 246000,00 166000,00 222000,00
Ankara-ayrhan 66 3970 4770 2260,00 4850,00 3760,00 3360,00
Ankara-mrahor Vadisi 67 27700 29800 14500,00 31300,00 21400,00 24500,00
Ankara Or-an Semti Deney 1 70 5240 5710 2660,00 6070,00 3430,00 5300,00
Ankara Or-an Semti Deney 2 71 8630 8730 4170,00 9460,00 4940,00 8690,00
stanbul-Maslak A4 85 2770 3660 1670,00 3730,00 2680,00 2720,00
stanbul-Maslak A5 86 7290 7780 3620,00 8270,00 4730,00 7160,00
Giresun-Glburnu 90 1550000 300000 249000,00 370000,00 309000,00 309000,00
Mersin-Tarsus 91 11000 11500 5500,00 12200,00 6940,00 10800,00
Eskiehir - Ankara 92 167000 81600 50200,00 93100,00 63700,00 79600,00
Eskiehir - Ankara 93 181000 84500 52600,00 96700,00 66700,00 82600,00
Eskiehir - Ankara 94 130000 78600 45200,00 88600,00 56700,00 77100,00
Eskiehir - Ankara 95 887000 377000 256000,00 502000,00 278000,00 480000,00
1 U Tama Gc Nam (2004) + evre Tama Gc Carter ve Kulhawy (1988)
2 U Tama Gc Vipulanandan v.d. (2007) + evre Tama Gc Kulhawy ve Phoon (1993)
3 U Tama Gc Vipulanandan v.d. (2007) + evre Tama Gc Carter ve Kulhawy (1988)
2 U Tama Gc Nam (2004) + evre Tama Gc Kulhawy ve Phoon (1993)
134
Ampirik Yntemler ile Bulunan Toplam Tama Gleri
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
66 67 70 71 85 86 91
T
a
m
a
K
a
p
a
s
i
t
e
s
i
(
k
N
)
Rowe ve Armitage
Zhang
Kombinasyon (1)
Kombinasyon (2)
Kombinasyon (3)
Kombinasyon (4)
ekil 6.16 Ampirik yntemlerle bulunan toplam tama glerinin kyaslanmas
135
6.4 Sonlu Elemanlar Yntemi ile Analiz
Plaxis program geoteknik mhendislii problemlerinin nmerik analizi iin gelitirilmi 2
boyutlu bir sonlu elemanlar programdr. Bu ksmda kayaya soketli kazklar iin Plaxis ile
analiz anlatlm ve veri tabannda bulunan soketli kazklardan 2 tane rnek verilmitir.
Kayaya soketli kazklarn ykleme deneyleri ile Plaxis analizlerinin sonular
karlatrlmtr. Plaxis analizi sonucu elde edilen yk deplasman erisi lineer olarak
artmaktadr. Bu nedenle kazk ykleme deneylerinin yk deplasman erisinin elastik blge
denilebilecek balang lineer ksm karlatrmalarda dikkate alnmtr. Btn deneylere ait
analiz sonular Ek 2de verilmektedir.
6.4.1 Geometrik Model
Geometrik modelin oluturulmasnda literatrden faydalanlmtr (Nam, 2004; Seol vd.,
2008). Kayaya soketli kazklarn nmerik modeli eksenel simetri koullarnda (axisymmetry)
ve 15 dm noktal gen (15-node) elemanlardan oluturulmutur (ekil 6.17).
ekil 6.17 Analizlerde kullanlan elemanlar, dm noktalar ve gerilme noktalar
Kazk malzemesi ile zemin ortam (kil, kum, silt vs.) veya kaya ortamn birbirinden ayran
ara yzey (interface) elemanlar kullanlmtr. Ara yzey elemanlarn kesitii birleim
yerlerinde, gerilmelerin doru olarak hesaplanabilmesi iin ara yzey elemanlarn uzatlmas
nerilmektedir (Brinkgreve, 2004) (ekil 6.18).
136
ekil 6.18 Ara yzey (Interface) elemanlarn uzatlmas
Ara yzeye yakn, yksek gerilmelere maruz kalan blgede analizlerin hassas olmas
amacyla a (Fine Meshes) sklatrlmtr (ekil 6.19). Kazklara ykler yayl yk
(Distrubuted Load) olarak (birim: kPa) yaplmtr. L kazk boyu, L soket boyu ve D kazk
ap olmak zere geometrik model ekil 6.20de gsterilmitir.
6.4.2 Malzeme Parametreleri
Kazk iin kullanlan beton malzemesinin izotropik, homojen ve elastik bir malzeme olduu
varsaylmaktadr (Nam, 2004). Kazk malzemesi iin PLAXISe girilen parametreler aada
verilmitir.
- Malzeme Modeli: Lineer Elastik
- Birim Hacim Arl: 20,4 kN/m
3
- Elastisite Modl (E): 30 GPa
- Poisson Oran (v): 0,15
Zemin ortam (kum, kil, silt vb.) ve kaya ortam iin kullanlan malzeme parametreleri kazk
ykleme deneylerinin gerekletirildii arazilerde yaplm incelemeler sonucu elde edilen
sondaj loglarndan alnmtr. Sondaj loglar bulunmayan kazk ykleme deneylerinde,
literatrde genel olarak kabul grm malzeme parametreleri kullanlmtr (bkz. Blm 4).
137
ekil 6.19 Plaxis analizleri iin sonlu eleman alar
Plaxis analizlerinde Mohr-Coulomb malzeme modeli kullanlmtr ve malzeme davran
olarak drenajl koullar dikkate alnmtr. Bu modelde plastik davran modellemek iin
dikkate alnan zemin parametreleri, c' (kohezyon), |' (isel srtnme as), (genleme
as)dir. Elastik davran modellemek iin ise zemin parametreleri E' (elastisite modl) ve
v' (Poisson oran) kullanlmaktadr. Geleneksel eksenli deneylerde gerilme-ekil deitirme
erisinin balang eimi, balang rijitlik modl E
0
deerini vermekte ve deviator
gerilmenin (o
1
o
3
) %50sine karlk gelen rijitlik modl ise Secant modl (E
50
) deerini
vermektedir (ekil 6.21).
138
ekil 6.20 Kayaya soketli kazk iin kazk boyu, soket boyu ve kazk apna bal geometrik model
139
ekil 6.21 Standart drenajl eksenli deneyden E
0
ve E
50
nin tanmlanmas
6.4.3 Analiz Aamas
Plaxis programnda analiz iki aamada yaplmaktadr. Birinci aamada, kazk ina edilmeden
nce skunetteki durumda sistemin kendi arl altnda oluan gerilmeler hesaplanmakta,
daha sonra ise kazk ina edilerek adm adm yapsal ykler uygulanmaktadr. Skunet
durumundaki toprak basnc katsays K
o
deeri Plaxis programnda nerilen K
o
=1-Sin|'
eitliinden hesaplanan deer olarak kabul edilmitir (Brinkgreve v.d. ,2004). Yapsal ykler
(deneylerde kazklara etkitilen ykler) kaza adm adm (Total Multipliers seenei
seilerek) artrlarak uygulanmtr.
6.4.4 Analiz Sonucu
Kazk ykleme deneylerinde deplasmanlar kazk banda lldnden nmerik analiz
sonucunda da benzer ekilde kazk bandaki yk deplasman erisine baklmtr. Arazide
yaplan kazk ykleme deneyi sonucu belirlenen yk deplasman erisi ile Plaxis analizi
sonucu meydan gelen yk deplasman erisi karlatrlmtr.
6.4.5 Kayaya Soketli Kazklarn Nmerik Analizine Ait rnekler
Veri tabannda bulunan kayaya soketli kazklara ait kazk ykleme deneyleri Plaxis 8.2
program ile analiz edilmitir. Analizlerde kullanlan malzeme parametreleri izelgeler ile
140
gsterilmitir. izelge 6.16da gsterilen malzeme parametreleri iin kullanlan semboller ve
anlamlar aada verilmitir.
izelge 6.16 Zemin parametreleri iin kullanlan semboller ve anlamlar
1
sat
Doygun birim hacim arlk (kN/m
3
)
2 c' Kohezyon (kPa)
3 |' sel Srtnme As ( )
4 E Elastisite Modl (MPa)
5 v Poisson Oran
6 R Ara yzey eleman katsays
Analizlerde kullanlan c', |' ve v' deerleri literatrden kaya snfna gre yaklak deerler
kullanlmtr (Bowles, 1997). Analiz sonucunda elde edilen yk- deplasman erileri ile
arazide kazk ykleme deneyinden belirlenen yk - deplasman erilerinin karlatrlmas
yaplmtr.
6.4.5.1 Trkiye KYD Veri Taban No:91 Mersin Tarsusda Kayaya Soketli Kazk
Zemin parametreleri deerleri mevcut olan Mersinin Tarsus ilesinde yaplm kazk
ykleme deneyinin Plaxis ile analizi yaplmtr. Analizde programa girilen zemin
parametreleri izelge 6.17de verilmitir. Kazk ykleme deney sonucu ile Plaxis analizi
sonucu karlatrlmtr (ekil 6.22).
izelge 6.17 Zemin Parametreleri
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Gevek Alvyon 16,5 1 30 4 0,30 0,70
Alvyon 17 1 32 20 0,30 0,70
Kilta 24 800 33 125 0,20 0,80
141
0
2
4
6
8
10
12
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYD Sonucu
Plaxis Analizi
ekil 6.22 Deney 91 Plaxis analizi ile kazk ykleme deneyi sonucunun karlatrlmas
Ykleme deneyi sonucu ile Plaxis analizinden belirlenen hesap sonucu karlatrldnda
sonularn birbiriyle uyumlu olduu grlmektedir. Bu hesaplarda kullanlan malzeme
parametreleri arazi deneylerinden elde edilmitir.
6.4.5.2 Trkiye KYD Veri Taban No:70 Ankara Oran (1)de Kayaya Soketli Kazk
Ankarann Oran semtinde yaplm, sondaj loglar bulunmayan kazk ykleme deneyi sonucu
geri zmleme yaplarak Plaxis programnda zemin parametreleri belirlenmitir. Plaxis
analizi sonucu ile ykleme deneyi sonucu karlatrma yapldnda ykleme deneyinin
balangta lineer giden ksm dikkate alnmtr (ekil 6.23). Analiz ile belirlenen malzeme
parametreleri izelge 6.18de verilmektedir.
izelge 6.18 Deney:70 zemin parametreleri
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Dolgu 20 40 10 5 0,30 0,90
Altere ist 22 9000 33 50 0,20 0,85
ist (Yeil) 23 100000 34 2000 0,35 0,85
ist (Siyahms) 25 200000 38 4000 0,20 0,85
142
0
2
4
6
8
10
12
14
16
0 2000 4000 6000 8000 10000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYD Sonucu
Plaxis Analizi
ekil 6.23 Deney:70 Plaxis analizi sonucu ile kazk ykleme deneyi sonucu karlatrlmas
6.4.6 Zemin Parametrelerinin Deiiminin Analiz Sonucuna Etkisi
Plaxis analizinde zemin parametreleri kohezyon (c) ve kayma mukavemeti as (|)
deiimlerinin sonucu nasl etkiledii incelenmitir. Bunun iin veri tabannda kaytl kazk
ykleme deney numaras 67 olan deney seilmitir. lk analizde zemin parametreleri c= 15000
kPa ve | = 30
0
girildiinde sonu o = 9,72 mm kmtr. kinci analizde zemin parametreleri
c= 1000 kPa ve | = 30
0
girildiinde sonu o = 9,72 mm kmtr. nc analizde zemin
parametreleri c= 15000 kPa ve | = 10
0
girildiinde sonu o = 9,60 mm kmtr. kan analiz
sonucu deerlerine bakldnda c ve | deerinin etkisi ihmal edilebilecek kadar azdr. Plaxis
programnda kazk temel analizinde en etkili zemin parametresinin zemin elastisite modl
(E) deeri olduu belirlenmitir. (E) deerinin deiimi deplasman deerlerini olduka fazla
etkilemektedir.
143
7. SONU VE NERLER
Bu tez kapsamnda iki ana konu bal altnda almalar gerekletirilmitir. Bunlardan ilki
kazk ykleme deneyleri ve Trkiyede yaplan kazk ykleme deneylerinden veri taban
oluturulmas, ikinci konu ise kayaya soketli kazklarn tama kapasitelerinin kazk
ykleme deney sonular yorumlanarak ve kaya mhendislik zelliklerini dikkate alan
ampirik yntemlerle belirlenmesidir.
7.1 Kazk Ykleme Deneyleri ve Trkiyede Yaplan Kazk Ykleme Deneylerinden
Oluturulan Veri Taban
7.1.1 Sonular
Trkiyede yaplan uygulamalar gz nne alndnda kazk tipi fore ve ykleme yntemi
yava adml ykleme olan standart eksenel basn ykleme deneyleri arlktadr. Kazk
ykleme deneylerinde kazklar gmeye kadar yklenmediinden kazk son tama gc
deerleri bilinmemektedir. Kazk tama kapasitesi iin nerilen yntemlerden, kiisel
yorumlardan bamsz matematiksel modellere dayanan Chin-Kondner, Brinch-Hansen %80
ve Decourt yntemleri ile bulunan tama kapasitelerinin kabul edilebilir snrlar iinde
deerler tahmin etmektedir.
Kazk ykleme deneylerinden oluturulmu veri tabannn kullanmn kolaylatrmak ve
verilerin dzenini salamak amac ile Trkiye KYD (Kazk Ykleme Deneyleri) Veri
Taban ad altnda bir bilgisayar program hazrlanmtr. Bu programn yazm Microsoft
Visual Studio 2005 araclyla C # programlama dilinden faydalanlmtr. Oluturulan
veri tabannn dnyadaki benzer rnekleri FHWA (Federal Highway Administration)
tarafndan derlenen PD/LT 2000 ve University of Florida tarafndan oluturulan FDOT adl
veri taban programlardr (Paikowsky ve Birgisson, 2004; McVay v.d. 2005).
Veri tabanna kayt edilmi olan Trkiyede yaplm kazk ykleme deneyleri, literatrden bu
deneyler ile ilgili almalar yapan aratrmaclardan ve kazk ykleme deneylerini
uygulamada gerekletiren firmalardan elde edilmitir.
Kazk ykleme deneylerine ait veriler derlenirken drt ana balk altnda dzenlenmitir.
Bunlar; (1) Deney verileri, (2) Kazk verileri, (3) Zemin verileri ve (4) Deney sonucu yk
deplasman deerleridir. Trkiyede yaplm kazk ykleme deneyleri aratrlrken, yukarda
sralanm drt gruptaki verilere sahip kazk ykleme deneyleri seilmi, dzenlenmi ve veri
144
tabanna kaydedilmitir. Aratrmalar srasnda gze arpan nemli eylerden birisi, kazk
ykleme deneylerinin yapld yerdeki zemin verilerinin eksikliidir. Kazk ykleme deneyi
iin oluturulan teknik rapora zemin profilini ve parametrelerini veren bir blm eklenmesi
deerlendirmelerin salkl olarak gerekletirilebilmesi iin nemli bir yer tutmaktadr.
Trkiye KYD Veri Taban programnda, belge niteliindeki verilerin (zemin sodaj logu v.b.)
asln, yk deplasman erisini ve tama kapasitesinin grafiklerini dzenli bir ekilde kayt
edebilmek iin grsel elerin kayt edilmesine nem verilmitir. Veri tabannda kaytl
deneylerin tama gc deerleri, deneyin alnd kaynakta varsa aynen kaydedilmitir. Eer
tama gc belirlenmemi ise Chin Kondner ve Decourt yntemi ile zm yaplm ve
veri tabanna kaydedilmitir.
Trkiye KYD Veri Taban iinde Haziran 2009 itibariyle 106 adet kaytl kazk ykleme
deneyi bulunmaktadr ve deneyler eitli snflandrmalarla istatistiksel olarak incelendiinde
u sonulara varlmtr.
1- Kazk ykleme deneylerinin arlkl olarak yapld ehirler stanbul ve
zmirdir. Dou Anadolu ve Gneydou Anadolu Blgesinde yaplm kazk
ykleme deneyleri bulunmamaktadr.
2- Veri tabannda kaytl deneylerin %65i fore kazktr.
3- Uygulanan kazk deneylerinin %93 basn ykleme eklindedir.
4- Kazn iinde bulunduu zemin ortam dikkate alndnda, kazklarn %87si
kum, silt, kil gibi zeminlerde ve %13 ise kayada bulunmaktadr.
5- Kazk aplar byk oranda 0,5 m 1,0 m aralndadr. Kazk boylar ise
ounlukla 10 m 40 m deerleri arasndadr.
7.1.2 neriler
Trkiyede yaplan kazk ykleme deneylerinin byk ounluu kantlama amal
yaplmaktadr. Veri tabanndaki deneylerin sadece %3 proje ncesi tasarm amal olarak
gerekletirilmitir ve tasarm amac ile yaplan kazk ykleme deneyi projenin sonraki
aamalarnda ekonomi ve gvenlik artrc bir zellik gstermektedir. Kantlama amal
yaplan deneyler ise proje kaznda gmeye ulancaya kadar deil, servis yknn 1,5 veya
2,0 katna kadar yklenmektedir. Bunun nedeni test kaznn proje kazklar iinde olmas ve
yapya kullanm mr boyunca hizmet edecek olmasdr. Kantlama amal yaplan deneyler
145
imalat ve tasarm dorulamaktan ok teye gitmez. nk kantlama amal yaplan bir
deney sonucuna gre, bir kazk temel ihtiyacn ok stnde tasarm yaplm ise ve proje de
uygulanm ise artk geriye dn olmamaktadr. Bu durum da mhendisliin temel
prensiplerinden biri olan ekonomik tasarm ilkesine aykr duruma dlmektedir. Hem
ekonomi hem de gvenlik asndan uygun bir kazk temel tasarm yapmak iin kazk
ykleme deneyi tasarm amal gerekletirilmeli ve kazk gme ykne ulancaya kadar
yklenmelidir. Ayrca servis ykn bulmak iin kullanlan gvenlik says deeri normal
artlarda minimum 3 alnmakta fakat kazk ykleme deneyi ile tasarm yapldnda 2
alnabilmektedir (Prakash ve Sharma, 2004; CFEM, 2006).
Trkiye KYD Veri Taban iinde be adet enstrumantasyonlu (aletlendirilmi) kazk ykleme
deneyi bulunmaktadr. Enstrumantasyonlu kazk ykleme deneylerinde, kazk boyunca belli
derinliklere yerletirilen aletlerle uygulanan yke karlk evrede tanan yk deeri ve birim
evre srtnmesi deerleri llmektedir. Tasarm aamasnda bu bilgiler gz nne alnarak
ekonomik ve gvenli kazk tasarm yaplabilir. Ayrca, Trkiyede Osterberg Hcreli kazk
ykleme deneyi uygulamada yer bulamamaktadr. Osterberg hcresi ile yaplan kazk
ykleme deneylerinde kazk taban tama gc ve evre kapasitesi ayr ayr
belirlenebilmektedir. Osterberg hcresi ile yaplan kazk ykleme deneylerinin baka bir
avantaj da ykleme sistemi iin ekme kazklar ve ankraj imal edilmesine gerek
olmamaktadr ve ok yksek ykler uygulanabilmektedir. Bu kayaya soketli kazklarda
avantaj salayacaktr.
Geoteknik Mhendisliinde temel tasarm yaplrken genellikle boyutlandrma tama gc
analizine gre ya da oturma kriterine gre yaplmaktadr. Buna karn mhendislik
projelerinde, temel tasarm ve boyutlandrmas iin hem tama gcn hem de oturma
kriterini dikkate alarak yaplacak tasarm, gvenli ve ekonomik mhendislik zmleri
sunabilir. Kazk ykleme deneyleri ile tasarm yaplrken, tama gcnn yannda oturma
kriteri de hesaba katarak tasarm yapmak ayr bir konu olarak aratrlabilir.
Kazk ykleme deneyi ile tek bir kazn yk deplasman davranna baklmaktadr. Oysa
yapya hizmet edecek kazk sistemi tipik olarak grup halinde almaktadr. Kazk ykleme
deneyi ile kazk tasarm yaplrken grup etkisi nasl gz nnde bulundurulmaldr sorusuna
cevap aramak iin almalar yaplmaldr.
Kazkl temeller grup halinde alrken basnca alan bir kazk baz durumlarda ekme
etkisine de maruz kalabilmektedir. rnein yksek katl binalarn altndaki kazklar normal
146
durumlarda basnca almaktadr. Bulunduu konum veya iklim artlar etkisiyle iddetli
rzgar etkisiyle meydana gelen yanal itkiler sonucunda gruptaki kazklarn bir ksmnda
basn ykleri artarken dierleri ekme kuvvetleri karlamak durumunda kalacaklardr. Byle
bir projede hizmet grecek kazn davran incelenmelidir. Ayn kazkta nce basn sonra
ekme deneyi uygulanarak ya da tam tersi nce ekme sonra basn uygulanarak kazk
davran gzlenmelidir. Bu ayn zamanda kazklarn sadece basn ya da ekmeye almas
durumunda kapasitesinin belirlenmesine de yardmc olacaktr.
Gelecek zaman iinde ulalabilecek kazk ykleme deneyleri derlenerek mevcut veri tabanna
kaydedilecek ve veri taban gncellenecektir. Buna ek olarak bu veri tabanna ulamn
nternet zerinden yaplabilmesi iin bir web uygulamas olarak yazlmas ve nternet sitesi
eklinde olmas planlanmaktadr.
7.2 Trkiye KYD Veri Taban indeki Kayaya Soketli Kazklarn Analizi
7.2.1 Sonular
Kayaya soketli kazk tasarm, eitli ekillerde yaplabilmektedir. Yaygn olarak nmerik
analizlerle, kazk ykleme deneyleriyle ve literatrde nerilen ampirik eitlikleri kullanarak
tasarm yaplabilir.
Literatrde nerilen ampirik yntemler, eitli aratrmaclar tarafndan kayaya soketli kazk
temellere yaplan ykleme deneylerinden olumu veri tabanlarndan geri zmleme
yaplarak elde edilmitir.
Trkiye KYD Veri Taban iinde kaytl ondrt adet kayaya soketli kazk bulunmaktadr. Bu
almada, sz konusu kazklarn ykleme deneylerinin verileri deerlendirilerek ve ampirik
metodlar kullanlarak tama gleri bulunmutur ve kan sonular karlatrlmtr. Ayrca
kayaya soketli kazklar iin, sonlu elemanlar yntemini kullanan Plaxis program ile bir model
oluturulmu ve veri tabanndaki kazklar analiz edilmitir. Plaxis analizi sonucu yk
deplasman erisi ile kazk ykleme deneyi sonucu meydana gelen yk deplasman erisi
birbiri ile karlatrlmtr.
Soketli kazklar iin kazk ykleme deney sonucu yorumlanarak tama gc analizi Blm
6da verilmitir. Analizlerin gz nnde bulundurulmasyla aadaki sonulara ulalmtr.
1- Kayaya soketli kazk ykleme deneylerinin sonular yorumlanarak tama gc
analizi yaparken kullanlan yntemlerin belirlenmesinde matematiksel modele dayal,
147
kiisel yorumundan uzak yntemler seilmitir.
2- Kazk ykleme deneyi yorumlama yntemlerinden Chin-Kondner (1970), Tolosko
(1999), Decourt (1999) ve Brinch-Hansen %80 (1963) yntemleri, soketli kazklar iin
kabul edilebilir snrlar erevesinde sonular vermektedirler.
3- Davisson (1972), De Beer (1967) ve Van Der Veen (1953) yntemleri ile kayaya
soketli kazklarn deerlendirmesi sonucu mertebe asndan uygun olmayan sonular
kmaktadr. Davisson ynteminde, uygulanan yk (Q) deeri ok yksek ve meydana
gelen deplasman deeri (o) ok kk olduundan tr tanmlanan limit deplasman
deeri ok yksek kmaktadr. De Beer yntemi ile bulunan sonularda tama gc
deeri ok kk kmtr. Van Der Veen yntemi ile analiz sonucunda ise birden
fazla tama gc deeri bulunabilmektedir.
4- Kazk ykleme deneyi sonucu, 5 mmden az deplasman yapm kazklarn tama gc
analiz sonularna gvenilmemektedir. nk kazn elastik deplasman yannda
yklemenin ilk yapld anda ykleme dzeneinde mevcut olan herhangi bir boluk
nedeniyle oluacak deplasmanlar 5 mmlik llen deeri byk oranda
karlayabilecektir.
Veri tabannda bulunan kayaya soketli kazklar, kazk ykleme deneylerinin geri
zmlemesi ile karlm ampirik bantlarla analiz edilmitir (Blm 6). Ampirik
yntemler ile kazk evre tama gc ve u tama gc ayr ayr hesaplanmaktadr.
Analizde kullanlan ampirik yntemlerin esas ald zemin parametresi kaya serbest
basn mukavemetidir (o
c
). Kayaya soketli kazk ykleme deneyi rnekleri arasnda o
c
deeri bulunmayan rnekler vardr. Bu deney rneklerinin analizinde literatrde verilen

kaya snfna gre o
c
deeri hesaba katlmtr (Blm 4). Kazk toplam tama gc
hesab iin hem tama gc hem de u tama gcn neren Rowe ve Armitage (1987)
yntemi ile Zhang (1998; 2008) yntemi dikkate alnmtr. Bunlara ek olarak toplam
tama gcn bulmak iin evre ve u tama gcnn toplamndan oluan drt adet
kombinasyon nerilmitir. Kombinasyonlarda dikkate alnan yntemlerin seiminde
tarihsel olarak gncel olmalar ve tama gc ve o
c
arasndaki ilikinin parabolik
olmalarna dikkat edilmitir. Veri tabannda bulunan kayaya soketli kazklarn ampirik
yntemlerle analizi ile aadaki sonular elde edilmitir.
1- Ampirik yntemler ile hesapta, o
c
deerine ulalamayp literatrde nerilen
deerler kullanlarak yaplan analiz sonular doruya uzak sonular vermektedir.
148
2- Toplam tama gcnn bulunmas iin nerilen kombinasyonlar ile bulunan sonular
incelenmitir. Kombinasyon (1) ve Kombinasyon (3) kk sonular vermektedir.
Kombinasyon (2) ve Kombinasyon (4) ise Rowe ve Armitage (1987) ile Zhang (1998;
2008) yntemleri ile bulunan toplam tama glerine yakn sonular vermektedir.
3- ekil 6.15de grld gibi kazk ykleme deney sonucu yorumlanarak bulunan
tama gleri ile ampirik yntemler ile bulunan tama gleri arasnda baz
deneylerde uyum, baz deneylerde ise uyumsuzluk gzlenmektedir. Veri tabannda
kaytl kazk ykleme deney numaras 70, 85, 92, 93 ve 94 numaral deneylerde
karlatrma sonular iyi kmamtr. 66, 67, 71, 86 ve 91 numaral deneylerde ise
karlatrma sonular uyumludur. Sonular arasnda uyum olmayan deneylerde
ampirik yntemde kullanlan o
c
deerleri iin arazideki gerek durumdan uzak
deerler kullanlm olabilir.
Veri tabanndaki kayaya soketli kazklara uygulanan ykleme deneyleri, Geoteknik
Mhendislii problemlerinde yaygn olarak kullanlan Plaxis bilgisayar program ile analiz
edilmitir. Kayaya soketli fore kazk iin kazk boyu (L) ve soket boyuna (L) bal olarak,
analizin snrlarn belirleyen geometrik bir model oluturulmutur. Plaxis analizi ile kazk
ykleme deneyleri karlatrlmtr. Plaxis analizi sonucu elde edilen bulgular aada
sralanmtr.
1- Plaxis analizi sonucu oluan yk deplasman erileri lineer kmaktadr. nk
kayaya ait elastisite modl (E) deeri ok yksektir ve yaplan ykleme ile elastik
snr alamamaktadr.
2- Plaxis programnda girilen zemin parametrelerinin deitirilmesiyle sonucun ne
ekilde etkilendii parametrik olarak aratrlmtr. Kohezyon (c) ve kayma
mukavemeti as (|) parametrelerinin etkisi ihmal edilecek kadar kktr. Analiz
sonucunu etkileyen tek ve en nemli parametre Elastisite Modl (E) deeridir.
3- Sondaj loglar olan kazk ykleme deneylerinden 67, 85 ve 86 numaralar deneylerde
Plaxis analizi ile kazk ykleme deney sonucu arasnda ok byk fark bulunmaktadr.
Bunun sebebi olarak yaplan zemin incelemeleri srasnda gereken zen gsterilmemi
olmas sylenebilir.
4- nerilen Plaxis modeli ile zemin parametresi belirlemek iin yaplan analiz sonular
incelendiinde, seilen zemin parametrelerinin makul olduu gzlenmektedir.
149
7.2.2 neriler
Soketli kazklara yaplan kazk ykleme deneyleri incelendiinde, yklemenin yeterince
yaplmad gzlenmitir. Deerlendirmeye alnan 14 adet soketli kazk ykleme
deneylerinden 7 tanesinin en byk yk altnda gzlemlenen toplam deplasman 5 mmyi
gememitir. Kayaya soketli kazk temele tasarm amal yada kabul amal kazk ykleme
deneyi yaplmas planlanyorsa, deneye son vermek iin deplasman snr da gz nne
alnmaldr. Prakash ve Sharma (1990), evre tama kapasitesinin 10 mm deplasmanda
mobilize olduunu belirtmilerdir, bunu dikkate alrsak yaplacak ykleme deneyinde toplam
deplasman mutlaka 10 mmyi gemelidir.
Soketli kazk tasarm yaplrken genellikle u tama gc hesaba katlmamaktadr. Fakat
stanbul Maslakda kayaya soketli bir fore kazk temelde yaplan enstrumantasyonlu kazk
ykleme deneyi verileri incelendiinde, kk miktar da olsa kazk ucunda yk tanmaktadr
(Deney No:85, Trkiye KYD Veri Taban, 2009). Ayrca kazk tabannda ykn tanmaya
balamas iin evre tama gcnn mobilize olmas yani yer deitirmelerin belirli bir
deere ulamas gerekmektedir.
Bir projede uygulanacak temel sistemi, n deerlendirmeler sonucu kayaya soketli kazk
temel olarak tasarlanyorsa, mutlaka ek sondajlar yaplarak kayann mhendislik parametreleri
belirlenmelidir. Genellikle yaplan sondaj loglarnda kaya hakknda sadece TCR (kaya karot
yzdesi) ve RQD (kaya kalite gstergesi) deerleri mevcuttur. Yaplacak ek zemin
aratrmalar ile kaya serbest basn mukavemeti deeri, kaya elastisite modl deeri gibi
kaya mhendislik zellikleri yaplacak arazi ve laboratuar deneyleri ile mutlaka
belirlenmelidir.
Kayaya soketli kazk imalat srasnda dikkat edilmesi gerekli hususlar vardr. Soket evresi
ve taban mutlaka temiz olmal ve herhangi bir kalnt kalmamaldr. Ayrca kazk imalat
srasndaki betonun dayanm ve elastisite modlnn belirlenmesinde fayda vardr.
Bu almada kayaya soketli kazklarn sadece eksenel tama kapasiteleri incelenmitir.
Mhendislik projelerinde yanal kapasitenin de nemli olduu rzgar etkisine maruz
kalabilecek yksek binalar veya dalga kuvvetleri etkisi altnda kalacak bir rhtm yaps gibi
durumlar vardr. Soketli kazk temellerin yanal tama kapasiteleri ayr bir alma konusu
olabilir.
Kayaya soketli kazklar iin zamann tama kapasitesine etkisi ayr bir aratrma konusu
olabilir. Bunun iin ayn artlarda olmasna zen gstererek imal edilen kayaya soketli
150
kazklara deiik zamanlarda ykleme deneyleri yaplarak zamann tama gcne etkisi
gzlenebilir. Ayrca laboratuarda soketli kazk modelleri oluturulup ykleme deneyleri
yaplarak zamann etkisi incelenebilir.
151
KAYNAKLAR
AASHTO (2005), Standart Specifications for Highway Bridges, 17th Edition, American
Association of State Highway and Transportation Officials, Washington DC.
Arolu E. , Ylmaz, A. O. , Tundemir, H. (2007) , Kayaya Gml Fore Kazklar, Evrim
Yaynevi, stanbul.
Aschenbrener, T.B. and Olson, R.E. (1984), Prediction of Settlement
of Single Piles in Clay, Proceedings, Analysis and Design of Pile Foundations, San
Francisco, California, 41-58.
Baguelin, F., v.d. (1974), Self Boring Placement of Soil Characteristics Measurements,
Proceedings Conference on Subsurface Exp. for Underground Exc., ASCE, 312-322.
Birand, A. A. (2007), Kazkl Temeller, Teknik Yaynevi, Ankara.
Bowles, J. E. (1997), Foundation Design and Analyses, The McGraw Hill Companies.
Brinkgreve, R.B.J., Broere, W. ve Waterman, D. (2004), PLAXIS 2D Version 8, Plaxis bv
Delpht, Netherlands.
Burma, Z. A. (2005), Veri Taban Ynetim Sistemleri Ve SQL/PL-SQL/T-SQL, Sekin
Yaynclk, Ankara.
Butler, H. D. , Hoy. H. E. (1976), The Texas Quick Load Method for Foundation Load
Testing Users Manual , US Department of Transportation Federal Highway Administration,
Office of Development, Report No: FHWA-IP 77 8, Washington D.C.
Canadian Geotechnical Society (2006), Canadian Foundation Engineering Manual 4th
Edition, Bitech Publishers Ltd, Vancouer B.C.
Castelli, R. J. ve Fan, K. (2002), O-Cell Test Results For Drilled Shafts n Marl And
Limestone, Deep Foundations 2002: An International Perspective On Theory, Design,
Construction And Performance. Proceedings Of International Deep Foundations Congress.
Eds: ONeill, M.W., Townsend, F.C., 1:807-824.
Chin, F. K. (1970), Estimation of the Ultimate Load of Pile Not Carried to Failure,
Proceedings 2nd Southeast Asian Conference on Soil Engineering, Singapore, 81-90.
D 1143 \D 1143M, American Society For Testing And Materials (2007), Standard Test
Method for Piles Under Static Axial Compressive Load, United States.
D 3689, American Society For Testing And Materials (2007), Standard Test Method for
Piles Under Static Axial Tensile Load, United States.
Davisson, M.T. (1972), High Capacity Piles, Proceedings of Lecture Series on Innovations
in Foundation Construction, American Society of Civil Engineers, ASCE, Illinois Section,
Chicago, March 22, 81-122.
Deere, D. U., ve Miller, R.P. (1966), Enginering Classification and Index Properties for Intact
Rock, Air Force Weapons Lab. Tech. Report, Leonard Hill, London.
Deere, D. U., Hendron, A. J., Patton, F. D. & Cording, E. J. (1967), Design of surface and
near surface construction in rock, In eighth US symposium on Rock Mechanics,
Minneapolis,237-303.
152
Duncan, C. W. (1999), Foundations on Rock, E & FN Spon, London.
Dzceer, R. (2002), Kazk Ykleme Deneyleri ile Nihai Tama Kapasitesinin Belirlenmesi
zerine Bir alma, Doktora Tezi, stanbul Teknik niversitesi.
Ezeldin, A. S. (2004), Practical Foundation Engineering Handbook: Pile Foundations, The
McGraw Hill Companies.
Fellenius, B. H. (1975), Test Loading of Piles and New Proof Testing Procedure, ASCE
J.G.E, 101:855-869.
Fellenius, B. H. (1980), The Analysis of Results from Routine Pile Load Tests, Ground
Engineering, London, 13(6):19 31.
Fellenius, B. H. (2006), Basics of Foundation Design, Electronic Edition.
Ferruholu, H. (1996), Kazk Ykleme Deneylerinde Gme Yknn Tahmin Edilmesi,
Yksek Lisans Tezi, stanbul Teknik niversitesi.
Hatipolu, M. (2002), Kayaya soketli kazklarn mhendislik davran, .T., Yksek Lisans
Tezi, Austos, stanbul.
Hirany A. ve Kulhawy F. H. (2002), On the Interpretation of Drilled Foundation Load Test
Results, Proceeding of the International Deep Foundations Congress 2002, Orlando, Florida,
USA, 1018 1028.
Horvath, R. G. ve Kenney, T.C. (1979), Shaft Resistance of Rock Socketed Drilled Piers
,in Proceedings, Symposium on Deep Foundations, ASCE, Atlanta, October, 182- 214.
Horvath, R. G. ve Kenney, T.C. ve Kozicki, P. (1983), Methods of Improving the
Performance of Drilled Piers in Weak Rock, Canadian Geotechnical Journal, 20(4):758
772, Ottawa, Canada.
Hudson, J. A. ve Harrison, J. P. (1997), Engineering Rock Mechanics An Introduction To
The Principles , Elsevier Ltd, Oxford, UK.
Kulhawy, F. H. ve Phoon, K. K. (1993), Drilled Shaft Side Resistance in Clay Soil to Rock,
Proceedings, Conference on Design and Performance of Deep Foundations: Piles and Piers in
Soil and Soft Rock, Geotechnical Special Publication No:38, 172-183.
Kyfor Z.G., Schnore, A.R., Carlo, T.A. and Baily, P.F., (1992), Static Testing of Deep
Foundations, U.S. Department of Transportation, Federal Highway Administration Office of
Technology Applications, Report No. FHWA-SA-91-042, Washington D.C.
Marinos, P. ve Hoek, E. (2001), Estimating the geotechnical properties of heterogeneous
rock masses such as flysch, Bull. Engg. Geol. Env. 60:85-92.
Mayne, P.W., Christopher, B.R., DeJong, J. (2001), Geotechnical Site Characterization-
Manual of Subsurface Investigations, National Highway Institute, Publication No. FHWA
NHI-01-031, Federal Highway Administration, Washington.
McVay, M., Hoit, M., Hughes, E., Nguyen, T. Ve Lai, P. (2005), Development of a Web
Design, and Construction Bridge Substructure Database, 8th TRB Annual Meeting,
Washington.
Nam, M. S. (2004), Improved Design For Drilled Shafts in Rock, PhD Thesis, University of
Houston, Houston, TX.
153
ONeill M. W. ve Reese L. C. (1999), Drilled Shafts: Construction Procedures and Design
Methods, Technical Manual, Publication No. FHWA-IF-99-025.
Paikowsky, S.G ve Birgisson, B. (2004), NCHRP Report 507- Load and Resistance Factor
Design (LRFD) For Deep Foundations, Transportation Research Board, Washington.
Pells, P.J.N. , Rowe, R.K ve Turner, R.M. (1980), An experimental investigation into side
shear for socketed piles in sandstone , Proceedings, International Conference on Structural
Foundations on Rock, Vol.1, Sydney, Australia, s. 291-302.
Prakash, S. ve Sharma, H.D. (1990), Pile Foundations in Engineering Practice, A Wiley
Interscience Publication, Canada.
Ramakrishnan, R. ve Gehrke, J. (2003), Database Management System , McGraw-Hill, USA.
Rosenberg, P. ve Journeaux, N. L. (1976), Friction and end bearing tests on bedrock for high
capacity socket design, Canadian Geotechnical Journal, 13:324-333, Ottowa, Canada.
Rowe, R. K ve Armitage, H. H. (1987), A design method for drilled piers in soft
rock,Canadian Geotechnical Journal, 24(1):126 142, Ottawa, Canada.
Rowe, R. K. (2001), Geotechnical and Geoenvironmental Engineering Handbook, Kluwer
Academic Publishers, Massachusetts.
Seol, H., Jeong, S. ve Kim, Y. (2009), Load transfer analysis of rock-socketed drilled shafts
by coupled soil resistance, Computers and Geotechnics, 36:446-453.
Tolosko, T.A. (1999), Extrapolation of Pile Capacity From Non-Failed Load Tests, Master
of Science in Civil Engineering, University of Massachusetts Lowell.
Tomlinson, M. ve Woodward, J. (2008), Pile Design and Construction Practice, Fifth edition,
Taylor & Farncis, New York.
Trkiye KYD (Kazk Ykleme Deneyleri) Veri Taban (2009), Yldz Teknik niversitesi,
naat Mhendislii Blm Geoteknik ABD, stanbul.
U.S. Army Corps of Engineers (1991), Design of Pile Foundations, Engineering Manual
1110-2-2906, Washington.
Vipulanandan, C. , Hussain, A. ve Usluogulari, O. (2007), Parametric Study of Open Core-
Hole On The Behavior Of Drilled Shafts Socketed n Soft Rock, Contemporary Issues in
Deep Foundations, Proc. Of Geo-Denver 2007, Geotechnical Special Publication No.158,
Denver, Colorado, In Cd-Ram.
Vesic, A. S. (1972) "Expansion of Cavities in Infinite Soil Mass," Journal of the Soil
Mechanics and Foundations Division, ASCE, 98:265-290.
Williams, A.F. ve Pells, P.J.N. (1981), Side Resistance of Rock sockets in Sandstone,
Mudstone and Shale, Canadian Geotechnical Journal, 18:502-513.
Yaar, E. ve Erdoan, Y. (2004), Estimation of rock physicomechanical properties using
hardness methods, Engineering Geology 71:281-288, Elsevier.
Yldrm, M. ve Gkaan, E. (2007), Mhendisler in Jeoloji Bilgileri, Yldz Teknik
niversitesi Basm Yaym Merkezi, stanbul.
154
Yldrm, M. (2000), stanbul Blgesi Kayalarnn Mhendislik zellikleri, Yldz Teknik
niversitesi Dergisi 2000/3:9-23, Yldz, stanbul.
Yldrm, M. ve Savakan, E. (2002), stanbul Tersiyer kellerinin Stratigrafisi ve
Mhendislik zellikleri, Mhendislik Jeolojisi Trk Milli Komitesi Blteni 25/18:48-62, 18
Haziran 2002, Ankara.
Yldrm, S. (2004), Zemin ncelemesi ve Temel Tasarm, Birsen Yaynevi, stanbul, 2004.
Zhang, L. (1997) , Analysis and Design of Axially Loaded Drilled Shafts Socketed into Rock,
Master of Science in Civil and Enviromental Engineering, Massachusetts Institute of
Technology.
Zhang, L. (2004), Drilled Shafts in Rock, A.A. Balkema Publishers, Leiden.
Zhang, L. (2005), Engineering Properties of Rock, Elsevier, Amsterdam.
Zhang, L. (2008), Predicting The End Bearing Capacity of Rock Socketed Shafts, Deep
Foundations Institute, 33
rd
Annual & 11
th
International Conference on Deep Foundations,
October 15-17, New York, USA,307-316.
Zhang, L. ve Einstein, H. H. (1998), End Bearing Resistance of Drilled Shafts in Rock,
Journal of Geoechnical and Geoenviromental Engineering, 124(7):574-584, ASCE.
155
EKLER
Ek 1 stanbul Kayalarnn Mhendislik zellikleri
Ek 2 Kayaya Soketli Kazklarn Plaxis Analizinde Kullanlan Malzeme Parametreleri,
Analiz Sonular ve Ykleme Deney Sonular ile Karlatrlmas
156
Ek 1 stanbul Kayalarnn Mhendislik zellikleri
stanbul ve evresinde bulunan kayalarn mhendislik zellikleri hakknda bilgi Prof. Dr.
Mustafa YILDIRIMn aada belirtilen kaynandan aktarlmtr.
Yldrm, M. ve Savakan, E. (2002), stanbul Tersiyer kellerinin Stratigrafisi ve
Mhendislik zellikleri, Mhendislik Jeolojisi Trk Milli Komitesi Blteni 25/18, s. 48-62,
18 Haziran 2002, Ankara.
stanbul ve evresine ait genel jeoloji haritas ekil Ek 1.1de gsterilmektedir.
ekil Ek 1.1 stanbul ve evresinin sadeletirilmi jeoloji haritas (Yldrm ve Savakan,
2002)
157
stanbul ve evresi tersiyer kellerinin stratigrafik stun kesiti ekil Ek 1.2de
gsterilmektedir.
ekil Ek 1.2 stanbul ve yakn evresi tersiyer kellerinin stratigrafik stun kesiti (Yldrm
ve Savakan, 2002)
158
Krklareli Formasyonu
- Baskn litolojisi kiretalardr.
- Mhendislik zellikleri

n
= 1,9 2,4 g/cm
3

s
= 2,45 2,75 g/cm
3
Porozite; n= %20
o
c
= Killi numunelerde 10 kg/cm
2
, kil iermeyen resifal kiretalarnda 600 kg/cm
2
deerler alabilmektedir.
Tek eksenli basn deneyinden, formasyonun st seviyelerinde o
B
= 25 100 kg/cm
2
,
kil iermeyen alt seviyelerde o
B
= 100 250 kg/cm
2
olup, dk orta direnli
kaya grubuna girmektedir.
TCR= %17 100
RQD= % 0- 80
Grpnar Formasyonu
- Bol fissrl, ar konsolide kil, kil talar ve kum merceklerinden olumaktadr. stifin
hakim litolojisi yeil renkli kilerdir.

n
= 1,95 2,05 g/cm
3

s
= 2,62 2,72 g/cm
3

k
= 1,5 1,7 g/cm
3
W
L
= % 40 100 (Likit Limit)
W
P
= % 20 40 (Plastik Limit)
I
P
= % 20 60 (Plastisite ndeksi)
Yzeye yakn bilgelerde SPT-N= 30
SPT darbe saylarna gre Kat ok Kat Sert bir zemin niteliindedir.
dometre deneyi sonucunda Skma ndisi Cc= 0,15dir.
Permeabilite katsays k= 1x10
-7
1x10
-8
cm/s
Basn dayanm q
u
= 1,7 4,0 kg/cm
2
159
ukureme Formasyonu
- Formasyonun litolojisi, siyah koyu gri renkte, organik ierikli, ime zellii
gsteren, yksek plastisiteli killerden meydana gelmektedir.

n
= 1,70 2,0 g/cm
3

s
= 2,40 2,62 g/cm
3

k
= 1,2 1,65 g/cm
3
Wn= %45 60 (Doal su muhtevas)
W
L
W
P
I
P
SPT-N = 25 30 deerleri arasndadr.
Skma indisi Cc= 0,19
Cu= 0,17 0,67 kg/cm
2
|u= 8 derece
Bakrky Formasyonu
- Formasyonun hakim litolojisi, glsel ortamda kelmi, kirli beyaz krem renkli,
yatay katmanl, genellikle yeil kil ara tabakal, orta yksek dayanml maktral
kiretalar ile zayf orta dayanml marnlardr.

n
= 2,0 2,40 g/cm
3

s
= 2,59 g/cm
3
Wn= %5 10 (Doal su muhtevas)
n = % 5 22 (Porozite)
o
B
= 50 500 kg/cm
2
(Ortalama tek eksenli basn direnci)
SPT-N darbe adedi 50yi gemektedir, dier bir deyile ref deerini almaktadr.
c= 35 kg/cm
2
|= 35- 50
v= 0,17 0,31 (Poisson Oran)
TCR= % 50 60 (Toplam karot yzdesi)
RQD= % 15 20 (Kaya kalite gstergesi)
160
Samandra Formasyonu (Belgrad)
- Litolojik olarak, kzl renkli, ok sk, bol iri akl katklar ieren, siltli kum ve
akllardan olumaktadr. Birim siltli kumlu ve akll kil grubuna girmektedir.
Wn= % 14 25 (Doal su muhtevas)
W
L
W
P
I
P
SPT- N zemin yzeyinden itibaren ilk birka metrede 23 45, daha derinlere indike
40 60 arasnda deitii ve yer yer ref deerleri elde edildii gzlenmitir.
Trakya Formasyonu (Grovak)
- Hakim litoloji, kumta siltta kilta ardalanmasdr ve kireta mercekleri de
iermektedir. Formasyonun yzeye yakn 15 20 m kalnlna ulaan st seviyeleri
olduka ayrm kahverengi grovaklardan, daha aa seviyeler ise grimsi mavi
renkli ayrmam dayanml grovaklardan oluur.
- Kahverengi grovaklarn mhendislik zellikleri
izelge Ek 1.1 Kahverengi grovaklarn mhendislik zelliklerinin arazi ve laboratuar
deerleri
zellik Aklama Laboratuar Arazi
o
B
(kg/cm
2
) Tek eksenli basn direnci 200 15
c (kg/cm
2
) Kohezyon 45 5
| (derece ) Kayma mukavemeti as 40-45 35-40
v
Poisson oran 0,2 0,22
n
(g/cm
3
) Doal birim hacim arl 2,65 2,5
- Grimsi mavi renkli ayrmam grovaklarn mhendislik zellikleri

n
= 2,65 2,72 g/cm
3

s
= 2,76 2,78 g/cm
3
n = % 2- 5 (Porozite)
o
C
= 300 500 kg/cm
2
(Serbest basn dayanm, Sreksizliklere paralel)
o
C
= 500 1200 kg/cm
2
(Serbest basn dayanm, Sreksizliklere dik)
161
Ek 2 Kayaya Soketli Kazklarn Plaxis Analizinde Kullanlan Malzeme Parametreleri,
Analiz Sonular ve Ykleme Deney Sonular ile Karlatrlmas
Trkiye KYD Veri Taban No:19 zmir Aydn Otoyolunda Kayaya Soketli Fore Kazk
Elde zemin parametresi olmayan bir deneydir. Yaplan analiz ile E deeri belirlenmitir.
izelge Ek 2.1 Deney:19 zemin parametreleri
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Siltli Kum 19 50 30 7 0,3 0,9
Mika ist 25 17500 38 230 0,15 0,85
0
2
4
6
8
10
12
14
16
0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 5000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYD Sonucu
Plaxis Analizi
ekil Ek 2.1 Deney:19 Plaxis analizi sonucu ile kazk ykleme deneyi sonucu karlatrlmas
162
Trkiye KYD Veri Taban No:23 Sakarya - Akyazda Kayaya Soketli Fore Kazk
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Siltli Kil 18 75 10 4 0,3 0,9
Bazalt 25 85000 36 200 0,2 0,85
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYD Sonucu
Plaxis Analizi
163
Trkiye KYD Veri Taban No: 66 Ankara ayrhanda Kayaya Soketli Kazk
Elde zemin parametrelerine ait bilgiler mevcuttur. Yaplan analiz ile zemin parametresi E
deeri hakknda bilgi elde edilmitir. Bu deney iin yaplm zemin incelemeleri sonucu
verilen E deerinin gerekte arazideki kaya ortamnn E deerinden dk verilmitir. E iin
bulunan deer 800 MPadr.
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Siltli Kil 19,0 75 0 4 0,35 0,90
Marn 27,5 700 35 100 0,25 0,85
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYD Sonucu
Plaxis (Verilen E)
Plaxis (Bulunan E)
ekil Ek 2.3 Deney 66 Plaxis analizi ile kazk ykleme deneyi sonucunun karlatrlmas
164
Trkiye KYD Veri Taban No:67 Ankara mrahorda Kayaya Soketli Fore Kazk
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Dolgu 20 40 10 2 0,3 0,9
Killi Kum 18 50 24 5 0,3 0,9
Kil 19 40 18 3 0,3 0,9
Fillit 27,5 15000 30 248,6 0,25 0,85
0
2
4
6
8
10
12
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYDSonucu
Plaxis (Verilen E)
Plaxis (Bulunan E)
165
Trkiye KYD Veri Taban No:71 Ankara Oran (2)de Kayaya Soketli Fore Kazk
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Dolgu 20 40 10 5 0,30 0,90
Altere ist 22 9000 33 50 0,20 0,85
ist (Yeil) 23 100000 34 2000 0,35 0,85
ist (Siyahms) 25 200000 38 4000 0,20 0,85
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYD Sonucu
Plaxis Analizi
166
Trkiye KYD Veri Taban No:85 stanbul Maslak (A4)de Kayaya Soketli Fore Kazk
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Siltta (Zayf) 22 50 30 9 0,20 0,90
Siltta (Residel) 22 100 30 10 0,20 0,90
Siltta-Kumta Ardalanmas 23 200 30 9 0,20 0,90
Kilta 24 320 33 100 0,20 0,85
0
5
10
15
20
25
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYD Sonucu
Plaxis (Verilen E)
Plaxis (Bulunan E)
167
Trkiye KYD Veri Taban No:86 stanbul Maslak (A5)de Kayaya Soketli Fore Kazk
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Kumta-Siltta Ardalanmas 22 200 33 9 0,20 0,90
Siltta 25 375 35 110 0,20 0,85
0
2
4
6
8
10
12
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYD Sonucu
Plaxis (Verilen E)i
Plaxis (Bulunan E)
168
Trkiye KYD Veri Taban No:90 Giresun Glburnunda Kayaya Soketli Fore Kazk
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Dolgu 20 40 10 5 0,30 0,90
Alvyon 20 50 30 10 0,3 0,9
Bazalt 25 85000 35 80000 0,2 0,85
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYD Sonucu
Plaxis Analizi
169
Trkiye KYD Veri Taban No:92 Eskiehir Ankara Ulam Yolunda Kayaya Soketli
Fore Kazk
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Silt 18 30 10 5 0,30 0,90
Kum 19 1 30 10 0,30 0,90
akl 20 1 33 20 0,25 0,90
Kil 17 100 0 4 0,30 0,90
Kireta 24 18500 35 15000 0,20 0,85
Kilta 25 20000 36 20000 0,20 0,85
0
0,5
1
1,5
2
2,5
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYD Sonucu
Plaxis Analizi
170
Fore Kazk
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Kil 18 100 0 5 0,30 0,90
Dolomit 26 20000 31 10000 0,20 0,85
0
0,5
1
1,5
2
2,5
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYD Sonucu
Plaxis Analizi
karlatrlmas
,
171
Fore Kazk
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Kum 19 1 30 10 0,30 0,90
akl 20 1 33 20 0,25 0,90
Kum 19 1 30 10 0,30 0,90
Dolomit 22 10000 31 8000 0,20 0,85
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYD Sonucu
Plaxis Analizi
karlatrlmas
172
Fore Kazk
Malzeme Tipi
sat
(kN/m
3
) c' (kPa) |' (
o
) E (MPa) v R
Silt 18 30 10 5 0,30 0,90
akl 20 1 33 20 0,25 0,90
ist 23 100000 34 1500 0,35 0,85
0
1
2
3
4
5
6
7
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000
Yk (kN)
D
e
p
l
a
s
m
a
n
(
m
m
)
KYDSonucu
Plaxis Analizi
karlatrlmas
173
ZGEM
Doum tarihi 04.12.1985
Doum yeri KAYSER/Develi
Lise 1996-2003 Develi Anadolu Lisesi
Lisans 2003-2007 Seluk niversitesi
naat Mhendislii Blm

Mkirtez

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Mkirtez

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

ii

ekil 6.3 Brinch Hansen %80 yntemi ile analiz

deeridir. Analizi yaplan kayaya soketli kazklarn o

deeri bulunmayan rnekler vardr. Bu deney rneklerinin analizinde literatrde verilen

Вам также может понравиться