Inhoud cursus

I. Didactische modellen en didactische principes

II. Plannen van een krachtige leeromgeving
= een les voorbereiden
III. Realiseren van een krachtige leeromgeving
= een les geven

Bijlagen
Opdracht
Je optreden en taal zijn belangrijk bij het lesgeven,
daarnaast zijn er nog andere criteria die belangrijk zijn
voor het geven van een goede les.

Waarop zou jij zeker letten om een goede les te geven?
Geef je top 3 van andere criteria.
Bv.

1. Voldoende leermiddelen gebruiken zodat lln zich alles
goed kunnen voorstellen
2. Lln actief bij de les betrekken
3. Lln motiveren, hun interesse opwekken
4. Rekening houden met elke leerling / elk individu
5. Leerinhouden geleidelijk aanbrengen
6. Niet te veel leerinhoud, niet te snel
7. Nieuwe leerinhoud koppelen aan reeds geziene leerinhoud
8. Voldoende herhalen
9. Duidelijke lesstructuur, ...
10.
Didactische principes
= vuistregels, die de lkr naleeft om zo goed mogelijk
les te geven

p. 25-36


Didactische principes

1. Aanschouwelijkheidsprincipe
2. Activiteitsprincipe
3. Motivatieprincipe
4. Individualisatie- en differentiatieprincipe
5. Geleidelijkheidsprincipe
6. Beperkingsprincipe
7. Integratieprincipe
8. Herhalingsprincipe
9. Structureringsprincipe
10.
Didactische principes
Wat?

Waarom belangrijk?

Waar moet je op letten?

1 Aanschouwelijkheidsprincipe


Als er les gegeven wordt over het paard, haal dan het paard in de klas. (Pestalozzi)
Haal het paard niet in de klas, ga er zelf naar toe. (Decroly)
1 Aanschouwelijkheidsprincipe
= leerinhouden zoveel mogelijk zintuiglijk
waarneembaar voorstellen

Directe aanschouwingsmiddelen: levensecht materiaal
Bv. konijn in de les biologie
harde schijf in de les informatica
stuk papyrus in de les geschiedenis

Indirecte aanschouwingsmiddelen
Bv. foto van een lamp in de les techniek
model van het hart in de les biologie
filmfragment in de les Engels
1 Aanschouwelijkheidsprincipe
VOORDELEN
Lln. leren het abstracte denkniveau gemakkelijker indien ze
eerst leren op concreet denkniveau
Bv. leren optellen met blokken, na verloop van tijd
kunnen optellen zonder hulpmiddel

Maakt het levendiger/aantrekkelijker
Bv. cartoon in de les Engels

Lln. vormen een realistisch beeld van het geleerde
Bv. varkenshart in de les biologie
harde schijf in de les informatica
1 Aanschouwelijkheidsprincipe

Leerlingen leren:
10% van wat ze LEZEN
20% van wat ze HOREN
30% van wat ze ZIEN
50% van wat ze ZIEN EN HOREN
70% van wat ze BESPREKEN met anderen
80% van wat ze persoonlijk ERVAREN
95% van wat ze UITLEGGEN aan anderen

(gebaseerd op onderzoek van W. Glasser)
1 Aanschouwelijkheidsprincipe
TIPS voor klaspraktijk
Directe aanschouwingsmiddelen zijn het best
Bv. echte harde schijf, echt blad, ipv een foto
Audiovisueel materiaal is sterk
Goed zichtbaar voor iedereen
Van concrete vbn tot theorie (inductief werken)
Meerdere vb. lln niet gefixeerd op n vb.
Geef waarnemingsopdrachten (bv. filmfragment) en stel
waarnemingsvragen.
p. 27
2 Activiteitsprincipe
2 Activiteitsprincipe
= lln. zijn actief betrokken bij de les
- inwendig (denken, willen, voelen, )
- uitwendig (handelen, bewegen, )




Activiteitsprincipe
zelf denken zelf ontdekken zelf doen
Leerkracht begeleidt en stimuleert, maar deelt niets mee
dat de lln. zelf kunnen vinden (lkr. = COACH).
De beste school is de school waar de leerkrachten weinig doen
en waar de leerlingen bijna alles doen. (Ligthart)
p. 27
2 Activiteitsprincipe

TIPS voor klaspraktijk
Actieve werkvormen met voldoende afwisseling
Uitdagende probleemstellingen
Geef lln. zelfstandigheid
Veilig klimaat: fouten mogen maken
Begeleiding geven
Aanleren hoe ze zelfstandig kunnen werken

p. 27
3 Motivatieprincipe
= voortdurend belangstelling opwekken zodat lln.
genteresseerd zijn en graag meewerken




UITDAGING!
Nieuwe belangstellingssferen doen ontstaan.
http://www.youtube.com/watch?v=8SKNc9cVZJg





TIPS voor klaspraktijk
Ervaringen van lln. en kenmerken van hun ontwikkelings-
fase gebruiken
Het waarom/nut van de leerstof goed duiden
Zelf enthousiast les geven
Actief laten meewerken met uitdagende probleemstellingen
Lln uitdagen op hun niveau
Humor
Beperk motiveren niet tot de instapfase, motiveer
voortdurend!
p. 28
3 Motivatieprincipe
4 Individualisatie- en
differentiatieprincipe
Wat is het verschil?
INDIVIDUALISATIE: rekening houden met eigenheid van
n leerling, groepje lln, de klasgroep, ...
DIFFERENTIATIE: concrete maatregelen die zorgen voor
individualisatie



Leerlingen verschillen van elkaar: leertempo, soort
geheugen, intelligentie, voorkennis, faalangst, motivatie,
leerstijl, concentratie enz.
Voorbeeld lagere school: LEREN LEZEN
Differentiatie: in elke klas zijn er leesniveaus en wordt
een leerproces opgesteld per niveau.




4 Individualisatie- en
differentiatieprincipe
Voorbeelden secundair onderwijs?
Differentiatie binnen een leerjaar
onderwijsvormen, studierichtingen,
basisdoelstellingen/verdiepingsdoelstellingen in leerplannen

Differentiatie binnen een klas
Hoekenwerk in les Engels: verschillende opdrachten
aansluitend bij tekorten van lln. (een dialoog opstellen, fouten
uit een tekst halen, een verhaal navertellen...)
Extra oefeningen voorzien voor lln. die sneller klaar zijn.

4 Individualisatie- en
differentiatieprincipe
5 Geleidelijkheidsprincipe
Gradatie
in je lessen
van concreet
naar abstract
van gemakkelijk
naar moeilijk
van bekend
naar nieuw







5 Geleidelijkheidsprincipe
Vb.
Een reel voorwerp tonen
De kubus schematisch voorstellen
Een definitie geven van een kubus:
5 Geleidelijkheidsprincipe
Leerinhouden in bepaalde volgorde aanbieden:
elaborerende ordening: cf. zoomlens
lineaire ordening: opeenvolgende inhouden
Lineaire ordening
Vlgns het voorkomen in de werkelijkheid
Ruimtelijk
Vb. in biologie eerst uitwendige bouw, dan inwendige bouw.
Door de tijd bepaald
Vb. in geschiedenis eerst de oudheid en zo naar hedendaagse tijd

Vlgns wat eerst nodig of wat meest nodig is
Vb. in informatica eerst basisfuncties, daarna gevorderde mogelijkheden
in Engels eerst basiswoordenschat, dan minder gebruikte woorden

Vlgns de vakinhoudelijke structuur
Vb. in meetkunde eerst punten, lijnen en hoeken; dan vlakke figuren
in chemie eerst chemische elementen, dan chem. bindingen
Je moet in een les biologie de lagen van de huid
bespreken. Welke laag bespreek je eerst?

Je moet in een les Engels woordenschat aanbrengen ivm
reizen met de trein. Welke woorden leer je eerst aan?

Je moet in een les informatica Excel aanleren. Welke
functies leer je eerst aan?


Volg niet slaafs een handboek, maar denk na over je lessen!
5 Geleidelijkheidsprincipe
6 Beperkingsprincipe
http://www.glasbergen.com/education-cartoons/?album=4&gallery=69&nggpage=4

6 Beperkingsprincipe

= je houden aan hetgeen noodzakelijk is; achterwege laten
wat overbodig, verwarrend en niet-relevant is





Wees efficint: met de minste inspanning (van de lln.) het
meeste effect bereiken


Een goede lkr weet veel meer dan wat hij vertelt.
6 Beperkingsprincipe
Vb. - Filmfragment aardrijkskundeles
- Een goed gekozen beeld verduidelijkt vaak meer dan
veel woorden.

INTRINSIEKE MOTIVATIE EXTRINSIEKE MOTIVATIE
6 Beperkingsprincipe
TIPS voor klaspraktijk
Vermijd overtollige leermiddelen.
Evalueer tijdig of iedereen mee is.
Tijd verdelen naargelang belangrijkheid van inhouden.
Duidelijke afspraken over organisatie en groepering lln.
Korte n krachtige formulering (opdrachten, vragen,
uitleg, ), dit kan je voorbereiden!
Vergelijk:
-Welke stof tonen we aan met lugol?
-Heeft er iemand een idee welke stof we aantonen met lugol?
7 Integratieprincipe
Integratie = samensmelten van onderdelen tot n geheel

Wat betekent dit voor de klaspraktijk?


7 Integratieprincipe

= nieuw geleerde moet aansluiten bij het reeds
verworvene (voorkennis / buitenschoolse ervaringen
enz.)


Voordeel:
nieuw geleerde zal gemakkelijker toegepast worden in
andere situaties (transfer).




7 Integratieprincipe

Voorbeelden?
Bouw van de huid inleiden met een foto van een tatoeage +
probleem stellen: In welke laag van de huid moet men
prikken om er voor te zorgen dat de tatoeage voor altijd
blijft zitten?
Duidelijk het verband (laten) leggen met vroegere leerstof
Starten met gekende toepassingen


Welke tips worden toegepast?



= gespreide n gevarieerde herhaling



Veel herhaling is nodig om :
nieuwe inhouden op te slaan in het geheugen en een
blijvend leerresultaat te bekomen,
het geleerde goed te ordenen en te integreren.
p. 34
8 Herhalingsprincipe
8 Herhalingsprincipe
TIPS voor klaspraktijk
Gevarieerde herhaling: herhalen met ander materiaal
en in nieuwe contexten
Gespreide herhalingen zijn beter dan n lange oefentijd
Zuiver geheugenwerk vermijden!



p. 34
9 Structureringsprincipe
= duidelijke ordening,
hoofd- en bijzaken onderscheiden,
essentie beklemtonen,


http://www.rat-race-escape-artists.com/images/education_cartoon.jpg

9 Structureringsprincipe
TIPS voor klaspraktijk
Denk na over de structuur van de leerinhoud die je
gaat geven.
In de kolom leerinhoud op het lesformulier nooit zomaar
leerinhouden/opdrachten overnemen uit handboeken.
Visualiseer de structuur van de leerinhoud tijdens de
les: bordschema, transparant,
Denk ook na over de structuur van je les (lesfasen).
Beklemtoon deze structuur ook goed.
Leer lln. geleidelijk om ook zelf structuur aan te brengen
(leren leren).
p. 35
9 Structureringsprincipe
Vb. leerinhoud in leerwerkboek lln.





leerinhoud op lesformulier
Uitzettingsvoegen
- Wat?
- Waar?
- Nut?

(Biogenie+ 1)
Filmfragment wiskundeles
Welke did. principes worden toegepast in deze
lesfase?
Wat moet je kunnen?

Info in de powerpoint, cursustekst gaat vaak nog verder.


Did. principes toepassen in je lesvoorbereidingen en
lesrealisaties.
Did. principes herkennen/aanduiden in
geobserveerde lessen van medestudenten
de lesbesprekingen van vakmentoren/stagebegeleiders
...
Opdracht p. 36: welke did. principes werden wel/niet toegepast en
worden aangehaald in onderstaande lesbespreking?


Meer de kern van de les benadrukken en accenten leggen, zodat de lln echt
goed doorhebben wat ze nu moeten blijven onthouden. De lln bewuster maken
van de rode draad van de les. Nog logischer opbouwen.
structurerings- en geleidelijkheidsprincipe
Het was soms verwarrend (eerst maquette, dan invulblad, dan bord - voor n
woordje). Soms waren er uitwijdingen door vragen.
beperkingsprincipe
Je maakte goed gebruik van een maquette en een tekening. De lln toonden
bewondering en vonden het prettig.
aanschouwelijkheidsprincipe
De afsluiting: teken je droomhuis en benoem de delen is prettig en ook nog
goed als herhaling.
herhalings-, aanschouwelijkheids-, activiteitsprincipe,
De lln meer aan het werk zetten bv. tekst in krant laten voorlezen door een ll.
activiteitsprincipe
Meer voeling met de lln en hun leefwereld; zo is het mogelijk om beter in te
spelen op hun vragen en opmerkingen.
motivatie- en integratieprincipe
Inspiratiebron (gewijzigd)
http://docweb.khk.be/Marc%20Keersmaekers/marckee/didact/pvgoedond.htm#pv1
Opdracht p. 36: welke did. principes werden wel/niet toegepast en
worden aangehaald in onderstaande lesbespreking?
Met welke tips werd rekening gehouden?


De lln werden erg veel betrokken in de les: ze moesten vragen beantwoorden,
soms vanuit een tekst, soms vanuit ervaring. Vooral het invulblad over Asterix en
Obelix was goed, want dat is iets wat ze kenden.
ACTIVITEITSPRINCIPE (actieve werkvormen)
MOTIVATIEPRINCIPE (ervaringen lln gebruiken)
Het materiaal was heel goed. Je had veel bij en de lln reageerden dan ook hierop.
Soms lachten ze wel eens, soms waren ze verwonderd. Je toonde een transparant
met een foto en de lln werden gestimuleerd om op te letten door de vragen.
AANSCHOUWELIJKHEIDSPRINCIPE (waarnemingsvragen stellen)
De lln hielpen mee om probleemstellingen en synthesezinnen te maken. Je staat
vlot voor de klas en ging op de vragen van de lln in: zo voelden de lln dat je
interesse hebt voor hun meningen en hun vragen.
ACTIVITEITSPRINCIPE (uitdagend, )
MOTIVATIEPRINCIPE / INDIVIDUALISATIEPRINCIPE
Het bordschema was zeer overzichtelijk en je beklemtoonde de definities en
werkmethoden. De opdrachten die je gaf waren bondig maar duidelijk, de lln
begrepen meteen wat je bedoelde.
STRUCTURERINGSPRINCIPE (visualisatie structuur, essentie beklemtonen)
BEPERKINGSPRINCIPE (korte n krachtige formulering)
Inspiratiebron (gewijzigd naar)
http://docweb.khk.be/Marc%20Keersmaekers/marckee/didact/pvgoedond.htm#pv1


De didactische principes zijn vuistregels, naar de
optimale toepassing ervan moet je streven.