Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
***
_
%
s
PRINCETON,
N.
J.
BX 1226 .R48 1860 v.2
Reuter, Hermann, 1817-1889.
Geschichte Alexanders des
dritten und der kirche
Nlttiibcra i>e Sutten
ber M)t feiner Bett*
33 011
germann Heutrr.
3
c i t e r 23 a n b*
)rucf unb SScrlag toon 23. . eu6ncr.
1860.
I
llcbcrltdjt bcs Jnljalts lies juieitcn Potths.
Drittes urfj .
(SrfteS Kapitel
.
1-168.
.
110.
Victor
IV.
feit beut (Songreffe bei ber aonebrcfe. eine 9fc(f?
fefcr na* Stalien . 3. 4. ftarmalbS Strffamfeit bafelbft . 4.
ie ^eier 51t obi . 5. SSictorg Slnfunft in Succa . 5. ein ob
am 20. Slpril 1164 . 6. 25erid)te ber benfelben nnb bag SSegrbnifc
. 6. $erfudj jur (ifyaractenftif: biefe erften egenpapfle nnb feineg
^Regiments . 6. 7. eine auf un gekommenen (Srlaffc; bie von i^m
erteilten Privilegien .
811.
Sage ber Singe bei feinem obe im
23ergteid) mit ber im eptember 1159 .
1114. djiv'anfeu beg $at=
ferS grtebridj . 14. ^at)natb anbeln . 14. 15. Sie 2ar,I
be stvetten egenpapfkS . 15. 16. (Sonfecration $afdjali III.
. 16.
3tt>eite$ (iahtet . 1780.
Tic 2(btei ^ontignt) nnb bie (Siftercienfer .
1719. S)e @rj=
btfdjofS Stomas SBecfet Seben in ^ontignt) (com 30. November 1164
big be eptember 1166) .
2028.
eine Gorrefponbenj .
28. ShtSfidjten 31t Anfang be 3at)re 1165 . 28. 29. ftadjridM
ten ber bie vernbertc Parteileitung be ouigS Shtbtoig
VII. .
30. 31.
Stimmungen in (Snglaub, ber ^ormanbic 2c. .
31
36. Trnutf 33ifdjof von ifieur. ein ebeit, feine nuffenfdjaftftdje
Stellung, fein G&aracter ;
3643. itbert
%ki*fy
. 43-63.
eine Silbuug in (ilugni) . 44. 45.
Stnftdjten von ber 2at)l be
agfetifdjen 23eruf . 45. 46. eine Stellung 31t ben Pcipfteu .
47. 48. eine nffenfdjafttidjen Stiftungen . 49. Ernennung jum
93ifdjof von $ereforb, $erl)ttiB ju uig einrid) II. .
5052.
(Srjie Slnerbieten beS SSittyumS Sonbon von eiten beS nigS nnb
feines <San$lcr3 Xfyoma . 52. QHIbertS Steigerung . 53. ein
SBerfjalten bei ber 2Sal)t be Stomas SSecfet jum @t#ifdjof
. 53.
Translation na* fionbon nnb bereit 9Jiothnrung .
5457. 35ev=
tyltntfe ju feinem @rabifdjof
.
57-
59. Sie testen rnbe be
egenfafceg ber beiben Gterifer .
59-63.
Cmvguugen in Son*
tignv . 6365.
2)<tg erfte SBorge^en gegen ben $nig. Sie brei
Briefe . 6570.
djivanfttugcn in beut SSerfaljren ber (Surie .
7080.
5Da 93reve vom 8. 3uni
1165 an 33ifd)of ilbert . 71.
72. $ert)anbtung mit bem Knige . 72 73. eine Antwort Z.
*
IV Ueberfidjt beS 3"^lt beS Ivetten SSanbeg.
73. 74. Script tlbert. SCBirffamMt bev fuigtidj gefinuten Gar=
binre .
7476. 2eranberS Sroljibttorutm 70. ein neues
djreiben an ilbert 6. 77. 78. SSBiberfprudj.ber erdjte . 79.
SritteS Galtet .
81- 168
2(tevanberS Btefibenj in eng feit beut 30. (September 1163. tyas
racteriftif feines irdjenregimentS ttfyrenb beS 2tufent$aft3 in %xant*
reid) 6.
8185. ein 93erlj8ftmfc jum Knige Subfoig VII. 6. 83
85. eine fonftigen tfcen in tvranfreid) . 85. T)te (Siftev=
cienfer . 86
90.
(Slugity. Urfprung bev Girren bafelbft . 90-94.
2lbt ugo III.
. 9598.
cinridj, ^rin^ oon granfreid), SDlndj in (Hairoaur
. 98. 99. 9Sif(^of ou SeauoaiS . 99. 100. Stellung &u Sttcr=
anbei- . 101. rjbifcbof oon RbeimS . 102. Ditere (Sfyarftcte
rtfiif beS 8er$Jtniffe3 einricbS 311 Slteranber .
102- 106. gct)be
$einricfjS mit ben Siljeimfern . 106. 107.
mgo 23ifdjof oon
oiffonS . 107
110.
@leid)seitige 3ufi'nbe in ben bri=
gen Territorien ber Obebienj SlleranberS. Sie beutfdje DfietdjSJirdje
im Slffgemeinen . 110. 111. T)aS (Srafiift Trier . 111. SDic
23iStl)mcr 2ftefc . 112 (Stticb . 112.
113), Gambrai) . 113
115. $aS (Srjftift aTjburg. )eS (SrabifofS bewarb Tob. fifc
blitf auf fein SBcr^ttni^ aum aifer griebrid) . 115-117.
8ty*
s
ftofd)er Segat SlterauberS in S>eutf#ranb . 118.
@r$if.of
(Sonrab .
118120.
erljodj oon Reifersberg, ein SebenSbitb
.
120131.
T)aS ersftift amburg=$Bretnen. Rcfbtitfe auf bef=
fen frhere @efd)id)te . 131-136. aS (Srjftift fiunb . 135. 136.
(Srjbifd)
of
$artroidj oou amburg=33remeu . 136150. 23iStl)um
Sbecf . 139143.
T)a (Srsftift Srontfceim . 143. 144. S)aS
Grsftift Upfaia . 145-149.
ircblif er 3uftanb oon SSurgunb.
(Sonoent 311 SHenue .
150152.
)aS Greift Sijon. Differenzen
im Safytcapitel nadj bem Tobe beS eradiuS . 152. 153. @ui-
djarb als (Srjbifd)of oou Slleranber iuoeftirt . 154. 3Sigo @raf
oon ^ai)uatb oon (Solu . 154. 155. Slnfrmft be Septem
in feiner Ocefibcuj . 156.
)aS (Srsfiift ^ainj feit Slrnotbg r=
raorbimg . 156. 157. Rubolf oou
3
a'^ringen oou ben Iftatnj'em
3um (Srjbifdjof erhoben, 00m atfer unb SSictor IV. oertuorfen .
157. 158. lrifticm @raf oon 23ud>, ebenfalls beworfen . 158.
(Sonrab oou 23Sittelbadj (grjbiffof. <5!jaracterijtif . 159163.
trafgeridjt ber Jcainj . 160. 161.
Gntfefcung GonrabS,
@r|ef
bung G^riftianS . 163. eine ^noeftitur unb SEeibe . 163. 164.
parallele
Riffen (Sfotjan Don Sftaina unb Rainialb oon (Sb'ftt .
164. 165.
T)aS 6-rftift 2ftagbeburg. SBtdjmann, raf oou ee=
brg .
165 167.
$)ie bittet ber (Sommunicotion ber 2Ueran=
brifdjen Partei mit eutfd)Iaub )S^renb ber galten T)aucr beS
d)iSma . 167. 168. Otto oou Rotenbud) . 168,
Himc0 jnrij .
171284
(rjie (Sapiui . 171-190
tetd^eitige Sufiaube in StaliCn. Ubalrtd) IL ^atrivueb oon
Ueberfidjt bei Sn&oTtS bes feiten $tbe*.
9XquiIeja .
172174. Se gricdjifdKii aifer Ramtel eingreifen,
eine cfanbtfdjaft au .Knig fiubnug VII. nnb ^>apft ?lleranber .
175.
I7i).
telluug enebigS . 177. et SSeronefcr 23unb . 177.
rieg mit bem aifer, Sunt
1104
.
178. JJicffeljr be3
gtfcletn
nad) Scutfdjlanb .
17).
:)iom. (SarbittaX ^o^antteg neuer
vpft=
tidjer SBicar bafctbfl . 180. 181.
qSafc^ati
III. burd) beu (StjW=
f d>
c f unb an$ler SJjrijttatt nad) ^ifa gefhrt
3. 180. ertrag
(StyriftianS
mit beu Dtbmern . 181. Sie :Kemer oerlangen bie 9tc=
feit Stteranbetf nad) Korn. Tie
efcmbtfdjaft . 182. 183. 2Uej>
anber @rtt>a"gnngen. eine SSerljeifjung ber SlMtfyx . 183.
djunerigfeiten . 183. 184. SHeranbet reift on en langfam
nad) Montpellier . 184. 185. ebaufcn unb
(Maffe be Steifere
beu . 185. 186. 6t fd)ifft fieb am 22. -2li:gnft
11(55 tu rabu
Mercurii ein. Sie ^ifanifdje flotte fct)recf t i|n oon ber Oeeife ab
. 188. gtodte 6-infd)iffung. (Anfang ctober?) Sanbung in Ref=
fina . 188. Sfikiterreife. lusenber (iu$ug tu Sftdttt am 23. to=
oember 1165 . 189. riegSjng (S&riftian OOW Mains . 189. 190.
3u>eite3 (Sapitcl .
191284.
V olitifc^c ^uftubc, fnfer ftrtebrij
bei feiner ?)icffebr in
Seutfd)tanb (1. October 1164) oorfinbet . 191. 192. ein
Patt
jur 5(usrftung einer neuen itatienifdjeu #eerfaljrt . 192. orbe=
reitungen jur Berufung be 9Md)3tage nad) Srjburg . 193.
9caonalb Miffion an nig ^einrid) II. von Gitglanb unb Subtotg
VII. oon ivranfreid) $\tm 2lbfd)tutf einer fird)tid)eu onfbcration .
193. Stttfntift in Oiouen . 194. Sie SoOpetoerlobung . 194.
eljeime 23ert)anblungcn ber ben Dicftritt einndj II. oon 2ller=
anber Obebienj . 195. 23erl)et^ung ber 23etfjeiligung an ben auf
bem 9ieidj*tage gu 2Sr$burg jn befdjliefteuben Mafntalmten jum
turje 2llerauber . 195. 9ia\)itatb Sillet au -ftntg Snbttug ,
196. %r 9feid)3tag ju BBtj&urg. (Srfte Uuutg am 22. Mai 1165
.-197. 9tatmalb unb ber engtifdjeu efembtett Sfntnnft in SSiir^
brg . 198. 9cat)naib 9?ebe 51t Anfang ber jtoeiten itutng am
24. Mai 1165 .
198-200.
Sie Xragtoeitc feiner Antrge, ein
trd)enfi)ftem . 200202.
Sie Parteien . 202. 203. Ser oon
9cai)italb oorgefdjlagene djnutr unb feine eigenen ebenfen . 203.
(St'bifdjof Sidjinann oerlaugt bie ciljung 9capualb . 203.
tttbe, toeffatb er fie felbft bisher oerfcfyoben. Ditfblicf auf feine
frheren Sebenoerl)ltniffe . 203. 204. egenrebc be erzrnten
atferg . 204. tfaifer g-riebrid) reiftet jucrfl beu (5ib . 204. 205,
Oiaiutatb unb bie Itebrigen folgen . 205. 206 , ber QtyiSfopat
uns
ter eigenmchtiger ^injufguug einer 15 laufei . 206. )a3 Ser*
fahren ber engtifen efembten . 207. 3l>r <5ib . 208. Sie
legten
23efd>lffe be 9teid>3tag . 208. Seren folgen . 209.
$lud)t be (Srjbifdjof (Sourab oon Mains unb gricbrid)g oon 9co=
Idenburg . 209. kit)e Diaouatbs . 210. Sic ftrenge Stoxfr
fljrung ber SGBrgburger SBefc^Iffe
uub
:
bie Partei 2lterauber
. 210. 211. Zeitig eiuridj II. unb ber euglifd)e Gleru in 33e=
lieberfidst beg ^nfyaltg beg streiten S3anbe.
^ieljung auf bie nburger SBefcfelffe . 211. 212.
anonifa=
on beg aiferg arl beg rcfeen am 29. Secember 1165
. 212.
213. 5Me eerfa$rt 311m Sturze Olleranberg. 3ebalb fie fyinaug^
gefdjeben? . 214.
(1)
Sie Girren in bem r
3
ift Hamburg 2.
214
216.
(2)
irarb ^uelta unb feine irffamfeit im treftlidjcn
Seutflaub. Sag Satbfel feiner efcbicfcte .
216221.
(3) Sie
SBer^ltniffe im nigreicfc beiber 2icilien nadj bem lebe 35>ilt)elni
L cnig ilbelm HL unb bie Segentfcfcaft . 221. 222. Sie
teien . 223. 224. Siebarb Bifc^of reu torftf <5. 224. 225.
Ser 2llfabe betrug 2. 225. entilig SBifdjof WB Slgrigent 2. 225.
Sie (Senft-iration gegen Siebarb 2. 225. 226. ein SnbniB mit
bem rafen oen raoina. 2lugenb lief liebe Dttacfrtftellung beg Befetern
(2. 226. (2eine Entfernung nqdj ?lpulien 2. 227. Seueg Attentat
jum <2turje Siajarbg. (Sarbinal ^e^ann oen Neapel 2. 227. 228.
Siajarb rettet fid>
r
inbem er mit bem rafen oen ?Solife
fu$
oer=
formt 2. 228. 229.
nbtidje Augfbruug ber groen italienifcben
eerfaljrt . 229. 230. 3uftnbe Seutfdjlanbl beim beginn ber=
felben S. 230. 231. QSelf
VI. unb er
5
eg einriaj ber Seroe. Sie
$rage nach ber firchlicben ^arteiftcllung be Settern 2. 232236.
23ifd)of Genrab oen Sbecf. 2ein Uebertritt ju Dlleranber (2.
233
235.
Saonalb tritt im Cctober 1166 ben atfdj nadj Stoen an.
aifer ^vriebrict) folgt im Seoember 2. 236. Sie DJcarfcbroute be
faiferlia^en eereg 6. 237. uftanb ber Singe in Cberitalien un^
mittelbar nach bem inmarfcb . 237. 238. 2?erfammlung $u Sebi
. 238. Weiterer SRfttfaj big ^meta (Januar big 3ftr$ 1167) 2.
239. Srennung beg eereg. G^riftian jiebt nach enua, Saonalb
naa? ^3ifa . 239. 240. emneafa r,bifcbef 2. 241.
Scfbiicf
auf bag Verhalten Alcranberg feit feinem injuge in Sem. Gon=
rab fcon 9Sain$ 2. 241. 242. Sie <vinan$noth bauert fort 2. 242.
243. Sie Korruption in Som 2. 243. rneuerte Sannung be
aiferg gebtij burch ben
5
apft
(2. 244. Generation im Scfen
beg aiferg. Ser Sajreur in $ntctibo am 6. April
(?)
1167 2. 244.
25iebererbauung DSailanbg. Allgemeiner Auffcbreung ber Aleranbri=
ner 2. 245. 246. Anerbietungen DJcanuetg an
$apft
Aleranber 2.
246. 247. Sag Uniongpreject unb bag einheitliche aifertbum 6.
247. Scbenfen Aieranberg 2. 247. 248.
-
3ug beg auotheereg
nac^ Ancona 2. 248. 249. Saonalb unb bie Semer treffen fich
bei
ragcati am 27. 2Rai 1167 2. 240. Gbrifiiau Don 3TCaiir
3
2.250.
(2ieg C5fc>riftian unb Saonaleg ber bie Semir bei gfcttkati
am 29.
?Jcai 2.
251-253. Sie feigen 2. 253. 254. Aufbruch beg 8tt?
feig oen Ancena. Anfunft oer Sem am 24. gufi
1107 2.
255.
amvf um unb in Sem. Sie ^etergftrdje unb bie Scutfa^en 2.
256. 257. Sebrngniffe
?llcranberg. nfunft jtoeiet ficiliauif^er
aleeren in ber ber 2. 257. Sie pft>filta}en clbfvcnben reiben
bie Semer ptttt iiberftanbc.
lrflid>c @ef$tc
uetbigen bie fai=
fcvlicbcu }u :)idbeioegungen 2. 258. g-viebvicfcg Neigung |U
Untere
baubluugen. ein 33creiubavunggpveicct 2. 259. Sic Scmcr oer=
Uebcrfidjt be .^nbalt bti zweiten 53aube?.
vn
langen won Slleranbcr bie Dteftgnation 3. 200.
fthidjt beifetbeu .
260. 261. 2tgeubliddjer ieg be* faifecltdjen ircfyeiifvftemS
. 262. 261. Ginjug ^afdjatiS III. in Diom am 31. ^ufi 1167.
Krnung feierlid>feit am 1. 2tuguft . 263. Ter neue Vertrag .
264. (iudnination bei beutfdjen aifermadjt . 265. 266. Um=
fdjroung bei Tinge. Tie er|d)tternbe Jiataftroplje . 266. 267.
^cfjug be eere . 268. Tie 9tferanbriner unb bie (Scripte
(UotteS" . 269. 270. Ter ftaifer in Dberitalien unb bie
3
n
Jut
s
rection .
271273. Ta beudjlerifdje ^roject einer fircblidjen Oce=
concitiation . 273. 274. Tie fttud)t . 275. 270. gortfritte ber
Seranbnnev. Tie 9teaction . 276. 277. (Sreiguiffe in 2obi .
277. 278.
3ufinbe in iRom feit ben StuguiVIageu. pauuung
tfBiftti
ben Rmern unb Seranber . 279. ^afebati III. neber
in Moxa . 279.
Hoffnungen ber Sllevanbriner . 279. 280. @ts
bauung SfleffanbrtaS . 280
490.
)eg S^omag
30m. 2el)gefa)rei ber Sfyomiften . 490492. Die immer flrfer
trerbenben era^te ^iufid)tltd) beg ^rcuuuggprojectg . 493. Die
XII
lUbenidjt be 3nba(t be Ivetten SanbeS.
^Birten ber Wtafwafymen . 494. 495. Vernbarb oon Oieocr unb
ber ^entg . 495. 496. 2lnfunft be (Srftern in (5aen am 6. ^uui
1170. Sie Sntriguen, beffen Gtufdjiffung rtadj (Sngtanb ju binter--
tretben . 496. 497. Serster oergcbltd)cr
Berfudj frie Krnung
vereiteln . 497. rommg be jngern >eittrtdj am 14. guni 1170
. 498. Stufrubr unter bcn Sljomiften . 499. )er Schein ber
llnocrmeibticbfeit einer Grolofion . 500. Sic ftricbenSgercbtc :
501. Sie Rotite ber grieben-ftiftung in bem nige . 501, in
Sfyomag SBctfet . 502. Sanbung beg nig u'm ^obanni . 501.
Vcrfyanbiungeu bcffelben mit ^totrob unb 23ernl)arb . 503. 504.
Sie Sedieren begeben fid) in ba? Golumbaflofler . 504. 2htfforbe=
rung an Xljoma, ben 2(bfd)IuB be^ g-riebcn and) feinerfeit ju
erleichtern S. 505. Sie cene in ber Verberge ubug VII. am
21. ^uli. Ser enbtic^e griebe am 22. ^uli 1170
auf ber 2iefe
3iifd)cn ftreteoal in Drteanat unb 2a gerte 23Uteneuoe fbtidj oon
(i^ateaubun (5. 507514.
aufrib 9tibcl a( Otcvrafcntant ber
Stimmung ber autitbomifiifdjen gartet . 515. Ser ?lbfd)ieb .
516. Sie Gyremome ber ^rieben^ftiftung unb ber egenfatp ber
ftricbltcben . 516. 517. 93evid)t be Sboma an bie Hurte; feine
neuen ^orberungeu . 518. 519. Vertzungen in bem (5arbinakoi"=
legio gu Veroli . 519. 520. . Tag 35reoe 2eranber oom 10. ep=
tember 1170 . 521. 522. Sie Sutten oom 16. Scpt . 523. Sie
^rocuratoren bc3 It)oma in (Snglanb . 524. Se Knigs $ranr"=
beit im eptember. 9Baftfa$rt uad? Dietfjamabeur . 525. 2Iufers
ttgung be offenen 23nefe<5 an ben jngern ^einrieb . 525. ^>er=
bert unb %tf)camt$ ton atisburi) beim Wenige . 526. Q3eri$t
ber Srocuratercn ber bie ufia'nbe in Cmgtanb . 526 529. $*i
ma 33ecfet beautragi nid)tbeftoroeniger 5tenberung ber Sutten beim
^apjte . 530. 531. enig unb (Srs&ifdjof feljen fid) nodj einmal
bei our, bei 2Imboife . 532. 533. Sie 2tbreife oon eng nrb
auf ben 1. -lioocmbcr feftgefefct
. 533. 3$anue5 Don aligburt)
9cdM)r nacb (Sngtanb. eine Gmofinbuugen unb Grfabrurgen ba=
fctbft . 534. 535. Vorbereitungen ber jtataftrop^e . 529. 535.
536. Se t)oma3 2lbfd)ieb ton ben g-reuuben . 536. Sa Un*
oermeiblidje bc $ftatti>rium* . 537. Sit ^uterbictionsbutten .
537. 538. Sliomag bridjt am 1. O^ooember oon eng auf . 538.
Sie cene in Dtaen . 538. Sie nadj be Xbomag SBunfdb
berten Vreoen langen an . 539. 2(nhmft in SGitfan . 540.
Sf)oma fenbet ba upenficn!bccret fr Btcger oon ^orf, ba Qx-
communicatiouibecret fr
ilbert unb Socelin Oorau . 540. 541.
^d^fte
pannung ber @egenft^e . 541. 542.
Vierte (lapxtel .
5435
(5iufd)iffung
bc Stomas am 1. Secember 1170. 2(ufuuft in
anbnud) . 543. cene bei ber anbung . 543. 544. Gin^ug
in (iauterbun> . 544. Sic enbboten ber gebannten Prlaten unb
bei fuvcnbirten Stger forbern bie 2(bfotution. Weigerung bc Sl)0=
ma . 545. Sie 2tubien$ bei bem fngern Knige ^einrid) toirb
Ucbcvfidjt beg 3n$aft8 beg |toeiten 55anb<?. XIII
tbm betweigert . 54G. Sladfereiett 3. 547. ie Prlaten fd^iffen
fid) ein. Sic 3cene auf bem
d&loffe ju 23uve am 24. Secembcr
, 548. 549. SDtc 23erfdnoorencn 3. 550. Slnfunft in afttooob
3. 551. Tie SkUntadjtgfeier in (Eantcrbun) (5.551.552. tfotfunft
ber &etftooteneit im loftei beg l). 2fagufHn 3. 553, im
zqjffl&f*
d)en $alafr . 554. Sic ceuen bafelbft 3. 554
560. gifodM
in bie ftatbcbrale 3. 5G0. 561. cene ber (Srmorbung beg @rabt=
febefg Stomas on (iantcrburi) am 29. ecember 1170 beitb uadj
5
bt
. 561
-
567. spinbenmg beg erabifdbbftt^ett SalafieS (5.
567. Sie eidje 3. 568570. Sag SBegrabrnj? 3. 570. 571.
rUifiljfe ^tsfljruttgjn
3.575693.
18. 2ar)I unb Hebung qkfalt
III 3. 575-577.
19. Seg Sljomag 23edet 33eralten gegen ^einrieb IL int Saljre
1165
3. 577578.
20. Sie SBirren in Gfoirbau* 1165 (unb 1166?) unb in (Slugnt;
1159
-1161 . . 3.
578581.
2L a3 3trafgetid)t ber 3)iains. SSefefcung
beg @rgfh$l8 3.
581584.
22. Ter Dieidjgtag $a Sr^burg. ^eiligfpredjung <5art3 beg rojjen
3. 584
-
587.
23. Sag SSerfaljreti gegen ^ocelin Don aligburg .... 3.
587591.
24. Sie Grnenuung beg Sljomag 23ecfet $um Legaten beg apoftofifct)cn
3tuI)Ig. Sie 3cene SSejcIai) am 12. ^uni 1166 je. . 3. 591604.
25. Sic erften
pfyltyen
egaten 1167 3. 604618.
26. 3ur @efd>i.d)te beg 3abre
1168. Sag Snterim. Sie Zweite c=
fanbtfcbaft 3.
618633.
27. Tag
efpr&dj gu SOlontmtrail am 6. Januar 1109, bic SBerfyanblung
am 7. Februar. Sie ftortbauet beg Interim .... 3. 633-643.
28. Ser Sag cen (5(airoaur 13. 5(pril 1169. ttbertg on onbon 33an=
nung.' Seine 3lbfoIutton 5.
Styr
1170
3. 644650.
29. Sie efanbtfdjaft raang unb 9Sibtan. Sic (Sonfeveng gu 33ureg.
Tic 3nfammcnf'unft ju 3t. Sem>g. Sic SSerbanblungen auf bem
Montmartre
3.
650667.
30. Sie efanbtfcbaftcn im 3ptl)erb[t 1109. 3tanb ber StttgetegenljcU
ten in 33eneoent. Sie cnbtidje Gntfcbeibung beg
Safcfteg 3. 007682.
31. Sic Krnung beg jngeren ^einrieb am 14. guni 1170. 3. 682686.
32. Ser griebengfd)hiB am 22. ^uli
1170.
eine ftothrirung. Sie
bierte cfaubtfcbaft 3. 086693.
9) r fites
nrij.
cMmfyc JUcmuKts III. II.
1
Tic aa,c cm ber aoncbrdc
1
)
attcn Bieter
IV.
^nxxtr jteei=
beutle
(vbreu uub allerlei SSortljctfc cjcbrad)t; aber bie Ofrcbteng,
bic er iom Infaug etn befeffen
2
),
boeb nur fdjctnbar erweitert. ftodj=
tcn35ui\3iinb uub bie fMreftfic^ baran ftofjettben Territorien, mochte
immerhin Tnemarf mit mebr Btedjt al3 oorbem nunmehr ati bie
il)m treuen Saubc genannt werben fenneu; ber reib uub ber Um=
fancj ber crrfd)aft war boeb ntdjt fid)cr uad) 2(bftirumuna,eu uub
cfficiclbcu ^roclamationcu ab$ui\tt3cn. Tic aaftcbc tft nur ftavr
bureb ba, wa beu ?(uffd)wuua, ber re^ifen
fttttypA
anreiht, uub
rote bie curd) bercj{eic|e*t SRotbe bewerte 2(ufid)t fctbft in ber beute
fd)cn ffttititixfyz $u unften bc bitytx 23cfet)beten
f
i cf> cjenbcrt,
ift ftfwn oben aiuicccutet
3
).
Ter 9((cranbrimu mujg jicb bort unter beut (i'inbrucf ber er=
neuertcu
^mitflimaftrecjeln feitbem in bcmfdbcn
Wl&fo
a,el)oben
fyakn, a(3 ba
3
cW8ni
4
),
bas wir ber bie 3ttftdnbc feit bau
gr()ja()r 1164
fyabcu, twrau^fekt. ^Ud)tc Bieter IV.
fctbft wb=
reub
feinet 9(ufeutbatt3 in Tcutferlaub
5
)
aucjcnfuic Triumpbe
ju feiern ftdj bic ^Dticne fjeben; fein Oiirat maebte bodj uod} erfolg
reichere Grcbcruu^cu in ber
fdjon an ftd) ptr Dppofttion angc=
reigten
Stimmung.
1) . m. L B>
223-225.
2) . 5b.I. . 132 unb Hugon. Clun. Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol.
II. 270 Allemannia
,
Hungari'a
(?)
, Rossia
(?),
Lotharingia
,
Burguodia,
trans Ararim provincia, Italia ex maxima parte cum Imperatore obediunt
Domino Oetaviano. SSctl. beigeben Ep. Hyaeintlii Fez, Tlics-aur. Anecd.
VI. 1564. N. 18.
3) 23b. I. S. 228.
4) Ottonis Cardin^. Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 136. Ep.
CCCXCVII. Bouquet XVI. 239.
5) 33b. I. . 220.
1*
4
$)nttcS SSudj. CEvftcg (Sattel.
2ic tauche bcr (Stftcre bort t>ertoetlt, ift nid)t bcfanut. Seit
bem Dermin ber Stynbc gu ricr mlicrcn mx ein 3a^r lang feine
S#ur, (Sin 23crid)tcrftattcr
x
)
nennt (Sre'raoiia al ben Ort, tootnit
er fiel) i)on 33efangou auf
begeben. 2lBet bcrfclbc ift fcon beut
fnft
beglaubigten 9tu3ffug nad) SDcutfdjlaub ntdjt unterrichtet unb I)(t
otjnc Bwctfcl
^ic genannte Stabt
fr
baS bireet in 2(u3fid)t gcnom=
menc J$kl
bcr Dtiicf reife. SDarin Ijat er allerbing fcl>l gegriffen;
aber bajj bcr ^apft bei feiner eimfe$r nad) Stauen, bereit Qzit
nidjt au^umittcln, jene, nrie c3 fd)cint, ifym (iebgetoorbene ^eftbeu;
imcbcrcrmfylt
,
ift eben
fo
gt&feiftfj afl bie Trennung uou bem $at=
fer feit ifyrcm 3itfammcu[etn inSkjancou
genrifj. Db ftd)
beibe uc()
einmal in SDcutfdjtanb gcfefycn, l)aben mir ntdjt aumitteht fnnen.
$>a$ Victor fyne jenen
2
}
nad) ^acn fid) begeben, ift fid)cr.
5lbcr ein Ruberer an beffen Statt fllte and) U)m l)icr
fytf;
rcid) werben. 9tid)t lange nad) bcr Steberanfuuft in Dcutfdjlaub
entfanbte griebrid)
3
)
abcrmaB feinen Ganzer 9cai)itatb
mm (So In
aB 2>coomd)tigtcu in $ictor3 SBatcvlaub. Wit bebentenben
tytfa
rogatioen
aug^C5cid)net
4
),
befcfyicb er SBifdjb'fe, rafen, ftbtifd)e
Obvt^fetten
p
ben cridjttagen, i'tbtc biefc 3uri3bictiu meift in
be aiferS Hainen
5
),
ernannte ber $led)t nnb Unrecht auf
sBerau-
(affung ftreittpr 2Bal)(cn, entfette bie mitttcrrocUc cmporgcfomme=
ncn^llcranbrinifd)en53ijct)fennb ctljb^ictorincrau beren teile
0
).
iHud)
fhrte
er gar maudic Statte bcr ^ombarbet unb bcr rc=
oifaucr SSflavt pr Dbcbieiu, ^ictot, ut breite gegen ben faifer
pviicf unb burd)$og
p
bcmfelGcn^ocd bie tmagna
7
)
itnbu3cicn.
(i'ubc 1 103 in $ifa angekommen
8
)
unb mit glanjenbcn
1fytw&
1) Morena ap. Murat. VI. 1113
ita dirupto colloquio, Domnus Papa
Victor Cremonam ivit. Imperator vero
in terram Teutonicam pr-
ficiscitur.
2) . Boelimer, Regesfca Regum et Imperatorum inde ab Conrado I.
usque ad Henricum VII. N. 2470 2470.
3)
Morena ap. Murat. VI. 1115. Post paueos vero dies remisit Dominus
Imperator in Italiam Raynaldum Canecllarium etc.
4) . bie Urfuuben bei Muratori, Antiqq. Ital. IV. 573; Mittarelli, n-
nal. Camald. IV. 11, oott ftider* 9fcamalb tton Steffel
51 miriKjcucfcu.
5) Murat. 1. 1. 574. Habito igitur nostrae Curiae sapientium eonsilio
auetoritate Domini nostri gloriosissimi Imperatoris et nostra talcm pr-
mulgvimus sententiam etc.
G) Morena 1. i.
ad honorem Domini papac Victoria quosdam episco-
pos et rebelies deposuit, aliis in eoruni locum subrogatis.
7) Ibid. Ipso vero placavit.
8)
Marang. Cbron.Pisan. Archivio storico Italiano. VI. 2. 32. Anno Domini
MCLXIIII (nad) bcr ^ifaner 3eitved)ituug s= 1103) ante Kai. April, liainnl-
dusColoniensis archiepiscopus et Italiae archicancellarius venit Pisas etc.
iUctov IV.
feit feiner tteffebv uaef) Italien.
5
Beugungen empfangen, feilte
er, ou beut Cicnfut oedo unb jttJct
Sftatfyimnnetn begleitet, Mc :Uunbvcife tu luicicu fort, um feine
^luctorttt burdj btc furcht bot
jenen md$ti$en Jreunben bei &tti=
feri |u frftigen, 3n ber fyat f^nntten g(oreu$, Sujcca, ja alte
tbte unb djlffet''
bei anbftridji benQSb ber Srcitc unb fucb=
ten cureb 3'at)luna, von ft&ut unb retebe 0>ejcbcnf'c bfe Uttft bei
Sftannei &u getaumelt, ber njie fein anbetet Stellvertreter bei Box
s
feri gefeiert toarb ').
516er er toar auet) treu genug, biefe weife
ber ulbigung auf benjenigen urcfpleiten, ber ibn in grenjen?
lofem
Vertrauen mit btefer $ollmadjt betreibet.
9lli Jriebvtet) t>ou feiner emaljlin 33catrir, ermann reu
Serben, ^onrab, bem matten tjon^ain^, begleitet, aber fnft
ol>nc
ecrc3macl)t am 29. Pctober in 'obt anlangte
2
},
|atte atynatb bc=
reiti bafelbft gedarrt
3
),
e{knfotoot um btc (Sfjreu bei ^m]pfangi ju*
bereiten, ali um neue Auftrage entgegenBune^mtn. Unb ^enuabenb
ben
'2.
iVccbember
traf audj Steter IV.
bafelbft
ein
4
).
(Sdjou am
Montage barauf fanb unter feiner, tote bei aiferi, bei 2lbiei
ugo von ^Inattt), bei Patriarchen von 5(quiteja unb bieler an=
berer dterifer SSet^eiligung btc
^roceffion
tatt, meld)? bic ebeine
bei ^eiligen SBafftanni Don W.U uacl) 9eu~obi bertrug
5
).
@i
UMreu bai bie ^age bei legten ^ufammenfemi mit feinem ^cfdj(?cr.
(SJteidjerttrcife fel)ctut btefe Sranilatiou btc letzte g-cicrliebfeit gen>e=
feit 31t fein, ber er beigewohnt
eiber fjjpnen nur bei $aftei 9liifentr;alt maljrenb ber
folgen*
beu SKotratc ittebt toeiter verfolgen,
3
m ^pril i 164
G
)
befand er
fiel)
aber fijer ugleidj mit iftatynalb^j on $U\i titl'ucca. Due 3>wu
fei feilten neue plane oerfolgi, bic ^ta|jiia()iueu gegen btc uocl) tm=
mer fortbauetrtben Dtcacttoitooerfttebe ber ;H(eraubrtncr eerftrft;
1)
Marang. Chron. Pisan. 1. 1.
2) Morena ap. Murat. VI. 1121. Die vero Lmiae, quae fuit quarta dies
ante talendas Novembris praedieti anni reversus est etc.
3)
>a| fatynalb bem aifcr entgegenJcreijt, tofcb bei Morena ap. Murat.
VI. 1-121
wfauffgeftfct.
4) Morena 1.1.
5) Ibid. Et proximo die Lunae fuit transvectum est.
6) 9ctd) ben Annal, Palld. Pertz Scriptt. to'm. XVI. 91. fett bem 12. lH>vif.
Veniens Luccam aegrotare coepit novemque diebus agonizans ad extrema
perduetus est. ^anbfdjriftlidjc ittbeitun JOlt Dr.
gaffe.
7) "JuU'b NTrang. Chron. Pisan\ Archivio storico Italiano VI. 2. 35.
ift er
evft Uvid) bem lobe Bieter eragetroffew.
Anno Domini MCLXV
(
= H04)
Octavianus, qui vocabatur papa Victor, Lucanae civitati duodeeimo Kai.
Madii mortuus est. Hoc
(nicfyt tnetmebv bie rcnifl>cit
?)
andiente cancella-
rio Lucam ivit festinanter etc.
6
drittes 2?udj. Gifte* Gapitcl.
bk weiteren Unternehmungen pir Sidfjerang ber Ofcebien$
in
Staffen
befprodjen werben, aB ev am 20. Styril
1
}
bafclbft
ftarb.
2)er a& ber gartet I)at wiefein cocn,
fo beffen
ube cutftetft.
Sic begngte fid)
ntdjt, beu
raffen ob al3 ba aua,cnfd)einltdc
gtidje erldjt
p
beuten; jie befd&rteB ciud) mit ber ed}abcu-
freute bes ganatismit bie fdjauerltdjcu 3cid)en, bie e angcfn=
bia,t, bie
folgen,
in betten e3 na$gcibtfft. (Bdon tiier&efit age
tftim, erjd^ft ber Dcuuciu3 bc Bornas
2
),
toar er wm SSaljufinii
in einem rabe gemartert, ba er lieber ortel nod) feiner fclfrft a,e=
toip werben tonnte. ?^act) einem auberen 23crtd)te, ber baoon nidty
toeif}, Ijatte er vielmehr um besnntten fein ftarel 23etutfeth, um
bie Dualen ber Diene um
fo furchtbarer
p
empftnben. $on ttngft
gefoltert, foK
er, um unter beut Segen ber irde ab&ufdjciben,
einen fat^oUfdren ^riefter ju fid) entboten abcn; aber bie
@cnof=
fen
ber eignen Partei
fo
cr$d()(tc man
fid)
mutfyig uub e$r.$*t#9 genag emefeu, bic Atolle, mctd)c bic '}>obU
ixt bc ftatfcr Ujm eben fomoljl aufgentigt al3 crlcid)tcrt , unter
argen ^ergcmltiguttgew
p
fpielcu. 3 fd)meid)cltc bem CittCeit
3
),
fo
Bieter .Si nie r>or fid) beulen
su
fnueu. Ilm
fo
nxuigcr mod)tc
er StSnatymcn bulbcn. (Heriter ber 2llc.ranbrinifcl)en Partei, bic
iu feine cttalt gerieten, muftteuben Hibetftanb l)art bjicu. 2lf3
Vfkkt von Stoti auf ber Steife uad) Dtom t>on feinen 6d)cra,eu"
berfallen morben, mar er nebft feinen ^Begleitern in Letten gelegt
%Ux t^ic Starter l)atte bic Dbebicns, bic Zeremonie ber Liberation
uid)t crpnngen fonnen
4
).
(St entfam uad) fursev aft
5
)
au fci=
mm Werfer, um mit ber (S)lutl) bc um
fo leibeufdjafttiefyeru
affe
1) Th. Epp. 1. 1. Capeila vero ipsius et quidquid aliud liabebat et equi
quoniam aliud uou liabebat, qui urgente inopia non nisi cx rapto vixerat
a multo tempore, ad Imperatoren! perdueti sunt.
2) Petr. Blesens. Opp. ed. Giles vol. I. 146 Ep. XLVIII.
3 Ibidj Erectus fuerat in contumeliain ecclesiae Christi et cecidit.
147 Sic Octavianus in superbia et abusione sibi summiim usurpaverat sa-
cerdotium etc. Adhuc recolo, quam gloriosus erat in oculis suis, quam
pomposus in verbis. Eui praesens, ubi se fadebat tarn quam statuam ado-
rari.
4) Ibid. Nam et ego cum aliis in via ad Romanam curiam a carnifieibus
ejus captus et spoliatus et caesus sum nec flexi genua ante Baal etc.
5) Ibid.
s
ritte 23itdj. (SrfleS d^itct.
beu tur$ feiltet peiniget*3 ^n ctflcl)cn
l
).
WM bev, it>ctd)cr ba3
emanb bc3 Jpcrrn, n>ctcf)c3 bie $trdje
ift, in
f
rcoter Uebcrt)cbnng
gcwiffcit , aB ber 2ftamt ber 23osf)ctt, bev fiel) bem oon bem ctrn
(Srforencu
fcifeerfefct, ift er anet) Don Seter oon <St. 9Jtonttcr bc la
(JeVIe bqcicfynct
2
).
Itnb rfyrig geling
ift
er freilief) gcmcfcit,anel) bnrd) Littel anbercr
%xt aU bic, bereit jener gld)tlittg gebenft, feine errfd)aft $u ftrfett.
SDitrct) cmcifyrnng oon ^rioitegien, bnrd) eben jene (5:l)rcnbe=
Senglingen, ber bereit ocrfiif)rerifd)en
9^
fc()on 23ernf)arb oon
(Uairoanr
3
)
fo
bitter geflagt, bnrd) frennbticl) anerfenttenbe Briefe
tyatte er in SDcutfdjlanb btc Metropoliten oon rier, Hamburg
-
Bremen, al$bnrg p'gti&ianeit ober
&
belohnen gcfncfyt.
(ln
mar i()m al> O^aifnatbi ^ird)cnprooin fid)cr; ^Dcains gleichfalls.
(Sitten befonbern (*mabeuew>ci3 bem (Srjbifd)of 2lrnolb bafctbft 51t
geben, warb er erft oeranlafjt, als e galt, betreiben ber aiifrf>rcri=
fd)ctt 23rgcrfd)aft gegenber jn galten
4
).
5lber >ittin oon rier
matb um
fo
cutgcufdjcmlidjer geehrt, je snrcfljaltenber er eine $t\k*
lang gemefen. Victor erfreute if)tt bnrd) jene ernenerte (rncnnnng,
iter bic mir bereite bcrid)tet
5
),
bnrd) ^Beseitigung alter feiner $x'u
oilcgicn
6
),
xm be3 an[d)coittract3
7
)
mit bem U3tt)ttm 2orm3,
bem gem er ba3 djlofj Dcaffan ermatten, bagegen atif ben
>of
^artenf)eim ocrjid)tet fjattc. UcbcrbieS fpract) er il)m an gleichem
SDatnm bic %M bc Zeitigen SDiapmin 511*).
arttoid) oon
Bremen erroirfte btc
s
Xncr!ennnng ber ctgcnit)mlid)ctt 9ccd)te feiner
trd)e, ber bie mir tytcrt)iitJ Ijanbctn werben, nnb ba3 ^rtoi=
legitim, oott bem %M% oon D^ofcnoelbc (fptcr iperfeoclbc) ba3 @e*
lbbe ber Obebicn^ ju erforbern
10
).
dagegen mar allcrbingS baS
1)
Petr. Blesens. Opp. cd. Gilcs 1. 1.
et ab ea die Semper exoravi
altissimum, ut ejus superbiara dejiceret etc.
2)
Petri Cellens. Opera edd. Benedictini e congregatione St Matiri
Acc. Mipne 424 Ep. XXII.
3)
9eanber, ber ^eilige 33ernfjar itnb fein ettalter 34, ^nxitc Sifkge,
4) . 58b. I. . 146. 147.
5) 6enb.
177. 484.
6)
Jaffe, Reg. Pontif. Roman. N. 9388.
7) $) lUf'unbe bc (SontrctctS oom 9. W<xt%
1 158 bei Hontheim, Historia
Trevirens. diplomatica et pragmatica I. 585. 580. N. CCCC.
SDie Inftati
Auu tn SBtctcr
IV. am 25.
Juli
1101 bei Guenther, Cod. Dipl. Rheno-
Mosell. I. 306
308. N. 170.
8) Jaffe N. 9390, Wucrdtwein , Nova subs. diplom. IX. 204.
9) %m brten (Sc^itcl.
10) Lappenberg, Hamburgiscbcs Urkundcnbueli L 207. N. CCXXII. ba=
ttrt mn 18. gebruetv 1100.
Dtcftuuf auf ba3 ^outificat ictiftS IV.
9
fc()mctcb(cvi)d)c 2d)veibeu an Gfccrljarb oou cal^uiv^, tuic ivtv
arif*
fen
1
)
,
vergeben* erlaffen.
\Hbev bct getreue @ero ott aterftabt mar am 4. 3n
1102-j
fsgar
tit bem Pallium unb bem fberuen feuge,
femft
ben ctgcn=
thiimlicben gnfiguien bev (iT$bijebfe, berrafc^t, feine
(Canonici
buvcb bic xUutovtfaticn, fid) ber Dalmatiea gu
kbieueu, $mci 9Jefcie
feineS Strenget* j
bet fcou SffenMrg
nnb ber oou Simobcuoura,,
Mtvcl) bk, bieWitra $u tragen
3
)
(24. !jmf
1
162). SDie gleite
ftattuna/marb bem 51 b t tiuvtei) oou
8orf$
in ber 2ormjer SDiccfc
ju $ett, eine nod) reiebtiebere bem 3n$a&T ber Slbtei
c$fc(b
4
)
in
Reffen
(am 13. gult
U62) nnb bem (Meba(b oou ^taldo
5
)
in ber
riccfc Vttieb) (am 17. ^uli 1162), tx>ctcf>c beibe neben bev Sftitra
nod) bic SDatmatiea nnb bie anbalen gefcrattcfjeu burfteu. Stttetu
fcer C5v|to mar fdjon frher
(am 5. reeember 1159) auf $eranlaf*
fang
feinet 2(utf)ctl3 an bev JRat^erfammlung
,
meldje bie
typfjt
be3 tfaifer anerfauut t;cittc
,
buvd) (HMtooeation einer allgemeinen
mtobe ben irdjcnftrcit fcblicbten
p
(ffen?),
bon Bieter, bem
ivued)tc bev ucdjte otte" in aufserorbcnt(iel)er S&etft belobt
7
)
unb burd) biefter$eifhui& fr
bie nod) weiteren SHcnftc iljm in einem
bh-aoe evtenutlieb fein
p
motten, ba| and) Rubere 51t gleidjew Sie-
bereifer angereiht mrben, $tt ca^tioiren oerfud)t
s
).
Dcad)bcm er
aber n }>aoia mit ber Majoritt geftimmt, warb er auf ben Q3or-
fdjlag bed ftaifer unb be3 C5r^lufcf)ef^ 9cai)itdlb oon (Solu bunt) ba3
^rittegtum bcebrt (am 27. gebrnar
1
! 60), mit eben jener
cpf=
beeitmiig, wc'ldje il)m (Sljriftian, ^ro^ft in SRerfe&urg, berbrad)te,
au ben Jcfttagen unb bei ^roceffioueu einfjcrsugefyeu
9
).
3jnbeffen
1) . 33b. I. . 174.
2) Tic Uvfunbe ungetoiuft im Uv$i'o gu 3ftagbe&urg.
JaftV N. 9308.
3) SDic ttrfuubc afcidbfctBS unaebnuft im Slrto iu -Kaabebura. Jaffe
N. 9304.
4) 2B<mtf, ^effifcfje &*tfc$efi$ie
III. Uihiubcntuidj 76. (Jane N. 0300)
ausgefertigt ju Botognft-.
5) Me'moires de l'academie royale de ]}elgique XXI. Notice de Stave-
lot par Gachard 14.
aubf(rifliiere SEKHtt^eiluitg OU Dr.
^affe.
lieber bic
gleite 2tu&eidjuuug, bei 3tbte bc Srbsuflofletg 2Bmcu
f.
Gest. Abbat.
Trudon. Cont. Peutz. XII. 348.
0) 33b. Ii 6. 82.
7) Codex prineipis olim Lauresliamensis abbatiae diplomaticus I. 259
N. CLV.
8) Ibid. Nos autem, quantum ad apostolicam pertinet dignitatem, per-
sonarn et ecclesiam tuam diligere et honorare iutendimus et tantis bene-
liciis tuam devotionem reraunerare, quod alii ad diligendmn nospromptio-
res efficientur.
9) Ibid. 250. 260 N. CLVI.
1" drittel SBudj.
drfteS
(Sapitct.
fll er beunedj gu ber^a^t ber
smifdjen ^cittvatat unb fcftcv Spat*
teiftettuug cdnr>anfeubcu gehrt fyabcn
1
),
bereu mir fctn
2
)
&c*
bad)t.
Um
fo
fixerer ftt eit Anfang an btc Obcbicnj bc
2Hf*fcfS
Drtte (11531162) unb Jpermann (11G2
1170) $ibe&
beim, k Urfrutben, bie au jenen ausgefertigt werben, gelten auf
Stdjcruna, ber Stttcgritcri ber (Etift^tcr ab. 2Sar in ber 23utfe
&om 15. Jcbruar
1160
3
)
ta fdjon von ^unocen^ II. unb (5ugc=
niu
III.
crlaifcuc Werbet eeu Bieter erneuert, btc jum Sdurm ber
tobt erbaute &Mn$cnbnra, ju ecrufjern eber at^ Mm jii bcr=
meifen: fo
marb am 19. 9ceeembcr
4
)
bcffelben 3aljv3 btcjcnxojc uu=
icrjeidjuet, mcld)e btc n(bc5t)ctmcr ftirdjc unb beren 23efit5una,en
oI)itc 9lu3uabmc cuisbvtflidj unter
aoftefd)eu d)itt$ ftctftc.
a teid}c verfgte er -in ep$ auf toi (fter guUcubad)
5
)
bei
3t6uvfl
September
1
162), ba teftcr Dbcrnattacr;
G
)
in ber
^Diecefc D'tea,ensfoirg (1 159), btc ftirebe be<8 l)cia,cn $incentiu3 ju
Bergamo (29. cccmber 1 1
60)
7
)
, bag
od>fttft 23afcl
(
24
-
gebruar
1160p), bas ftfoftcr onfai bei 2ouI (8. Cct. 1162)), bie2Ibtci$cr--
ga*&c (15. Januar 1162)
10
),
bie &ird)e
p
23euu (11. (September
1162)
11
),
bie 3lbtct
cufe
bei (5(n (11. Mm
116I)
12
).
mxhad)
bei Semen, urfprnajtd) ein ^rierat StoW ^frliflbem }wijd)cn Trffel
unb @eut, bann aber nun mtrfd)eu loftcr flemorben, fyat er $e=
1) Codex prineipis olim Laureshamensis abbatiae diplomaticus I. 258.
259.
"
2) 53b. t Z.
129.
3)
-cheidius, Orig. Guelficae III. 449. X. XXIII. a$u Vn^ct, @C;
fcf*icf*tc ber Xiccefe unb tabt Jpiloelbcim I. 457.
4) Ibid. 450. N. XXIV.
5;
Khamm, Hierarcliia Augustana. tom. V. 286. Jaffe X. 9400.
(j)
Monumenta Boica. tom. XII. 108
u
itf fdjlojs
fiel) bie 30^anung an, fortzufahren
tu beu
(Smeifungen ber taitber-
lidjen Siebe; ftatt fid) fd)rccfen $i taffen burdj bie fcraclje ber
grften", tiefe irielmeljr burdj bett @tal$ ber SSeradjtung &u
ftrafen
1
).
Unb alfo gefd)a*j e. SDie ^ontiauiaceufer erleichterten ftd)
borlufig beu iberftaub burd) tnftinctmjjtcje 2lbfperritna, fcon
bem Seben biefer felt. 3)er rilirte bagegen, obmotyl in feinem
.Sperren auf gleite 2cife geftimmt, umfate ni($t3beftotoeniger mit
ben ebanfen feine penetranten SBerftanbe and) bie 3uftanbc
jeufeit ber floftcrmaucrn. @r toar iuot)C geffoljen ,-,au3 biefer
Seit", aber nur um Waffen <$u fertigen, fie ju Setoattigen; er
tjatte gebrochen mit U)r, aber nur um a!3 Srium^ator ber fie ju
fiegett. ^rojeetc ber ipracttfdjcn ird)cnpoIitif waren z%, gji benen
er immer wieber jurcffclvrtc , wenn er bnrd) ebet unb 23u$e
ftd)
I)iureid)cub iufpirirt Raubte. Scheinbar au$f(|ltelidj in Betradj=
tung ber gttUc^en SDtnge oerfeuft, bcficrrfdjtc er mit feinem 53ct'c
and) bie menfdpdjen; er iperfdjm^ete c3 nxcfet; ftd)
um bie ftetu
Iid)ften )tftge |U tummeru. 3 ift djaraetcriftifd), wenn nur cr=
fahren, bafr
er einen nadjtrglidjeu ran3ori feiner Sachen unter
frembem tarnen gleflid) nad) bem {ewigen 2lfi)l gefdjafft
?
).
3Bie t)ttc bergleidjen
gefdjen mgen, Ijtte er nid)t jenen
lebhaften, nur burdj bie efoattmaregeln eiuridj3 crfdjwerteu,
^riefmcd)fe( mit beu in &nglanb unb graufreid) betviebfamen lies
bem feiner Partei unterhalten?
@erabe an biefen 33cridjtcu
entnahm er bie enntnifj
ber toedjfelnbeu Gonjuncturcu; gewann
er bett
toff,
ber allein u ftrdjttd) *
politifdjen (unnbiuaiioneu ver-
arbeitet erben tonnte.
Mein bie ftittfyeilungen g.erabe in biefer $cit Barett nid)t
fo
geartet, ba gnftige ScMffe baratt
gu Rieben waren.
3tt
graufreiet),
fo
vueit eS ubuugg
VII.
trotte untergeben,
verblieb freilief) bett
ptyatfyien fr
i()tt bas unwljtMmajjige
1)
Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 1 10 Quum enim illius di-
lectionis obtentu, quae debet circa proximum exliiberi, minae et jussa prin-
eipura contemnimtur, eum, qui ex toto corde , ex tota aninia et ex tota
mente diligi seeuudum legem jubetur , non est dubium in liujusmodi operi-
bus gloriari etc.
2) Joann. Saresb. Opp. vol. I. 106 Audivi, quod scripseritis arcliiepi-
scopo Rbemensi, ut res vestras per Flandriani oonduci faceret nomine
suo, quasi suae futurae erant.
2tu8ftd&tett bc St^wnag SBctfet im %<$xt
HC5.
29
Uefcergewidjt, unb ba feinen aud)
auf
bcn
^Jafcft
Wirten
p
muffen,
fetbft wenn btcfcr feinerfeitS gefonnen geweftn, feiner trtift
djranfen
p
feucn. 0 ad> t ^ b
c
ft o iu c u
t
^ c v tnugfce ljoma
p
feiltet
tte&errafdjung fyren, f
c t
bft
bie reueften fdjieften wanfelmtlji$
p
erben, erabe ber 9ann, welcher tmmerbdr als Dalmer igtb
SBSarner an ber (Surie bcn 3ntriguen ciurtdj
II.
entgegenge=
wirft, feilte mit (Sutern Wtalt
unb pmr merfwrbig genug ge=
retbe in
Jolge
ber geheimen SDJactjinationen ,,bc3 fd)iSmatifdjeu
^aifcrS
1
)"
mit Reiben in ein &ebenflidje3 in&erneljmen getre*
ten fein.
er ScEpft verfolgte bcn efcanfen einer $er&tnbung ber Bi=
Ijer mit cinauber gabetnben fronen. SScnn c gelungen fein
werbe, biefe
p
oetfljnen, fo
werbe es letdjt werben
biefe
$off=
nung hatte ber tftt on St. Quarta bc 2>oto erregt, ber all ,yric=
bricht 9lgcnt in eng anwefeub gewefen
eiuridj II.
p
Mcm
p
foftimmett, wa3 man wnfdjc
2
).
2M)errfdjt oon bem pfane
einer SScrcinbaruug biefer 5lrt Ijyattc jener ubwig
VII. bereite ge=
beten , ba geft eon 9ftari Reinigung mit tf)m 31t Gegeben Sfctti
all So^anttel eou altSlmri) mit biefem (ubwig
VII.)
p
SarfS
f
i cf> befprach unb in 2lngelcgenljett bc3 $3jom3 unb bc3 englifdjtn
tfircbcufircitcS berhangt untcrljanbclte, antwortete er nid)t mit
jener IhcUnafyme, weldje er
fonft fr
bie rirtcu
p
erfeuueu
gegeben
3
),
>te 3mut$ung,
ft fie
bei bem apoftolifdjen (Stul)l
p
baubetu, lehnte er mit ber Q3cmcrfung ab, er
mffc
33cbcnfeu tra=
gen, ftch Mefc<3 jweibeutige SScrbienft
p
erwerben, ba er bem 2Sor=
Wurfe fid) nid)t aulfe^en wolle, all fei jener bitrd) if)tt veranlat
etwaS
p
t()un, woburd) er einen
fo mchtigen greunb, wie bcn
ouig Don (Snglanb verloren
4
). Dem 3pann.c fdjien freitieb biefe
fcMfidjt, bie Subwig nehmen
p
mffen
erflrte, nur ein $or=
Wanb
p
fein, unter bem er bie gurfyradje in einer ablehne,
1) )er in ber folgettben ^nritcrfuncj bci$ubrittcttbcn Stelle, bie batber bc=
rietet, (be td> leibet ein ot(e &ijtortfdj* 23erft8nbnifj
nid>t abgettrinneti
fnnen.
2) Joanu. Saresb. Opp. od. Giles vol. I. 194. Ep. CXXXVIII Quam
Dominum papam nuper s oll k-.it an m et animavem
respondit se
spem coneepisse pacis ex verbis hnperatoris, quae per abbatem St. Mariae
de Voto tunc transmiserat
,
promittens Regem Angliae faeile posse induci
ad quaecunque vellet Dominus Papa, si ipse reges, ut diu petitum est, vel-
let confoederare.
3)
Ibid. Inde vero digrediens
consueverit.
4.)
Ibid. 105.
30
fr
bie er fein
txi mcfyr r)abc.
>ie I)atfacbcn, auf bie er
ftdj
babei
ftkte,
untreu
biefe.
ciurtd)
II. Uhu* in ben
Jaftcu (1165) uad) ^reij^ri^er 3lb=
toefenljeit in ber ?iormanbic
getefen unb Kitte ut i\ox mit bem
Derleljn3^ertn uutcrrianbett
1
).
^eKiuue^ bermut$eft uid)t Mo
im OT$etneinen,
bafj
er biefen ge$en ben bema3 ein^unebmen ge*
taufet;
c mar ifym befaunt geworben, ba er ben
SWuitbfdKB! in
bc3 nig ienften, tok ben rafeu OCobcrt in einem rabe jtdj
et#fli$iei, ba burd) beibe be IfnigS timmung $u 6cl)crrfd>eu
mgttdj fd)icn. 80 innig atte ftd> bereit ba3 SScrplhtiJ >ciu^
xt
II.
511
bem rafen unb feiner Jamic geftaftet, bafj 2cbeu=
fungen, unc
fte nur gtoifdjejt einauber nabe ftcbeneeu Kufern
bd) finb, orgefommeu waren.
@rft t>or $ur$cm l)atte bie rjin
ein tcf Oifjeimfer JBeinuwnb reu breibunbert Citlcn uad) (Snglaab
gcfdjieft, um Jpcmbeu betrank fertigen
jn (ffen
2
).
Uebcrbies toar
bie 33c$icl)uug beS
(h$bif$of on Dcl)eim3, be 83tnberl be3 $j>=
nig3 von graufreid),
$1
Robert eine febr freuublidjc. gofyannci
gtau&te au3 altem biefen fd)ticjjcu 31t muffen, bafi
eine Umftimmuna,
auf Seiten be3 Knigs ubwig, ben er 51t Saril gefprodjen, mafu^
fd)ciuUeb unb bie SRijtung ber ^ofitif ber rmifebeu (5urie burd)
biefetbe bebingt fein werbe. )ie, and) fpterbiu wieberbott auS-
gefprod)eue UeBer^eugung
,
bafj
in biefem Kampfe meufcljdjer
nitfc uid)t anvertrauen, beftimmte ib,n
p
jenem SSunfdjc, fein
feC)tt)erge^rfttr greunb mge utdjt fomol)( burd) juriftifd)C 6tu=
bien
ftd) $unt betreten be dttfytm$i befhigen, ab3 burd)
Jo^
{jungen in beut SSorte ottei unb burd) ebet bie nabe bei
CjimmelS auflegen
3
).
1)
Robert, de Monte. Pertz VIII. 514. Cf. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles
vol. II. 250. V)cutvid) 23rief, bev feine beuerftekube llebevfabvt itadj ftraufreidi
anfiiubi^t Bouquet XVI. 111. Guilelm. Neubrig-, lib. II. cap. XVIII. Ar-
nulf. Lexov. ed. Giles 150
ber v5 v^(Mi"d)of
in biefem Jatte bemfyrt.
ergletdjen Sltufcentngett, at bon biefem gettjan, Jjiier*
brad)t, htten nun aueb ben anbcI)crrn auf baw
eftiefte geteilt
1
)
Ijanbele fid), fyabc biefer- fctbft crHvt, um Haltung feines
Scetcr, wenn er betgCcidjen I)eiun'rtl)erifcbe platte ntd)t
auf-
fommen
(ffe.
Unb in biefer infid)t fanb er audj
jefet
bei feinen Maronen
eine beinak allgemeine 3ttfttmmttng. 2Scnn Arnulf on einer Um-
fttmmung vcbet, bie bei allen uten" erfolgt
2
)
unb bon ber uuu=
meljr fid) aufbttngenben Heberjeugung
,
ba ber
rjbifc^of nur um
ber groen 3nteteffen
ber irdje nritten gefamipft unb fid) geopfert:
fo
md)te bie }d)on im Allgemeinen cd eine Itebcrtrcibuua, an$u*
feljcn fein, bic fid) burd) $erg(etcfynng mit anbeten teilen in bcm=
felbcn djmben ermigt. 3>n {ebem {yalle mar bic
Qafy
biefer
bitten", meld)c bodj and) nur mit einem f^toacfyltcljett ftitgeffy
fid) begngte, ebne jum anbetn angeregt 31t merben, innerhalb bic=
fet
Greife uid)t 31t fiubeu.
Jnbeffen
med)te immerhin bic $blf3ftimmnng niei berall
laut werben tonnen: ba ^Rccfytsbemutftfcin
3
)
warb burd) bic argen
@ett>atttf)aten; bie firdjitcfjen
$ertyttniffe,
bie nur burd) ben
Bnfams
menfyang
ber
$erfaffnng aufrecht $u ermatten, mrben in bebend
Ud)er SBeife crfdjttert; burd) bic Socfemng bc3 3krbaube3 be
trd)curcguitcut3 bie ^uictoritteu, benen ba ttrdjitdje $hlt uu=
tergebett mar, um
fo fcer^dngnifjtitter bebroljt, je mentger Eraft
unb
Wuty
ber (Slejful im an$en seilte
4
),
etbft bic etftlidjen
berjenigen tirdjcu, bereu 33 efe&ung
bem (St$bifd)of juftanb, tyags
fen ben
Sutern
ber 2MM)mcv, benen fie angehrten,
nid>t 2Bt=
berftanb gu leiften. SSentge, bic
ftanb^aft
blieben, mrben, falls
fie uiebt bic Strafe be (hls getroffen, eingeferfert
5
j.
icirrcn
1) Arnulf. Lexov. Epp. 149 Quae verba
derogare.
2)
Ibid. 150 Porro jam processu temporis omnifi est sublata dubietas
propositique vestri sanetitas evideutibus argumentis innotuit, adeo ut boni
certe compatiantur et gaudeant et debita coeperit operire confusio ma-
lignautes etc.
3)
Arnulf. Lexov. Ep. 159.
4) Joann. Saresb. Opp. vol. I. 197. agegeit IVTvjl. ibid. 282.
5) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 7.
3
*
36
rittc 93udj. Btoeifc Settel.
mcbrteu
fidj bon Xage 51t Steige: faum wtttftc man bei ber rdfid)t=
lofen ^crfdjteuberuna,
1
)
ber ird)eua,ter nod), was> bem Staate,
wag ber $ird)e cbfyre
2
).
$)cod)te immerhin ^fjanncs bon Saftes
burty ratzen, toentgfteni on bem Zapfte
bie Ausfertigung ctne3
officieen Treibens 31t ernnrfen, tu weldjem erflrt werbe,
bafj
alles?, wa
auf bem Scge ber @ewa(t gefdje|en, beu crcd)tfamen
ber trdje twn (Sautcrburi) nidjt prainbiciren follc
3
)
; wa3 fonntc
ba bei ber ftetl weiter um fid) greifenben toftfung
aller ets
beittniffe Wirten?
Uub barau arbeitete im ruubc berfetbe
Sftann, beffeu 23crid)t ber biefe )inge wir
fo
eben vernommen
uub ber ficl> nidjt fcbcuctc, in toftjd)reibcn an beu (Sritirtcn gerabe
baraul
@djlffe auf
einen balbigen Umfdjfcmug
ber >inge 511m
Seffern j$u sieben.
Arnulf iwn Stfteur, ein Dcormann bon eburt, hatte,
fo
biet
wir miffen, feinen clertfaleu $>ienft in ber $ird)e oou Seeg beg&n=
neu. >icr, wo fein ruber 23ifdwf
war
4
),
Tratte er bereit! ba3
Amt eine 2lrdjibiaconu3
5
)
erlangt, aB er u3 Siebe um cfafft?
fdjen ?lltcrtl)itm
fid) nad) Italien begab, ba rmifd)C $ccd)t
p
ftubiren
6
).
SDodj warb er, wie es febeint, burd) bie Sage ber tixdy
d)eu guffanbe betbon abgeteuft, j&eitig wiug bort angefouttnen,
btc Anfnge bt
ty&ut
nad) onorius>
II.
Jobe (14. gebruar
1
130) ju erleben, t)attc er,
fofort fr Snncena
ff. gefttmmt, c=
Iegcut)eit, b'ic wettere (vutn>itfetung qlU Sktgejteuge ju verfolgen
uub beu
Stoff u feiner efdjidjte bcffelben
p
fammetu. ieflei^t
erft nad) feiner SRtffeljr in fein aterlanb
,
{ebenfalls bor bem
obejaf)re Anaeletl
II.
(1138) abgefat, ift fie eine berebte- ^po=
1)
Joann. Saresb. Opp. vol. L 200.
2) Arnulf. Lexov. 159
neque quisquam seiat, quid juri ecclesiastieo,
quid saeculari debeat assignare.
3)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. I. 197. Ep. CXXXYIII Et licet
incredibile sit, quod hoc faeiant, mihi tarnen bonum videtur. ut vobis prospi-
ciatis apud Dominum papam
,
impetratis literis ejus patentibus, ne Can-
tuariensi ecclesiae in posteruin noceat, quidquid tempestate hac adversus
eam fuerit^usurpatum.
4) Arnulf. Lexov. Epp. ed. Giles 172 Habuit ecclesia Sagiensis Episco-
pum , cui me fraterni sanguinis necessitudo conjunxit, sed aretius gratis
benefieientia liberalis adstrinxit.
5) Ibid. 171 Et ego quidem Ecclesiae illius arebidiaconus exstiti.
G) Tractatus de schismate orto*post Honorii II. papae decessum ibid.
43 Sed quia me in Italiam desiderata diu Komanarum legum studia de-
duxerunt.
SSergl. Histoire lite'raire de la France XIV. 305
ff.
Xmitlf, SBifd^of i?en ifitux.
37
legie be3 bcm
SBerfaffer
til allein (egttitn.&ettenben ^ontificat.
SGic mute baffelbe j$on bieferfjaJt $u )anfe fiel) oer^ fgtet
flj=
len, al3 e in ber ljat ba ftcgrctdjc blieb?
fo
mirb
geurtfyeUt
nur naefj beu (Kraben ber Weiteren ober entfernteren
2krn>anbtfdjaft
gcfdjfct
werben.
3ft
btefer rnnbfajp ein bered)=
tigter unb unter alten $crmaubtfd)aft3ocrI)1tuiffcu feinet ein engt
re al ba3, melcfyeS burd) bic ummittetbare 9lbftammung bc3 iu=
be on bem Bater JjergefMi mirb:
fo ift
bic &rbbm<$tignng ber
s
33catl)itbe nid)t anzufechten]
ber Borjng, ben fic in Betgletdj mit
bem Djuinnftamm gu beanfprudjen, unreifelfjaft
4
).
(Bclbft baS
mcnfd)Ud)c Dted)t
5
),
tod&yz brigens? jenem ewigen fief) jebeufaU3
nnter$uorbnen fytte, beftimmt ja
fagar,
ba fein Jamilienwiter bic
tu rechtmiger (Slje ergengte Stodjtcr enterben brfe; felbft alfo
bann, meint nig einrieb, I.
fid) beffen fdjnlbig gemadjt, brftc
bafr 3Kat$rlbe' nidjt ben, 3>ttbcffen l;at gerabe btefer im egen=
tr)cU ben 2(nfprud) anf Siicceffion feierlich anerfannt; fd)on ju feinen
1)
Annal. Eccles. Winton. Anglia sacra I. 300. Gervas. 1364 nennt atiS
kftiinmten lag ber Senfecratiort ben 5. (September, al3 ba %al)x 1147, at
Ort St. Omer. 2(Uein bte Stngbe mu
fv |>etfelt)dft gelten, ba bor <5t)rouift
and) in SBqug
auf baS
Sfttjr,
tit mclcfyem ba one 31t $$eim gehalten, irrt.
2) Gilb. Fol. Epp. vol. I. 110. Joaim. Saresb. Opp. ed. Giles vol. I.
J 49. Ep. C
ex testimonio venerabilium virorum Gileberti Herefordensis,
episcojn Hamelini abbatis Gloucestr. etc.
3)
Gilb. Fol. 1. vol. I. 94. Ep. LXXIX.
4) Ibid. 90.
5) 2Bic inel er audj baianf gab, uert ev bei einer anbeven (Gelegenheit Epp.
vol. I. 175. Ep. CXXXV Hi mihi si detrabatit, si faniani nieam
, que-
curupie est, lividis latratibus mordendo dilanient, aecpianimiterf eio
,
dum
juris
forma coneurdet
,
omnes hos despicio.
(Ulbert $oUd*$.
51
Streiten ift
ihr bor ($ib ber Xrenc geleistet. Uno
f
c
C6ft ba ine,
u>a3 noch entgegengehen formte, ber Zweifel an ber fird)d)cu fic-
gttimttdt bor C5 l;c
,
mc(d)er fic cntfyraffen, ift nietjt
p
galten. Stter*
bing fyatte bic\Wntter, (5bto>ai?b3 (Snfettu
1
),
v<or iljvcv $erradt)Ittttg
mit vOcinrid) I.,
um o$ Oer 3nbriua,d)fcit ber um iljre >anb mer=
benben Hermannen fiel) ju fcfyftfcen,
einft mit bem Schleier
ftdj et*
fefft. Slber ber grofje 2mjelm, tccldjer bte3 a(3 ein ttt)atfdtf)lidje3
elbbc gebeutet nnb bet)ftlb t)mftd)tttdj ber 93ermdfjtung mit
vOeinrtd) I. SBebenfen gc^c^t
2
3,
fyat f
c l
C>
ft biefe fahren [ffen
nnb bie
Trauung bs^ogen (10. 9iov>.
lluO).
@U6ert3 (Srrterung. 2tr
Hffen
nid)t, inwiefern biefot^c
bap ^ebient ()at, bie gartet 9Jiat()i(be'3 ju ftrfen. 9luf bem Sa*
terancoucit *>om ;^f)vc 1139 nntcr ^nnocen^ II.,
auf ttfeldjem er
$nadcid> mit bem^tbte bc3 ^cutterftoftcr gegenwrtig a,cwefcn
3
),
f)at
er ietleic()t biefe felben rube geltenb gemad)t; aber er r>crmd)te
uidjt burcl)$ubriua,cn: Stephan t>on 23(ois> n>arb bort anerfanut.
^nbeffeu fyatte biefer 9(ct auf bie ittdytung ber ppftd)en Solttif
bod) feinen allbcftimmeubeit
mftnfi.
Sitgen
III.
geigte eine ct^eu-
tfymdjc $uriiett|altung bem ^ c u> a1 1 () ab e r
i
f d)
e
i t &nig gegenber,
^ie
Ghttfefeung be Greifet) cf 2BUt)efcn wn Jjcrf
4
),
bie SBeftdtiguug
bey an feiner Stelle ertdfytten $einridj lOiiirbac fyiett er aufrecht;
nnb erft al3 tep()au biefe &pftlict)e (i'ntfdjetbitng anerkannte nnb,
um bie trnung feinet @oncD (ftadj burd^nfet^en, fidj bem=
tilgte: nafym er biefe utbtgnug $foax mit SOSotjlgefctUett auf; otyiie
fiel) jeboef) gegen ba3 3ucceffion3rcd)t be3 Kaufes? Ptjen $u erftren.
2113 ber 2$ronrduber (1 152), um baffelbe fr
immer
fcu
befeig/en,
auf
einer 9teid)yttcrfammUina, beu
v
$otfsua, jener feierten (Sere*
menie, burd) bie ba3 nigtljum feine o()ne3 auerraunt werben
feilte, u ergingen im
begriff mar, weigerte fid) (Srgbifdjof Sttyeo*
balb, berfelben fid) &n unterstehen
5
). ($ht p4'ftd)e d)rcibeu, nodj
1)
Sappeubcv;], cidjidjtc dch gng,Tftiii> II. . 210.
2)
Eadmer, Hist. Nov. b. III. Anselmi Cantuar. Opp. ed. Gerberon, ac-
eurante Migne tom. II. 425.
dffe,
2(n]"etm OIt (SfHltcrbUtty
I. 366 ff.
3)
Gilb. Fol. Epp. vol. I.
p.
100. Ep. LXXIX Non diu est, quod audisti
dominum papam Innoccutiuni convocasse ecclesiam et Romae conventuni
celebrem habuisse. Magno illi conventui cum domino et patre nostro abbate
Cluniacensi interfui et ego Cluniacensium minimus? Ibi causa haec in
medium dedueta est et aliquamdiu ventilata.
4) Gervas. Actus Pontif. Cantuar. Twysden et Seiden 1006.
5) Gervas. Cantuar. Chron. bot Twysden et Seiden
p.
1371. ^cr^l. b Ic
@r$ljlHttg in Th. Cantuar. Epp. ed. Giles vol.I. 104. Ep. XXXVII. Henric.
Huntingd.BouquetXIII. 44.
2*3ufc,
bei ^eilige l)oma MB. appenbei\j 11.301.
4*
52
dritte 23udj. Qmitt Gapttcl.
lux rechten Qtit bcrbra&t, enthielt ba3 beftimmte Werbet,
auf toet=
cfye er fiel) fttste. Um fid) ben 2)ergeroattigungcn ju entheben,
bie gegen it;n oerfud)t werben mdjteu, entfdUotf er fid), (Suglanb
jum ^rocttcn 9ttale
511 fcerlaffen unb trat, in granfreid) angelangt,
mit bem jungen cr$og, ipeinrid) in einen geheimen Sunb
1
). %$&b
Icicljt ift and) <55tt6ert^ 2krl)dltntjj in eben biefer 3cit unb burd)
biefe SBermittetnttg ein nod) beftimmtcrc3 geworben.
etotfe ift, ba ber neue nig unmittelbar nad) feiner bren=
befteigung bem bamaligen
23ifd)of ott ereforb eine befonbere
5(uf=
merffamfeit nribmete unb $u ben bcbcutenbften (Hentern feinet Dtci=
d)e3 $a'f)Ite.
s
Jcad) bem obe eobalbl t>on Gantcrburi) (18. Wxxl
1161) foll
2
)
er bei ^teberkfe^ng bc* (hufte fein 9tugc aud)
auf
ilbert gerietet fa&en;
eine lna,afce
,
bic, m 3ufammeirijng
mit ber efdjidjte ber soon unl fd)ou er^^lten Gegebenheiten aje=
brad)t, innere ^afyrfdjeinlidjfeit bat. Unter SBoraulfefcuna, itjrel-
(jiftortfdjen EertfyeS mrbe bic beffenungeadjtet erlittene
3
uru(^
s
fciuutg tu it&ertl 23crl)altcn 3ftftn<$e erftren. Mein wenn bic
Berufung in ba i3co:pat oon Sonbon aH ein
&rfa| fr
bal
rgftift bargcfteltt mirb:
fo
raun boct) biefer Pragmatismus nidjt
rid)ttg fein. entgftenl ber erftc ebanfe an bic 9Serfe|ung nacb
ber autftabt ift $u einer tit
gefaxt,
mo fein 9$bc, nod) nid)t auf
beu cr$bifdjflid)en StU^l erhoben, in feiner etnftnftteictjen Siek
hing bem Knige gur Seite ftanb. cr Rangier Stomas ift 1%,
ber
im 3>ai'
1161
* lu Tanten feines errn ba3 St^t^um fionben an-
trgt
3
).
2Bat c
fenft
gemfjnd), ba bcrglcid)cn erfauft roerben
mute burd) rroeifc ber Untcrmrftgfcit unb alle jene im <5Jcf)ci;
meu $u (eiftenben SDicnfte, roe(d)c bic Zuneigung bei mchtigen
nftling bebiugten:
fo
tonnte ilbert fptcr bem (Srjfctfdjof ge=
genber fid) barauf berufen
4
),
burd) nidjtl bergleijen bei (Sanier!
ulb erfd)mcid)clt px fyabcn. SDennodj fann t uwijv fein, bafj
bic=
fe^
Anerbieten nid)t Bios auf Gcfcbt be Kllig, fonbern
mit be
ljoma3 perfntiefoer ^uftimmuug erfolgte, pajjte bodj ilBertl
1) Gervas. ap. Twysden et Seiden 1371 Degebat Iiis diebus dux Hen-
ricus in Normanniae finibus.
2)
Anonym. Lanrbetli. Vitt. ed. Giles vol. II. Ol.
3)
Gilb. Fol. vol. I. 157. Ep. CXIX.
4) Ibid. vol. 1. 27. Ep. 194
nobis itaque quam apud vos gratiain
eollocavimus, num per nos aut per alium vestram umquam gratiam xeniis
aut obsequiis attentavimus , ut ad quod nisi per vos attingi non puterat,
in id ope vestra sublevaremur?
GMtbcvt ^elict().
53
3ft<$tun$, wenn (IrUbetS fid) banra fd)on
cntj"d)tcbcu Tratte, in
beu gangen gufammen^ang bet ^otittf, weldje ber Rangier verfolgte.
SDtef'ctien tnbe, melje t(>u ^uv
2Bertfdjkung feiner perfnltdjen
ebeutung ntigten,
liegen ibn x>tc lXctcf>t ba weniger dtM\id)U*
volle feinet 23e-tragen3 berleben.
?Wein iI6eri fcbCiu^
')
bamaf ba iljm $ugebad)tc neue Q3t^-
tbunt an; angeMidfj weil bte ebingungen, nntcr benen er c an=
treten feilte, ibm nid^t anncfymlid) fd)tcnen. Ter Saugtet, [einem
(rfpa*ungMtem gemdfc
Ijatte ibm ugemutfjet, mit einem Xf;cttc
ber (nnfnfte fid) n Begngen, ben anberen bem Rntge $u bcr=
(ffen.
Dagegen erllarte ber SDejtgnirte, bte djlulb biefer tt)ei(=
weifen ierauBurig nid)t auf fid) nehmen u f'nncn nnb bat brtn=
gjenb, von biefer Sefrberung abfteben 31t motten
2
).
Ittcrbtng
warb feinem Sunfdje gewillfahrt; aber bte stelle blieb aeant,
tetMdjt weil bte
cfefewtfl
be ungleidj widrigeren (Srgftifte^ bte
lle&erlegnng bc 5nig in Slnfprudj nafym. TO biefer fid) fr
^omall 23edet entfebieben, tft
bei bem nnnmeljr erfotgenben 2a$t?
aet unter ben SRitgebem be3 EaljlcaptteB ber iMfebef von ere=
forb ber einzige, voeleber, o()nc
eingeflstert &n fein bnrdj be
fntgS Drohungen, 51t wtberfpredjen n)agt
3
).
Ob in biefem
bcrfvntcbe ber Slerger ber bte vereitelte
Jpoffnnng f ich offenbarte,
bie er fetbft fieb
in SBepg
auf biefe (jdjfte getftlid>e teile gemacht,
barber fei baS Urtbeit bier nod) nid)t enbglftg gefallt,
^nbem er
tfjn crl)ob, tft {ebenfalls ber -Diomettt gefommen , wo er anf
bem
3d)au^(at3 ber Gegebenheiten bem eepter gegenbertritt.
tlbert'gotiotb), um biefer ^iad)tung eine femgdjen 93e-
feb/le Witten, nad) feiner 2(nsfaa.e wenigften, mit feiner ganzen
^ertvanbtfd)aft von ber fdjwcren trfe bc3 (Sriti actroffen
4
)
, er=
1) Gilb. Fol. Epp. vol. I. 157. Ep. CXIX Sollicitat me Dominus Can-
cellariiiSj ut curam Londoniae episcopatus suseipiam et ex parte redituum
episcopatus episcopum ipsum et domum ejus exhibeam, reliquum Domino
meo regi
erogandum eonservem. Quod quia periculosnm mihi est et in
multuni animae meae dispendium, ad pedes sublimitatis vestrae corde
prostratus expostult), quatenus huic oneri me eximat vestra sublimitas et
curam lianc alii cui placuerit administrandam committat.
2) Ibid.
3) <5. 53b. I. . 267.
4)
Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. I. 268 Quod loquimur experto novi-
miis; attendentes enim eeclesiam Dei suffoeari graviter, ob quod in ejus
libertatem quodammodo proclamavimus , verbum illico proscriptionis audi-
vimus et exilio crudeliter addicti sumus^nec solum persona nostra, sed et
domus patris mei et conjuneta nobis affinitas et cognatio tota.
54
rittes Sud*, gtoette 6apiteT.
Hrte fptcrfn, nur im
Jntcrcffc ber grcibctt^fcr ird)c unb ibre
$}aMrcd>t gefunbclt
511 b
aben
1
),.
wenn er gegen-bie rfiebung ehtcS
3e(tfiube*, bt
t
ebne in orbmittg3mf#gerlE3eife auf ber Stufcn=
teitcr bor firddid^cn Strben fcrta,efdmttcn |u
fem,
ber Strebe
traf*
gebrungen toerben feilte
,
^reteft eingelegt-
Snefftn
bie Uuanabc bc* nig, bic er ftcf> burd} jenen Un?
geberfam pigegogen, fann nur rorbergchiibanrcfeu fein; ber t*
bifd)ef fclbft mu&, jeneS unguftigeSaturn t^nuadftttragen, jund-ft
fcinerlct 93eranlaffung gehabt baben. Sbetus fd*en im Januar
1 163
warb feine sBcrfcfcung reu Beuern ) in mdgung gebogen
unb ecu
bem 'anbc[)crrn bei bem
Zapfte
in Antrag gebraut. $>erfetbe lie
fidj fogar ba$u berab, in einem cigen^dnbigen Schreiben ibn *u bitten,
biefe SBefrbentng fid> gefallen 511 laffen
3
).
Sie (rrprebung Der un=
tnanbelbareu Jrcue unb bei Umfidn, Die er bei (*rtkihmg
fe
man=
d)er ^atbfddge in Angelegenheiten ber ftroue unb bei Staate^ ge-
zeigt ^
tote bic (h'irci jungen ber Olnbanglidtfcit an bie Slllerpcbfte
Herfen beftimmeu i()n ju bem &>unfd)e, Den burd) Den (Hcrus eins
ftimmi (JrmMten mit Dem 2M*tf)um gerabe ber auptftaDt $11 be=
trauen, mo bic Otcid^mfammhingcn ju halten uud bie folgenreichen
(rntfd-iicfjuugcn $u raffen finb, bic reu nun an ircfentd) unter
Silber* ciratlj pi Stanbc Femmcn feilen.
erabc biefe eife
ber 9Koth)irnng ber Translation mchte
allerbiuas bie ^ermuthuug bcariuiDcn, an ;Mcrhccbftcr etec habe
man Die
Berufung befd^effen unb veranlat, um befto fidjerer
einen ^ijttclpunr't ber xT^^efitien gegen Den r^bifdSef Don Kanter?
buri) fich |u oerfdjaffen *). Somit wre jenes Jactum auf einen im
^ufammenhange Der ir d> cnpolitif gefaxten beftimmten fan ju=
rtf^ufhren; Die (i'nrhnnna, ber hufigen (>enfultatiencn ber
Barone
t
an Denen ber l>TirMtc fid> $u beteiligen
babc, eine 3ln=
beutung, in Der fiel) cinrid>s ebanfen oerrathen. Allein in bie=
1; L. L
2 Ben etoeis baffir, bafj
(Gilbert erft nadj bet Chbebuna. bcS Ibcma auf
bat-
eqbtf&ftidjiefi
(Btubl in anterbutt) nadj Bonbon oerfefet werben f.
bei |U>u
Um-, SBaftcr :l'ca;\ S. 48 Xuatl CSkrgf. rifdjar, @ef$tdtc
ber Religion
(Sferifit i
;
b. 48. Z. 157 ). 3d>c-n Gervas. 1383 ad a. 1 1 02 betrefft Men-
tiuntur plane, qui diemit Lomloniensem electioni Tbomae ardoepiscopi
restitisse. quia sedes illa LevdoniM scilicet illis diebQfl vaeavit. WiU hni
Stejdi. Vitt. ed. Giles vol. I.
20*2
qui et postea translatus est in Luiido-
niam.
3^ HenritJi Ep. Gilb. Fol.
Efp-
ed. Gile^ vol. I. 194. Ep. GXLVII. Tb.
Epp. ed. Giles vol. L 281.
4 Wnelnv Stepb. Vitt. ed. Giles vol. L 21G.
OMlkTt ,ydtot().
55
fem
gallc toare um
fo
auffalfenber, ba eben ber, ben u ftr$en
ilberi tta($ Magabe biefer a( mglich angenommenen Skrmus
thung berufen fein feil ,
in &tt>ci Briefen
1
)
bie IHuita^me biefer 93c-
rufung nicht blo3 auf Befehl be3
^ctyftel anempfohlen, fnbern
and) Mtvcb intoeifung auf eben jenen mufd)cubcn 23eirath ge*
ftfct
hat. $oma! SBecfet htte unter btefen Umftubcu eben beu=
jeutcn, mefdKr, h>k fetnejn 8charfblicf uiebt verborgen bleiben
fonnte, bei' natrliche nbeggenoffe beft&iiicj in beut bamal bc=
reit vorbereiteten am^fc mar, an eben bie teile ju ergeben miU
anuirft, m.o biefe feine 23unbe3genoffenfchaft ihm
am
gefhrlich fteu
merbeu fenute. Uub bod) fe^eint e, al> habe bie
$lbftcht , nx(cbe
in jener oon bem nig betriebeneu 55crfct3uiu-\ fidj enthllte uub,
fo fagen, aufbrang, nthtocnbtg ben ptn SBiberftanbe
mitreiten muffen.
SDa ber (SrjMfdjof
in feinem thatfchlichen
Verhalten biefem nicht nachgiebt: fo
febeint bie meunebr 31t ber
Annahme u berechtigen entroeber, ba ber.fnig bei biefer Bern?
.fung oon jener ^tbficfjt frei gewefen, bie mir
ihm sugefdj rieben, ober
jener fic ntel)t erfanute.
3jnbeffen biefe ^Dilemma ift
bod) nicht ba einzige bittet ber
(Mlarung. Seite gajamfcit, telleicbt
burch bie Wla&yt ber 58er-
bttuiffe erzwingen, ieMcfjt burd) @ctedguttgen mothnrt, bie
nicht
mehr aufzuhellen ftnb,
tonnte bod) au ber
2ahrfcheinltch!eit obiger
firchtith
s
potttifchen ombinationen bc fnigl nicht irre machen,
felbft
menu
fic
au ber Statur ber Hitge nicht ju begreifen mre.
TOerbingS jene SDrjtoglichrat . mit meteber S^oma
1
bie 25erfei3uitg
nach Bonbon [ich
angelegen fein (ot|t, hat
ctma xHuffaUenbe. Uub
e mre irrig, molltc mau au btefen hflichen O^ebejoenbungen ein
herjliche^
(*tnoerncf)mcu folgern, SDie (Sntfdjloffenljeit, mit welcher
beibc, an (Sharatterfeftigfeit gleich) tf) vc oerfchiebenen Dichtungen
verfolgten, mute fd)(cd)tcrbiugg eine heftige Rivalitt begrnben.
2tber t'auu nicht ber
(SQfctfdjof , menu er tu ^Sorten Oer ehrenbften
xHitcrrennuug, bie er ber fittlichen uub inteEectueffen 35ebeutung
1) Th. Epp. vol. I. p.
281. Ep. CXXVIII Magna itaque super hoc de
liberatione habita convenenmt in hoc unanimi.s cleri pstulatio, volntas
Domini Regi.s et nostra, ordltiatio quoque apostolica etc. Ibid. Kp.CXXIX.
Gervas. 1384 ad a. 1163 Egerat enim Thomas Cantuariensis archiepisco-
pus apud Dominum papam Alexandrum et Regem Angliae, ut ab Herefor-
densi episcopatu ad sublimiorem ecclesiam transferretuv eo quod esset
sacris literis apprime eruditus etc. Anonym. Lambcth. Vitt. cd. Gilcs vol.
IL 91.
56
drittes 33ud). 3tt>citc Sa^iteX.
btcfe3 <5(erifer3 golft, bie fcfylenutge Uebernafyme ber Verwaltung
be3 23i3t()um cmpficbit
1
)
unb feine greubc ber biefe SBefrberung
beseitet,
ba3
effyl
ber 93erftt<$iung ihm aufgittttt)igen bcabftd)=
tigt fyaben?
Gvinnert er bocl) in einer (Stelle, bie ganj geeignet
ift cin$uuebmcn nnb jtiQleidj $ur Untcrorbnung ftitmnen, an bie
JpfUcfytm&fu'ge
Untertfynigfcit, bie ber
fr
ba3 &i3t$nm onbon 6r=
toljlte ber ^cetro^oUtanfird)e fdjutbe, an bas> Vertrauen, ba er
felbft all Cirjtjtrt im 33etUtfetn feiner djtoadje auf bie frftige
Urtterft^ung be3 orucfymften feiner Suffraganbifdjfc fet^e
2
).
SSietCeiC^t
tyoffte
er bamts? nod) ben Mann,
beffen ^Berufung in bie
$auptftabt
in
f)inbern nid)t in feiner 3ftad)t ftanb, burd) bie richtig
gemMte 33efanbtung auf feine (Seite I)cntberjujie^cu
3
).
3n biefem gatte mre itbert gotiotl) bie gemdjttge Herfen-
ttc>fcit
,
auf nxldje bie Hupter ber beiden batb cinanber entgegen^
gefegten Parteien bainaCS in gleicher 2eife bei 2lu3ffjtuttg ber
Entwrfe rechneten; biefer ^toeifeitigfeit bei*
fid) freujettben Q>om=
luaticnen ungeachtet bie obigeJBermutljung , bie mir I)iufid)t(id) ber
5tbfid)ten gehegt, bie Jpeinrid) bei jener SSocation verfolgt, eine ben*
nod) 'berechtigte.
2Sic bem aud) fei, ^((eranber genehmigte
4
)
biefelbe am 1 9. ffll<xx%
1 163 mit bem Erffnen, bafc affcrbingS ber 2Sed)fel bc3 23i3ti)um3
gegen bie alten gezeitigten Canoucs erfto&e, mcldje ba Verbleiben
in berfdben SDiccfe im ungemeinen jur
$fd)t
tnadjtcn, eine 2(u=
natjme nur
fr
ben %a gematteten,
bafj
bebeuteube unb unbeifet=
fyaftc
rubc baju ntigten. Snbeffctt finb nad) be $apftc3 %Rti*
nung bergleicfyen unter ben obmaltenben Umftnben leidjt erfeunbav.
er Sunfd) be* onig , b,es 23eirat()3 nrie ber beid)ti>ater(id)cu
(Seelfarge bc3 ilbert tljcUfyaftig ju werben
5
),
bie SBebeutfamfcit
be& 23ifd)of3fic3, meiner einen burd) Sitbung unb cwanbtbcit
augejeid)neten Mann erbetfe^e, bie a{jerorbentlic$en Q'igenfdjaftcn
bc3 (*rm()(tcn, bie biefen 5lnforberuugcu cutvprcdjcu
,
finb eben
fb
1) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 281. Ep. CXXVIII.
2) Cf. ibid. vol. I. 203. Ep. LXXXIIT
qui emergentibus ecclesiae
necessitatibus nobiscum primus fuit in concilio sacerdotum.
3)
Anonym. Lambeth. Vitt. cd. Gilcs vol. II. 91 Postquam autem
sed aliter postmodum expertns est.
4) Alex. Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. L 193. SScrgl, bcmitt bie Ser*
f
efcung Sanjtcmcg bott bem<Sr$fciU)Utn Dfcueti ju bem bou(5antcrburt). Alexandra
II. Ep. Ronquet XIV. 545. fvrer, Sapft regoriuS VII. 33b. TU. 446.
5) SBetftlj
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 281 Praeterea cum Dominus papa
tibi specialiter enram animi Domini nostri Regia commiserit etc.
57
mcle Active, biefem 9ftuf
bie au3brd*ttd)c Konfirmation ju cr=
tbeUen. iTiefelbe erfolgt nntcr bem 4. September 1163 in einem
cfcrei&en
1
)/
toeldje jugfetcj) elegentyctt
ualmt, bcm 23ifd)of oou
Bonbon" bie
s
fUd)t ein$ufd)rfeit, in feiner beid)totcriid)en @tek
[ung ben 8anbe3!jerm 6ei feinen Rafcnaljinett unb planen ]u bers
mad)cn, ben tun fr SBdJtttfig ber Redjte uub greiljeiten ber
^iivhe in ihm &u metfen.
xHlfo hatte ilfcert, in ber cbrenrellften Setfe berufen, jage*
brunt
,
fein neue Stmtam 23.
ftr^
1 163
2
)
angetreten.
Um
fo
weniger
fllte
er bas> 53ebrfnijs, bem (*r$bifd)of ba3
eifcbe bet Cbebien^ einlegen
3
).
SDte ju ertoetgern, fobatb bie
erfte berarttge
3
Uwtljuttg gemadjt merbc, mar oiclmebr
fr Hjit
eine ekn^frage.
3n ber fpteren $tit be3 heftigen ilam^fe^
bat er mieberbo(entlid) bie crimirte teflmg, bie er bcaufpruebt,
auf
ben Itmftanb jurcf
gefhrt ,
bafe
nicmaB burdj einen feierltdjen
9(ct ein Scr^dttnig ber ^tbljngigfeit oon ber Serfon beg ()oma
frergeftettt fei. 9Werbtng3 ()at biefer bie Erneuerung jener $uU
btgung, bie ber D%toat einft bei feiner Orbinatien a(s> 33ifd)of fcon
ereferb bcm tjeofcalb geleifkt, au&brcflidj ejemnfd)t. Allein mit
eneljmigung bc3 apoftottfdjen (Stufyt eine frmUd^c gorberung
ju fteften, ba mar il)m atterbing berfagi djon bamaB aH
fyo*
mal> auf bem (Sonctl u Ieur3 (19. SSflai 1163) bei bem
Zapfte
bean=
tragte, c mge ber Dfteuerro&Ijlte angenriefentoerben, jene^ feicrdjc
^erfprcdjen be3 @cI)orfam it)m perfen(id) ju mtecerhelen
4
):
mrbe
ba3 abgelehnt bureb bie rtoieberung
,
bie einft bei ber Orbinatien
fr
Jpereferb Bernommene 2ktpfltdjtung fei btttbenb aud)
fr
ben
iufdjof t)on Bonbon. cr
(Srjtofdjof tnbeffen mar bureb biefe ^e=
grnbung nietet befriebiejt unb betrieb bie 2(nctelca,enl)eit emftg
aud)
1)
Gilb. Fol. Epp. vol. II. 85. Ep. CCCLIX.
2) Gervas. 1384 berichtet, bie 23er|etutng fet im Januar
1163 gefdjeheu.
2lbcr bor ^Brief, in mltym 3l(cvanbcv btefelfee etfufta gemattet,
Gilb.'Fol. Epp.
ed. Giles vol. I. 192-194. Ep. CXLV1 (cf. Alex. Ep. ad Capital. London.
Badulf. de Diceto Twysden et Seiden 534) ift erft t>cm 19. W&rg. 5[o fanu
e btfterifd) fein, toentl Radulf. de Diceto 535 bemerf't, Translatio Herefor-
densis in Lundoniensem IV. Cal. Maji celebrata et in sede sua Lundonien
sis episcopus juxta desiderinm totius capituli solemniter introduetus est.
3n ber 9tots bes erftgenannten Ghrcniften Sagegen fann nur fe t>iel rtd)ttg fein,
bafl
bie $ ort-crhaublungen bereits im Januar begonnen hatten.
3)
Ep. Mauritii Ep. Paris, in Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 235.
Ep. 461; Th. Epp. vol. I. 203; Herbert, de Boseham Ep. in Opp. vol. II.
218.
4)
Alex. Ep. in Th. Epp. vol. II. 19. 20. Ep. CCXVIII.
'
58
riftcg 53ucf). 3toefte dapitcl.
fernerhin. SCtfcin er ocrmod)tc nidjt SSettete 51t ettoirien als bic
(*rfttitu$, bajj biefer 2(nnat)mcfaft ben Slnfpxdjett
,
ir>cld)e bic
Metropoliten oon Gantcrbnrt) an bic
9a($folget in beut 33t^tT)iun
Sonbon ju madjen fytten, in feiner
Seife prjnbiciren
foV).
5(nd) bic fptcren $nftrengungen
,
mctd)e bie eneljmtgung beS ur=
fprngltdjen Antrge! erretten, maren oera,cblid). 3ofjanne3 oon
$ottter , bem unter anbeten and) biefer 2(nftraa, geworben, |atte
fid) bemht, mit ben ^cir>id)ticjen- rnben, bic er a,ettcnb machte,
bnrd)^nbriin]en. ic 2>crfct3nna, t;atte bod),
fo
errterte
2
)
biefer
5(gent be @rj&ijtfjof
/
ben ilbcrt oon ber $cr:pfdjtung, bic er
in Jpereforb auf fiel) genommen, aB er oon bc3 ()oma3 $ora,na,cr
im ^mtc bic SSeiljen empfing, t[)atfd)tid) (o3a,cmad)t. >at er boel)
bas> bortia,c 23itl)nm anfa,ca,cbcn ; ba3 ber fanptftabt eben fet^t ber=
fommen
3
). 3Ufo fdjehte eine nene efyorfamerfltung eben
fo
cr=
forberfid)
fr
ibn, nnc
fr
einen ScfynStrcjer eine cilmtid)c, menn
er ein ncncS Se'jjn ermatte
4
)
OTein anf
alte biefc $(ugeinanber=
felpiuten \rarb U)m ftct biefetbc 9(ntmort
5
)
pt Zljdl, mc(c()c im
2efentd)cn bereit ertfyet mar, bie cinft bem ^JtctropoUten al3
Orbinator getetftete nlbia,nna, oerpf(id)te 511m (M)orfam and)
gegen feinen ^ad)fola,er ; bie $erbinbttd)fcit, bic er fdjutfcc, fei, fo
lange er in ber 6Tird)cnprooin5 oon (ianteibnrt) oerbktbc, eine
banernbe. 3 mte benn eine eigenifyumti^e Sitte eben bicfcS
Sprengt fein, ber Okbten$erf(rung, ioc(ct)c bem orbinirenben
(5r^6ifd)of
gegeben, eine nur perfn(id)c eung jnsnerfennen
6
).
^nbeffen biefen Semci fyat
t;omay, mic e fefyeint, nid)t
fhren
fnnen, nnb, mfyrenb ber apoftofcbe
tnl/t mir beUiitfig
Gelegenheit nafym, an ben f(ttl$ma|igen e^otfam a^cn 50^^
tropotanfircbe $u erinnern
7
),
oerbcb (Gilbert tto^ig bei jener
1) Alex. Ep. in Th. Epp. vol. II. 19. 20. Ep. CCXVIII
ut ex noc
nulluni praejudicium tibi vel ecclesiae tuae debeat in posterum proven-ire,
qnominus illi, qui praedicto episcopo in ecclesia Londinensi successerint,
tarn tibi quam successoribus tuis professionem teneantur consuetam et de-
bitam exhibere.
2) Gilb. Fol. Epp. vol. II. 247. Ep. CCCCLXIV. Herbert, de Bosebam
Opp. ed. Giles vol. II. 218 Katione personae non teneri se asserit, quia
facta est translatio personae absque nova professionis vel obedientiae ex-
lubitione. Ibid. 223.
3)
Joann. Pictav. ep. Gilb. Fol. 1. 1.
4) Ibid. 248.
5) Ibid. Ad quae omnia substituendis.
6) Ibid.
7) Alex. Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 94. Ep. CCCLXV.
59
SSBetgerung
1
},
bie feme&toegg
fc
unrcrfanazid) war al jener Rauben
macbeu wellte.
SR
bed) btefer ftcgrcidj burdjgefiiljrie SBiberftanb
gegen ba ilmi ^ugcmutljetc (Mbbc bic red}itt$s (Smutblagc a>
werben, auf btc er jpter feinen Slnfprudj auf
eine unbebingte
(rremtien grnbete
2
).
&tterbtng3 ben
$rofefi
, beu er cinft bei ber 3Ba$l bc bema
erhoben, fyattc er md)t aufrcdjt erhalten. SDte rtc, mit welcher
ber nig biefe Cpp^fitten ftraftc
3
3,
|fte tf)in beu Wbtify
genom-
men, Hefelbe fert^ufe^en. ic er$bifdwflid)C 2Bnrbe blieb feitbem
unangefochten; aber b $ffe$ngigettwrptftu6 fet&ft ju ertrgen;
ba Stomas) einzuleiten etwa bemht fein feilte, war er uidjt
gefeunen. >em tarnte, wetdier burd) ScbcnsridUuna,, wie In
ber amtdjen Stellung, in bie er ecrfet>t war, feiner inuerften
?iatur junnbe* fein mute, in ^clbftfcerlauguuug fid) untere
erbucn, wre nur burd) ba3
Opfer feinet Gfyaractcr* mgttdj gc=
werben.
fag e3 fein, ba ba fretmtfjigc 2ert
4
),
bas er cinft in ber
3a|berfammtung in ber i^eftminftcrabtet gcfyripdjcn, burd> ben
^tbctfrullen
5
)
gegen ba3 bisherige ungciftlidjc Veben bc Xfyemas?
mitbegrnbet war;
ber rauf)e 5(sfciismu3, in Welchem feine
mannhafte Dcatur fid) wel)l
fllte,
mute burd) bie ^eiteren vBn=
ben, in benen ein Setmitb, wie ber Rangier, fid) gefiel, cbenfo
febr abgefteen werben,, wie burd) ben
fdjroffcn Umfdjwung, in
weldjem er niebt
fewefyl feine Statut ali ba3 reu btefer bem ?(mtc an=
pjktjfenbe ewanb ju wanbeht fd)icn. Mein in feinem gatfc ftttb
bie wirtfamcu ftotfoen ber Cppefitien tu biefem egetrffee
er-
fdjepft. $iclmcbr liegt csnabc, bin 9lcrgcr ber bie Vereitelung
ber
offnung ; btc er fclbft auf ba rgbt^t^um fid) gemalt
babcu
med)tc, al ben beftimmteren runb feiner C^erctjtfjcit an$ttfet;cn.
1)
Ep. Mauritii ep. Paris. Gilb. Fol. vol. II. 235. Ep. 461.
2 , Wilelm. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 227. Ep. CCCLXIV. Causa
inter Archiepiscopuin Cantuar. et Ep. L. Vitt. ed. Giles vol. I. 223.
3 Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. L 208. Ep. CXCIV.
4) S. eben 6. 53 imb 33b. I. 267.
5) Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 269 Dens bone
,
quis horror illo
die, quis horror omnes invasit, cum prosrnosticou illud de more conspectum
et eircumstantium oculis est oblatum, illud inquam prog-nosticon
,
quod in
futuri casus iudicium evangelista Matbaeo quasi vatuinante prolatum est,
ait enim dominus riculneae non babenti fruetum. numquam ex te fruetus
nascitur in sempiternum, et arefacta est continuo. Oportuisset igitur illa
die non recta mandanti prineipi respondisse, quod oportet Deo obedire
magis quam hominibus.
60
S)ritte 33urt. gtoetteg Kapitel.
ie 1: ^ominif d- c gartet bor
^e^rjatyl t^rcv liebet
1
)
nad) ift
einig in bor Slntitagc, ba| er in betn trefcen na<$ ber (^odjften geift=
lid^cn &fitbe bnrd) bie (Stttfdjfctbung be ^eutcj
fr
S^omcuS gc=
frrt, in ber Stiftung einet O^ojtttnitytrtei feinen gefrinften <Shr=
geig ju kfriebi^en gefudjt. )ai
cftyl
ber 3d)tnad) fotf eS geroefen
fein, meiek um Kampfe gc^cn ben 3nf)akr bell er$tfdj5fticijett
StuljB, gegen biefen felfcjt toerffyrt. SDer tlrfyrung biefer gcfatnut=
ten iBemegung in ber engltfdjen 8anbe3?irdje
7
He Girren, metck
fettbem .ber fte (jereinge&ro^en , ber ttjtetyatt ber Parteien, me(=
ct)er bereit SBerfcanb
griffen , tr erben Ijergetettet von biefer
bem lt=
bert nnertrcjdKit rciufung.
gnbeffeii finb nidjt Wlz r>on 9t n
=
fang an in btefem Urt^eit pfatnntengetroffen; bte inen trber,
bie Anbeten jtyater ber Um enttufeM. 2Mljtenb 3o!janne3 reit
ealisnrt)
2
)
fduMt im gap
1160
biefc 9Infid)t an|>rid)t, fd}einen
bie meiften Zubern erft
1 169 berfelkn bet&ityfUdjien; ikat 5(nf(a=
gen
ftefyt tttrbfeS bic
maffenljafte 3*Hgenau3fag,e berjenigen gegen-
ber, mitist feine ttnfdjutb ^ert^eieien
3
).
Ser 33ifc()cf felbft hat in jenem Briefe, in metckm er ba3
ganje kkn unb erfahren bc Montag einer ritif nntermitft
nnb fein eigene^ Verhalten mit ber 3ufcerfid)t bc
flarftcn efljft=
gcf^tl
barfteftt, fcierltdjft erflrt
4
),
ba er niemat in inMitf
1) S< bic
3
u 1^iiimciiftc(hun3 ber riefe beiBouquet XVI. 303. sqq.
(SScrgl.
be Sfyemas eigene 2teu^erungen Epp. ed. Giles vol.L 83. 155. 202. 291. 294.)
nameut(id) Joanu. Saresb. Opp. vol. L 30-1. BaWwim Xoviomensis Epist.
Gfllb. Fol, Epp. vol. II. 228 Horum signifer est Londoniensis ille
,
qui diu
vulpem ementita ove subornans, latenter in manibus ferebat ignem et gla-
dium, quibus regis et officialium suorum animos succenderet adversus ec-
clesiam et manus arinavit. Et quia eum Cantuariensis ecclesia sibi in
pantifi-
cem nun elegit, coeca uetus ambitione
,
quasi versus in furorem , niinatur se
regis viribus facltirum, ut archiepiscopalis cathedra Londoniam transfera-
tur.
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 174. Ep. LXXV unb bie oen
Ufr,
ber bci=
litje 2:boma 182. l'lnmf. 2 citirten Stellen. Wilelm. Steph. Vitt. ed. Giles
vol. L 202. Roger, de Pontin. ibid. 107. Wilelm. Cantuar. ibid. vol. II. 4.
Fragm. 8. Auct. Lambeth. ibid. 90.
2j
Opp. ed. Giles vol. L 304 Xonne episcopus Londoniensis ille est,
qui primus in Anglia scidit ecclesiae uuitatem, quod onines noverunt, et ar-
chiepiscopandi
,
quod plnrimi suspicantur , ambitione tractus, totins hu jus
diseordiae fomes imprimis exstitit et incentor?
Cf. vol. I. 312. Ep.
CLXXXIV. Th. Epp. ed. Giles vol. L 174 Melius etiam consultum est
bis
qui adspirabant ad fastigium Ecclesiae Cantuariensis, ut vulgo di-
citur, in nostram perniciem.
3)
Epp. tu Th. Epp. ed. Giles II. 183, 197, 198. 199. 204; in
Gi'lb. Pol.
Epp. ed. Giles II. 272, 274.
4) Gilb". Fol. Epp. ed. Giles vol. L 266
contidenter et libere respon-
deimis, asscrentes utique quoniam ad ea, quae vestra sunt, ambitionis sti-
61
auf bol bebe %mt, burd) mctdje jener au3ge$ei|net, ben Si^metg
gefllt,
ben ber berlefcte
Ijrgei &u bereiten
pflege
)er :Ueic um
ben $cuuj$
folget (ifyreu fei
immerbar feiner Seele fremb gemefen. i
ljoma3 felbft, bamal be $onig ertfautefter rKatb^c6cr
,
muffe
e ja besannt fein, bafl
(einerlei Bewerbungen um biefen Primat
von (Snglanb iljm \nv ^
a
ft fallen.
cfc Sprache ift atteiftiugS fljn; burd) bie Sd)rfc, mit roet=
d)cr ber (Sfyaracter be* SBriefffettcr^ fid) l)kv au^uprgen febeiut,
ciunebmeub, burd) bie 3uuerfic()td)feit befted)cnb. 2lber fotlte ber
Ginbrud, ben jic mad)t, b3 Uxtl)eit beftimmen brfen?
ttbert gotiotf) t'auu barin dkd)t (jaben, ba er um bas> (rj=
fcftljum (anterburi) in feiner
Seife fid) eigenttid) beworben. )aj3
er Sebritte getfyan baben fottte,
bie uuerfeuuba.r al3 Dabin ^ielcnb
gebeutet werben muten, ift atterbiug xtitijt mabrfd)ein(id).
x'lber z% giebt aud) ein aube(u ber Stimmung uub ber inneru
ebengridjtung ; ein leibenfdjaftlidje irtgegebenfeitt au einen @e=
geuftanb, weTdjeS bie Seele, wie ba3 ct)eimm6 einer jebnfud)ts
motten Urning burdmrft, ebne ba t% ummtttelbar in bem auer*
djen anbe(n fid) offenbarte. (Srft wenn c einem Ruberen gelingt,
biefel egenftanbe fid) bemeifiern, bricht bie ganje (Srregtljett
bc3
$affc gegen biefen aud) in bem jiebtbareu, bou 8cibctifct)aft be^
wegten >anbeln (jerfcor.
*
Sc geartet ift r&d) meinem dafrhalten ba innere gebendes
triebe in jenem .Cppcfitienemauu gewefen. Das! l
;
T^bietbum
(San*
terburn voar in jebem glte ba3 3iel feiner geheimen Sefjnfudjt.
Sie warb fid) flar in bem Moment, mo bie
2tu^ftcr)t bavauf bereis
tett mar; unb ba uuumebr ber Dfaib gegen ben Oftuttcn il)u felbft
jur ^olemif uerfut)rt uub bauernb Ocf)crrfd)t , ba
wiffeu
mir au
einem erft nadj Ablauf ber SBtrren gcfdjriebenen, gang unbefangen
neu
Briefe
1
)
gevabe beseitigen feiner greunbe, ber in ber cit be3
Streite auf ba3 ugfte mit i^m toerbnbet gemefen.
IXgcu immerhin 2krfud)iingen biefer 5lrt fdjeu fcorbem
ber ibu getommeu
fein, erft bamaf ift
er benfelben unterlegen.
mulos numquam vel momento sensimus. Honorem hunc nulli umquam in-
vidimus. Cf. Ep. ad Henricum Regem ibid. vol. I. 366. Ep. CC'LXIX
coiitideiiter assero, quod ad nulluni homm ambivi etc.
1)
Roger. Eboraceusis Ep. ad Alexandrum papam in Gilb. Epp. ed.
Giles vol. II. p.
172 Hune lacessivit invidia, integriuirem ejus dilacerare
tentans, quae supra tirmam petram fundata non poterit sentire defectum.
0:2
)vittc 93ud> Brette* (Sapitel.
erabc fic finb c gcroefen, bie feine Setbfterfeunitti& gclidjtct.
3a ber ^roteft mar,
fo
51t fagcu, bei* ftaturlaut ber (Sntporuug,
melden ber aHju cmpfinblidj 2>crlefctc uumUIfuljrlid)
anliefe. Tie
I)arte 9ll)ubung, bie er on Seiten bc3 ^otiigi erlitten fyabeu
roill, tonnte nur nod) mcf)r verbittern. Gr fcljrte
fid) atferbiugl
gunadjft nidjt fovr>ol)t gegen bie ^Xb^rtcjtgfett von bem (Sr^ftiftc
a(y gegen bie von bem (Sr^irten. Willem je langer je ~mel)r
marb biefe Abneigung ba Dtcimttel, meld)c b'a3 etfte im=
mer
fjcftigtr in U)m
auftakelte , ben Primat ber Wcttxtyok von
nglanb berhaupt u ftrgen. atte bod) ilbert tangft bor
2lu3brudj bc Streite! bem t|m beima befreunbeten Soljan*
ne von Salisburt)
O
eftnbniffc gemacht , in benen er ben
Sdjlffct iwm
^crftnbnijj feiner fp'tereu efd)id)tc felbft inttge=
iljeilt. 33creit3 bamal3, als> er in bas> ^ (fter eintrat,
fllte
er ben
ftet all feinen (Regner, meinem all feinem Oberen er felbft unter*
geben toarb. 2113 langer Mofierbruber feurigen ciftel, tabclte er
bie
Sdjlafftyeit
eben berjentgen am fyrtcften, mctd)C ats> feine $orgc=
festen ben 9lufprudj auf @el)orfam ergeben tonnten, ftaum mar er
felbft auf
ber Stufenleiter ber Remter biefer mnd)ifd>eu enoffcit=
fd)aft
oorgeriidt, all er milb fid) gegen bie }d)itloigen ?D?nd)e,
fd)o=
nunglo3 in feinem Urtljeil ber bie Oberen ermie. Sobalb er
Srtor geworben, geigte er berall ein marme erj
fr
bie, meldjc
in biefem 5lmte ifym jur Seite 'ftaubcu; bie gCcbte rouvben egeu=
ftanb feiner Angriffe. Sclbft 31bi gemorbeu,
fing
er au, bie c-
bredjen ber
23ifd)fc fdjarf u geieln, toaTjrenb er gegen feine WliU
bte burcfytoeg uadjfidjtig mar. $aum aber mar er felbft
mit bem
^rummftab au&ge$eicr)net, al bie Strenge gegen ben (5picoat fid)
in Sdjouuug ocrtoanbeltc; bagegeu feine abclfudjt,
fefccn
mir
l)in$u, beim t)ier brid)t per Beriet ab, bem mir folgen
vielleicht
1)
Poiycrat Hb. VII. cap. XXIV. Opp. IV. 191 (ergf.
$fiftft,
SBafc
tcr SJIap. 3. 19).
Sed prae ceteris servi dominos, praelatps subditi in-
sequuntur. Nam sicut servorum, ita et subdltorum genus plerumque
querulura est, et aut se injuste premi aut indigne remunerari studia
aut officia male administrari causatur. Raroque invenies, qui in aliquo
non detrahat praesidenti, etsi interdum omnia recte gerantur. Concos
relege, revolve tragicos, fanliam fere Semper patrifamilias videbis in-
gratam. At non modo in curia, sed in schola, sed in claustro, sed in Capi-
tolio morem liunc, si tarnen domestiea vitia sunt moribus aggreganda,
miraberis obnere. Venerabiiis pater Gilbertus IIevefordensis episcopus
mihi referre consuevit claustralium morem, quem in se i'pso se l'atebatnr
expevtem ete.
Clrfteg $ocge$en beg Sjrivtc gegen ben ntg 1 105.
(33
jtdj gegen bal cv^bif d)f
tid)c Amt febrtc. AerDigs gofyanftcl, tu
cor
Seit, in toeldjer er biefc febrieb, nod) ofjne ^t^nung Der $ufnf=
tigen (HMijuucturen, bertljeibigt Den Sftann, bem er bamall nod) un=
bebenfliefj Vertrauen jd)eut't
;
gegen bie mogltdje Auflage
1
),
all ob
bor 9lcib el gemefen, Der Um ju tiefem oppositionellen SBerljalten
verleitet. @r fyat nur, meint ber augenbltcfftij aufftfenb rntlb
geftnmte
yitit'er, ben allgemeinen ber Sftenfdjennatur anfyaftenbcn
C5rbfct)kr trcuJjerjig erratJjen.
3 ift nxtfyr,
ber irgenb me(=
eben SSerfud)
ber 2lttfleljnuttg, bcu er gegen Die Auctoritt be3 (r$
bifdjofl
Jjeobatb, bei Sljemal Vorgnger gemacht, ift nidjfl
bes-
taunt.
3
m egentfetl, afte3 roa3 roir anl biefer $eit
tyw
Buffett,
jeugt Don bem beftcu inocntclmtcn; ja feine perfultcbe Au=
(jnglidjfeit an tiefen feinen Oberen f;at er lcfyi btol in Sorten
befannt
2
X
[onbern aud), \vk bie ef$id)te feinel ebenl gegeigt,
mit Aufopferung bettigt. Aber ber Umftaub, bcifs
er ungtoet?
felljaft n bemfetbeu eine ocrfl)u(id)c Stellung eingenommen, t'auu
an bem 3f|edjt unfercS UrtfyciB nidjt irre madjen. Fulbert mar
uedj Abt oou toueefter, all fjeo&alb bereit! mit ber er$bifd)f=
lieben 2Brbe befleibet war. (Et oetbanfte iljm aiijd^iejjUd) fein
er fiel $Sililvum> Ueberbie* mag Die perfndje @^ntjjatl)ie
fr
benjenigen, ben er in ben agen ber
efafyr
uub bei Unglck
begleitet unb lieb gewonnen, ftarf genug gemefeu fein, bic eiben=
fdjaft bei Ijrgeigel gu befdjttidjtigcn ober bod) feine i)cid)tung jn
anbern. Aber jene glufjcte roieber auf , at eobalbl lob unb bie
Bieoeroefet5uug be c
r
5b
i
f c)
221.
Das SBurgeljen bC8 Ghivten gc^cu ben fhiig im 1165.
65
fllte Inn* bcn Singen ber SEBeB al3 bcvjcnigc
erfreuten,, teft$ct bcn
e&randj ftrengerer Strafmittel fcerfdjulbet.
3
un
^^P
fotft tu
einer Sufcbvif
t
1
)
bie bemeglidjfte Spradje gefhrt erben, er
Srieffteer ottte vielmehr
rubren al3 ermahnen, unb fllte ein
2ort ber ftaljnung etnpicen
y
jDlefetljalb fieb eher entfdjulbigen
al ba3 aW
ein SRedjt beaufprudjen.
(Et felbft geftefyt
bie ^eiir
chfeit Der 5al)l
frnrifdjeu
S$n>eigen unb hieben. 2)a3
(ftere
merbe ben 3^tt ervn ber il)it bringen unb
beffen Rauben fei
nimmer ju entfliegen, (Snifdjeibe er fid) fr ba3 Bwette, fo
fuue
ba, tote ju frcMcn,t'aitm ^efceeu ebne ben
drften juMetbigen
2
),
SDcnnodj Dcr^fltd)tc tl)it taube unb ^efenntuifj, cfycr bie
efafyr
auf fiel) u nehmen, bie reu ben 2Renfjen flamme.
$Ufo muffe
er
t'laaat unb bitten, bitten unb ftagen, bie tu Cnglanb gefangene
irdje frei $u mad)cu
3
).
^tcte bodj ber crr unb Lintig bie
Stimme feinet treu ergebenen SDiener pren, ber tf)m
f
iel i>er=
banft; mchte er bereu
geffejn freiwillig ljen, nidji bcn t)imm(U
fel)cu S<$u$[;errn ba$u reiben , unter ferneren eimfu<$ungen bie*
fetben
p
$erbYcd)cn
4
)!
lochte er geneigen, au Stelle biefer ein=
fettigen fcfjriftlidjen SSrfteEnng ein traulid)c3
nriegcfyra'dj wii
bem Sprten anguorbnenJ
So baScfyreiben, ba $u berbringen ber
(Mfterctenf ergibt Ur=
banttB
5
)
au^ermMt Warb. geinfjeit ber Sitte unb @cfcf)mcibtgfeit
bei eneTjjtnenl fdjten bcn rmifdum Tanten, bcn er trug, 31t redjt=
fertigen. Um
f
mcljr war bie
ffnung begrnbet, t werbe biefe
milbe S3btf)aft,
burd) bas einne^menbe SSkfen unb bie mnilidjcu
Errterungen
6
)
iftreS rager3 unterftfct, irgenb meldje
folgen
Ijaben. W>n ber Sct^terc
,
fdjubc unb mit crlc^cnbcr arte abge*
ncfen, f ehrte nad) furjer tit uucrrtd)tctcr Sadjc Mir beut to*
nigltdjeu goflager in ber ^rmanbtc prcf
7
).
t) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 303
23itf#rcbta,t
p
crfd)itern. 2Ufo fate
er
atfofialb beu feiten
irief
1
)
ab, treffen Ttt'6
2
)
bereits ben Gruft errcitt), mit metebem
bie folgeuben bic Sadje errtern.
(5tc rebeu Ott (Ermahnungen, Reifungen, 3M)tigunatu,
welche
p
^crf)ngen ber Verbannte in ^eutignt) fte nid)t mct)r
enthalten fann, tum (Steffen"* bei t>nx#8, bie er
p
[trafen babe.
3n erhabenerem 8d)Wunge ber md)ttg anbriugeuben Dtebc werben
bic runbfisc eu ber ilebererbuung aller geiftticl)eu ,g>errfd)aft
ber ben Staat wiebcrl)ctt. T ic 28eft uurb regiert tun ber 2tcto=
ritt be3 $apfte3 uub ber fuiglid)cu rone. 9(bcr wenn ber gcift=
Ud)c 3Denfdj
,
nad) bc3 5loftct3 9lu3fprud) oeu Dttemanbcm
p
rtd)=
ten, alle! tieftet: fo barf
ber Glenus nid)t ber (*ntfd)ctbung be
weltlichen Tribunal, wot)l aber Stuten bie Caien,
felbft
bie grften
beut ber Gtcrtfcr unterliet werben. (Eetbft wenn ber ^riefter ge-
ftraudjelt
3
)
: feine
v
Dtad)t biefer 3Lctt barf )it Derurttjetlcu. 3Bdre
bie bod) eine $crfet)rung aller twn ott gefgten Orbuung. 9111=
gemein gelten bie
v
^ricfter al Liener Gbrifti fr
ter unb Sefyrer
ber Knige uub grften, alter GUubigcn.
>afe
aber bem (Bol)u
ber 2>ater, bem Stter
ber Sebrcr
fie() untererbue, benjentgeu
feiner $cact)itwftfommcuf)ett uutcrftellc, twu welchem er ntdjt Hin-
auf rben, fonbern aud) im >immcl gebunben uub gelft werben
tonne, bieg anzunehmen wre nur einem SBabnfiunigcu mSgftcf).
TO guter fatl)olifd)er grft, al <8ol)n ber ftirdje l)atciurid)
angclegcutd)ft barauf 23cbad)t
p
nehmen, on ben eiftlid)cn
p
lernen, nid)t fie
p
belehren; ifmcu
p
folgen, uitfjt ooranpgebeu.
^eber ^>er)ud), ba3 cutgegcugcfciatc Verfahren cin$ufd)lageu, jebe
amaritudinem
,
asperitatem et tarbationem majorem reportavit, Regis
corde sie obtirmato contra nos. Gervas. 1400 Xuncius vero in brevi re-
versus pro mollibus retnlit aspera.
1)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 300. Ep. CLXXX.
2) Domino sno et amico Henrico Tliomas eadem gratia eccle-
siae Cantuariensis humilis minister, suus olim temporaliter , nunc autem
multo mMo-is in Domino, salutem et veram cum emendatione poenitentiam.
3) SB^rgt in Ep. CLXXXI. vol. I. 378 Praeterea nosse (lebet vestra di-
so etio, (pioniam etsi omnes episcopi saneti non sint, loca tarnen sanetorum
obtinent: qui etsi vitae merito non clarescant, esse tarnen debent eorum
imitatores, quatenus eis contulerit divina dementia.
&<i8 Sorge^cn bei ($nvtcu gegen bot .tfontcj im Safyre
1105.
(37
^cautynidjuug ^ricjtcvficbcv fechte
tfi
ein
Eingriff
tu btc gefyeilig^
tcit Drbnimgen beS c\tt(td)cn 9tctc()c3, ber
geebnet
roirb getabe au
beu efalfcten bc errn. l
v
((3 ber Bi3 baljt goiie&furtljtige f#nig
Ufia uad) SKteife ber Sricftcr ba Opfer auf bem Elitr bcrr&ringen
mUtz, toarb er
fofoti
mit bem
toSfafc behaftet, 8fadj fonftige @r=
etgnrffe in bor
efjidjte bc3 SBolfe otteS (reifen btc 3lcte ber g5tt=
Ud)cn Strafgeredjtigfeit ggen biejenigen ton
1
klugen
,
meldje eben
jener Sergetoaltigung gegen ba3 9Meftertl)um fid) fdjutbig gemalt,
btc nig ctnrtd) 31t ben im
begriff ift- Slnbererfeitl finb au3
ber ^trc()cnc]cfd)id)tc ^annungen fclbft ber aifer bure btc $rieftcr,
23ctfyielc genug Befannt, nxldjc
fr
ba3 mit beftem; Erfolg u>ou beiu
feilen rxrmaltctc Dftietyteramt kmeifeub finb
1
).
)tc Erinnerung an biefe (Srnmjungcu ber ^ricftcrlid)cn ^tad)t,
tote an btc
gttlichen efdncfe feil btn inbrud biefer Darlegungen
mit bem ganzen @emid)tc ber c)atjachen vcrftrf'en. 23t3 je(3t l;at
ber
Gr^bifd)f fr
bie SMeljrung feinet gciftftdjen @ot)ne3 ued) f&iU
ten pm Gimmel cm^orgefenbet. SBleifcen fic ferner unkadjtct,
fo
barf er nid)t aufteilen, beffeu Ocadjc Ijcrabpftefycn. (5r tyridjt biefe
$)rofcung uic()t aui, um
ifyn
p
erzrnen ober xljn
p
frnfeu, wie
SBitnntge btc tfjm uutcrfdjieku. SBielmefyr tft c3 bie jartefte g$r=
ferge fr feiner ede 6egf'eit, btc il)u rcrmod)t f>at, uod) einmal
feine maruenbe Stimmt ,51t ergeben, elje beutt e$
p
fpt tft.
Wein aud) btefe Schreiben, r>on bcmfelbcu Unter^dttbter
krln\td)t, Ijattc feiuerlet Sirfung. -Der onig, nid)t einmal gc=
rci$t, jeigte jene llncmpfiubd)!eit, nxtdjc beu f)fd)cn 2(6t
ftu|ig
mad)tc.
Dfync irgenb mddje tfrittoort
p
erhalten, mute er
l)ctmfct)rcn
2
).
aum Ijattc ba ber
(r$&if$0f
au3
beffen eigenem SJhtubc er=
fahren, aU er fd)ou mit Entwrfen eine! neuen SdjrciknS
3
)
k=
fdjaftigt mar. SWerbingg mute baffclk beu cn um einige rabc
1) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 373. 374 Plarimi namque pontificum alii
reges alii imperatores exeommunieaverunt. Et si speciale aliquid de perso-
nis prineipum inquiratis, beatuslnnocentius Arcadium iinperatorcm exeom-
munieavit, quiacousensitsauetum JoannemChrysostomum asuasede expelli.
(Cf. Theodoret H. E. V. 34. 36. Sozom. VIII. 2(3. Socrat. VI. 16) Sanctns
etiam Ambrosius pro culpa, quae aliis sacerdotibus non adeo videbatur
gravis, Tbeodosium magnum Impcratorem exeommunieavit et ab ecelesia
ejecit. (Cf. Theodoret V. 17. Sozom. VII. 23). SRgl. 53b. I. <5. 317.
2) Herbert, de Bosebam Opp. ed. Giles vol. I. 222 Verum eo in brevi
iterum reverso, qui missus fuerat, reportavit et iterum, quod neque vox
esset neque sensus adbuc.
3)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 305-308. Ep. CLXXIX.
5*
drittes 33ncf>. 3^citc Settel.
ftcigcrtt. %bvc matt mrbe irren, menn man bieg @l)aractcrtftifd)e
ol)ite 2Bcitercs> in ben ctma beliebten
fdjroffeven
Dflcbemcnbuugcu
[u-
d)en nnb finben wollte, unterfdjetbet fid) mir bitret) bai me|r
^rtnci^ietfe ber Errterung, burd) ba3 2tencrtid)c bcs> 23riefformu=
tar. Statt bei Muften ruficS mfyltc er mctmefyr bie
einfache
?(brcffc: 2)cr r^bifd)of I)oma an ben ^nig cinrid) in
Engtanb".
)anu aber folgen suna'djft fcl;r fyet^tdj fugcube
Magen.
er 33riefftefter beginnt mit beut 2uttfd)c , e mge ifym oer*
gnnt fein, feinen anbcM)crrtt
&tt fcljen, mit iljm 31t reben fomel)t
um Jetten mitten aB um fctuetmiUcu. Um feiuctmiKen, bamit er
mdfyrcub bicfe ipcrfutidjett ufammenfehtg
^ic c ^ u
ft
gelfteten
treuen SDicnftc u vergegenwrtigen, burd) ben 2(ttbcf feiner ci=
ben prnt TOtteib
p
ftimmeu im tanbc fei. Um ciuridj mitten,
mctl er fein >crr, fein $nig
,
fein gciftlidjer <Sot)tt fei. 2t fei?
uem Gerrit
"
fei er r>crpflid)tet t|m dtci) pt erteilen nnb ben @e-
fyorfam Keiften, metdjen cht
23ifd)of
bau
grftcu unter ber bc-
fd)rut"cnbcu 9cdfid)t auf bie (Sfyrc otte3 uub feine Ijeilkje ftinte
fct)itlbe. SDetn tatige" gegenber fomme %m
p,
cbenfowofyl feine
(Ehrerbietung permeifett aB
s
Di
v
al)mittgcn
p
erteilen. )enSol)n"
t)abe er &u gltigen nnb ftrafen, fei c3 mit mitben,
fei
cs> mit
Ijartctt Korten, um ifm jum 0$edjtt|un anpfyattcu.
ftuv burd) @cttc nabc" ift e ja gefd)ct)cu, ba
tfym ba$
uigtl)ttm berantwortet morbett. 3n biefem SSorte ift ba Secuta
bc 23riefet angefnbuji
Sktf
runb ber allgemeinen l)icrard)tfd)eu Slufdjauuug, ba
bie
}cfct
bcftet)cnbe tvdje in ttjrcr fid)tbarcu irbtfcen eftattttug
mit ifyrcm S'nberfcefife
nnb ben it)r eigentmlichen grciljeitctt eine
(Stiftung Gfyrifti fei, wirb bie Uuterorbttuug berfclbcn unter ben
Staat geforbert, ber bocl) nur ein Std 2clt fei. Uub wie bie SSSett
ber $ird)C at3 fcem DMdjc @otte $u bienen t)at:
fo ift bal Rnuy
tt)ttm nur in biefem bieneuben
23erl)a(tniffc ein bcrcd)tigtes>. Sd)ou
bie Salbung ber Knige burd) bie ^rieftet weift barauf Ijitt, ba
alle )ve ematt oon ber firdjc, uid)t aber bie fird)ttd)c eiroaft
feon bev foniglicfyett ftammc. S)ic ^fttdjtcu, bie ber alfo offenbare
ifitle @ottc3 auferlegt, Ijabcu ftc ju beu babttrd), ba ftc acy
ba, mag
auf (Srt)a(tung bc3 griebeu unb ber greil)cit ber trdje
abhielt
,
alfo oo^te^en, ba ftc
bic Stengen iljrcg metttid)en ^cru=
fc
magren. Sic
fiub bemuad) uid)t evmd)tigt, irgeub meiere ^>ric=
rae ^onjefteu bc livUivtcu ^c^cii ben 61 ui^ im 3aljre 1105.
(39
ttttdjctt Wcfcbftc $u betrtdjfen; c6cnfon>cni^ fotcfyc ffllafyncifymn
ju cr^dttgeii
,
welche bic tSeft&ttbuj&tt ber Surcbc unb bog <5fcru^
antaftcu ober gf
bic Ucbcrorbnung \>orau!fc(3cn wrben, cr
Surft
a(3 Vaie bavf uiebt (c3fprcd)en, nicht Mannen; aet auch niebt
etfiltche
vor hticM ^teben, ber fitrehen ober 3el)iiten cntfd)ei=
beu, ben
93ifeh5fen
^erfcbrtften ertbeiteu. Unb boc3& (ihb alle biefc
^Hnfprd>c tu >etnrtcp fogenunten &ou ben Sorfa^ren ererbten
fechten" erbeben unb oor&ehatten.
homa!,
at! fein ctreuer, a(3
23ifchof,
at! geifttidjer $ater
fanu baber nicht unterlaffcn,
bureb Dcath,
Mahnung unb trafrebe
babitt 51t wirren, bafj
ber eban?e an btefe Vergewaltigungen, wie
bic Neigung aufgegeben werbe, mit benjenigen
311
oerfebreu,
welche
fid) oon ber romifchen Strebe getrennt IjalKn. ak er bodj ben
r c cb t m a
703.
3)
Vita Alex. Muratori III. 1. 455.
4) inselnc pUe cv^ihlcu tont im weiteren Verlauf biefer efidjte.
cfd)id)te Uejranber* III. . U.
6
S2
2>rte'3 &u#. rtftcS Gctpttel.
mcfyr
fr
bic pecmtictrett Sebrang'niffe
1
)
jcugcn, fcon bcncn ba=
mal$ 9Ucranbcv unb bie (Semicjeft gebrht wrben. Unb bod) fam
c3 barauf au, burd) bie ^etpfftdjituttgen, bic au bcr itfta^tne
jener clbfpenben crtoadjfcn muten, burd) bie
3ua^ftnbniffe uub
ef&ftigfeitett, bic ben Rntgen
oon (Snglanb uub granrmdj cr=
Weifen je lnger je mef)t unettneibftd} warb, bic elbftubtcjfcit bc3
9cegtment3 nid)t gcaig erbrdeu &u raffen.
gretd) in fird)Uc()=:potittfd)cr infid)t war ba3 Q$et#&tttti
p
ubfcng
VII. ba3 fdjctnbar einfachere. W>zx
fclbft wenn totr
Ijicr abfel)cn ijon
beffeu
burd) bic poTirifdje tfcrfudjt gegen em-
rid) II.
octfd)rftcr ^artcifteltuua, tu bcr euglifdjen fttrdjenfeljbc
praecellat et nulluni in terra illa, quod ego sciam, huic omnino valeat
adae(piari.
5) Robert, de Monte ad a. 1157. Pertz VIII. 500 Venerab. Petr. Clugnia-
censis Abbas 8 Cal. Jan. ingressus est viam universae carnis. Siilfeu,
s
l>ctvu bev (Sfymuivbige 277.
91
febicu jener utcbt nur ermblt, [nbcrn aud) berufen, ba Ijetlige
$evmd)tt6 torblg anzutreten. Sttan fegnete fein kommen
(l
158),
alo er bett Inmttli befcbncbtt^te, luelebeu ber (Sinbringltng :Ucbert
erregt, utib bie unterbrefte Stimme ber Majoritt jn einer SBct^r
l)ctt madjtc
1
).
Wer freid) fd)ou
$roei
v
\abre barauf geigte e3 fiel),
bag er bie Spannung einer groen 3c nid)t gn ertragen bermge.
erabe unter ibm f;attc (Stojti^ ein SBerfafjren erfoflt,
welche*,
beu eigenen Drben^genoffch iui&egreifttdj
,
ju ^lagert uub ber 9(n=
(lge reigte
,
bafj biefe SBurg ber ierardjie fron ber eigenen 33e*
fafeung
erratljen fei. Mannet, bie bicr einft at 3Konje gelebt,
wie itbert fcon ereferV), rennten ifyrcu Unmut!) uub bay jBc
t'euutnif} uid)t ^urudbattcu , c
fei fd)(cd)tt)in nid)t ju faffen,
roa*
bort gefdjelje. Uub wenn Weraubcr
3
)
barob jnrnt, ba bie namlid)c
Stiftung, nxldjc Satyrtyiinbcrtc In'uburclj ba<S
clafftf^e
33orttCb aller
brigen geroefen, ob biefe^ IHbfaU3 on feiner ^eftimmung
ein e^
fptt
ber SSMfer geworben,
Jo ift
bas> Itvtfjcll freilid) bertreibeub,
aber fofern fid) ba3 Urtfjcit ber Partei barin malt, bdj djaracte;
riftifel).
greid) ift buref) berglei$cn bie bcfrcmblicfyc Gattung uod) uiebt
erflrt. Uub bodj mn biefe (Srr^rntig gegeben werben, feil \tw
5lbj^ringen oon bem emoIjnljeitSmafeigen uidjt af S93tCCfl)r ober
(Sigenfinn erfd)einen. (3 ift aber tucimcfyr ber D^otljpftanb, bem
bei bem xHu^eiuanbcrcf)en ber Soltttl benachbarter :)ccid)C gcrabc
bay ren^anb
auigefefct
p
fein pffegt, oon beut bay ftloftcr gje=
breft war.
Um ba3 51t erfreuen, ift
au bie cfdjid)t beS =
nigreiep 23rgunb ii erinnern.
e()on bamaf , at<3 beffeu letzter fonig eftubeuf
III. mit $ciu=
ridj II.
4
}
uub (Sonrab
III.
5
)
ber beu etmfatt biefer aube naet)
feinem obc untcrljanbelt nnb bie 25cbtngungcn feftgeftet,
unter
beuen cy baju fommen folttc: Ijatte ber grofjc Obito bie ?J|>
1) ritifdje cttjdlf^tttftgeit N. 20. b.
2) . eben . 45.
3)
Alex. Ep. Martenc et Durand Ampi. Collect. II. 001. Ep. VIII Nunc
vero eadem ecclesia, peccatis exifj-entibus, subsannatio et spectaeuhuu
omnium populorum orbi facta est fabula, quae olim inter Gallicanas eccle-
sias famosissima rutilabat: ita ut pro schismaticis fratribus ipsam Clunia-
censera ecclesiam maculantibus illud Jeremiae vaticinium in medium
proponatur etc.
4) tcfcbvcd)t, @c[d)i*tc bev Toutfcficu aifcrjcit
II. 47. 128.
5) Gbenb. 255. Stengel, @ei~tf)id)te cutfc^lanbS unter beu gvnfti'cf^u Stav-
jevn I. 18.
i
92
tvittcl u<|. Xvittce Lsipitel.
kittigung bkfel 5teng in feinem tfyfttj&tytid&en erfahren mvatljcn.
30fan barf
ireM annehmen, bai*ba3 RnHerffoftcr bei
OtHn3 htm-
fclben bejjalfi abgeneigt mar, lue i I bic burd) biefeu Srfoertr^ ge*
lidnute Smeiternng bev bcutfdjcn 2Ra<|i ben
&uffd)touiig ber
grcifxit bev ^ierardc,
tiotltym bic (5huaccufer Drbercitet, in
mf^ingnij^otfcr SSBeife uicbcr^ubattcu bvektc. ^fferbmglj GhtgiU)
im ^etpSt^utn 23ura,uub tu bem Sprengel Don S&con, au
beut
JdBdcu
rotte erbaut
1
), gierte
tti&t $u 5(rcIat
2
J.
)ic
^aeue trennte beibe ebietc. ?lbcr e3 laa, bodj biefer notbtoeftdjen
(iu'cujc be tefeteren febr uabc. Hub and) im Saben mar eS nur
burd) ein Stcf btr
raffdjft
Scanjcu ton B^onaiS getrennt, ba-
3
)
uebft i>irarai baS Territorium bc ^onigreu^eS aud) auf bem
redjten Dtbotteufcr anmadjie. $ou bem
r^fdjcf
&altttarb
for
bevte bereit* eittrid) III.
ben BefjnSetb*). Hub gearabe um biefer
^beitetftnng 511
entgegen, fyatte CbiTo fd)ou im 3a|re 1032, at
bei bem jn ermarteuben obc Ohtbotf
III.
bev Zutritt ber @rfc=
fd\tft
reu leiten bc3 9tcid)c3 berorftattb, obttc 9dfid)t auf beu
2$uufdj ourab*
II.
uub be3 $apftcs> ^ofjattu XIX.
$
nehmen,
bie (vrbcbuua, auf biefeu (h^ftuljl abgelehnt
5
),.
5>ie Gcrctuouie,
1)
Testament. Guilelmi cognomento Pii. Marrier et Quercet. Eibl.
Clan. 1. SSilfcu*, tycttuk ber Sbrtorbtge 57.
2)
Stephani abbatis Clan. Ep. ad Ludovicum VII. Bouquet XVI. 130.
131 Non sola Erancia de regno vestro est, licet sibi nomeu specialius re-
tinuerit. Est et Brgundia vestra. Xibil magis illi quam isti debetis.
SBerg{. bic llvhtnbe is-rftbridV? I. bei Manier et Quercet Eibl. Clun. 1414,
aufgehoben
am 18. Dtcoember 1157. Boehmer X. 2382. Petr. Venerab. Opp.
acc. Migne 307.
3)
Chronic. St. Benigni Divion. Eertz IX. 236. lin. 35 37.
($)agtgen
alffvbutcj
Robert, de Monte Pertz VIII. 513 lila autem urbs
Lugdunum
aufgegeben. Tie
x
Xuf=
nabmc, bie er al3 2lbt bem (iarbiual uub rbmator Victors
IV. in
(ihtgn
v
gemdbrte, mar aud) vor beu klugen ber SBMt oer offenbare
^cioei,
bgB
er Partei ergriffen
5
).
SSictfeidjt Ratten bie $ictoriner fd)ou lnger
fid) bembt, bie
uuft biefer gerabe burd) bie tf)r faitt>eljitett&e geiftige ^(uetoritt
mdd)tigen Stiftung $u gcunncn Uttb ?)mar trat ein in ber
off=
uung, bic bereite vorbereitete 2ab,l bcrCbcbicn$ cntjdKcen ju tou=
neu. S85r er bod)
fclbft $iitglic& be Drccn; l)atte er bod) eine
lauge 3^t fein eben a -.prior unb %LU in Gluuiaeeuferflfteru
gelebt
6
). $on 3nnoccn$ II.
fd)on $um C>arbinat erboben, mar er
fo
oermutljen mir
Eningen N. 20. c.
2) Gbciib.
3)
Sigeb. Cont. Aquic. Pertz VIII. 409 ad a. 1102
exooininnnicavit
Octavianum schismaticum et Raynaldnm Coloniensem
Hugonem ctiam
abhatem Cluniacensem. 55b. I. @. 290.
4) Morena ap. Murat. VI. 1121. <B. oben . 5.
5) Robert, de Monte ad a. 1102. Portz VIII. 512. lin. 28
30 Stopha-
nns cognomento Purgensis, abbas Saneti Michaelis de Clnsa et mo-
naebns Clnniaccnsis lit abbas Cluniaci, abbate Ilngone sc cnferente ad
partes
Imperatoris et Octaviani.
0) Tb. Epp. ed. Giles vol. I. 320. Ep. CL.
99
Bubttng
VI. bem geiftftdjcn Staube kfrimmt,
battc ^einrieb bereits
unter bem ^outifieat onoriu
II. af 6ufcbiacomt bie ^ v i
c
-
[tenoeibe, 1142
b&3 ^Ircbioiacouat bev trdjc &u OrleawS zxl)<\U
ton
1
). ttefccrbicg toat et itodj mit einer }(u$ab( ^frnben auSge*
ftattet. Mein al3 er im
Satyr
1
140, um fid> ben Ratlj
bc3 Ijcigcu
@ertt$&rfe $u erbitten, eine Seife tuid) O'lairoaur unternommen,
fyatte er, on ber 9Radjt biefer $crfulid)feit unb ben Ofcetgcn be
contcmplatiueu tBen cfeff
ett
2
J
, mit 3krgtd)ttetftuii8 auf
weitere
fyicrardjifdjc (Sljrcn, ba 30Wn(#ggcwmfe ermblt Cjcrabe $u ber
Seit, a( ber eilige be ^Bertblanbe bie ScijcifteruttQ
fr.
bie
}meitc $vcu$faljvt in granfreidj eut^iinbete.
Steffen
bie eitere
^orge fr
bie3 Unternehmen ()atte biefeu feinem & (fter Mb
Darauf fr
lngere 3ett entfhrt. Um bem jungen Diooi^eu einen
Grfat5 3 u geto&ljrett fr
biefe (Sittkfyvuncj
,
fattbten beffeu 23eg(eiter
bie $teifebcfd)reibuua, ba3 iniet) oer SBunber" ifym
mit
perfoiu
Udjer Bibmuttg. Unb ber $ri%, naeb ber dlMWfyx bc3 ci=
[igen in bie g|cimnt\)oKctt
Cffe
ber
9Bfefe unb ber
SfttyfH!
uod) tiefer eutgetoeiljt, fyattc burd) Srteguag bc etbbe
fid)
bauernb
fr
ben (nftereienferorbeu entfebieoeu, aB im ^al)r 1149
it)it bie einftimmivie SSaljl auf ben bifeb,fd)eu tttl oou 33cau=
iwt berief
3
}. Peter ber (Eljruuh'bi^e oou (S(ugi)
4
)
mar es getoes
feit, ber buret) SSernljarb felbft befragt, bic ^ebeufeu gelft,
bie
fo=
tt>olji bei ^etnri^, mie bei feinem OCbtc tu
^Betreff ber ^ulfftgfett
Oer }(nuaf)me gemattet.
2km (r$btfdjof Samfoti oou Dcfycim rtidjt obuc &iberftre&ew
5
)
1) Petr. Venerab. Opp. omn. Accurante Migne 397. Not. 108. Histoire
lite'raire de la France XIII. 541.
2) Martene et Durand, Ampi. Collect. II. Praef.
p.
36. Gallia Christ.
IX. 723.
3)
Sigeb. Contin. Praemonst. Pertz VIII. 454. ad a. 1149.
4) Petr. Venerab. Epp. lib. V. ep. VIII. Opp. omnia accurante Migne
398
Quia tarnen quid inde sentiam, audire vultis, breviter dico. Si
vitae raeritum quaeritur, raagnum est. Quomodo enim non rnagnum est,
cum de tanto tantiilum se fecerit, cum regii sanguinis, ut sie loquor, su-
perbiam tarn robustae liumilitatis pede calcaverit etc. Si Concors electio,
de clero vel populo Belvacensi nec unus dissentire dicitur. Si metropoli-
tani, si coepiscoporum assensus, etiam universorum preecs, vobis, ut com-
peri, pro confirmando tarn saneto opere , oblatae sunt etc. Hadrian Ep.,in
Martene et Durand, Ampi. Collect. IL 050 Praedecessor noster sanetae
memoriae Eugenius in Belvacensem te voluit episcopum subrogari etc.
edu-eibcu be beil. 8eni$arb Gullia Christ. IX.
7'23.
5) Hinrici Ep. Petr. Venerab. Opp. omn. Acc. Migne 399. Epp. lib. V.
ep. IX
Sepultum hominem revocastis ad homines et consilio vestro, cui
nimium creditum est, expositus sum et repositus in terribile curarum pe-
lagus, ut me iterum honoris alftudo absorbeat.
100
Trittes gudj. ittc Sattel.
orhimrt
1
),
baue er foa,lcid) von Anfang
an (1 150) mit Icibcnfd)aft=
tidjer Streute bie Settoaltmtg bes bislana,
wmoifyxfoftm 23iMnims
gefyanfolj
v
Xd)t unbcbcutcuDe Summen fird) lieber 23cncjicieu,
bic angefeuerten ricgsmnueru be uu]5 ttuge&d$tt werben,
maren biefett f of
ort berfagt
2
).
5(ber biefe, tro&enb
auf
jene
unft, fjatten bic weiteren 3ai)tun<|en
p
erzwingen t^crfud)t
,
ja
bureb allerlei SSergetoaliigungen fid> gerebt
3
)-
Tie bitteren SUa--
geu, bic fic
uub Rubere ber ba neue cpiccpalc Regiment et=
hoben, brausen fcBfcalb bis $u bem f'uiv3lid)en trber, unb btejer,
ftatt betgletdjen
%ceffe
ju abnben, erftanb fic mednebr &u reeffe
fertigen, (r ging
fo
toeit, $eumcp 2tnfprd)c als Attentate
gegen bic ronc $u betrachten uub 2iuter reu St. cnt)? mahnte
in einem broljenben Briefe
4
)
beu anfbraufenben jungen SBtfof;
nid
p
ttergeffen, bajj er ats 8e$n3tr<jet 511m et)orfam fccr=
pflicbtct fei
5
}
tote jeber Purere, mu @cbaf)ren, toie ba fehttge,
fei
in ber @cfd)td)tc ber franjefifdjen attfceiftrje ein Uncrl)rtc3
6
)
unb
p
erwarten, bafj er barauf bcbad)t fein toerbe, bureb 93ejes
gttttg ber UntertorpgMt bcjcbmid)ti^cn
7
).
Statt beffen
ging ber 5tngefTEagte nad) fttom, &on ber Surie
fetter citirt
8
)
:
.
$ier mar es il)m nun freid) getttttgttt, on allen
efdjulbigungen fid) &u reinigen! Affeln ber 3Jctmut ber beu
fetjon fo
lang bauenden Gonfct fyattc tljm bic
Suft jur SSertoaftung
feines 3Mstbums geraubt, &ugcn toarb oon if>m gebeten, bic Ghtte
fcinbung ou berfetteu $u berfugettj bed) biefer c()rtc tl)n inel=
mebr getane babureb am allermciftcn, ba er bic 33rbc oen Beuern
auferlegte.
3
11 einem ctgenpubigeu 8d)rciben) marb it)m ber--
bies ber ^Uerbcbftc SBtttc in boffig unjnxibeuttger SBeife cr=
flrt; tie fct)Ieuntge Sfecfter in bic riecefe $ur angelegentlich11
1)
Sigeb. Auct, Bellovac. Pertz VIII. 463 ad a. 1150.
2)
Ep. Eugenii III. ad Ludovicum R. Martene et Durand, Ampi. Col-
lect. IL 030. 631. Ep. V. Ej. Ep. ad Henricum Belvac. ibid. Ep. VI. Ej.
^
10p. ad Hugon. Altiss. et Bernard. Abbat. Cluniac. ibid. 033. 634. Ep. VI.
3)
Ibid.
4)
Martene et Durand, Thesaur. Anecdot. tom. I. 422.
5) Ibid.
consulo, ue contra Dominum Regem et coronam, cui omnes
arebiepiscopi
,
episcopi, barones innitimur et jure fidelitatis debitores exi-
stimus, contumaciter
calcaneum elevetis etc.
6) Ibid. 423 Unura est
poteritis.
7)
Ibid.
8) Gallia Christ. IX. 727.
9)
Engen III. Ep. X. Martene et Durand. Ampi. Collect. II. 685. Cf.
Ep. XII. ibid. 630.
W\d\t gemalt
3Jldrj
1
154).
W\q mu&fce cv [tdj frci(id)
f&en.
xHbcr bie bibcvi^c OfccfftdjteloftgMi attcb ferner ni ben mar ibm
bodj jur embetrt Statur
fletoorben.
Hub je weniger er bic iterar-
ebijeben xHufpriicbc mfu\}te, um
fc
mebr maveu cc v SBerantaffun-
gen jrnn
neuen #aber,
2)cr tttfdjlufj biefett 28tberftre $u (fen bttrcC) bic
Jtoidjt
aus?
ber Unruljc bc Stinte tu bic stifte be3 t>cr(affeucu $ (fter roarb
buref) bie erneuerte 2S.cia,crnua, abrtau IV.
l
),
bie nct()rocubia,c
tpenfation |u erteilen, vereitelt. -^Cbermat au ben (gfcopai
p&uttben, erlebte er, bem Dcolaub tun* feiner (Srljcbung
auf
feit
i>dp)td)en tutyl [ugft
befannt
2
),
^3 dji3ma bcS 1159.
)cr Verlauf ber efdjidjte bat bereit
gezeigt, toeldjeu 2ln*
tf)ei( ^einrieb an ber (ntfd)eibuttg ber
fran^fifdjeu l'auoc*fird)c
cje()abt. ^eitbent eter i
N
on 8t. iDcouticr be (a (efe
3
J
in feiner
eutbufiaftif^en xLeife U)u nun Q3erfechter be Dlcd)tc5 2lterattber3
aufgerufen,
nxtd)c3 btefer fetbft in einem feiner erften 53 riefe bar*
gelegt
4
),
ttar ba3 iitljum von 23caui>ai3 biefem ^ontificate eine
oer roid)tiaJten runblagen a,croerbcn
5
).
Uub jener
fyat feitbem uiebt unter
(ffen,
biefeu bttrd) uabe
2kr=
manbtfd)aft mit bem nia,c au^efebeueu uub, feitbem ba geggnfefe
ticte ^erfyttnitf ber trber
fid) ejebeffert, madjttgftcn 23ifcbof be
:Hetcl)C0 bttrd) miebcrl)ctcntUd)e 23ett>eife feiner (vvfcnntftdjfctt fieb
ftetS feon Beuern nt Derbtnben
6
).
laum fyatte
granfreid^ ibm feine
Obebtcn$ sugefagt,
a(3 er fofort feinen Danf in ber atterbina, ber*
tretbenben ^[euerung abftattetc, ba er feinem -ftenfdjen in bem
rabe wie bem
^ifd^ef ben 33cfd)Itt bc* (Sonctf nt Xottfeufe ber
feine 5(ncrfcnuuitg ut banfen I)al3e
7
).
Uebcrbic*
ift irgenb ein mid}=
, 1) Ep. XVIII. Martene et Durand 1. 1. II. 651.
2) Ep. X. 1. 1. 664.
3)
Petr. Cell. Opp. omnia. Aceur. Migue Ep. XXII.
4)
Martene et Durand 1. 1. 654.
5) Ibid. 659. Ep. VII lila ardentis caritatis constantia et sincerissi-
mae devotionis affectio, quam in tempore procelloso et turbido circa sacro-
sanetam Romanam ecclesiam et personam nostram tideliter ostendisti etc.
Ep. XII. 666 Quanto amplius affectum et aiiinmm tuum circa sacrosanetam
Komanam ecclesiam et person-am nostram ab ipso promotionis no^trae
exordio intentum fuisse cognoseimus etc. Ep. LVI. 691.
6)
Ep. X. 1. 1. 664.
7)
Ep. VII. bat. 7. 2(pvtt 1161. Martene et Durand 1. 1. 659 Nostram re-
ceptionem, quae in concilio in Erancia celebrato solemniter facta est
magis quam tibi nulli mortalium imputamus
,
cujus quidem studio, vigi-
lantia et labore et animi haesitantium ad veritatis semitam sunt revocati
S
102
drittes 3?urf). drittes Kapitel.
t%e3 ftrd>ttd)c^ @cfd)ft
in graufreid) fcerridjten, ober ein
treii
p
fd)d)tcit
, fo
uurb ma,Ud)ft ba
s
}Jcaubat au i()n bcr=
liefen.
OTcrbtua fouutcn btefe unb cUjulidjc befoubere
s
3)eac()tbcfiuy
niffc
aud) in ufunft &ua,eftanben unb burd) bicfelbcu -ber Qiuftjj
t>cr[trft werben, aud) meuu biefer SRann bei $crtrauen in ber
t>tI)crt^cn fttd)ltd)cu (Stellung mbtiebeu. Wbcv ein aufclnilidjcrcS,
ber
fyofyen
eburt cntfprcd)cubcre 3(mt .bcfcftta,tc unzweifelhaft
lieberer feine beut
Zapfte uuiufd)en3u>crtl)c 2luctoritt.
tiefer
ebanfe moc()tc bcnfelbeu bewegen, all er iettet^t
fct)on auf feiner g(ud)trcifc bic 9i\id)rid)t empfing, bajj ciuvidj r>on
SBeautoat am 14.
Januar
1162 jum Cir^btf d)of von 9tfyeim3 cr=
Mfylt fei
1
).
Unb bereit am 30. 9lprt( b.
3-/
ungefat mcvsclju
Sxige naebbem er ben fran^ftfeben oben betreten, nnter^eiebnetc er
ba feeft reiben, in welchem er ben 9ccucrw()Itcn" bcgrjjt unb
burd) Ucbcrfcubuug bog ^alum feiuerfeity beftattgt
2
).
Mein biefer (5rwei3 ber uuft warb fofort aufgewogen bind)
ba emid)t ber neuen SDicnjileifhtngen , bic
fofort iu2(ufpvnd) gc=
uommeu uuirbeu.
3ft
bod), fo
lnge 2crauber tu graufreid) weilte,
'faum ein ^tonat evgaiigen
,
ofync bajj eine ^itte au$$efrrod)en
ober ein Auftrag erteilt ober aud) eine uugcm[)ud)c, bic
renken
ber ^ftid)ten bei pbcbicn^crl)ltutffe3 weit berfd)reitcube
3
umu
=
tbuug gewagt wre. SSftag c fein, bafj
ron (Seifen ciurid)3
weiten freiwillige 9lnetbietiigen gemacht werben, bic r>orl)au=
et in devotione ecclesiae persistentes in ea firmitus roborati. Die Gallia
Christ. IX. 730
behauptet, bafi
er aud) bei (Soifgregattoti ber beiben SBerfiynoben
(93b. I. S. 103) tvefeutd) bettigt gemeint.
1) Gallia Christ. IX. 88. Marlot, Metropolis Rhem. tom.II. 385.
Ro-
bert, de Monte Portz VIII. 512. lin. 8. 9,
Sigeb. Auctar. Aquic. ibid.
397 ad a-. 1161.
Aanal. Laub. Pertz VI. 24 ad a. 1161. Pagi ad a. 1162.
N. XIII. XIV.
2)
Ep. XII. 1. 1. 666 Quod autem electum te et nun archiepiscopum
nominavimus discretioni tnae non grave sit nee niolestum, quia sicut ante
consecrationem nullus episcopus dicitur: ita nee ante reeeptionem pallii
jure aliquis archiepiscopus nominatur. Dilectos vero filios nostros Ans. et
alios, quos cum eo ad nostram praesentiam destinasti, debita benignitate
suseepimus et pallium pontiHealis seilicet offieii plenitudinem per dilcctmn
tilium nostrum abbaiem Grandis Syhae et eosdem nuntios tuos tibi libenti
anjmo duximus transmittendum etc. ScvaJ.
s
^b. L . 197. lieber bic uralt-
fattgltcfye treue Haftung ber iKheimfev ftircj^enpto&uig jit Stterattbcr
f.
uodj bic
Ep. abbat. Rhein. Martene et Durand, Thesaur. Anecdot. tom. I. 461 Con-
fiteantur Domino misericordiare ejus, quoniam cum in initio vestrae eleetio-
nis
navis ecclesiae certam non habens stationein hinc inde adver-
sis lluctibus coneuteretur
clamor noster introivit in aures ejus etc.
I
rviiiiuh , (SvaWfc&oj
von tycim.
103
benen 33rtcfe beffelbcn geben barber fanm eine v'litct'uuft
1
)- erabe
jene aufecrorbentUdjcn, innerhalb bei getotjnttdjeii ^erbltuiffe
nicht <mf$u&rtttgcnbeH Mttel mareu e ja, Durch bic be3 Sapfteg
bcDvu^tc 8agc erteid)tert mereeu mufjtc ; eine befoneere efdjfs
tigfeit unb SEBittigfeit tbat :Uotb , menu bie Regiment auf
bem=
felbeu oben, auf bcin beffen
bennaliger Prger al aft toeilte,
an luetoritt \d)tz einben [oftte. 3<me ictb^crtcvjcn^ctt
,
teeldje
Apcinrid) bereite im
v
\abre 1J(>1 febeu einmal ju beben f i
d
> bereit
gefunben Ijattc
2
),
bauerte fort; ja fic
mar in bem ^liuienbticte ber
Banbung
an ber fran}fifd)eu fte, tote allgemein bet'auut, mieber
eine febr
petnlic()e. atte boeb
fogar Satfer ,yricbrid) biefe noto=
rifefye
^erriittnua, ccv &pftdjen Jinan^en aH
3
c i^en beS l\\U
bige #aUc mit nuoerbo bleuer S^abenfreube &egr&t
3
).
Xem
neuen In^bifcbof oonOibeim3 $mar nicht aufebdie(]lieb, aber boel) oor=
&ug3toeife lag
c ob, bic au&erorbentdjen elbfpenbungen |it tx=
mtrt'eu, bereu man in biefer rtft3 nur $u fdjr beburfte
1
),
um fiel)
U
crljatteu. Gr mar c, ber in biefet xHbfiebt feinen twttglicku 23nt=
ber anheben mufjte; ber in einem (Mrabe
ttnterftufeungen gewhrt,
baf3 ber
a$ft fpter bei feiner Stbreife an Jranfreieb fo^ar ^e=
beuten tragt, ein 2ftel>rere3
p
erbitten
5
).
(5t mar eg, bem beffeu=
ungea^tet aueb nad) biefem Dermin eingef^drt marb, beu (5Ieru3
Uttb
bie ^lfter feines* er^bifebf liefen 3prcngcI3 ur Aufbringung
ber uneutbebrlieben Summen em&uftrengen
6
)
; er mar c enbltdj,
ber,
fo
meit c ba atterbingS allerlei 3 ebmanfungen augefefcte
^erbltuijj ber betben rber gemattete, in alten beu Jaden iuxHiu
fprueb genommen marb, mo ei
ma,tieb feinen, beu &onig burdj
ibii $u beftimmeu. ^erfoueu, bie ber Sapft bem Vetteren empfehlen
mebtc, merben burd) if)u bei bemfelben
eingefhrt
7
),
ftommt e3
1) Sic Briefe $emr$ bei Bouquet XVI. 17.
^ebauue en altbittt)
ber ibu Opp. ed. Griles vol. I. 190.
2) Martene et Durand II. 657.
3)
Ep. ad Hugonem Suess. Du Chesne IV. 579
ut etiani quomodo-
eunque corrodat viginti mille libras et amplius, unde ereditoribus suis
debita persolvat, quia sub aere alieno valde graviter laboret. Cf. Alex.
Ep. ad Hernie. Ehem. Martene et Durand II. 715. Ep, LXXXVIII.
4) Martene et Durand II. 722. Ep. XCVI
ab eo, cujus nomine, euin
in regno Erancorum essemus, nobis eentum quinquaginta libras, fratri-
bus vero nostris aliam suinmam obtulisti.
5) L. 1.
6) . bic 3(mnf. 4 citivte Ep. Seire autem volumus prudentiam tuam,
quod quaeeunque nobis in eleemosynam eollata sunt, usuraruni ingluvies
devorat ete. Cum enim in discessu nostro
intendet.
7) L. 1. 078. Ep. XXX.
104
Tritte? ^ucf). Dritte* Kapitel.
baranf au, ben nnentfdytoffenen grften $nm entfd)eibenben >an=
beht
p
vermgen
*) , fe
it>irb nid)t fetten, bamit ber nn mittelbar
an^iifprcd)enbcn bitten ntdjt u biete werben , ber
(h'jbifdjof um
$ertr>enbnng feines
(*inf(uffc3 erfudjt.
gft
bie beguaJtdje $fa$ttc*
genbeit bei* $lrt, ba beibe mit ib,ren ^ntereffen babei beteiligt
fittb,
bie be (litten ober Anbeten burd) bie t>on if$m gcrmtnfdjte (Snt=
Reibung erlebt werben muffen: fo
bat er wofyt ba3 $erfafjren
inne ^ct)attcn , nne e3 in ben $erf)anblungen ber bie 23efctnmg be3
23i<5tf)nm3 Don Gfyaton tf age liegt
2
);
bnrd) 3au^n unb in=
aufd)ieben be Urtt)eif[prud)c^
,
bnrd) $erattta$utt$ gemeinfamer
23cfpred)uugen begtigen
gefugt.
Wbtx and) in anbem ^(ngetegenkiten bebiente er fid) ferner
beffelbcn a(g feiner red)tcn anb. Wit Auftrgen aller 2lrt ift ber
Prlat nad) mie t>or toafyrfyaft berhuft. Set e< ba tum ber
(ntrtc naljerc ^enutnifs ber bie
3
uftnbe in >entfdjlaub
3
)
ober
in 3taen
4
)
mttgetbeitt ober begebrt mirb; fei e ba clbfamm=
hingen &ut Uuterft&ung ber laubigen im fyeigcn Vanbc betric=
ben
5
);
fei e ba fird)Iid)c (Streitigfetten'
3
)
entfd)iebcn ober &re-
ttfer
fo
ober anbcr3 bcfyanbelt werben folleu
7
),
e ergeben bie be$iig=
lid)en brieflichen ^nftrnctionen an ibu.
Dagegen gilt es and) oon biefem $erl)ftniB, ba| es nid)t in
com rabe burd) :perfnlid)c 33ef:pred)ungcn attfgefrifd)t wirb als
man erwarten mcd)te.
$luf
bem ^attonalcoucU p.9)toiUpcllicr ift
er nidjt zugegen genxfcn
s
);
cbenfomenig 51t our3), allerbing3
bnrd) ranfljeit r>crf)inbert
10
). W>tx aud)
fonft finb feiner 53efud)c
nid)t eben tele gemefen. dluv jroeimal
11
)
mirb er nid)t nad) <3en3,
1) Martene et Durand, 672. Ep. XIX.
2) L. L 070. 071. Ep. XVIII. XIX.
3) L. 1. 678. Ep. XXX Praeterea rogramus, quatenus, si dilectus filius
noster uobilis vir O. filius nobilis viri C. Erajapanis, quem de regno Teu-
t'jnico revocamus, ad te pervenerit, eum benigne reeipias etc. Ibid. 710.
Ep. LXXX.
4) L. 1. 708. Ep. LXXVII.
5) L. 1. 700. Ep. LXVI; 750. Ep. CXXXIV.
6) .
i.
8. Martene et Durand Ampi. Collect. II. 711. Ep. LXXXII.
LXXXIII; 697: Ep. LX: 701. Ep. LXVIII: 702. Ep. LXIX.
1) L. 1. 683. Ep. XXXVIII.
8) 33b. I. Z. 195. 196.
9) Gallia Christ. IX. 90.
10) Ibid.
11)
Km 5. (September
1163 von xBciu^c &u8
ibid. II. 676. Ep. XXVI
et ad eum locum, in quo nos ipsum colloquium habere cognoveris, festi-
nauter accedas, ut consilium tuum, sicut desideramus, habere possimus.
foubern au einen brten Ort entboten, tun an ber gufamtnenfttufi:
mit bem ftnige ubtoig fict) ya beteiligen, ftnr als Altera ber $u
bestrebten hatte biefe maebtiae' 2tt^e bnrd) ben ob $u ocrliercu
(im November l 163 coer i
164),
marb et fo tief erfd)ttert, bafj er
nicf)t nur in Herten, toe((%e an llebcrfcbm^ig(id)t'eit alle bi^er
a,e$5rten berbieten
1
)/
feinen unerfllten Sertl) feiert, foubern
aueb bcr^eit
7
menn e3 3^ott) tf;iie, an ba3 ^raufenbett felbft $tt
eilen
2
). 316er mir babcu feine ftunbe, ba baS gefebebeu.
\>Bof)t aber barber, ba er ber ocrbtenftd)en anbluugcn uu=
^oad>tct , bie er tob^reifenb anerfanntc, bod) and) gar 9ftaudjc3 ju
tabeln fanb. a ftrrifd)c 2efcn, bie rd'fidjtSlofc sparte , mit ber
jener berall ben (Sifetflftifiett burdfttfeken oerfudjte, mar
felbft b'em
jur anfbarfeit oerpfd)tcten nncr jnmiber. TOet)r aB einmal,
foroot)l mljrenb feinet %ufent$afttS in granfreid), aB f:pterl)tu,
bat er ben nnbefonnenen (Mfer
be furjtlidjen SrteftcrS, feine Uuoer=
trgcbr'eit gu rgen, bie erbarmunglofe Strenge mibilligen
fid)
veranlat gcfefjen.
$113 berfetbc um einer (Btreitigfcit nullen, in ber jtoei grauen
au einanber geraden, ol)ttc SSkitereS ba3 Saterbict ber bie tabt
23cauoai ocrljugt, roarb er aufgeforbert, baffelbe $urcfsuueb=
men
3
).
er bem
^ifebof bafelbft bnrd) Ucberfpannuug ber oer=
meintlid) ibm, t Metropoliten, jufommenbcn ^reirogatioen
brrfeub gemorbcu, mute er eine 33uprebigt tefeu, tu meld)cr ber
2obu gejd)tigt merben {oft, ben ber ^ater lieb l)at
4
). %l er met=
ter 0011 ben (smouif'ern feiner $atl)cbralfirel)eltnsicmtid)e oerlangte,
Non autem locum, in qua praesentes esse debeamus, certum habemus, si
^ipud Sanctum Laurentium vel apud St. Benedictum snper Ligerim credi-
mus nos, auxiliante Domino, convenire. 2tm 1. ?(ugit|t 1162 von ^ritnl a\\i>
f.
93b. I. 6. 208.
1 Martene et Durand 1. 1. IL 694. Ep. LV1 Auditu audivimus
,
quod
nos audisse dolemus et non sine grandi animi pertuibatione aeeepiraus, te
scilicet proprii corporis invaletudine laborare etc. Novimus enim et plena
veritate tenemus, quomodo tu tamquam verus Israelita pro exaltatione et
defensione sacrosanetae ecclesiae fortiter et constanter pugnasti etc. Cf.
ibid. 909. Ep. CCCLVn.
2) Ibid. 695
et per nos ipsos in propria persona non dubitare-
mns laborem subire. tS^rctbcn >einric$ au feinen fout<djen tuber, in
toeldjem er ber feine Jtianfbeit bevubiqT, bei Bouquet XVI. 105.
3) Martene et Durand II. 687. Ep. XLY.
4) Ibid. 909. Ep. CCCLVII Unde si quando tuae fraternitati aliqua
scribimus, quae forte tibi gravia videantur, non ex minore affectione hoc
faeimus
,
sed quanto ferventius diligimus, tanto ea, quae ad conservatio-
nem tuae honestatis et famae et incrementa spectant virtutum, tibi liben-
tius suademus etc. Xam quum pater noscuntur.
106
Dritte 93ucf). 'DvitteS (Settel.
bereu
Mfopft
mit Berufung auf feine fvftCtcfye eburt trotzig ab=
\m, fogar beu eigenen trber biefe W<xl oerffyrte, feine $er=
gemafrigungen
p
uuterfttseu, mufjte er e fidj gefafteu
(ffen ,^3
Uuuutrbige feine 9km$mn% &erurt|etft
p
tjren
1
). bie
autaffungeu
p
bcvvjteic^en
Differenzen tarnen
fo oft,
ba ber ^ar>ft,
um nicfyt aftptftig als $)ial)uer
p
werben, bie Littel
p
ir>cd)fe(n
fr
gut faub. 60 Hffen
nur oou einem glte, in med)cm ber 2lbt
*>on 6t. SSincens
p
Senlii beauftragt marb, in oertrauttd)cr 33^its
tfyeiluug Dinge pr @^rad)c
p
bringen, meldje ber ^ollmacl)tgebcr
im birecten brieftid)en $erM)r
p
berhren 9(nftaub genommen
2
).
Hub ba mar
fcfyon
mteber ntfyig oiel(eid)t rneutge Kantate nadj=
bem
3
)
faum bie 2>3irren ber oou bem ()errifd)eu Prlaten oerfd)ul=
beten 3tffwrrcc<m gclfet maren, bie mfyrcnb bc3 (Bommert
1 167
$kfytim uub bie Itmgcgenb mit beu (Bdjrcdniffen bc3 rtege cr=
fllt
4
).
c3 bod), mit beu
ffen
in ber >anb beu Srotcft gegen
bie unerfd)mingd)en Abgaben aufrcd)t
p
ermatten, mit beneu er
bie 3i
x
l)ctmfer Brger belaftet. Die Bcuxguug fyattc begonnen, tu=
bem alte g-reuube uub Dfficialen be (Srjbifd)of3 oerjagt, bie$ird)=
tfyrmc uub feften Sf&fee oou beu 2lufrt)reru &efe|t morbeu. SDod)
ba3 mar nur gefdjetycu, um um
fo
mirffamer uuterljanbet
p
fu=
neu. Wim bot alfobalb bie anb pr 9ln3gteid)uug
,
bereit, p)cU
taufenb ^fimb
p
glten, menu ber $ird)cnfnrfi nur geueigeinonrirc,
bie Brger im l^euuffc ber attljerfmmlietjcu 9tect)te oerbleibeu
p
(ffen
5
).
2lbcr
feft
entfddoffcu ben roi3
p
brcdKit, ocrleitete er
beu ^nig,
tym
eine graufame 3atisfaction
p
oerfebaffeu
0
). gunf-
jig
Kufer
rourben niebergeriffen. aum aber waren bie $uig=
d)en abgezogen, al bie emprten ^Brger bie Unbill rd)teu,
inbem fie bagegeu alte Kufer
ber mit if>r ein getnbe oerbube=
teu Dtter oou ruftb am jerftrten
7
).
SDtefer naljm nun tiU
1) Martene et Durand II. 934. Ep. CCCLXXXIX. Cf. 935. Ep. CCCXC.
2) Ibid. 775. Ep. CLXIX Indo siquidem est quod nos quaedam
discretioni tuae per dilectum tili um nostrum abbatein saneti Yincentii Sil-
vanectensis viva voce duximus intimanda, quae literarum noluimu.s
fidei eommendare etc.
3; )ic eben citivte Ep., battvt SeucDenl am 18. Januar, f'anit im %af)vc
11 08 acfdjvicbcn fein.
Jaffe X. 7802.
4) er tok&tigfie Setictyt bei Joamu Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 77.
78. Ep. CCXX1I, ber Jiujlcid) gc0en bie ;Hu]td)t oii Mrlot, Metropolis Rhem.
II. 393 gctt$t, bci ($vcigntf3 fei
1164 \u
fefcen.
Qf. Ep. HeariciRhem. ad
Eudovic. Eouquet XVI. 139.
5) Joann. Saresb. 1. I. 77.
6j Ibid.
7) Ibid. 78.
m>V>, 99lfd&of
von eiffn$. 107
ferbingS bw Mfe
bc rafen b$n gfambetn fefcvt
in xHiifvrud)
:
mit taufeub 9Rann &og cv f)t\m, um eine cvcmptarifcbc lh-ecutioii $n
ben. \Hber a feilte et tinin in feiner reu (iimuo()nevn entleerten
SRcfibcnjftabt.
?
208.
2)
Bouquet 1. 1. Ep. X. Pagi ad. 1102 II.
3) . oben <S. 103 %nmt 3 unb 23b. I. . 201.
4)
Bouquet XVI. 202. Ep. XL
5) Mansi XXI. 983. Ep. XXIX.
6) Martene et Durand II. 796. Ep. CXCVIII.
7) Heurici Rheni. Ep. ad Ervisium abbaten! 8. Vietoris Bouquet XVI.
192. Ejusd. ad Hugon. Suessionensem ibid.
8)
Bouquet XVI. 152. Ep. CDLVI.
110
SDritteS 53ud). Drittes Settel.
Ijattc ($nufiu3, Wbi *>on @fc Victor, in
bcffen Slufirag bie Dfcefku*
ratton beantragt. ngo blieb big an feinen ob
(4. (September 1
175)
r>on beut (Saujlcrctmtc nnb beut .gttixitt bei
ofc an3gcfd)Ioffcn.
<Sdjou tritt bem %iM ringenb, fdjtte$ er nod) ben SBricf
1
),
ber, bie
23eid)tc cine terbenben, bie nngcfdjmdjte, tnafettofe Ivette ge&en
ben ivnig fcicrlid) befennt.
3n )ciitfeblanb fd)icn c
fo,
aB fllte bie feit bem ^clnffc be
ongrcffe3 an ber aonebrtfe fiel) ermtfigenbe
2
)
$tTfytitun ber
Nation
flehend)
r>erfd)minbcn. 5)enn gerabc bie ftadjridjt oon ber
bcabfid)tigtcn Befef%utt
be @$imft3 bnrd) bie 3BaI)l be gleiten
@cgcn}>apftc3 l)attc bie gorifdjrttte ber 2Ucranbrinifd)en Partei nnr
bcfd)Icnnigt. ^iofcC
nnb WftMmwn brofyctcn fyier feit ben erften
Anfngen ba3 ^ontificat ^afd)ali3
III.
lebensunfhig
p
mad)en.
SDtc meiften grften, ja nad) einer augenfd)cinlid) bertretbenben
Dtad)rid)t
3
)
mit 2luSnal)tne be3crog3 on23atern nnb Sadjfcn nnb
bei fosbifd)of3
$cat)ttatb ouCSln alle", bev grfjere $ettbe$@$fe
copat toaren bereite
offen
ober iu3gel)cim anf bie (Seite 9eranbcr3
getreten. Unb ba and) bie 3fa$e ber ateu biefer crubcrteu 9ctd)=
tuitg gefolgt, tft nm
fo
tMt)rfef)einlid)cr,ic meljr ber 2lnfd)ln an biefe
Jfyrcr
$ur ctDO^u^ctt gemorben. etbft g-rtebridj I)at fptcrl>tn
angeben muffen, fciu^olf fei nid)t bamit cinoerftaubeu genxfen
4
),
al c3 oon ber erneuerten &M)lt)anbtung Eenntnifj erhalten.
v
Vt
jebem Tratte mar ba3 <8d)i3ma im erften
,3
a
^)
re nac
fy
btefem Dermin
in SDeutfdjlaub nid)t mcfyr oon jenen nationalen Steigungen gc=
tragen
,
mcld)C in ber erften 3eit $ictor3
IV.
fo
md)tig an=
geregt morbeu: ja c3 mag eine
gemiffe
2at)rt)ett fyabcn, meint ein,
1)
BouquetXVI. 161. 162. Ep. CDLXXIX.
2) . SSb. I. 6. 220. 35b. IL @. 12.
3)
Ottonis Cardinalis Ep. ad Thomam Cantuar. Gilb. Fol. Epp. ed.
Grites vol. II. 136. 137. Ep. CCCXCVII Eiden) Moguntino concordant per
omnia Trevirensis et Salisburgensis et ferc reliqui prineipes omnes, sicut
dicunt, tarn saeculares quam ecelesiastici
,
excepto Imperatore et Colo-
niensi et duce Saxoniae.
S*^
01'/ S^ciiiialb On Staffel
71.
4) Friderici Imperat. Encyelica de curia Wirzburg. Pertz , Moniun.
IV. 135 Sieut dilectio vestra novit, curiam Wirzburgensem, quam in Pcate-
costem indixeramus , nos una cum prineipibus universis tarn saeculari-
bus quam ecclcsiasticis gloriose convenimus et inter caetera de statu cc-
clesiae sanetae et praeeipue de negocio Domini l'ascbalis papac, quod in
cordibus rnultorum dubium hbehatw etc. crl. 9%(lifta(b Ihflunifl auf
bem 9letd)tage git 3Er$lmrg fclbft tu bev @ef$U$te beffeflm
Tic beutfdjc fcic&flrdje. 5DaS GrjfHft
Xricr.
111
attcrbingS paricufdjeT 8cmv\ bemcrft, t% fei baffet&c batnalS bc=
rett ,,cvlojd)en" genjefen
1
).
Ter beutfdje (Stytcopat
,
atterbingS utd)t ofync #cr$
fr
bic
l^bre bei :Keicbec- uttb bie Serpfftdjtungetf , bic tfjra afg eljnMra'ger
im S^cvbnifs pm tiaifcv ermnebfen, mar in feiner gebohlten
StcXfuttCj
p
51 1 v d> c unb Statt! mobl niebt otme einen
gettriffen 8>i=
Dcvftreit ber ^mn^atbien gevoefen; aber nur irren fanm, menn
nur einen 95kd)fel be3 lleber^end)t ber einen ber bie anbern an=
nehmen. SMlyfenb berfetbe bei (Sntftcljttttg bes Stt>i$ma3 bnrd) ben
3micfpalt ber }iacl)rid)tcn von Dorntjcrctn oermirrt, namcntlid)
bnreb bie
v
3(nt'(aa,cn D^olanb nnb ber 6cinicjcn anf &od)Ocrratl) in
bem Patriotinnen Wefbtc fcerftimmi nnb gegen ihn eingenommen
morben: mar er offenbar bnrd) ben Verlauf ber Xiiu]c in bemfetben
9Jfc% enttnfc()t, in metchem feine fird)(ic()C Anficht @clea,ent)cit a,cl)abt
fyattc lieft abpfldren. SDte bentfehen nfehfe hatten eine unangreifbare
^erifteation ber 2BaIjl $tctorIY. ermartet; ftatt beffen
maren bie,
mcld)c in ^paina nid)t anmefenb gemefen, bnrd) ben bort oon ber
Partei genbten crrort3mn3 bcrrafdjt. Unb moctjtc man glcid)
ocrfnd)t haben, bic @cmaltina(3rca,cln, bie feitbem an$enKtttbt mov=
ben, aU (Sid)erl)citmittet
p
beuten: a,crabc bic
fo oft roicbcrtjoltcn
^rocebnren, ben ^cfddnf} jene erften GonciB
p
erneuern, Ratten,
ftatt bic Utberjeugung
p
befeftigen, ot)nc
3^tfrf
otetmehr bicfclbc
in ber SSktfe crfd)ttcrt, mic mir frher oermntfyct
2
).
23ei 9Qt=
beren, tote bei iin oon ricr, mar c3 bap erft in ^otge ber
lafyl ^afdjali
III. a,eFommcn.
3n ^aoia abfid)ttid) nicht anmefenb, mcil uidjt genullt,
fid)
bic
nbc binben
p
f
ff
en ^ mar er bennod), mic mir miffen, fpa'tcvljin
bnrd) Victor IV.
p
Sobi captioirt
3
J.
51bcr bod) blieb er
fem von beut
ebanfen, bai djfina
p
einem
Softem machen
p
motten. 25on
abrian
IV. bereit* mit bcrfclbcn SGrbe au3a,ecid)uct, roctd)C ber
erftc egeu^ft ihm nur erneuert, nnb fomit frei oon ber 5nrd)t,
im
JaH
ber Stulfo^nnng mit SUeranber bicfclbc
p
oerttcren, mar
er, mic mir oermntben brfen, Oer Meinung, bajg ber Moment ba^u
1) Th. Cantuar. Epp. ed. Giles vol. I. 103. Ep. LXXIII ad snftYaa-
neos Cantiae provinciae. Denuncianms etuim exconnnunieatiim et ex
nomine excomnmnieamus Joannem de Oxoneford, qni in haeresim dani-
natam excidit, praestando jnramentum scliismaticis, qno Schisma jam fere
emortuum revixit.
2) e. b. I. 6. 227.
3) (Statt). 3. 177.
112
ritte SBucf). drittel Kapitel.
ingotge be3 (Sretguiffe oom 22.
2tyrtl
1 164 gefommen. ie^citc
2at)tl)anbtung
,
fo
tauge
fic oon bem $aifcr nid)t genehmigt mer--
ben, fyatte fr
ben nid)tg 2Mnbcnbe,
mlfym
bie ^(teranbriuer fce*
reit3 ju ben 3$?i&en gtaubten ^t)len $u tonnen
1
).
Ueberbie*
ift fein $ert)atten
fr
bie ^arteiung in feiner $ir=
djenpromuj nidjt uubebingt mafegebenb gemefeu 23emcvfcn3mertt)
ift toor allem bie fetbftanbigc (Stellung, meld)c bie
$ifd)fc won
$iet$ mfyreub biefer SJtrrcn eingenommen, er alte @tt$*
nu3, ber unter neun^ctyftcu uub oier aifem ben >trteuftab in
feiner >anb gehalten, mar nad) brciunbrricrjigj;()rigem Regiment
in erprobter Streue gegen SUeranbcr am 30. SDeccmber 1163 ge=
ftorben
2
).
ein 9lad)folger Stfyeoborid) begngte fict) nid)t mit
biefer nur ausbauernben taubfyaftigfeit. %{% im 3at)re i 1 64
(Sarbinle SStctor^ IV. unter bc3 $aifcr3 d)u(3 mit feinem gam=
merboten in Sftcfc eingebogen, um bie Brger ber tabt $ur $tn=
erfennung it)re errn
p
beftimmen, erhielt er feine )iccfaucu
in ber bisherigen lut)ngtid)Feit unb ntigte bie (Scnblingc
p?
fd)im^f(id)cn gludjt
3
).
Hub ba mar ein SBagcftcf, nid)t btc3
auf 5lbn>eljr bcrcd)uet; c
fyat
pgteid) in ber weiteren Umgcgeub
befreienb unb erobernb gemtrft. eitbemtjat inObcrtotljringcn bie
oon bem ?OtctropoItten ber ^ird)eu^rooin^
unreifetljjaft gebrdte
lteranbrinifd)e Partei itjre o^ofittonetten Grfte entbnnbcn
4
)
unb
ftd) DteMdjt burd) bie Gonfberation mit ber
fran^'fifdjcu aubc3=
fircf)c geftrft.
dagegen ift ^iebertottyringen, unb $mar uid)t bto3 um ber
3ugel)rigfeit %w Klner ^irdjeitprobiua mitten, oor altem tttdj
1)
Ep. Ottonis Cardinalis. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 136. 137.
Ep.CCCXCVII Fastrad. ep. ad Omniboimm Veronensem episcopum Mansi
XXL 1157 Dominus Trevireiisis episcopus stat in umtte.
2) Gesta Episc. Mett: Pertz XII. 545 Cum annis 43 sub apostolieis
Calixto, Honorio, Innocentio, Coelestino, Lucio, Eugenio, Anastasio,
Hadriano, sub prineipibus vero Henrico V., Lotliario, Conrado, Friderico,
sedisset 3 Calendas Januarii annis et meritis plenus et in schismate
Alexandri et Victoris, quod inclioatum jam fuerat, catholicus migravit
ad Dominum.
3) Ibid. ad a. 11G4. Calmet, Histoire de Lorraine I. Preuves p. 65
Idem Cardinalibus haeresiarchae Octaviani civitatem Mettensem cum
nuntio Imperatoris satis pompse ingressis et clerum Universum ad sacra-
mentum obedientiae idolo suo praestandum cogere volentibus viriliter in
faeie restitit ipsosque, infecto prorsus propter quod venerant negotio, cum
pudore et confusione omnimoda fecit recedere.
4) Ibid. Ex quo ejus facto quam plures imperii eivitates aemulandae
virt utis eosquesimiliter contemnendi et cxempluni sumpserunt et audaciam.
Sie 33it()mcv
ftefe,
l'ttid), tfamtn\H).
113
einer ber nucfttigfteu tfepunfte
be cfyigmal r>on Anfang
au gc=
liefen unb geblieben.
SBifdjof einrid)
LI.
fyatte baffelbe
nicht
nur bei feinem erfteu (Sntfteljen begnftigt;
er t;at c aud),
uue nur
toiff&t,
in jenem fritifefyen Moment, top
fo
Stiele gag^aft
l\bmaut'teu, mit
(Sntfcfyloffenljeit
meiter geleitet, ba gmette SoutU
fkat ber Op^ofition eingefegnet
1
).
greitidj ftavb er febon in eben
bejn 3a^re
2
) ;
in metetem er biefe neue poeI)c ju begrnben mit=
geholfen
batte; aber ber >2$edjfei auf bem
&ifbffidjt 3tul)t
f)at bie firct)Iid)e Haltung ber SDiccfe in feiner Seife eran
bert. Sein ftcufyfolger SOeranber
II,,
gaitg Unb gar bcrfclbcn ^e=
litif
pgetfyan, ift fogetr
in golge ber SBetfyeilignng au bc3 $aifcr3
Unternehmen
3
)
&ur tnfnfyrung SafcfyattS
III,
in 9?om ein Opfer
bcrfelbeu geworben. Hub 33ifct)of Dtubolf t)at in bem dji&ma big
jum be au3ge|arrt
4
).
)a3 mar um
fo
leichter, aB baffelbe in
bem
ganzen
23ttl)um bereits ein XrabitionelTc3 geworben. 9ctd)t3
weifet barauf t)in, bafj (Herifer unb iUcncfyc bem entgegen ge=
wefen; uiebty verrt!) bie Spannung jenes
egenfa|e3, rote er 33.
tu bertog^burger )icefc beftanb, roc23ifd)of onrab
5
)
mit offenem
unb geheimem St-berftanb
p
Wimpfen fyatte. )er einfeitia^yjactien^
geift fc()eiut tu Sttid) ber aufd)ttcjjUd) Ijcrrfdjeube ejemefen
311 fein.
(Sine gang eigcntfyinlidje, ber Statur ber SDinge nad) nid)t 31t
(fenbe Aufgabe fyattc 9ttcolan, 33tfd)of ocu Gambrai),
anf fiel) ge=
uommeu. En ber
aufcerften renptarf mit ber [Regierung eines
od)ftift3
betraut, ba3 in ^olitifc^r33e^ie^ung beut beutfd)cn Jftcidjc,
in tird)d)er bem ^etro^olitanfGrengel r>ou 9c()cim
pgefyorte, fyat
er bie Xrcuc eine eljn3mauuc3 bc3 $aifcr3 mit ber Ergebenheit
au>$ua,Ictd)eu
gefugt
6
), bie er, feiner Utber^engung nad) ein 2((eraiu
1) . oben S. 15. 16.
2) Gesta Abbat. Truclon. Cont. See. Pertz XII. 350 ad a. 11(53 Eodem
tempore Fridericus Imperator exereitum inltaliam dneturus, totasRomani
imperii vires contraxit ( ? T tefe jsStngctbe bevubt auf einer ^cnvcdji'chincj mit ber
fpateven ^cerfabvt im 3o$x 1105, ba im ^a^t 1103 ftviebttd) ebne eerma<$t
Cfcelj Italien fid) begab), et praedictum Henricum Leodiensem episeopum, ut
se sequeretur jussit cum caeteris regni proceribus. Quem secutus uon multo
post in Longobardia est defunetus. Qui quidem obiit anno Domni 1104.
Annal. Laub. Pertz VI. 24. Urfunbeu, OOtl ,<ehtvid) cutSgcftcilt, bei Martens
et Durand, Ampi. Collect. I. 807. 813. 865.
3)
Gesta Abbat. Trudon. Cont. See. Pertz XII. 350. lin. 30-42.
4) vittfdjc 93eroetfiUji*ungen N. 21. b.
J>) Scheidras, Orig. Guelif. IL 378. 379.
6) Gesta Epise. Cameracensium Pertz IX. 508 In bac divisionis varie-
tate cum digna memoria recolendus Nicolaus episcopus ita se gessit me-
@c|d)id)tc lejranbeiS III. 5Jt>. II.
114
STvittc* 33urt. ritteS
bvtncr, als? uffraaan&tfdjof
tut
$er$&ftnifj nt feiner ^ictvovo^
tt u betbttgeu. fjattc. iK&et freitieb
,
bafj
er ohne ^ertetutug
be^etter ^jiidten sperren bleuen ftme, nttMj er jict)
fclbft
eingerebet I)abcu; ^evancer ift
burdj.feitt $erfyalten bitrdjattS im*
befriebigt.
B$xenb kr eigene ftetro^olit, ja enig ubiptg f cXOft, in 3tn=
erfeunnug ber Sd)uncrigfeit feiner 8#e utr^cbonnng ratzen, ift ber
Spft
in feinem lirtrjciC rcfficl)t^ro r>art. TiiecdauS aller $cv=
fiderungen jeinc3 Dicnftcifcr* nngcad)tct bod) ein offene
2M'ennt=
ntfj ber ?[ucrfcnnnng
f
cicrltd) abuilegen 9(uftanb nabm, nwr er
bereite cntfdUeffen, it)n burd) Q}cr[)ugnng fird)(td)cr Gcnfnren nt
ftrafen. Statt bic bringenben ^orfteftungen fifttttj Vubuugs nnb Rent-
rup t?en Dlljcims beftimmten baut, am 27.
Januar
1 165
1
)
bem 3$=
gernben nod) eine
Jrift
ut gewhren,
afj fie abgelaufen , einte baf$
ber 53ifd)of
bic verlangte feierliche htfrigung getetftet; bog an
=
gcbreljtc rcemmunicatieu in ber Xi) at r-e^egen, urb burd> bic
Ci5cfdd>te ber felgcnbcn iegebcubeitcn
etii&cfefefck
^n temfefbeu
3abrc (1 167), in roetd^cm bic erfte @efanbt|d)aft ntr (5nti"d)cibung
bei angttcaniid)cn ird)cnftrcitcs' anlangt, bittet cicetans unter
Xf)rncn nnt ^oieberaufna^nte in bic f attjelifdc ftirdK, an ber
er alfo iuniufd)cn auigejtofjea mar
2
).
Cirjtufcof cinrid) ren
9cbeim, t>oI fcott ber^iicbem ^htgefbt, bertetf) ftd) bamaf mit
feinen Suffragaubifd^efen auf einer fr biefen^eef berufenen $er=
fammtnng ber bic iBcbinguugcu ber bringend erbetenen ^bfcttien.
5(ber ebne au^eriicf(icv)c @enc()migung be erzrnten Zapfte
roagte
er mdjt nfyanbctu. >b biefe crtbcUt, ift, fe &{et id) fet)c
,
nirgcnbS
berliefert. :Daj3 er mit Hebe abgegangen
(
1 1
67),
e l) n c mit }((eran=
ber v>crfr)nt 51t fein, mujj nm
fo
U)al)rfd)cinlid)cr gelten, ba atfer
?
^riebrict) feine (iutnft iljm BiS nt bem legten ^ugenbde feinet
cbcn3 erhalten. @erabe aber ber % einer fctcrlid)cn 2icbcrauf=
nal)inc in bic irde, be feinem fircblid)cn
Jeinbc ocl^cgeu, ()ttc
biefcs @enncrs Vertrauen
fefert erfd)ttcrn
mffen. SDa$ berfclbe
aber melmcljr rnbebatte, c tiefem Prlaten nt bemabren;
g(eid) aber and) mit beut in ber Ticcefc ftcb erljaltcnben 2f(eran=
(Hain, quod nec ab obedientia Rbemensium, quibus in spiritualibus ob-
noxius erat, Alexandro subji ctus resiliret, nec Imperatoris oft'enderet par-
tes, quibus de regalibus suis fidelis et devotus esse tenebatur.
1) Mansi XXI. 1106. Ep. LXVI.
2) Joann. Saresl). Ep. in Tb. Ep. od. Lup. I. ep. 173 = Joanu. 8a-
resb. Opp. ed. Giles II. 111. Ep. CCXXXVIII.
Sag Gvjftift Sal&U*g. (5:6cvfnu\
s
.
1 J 5
bri3mu
gef&mtft, bafr jeagt bet jlrenge cfeljl
1
)*
bnref) ben er
fptcr bie 2tu3fljrung ber SSrjburgcr Sdjtuffc
in bm 8tt$uin
unb ba3 efyrenbe
geug-mft,
in bem griebridj bic treuen rienfie bcjB
"viihabcv^
beffetben
anertennt.
x
\n ber Salgburget irc)C war toofyl
im
gafyre
1 164 ein 233edj=
fei
in bet Serfon bcS
(
N
T}bivten, aber ttidjt ber tirel)lieben 6ttm=
mung erfolgt.
(bcrljarb mar am 22.
gunt im ftlofter :Kain mit lobe ab'ge=
gangen
2
). &n Anfang an ber Bettet ber ^leranbrtnifcjjen Partei
in )cuif(f)tanb, mar er e bi
p
feiner (elften tunbe geblieben
3
),
Tie ietfndjfeit bc $)ianne3 mar cigcutl)mticl) genug geWefen,
ben aijer fort nnb
fort geneigt &u erbalten, jte aly eine Anomalie
ju kbanbeln. Stiebt allein ben 2
s
3ibcripmd) in ber finMidjcn 9(n-
jiebt;
feto
ft cmpfinbtid)C Verlegungen ber Safaen^ffic^t ()at er
grofemtljig ertragen. 3nm Sotkil ju $ama, bann ju bem naeb l>re~
mona berufenen cingelaben, War er nicf>t glommen
4
).
9tcbtbeft0s
Weniger machte ber Oberlefynsfycrr, meleber bem ^iberftrebenben
nunmehr am S. September
(
1
161)
p
erfebeinen befahl , SSor*
wrfe, wckfyc bod) ^ia,leieb at ^Jortc )"d)meid)lerifd)cr Slnerfen*
nung lauteten, ^nbem er barnber flaute
, bafe
ber Prlat btilang
nidjt mit
geholfen
babe cen allgemeinen 23 ranb in Staat nnb ftirefye
&u lfd)cn
5
) ,
gab er nur u beutdj ju erfennen, wie nnentbebrlieb
il)in biefe ulfe wre. Sljrenb er in [einem ffentlichen Birten
eine jweifctlofe (Sntfdjloffeutyeit &ur djau trug, Wnjcfyie er fel)n=
J) Bouquet XVI. 603. 095.
2) Chronic. Reichersp. bei Ludewig, Seriptt. R. Germ. tom. II. 287.
Magn. Reichersp. Boehmer, Fontes rerum (Jermanie. III. 535 Kdern
quoque anno sanete memorie Eberhardus Saltzburg-cnsis episcopus min-ra-
vit ad Dominum X Cal. Julii, invalescente sebismate.
Vita Gebhardi
et successorum ejus. Pertz XIII. 45 Tandem bono certamine certato, Do-
mino vocante, apud Runa coenobium naturae concessit debitum.
3)
Sudendort', Registr. II. N. LV- LIX.
4) . 33b. I. <5. 114. 174. Fecbner. Udalricb II. v. Aquileja S. 6. 8. 9.
5)
Ep. Friderici ad Eberliardum. Teng-nagcl, Vett. Monom. 400
Unde quia tua res agitur, paries cum proximus ardet et quia publica res
ista fuit, non privata, nam de animarum salulc agehahtr . miramur nos pri-
ntus, nrantur et universi prineipes nostri tarn saeculares quam eccle-
siastici, qui ad excolendam vineam Domini non timuerunt portare pondus
diei et aestus, quare te subtraxeris et magna te suspicione suspectum ha-
bent, quod in tempore tribulationis te ipsum quasi murum inexpugnabilem
pro domo Israel non opposueris.
8*
116
rittet SSiidf). ritiej Sattel.
d)ft (Sberljarb Betrat^. SSor alter Sctt barmt bcfcf)ftt^t
,
burd)
@ri)altung ber mafyreu fatfye Uferen ftr$e feinen Untertanen ba
etl gu fiebern, fyat
er bod) iu^gefyeim jenen um ben Seg bc
faziB
gefragt
1
).
$tber ber atfo efragte, beut c fd)cincn mochte, al
fei
biefe grage nur all 33
eftc
Dngemittel ertt)ljlt
y
fyattc fcht2iu3btciben
guut brten SD^atc entfdjulbtgt, tubem er fein kommen
fr
bie 3u=
fnft ui^luifi^t geftetft nntcr ber ^cbiuguug fiesem etettel
2
).
2)ci> tparb it}m frcid) gemhrt
3
),
aber bte
3
u
f
a
c
/
^ic baran gc=
fnityft mar, bennod) nidjt erfllt.
Statt in ^erfon gu erfechten, fyatte er abcrmaB ein djtetctt
ciugefaubt, in n>e(d)cm er nnebcrljott, \m> er in 33urc(jarb3 cgen=
ttmrt r>on beut (Steine" fyerab allem 23oIfc rjcrfnubtgt. @l war oft
r>ou Etagen ber bte 23etlcgcnl)ett, in toeldje il)n ber ibcrftrcit ber
gum a^!etifd)en Seiten ttcrpfdjtcnbcu cibbc nnb bc mlitytn
et)ngcifec bringe.
Offen
erftreub, ba c beut ^rieftcr nid)t gieme
ba 6d)mert gu gieen, betonte e3 bieinttc, ftatt ber ccrc3folgc einen
anbereu Dicuft
aufperlegen,*); ^riebrij mar aHerbtng^ barob cr=
gurnt,
37.
117
fctSft cjcric^tct toorben, bartn bic Spuren ber nod) bauernbeu
Hu-
rcf^altung , bic eroetfe bafr erfenucn, ba c3 betn frfttidjen
Scrfaffcr ferner geworben, fetbft alfo ju fdjreiben?
v
\u biefem A-ac aber
fllte ft cf> (Sbertyarb mirfd)
erf
fttert
:
er backte ernftltd) baratt, bic Sfteife &u unternehmen ; er beriet!) ficf>
brieflich mit betn 216t oon ^tbinuut'j. rcnuod)
ift
c offenbar fclbft
bamat nur bei btefen Vorbereitungen uerblieben: ftatt be @r$i=
fdjof
taugte in Statten ein eibgefdjenf au. Sarb ba3 gteidj ab;
genriefeit, fc
bod) nidjt ber eber. SOett entfernt, ba c3 $ur 9tu3=
fljrung
ber >rol)una, gefommen, toarb er bielmetjr nodjmalS mit
freuubd)cr 3ubrtnaUd)fcit entboten
2
).
s
31ber erft im $cr$l 1 62 l)at er, mic mir erinnern, berfetbeu eubeb
;Kccbuuuc] getragen
3
). Hub ba Ijattc er nidjt xtvix ctca,en()cit, mic
mir erjagt, aU ein perfimttdjer 23efenner 2(fcraubcr3 aufzutreten;
er burftc mit feineu ^ea/(citcrn artmann r>on 2>rircit uub (^erbod)
rou OfaidjcrSBerg ber einzelne ge ftagen, in metdjeu burd)
9So%ug be3 fatferdjen (Sbict ba 8edjt3t)erl)ltni crfd)ttert
morben. Grabe ^met 23roet (Sberarb3, (Sauonifcr in 9lug#burg,
marcu, on bem
23tfdjof
ber tabt sugleidj mit SSerluft ber abc
eritirt, bie erften 2Mrttyrer ber 8ad)c ber freien $ierardjte gc=
Horben. 33k fteifcuben beantragten Gaffatiou bc3 Urtt}eif.
offenbar
baS eine ^umut^ng mar, meiere beu iMfer hu2Btber=
fyrudj
mit lief) fetbft fcernucMte, ba3 perfud)e obtmoftcu gegen
beu Petenten mar bod)
ftarf genug, fetbft beu (Bdjmerg baruber
gu r-ermiubeu.
9tuf
feineu Befehl mrben bie Vertriebenen
jurctgerufen, in alle (Stiren, in beu
^efs tljrer Itter lieber eins
gefe|t
4
j.
patertjtn, im ^Cprit 1
163, Ratten fid) ber faifer unb Gbcrfjarb
jitin (elften ^uite bei Waux^ gefeiten. 5(ucf) bamatg mar ba3u
f
ammetts
treffen
ein febr freunbttcfyel gemefen. cr Vettere erlangte, ol)ne
ba c abermals feinem @cfprd)c ber bie trd>enfet)be gefom-
men, ma3 er mnfebte
5
). Unb bod) mute ber Grftere miffeu, ba
ber oon tbm fyutbooft Empfangene uub nttaffene erft burd) bai
1)
Ep. Eberhardi arehiepiscopi ad abbatem Admimt. Teng-nag-el,
Vett. Monum. 405.
2) Pertz IV. 131. lin. 7
seque
effecturum in brevi,ut omnes eum (Paschalein reeiperent, minabatur.
2)
Magn. Reichersp. Chron. Boehmer III. 535. Boehmer
,
Reg. 2. 132.
3) Chronic. Reichersp. Ludewig II. 288 Ipso anno in diebus Martii
tempore quadragesimali allatum est pallium electo episcopo Salisburgensi
Conrado ab Alexandro adhuc in Francia manente per legatos ejusdem
papae etc.
4)
Pez, Thesaur. Anecdot. tom. V. (tom. VI) Ivo bic Vita bcr Bavaria
paneta Von Rader. Stiilz Gerhoch L von Reichersberg. Denkschriften
der Wiener Akademie der Wissensehaften. Hist. philol. Classe 1S50.
s.
113.
5) Vita Conradi I. Pertz XIII. G2.
121
Seine SBergangenfyeii festen bfr 33rgfd)ctfi
(eiften,
bafj
er
and) in biefem djima ba3 Urtivit ber ba3 .Kocht ber ftreitenben
Sctyfte
mit 2ic()cvbcit atfobatb entfdjetben merbe. Seit betn Stufend
fyaft in M(be*beim
, toie e
fc$emt, bon ber (jierardjifdjen Partei
juerft angezogen, feit bet (Sinfeljr (1 124) in ba Softer
9cotcnbnd)
i .Katicnbitcb) at regutirter Gbortycrr be ^eiligen 9luguftitt fefte
r
mit ihv ber&nbet, bat er aud) an ber O^Jpofitton X()ei( genoms
men
1
),
toeldje biefeffre gefct. Allein man rann ftidjt fagen, bafe
er
ugtetetj mit biefer
(S'tf
Reibung and)bie
Jbeen ber^Ubebraubinifcben
>iircben^o(ittf in ifyrer 3(cd)tf)cit in fiel) aufgenommen. ?cc()tcmen
Sinne bei etil' bem firdjlidjcn (Stfer,
ben er nur &u gern geigt, ttou
aller fdjnnmgollen Segeifterung fern,
aber aud) gegen SSerirrmts
geti ber entatitt bitref) ben fritifdjen 3ttfKnct eine fitt(id)cn
SBaljrljcitsfinne gefidjert, ift er &on einem, bie titntnung mancher
feiner 3eit^eneffcn bejcidjncnben S)uali3mui ber Neigungen Belegt.
Gr unU mcfentd)C (demente be3 l)teratdjifdjen aiI)oltci3mu3 um-
fcfyffen
nnb biefen felber bod) erhalten. (Sr ift bcfyerrfcfyt offenbar
ttou ben Stnfdjammgen, u>cldje bie &rifi3 be
3m>eftiturftreite3 un-
ter ^afebaliy
IT.
ftffig gemalt; bon jenen gbeett, metd)c biefem
^apjte
felbft til bie alle SBBirren ljenben erforderten. Unb bod)
ift
in benfelben eine mefentebc era$fttimmutg be3 urfprucjlicf) @rc=
gortanifdjen ritnbgebanen uncrfennbar. erfyodj rantyft fr
bie Trennung ber Regalien
2
J
unb ber cianitcben ftir d)cn guter
nnb bod) finb in @rcgorl Sinuc aud) bie erftcren (Sigeutfyum ber
$irdje; nur burc() bie S5ergett>alttgungeh ber dJrofjen biefer (Srbe
it)r entriffen. (Sr erftrebt nid)t fon>t)t bie Sdjeibung ber gteidjer=
toeife gu rolT$iel)eubeu Zeremonien ber frfte()cn SeleJjnung unb
ber fird)Ucbeu Snbeftitur al bie ^tufljefcung ber erftcren; unb bod)
feilte nacb jeue3 $tane bie
emfyeitUcfye ^nreftitur ber feierliche 2lct
fein,
bnrd) ttjelc^en bie firdjc, gugtei(| mit ber Sejung iljrcr
J) Cf. Ep. XVI. bei Pez, Thesaur. Aneedot. tom, VT. 1. 551. Ep. 16.
2) Liber de aediticio Dei cap. VII. Pez, Thesaur. Aneedot. tom. II. 2.
270. ibid. cap. X. tom. II. 281 Ducatus
,
comitatus, telonia, moneta per-
tinent ad saeculum. Decimae, primitiae caeteraeque oblationes pertinent
ad Deum. Illa per mundi prineipes, ista per pontifices antiqitus traeta-
bantur eavidelicet cautione et distinetione, ut neque pontifex in bis, qtiae
erant ad saeculum neque prineeps in bis, quae erant ad Ueum praeesset
etc. Illud simpliciter affirmo quod sicut laici nullo justitiae vel falso
colore deeimarum possessionem sibi poterunt licitam aftirmare, quoniam
deeima ecclesiastica res esse non dubitatur: sie illae renales et militares
adnnistrationes ab episcopo sine certa sui ordinis apostasia gubernari
non possunt.
122
rittet Sudj. .ritte (Settel,
Steuer, aud) mit ben ^rtDitegie.tt einer
frftftdjcn $crrfd)aft &e*
fcfni;
3ubcr ()at biefe (Errterungen bes
^ropfte3 u 9ccid)er3berg
ftnb fie
ntdjt ber Sac&e nadj Apologien bei 3ut)att3 bca Vertrags?
oon 6utri, toeWjfcr bie ^Dtnncr ber ierard)ie
fo fycftig crfefyttcrt
uub pgkt$ gcretgt^
5Xucl) er mi bie g-reit)cit ber ttr#e ijpm Staate; bie Uuab=
|angtgMt bc3 f"trd)d)cu Ci^tScopai^ ou ben eltmct)ten, aber fie
fll begrubet merbeu nidjt bitret) xw\kmn$
f
oietmcfyr burd)
(Sinfcftranfrtug feiner ?cad)berf)a(tutffe. r toi% ciueu gtau^lofeu,
burd) feinertei $crpftid)tuugen gegen mcttd)c
rofee
cjefcuub.enen,
einen utcfyt begterten, aber freien (Stern!
1
}.
Wxt ben Ernten ber
entetube foll ber SBtfdjof fid) tu ben enu ber
feinten
uub ber
(Sinfuftc be ird)cngutc3 tfycileu; uicfyt
2
)
mefyr iu bcr^rad)t ber
h'iegcrifdjcn Lftung, fouberu tuuufdjcutfcavcm cumub; ntcf)t a(3
SSafcitf im eteit feiner Dtcnftmauucn an bem >ofc bei Mjn^bcrm
erfdjetneu; fouberu unabhngig bon alter 2>elel)nuug fiel) furd)tbar
mad)en gerabc burdj biefe greifeit. SDte fanouifd)cn afytcn fllen,
in alter 3&a.e miebcrfyergefteftt, fcott
jebem Untertl)uigfeitcrt)tt=
'
ntfj unabhngig ntadjen
3
).
crabe baburd) nrb berfetbc
alfo I)fft
ber ^otemifer
bem Regiment bei ^a^fttfyuml uuterftctft werben; bamit er um
f
unbefd)rn!ter biefem bleuen tonne, fotf er alter
geffetu ent(c=
bigt derben, metefyc )m bie bisherigen 23erbiublid)feiteu angelegt.
Um eben jene 2ttad)t auf
ba OTerpdjfie u fteigem, folt ber
alfo efretete nur feinem teufte, bem teufte ber ftiretje ftd)
opfern fnneu.
9Ufo
ben romifdjen Primat tu feiner alte
23cfug=
niffe
bei toeltdjen grftcntljutnl berftgetnbcu Stellung u cr=
galten ,,ift un^metfelfaft fein ^ntereffe. Stbcr freilief) ein ^ar-ft=
ti)um mit bem iabem ber 3Bcttf)crrfet)aft uub ein bem mettttetum
33efit3
cutfagenber, mit ben 3efynten uub ben (Saften ber 9(rmcu ju
befriebigenber (Episkopat ftnb in bem ^ufammeuhauge bes> t)ierar=
ct)ifd)eu Softem!
uuocreiubare rfjen. 5tud) ba3 f ivdjltdjc
lnfefjen
ber
5Bif<5fe mufetc
kanten tu bem Moment, mo bal un*
bameut be3 irbifd)eu S8eft|e3, barauf el ruft, crfdjttcvt toarb.
I ) Lifoer de aedificio Dei cap. VII. 1. 1.
2) Ibid. II. 271 Longe itaque .sit ab episcopo saeciilaris pompae illc-
cebra, quae taniquam sordida vestis doturpat insignia c])i.scoi)alia.
3)
Ibid. cap. IX.
(^evborf) von SKei($er$$etg.
123
\Hucf) jotcfe Xbccric, folgerest burdjgebtlbet* ift in Saljrljeit
eine revolutionre. Stber ohne 93cn>u^tfcin bauen, ift
t()v Urheber
bodj .Sv invf
c
i-
fr bic xHnctoritdt ber Jlircbc, bie ibm lucfcutlich in
bem
tyfel
ber ierardjie gegent^arti^j ift
1
).
erabc fie ift bie beftimmenbe ffllatyt feine VeOen.
gfytt er
fid) bod) berfelben in bem rabe nntertban,
bafj
er fein iperfntidjel
$anbefn all eine unmittelbare (Srfdjeitfung if)ver
felbft betrachtet.
(r ift ein firtfjenmann, ber feine teilen fuep;
ber I)cbfte
dbtij/m, beut er nachjagt,
ber 'ber ftrertgen D^tgtubigJeit
2
}. WLz%
null er bulben, nur bic ctjmad) bc3 ScfyiiWQ nidjt; ein &a'retit"er
$u
fycifj,
bag ift
tf)m unertra'gUtf)
3
).
Uncrmbttdj
ift er in ber
ttnrufje feinet langen Sebent nur barauf bebaut genxfen, ben
fSftcmbaten ber $ird)c in Sefyre unb &wi cljorfam pi fcerfdjaffen.
8d)ou me()r aU breiig 3at)r
4
)
fyattc er mit ben geiuben berfetben,
bic ftety and) bic feinigen roaren,
fid) gefdalagen, at er in 5tteran=
ber3 Zeitalter c ^ ne ncuc ^ataftro^e nnb
guftteidfy
einen neuen 9lits
griff auf feine rtljoborie erlebte. 3tber feit onoriu3 II.
fron
alten red^tmfjigen Nachfolgern bei ^eiligen betrug ijodjgeetyrt
rann er bed) eine gan#e Sammlung i>on Briefen vorlegen , einen
foftbaren dja^ von (Srtyetfungen papftlidjer $ulb unb nabc
ift er bislang immer au feinen Bebra'ngniffen burdj fic befreit.
Ter 8ieg tonnte t|m nidjt beftritten voerben, ba er bera ba
ettigt^um bei fkdjlidjen >ogma3 gegen bic (Sutnxjuugeu ber
Pitofo^ie gefeb^t-
5
).
1)
Ep. ad Alex, in Cod. Diplomatien -Historieo-Epist. Pez
,
tora. VI.
1. 537. N. 12.
2)
Ep. ad Ebern. Bamb. ibid. 488. N. 8.
3)
Ibid. Unde rogo super accusatione ista babeatis me excusatum
neque vobis indignum sit vel grave, quod haeresis notam repuli et adhuc
repello a me, qui eupio esse ac dici eatbolieus, etsi
p
aaper et modicus,
paratus in Christi patientia ferre multa eonvicia praeter notam sebismatis
vel.haeresis.
4)
Ep. ad llenricum Cardin, ibid. tom. VI. 1.544. N. 13 Neque nova mihi
est haec adversitas, quoniam plus quam triginta annis pugnando bestias
istas habui adversantes meque , si fieri potuisset, in errorem indueere cu-
pientes, ut dieerem malum bonum et bonum malum . At ego cum fuis-
sem primo scholasticis exercitationibus uteunque imbutus, postquamtransivi
ad ecclesiastieae religionis exercitia multas magistrorum sententias quasi
aquas turbidas fastidivi et ad aquas Syloe
,
quae tbiunt cum silentio, me
favente gratia Dei contuli, quibus, prout mihi donatum fuit, etiam aliis
per scripta mea propinatis quasi ad aquas contradictionis multos contra-
dictores habui, a quibus per successores I'etri liberatus et defensus etc.
5)
Ep. ad Colleg. Cardin, ibid. VI. 1.551 Hac philosophia deeepti a sin-
ceritate tidei multi aberraverunt ante nostra tempora, quorum fatuitas per
124
drittel 23ud). fftittef Gapttct.
5(wd) mfyreub ber frheren
3
e^^wftunc;eh tu gota,c c ^ ucv
SDo^efoafyt I;attc er jtdj teid)t jurcd)t gefunben. 3u ben erften
3ua,eubjal)ren nod) berhrt tion ben pattnungett bc @egettfa%e3
tirifdjen $afdjaU3
IL unb (Sternen^
III.,
fjatte er, a!3 gereifter
%
v
ann in gnnocenjH. gegenber knackt
II.
ben ijljten Jrften ber
tvd)C etfaunt
1
);
mit (Sugen
III.,
ber freilid) fein ^titificat nid)t
mit einem Dlebenbufyter teilte, aber bod) ^citmeife ba3 entfagungi
t>llc Sebcn etncB gldjtttngS auf fid) naljm, in ber oertrautid)ftcn
9Irt i)crfcl)tt nnb fid) bnrd) 33emeife ber 5lnertennung feinet fird)=
liefen (*ifcr in einem @rabe r>on if)m belohnt gefefyen,
mic ott ci=
nenr Zubern
2
).
9Iber and) tont abrtauIV. fonute er fiefftfymcu,
ben a^oftoftfdje-n eejen empfangen $u tjaben
3
).
2ie mar es> ba &u venmtnbcrn, ba im Saufe ber $zit biefe
$e3tc|ungert jur (Jurte berhaupt eine unav>[)nebe 5lu3befjnuttg
unb geftigMt erhielten; ba Ruberen
erfc^loffette Duetten wie raut
fetbft fid) ibm ffneten?
einer bcrfclbcn flammt jener 23e=
ridjt ber bie c:ptcmberercigniffc im 3al)r 1159, ben mir fd)cu
oben getrbigt baben.
Alfter fo eigentmlich unb fid)er gefa&t berfelbe crfdjeiut, er
Ijat bod) fetnelttreg^ ba$u gebient, mic mau tellci^t crmartet, bem
5rpff
ba3 udjen uad) bem redeten Urtfycit ber biefe SEirren $u ev=
fparcu. SDurd) ba, mag mau U)m ber bie rgcrUdjcn Auftritte
bei ber 2aljlf;anblung
gefdjrieben, mar fein ganger SBibcr nulle cr=
regt, ba3 umui~tuarifd)C unb @cmattl)abcrifd)e auf citeu Victors?
catbolicos doctores confutata non deljet ulterius ad quaestiones revocari.
Sed quia non quiescit serpens antiquus, antiquas illum non piget fraudu-
lentias renovare, sicut ego multoties expertus sum, cum anxiaretur cor
meum inter hostes fidei, quibus me anxiantibus in petra exaltabar, dum
in fide Petri magis ac magis exaltabar, dum in fide Petri magis ac magis
exercitabar assistentibus mihi successoribus Petri.
1)
Ep. ad Colleg. Cardin, ibid. 551. 552 Tertia vice in scliismate
Leonis movere.
2)
Ep. ad Alex. ibid. 539 Ante hunc Romani Pontifices Honorius, In-
nocentius, Coelestinus, Lucius etiam ipsi mihi viriliter astiterunt et in
bujus rei testimonium scripta ipsorum penes nos sunt. Sed post obitum
felicis Eugenii non est inventus similis illi, sie me assistens ut le.
3)
Ep. ad Colleg. Cardin, ibid. 554 Beatae quoque mcmo'riae Papae
Adriano misi opusculum contra novitates et abusiones pravas contextum.
Ad quod licet nibil responderit scripto , at tarnen dicto illud approbavit
mihique salutem et apostolicam benedictionem dicto simul et scripto man-
davit neque aliquid in scripto meo reprobavit.
erftdjio ^vfpraefye bei A> c
i
-
-
jpg
^ciiivid) bem toeit mbanften ber bieg abtianS IV
r
. (5avbtiuHIe fieinridj
nub 3actnt| (33b. I. . 34.
35), ba jte ^fnberung buvd) bie tafen on
(typau fdjftev gealmbet ttjarb.
Pez, Thesaur. Anecdot. VI. 1. 590.
@erfyod& fron 3Rei<|et3&erg.
9
125
ntcf)t oerfannt; aber h>a
mau ihn on feinet (SegnerS S-tyeifaaljme
au ber 8krf<$tt)i)rnng gegen ft'atfer unb ;Keieh erzhlt
,
-Tratte bod)
Diele 3u>et^l brig adaffeu, aU bag cv [eine eberjengnng btte
abstiegen tonnen. :Unv bent djarffidjttgeu ,
beut attfridjtig 8tttt=
genben, nieinte er, toerbe z% gelingen, ennj$ett ber bte egk
timitt beg einen ober anbeut bet beiben ^pftc \\\
getaugen
1
).
Unb boef) tarn er bajn, (ieb borjnreben, biefe leben ndern
\vl fonnen , all er tu 2Ba$rfyeit neeb ben Sndjenben ejefybrte.
eben bot ber ttttylbefteigung
mit 3Ueranber unb feinen Serbien*
ftcu befannt
2
),
uad) berfel&en o()uc grage reu itbernuegenben t)tn=
:patt)ien
fr
U)u erfllt,
tuarb er
fyingeriffen
bureb bic t^en^mr=
bige SBBetfc > tote er fidj gegen i^n geftetft. Sie fo riete anbete
Scannet in ben einzelnen
^aubecniveben, (;attc er andj (Serljod) buvd)
eine erfte ^ufebrift beehrt
3
)
unb baburdj bezaubert, tiefer mavtete
alterbiucjy eine 3citlang mit ber'^ntmort, aber fealp^etnlidj ntcl)t,
tote t)acintf) frchtete
4
3
, toett Stttftfel prMtjtelten ,
er
}ud)te tctmebr biefe unb bic bod) uurerfennbaren Neigungen
fr
biefeu etod^tten ber Majoritt auf eine eigentfynmttdje SE&eife
auspgleidjen ober tuclmcbr biefe 5lugtet^nng n frrbeftiniren
er meUte erft mit feiner (SrMrnng bei 131
(132.) SjalmeS fertig
werben uub biefe SDebieatton i()iu in ber 5tri jufenbeu, ba er $uakiet)
ein Anliegen erffnete.
gramer in gebben nr 23ertf>eibignng ber fird)tid)en Dftedjtgltfs
bigfeit, faft
nnanfbrlidj benutzt, feine 3^eformj)tdne Ruberen
auf
pbringen, mar er z% and) jet; aber freitiel) in eigentmlicher
2Beife. %\\
bem crifMogtfd)en Kampfe mit
Jolmar, tropft
reu
Sricfcuftetn, brei fetten nntet|alb Snr^burg
5
);
uub (S&erfarb,
33ifcl)of reu ^3ambevej
6
J,
tonrbe er burd) feine i($c u 2lenewtt*
1)
Tengnagel, Vett. Monura. 415.
2)
Ep. ad Alex. VI.l. 539. Cui(Anastasiopapae) Tu eo tempore Cancella-
rius afYuisti nec per omnia, ut audivi, poteras cum temporre in suis mori-
bus, licet eifueris baculus invalidae senectutis, inmultis Uli opportunus ut-
potehomomansuetus etbene oculatus aeproinde mansueto David consimilis.
3)
Ep. ad Alex. Pez, Thesaur. Anecdot. 1. 1. 541 Auxit quoque fiduciam
meam, quod tu rae et fratres meos uterinos praeveniens in benediction'ibus
dulcedinis, literis tuis ad nos directis mandasti nobis salutem et Apostoli-
cam benedictionem. Of. ibid. 548. X. 15. SIFernbet jetbft beutet barauf l)tu iu
bem fpteven rief om 22.
Wxi
1164 ibid. 390. N. 16.
4)
Hyacinthi Cardin, ad Gerh. ep. ibid. 504. X. 18.
5) Ibid. 510. Stlz a, a. 0. 152.
G) Eberh. Episc. Babenb. et Geroch. Praep. Eeichersp. de gloria et
honore filii hominis Christi Epistolae ainoebaeae 414 sqq. Opusculum de
gloria et honore filii hominis ibid. I. 2. p.
105.
126
. drittes lief). nttc C^itei.
gen verfhrt, welche mono^fttifd) Hangen: am fatferdjen #ofe
nnb an ber (Jurie prte man mit Einern SP^alc ben Sfanit ber Cv=
tfyoborie aB retifer nennen. >a3 I;attc ben (Sm^fiublidjcu bet
alle 9faen geteigi (Sang Eingenommen i>ott bem inen ebaufeu,
fiel) 31t verantworten
,
bemhte er fid) vor aflem eine (Srf(ruug gu
feinen unften
p
crwtrfcn
1
). Unb eine 2ty:peftation btefer 5(rt,
in beider bic (ittf$etbuncj bes OTcrl)d)ften >crm ber ird)c an-
gerufen warb, fden eine rdbaltslofcrc iputbiguug at fic fetfeft
in
ben Korten ber $e'r$eij3fmg bargcbrad)t werben. tonnte, ben Sa^ft
vor Knigen unb
drften
k'fcnnen ju wollen
2
).
9(cin in ber
fyat
muffte bc#2lntwortfd)rciben bod) in bop^etter 33qicl)ung at$ un=
befriebigenb gelten.
(nneijeits fanb bic (iurtc, btttati bemht, in Statten fid)
bic
(vrifteus $tt*\x)zxtii bcrfyanpt mit ftr^Ud) -
ipractifdjen fingen be=
fd)fttgt, c feineswegg erwufcfyt
3
),
in biefen 3)ogmen[treit t)iucin=
gebogen $u werben, konnte , bod) berbte eine Uebcreihtug
fr-
bieg erft junge Soutificat oerljuguifjvollc golgen Jja&en. )te eine
Partei, notfymenbig burd) ba
fo
ober anbcr lantenbe Urteil ver=
ftimmt, mufjtc bic pvactifdjc >cbuug be3 $ird)enrcgimcnt3 crfd)wc=
reu; ja man
fyatte runb,
fr
53efd)rufuug ber bamal bcrbicS
fo zweifelhaften bebten^
S
u frd)teu. 2lnbererfeit3 aber wutrben bic
5craubriucr l)iufid)t(id) bc3 2ertl)cs biefer 3uftimmuug^brcffc
4
)"
burd)
gewiffe ^(eutferungen wieber fcl)r bebenfd). ^tatt in ber
vaublung vom 7. (September 1159 bie obcr^ricftcrd)c Sdtctoritt
bc3 @ew()(tcn lct$ttid) begrnbet
p
feiert
>
wufd)tc ber 33ricffteller
vielmehr nod) eine I)l)crc ^crification
5
) ;
ftatt ba3
g
tt ( i
d)
e i)ted)t
beffeen aB ein unantaftbarc jtt feiern, freuetc er fid) bamaf
be3 3ufammcntrcten3 be3 ^Savefer Gencin
;
fern bavon etntffttm=
men in ben ^roteft gegen bic Scfncjni6 bc aifexS baffelbe 31t vcr=
1)
Ep. II. Geroch. adAlex. Pez, Thesaur. Anecdot. tom. "VT. 1. 548. N. 15.
2) Ibid. 550
sicut et de vestri apostolatus introitu scriptis investi-
gavi et investig-atam approbavi veritatem, paratus eandern confiteri coram
Regibus et Principibus etc.
3) Cf. Ep. Hyacinthi ad Gerh. Pez Thesaur. Anecdot. ibid. 5G4. N. 18
Qui (Alexander papa) licet multis intendere haheat, tarnen quaestioni vestrae
snecinete respondit.
Ep. C. Cardin, ad eundem ibid. 503. 5(54. N. 17
Consulimus autem' dilectioni vestrae, ut collatione's hujusmodi in populari
freqtientia facere nullateims curetis, ne occasione vobis obloquentiuin,
quod absit, populus in errorem inducatur. Ep. Alex. III ad Eberh. Saltzb.
ibid. 398. N. 15; ad Geroch. Reichersp. 300. N. 10.
4)
Ep. I. GerhochiadAlexandrum. Pez, Thesaur. Anecdot.ibid.534 .N.12.
5) (5. bie . 127
Stnmf. 2 cvccvpivtc tefle.
Sic 5(utn>crt rann nuv bic ()at, baU eben unb Decgiment
2cvauecv3 fclbcv geben: Sit ben 'Jrcbtcu, bic cv in
3
u Fnft
lux
Otcifc bringen wirb,
mufc
bic gtt cvfenueu fein. 81er fct)en
1)
Ep. 1. ad Alex. Pez, Thesaur. Anecdot. VI. 1. 538.
2)
Ibid. 537
quod de te, Alexander papa. credunt fideles; liunc de
tuo Apostolatu sperantes fruetum
,
ut arca sanetifieatfonis Dei , videlieet
saneta ecclesia, surgente in Te Domino, per To introducatur in requiem
snam, cooperante nimirum concordia inter sacerdotium et regnum, quod
speramus in proximo futurum, si fuerit illud concilium, quod ex ore Im-
peratoris in Longobardia celebrandum , si tarnen a Te
,
Alexander/;^,
Tuisque fidelibus ad id colligendum fuerit consensus adliibitus.
128
ritte* 23ucri. rlttcg Gc^itef.
ba, wa er gctfyan, fdjeint ifyn ju beglaubigen, Unb weiter foft
bie ScmutI) unb erablaffuttg , mit bei* er bie 2Bibmung, biefc
SSorftettungcn unb SD^afynungen erljodjS, be ttiebrtgften feiner
ncdjte, entgegennehmen wirb, i|m ein
3^^)
cu
f
c * u
/
bafj er
fid)
uidjt.t im geirrt. Sic greunbtidjfctt, mit ber 5lleranber , obmc
uttor gegrt
sn fein, mit einem ^reiben unb bem apoftolifcljcu
(Segen )u begnabigt, ftrft feine
Hoffnung, bafj bicfeS jgeidjeh balb
ftdjtbar werben werbe.
Seffenungcad)tct r>ermod)te ba erlwdj
forfefcettbei $foge
nid)t
fo
fcr)itelt, wie er
gehofft,
nid)t in ber Scutltd)feit, wie er
wufd)cu modjte, ju ernennen. Sie Singe verliefen wefentct) an*
bcr
,
al# ber eifrige ftattt ber Dteform fid) badjte, Sic Weigerung
bc3 (-rftgcuauntcu iwr bem (ioucit &u erfreuten
1
),
fyattc fein 33c^
fremben, bie 5lnflagen ber Safcefer SBter feine ^weifet wieber cr=
regt; unb er felbft fdjciut beinahe auf bem fnfte gewefen &u fein,
bem front aifer ausgefertigten biet Dfadjmtng 51t tragen, ali ber
S^rud) bc3 (Soucit
#1
Xouloufc bie Neigung
fr
9Heranbet wieber
ftrftc. dlux jenes Bcbcufcu, weldjeS bie oon ben $ai{erltdjcn er=
(jebeue 33efri)ulbtgung, an ber onfyiration gegen ba3 Dccid)
fid)
beteiligt gti Ijaben, abermals erwedt, qulte aud) ilju
2
).
9lbcr beunodj jeigt feine fernere (Sorrefponbeuj mit 3Hcranbri=
neru aud) uad) ber gludjtrejfe nad). granfreid)
,
bat iftt u ben
3I;rigcn galten unb burd) geheime ^ufenbungen in ba Vertrauen
jpgen, 3ir erfahren, ba man in @cn barber frerwunbert war,
ben ^ropft on D
f
leid)cr^bcrg nod) immer uid)t bort gefefycn u I;abcu,
bem rechtmigen 3>nt)aber fron @t. $eterS 6tul)l feine (vfyrfurdjt 31t
bezeigen
3
),
TOein ber atfo etabette, bereit in f)ot)em Hilter, bc
red)t()abcrifd)en (Siferi wegen lngft &erljai, war in -Jolgc ber
Etagen, bie ber feine d)riftclogifd)e'Dccucrung laut geworben, in
eine verlegene Sage geraden. Sic
(
^al)lrcid)eu geitt>e Ritten bie
3rruug, bereu ftc ifyn
^ie()cu, nur
gu gern benutzt, um auf
bie
^efdjulbigung ber ^refie bie ber Untreue gegen ben ^aifer felbft
1)
Tengnagel, Vett. Monum. 421.
2) Ibid. 421. 422.
3)
Ep. ad Henricum Cardinalem Fez, Thesaur. Anecdot. VI. 1.543 Nec
mireris, quod meam personam, senio debilitatam, non praosentavi Domino
papae aut curiae: quia de regno Teutonieo in regnnm Franciao etiam si
possem venire
,
tutnm non est mihi multis nie observantibus et captantibus
aliquid , unde mihi turbent gratiam et excitent offensam prineipis. Stlz
a. a. O. 154.
(ivvftod) &etl &etdjet3&erg.
129
gtt onnibcn
1
).
Unb mirftid) tonnte ein
x
-l>crbad)t btefer Sri
im 3^=
fammcn&augc 0c3 t'atl)ojchcn 3i)ftcnis je jehtimme golgenigen
metioiren. \UUein man hatte jid) nid)t Damit begngt, oeraJeidKn
im Ungemeinen anjurtgen: jyotmar hatte )n at Jetnb Der (ihre
(ibrijti niiD bei Eaiferdje OJJajcftt
"
in einer bcjonJercn 3d)vift
angeklagt, riejevhatb von /yriecrid) jctbjt $ur 9tebe geftettt, hatte er
aflerbtng fr
bat xUugcnbliif' bnrd) (STrtcrung ber Sa<$lc$ jid)
jetbft $u oertljeioigen, jenen ju befriedigen oermocfyt. Mein bie 3?er?
bdjtiguugai (einer potitijd)cn reue banerten ood) fort, lonrocn
Riebet taut
nnb fanben btejes 9ftal wtigere (M)r. <d)cm cnt=
brannte be ftaijcrs
3
oru
^ttb mer bat t'annte, mu&te ba
9(ciijjcvftc fiird)ten. 5)a gelang es Oer Arjprache be3 23ijd)ofs oon
greijingen, benjetben nod) einmat kfd)nnd)tigai
2
). Ja
mit (Stnem
iWalc j&ttig nmgcjtimmt,
lief?
oer Vettere jich jogar mit erfyod)
in ein (^cjprct) ein, in welchem
e$ 511 EUtfyeUunflen
ber ocr=
traulidjften 31 rt fam
3
j.
>er Segnabtgte fpridjt
barber mit einer
aufflligen SHdjtigtljuerei in gcheimniBooltat ^fabeutungen; nidjt
wagenb, jd)riftd) jid)
$u 'uern
;
erfyeijt er bnrd) mnnolid)c 33c=
richterftattung berrajeben $u motten auf
jenem gro&en Inmocnt",
ber nahe bcoorjtchc
4
}.
i!tr
nriffen
nicht, ob bamit auf ben Songrefe
bei 2t. gean be
Vaone Ijingebeutet
ift,
aber mot)(,
bafe erfyod), ct)e er gehalten,
bnrd) bic vidjiuanfungcn be*
Reifeld
jid) jum
cntjd)tcbencn iBe-
f'cnntniB ber Obcotcnj 9Ucranbcr3 tjinbnrd) gerungen. 33c=
gleitet feinet (Sx&MftfjofS
bcrharb
auf
bet Steife in ba3 Saget
beS aifcrS
5
)
t?$
1102) mar er alg 9Ucraubrincr btefem glci
chermetje
entgegengetreten. Umgefcbrt (jat bet Satyft in btefer 3eit
1)
Ep. 8. Pez, Thesaur. Anecdot. VI. 1. 487 Cum sinistre delatus ei
fuissem ab illo Folmaro, qui quasi follis amarus de me seminaverat
,
qui-
que velut meretrix int'austa Domino Imperatori velut alteri Salamoni
suggesserat quasi ego Dei honori atque ipsius Augusti coronae Im-
perial! detraxerim in scriptis meis, quod ipsum fecisse palam est legenti-
bus profanum ejus libellum
,
Domino meo Archiepiscopo missum etc.
2)
Ep. ad Henricum Cardin, ibid. 543
excusante me apud ipsum
(Imperatorem) Domino Frisingensi ac suo clero simulqne aliis prineipi-
bus etc.
3) Ibid.
4) Ibid. Audietis tarnen aliquando, si, Deo disponente, continget me
ore ad os loqui vobis in illo celebri conventu, quem futurum speramus,
prout a legatis Domini papae, videlicet Papiense et Trecense, venerabili-
bus episcopis. ut credo, jam audistis.
5) m. t 5. 101.
b. II. 5. 117.
cfcfyidjte ftjkjEanbeti III. 9&
Ii.
9
130
SDtttteS 93u$. drittes (Sapttel.
guerft buvd) einen Cuftcrcicnfermncf) au3 9)corimuub
,
ber )m
ru uub apoftoUfcftett @egcn brachte, fobann burdj ba treiben
oom 22. $cr$
1164
2
J
feine reue belohnt. 23rad)te baffelbc fretdj
bem icb(ingbegma bc3 ^ro^ftc feine (*utfd)eibung
3
),
fo
bed) ba
(obptcifenbe^cuttitf, bajj biefer
fclbft fid) ln$ft cntfd)iebcn. @e=
rabe bic Wirt, tote man jene abgelehnt nnb biefe Stblcfynung cnt=
fcfyutbigt, mar
fr
bic ^crtf)fd)l3ung be3 $iannc3 an ber Gurie
djaracteriftifd). 5)can erfanutc an nnb fddug bed) nieber; man um=
ging bat treitpunft, inbem man ben
S^eoloflen
ber Srabitton
4
)
auf biefe fclbft oerne, nnb ocr:pf[id)tete il)n bod) bnrd) um
fo
rcffyaltSlofcre foerfmrtung feiner eigenen Scbcutuug. 2ie
fo
gern |dtie ber
^apft
bie Littel bc3 geheimen $erfer3 nod) fterer
Benutzt
5
),
um and) biefen herein) amteu im anbe bes> d)is>ma3 u
begrben nnb $u ftrfen! 2ie fe()nlid)ft roar fein 2unfd), il;n uub
feine ^(ugetegcnfyciten
p
frbern!
er l;at fid) freilid) nidjt erffft. tcfmcf;r warb erljod) init=
tetbar in bic ataftrcpl)C oerroitfett, roc(d)e
fid)
ber fein bem SllxU
fer uub beffen Zapfte trofeeube^ Greift entlub. Gt
muffte
e ttot
erleben, ba ba jm
fo
liebe
2>orf DJinnftcur (eine fyalbc @tutt&
oon 9ceie()cr*bcrg)
,
roe(d)C5 er eon beu Herren oon Stein im ^abx
1153
eingetaufd)t
6
),
oon einrid), (h*d)enberti> orjn, ber nutt-
mcljr bic iUtigfeit bc aufd)tractaie luguete, als ^cdjcr in
bcs> $aifcr3 tarnen fid) geberbetc, am 16. Dctobcr 1166 mieber bc=
fel3t
7
)
nnb, oI)uc bajj zeitig genug er^og ciurid) oon Katern uub
SHfdjof
(*bcrl)arb oon Bamberg
>(fe
gebrad)t, am 17. uub 25.
Wpxil ocrroi'tftet
8
)', ba3 eigene & (fter beunruhigt roarb. 3iber gerade
inbem er in biefem feinem Sdjtfal
ba ber Mircbc ottes empfang
ift er erft feft
in feiner Eingabe au xHlcrauber geworben. $oit
1)
Pez, Thesaur. Anecdot. L 2. 105. Stlz a. a. 0. 154.
2) Pez 1. 1. VI. 1. 309. BF. 16. Ep. Alex, ad Gcrhoch.
Unridjfty
Unvb
biefclbe ton bem in ber vorigen Stttlttetfung erwhnten lUenc^vapben in ba
3<rijr 63 gefegt
'
3)
23cr^. betbicS Alex. Ep. ad Rbefh. Saltzb. Pez 1. L 398.
N,
15.
4) (bcnb.
sed prfanas novitates verborum modis omnibus evitan-
tes secundum simplicem veritatem, a Beato Athanasia ab Ecclesia gene-
rali reeeptam in doctrina catholicae fidei ambulent etc.
5) Alex. Ep. ad Gerh. N. 16
et eratum nobis est, quoties nnntiorum
opportunitate suseepta possumus vos Apostolicis literis visitare. Inde
utiqne fnit, quod et alia vice nostra vobis Bcripta transmisimus.
6) Stiilz a. a. 0. 134 ff.
7)
A. a. O. 159.
8; A. a. 0. 160.
$)a3 v^ftift ambm\ySiemen.
131
Sdjmera fcetoegt, aber bod) mutl)tg genug, ba 3et)Ummftc &u er*
tragen , arbeitete er uoel) an bem Serfe feine!
cbcn: er rottete
jent anber alS biyfyer
ftu
Magen
uub
p
trften, rennt er ber
feinen Sfalmen f
a
h
- 5>ie 30irrcn be djtetuaS feergegenwrtigtett
il)m bie aufeefcften
Wotl^uftubc, Wie fie
ba3 SBol! otteS crbulbcr.
@in neuer \Untiocbu3
tft aufgeftanben, ba eiligtljum bc Gerrit
ju fdjnben, ba o$e!prieftertunt $u ocrf'aufeu, bie feufebe (Bitte
bannen.
$fo
jammerte er, at er ben 78. Sfalm crHrtc
1
).
?eunoet)
tft
c3 t$m vergnnt geroefeu feinen Gommcntar, roenu
aueb nidjt-gleidjmafjig, 31t ojlenben 3a er tonnte abfdjctbcu unter
bem uadjnrirfenben (*tubrucf be3 eridjt ber Vergeltung, roeld)e3
jicb (eben in beut 3are
1 167 gu bo^ie^en festen.
SDie (Sljromf
feinet SHoftcr nennt all feinen obetag ben 27. 3uui 1 169
2
).
3)ic firdjlidje Parteinahme ber rjbiocefe Bremen (Hamburgs
Bremen) loafjrcnb ber bermaligen$iro(jenfefybe roirb ifyfen SDtottaen
naeb nur aul bercigentl)mlid)cuefd)td)tcberfc(ben feit Anfang
bie=
fe
Sa()r()unbertg erfennbar. SDtc t roar oorber, roo biefe 8Rt*
tro^otiten
auf runb jener tfjrcr 5(ed)t()eit ober Integritt
3
)
uad)
mit dUdjt angezweifelten Urfunben, in benen ubn>ig ber gromme
uub bie ^pfte regot
IV.
,
erging IL unb 9cicolatt I. btc
renken berfcl&cn in 5ln^fid)t auf bie nod) julnftigen Erfolge ber
5Jttffton in ungeheurer Seite beftimmt tjattcu
4
),
btc 3>itribiction
ber ben fcaubiuamfcl)cu Horben au^ubeu tocrmodjt.
3
C m
~
ntger
zweifelhaft
c3 tft, bafj
bie 23cgrubuug btcfe benfnmrbigcn
(SQfttfte uid)t allein bie Sd)>fuugcn ber
beutfdjen HKiffion
in
)nemarf uub Sweben, fonbem aud) bie :politifdjc 2tbl)ugtgfctt
ber gefammteu fcaubtnaifd)cn Territorien, oom bcutfd)cn feidje
fid)crn feilte : beffo erfldrltjer ftnb btc 25crfud)c
,
roeldje bie biegen*
teu
oon )nemrf
,
(5d)iocbcn, Norwegen gemadjt, biefe
fttjlidje
Verfettung Ujrcr Sauber mit ber genannten beutfdjen Metropole
p
(oderu.
1) Gerh. cornmentar. in psalmos ed. Pez 1618 Spiritalis Anfiochus jam-
regnat, cujus tyrannica violentia sie Ecclesia opprimitur, sie templum
Dei violatur et profanatur atque polluitur ingravescente nimis perieulo
schismatis etc. Cf. 1525. 1526.
2)
Magn. Reicliersp. Boehmer, Fontes rer. Germ. III. 538.
3)
Lappenberg-, Hamb. Urlumdenbuch I. 785. ergl. 9tettf>erg, trdjefts
gc|d)id)tc )cutfdjlaub II. 490.
1 Lappenberg a. a. O. L p.
15. X. IX;
p.
18. X. XI; p.
21. N. XIV;
p. 10 N. VIII.
132
ritte! Sud). ritteS Sctpttcl.
2a 9cortr>cgcn angctjt,
fo ift baffelbe allcrbing ntd)t burct)
btc beutfd)e ?Dttfftott jum 6l)riftcntl)um befefyrt
1
);
ctnfjetmtfce =
nige finb e3 getycfcn, fteldje
f
cXOft al> retfenbe TOffiongprebiger
nnrffam, balb burd) btc etnfdjmctdjehtbe 3ubringtid)f'ett ber 2)er=
fubiguug bc efreujigten , balb burd) bag brol)enbe @d)tt>ert,
(gegen be bcg e|jnto, im
Anfange
bc3 elften 3at)rl)unbcrt3) beu
tauben errungen
2
).
Sfadjtbeftonjcmgcr ift e3 oon Anfang an
gur fcanbinamfdjen fir^eriprofcht bes tjctl. 2ln3gatiu3 gerechnet
3
)
unb fptere (^bifdjfe |afet c oerftanbeu, mit ifyren 2lnfyrd)en
burd^ubring'cn.
Snbeffen
nidjt oon l)ier, r>ielmel)r oon bemjentgen ntgreid),
meld)c3 am fvt>eften oon ffen feanbinatttfdjen ebteten oon bem
2tyoftet be9?orben3 fetbft bem freujc erobert war,
ift ber crfteSU
berftanb gegen bic ^(uetoritt be^ b'eutf en qftifte^ au3gcgan=
gen. ftadjbem $lbatberts> ffyner, gerabe burd) ba$ ^hungswlle
ber nur anbeutenben Ilmriffe um
fo
groartiger erfdjeinenbe (*nt=
nutrf ber (Stiftung eines norbtfdjcn ^atriardjatS oereitelt morben
4
),
ift ber ebanfe, burd) rnbung einc cinljeimtfd)en
(StjftifteS fid)
ju befreien, oon bem Knige oenb (ftritl)fon t>ou SDnemarf
(10471076) t>on Beuern angeregt
5
).
2lflerbmg3 tt>ar (Sr^bifcf)of
Stemar 4>on TO^anber
II. am 2. gebruar 1073 in ben vfiebetoetfen,
roctdje feit 3tn3gar ur Seget^nnng ber. renken biefc3. einigen
norbifdjen $Crd)ic:pt3copat3 Ijerfmmlid) waren, mit jenen alten
oilegtcu oon Beuern betraut
6
);
aber fd)on unter il;m finb in betreff
1)
Maurer, btc Mehrung be ftorroeg. Stammet jum (5f)vijlcnU)um.
2Knc&cn. 23b. I. 1855. 33b. II. 1856.
2) (Sbeub. I. 282
ff.
523
ff.
3)
Lappenberg a. a. O. I.
p.
15. N. IX Ipsumque jam filium nostrum
jam dictum Ansgariuni et successores ejus legatos in omnibus circum-
quaque gentibusDanorum, Suenonum, Norvenorum etc. delegamus. I. p. 19.
N. XI Concedimus igitur tibi
auf baft
bie il)m crtbctltcn
Sufageh erfllt wrben
bat von
if)iit
p
iuveftirenben (rjbtfd)of in fein 3lmt einpfe&en.
1) . 33b. I. . 216. 217.
2) (Sbenb. 220.
3)
Ep. Alex, ad Carolum Sweorum et Gothorum Regem (bat. Vom 6.3uU
1104) Liljegren 1. 1. I. 63. N. 41 Super visitatione vestra, qua nos in multis
necessitatibus vestris et ecclesiae per Richardum presbyterum et alium
socium suum , latores praesentium
,
visitastis, graciarm vobis reddimus
actioues.
4) (5. 6. 148 tont
1
. 4.
10*
148
drittes 33udj. ritte SopiteL
(Somit mirb bcr eljrenoolle (SmJpfang
1
)
crflrlid), mit meinem
Bifdjof
@te$jcmu8 oon Upfala auSgesetdjnet marb, al er imgafyr
1164 an 2tlcranbcr3
of crfd)tcn. Drbnuuggmbng erml)(t
2
),
mar er gekommen, um im tarnen bc3 ftfcug unb be3 fdjroebifdjcit
(Sptcopat , rote in feinem eigenen unter JSpinroeifung auf
bic oor=
rjanbenen $orbebtngungen bte ppftlicfye urie gu bitten
3
),
nun*
mef)r au^urid)tcn, roa roieberfyolt oerfprocfyen, burd) cncl)tnt=
gung feiner 2aljl unb bie (Zeremonie ber (Sonfecratton ba 23ttl)itm
Upfala jum @r$it|um gu ergeben.
3
ener
>
bereit <$u roillfafyren,
orbnetc bie (Srlebtguug be SintragS an. Unb alfobalb warb bcr
23ittftcfter auf 25cfef)l unb in egeuroart be $apfte3 oon beut ge=
rabc anroefenben <&tiU gemeint, mit bem Pallium bcflcitvct
4
),
unb
gurtetet) oerorbnet,
bafe fr
erotge &iten bie eben
jefct
Mitogene
Zeremonie SSovbilb aller fnftigen 3>M>eftituTea, $erfiuntid)ung
be*
ocrfaffuuggmftigcn SBerfyltntffcs $u bem Prlaten in fiuub fein
fotte. 28ie SieJp^anul in (M'ill,
fo
fllten aud) alle feine 9^act)foI=
gcr in bemjenigen, tx>etd)cr bem Sedieren fnecebiren mrbe, ifyrcn gc=
f
ermigen Oberen in fd)ulbiger (Sfyrerbterung anerfennen
5
);
ba
Pallium nur rofyrenb ber geier bcr
Efteffe unb aud) bann ntd)t
burdjroeg, fonbern nur an genau toerjeidjneten gcft= unb Beifye?
tagen tragen.
3ft
gletdj bie Unterorbnung be3 alfo 33cfrberten
unter ben $rimas>"
6
)
oon nemarf unb djrocben befonber bc=
tont, fobod)anbererfeit3eben
fo unzweifelhaft
bie (Stiftung ctne3 fclb=
1) Alex. III. Ep.
(5. 2lug. 1164)
Liljegren, Diplom. Suecn. I. 72.
N. 50 Stephanum olim Upsalensis ecclesiae electum, nunc vero archiepi-
seopum vestrum ad sedem apostolicam venientem debita benignitate susce-
pimus.
2) .tfamt 1.
3) Ibid.
atque petitionibus suis grato coneurrentes assensu
pre-
eibus et interventu Carissimi in Christo filii nostri, C. illustris regis Sueo-
rum et Gothorum , vestris quoque et Ylfy, ducis regni illius, pallium,
pontificalis scilicet officii plenitudinem , ei duximus indulgendum.
4)
Innocentii III. Ep. ad Absalonem Lundensem (23. ftottemb. 1198)
Liljegren, Diplom. Secan. I. 135. N. 110 Quod utique in bonae memoriae
Stephano quondam Upsalensi, qui a praedecessore tuo piae recordationis
Eschillo Archiepiscopo tempore felicis memoriae Alexandri papae, eo
praesente , Senonis ratione jam dictae institutionis gratiain consecrationis
aeeepit etc.
5)
Liljegren 1. 1. I. 71. 72. N. 49.
SDafe bte[c ^erbltntfe bev Unterorb:
nung beg (Srjfttftg Upfala unter Suub aud) in bev golge fid) erhalten, baft jeugt
Innocent. III. Ep. ibid. I. 129. N. 106; I. 134. N. 110 Saxo Gramm 09.
Maurer a. a. O. II. 685, ber berbieg gletcjlautenbe Verfgungen bei Liljegren
l.J. I. 144. N. 117; 106. N. 143; 194. N. 172
gefunben.
6) S)te ift oon nun an ber gerofynlidje Xitel bcr
rcgMfDfe
on Situb. .
bte toon Maurer a. a. D. II. 684. 685 gfomf. 404 gefammclten teilen ber
\\\--
funben unb berbieg Liljegren L L t
58. N. 39; 179. N. 154.
149
ftdnbigen fd)wcbifd)en ^cetrepolitaurcrbaubeg feitbcm a,eftd)crt. )ie
ttfymet
iHMi3fai\i/^tnfptnyv^ro^
/
Strcn^cuci werben twn nun
an all riccfen bet^uffraganc
1
)
bcml*r$bi3tf)umUpja(a unterftet,
ebne ta$
bereu au ein au^erbem unjracifcl^aft
2
)
nod) be=
fteljenbe^erljltni $u bem Metropoliten onunb erinnert werben.
Wxt einer ulle
3
),
weld)e U)m felbft feine 3ccd)te unb ^flidjtcn
bejeugt, unb mit einem enbfdjreiben (bat rem 5.
2luguft
1 1
64
J an
bic
Utfdjfe
djtoebett
4
)
^crfc^cit, warb (Eichamts
5
)
in vollem
8cft|
ber ftiftuuamfjtg tijjm niftcfycnbcn eroalt entlaffcn, mU
leidet unter ctfjrttidjett mnbdjeu l'tabnuncjen, .wie
fte eie ntlctst ge~
nannte Urtuuee fdmftlid) enthlt.
Tor ^lan be3 atfer, butdj Grneuerung ber
uranfngUdjett
3urt3btcttott beS Stemifdjen (Srgftiffc ben fcanbmamfdjen Dcorbeu
feiner
ird)cupelitif ju offnen , war fomit cjcfd)ettert. 2Ueranber
batte oiclmcbr au bem utr SDanfbarfett oerpf(id)tcten neuen ctro=
Voltten einen $erfedjtcr feiner 9edjte gewonnen, nxldjer in herein
mit bem (5-qlfdef
oeu rreutljeim unb fpter mit Qctifl ron unb
(nacb beffeu ^Ueeeroerfbnuua, mit SBatbemar im
Jal)r
1167J
bic
Unab^cmgigfett Scanbinabien oon ber Wremer firdje unb ben^n
5
tentiouen g-rtebrtep befefttc^te.
1)
Liljegren 1. 1. I. 71. N. 49 Et ne de caetero provincie Suecie
metropolitani possit cura deesse, commissam gubernacioni tue Upsaliam
urbem ejusdem provincie perpetuaru metropolim ordinavimits et Scaren-
sem Lincopensem Strengenensem Arusiensem episcopatus ei ta'mquam
sue metrop'oli
constituimus subjacere. (bautet a. a. C IL 684). iergl.
L 98. K.
74.
2) Innocent. III. Ep.
(4. 2tyttt 1212) Liljegren
l l. I. 166. N. 143
Venerabiiibus fratribus nostris Upsalensi rchiepiscopo et suff'raganeis ejus
(et) episcopis
per scripta nostra mandantes, ut tibi ad hoc opus fide-
liter laboranti tamquam legato apostolice sedis Intendant. Alex. III. Ep.
ad Guilelraum Episcopum Stregnensem
(7. (Sept. 1171. 1172?) ibid. I. p.
87.
N.58 Inde est, quod Ecclesiam tuam sub beati Petri ac nostra protectione
reeipientes ea quae in praesentiarum possedit
sicut a rege et Metropo-
litano tuo et a venerabili fratre nostro Eskilo Lundensi Archiepisopo
,
Apo-
stolice sedis legato, tibi confirmata est
eonfirmamus.
SBcilll 3tteran=
ber in 93esug auf ben rgbifcfjof on ttpfala erftrt: Jam dicti siquidem ar-
chiepiscopi persona nullius examini praeterquamRomani pontificis
subjacere noscitur ibid. I.
p. 89. N. 62: fo ijt 51t bemerfen, ba$ in ber >anb=
f(f>vift
an ber ttou un ausbeuteten teile eine 9fifui ficf> pnbet unb bie orljan=
bene Scfe ebne 3weifel burd) einen bie Gompetenj bei ^rtma bejeugenben 3u
;
fa$
au^uTUcu fei.
3)
Liljegren 1. 1. 1/70. N. 49.
4) L. 1. I. 72. N. 50.
5)
^n fielen Urfunben biefer 3^t feitbem erwhnt Liljegren L L L 91.
N. 64; 89. N. 62; 93. N. 65.
150
drittel ud). Tritte* gopitef.
tufjerbem mar e jm gcglucft,
fogar in bem burg,unbifd)en
Dtcitye be* aijer eine ^Jtetrc^oti^ erobern nnb auf ben ()ot)cn
(Herus> in be'n brei ttirchmprcout$en, benen e3 ^ugefyrte, alfo ein=
juttrirfen, bafj eine bebrcblidie Unternehmung beteiligen "Scannet,
treiben Die I)ierard)ifd)e Partei immer aB"ben Urheber nnb Prger
be3 (Ed)isma bctradUctc
,
ojn^tid) mifjlaug.
Dtatynalb l)atte am 10. 3uni 1164 ben faifer u ^ata oertafs
fen
1
).
3mei age baranf in $erceftt angekommen, fnbigte er
brief(id)
?
)
bem Qleru in (Solu feine beoerftcfycnbe $lnftmft nnb bie
tteberfiebelung ber r>ctligcn Reliquien an, bie er
felbft auf biefet
feiner Ofteife bei fid) fhrte. @3 toaren bie ebeine ber ^eiligen brei
Knige nebft benen bei eiligen g-elir unb tober , mit Denen er fur^
juoor oon feinem errn befdjenft ioorben
3
).
Die JeierlicfyFeit be3
tlmpfange berfelbeu feilte Die Diesmalige Dicffehr in bie $ei=
matl) meinen. 51ber eben bie
Jrforge fr
bie
fidjere Spaltung
biefer ftrd)e()en <3d)kc befttmmte U)u, feine Dfceife nid)t genu
ben 2$eg| naef) )eutfd)tanb fort$ufecn. 6c eben erft r)atte feine
rgbiocefe bie efaljren glcf lidj berftanben, toeldje bie rem
5falj=
grafen (Sonrab, be taifer* eigenem ruber> im SBunbe mit bem
^fatjgrafen ubloig reu Dringen unb bem Jpetgg griebrtd)
von iftotljen&urg angefnbigte eljbe bereitet
4
).
SWerbingS Ratten
bie auergeroljnltd)en ftarfen treitfrfte ber (Seiner, mcldjc am
18. Sftai H64
auf
bem efilbe rou 5(nbcrnad) crfd)ienen, ben
^pfaiggtafen, fo gefjrectt, ba er ben bcabfidjtigten
Angriff auf-
gegeben; fte tbaren nad) gtoolftgigem Marren ur greube :Jt\tt)=
nalbiB, Der ned) in Italien baoon ilunbc erhalten, als Sieget
ofyne ^amipf roiebet abgezogen.
xHbcr Deunod) trug Der
rjbifdjof
23ebeufen, auf Dem getoo^nteu SBege surucfjufeljren unD
fidj
Den
efaljren einer ^lnberuug SreiS u geben, ein GntfdVlu
mar gefat, jttnadjft nad) urgunb ju gefycn
5
),
um oon tjier au
1)
g-iefer, DUinalb ort Saftd
02.
2) Mansi XXI. 865. Ep. Rainaldi.
3) @. bie fron fttefer & 0< 5(mnf. 1 ettirten Stellen. Robert, de Monte.
Pertz VIII. 513.
4) Godefr. Col. bei Boehraer, Fontes K. Germ. III. 438. Levold a
Norlbof, Catalog. Archiepisc. Colon, ibid. IL 288. Annal. Aquens. III. 394.
gkfer ct. a. O. 61. 62.
5)
Ep. Rayn. 1. 1. Nos siquidem quia suspecta est via per inimicos ve-
stros ac nostros iter nostrum perBurgundiam et Gallias usque advos dispo-
suinius praesentemque nuncium a Vercellensi eivitate II. Idus Junii prae-
misimus ea die versus Taurinum et versus Alpes montis Cinisii cum prae-
dictis sacratissiinis et venerabilibus reliquiis celerrime procedentes.
ttiuhiuiHT ,Su|tauo tu Smounb. om&etU $u SBienne.
151
in einet bemneb \n beftimmenben Dfcijtung bie [Reife in feine dk\u
beug fcrt$nfenen.
^nbeffen
bat ebne groeifel
bei
biefer (SntfcfyUefcung
nod) ein
anberc SRotto mitgeuurft. 2tr Hffen, bag im ^al)r 1102, gut
Seit beS grftencongreffe unb bc3 :Ketdjstage, ber
fyofye
(Slem
Dajelbft, namenteb vtueb berjettige, melcber Der .sitrdjenprotnuj &on
Sienne yiad)rte'), ber Alirebeiipelitit be3 ftaifer* gefyulbigt babe.
Ol U ein e3 fragte (tefy,
ob berfelbe nnnmebr bie burdj Sftatyualb erneuerte
2Bal eines? gleiten egenpapfk genehmigtem Um bie Stimmung in
biefer 23egie(jung ju prfen, berief er maljrfdjeinlidj gegen (SnbeSuni
ben (ionuent nad) $icnne
2
).
3undjfi frettidj forderte er ftann=
febaft jur (rganung unb Unterft^ung be3 raiferticfyen cere;
fobann aber beantragte ei bie feterlidje Slnerfennung ^afdiali*
III.
Tie $)ringlidjfeit, mit ber er fiel) fofort
an bie @inelnen raubte,
verriet!) fd)on
bie Unftdjerljeit feiner (Srtoartuug. cnnod) warb
er r>iclleid)t enttdufd)t , t nid)t nur uigcfammt bie $erfammelten
fieb meierten, fr
ben jmcitcu Oeaatpapft fid) an$nfpred)en, fon=
bern @utige fifrgar bie
fteigunfl geigten , bie (Srcommuuicatiou ber
benfelben
n wrangen
3
).
:Uai)nalb, ber ana,cnblirflid) nid)t in ber aa,c war, bie C5 [c-
rit'er Durch Siufteenbung materieller \\Uadu einjufdjcfytern, gebaute
nnnmefyr in einer Untcrrcbuug mit einrid) t>on Gf)ampaa,ne ctroa
ut erreichen. xHein biefer, ber nid)t gum feiten 9Jcalc fid) felbft
rerleitcn mollte
,
3ufagen
p
crtfjcilen, bie von feinem Knige nid)t
genehmigt mrben, reifte atebalb nad) $ari, um ftd) mafegefceube
;suftructionen ^n vcrfd)affen. ilntcrbcffen blieb jener in Unvjcnuj^
1 ,vitfer a. a. C 64. 3tnmf. 1. Ep. Eberh. Bamberg'. Ludewig, Scriptt.
B. Germ. I. 1168. Arelatensis, Viennensis, Lugdunensis, Bisuntinus per
literas et nuncios consenserunt (Concilio Pap.)
2) SDte einzige QucKe ber @efd)td)te biefeg Conventus Viennensis
ift bor
cfattbtfd)aftbettd)t beS
s
Jcitneiu3 be Hjomas Werfet Th. Epp. ed. Giles II.
230. Ep. 368 (Bouquet XVI.
221), luomit Alex. Ep. ad Ludovic. Mansi
XXI. 1018 ju ttei^leicben ift. $)te leitete rebet acrbiin^ nid)t on biefer burd)
Mavmalb berufenen firdjlidtfn SScrfammhmg; aber fie befyrtd)'t eben feine 2lmr<e=
[enljeit im biirguttbifdjeTt :Keicbe. ^hv atura, 3<).^uli 1164, etgltdjert mit bem
Datum ber xHbretie bc
$x$i[<$)tf% on tocefft, bem 12. ,^uut, ojicbt einen chre
=
nologifdjejt ^Inbaltcruuft jui Sefttmtttimg ber 3ett, in ber ber (Somoent galten
ift,
erfelbc nnrb nod) mehr geftdjert bit'rd) ba> ahmt be Briefe 2ltcVanber
an ^cinrtd) V>on D^bcim om 6. %vXi 1164, Martene et Durand II. 710, in
n>etd)em er bte ber>erftef)enbe ^rfreife beg @r^tfd&ofS burd) ^-taubem ju ^tnbern
nmbnt. 3Jian trivb baber Den Conventus A'iennensis tu bie legten Xagc beg
SlotiatS oiu iu
letzen haben.
3) Th. Epp. IL 230.
152
5Dritte 23urf> 3)rittcg Galtet.
fyeit. )a htnberte tfyn
nidjt ein anbere ^project $u t-erfolgen unb
gut Slu^f^Tung gu bringen, SDie
(Srfabrang , bie er uon beut
limfdjmuug bcr tunmung in bem burgunbifdjcn 9^eid)e
gemalt,
I)atte t(m ben (Sinflufe ermeffen taffen
,
ben, tote, menigfteng ermu*=
thet werben tonnte, ba bcnad)barte granfreid) gebt,
)iefe rafebe
Sbeencommunication warb berbieg erleichtert burd) bie bereiten
$afaltcnpflid)ten , bie manche grften in ben rcnjlnbern, gctft=
lifyt,
nne tr>ettttd)e
,
fomoht bem $aifer al3 >crrn bouSBurguub,
als bem Rntge oon granfreid) fdjulbeten. Bat bod) b,cr (rg=
bifd)of
oon t)on in bcr cigcntt)md)cn Sage, uxiS bie D^efibenj
feinet (hr$ftjft3 angebt, bem burgunbifd)en fteid)e anzugehren,
mfyrenb feine
(Suff
taganbtti)umet
*)
meift auf ftausftfdjem 33oben
lagen.
@erabe biefer Umftanb tjatte bie SSitffamfett ermglicht, mctd)e
Sllerariber bei 23efci$ung biefcs> oor brgern aeant geworbenen (Srjs
ftu^l fd)on bot ber
3
c ^t , mo Dfcatjnalb im burguubtfdjen Dfaidjc
weilte, ju bettigen angefangen. SicKeidjt finb c3 biefe jenem
gnnftigen (jonjuneturen ber genannten ^trc^enproinj gemefen,
mc(d)c ben (Sanier ocranlafet, nidjt in bereu ^ccfibenj, fonbern
nad) SBiennc ben ermhnten (Sonoent $u berufen.-
Vtad) bem obe
2
)
be
^tfdjof* etacliu hatte ba 2al)l=
cctyitel fcon Styon,
ba burd) Berufung ber
uffraganbifd)fe unb
einiger berechtigter geiftttdjec ^erfonen herstellen mar
3
),
*ucrft
ben rafen 28ill)clm
4
),
bann ben SlrdjtbiaconuS 2)rogo bafclbft
mte ber 33crid)t bcr fpteren Majoritt erf)tt
mit zottiger
inftimmigfett ermat
5
)
(H63).
(Srft nad)l)er foHen fe$3
lies
ber bc3 2al)lfrpcr3
,
lngft verrufen burd) i()r intoerftnb*
ib
mit offenen unb erf (arten geinben ber t)oner $ird)e, in S2Bi-
berfprud) mit ihren bereite abgegebenen 23otiS, auerhalb t)on
1) . ben 5rief be %m te^anuS ou erugnt) bei Bouquet XVI. 130
an SllbVtg Btm 5"l'anfvcid) :
et cum vestri sint et comes Forensis et domi-
nus Humbertus de Bellojoco et plurima pars clericorum ecclesiae coronae ve-
strae sit etc. g-icf'ev, Sftainalb von Staffel 05.
2) Robert, de Monte ad a. 11(53. Pertz VIII. 513. Brequigny, Table
cbronologique des diplomes tom. III. 224.
Petr. Venerab. Opp. acc.
Migne 305. 306. Epp. lib. III. 5.
3)
Ep. Conventus Lugdun. ad Ludovic. Bouquet XVI. 125. Ep.
CCCLXXXVI.
4) Robert, de Monte 1. 1. clerus et populus conniventia Friderici Im-
peratoris elegerunt Guillermum filium Comitis Theobaldi senioris, quod
eliam papa Alexander concessit. Cf. Bouquet XVI. 88. Not. c.
5)
Ep. Convent. Lugd. 1.
Jttt$K$et rtjtetib in utgimb. Ol (ntftft
2i)on.
153
\u einet jtwiteti QBa$lfyanblung gefdjritten fein
1
)/
te
ber man
fW)
fr
ucharb, ben 9lbt rou ^entignr/,
entfrfueb
2
).
' 8on-X$mo3
beeret fvctltd) mirb im egenttyeil
cr^t)tt
:r
J,
bafj
mclmcljr ber
8efc*
teve ait (Sleru
uni: olf in biger ttebereinftimmung
erbeben
fei.
\Hber nur
Riffen
uiebt, ob biefe 2Borte auf
bic urfpvnaUd)c 3Ba$l
^anblung ober auf
bie ,ycicvlicbfcit feiner Rateten
v
\ntbreutfatiou
ju
begeben
finb, , x
\u jebem gatte mchte ben erlauf mit idjerfyeit
gu ermitteln unb bte (Sntftellungen u befettigen
#
mre bie erftges
nannte 23e$ieljung berechtigt,
nur nodj
f
gieriger
,
ja unm5gUdj
toerben, Unjtoeifelljaft
bat bte Minoritt, reu weldjer ber Bericht
ber
ViHMter ,si trd)e rebet, im (int>erftnbniffe
mit Sllerdnber gc^an-
belt; meiletcbt fogar geheimen 2lufforberungen Jolge gegeben, am
e eoeb barauf an, ben (*r^tuf)l t>on ljon, al bic roicfytigfte 9Jcetr;o=
oli in ben burgunbifcfyen
Vaneen, burd) entfdjloffeneS anbeln ju
berrumpeln. SDa3 feinen am &niecfmfgften ^efebebeu gu fnnen,
menn man, mit ber Umftimmung taugft befannt, meld) eben Eatferlidjen
angler berrafdjt, ni'cbt allein biefe Territorium ai> ber hieran*
brinifdjen >&ebteng &ugefyrig boraulfeye, fonbern and) mit fttJjner
Sicherheit bie Differenzen
berSaljlljanblung entfd)ieb. Wlan war in
en barin eimxrftanbcn, ba jenem SDrogo,
beffen firdjlidjer e=
finnung
man mtfjtrauete
4
),
bic 2kfi'tigung $u erfagen unb raei*
fette nid>t
,
ba e3 mglich fein merbe, feine SEBd^lcr , at Safaen
ber
franko ftfdjcn rone
5
),
alfo cinjufcbebtern, ba
fie keinerlei
Sroteft toagten. 3n btefer SBerejnung irrte man fid) nun a(ler=
bingS. Die' Majoritt manbte fid) zugleich
mit bem (Srrofjltcn fclbft
freilie niebt an ben ftaifer, mot)t aber an Subtoig
VII. mit ber Sitte,
bnreb feine Sluctoritt ben 3nrief:palt u unften )rogo3 cntfebei=
Den u wollen
6
). 2)afe
in biefem glte ber fiefetere bereit
fei,
bic 3n=
1)
Ep. Convent. l^ugd. 1.
2) Ibid. Drogonis Epistola ad Ludovicum. ibid. 125 Abbas quondam
Pontiniacensis ad vocationem quorimdam conspiratorum, qui bostibus pu-
blicis et manifestis ecclesiae nostrae adbaeserant, qui sex tautum numero
cornprebenduntur, supplantationibus se fecit exsecrari.
Ibid. XTII. 307.
3) Tb. Epp. ed. Giles vol. I. 385. Ep. CLXXXVII. Bouquet XVI. 124.
Ep. OCCLXXXIV.
4)
Bouquet XV. 851. Ep. Drogon. ad Ludovic. XVI. 88.
5)
Stepb. Abbat. Cluniac. Ep. bei Bouquet XVI. 130 Electionem Domiui
Drogonis arebidiaconi Lugdunensis Dominus papa rationabiliter et certis
ex causis de novo cassavit et cum vestri sint et Comes Forensis et Domi-
nus Humbertus de Bellojoco, et plurima pars clericorum ecclesiae coronae
vestrae sit, ad bonum et bonorem restitui res possit in melius.
6) L. 1. XVI. 125.
154
ritte! u#. Tritte? C^apitcf.
oeftitur aus bei fnigg anb gu empfangen, toar oerftetfter
Betfe
bamit fdjon angebeutet. xHbcr biefer modjte
^offen,
aud)
unaofyngig
bon biefer ttnterft|ung eben Hefen 2fotfpru<tj burdjfe|en fen=
neu. 2?ercit reu 3cranbcr oon ber Sage bet >iuge in cnntntB
gefegt ,
erftrte er fieb eielmcljr
fr
ben 5lbt reu Sentignl)
1
).
Hetbitigl ift ba3 2aajttf, burdj erte^w^uag be 9ted)te
ber ^ttnoritt bte3
(r$ftift in bie eiealt ber lu\Tardfeben Partei
ju bringen, gelungen* aber boeb nid)t
fo rafd) al bie beiben 33er^
bnbeten oermutkt Kiben
motten. )rogo battc
nidjigbtftottteniger
an ber einmal eingenommenen Stelle fieb behauptet.
28igo,
raf
on gere^, nnb Gumbert, err reu eaujeu, waren atterbingsi ate
ubnngi eljtttrger feinem Verebte , nur Dem uidjarb af
(Srfc
bifd)cf bie fd>ulbigeu
lehren
&u eneeifeu, nachgekommen
2
). 2l6et
beffenungeadjtet ift biefer ntdjt fefert in ben uubeftritteueu
23efi
feiner fetntyott gelangt.
greift^ fiub, mag bie gegenfettige tettuug ber beiben Bemalen
anhebt, gefdjtdjtUdje )etaif nidn berliefert. }(ber e
ift getoiB,
batf fclbft bie gfeftigfett, welche 3((eranbcr
seilte, al3 er bem uicljarb
am 8. Btuguft
Ii 65 ju Sftontycicr bie fird)lid)C ifcifjc ertljetftc
3
)/
bcn^httl) bc camers ntd)t geteugt, rogo oerjudjte auet)
jefct
nod)
mit Mitteln ber etoalt nnb ber gtitrigue ben xHeinbef: ber 3urt3=
bictien in biefer tfu-dumprootus fieb &u fidicrn
4
). @rft berSahns
find), ber nadj ber Skrfauna, 2llercmber oom 6.
Wl&rt
1167
CO
reu bem
(Srgoifdjof rem 9$jeim3 au3gefrt|>djen nnb in bem 23crcid)
biefer feiner 5rooing an allen onntagen ueeeibelt merben feilte
5
),
fefyeijtt
bie Delimitation ifjm aufgentigt ju fyabeu. (Seit bem ffitoe*
tmgfeft btefc 3al)rc war ber (hm>l)ttc ber 9Jlrnritt (Bieber
0
).
gnbeffen
hatte and) ber erftflenanute feiner 33 efduii^er in einer
1)
Humberti de Bellojoco Ep. ad Ludovieum. Bouquet XVI. 134 Quo-
niam celsitudini vestrae ad nos literus dirigere placuit etc. Unde prae
aliis Regurn et Principum praeeeptis vestris obedire volentes, petitionem
vestram de Domino Lugdunensi archiepiscopo ut debitam reverentiam ex-
hibeamus, ut decet, laeti reeepimus.
2) . . 153 tauf. 0 unb B.
154 timf. 1.
3)
consecratusque a Domino papa die dominica ante festum in.stans
beati Laurent. Th.Epp. ed. Gilesl. 385.
SBrgLSSb.L 2.393. 23b. II.
S. 19
unbHistoire literaire de la France XIV. 179
13 ber uicfuu'b in^efammt.
4) Alex. Ep. ad Henricum Ehem. Marteue et Durand, Ampi. Collect. II.
720 (Bouquet XV. 851.)
5) Ibid.
6) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles II. 99. Ep. CCXXXIII. ibid. II. 39
Lugduuensis archiepiscopus ecclesiam et civitatem suam cum honore et
laetitia omnium recepit in festo beati Martini.
Stgo, tf
von j$oreg. iftabnatb von (Tctu.
155
cianitbmUdjcn ebt&tgnifc
gelebt. #en *en
gere$ Bofaft
ecr frau^ifeben Alronc, (jatte er Kfc&eii feine
Vcljncg in t)onate
bem
Jfcatf
bie utbipng gu triften gehabt
1
).
Seiltet
nrd)lid)cn
Ucbcv^u^intA nad) aufweiten 2Ueranbcr3
2
)
, war er &er&ug3teife
birrdj feine
SKa^tuer^dltttiffe befei^i^t, feiner ^arteiftettung eine
ci^out luimLiobc SBebeutfamfeit jtt geben.
Unter biefen Umftnben mar :Kamtate>
jur >$nt
t
enc
^ fw
xHuf enthaltet,
beffen
rir gebadjt, auf bett ebanfeu gefommen, 8$ur*
gunb imb granfreidj toenigftenS
an einem
fnfte abuifperreu.
(Sferabc auf
ber renje Reibet Sfteidje ik% er
plfcudj eigenmchtig an
efeftigungen
arbeiten'
5
).
Stttein ber
raf,
bem burd) ortfe&ung
berfelben ber 3ufammenfyang
ber beiben Sfteidjen gugefyorigen lerrU
torieuVvriffeu
werben wre, miberfe^te fidj
biefent Unterfangen. Tie
anbmerfer, mrben een ilnn fefert getoattfam erjagt unb allen,
wcldje bergletdjen erfudjc nebcrl)elen wrben, ein letdjeg ge^
probet. Meiner toagte aueb utuel)ft anb
anzulegen. $Der $lan war
augeubetltri) gefdjeitert, feine^weg^ aber een bem Sanfter aufgege*
beu. 33ei fetner Greife ^interUc er eine bebeuteube elbfumme
fr
beu ui erneuemben Aufbau ber beaBfic^tigten geftnn^werfe
4
J
unb
wufne bie com djiSma zugeneigten Mrgfr een Vnen nt einem
Slngrifj auf ba ebiet be8 rafen nt vermgen. SBigo feilte eer=
jagt, unb bie raffdjaft Tverej au bem
franjftf$en Seljttfcerfcanbe
loSgelfet, au ba burgunbifdje Dreier; gebracht merben
5
).
lieber
Den eiteren Erfolg ift frei(id) md)t> berliefert; aber genujj, ba&
ber raf
um
fe
inniger an Subtoig
VII. al feinen natrlichen
^ebut^berrn jieb
anfcfytofj
6
).
SDa3 fennte bem
pcfyftlttfyen tufyle
nur
genehm fein. Slleranber, gang Ijtngenommen beu bem ^iubrmf
jeuer
(Sreigntffe, batte fclbft bem Knige in ber bemeglidjften SBeife
ete efd^bung feiner renken
gef
Gilbert unb beu C5*r weihten" een
Veen angetoiefen, bie
jteberaufnafjme jener g-eftuna/Sarbeiteu in
feiner
SBeife ui geftatten
7
).
\
1)
Guigonis Ep. ad Ludovicum. Du Chesne, Scriptt. K. Fr. IV. TOS,
Bouquet XVI. 49. Ep. CLXI. Abbat. Stepli. Cluniac. Ep. ad eundem. Bou-
quet XVI. 130.
Gallia Christ. IV. 125. Heber beit treit.Sigog mit bem
drjftift St>on 1107
f.
Concordia facta inter clericos Lugdunenses et Guigo-
nem Comitem Forenseui, D'Achery, Spicileg. III. 539.
2) Alex. Ep. ad Ludovicum. Mansi XXI. 1018.
3) Ibid.
4) Ibid.
5) Ep. Guigon.
6) Ibid. teph. Ep. Bouquet XVI. 130. Ep. CCCXCVIII extr.
T) Alex. Ep. Mansi XXI. 1018 am ^djtuft.
156
t)x\m m%. ritteg GapitcT.
9lber er
hoffte
ein nodj ungteidj
rfjere &n errcidjen.
2113
er am 6. guli (1164) burdj einen fetner $ablrciden Agenten erfab=
ten, ba ftfctynalb bic iKdrcife nacb SDeutfdjtanb, b ffe anberti
39&ege il)m erlegt feien, burj glanbera ju machen gebenfe
nnb
bann mute er nottoenbig ba ebtet be3 rafen &on Gbampagne
berhren
beauftragte er
fofort einri on Otbetm, aUe^ anf=
uBieten bas &u fnbern; toemi e mogftdj toare, ihn
perfflnfidj ein=
gufangen
1
).
9lfferbtng3 2CIeranber mochte Reffen, sugleidj mit 3e=
feitigung be Urheber* be fortbauernben Sdjtma3 btefeS felbft 6e=
fettigen 311 tonnen nnb mit Erwgung ber reigniffe fid) 6efcfyaffts
gen, bic in gfolge
bc* erwarteten
Umfdjnmng ber )inge eintreten
wrben. 2lber bie ef^t$tf(^reibung l)at mir gefebebene Il)at=
jachen ersten; ntdjt in ^Betrachtungen ftdj ut ergeben ber ba3,
wa nad) menfdjftctjer Betrachtung fiel) htte ereignen rennen
2
).
)e ^apfteg
$lau milang. Ter 93ebroljete ift gtMltdj ben
fteuttngen entgangen; bie iljm bereitet wrben. 0(
nf
einem anberen
Sege, ber Sage nad)
3
)
ber Saline, (Sftr abernte,
efangon, ftainj,
(Erpel langte er mit feinen 8d)cn am 23. ^uli
4
)
in Solu an.
3ntereffcn anbercr 2lrt erregt bic cfd)id)te ber
s
2)?ain$er $ir-
d)cn^rcmn$
5
).
3n ?5elge be3 5tfftanbe ,
in welchem 2lrnele reu
elentjefcn erfdjlagen werben (24. Juni
1 160)-, war bie ftrd)lid)c
(Kapitale >eutfdjlanb mn fieberhafter Slufre^ung bewegt. $)te
blutige l)at, in welcbe fiel) bie fird)lic^'pclitifd)e Scibenfchaft ber
9ftatn$er eutlabcn, hatte rcrbvingnifsrell
auf
bie timmnug surtf=
gewirrt nnb in bem ^djrcdcn be djulbBenmfjtfetn^ geimpft ober
erbrdt, toa3 reu fircblidvcn Wetiren in ber Oppofttton gegen
ben Cvr^bifdef eerfyanbcn gewefen fein mag. cr 2lteranbri3mul>
1)
Alex. Ep. ad Henricum Rheni. Martene et Durand, Ampi. Collect. II.
710. Ep. LXXX.
2) tiefer a. a. C S. 67.
3) ftitfer
a. a. O.
4) 2t. a.D. 2tm age nad) 9?iaria aftagbalena, fagt
bic luigcbvucfte beutfd)C
(Setner iShronif auf bem Dtatbftaufe ju (Sein. ?lud) nad) ben emiebalftatuten
&cinrid}s on Virneburg fem 13Q5 nuirbc oon iefyer
au biefem Xage Die
Ueberbrmgung ber Ij. bret Wenige gefeiert." dagegen Godefr. Monachus. Boeh-
mer III. 438 Itaque cum praefatis et illustrissimis donis in vigilia beati
Jacobi (jul. 24) Coloniam ingressns
,
gloriose et magnifice suseipitnr,
maxime pro rtliquiis, quas ad perpetuam Germanie gloriam Colonie
Lntulit.
5) vitifdjc 53ett?eifi'd)vungcn N. 21. a.
&a rjflifl Dfeaiitj feil
2-iiofb irttorbwng.
157
erfebeint nach
btefem retgniffe
ue oerfldjtigi in bem SRaufdje ber
Scfyioarmeret ft
beti aifer, bic mau erfnftelt
"aum nmr %xni)h bcfcitigt, af ba $otf mit 9fr$ta#tu#g bcr
^rudjc bet canonifcbcu ffial)!, mit erlefcung
bc im
Safyrc
1 157
gcfd)n>ovcncn @tbe3
*)
cigeniwtc&tig ben erledigten CSr^itut)! lieber
befefcte.
SBoti bcr offnung
betrt, bei aifer unfi burdj bic
(Srlje&ung eine feiner Sertoanbten erlaufen ju tnneu
,
entfdjieben
ftd)
bic ^lufftubifd)cn frSftttbotf, SBruber bc3 er&og93ertlj0fo oh
SBurgunb
2
).
(5r nahm bic oon bem terrorifirten (SleruS oott&ogene
^abt an unb f c 15 1 c ebne 33ebcnfen bic Steine ber.$ergen>altigungen
fort, toeldje bic Banner feiner $artei begonnen Ratten. Cime
bie ntigen elbmittel, um bic Soften beftreiten ju fnnen, toeldje
bie 3ntoeftttur mit ben Regalien , bic (Sonfecration unb bic gliiSmte
Jung be3 Sattiumi bereiten muten,
griff
er oljne
Scfeeu
bic
fofk
barfetten bes ircbcnfdu^c feiner
&at()ebra(e au.
Jtan
u>ar biS=
Ijer getootyni, bort aus einem filbernen efa&e u rawdjern, ba
tonnte, meinte Oftubolf, t>on nun an au3 einem fupfernen gefdje^en.
SBojit bic gotbenen, mit belfteinen gezierten cldje, bereu roe
unb @euud)t bcnebraud) bei bem firdjlidjcn teufte nur bejd)iocr=
Ud) machten'? 3^cdmtfia,cr
efe ft<$
cittel in elb umfetscu. eloft
ben^rrn jenes gotbenen reu$c,tt)etd)e3 etnft (Srjbifdjof ^illigi
3
),
af er jur -3cit Otto III.
bei bcr oormunbfdjaftliefyen Regierung
betbei^t n>ar, au bem U)m beriiefcncu, au^bem (ongobarbifeften
^ieiebe
fttefcenben clbe Ijat gieen
taffen,
baue er nach 2lcnotb
4
J
Vorgnge abuebmen
(ffen.
Wlit bcr $edjeif$ung, bcufelbcu ut
gleichem ^Jcvtbe
erfe&en ui toollcu, toenn er glMltcfj in SluSfljrung
feines
platte ^eimgele^rt
fein toerbe, madne er
ft$
eigft auf
bcn
2Beg uad)
Italien
5
),
um oou bem taifer fr fid) jclbft Die 33ele^
nung mit bcn Regalien,
fr
bie tabt bie 3nfic^erung
bcr erneuere
ten nabe crunrfeu.
TOein jener nncS bic SBiti* ab, unb
tor IV.
ftatt ben
whlten ^u bettigen unb mit bem crfcfyntcn
1)
Ann. Disibod. Boelimer Fontes R. Germ. III. 214 ad a. 1157 Tost
hec ipso anno Imperator effecerat arte , ut abbates et prepositi et melio-
res quidam de ministerialibus
Moguntine ecclesie fidem in manum Kegis
et in manus quorundam amicorum ejus darent, ut, cum suus episcopus
Arnoldus quovis casu defecisset, alium non eligerent, nisi consilio eorum
medius interesset.
2) rtti)d)c
eroctgfft|tttngen N. 21. b.
3) icfebredjt,
effd&fc ber cutfeben atfencit I. 626. 794.
4) @. 53b. I.
. 139.
5>
Ann.
Disibcd. Boelimer III. 215. Martyrium Arnoldi ibid. 325.
158
drittel Sudj. drittes 6a|>itcL
^aftium &u fcefteiben, crannmunicirtc if;n pgtetdj mit ben
2Ba>
lern
1
).
)a fucf)te er^og SB^rtljolb bon Burgunb burdj einen 2&edj*
fei
ber $at&tfteung $u Reifen. $>ie fett beut @<Iu& bei (Sougref*
fei
bei t. 3ean be Saenc in SDeutfdjlanb erftrften Steigungen
fr SHeranber
2
)
feilten Die cbet jur (Srljebung be Kruberg mer=
ben. Gr bembetc
fiel), benfetbeu ot Mrtyrer bem Knige ub*
toigVILbarguftellen unb am >ofe 51t SenS &u empfebteu
3
).
3
u
9*
etdj
erfdnen ber (i-m^fefdeuc bafetbft perfonlidj , bei bem iinr-ermciDltcb
fd)cinenbcn Kriege gegen JneDrtcb bie ebingungen bei Weiteren
gu rerabreben
4
). Slber ber
rfolg fyat gegeigt, bafj bal gange $to^
ject bereitelt motten, et t,
bafj SUeranbet felbft emeigetie,
ma3 mau oon ibm begehrte ober
fonft
ein eigentljtnlidjcr 3ufam-
men^ang ber 3)inge bie ftd'febr u bev urfprnglid) crmafjlten
Obebieng begtnbete: nad) Verlauf reu fteben fahren toirb [Rubolf
a(3
33ifd)of t)on Sttidj
5
)
auf Seifen bei aiferl genannt
6
).
gnbeffen mar in ERaing bereite ein feitet (Srtoljlter'' 31t
feljen. &aum mar jener erftcre a&gcrcift,
fo
fyattc ^falggraf (Sonrab
ben, tt)ie er uttfjeilte, ertebigttri rgftuljl hiebet befe^t, afferbingS
otjue ron bem Obcrtctyn^errn beauftragt
311
fein, aber bod), mic
er meinte, feinen SGBnf^en gem. Straf feine SOSaljl bod) feinen
anbern alz ben rafen riftian reu 23ud)
7
). 2Cber merfnmrbig
genug marb berfetbc %R@tm, ber bereite bamaB aI3 ber mtrffamfte
Parteignger befannt mar, ron griebrid) oermorfeu ober n>emg=
fteu tl)vrtfd)d) nid)t 6erMfid)tigt.
s
I'tan mchte Rauben, ba fei
gefdjefyen, me bie ftrcfytidje Xreuc in biefem gaffe nidjt gengenb
erfd)icnen; man Ijabe gemeint, and; burd) bie 2lrt ber Gtnjetpuna,
1)
Martyr. Arnoldi ibid.
et Venerabiiis papa tactus dolore cordis in-
trinsecus de morte crudelissima archiepiscopi et de infamia intrusionis
Kudolti per manum laicam et eorum maxime
,
qui crimen liomicidii perpe-
traruut, ipsam intrusionem , intrudentes cum intruso exeommunicationis
anathemate condemnavit.
2) . 33b. I. <5. 228.
. 3) ritifdje 9SerDciff>vimgcn N. 21. b.
4) (Sbeub.
5) Gestor. Abbat. Cont. See. lib. III. cap. 12. Pertz XII Anno igitur
Domini 1 107 Alexandro Leodiensi episcopo defuneto, snecedit ei Rodul-
fus in episcopatn etc.
6) Jfcritifcfyc Sttoei&ffi^ruH0ea
a. a. 0.
7) Ann. Disibod. ad a. 1161. 1162. Boekmer III. 215 Sed frustra per-
roxit, quia Conradus Palatinus alium nomine Cliristianum episcopum le-
vavit.
Imperator in Longobardia res publicas agens, ChHstiano priore
electo interim neglectu etc.
SDag C^vsft
i f t 2ftainj: (lonrb t>on &ittet&ad).
159
in biefer ttuberfyenftigen Stabt ein aufjerorbenttiche SBeifpiet Eaifer=
lieber 9Qa<$tt>ottfommettljeti ftatuivcu
mffen.
&bet bann ift ^ e ch
unbegreiflich bag Victor
IV. um biefelbe 3eit
O
1
-
September
1 162 i, o ein brtet (Smarter &on
lUaiu$", all oon beut hlfet
leajtimirt, in 5Befanon gegenwrtig n>ar, ben egencanbibaien
^riftian mit bemfelben Ittel bezeichnen burftc
1
);
jener felbft ben
vetuent 6alb barauf burd) bieSutbe be [Reic^^canjler^ belohnte
2
).
Unb mer mar benn jener
? ritte?"
erabe bamalS at bic
mit (Mttfcblo]feubeit begonnene Belagerung SDtatfattb ihre
Erfolge
jeigte Anfang beg gahre^ 1162), fcefanben fiel) mehrere frieren
ber ^ain^er Kirche in bei aifer3
,
vielleicht um Sluftrdge
in ber
bezglichen Angelegenheit ber (Srgbiocefe auS&uridjtctu SDurdj
fic
fo
Umkt bic glaubrorbigere Nachricht
3
)
liefe
er (Sonrab,
2obn be3
^falggrafen Otto bon Katern, Bruber bc3 bermaligen
gleichnamigen
$fal$grafen
au3 bem
$>aufe
^ittetebact), (einen
nahen ^ermanbteu erciren.
Ohne grage roar ba3 ein glcflicher @riff,
rocun ber neue
r$btfdjof fid) bewahrte, nne bisher, lu^geei^net burc^ jene
Gigcnfchaftcn, bie gerabc in ber 3eit ber Girren um
fo
hher ge=
toerr^et erben, muthia, unb entfet) (offen, einer Oer cfyaracterfcftcftcn
beutfehen (Stertfer in ber ^weiten dlfte bc*
zwlften ^abrtyunbcrt
unb bagu beftimmt, unter ben fid) einanber folgenden ^ontificaten
bi
p
beffen (Snbe eine bcbcutcnbc, bamal nid)t cjeabnetc [Rolle ju
fpieteu
4
),
fd)ien feine Vergangenheit and) bie Oit^iurtg Oer
gufunft
ju erbrgen. (53 mirb burd) bic 9atur ber SDinge
&oraugefefct
unb burd)
^cuauiffc beglaubigt,
bafj er bi^er
f oft $ur ac|e be<3
SchiSmal gehalten, konnte grtebrtd)
hoffen,
ba er
bal gldn^enbe
latent and) ferner berfelben ungeteilt
miomeu werbe,
fo
mar bem
beutfd)en ^ircf)eutt)um ein runbpfeiter met)r erftattben.
Ohne
Bweifel bat jener geglaubt, biefen fclbfr &u grnben, ein prchtige^
Stegeseichen fid) ju errichten, aB er ben Gewhlten in bie :)iefi=
beftg feiner ird)cnprooin^
fhrte,
um oor allem bie :)i
v
eootutiou
burd) ein ftrcna,c3 @crtd)t ^u [trafen.
1)
Ep. Victoris IV. Martene et Durand Ampi. Collect. I. 865 Victor
episcopus
servus servorumDei dilecto in Christo filio C. Moguntino electo."
2) Riefet, 9kittalb wt ffet
32.
3) ritifdje 8ett>eiffi^ngeti N. 21. c. Ueber (5ontab Stelhtnq ebenb.
d
4) ergf. Mbtl, Jtouig
Philipp on ot)cnftaufen im ^egtftcr.
160
drittes SBucfj. Drittel &a$iUl
OTerbingg [oU nad) einer 9caebridjt, bte mit inbeffen utdjt
fr
etbtgt erachten,
fefon biet SBo^en nad) ber (Srmorbung bc
@rg
3
Mfof
Stniolb, am 25. ^uU 1160, bte
prftenberfammiung gu (Sr=
frt bcn $ann ber bie
gefammte
$rgerf$aft in 9ftmg berfngl
l^akn
1
).
Victor IV.
fjatte in ber at bie Vorbei* auf bem Goncit
&u.&>bt (22. 3nni 1161) mit Der ftrdjlidjcn
(icnfur ber (Srcommu=
nteatiott gcfd)rcdt
2
). Mein berglei^en ^a&natjmen rennten
fo
lange nid)t cinfd)d)tern, alg gtkbridj, in
Statten $urdgcl)alten,
bcn $o%tg ber
recution id)t felbft ju bemirfen bermodjte. 16er
3Ratianb3 gatt n>ar audj in biefer ^ejie^ung cntfdcienb-.
5113 er nad) bem
Sdjinfe be3
Gongreffeg an ber Saenebrde
in ^efancon seilte, fjatte er, im
2kgtijf, fein burgunbifdjeS :Ueid)
311
berlaffcn, feine cbanfen
betrafen. Sd)on in bem
efprd) mit
ftnig SBalbcmar mar
plfcttd)
bie grage nad) Dem Wt-a% c ber Strafe
aufgeworfen, meld)c biefc fd)ulbbeiabeuc Stobt treffen fllte
3
).
ntfddcffcn, in
)euifdjlanb Dftem
p
feiern, reifte er laug;
fam
ber Gonftang, SSrjburg
,
Dcrnberg nad) 23orm3, mo er
geitig genug eintraf, um am 24.
gjidrg
1 163 ba3 l)cf)c
jeft p
bc=
gcl)en. %d)t Xage barauf begab er
fid) nad) ftaut), mo bie
p
einem
oftagc berufenen grften feiner matteten
4
).
3lber bte 23crfamm=
hing tagte in einer eroberen <5U\bl Wit 2lu3nal)mc jener Wenigen,
bie glaubten gricbrtdj nabe fid) rergemiffert u fjaben, mareu
nur einzelne jerftreute Raufen armfegcn $ol&3 prdgeblicben
5
);
fonft Ratten insgefammt bie SOfaunget Kufer
unb
trafen bcr=
laffen
6
).
2)cnnod) leitete ber $aifer ba Strafverfahren
7
J
ein. (Einer
ber ^Beteiligten, 33runger mit Tanten, Den ben (imifjren ergriff
fett
unb gutn 2krl)r botgefljft, marb
fofort $um obe r-ernr-
tfjettt. otiftteb, %U bei St. 3acob^tofter3, ebenfalls bem
1) Chronic. Sanpetrin. Mcncken, Scriptt. R. Germ. III. 220 Principum
Episcoporumque conventus VIII. Cal. Augusti super regni negotiis Er-
fordiae celebratur, ubi Moguntinenses, immanis facinoris rei, exstinetione
luminum, ut par. fuit, execrantur et communione privantur. Segele, Slniolb
oon Sektt|ofett 39.
Harxheim , Concil. Germ. III. 387.
2) Morena bei Muratori, Scriptt. Rer. Italic. VI. 1091. . 23b. I. <5. 177.
3)
Saxon. Grammat. Hist. Dan. Part. I. vol. II. 785.
4) Godefr. Col. Boehmer III. 436 Ann. Disibod. ad a. 1163 ibid. 216
Imperator pascha Wormacie celebravit et in octava cum prini ipibus Mo-
guncie curiam habuit.
5) Ann. Disibod. ibid.
6) Ibid.
7) ftntifdjc eei0fru*i$ett N. 21. a. e.
e$ aifer @trfgedM bet aSaiitj.
161
aifer or$eftellt,
erbat fid) grift, um tton ben efdjulbigungen,
bie flegett benfelben
laut geiwrben, fid) reinigen u tonnen. \Uber
au bem a^whrten lermiue nidji tut Stanbe fid)
a,cbl)rcnb ju
KTautwcvteu, warb er &on, feiner teile entfernt nnb gebannt.
Tareb entfetten fid) bie unglucfticljen Oftndje, auf Jricbrid^ 33e*
feljfl
tu ctit au3 etngefperrt, alfo, bafe
fic ani&radjen. Einige tUU
terten au* ben g-enftern, Rubere fugten feuft einen ^u#me&. Dem
,
> C
c
fr c erlaubte mau on bannen $x ge^en
1
^.
Leiter verfgte
bei* faifer im
Verfolg be 3cid)terfprud)> $ic~
tor IV. ber alle bie, meldte perfud) an $lrnolb t>on 6clenf)e=
fen fid) ergriffen,
ein emige^ (Srit
2
).
Die tabt felbft
marb buref)
Ctl)et(metfe) D^ieberrfifeett ber dauern, 3erfierung ber ,}eftttna,3=
werfe beftraft
3
).
Die allein mag a( gefdjid)tlidj un$ft>erfetf)aft
gelten. Dtur bie bertretbenbc, fptere a$e
4
)
tft
e3 getoefen,
luetdje
bie 23cfd)reibuug ber Jprtc, mit ber gticbridj f>ue Uutcrfd)icb
ber
Herfen ba3 $erbrcd)en, af ein tfon ber gangen urgerfdjaft
verbtes?, geal;nbet t)aben fott, mit uod) cjreUeren Jarbcn au3=
gemalt, ftainj, aller Dcecbte, Jreibeiten, ^rimteajeu beraubt, bttrd)
Serurt^e-ilung $u ciuer ewigen 3nfamie a,ebranbmarft, roarb,
fo
roirb bcrid)tet , ber faiferlidjen nabe
fr
immer berlufttg
erflrt.
Die 3ertrmmerung atfer
(?)
dauern unb gcftuua/3-
uferte
entblte feitbem bie 9tcfiben ber alten (Srjbiijcefe t>ou jeg-
Ud)er Sd)itt3mebr.
Wlxtyt beredjttgi, ba* alfo
3
cr
ftrte jemat mie=
ber aufzubauen, blieb
fie fortan eine
offene
tabt,
SBlfen uub
unben
#
Zaubern uub Dieben $rei3 gegeben
3
)."
ftaej and) nict)t atte
,
mic bter erzhlt, jur 9lu3fljrttng a,e=
brad)t fein; ber neue (r$bifd)of fllte fid) bodj, wie e3 fdjeint, in
feiner burdj bc $aifcr3 Ungnabe fd)rocr getroffenen Otefibenj nidjt
f)cimifd). 2113 Jriebrid) fd)ou fr
ben erbfi bc ^afyrc
1 163
fei=
1 Ann. Disibod. Boehmer, Fontes rerum Germ. III. 216. lieber ben ,Hbt
be St. 3aco6f(ojierS ottfrieb
f.
berbteS Gallia Christ. V. 644.
2) Godefr. Col. Boehmer III. 436 ad a. 1163.
3)
Annal. Mellic. Contin. Cremif. Pertz XI. 545. Ann. Disibod.
Boehmer III. 216. Godefr. Col. L t. Contin. Admunt. Pertz XL 583
fo
fcerfnbigte
er in ber Stfyat
ben tarnen" be antitaiferlgen
^a^ftc^.
xHlXcin feit bem Saturn, an njctdjem bcrfelbc gehalten,
ift
er aud) nneoer pm Renegaten geworben, 6i3 pm gricben3~
jd)titj3
fr
fernere 5lxifre d) tr) attuncj bej
6djt3ina3 gefttmmt ge^
nxfen.
$fo
bttbet bod)
311 Anfang
uub fptertyin nur bie Cppofitiouy=
ftettung ber atjburger ird)c eine bauernbe 9lu3naljme. 5lber
biefe
blieb frci(id) ben atfer$en gefetljrttcr; genug.
s
Jcid)t nur
bafj
luer ber Jocu
bc 2((cranbrintfd)en eifteg gemefen, fo lange
v5bcvhvirb gelebt uub (Sonrab 3taub galten tonnte: aud) fpterfyiu
ift
in biefer ccjcnb bie trage ber Qemmunicatiou
pttfdjen
bem
anbe be3 6d)i3ma unb gtacn erhalten. ier mauberten in ben
erften Sauren beffelben, bann trieber feit Gnbe be3 3a^e|
1165
bie geheimen Q3oten, me(d)c ajeid) ben ljomifitf<j(jen bie Briefe l)u~
fig
genug nur mit Scben^efatyr burdjbringen rennten
3
).
efd)ric=
ben tl)cils> mit ^btursuuejen ber camcn, tljeif in fd)mert>crftub=
lid)en 2(ubeutuna,cu
4
),
meift in bo^eftcu remplaren ober mit
1) Radevic. De reb. gest. Friderici lib. II. cap. LXX. Murat, YI. 850.
23evgl. 23b. I. . 114.
2)
Ottonis Cardin. Ep. Gilb. Fol. Ep. ed. Giles II. 137. Ep.CCCXCVII,
wngtcifel^afl furj tun- bem ftetdjStag 31t fer^urg> umc es fd&eitit, im ,vebvuar
ecev SJcarj 1165 ge|d)vicben.
3)
Magn. Reicliersp. Boehmer III. 542
posuit per fidelera nuncium,
videlicet Erchenpoldum
, qui jam tertia vice legationem et literas
ejus fideliter, sed cum magno labore et periculo vite sue ad Apostolicum
deportaverat.
4)
Fecliner, Udalricli II. von Aquileja und Otto von Reitenbucb. Wien
1859. S. 22.
168
)tttte tfdfj, drittes (Sapitel.
falfdjett
icget verfemen
1
),
muten fte von jenen etreUen Ijtn
nnb beigetragen werben, toljrenb gleichzeitig abfic^td)
flfdjenbe
gftftef in bie 3rre fhrten
2
).
$on feinem
tft ba
hufiger ge
fd)e()en al3 fcon jenem Otto von 9tetenbud), bejfcn ^ivffamfeit
mir fd)on
ofren
3
)
flchtig gebauten.
9lu bem gtjlidjett efdjledjt ifteuburg
4
)
ftammenb, ein Gr-
bet be3 2(bte D^uvert von egernfcc
5
),
ber gtetdjcn Linnes balb
if)n unterft^te , balb tljtt erfei^tc , toat er nad) S5ottenbung feiner
tubiett in bai Qfyorfymnftift
rcgultrter 9tguftitter in Dtotenbucb
6
)
(Dteitenbud)) fbttdj von 9(ugs>burg eingetreten uub feit
H45
7
)
tropft ntdjt allein bicfe3, fonbern aud) beteiligen (ftere, mU
d)c in bernborf im Sauntljale in
faxnfym von bort au3 geftiftet
Horben
8
).
%l\o lvurben bem uncrmblid)en enbboten burd) 2lmt
nnb $ertvanbtfd)aft, burd) genaue genntnife ber ^oeatiteit
c=
gernfec uub (Sbernborf maren bie uatrlid)en 3^^^cnftationen,
greifingeu ein burd)
23ifd)of
%lbzxt>
9
)
efiunung geftd)ertcr $kh
uttft
bie Reifen erleichtert
,
U)c(d)c er von ben norbtvcftlidjcn
renken ber tammlanbe feines anbc>ljerra Setf
VI.
nadj bem
norbftlid)en gtalten nnb von ba meiter fbu>rt> rDtcbcrt)oIt gemad)t
^at. d)on im %<xl)v 1160 roar er aU
befielt ^Bevollmchtigter bem
Spapfte von volcto nad) 3lnagni eutgegengcfdjtcft
10
)", in bcn3af)=
reu
1162 nnb 1168, 1176, 1177 nnrfte er tu gleid)er
(Sigenfdjaft
in 5(qui(cja unb
fonft. Dioct) buftger aber
ift
er von f)ier von bem
peftgen Metropoliten nad) SDeutfdjlanb gefanbt.
1)
Brief Siegfrieds, des Erwhlten von Bremen, an Albert von Salz-
burg. Sudendorf, Registrum I. 81. N. XXXVI Unde si de metu hostilis snr-
reptionis sigillum nostrum ab ipso legato literis istis detractum fueiit,
signa vel indicia vere hujus le^ationis vobis demandamus.
2) (Sbenb. Sudendorf, Reg. I. 72. N. XXVII.
3) . 23b. I. <B. 130. eine riefe bei Pez, Th. Ann. VI. 2. 22.
folg.
4)
Scheidius, Orig. Guelf. II. 611. Not.
5)
Ibid. II. 611. N. CXXXI nennt Rupert ben Otto germanus. Pez VI.
2. 6. N. 7.
Briefe Ruperts ibid. VI. 2. 4-12.
6)
Scheidius II. 385.
7)
Hundius, Metrop. Salisburg. III. 172.
8) Fechner a. a. O. S. 23. 24.
9)
Pez, Thesaur. Anecdot. VI. 1. 392. Sudendorf, Reg.I. 66. N. XXIV.
10) Scheidius II. 602. Ep. IV.
Xjn
Dtotbs unb SRitteUtaJiett Ratten bie SSirren be fird)lid)=
^oltttfdjeu *artetgeifte feit 2|riil bc3
S^^cl
1
I64
1
)
eine erneuerte
Steigerung erfahren. )ie Surtficatton, toeldje Dtatynalb fd)on
bor biefem Icvminc im Sinne bc3 $aifcr3 angeftrebt, mute
burcl) bic aufrt)rcrifd)cu Bewegungen
2
)
$mar crfd)tt>ert , aber
nid)ts>bcfteuxuiger nod) folgcrcd)ter fort$ufet$cn r>crfud)t werben.
2irften bod) bic
frher gelungenen 2>crfud)e ber ($'infd)d)teruug
unb 35ereir>atti^uu^ alf^u erffyrcrifd). egen bie gan^e gamitic
$tlcranber3 tuar, rote e fdjeint, fd)on u Anfang bicfcS 3al)rc mit
graufamer Strenge gcnnttljct
3
) ;
Goufiscation ber tcr, nnc $er*
bannung affer mnnlichen lieber berfelbejt angeorbnet; weiter
fdjon frher
Ubert,
SBtfc^of on ortona
4
),
ber gleichnamige
bifdjof oon -iftaitanb,
5
J
gur gludjt gentigt; Anbete at)"o terrorU
firt, ba fie
bic tteber^eugng 511m Opfer gebrad)t
6
). %bzx toljs
renb in Bergamo ber
23ifd)of
erarb
7
),
in obt TOcrid)
8
)
fid)
fr
ben erfteu egenpapft cntfd)icbcu Ratten, untren unter 2ln=
beren in enua ber
rjbifc^of tyrul, wk fein *ftadjf olger ugo
9
),
1) <3. eben . 12. 110.
2) (Sktlb.
3)
Ep. Alex. Bibl. Maxima Patrum Lugd. XXIV. 1519 battvt cm 26.
gebruar 11G4,
$atibf$rtftfid) nad^actotcfcn t>on Dr.
^affe.
4)
Ughelli, Italia sacra IV. 800. Ed. Rom. a. MDCLII.
5)
Ibid. 210. Acta S. S. ad XVII. April. Pagi Critica in Baron, ad a.
1165. N. VIII. tom. IV. 618.
SSergL 53b. I. . 193.
6) Eberh. Saltzb. Ep. XXXVIII. Tengnagel, Vett. Monum. 393
Uli
vero, quitiment, ubi non est tiruor, reeipient Octavianum timore potius
quam amore.
7)
Ughelli IV. 665.
djettfunggurfunbc, fr
ihn ausgefertigt, bei Dumont,
Corps universel diplom. I. 1. 85. N. CXLI.
8)
Ughelli IV. 911.
9) Ibid. Ed. Koman. IV. 1198. 1202.
172
SSicrteJ 95it4 <3rvfte Cvntei.
ber ^atriardj einrid) toon rabo
1
)
SHeranber treu grftfiefcn; ftfcers
bieg in Stquileja ein &ebcutung3Doftcr
Sccfyfel feinen nnften
erfolgt )er SaMaet nad) ^elegrinS ^obe
(1.161) t;atte Ubalrtdj,
(Boljn be3 rafen 2olfrab qn treffen in rain
2
)
anf
ben $atriar=
j.enftufyl Bcfufen.
SWerbingl man fann nid)t fachen, ba^ er nad) Deatnr unb (H)a=
racter ein rja^mann bc3 groen (E'bcrftarb anwerben; aber bod),
bafe
er. bem augenfdjcind)cn
rfolge na$ xHelmlidK geleiftet?
ObrooM eieretjt bnrd) bie 9cad)nrfnnant jener 33reoen >abrian
IV.
3
),
freldje bem Rivalen ben
Primat ber SDatmatien bernnefen,
ift er bod) nidjt bap berfljrt
,
benfelften bnrd) Verfolg einer tnU
gegengefefeteti Stiftung $u erbrngen; Obwohl ol)ne jene fftfynljeit
bc3 freien 23eferntend, nrie fie (SbcHjarb eigen geipefen; mitunter
fur<f)tfara fdjtt)cm!eub nrifjen ben erjen^neigungen unb ben 9td=
fiepten ber bie SSortljeite ftercdjncnbcn $olitif, Ijat er bod) gcrabc
bnrd) bieg &n>etbeu|ige 33cneljmcu
fid) in ben ianb
gefefet,
bie oon
jenem t|ra angeheilte Atolle mit entfduebenem lde gu fielen.
2lu3 bcm
//
fitd)enbcnDiicobcmn
4
)
//
iftcin gljcrirdjcnmanu geroor*
ben. faiim gemault
,
l)atte er fid) gleidjj jenem junger bc3 Jpcrrn
im ef)eimen bem Prlaten in aljfturg al3 3lleranbriner oerras
tl)cn. $jon
il)m getroftet
5
)
nnb bem
^a^fte empfohlen
)
, aber bodj
nid)t oI;ne ba efl)l bcr ibitrftigfeit, fyatte er fid) nid)t gefdjutt,
beffen
grbitte
fr
ba3 :8ad)3t(utm feinet tanben3 in }(nfprudj
in
nehmen
7
). (5r fytte nod) ben SSunfdj jjin$ufgen fnnen, man
m5ge nid)t irre an if)m werben, roenn ba3 5(m^I)ibc(ifd)c feiner
Gattung nnoerfennbar fd)eine. Unb bod) mod)te er fid)
einreben, im
Siberfpmd) mit biefen geheimen eftnbniffen gerabe behalt bie
streue gegen ben aifer erlernt ein &u
muffen ,
um ben cnblicbcn
1)
Sudendorf, Reg. II. 139. X. LYI. n>o unter Ruberem aud) ber bie glfe
lidjc Slnftutft 2tleranbcrg in cnua (35b. I. 186) berietet unu\
2)
Fechner, Udalrich II. von Aquileja und Otto von Reitenbuch. Wien
1859. S. 7.
3)
MansiXXI. 821823. Ep. XXXVIXXXVIII. Cf. 825. Ep. XXXIX.
4)
Eberh. Ep. LXVI ad Alex. Tengnagel, Vett. Monum. 428. Gretser,
Opera tom. VI. 590 Qui licet adhuc pro teneritudine plantationis suae
maturas fruetus ferre non valeat, speni tarnen bonam profert inflore, fide-
liter et fortiter vestris inhaerens vestigiis, adhuc tarnen cum Mcodemo in
nocte timore audiens Jesinn propter metum Judaeorum etc.
5) Udalrici Aq. Ep. ad Eberh. Gretser VI. 590.
6) . bie Slnmf. 3 citirtc Ep.
7) Udalrici Aq. Ep. 1. I,
sed quia tanto oneri portando nostra nobis
merita suffragari non cognoseimus, inde est quod paternitatis vestrae pie-
tatem affectuose duximus iniplorandum
,
quatenus fruetus.
stalten. Ubalrid) II. ^atriaid) von ?lquileja.
173
Sieg fetneS geinbe befto energifcfyer
vorbereiten ^ubclfeu. 2tffo (jatte
er am 29 September 1461
511
Satoiageljutbigt
1
)
unb bod), tirie
man
fid) enigftenS fpter erzhlte
r
fogletdj
beim Segum feiner
,yuuctio=
nen ben ^ap 8lteranber in feiner fttrdjcuprovin; fcerfnbigt, *vo
bteljer .fttemanb feinen tarnen au3$uf$red)en gemagt^). Tort toar
bc& elbbe gefprodjen, fofort
juJBictor [IL in ^cc^io 31t mau=
bern
3
),
in ber Ihat aber bie bircetc [Mcfretfe auf bem
v
j>o angetre-
ten
4
).
?tad) ber rfyrnglicfjen SBcftrmmimg battc ber (vnvfyftc
von eben jenem Sctylan
SMtrdjarb, toeldjer aud>fonjt a( ber
gefdjap
tigfte 2lgeni in Dtorbitaen unb in ben
norbfttidj fcngreugenbcn
anbern gereift ivar, um jur Obebiertj be3 von bem tfaijer bef$|s
teu $apfte3
11
ber'ebreu, tu emeinfefaft
mit bem
errege einri
von rutben in fein
s
atriard)at
eingefhrt
merben fetten; burd)
fein fcMaues erfahren
mar bie $u3frung hintertrieben
5
).
2tber nid)tbcftoivcui^er mar i()m grtebridj Vertrauen gebe
ben. Unb er feinerfeit nm&te fid) xijm alfo anzubequemen, bajj er
baffelbe behielt, ei c,
bafe
jene 3ufammcufuuft mit (Sbcrbarb
von (Bedburg , ber bie nur berietet
6
);
in bie t unmittelbar
vor bem Songrefj an ber 6aoncbrde 31t feigen , wie mir oben ver=
mutbet
7
),
fei c$, ba fie, lvie ein emberer gorfd)er urteilt
8
),
jd)on
im Detobcr 1161 Statt cjefunben, unb mit jenem age von 2Hffacf)
ibentifd) ift, tvo (Sberfyarb unb 23urd)arb mit i()reu 23efel)runa,0pre=
bigten einanber a,ca,enbertraten: in jebem gaffe mar bie Steife burd)
ein faifcr(id)C ^canbat motivirt, er
felbft fr
biefe reconci(iatori=
fd)en ^(ne eingenommen, fein 23enef)mcu jtoeibeuttg.
)af)er erflart e fid),
ba er and) fpter[)in mieberfyolcntlid)
von Jricbrid) a,cfud)t unb befragt morbeu
9
);
ba er
beffen
3uver=
fid)t erabe bcsfyalb nid)t erfd)ttertc
lu
),
um )n um
fo
fid)erer gu
1)
Fechner a. a. O. S. 7.
2) Historia Calamit. Heuric. Bercbt. Pez, Thesaur. Anecdot. II. 208.
209, wo bie (Ecene im Sctaif angemalt nvb.
3)
Bnrchards Brief. Sudendorf, lieg-, n. 134. Uekv utdjatbS Reifen
f.
cbenb. 13(3.
4) (5benb.
5)
Fechner a. a. O. S. 8.
6) 33b. I. . 205. 206.
7) (Sbcnb.
8) Fechner 9. 44.
9)
Epp. Friderici Imperat. Pez, Thesaur. Anecdot. VI. i. 412. X. 11;
413. X. 413; 414.
41.'..
X. 18. 19.
10) Ibid. 413. N. 13 Gratias agimus de devotione
,
quam nobis frequen-
ter exhibuisti; 416. N. 20 Fides tua circa nos et imperium rerum effecti-
bus multipliciter probita etc.
174
Viertes Sud). Gvftcg ^opttcl.
bertiften. 9Jcod)te jener aud) einmal
bfc auf
il)it fein '.), er l)at c
bod) immer toerftanbett, mieber jn befdjnridjtigcu; ftatt eine $urcd)t=
metfenben famen jcfyn
anbere Briefe, ber l)d)fteu ^nerfennuncj ttof,
in feine $anb. llnb biefe mrben il)m gcrabc lieber bic Littel,
bic faifcrlid)en ntmrfe burd) 23cfd)teunigung ber
to^ffttyrunc;
ber feinigen im $orau3 u burd)frcu^en. atte ber aifer fdjon
1160 auer bem 23ijd)of Daniel oon
;
$rag ben S^otar 93urdjatb,
tytcr in ben legten Neonaten be3 3af)re3 1161
ben
23tfd)of iegfrieb
oon ^aberborn nad) Ungarn gefanbt, um
baffclbc um$uftimmcn,
fo"
mar ba3 gerabc nad) Wta^aU ber Scifungcn bcrf)arb unb
Ubalrid)S burd) bie (Sarbinale SSaltcr oon SUBano unb Ubebranb
(itbcbcrt) vereitelt
2
)
; ber bamagc 23uub Ungarn! mit Manuel
3
),
fptcr mit ubmig
VII.
oon gtanfreid)
4
)
bic unmittelbare gotge gc=
morben. SBurben gleich 23otcn bc3 aifcr3 an unfern Metropoliten
abreffirt, fo
jeugt ba freilief) fr
ba oon jenem
gefgte 23ebrf=
nife,
aud) biefen ftttd^en 9lfyenaf3 $u bef)crrfd)en, aber aud)
fr
ba3 Unocrmgen, biefe errfd)aft unmittelbar fiel) jju fiebern.
3
n
ber l)at, ber, metd)er l)ier mivflid) bic Wadjt in Rauben tjattc, mar
bod) ber ^atriard): unter feinem
(Bcfyufce,
feiner Leitung man=
betten oon ^IquUcja bi %awd, oon l)icr bt urf, oon ba iu3
al^burgfd)e bie geheimen ^3Uger ber 9tleranbrinifd)en Partei, bic
D^uucien be ^aipfte! unb ber (Sarbinle, oor allem ber oon il)m am
allcrmeiftcn befd)ftigtc Otto oon Ototcnbud). 3m 3al)r 1167 aber
fd)icn biefe riefige 5(fycnfefte in eine oon iljm befestigte 2affcnhtrg
ocrmanbelt unb unbernnubtid) merben fotten.
konnte fie bod) nid)t Hol ol> Oftd^ugMinic ber feit
1 1 64 gf)=
renbeit neuen lombarbifd)cn Dteoolutton gelten, fembern fid) aud) auf
einen aujjeritalifdjen 33nbncr
frhen, atte bod) Manuel riidjt
allein Ungarn gegen ben Abfall
5
)
^um bcutfdjcu 9ccid)c gcfdj&t,
fonbern aud) unmittelbar bem
Zapfte
9Ileranber fclbft unb beffeu
1)
Brief Sibotos, Propstes zu Salzburg, an Conrad Erzbischof von
Salzburg. Sudendorf, Reg. I. 08. N. XXV
timendum est, ne forte plus
gravaminis per Dominum Patriarcliam acquiratis, quam sublevaminis,
qvia in suis negots phtrimum est impeditus etc.
2)
Fechter a. a. O. 11.
3) Ebend. 21.
4) 33b. I. S.
170.
5)
Sudendorf, Reg. II. 138 Graecus cum Ungaro treugam fecit.
Nec praetereundum, quod miser ille Roll.
scripsit Constantinopoli-
tano, promittens ei vanitates vanitatum etc.
Statten. Ranuelg eingreifen, eine tfanbtfaft
an ubtoig VIL ic.
175
3Befd)feet feit bet Ucbcrficbciitug nad) gtanfteidj 23tfoetfe bet 5(ufs
metffamfett &u gefcen fortgefahren.
3 mar im
Juli
1163 geiefen,
als betrug, $ttot bet go-
IjanniSt'inte tu tHntftantinopel, uub ugo, 2Ibt beS SftattcnfloftetS
in Sbftantfptf, t>on bort in t. iltcS anlangten
2
).
ic Ratten bte
SBetfung., ot allem bem ftftnige ubroig tf)vc (vbvrurd)t 31t be$eu=
gen; meun bieg c^cfcficficn , an ben
of
beS Oberhauptes ber abenb=
tnbifcfyett fttdje fid) 51t begeben. Mein ein plofclidj bott ftloftcr
'Dole angefommenet SBote &ettafd)te fie mit ber 23ittc, lelmcljr
jnctft ben (enteren jn befndjen. S)a mibcrfprad) nun atlerbingS
ifyrer ^nftruetion
3
).
Mein, um bed)
toftofj
s
u rermeibeu,
mat-
ten fie felbft alt auf ifyrcr Steife , uub fdjuften afetdjgeitia, mit
einem ^Bittet an ubmig ben 23ricf ifyrcS crm an ben
^apft. )te=
fer inbeffen
mottte nun bod) nid)t emfeitig fyanbcln; er fanbte baS
Original bem fniglidjcn greunbe mit einigen bcgleitcnben
Seilen,
bereu
Jnfyalt bntdj bte mnbtid) auS$urid)tcnbe Sotfdjaft r-ertmll-
ftnbigt merben feilte. (SS mar eine r>ertraultd)e Aufrage,
auf
bte er
eine eben
fo
geartete 5lntmort fid) etfcat. SSie biefe gelautet,
roiffen
mir nid)t, mol)t aber baS l)atfd)lid)C, ba ber eine ber betten
gricdjifd)cn efanbten
ber anbete mar in t. illcS erfrauft
4
)
wrben
7
).
Sofort aber geigte c fid)
,
ba bte SUeranbrtner in Um
,
bic,
1)
Ottonis Cardin. Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles tom. II. 136. Ep.
CCCXCVII Dicunt, quia Guido Cremensis Pisis reeeptus est, Archiepisco-
pus recessit, clerns aufugit, totus populus ipsum Guidonem contemnit.
2)
Marang. Chronic. Pisan. Archivio storico Italic. VI. 2. 38. Chronic.
Pisan. Murat. VI. 174 Cui papae quia Villanus archiepiscopus obedire no-
lebat, secessit ad Gorgonarn.
3)
Ibid.
et Pisani eum honorifice tenuerunt, quousque ipse cancel-
larius duxit eum Viterbum.
4)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. I. 201. Ep. CXL Dicitur enim
hoc promeruisse in eo, quodTusciam totam Teutonicis subdidit et Campa-
niam, ut Romanis nihil relictum sit nec in agris nec in olivetis aut vineis
extra moenia urbis.
5) Ibid. Unde , ut ajunt , inclusus populus et quasi affectus inedia ob-
tinuit multis preeibus et pecunia data inducias usque ad festum St. Mi-
chaelis; tunc nisi Dominus papa interim venerit et subvenerit, reeepturi
Guidonem Cremensem et inverba Teutonicoruin juraturi.
6) Ibid.
7) Sie Vita Alex. 456 hat ben &riejg8aug be anglerg G&rtfttan, bte 23e-
br&ngntffe ber Brner, bte in ber eben citirten teile bei ftdjtigen
SrtcfcS be
SoljanneS dou (a*bun) ertobnt erben, ganfl
bergangen. Da fie bemnadj
bc Vertrag, tucldjer mit ben Rmern abgefdjloffen, ebenfalls ntdjt gebenden
fann: je mittf
jie bte 2lbfenbung ber rmifdjen cfanbt[d)a[t nadj eng 'in einer
bt
iwx (Stnfctttgfett flfc^enbert 2cife motioiren.
182
23icvtes 33ud). frfleg Gapttel.
wie temgftenl
bie Dfcife 0
einc3 ebe ber gamie g-rangtyaui
nad) <5en im
Satyr
1163 anmuefymcn fcetedjttt, in oietfadjem
$crM)r mit bm ^aipfte c^cBUeBen
,
ntfd)(offent)eit genug
bcfafecn,
btefe3 ^teuerftc, wa ben cutftol)euenf ird)cnfrften treffen tonnte,
a%ufcdjrett; bie
|Je
S
um 9)tfdjacti3feft in feinem Sntcrcffe m
oerwenben. 3n einer Unterrcbung mit ben etreuen unter (5Icri=
fern nnb aien feilte ber SStcat c burd)
2
),
ba, ftatt be3 ^afte3
9lnfunft al^un> arten, iriettneljT eine efanbtfcfyaft an benfetben be=
fd)Ioffen
warb, um im tarnen ber etftttd^eit nnb be rmi=
fd)cn SSoXfc^ jur SRrffeX)r in bie bebrngte, aber buref) be errn
SiJIew fctbft
jiwtt it$ ber fc&pftfidjtti crtfdjaft au3ertorenc
3
)
^auptftabt einpXaben,
5fobatb begaben
fid)
beim and) bie ungenannten Prger biefer
^ciffion nad) Setti, wo fie im Sanuar ober gebruar (1165) ein*
getroffen fein mgen.
5tfterbing3 bie einfadjc )arfteung ber Sage ber Tinge in
Stalten mufrte
bie gcmid)tigftc 23egrnbung bcrfelben fein.
3
a m
-
bem bie SBitte au3gefyrod)eu warb aB ein SBefenntntfj ber breite unb
in einem Moment, wo bie bigfyerige perfonlidje Situation be3$afte3
ipcindj genug geworben war
4
),
tonnte es
f
deinen, ate ob fie feinen
@ntf$iujj fofort fyabc entfdjetben muffen. $Cber bod) waren e3 23e=
beuten
5
)
ber ernftefteu 2lrt, weldje ben (Sntfdjlnfe mr Dtffrffeft er=
fd)
werten.
<fyon
bie Vorbereitungen m ber brten (Srpebitton be3
$aifer3 nad) Statten waren geeignet, einen weniger ftarfen etft
cinjufdjdjtern. $tber 2tlcranber, oljne Steifet bnrdj bie
frei=
(id) tttdj't gang fixeren
@(cid)$ci=
ttg war inbeffen reu ben aijcrlid)en eine umfaffenbe
Otcacticn
5
)
r>crfud)t.
MerbinaS i)atte fid)
bic Dtdfeljr
ungefhr
um jtoet Neonat
ber ben Dermin lunaus, ber in bem 23ertra^c dl)riftian mit ben
Rmern au3a,emad)t toar, r-cr^egert. Scunod) fd>cint berfetbe nid)t
1) Romuald. Salernit. Murat. VII. 206.
2)
Ughelli, Italia sacra IX. 325.
3) Sie ^eid)reibuin3 be (SittgugS nadj Vita 457 unb Alex. Ep. Martene
et Durand II. 720. IX. Calend. Decembr. Urbeni iutravimus (Pagi Brevia-
rium III. 8.). Romuald. Salernit. Muratori VII. 206.
4) ergt bic . 190
&um
2 beijubnuambeu Steden unb Z. 196 2tmf.4.
5) Vita Alex. 457. Catliolici vero licet a Friderico imperatore multas
tribulationes toleraverint pro justitia, laetabantur tarnen de prosperis eccle-
siae successibus etc.
190
erfudjt u Ijaku, bic Slngfljrung fei
c3 am 5ftidjaeli3fefie fei c3
unmittelbar uad) bemfelben 51t ergtoingen. Wz jebodj ber geiub bc
atfer, beffen Berampfwig &u SBrgburg jum elbbe bet bcut=
fdjeu
hatten getoorbe, ben burdj bie trabition geheiligten 8i|
lieber einzunehmen im
Segtiff mat,
griff
Gfuiftiau
ift
anbet^
bet ber biefen rieg$ug berfemmene Q3crid)t on un in ben
richtigen ^ufatmnenhang eingefgt
1
)
im herein mit bem @ta=
fen ctfyeelin bie ftarittma unb ^ t c (Santyagna an,
fhrte
ben @e=
gen^ft
uad) sterbe
*
2
j
nnb feil tiefe Territorien gelungen (jaben,
bemfelben ju halbigen. 2lber faum untren bie Sieger nad u3en
jurdgefehrt ,
al3 eine Slbthetlung ber jiciliantfdjen 2lrmee unter
bem (iemmanbo bes> tafen ilbert nnb Dfcidjatb on aja in bie
(Sampagna eiurdtc, SSeroli ur ttebergabe fc>attg nnb in@emeuu
fdjafi
mit ben dement , teie man glauben mujs, bie errfdaft 9lle*
ranberi tu bem greren St^eil bef irdjcnftaate* ttueber berftcllte,
ofynt bod) ^afdja
III. an* SSitetbo fcetfdjeudjen gu tonnen.
1) >ai Chronic. Fossae novae Sfnrat. VII. 872
berietet bet biefen
negljug 511m %ibxt 1165 ebne irgenb eine Oteti$ ber ben ^Pragmatismus oe
ufaramenjangs beizufgen, mu batyer gemattet fein, benfelben in
ty>
s
tfcetifdier SBBeife beqiiftelten.
2) ie Chronic. Pisan. Maral VI. 174 cnbten ba $af$ali
III. in ^tfa
eneeitt babe, big er on Gfyrifttan nad) BiterJbo
gefhrt
werben. Chronic. Rei-
chersp.LndewigII.289 bemerft, gerabc ju ber 3^it, al Seranbet in jRem etn=
gelegen, babe ber egenpapfi
S
Interbo geweilt. Siefe beicen Angaben erben
erftrtief) bnrcf> bie 5lnnabme, baji cg auf Beranfaffung bc jfriegSgugeS, ber
ben ba Chronic. Fossae nov. berichtet, jn btefet tteberftebelung nad) Sitetb
gefemmen. Sigeb. Gembl. Contin. Aqnic. Pertz VIII. 411. lin. 53. 54.
Paschalis, qui et Wido, alter papa. in civitate Italie, qni Biterbinm dici-
tnr , sedem sibi episcopalem statnit.
3
nbcffen
verrennen btt niebt ba? t'
ivicbt unfereg <B. 196 2tnmf. 4 fcu3gefo>toa)enen SSebenfenS gegen tiefe (Eembi=
binatien.
t
Zweites (Kapitel
Dtad) feiner Jpcimfeljr au Italien fyatte gviebrid) fdjon am
18. ^ooembet
1164 ben
>oftag
p
23ambctg gehalten, wo er unter
anbeten mit Unwillen ^fyere ber bie maunid)fad)en gefeit
ptte
1
),
welche wfytcnb feinet ^(bwcfcnfyeit ben ceid)<of rieben gc=
fttt unb in )tcn
folgen
and)
jefct
nod) geffyrbcteu. $kt)nalb,
ber mit tfym l)iet fogteid) wieber gufainmentraf, mute ob feiner Un*
oerff)nd)!eit gegen ben
^falggrafen
(Soutab l)arte Eorte fyreu.
od) ber Siftffjrtgfeit beffelbcn gelang c3, ben ^wn 3U bcfdjroid)-
tigtn. Leiter war jwifcfyen bem Sfal$rafen {mgo oon Bbingen
unb ^erjeg SSelf oon Katern jener Streit
2
)
gu fd)tid)tcn ^ ber bnrd)
einen geringfgig fd)eiuenbcn Umftanb oeranlat
,
biefe unb mehrere
anbere ber fbbeutfdjen gnrftcn $um erbitterten Kampfe aufgeru=
fen. ugo fyatte brei Dritter, oon benen ber eine ein eljn&mann
bc3 $?er$og3 2Setf, bie beiden anbercu oon ifym feibft betefyut wor=
ben, beim Straenraub gefangen genommen; bie letzteren jebod)
fofort auf freien
guft
gefegt, ben erfteren aber Rngen (ffen. 2elf
l)atte barauf fofort
bie getjbc gegen ben Sfl&rafen
begonnen unb
wfyrenb biefer ben er^og grtebrid) oon Dtotfyeuburg ^u ulfe
gc=
rufen, feinerfeit mit iertljotb oon 3'l)riugen fid)
oerbnbet, je?
bod) fd)on e()er at er burd) beffen Gruppen oerftrft worben, bie
ntfdjeibung gefud)t. 3n ber Sd)(ad)t bei Bbingen, bie er am
6. September 1164
gewagt, mit bebeutenbem SScrluftc gefd)(agcu,
etneuette et feine Streitkrfte burd) 33crt()otbs> ^annfhaften unb
war nunmehr auf feinen oerl)ccreubeu 3ugen, tottdje et gegen
1)
Godefr. Col. Boehmer III. 438.
, Rumer, @e)djid)tc bev o(jcnfiau*
fen
IL 195.
Zweite Sluflagc.
2) Otto Sanblas. Boehmer III. 596. (StUn, Sffiiltcm&cvaifcfic *
fd)id)te II. 97.
192
Stertes SSudj. 3n?cite apttel.
ugog gcftcn unternahm, glcflidj gcwefen, big er nad) feinem
fiegreieben Vorbringet; in djroaben, oon bem eqog oon #cotl)cn=
brg bei >cilbroun (Gaizibronn)
berfallen, eine gleite 9lieber=
tage erlitten.
2luf
bem oftage ju Ulm in ber gaftenjeit 1165,
wo aucl) eiurid) ber Swe crfd)ienen, warb ber ^fal^araf baju
aerurt^eilt, entweber fkC) unbebingt ber nabe bc
crsog3 28elf
gn berliefern ober bic Verbannung au3 bem ^Reict)e
p
tt)i)len.
u#o cntfcfc)icb fiel) fr
ba (Srftere; aber erft nctdjbem er burd) brcU
matigen
gutffatt
oor feinem geinbe
fid) gebemtfyigt , warb er au=
genommen unb
fofort in bem
@d)toffe Dceuburg gefangen gefegt
1
).
Sd^renb biefer dt fyatte griebrid) nid)tbeftoweniger ben
(Sntfdjlu, mit bem er au3 Italien prdgefefyrt, eine neue cer=
faf>rt pi betreiben, oietleid)t ernftdjer erwogen unb bie 2luft)=
rung emfiger vorbereitet, aB wir nad)Weifen tonnen.
3nbeffen bie-
fclbe gegen ben Veroncfer 33 unb aufzubieten, biefer cbanfe mu&tc
um
fo
fdjnctler jureftreten gegen einen anberen, je met)r er burd)
bie ft'unbe berrafd)t warb, bafc
2lleranber, oon ben Rmern felbft
gerufen, #ix fR&dtfyt
in bie tabt
fid) rftete, weld)e er nur jit
gern at eine Mferlidje betrad)tcte.
5lber freilid) in ernfter elbftprfuug t)atte er nod) einmal
p
erwgen, ob er and) unter biefenltmftnbcn ben ^lan, ben egen=
papft ferner ju Ratten, ben er nad) unferem dafrhalten fd)on in
Stalten ebeufo gewi gefaxt, als bie Betreuerung
2
),
bic Gonrab
von Salzburg ocrneljmcn mute, i)iftorifd) ift, unbebiugt oerfolgen
folle. 6ein :perfnlicl)er Wttttifyt mit bem beutfdjen <Sleru3 nad) fei=
ncr SOBteberan'funft muffte
il)n oon bem berzeugen, wa3 er gcl)rt,
ba bie ^teaction jn unften lleranber
3
)
eine immer bebend
lidjere geworben, ic war ftarf genug, bie ernfteften 23eoenfen anp*
regen. Unb e3 ift mglid), obwol)t nid)t nad)wci3tid)
4
),
bafe
ber
ft'aifer wirHid) oou Beuern gcfd)wautt
1J
Otto Sanblas. Boehmer III. 597.
2) Chronic. Reichersp. Ludewig II. 287. Bergl. oben <B. 119. 179.
3) . 9fcat)iiatb (Srflaruna, auf
bem 9teid)3tage ju Syburg unb bie bc
ftifttS in ber Ep. ad Comitem Trecens. Pertz IV. 136. lin. 9
13 Proinde
obstinata schismaticorum perfidia, mortem viri justi suis successibus aperta
fronte adscribens, syreneis suis blanditiis fidelium quorundam nostrorum
animos adeo molita est de novo immutare
,
ut, nisi morbis novis nova ma-
turius remediaobjicerentur, pars nostrorum non modica videretur ex fiducia
nostrae lenitatis seducenda.
4) ritifdje SetoeiSfu^rungen
N. 22. a.
9tcti)nalb* $tau. Seine aftiffion an etnvidj II. uub fiubnng
VII.
193
)a fam c jit
i
cncm unerwarteten Antrag
,
burd) ben man bie
3ufunft ber beutfdjen $ird)c ju cntjd)ctbcn fudjtc.
6d)on n>ar ber Sftetcptag au&gefdjriebeu, ber am 23. ?0cai
1 1 65
$\
35$r$urg $ufammcntrctcu fotlte, um ber bie fernere
Stellung &u bem groen tvct)cnj'd)totna
Sefdjtufc
$u
f
ffen , al
:)iai)nalb oon (Solu in
fdjarffrdjiiger rwagung ber Sage uub ber
Stimmung, tu ber fiel) ciuridj II.
befanb, ben Moment u benutzen
befdjtofr,
benfetben auf
bie
fdjiMatifdfje Seite berzuleiten
1
}.
(Eine
Goufbcration mit ber frone (Snglanb, bie um
fo cfycr crmglid)t
fd)tcn,
Je
heftiger bie (*ntfd)iebcuf)eit geteilt, mit melier bie gor=
betung etneS ftreugen @infd)teitett3 gegen Ijoma3 33cdet abgefdjk=
gen mar, feilte mit (Sinem Sate bie beutfd)e $tcid)3ftrd)c einem
umfaffenbereu
3
ufammcnl)ang ber Singe einfgen; burd) einen
turnen
rtff
bie allgemeine SScltlagc oernbert werben.
Sofort marb bie
s
Dciffion an ben alfo gefttmmten drften
be=
fd)loffen, oon 9tat)nalb
felbft bernommen uub ol)ne 3eitetluft im
3lpril 1165
au^geffyrt
2
).
SDer weilte bamaB in ber Sftormanbie,
bie funbc oon bem Uuglcf ber (St)rtftcn im Orient, oon bem
SScrluft ber gefte arem, nne ber tabt ^anca
3
)
an 9curcbbin
(16. October 1164), burd) bas> flagcnbc Sd)reiben 2lmalrid)3 oon
^erufalem
4
)
befanut geworben, bie emittier im 3lbcnbtanb er=
fd)ttcrte. ine $erl)anblung ber djtiftlidjen
fe
ber bie Wlittet,
burd) tr>cld)C biefc erneuerte
Wl&fyt
ber Unglubigen u bredjen,
jnu&te at3 ^ftid)t gefllt
werben; eine bicfcm3wcc!e bienenbe Dccifc
{'einerlei ^luffcljen erregen. SDcr Auftrag, jene einzuleiten
5
)
uub eine
33rautwerbnug
6
),
btefc 23eibe3 war i%, wa oor ben klugen ber
Selt bie befdjleunigte SDiiffion be3 C5r^bifd)of^ au bie SBeftmefte
rechtfertigen follte. lieber ben erftcren Sunct folltc er mit beiben
fnigen fid) untetteben, jebod) erft bann au ben
franko*fifdjen of
1)
$)aj3 md)t buref) einrid&g II.
23rtef
(Diu desideravi") bei Giles, Gilb.
Fol. Epp. II. 279 (Bouquet XVI. 255) bie er$anblung eingeleitet
,
telmc^c
bcrfelbe in ba %<x\)i 1160
einzureiben [ei, betrbet
f.
g-iefev a. a. >. 73 8Cnmf,
1 intb titifdje S3eiDeif^runaen N. 24. e.
2) Robert, de Monte Pertz VIII. 514. Radulf. de Diceto Twysden et
Seiden 539. Ep. Rotrodi Rothornag. Th. Epp. ed. Giles II. 148 (Bouquet
XVI. 148). Riefet a. a. O.
74. ^autt, efdfjic&te mm ngtanb
II. 59. Cf. Hen-
rici II. Regis Ep. ad Ludovicum Bouquet XVI. 11h Ep. CCCXLII.
3)
SBilfcn, (AJefdjtdjtc ber reujage
III. 2. 92.
4) Du Chesne IV. 096. Bouquet XVI. 79. Beitrandi de Biancafort Ep.
ad Ludovic. ibid.
5) Rainald. Ep. ad Ludovicum Regem. Freher, Scriptt. R. Germ. ed.
Struve I. 425. Bouquet XVI. 120.
6) Robert, de Monte ad a. 1165. Pertz VIII. 514.
efcf)id}te HteyauDer UI. IL
13
194
Eierte* 5?ndT>. ioetteg CapttcL
ftd) begeben, n>enn ton bem (enteren ber &ciratf)antrag genehmigt
unb ber geheime ractat abgcfd)lcffcn rcorben, $u beffen 23efcbcnU
gung ja allein ba3 gefffcntlicf; oerbreitete erd)t ber jene
Auf-
trge verbreitet roarb
!
).
@erabe aU ^einrieb bott bem (^cfprdcfc
(M.
Aprit 1165)
mit bem Knige fcon gvanfrcidj $u Gnfer nad> Otcuen
2
)
$urcfgc=
fcfyrt, traf ber betriebfame ird)cnmann an ber Spille einer gldn-
geuben (Mefanbtfcbaft ein. Sd)on vor ber &tti>t war er von ben fyier
anmeienben vo^en bc3 Steides eingebet -unb begrbt. ?cur 9tc=
Bert
@raf t>on Sciccftcr batte feilte >erftimmung ber iefe
geicr=
itdjfett, mit ber man bem 2luftiucr bes 3djtsma gcbulbigt, niebt
bemeiftern tonnen unb ben (hnpfangsfuB ocriKigert
3
).
3lm Jpefc,
roo er
junadjfi als ^Brautwerber auftrat, rcar er um
fo
gldlidjer.
3n ber Xf)at roarb eine eppclljctratlj ber Betben -tdjter cinrid)3
bic britte marb in eben biefem Sa^re erft nad> biefem Dermin ber
Unterfyanbhmg geboren
4
)
in alter gorm oerabrebet. ^lit 5)ca=
tfybe, ber ttcftcu, rertebte
fidj
Jpcrjog cinrid) oou ead>fen unb
iBaicrn
5
);
um bic anb ber jngeren, (iteenore
0
),
^attc ber tfaifer
im Dcamcn
fetne erft oor urjcm
7
)
geborenen cefyncs cinridj
anhaften
(ffen,
in (*()epact alfe
,
loeldjet ju beuittdj geigte, ba
er nur um einer anbern Otd'fidu mitten abgcfcb(cffcn fei.
Obgteid) manche lieber be normannifd)cn (Ekr naio genug
waren, tiefe gu oerfennen,
fo
bat bennod) berfclbc ber Majoritt
nad) , tote man glauben muB,
bem reu 3Ucvanber Grcommunicirtcn
gegenber eine gurcffjaftenbe Stellung ) eingenemmen. eloft
fold)e, bie bon'beut
Statte
ber obfd)?cbenbcn ^crbqnblungcn bic
ocrtjttnimBig gnftigeren ^orftetfungen Ratten, roie Ocetrob
1) Rainald. Ep. L
2)
Robert, de Monte L L StagegClt Radalf. de Diceto 539 Rege niorante
apud Westmusterium. tuetck Singabc [ebenfalls iirig ift.
inficbtlicb i>c? @c-
fprc&Cs ju (Lnjcr tral. rtOdb
HugoDis Epp. ad Ludovicuni Bouquet XVI.
111.
'
3)
Radulf. de Diceto 539.
4) Robert, de Monte L L lin. 55. 50 Regina Alienor mense Oetobris
Andegavis peperit filiam et vocata est in baptismate Johanna.
5)
Ibid. Girald. Cambr. L 1. Dist. II. cap. XXX. p.
75.
3 Sofa
11G8
toirb He Bcrmd^limg unrrltd) relI50a.cn Robert, de Monte ad a. Il8. Pertz
VIII. 510. Aicfcr tu a. C.
75.
6)
(Spter (iicmablin ftttigS
8fy$01t
On (Satfien. Girald. Cambr. De
Instruct. prineipum Dist. II. cap. II.
7) Godefr. Col. Boehmer III. 438 Anno Dominicae incarnationis
MCLXV. Haina est Imperatori filius nomine Henrici apud Xoviomagum.
8) Rotrodi Ep. Tb. Cautunr. Epp. ed. Giles II. 148. Ep. CCCXX.
Sfctynolt ?.1tiiiicn. Ter mit &elti<$
II. at>^cfd>feffcnc Xractat.
195
oen [Reuen
1
),
in eben biefem 3aljt mit beut er$bifd)fd)en
2lmt
betraut, bliebe aller Berhrung mit biefen
Prgern bet Stiften
fern. at er
felbft
bodjtoccr ben fftetynaft nod) feine enoffen 9?
fei)en. Unb bie ^aiferin, be3 ntg Butter, crt'trte
offen , um
Oer
s
Xbmat)uungen ber (^ciftlid)feit mitten bie anmefenben >eutfd)eu
nid)t empfangen $u tonnen
2
).
)ie Demonftration ber. 5Ucranbrimfdjen Partei gegen bie c=
fanbtfcfcaft
eine aijcr, reffen Grcommunication man am ofe
geftiffeutttd) iguortrte, roar
a(fo beutlidj genug. Unb bod) mutete fic
ober rooftte fie KxenigftenS ba3 djlimmfte nic&t
Hffen.
SBljterfb
ba publicum jidj ton ben ljcpactcn unterlieft, bie in ben bret
Sagen ju Staube gefommcn
3
J,
roar oiclmefyr gleid^citig ein 23nb~
ttifj abgcfdjtoffen, me(d)c3 pr ^Beseitigung an bem nafye beoorftc=
fyenben 9cidj3tage oerpfdjtctc. OTerbing ber Stotilaut beffelben
toat imbefannt geblieben unb in reit
Greifen ber ofclerifet trug
man
fid) mit ber
offnung,
e fei barin ber Obebienj 3Ueranoer3
unb ber breite gegen reu Cberlebn*berrn in feiner
SBeife prjubi=
cirt. 2lber in ber Xijat t;at eura$ felbft
in bem fpteren cfprdje
mit @ilbert oou Bonbon
4
)
unb in feiner Grftrung
5
)
an bie arri=
heile jujjefianben,
bafc
nid)t blol butdj g-eftftettung ber SBebingungen
ber Verlobung ein $ern\rnbtfd)aftocrl)ltnij3, fonbern ein^ractat
6
)
$nufd)en beiben
fen geftiftet fei, toeldjjet ber catur ber 6cu$e
nad) nicht bloS politifdjer, fonbern fcugleidj
fird)lidjer Slrt fein
mufjte. Wiefel efenntnijj unb bie
fegar nad) bem lge oon
SQBtgburg
fortgefefcte
l'ugnung
7
)
be3 Abfalls oon 3((eranbcr
faun ben ^Hfammcn^aHg ber $atfadjen nur um
fo cfyaractcriftifdjer
oerbcutlid)cn, je abftdjtttdjcr bie Sjrcad)e bet Diplomatie benfetben
oerbunfetn mdne.
urdj eine Urfunbe
8
),
roctdje bie Stelle bet feiten nidjt $ur
1)
Robert, de Monte ad a. 1165. Pertz VIII. 514. lin. 45. Histoire lite-
raire de la France XIV. 295.
2) Rotrodi Ep. 1. L
3)
Ibid.
imnio certi sumus, quod in illis qualibuseunque de niatri-
monio pactionibus, licet Teutonici super hoc laborarent per triduum, nihil
umquam concedere voht, nisi praeeimte in omnibus fidelitate Domini
papae etc.
4) (2. eben . 73.
5) Henrici Ep. ad coetura Cardinaliuni Gilb. Fol. Epp. ed. Giles II.
282. (Bouquet XV. 846).
6) Robert, de Monte Pertz VIII. 514 lin. 43. Exactis igitur sacramentis
et datis, rex postea misit suos legatos etc.
7) . toeitcr unten.
8) Rainald. Ep. ad Ludovicuni. Freher I 125.
13
*
196
SBicrtes 93ud> 3tt?citeS (Sapitel.
2lu3fi)rung
gefommcncn 2krl)anblung vertreten fottte, t)at jtc fid)
bcrbic wxxafyin. Sie geftiidjfeitett unb bie ernfte 23eratt)ung,
roeldje gu Sftoucn Statt gehabt, Ijattc ben Klner rgbifdjof fo lange
gefeffelt,
ba er ben Auftrag, an ben
fransoftfdjett of
fid) jn
begeben, um
fo
weniger ausrid)ten fonntc
1
),
aB biefes burd) bic
rlebigung be3 erfteren bebingt mar.
2luf
runb ooftenbeter , in
bic fingen fatlenbcr l)atfad)en feilte bic 2)erl)anblung mit ber n>ei=
ten fronc, rucld)e bas> ^er^agte Spniificat ft&te
,
eingeleitet unb im
23eifein bc3 ntg3 cinrid) u be gefhrt werben. Wbtx biefer
marb bnrd) ben 2lufrul)r ber SSattifer pr (nnfd)iffnng gentigt;
berbieg ftanb ber Dermin bc* ocrl^ignifjootfen 9tetd)3tage
fo
nafyebcoor, baft
Dtaqnalb, felbft
roenn er geraben SBegeS gurcfs
reifte, fanm ^um beginn beffetben eintreffen tonnte. So begngte
er fid) benn in einem cntfdjulbigenben Sd)rciben an ubmig feine
(5t)rfnrd)t jn bezeugen; il)n $u befct)mrcn, nid)t burd) fein ferneres
SBerljamn bei bem @d)ima" ben Sd)cin ju begrnben, als> motte
er bem aifer, ber,
nur
miffen
bas> bereits
, bie mtfdjeU
bnng bes iret)cnftreite3 in feiner fatferltdjen Stabt dlom allein
beanfprudje, rone unb
ffentliche^ 3(nfc()en rauben. Uebrigcn
merbe bcmnd)ft nad) bem
Sdjluffe
bcs> Reichstages eine Eaifetlidje
efanbtfdjaft
an Snbmig oftagcr erfdjeitten, um ber bie eigenen
Ingciegcnfyeiten, n>ie ber bic beS djriftlidjen 9teid)c im Orient ^u
untertjanbeln
2
).
SSie e3 fdjeint
,
ift e jur 3(nf()rung biefer DJciffion be^alb
nid)t gefemmen
3
),
roeit ber nig
auf $eranlaffung biefer ^ufdjrift
bc3
(SrgMf^ofg
unb ber beS $apftc3 $afdjalt
III
felbft
4
j
mit'
jener (Sntfd)iebenl)cit bie 3lnl)ngltd)feit an 5lleranber bezeugt batte,
bie ben $aifer u ber bittern 5leuj$crung in feinem Briefe an ein?
rid), rafeu reu Champagne, reiben mute
5
).
1) Rainald. Ep. ad Ludovicum. Freher I. 425.
2) Ibid.
3) 21nber urtljeUt
Ziffer
a. a. O. 88
auf @runb einer D^ottj be Chrono-
graph. Saxo.
4) Paschal. Antipapae ad Ludovicum Ep. Bouquet XVI. 118. Dat.
Viterbii Idibus Aprilis (1166? SPou Jaffe N. 9408 Dem Safyre
J.1G5
ciiuieretfct.
23re biefe Gtnreifyuno, richtig
f
fo rennte fid) aHerbutgS unfere . 190 ccrfud)te
(iombinatien nid)t halten, iafcftalt
III. nnire fdjon im %pt
1165 ou Gbri=
ftian oon STtaing nad) iterbo
gefhrt.)
5)
Pertz Monura. IV. 136
cum Regem Francorum, qui , nulla nostra
culpa praeeunte , una cum Rulando imperii nostri hoste publico ejusque
sequcibus imperialem nostrum honorem manifeste molitur auferre
,
post
multos nostros ammonitus irrevocabilem persensissemus.
$et$*tag ju aSBrjhrrg. ifcuttg
am 22. 2Rai 1163.
197
J>effenuttgeadjtet Ratten
bic nad) 2ur$&ttrg
!
)
berufenen am
Jage bot Sftogfifir,
am 22. 1 165
2
)
btc33eratfjitngcn begonnen,
ofyue
Dcatjnalb 5(nftmft ab$umarteu. SS'fjrcnb biefer mit Den il)m
kigegeknen Oefcmbtett be3 ftotg einri
II.
feine Iftftdhretfe be*
f<$leuttigte,
um red)tgeittg eintreffen nnb ba mittbetfen &u funen,
movjon oljnc S^eifel Jricbrid) nn eljeititert fdjon &en($ri($tigt
orbett, Ratten fid) bort mcftltdjc nnb
getfttidjegrften in mdjt un=
bedeutender gafyl erfamtnett. Unter jenen
3
)
glattsten, mrtgefcen
reu einem prdjitgett elett ber rafett unb Sfhuftetictlen, ergo
einrid) bott atfyfett
unb Katern, 2ftarfgraf ^bredjt oon 33ran=
benburgi $fa%raf
Conrab, anbgraf ubtmg boti Dringen.
Tie ttdmgen" bie
fonft
ttodj zugegen getoefen.fetn [offen, terben
nid)t genannt. 5)cr l)ol)e (Heru3 mar, tenigftenS nad) bc atfet3
Angabe
4
),
burd) tcrgtg feiner ^cita, lieber, namenttid) burd) beu
(-r^ifd)of
28id)mann Don ^agbebnrg, ermaun,
tfdjof
reu
Serben, Gberbjarb oon Bamberg "oertreten. 9lber roeber Gonrab
oou ats&urg,
nod) einer feiner Suffragaue mar erfdeuen; itCin
bon rier, bem, tote mir miffen,
Die
Jortfetutna, bc 3d)ima bebend
d) erfd)icn, fyatte in $oraufid)t ber l)ier
p
faffenben 23cfd)luffc fid)
fem
gcbaen; eben
fo
ber ^atrtavdj oon 3(quUqa
5
). SDte egeit*
mart bc3 rml)cn reu Wattig, ttd)fi Dtamtato bei getfttg bebeu=
teubften ^caunc unter bem beutfdjcn G(eru3, fd)ien allerbiua,* einen
(h'fafc
bieten gtt funcn; aber
fie bemie^ nur, ba nodj nid)t son
1) ie Citetten ftnb tfteil bie faiferlidjen 2[ufdjtet6eTi, bie nad) bem (EdjtitB
be 9teicf)3tagc ausgefertigt renrben bei Pertz Monum. IV. Imperat. Ep. ad
clerum Patavinum ibid. 135; ad Cornitern Trecensem ibid.; ad archiepisco-
pos
et omnes fideles ibid. 137; ad abbatem Stablun. Gilb. Fol. Epp. ed.
GilesII. 319. Ep.512., tbe3 bie Ep. enjusdam amici in Baron Ann. Eccl.
ed. Mansi XIX. 256. Th. Cantuar. Epp. ed. Giles II. 264 (ber bereit 21ntor=
f
(f>aft 31t ergleidjen giefer a. a. O. 132), bie ebne 3toetfel bem 33cricfit bei Ger-
vas. ad a. 1168 Twysden et Seiden 1403
|u rnnbe liegt. Ucbcrbte ift nodj
Joann. Saresb. Ep. Opp. ed. Giles I. 236; Rotrodi Rothomag. Ep. Th. Epp.
ed. Giles II. 148
511 vergleichen, lieber bci fritifcb fcfijuflcffenbc
Serbctntp
biefet
^Relationen
u
5icfcr a. a. 0.131
ff.
nnb unten ritifdje ^cwcisfbrunqcn
N. 22. b.
Sie ttrfuttbc bei Giles Vitt. Th. II. 263. N. XXVIII De schis-
matis innovatione ift mir ber etwa? t-ernberte unb im&oKfi&ttbige ejct bcrEp.
amici.
Mansi XXI. 1113. Ussermann, Episcop. Bamb. 113.
2)
jfrittfct)e etoetgfutytwtgen X. 22. a.
3)
Ep. Imperat.
Ep. amici.
4)
PertzIV. 137. Chronic. Reichersp. Ludewigll. 288. Boehmer III. 535.
5)
Ep. cuj. amici 1. 1. Patriarcha Aquilejensis non adfnit neque ali-
quis suffraganeorum suorum. Similiter nec Salisburgensis vel aliquis suo-
rum.
3
n tbcriprud) mit ben faiferftdjtn riefen
,
reelle bic Sfhteferietf nec
vieler emberer ntd genannter reeltlidjer grflen scrauSfefeen, bemerft
fie x>kU
tnebr Jttm Sd)Iuffc
Et multi de prineipibus non adfuerunt.
19g
2?terte Sud). 3loette3 (Sapitef.
allen, roelcbe 5Hc^atibtttdf^ gefiftni waren, bie
Hoffnung auf eine
reconcittatorifd)e Haltung be3 9^cid)3tage3 aufgegeben fei. 23i3l)er
bemht,
bem $aifer fett $ictor3 IV.
obe bie Utnfefyt von bem
fd).i3matifd)cn Segc $u empfehlen, *)iclt er e3
fr
mglid), bal)in ixt--
lenbe Q3efct)lffe
bctmalen burd^ufel^en. ^n jebem gaffe foffte bte
in 5tu$ftdjt ftcl)cnbe ntfdjeibung aud) feinem 3]erl)(tnife jum aifer
bie von il)m gemnfd)tc rifi3 bringen.
3n ber ljat mar bie Stimmung ber SSctfammelten an bem
erften age gum fjeit ber %xt, ba in jener $inftd)t etroaS erreicht
erben gu knnen fd)ien. 2enigften3 von ber einen
r
J
Seite marb
bie 5lu0gteiduntg mit Stleranbcr bringenb empfohlen unb infofern
biefe Partei bie Sfglidjfeit einer $crmittelung ertljetbigte, bie
entgegengefetste, bie toemgften fr
5lleranber aufzutreten nid)t
gesagt,
fie beftritten Ijaben mag, bereite ber bie 23cbtngungen
beratljen, unter benen ber grtebe jttufdjen bem ^apftc unb bem
atfer abschlieen fein mchte." To. mar es> O^aijnalb, melier biefe
2t3fid)t ber ^lleranbrtner gn^id) vereitelte.
rft am erften ^fingfttage angelangt, trat er am Sage Darauf,
an meinem bie zweite Stfcung tatt fanb, ^ugleid) mit ben beben
englifd)en efanbtcn
2
)
3ol)ann von Orforb unb 9^id)arb von $U
djeftcr in bie $crfammlung ein, um nid)t fomotjt einen Umfd)Wung
ber fidjtung be3 9tcid)3tage3 ju ertvirfen, al vielmehr biejenige,
$u me(d)cr bereits? bie Majoritt neigte
,
pm (Srtrem
p
fteigeru.
iBeraufd)t von bem <Sctbftgefl)Ie, mcld)e3 ba dingen ber
9Jhf=
fion iljm eingeflt, trug er fein SBebenfen, bie burd) il)u u <tanbe
gefommene (Sonfberation mit (Snglanb ol> ein (Sreignijj bar^u=
fteltcn, ba in feinen Strfungen alle Erfolge ber 2lnftrengungen
griebriep bei Weitem bertreffe. Gr erflrte
3
)
of)ne dtMfyalt, mag
nidjt
p
(ugnen mar, ba alle 93ra6nal)mcn, mcld)c man bi^t;er
ervodblt, um 2lleranber3 Slnfetjn in 2)cutfd)lanb ju
fhren,
it)re^
3ide verfehlt, htten boct) gerabc bie md)tigften Metropoliten
be detdje3, bie <Sr$bifd)fe von Salzburg unb 20?ains
4
),
bte rcue
ijjtet bebienj baburd) fid) uid)t erfd)ttern laffen.
1) <So glauben rotr btc Delation ttt ber Ep. amici berichtigen $u mffen. <5.
ritifd)e 23erocifiUmtngcn N. 22. b.
2) Wilelm. Cantuar. Th. Vitt. ed. Giles II. 19. Epp. ed. Giles I. 12.
Ep. V.
3) $)ie3 unb bie fclgcube rg&^tuno nach ber Ep. cuj. amici.
4)
Scrgl.Ep. Ottonis Card. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 136 Nomen
Domini papae manifesto praedicat. Hoc novit Imperator et multum dolet.
I
9tci$8tag
311
ftrjfotrg. t&ung
am 24. 2Rai
nor>.
199
Aber inbem er bie Dtieberlagc eingeftanb, welche bic SBtctorts
niicbe gartet, ircuu gleich burdj r'aiferltcbc xMuctcrttt
geft^t , im
Sateriflitibe erlitten,
flina,
er ugleid)
barauf
au, ben (Sittbrucf 311
beben, ben bic SSerfnbtgung bc* fnftigen, nur burd) fein >crbicuft
ermglichten ieges" bereiten mufetc. (*r trug fein Siebenten, ben
Umfang
bes djiSmaS in bem 9todje fogar $11
bcrfd)t5cn, bamit
bie unermeliche Tragweite bei bureb ihn bennrfteu Beitritts (Sng*
laubS um
fo
(eidjter ertennbar werte. ?adt weniger als
1
fnfzig
33ifchofe
*),
fo
behauptete er in ruhmrebtger Uebertreibung, feien mit
eiurid) II.
entfdjloffen,
burd) it)re efe^rnng jur Obebienj be
taifcrlicbcu Sapftes' btefem bte
unzweifelhafte Majoritt &u erleben.
3um (Srtoet ber 9fd)iigreii biefer 2lufage lie tr
fofort
bie beiben
mit U)m angekommenen englifcljen cfanbtcn vortreten.
Unb unter bem Ginbrudc
2
),
ben ba Grfcbciucu nnb bie
Qu?
ftimmung biefer .neuen
unbe^genoffen
bereiten mute, [teilte er
nuumebr bie Antrage, treibe, crhngnifcotf unb ff)u, wie fte
waren, bic $erfammlung burdfdnittern muten.
Ter iTatfer
,
fo
verlangte er, feile f ef
ort in egenwart ber
$erjammetten burd)
feierlichen
@ib befeuern , Weber
jefet
nod) in
^uf'unft fei c Kleranber fei c einen anbern t>on feiner Partei @r=
Whlten
ale ftachfolgeruf
bem
(Stuhl
er. Meters* anerkennen, ba=
gegen bem ^afctalis
III.
af
allein berechtigten immerbar treu am
fangen &u wollen. Ten gleichen (Sib feilte ber knftige Prger ber
beutfden Sirene bei feinem Regierungsantritt, benfelhen bic gr=
ften in ber 2lrt ablegen,
ba fte zugleich fid) anheifdug
mad)tcu, bic
Krnung bei von ihnen Grfercnen erft bann u c^ieben, wenn er
feiuerjeit- Anhnglichkeit au ben eben je|t Anerkannten gelobt,
eiter feilten alle klebte unb Prlaten, alle Ticuftmaunen unb wer
nur immer (*l)rcu unb Wrben bekleibe, innerhalb ber
nchften
1) (5. bagegen Rotrodi Ep. Th. Epp. ed. Giles II. 148 Ex verborum
tenore perpendere potestis dictorum falsitateni; quia quinquaginta episco-
pos, quos exhiberet, rex non habet.
2) Cf. Alex. Ep. ad Rotrodum archiepisc. Th. Epp. ed. Giles vol. II.
53. Ep. CCLI
(to ebenfalls ber (Stnfht^ beS Beitritts bor vcnc Guglanb ber=
fd)t trirb) Quanta mala et quot inconimoda per carissiraum in Christo
filium nostrum Henricum , illustrem Regem Aiiglorum , Romanae eccle-
siae et nobis acciderint
,
postquam ex parte ab ejus devotione se absenta-
vit, ex eo manifesto pereipitur, quod illi viro scelerato, perfido et crudeli
et hujus schismatis et erroris magistro Reginaldo
,
quondam cancellario,
communicans per suos, quos ad Fridericum dictum imperatorem transmi-
sit, occasionem et materiam praestitit, quod idem Fridericus induetus est
ad illud detestandum et profanum juramentum, immo perjurium faciendum.
200
Viertes Sit*. toeiteg &aj>itel.
fcdjg
Senate tfjre 9lbt)fton erffren. $)ie Cnbmeigernbcn folltett
burd) (Sntfc^ung
imb Gonftecation ber ter Bcftraft unb jum SScrs
luft tfyrer breit; toenn fie Sri&atyerfonen mren, unt lr( ocrur=
tfyetft unb oerftmmeli werben.
o beg (Srjbtj'djofg SSorfdjlage. cr
gaifer ftimmte um
fo
lieber bei, a(3 btefelben nur in
fdjarfe gormein faten, mag als
Chttmurf in bet unbeftimmten SBdte feiner fird)lidj=otttifd)cn 3lui*
fid)ten if)U ttig ft befd)ftigt, aber eben
fo
mefgcftaltig aB bcmeg(id)
geblieben fein mod)te. erabe bie
fdjroffc iBcftimmtbcit, mit melier
jebc SBermittelung abgcbrod)en, mar es> aud), meld)e in ^erg(eid)
mit ben ebanfen unb (Srmgungeu, bie er in g(cid)cr Dti&tuttg
erfolgt, ben
fo
eben vorgetragenen $roofitieuen einen cigcutfjm=
Ud)eu Stempel aufgebrMt. )afj
mit bereu eneljmtgttng in ber
ljat ein ttncrprte in3 2Berf gefegt, ein erl)ngniBotfer SBrudj
otogen merbc, btefes? (SiubrutfcS tonnte gtiebrid)
felbft ftcf> nid)t
entsiegelt
1
).
a djtma oom Saljre
1
159, fdjemBar cittftanbcn au3 bem
Streite ber (Sarbinle ber bie ^ablanbhing, Ijatte atterbing
tiefer liegenbe , in ber iitmirhma, bc
aifer bcgrubcte Sftotioc.
Slber inbem bie fird)Ud)c 2luctoritt be3 (oncil
fr
Victor IV.
fid)
cntfdjicbcn, mar menigftettg bem felbftnbugen 9ted)te ber trd)e
Dced)uuug getragen unb ^Ueranber ermorfen nur um ber Unrecht*
mfjigfeit ber 28at)( mitten, bie man glaubte nad)mcifen ^u tonnen.
^Dermalen mar c3 ein oom aifer berufener unb oou
ifym bet)errfct)=
ter D^cid^tag, auf
bem bie geiftltdjen unb weltlichen cf)n3trger
ber bie enblidje Stellung ber 8eid)firdje, als? eine Slngelegcnfjeit
ber beutfdjen $olittf, beratben follten. Wrben SftatynalbS Antrge
$um 33cfd)(iiB erhoben
,
fo
marb bamit ein
Softem genehmigt, mcl=
ct)cg bem ^apfttl)um bie eigentmliche SBegrenjtljtit mtttfyeilen fottte,
meiere ba3 in fetner Suprematie anerfannte aifcrtf)itm bemfelben
orfdjrciben werbe; ein ird)cnmcfcu cenftruirt, b>el$e$
im
2ibcrfrudj mit bem burd) I)iftorifd)c3 2adjtlj>nm entttricfelten
cn Stckte
ber tautenbe
cfelffc
wrbe fie unweigerlich angenommen haben.
9lbcr bie
Schroffheit,
mit ber nunmehr ba3 Sd)i3ma verewigt teer*
ic SBsjbttrget efd&Iffe
gegen lteranber.
203
ben &it feilen fdjten, ba Ungeheure
bes &ugemutfjeten etblidjen
es
Iftbbe, bal fr
alle 3ufunft banb unb um 23rud) mit alten treuer
getootbeiten ftrdjttdjen rabitinen utbiate, mar e$, toaS ben
pigeo^at evfduittevte. elbft entfd)teben fatferltdj efinnte, uon
jenem effyle
butetybrungen,
rnte i% ber bie bei Slnftiftung
einer
$erfd)k><>rttng u SEBeityenben n fommen ^ftegt, erfudjten ?tu=
flitzte.
Hub Dtatynalb fclbft fdcn fi cf> ber Stauer nicM enrebren ju
tonnen, n>eld)e bei bei gorbemmg , ben &e*$ngtti&feo!Iett (Sibfcfytour
nurftid) jn teiften, bie 23erfammetten butdjriefelte. man on
it)nt begefjtte, bie erftc Folgerung tl)atfd)ltcb &n vol^teben, metd)C
ba r>on il)m fclbft in Eintrag gebraute elbbe anfntljigte, erfdjrat
er bor feinem eigenen StBcrf. (Sntlub e bed) mit einem WtaU 2tr=
fangen, an benen if)m
fefbft erft ba en?agte nnb 33ebenf(id)c bef=
fetben em^fine(id) murbc.
rgbtfdjof SBidjmann bn SRagbefcurg erflrte, nur in
beut galt ben erlangten (*tb fpretfen $u fnnen, wenn bet Tmfytte
r>on (Sein giuxft bie otbnungmfeige ^eibe empfangen, nad) beren
$otfgug er, ren ^afdjati
III.
beftatigt, erft nnmiberrnflid) nnb
uuauftettd) bem d)ima angeboren wrbe:
ttnberfefcte er
f
i et) bem.
Dfdjt bie 3nnmtljnng, in ber (SibeSletftnng oranpge^en> tjat er
abgelehnt; aber jene rbinatton modjte er nid)t gefebeben
(ffen,
bie bei einem ltmfebnntna,e ber )inge
nnb er toufjte nur $u gut,
ba biefer alter bermaligen emonftrattoucn nnb
93efd)lffe un=
geadjtet berrafdjen tonne
a
von alten begrten ieger in fein (h^fttft urd'gcfljrt. 2arcn
c3 bod) ntdjt blo fird)lidje 9Jiotioc, wcld)e bcrg(ctd)cn rcoolutio=
nrc Stimmungen Ratten anreihen fnucn. crabc ba3 9cationatge=
ft)l ber (Sngtnber mugte burd) ben ebanfen emprt werben, bafe
i()rc Sanbefird)C, ftatt al lieb bem wirflid) oon unioerfcllcn
3been bewegten fatbofd)cn emeinwefeu anzugehren, oietmcfyr
einem ^avfttfyum unterteilt fein feilte
,
weld)e nur aufzufhren
I)abc, traf bie ^articutarc ^olitif be3 beutfd)en aifer eingegeben.
2llfo wrbe ber Sractat, tote oon felbft, burd) ba3 @ewid)t ber f)at=
fad)cn aufgclft: wa ju ^rzburg burd) bie efanbten gelobt,
ignorirte
2
)
man al eint bie $ronc nidjt biubcnbc Gigenmd)tigfcit
jener.
Um
fo
cmftcr nal)m e griebriet). ($# war it)m ntdjt genug,
ba fid)
oerjngeube ^onttjtcat be6 8d)i3ma3 burd) 3waug3maj3=
1) bie Qtit, wo biee bereit gcfd>cf>cit
,
jttt bie oben . 72 unb 73 er=
^r>ttc $8 er f) anb hmg ber 23ifd)fe oon^enben unb A>crcferb mit bem Knige.
2)
Ep. Henrici Regis Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 282. Herbert,
de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 231 Quas tarnen conventiones et obli-
gationes (Joannes de Oxoneford) a rege missns de regis mandato ipse fe-
cisse dicebalur.
Gauonifation (SatlS be refjcn buvd) D^ai)nalb.
213
regeln ju ermatten; er fndjtc c and) bitrd) $crf'cttnng mit einem
groen baterlnbifdjen Sntercffe fofort populr 51t machen.
ab c eine eftalt in ber gangen djriftlidjen efdjidjtc, an
ber bie eutf^en mit grerer Eingebung fingen al3 bie, weldje er
felbft oon Anfang an al> ba< glu$cnbftc 3beal feinet Regiment!
bc^ctd)net?
(Sari ber roc
feffette
an feinen tarnen bitrd) ben
boppelten
3
au^er
/
weldjer in bem
,3ufammenfein be3 >erot[d)en
nnb Sricfterlidjen wirft, 2113 Prger ber
bewaffneten SDftffion in
adjfcn
1
),
aU oon ^ricfterljanb jum erften Wlak geweideter fufet
war er im ebdjittifj ber Seutfctjen oon einer bcrmenfdjlidjen
lorie lngft umfloffen;
obmcl)l nid)t
gefe&mfcig
canonifirt, bod)
bitrd) ben oolfmigen (STtnl ber @d)aar ber ^eiligen beigefcllt.
28arb ba alfo Jefylenbe unter Safdjai
III.
SCnctoritdt ergnzt,
fo
fd)icn ba bem ^aifer felbft ju ntc fommen 31t
muffen.
2llfo gcfdjal) e, ba am 29. SDecembcr 1165
u 2ladjen, wo
er ba 2eU)nadjt3feft gefeiert, in egettWrt aller grftett bc3
9tcid)C bie Uebcrtragitng ber ebetne be3 clbcnfaifer3 feierlid)
begangen warb. 9lu ber rabcapeffc emporgehoben, wrben ftc
inmitten ber &omttrdje in einen golbettcn, mit (Sbelfteinen befe^
ten Sarg gelegt
2
).
Unb fofort r>o>g Dcatntalb aU Metropolit ber
Klner ird)cnprooius bie Gattonifation
3
)
beffen, her nnnmel)r ber
ganzen $ird)e angehren follte. SDic grmlidjfeit fpract) im rnnbc
mir ein lngft @cfd)ef)cnc an. 2a bnrd) bic (Stimmung be
rcligtfen $otfe feit 3^)vl)itttbcrtcn geforbert, in mand)en )ice=
fen
bereite oor biefem Momente vorbereitet gewefen, l)at barnm,
weil c bnrd) bic Zeremonie eftteg fdjtmatifdjcu (r$bifdjof
gcl)ci=
ligt worben, nid)t wieber
zweifelhaft
werben fnnen. 9lleranber
l)at tolcriren mffeu, wa3 er nidjt r)at kftreiten fnnen; bie fatl)o=
tifdje irdje in gar manchen il)rcr Territorien ben groen tarnen
in ben ipeiligcnfalenber eingejcidjnet.
$orerft jebodj biejenige Partei, wcld)C mit Sllcranbcr er ba3
1)
Dipl. Frid. L Imperat. de elevatione et canonizatione Caroli. Acta
S. S. Mens. Jan. tom. II. 888 In fide quoque Christi dilatanda et in conver-
sione gentis barbaricae fortis atlileta fuit et verus Apostolus: sicut Saxo-
nia et Frisonia atque Westphalia
,
Hispani quoque testantur et quos ad
fidera Catholicam verbo convertit et gdadiov Licet etiam ipsius animam
non pertransierit gladius, diversarum tarnen passionum tribulatio et peri-
culosa certamina et voluntas moriendi quotidiana pro convertendis incre-
dulis eum martyrein fecerunt.
2) <B. rittfdje 33en>etsfljrimgen N. 22. c.
3) (Sbcnb.
214
Viertes 23itcf). 3tbeite Gapitcl.
9eed)t ftritt,
jene $u vertreten, tc war e, bie ba
hoffte, baffelbe
balb au^fefyliejjlid) practtfd) fatljiigett u tonnen. SDte $atl)olicitt,
bie man beanfprudjte
,
feilte, wie man backte, in nd)fter geit eine
tl)atfd)lid)e Saljrljeit werben.
3n 28r$fiurg war nur ba feierliche elbbc abgelegt, ba
erft burdj bas> anbeln einplfeii war; eine #eerfdjrt fclbft nod)
nid)t oerabrebet. Unb bas> wirb begreifc^, wenn erwogen wirb,
ba ber ^lan, ben egenpapft mit Waffengewalt in ber auptftabt
ber Sl)riftcnl)ctt cin^ufeisen, nidjt eljer fid)cr verfolgt ober boct) be3
?la()ern kfprodjen werben fonnte, el)e nid)t bag erd)t oon5cran=
ber.9'titrffc()r fid)bewal)rl)citet. Sftadjbcm fie erfolgt, warbol)ne3wei=
fei fr
bie ^eerfa^rt gerftet
1
).
)a6 beffenuugead)tet bie
5lu^ft)=
rnng fidj
bi3 jum erbfte be folgenben Safjrc oer^gert,
ift bi
auf
einen gewiffen
@rab burd) bie guftattbe eutfdjlanbS ju erflren.
Miller ftrengen ^afjttafjmett ungcad)tct,
welche jum 3ft>ed ber
3lufred)tl)altung bes> neuen tird)cnft)ftcm3 angeorbuet waren, ocr=
l)arrte ba3
(Srafttft
al^burg bei feiner 2iberfcl)lid)fcit
2
). Gonrab
war weber gu r^burg erfd)ienen
3
),
nod) tyatte er fpterl)in,
ba ergiebt
fid)
au3 ber fogleid) $u ergd^lenben efd)id)te feinet
23erl)alten3
@d)on $mti agc nad) bem obc bes> 2Satcr3 mar nig 2il=
Ijclm II.,
erft jtofctf
bi3 vieren alt, in ber Harienfirtfje u
Palermo fron ^omuatb, rgbifdjof von Salcrno, gefrnt nnb gc=
falbt
2
).
SDte jugenbltdjc d)nl;cit bc3 fanm mannbaren Siings
Iing3 entjtfte bic cr$cn ber 6icilianer alfo, ba ber a fclbft
berer bcfd)mid)tigt marb
,
melden ba3 nod) frifdje
ebd)tni an
ba3, mag fie
unter bem 23ater erlitten, revolutionre ebanfen
eingegeben. SDta fyrtc c3 laut
fagen;
man werbe an ber $Jknfd)l)cit
fid) vcrfnbtgcn, modle man gegen btefen Sngling etma unter
nehmen
3
).
Unb al nnn berbic3 bie Knigin, um biefer Stimmung
be3$olfe3 einen nad)l)altigcren5luffd)wung $u geben, bic
efngniffe
ffnete,
bie ben (Stnroofyncrn von Julien unb Xerra biavoro auf
gelegten elbfummcn erlie, eine allgemeine' Slmneftie vertunbigte
4
)
:
ba fdn'encn bic efljle ber Siett ben alten SEBibernrittcn gegen ba3
nid)t cinl)cimifd)c grftcnljauio bewltigt $u l)aben, ber neue Stroit
fdjicn befeftigt.
3nbeffen
geigte e
fidj vielmehr, ba nur ein flchtiger O^aufd)
ber SBolfbcgctftcrung bic :polittfdje Setbcnfdjaft ber ^arteiungen
niebergemorfen. Um
fo
wilber fdjtoang fie nad) biefer fdjeinbaren
^Bewltigung fiel) mieber empor.
SSon Anfang an vermochten bie ^cgentfd)aft3rtl)e, beibe ol)nc
^weifet normannifd)er 2lbftammung, nid)t frei
p
fyanbcln. 9
f
lid)t
atleiu, ba ber eine berfetben, ber Sifdjof von <St)ratu>, bas> 33er=
trauen ber Knigin Butter bitrcr) fein unfreunblid)c SBejetgen
mljrenb ber Regierung tr)rcS @emal)l oerfd)er^t
5
),
beibe ftrie bic
1) tefe Gfyaractcrifttf auf nmb ber 2tgabcn bei Romuald. Salernit.
Chronic. Murat. VII. 200. 207.
2)
Ibid. VII. 207
Guilelmus natus annos duodeeim. Hugon. Falc.
H. S. ibid. 303 qui jam fere XIV annum attigerat.
3)
Hugon. Falc. H. S. 1. 1.
4) Ibid.
5)
Hug-on. Falc. H. S. 1. 1. VII. 306 Regina vero nihilominus eisdem
consentiebat consiliis nec illius ipsi persecutio displicebat, eo quod vi-
vente adhuc marito suo, cum pro quibusdam negotiis suis aliquotiesElecto
preecs poi'rigeret
contemptorem induebat animum, sperbe nuneiis
mordaciterque respondens, numquam ejus petitiones efficaciter admittebat.
224
Viertes 93udj. 3toette Settel.
^tegentinfelbft Barett oon bem OTabcn betrug unter ben 3auber
feiner errfd)aft gebannt. OTerbing oljnc (Sljaracter ^og er an
gerabe bnrd) bie ^crfloffenfjeit , roh burdj bic Sei) n> anhingen, in
benen er fein 2efen cbenfoftol)l
p
errattyeft al3
p
ocrlpllen &et=
ftanb. Unb gefcfymcibig nrie er ttar, l)attc er burefj bic 9Inmutl) nnb
ftilbe feiner ganzen rfdjeinung bic er^en vieler, namentlich nn=
ter ben gruben gedornten
').
$tid)arb unb 9Jattl)u famen fcfUm
bap, fid) felbftnbig
p
belegen. ^atbgeber unb greunbe mochten
fie. immerhin Ijeifeen, trenn fie nur bic 2kfel)le, bte allein er
p
geben
geroofynt ft>ar, gefgig pr 2lu3ff)rung brachten.
)icfe3 riummrat ber 2lu3lnber
p
frhen,
ben jungen fnig
mit einer 9tegcntfd)aft Eingeborener
p
umgeben, wrfudjte @en=
tilf, 33ifcf>of ou Slgtigent, ben erftett djritt
p
tlpn
2
).
%u>
gurdjt oor 2ilf)clm I.
fyatte er, um feinerlei 'ftifetrauen p
errc=
gen, nur ttetif d)cn Steeden gelebt, 2)urd) bie 2lu&enfette eines
frommen Sebent, bnrd) tgliche gaften foll er oerftanben ^aben
bie mift be3 $olfe3 fid) 311
eigen
p
madjen. $aum trar ber
^ann bal)in gefd)icben, r-or bem er fid) gehiimmt,
fo
crfdu'en er
fofort
al cht anberer. )ie
bifd)fliebe Dflefibcn^ marb mit bem
2lufentl)alt in Palermo ertaufd)t. ^rd)ttge aftmal)le traten an
bie teile ber $afteiungen. (Sin gcrufd)Ooller $erM)r mit grem=
ben aller 5lrt l)errfdjte in feinen @emd)ern. anj ein Seltfinb,
geigte er gefliffentlicb , nrie er bie politifdjen fragen be age3 burdj=
pfpredjen liebe. Unb nur
p
gern roanbte er ba3 efyrdj alfo,
'
bafc
bie llnpfriebenl)eit mit ber Sage ber SDinge
fid) fiuft madjen
fonnte. )a& bie gegentrrtige jpofpartci geftrjt, bie -ttadjt be3
23ifd)of
Mcbarb befeitigt werben
mffe,
erhrte er eben
fo
um)er=
l)ol)len, al er eine allgemeine ^Befferung ber guftube t>crl)ief$,
loenn bort fein QmtfCufj
pr cltung fommen n>erbe
3
).
3
C lnger je
mcl)r gelang e3, bnrd) aufnricgelnbe Dieben eine Partei
p
fammeln,
tt>eld)e bie Normannen au iljrcn bcrorpgteu Stellungen
p
oerbrn-
1)
Hugon. Falc. H. S. 1. 1. VII. 303. Dftomualb t>at bic S)arftettng biefer
28irren, an benen er fctbft
t>ett)etligt luar, bergangen. (9hir bev ^tucfjt beg Sltfaben
gebenft er mit einem 2orte ibid. 207.) (Seinem 23ericf)tc infolge folltc man in
btefer 3eit toon Wlai
1106 big 3ftat 1107 inMg rufyige 33crl>ltni|fc oorangfcljien.
Ibid. 207 Rex autemGuilelmus propter multa beneficia, quae ipse et regina
suo populo contulerunt, multum coepit a suis liominibus diligi et regnum
suum in pace et tranquillate tenere.
2) Ibid. VII. 303.
3) Ibid. VII. 304.
$)ie Parteien in teilten fett ber Iljron&eftciguna SBifyelmS II.
225
gen cutfdUcffcn toar. SDRit bem Stur&e be 23ifd)of oon (Bt)va=
fui foUtc bie Agitation tr erftc 28erf tooty&rtngen,
3u bkfem 3^ccfc ocrfud)te fic
mit <35(cf ben batnal aflmdj*
tigen ^Ufabcn burdj $erbad)ttgungen Sftidjarb auf tfyre Seite u
^iebeu. (Sdjon Ijatte jener, um bem angeblidjen Attentate $uor$u=
fommen, beu geheimen SBefetyl crtljetlt, ben Verfolger
bei
feinem
(Jrfdjemen in bem
$ataft nietatpfto&en, at gerabc beffen
unbc=
fangeue uub fid)ere3 Auftreten iljn
felbft entwaffnete uub oon
beu SBerfdjroorcncn mieber trennte. Uub audy biefe, oon t$m bet=
(ffen, fdnenen beu $lan aufgegeben gu fyaben, al3 ber
(^bifdjof
oon Occggio, fdjon vocifyrcnb feinet Sebent aU
eiliger ocrefyrt, ben
fetten
oon Beuern mit ber
ganzen
ebt)aftigfcit, roie fie bem leiben=
fdjaftlid)cu Hilter eigen ju fein pflegt, mieber ergriff
1
), 3efct
an
ber uBcrftcn ren^c beg mcnfd)ltdjen Sebent angelangt, fyatte er
jeber^eit fid) nur ba rooljlgcfljlt, mo er genieen tonnte, oljuc oon
bem einigen ju oer^eljren. junger uub $)urft
p
ertragen
festen
il;m fj3,U)enu nur bie enrifjjeit if)it lohnte, ba baburd)
fein
icbfte auf
rben, ba elb, $u fyaren fei.
9cie Ijatte man if)n,
mute er $u aufc effen,
Reiter; nie wenn er ju afte getaben mar,
traurig gefeljen, Stommeln ein @reil , an allen liebem abgc$el)rt,
bot er in feiner l)ol)cn ftattd)en eftalt, mit bem bleid)en 5lntli(3,
ber faum oernel)mlid)cn li^elnben Stimme eljer ba3 23ilb be3 obe3
al bc3 Sebent bar. Silber bod) in bem ^lugcnblide, roo bie
Sottuft
be3 (5goi3mu3 il)U buref^udte, fam nneber Scben in biefe obtcnge-
beinc. 80 ift e| jund)ft fein 2ort gemejen, mctd)c3 ben
fd)on er*
fd)laffenbeu
33uub $um entfdjloffencn anbeln aufrief.
TO barauf aud) rjbtf^of D^omualb oon.<8alerno bemfetben
beigetreten, bie Knigin 9Jlutter bie Gonfptration , bie gegen ben
aud) il)r Oermten 23ifd)of oon t)rafu3 unternommen, gutgel)ci=
gen; fogar ber am ofe immerfort nodj oermcilenbc (Sarbinal 3o=
l)anne oon Sftectyet, felbft ooll ehrgeiziger Hoffnung auf ba
bi3tl)um Palermo
2
),
biefelbe big
auf einen geroiffen rab unter=
ftfcte: freien ba dingen gefiebert.
1)
Hugon. Falc. H. S. 1. 1. VII. 305.
2) Ibid. VII. 306 ISed et Joannes Neapolitanus Ecclesiae Romanae
Cardinalis, qui forte tunc aderat, videns eo schisniate Curiara laborare,
partes suas interponere studuit et Gayto Petro consentiens, Electum a
Curia nitebatur expellere. Quod eo consilio facere putabatur, quia Gayto
et per eum Reginae persuaderi posse credebat, ut Panormitanam Eccle-
siam ei regendem committerent.
0efd}t$te tUsyaafceri III, 33. II.
15
226
Vierte 23ud).
3^
c ^ tc
Geniel.
)ct gcfdjal) z, bafc
ber bebrditgte 9tid)arb bcm Scanne fid) in
bie 9lrmc warf, roeldjer bte UTftmhtgltd^e 2lbfidjt bcr $erfd)toorc=
neu roicbcr aufgenommen , um berfelbcn ein anbereg id $u geben.
mar bcr raf von ravina, ber,
jefet von iljm herbeigerufen,
aU 23lut3vcrmanbter ber Knigin ben 5lnfprud) auf bte erfte tette
nad) it)r felbft, auf
ba 2(mt einc.3
tfcafcitdnS be $nigreidj3
nunmehr erl)ob. Tic ^efettiaung be 9llraben mar ba3 ljema aller
feiner Dieben. %l> er in
heftigem 2$ortroed)|"cl mit 3ftatareta
tl)r bie unrorbige Stellung ju bemfclbcn vorgeworfen unb bic (*nt=
laffung
al ba einige Littel bargeftetlt, beffen ebraud) it)r unb
bcm Sofyne ben I)ron erhalten tonne, r)atte teuer, junddjft ent=
fd)loffen, biefen U)m brofyenben turj abjume^ren, bic Struppen
feinem d)ue aufzurufen verfudjt. $lber eine fattblttgere (SrttxU
guug ber Sage ber Tinge mute ifjn balb enttufdjen. 2113 er in ben
fid)
frcu$cnben Etrren bcr Sartetbeftrcbungen feinen $alt einer
lngeren crrfdjaft ju entbeefen rou^tc, bcfct>IoB er bcm vorbereite^
ten Attentate au$uroeid)en. $llid) entflol) er mitten in ber 9cad)t
mit feinen reichen Sd)t3en jum Knige von
s
Dcarocco
1
).
^unme^r glaubte ravina ben alfo erftrittenen ieg weiter
verfolgen u tonnen, at ber von bcm SUEaben jum rafen von
Moltic erhobene Oftdjarb als Stttftdger u)m entgegentrat. 2Bdrenb
ber eine ben fldtigen ^traben einen verrt[)crifd)en^claven nannte,
erinnerte bcr anbere an ba3 Jeftament be3 mg3, burd) ba er
freigetaffen
unb mit befonberer unft begnabigt fei. (Sd)on roollten
bie alfo
(Etreitenben $u ben <djtt>ertcm greifen, at3
auf iefet)X ber
entgut bie gerabe anroefenben Marone i\\> Mittel traten
2
).
ftidjrs
beftoroeniger blieb bie Spannung auf Betben (Seiten unb Margaret
tba gebrdte Stimmung ungenbert.
gimner nod) voll Sltttydngttdjfeit an ben vertriebenen arace?
neu, ertrug fie mit Unmutl) bie fid) jr auforingenbe 93cad)tftellung
feinet geinbes. Sief) unb ben
of
von feinem lftigeu fempuS &u
befreien
,
barauf gingen augenblidlid) alle il)re cbanfen au3. Unb
fie
gelangte jum 3iele.
(Sin von bcm Staatfccretr SDcattpuS
gef
tfd)ter 23rief , ber
1)
Hugon. Falc. H. S. Murat. VII. 308. Romuald. Salernit. 207 Eodem
tempore Gaytus Petrus Eunuclius et Magister Camerarius Palatii cum qui-
busdam aliis fugam petiit et ad regem de Marocco veniens multam secum
pecuniam transportavit.
2)
Ibid.
3)te Parteien unb SBirven in Sicilien u.
f.
. 227
bie *Kadjrtdjt brad)te
,
aifet
gricbrid) fei
pUH^td) jur gwafton
tu
bie
italifcfyen anbfdjaften cmfgebvodjen,
reichte fyin,
ben rafen
on ratna in ehrenvoller 28eife ju ntigen
1
),
jur 2lbmet)r ber
Gefahr ben Oberbefehl
iuxHvulieu unb in crra biSavoro jubet?
nehmen.
Unb faum hatte er fid) iibcrfe&ett taffcn
,
fo
marb fein
fcobfetnb, bev
raf bon Sttottfe, al ^arteigenofje be TOabcn mit
all bev
s
Dcad)tuoUfommenf)eit augerftct, bie ra&ttta fid) }it ber
fd^affen bemht gemefen.
liefen Moment hielten bie and) je^t ned) unwffyttltdjen
Jcinbc be3
23ifd)ofs *>vu ^raful
fr
geeignet, ben burdj ravi=
na^
3)ajttrifdjen?uiift augenblicflid) vereitelten $(au lieber $u er=
neuern unb bie 2lu3ft)rung jh befd)
leimigen. $ftan vcrfud)te ben
a er Knigin burd) ba 2luffrifd)cn aller ber (Srinuerungcn,
bie
fie reiben muten,
auf
ba
^eufeerfte
gu fteigern. 2tlle3, mag
gefd)c^en mar, ben faraccnifd)en nftling ju ftrjen, ben fie mie
feinen geliebt; ber ttmfd)ivung ber Singe, bie ravina vor ur=
gern ermirf't; ba peinliche i()rer eigenen Situation marb bem
23ifd)of
allein ^ur
aft gelegt. Ofjne
3^
e
U
e ^ rcar beffen
lngere egenmart
am ofe
%
eben
fo
unertrglid) , at fie felbft, burd) ba efta-
ment it)re 3ftannc3 gebunben, ficf> unfhig fl)tte, il)n von bem=
felben ju verbannen.
S)a mar e ber immer nod) auf feine 23cutc tauernbe Garbinal
3ol)anne,
beffen bel;arrltdje3, burdj feine TOffion nid)t gercd)t=
fertigte Vcrmeilen gu Palermo felbft
bie ficilianifd^eu Marone ju
allerlei
fpifeigen SSi^reben angeftadielt
2
),
ber ben Verfdjmorenen
in biefer Verlegenheit Ijlfreid) bie $aub bot
3
).
Diidjarb, lngft crmhlt, mar von bem tapfte nodj nid)t gemeil)t.
Unb bod) l)atten
felbft bie ficilianifd)en $ird)enfrcif)eiteu, freilidj
nid)t ol)uc (Elaufetn, biefe Oted)t ber urie ^ugeftanbeu
4
). @in ba
felbft auggemirfter 23efct)l, $u biefem 3wcd
h
xl
u erfreuten,
mute menigfteng
fr
ben ^ugenbtid ben Grmal)lten ntl)igen, ben
$of
u verlaffcn. )er egat nat)m e auf fid) , ben barauf bc$g=
1)
Hugon. Falc. H. S. ibid. VII. 308. 309.
2) Ibid. VII. 310. 3u [einer 6l)aracteri(tif
f.
bevbieS ibid. 311.
3) Ibid. VII. 309.
4) 3Sci Baron. Ann. Eccles. ad a. 1156 X. V In Sicilia quoque Romana
ecclesia consecrationes et visitationes habeat et si de Sicilia personas
aliquas ecclesiastici ordinis vocaverit, magnificentia nostra nostroruinque
liaeredum pro Cbristianitate facienda vel pro suseipienda Corona, remoto
mTo ingenio, retinebit quas providerit retinendas.
15*
228
SSierteS 23udj. 3u>eite (Sagtet.
lidjcn Eintrag fofort machen unb l)atte balb genug, wie mau
glaubte, beu gewnfd)tcn Erfolg.
bauerte nidjt lauge,
fo
fonntc er ein :ppftlid)e3 Sdjrciben
1
)
oor^eigen, wctd)e3 alle" (5rwl)lten tu teilten, bereu Gonfccra=
tion beut rmifcfyen @tul)le
stiftete, uad) diom befd)teb. TOinb*
lid)
fgte er inbeffen
fetner Slusfctge gufolge nad) Magabe
citici tl)m geworbenen 9luftrage3
bat Dermin Ijiutju, an weldjem
biefe Zeremonie ooft^ogen werben
fotfte. OTein btefer letztere ift
c3
gerabe, ben [Ridjarb nidjt glaubte anerkennen jn muffen, ogletd)
nad) $)ttttl)cilung jenc3 fdjriftlid) cn 23efel)l3 erklrte er fiel) bc=
reit, bemfelben nacbjufommcn. 2lbcr nur burd) ba, wa3 gefd)ric=
Ben ftelje, fei er gebunben. >ie Verfgung be3
^Papfte werbe er
bi3
auf ben 23ucf)ftaben gcwiffenfyaft bcobad)ten; aber webcr.metjr
nod) weniger aU bort geboten tetften.
(Sine (Sinrebe, bic allcrbing augenbtidlid) bie egtter oer=
wirrte, aber
fo
lange er oertaffen blieb wie bi^fter, auf
bie Stauer
boef) nid)t fid)ern founte. $erf)arrtc er in ber Oppoftttott gegen ben
iBeoollmd)tigtcn ber Gurie,
fo
gab er ber Knigin bic befte @ele=
genljeit, unter beut $orwanb bereu ^Rcdjte $u fd)t$cn, mit ewatt
gegen il)n oorpgcl)en. $crftanb er fid) baju ftcf) fgen, fo
oer=
langte er felbft ber fidj ba ril, wclc^e^ bie egner iljm bereiten
wollten.
3n biefer Sebrngnt& ergriff er bie SCulfunft, fei e3 audj
burd) bie fd)werften Opfer,
gerabe benjeuigen ju gewinnen, welcher
ber md)tigfte auf ber fernblieben eite war. )urd) SStttett unb
djenfungen erkaufte er be rafen oon SERolife unfi Unb al
barauf ber Garbinal oon Beuern auf
bic 2lbreifc bc* itfc^of^ brang
unb jeben 2(uffd)itb abwies, erklrte jener gum (Srftaunen ber 2ln=
wefenbett, batf
er unentbeljrtid) fei
2
).
SDte weitere Entgegnung, bie
Eonfecration knne rafdj oott^ogen werben unb nad) bcrfelbeu ftelje
il)m bie dtMhfyx in bie SMcefe frei, entkrftete nun fogar bie burd)
ben $)tamt be3 $ertrauen3 umgeftimmte Knigin felbft burdj bie
1)
9ttdjt auf uns gefommen.
2)
Hugon. Falc. VII. 311 Tunc Rickardus comes ex abrupto, ut erat,
impetuosus in verba prorumpens: ,,Miror, inquit, vos utilitate Regni
posthabita, in eo fixos consilio, ut Curiae necessarium velitis expellere,
cui Rex et dura viveret prae eaeteris familiaribus honorem exhibuit et in
extremis agens nlios suos unice et attentissime commendavit. Ego certe
neque salva fidelitate Regis id fieri posse perspicio. Sed neque Regina
pati debet, ut idem vel consecrationis causa vel occasione qualibet a curia
separetur."
JHc Sitten in (^teilten beim beginn bet $ectfa!jtt
^vicbvicfv? I.
229
hrtlarung, gerabe augen<tfltd) fei fic be3 3Mfdjof3 bebrftig. 9Ud)t
tet^t, fonbero
ju gelegener zit fnnc er reifen.
;U(fo
oerblieb ct. SDer gange ertauf ber Senkung
Tratte nur
ba&u gebtent, fic auf iljrcn
Anfang &urcfgufl)ren.
;Hber Die fautn $u ber&ergenben tfeimfrftc neuer Shren totrfs
ten tu ben $erl)ltttiffen fort; bie
aufrljrerifcfyen
(demente fonnten
in jebem Stugcnbltcf foieber entfeffelt toerben unb fdjicncn lo3brea)cn
ju muffen,
um ben Xfyron bc3 jungen Knigs? ju crfcBttcru, toenn
ein Singriff
oon auen erfolgte." >te gleiche (Kombination aber
mute bem fatfer griebrid) fd)on bamaB ftdj aufbringen, cd> er
ben I)rontr>ed)fd in bem ttaltenife^cn 9^etcr)e ber Normannen unb
ba, wa3 wir
fo
eben cr^btt fyaben, erfahren (SSRcd 1166). )ie
3uftnbe unb Bewegungen bafelbft fd)icnen i()it einjutaben, ben
broljenben Umftur$ $u ottenben
1
);
bem ^l&fdjlug etue
SnbniffeS
juoorjufommen, weld)e3 einen niebt u berfeljenben Umfdjwung,
ber tnge bcrbeiffyren fonnte. d)on tyatte Manuel fog(eid) nad)
bem Xobc SGtlljelmS
I. eine efanbtfdjaft nad) Palermo gefdjidt,
bem jungen Knige feine grcuubfdjaft anzubieten. 23ercit3 war er
bembt, burdj Stiftung bc3 engften $crmanbtfdjaftm'ljMtntffc
ba d)idfal beiber ^egenteu^ufer mit etnanber ju oerfnpfen.
$)er junge 3ttr)etm II.
fottte fein (Sibam, al fotcfyer ben b^jantt
nifd)cn ftaifertfyron erwerben
2
};
bie big bafu'n
hufig oerfeinbeten
[Reiche
burd) bie euugfeit ber
)tynaftie fr
immer mit cinan=
ber oerffynt werben, djon gingen Boten t)iu unb I;er unb ber
dement fd)ien nalje, ben ba oljenftaufifdje au3 ntdjt erwarten
burfte, fottte nid)t einer feiner fjodjfliegenbften (Snttorfe in 33egng
auf Stalten vereitelt werben.
(3 war im erbfte be 3aljre3 1166, aB bie autfcrorbcntlidj
au3gebel)ntcn Lftungen
3
),
bie, wie man anzunehmen bered/tigt
1) Cf. Chronic. Fisan. Murat. VI. 179 ad a. 1168 Imperator Frideri-
cus Rainaldum Cancellarium et Coloniensem archiepiscopum Pisas mittit,
qui exercitum facere st^tuit in aestate futura in Siciliam, Apuliam, Cala-
briam etc. SSetgl. . 230 %\m\L 2.
2) Romuald. Salernit. Murat. VII. 207 Emanuel autem Imperator Con-
stantinopolitanus
,
cognita morte Regis Guilelmi nuncios suos ad Regem
Guilelmum juniorem in Siciliam misit, mandans quod libenter cum eo pa-
cem innovaret et filiam suam unicam et liaeredem sui imperii simul cum
imperio illi in uxorem traderet etc. Cf. ibid. 212.
3)
Vincent. Prag. Dobnerl. 77. Otto Sanblas. Boehmerlll. 597. Morena
bei Murat. VI. 1131.
230
Viertes Sucf). 3citc (Sapitet.
ift, fdjott in bem Dcrgaticjcncn Saljre vorbereitet, mctfetd>t
auf ben
Jagen 31t Slawen (29. SDccembcr
1165), ju Drnberg (14. ge?
bruar 1166), ju Ulm
(8.
9Mrg 1166) befd)loffcn Wrben,
fo
voeit
becnbtgt waren, ba
undchft
ber Sanier (unb ppdtete
vjbifcfeof
.
von Eftatns) l)riftian unb ^tatmalb von Gln
1
)
aufbrechen fonnten.
er 2lugeubltd
festen gekommen, tvo ba etbdje etbbe, ju
SBr^burg vor fiebenjeljn Monaten abgelegt, burd) bas> anbetn ein*
gelft, ntct)t blos> ber bermalige gtft ber freien Hierarchie unb feine
Gonfbcrirten, $nig 2Sitf)elm II.
von reiften, $atfcr Manuel
unb bie Sombarben vernichtet
2
),
fonbern jene
felbft
fr
alle Qdten
geftrgt werben folltc. 3n ber l)at Slleranbcr tr>ar
,
abgcfeljen von
ben tjmpatljien biefer unb ber trotte granfreid), bie in biefer 3^it
ntcftt l)iUfrcid) fein fonnte, von allen vcrlaffen; fctbft jene 23unbe3-
geuoffenfd)aft
tt^eitrueife unftd)ercr ftatur. Heinrich IL, gum 5lb=
fall von feiner Obebienj nur allju geneigt,
fat; bereite in fel)nfd)=
tiger Erwartung ben ag vorau, ber benfelbcn unntbig mad)en,
Ivo ber ^a:pft gefangen fein ober ben 2cg alle^ gteifd)e tvanbeln
tverbe
3
).
Unb griebridj , ber. zugleich Ungarn mit 33i)san^ in frieg
verliefett, um beffen iplfe in Italien
p
vereiteln,
hoffte ftd) er
bemnchft ben Moment ju erleben, too bie Srjburgcr 5)ecrete in
bem erichte ber 2Beltgefdjid)te fiel) vollziehen wrben. 2lber tvl)=
renb man in )eutfd)lanb fid)
mit materiellen
Saffen verfaf), rftete
fich
bie hierard)ifd)C Partei, bie ftd) ber achten @ottes>gemeinbe ver=
gltd), burd) feurige ebete
4
),
bie ben glud) be tmmell auf Den-
jenigen herabfleheten, ber gegen ben efalbtcn bes> errn bie >anb
erhebe. Unb nue einft 3^faia^
5
)
im Anfange be3 }t)rifd)=epl)racmitis
fd)en $riege burch bie Mahnung ermuthigte (3efata
VII, 4
12)
,
nicht $u vertagen vor biefen beiben ben rauchenber geuer=
brnbe, bei bem entbrannten oxn dt^in unb tyrten unb be
1) 6. oben . 219.
2)
2)a btefeg kl tn 2(ugc
gefaxt fei, evgtebt
fid)
au Joann.- Saresb.
Opp. ed. Giles 1.331. Vincent. Prag. Dobner 1. 77 Eodem anno Fridericus
imperator Romanorum offensae et schismatis in Romana Ecclesia per eos
facti non immemor, exercitus per totum imperium, prout plus potest, prae-
parat. Chron. Pisan. Murat. VI. 179. (5. 229 2(nmf. 1.
3)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. I. 295. Ep. amici cuj. Th. Epp.
ed. Giles vol. II. 263. Ep. CCCLXXVIII
in hoc solum fortitudinis suae
posuit firmamentum, si forte Dominus papa universae carnis viam intra-
ret etc. $ergt. rittfd)e SBeroetfljrungcit N. 24. e.
4) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles 1. 295. iergt. I. 222 Spes autem
fidelium est, quod ad honorem Dei in brevi amplius deprimetur etc.
5)
Ibid.
3uftfinbc eutffitnW beim 33e3iun bcv ccvfaf;vt Jviebvic^ I.
'
231
@oI)ttc Otaalja",
fo
raubte bamaB
>
Kinne &on Sati3burt)
bieS SEBort bet 6$Tifi auf bic bermali&en 3uftnbe au. <>djou afmt
Ujm, ba tu ud)ftcr iJufunft,
wo alle mcufd)lid)cn egenjnagteaeln
jutn SciuiiK SttepanberS f
t cf> a$ ungumdjenb emetfen , bte
#(fe
bc $emt um
fo
g(orrcid)cr fid)
ocrf)errlid)cn, bic Dticbcrtage, bic
&eafcftdjtigt
korben, in einen gldnjenben Steg fid)
oenoanbetn merbe.
Sutc er bod) bereite au3 ben oertraulidjen SJUitljetlungen
fetner greunb'c in >cutfd)lanb , roa3 im Sftitcfen bc fatfcrlidjcu
ccrc3 fid)
l)icr atfobatb ereignen merbe
1
). Uub faum toar ber
9tf&rudj erfolgt, fo
begannen bie ttetf$ttror*nen f
djfifdjen grften
bereits bte get)be
2
).
ubmig
,
Sanbaraf oou Dringen
,
SSidjmann,
rjbifdjof
oou $ftagbeburg
,
Hermann
3
J,
23ifdjof
oou ilbc3bcim,
$ftarfgraf 2itbrcd)t oou 23ranbcuburg, 2ftargraf Otto
4
)
bonSfets
fcen, ^faljgraf
Valbert oou ommerfenburg, Otto oou 2lsTe,
Sebefinb oou )afcnburg, (S^riftian oou 2Itbenburg fd)lugen gleid;=
gettig toS jum Eingriff
$eittrh$3 bc3 wen, robrcnb pndc^fi ber
alte ftefcenbuljtcr be >ersog3,
artmid) oou Bremen, bem amofc
feru
blieb. (3:3 ift ein geljeimnitfootfe, burd) feine Angabe eine
gleicfocitigen 3cugcn gcdjtete' SDunfet ber bie DJcotioe auggebrei:
tet , bte babei mirffam gcioefeu, unfc nur ba unzweifelhaft, bafe
Ofcatynalb oou (Sln feine anb babei im pick gehabt
5
}. 5(bcr ocr=
fud)crifd) genug bringt ficf> bic StomaJjme auf, ba ba ^ifjtraucn
gegen einrid) firdjlidjc Stellung nid) t bem &\tifer
ber im @c=
gcntl)cit, nnc uns? au^brdttd) berliefert ift, bic Dteconciliation bc=
trieben fyatte
3)
Scheidius, Origg. Guelf. III. 495. N. LII uub 65.
4) ei Helmold., Marchio de Camburg, Voofr
Scheidius, Origg. Guelf.
III. 65. Brauiburg ^ Brandenburg
lefen toiK. @iefebved)t III. 160.
5) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles II. 2 Coloniensis etiam in adversam
partem cedit, defieiens a societate, quam cum duce contraxerat. Helmold.
Chronic. Slav. II. 7 Super hos omnes praepotens ille Reinoldus Colonien-
sis archiepiscopus et cancellarius imperii insidiatus est duci facie quidem
absens et in Itali positus, sed toto consilio expugnationi intentus.
232
Viertes Sit*. fceiteS (Sapttel.
fetner ^u^fage
1
)
nadj bem $afte ^cranber unoerbrcfyiicfye renc
bewahrt )ie tt>tebert)oIten ^cnbungen bes> ^ropfteg Otto oon 3o=
tenbud)
2
),
bie bon 2Ueranber in 23e$ug
anf ben (ikn\> feiner
2tamm(anbe geiofyrten Exemtionen nnb i3:penfattonen
3
),
fein
crnfter C^onfct mit ben fd)imatifd) gefilmten 23ifd)fen Gonrab
nnb artmtd) oon 2(ngsburg
4
) ,
feine armmgcn in ber 3t be
grtebchsabfd)luffe!d
5
},
enbd) bie obpreifungen bc ^a^fte^ felbft
6
)
finb un^cibenttge
3
eu
^
n
MT
c bafr. Uebcrbieg Ijat ber erog in
bem ^ugeubde, mo bie r^ebttton jum
3
TOec^ ^er tttfc^uncj ^a=
fd)a(t
III.
fcefdjloffett
n>ar, eine ^locitc Saftfafyrt gnm Zeitigen
rabe vorbereitet
7
),
gerabe nm perfnftd) einem Unternehmen
ftdj
$u ent^te^en, oon bem er feinen ol)it nid)t ^nrd'^aUen fonnte.
dagegen fiuo Dccigungen nnb emonftrationen biefer $lrt oon ein=
riet) bem men nid)t befannt. 2b)tcub jener gu 2rjbnr nid)t
erfd)ienen mar, fyatte biefer ben Gib getetftet, ofync, lote e fdjeint,
(Sompatfyten fr
ben l)ier Verworfenen oertngnen m mffen. Unb
in bem &ird)enftrcit mit armnd) oon Bremen, ber, toie er^lt,
fd)on oor bem beginn bc3 d)isma angefangen nnb aftcr diitier-
d)cn 2Uisff)nnng nngead)tet ber Rid)tung ber cbanfen nad)
nod) fortbauert, fyaben beibe floaten ber :perfnlidjen 3wietrad)t
ungead)tet glctd)erioeife auf
Victor^
IV.
nnb ^afd)a
III.
eite
geftanbeu.
3
a oa
B
oer c^tcre oon if>m fct)on oor bem age m
Sr^burg anerfanut korben, ift fogar oon einem <5d)riftfteller
anerfannt, ber ba un^eifei^afte Sntereffe I)atte, bas ntgegenges
fc^te berichten m fnnen
8
}.
1)
Scheidius, Origg. Guelf. II. 602. N. 4; 603. N. 5 Unde, reverendis-
siine pater, nos, qui a primo tempore, quo apostolici culminis sedem ob-
tinuistis, debita fidelitate et constantia in vestra obedientia stetimus. Ibid.
600. N. 2; 601. N. 3. )a 3BeIf bic Gompcten$ be GonctB jh $aota bejfcits
ten, er^et a\l> ber Ep. ad Jacinthum Cardinalem ibid. II. 606. N.9.
Ej.
ep. ad Ludovicum Regem Bouquet XVI. 54. Ep. CLXXIII Regiae magnifi-
centiae vestrae uberrimas referimus grates pro exhibita Domino et patri
nostro Alexandro papae reverentia et cura etc.
2) . oben . 168.
3) 6, 33b. I. . 130 unb Monum. Boica XXXIII. 1. 41 oom 26. <Decembcr
1161. SEBelf lt fogar oon 33. 33onifaciu3 oon Verona Skifycn oornefymcn.
Scheidius II. 601. N. 3.
4)
Scheidius 1. 1. II. 599. N. 1 ; 606. N.
2 ; 606. N. 9. 10.
|
5)
<5. bie SSeleac in 33b. III.
6) Alex. Ep. ad Ludovic. Regem Mansi XXI. 1021, cm 28. ^uti 1163.
Gapttet.
er baju, auf
bcm Saterauconcil ju Dcom ber gricbrid) Don Beuern
bat 23a mi au3$ufyrcd)en, il)n feinet fntgreicfji galten ^u ent=
fetten
1
)
unb bie Italiener nue alle bie, toetc^c if)tn at Zottige uub
$aifcr bttrd) ben (tb bcr reue oer:pfd)tct traten , oon bemfelbcn
511
entbinben. keinerlei teg, fetnertei rfolge,
fo flehte er, foll=
ten ben au3 bcr ^trct)e Berfto&etten auf fetneu rieg$gen bc=
gleiten, bi er grte einer
redjtjiftaffettett $ue gesetzt
l)abcn
roerbe.
Unb faum n>ar biefer D^icv)terfprrtcr) ber $trdje oerfnbigt
2
),
af bte gef"ncd)tete unb
f
deutbar gebrochene ombarbei, oon ber
r>erj;ngten ficbcn^frcift bcrgretfjeit burdj-nnrft, ben23unb erneuert,
tt>eld)er, ol)nc in bcr Xrcue gegen ben^aifer ju saufen
3
),
jte erftrcU
ten foll. 2Mcrbing3 uBerct) gtebt man fid)
ben 6d)cin, al ob biefe
aud) fnftig foEe genmfyrt werben, unb infofern nurb jener oon
2cranber onkogenen ntbinbung feinerlci golge gegeben. 2lbcr
im Etden be3 $aifer bereitete
fid) bie ^nfurrection t?or, tueldje
im Saufe ber $cit $u einem ^eiligen Kriege
fr
bie S^edjte bcr firdjc
werben fodtc. (53 n?ar am 6.
2tyrit 1167, n>cnn anben> ein fptcr
Gfyronift
4
)
in ^Bejug auf t unb Ort 2Baljre berid)tet , ali in
bem Softer ^untibo ^ttnfdjen Bergamo unb $Mlanb efanbte bcr
tabte 23rc3cia, gerrara, $ftantua, 23crgamo, Grcmona unb ber
utwoljner be3
s
erP^ten ^ftailanb
p
einer Unter!) anblung pfam=
mentraten. $n ftrmifdjcn Magen tf)ctlte man cinanber mit
5
),
tt)a3
in jngfter 3ett alle unter bem )rude ber aijcrttd)en Beamten er=
litten; unb in 23ergegemr>rtiguug bc3 Ijarten <5d)idfa, tt)eldje
^Lailanb getroffen, ftrfte man fid) in bem (5ntfd)luB , lieber mit
Gljren fterben, als bte Oiwttcn bc fd)tnad)Oollen Sebent ju er=
tragen, nxldje bie t)rannet bcr $oigte biljer bereitet. SDie 2kr=
fammelten alle einigten
fid)
in bem etbbe, bie @ered)tfame be
verteretur, vicarius Petri a Domino constitutus super gentes et regna et
yLtalos et omnes, qui ei ex causa imperii et regni jurisjurandi religione te-
'nebantur adstricti, a fidelitate ejus absolvit etc. Pagi ad a. 1168. N. VI.
1)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 66. Mansi XXII. 34 Abstulit
ei etiam regiam dignitatem ipsumque anathemate condemnavit etc. In
quo secutus est exemplum Gregorii VII, decessoris sui, qui nostra aetate
Henricum imperatorem ecclesiae privilegia convellentem deponens in con-
cilio Romano simili sententia condemnavit.
2) 3n bem eben etttrten 93riefe be ^obannc uon <5attburi) toitb biefer
Pragmatismus ber Gegebenheiten behauptet, iergt.
inbeffttt B. 2 f 8tnmf. L
3) Morena Murat. VI. 1133.
4)
Cavitelli, Ann. Cremon. Graev. Thesaur. III. 2. 134 missis legatis
% ad monasterium Pacidense inter Mediolanum et Bergaraum die sexto Apr.
'
ufd)lieBen
4
),
trcld)c
1)
Joann. Cinn. Ep. d. Meineke lib. VI. 4.
p.
262 insi de xd^ d{i(pi
xfj^Pcofirjg ocQxjj
xeo nana dLco[ioXoyr){i8va avaxexqdcpQ'at ^vvsrj
,
dxs 8rj
aoiXzcog [iev ml Bvgdvxiov xr\v 'Pcojtrjg -Kai av&Lg fieLvai LOxvqio(ivov
aoiXsiav , x ov dsndnaxovxo [L8vovHaxad6xo[ivov,v reo [i
7\
6 s aaiXsv eiv avxbv dt-iovvxog, %. x. X.
2) Vita Alex. 458 Quod verbum licet difficile videretur et multa deli-
beratione opus haberet, utile tamen visum est, ut pontifex, habito cum
fratribus suis atque fidelioribus viris ipsius urbis consilio, episcopum
Ostiensera et cardinalem sanetorum Johannis et Pauli pro causa ipsa
tractanda de latere suo cum praedicto Sebaston ad ejus imperatoris prae-
sentiam destinaret.
3) atatietwa nennt nur Vincent. Prag. Dobnerl. 78. Unter SBcrauSfc^ung,
baB biefc (Station oon tf)m aU 8luaenjcuaen richtig bc$ctdjnet, bie Angeben bei
Morena (Murat. VI. 1133) ebenfalls biftortfdj ftnb,
mufl
bie im Icrte erjagte
^Bewegung be eere atigcnommcn erben.
4) Morena l. 1. Vita Alex. 1. 1. Otto Sanblas. Boehmer III. 507. Ro-
muald. Chronic. Murat. VII. 208.
9ftai)italb imb bte Brner Bei Sittattamim (^ragcati) 27. 2Kai
1167.
249
bitrd) Mannet^ au&erorbentftdje toftrettguttgen bcr hcutytfd)tichc
affcnplai) bcr ^eranbrincr geworben: hatte
fatyitalb Don (Solu
feine treifpge in bcr Umgcgcnb fcon dorn fortgefefet.
23ietlctd)t
iu ber Wartung, bajj bcr (5rbtfd>of (Styrifttn
batb nachfolgen
toerbe, marf
er fid)
nad) gracati (n3cutannm) am Monte
^orjio
1
),
ba3 bem ^aifer bamf eben
fo
tren ali ben Rmern
ttcrlja&t
2
)
war. $anm war baljer bte nnbc on btefer Delation
nad) diom gefommen, al man bort Suft entyfanb, empgreifen.
OTcrbing bie Unternehmen fotf bem Sitlen be $a:pfte
entgegen
gewefen fein,
^tbcr bod) fdjeint bie
p
feinen unften angenblid'=
lid) fid) wanbclnbe Stimmung bcr Deiner bei bemfelben mitgewirkt
p
haben.
& war am 27. Mai
3
)
1167, am agc or bem
^fingftfeftc,
cd> bicfclbcn in auergewhnlich ^al)lrcid)en cerhaufcn, beren
trfc an guc-olf nnb Reiterei r>crfd)iebcn
4
)
, in bem am wcnig=
ften bertreibenben icrid)te
auf 30,000 Mann angegeben wirb,
pm 2lu3marfch gerftet waren. Mag
felbft biefe gcfyl
p
hoch
cr=
fd)
einen; in jebem galt ift bie ungeheure UeSermadjt anf ihrer
cite nnb ba ftot^e cfhl
bcr id)crl)eit, iwn bem fie beranfd)t
waren, unzweifelhaft.
UebcraE pndjft ber trte, anf bcr fid)
biefe Maffcn
bewegten, waren bie :purcn bcr Verheerung fid)tbar.
Dlachbem fie weit nnb breit aatfelber nnb SSeinbergc erwftct
5
J,
fd)Iugen fie
am ^fhtgftfonntage ihr Sger
anf.
(Srjbifchof
D^atynalb hatte augenblicklich nnr bte Heine djaar
twn
140 @charnifd)tcn
6
)
in unmittelbarer 9Ml)e. Sftidjt fowol)l au
hrfnrd)t r>or bcr eiligfeit be age at3 au fcffidjt anf
b;c
perft abpwartenbe Vcrftrfnng hielt er fid) innerhalb bcr $er=
fchanpngen
7
).
Gr wufjte, ba bte
Inftmft feinet ef'hrtcn nahe
T
1) Sicardi Ep. Chronic. Murat. VII. 599.
2)
Vita Alex. 458 a. tum qnia pro instante malitia temporis Teutonicis
adhaerebant, tum quia se ab ipsis Romanis juxta exaetionis eorum nimie
tatem non redimebant.
3) lieber bie djfctdjt bei itculamim Morena Murat. VI. 1144. 1145.
Ep. Raynald. Gest. Abbat. Trudon. Pertz XII. 351. a. ct. O. 109.
150. Otto Sanblas. Boehmer III. 597. 439.
er 33erid)t ber Vita Alex.
458 b.
4) ^ad) Morena 30,000 Fallit; nad) ber Ep. Raynald.
40,000; nacb Go-
defr. Col. 40,000. Chronic. Fossae Nov. Murat. VII. 873.
5) Godefr. Col. Boehmer III. 439.
6) Ibid. 440.
7) Ibid. III. 439 Ipse autem ob reverentiam sacrae diei intra muros se
continuit.
250
SSicrtcS 95ud&. Btoeiteg (Sattel.
bcoorfteljc. BicIIeidjt rcar ba3
3
u
T
arrtmcntf
effen
mit
ifym in biefer
gefte tngft c-erabrebet
1
).
Unb a!3 er mm
beffenungcacfytet nad)
9lncona gebogen roar
2
),
Ijattc SRa^natb
fofort ber feine bebrngte
Sage an ben $aifer griebrid) felbft berichtet unb ben Beroci
geftt|ti, bafc feine weiteren rieg3oerationen burdj ba red)t=
jettige Eintreffen ber begehrten gruben bebtngt fein derben.
311$ bie unb bie heitere grage, ob bic Belagerung 5(ncona3
auf*
pljeben fei, im.Dfatttye ber grften erlogen roarb, ba fotf bie (Sifcr=
fudjt berfelben auf ben rieg3ruljm ber tapfern l)ol)zn (Slcrif'cr
gut ntfd)eibung gegen biefen Antrag verleitet traben
3
).
$tan er=
Hrte es>
fr
unvereinbar mit ber bre ber frone, bie angefangene
Belagerung abzubrechen, um nur nidjt gentigt $u roerbeu, bem
faulte
(fe
u tetften,. ben man aU 2inftifter ber bermagcn
2irren nid)t laut auflagen mochte. Unb ber fatfer fc^eint bereits
bie Ablehnung genehmigt ju fyabcn, aB (Sljriftian oon SWainj, ber
bie ebernten ber weltlichen grften nur $u ftar burdjfdrute, rafet)
in feinem (Sntfdjfaffe, e ber
fid) nafym
4
),
ben bebrngten
28affen=
bruber au ber efal)r
p
erretten. )urd) Bitten unb elb bradjte
er bie steine <Sd)aar oon 500 Drittem unb 800 Braban^onen gu*
fammen
5
),
tnadjte fidj mit bem Ganzer
ifyfyp
unb bem
Bifcfyof
^(eranber oon ttidj
6
)
auf
ben 2eg
,
bereinigte fieb in u3cien,
reo inbeffen ber gleid)falB bort ftationirte er^og griebrid) oon
Dtotfyenburg fid) jeber Ijenal)me entzog
7
),
mit ber lf3ma$t
einiger rofeen, tote be3 rafen oon Braraoifta unb bcs> rafen
$ftafariu3 unb einigen Sombarben, unb taugte nad) einem
mh
famen unb angeftrengten $carfd>c am ^fingftmontage
8
)
(29. 5)cai
1) )ie3 fdjeint fid)
au ber oben angefhrten teile bei Vincent. Prag. L
78 ju ergeben. *
#
2)
Otto Sanblas. fet^t biefe 21nn>efenbeit briftiang im Sager t>cn Slncona
t>orau. (Sbcn fo
Godefr. Col.
agegen Morena beginnt feine (Sthlung,
inbem er bie fdjon gefdjehene Bereinigung ber aiferltdben in u$cten annimmt.
5Bon bem 9ftarf;f)e CSbriftians oon 2tncona nadj XitScien toeijj er mdjtS. (Eben=
foteenig
Helmold., Chronic. Slav. II. cap. X.
3)
Otto Sanblas. 1. 1.
4) Ibid. Boehmer III. 597
indigne ferens, quod laici prineipes se
suosque compares ita parvipensos periculo relinquerent etc.
5)
Ibid. quingentos milites et sariandos octingentos.
6)
Sigeb. Gemblac. Contin. Aquic. Pertz VIII. 412 ad a. 1166.
7) Morena 1145 Dux quoque Fridericus Regis quondam Conradi filius
ipse cum suo exercitu in illis etiam partibus manebat, sed tarnen tunc
cum praedicto archiepiscopo apud T^usculanum non fuerat.
8)
Raynaldi Ep.
)ie Historiae Farfenses Pertz XIII. 590. Cal. Junii
feria secunda post Pentecosten.
<d)ladjt Bei Xit^cutanum ($i*fcati)
20. SOtai 1167,
251
1167) bei u3culanum an, wo bereits bic Ginfdjliefntug burd) bic
Brner begonnen fyatte.
O6tt>ol)l eine rtltdjc $erettt%ttft$ ber aifcrtid)cn, beten D^ets
terei faffl 1000, beven trt'c tygcfammt
1
6,000
^
Sftcmn fce* .
tru> uidjt $u tanbe gefommen, Rubelten
bic beiben rgbifcS&fc
bod) im (Sintterft'nbniffc mit einanber. 3n Der Hoffnung
oicllcid)t,
in ndjftcr no^)
weitete Vcrftrfungen Ijeratt&teJjeit ^u tonnen,
oerfud)te (Sfyriftian ftund$ffc
burd) Vcrfyanblungcn fid) affenrulje
n>cnigften3 fr
einen Sag aupnnrfen
2
).
)urd) rbmeruttcj an
ba t>eittc^e
geft
roic an bie rofemutl) ber Vorfallen, burd) offene
Anerkennung ber Ucbertegenljeit l)offtc
man rhren. Aber nur
2$orte be.3 >ol)ue3 waren c3, wcld)e bic Dtmcr erwiberten.
fei
gcrabc ntdjt ntljig
3
)
gemefeu, baft
ber ^aifer it)nen gn>ct ^riefter
gefdjitft, bie
$Zeffe
$u lefen; brigeng werbe man fdjon
aus? einem
anbern one ifynen auffielen. D^tdjt lange folle es> bauern, big
fic unb il)r ganc ccr ben Sgeln be3 ipimmetg unb ben gieren
ber (Srbe jur @peife bargeboten fein werben
4
).
Unb Sofort Ijobcn fic bie Belagerung
5
)
auf unb ftelften fidj in
@djlad)torbnung in ber bene auf.
)er ^ctro^otit r>on 3faii%
in ber (Stnftdjt, bafe
ber ampf
unoermeibtief)
fei, legte ben @eini-
gen in ermutfyigenben Korten bie entfd)loffcnc , ber eigenen
$raft
allein ertrauenbe @egenwel)r al3 ba einzige Littel ber Ocettung
bar. 3u fliegen fei nid)t mglid);
fei bodj ba faifertidjc Heerlager,
in ba allein
fie oor il)ren Verfolgern cntweid)en funtcn, burd)
einen ausweiten 3wtfd)euraitm entfernt, ingebenf Der geigtjeit
ber bermaligen Brner, eingeben! ber angeborenen
^a^ferfeit ber
)eutfd)en follten fie t>ielmcl)r mit aller Anftrcngung
fr
il)r Seben
ftreiten
6
).
Unb al3 bie feurige cmtpfehift, bie au ben iliden ftraf)lte,
bem Dtener bie erwnfd)te Antwort gab, orbnete er fofort bie Sixu^
:pen unb whlte bie einzelnen Abteilungen au3, wie fie jur Sfung
ber ftrategifcfyen Aufgabe bienen follten. @owol)t bie, wetd)e ba3
treffen beginnen, als bie,
welche ben geinb in ber glanfe angrei-
1) Morena 1. 1. 1145. Otto Sanblas. Boehmer ni. 597.
2) Otto Sanblas. Boehmer III. 598.
3)
Vincent. Prag. Dobner L 78.
4) Otto Sanblas. 1. 1. 598.
5) Ibid. Et sie dimiss obsidione etc.
6)
Ibid. Archiepiscopus autem tali responso ab eis reeepto
concionatur.
*
252
Viertes SBudj. 3njcttcS Kapitel.
fett folltcn,
als cnbltd) bie Dfafcr&e Warb genau Beftimmt
1
). 20%
renb 9^at)ttaXb soott Gttt mit feinen breifyunbert augeriefenen ric=
gern in bem (SaftetC ber tabt im interf)alt lauerte
2
),
fhrte (Sljrk
. ftian oon ber entgegengefefcten cite bie einigen felbft jnm
Eingriff
gegen bie Brner
3
),
benen nunmehr uculanum im
O^ncfen tag.
in ungeheurer $feilregen oerbfterte unter wilbem @d)lad)t=
gcfd)rei bie
uft, al ba
treffen um neun
4
)
Uljr Borgens be=
gann. )ann
griff
man gu bett Sangen
,
enbXict) folltc in bem anb=
gemenge ba3 djtuert bie Chttfdjeibung erftreiten
5
). OTein felbft
btc feltene
a:pf
erfeit, mit ber bie )eutfd)en fochten, fonntc bod)
bie utt\)erpttni|mdgige @d)Wd)c ifjrer numerifdjen Grfte nicfyt
aufwiegen. @d)on ber SDrucf ber Waffen
erhielten
fidj bod) bie
Brner unb bie )eutfd)en gu eittanber, wie gngig gu einem
brttgte fie alfo, ba
fic
raunt tanb fetten
6
),
unb felbft bie
^Iwe^r ber Verzweiflung bie 2Meberlage nid)t aufhalten fn-
neu fdjien.
>a brad) Jplistid) Diatinalb mit feiner tobemuttyigen 9ttann-
fdjaft
au3 feinem SSerftecfe l)eroor. 3n ber ewifeljcit, ba ba3
Verbleiben nur ben Untergang, ein ungcftmc3 Vorbringen ben
ieg Bringen tonne, gab er ha$j$e-i<$en um
Singriff
7
),
erfate
ba Vanner be3 ^eiligen $etru3 unb ftrjtc fid), wljrenb ber alte
beutfdje @d)lad)tgefang (Sl)riftu3, ber >u
fr
mx> geboren bift
//8
)
ertnte, au bem t)ore auf
ben geinb. )urd) ba3 Unerwartete bie=
fe
Ue&erfaH in Verwirrung gebrad)t, wrben nunmehr bie 9^6=
mer burd) fjriftian wieber oon oortt angegriffen unb ifjre (Sctyladjts
orbnung griffen. Sofort gelang e3, ben oon oorn unb fyitttctt
^Beunruhigten nun and) in bie glaufe ju fallen
9
)
unb ba gefammte
eer in brei Raufen
au^einattber &u fprengen, bie fid) nidjt meljr
1) Otto Scanblas. 1. 1. 598.
acies ordinat disponit.
2) Ibid. Archiepiscopus autem delituit.
3)
Ibid. Archiepiscopus autem Coloniensis cum castellanis et suis
omnibus, qui ad trecentos milites bene armis instruetos erant computati.
4) Vita Alex, post horam nonam. Sicard. Chron. Murat. VII. 599.
5) Otto Sanblas. Boehmer III. 598.
6)
Morena 1. 1. 1145.
Godefr. Col. Boehmer III. 440 Nec mora Ro-
mani eos invadentes terga dare compulerunt.
7)
Morena 1. 1. 1145. 1147. Godefr. Col. Boehmer III. 440 Quo viso
Reinoldus spem salutis habens in Domino fugavit.
8) Morena 1. 1.
9) Otto Sanblas. Boehmer m. 598. 599. apencorbt an bcr.253.3liimf.4
citirtcu teile.
d)lctd)t bei Xugcufamim. SJUcberlage bcv dt'bmtx.
253
unter einer ciukitUdjeu eitung fammcln ocrmod)teu. Die 33er-
wrfrrung entfdjieb ba djttffal be age.
1
bic allgemeine
Jyhtd)t bic 3tei()cn
aufgefft; erft bic Dcetteret bawn 51t eitert Der
fudjtc, bann ba gutwll U)x nad) ftv^tc *),
mad)ten fiel) bie
vereinigten Dcutfd)cn gut Verfolgung auf,
roeldje bic gln$cttbften
(Srfotge bringen follte. 2l)renb ber djrecfen bic gliefycnben oor
Ujuen fyer
bi nad) 9tom jagte nnb bic tabt erbittern madjte, nntr='
ben ungeheure Staffen
tl)eils> getbtet tljctl gefangen genommen,
fpdtcr gefeifett
nnb nad) Viterbo in ben Werfer
gefhrt. Da @c-
fd)td ber letzteren tt)eittc and) ein
ofyu
be3 Otto graugipani.
bic beiben friegerifdjen ^rieftet* cnblid) bic Gruppen oon ber Ver*
folgung jurcf anf
ben
ampfplafc fhrten
2
) ,
ocrmod)tc man erft
ba ju fd)t5en, roa bic 33eute ber Sieger geworben, Der efatte*
nen follen nad) ^Rat)natb
3
)
eigener Angabe 9000, ber efangenen
5000
gettefen fein, ftfyrenb bie Dtmer fcCbft jreri Verluft auf
2000 berechneten
4
).
Uebcrbic fielen bebeutenbe
djfce
oon 3et=
teu,
affen
unb Lftungen, @c(b unb foftbarfeiten in bie nbc
ber Deutfdjen, bic unter
3M>$gefang
biefclbe Zad)t erbrachten,
in rocld)er bie Etagen unb bie SCngft
ber Vcrsroeifhutg in ben
dauern ber tabt laut roarb.
Der unmittelbare Cnblid ber crfd)ttcntben
s
Jttebcrtagc, in
uxd)c ber mit
fo
l)od)gefpauntcn (Srnmrtungeri unternommene
$ampf umgefd)lagcn, erfllte bie #erjen mit ben efl)len jenes
uuermctflidjen @d)uier$e3, toie
fic ber
fdjroffe 2ed)fel im Seben
mitzuteilen pflegt, Verglichen boct) bie bermaligcn Dcmcr, bic fid)
nur ju
Mr
in einer cgcnberftellung ber egenn>art mit ber
Vergangenheit gefielen, biefe ^ataftrop^c mit bem Sage oon Sauna
unb bem 6d)redcn ber anuibalifd)cn jftadjt
5
). konnte bod) felbft
1) Otto Sanblas. Boehmer III. 598. 599.
2) Ibid.
3)
Ep. Raynald. (5ben fo
Godefr. Col. Boehmer III. 440.
4) Moreua 1.1. 1147
sicut mihi ab ipsis Romanis postea relatum est
in veritate, ultra duo millia ex ipsis Romanis interfecti sunt, dlad) Otto
Sanblas. Boehmer III. 599 15,000 ft. *adj Chronic. Fossae novae Murat.
VII. 873. 6000.
Vita Alex, de toto aginine vix tertia pars evasit.
Hel-
mold., Chronic. Slav. II. cap. X. p.
231 ed. Bangert. Slnbcrc Angaben
f.
bei
Siefer, Ofoinalb Don affel 112. 2lnmf. 4. Sapcucorbt, @efdjidjtc ber Stabt
dtom im Mittelalter, 272. %nmt 2.
5)
Sicard. Chronic. Murat. VII. 599 ex Cod. Est. Vita Alex. 458 b.
Ea igitur nocte factus est in tota urbe subitaneus dolor et ululatus magnus,
inaudita calamitas, insatiabilis luctus et irreparabilis jactura virorum et
rerum. Quippe ab eo tempore, quo Hannibal Romanos apud Cannas devicit,
tantam Romanorum stragem nullus recQlit exstitisse.
254
SSicrteg Sudj. roetteS (Sattel.
^Papft
2lleranber ber Streuten fid) nidjt enthalten. Mtter unb
attinncn bejammerten ben ob ber o'ljne unb Banner, unb
nodj Diele 3>af)re fyter geilte bie Iraner ber zahlreichen Sitttoen
1
),
toeldjen $erluft an $ftenfeinleben bie tabt burd) bie Deutfdjen
erlitten.
(Srft am folgenben borgen tr-arb bie 3al)l ber Vermiten felbft
mit jener (Genauigkeit augemittelt, roeldje bie Sieger fclbft mit er=
finberifd)er raufamfeit t>orgefd)rieben. 2113 oor biefen eine es
fanbtfcfyaft erfd)icn, fie n bitten, au3 Siebe jnm Ijeil. ^etru unb
djriftlicfyem TOtgefl)l bie (Svlaubnife <$ur $eftattung tljrer lobten
getofjren ju Kotten : gaben Otatiualb unb (Sfyriftian tt)rc 3ufttm=
mung, bod) unter ber 23ebingung, bie (Gefallenen unb (gefangenen
mit Sorgfalt $u jfylen unb ^u fcerseidjnen unb bie Sfttdjttgfett ber
3l)tuug eibtid) ^u erhrten
2
).
9ttag biefe Urfunbe in ber l)at
aufgenommen fein, fo ift fie bod)
fo geflfd)t ober im
v
$arteiintereffe
ausgebeutet, ne bie oortyanbenen Differenzen ber berlieferten 2lns
gaben bereifen.
3nbeffen oon allen Uebertreibungen abgefel)en, ba <8d)idfat
be3 age tvar oerljngnijsootl genug. Die aiferlid)cn oerunifte*
ten mit geuer unb @d)mert bie ganje llmgegenb Don D^om
3
), Die
ljierard)ifct)e Partei in 9^om unb in Italien fl)tte, ba iljr laube
auf eine harte $robe geftellt tr-erbe. konnte ber gekrftigt werben,
toenn ber $abft felbft cinerfeits> bezeugte, bafe
bie $erlufte, bie
burd) bie aifertid)en ingefammt erlitten korben, nict)t
fo
l)art
gemefen
4
),
al bie age gef)e, unb bod) anbercrfeitS ein gtttU
d)e3 erid)t in biefen efcfyiden anerkannte?
Vermochte er bod) felbft,- auf
ba ieffte erfd)ttert, ber diiily-
rung kaum
fo
n>eit "Sftcifter ju toerben, ba er in biefer tit, mo
bie 5Xngft alle emittier ertoirrte, pr $ertl)eibigung ber <5tabt
1)
Vita Alex. 458 b. Helraold. Chronic. Slav. IL cap. X Et cor-
rupta terra propter cadavera occisorum et permanserunt mulieres Ro-
manorum viduae in annos multos, eo quod defecerunt viri liabitatores
urbis.
2) Otto Sanblas. Boehmer III. 599.
3)
Ep. Raynald. Pertz XII. 351.
4) Alex. Ep. Martene et Durand II. 743. (bat. 1. 3u).
Ep. CXXVIII
'^nbeffen bleibt f^neBficf? becb mir brig , in ber arftettnng felbft bic Per=
banbenc unficherbett Der uebereferung au-5;ortfen.
1) Romuald; Salernit. Murat. VII. 208 unb ?(nmf. 3.
2;
Mag-ni Reicbersp. Chronic. Boehmer III. 537.
3) Otto Sanblas. 1. 1. pestilentia
exercitum paene omnino exstinxit.
Godefr. Col. 1. 1. Paucissimi enim de exercitu imperatoris redierunt. Ro-
muald. Salernit. Chronic. Murat. VII. 208
ber 9Jiutl)
jum cntfd)loffencn anbelu gelhmt fdjciut, aU bereite albtnu
in 9)cailanb eingetroffen (5.
September) uub von (Eiernd unb SBolf
in bie Skfilica bc3 l)cil. 2lmbroftu3 unter gln^cnbem errnge
am 20. (September eingefllt n>ar
5
),
erflrte er am 22. @cptcm=
ber bic lombarbifdjcu tobte mit 9luual)mc bi unb (Sremoua
in ben SBann
6
) y
warf fljn ben geljbcljanbfdjul) in bic Suft unb
r-erfudjtc fofort burdj einen ^crtDcgencu
Zugriff ben broljeuben
^lufftanb mclmcljr nteberjutoerfen als begtigen. >icnftag, ben
27. c^tember brad) er pltsltd)
7
)
mit ben ^ccrljaufcn, weldjc
^pama unb 9?or>ara ifjm geftcllt, mit Seilerei au3 $crcel, mit
bem ^arfgrafeu Silljclm von ^toutferrat, bem ^Jiarfgrafeu )lu>
^calafpiua, bem tafen von 25laubrata
auf, fiel in ba3 mailnbt-
fd)c
ebict ein, ^cr^ftetc bie Umgcgcnb von 9cefatc, 5lbbiatc
raffo
,
9Jtagcuta uub Gorbctta lngs bc icino
; 30g
fid)
aber
bann, nadjbem ba 2agftd gelungen,
auf bic 9iad)rid)t,
baft
ba
1) Vita Alex. 459 b.
2) Morena Murat. VI. 1155.
3) Ibid. Vita Alex. LI.
4)
ac deindc die Martis, quae (mit duodeeima die mensis Septem-
bris Morena 1. 1.
5)
Acta S. S. bei Pagi, Breviarium III. 88.
G) Movena 1. 1. 1157.
7) Ibid.
272
SSicdeg 33ud). ti>eite Gctyitel.
f
einbe
23itnbc3I)eer tu DJiaitanb fiel) fammelc, auf ^Saoia tu an-
geftrengten (ilmrfd)en prd. )t)tte tu ber 6tabt oerroetleu
twiner lieber
auf. 2Wein ba3 Jonnte nur
fo
tauge bauern, ai> er nidjt oertaffen roarb. 5lber fdjon jetgte e
ftd), bafc iene beutetuftigeu, ben 2lbcntl)euern tcbenbeu 8d)aaren,
bie
ftd)
mutln'g mit t|m burd)gefd)lagen,
fid)
$u $erftreuen began=
neu; bie freoettjafte 23lcnbung eines? cblen ^aoefer^ burd) feine U>
bal)iu etreuen roiegelte berbic aud) biefe tabt
6
)
auf. d)ou
fd)icn fein
Untergang uuoermeiblidj ,
beun aud) ber
@raf oon
Eaurienne, fd)rocr belcibigt, rote er roar, oerfagte bie
jefct
bringe
ltd) erfd)einenbc Steife burd) fein anb
ali ber
@raf oon 33lan=
brata unb ber Sftarfgvaf oon ^contferrat il)m it)rc l)lfreid)e Jpaub
lux
Rettung boten. 9^ur bie fcfyleunige gludjt fonnte fte ermgli-
d)en. er geiub folgte il)m auf ber
gerfe.
1) Morena Murat. VI. 1157. 1150.
2) Ibid.
seel tarnen sequente Martio iter in Allemnnniam arripuit.
3) . oben o. 245 %mnt. 1 unb egel, efdjidjte bet tbtc^cvfaffitn oon
oialicu II. 236.
4) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles II. 93.
5) Ibid. vol. II. 101. Ep, Godrici. Friderienm intra Papiam clausimus
et tenemus obsessum.
G) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles II. 130.
$5ev Jlaifev im Kampfe mit bcv .^ufurrccttcu tu bei* fcomfcarbet.
273
(Sine Slrmec ron 20,000 Wann rdtc tu ba ebiet feiner
23cfd)t3cr ein
1
).
SBcUjtettb griebrid) bic 6cifelu, bie tu feiner
(
s
H
N
R>a(t toareit, fytiU
in ber ^tabt 23lanbrata, tl)cit3 iu ben geftett
bc $carfgrafen ron Rontferrat betreten lieg, etttc er
fetbft ron
23urg ju 23 uro,, ct)ne ju raftcu. >atte er $tt)ci ober brei 9tdjte in
einer nnb berfclbcn Verberge titvmitk,
fo
madjte er
fid)
trieber ba^
von
2
).
60 Berichteten als 3Uienjeu^eu bie Sftitcjlicbcr ber
cnglifdjctt efaubtfdjaft, ircldjc bamalS einrtdj IL nad) Stalten
gefd)idt, tote bic Gauonifcr au 9cot)on, bie ben jum
23ifd)of biefer
tabt erwhlten 2trd)ibiacomt3 23ontfaciu3
um feiner K)ol)cu
eburt (er ftammte au marfgrftidjcm efd)led)t) uttb ber trt)=
renb bei <5djima3 bislang beuuefenen breite bitten war er jnen
befonber trcrtl)
au3 feinem SSaterlanbc tiucbcr 51t entfhren
rerfnd)tcu.
ici biefer gereisten Stimmung, bic mit ber bie renken ber
oinbarbci fid) verbreitet
,
brang fid) bic infidjt,
bafc
etma ge=
fd)cl)cu
muff,
biefclbe augcublidtid)
311
bcfd)tt)id)tigen, um ein U)ei=
tcrcS ntfommcu ju fiebern, immer mcljr, ber ebanfe an ba3
Littel
,
nxldjeg am ^redmjsigftcn u cnr>l)lcn
fei, immer un=
abn)ei3lid)cr
auf.
Uub fd)icn c3 nidjt, al ob bic allgemeine ftatur ber gefd)idjt=
lieben SDingc ba innere ebanfengetriebe in ber Seele be3 $aifer3
nad) einer Dcidjtuug l)in bewegen muffe,
bic nur bei mein 3iclc
anlangen fouute?
in ottcurtljeil l)attc nad) bem laubcu eines? groen t)eil3
ber bamatigen Gljriftenljcit ber ba3 6d)ima gcrid)tet. )ie ror=
ncl)mften Prger bcffclbeu waren burdj gttliche <5d)idttng gctrof=
fett, (Sine neue, burdj ben crrn ber $ird)C fctbft gefdjaffeue
Dxbnung ber fird)lid)cn $ert)ttttiffe fd)icu beginnen 31t foUen.
Unb trenn insgemein crfd)ttcrnbc3 Unglcf bie infefyr in fid)
fctbft erleichtert , fonnten ba nid)t in bem einfam wanbernben $ai=
fer, an
beffen Seite
fo
unertrartet berUrl)cber ber ird)cn|>altung
gefllt war,
gwtfel
an bem D^ect)te feiner fd)i3matifd)en
Stellung
unb an3 biefett $riebcu3gcbaufcn entfielen'?
1) Joaun. Saresb. pp. ed. Giles vol. II. 130.
2) Dlcid) beu 3uid)iid)ten ber Sli^eujeiujen. Joann. Saresb. 131 banc mi-
seriam tyranni aut potius gloriam Dei et Ecclesiae consolationem de 110-
stratibus quidem viderunt canonici Xoviomenses et nuncii comitis Hen-
rici: de vestratibus autem legati illustvis regis Angliae etc.
efdjufye ?liejunt>eva III. 33t>. 11.
18
274
Viertes 23ud). 3tt>cttc (SatyUeL
)ergleid)en rcconciatorifdje 2Ibfid)tcn fd)ienen wirHid) oou
ibm oerfolgt
werben, crabc
auf biefen feinen Irrfahrten ncU
herte
er fidj iptfe(td) angefchenen ftirchenmnuern, weldje bev
5Ucranbttnifc^en gartet angehrten, nnb ocrM)rtc lue(fad) mit bcn=
fetben
*) ^e
8W/
er
to
be efprdjcu uerte, mute
glauben madjen, ba er in ber 23cfmmcrni ber (Eeele ben Stroft
ber $ird)e fudje. )a ercht oou biefer eneigtljeit ur Umfehr
brang and) $u einem arthufcr, ber cinft i()m nahe geftanbeu,
aber in letzter
$t\t um bc djt3ma Witten au3 cwiffcnbebcu=
fen fid)
oou' it)m
fem gehalten,
g*
innigem Mitgefhl war et
jefct
herbeigeeilt , um ben
fmvm djritt crtetd)tcrn. Unter I;rcU
nen befaunte er beut burd) ba3 @cfd)id fo fct)tuer hcimgcfudjtcu
^aifer, wie c3 il;m offenbar geworben, ba er fclbft niemals gric=
ben l)abcn werbe, c3 fei benn, ba er ber JTtrdje ben ^rieben
rdgebe
2
).
griebrid) fd)ien gerhrt nnb lie gcfdjeljeu, Wag ber
Mofterbrubcr in ben briuglidjcn Sorftcuugcn anempfohlen, ba
brei bewhrte SDiuner, ber
s
^rior ber $arthaufc, ber TO oou
Giteaur nnb ber oou
ihm vertriebene
23ifd)of
von ^aoia,
ihm
p
ratheu, berufen wrben. <* erftrte
ftd) bereit, ihnen in altem
p
SCitCcn ju fein; nur mten
fic bie cfat)r auf ftd) nehmen
3
),
wetd)e ein bem SSrjburgcr @ibc wibcrfprcd)cubc >anbcln bereite.
(Sofort mad)tcu
fid)
bie berufenen
nur bie teile bc3 cr=
huften %hk> 5Ucranbcr oou (Sttcauv hatte aufrib, frher
2lbt
oou Glairoaur, eingenommen
auf
ben 2cg
4
)
nnb bie omfcats
ben, bewegt, wie e3 }d)ien, burd) bei tmferi 23uftimmuug, [teilten
fd)on in Hoffnung auf bie cnblidje ewhruug ihrer goroerungen
bie gttnbfcgf'eitcn ein
5
).
erabc baburd) aber war c3 bem fdjarffiuutgeu ^otitifer
mglid), ben $crfud) ber getreuen ird)cnmnuer ju ocreitelu.
1) 9kdj ben r:evfnnd)cn9Jtt()etfuna,eu fee genannten $avtt)uferg. Joann.
Saresb. Opp. vol. II. 13t. 132 Hoc mihi idem conversus Cartliusiae, qui le-
gationem gesserat, retulit.
2)
Ibid. Hic ergo acecssit ad cum cum lacrymis, sibi pro certo inno-
tuisse asserens, quod pacem non erat liabiturus, nisi ecclesiae Dei redde-
ret j>acem.
3)
dummodo illi in se reeiperent periculum juramenti
,
quod contra
papam Alexandrum fieri fecerat.
4) Ibid. Yiri autem religiosi, qnos evoeaverat, arripuerunt iter , ex-
cepto abbate Cisterciensi
,
qui gravi detentus infirmitate , vice sua misit
dominum Gaufridum Autissiodorenscm, qui Clarevallensis fuerat abbas etc.
5) Ibid. et Lombardi jam coeperunt mitius agere, sperantes hominem
esse conversum.
$)eg &aiferg er!jeucettc ^wject einer Dieconciliaticn. 3. Jyhtdjt.
275
aum bemerfte berfelbe, bajg bic cu}c eeu bem feejaorfteljenben
Srcbcufrieben ben $anben feiner geinbe bic Staffen entnutnben,
aB er burdj ben SDarfgrafen reu ftantferrat mit bem Grafen
reu ftaurienne ber bie Bedingungen ber $)urdjreife bnrcl) bic3
efciet unter^aubette. @&$Utt fdjtoer, ben Stitibigten
p
6er=
reben. er aber enblidj bnrcl) ba ^eriprcdjcu, bajj er burdj
einen mcf;r a(3 gengenben 3 cbabcucrfa beretdjert werben
feile,
bcfdjreidjticjt Horben, lief}
grtebrtdj
fefert bic Hc fallen.
S)em 50tnd;c , ber mit einem Briefe unb mit bem
Auftrage
orauggefaubt mar, feine
(vntjd)tiejjiing ber gett unb Ott ber
^ufammenfunft enigegeu
0
uueljmen, erffnete er nunmehr, bie ;K=
fenben mrben rergebd) femmeu
1
).
f&
mte beim fein,
fgte
er mit bitterem $el)itc bei, bafj fic einen (ngel fcont Gimmel mit
fid) fhrten unb bie Wacbt crucfcu, S&unber ju tfyuu, bie 2ln3=
fhigen
nt reinigen, bie bebten aufsuermeden
2
).
SBafj&eub femit ben enttmtfcfjien Vermittlern mir brig blieb,
in bic ^eimattj $urduifct)rcu, Beeilte ber aifer bie g(ud)trcifc,
nad) 3)entfd)lanb ju cutfemiucu. Diadjbcm er bic cifeln ber 3ta=
tiener Kneber um
fid) gcfammclt, maeftte er mit einem (omai ion
brctjng Bewaffneten fid) auf
ben SBeg
3
).
Veit bem (fter be
^eiligen mbrofmS,
reo er nterft eingcfefyrt, bradj er fd)ou in ber
gr()e reieber auf, um nad)
ufa &
gelangen. icr fenute er in
bem aufgeregten Se^merje ber ba*, toal er eertercu, bem @c=
f()(c
ber Ocacbc uid)t miberfteljeu. Stuf
einer et)C in ber
SRfye
ber &bt e| er einen (Sblen au Brc*a, ber ber DJiitunffcu=
fdjaft
au ber Vcrfdjreeruua, ber Sowfcarben befd)iilbnit unb t|m all
5(nftiftcr ber
lefeten (r!pebition bcrfclbcn befeuber betragt gen>or=
ben, jur Strafe bei Stranges ecrurtfycUcu unb fegteid) I)inrid)=
tcu
4
). ic brigen cifelu ual)m er mit
fid)
nad)
ufa.
Allein
l)icr augefommen, faub er bic Zljoxc ber tabt oerfd)(offcu
unb
mit bereaffnetcu S83djiern befe^t.
3
U ftncm
(Srftauucu erftrten
it)iu bic eerfammcltcn Brger, bic efangeuen nid)t meiter mit
ifyn fortgie^en laffen
u brfen. Verbcrbcn unb leb brof)c if)iicu
1) Joaim. Saresb. Opp. vol. II. 131. 132.
2) Ibid.
3)
Ibid. II. 132. 133.
4) Ibid. 132 inde mane festinauter egrediens prope Secusiam in emi-
nentia cujnsdam montis suspendit quendam obsidem nobilem Brixiensem,
imponeus ei, quod conjurationis Italortim conscius fuerat et (qnod plus
est) artifex cengregati exercitus, qiii cum ab Italia cxpellebat.
18*
270
3>icvte 33udj. 3u?citca Gapitcf.
von bat
italicntfdjcu 2tetcn, rocnn
fk
uilie^en,
bafj bicfc if>rc
gcfcffcltcn
^aublivAt, ber Dcadjc ^reis gegeben, nad) $)cutfd)(anb
gcfd>(cpt wrben
1
;.
fetbft unb Den Sauigen bacjccjcu ftelje
ber 2(b$ug frei.
5fc
ntigten fie
ben aifev, bie eifcln ifmen
511 ber(affcn,
unb ^ct^tcit fief) in irer
Prfung
ber Legitimation
fo
^cinlid), ba
fie
Diicmanbcut au$ ber 2tabt ui Rieben gematteten , ber ttaUcnijcr)
rebete
2
).
tfet jener $crfprcd)uugcu ungcadjtct marb benued) bic Zu
eberrjeit be ftdjtigcn grften bcbrot)t. gn ber inirgerfdjaft
trug man fid) mit ftorbgebanfen unb I;altc bereite ber ben er-
min jur $ui*fbrung efdjlufj gefat. Scct) ber iirtf), ber it)u
beherbergte, bemetfj c* 11 cd) redjtjcitig Unb griebrief} ; ber bic
Xxafy
eine Liener an^ck^t, mad)tc
fid;
be3 ftadjts mit
fnf
anbern in gteidjer tcieung baren
3
),
mf>rcnb
fo tr|a$tt
reenigftens Die vpatcre 2agc
4
)
einer feiner (betreuen, au
cftalt tf)tn ()itd), Hermann reu (Bicbcncid)cn
,
fid) an feiner
Statt ut 23ette legte, MB barauf an
frhem
borgen bie Brger
crfcfjicncn, bie Mutige Ibat auszufhren, unb auf if;r 23cgc()rcn,
beim aifer (ihtfajs ju erbatteu, reu ben Stenern be emad)3
burdj bie Crrflarung abgcuefcn werben, berfetbe
fd;(afe ned), cr^
btadjen
fie
mit eroalt bie Ibr.
3
m
Sfctfolg tljrer weiteren
Dlacfyforjdjung fanbett bie Cvnttufd;tcn ftatt be Zva$tt$ ber beut*
fdjen breite cietmcljr jenen fd;tafcnbcn Krieger.
Gr fetbft mar
gltfd) ber 93urgunb
5
)
burd) bic g-cf)be ber
fcf)fifd)cn
grften ned) aufbereiten
Scutjdjtanb angelangt
6
)
fOJtai
1 1 GS).
ttntetbeffeii ^attt in Italien Die petifdje unb fird)tid)c Oce^
action U)rcu weiteren gertgang
7
).
1
3n ber cmbarbci madjtc
fid)
] Joann. Saresb. Opp. vol. IL 132. 133 Cives autem occi-
dendos.
2) Ibid. 133.
3)
Ibid. Imperator autem assumpto habitu servientis, quasi rit aliciijus
magni viri procuraret hospitium , cum aliis quinque servientibus noetu
egressus est.
4) Sei Otto Sanblas. Boehmer III. GOO extr.
5) Joann. Saresb. 1. L
0 Godefr. Col. IJoehmer III. 442 Imperator de Italia contra imperato-
ri i.ii dignitatem occulte cum pauci.s rediit etc. Otto Sanblas. ibid. 601.
Joann. Saresb. Opp. vol. EL 133 et progrediens Allemanniam et Baxojan
snpra modum turbatas reperit et fratrem smim sentit prae ceteris inimi-
euui, quum tarnen ei plmimf adversentur. Cf. ibid. 10.3.
7) Ibid.
Fortgang bcv f ivrfuicbcn eartion in Qfetttttiem
277
alfebalo bie 8BBut$ be3 betretenen unb
a,etmj$anbtftcn $*fl!e tu
einrollten ^vccffcit C'ufi. Tie Stahl iHanerata, ive
bie retmefren
nodj eine ^ln;abl
pn^cfgelaffenci eifeln
bcn\td)teu
l
),
ivare ^e^
ftvmt
-
), eic
efattgenen mrben befreit unb jeljn biefer beittfd;cit
2S
t| t e v e e r 91 a dj e cor SB i 1 1 i v e
3
) jene
8f3cfc
ne v
^
v e i 3
g
c
.3 e s
freit, meldjer f cn Jrieerid) in Der
ifltyt reu 2ufa geljenfi -toa?.
daneben mar e bie Gcnfberatien felbft, meldte gwabc
bitrd) bie
Cmttati]duuu3, bie jutc gfudjtrctfc bereitet, gut (Sttiadjt uno &um
innigeren
3ufamnttttf$iuf3 gerrfttgi marb *),. ombarbtfdjt cct-
Raufen bebltterten eiuerjeit* ben
Pftifgrafett reu ^entferrat,
OBfeemfett bie tjibt
^ufa
um bei Sdjpnung nullen, bic c com
gemetnfamen geinbe ber alten giettyeitcn benuefen. Nebelt rerfu=
bieten cte $tatejt ber ^avefer
an giiebiicp >ofkgei
;
baft,
menu
er uid)t jelbft ra[d> ein mob^cniftetc eet uim
ntfaji
berbeU
fbre, ba| jftnfjeifte
51t befrd)ten
5
).
Hffen, bafj RtngefeJjit bie bierardufdjc
Partei baffelbe
Oe ff
te unb eutfebeibeube reettere (h-fe(a,e burd) bftl vBddfat gerabe
eiefer Stobt beeiltet backte. Bobalb }?aria erobert
fein
merbc,
glaubte man, merbe bei @egettyapfl ^efvtn^cit genommen, berall
in gan$ uckn ber
3am$f
gegen ba3 Se$t3ma fid; oetfeuben,
in ?fem
baffelbe
einmtbia, rermerfeu treiben
6
).
^oeb immer fyatie 8obi an ^berid) einen Q?tfcf>cf , ber nad)
eer Meinung ber Genfeeerirten reu bem Sd&twa iuficirt mar.
rie G(aufe(, tu meteber bie ctabt, reu beut Stambaibenbutibc pm
beitritt gf^nngen, eic ^flicbt eer breite gegen ben datier
f
i cf>
nsbceuitvjcu
7
)
, batie
fie in ^abrbeit uurertetit bewahrt,
^bre
K3$etige Haltung febieu bantit ^ercebtfertt^t , unb bie iint]die=
benfjett, mit eer
fie
aitet)
jefct
necb eem uitghtcfftcben aifer an=
1) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 133 Porro Lombardi post egressum ejus
Blandratam dimerunt etc.
2 Ibid. 130 relictis triginta obsidibus Lumbardorum apud Blau-
dratam.
3)
Ibid. 133.
4 Morena Mural. VL 1150 Peinde namque post Imperatoris recossum
jam dictae civitates, quae insimul jam conjuratae fueraut ,
interne
pacem fecere atque insiva unum corpus effecti sunt.
5) Joann. Saresb. Opp. II. 133 Et certum est, quod Papienses jam iu
Alemanniam miserunt uuntios Imperatori , denuutiantes . quod uisi re-
dierit et opem tulerit. nulla ratione poterunt diutius resistere civitatibus.
6) Ibid. Et si Lombardi Papiam ceperint, spes est Guidont-m Cremen-
sem captum iri et quod non modo omani omnes, sed et Tuscia tota seliis-
maticos impusrnabit.
7 Morena Murat. VI. 1142. Cf. Ughelli, Italia sacra IV. 210.
278
hievte* 83udj. ^weites Kapitel.
tying,
tonnte fdjeinen fid)
2(ncrfcnnung
fcerfdjfcffen nnb DCcf fiepten
ber <Sd)onnng anempf^ten
p
muffelt, 9(0cr einem Statut^fe^c
ber efdjidjtc gemdfj
reltcnbetc ftcf> oietme^r bic Dxeaction tu tfjrett
Smifcquen^en. Sftfo&atb erhielt
bic (^cfanbtfdjaft be ajtftolt=
fdjett Legaten, be3 @r$bifd)cf atbtttu v-ou Slaifcmb
,
um in fct=
nein tarnen uub in bem ber 3ftaitttbet nfttttt b-oit beut (SterS
nnb ben ettfultt in Sobi bic
8o0fa^tmg ren ber Ofccbteuj bc
fd)i3matifd)en ^apftc,
bic ^eT$td)ttetfttmg auf bic fcBIjerige
nafjmsftcllnng %vl begehren
x
).
Sic tabt geriet!) baveb in bic cjt|te Stioegling. et
fatt toout gatfet, tote ber Sibetftcmb gegc'tt bic eben
gesotten
3
U
=
mut$mtgen bev (s%euofteitfd)aft
nutzte nntcr ben bcrmagcn Um=
ftnbcn g(cid) gefl^Tttd^ fdkuten. )a3 (Sine jd)ien in ufttiifij
ba Rubere angcnbdd) in nnbcrccbcnbarc C^cfaf)rcu pt e?=
nndeln. )er
fclofedje
e${et bev 'ftrdj(td)cn 8teXfung
,
bnrd)
btefe (i-in|c()d)tcrnng errungen, festen
ber
dfyte,
ba ftanbljaftc
23ct)arreu in ber tgelenfyeit gegen aifet nnb cgen^a^ft ber
(Slttftdjt in bic nn^erljltnifjinfji geringen Littel gtt toifcetfiteu
ten, bic man ber tit gegenber bem Sombarbenbube annnmen=
ben fyattc.
3
U S&Weii
ob nnb eten Ijtg Don biefer ihrer
lintfcfyeibitng ab. tad) einem quatvotfen Kampfe fid) roibcrftrc=
benber
cfMc tollte
man ba Meistere. Sic t)c()ften 9(uterit=
ten crHrtcn fiel) bereit, ben bid)crigcu
23ifd)ef
2(loerid) jur
:>ccfignatton ntl)igcn nnb bic ESa^l etttei f atfjottfcf) gefilmten
p
v-crantaffen. Unb fdjou am 29.
3Mr$
2
)
(1168)
rerfnbigte ber
^robft ber ^ird)c 31t Scbt im (nnrcrftnbnijj mit bem (5(crn ber
(Btabt nnb ber gefammten tocefe ben bisherigen VitfyUx nnb
^robft ber $ird)c
fix
Ditpalta 8icca, 2bert, atS rechtmigen gpfts
tyabcr be $Utji;m& $tat SIftittmodj nad) ftern,
ben 3;
:
,9tpxil
1168, begaben fid) bic pd)ftcn
Sjnfceu
ber Dbrigfeit nnb bc 6tc=
ru$, umgeben bott einer gtu^cnbcu ^erfammtung, nact) Bergamo,
iro ber cbcuGrcirtc teilte. 2lm fedgeuben agc geleitete
btefe!
bem
neuen Birten tyutbigcubc (befolge bcnfclbcn
auf
beut SGSegc nad)
ber Dcefibcnj, um
beffeu
(Sinjug &ex$errli<$en.
^Dagegen feilten ftcb
bic ^offnuncjtn ber fyietard)ifdj
ejinns
ten
t)infid)t(id) bc 3uftanbc^ ber Tinge in 9tom nid)t
fo
fd)nel(
erfllen.
1) Morena 1. 1. 1 150 11(53.
2)
Quarto ante Calcndas Aprilis. Morena. Mural. VI. 11G3.
ufMhtbe tu 9Rom feit beu ttguflZeigen.
279
Ter
$ttff<fywntcj,
n>c(d)cr feitbem ba firdjlidje Italien bc=
me^l, ttjafc fyier am toentgften ftdjtbav. 3Sto3 mau ermatten feilte,
ja n>a3 burdj bic 9catur ber SDhtge geforbert werben fdjeint,
bic O'itft'efyr treffen, ber
auf fo
ttninbcrbavc
Seife r>ou bem SSiber-
fadjer ber
ftixtyt
$cttc3" befreit korben, erfolgt eben nid)t. %$kU
mti)v bleibt bic ejte^uiig ber Brner ju
tfm
tx>cit ber beu Dermin
bei tfataftro^fyc |inatil eiite.unfidjere.
Uetfefeg Ratten fie
beu 2)rud ber pcrfndjcu iperrfdjaft
be3 3Mfer ntd)t lauge pi tragen, bie 2irt, n>ic ber egcu^a:pft bie
,5uri3biction bte, ju
fefycn
faum elcgcnljeit
gehabt: feit ben
2lugufttagcn u\ar bic <8tabt lieber oljne beutfd;e Skfakung.
2lbcr bcuuod) erhielt fidj tljeilumfe bte bamal
gefd)affene Drbnung
ber )inge. Ober oiclmeljr ber nod) beftefjenbe )ualimu ber
Uniocrfall'irdje cntjwcttc tu djaraetcriftifdjer 25>etfe ba Ijiefigc 9te=
gimeut. SBafrenb altcrius?, arbiualbifd)of mn 2ltbano, tu
Sllevanber3
3
utcre
ff
e ^ SSicartat ju erfet^en fudjtc
1
)/
blieb ber
reu A-rtcbrid) ernauutc Stfefct auf feinem Soften
2
);
nuiljreub
3Ueranber ^erfnlid) feiner Dtefibenj nod) lange
fidj fem
Ijielt,
sog.
ber tu SStterbo jurdgclaffeue jpafdjaltS
III.
nmljrfdjeiulid) fcf)ou
im crbft
1 167
3
)
tu biefetbc ein; ba er im gebruar
U68
4
)
ba=
felbft nxiltc,
trffen
mir geling. )amit mar er nun allerbiug fei-
utSttfegB nurl'lid) crr ber dBtabt: nur ber ^cdfidjt auf bic
eifclu
5
),
bie mau, im gaff
bafc
ba3 unmittelbar oor ^lufbrud)
bc3 bcutfd)cn $eere geleistete elbbe verteilt mrbe, ber 9fa$e
be atfer3 ^3rei3 gegeben glaubte, fyatte er e3 ju baufen, ba er tu
bem^ejir! bcv^etet^firdje uub in^raftcoere gebulbet marb.
s
Dcau
befd)^tc i|tt, aber nur beMjalb, um t|n um
fo
ftreuger bctoadjcu
ju fnnen. 2Bl)reub ber neue $icar tu ben brigen Legionen
ber <Stabt 51t immer freierer irffamfeit gelaugt u fein fd)ciut, cv=
l)ielt ber egenpa^ft in bem 6tel)au3tl)ttrm ein smeibeutiges 2lfyt
J.
1)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 133 Episcopus Albanensis
Domini papae viees agit in Urbe.
2)
Chronic. Fossae nov. ad a. 1168. Mrat. VII. 873.
3) ci lfjt fief) cm bett tfnrttf. 1 unb 5 ettirten riefen f^tie|en;
4)
Ep. Pasch. Lakomblet, Urkundenbuch I. 300.
5) Cf. Joann. Saresb. h 1.
ubi eum Romani morari patiuntur inito
pqmmercio de reddendis captivis suis. Ibid. 165. Ep. CCLXII Nam prae-
sentis anni senatores, ut captivos suos de carcere Imperatoris eriperent,
Guidonem Cremensem reeeperunt apud sanetum Petrum et in regione
Transtyberina, ei juratoria cautione securitatem praestantes.
6) Ibid. 165 Inprimis ergo noveris, quod haeresiarcha Cremensis et
cremandus clausus est in Turre Stephani Theobaldi nec audet egredi etc.
2S0
Viertel SBudj. 3\vcitcg GapticL
3a in ben Greifen, ul
welchen btefc ?lad)Ttd>tcn ftammcu, trug
man fidj
bereite mit bem ernste, ba am 1. Sftofcembcr 1168, al
an bem age ber neuen Orbinatiou be Senats
1
) /
bev 2Scdj=
fei
ber >inge fid) bMg
botfjteljen werbe. $can hoffte
auf*
fen,
ber efangene" frchte
ben Dermin al einen fein Sdjidjal
le^tltdj entfdjeibenben. )ie bann nen antvetenben Senatoren
fo
erg$ite man
fidj
wrben nueberum ^lleranber ben Gib ber
breite leiften; bic allfettige tRMM)T ber Brner
|U biefer Cbcbtcit}
bas locale Stigma
beenbigen.
)a alle fittb nun freilid) nur 9ln = uub 9bi3$$ten ber 'J?ar=
tei; aber gerabe beljalb lt
fid)
au ber 2lrt, roie bergleidjcu nedj
im (Sommer
11(38
auSgeftrodjcn nrb, um
fo
fidjerer fdjltejjen,
baj3
ftc
bi $um (Sdjtuft
be3 3al)re3 1167 nid)t oertirHidjt ttor=
ben. 2lleranber blieb, auf
ba Sieffte
gegen bie tabt Dtom ber-
ftimmt, in 2kneoent; tteit entfernt, bortl)iu }urd$ufel)rcn, toar
er nur barber mit fidj
nidjt einig, ob er bic bisherige Dtcfibcn^
beibehalten ober, ben bitten ber Sombarbcn nadugebenb, in Ufrer
mk biefelbe fcdtyle feilte
2
).
Ober vielmehr bereu Sttte fd)ien burd) bie 9ktur ber ingc
gegeben.
2a3 feit bem erften beginn biefe ^ontificatf ehtgc=
leitet, in ben legten $n> 3cti)ren frmlich $u (Stanbc gekommen,
ber 23unb jnrifdjen jenem unb ber (om&atbifdjen (*ibgcneffcu]d)aft
folltc burd) Stiftung etneS enfmal3 befiegelt, eine tabi $unfdjcu
$atua unb 5lftt
3
)
erbaut werben, eine gefte jum Sdju^e be3 freien
$atcrlanbe, eine St|r gegen bie eutfd)cn, ein bleibenbe* Signal,
ben politifdjen unb firdjlidjen emeingeift toadj $u rufen.
3 tr-ar am 1. SDcai 1168
4
),
als bic jur #eerfaljrt gegen
oia unb ben ^arfgrafen oon 50 tontferrat
5
)
erfteten au (5rc=
1) Cf. Joann. Saresb. 1. 1. timetque usque ad mortem innovationem
Senatorum, qui in Calendis Novembribus urbis regimen aeeepturi sunt.
2) Joann. Saresb. Opp. vol. I. 133. 134 Adhue autem incertum est, an
Dominus Papa velit audire preces, se transferendo adillos; creditur ta-
rnen. Prosperatur autem adhue Beneventi.
3)
Vita Alex. 460 Liberata itaque Lombardia per divinum auxilium
ab ipsius tyrannide et sui antiquae reddita libertatae ab omnibus Lombar-
dis, exceptis Papiensibus et Cumanensibus
, salubriter provisutn atque statu-
tum fuit, ut pro futura omnium defensione unam populosam civitatera in-
ter Papiam et Astam construerent etc.
4) V
r
ita Alex. 1. 1. Anno igitur Uominicae Incarnationis MCLXVIII.
Cal. Maj. Villanova Laud. Pomp.Hist. Graev. Thesaur. Antiq. Ital.III.882.
Georg. Merul. Antiq. Vicec. ibid. 35. Pagi Breviarium III. 90.
Cavitelli,
Ann.Cremon.Graev.III. 2. 1312 [e^t bcnSlnfcmo, ber (hbauuug auf bcu24.2(pril.
5) Romuald. Salernit. Murat. VII. 213.
StfccwuM 2tteff<wbvia3. 5Dtyi
1168.
2SJ
mouct, ^ftatfanb, $tacen$a autogen unb in Otovorctum"
i
),
nid)t
mit von bcr ftutibung bcr von bcr )rfca bcrbic gctruftcu
Sormiba in bcn Janeiro
2
),
^nfammcntralen, ben Umfang
ber neuen
tunbung a6$Utenje:n. Unb alfobalb erftaub, burd) bic Sftott)
unb 33egciftcrung erfdjaffen, burd) bie eittgft fidj
f)ierl)cr betfie*
bclnben Sctvoljner bcr nmfyerUcgenbcn Drtfdjaften
^ftareugo, @a=
muubto, goro, 33ergnlio, $uvi((a, olcftia ((Soleria)
3
)
ur
3al)l von 15,000 bevtfert, "jar (Sr)rc bc3 ^eiligen tul;le unb
be bamaltgcn 3njaber3 9Weranber
4
)
baffct&e 3tteffanbria,
tucldjcS
and) bie neuere Strategie al einen burd) bie oealitt Befonber3
begufttgtcn 3ajfeu0aJ
bejeidjnet at. Dbivoljl bie Unruhe unb
(Site be3 5lugenblid bcr ardjitectonifdjen 2lu3fl)rung anhaftete
5
),
feilte e3 bod) uad). wenigen ijaljren ftarf genug fein, ben Slnbrang
bcr eutfdjen au^uljalten; eine rnbung be3 italicnifdjen greU
I)cit3finnc3, I)at e3 nidjtbeftotocuiger
fidj
in cinMnbcnbcOkbicnj=
vcrfyftnifc $u bem $crrn bcr fatl)olifd)cu ird)e begeben. (53 baren
faum brcivicrtcl 3at;r feit beu erften Anfngen vcrfloffen
6
),
al3 bic
(Sonfuln, ftatt, tric man eine 3eitlaug erwartete, bic ^(nfuuft bef=
felkn in Slleffanbria ju feiern, vielmehr in 23enevcut erfdjienen,
in
egentuart bc3 ^eiligen (Mlcgium unb ber erwhlten 3eugcn
ju erklren, ba U)re $ird)en nebft runb&efi^ bem Ijcttigen 5e=
tru als (5igcntl)um jugcl)rcn
"'),
von ben jcbcsmaligcn Soufulu
feinen
gefc^m^igen 9cacf)folgcrn bcr (Sib bcr breite geleiftct
8
),
von allen imvofyneru, bic ein efipann liefet,
jljrlid) um 9ftars
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 105. Ep. CCXXXV Lombardi
in ignominiam Imperatoris in castro, cui Roboretum noraen est, aediricant
civitatem prope Papiam, quam Alexandrinam appellant in honorem paj)ae
Alexandri et perniciem Papiensium. Vita Alex. L 1. ad villam, quae voca-
tur Rovoretum.
2)
Ibid. munita undique tribus fluviis etc.
3) Ibid. Otts Sanblas. Boehmer III. 603. >U fpteve Uvfunbe Ughelli
Ital. sacra IV. 447. Ed. Rom. fdjretbt bie Hainen atuvetdjenb Praeterea eccle-
sias
scilicet S. Mariae de Gamundio, S. Dalmatii de Manrigo, S.
Michaelis de Soleriis , St. Stephani de Bergolio, St. Trinitatis de Uvio,
S. Andreae de Rovereto et St. Augustini de Foro.
4) Joann. Saresb. 2(nmf. 1. Vita Alex. 1. 1. Otto Sanblas. 1. 1. Robert,
de Monte Pertz VIII. 517 ad a. 1108. Romuald. Salernit. Murat. VII. 213.
V. Mediolanens. Ecclesiae Archipresb. Ep. ad Innocent. papain. Ughelli,
Italia sacra tom. IV. 444. Ed. Rom. a. MDCLII.
5) Romuald. Salernit. Murat. VII. 213
propter sui novitatem needum
erat tota fossatis circumdata et domus ejus erant palea eoopertae, unde et
a Theutonicis in contemptum et ironiam palearum civitas est appellata.
6) Vita Alex. 1. 1.
7) Urfunbe bei Ughelli IV. 442. 443.
8) (Sbcnb.
282
SBiciteS 3?itdj. Btoelteg galtet.
Partim brei SDenarc, oou aften u&rigen cht SDeuar al3 Tribut
entrichtet werben foltteu
1
).
3>m 3anuar 1169 tarn e jum erften
drngte alfo ba3 aitfftnbifdjc Dbcritatten gilt rgauifation,
fo
mar backen SDcutfdjlanb felbft anfdjeineub nod) me!jt jcr!(f=
tet
3
),
al3 e in bem ^lugeublid gewejen, wo ba faiferdje ux
baffelbe ^ertaffen
4
). Unb ba3 mar nad) ber 2tnfid)t 9Jcand)er um
fo
gefa'fyrlidjer, <xl> biefe :politifd)en Girren bie Setter einer aud)
ltrd)lid)en Dtoolution werben konnten. d)on
fjtcft
c3 in bett
Greifen ber btefc fyoffenben Partei, bg ber SSerfutf) $ur 2krftj=
nnng ber
fd)fifd)cn grften mit ^einrid) bem wen, ber am
1. 3nni (1168) auf
bem
oftge grauffurt angeftettt, gerabc
barum erettclt merben, um bie ffiMttfyx u ber boft 2Ueranber
vertretenen ^atfyottcitt ertctdjtern jn tonnen
5
).
2ikr bem nd)=
terneu 23eobad)ter erwiefen fid) biefe crdjtc als> bertrieben.
v
))tod)tc immerhin ber crfdjttcrube 6d)(acj
/
ber ben gebeiftil/tgten
Imperator getroffen, bergletdjcn Sttamnngeft angeregt ober gc=
fteigett fyaoen; mo ct)tc in glge beffen ein moralifdjer teg erftrtt=
tat, bie geheime 35 efe^tiittcj mander (Einzelner bewirft fein: ein
mivfd) f irct)ticf)=pUttfcf)cr , in bie Stoen fatteuber Umfdjmung ift
uidjt erfolgt. Slbgefeljen oeu ber xeubeu^ ber fptcr n
crjfjteits
ben 2BaIjlant>lnng in Sat^Bnrg, ben SBeroegungen in bem Cremet
omea^itet, fd)eincu weitere glte, wctdje eine Slertbernng in ber
Gattung ber bcutfd)eu OMcpfirdje geigten, ntdjt uad)Weioar
SU
fein.
2otjt aber in nemarf. $$a> SSalbcmar U bat)tn in 2k-
trad)t feiner Stellung jnm beutfjen $aifcrtf)um unnrjCtdj gen>e=
feu, ben tympatijieeh bc3 greren If)ci(c feinet (Hcrn3 unb
feine SBolfe
fr
ben oon if)m
auf
ber Umtobe au ber Saoucbritctc
verworfenen ^apft Segnung jn tragen, mar bnrd) ben SluSgaug
1) UvfuuDc bei Ughel IV. 442. 443. Ed. Rom.
2) (Sbcnb. Nos quoqtie de mandato aliorum cousulum et populi civi-
tatis, vol>is fidelitatem faeimus.
3)
Joann. Saresb. (5. 276 9(umf. 6.
4) Godefr. Col. ad a. 1108. Boebmcr III. 442.
5) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 105. Ep. CCXXXV Studuit Imperator
Dttci rel'ormare pacem, sed ipsi non acquiescunt, maxime ut sub obtentn
guerrae se possint a schinmaticorum consortio separate. Imperator Teutoni-
cis et Alemannis nutu Do* ex maxima parte datus est in odium et eon-
temptum. Alex. Ep. Martene et Durand, A. C. II. 757
quidam eorum
nobis devoti existunt.
SRdfoirfung bei ihtgpifl
*
Qfretgniffc auf cutffanb, ucnnuf.
283
btcfcr italicuifdjcn Ch^cbitiou toie ou felbft gegeben. SBte bie
bdntjdk Strebe ifjren
5(nfcMuf} an ba3 Sd)ima buvrf) ba frciwiU
(ige, aber bodj aufgezeigte jcH (&fill3 befiegeft: fo
f)at feine
Wtcttebv benfelben toiebet beseitigt.
9ltterbing3 fd)on oor Jener $ataftropf)e gegen be be
reg 1166 toaren borbereitenbe djrttte getljan. )er $ntg unb
einige feiner ifd&fe Ratten in 2lngeleenl)eit be (ofter 2eng,
ba, jerfatfen tote c3 roar, jnr geiftltdjen unb banlidjen (5rncuc=
rung beut (uftcrcienfcrorbcu bergeben toar, 9Ueranber eine 3u=
fdjrift gefenbet
l
)>
neu ernannte 2lbt 23rieunu
'felbft foll c
getoefen fein, ber
fie
berbrachte. Sofort unb otyne auf bic bod)
at fd)imatifdj jn bcurttyctlenbe #altnng feiner SaubMeutc Dciuf
=
fid)t &n nehmen
2
),
oon ber naturgem and) bie Sriefftctfcv ab=
gefefyen Ijaben muffen,
antwortete er freunblid) unb beiftimmeub,
ergriff
aber bic *elegenl)ett, bie ^urtfberufung bc im (*ril toei==
lenben (Srjljirten an ba ^erj jn legen
3
). Unb ber
rief
4
)
au
Slbfalon ocu [ftofUbe unb brei anbere
93ifdjefe,
in bem er
mcfyr
bittet clU befiehlt bei beut Rntge eben baljin $u wrfen, beutet bod)
beut funbigen efer au, wie tu etoijrung gerade biefes? 2Bun=
fdjc bic ntfdjetbttttg einer 8ebenfrage
fr SDcmemarf *>on ifjm
auerfauut werbe.
Mein
fo ftd)cr unb
getieft mau $n ocrfaI)vcn glaubte, biefeu
o u
^tevanber beabjtd)tigten Umf^toung ber )inge torben bod)
f einerlei riefe unb ertyanbluugen, abgeben oon anbereit S5or=
r'ommuiffcn, u Staube gebracht fyaben. aum aber f'ouutc in 2)a-
nemarf ba Sd)itffal ber glngenben ipeerfabrt bcs> i?aifer3 bc=
raunt fein, at3 aud) lu'cr bic !jatfadje bie l)atfad)C gebar. )te
tclleidjt
lngft bcfd/loffcnc ober bod) getonnfjte Dotation Pfiffs
brngte fid) nunmehr fo unafctoeBUdj auf, bag fie fid) felbft
burdjs
ferste. Seine, wie c fd)eiut, gegen (Snbe bc Saljrc
1167
erfolgte
:>Ccrt'cbv
5
)
uad) ^uemarf unb bic anemarfe &ur ratfjolifdjen
1) fteg ergiebt jtdj ftttS
Alex. Ep. Langebeck, Script! R. Danic. V. 238.
2) (5'Ocub. monemus, quatenus sicut bene ineepisti, ex quo rever-
sus es ad unitatem ecclesiae, firmus et immobiles perseveres etc. 243.
3) (Jbenb. venerabilem quoque Eskillum, Lundensem Archiepiscopum,
apostolicae sedis legatum,
ad ecclesiam snam devote
revoces.
4)
Langebeck 1. 1. 239244.
5) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. I. 90 Rex Danorum siium revo-
eans consilio ejus agit omnia, compescit inimicos et euni colit ut patrem.
Lugdunensis suam reeepit sedem et provinciam catliolicae reddidit unitati.
284
ttrdje fiel in einen nnb benfelkn Moment Rammen, oljne
bafe
ein offictclle
$crfnbignng ber
}lfct
ctnbetten Ckbien^ Statt
gefnnben. 3nbem ber niemals eine anbete al bie 5ttcran=
bet anetfannt, ba ir^ent.egtmeftt bafclbft lieber an^nben
begann, toat tfyatfdjlid) bie fdjon eingeleitete ommnnication mit
biefem bie legitime geworben.
@rftc$ Kapitel
cjw ber euafdjen &ird)enfcljbe, bereu
@ef$t$te bi um C*ube
bc3 Saljres
1165 mir crjd^lt Ijabcn
1
),
fyattc 2llerauber, mte c
fd>int,
bereite fett Slnfatt^
1166 $u jenem
ftdjtra anbelti fiel)
lieber ermannt, mcld)Cy bei beu bermalujeu 3uftanbcn cht uttab=
mcilid)c3 SBebrfttifj
cjciDorbcu. 2$aT)renb er von ben D^ftuu^en
be3 $aifcr3 $u beut ttalienifdjeu geistige fyreu mute, cntfdjlotf
er
ftd), erzrnt ber bie fortbauemben $crfd)leubcruua,cn ber $tr=
d)citv3ter be r^ttl)tim^ (Santerburt)
vicllcid)t im gebruar
(1166)
ben vertriebenen
Zfamt
jum ftrd)cnrca,imcnttid)cu
Strafverfahren ju bcvoftmd)tia,en
2
).
3nbeffeu and; btefe $olI=
ntac()t mar xljm eben
fo
bttrd) bte 33 ttt eu b c ZI) o m a3 a%eb.rims
a,en, mtc bie ber Rateten fie^atton
3
).
Sdjeu jene erftere mar nid)t
ohne gtoeibeutigMien; c^en bie ^irdjenruber", meun fie
nidjt, toal von ben jcrftcMteu Territorien ihnen zugefallen, al[o=
balb mieber herausgeben mrben, feilte ber evcdjtujfcit, mtc
fie
bie DriMtuna, bc fird/lidjen (Strafverfahren forbere, fortan
freier Sauf adaffen
merben. W>tt tote baffelbe einzuleiten; meldte
beftimmte Gcnfur |U verhuaat; ge^en meldje ^erfouen al Sd)ttl=
bt$c cin^ufd)rciten fei,
mar cbeufomol)l verfd)miea,cu al bic
s
3(cr=
l)d)ftc Ratification biefc er$ifdjfCidjett (h'laffc
in 9(u3fidjt
aufteilt. Gin befonbercr 33efcl)t, begleichen ge&e.H ben ftntcj $u
haubljabcn, marb verfat, mljrenb bod) gtet^eiitg bic $er{i$e*
runa. aubrdltd) betont
tft, bic 23cfu$niffc
bc3 OTbftmtglmjjtg
1) <S. oben . 80.
2) Th. Epp. ed. Giles vol. II. 12. Ep. CCX. ^vitifdSc etoeilf,
N. 24 a.
3) Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 235 Prius siquidem quos-
dam de eruditis nostris ad sedem apostolicam misimus, per quos a viro apo-
stolico apostolicae sedis leg-ationem jam super Angliam obtinuinms etc.
288
fnftes u$. GrftcS da^itcL
berantworteten ersbifdjflidjen 2lmte
nnb biefem war bod)
jeber SDiccefan be 9)cetrootitanf:prengel3 unterfteIXt
in feiner
SBerfe bcfcljrnfen $n wollen
l
).
Stomas zgerte uidjt, bie allgemein gehaltene gtiftructioit
nad) feinem (Srmeffen genauer jn beftimmen. anm in beren ie=
{t|, berfanbte
2
)
er ba oon ^lleranber
fr
bie
uffragan
=
fcifdjfe
ber ird)en^rooin$ Ganterburi) auggefertigte Otefcript
3
),
wie bte
2l$fdjrifi feiner SBotfmadjt bem tlbcrt nnb
ben brigen
23ifd)fen (*nglanb
"
mit ber 2eifnng, innerhalb fixier Senate
alle $ird)cngter be @rftifte %u reftiturren aber ber (*rcommn=
nicatum gewrtig 31t fein.
2)cr
23ifdjof
toou Sonbon erfannte fogletd) feinen nnn frei ge=
worbenen geinb, nnb beffen gewi, ba bie bebroljlidje itxljtu
ung fid)
alfobalb erfllen werbe, eilte er mit bem
iifdjof 3=
celin oon altimrty, ber 11m ber 23efttignng willen, bic er bem
nim )ecan feiner ird)e erwhlten Sofjann oon Orforb erteilt,
ba3 (Bdjlimmftc 31t frd)ten fyaetc, nnb Ruberen
4
)
ju Anfang ber
gaffet*
(1166) bem jnoorutf'ommcn
5
).
Ol)ne be eben entpfan=
genen 9tefcrtyt ju erwhnen, erklrten fie inclmcljr, bnrd) ^10=
tioe allgemeiner ftaiut $n biefe-m immerhin anffallenben (Schritte
bewogen fein. io|&dj l)at
fie
bie
23eforgnitf erfat , z> mge
Stomas, ol;ne bie $ertl)eibigung &u ermglichen, ocrleitet werben,
gegen ben $nig ober beffen
Dffcetdj ober feine enffraganbifd)fe
fofort bie ftrengfte Genfnr $u oertyangen. fte$ aB d)ter
Patriot
gtt oerljtcn, will itbert adjt age nad) bem
gefte ber Reinigung
fari mit bem
(n*$btfd;of fclbft
oor bem
Paffte
in Dtom crfd)ci=
nen
%
ben l)d)fien 9tid)terfpmd) bafclbft 31t ocrncljmen.
2lber nid)t oljne 9JMtrauen l)inftd)tlid) bc* (Srfolge3 biefer
^otbwelvr, bat er nid)t3 befto weniger feinen fmglidjen errn,
if;n fd/tennigft oon ber ^flidjt ber ^Ibminiftration ber iljm ber=
1)
Scvqt. bie rttif bei SeSaiinc^
ocu alipuito Opp. ed. Giles vol. I.
310.
2) Th. Cantuar. Epp. ed. Giles vol. I. 290. 291. Ep. CXXXI.
Sic gl>=
(Sannes odn SctfiSfcitrlg Mcr&cr bad)te
}.
Opp. ed. Giles vol. I. 316.
3 Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 41. Ep. CCXXXIX.
4; . riti|d;c 8ctteilf^ruiraen
N. 23.
5) Gilb. Fol. Epp. ed. Giles' vol.I. 287.
(j) Ibid. vol. I. 287. Ep. CXCV
ad clementiam domini papae circa
initium Quadragesimae appellavinms et appcllationi dicni octavas puri-
Bcationis beatae Mariae constituentes etc. Ibid. II. 5. Ep. GCLXXIV
Ep. ad llcnricum Hegern.
fppeftatton (Sttfcertg unb Ruberer g*gen eine i&gfi^e-Qenfttt bei fclj.
1166
2 89
stefenen cSi irclHMi
p
cutbinbeu, unb fetter um bie (Srlaubuijj, bie
f)M)tx ocu il)iu erhobenen elber bei irgeub einem anbevcu ir=
djeumanu" bepouiren
in
brfen
1
).
3
a
/
um
P#)
aller $ers'
antwortlidyt'eit [o$*ma$eit in biefem }ebcnfall3 aud)
fr
btc
Dcf=
fentdjfeit bepimmteu Briefe, wagt er
fogat
ein 2ovt ber lage
ber bie bcrmalige 23cbrdung ber f'irdjUdjeu gretljeit in fuglanb.
v
\ci5t mit einem $)calc erfeljetnt Unit bie
Mutige SSerfolaunc; ber
Liener
fd)aft
unb Jjpauprlateu bc3 Vertriebenen mit 'ber Srbe
ber freue utcl)t
2
)
vereinbar. (*r erklrt e
offen mit befouberer
m^fafe,
bajj ba3
fouft
berall geachtete ^rioitegutm ber ^rieftcr,
vor einen felbftnbigcu ftrdjltdjen @ericr;t3l)of gepeilt ju werben,
febwer oerlcl3t korben; er erbittet bie Sfteftauration ber ocrur=
teilten C^lerifcr au3 bc
qbifd)ofg 9lnf)ang
3
).
?ltlerbiug3 ba3 Severe ift
nid)t gefd)ef)eu. 2lber er
felbft
fud)tc wcnigftcu ber elbfummc, bie bi baljin in feinen Rauben
^civcfen
,
fid) balbigft $u cutlebigcn. ($r jafyltc allc3, wa er uad)
bc3 l)oma3 23efcl;l beu oerarmteu Glcrifern l)tte jurdgeben
fol=
(cu, betn 6d)a^fammer^crid)t be3 Knigs? au3
4
).
wie er glaubte, oon petfnlidjer djulb gereinigt, in
golge feiner ^l^ellatien oon allem (M)orfam3oerl)ltuij3 $a 1)0=
mag erlft, modjtc er in alfer @claffcnl)cit ba3 Urteil bc3 ^apftc
an jenem
fernen Dermin erwarten. )er 2lrm be
(rsbifd)of3
fd)icu in bem 2iugenblid gellnnt, wo er mit ben Mitteln ber !ird;=
tid)cu 3uri^bictiou
fid) waffnen
wollte; ber gufammenljang bc
^tetropolitanocrljltniffe^ gerriffeax ju fein.
Unb bocl) unerwartet
rafd) follte
e fefter
al jemals wieber=
l)crgeftcllt, ober oielmeljr burd) bie Steigerung beffen,
wa au
mouatdjifdjer (Gewalt beut erjbifd)flid)eu kirnte bi3l;er fd)on
bci=
gewohnt, in feinem 23eftcl)en bekrftigt werben.
1) Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. Ep. CCLXXIV Ep. ad Henricum
Regem. Pecuniam quoque, quam exinde reeepi et consignavi, ad summam
centum octo libras et quatuordeeim solidos et sex denarios peto liceat
mihi
in tuto deponere penes quameunque personam
ecclesiasticam etc.
2) Ibid. Drrns, quam vestrae expediat magnificentiae,
agiturapud vos
cum illis, quos dominus domesticos suos esse constituit, quos in privatam
adseivit familiam etc.
3) Ibid.
4) Nicolai Rotliomag.Ep.Th. Epp. ed. Giles vol. II. 185. Ep. CCCXL1V
Sed nec hoc lateat vestram sanetitatem, quod magister domus infirmorum
Cantuariensium, in partes nostras veniens, retulit nobis Londoniensem
omnia reddidisse scaccario Regis.
Wilelm. Steph. Vitt. ed. Giles vol. I
250.
eficfyte 3llerant>evd III. 93t>. II.
19
290
tfnftc
23ud). @tfk (SopiteL
Statt ben gefdjeljenen D^ccur^ gst bcrdfidjtigcn, wicberljotte
tetmefjr ^Iteraubcr fdjon
am 3. 9CRai In gefd)rftem oue bcu ur=
fprugltdjcu uuumcfyr unmittelbar r-on il)m
f cC6ft
ben (Eatffragan=
bifd)fcn
augcfprod)euen 25efcb,t, alte btejent^cu, weldjc
fid)
im
SSep| tton ^irdjengtern befnben, unter 9lubroI)ung ber (Srcom=
municatiou gut 2BicberI)erau3gabe ju ntigen, crabe bie
5ty=
^ettation, tx>eXd)e bie iberftrcbeubcu ett^a fcerjudjen feilten, marb
im $orau3* auer $raft gefegt
1
),
unb ben (Sr&tfdjfcn tycm 6titt*
bcaur, 23ourge, holten, 9)or! anbefoljleu, bie fitdjlidjc Genfur,
u>ctd)c Bornas gegen bie trdjenraufcer be
d?t$Mfi ^crfyugcu
untrbe, and; in U)ren ^romn^en jur eltuug u bringen
2
).
Dagmar bie erftc Euitoert
,
toeldje ben
23ifd)of
tton fionbou
ftut3ig madjfen mute. Unb bod; mar
fic nod) nid)t ba3 rtcftc,
roa3 er tyren fllte. 23ercit
sefyn
3
)
agc
frher mar in 9tom
ba3}cnigc gcfd)cf)en, moburd) bie rmtfdjc Gurte ben furdjtfcarcu
90tan, beffeu
gunbament ber Watyt er t;atte erfdjttcttt motten,
tcimeljr mit au3gebel)uten ^rbtfcgicn begnabigt Ijatte. 9tadjbem
jueor ber Primat
4
)
r>ou ganj (Snglanb mit ber 9Jiad)tbefttgni,
mit ber ^auftaue unb 2(nfctm benfetben ausgebt, bem ($r$bifd)of
jucrtt;cttt, bcrbte3
fr
ben galt, ba e bemnddjft ju einer neuen
^rnuugfcierd)feit fommcu foftte , bas> fted)t bicfelbc ju oft-
gieen U)in vorbehalten werben
5
),
fyattc fie fid) auf bie anbringen^
ben bitten ber efanbtcn bc 3$tima$ 33edet
6
)
gerabe am erftcu
Dftertage (24. ^tyril 1166) cntfdjloffen, auerbem gerabe biejenige
Srbenocij ^iujujufgen, ftetdje, obgtctd),
fo
ju fagen, geforbert
burd) btenatrlidjen unb gefd)id)td)cn33erl)ltniffe }enc rjftifte^,
bod) uid)t unlsbar mit bemfetbcu
Derfmtyft, ben Supremat" erft
eigcutfymUd) mxfytk.
Wl> Segat bc
apoftolifcfycn BkvtyU"
0
um Stellvertreter bc ^papftcg crmdjttgt unb ju einer Dftcforma*
tion ber fird)d)eu guftanbc berufen, Ijatte er von beut gefammten
1) Alex. Ep. Th. Epp. cd. Giles vol. II. 95. Ep. CCLXXX1.
2) Joann. Saresb. Opp. vol. I. 316. Ep. CLXXXIV.
3)
Alex. Ep. ad Th. Cantuar. Tb. Epp. ed. Giles vol. II. 10. Ep. CCVIII.
Bjsd; Ep. ad Clerum Centiae vol. II. SO. Ep. CCLXX. Dat. octavo Cal.
Maji e=3 24.
2fyril. 6. frittfe etoetgfljruttgen N. 24. a.
4)
Ep. Alex, bei Radulf. de Diceto, Imagines lstoriarum. Twysden
et, Kohlen 54G. Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. L 315
primatus totins
Angliac confirmatus.
5) Alex. Ep. ad Rogerum Eboracensom. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 45.
Ep.
CCXLIV.
6)
He rbert, de Boseham Opp. L 235.
$0tna3 93ctfct bog apoft. etuhbs. Seine qSelitif.
201
6$i3etyat tt$tank! bic
5pfd)t
bc3 @c!jorfam3 tu
beffen
Tanten
p
forberu in bau Sae, bafe
in allen
JaSfeitj
n>cCd>c bev
:ppft=
Iid)cn (ioa,uition oorkbatteu $ctocfcu, nunmehr feinen JBfa*fjttal)s
inen unb 23cfct/(cn Jolc
S
u Giften war. 2Bat lcicf) in bemfetbcu
djrctbcu 5l(crauber, wc(d)c3 biefe gajainfcit unb (ifivevbietuu^
beu
23ifd;fcn cinfd)rft ') , bev 9Jictro^cIitanfprcua,ct oon ;Mort
oon biefer ^uribiction angenommen,
fo (a$
bod) barin bic er$=
bifd)fttd)e
spartet mit 9ccd)t nur eine int CMiriatfd Mtdje gor=
mcl, tv>ctd;e ber (Bad)c nadj uidjt eine (*remtton oon be %l)oma>
Primat, fonberu nur uou feiner ca,atcm@ewalt aufacje. 9cicfyt
ftvti Senaten najanb*, kmerft fdjarfftdjttg 3,oI)auuc<3 oon
&tf
burt), feien cinauber caatbcrcjcfteftt; dlo^x Don ?)orf nidjt etwa
unter ^ucrfcnuuucj be3 23efi(3e<3 ber oor jtet Sauren ibm $ua,e=
bad)tcu Svbe burd) jenen kbiuejeuben
3
u
f
a
fc
ait^^c^cictjnct ; viel*
mcfyr mit ber Station ber fd)ottifd)cn $ird)e betraut,
fei er
$mx
bem ca,atcn (Snafoub ebeubrtia,, aber beut
(*rjbifd)of reu um=
tcrburl), at ^rimag Don a,au$ Guc^anb, nid)tsbcftowcun}cr uu=
terftetft
2
).
Snbcffen biefer felbft filmte in bem ^ucnbUde ber
fo feiernd)
bertragenen ?Oiad)tfc jund)ft bod) nur in auftcrorbcntUdjcr
Steife bic 5Xutorifation kfrfticjt,
flehen
bie $ird)cnrukr bc
(5v$ftift> (Santerburt)
3
)
ciu$ufd)rcttcn. crabe bas>, wa3 ber 33i=
fd)of
oon Sonbon burd) feine 2ty^clTatiou
to fxtyt
aufteilt, fal) er-
leid)
auf3 Gleite kfttujt. $(ber in biefer (Srweitcruna, ber f'irdj=
liefen 2(uctoritcit ocrttafym er suajeid) beu
fetegft beerten Dhif
jener umfaffenben ^eiffton, bic ttjm bic greifycit bc anbcin3
wicbera,ab. )a
Ijeift crfeljnte 9cft$cua, fefticu
bara,cbctcn 51t
fein oon ber $lftcrl)cl)ftcn)aub, ba3 uid)t mtfyt
cje$cn (Sinj eine,
e$en bic gau^e fird)Iid)c Devolution in Gnajanb waffneu fofttc
4
).
Unb er
ergriff c mit ber ejanjen &ne?gie feiner Statur, um fortan
nur in biefem $am:pfc ju (eben, >ic cbaufeukwcauuv}, bic fett
ber (Stiftung auf beu er$bifd)ftieften (giujl in iljiu rc$c cwcfcn,
1) Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 80. Ep. CCLXX.
2) Joann. Saresb. Opp. ed. Gile* vol. I. 322. Ep. CLXXXV. 315. Ep.
CLXXXIV. 33b. I. 6. 501. 5G2.
3) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 293. Ep. CXXXII Sed et Dominus pnpa
an
fie getrieben
2
),
tf;re mtterliche 9luctoritt anzurufen gegen beu verirrten, ba
erid)t ottc3 l)erauforbcrubeu (Eoljn. 9McoIau3 mar c, mel=
d)cr biefe 9)cal)nungeu mnblidj unterft^te unb
fid) i)ieUcid)t um
fo
meljr Erfolg rjcrfprad), cfi mau
fid)
er^lte,
fie fei iljrerfeit
fcl)ou frher barauf ausgegangen
3
),
burd) Vermittclung be3 @ra=
feit Don glanberu eine 9(u3glcid)ung ju fttften. Allein mod)te man
immerhin bem erdjte lauben fdjenfen, biefe 9Jceifterin in ber
biplomattfdjcu uuft fjat e3 melmeljr erftanben Hoffnungen $u
erregen unb ^ugleid) fie p
vereiteln ; bie gcfitd)te Vermittlerin 51t
bleiben, um bie (M)etmmffc ber cr^bifd)flid)en Partei ju betau=
fd)cu, unb bod) beren Richte um
fo
fid)crcr ju burd)frcu$en
4
).
Uuterbcffcu mar l)oma3 l)iufid)ttid) be 31t erwljlenben 2kr-
faljreng , meun audj nid)t l)infid)tltd) be -Moments mit
fid)
einig
geworben.
3
n oer fw^nen l)at, nid)t in bem 2$orte ber 33er=
t'ubigung wollte ber neue egat feine ^ftadjtfffe geigen, ie
feilte unmittelbar burd) beu tl)atfd)lid)cn ($rwei3 iljrer
felbft, nid)t
burd) irgenb meldje 5lnfage ber
fie fid)
aB eine lebensfhige
rfce
offenbaren. SSetitt ber d)lag gefd)el;cu, meldjer barauf
abhielte, ber englifd)en SanbeSfird)e fljtbar $u machen, bafe
ein
ftirdjenregiment nod) beftelje, follte fie felbft, foule bie 2Mt erfal;=
reu,
baft
maS gefcj)el)eu, ba SLBcrf beS
a^oftotifdjen
Legaten
"
gerne Jen
5
).
1) Th. Epp. vol. I. 350. ed. Giles Ep. CLXVIII Ne quid autem omitte-
remus ex contingentibus , rex Francorum
omnem adhibuit operam et
diligentiam, sed nec ille pro sua reverentia meruit exaudire. Robert, de
klonte ad a. 1166. Pertz VIII. 515 Deinde locutus cum rege Francorum ea,
quae ad pacem sunt etc.
2) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 386. Ep. CLXXXVIII.
3) Joann. Saresb. Ep. Th. Epp. ed. Lup. lib. I. Ep. XXXIII = Opp.
ed. Giles vol. I. 201. Ep. CXL.
>
4) Cf. Gualter, Mapes, De nugis curialium V. cap. VI.
5) . ritifdje Setocfeffynmgen N. 24. c.
294
g-nftc3 udj. @tfk
(Sapitcl.
5(u3 bcm ctgcntl)mtid)cn GI)aractev be3 l)oma3 fd)ctnt alfo
erllrf
werben ju muffen,
wa Herbert
offenbar fpa'tcre (ion=
juuetureu mit ben bermatigen ocr\ocd)fclnb
au einer betreiben
beeugenbeu 5Bcbtncjt^cit ber $ot(mad)t glaubt ableiten pL mffen
%
(St bettelt, tote un3 fdjeint, au freien 8tden, ba3 lugft
empfangene (schreiben, loetdk U;n mit jenen ausgebeljntcn 93 oU-
madjteu auggerftet, cinftumteu in feinen $nben jitrcf, um c3
aud) burd) bie $crffentlid)ung gut regten 3ett fcermertljen $u
funeu.
Unb bie fotttc balb fommeu. Spinnen wollte er ben ftam$f
uidjt bloi gegen bie SBetfgeit^e ber ronc; gegen biefe felbft
2
).
ftadjbem er alle bisherigen ^ermtttetunggocrfudje, bie 23cm=
Idingen bc3 ntg3 von granfretd), huc feine eigenen, burd)
eine mublidje Unterredung mit ciurid)
fid) $u vereinbaren; bie
)rol)ungen bcs> ^apfte unb bie
f
einigen fid) nodj einmal ocrgcgcn=
wrtigt unb bereu $ergcblid)fcit toic bie ber ^nterceffion ber kau
feriu ernannt
3
):
ftanb e3 il)m
feft,
oon ber ftrengcu l'trd)lid)cu
Gcnfur brfe felbft
bie TOcrf>'d)fte ^erfou uid)t aufgenommen
werben. d)on tyatte er, ofjne bie (Shifpradje feine getreuen
D^icolaity
4
)
unb be3 3ol)annc3
5
j
oon Satisburt) ju bertffidjttgcu
betbc empfahlen jje&t toic f^patcr ben 2eg ber burd) bie ^aifcriu
unb Ocotrob anjubaljnenben SBermttteluug
jener mublid) au=
geigen
(ffen,
toa3 iljrern fuiglidjcn 8ol)uc bcoorftcl)c
G
);
fd)ou
toar berSBricf, in nxld)emif)r felbft
7
),
fdjou ein anberer
8
)
abgegan^
1) Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles L 235
quum archipraesul
Vizeliaci
comminatorium einisit
,
apostolicae sedis legatus jam erat,
elsi impeditus legutionis suae /Ines intrarc ?wn possei. Slxit. 33eU>ct<of. N. 24. c.
2)
Tb Epp, ed. Giles vol. I. 350. Ep. CEXVIII. Herbert, de Boseham
Opp. ed. Giles vol. I. 229 Suadente igitur conscientia, immo, sicut ab ipso
aeeepi, urgente eum ad hoc, illam quam diximus, in regem coertionem
ccclesiasticam in corde suo firmissime tenuit.
3) Ibid.
4)
NicolaiRothomag.Ep.Th. Epp. ed. Giles vol. II. 194. Ep.CCCXLVII.
5) Joann. Saresb. Opp. vol. I. 300. Ep. CLXXXII In summa ergo nul-
lus eorum inventus est, qui Domini papae consilio adversetur, omnesque
unanimiter approbant consilium, quod vobis dedit Nicolaus etc. Ibid. 290
Ego scio, quod neque in ferenda sententia praesens fui neque de consilio
meo aut de conscientia lata etc.
0) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 350. Ep. CEXVIII.
7) Ibid. vol. I. 387. Ep. CLXXXVIII. Joann. Saresb. Opp. ed.- Giles
vol. T. 226. Ep. CXEV.
8) Joann. Saresb. 1. 1. Erat autem dolor acerbior, urgente motu, quem
coneeperat ex literis, quas jam dictus Cantuariensis Uli et matri suae
Iransmiserat.
Slbvcifc ton $outtgtty. &nfye ju gtotffonS.
295
gen, in toctdjcm bcm Knige bic ojcidje -Drofjuna, auSgcftrodjcn,
unb bic beiden (Gegner trafen
fr
bar una&tocnbbarcn &'am:pf bie
testen Stucrbuuugcn, tocldjc beu C*rjbt[d)of &on DUnicn ber ba3
celmtfat ber nedj einmal u fccrjitdjenben ^aeificatiou cuttufdjeu
fottten.
Ungcft|t 51t bcrfclbcn 3cit, al3 ciurid), emprt buref) ba,
toaS Briefe unb @crd)te Ujm aufubtgtcn
l
),
feine geiftlidjcn unb
uxttlidjen voj$en nad) Gfjinon
2
)
an ber
Brenne in onraine berief,
toar Zljomt fcon
^onttgut) aufgebrodjeu ((Snbc 2Rat
1166J.
(*inc
3SaKfaI)rt^rcijc
3
)
n>ar c, bie er pnd)ft unternahm. Um jum
Kampfe
gegen bie irbifd)en ehalten
fid) u iveifycn, voollte er bie
(
s
Mtabe ber eilige fid)
erbitten. Um mit ben Sl&gefanbtcn ber
^erfammiung Sit
(Sfyinon nid)t
sufammenptreffen
fo
tautet
nigftcn3 ber freilid) nidjt feljtetlofe SBcvtdjt eine Sfetgtiebeg feinet
cfolgc
tooftte er gerabe bamaB r-on
4
)
^ontigut) entfernt-fein.
3n 6ciffon3
dqx bcm 25 be ber geknebeiten
Snngfrc*/
beren
(iuttu* ier tornefymlid) cinfycimifd) lvar; &ot bcm fyeiligcn ran-
fing,
bem glorrcidjen 23cfcnncr, $u bcm au3 granfreid) unb 0=
tfyringcu, au3 Aktien unb 23urgunb bic 311m streite
fid) DU'iftcnbcu
in
pudern pflegten, um burdj *fta$ttt)adjen unb @ckt bie ge|eii=
nifj&ofte raft ber Uubcftcgbartat fid) &u erftefjen, t>or bcm ciuft
Robert fybtt ^ontfort
5
)
fdjlaftoS bie 9cadjt angebracht, aU er
anjog mit einridj un
(ffer
$u ringen; an bcm @rak be f;ci=
(ige regor, be3 rubcr ber engtifdjen fwfyt, beffen ebetne,
uc bic (Eagc ging, in biefer (tabt ruhten, fottten I)imm(ifd)e (5r=
g-ffc
bic crfefynte tarftmg mittfyeUcu. $)ret -tage unb brei 9cd)tc
bauerte bic anbd)tige29ctljc, in ber er
fid) njaffuetc. Sann mad)tc
er fid) auf
am age nad) Himmelfahrt
6
J
(3. gjuni
1
166),
um in
Vtycty in 23urgunb ba 28erf , ba3 er gelobt f>atte, ju ootfeubeu.
1)
Joann. Saresb. 1. 1.
2) Ibid. vol. I. 225. 226 Accitis igitur nuper ad colloquium Chinonense
magnatibus suis cum familiaribus etc. Pagi ad a. 11G6. IV. Bouquet XVI.
5iy:
3)
Ibid. 226. ritifc&e toei3fufcunge* N. 24. b.
4)
Herbert, de Bosebam ed. Giles vol. L 232 Siquidem a quodam fa-
miliari suo, qui tunc in regis curia erat, de mittendis sie nuntius archi-
praesul praemunitus se subtraxit.
5) Robert, de Monte apud Bouquet XVI. 520. not. a,
6) Joann. Saresb. Opp. vol. L 227. Ep. CXLV
die proxima post
Adscensionem versus Vizeliacum properabat. lieber bie SifiereUjCU JttrifdjfCH
3e$annc8 bon aUlfcm**) unb cikrt on Sofeljam
f.
ritifdjc
33etcifrun*
gen N. 24. b. Robertson
,
Becket. London 1859.
p.
184186.
296
fnftes 53ud). @rfieg Sa$>iM.
ans
Eingenommen uon bem cbanfen an
baffel&c mar er in
Dtignt) ankommen, all er t-on ber pU$k$m (Mranfung bei
^nigl l)rte. ein
3
u
f
tan^)
^tte fid) ^ltsd)
fo fef>r t>erfd)(im-
mert, bafj
bal r>on tl)m
fet6ft bringeub gemufd)te cfprd) mit
^ubnn'g tton granfreid) mieber abgejagt werben mute. Olicftarb
t>on ^oitterl unb ftid)arb bc ume$ maren herbeigeeilt, um etb=
lief) bie ^aljrfjafttgfeit biefer 2lulfage
p
erhrten
1
). Unter bem
(Einbrud biefer Sftadjridjt ermadjtc in bem
(*rj&ifd)of bal WxU
geftjt fr
ben, welcher all nig bereinft fein nafjeftcfycnbcr
greunb gemefen mar. Unmglid) fonnte er in btefem 2lugcnblid
mit ber fyrteftcn
ber fird)lidjen Genfuren benjenigen [trafen, ber,
lclleidjt bemobe nalje, bal 23eb.rfnij$ ber 23efcl)rung
fllte.
f b r11
n
qe n N. 24 b. unb Wilelm. Steph. Vitt. ed.
Giles vol. I. 250. Anonvm. Lambeth. ibid. vol. II. 103. N. XXVI.
6)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 12. ibid. I. 103. 232. Joann. Saresb. Opp.
vol. I. 228.
Cf. Wilelm. Steph. Vitt. ed. Giles vol. I. 251.
7) Th. Epp. I. 310. Ep. CXLVI ad Jocelinum Saresberiensem.
quo-
niam et tibi ad praesens exeommunicatum denunciamus et ut eum talem
denuncies firmiter injungimus. Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol.
I. 231.
8)
SBcrgl. Th. Epp. ed. Giles vol. I. 183. 184. . eben 198. 207.
298
pttfteg u#. Gvitcg Gantet.
unb bc3
@r$Mfof
SMfung ba3 SDecanat bcr irdjc gu 6a3=
Ihm; auf
ritnb ber Saljl angenommen, au3 bcr $ird)cugemciu=
fcfyaft
au3gc[cfy(offcu.
)a3 leidje marb verfngt ber ugl)
bc St, (Skat unb t)omas>, be 53ernl)arb oljn
1
),
aB
ber bc3 rjfttfte^ (Sauterburi) , ber Dtanbulf be 23roc au bem=
fclbcn runbe unb weil er (Slertfcr unb Saien im )icnfte
be (5rjbifct)of^ gefangen Ijatte
2
);
entlie ber biejenigen, meldte
in 3ufunft an ben $ird)engtern
fid)
vergreifen mrben.
lieber Socclin, ben
23ifd)of
von alfctttt), ben Orbinator be3
3oi)anne von Orforb, verhngte er bie n^enfion vom 9lmtc.
9lm
djlufe
forberte er um (Sr[tarnten etiler vor ber verfam=
meltcn emetnbc ben fnig felbft burd) einen 9ftal;nruf
(Commo-
nitorium)
in
fdjarf
betonter ^pradje jur Su^e
auf, unb brofyctc
fr
ben galt, ba er
fid)
nidjt beeren merbe, bie bann unvcrmcib=
lid)c (*rcommuntcation in ndjfter 3eit
3
).
$aum mar bie3 gefdjel)cn,
fo
verbreitete fid)
4
)
unter beut cr=
fd)tternbcu (Siubrud, ben namentlich btefer djluf; Ijcrvorge^
brad)t, ba3 erdjt von ber 8cene in granfreid) unb ben euglifdjeu
fronlnbern. )urd) bie ^ctenftde, bie er balb bar auf , wie c
[djeint, von^onttgnv, mol)iu er fofort mieber jurdgcfetjrt mar
5
),
abgefanbt, mrbe e3 eben fomol)l bewahrheitet aB bie Aufregung
gefteigert. 2Sf)rcnb ber (Srjbifdjof ben
$a^ft um rdljatt^toje
endjmtgnng jene! 0}id)terfyrud)e anging
6
)
unb burdj eine bc=
fonbere ^ufdjrtft an einige
tym
befreunbete (Satbittle bie )ring=
lidjfeit biefer 33ittc ju verftrfen
7
)
fud)tc, feilte er ben 53t)d)of von
Sonbon, mie bie anbereu
33tfd)fe
ber ird)cnrovin$ von bem e=
fd)c()cucn in fenntuife mit bem 23cfel)l
8
),
bie firdjltdjc 2(ncrfcnnung
bcr Tcommunicationen in tljten >icefen
p
ergingen. @egcn
1)
Justitiarius omnium forestarum Angliae.
^fyippi?,
II. 84. 5(nmf.
5-15.
lieber 30celitt
f.
ftritifcfyc meiff^rungen N. 23.
2) (5. bie . 297 SUrat!. 6 angefhrten Stetten.
3)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. I. 228. Ep. CXCV Regem vero
publicata vocatione ad fruetum poenitentiae invitavit, comminans se in
eum laturum sententiam anathematis in brevi, nisi resipUerit etc. Herbert,
de Boseliara vol. I. 230.
4)
Herbert, de Boseliam I. 231. (Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. I.
283. Ep. CLXXV Quod egeritis Vizeliaci, arcliiepiscopo et ecclesiae Rhe-
ni ensi a mnltis diebus innotuit nec operae pretium puto divnlgata referre).
5) Ibid. I. 233.
0) Th. Bpp. ed. Giles vol. I. 10. Ep. V.
7) Ibid. vol. I. 231. Ep. XCVII.
8) Ibid. vol. I. 161-105. Ep. LXXIII.
et cig ^u(5biuoii. X|$tttttan bei iuniuaiii)dKit it. tf<^fe. 299
beu fttig fclbft, fo
[djlo er,
fei fretd) betgteyjen nodj nict
crfyugt; aber in beu Korten, tu baten
fid)
ba $u SSejefa*)
1>rod)cnc wicbcrfyottc
1
),
verriett) er bcutltdj, bafj
cv ben jtdjet trcf=
feubeu 33auuftud) bereit in fernen Rauben fftfte.
Untcrbeffai fyatte ber SBcbroljcte" benag ju (if)inou crffitet.
2)ie agc3gefprdje ber Snterbtd uub Sknnung, bic gemachte
jB^itt^eHmtg, ba im fctbft
bergteidjeu 6e^orfteI;c , wrben if)m
nur $erautaffung $u Otogen uub 2intagcn. eine leibeufdjaftlidj
erregte Stimmung ergo
6
fid)
batb in Sfyrnen, batb in 3orne3=
Worten. Unter Sendern nnb $crwufd)uugcn, unter ftrmifd)cn
fragen
nnb ^Betreuerungen fam er immer auf baS (Eine, bie
fcinbtidjc ieflnng bc rerfyajjten GrjbifdjofiS jurd. SSatjrenb
biefer barauf au8$e$e,
fo fufyr
er
Jte
au
2
),
t|m Seib uub <5ccte
g
rauben, rfyrc fid)
feiner unter ifyuen alten, ;n x>ou biefem Ein$t=
gen nnb feiner fortmaljreubcn 23efel)bung u befreien; ^crrtfyer
feien fie,
bic tfjrcm M)u3t)errn
fo
treulos geworben.
)iefctbcn Sorte, wer
Safyrc fptcr wtcberljolt, fabelt bic ($r=
morbung bc Er$bifd)of3 r>crfd)itlbct. SDamali erregten
fie nur
jene Erbitterung ber Stimmung, wctdjc $u entfielen ^ftegt, wenn
uuv-erbicute Vorwrfe laut werben. $(ber nur Einer ber 9luwe=
feuben, ber
(Srs&ifdjof
von Ocouen, madjtc beu ^erfud), ein SBort
ber 2lbwet)r $u ugern. $aum iubeffen batte er
ftd)
beu Watt) ge=
geben, ben $uig juredjtjuweifcn, ats> er rafd) fid)
wieber migte,
unb in jener rnitben 2eife, wie er gewohnt war, ifyrn 23orfteuun=
gen mad)te
3
).
Unb bic brigen fgten ftd)
nur 511 6atb. Arnulf
t>on ifiatr
4
),
bem Knige r-or^ug^weife KrVfd)tct, trat
fofort,
um alte SSerlegcnljciten u fycbeu, mit jenem Sorfdjlagc oor bic
^erfammtung, in wcldjem g(cid)crwcife
53ifd)of
Gnlbcrt beti befte
bittet ber Rettung ernannte. SDte einzige 6d)ut^waffc, mit wcl=
djer ber rou bem Legaten bc3 apoftotifdjcn Stutyt gebro^ete
9Ud)tcr]>rud) gegen beu fnig, ba3 ber beffen
Saubc
btcffcit
1)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 164. Ep. LXXIII Saue in domini regis
personam ferre sententiam adhuc distulimus
,
exspectantes si forte divina
inspirante gratia resipiscat, in proximo tarnen laturi nisi eitius resipuerit.
SSergt. rittfdje $ett>eif$fti<jen N. 24. d.
2) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. L 220.
3)
Ibid. Ad haec dominus Rotliomagensis
adhibitain.
4) Ibid. Quum igitur evolare.
300
pufteg $u$. Gvftc (Sapitel.
unb jeufeit bc3 Ganal3
p
rcrljugenbe gntctMct aBcjctvc^rt mer=
bcn fnnc, fei
bie maffenljafte Appellation be ^Bco^tf', mc~-
burd) ber 3ufammenl)ang ber ^Xuctoritt be3
(Sr^l&ifdjofs mit ber
englifdjen anbe^firdje jett^e^ig
jerrtffen merbe
1
).
5tuf
ber teile eilten ber enannte unb ber
33tfcr)of on ecj,
bcn bnrcl) bie @t)m^atl)ieen ber 9lumefeuben befc^teutttgten S3cjd)lug
jur 5lu3ft)rung gu bringen. SDtc Antnbigung biefer 31t (St)iuon
genehmigten Appellation fotlte bie be l)ol)enGteru in bem nig=
reief) einleiten. D^otrob begleitete
fic, nidjt nm
fid)
an biefem
djrittc beteiligen, fonbern and) je&t nod) on reconcitiatori=
fd)en ebanfen betregt
2
).
Aber al3 bie Otofcnben $u ^pontignt) eintrafen, mar *>on bort
eben t)oma
3
)
in ber bcn efern befannten 2tbftd)t nad)
@oiffon
abgereift. OTerbingg mre bnrd) biefen llmftanb bie 2irfnng=
frftigteit ber Sroccbur nid)t vereitelt, konnten
fte in ber $$o%
nnng bc Appellatcu
unb al fotdje burfte boclj ba3 genannte
Softer gelten
ba 5l^ellatiouinftrument niebertegen ober an
ber l)r affigireu :
fo
mar ben red)tttdjen Auforberuugcn gengt.
Allein Mni bon beiben gefdjal). (Sie oerfnbigten bie Appellation
im
tit ber Abmefenljcit bc rjbifd)of nur mubltd) unb
femten fid) ebenfo rafd),
mie
fic gekommen
4
). >er $lau 9xotrob3
burd) Auerbietuug einer SaiiSfactton nadj Magabe be3 Au3=
fprucf)e cine (Bd)ieb3gerid)t3
5
)
eine Au3gleid)uug ju erzielen
mar bamit gleidjcrmcifc, freitid) nid)t nad) feiner -JMnuna,, aber
bod) in ber t)at mifsglucft.
Um
fo
mcl)r mujjtcn bie bangen rmartuugcn ber er$bifd)>
Udjcn Partei toadjfen, t)oma3 mge nur 31t balb ba, mag er
jugft bem Knige feiertid)ft
augebro t)t, $ur Au3ft)ruug briu-
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. L 226 Ab illo ergo concilio egressi
sunt a facie Domini et Regis sui Lexoviensis et Sagiensis episcopi, ad
saepe dictum Cantuariensem properantes, ut appellatione interposita usque
ad Octavas Paschae suspenderent sententiam ejus.
2)
Ibid. Rothomagensis quoque cum eis profectus est, non quidem ap-
pellaturus, ut ait, sedde pace, quam desiderabat , tractaturus.
3)
Ibid. vol. I. 227. Herbert, de Boseham Opp. vol. I.
4)
Joann. Saresb. 1. 1. Sic ergo perfecerant.
5) Nicolai Rothomag.Ep.Th.Epp. ed. Giles vol. II. 194. Ep, CCCXLVII
Qued literas vestras suseipere non debuisset, afiirmat, quoniam ipso ad-
veniente vos ejus praesentiam devitastis. Intelleximus etiam ab ore ejus,
cjuod
parati erant probare ipse Rothomagensis, Lexoviensis, Sagien-
sis quod propter hoc ad vos pergebant, ut vobis ofterrent omnem satis-
factionem eorum judicio
,
quos aequum estjudicare inter vos et regem.
(nnbutcf bcv Sccne $u Begelaty;
301
gen
1
).
(Sdjou bic (Scene ju 33c$elax; I;at bccf) nid)t gan^ nnbebingtc
^mnpatluecii
auf
bicjcr Seite erregt, fobalb man bie angcnfd)cin=
djen folgen enoog.
)atf
bie foeben rcommnnictrten oon mir
fefyr
Wenigen beut fird)lid)cn Sraudj gem bcfyanbett werben,
Don ber $$fft<$t
bic (ionftitntionen
p
beobachten nnr injeto fid)
fr
entbunben erachten wrben, roagte man nid)t &u bejmeifeln
2
).
SDafj felbft
unter ben treneften SQfcnftleuiitt bod) feiner fid) finben
roerbe, ivclcl)cr bie ^In^cige ber jannuug, bem Knige gu bcr=
bringen ben $cntl) |ale
,
mute man gcroi
3
). fticolauS
oon Dienen fal) in beut, roa inSBejelcU) gefdjeljen, ba3 2erf eine
mit allen irbifdjen SMtttcrtyltutffen bredjenben, gegen jcgdje
^Mutualitten gtcid)g(tigen @(anben3. )enn gerabe bnrd) bie
33crbammnng ber Qonftitntioncn |a| ber
@rjbifd)of fein :perfn=
lu$c8 Stficffaf
mit bem ber $irdje untrennbar oerfnpft; nnr
unter ber 23ebingnng
,
ba xljx bie fffa teiett jnrdgegeben
roerbe, ift fortan feine Dtndfeljr mglid)
4
). $lber eben ba3, roa
bod) ba3 idjtigfte roar, ber unmittelbare Erfolg feiner l)at,
roirb bod) oon biefem (betreuen, wie bie eben mitgeteilten lettre*
rnngen beroeifeu, ftarf be^roeifelt. 2Bcil)reub ber (Srjbifdjof felbft
gehrt l)abcn mottle, ba Dcotrob oon Dienen
nad) bem age ju
6l)inon
bem Rntge ht| efidjt gefagt
5
),
roenu ba Urtljcit
t>om Sa^fte beftttgt roerbe, mrben fie
alle bie cmcinfdjaft ber
ebannten fliegen; roerbe bie (Srcommuuicatton gegen
ifyn felbft,
ba Unterbiet ber bie fniglid)eu Mnbcr erl)ngt, ber ganje
(5lcrn3 mrbe
ftdj geljorfam erroeifen: Ijatte ^icotanS oon bemfcl=
ben gatt^ anbere Urteile gehrt
6
).
)a er ben Umgang mit ben
ebannten meiben roerbe, ba Krt)ie er roeber nod) lngnete er
c3. Sie
ffenttid)e SScrfnbignng aber it)rer 9camen lehnte er
angbrdd) ab. Svbe tiefet bod) nnr b*ap bienen, bie $i%ritft*
emeinbe ber (Sritirtcn 31t vergrern, giir SMrbignug ber 33e-
1)
Joann. Saresb. Opp. vol. I. 282
neque umquam, ut in Dominum
Regem vestrum anathematis feratis sententiam interdicti, prae-
eipitabo consilium.
2) Nicolai Rotliomag. Ep. 1. 1. 193.
3) Ibid.
4) Ibid. 193. 194 Condemnando namque praedictas pravitates eitra
liberationem ecclesiae Dei omnem vobis redeundi aditum obstruxistis.
5) Th. Epp. ed. Giles vol. II. 233. Ep. XCVII.
(V) Ibid. 194. Ep. CCCXLVII. Cf. Joann. Saresb. Opp. vol. I. 283 Quid
egeritis Vizeliaci, arcliiepiscopo et ecclesiae Rheinens! a multis diebus
innotuit nec operae pretium puto divulgata referre.
302
fnftes
SBitdfv. Gvfleg Carter.
beutung bes trd)cnftreite3 geigte er, nad) biefe (55
efdj> f
tt r
ger
^
3(nfid)t, feinen Sunt. tot 3$omad luf;cv getrau, leitete
er i>on bem (ygotnut bc od)mutt)s> ober on ttttgt$%eltew
o^oru l)cr.
fefemfo ^v-eibeutig, hue biefer tu feinen ptnen geftrte gne=
ben3ocrmitttcr, bcmfjrte
fid)
bic aifernt ftc reu ber ftren=
gen Geufur fyrte, mctdjc
p
2?c$clai) ocrfyngt korben, nalun
fic
eine
tyttifd) fc()er$cubc 50ttcnc an, iubent
fic
bemerfte, biefe cutc
feien ja rooljt fdjen tugft ercemmunicirt. greitid) at3 fic
balb
batrauf oon Otidjarb feon Qt^efkr begrbt roarb, fd)icn fic
itjn
bod) all einen cbauntcu bcfyaubctn 51t motten. 8ic ermiberte
uid)t.
Hub Dcicotaug , ber je lnger je metjr
fic burd)fd)auctc, mar
bod) alten ^cafjuatjmcn abgeneigt, roctdjc fic ned) mct)r fyattc ki*=
fttmmen knnen. 0 rdljaltMog er feine Eingebung an bc3 ()0=
mag 2tcterttt bekannte
fragte er bod) auf bas enauefte, uue
man bei bem
^uf
igcn ^ufammentreffen mit beu on it)m cbannten
fid) ju benehmen, ob aud) ber ruj$, ba3 ctyrd) mit iljncn Ux*
boten
fei
2
)
er mar bod) cutfd)icbcn gegen bie 9(uroenbung jeneg
uf3erftcn @trafmittct gegen bic ^erfon bc $uig
3
).
2Bt;rcnb
(viuigc
roiffeu mottten, bajj am gefte ber Sparta $cagbalena
(22. 3u) baffetbc oert)ngt roerbeu feile
;
aubererfettg bas @c=
rd)t fid) erlieft
4
),
ber Slufttftcr ber cnglifd)cu &ird)enfel)bc motte
au3 bem ftirdjcnrcgimcnte ausfdjeibcu unb bas> $au$ter=9Imt am
ofe bc3 $nigs> rant granfreid) bernehmen
5
)
: mar biefer
caractevfcfte 2(gcnt altcrbiug big auf einen gemiffen rab
fr-
ba 33et;arrcu
auf ber einmal betretenen 23at)u. 5(bcr uid)tbcfto=
meniger fommt er, mie 3ot)anucg r-on ati3burt)
), aud) jet^t nod)
auf
ben, mic er frdjtct, oou Ibemag oictteidjt aufgegebenen pfegj
auf
bic burd) bic aiferin unb :Uotreb
511
oermittetube Dtcconct=
atiou jurd. (h* cmpfictytt itjm briugeub, bic Untert)aubtungcu
1) Th. Epp. vol. II. 195. 196.
2) Ibid.
3) Ibid. vol. II. 193. 195.
4 Und. vol. II. 195.
5) Ibid. Practerea debetis.
8) Joann. Saresb. Opp. cd. Gilos vol. I. 277. 278. Ep. CLXXV Nihil
consultins arbitror jubcat esse seenros; 283abev fili bot fid> bcvbic^
bte ilUahmnui sed ante omnia ineumbatis preeibus et aliis exereitiis militiae
Christianae
et agonem vcstrnm media sanetonnn intercessione Domino
commendetis
etc.
Sfypellation bcv tnl. Sifdj&f* Sotibon bcu 24. 3ui 11CG.
303
mit betn CcMcrcn, bcr, tote bie 23tjd)fc oon fiiftciix itttb
ecj bei
ifyrcr ^(nr'unft tu Sontianty ifjrcu gricbcn3gcbanfen ntcf)t Ratten
2lu3brud geben tonnen, jum 3^ccf einer SScrciubarttng mit beut
Rntge mieber aufzunehmen. oma3 feil feinem SBmtfdje
gc=
mag jeine ^crcitmilligfcit erklren , in fein ^v^ftift
$urucffcfn*cn
nnb jebem eridjtc fid) unterftetten &u wollen, mcld)c3 bcr
(n'v
bifdjof
oon Gantcrburt) nad) fanonifd)cm 9$ed)te auerfeunen brfc,
wofern U)tn nur idjerljeit bei feiner Btdfcl;r verbrgt werbe.
SBetk biefe arantie oon 3Diatl;tlbc nnb bem
(Sv&Bifof twn holten
gclciftct,
fo
fd)cinc c3 ungeffyrdj , oon avLbxMtytx (h*wal;=
mmg bcr (Slareuboner CUMiftitutioncn ab$ufcl)cu, nnb gengen,
nur bie cvftel(ung bcs> (Srjftifte nnb bcr JrcUjciten, wie
fic fcot
9lu3brudj bc (Streitet tl)atf'd)tid) oorljaubcn gewefeu, in au=
gcmcffcncr SEcife ju verlangen.
$lbcr al biefer oerfl)nlid)c $orfd)tag einer ^aeification er*
nenert nnb in ^ontigni) befannt warb, war c bcr ^tlgcrgemciubc
ber @rilirtcu bafclbft bereite auf 2kranlaffitng bcr Vorgnge in
(Suglaub crfd)Wcrt in iljren 33cratf)uugcn $um
Gmtfdjluffc gc=
langen.
Soglctdj nad) bem
d)luffc
bcr ^crfammluug u (ljmoH
battc .^ciurid) H.
audj in feinem fnigrctd)c ba bort jn (Staube
gekommene SDecrct rolljicljcn
(ffen,
^erfwnrbig genug war ber
$)utgiftcr kalter twn Sitte
1
),
ber ^arteigeuoffe bc3 l)oma3
SBccfct, bc
Statutes oon SalBburi) in bcr firdjltdjen DdUung
nnb in ber
Siffenf^aft
glcid)gcfiuutcr greuub, mit biefer 9Jiiffion
betraut, weld)e i()tn
fclbft ebenfo etttftcf) gewefeu fein
mag, a(3 bie
s
.Hblel)nung unmglid). r battc bem rofjridjtcr Dcicljarb bc uci,
bem bie ^ccidjsoerwefcrfdjaft in (Suglanb juerfauut war
2
),
bcu
23cfcl)l ju berbringen, nodj ftreuger al3 bisher fmintlidjc Jpafeu
bcwad)cn, bie 33eobad)tuug ber Otcifcnbcn i^crfd)rfcu u laffeu;
weiter attc (Sinwoljucr beS nigrcid) oon bem, wa 51t 6l)inon
gcfd)cl)eu, ju untcrridjtcn uub auf (Staub
bcr Ijtcr auljugig ge=
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 229. Ep. CXLV. Uckv feine
5erfottftett tferal. Bouquet XVI. 537. not. b. ufebred^t , icfcr affaememe
9Honatsfdjvift 1853. 2(pvU 306. Joann. Ep. CXL1V. CXLV. CLXVIIL CXC.
CXCV.
2) Gervas. Twysden et Seiden 1400.
304
Aufteg 23udj. (Svfteg Galtet.
machten ^C^^cIIatton jcbe Senfnr be* Metropoliten im $orau
p
vermehren; bat gefammtcn (Icru3 Don bem gtfe$m3$$eit $fttd)t=
Wpftntg
p
bem
r&tfdjof
p
fu^^enbircu
^ ,
cnblidj alle 89ii
)d)fc
ttnb klebte Stg&ttbS
,
ja
felbft bic 2fttt$e be3 9(ugu|ti=
ncr = nnb ^ttnitattHloftetg in (vantcrburt)
2
)
pm einer aU=
gemeinen 3fy|M$*ttott
p
^erfammelu.
$Tcit getx>ol)nter ^nftc()!ctt
W>fl&0fl
ber (55rortd)tcr alle bieje
Auftrge
3
);
fo
aucl) beu legten, djon am
fycftc
3oI)anne3 be
StSfetS (24. 3um) fattb in fionbon bie Gonferena Statt, fceW&er
bic berufenen 23ifd)5fc
uub %tUt in^gefatntnt beirootjuien, vof)=
renb bie TOndje einen fyxU^axm 33ornaub gefunben fyabeu
f
0 IX ett,
jid) bctjclbcn
p
cntjicfycn
4
).
?lerbiug3 mujjtc ber ifjuen befannt
geworbene f'niglidjc SSittt alle 23eratl)uugcn ber ba3, mag ctma
jn befd;e|3en, fofort
vereiteln. 9lber bie
Stfcfaffumj
bes> anbefoI)tc=
neu ^fyeftatioti *3nfttutftent3 fotttc bod) t|r SKetl werben, uub
btefe^ Ijerpftctfen mit ber gangen <8d)rfc,
p
meldjer ber aitgen^
bltdd) ercentrifd) erregte ricb ber Oppofttion reijtc,
fllte fiel)
Ubert von Sonbon berufen. Unter bem (iiubrud bc jeitbem in
nglcmb verbreiteten @eret)t3 von bem
reignifj in 2kclat), ba3
nadj Hftaftgafce be er^btfcfjf tict)cn 23efel)l bctWnt
p
mad)cu er
natrlich 3ln[tanb genommen, uub ber ftrengen ^canbate be3 =
nig$ begann bie gewaltige Dcatur beg
23ifd)of3
von fionbon bie
SBerfammluncj
p
beljcrrfdjcu. Hub in ber $at; polcmifdj gc=
ftimmt, wie fie
bamat mar, muffte fie
ubetwltigcnb roirfen.
ie legten ^Ocafenalnucn be frjbiidjofg, wcldje ba cnglifdje
^atctlanb mit einer neuen gciftlidjeu efyrcd'cusljerrfdjaft bebrol)=
ten, roaren es gewefen, roeldje bic efn$te ber 5Cuttpatt)ie gegen
beu 9tebcnbul)ler bi> pm Uebetmaft gefteigert. 2)ie Sonboncr
Gourcrenj, bic, rote jcbe f^nobale Skrljanbluug beu gactionsgeift
ftrlte, mujjte ba3 Littel werben,
fie
p
berreden. @o warf et
1) Joami. Saresb. Opp. ed. Giles vol. I. 229. Ep. CXLV.
2) Gervas. 1. f.
3)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 187 Quum etiam post istam, quam dicitis,
nppcllationem edictum generale sit propositum, sicut dieitur, ut nemo de
nostris inventus sit in terra Anglicana
,
qi non capiatur etc. cf. Joann.
Saresb. 1. 1. Gervas. i. 1.
4) Gervas. 1. L
5)
aj? tvcbev bic tarnen bev von XtyftmtiS ju
Scjcla (mcmnuinicivtcu
befatrat gemalt, nodj bic (Svcemmunication $ax 2luftt^timg
ojcbvacW, arb in
bem mcvhm'ivbiCU ?(ctcuftct Causa inter Cantuariensem rcliiejiiscopuni et
Episcopum Londonifensem Vitt. ed. Giles vol. II. 214 von bem l*r[tcvcu cbeu=
fcwoM bcf)viuptct citg
iitid. 222 on bem l'el5tevcu juejeftaubcii.
JlmUatiiMt bct en^tf^n 33ijd)l>fe.
C>
fn
*
e Schreibe.
305
fi cf> beuu mit ber
ganzen
28ud)t bev alfo a,cftcia,crteu vaft auf
beu ct^aftett Segnet', iljm bie Wla>k pi entreien
r
in bie geltet*
bct cv nad) feiner SDfietttttttcj nur eine Itekr^ciiuncj ert>eud)ctte.
Uub iubem ber cntfd)ioffeue ^tn^riff
@bert beu l)oma3 Werfet
ju jener Bertljetbifjttng aufrief, bie nueber gittcicf)
^n^riff
nxir;
biefc ^crtfycibiajtna, $u einer neuen S^ectir^ fhrte: eutftanb
ein
*tm$f
ber Iiterarifd)en ftttHf, in luetdjem jeber ber beiben
gttnbe beu auberu in feiner fittlidjcu ^ladttyeit
511
geielt
fid) be=
mfyte. SDas> anje D^bermerf
,
nxld)e3 ba erfd)einenbc Sirfeu
bc3 f)omas> 23eefct beivec^t , toarb t>on bem Spanne, ber
beffen e=
triebe belaufefyte, tok fein anberer, mit einem bauatorifdjcn <Ed)arf=
fiun alfo BIof3
ele^t,
bafj bie cjanje efd)id)tc be tu bem lauje
ber l)5fifd)cu Soltf uub ber I)icrard)ifd)en 3been fd)i'(Iernben e=
bcn i>w bem 2(iu3C bc3 cfcr3 in eine @efd)ie()te be3 nur
fid)
jetuft bieneuben @cj<nffitt fid) r-ernjanbett.
)iefe $ritif be
dffe
ift nid)t roafyr; aber %M)tz
ift in gtte barin.
@dmmtd)e TOtaJieber bcfd)loffcn bie ^typeftation uub k=
ftimmteu al Dermin berfelbcn ben immclfa()rtgta^ be
Safyrc
1167
(18. WM), itbert verfate
1
)
in bereu Hainen jene kiben
erfteu 2Icteuftde btefe literarifd)
=
juribifd)en (streitet, bie aber
uid)tgbeftoir>enia,er beu ci^cut^mUdjcu tempet feinet @etfte3
trafen. )a eine, bie au beu ^apft fetbft
cjerid)tcte llrfunbc
2
)
b%x lt|!petCaftoH
7
au3$ct)enb Don bem c^enfatse, ber fid) in bem
^anbellt ber rouc uub be }et im (Sri! lebenbeu ird)eufrfteu
fetbft au^ebrdt, fd)itbert bie ^creitunllUjMt jener afte cfytcu
Jreifyeiten ber $ird)C ju achten unb u fdj&en auf
ber einen Seite,
ba burd) uidjt motiturtc teibenfdjaftlid) broljcube Stuftreten
if)rc -geiube
auf ber auberen, feist fid) fort in einer (T$I)Iung
ber SSeraulaffuna, ber gttjett ird)enfcl)be uub fd)ejjt barau jene
Urtf)ctf ber bie (Souftitutionen, \vM)t> al> bie 9JMiuin$3uj3e=
vitua ber fuiad) gefilmten gartet bei 2lumtclung bc Itttetl
uub be Urfrmtna ber l;ier cobiftettten a^ungen fd)ou oben
3
)
uu befd)'ftiv3t Ijat. )er f)cd)e leru3 ift
e3, ttetdjer a!3
3
eiK
3
c
1) ftadj Th. Epp. ed. Giles vol. L 170. Ep. LXXV. Joann. Saresb. Opp.
ed. Giles vol. I. 310 Si fidem, quam non habet, desiderat srriba vester
Londoniensis etc. 311
sicut Demosthenes vester asserit etc. 312
quae
fuerit intentio scribae vestri
304 Nonne stvlus ipse convineit Achito-
pbel et Doech etc. (2 Bant. XVXVII).
2) Gilb. Fol. Epp. vol. IL 190198. Ep. CCCCXXXYI1.
3) &k I. . 572. &efgfc . 336. 337.
0ff^e Wcmfer III. CO. It.
20
306
&%fte3
Judj. (Svftc (Sci'pitel.
jener ^reeffe,
bie burd) bie ben ciftftdjcn jucjcftaubcncn (5rcm^
Honen berfd)ulbct morbeu, al> egner feiner eigenen ^ribilcoKu
auftritt. (Statt ben )uati3mu bon (Staat nnb ird)C, ol)itc
tocldjcu bie ierard)ie in iljrcr Gta,eutl)mtid)fcit fid) nid)t galten
fanu, in cjettoljntcr
fdjroffer 2eife ju betonen, betradjtcn bie
^^ettanten bielmcljr bie ftelttidje &ronc al bie Beamtin bc
ciut)citlid)eu normanuifdjen $irdjcnftaate3, jene Statute
fteu im roften
nnb anjen, ttne tinr
nnffeu, al3 uralte, burd)
bie rabitiou e^eili^tc [Rechte. 28l)renb berbic3 ber $e$cn-
tortigc rda,er berfelben, fern babon jene Itrtuube als eine infal=
ble
p
beurteilen, ftet geneigt a,en>efcn, fie
ber Dcebifion bc
a^oftoli)"d)cn 8tul)l unterbreiten: l)at ber Grjbifdjof burd)
fein ungeMtyrtid;e3 Verfahren biefe crnntnfd)te Vereinbarung uu=
maUd)
p
machen a,efudjt. )ie )rol)una,cu cjc^en jenen, cjccjcn
ben bemnd)ft ber 23ann bcrljucjt,
beffen anb bem Unterbiet uu=
tcrftcCTt werben foll; bie
flevjcu
altc3 D
f
ced)t aug>a,cf:prod)ene $lmt^
cutljebung, be
23ifd)of3
bon 8aliburt); bie (Srcommunication ber
erftcu Mnner be3 9
f
leid)e l)aben bie ^ernutrfniffe auf ba3 2teu=
fterfte
gefteiejert. )em Ijoljen Gleru3, bem ba3 Dilemma
fid) auf=
bringt, an bem fd)ulbbaren anbeln bes> Uprima nnb bann aud),
bon bem^orn benig$ verfolgt, an
beffen $%xl
fid) |tt beteiligen,
ober biefem treu ju bleiben nnb ben bcm^3a^fte abzufallen, in
beffen ienfte l)oma 23cdet fteljt, ift
nid)t3 anbcre brig geblic;
ben, aU pm 3n>ccf ber Umgebung beffetben ba 33erl)ltnife $u
il;m abpbred)cn, inbem er an benfelbcu ^a^ft a^cltirt.
Unb
fofort nmrb ber 5lp^cHat unter Beilegung eben bicfc
3>uftrumcnt, ba3 bon fmmtlicl)cu 3eitglicberu, bie l;ier u ou=
bon berfammett ftaren, unterjeid)uct, von breien aber nur uutcr=
ficgclt korben
1
),
bon bem aubrdtid) beuadjrid)tigt
2
),
wag man
bcfd)loffeu;
bod) ift bielmeljr bie $)cotibiruug ba3 Gljaractcriftifdjc.
T)ic 23riefftcllcr
3
),
bie l)ier bon bem
Greiguiffe jit^kjet*) unb bon
beut d)reibeu, in tbeldjem il)ncu barber $yiittl)citung gemadjt
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. I. 311 Signata est attestatio,
corum omnium quidem concepta nomine, sed trium dumtaxat episcopornm
roborata sigillis, arcliisynagogi videlicet Londoniensis et domini et amici
mei, cui interim parco
,
episcopi WiQtoyiensi et episcopi llercfor-
densis.
2) Herbert, de Boseham Opp. vol. I. 232
et per eruditos nuntios
libellum appcllatorinm in ea forma eoneoptuin arehipraesuli ad solitudi-
nem nostram Pontiniacnm tFansmiserunt.
3) Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 1*85190. Ep. CCCCXXXVI.
bog du\ibcn ccv IHvpeUautcn an fcfyomaS 93cdfct.
307
to&sben, aubrdtid) abfegen, l)ciku
fid) t|rer 2lufa$e
nad) mit
bev
Hoffnung
getragen, bei kulant fei tu ^vaufreid) nur mit afc-
tifdjeu Hebungen
&efdjftt$i,
in bic
Gcuffc
bev ^tnbadjt unb bev
(HMttcm^atiou ocvfcnft. Verlautete c3 bod), nur barem beute er,
in biefem ^tiffcaub ber fctbftcrmMtcu 2(rmuth, in njctdjcm alle
t'ird)tid)4>elitifd)cn gntereffen
if)m fretnb geroorben, be fthmq
nabe nncbcr$ugcnnuncn.
3u tfyttm rftaunen hat
Dagegen berfetk oor einiger tit au
Scheren ein fd)arfc3 93tal)ujd)rcibcn crlaffcu, beut bic
fenft
blidc
VcgrBung fehlt,
intt)cld)cm baiS 9hiatf)cma angebroht, bie
fdjrofffte
D^ofttion ftatt ber
fonft tegtt^ai Bcrfo|nung gebt locrbc.
Um bie Vollziehung bicfe n^erften 9d)tcrfprud)C pt oerhten,
bemhen fie fid)
burd) Erinnerung an ben Gontraft ber augeror*
beutltdjcu unftbescuguugcu bc3 StotrigS unb biefe Vctrageu3 be
Ot^btfdjof in biefem ba3 @cfl)l ber Sdjaam erregen. eiu=
rid)
ift
c getosfett, ber benfetben einft aus> bem 3tank $u einem
ber fydjften Remter im Staate erhoben, sficbcvum mar e un=
taugft feine befenbere nabc, metifye ben bisherigen Gaukler unter
bem Siberfrmtdj ber eigenen Butter, nue ber ber foldje
(vitt-
wrbigung fcucnbcn anbclfivdje, mit ber glnjcnbftcn ftrdjlidjcn
Strbe in (Sngtanb bcfleibcte. )a totale Verhalten, metdjcS
\&
ber Gngluber aB feine Sftfdjt feunt, htte fonad) burd) ba er=
juntugeue (Gefhl
einer ganj kfoubercu ^tett erleichtert werben
muffen, &etra bagegen 5:I)omag feit ben erften Anfngen feine
ci}bijd)flid)cn ^ImtcS ein ber trotte fctubd)c Verfahren gezeigt,
fid) oer ben klugen ber ganzen Gl)riftenhcit mit ber Sdjutb eine
bcifrnellofcn Unbaufg klaftet |at: fo
bleibt bic Hoffnung
brig,
bcrfelbe werbe
jefct,
rocun auet)
fp't,
$ur (h-'fcuntutjs femmen.
.aubett e3 fid) bod) barum, ob bic cnaUfdjeu $ronlauber in 3u-
fnft beut ^pftlidjcn (Miete ^tferauber $ttgchrcu feiten ober
nid)t. cr neue $pma ift
c
,
meldjer burd) fein
mcitcrc Vor=
gehen auf biefer Valjn
auf bic ecitc bc Sdjisma ben utg
notl)menbig brngen
muf},
ber- nur in treuer Sorge fr fein
dhid) jene untabettjaften Gouftituticncn hat
aitcidjncn
[ffen,
berbie aber jur fricbUd)cn ^uSgtcidutug bc barber cntftanbc*
neu Kampfes in jebem ^tugcubUdc bereit ift.
%Ux mhreub ben Sibilanten bic efung
bieje ?lctcnfttfc*,
bc" VScrfc beffeu,
ber and) in ber Vittcrfeit ber %ntip(fye
)
mit ber
20*
308
fnftes
ucfj. (*rfteg gltet.
er gefd)iiekn, fo
eben nodj gezeigt, ba er grer
fei at
fie alle,
ba3 @efl)l
ber enge erregen modjtc, nnb fie fid) anfd)idten,
baffere
bem obfeinbe nadj ^oniigni)
l
)
jnfenben: war eflbtid)
bie lange $nrdgel)altene Urfunbe in (Sngtanb angelangt, weld)c
biefetben plistidj enttnfdjen follte ber bie Tragweite biefer
^l^ellation.
tvar am ^anl<3=age (am 30. 3nni
11
66), aB itbert
2
),
23ifdjof
von onbon, in bemfet6en 2lugenbtid, wo er vor bem 9ffc
tar ba Ijeilige Officium verrichtete , an3 ber anb cine3 Unk;
fannten ba anf
bie Negation 6e^nglid)e Gircntarfdjreibcn be3
$a:pfte3
3
)
^uleicr> mit ber pcrfnticfyen 3ufd)rift be3 nenen e=
gaten"
4
)
empfing. Robert von ereforb nnb Otogcr von 2S>or=
cefter waren gleichzeitig von bemfetben in ^enntni gefegt
5
).
SDa3
od)gefI)t, mit wetdjcm biefe prieftertidje gnnction ben fatljolU
fd)en Prlaten ju erfllen pflegt, nnb bie tiinmnng ber
3
CV
~
fntrfd)nng, bie
tfym
au3 ber ewifyeit erftanb, ba ber Erfolg
feiner zweimaligen egenanftrengung von Weitem vereitelt
fei,
mod)ten fiel) atfo in ifym mifdjcn ober wed) fein, ba er von biefem
(Sontraft angenblidlidj berwltigt warb. Sfjrenb er
fidj fo
eben
nnter ben @^u-| be apoftotifdjen Stnl)l geftellt, benfelben au-
gerufen
l)atte gegen ben r^bifd)of : mnte er jet^t
lefen, ba bcr=
fetbe vielmehr |nm m einer vollfommcnen Deformation ber
>tnge in (Snglanb angbrdltd) at3 Stellvertreter bes> crftcren k=
mfen fei.
SDaS ppfttid)e 23revc verpfd)tete jum nnvcrbrdjlU
d)en efjorfam in einer Seife, wcldjc btc ttnbcbingtljeit ber ^oU=
macfyt mit 9lnfd)ln ber Stppellation wentgften
fr bicf en gatl
voranznfetscn fd)ien.
2)ie Dicbcrlagc mar nnvcrmeibttd), ivenn
bie trotte fie nid)t bnrdj eine auerorbenttidjc $ftad)tbung
auffielt.
itbert eilte biefe anzurufen. )a3 killet
8
),
in bem bieg
jdjcljeu, ift nod) unter ber G'inwtrfung jener Smmnttg gefd)rie=
ben, wctdje it)n in ienem verfyngmvollcn ^ngenblid bermannt.
J) Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 232.
2)
Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 7. Ep. CCLXXV Die nanique beati
Pauli quum Londiniis ad altare consisteremus literas doniini papae de
manu cujusdam nobis penitus ignoti suseepimus etc. Jiiil. ^envief. \.2 1.
<.
3)
Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. Sil.
Ep. CCLXX.
4)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 201. Ep. CXXXII. 6. MxitiW 33tt>eiffc
tungen N. 24. c.
5) Ibid. vol. I. 277. Ep. CXXIV.
0)
Gill). Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 7. Ep. CCLXXV.
Jtn$eige fc. b. 2caatentoi?be b. Xfy
@ifl>. Agitation feit btm30.;3tmi 1166.
309
^pftlid^e Briefe, alte wie neue, werben von if)m t>ern)cd)felt
)ic Angft f>at fein fonft Etatef Urt$eil atfo revnnrvt,
bafe
er ben
ebattfeii au bie Un$ertreuulid/fcit feineS 3d)idfal unb ba3 bc3
$uig3 ganj mlievt.
afj
biefem eine Dlemouftratiou gegen biefe
neue Seaatennntrbc ebenfo bringlid) fein muffe,
als
ifym felbft,
fdjeint er gang ftergejfen
p
^Ben. Slugen&ficflid) fennt er nur
eine 33ittc, il>u
felbft p
retten. he flcl)t bie fuiglidje nabe an,
or allem ben Ijofyen englifd)en leruft in ben
taub
p
fetten,
ben
$apft
p
beliebigen unb Um Don ben Parteinahme bc
Ch'S&tfdjof
lieber afcppljeH. Gr befd)U>rt jte, t|m felber
p
geflattert, bem
SRanbatc l)iufid)t(id) ber Dteftitution ber ird)cugter golge ge=
Ben, ben cingcfammcltcn
v
)ktevpfcunig eiufenben
p
brfen. Unter
btefen Umftciubeu
fycfft
er ba3 23efte tton einer ^weiten Appellation,
mtfyz
er tu ftrmifd)cu bitten einrid) an ba cr$ legt. Atters
bing gegen bie egatemtutrbe be_3
@r$feifdjof faun unmittelbar
nidjt eingetrenbet roerbeu; ftofyl aber gegen ba 8djrciben
beflek
ben iufofern, a bie fdjon angefnbigten (Srcommunieationcu
bartn oou Beuern
p
ootfpljen ber 5Befcl)t ertfyeitt n?arb unb biefe
efjnc cneljmigung ber rone audj fotd^e getroffen, >r>eld)c bereu
Vel)ntrgev finb. SMrin ift ein
^erftoft
gegen bie althergebrachten
9ced)te" be Sanbe
bie (vonftitutioueu nennt er abfidjtlid) nid)t
beffen
rljmt er
ftdj nxntgftcus bot ber SEBeTt
ein UU
ttmatum mit^utbcilctt.
al Auftreten bc ChrjbifdjcfS $u 2k$clat), btc rvifct) barauf
crfelgcttbe Setrnttbigttttcj feiner aucrerbcut(id)cn ^rtocgtcn, ber
gffruft
ber emittier, ben bie gegenteiligen Sivocctiocu bc Gu'lbcrt
uub bc3 ljcma l)craufbcid)tvercit, Ratten ^lulid) ffe effylc ber
(5mporung gegen bcujcttigcu tiuebcr trad)
abrufen, n?ctdjcr ben ocr=
bajjtcn
rutanten attgcnbtitflid)
fo
ftarf gemalt 51t fabelt idjicu. cr
ebanfe, oen bem ^(nftifter biefer neuen Girren fid) bbttrd) &n bc=
freien, bafj
er ber Cbcbtcnj fid) cnt^iel)e
,
tocldjcr biefer f)itlbigc,
brunte fid)
um
fo ocrfl)rcrifd)cr auf in einem ^higcublitfc , tr>o bie
bereite augcrftetc faifcrlidjc >cctfal)rt nad) Stalten btc @cfd)itfc
Sllcranbcr
fr
immer cntfdjcteen trollte. $fterbiii& ber Sdjtmtr
ju ffiSx^bitrg , ber mtnmcljr burd) bic fjat 6cflegett werben feilte,
mar oon il)tn r-crlugnct. 5lber berfetbe ftann, ber bcnfelbcn in
$cinrid)3 tarnen gcleiftcr, fennte nunmehr beffen 9lncrfcnnung er-
neuern uub totb in biefem gaffe efjne
3^eifel aud) jetjt nod) bot
r'aiferlicbeu >ofe
gebort.
5(bcr nxnigcr mfyaugtfjoeff freilie war eji, ftatt mit 2llcran=
ber fogteid) 511
bred)cn, burd) eine Oer ber ganzen (H)riftcul)cit aii=
gefpredjene to^utig bc jffalf junadjft oiclmcbr nur ciu$ufd)d)=
tertt
3
).
5llfo fd)ricb er, im begriff 23otfd)aftcr nad) 9om jum
3mcd einer, wie er wcitigften* bic SBett glauben madjen trollte,
lernten Mc3 cntfd)cibenben ^itfftott abgeben $u laffen, jenen bcnf=
1)
Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 235 Mittit Rex, mittnt
et personae regni, mittit et arehipraesul.
2) Ibid. vol. I. 234. lib. IV. cap. 18 Snbstitit igitur adhuc, non pro-
ccssit, dift'erre ad tempus satius judicans, donec super hoc Komanam eccle-
siam jam consultasset. Cf. Philippi Comites Flandriae Ep. ad Alex. Bon-
quet XVI. 127.
3) Piellcic^t cjcbbvt McvfuT Arnulfi Lexov. Epp. ed. Giles 175. Ep. 43.
(ickinbai bvcfycnbc ctctbj. etuv. II. U biet gf**btfdj.
au b. ^apft.
315
rbigen 83rtef*)
an ftamtafb von ettt, bev abjtcbtd) in ?(bfd)rif=
ten t>iclfad> verbreitet, gan$ baranf beregnet r, bie $rip, nxtd)e
Die
ftet a^ftttbett efaf^ren biefem Spmtttjkate bereiteten, jnm
ebel feiner eigenen
SBefretttttfl
von allen girren $u madjen.
Sfc
beut er ben bcittfcr)eri (*r$bifd)or crfnd)te, feinen cfanbtcn
nnb
ba feilten feinem nrfyritnglidjcn (Sntfdjfaffe
nad)
Juttt
Zijtit gcrabe
Nejcntgcn fein, n>cld)e ljoma3 Werfet
fo
eben erft anatfyematiftrt,
"sebanne von Orforb,
Sftidjarb bc Suci , ber 9lrd)ibiaconn Ofadjarb
von ^oitier3, an^erbem tfbert von Bonbon unb Dcogcr von Jjorf
2
)
bie (vrlautnitB
Sur
>nrd)reife bnrd) ba ebiet bc bcntfd)en
^ieid)cs aii^nnnrfcn, betonte er ntd)t3bcftowcniger in befonber
empi)atifd)er 2eifc ben 28nnfd), an bie fdjimatifd)e (Sonfbcration
fid) anfd)Uejjcn $u tonnen. 9codj einmal
foH
bem
^papft feiner
bi3l)erigcn Cbcbicnj ftatt ber bitten bie gorbernng angcfyrod)en
werben, attc ba, roa ber nene egat ng(anb
getrau, fofort
fr
mi nnb nidjtig , bie attl)crgcbrad)ten runbredjte feine Sfteu
dje fovect)t in feinem al feiner ftadjfotgcr Flamen
fr
cn>tgc j$tu
ten
fr
unverletzbar ju crHrcn.
Jr
ben gatt, ba ba (Sine ober
Rubere ntdjt angcnbcHidj genehmigt werben feilte, verfprad) er
fr fid), feinen (Hern3, fein ^Reid) ben bann nmvibcrnfd)cn Abfall,
ber in allen feinen donfeqitenjen fid) eoll&teljen terbe,
SJtetynalb fnmtc
3
)
nid)t, ben Antrag untcrftfccn nnb $u
beut (einigen pt mad)cn. (Sine abfd)Ia,Ud)C 2(ntroort, meinte er,
fnte nur bo$u bienen, bie SBerpfttdjtungcn bes f&nigi gegen feU
hen faifcrlidjcn $errn
in
verringern, ebne bag bie 3btf&!ruttg
tey $(an u ^tnbern rorc.
Srgenb ein ^cmpetfjcrr ober ein
Sftttglieb bc Sotyanniterorbttt, mit bem jene ngl&ttbex
fid)
nad)
Sftom r;inbnrd)fd)(eid)cn tonnten, rorbe, and) roenn bie erbetene
cleitnng verweigert rorbe , immer gefunben werben.
^Xlfo rooUte man lieber bie anbrcHidje (Srtanbnijj crtfycUen,
nnb antorifirtc jn biefem 3^ecf ben ^otjanniterritter Dfatbalf. od)
fam weber biefer ba^it, ben SDtenft wirfd) $n (elften, uodj loarb ba
angefimbigte 5erfonal fr bie beabfil)tigte 3Rifflon
venoenbet
4
).
rabe in bem 3(ngcnMicf , aB biefe aiiygeff)rt erben fote,
1)
HenriciEp. Gilb. Fol. Epp. ed.Giles vol. IL 279. Ep. CCCCLXXXIII
= Bouquet XVI. 255. Ep. LXV.
$eral. ritifck efcetfljtltngen N. 24. e.
2) L. 1.
3) SBerat ben
Bufafe
31t bem eben angefhrten 23rtefe
Gilb. Fol. Epp. ed.
Giles vol. II. 280.
4) . ritifdje cweiSf^tmigcn N. 24. e.
316
fnftes Q3utf). @rflc (Sattel.
langten, als efanbte beg Dtofgreifen on D^ontferrat, ber 2lbt ren
Glu'ufa
(ober lufo ?
a. Clusinus)
nnb ber iBifc^of oon S^rea an, nm
um eine ber X5ct)ter benig
fr
ben@ol)n be3 9ftarfgrafen juroer^
ben
1
).
3m gaft ber
3
u
f
a
8
e tocrf^rad>cn
ftc bie (Smtfetsung be (r^
bifd)of3
&ott Ganterburt) auspmirfen. 2tr Riffen nid)t, tx>te bte Int?
mort gelautet, aber fdjon bte ^olitif gebot, iljnen
Hoffnungen ju
machen. 2(13 fie tu bie Heimat!)
O
uiitdfel)rten,fd)loffen fidj auf 23efcf)l
be3 ntg fein Hofclerifer Soljann &on Orforb, 3oIjanne3 Finnin,
D^abulf be amtr>ortl) als bie nunmehr $eoollmd)tigten an
2
).
)en
beiben le^teren unb bem erfteren mrben jmei t>erfd)iebcne fniglicfyc
(Schreiben
3
)
eingel)nbigt. 6ei e
,
ba Soljann r>on Drforb
4
) ,
feit=
bem man bte italiemfdje renje berfcfyritten, ben brigen ttorangceUt
unb guerft in 9tom angelangt, fei eS, bag er burd) etgentl)mlid)e
3ftoth)e unb feine ^nftruetion r>eranlaj$t, bie $erl)anblungen einzu-
leiten Ijatte, genug, er erfcfyeint am
ofe
2llcranber juerft
5
).
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. I. 315. Ep. CLXXX1V.
2) Ibid.
3) 2Stc fid) ergiebt cm Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 43 Jara
dictus enim Joannes postmodum commendatitias et deprecatorias
porrexit ex parte domini regis. Alex. Ep. Th. Epp. vol. II. 136. Ep. CCCIX
ab init.
4) lieber ^ofrcmn fcen Orforb im Allgemeinen
f.
Nicolai de Monte Rotho-
mag. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 187. Ep. CCCXLVL Ibid. vol. I. 214.
vol. II. 208. 210. vol. IL 252. Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. n. 42. 43.
Ep. CCIV. 33. Ep. CCI. 126. Ep. CCXLIII. vol. I. 288. Ep. CLXXVII. Th.
Epp. vol. I. 31. Ep. XXIX. I. 51. Ep. XIX.
5) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 129. Ep. L.
^weites (a}ufel*
Seit (*nbc be ommcrS
1
)
1166
n>arcn bte brei rKrfdu'ebencn
efaubtfctyaften
beim ^a^ftlicficn tuljl utfammengetroffen, um ben
2cttfamf bor potitifcfyeu ^parteiitng ju feeghttfen. ^eicfyUdjc elb=
fpenbuneten
2
)
unterfingen audj biefeg 5ftat btc 23orftettungcu ber
28elm oeu
x
^aoia nnb Qbbc untren
c, bie ntd)t fomol)l oon if)m befignirt al ibm abejebtungen &or=
ben
8
)
nnb ben ^ufyalt ber in bcr I bat unbebmgten, bk (efclidje
1)
2*ercjl. btc oben 6. 318 2lnmf. 2 eittrten Stellen. Th. Epp. ed. Giles
vol. I. 28. Ep. IX.
2) Cf. Alex. Ep. ad Angliae episcop. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 77.
Ep. CCLXYHI. aj3 3el)anu tton Crfori> liefen ricr berbrachte, berietet
.Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 126. Ep. CCXLIH.
3) . . 315 iHnmf. 2. (cf. Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 137..
E|.('CCIX). Joann. Pictav. Ep. Gilb. Fol. Epp. Vol.II.Sfl K'ctulit siquidem
Erfolg
dcv fonicjf, @ef<mbtf$aft
unb bcv be (Shrafcifdjofg in fom.
321
lutfdjcibuug iljueu $u|>red)cnben SBottmadjt mitgeteilt, a( bie bet=
ben aubcvcn fniglid)cu ^otfc^aftcr Sofyattti
Gumin unb Otabutf be
^amiuoru), bie fid) big baf)tn oon bem bip(omatifd)en Vcrfcfyr fern
gehalten gu haben fdjeinen , ben feiten 23rief fyvtb >erru bcr=
brauten, roctd)cr um ber
Jorm 51t gengen aubrcfttcf) eben ba=
jenige erbat, roa bereite in ber geheimen mnbticken $ert)anblung
augcmad)t war
l
).
9tber aud) $I;oma hatte nidjt nur bie Dteifenben auf allen
i(jreu (Stationen oerfoigt
2
);
er warb aud) ber ben ganzen weiteren
Hergang mit aujserorbentUdjev djnelftgfett tnftruirt. 9ctd)t allein
bafc
bie Bebung oon Legaten beantragt, foubern aud) ba fie fd)on
fict)cr in $iufid)t gefteftt
3
),
Ijatte er erfahren. 9cur ber ben Um=
fang
iljveS SDcaubat
unb ba war freilich bie autfadje
war
er nodj ungewi
4
)-
SBifljelm oon $aoia, oon bem Knige au*
brd(id) erbeten, U)m gan$ ju Sittcn fein werbe, war oon bem etge=
neu (Slerifcr
5
)
beffelbcn Oerrathen.
Son ben (*rfotgen ber GorruV=
tion in ben Greifen ber rmifdjen trd)e, bereu fid) cinridj fpottcnb
fd)on im$orau3 rt)me, fyridjt er mit um
fo
grerer Unumwun=
beufjeit, aU er burd) ba
p
erregenbe 8djamgefhl bie 23efehruug
ber (Surie bewrfen mdjte. r ficht
bie unoermeibtidje rijt mit
bem
gefd)rftcn @el)crbtid feiner tixjti) ^otttifetjeu (Kombination
voraus unb mahnt burd) ben mannhaften Siberftanb gegen bie
oerfhrerifdjen Drehungen bie ftanbljafte rcue ju bewhren, bie
bem Raupte
6
)
ber fatfjoltfdjcn (5t)riftenl)eit gezieme. Orr
fhrt
feine
ganje bisherige Vergangenheit, bie Setben feinet (SriB, bie $ro=
feriptionen
fo
oiclcr Unfd)utbigen, oon beueu ftattje unter ben
mihi idem clericus, quod dominus Papiensis multiplieibus et instantissi-
mis preeibus Regis Angliae sollicitatus et a domini papae simili sollicitu-
dine et instantia impetratus proeul dubio legatus veniet in omnem terram
praedicti Regis. Th. Epp. vol. II. 214.
1) Th. Epp. ed. Giles vol. TL 136. Ep. CCCIX.
2) Ibid. vol. I. 234. Ep. XCVIIL
3)
Ibid. vol. I. 129. Ep. L.
4) Ibid. vol. I. 10. Ep. IV.
5) Ibid. vol. h 234. Ep. XCVIIL 130. Ep. L. 114. Ep. XLII. 15. Ep.
VI Praesertim cum instantia Regis magis coegerit vos ad ipsum mitten-
dmn, quam ipse coactus et missus venerit a vobis. Cf. Joann. Pictav. Ep.
Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 251 Retulit mihi clericus, quod Dominus
Papiensis multiplieibus et instantissimis preeibus Regis Angliae sollicita
:
tus et a Domini papae simili sollicitudine et instantia impetratus prtul
dubio veniet in omnem terram
SDafe
einrid)
IL
bamit umgel)c, ben Grulanteu au biefer f(=
fterdjen greifttte u Derbrngen, loujjte biefer fclbft bereite, al
er t-on $eelat) surcfgefefyrt mar
5
).
SDod) trar bamal unb in ben
nadjftfolgenben Monaten ber fnigltdjc 23rief, U)al)rfd)eintid) in
golge bc<3 erften jur tanbfyaftigfeit mal)ncuben djrciben bc3
Zapfte
unberdfid)tigt geblieben. $113 inbeffen am 14. (Ee:ptcm=
ber (1 16(3) uub an ben beiben nd)ftcn agcn in bem 9)cutterflofter
ba^l)crfmmlid)c(iavitelbcg(5iftercicnfer=Orbcn gehalten untrbe
7
),
1)
jtiitifdje SBenjetSfiifyntncjen N. 25. k.
2)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 92. Ep. CCXXVIII. Robert,
de Monte, Roger, de Hoveden bei Bouquet XVI. 577. not. a.
3)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 42. Ep. CCIV. vol. IL G9. 70.
Ep. CCXIX. Th. Epp. ed. Giles vol. I. 49. Ep. XVIII.
te ftfle biefeS
pc $erfd)Hmmerimg ber Sage ber bamalg gerabe auf eiftelhtng be ^rieben
Jarvenbcn 2JUtgtieber bcr Partei be
Stomas gennrft,
ersht ibr eigener 33vtef
Th. Epp. ed. Giles vol. II. 294. Ep. CCCXC.
4)
Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 247. (Gervas. Twysden
et Seiden 1402) l^ec enini multos dies Senonis feciraus, quum ecce nostri
Romipetae revertuntur etc.
jtrtttfcfie 33ctt>etf^rutigcn
N. 24. f.
5)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. II. Ep. V. 231. Ep. XCVII. Manrique
Ann. Cisterc. tom. II. 434. 440.
6)
Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 110. CCXCIV.
7)
Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. 1.235. (Gervas. 1400) Edw.
Grim. Vitt. ed. Giles vol. I. 59. Roger, de Pontin. ibid. 155. Joann. Saresb.
ibid. 331. Wilelm. Cantuar. ibid. II. 16.
Wilelm. Steph. I. 251. Anonym.
Lambeth. II. 102. Fragm. 25.
328
fnftel
23uc&. tijeke Gapitet.
war burd) einige cnglifd)c klebte bie fdjott auggefprodjene 2)rol)uug
erneuert. Me Giftcrcienfer=tfter bteff eit unb jcnfcit bc Sanaig
feilten e3 burd) bie maffcnfyafte Vertreibung ber TOndje ben, fall
fenegeinc nod) lnger benobfcinb tu feinen dauern bergen wrbe.
9?otl)Weubig mute fiel) bal)cr biegrage aufbrngen, ob bie
dpl&v,
weld)e in biefem galle
fo
oiele 3lnfiebelungcn bc Drben
bringen feilten, burd) eine oerl)ltnimtgegrberung tefentlicr)er
t'ird)lid)cr 3ntereffen aufgewogen Wrben, ^ontignt),
beffen
breite
unb Siebe burd) ben :perfnlid)cn Umgang mit bem unglcflid)cn
6d)($ling gewad)fen, fennte um fe weniger einfeitig gehrt werben,
ba e3, bem fran^efifd)en erritorium angeljrig, gegen alle Verfol--
gung gefc^^t
war. 2Wcrbing3 l)attcu
fd)en eer fcd)3
3
a
^
ren
a
f-
fclbc @d)idfal eielc bcutfct)e (Siftereienfer ber
fid) ergeben laffen,
al> e3 galt bie 2lnf)nglid)fett an ben
^a^ft
ber lfatf)olifd)cn ird)e
im Siberftanbe gegen ba fid) befcfiigenbe d)i3ma burd) ba3
2cartt)rium ^u befiegeln. 2lbcr ber l)atte ftct> ja gerabc wctfjrenb
ber englifdjen ird)enfcl)bc alfo oertyatten, ba ber ebanfe, e
l)anbcle fid)
bariu um ein ober 9cid)tfein feinet ^ontificat,
gar nid)t auffommen fouute. )ennod) trug man in 2lnerfennnng
ber Verbienftc be l)elbenmtl)igen $mfer3 auf bem Drben3=
ea^itel ^ebenfen, ben 3umutl)ungen ocg $nig3 bud)ftblid) golge
31t geben, er $lbt be 9Jcutterftofter3 Giteaur, bc* biefer lofter=
brberfd)aft frher
pge^rige
23ifd)of oon ^paoia unb einige anbere
klebte Ratten fid)
nad) bem d)lu ber Verfammluug foglcid) nad)
^onttgM)
1
)
begeben. Snbem fie
ben rulanten oon bem 3^tt bc
toniglid)en @d)rciben3 in ^enntni
festen, fgten fie fogleid) bei,
ba beffenungcad)tet ber Drben il)n Weber bebrngen nod) oertreiben
werbe. 3$m felbft
werbe ju bebenfen gegeben, was> nunmehr 31t
tl)uu fei. )cffeu fei
man gewi, ba il)tn Siebe genug beiwohne, um
ba Unheil, ba ju oerl)ten in feiner Eftadjt ftnbe, ab^uweljren
2
).
Unb waljrlid) , bie Intention biefer (Srgebenl)eitg = rflruug
war ntdjt mi$uoerftcl)cn. 9cad)bem
tyoma3 mit ben
enoffen fci=
nc %tt3 fid)
furje 3eit beratl)en, trat er als>balb wieber oor, um
feinen feften (*ntfd)lu an^ufnbigeu, bie 23erlegtnl)eit burd) eine
freiwillige ^tefignation ju l)ebcn
3
).
Um nid)t jenen bebeutenben
1) Herbert, de Boseham vol. I. 236. 237. Gervas. 1401.
2) Ibid. Domine", inquiunt, patiatur.
3) Ibid. Edw. Grim. Vitt. ed. Giles vol. I. 59. Herbert, de Boseham
Opp. vol. I. 236. lib. IV. cap. 10.
Gervas. 1401.
l)eit ber geifttid)eu23rbcrfd)aft,
bic tl)n bisher
fo
treu beherbergt,
jum Cirtetbcn bcffelbcn $ert)uguiffc3 ju ntigen, toctd)e ber )it
fctbft
gekommen, crfarad) er ^ontignt) crlaffen ju motten. 2So
idj and) bie Sttte finben werbe, mein $au$ bafetbft ntcberjulegen,
id) werbe aufbrcd)cn, um biejenigen ntdjt in Ungld ju bringen,
welche in ihrem iebe3cifer mir bisher gebient. )cr Sperr, wctd)cr
bie Vgel be3 tmmel nt)rt unb bie Milien bc getbe Heibct,
wirb mich unb bie Steinigen nid)t oertaffen." Obwohl 9lbt @ari=
nu bc alarbim
1
)
^roteft einlegte, blieb ber O^ebner bod) babei unb
^og fid) ju einer legten Veratljung mit feinen Vertrauteren prcf.
Unb hier ergofe fid)
benn freitid) ba3 efljl bcr 35erXaffent)ett um
fo
rdt)alt3lofer in jene klagen, Weld)e ber Ungtdtid)e
fo
gern
bertreibt, um bie Verzweiflung ttor fid) fctbft u rechtfertigen
2
).
(Srft Herbert bc Vofct)am mute it)m gut magreren Vcurtbeituug
feiner Sage crbetfen. 2lbcr fctbft bie Erinnerung an ba3 freunb-
d)c, erft fr^tid) bricf(id) wicbcrholte
3
)
Anerbieten ubwig VII.,
ihn
in jeben Ort feinet nigreid)c3, fei e3 Stabt ober Softer, auf=
zunehmen, fd)ien bie metand)otifd)e Stimmung $und)ft nicht ju
milbern. Erft bie weitere Vewei3ft)ruug, ba ber gromme
fid) on
ben Vcrljltniffcn ber ueren Umgebung unabhngig
311 erhalten
habe unb bei bcr Verlegenheit ber (Situation bie greitjeit ber Selbft=
cntfd)lieung uid)t bic unbebingte
fei, befttmmte beu raucrnben
feine efljlc ju befjcrrfdjcn. Sd)on ftarftc fid) in ihm bcr Wutl),
ben atfo gurebenben greunb fclbft mit einer
$ffion an ben nig
gu betrauen. 2Bt)rcnb nad) einer 9fad)rid)t
4
)
ber
Sefetete fofort
nad) ^ontignt) geeilt fein fott, traf il)tt nad) bcr fidjereren Ucbcrlic=
ferung
5
)
bcr efanbte auf
bem 2ege. Unter Vqeugung bcr t)eit=
nhme unb be Mitgefhl empfangen, M)rte er nad) fur^er ut
mit ber $unbc heim, c3 werbe
fid) Wi& atfo erfllen, wie e3 r>or=
lngft verheien. 9Ud)t bcl)iubert, in gewiffen renken frei $u wt)=
len, entfebieb fid) t)oma mit ben
enoffen feiner ^ilgergemeinbc,
welche
merfwrbig genug in offenbarem- 2iberfyrudj mit bcr
1)
Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 237 Nam ut, quod vidi-
mus, quod audivimus, hoc testeraur, sanetae memoriae Garino de Galar-
dira, timc abbate loci, et fratribus invitis et ipsis quoad lieuit, contradi-
centibus
,
propositurn fuit recessus nostri verbum hoc.
2) Ibid. 237238.
3) Ludovici ad Thomam C. Ep. Bouquet XVI. 135. Ep. CDXI.
4) Edw. Grim. Vitt. ed. Giles vol. I. 59. 60.
5) Herbert, de Boseham Opp. vol. 1.241. lib. IV. cap. 20. Gervas. 1401.
AVilolm. Canttar. Vitt. ed. Giles vol. II. 17.
330
fnftes 23udj. Breite Galtet.
twran^nfekenben Stimmung ber Seftentfffgung
gcrabc bie 3(n=
ncljmdjfcit bc 2lnfentf)aftc3, btc grnd)fbarfeit bev egenb, ben
^cid)tbttm nnb bie ajtfrennbfdjaft ber Hrd)lid) gefilmten (*inmol)=
ncr in Kttffag brachte,
fr biefetbc tobt en3, weldjc bttrd)
bie 9tcfiben$ &le#mbeti au^gcjcidjnct tim: )a gan$ nalje getc^
gene Softer ber t)ci(. Kolumba
,
beffen firdjc on 9(kranber
fclbft
am 26. Wai 1164
getoei^i werben, gleid) c^cctnet bte $eiMt&e
an bem ennffc
be3 ftbtifdjen Sebent u crtetct)tern nnb gegen ber
g(ctd)cn 3crftrcmtngen abmfcfylicen, feilte btc 3Bot)nftttc bcrrn=
lanten werben
x
).
m
10. Dtocmbcr 1166, am
fjefte bc3 f)eU. Martin
2
),
brauen
f
ic anf. cr ^bfdjieb wn ben weinenben $lcftcrbrbcrn, tn benen
Mb biefer batb jener fidt) fjeranbrngte, bte anb ju reidjen nnb
|um legten 9ftale ben 2Mid an iljm ju leiben, Ijatte
fdjon lange anf=
gehalten, als berbte nod) Wtaufyz, oI;ue 9^cfftd)t auf btc 23cfef)(c
if)re3 &&te, bte ^fttdjten ber canonifdjen $ora ju erfllen, iljm tia$
fctcrdjc eleit weiter
$j
geben fid) cntfd)lcffen. Unb aB nun ba3
enblid)cebcwc>M gefprodjen werben fotftc, ba wetteiferten bic(*in$cl=
nen nntcr cinanbet, wer ben legten
rujs, ben legten Segen cmpfan=
gen fottte. @artnn3 fetbft, ber $nglctd) mit ben 9(nwanbcrnben bie
Steife big ju beren 3^tpnnftc fortgefc&t, wnrbc in bem @efprd)c
mit bem plofelidj au&erorbentftdj meid) geftimmten f)cma3 bnrd) bie
^littbenngcn ber ba ranmgefidjt gcfcffclt, ba in ber legten
5)cad)t ba 33Ub feinet fddicfjUcben 93torttyriu*ni ergegenwrttgt
tyabcn fott
3
).
SDod) mar ber (empfang in eng gang bap geeignet, bic trit=
ben ebanfen, benen er na drngen mod)te, $n Krfdjctidjcn. (h^
btfebe-f ugo
4
),
umgeben oon feinem (Hern nnb ben frettbig bc=
megten ^elfsljaitfcn, bewiftfemmnetc bic SGBanbertt nnb fpeubetc
im Dlmen be3 t&ntgl alle jene abcn^weltfc btc bcbagd)c 8e$en$
1)
Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 242. lib. IV. cap. 20.
Edw. Grim. Vitt. ed. Giles vol. L 00. Wilelm. Cantuar. II. 18.
Roger, de
Wendower Chronic, ed. Coxe tom. II. 314. "Wilelm. Steph. Vitt. ed. Giles
vol. TL 252. Ann. S. Columb. Pertz L 108. Robertson, Becket 196.
2) Gervas. 1401. Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 212. 243.
lib. IV. cap. 20.
Chaillou des Barres
,
LTabbaye de Pontigny. Paris 1814.
3)
Herbert, de Boseham vol. I. 243245. Gervas. 1401.
4) Herbert, ibid. I. 245. lib. IV. cap. 21. <)iid)t Wilelmus (nc Wilelm.
Steph. Vitt. vol. I. 252 fcoraifejttfc&en fdjeint), bei* erft 1108 jut &etenttig ber
(5v}biccefe gefaltet Ann. Senou. Pertz 1. 108. liobert. de Monte ibid. VIII.
517. lin. 50.
57.'
)c Xboma cben tu bcm (Soiiimbas&leftev bei eng. ,
331
cinrid)tung bebingen. Unb tu biefeu Sd)cnfungcu ertoie ber Sct^-
tere jtdj aud) fptcr uucrfdjityfrttd)
1
).
leid) bcm
cfalbtcu beS
>crm" fyattc er beu (*r$bifd)of fclbft aufnehmen (ffen, atfo tyffegte
er U)n ferner. Unb clb nnb Sebenmittel
,
Reifen unb etrufe
erhielten bie Steuer,
fo oft unb
fo
v?iel fie beren begehrten, r>ou feiner
ofoermattung, ofjnc 2)anf bafr fachen ju brfen. 3a im 2>crgleid)
mit ber tyerjltdjenSIjeUualjme, bic 31t bettigen bicfcm@ebcr$cbrf=
ni mar, fd)icnen bcragc ber Bebungen a wenige, bic Soften, bic
auf
juroenbeu waren, gering. Sftidjt feiten erfreute er nunmehr beu
9ftann, ber bei ber bauernbeu paunuug ber beibeu fronen cbcnbe3=
t)atb fd)onfeiu djtsling werben unb bleiben mute, weil er eiu-
rid)3 geff)rlid)er geinb war, mit feinem iperfnlidjen 23efud). o oft
er nad) 6en3 reifte, fal) man il)tt eilen, wenn ttidjt wid)tigc
efd)ftc
i()n l)inbertcn, oor alten anberen eben biefeu ju begren. 28f)rcnb
ber Unmutl) ber bie Beabftdjttgte eubung ber Legaten in beut
$)iae gereift
2
),
ba ein ernftes* 3erwur.fm{j mit ber Guric -ju fret)-
teu war: fcfjto er mit bem Raupte ber euglifdjen O^ofitionstyartci
naturgem einen um
fo
innigeren 23unb, je mefyr feine (Stferfudjt
if)n ocrfljrtc, in beu pctyftttdjcn unftOe^eugungcn gegen feinen
9ch)aten eine :polittfd)e SDemonftration gegen i|n fetbft an^uerfeu=
neu. erabc biefe Uebcrfiebelung in eine fniglid)e
//
2lbtei War
e$> wa bie unbefd)rnftcrc protection auf ber einen ette, bie ent=
fd)icbcnere 9lbl)cingigeit
auf ber anbern bebingte.
3ft
e waljr, ba
er beu Orbcn ber fd)wM)lid)en 9iad)giebigfeit anflagte
3
),
weit er
bie golgen, welche bie 9lid)tad)tung ber SDrofyuugcn ber cngttfd)cn
trotte Ijaben formte, md)t
entfStoffen genug auf fid) genommen,
fo
wibcrfyridjt bem bod) nid)t, ba Subwig ein
efftfl
bauen fyattc,
wie fei)r biefe $lu3wanberung be (Srutautcn in bie Goujuncturcu
ber frau^fifd)en ^olitif pate.
Um
fo
beben!(id)cr freitid) wrbe
er burdj atfe^ baS erftimmt, wa3 oou bem $erfal)rcn ber Guric
oerlautctc.
^ictjt lange nad)bcm bie Kunden bc Zfyoma 23cd*ct biefem in
eng 2kridjt erftattet, waren aud) bic beibeu auberen cngttfdjcn
1) Joann. S&resb. Opp. ed. Giles vol. II. 42. Ep. CCIV
eum in eccle-
sia beatae Columbae Senonensis exhibet regia inagnificentia et sie tractat
in omnibus
,
ut a Christo tractari decet Christum Domini. Roger, de Pon-
tin. Vitt. ed. Giles vol. I. 156. Wilelm. Steph. I. 252. Joann. Saresb. 1. 1.
vol. I. 331.
2) Lombardi Ep. ad Alex. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 208. Ep.CCCLV.
3) Gervas. 1401. Wilelm. Cantuar. Vitt. ed. Giles vol. II. 17.
332
33ierte Sudj. Btrette Settel.
53otfd)aftcr, ^oljann umin
1
)
unb Jftabulf be ^amwortty, on $tom
angekommen. @d)on auf
tt;rer Dtdreife burd) stalten Ratten ftc,
fo
ergf)lte man
,
fidj nidjt entblbet , ben 25rief bei ^a^ftel , ben
fic
iljrem errn berbringen Ratten, unb alle jene Urhmben, toeldje
ebenfet>telc 3eugniffc feiner peindjen Verlegenheit traten, bem
egempapfte mitzuteilen
2
).
^Citf iljrer weiteren our
f
Lienen fic
gerabe baranf 33ebacfjt ju nehmen, felbft bie groben bei fcfjamlofeu
$erratf)l, welche ber rutymrebige Sodann fcou Orforb gegeben, nodj
gu berbieten. 3oljann (Summ fpradj el or aller 2elt aul,
bafe
er nod) 2kbeutenberel fcon ber urie errungen. Ueberau, wo
er in granfretdj unb $urgunb Gelegenheit fanb, :plauberte er nur
$u gern aul, Wal ber bei rjbifcfyofl djidfal im cremten am
rmtfdjen ofe bcfd)loffen
3
).
Anbcutungen wed)felten mit gang bc=
ftimmten, aber gerabe burdj bal gragmentarifrije, wag fie Ratten,
um
fo
mcljr retjenben rflrungen. )rang man in iljn,
fo
brad)
er ab. $>ie Berufung auf. bie $fltd)t, bie feine btylomatifdje Wi\-
fion erfycifdje, war bie Antwort. Wt ber idjertyeit bei @ingeweil)=
ten fprad) er twn ber ntfet^ung bei rjbtfdjof all einet aulge=
machten <Sad)C
4
).
5Cber bie gefyeimniuolle Eiterte , mit ber er jebe
weitere TOttfjeilung abwies, foHte nur ba^u bieneu, bic gange Un=
rufyc bei gragenl unb @ud)enl aufzuregen, >te
5(ngft or einem
furd)tbaren ^crfycingnifj, bal ben (Srulantcn treffen folle, burd)git=
terte Alle um
fo
heftiger, je mtfyx biefe Agenten fid) weigerten, bal
leiste 3ort ber biefe Angelegenheit
p
fyredjen.
6ie eilten luelmcljr, bie Steife nad) ourl fortgufet^en, wo fic
am 1. gebruar (11
67)
anlangten unb il)r Ouartier in ber 2A>ol)mmg
bei )ecanl ber ird)e bei ^eiligen $)kuritiul nahmen
5
).
ben=
bafclbft War ber l)omift Sodann twn ^oitierl gleid)gcitig auge=
fommen, wie cl fd)eint lebiglid) in ber beftimmten Abfielt, burd)
1) $)a tton ihm tu 9(ufpvucf) genommene 2(rd)tbiaconat tton 93atlj muf} et
auf 23efef)l be $apfte (Tb. Epp. ed. Giles vol. II. 147. Ep. CCCXIX) fptcv
im %al)x 1168 bem Stger on 2Borccfler inxM^thht,
2) Alex. Ep. Bouquet XVI. 291. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 55.
Ep. CCCXXXI omnia rescripta literaruin n.
Guidoni Cr. monstravit etc.
3) Th, Epp. ed. Giles vol. I. 49. Ep. XVIII.
4) Ibid.
in ecclesiis et nobilium domibus disseminabat sc certum
esse de nostra cita dejectione, dicens tarnen se tempus et niodum reti-
cere
,
quia revelare secretum sedis apostolicae non audebat. Cf. Joann.
Tictav. Ep. Gilb. Fol. Epp. II. 251. Ep. CCCCLXVI.
5) <B. ben tutereffemten 23ericf)t be ^otyann - ^otticvS
Gilb. Fol. Epp.
ed. Giles vol. II. 251254. Ep. CCCCLXVI.
Herbert, de Boseham Opp.
vol. I. 267 Johannes natione Anglns, episcopus tunc Pictaviensis etc.
SBeitevc ChttljKuiujcn buvd) (Mtmtn Uub tfiabuff bc Taimvovtf).
333
efprdjc bc
gfettf$aftli<$ew
33erfel)r ober burd) beren 23elau=
fdutng fte $11
erforfdjeu. ?(crbing, mtc
erwarten, geigten fte ficf>
einem Pfanne gegenber, beffeu^arteiftelhutgnur 31t bcfanutmar,liu
Veantmortuug feiner jubriiu](id)cu fragen beraus fdjtekttg.
Oel-
ber aftfreuub ber euglifd)en^3otfd)after mar ^ngteid) ein Vertrauter
be3 crsbtfd)fd)eu Renten; ein Ctcrifcr aui <2aintc3, mit biefem
gleichfalls
befanut, cjincj bort oiel au uub ein. )te Kanle maren
erffnet,
burd) metdje if)m balb genug bie mid)tigftcn SJcittfyeihutgen
guffoffen.
ben ba, ma3 ljoma3
fo
bringenb gu muffen begehrte,
ben Snljatt ber Vollmacht ber efanbteu, erfuhr er nur ju fid)er.
SEar er bodj balb tu taub gefegt, bie autl)entifd)en2orte anzugeben,
mit meldjen fte bie Unbefdjrnftljeit berfelben mit nur ju erfc^reden=
-
ber ^Deutttcpcit bcfdjricbcn. )tc
s
Mffion be verboten 2ift)elm
von ^ama marb befttigt, ber 9came feinet (Sollegen gletdjfalB ge=
nannt. SDafe fie
bereite unb an meld) cm Dermin fte aufgebrod)en
Don Dtom, um bemndd)ft bei ipeinrid) II. in feinen tammlanben
einzutreffen, glaubte ber greunb, ber freitid) in btefem fnfte bod)
eine unrid)tigc $iittt)cihtug erhalten , bem r^bifd)of mit jener bi=
p(omattfd)en cnauigfett angeben ju tonnen, meld)e and) bie letzte
ber 3tfufioneu fd)tcn jerftren gu muffen. 2a *>on ben neueften
(Sntfd)ltej3uugeu unmittelbar nad) ber $lbreife be 3oljann on Dr=
forb, nad)bem ba3 23etrgcrifd)e feiner Dteben entbedt morben; ma3
man ber ben ^luffdjub ber enbung ber Legaten ober ba gnjltc^e
Untcrtaffen berfclben tu le^ter 3ctt erjagt
1
),
mar fomit ein
fak
fd)enbe erdjt gemefen.
3n ber btefer Verrat!) be3 Verrat!^ ber Gurie mar wt*
fyngntf^ott genug. )tc (*nttufd)ung
,
fo
mett fte berhaupt noefy
mgd) mar
,
nutzte fief) burd) jene fd)ttctf genug befannt gcmorbe=
nen 9(ufagcu votfenbeu. (Sine bftere Vcrftimmuug
2
),
bie um
fo
gefhrlicher marb, je mcl)r fte felbft ben bogmatifd)cn
3
ro etfcl au
beseitigen $att)ocitt anregen mute, meldje man biljer
fr
bte
d)te gehalten, verbreitete
fid) in granfretd) 00m I)ronc fyerab big
in bie unterften @d)id)ten be (Steru3 unb meiter tu bie Greife ber
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 41. Ep. CCIII; 43. Ep. CC1V.
2) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 28. Ep. IX. 31. Ep. X. 50. Ep. XVIII.
214. Ep. XC. Lombardi Ep. ibid. vol. II. 209. Ludovici Reg. Ep. ad
Alex. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 308. Ep. DV. Alex. Ep. ibid. II. 55.
Petri Abbat. 8t. Remigii Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 172. 173. Ep.
CCCXXXVI.
334
is-nftc 33ud). gtpeitcg Sohltet.
Saicn
1
).
3u $uig Qvfoto'fy mifd)tcu fict> ben fix djltdjen ^ftoftocu
bie potitifdjen bei. %n bem erften Unmut!) I>atte er erfTart, ben mit
felcf)er Wtti)t aum Stur$ be treueften tird)Ud)en Kmpfer au3=
gcrfteten Legaten in bicfer (Stgcnfdjaft bte Durdjreifc buvd) feilt
ebiet nid)t gcftattcn ju wetten
2
).
3a ei
*
fc^ctnt fogar ben eban=
fcn au ^lttfrict)tun^ eines fetbftubigeu gatticauifdjcn $trd)euwefcu3
dlaum cjccjeBcn
p
fjabcu. Qtmt &
v
crfamm(ung be Ijoljen G(ern3
feinet 9ceid)e3
f
otc berufen, biefer bie &Tagc ber bte Unbill, wcldjc
er wie ()omas> 23edet oon ber tmifd)cn ircbc erlitten, mitgeteilt,
l)icr bie greife uad) beut Dtcdjte ber fnfticjcit Dfecbicnj beantwortet
werben
3
). @t ctftrte e taut, bie cbttttg ber Legaten fei tljm
ebeufo em^finbdj, al ob man iljm an bie trouc greife
4
).
9cod) empftnblid)cr freitid) ber ftreng fat()otifd)cn Partei. 2o
bie guubameutc ju trnten fd)ienen, mute bie 9rnftd)t and) ber
etreueften ben Errungen $rci3 gegeben werben. Unter ben 2ir=
ren ber 9cad)rid)tcu fyatte bereite eine bcbroljtidje Agitation um fid)
gegriffen. ?0can tl)at nichts fic
p
hemmen, )a age3gefprd)
breitete fie jebeu 2lugcubUd weiter au.
Unb gerabe ber 8d)mcr^ be3 $)ittgefiU)(3 mit bem 8d)tdfat ber
Verbannten mifd)tc ft c> mit jenen fdjon angeregten ru*d)iid)en \vti'~
fetn, um um
fo fycftigcr jn erbittern, $tt granfreid), in ber 5ftor=
manbie, fogar in Gmgtanb liegen fid) bereit stimmen oerncfymen,
wctd)c in it)rcn Etagen aud) ^tnftagen erhoben. 9)can fd)onte ber
^erfon bc ^pa^ftc^ uid)t; 23ta^I)cmiccn feinet 9camen fetten fid)
nidjt metjr prd. OTe <Sd)mad), wctd)C bie 2)cmtt)iguug bem
(Mutanten bereiten fotttc, fiel im ruubc
auf beuientgeu prd,
wc(d)er fie oerfdnttbct
5
).
ic (Korruption am rmifd)eu ofc
bte
1) Cf. T. Epp. ed. Giles vol. I. 210. Ep. XC Ad quem recurrent?
Quomodo confidere poterunt de- ecclesia Romana, quae nos pro ipsa stan-
tes et usque ad sanguinem decertantes ita deseruit et destituit?
Ibid.
214 Quomodo de novo facti sumus opprobrium iisnon modo, qui in cireuitu
nostro sunt, verum etiam omnibus quoque gentibus utriusque regni etc.
2) Th. Epp. ed. Giles vol. II. 208. Ep. CCCLV. Lombardi ad Alex.
ibid. vol. L 145. Ep. LX De eo, quod causa Iegaiio?s vel sieiit legaiit
terram suam ne ingrederemini vobis interdixit etc.
3)
Lombardi Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 209 Convocare etiam ar-
chiepiscopos et episcopos se velle dixit coepi.
4) Ibid. Denuncians etiam et manifeste protestans, non esse sibi mi-
nus molestum, quod pro hac causa legatos mittitis, quam si ad coronam
ejus auferendam eos destinaretis.
"
Lombardi Ep. ad Alex. Th. Epp* ed. Giles vol. H. 209 tllud unnin.
pater sanete, verissime scio, quod tarnen absque lacrymis non scribo, quia
vestri nominis odor ex aliqua parte offuscatur etc. Ep. Ludovic. lieg. Gilb.
(Snttfhwig bet gartet. $cvmutruut<\eu btnfic^ttidj bcv Legaten.
335
immer m'fyngutfeoollcr ifyxt
imdtoirfcubc raft au3. 2a bort
gcfd)el)cn, muffte ber
$apft,
muten bte (Sarbiulc bi3
auf
ba
ftciuftc ^Detail getreu in ^Briefen fid)
crjaljlcn taffen,
bic au3 granf=
vetd) famen.
Wti l)ulic()er, nid)t mit ber $tiim ^idjcrljctt unterhielt mau
ftd) l)tcr ber Dxatur unb &tid)tuug ber 31t ermartenbeu @cfanbtcu.
SDafc fie aller $otftclhtngcn ungcadjtct fommen mrben, mar nur
ju gettnfe : bic meiften biefer Eingaben maren in ber $auptftabt bc3
$apftc3 erft cin^etvffcn, al3 jene fie
bereits oertaffeu
1
).
2Xber roic
fie i()rc SBoftmadjt $u oermeuben gcbddjtcn, barber mar man mcber
oor U)rer ^lufuuft nod) nad) bcrfclben tu bem Uvti)eUe eittig. 3ic
c3 in fold)cn glleu 31t gefd)el)eu pflegt, ber ine mollte immer mefyr
unffen
also ber Rubere, unb bod) Ratten 2Wc ba3 efl)l, bafj fie
nod) euttufd)t werben fonnteu.
2ill)clm, arbinalprcbt)tcr bc3 |et%ett betrug
ad Vincula,
mar, wie mir erinnern, feit ben erfreu Anfngen bc $ontiftcat
feinet crru gcrabc mit beu euglifdjen $crl)ltntffcn mol)l befannt
geworben.
(|
fyattc im $<$i
1 1 60 bic (5ntfd)eibung ber SBeftma'djtc
l)erbcifiU)ren Ijelfen; aber nur baburd), bajj er fid) eiurid) II.
in
jeuer f)cangc(cgcni)eit ebenfo gefllig
2
)
crioiefcu al3
beffeu dihw-
ten burd) bic Uebertiftung geregt batte
3
). ett biefem 9iugenblid
mar er in bc3 (fteren Ltgen ein $Ratm nad) feinem cr^cn
4
)
ge-
worben.
(Sin geheimer 23ricfwcd)fcl,
fo
lange ber ppfttid)C
of
nod) in
Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 308Sciatis autem, quod nins turbato animo por-
taremus ea, quae dicuntur facta esse, sicut in Normannia et in Anglia et
etiam in Francia praedicatur, nisi eadem emandare satageret sinceritas
vestra. Sciatis etiam quod multi scandalizantur etc. Cf. Alex. Ep. Gilb. Fol.
Epp. ed. Giles vol. II. 55. Ep. CCCXXXI. ibid. II. 58. Ep. CCCXXXIII extr.
1) Alex. Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. I. 54. Ep. CCCXXXI Post
discessum vestrum graves ad nos fuerunt rumorcs perlati etc.
2) 6. 58b. I. <S. 168. 169.
3) <S. 33b. I. . 171. Th. Epp. ed. Giles vol. I. 19. Ep. VII Habebat
enim Rex legationis hujus eventum suspectum, tum quia Rex Angliae im-
petraverat, tum quia meminerat, ut dicit, se alia vice laesum ab iis,
quando vos nuper in patrem et Dominum reeiperet, tum quia glorificatio-
nem Joannis de Oxoneford et similium molestissime audiebat.
4) AVilelm. Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 150. Ep. CCCCX
Sicut enim ex quo Domini Regis notitiam fuimus assecuti, vigili opera
elaboravimus et'ficere, ut eum ecclesia Romana materno sinn specialiter
aniplecteretur et extolleret, ita ex quo perturbationes emerserunt, cum
omni sedulitate curavimus suadere , ut tolei'antia praejudicium severitati
i'aeeret etc.
3}cvgl. ben tnteveffcmtcu c[aubtfduift^bcvid)t in Th. Epp. ed.
Giles vol. II. 235240. Ep. CCCLXVIII.
336
Aufteg 8udj. Breite? ctyiiel.
Stallen milk, ein unmittelbar ev derlei) r feit beffen Ueberfiebelung
nad) eng modjte cg
befeftigt haben. @o erflrt eg fidj, bafe
2il=
heim feit 2lugbrud) ber cuglifd)en ird)enfchbe fogleidj alg
gh-
rer ber fniglid)en Partei im arbinalcollcgtum aufgetreten,
h^
mag S3etfet mar feitbem gemohnt, il)n alg feinen fchlimmften
getnb
g&
betrad)ten; ber
fran^ftfd)e of
nid)t minber
2
).
Dbbo, ($arbinal=
biaconug vom itcl beg ^eiligen ^Ricolaug in Carcere Tulliano,
fonntc, tote eg
f
d)teu
,
auf eine uutabcttjafte Vergangenheit fid)
be=
rufen. (Sin
3
id)ni feiner Parteinahme gegen bcn (h'jbifdjof
mar
nic^t befannt.
2tber gerabe bag, mag man fid) ber bie mahrfd)einliche Verfid>e=
benljeit beg fittfichen 2ertt)e, mie ber )cnfmcife ber'betben Prger
biefer spciffton fd)on bamalg, alg man fie erft noch erwartete, u
erzhlen
mute, tjatte
felbft in ber ^ilgergemeinbe aller Veiftimmuug
ungead)tet bod) bie 2(nfid)t ber bie kxt beg (Smrpfangeg erfd)mert.
Merbingg ber
(^bifdjof , menn gleich nid)t ohne 5lnU)aubelun=
gen beg Vertraueng ju bcm (krbinal Dbbo
3
),
ftrfte
fich
in bcm
(Sntfd)luffe,
bie 5luerfennuug einer enbgiUtig eutfcheibenben rid)tcr=
liehen emalt, im gaE
fie oou 2itl)elm r>on $at>ia aHein gegeben
merben follte, ju ermcigern
4
).
Rubere, nne 3ohanneg fcon @alig=
burt), legten t>on Anfang an mehr cnudjt
auf
bie ^erfutiche @c=
finnung ber Segalen alg
auf
bag ^anbat. D^achbem er eine 3ett
lang fid) mit ber
Hoffnung hingehalten
5
),
bie (Surie felbft fei ber
bag i)evrtherifd)e Verfahren beg 3ol)ann on Drfovb balb nach b*f
s
fen 5lbreife enttufdjt, ber SBefdjlufc, bie verheienen Segalen ju
fenben, nneber rdgngig geworben: ^atte er balb barauf ben meU
teren $fttttl)eilungcn mehr 9^ed)nung getragen. 9lber bod) haben
fid)
berall in ben Vricfcn, bie er vor ^lufunft ber Garbinle ge-
1) rittfdje SBcteiSffyvungcn N. 25. a.
2) . <S. 335.J(nmf, 3.
3) Cf. Th. Epp. ed. Giles vol. I. 146. Ep. LXI. 145. Ep. LX, ktbc na<$
bei Slnfttnft bcS Savbincil gefdjviebcu.
4)
Ibid. vol. I. 242. Ep. CI Semper recusavimus eum judicem apud Do-
minum papam per nuntios nostros. Wilelm. Cantuar. Vitt. ed. Giles vol. II.
22
recusavit utrumque, \v<x% in tberfpvudj ftebt mitEp. adOtt.LXIAudito
adventu magnitudinis vestrae Christi coexulantium nobis exhilaratus est
coetus et quasi ad consolationem ecclesiae et cleri liberationem missus
sit angelus, exsultavit etc.
5) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 43 Ep. CCIV
Quorum iter, ut ajunt.
suspensum est
,
juratoris fraude comperta. Ibid. vol. II. 41. Ep. OCIII Si-
lentur haec interim necessitate obedientiae , sed spes est in brevi omnia
propalanda esse: quia, ut pro certo didieimus, legatorum qui sperabatur
adventu, suspensus est aut omnino sublatus, juratoris fraude comperta.
Tic
cty.
Legaten 2(jelm i>ou $at>tft unb Dbbo.
337
fdjvicbcn
1
),
bumZfy&l
aud) in bcn fpateren
2
)
bic djmanfungcu
ber SBttb&enfyett octvatfycn. 2ar gteid) ba $)cttftrauen gegen 2BU=
fyelm t)tt $av;ia augcublidd) finftev genug ; er fanb bod) aud) mieber
Littel-, e3 ju jerftreucn. $(ljnctc i|m gleich, bie Opferung ber gc=
regten @ad)e ber (Exulanten mrbe ber ^rci fein, um melden ber
rmifdjc Jjpof in feiner ftnanjiellcn SBebrangnife ba3 engttfjc olb
ftd) rerfdjaffen mte; er tt>utc bo$ bamalS uod) nid)t, ob er
ty=
pofition ober ggfamfeit anraten follte
3
).
Snbcffcn waren bie beiben (Sarbinle, mit bcn not^igeu 23rc^
en erfeljcn, nicf)t, wie urfprnglictj bie 9lfejtdjt mar, am 1. 3a=
nuar (1167), fonbern erft Witte 2)cr uon fom aufgebrodjen
4
).
>ie Ujnen, fei e3 mnblid) ober fd)rift(id) erteilte, 3nftrnctiou
[antetc ol)uc 3roeifel auf jene unbebingte 23ollmad)t, wie fie 2Heran=
ber bereite ber engtifd)cn $ronc in 9tu3fidjt geftcllt.
s
Xcuv bereu
mirfitdje Ausbung mclteidjt mar an eine oorgangtge Anfrage unb
Antwort cjefupft.
gretlidj ba neue <8d)reiben
5
)
an ben (h'j&tfdjof, u
beffen Wb*
faffung
man ftdj Ijatte
entf
flieen
muffen,
um bie^Jiotioe ber 8eu=
bung unb ba3 Eftanbat $u erlutern, acrfudjt aud) |e&t nod) beibe
umjubeuten. ^id)te anbre3 al eine O^cconciliation
fo
wagt mau
fclbft
bermalen ju behaupten
fotf erhielt werben, cn ftreitcu-
ben , aber in golge biefer SScrmittetung contraTjirenben Parteien
$orfdjlgc u madjen, finb bic $ct>oltmd)tigteu abgefd)idt. $lbcr
mcjrenb bamit and) bem
9lbreffaten bie grciljeit ber (Sntfdjliegung
gewfyrleiftet ju werben fdjeint: wirb um
fo
bringticfyer bie ftalj?
wung beigefgt, auf bie aufeerorbentlidjen ^etter^ltniffe 9xdfid)t
jn nehmen, 9ftan fl)lt c bem djreibenben an, wie bic SSoraljnuug
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 39. Ep. CCII.
2) Ibid. vol. II. 74. 75. Ep. CCXXI ad Wilelm. Papiens. vol. II. 78.
CCXXII.
3)
Ibid. vol. II. 39. Ep. CCII Nam Papiensis hactenus in causa ist'a
Regis opes, non timorem Dei vel Ecclesiae potestatem habuit ante con
-
spectum suum.
Alter vir bonae opinionis est , Eomanus tarnen est Car-
dinalis. Quod si eorum examen deelinaverimus , verenduin est, ne apud
Regem et Ecclesiam Gallicanam causae nostrae laedatur opinio. Si su-
seeperimus licet suspectos
,
timendum, ne subvertant justitiain nostram.
Dispensabunt de nobis, ut detrimentum Ecclesiae compensent loculis suis.
4) . ritife 93ctt>cif^r. N. 25. b.
lieber bte Sollmadjt
f.
ebenb. c.
5)
Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 15. Ep. CCXV. Cf. Wilelm.
Cantuar. Vitt. ed. Giles vol. II. 22.
@efd)iJ)te Hteyanbetf III. Ii.
22
33S
fnftel udj- B^citeS C5a vitef.
ber beoorftcljenbcn bebroljl'idjcn Grciguiffc it>n bewegt, wenn er
rtt), ^cmgPen
in biefem 2lugcubUdc ac$$uftiffett tta$ fptcr
unter gnftigeren $erl)ltniffcn wiebergemounen werben renne.
9tud) biefe finb atfo bereite in beu 3ufammenl)ang feiner combiua=
terifd)en $trd)cnpotitif mit aufgenommen, (Ectbft ba 23rcoc au
ben ^ni
1
),
fo feljr c3 bie Uebereinftimmuug mit bem
frheren cr=
fnftel mchte, tarnt bod) bie tr)cilmeifen ^ctractatioucn beffe(=
ben nur fcerljttert, nid)t oerlugnen. Or)ne 3weifet ftf te ^cr
einer mglidjen ^efdjrnfwtg ber unbebingten 2lutorifation im
$orau3 in 3^ed;nung gebrad)t werben. 2aren bod) bie inge,
ton geartet fic in bem Moment fein mod)ten, wo e in ein*
rid) Jpnbe gelangte, wenn ntdjt $u ermeffeu, bod) %u bel)err=
fd)en.
3Xtfo
augcrftct
fr
bie gemeinfame ^itffion in granfreid),
reiften bie beiben Legaten nid)tbeftowcniger oon Anfang an ge=
trennt, um erft bort wieber ju|ammcnjutreffen
2
).
2l)renb 2il-
t)elm oon $aota, mit einem befonbern -Jftanbat betraut, ^uorberft
an beu
of
in Palermo fidj begeben
3
),
Ijatte Dbbo ben Sanbweg
oerfolgt. 3n Stallen in efaljr, oon beu eben gegen ^Rom oor=
bringenben $aifcrlid)en aufgefangen ju toerbeu, l)attc er unter
mandjerlei 2kfd)Wcrben auf weniger Bekannten ^faben bi $encbig
fidj
burcf)gcfd)ct)en. ier in greunbe^ anb augefommen, tonnte
er, oon ben gegen griebrid) oerftimmten ombarbeu um
fo
lieber
unterftiat, offen
unb ungetjiubcrt bie D^cifc ber $ftantua, Verona
nad) 33recia fortfe&en, um in biefer feiner 3)aterftabt langer
ocrmeilen. er 28eg
fhrte
il)U weiter ber Bergamo, ftailaub
neben 9Zooara oorbei nact) SBercclIt. SSon ba nat)m er
,
ol)ne uriu
p
berhren, bie Oftdjtung auf
ba3 St. 5)M)aclfloftcr bei lufc
unb gelangte, wie c3 fdjeiut Sftitte 5lpril
(1167J,
glcflicf) in bie
^rooence.
3
U @t, @illc madjic er alt, um feinen Gollcgcu ber
^crabrebung
gemtf &u
erwarten. SDaS nd)fte ^cifejicl fetc
3Ront^tttet fein.
1) Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 117. Ep. CCXC1X. 2te [dnup
fid)ttg ^peiurtd) II. bie tffcrenj btefet
<
s
"vicl mit ber erfteven ibid. vol. II. 136.
Ep. CCCIX erfannt, barber
f.
vitifcfye etwigffjrittKjett N. 25. e.
2) . ben intereffanten Sfccifcbcricftt be* (Sarbinaf Dbbe Gilb. Pol. Epp.
ed. Giles vol. II. 137. Ep. CCCXVIII. Baronius ad a. I1G8. N. I.
3)
Hugon. Falc. Ilist. Sic. Mural. VII. 314
approbante Guiielmo
Papiensi, Ronianae Ecclesiae Cardinali
,
qui Panormwn ntiper venerat
,
in
Gallias transurus.
Cbbo' Sdrfunft in Swnfwid^. ein ^cvbaftcu bem Werfet ejegennkv.
$lber freitief) (Srmguugcn nod) anbetet 9(rt hielten il)n oor=
lufig bort jutd. Sdjon tu Statten oou ber in granfreidj l)err=
[d)cnbcu 9tttfre$una, unb jener ftrengen Orbonnanj be &nigS nn=
te vvtcfvtct, l)attc er oon bort bereite einen feiner lcrifcr mit ber
Sitte an ben (SrjMidjof ooraugg.cfdjidt
1
),
gerabc er mge bie
rct'ualjme bcrfclbcn in Antrag bringen, TOerbing3 bie 3umu=
tl)iiug tt>ar ftarf. 2lbcr ber (Srulant, ber bem (Earbinat nm
fo
lieber
lief) ocr:pflid)tcn mochte, al3 er Ijofftc, tljn babnrd) nm
fo
eljer oou
bem SlbljngigfcitSoerljltnife u feinen enoffen lo^ulfeu, toat
ba$n bereit. Unb al nun au3 t. @illc3 ber erfte irief
2
)
anlangte,
ber )bbo
1
3 5tfunft anzeigte, bezeugte er in ber Antwort feine 33e=
rcihoilligfett. (Seit lngerer 3eit abfidjtlidj feinem 33cfc^feer fern,
um beu fd)on bamalS geuerten SScrbadjt ju oermeiben, al motte er
auf $eraulaffung ber abermaligen
3ermrfniffe ber beiben Rntge
jum Kriege reiben, fam er bod) nunmehr auf beffen auSbrcHidjc
inlabung an fein oflagcr
3
).
2llterbing3 , beu 33rtcf foglcid) bei ber erften 5lubicn$ ju bcr=
geben, fdjien il)m bamal bie tunbc nod) nid)t gefommen ju fein
4
).
Unb aud) ein mublid)cr Antrag mrbe
ba3 glaubte er fid)er $u
miffen
nur mit einer uugnbigen 2(nttt>ort abgemiefeu fein. 5U>cv
bennodj gelaug c3 tl)in balbbarauf, fei c3 fdjon M\3eit bc3 bama=
Iigcu3nfammcnleben3 mit tlnn, fei
es ppatet, mit feiner grfprad)
c
burd)subringeu. SDet grft gewhrte juerft bem Obbo
5
),
bann,
tote e fd)cint in golge ber unerwarteten 5tufflrungen, bie er oou
$com erhalten, aud) bem 2ittjctm oon^aoia
6
)
bie uad)gefud)tc @r=
laubnt. 2ktbe Ratten oou fetner ette feiuerlei rfdjwerungeu
iljrer M[e meljr gu frchten, feitbem ^Ueranbcr, burd) jene jal)l=
retten 3ufdjrtfteu ber ben .uftanb ^ix 2)tuge in graufreidj uu=
1) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 19. Ep. VII.
2) Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 137. Ep. CCCXCVHL rittfdjc 53c=
wctsffjningcn N. 25. d.
3) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 19. Ep. VII Et ne tale quid de nobis pro-
babiliter fingi posset, a colloquio Regis nos ipsos diu suspendimus , donec
tandem ab ipso evocati aeeederemus, ut ei praesentaremus excusationis
nostrae literas et domino Ottoni, qui ob hanc causam nobis Papia cleri-
cum suum miserat, impetravemus transitum et conduetum.
4) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 145. Ep. LX.
5) Ibid. De eo, quod causa legationis, vel sicut legatus terram suam
ne ingrederemini vobis interdixit, fecit quod voluit nec deberetis iccirco
irasci: quia sicut discretio vestra melius novit, nun mirnm (lebet videri, siis,
qui
facilis est in dicendo, facilis sit in mutando.
6) Ibid. vol. I. 151. Ep. LXVI.
22*
340
fnftes 33udj. .Bweitc CSapitcf.
terridjtet, ein Gmtfdjulbiguugfd)retben erlaffen
1
),
ba3 unter beut
mttnurfenben (Sinbrutf anbermeiter 9iad)rid)ten gan^ ba^u geeignet
mar, ben (eidjt 33ctt>ecjltc)cn mieber ju
feffetn. SD einfd)mcid)ctubc
%xt, mit ber ber nrirflidjc Hergang ber )ingc in dtom in biefer
nid)t mel)r vorljanbenen Urfunbe mitgeteilt, bie id)erl)eit, mit
ber alle ber bas> ERanbat ber Legaten verbreiteten @crct)te a't uu=
mafyr
k^eidjnet fein mod)ten, Ratten bie alten grcunbfd)aftgefl)lc
mieber geftrft
2
).
)er nig mar nun mieber voll be3 greife!
ber Sllugljett unb eredjttgfeit be3 ^eiligen $ater3 unb ereiferte fid)
ber bie Vcrlumbungeu, burdj bie man bie befteu feiner (Sntmrfc
unb i^n felbft verunglimpft. Unb al.$ er fptcr perfnlid) bie 25c~
vollmd)tigten empfangen
3
),
au iljrem eigenen 9ttuube
unferc
)arfteftung mirb bie3 fogleid) erflren
D^ie*
manb,
fo erfuhr man, brfe nheren Zutritt $u benfelbcn gu erhalt
ten hoffen,
ber nicht burd) feiertid)en <5ib
0
ur $erfd)miegenf)eit fid)
1) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 16. Ep. VII.
2) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 71. Ep. CCXIX. Petri Cell.
Ep. ad Alex. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 173. Ep. CCCXXXVI. 2ifbelm
Chatte felbft einen apologetifc&en 33vicf an ubnna, ejefetyrieben Bouquet XVI. 142.
3) Th. Epp. ed. Giles vol. 1. 31. Ep. X. Ep. Adelae reginae. Gilb. Fol.
vol. II. 312. Ep. DIX.
4)
Ibid. Cf. Th. Epp. ed. Giles vol. I. 16. Ep. VII Rex enim ipse post-
qtlam dignationisvestrae excusatorias reeepit literas, prudentiae, justitiae,
sanetitatis et beatitudinis vestrae gloriam praedicat etc.
5) Wilelm. Cantuar. Vitt. ed. Giles vol. II. 22 Unde cum in Franciam
venissent, jactabat se Wilelmus, se in confusionem et damnum domini
Cantuariensis venisse ad faciendain voluntatem regis. Cf. Th. Epp. ed.
Giles vol. 1. 241. Ep. CI.
SBcfc&rnfiHtg bor
urft>rngU<$ ben Segatcn evthcten ottma^t.
341
berpflidjtc
1
)
Ijatte nur bic urfptngftdjen $crftimmungcn t>on
Beuern $u ^cefeu , btc Stadjridjt, ba ber bemSofyanneS r>on @ati=
burt)kfi'eunbctc
s
D^av3tftcr Saureuttu^ ficf> tljneu betgefeften roerbe,
fic
toeniftflettS
nidjt um$uroanbeln t>ermod)t
2
J.
)a tankte gerabe jur red)=
ton 2tunbo
fr
bie Garbiutfc btc neue ^uftruetion
3
)
t>om 7.9ftai an,
meldje aud) auf biefer 8eitc bcfd)U>id)tigenb roirfen foftte. greilid) btc
urfyrngdjc SSoHmadjt roarb nidjt aubrdd) urcfgenommcn,
aber bod) in gennffer 2cife in ber SBorauSfefcung, ba fic erlaffen,
btc neue gegeben. 3>n ^ &t ift btc leitete eine gang anbere.
s
ftodj ganj Eingenommen r>on bem, ma3 ttjm au3 granfretdj ju
Oljrcn gelommen, beauftragt fie ber
$aft, ber nunmehr, feiner
bcroegUdjeu irdjen^otitif gem, augenbdttd) bie
Ijierarcbifdjc
Partei roteber ju
ftfifeen fr
gut fanb, ben tiefgefr'nf'ten
r^bifd)of
burd) Ucberfenbung feinet roftfd)reiben3 unb mublidje
Vorfiel
tungen gu beruhigen. >urd) Hebung
jegUdjen SOftjjtrauenS if)n ju
r-crffjncn, foft nunmehr ifjre angelegentliche orge fein. 9ttdjt ton
einer enbgUigcn SDccifton ift fortan bic Dtebe;
auf bie $ereinba=
rung
4
)
toifdjcu tf)m unb bem Knige unter 2M)rung ber $rbt(c=
gien unb SRedjte ber $ird)c c-on anterburt) roarb iljx $ftanbat be-
fd)r'n!t. 9Mdjt efjer fllen fie, mge Jpeinridj
fo
bringenb Utn
al er roolle, ben englifd)en 23oben betreten, el)e nid)t eben biefc ju
taube gekommen.
obalb ba Mannt roarb
unb ba mute
auf ^cranlaffung
ber Briefe an bcn $nig unb an ^oma^ batb genug gefdjeljen
vourbc fofort
ba 9SerI)aItni ber (Sarbinle ju ber gefammten ljier=
ardjifdjen Partei ein anbere
5
).
)a aupt ber rulanten, fdjcin=
bar befriebigt, bot nunmehr aud) feinet fettS bem 2$ill)elm uon $a=
ma bie aub, bcn Zutritt ju ftnig Subroig
p
erleid)tern
6
).
Unb
jener,
fo
f^mer^tid) er bie urfyrnglid) beabfid)tigtc gcffclung
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 80. Ep. CCXXIV.
2) Ibid.
3)
Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 54. Ep. CCCXXXI.
4) Ibid. 55 et plenara inter eos pacem componere omnimodis intenda-
tis et quanta poteritis ad hoc sollicitudine et diligentia elaboretis: ita quod
sibi et ecclesiae suae antiqua jura et libertates integre et illibate serve-
tis ; nec in terra ipsius aliquid, quod magnum sit, faciatis et in regnum
ejus, si vos intrare vellet, nulla ratione intretis, nisi archiepiscopus sibi
primitus reconcilietur. (Cf. Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 117. Ep.
CCXCIX
in terram tuam cismarinam excellentiae tuae legatos duximus
destinandos etc.) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 122. Ep. CCXLII.
5) . rittfdje 93ctt>eiff)rungcn N. 25. d. e.
6) <. eben , 339 2lnmf. 6.
342
feiner
Sntgctoalt nadjentpfmben mochte, toar bod) fing genug,
f
ic*>
bermalen gu fgen.
3a oberfld) tief) e S3coba<^tcr fonnten SftBetfe
fr
eine n>irftid)e 2In3fl)nnng ber beiben cgner ju finben
glan=
ben. 2)a djreiben
1
)
be3 (SarbinatS, in toeldjem er ben >anf fr
ben geleiteten )tenft auSfyradj, funbigte $ugleid) feine
balbige
2$citerreife nadj
tyfr
an. ttnb ber
rjbifdjof , ber ntcfjt fd)eint
bot 23cfnd) in <seu3 Ijabcn abwarten 31t trotten, beabftd)tigte
)n
bafelbft juerft jn begrben
2
).
Serett
fragte er nadj bem Termine, an
mridjem er ankommen gebende. )rei age juror mochte er unbc
baoon Ijaben, nm
, ut sententiam
,
quam in Regem et terram suam promulga-
bimus, firmiter teneant et observent.
>c3 Bornas jttagc a
pffyftlicfre t> Dom 22. SCitgufi U07.
347
bcg hnmclg
fo
eben erftritteu, bag mar bag uucrakidjlidj 23idj=
tiefte , mag er attpYatfyen mujjte. Abberufung beg SMfyetm wm
Sata, Tiebcrciufet;ung in bag 9? c a d) t \ > c rI> ( 1 1 1
1 (5
feiner Scgakn-
mrbe, 23cmMiguug, bie
attflebrofte (icnfur gegen ben nig nnb
fein fianb bedangen $u brfen in 9hiftdjt auf
bie ppfttidjc Chmi-
firmation, bag finb bie einzelnen Sct^e, metd)C
fid)
atg bie fenw
fnfte feiner 9lugeinanbcrfct$ungcn augfycben
(ffen.
^JUtttermcUe maren bie Garbtnte
,
meldje bie eugltfd)C reuje
bcrfdjritten , weiter gereift. S)ie Stationen (^ateaurour
1
)
am
Rubrem
Scrri)
,
^oitterg
2
)
bejcidjncn menigfteng bie allgemeine
:Kid)tung, bie fic genommen. SEBcttcrc eingaben festen. Um
fo fidjerer
ift cg, ba biefclbcn bereite je|t rorerft ber Partei beg I)omag gc=
genber bte Deutung
,
meld>e biefer felbft
bem Briefe 2ift)e(mg gc=
geben, a(g eine unbcredjtigte abjumetfen
fr
gut fanben. 2Ug fie
in erftgenannter (Etabt meiltcn, Ijatten
fie bem 2(rd)ibiaconug r>ou
33ourgeg, mlf
ifmeu nadjgereifet mar, auf fein befragen, um
jebeu Verbadjt ntcbcrjitfdjtagcn, bie jmeite ^nftruetion mitgeteilt
nnb ber ifyre efinnung bie bcruf)igcubftc 3ufid)crung gegeben
3
).
Shtrdj bag neue 23rer>c r>om 22.
Auguft, metdjcg lucttcicfyt balb
barauf if)neu (in ber erften Hlfte
beg September) berbrad)t mar,
mrben fic
berbieg gcuttjtgt, aud) ben $nig(id)cn gegenber beu
Anfyrud) auf bie angemate unbebingte SSoffmadjt aufzugeben.
greid) in bem
SBafee,
mie ber (Sr$bifdjof mnfdjte, fyattc
Atcranber ben Moment nid)t angebellten gemut. Aber um
fo
cutfd)toffeuer fd)ien er bei 5lufred)t()a(tuug ber ^uftruetion r>om
7. $ftai acrljarrcn ju motten.
3
n ftrengen ^Sorten mar in bem
neuen Sd)rcibcn
4
)
ber Snfyalt
ber leiteten Vtcbcrljolt, berbieg bet
nun in golge ber fdjon eingetretenen 2affenruf)C berftffig gc=
morbene Auftrag ertfyeilt, auf
bie ^Pacification ber friegenben Rntge
bcbad)t ju fein.
2Ilfo Derblieb ,eg bei ber Vereinbarung. So feljr bie Garbinfe
mibcrftrebcnmod)tcn, eine offenbare Ucbcrfd)rcituug biefer Sdjranfc
1)
Castrum Rudolf!. Archidiaconi Bitur. Ep. Gilb. Fol. Epp. vol. II.
208. Ep. CCCCXLV.
2)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 78. Ep. CCXXII. Ep. ad
Joann. Pictav. Caeterum ad partes vestras aeeepimus venisse legatos.
3)
Archidiaconi Bituricensis Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 208.
Ep. CCCCXLV.
4) Alex. Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 57. Ep. CCCXXXIII ==
MansiXXI. 884. Dat. Beneventi imdecima ante Calend. Septembr.
348
fnftes
Sud). 3)itc Gapitcl.
festen
in bem 23ett;ltui& %u bem ^a^fte ebenfo
gefhrlich al
fie
inne gu Ratten in bem ^erfefyr mit einrid) IL unbequem werben
mu&te. @djon bei ber erften Slubienj, bic im 9looember
1167
1
)
iu
aen tatt faub , famen fie iu bic
ufjcrfte SBcrtccjcn^eit. Seinem
djarfblide entging e3 nicht, bafe ba Don ihnen berreichte $e-
glaubigungfd)rciben 23efttmmungen enthielt, nxldje Don ben im
Anfange
be3 3ahre erteilten
3
u
ft
cn
/
*>on Der nrfprngd)cu
Vollmacht ber adje nach bifferirten
2
).
>ie Aufregung, in welcher
er fidj
bereite befanb, mrbe fettbem um
fo
bebenHidjer. ofort
galten ihm biefelben aU unzweifelhafte iBeroetfe
fr
bie ^afjrheit
be @erd)t3
,
welche^ in feinen gewhnlichen Uebcrtrcibungen bic
nadjtrglid) hinzugefgte $efd)rnung ber urfyrnadjen 5BoU=
macht ber Legaten in eine vllige remtion be3
r$bifdjof3 umgc=
ftaltct hatte
3
),
heftige klagen ber ben
^a:pft,
ber f)oma3 Werfet
folgten alfobalb: ber biefen, namentlich fofern er ben bermaligcu
$rieg burd) Aufreizung ubwig, wie be rafen oon gtanbem
oerfd)ulbet; ber ben
^apft, fofern bcrfclbe nod) immer falfd)en
Angaben ber Urfyrung unb 9latur ber altljetfmmttdjen @e=
wohnheiten" lauben fdjenfe. Unb babei betl)euerte er in feiner
lebhaften Seife , wie bereit er ju einer Dtoifion ber fie cobificiren=
ben Statute fei
4
),
rroeife fidj wirtTid) eine 33eftimmung barin
al3 ein
3ufafe
neueren >atum,
fo
mge
fie immerhin fallen.
Aber ebenbap, alfo pr enbgltigen (Sntfdjetbuna, ber cnglifd)en
$irchenfehbe fei bie oberrichterliche @ewalt ber Legaten erforberlid).
Unb wie
fo
gern hatten biefe biefelbe bettigt! Allein ohne
bie Offenheit, fchon
jei^t beren
23cft rdl)alt3lo3 ju leugnen, aber
auch
^
ne oen Sutlj, im 2iberfprud) mit ber ppftlichen Ur=
funbe biefelbe bennoch
p
beanfyrudjen
5
),
brangen fie toor allem
auf
1) rittfdje 99ett>eifiU)rungen N. 25. e.
2)
Ep. Cardin, ad Alex. Gilb. Fol. II. 142. Ep. CCCCIV.
3)
Ibid. Cf. Wilelm. Cantuar. Vitt. ed. Giles vpl. II. 23
quijam
sciebat et gravissime ferebat, quod potestas eorum exspirasset ex parte.
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 18. Ep. VII Nam ad illos se exhibuit duriorem,
ex quo didicit, quod non licebat eis juxta promissiones Joannis de Oxone-
ford in nos pro voluntate ejus contra Deum et jura omnia condemnationis
ferre sententiam. SSergt. bie [pteve Ep. Henrici Regis ad Alexandrum
Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 290. Ep. CCCCXC Qui cum in hac pote-
state , sicut nuntii ad nos reportaverant et literis vestris continebat ex-
pressum
missi fuissent
potestas illa ad injuriam nostram illis sub-
4)
9kd) Joann. Saresb. Opp. ed. Gjles vol. II. 122. Ep. CCXLII
fhrte
et aubrtfdj einzelne SSefHmmimgen al refovmakl an.
5) rtttfdje 93ett>eifhtungen N. 25. e.
(SoHoqumm bor Seg. mit tfymt toifen tforS
u. Tvic 18. gfco*). 1107.
349
practifdjc $Ber|anbtuttgeti, ben aufgeregten
$nig bnrd) bereu Ohr*
f&lge
5
crftrcucn.
3m iuocrftnbni mit ifym, wenn cjtetd) otync $lulfid)t auf
perfnlid)c SSeiieiltgung bei bergfeidjen, fudjten fie nunmehr mit
bem (Tjlid)ofe ber bic 33cbingungen eine! mnblidjen ef:prd)c3
fid)
51t vereinigen. 6ie fdjlugen all Dermin bal
geft
bei ^eiligen
SHattin
1
)
(10. Dcoocmbcr), all Ort eine ren^ftation ber Normans
bic oor.
er ingelabene 911x05 nid)t unbebingt barauf ein. (Sr
beantragte bal Saturn nm fiebert age fpter
p
verlegen, um bic
erftreuten (Srulanten, in bereu Dritte er erfdjeiuen tollte, beru=
fen,
bie notljrocnbigftcn 3urftungen jur D^eife ooftenben ju ton=
neu. $luf englifd)el ebiet ^u geljen weigerte er fid) berbiel fd)Icd)=
terbingl
2
).
3ene teile roifcfyen ben fran&fifdjen djlffern U
fori nnb rie
3
),
too bie ^er^ge ber 9tormaubie ben Knigen Don
Jranfreid) entgegenkommen pflegten, festen
il)tn audj
fr biefel
Gotfoqutum fid)ercr. Sityelm nnb Dbbo, bie runb genug fyatten,
bem nid)t ju roibertyredjen, machten fic> bemnadj
auf, am 18. 9^0=
oember au Ort unb teile $u fein. I)omal 23edet Ijatte cl ber au=
jjerorbentUdjcn ^Jtunificeuj fetncl fntgtidjen errn ^u banfen, ba
er, mit allen SMfebebrfniffen auf
bal $teid)tid)fte oerfeljen, um=
geben ou feiner ^itgergemeinbc
4
),
ben 2eg rafd) genug bil bafyin
jurdlcgte. r fanb auer ben pctyftlidjcn Segalen nnb $nig 8ub=
nng nur nod) ben rjbifdjof oon Otoueu, rotyrenb bie 23ifd)fe,unb
klebte feiner $irdjeuprooittj
5
),
unter ifynen gerabe feine rgften
Jcinbe
6
),
nadj bem kontinente berufen auf 23efct)l cinrid)l II in
ber eben genannten <5tabt prcfgeblieben ttaren.
1)
Ep. Cardin, ad Alex. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 143. Ep.
CCCCIV Sic ergo proprios clericos nostros ad eum cum literis dirigen-
tes, certum sibi locum et tutum indiximus, ubi in festo saneti Martini se-
curn possemus commiscere sermonem. (Cf. Th. Epp. ed. Giles vol. I. 17.
Ep. VII).
2) Ibid.
3)
Ibid.
ppjjiliWS, SEalter ^ap 26.) Herbert, de Boseham Opp. ed.
Giles vol. I. 248.
4)
Ep. amici Th. Epp. vol. II. 273
nonnullos de coexulibus suis,
vol. I. 17. Ep. VII. Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 96. CCXXXI
sicut mnltis innotuit, qui interfuerunt colloquio eorum etc.
5) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 18. Ep. VII
episcopis et abbatibus pro-
vinciae nostrae, quos rex evocasse voluerat, retentis Rothomagi. Tagcqcu
bag Document N. XXIV. Th. Vitt. ed. Giles vol. II. 249
et multi alii' ex
parte Regis.
6) Ibid. vol. I. 22 Rex solos illos evoeavit, qui nobls ab initio hujus
turbinis adversantes et incentores tantae malitiae esse noscuntur.
350
fnftel 33ud). Qvmtz apel.
2)ic (Srftercn leiteten bie erljanbtuug
l
)
fofort mit einer $or=
Haltung ein. @ie rebeten oon ben fdjlimmcn
3
e ^^c
^^^tniffen nnb
ben 23ebrngniffcn ber in allen Subern, granfreief) aufgenommen,
befeinbeten ^irdje; oon ber 9Jkd)tftcltung nnb ber fird)lid)en reuc
ber rone (Sngtanb; oon ben 2ot)ttl)aten nnb nnftbc^cngnngcn,
mit benen eben biefe ben
@r^bifd)of aufge^eidjuct, um ben Unbaut',
beffen berfelfte fiel) fdjulbig gemadjt, alg ein um
fo
fd)roerere3 23cr=
brcd)en barfteUen
p
tonnen. Dl)ne alten Didfjatt Ijabe fic
tf)n
berbies?
fr
ben nod) jeist fcfytoebcnbcn ricg oerantvoorttid) gc=
mad)t. Um
fo
brtngtid)cr tvar bie gragc nad) Mitteln nnb 28egcu,
une eingrft, beffen
Statur er beffer tennen
muffe , at fic felbft,
oon biefem majjlofcn 9JUj3trauen befreit unb
befeinfgt werben
tonne. Um
fo heftiger Begehrten fie oon ttnn, burd) bie %xt, tr>ie er
fid) oor it;m bemttjige, un$tr>eifelt)afte 23eweife feiner Legalitt
au
geben.
)er (^rbifd)of , bem ba $crfud)erifd)e in allem btefen nid)t
entging, jog fid), ol)ne
fofort ju antworten, ju einer fuqen 33ef^rc=
d)nng mit ben einigen prd
2
).
)ann trat er oor, um jund)ft
bie
s
Jcid)ttg?citgbefd)toerbc t)infid)ttid) ber gleist taut geworbenen
2tnflage ju ergeben. )ic 2af)rl)eit feiner 2lufagen muffte felbft
$nig ubtt)ig am folgenben age eiblid) bekrftigen
3
),
darauf
befeuerte er feierlicfyft feine reue gegen ben fniglid)en crrn,
bem getjorfam unb genmrtig u fein it)m
ffec
$flid)t fei, unbefd)abet
ber $re @otte nnb be3 a^oftolifcfyen 6tul)t3, ber greifyeit ber
$ird)e unb ber 2rbe feiner $erfon, ber Unoertektidjfeit ber $tvc*
d)cngter. 2tctt)ol)l
fid)
flar betr-uftt, unter biefer (Stnfdjr&nfung
ber rone alle f)rfurd)t bezeigt ju l;aben, erHrtc er fid) bod) bereit,
faltg er e in irgenb einer ^e^ict)ung an fid)
Ijabe
festen laffeu,
1) lieber biefelbc fabelt unr ben 93ericl)t 1) be Xt)oma 33ecfet Epp. ed.
Giles vol. I. 16. Ep. VII.
2) etneg Ungenannten Ep. amici ad amicum. Ibid.
vol. II. 273. Ep. CCCLXXXII.
3) ber @arbiucUe Gilb. Fol. Epp. ed. Giles
voL. II. 142. Ep. CCCCIV. ajn fonuntnoef) ba mit ber Ep. amici roefcntltcl)
Sufanuncnftinuncubc oeument olloquium iiiter Cardinales et Archicpisco-
]ium N. XXIV. Th. Cantuar. Vitt. ed. Giles vol. II. 249 unb Joann. Saresb.
Epp. ed. Giles vol. II. 89. Ep. CCXXVIII. vol. II. 123.
Herbert, de Bo-
seliam Opp. ed. Giles vol. I. 248. Gervas. ad a. 1167. Twysden et Seiden
1402. Bouquet XVI. 143. 2kra,t. tfrttifdje 33cir.ei8fiU;rnn(jen N. 25. f.
2)
Ep. Cardin.
ad haec autem ipse cum suis in parte socedens
liabito tandem consilio nobis proposuit etc., roag> in ben briojen Berichten
fet)tt.
3)
Ep. amici. Th. Epp. vol. II. 270. Th. Ep. ibid. vol. I. 18. Joann.
Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 96. Ep. CCXXXI.
(Sottoqitium bei cg, mit tfyoraa jtoiftfyen iforS u. ^vie 18. 9tot>. 1167.
351
bavin hinzuzufgen, baoou abjutljun, wa3 nur immer bic Dliicffidjt
auf fein Slmt uub ba tvcu
511
bewafyrcnbc clbbc geftatie
)ic ^eooftmd)tigtcu crf"rtcn barber feine 9lu3funft crifjeU
fett &u rennen. :Uidjt bap feien ftc erfd)icuen, tljttt if)rc ftcitttttty
$u fagcu, fonberu bic [einige entgegea$n nehmen, Uub bamtt waub-
tat ftc fid) oon biefeu allgemeinen
@rrtetnngen %vl ber erften
1
)
bc=
ftimmtcu grage, ob fyotna| fid) bequemen werbe, in it)rer egeu-
toart bem Knige oerftyredjen, alle
bieiemgen <55cir>oI)nt)ctten l)ci=
(ig $u galten, weldje ettyrenb ber Regierung ber &$nen #einridj3
bttd) gett^fen.
3
n tiefem gallc
fei toenigften bic 2tu3fid)t, wenn
freilid) Mnetoeg3 bie cwifyeit oorljanbcn, Ujn auf ben (Srjftu()(
oon Gantcrburt) jur^ufn^ren. Gittern ber Gefragte wies? biefe 3u-
mutljung a!3 eine
fo
unerhrte, wie fie niemaB einem frheren 3n=
fyaber beffclben gemalt fei, mit (5ntfd)icbcnl)cit ^urcf. Sag 2kr=
batitwmngSnrtfeit ber jene (Satzungen wufjte er burd) ^orlefuug
bcrfclbcn 51t erhrten.
^Cuf
ber entgegengehen eitc fdjlug man nunmehr oor , bie
g<m$ Streitfrage iljrcm unmittelbaren 33cjugc nad)
p
umgeben.
Unter ben 23cbingungen ber Ucbcreinfunft brandete ja, meinte man,
weber jenes* itcl nod) jene )ocumcut3 rw'ljnung ju gefd)e=
l)en
2
).
2ftajt tonne ba 23cftcl)cnbc fid) gefallen raffen,
oljuc fid)
aubntcHid) u t>crJpftid)tcn baffelbc anpetfennen. 2tber ifymc
betriff,
bajj ba& alfo aubcbuugcue Stiflfdjweigen beer) anbercrfeirS
SBcfcnutuijj
fei. Ot)uc
fid) lange 31t befiuneu, verwarf er audj biefe
^vopofition. Sieber wollte er
fr
bic ftrdjc (SjcH unb ob erbutbcu,
al ben griebeu unter etbben erfaufen, wetdjc ba eil (cu-
rat Seele, bic ^ntcreffen ber fitdjlidjcn greiljeit gcffyrben.
%i
barauf auf ^eraulaffuug ber ^lenfjerung be it|elm oou ^aoia,
unter biefeu Umftngcn fd)ciuc bic freiwillige [Refignation auf
ba3
(SrgbiStljum aCfc Sitten am erfotgreid)ftcn gu lfen, aud) biefe ocr=
weigert war, ging man $u ber ^weiten gragc ber, ob er im Verfolg
1)
Th. Ep.
an vellemus in praesentia eorura regi promittere nos
observaturos omnes consuetudines
,
quibus usi fuerant antecessores ejus
temporibus decessorum nostrorum. Ep. araici
an in praesentia legato-
rum vellet promittere observantiam consuetudinum
,
quibus decessorum
suorum tempore reges usi sunt. %n ber Ep. Cardin, btcfetbe befttmmte A'l'a^c.
2)
Ep. Th. Quaesivimus ergo an non modo eas observare, sed etiam
dissimulare liceat sacerdoti sine periculo ordinis et salutis etc.,
tOOg eine
$ragc bor geraten ttovausfefet, nne fic bic Ep. amici J>at :
Item interrogatus
est, an, si non confirmationem , sattem dissimulationem et tolerantiam
vellet repromittere etc. bev Ep. Cardin, ijf biefetbc ekttfaU bergangen.
352
be3 IroccffeS kr rtd)terlieben (&tf$e&uttg bcr Segaten ftct) untere
ftetten werbe
1
).
Seucr entgegnete', bicfc Wltil nidjt nnbcbingt ablefynenb, baju
werbe er fic^
allerbing crftefyen, wenn er, u\)or reftanrirt, wiebcr
in
Befife
feiner er$btfdjfltd)en (E'intnnfte gefommen. 3k feinen ber-
maligen SSerpltniffen bagegen Ijabe er nid)t einmal bic Littel, bic
Soften be proceffualifdjcn 2krfal)ren &u tragen
2
). W benfetben
(Urnben nnb unter $ernfnng anf
ben Umftanb, r>on bem
Sctyfte
fein baranf bejgttdjeS ^ftanbat
311
l)aben, verwarf er and) ben brit-
tcn$orfd)lag, berSDecifion ber
23ifdjfe,
weldje gegen if)ix appellirt,
bie gan^e grage cin^cim 31t geben
3
).
)as> (Solloqninm, frudjt(e3 feinem Erfolge nad), war bamit
bcenbigt. 5Xber um fo fernerer fd)icn c3 ben Sarbinlen jn werben,
von biefer t'tte
p
fd)ciben. )eun felbft nadjbem fic age bar=
anf (19. Dlooember 1167) ju nig Snbwig befohlen, jenen cReinU
gnngcib jn nnften be3 rjbifdjofl vernommen, blieben fie, wie
ei fd)cint, nod) jtoet Sage, wir
wiffen nid)t, bnrdj weldje 3k?$anb=
Inngen ober Dtdfidjten snrdgcljalten
4
).
^Cnf bcr Otitdreife am
23. 9cooembcr im tofter 95ec angelangt, trafen fte am 24. b.
in fiifieur, am brten age in fblidjcr &cid)tung ben 2eg fcerfol=
genb in t. ^ierre an ber $)toe3 ein. 51m werten
5
)
reiften fie weiter
bnrd) 2lrgcnce
anf ber trage nad) Gaen
6
). 516er in ber Entfer-
nung Don jwet beeilen r>on ba nbcrrafdjte fie etnrid) , ber if)ncn
entgegengeeilt, nm fie nad) l)nlbt>ol(er 33egriiBnng in il)re Verberge
ju geleiten. Heber ba3, wa mit ljoma t>erl)anbelt, fdjeint an bie=
fem
age fein 2ort gefallen jn fein.
9Iber am 27. November erhielten fie pl<dj in aller $xv$t
23cfer/l, am Georgen nad) ber
^ceffe am ofe ju erfdjeinen. ie
1)
Th. Ep. Ep. amici. dagegen Ep. Cardin, ad Alex.
ab eo quaesivi-
iuus
,
utrum super quaestionibus
,
quae vestris erant literis annotatae, ve-
strum vellet subire Judicium , sicut rex et episcopi prius promiserant se
facturos.
2) Ibid.
3)
Ep. amici
an sub eis j'udicibus vellet respondere episcopis, qui
contra eum appellaverant. Th. Ep.
an episcoporum
,
qui appellaverant
contra nos, litem sub eis judieibus vellemus excipere.
4) SSergl. fctcrbev, foie ber baS golcjcuc ben inteveffanten rief in bei
Ep. famil. cujusd. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 268. Ep. CCCLXXXI, womit
Joann. Saresb. Opp. vol. II. 89 ait2>ju(}leirf)eu
ift.
5) 2tm 26. 9?ouember.
3
m 2fort ftnbet ficf> allciffeigg
quarta Idibus De-
cembris, quae praecedit adventum Domini. Stbcr gerabe bev testete
3
u
f&fe
H)igt , eine Govvuption bc ouat? anjunefymeu. 6,
Buuquet XVI. 300. not. d.
6) jtrittl'cfyc SBewctfOvungen N. 25.
g.
Bnig etnndj H. unb bie romifdjett Segelten am 27. Oiovcmkv 1167.
353
traten tu ba
v
3(nbicn^immer,mo jte ben feitbem \?ou Leonen Berufenen
()t)en auglicauifd)enl\tcru3bei bem Rntge oerfammclt fanbeu. $toti
Stnubcn bauerte bic gc|cimc onfetettg,
in ux(d)er bic Senaten ben
nad) iljrer eigenen 2lu3fage uidjt uucntftcftteu $eridjt erftatteten
l
).
3)cnfclbcn npprcn t>ttc jener moljl ertragen, toctre er nur
beffeu getoig getoefen, ba bcmucft eine enbgltigc (Sntfdjeibung
in
$fo$f$t ftube. $Cber al3 gerabe in biefem 9lugenbUde
-
fo
glauben mir annehmen brfen
bic Befragten nunmehr &Mig
rcf(jaltIo erf(arten, bie bagu nttjige 2)ottmadjt mcber ju Bereit
uod) ftc fid)
anmaen &u fnnen: ba mag ber ebanfe an aftc bas>,
tuci ber obfeinb, nad) Ablauf be 2Ip^elIation3termin3 (tmmel-
f
aljrttag 1 1
67)
lugft jur, Bermenbung feiner ^Imtsgcmalt mieber
bcrcd)tigt, ber i()u unb fein Sanb in nd)ftcr Stf&tftft
bringen
totxbt, yt jenem milbcu 3ornaubrudje gereift Ijaben, r>ou bem bie
&ugei%eu$ett in 9lnbcntungcu reben
2
).
JreUidj beftimmtere dlad)-
rid)tcu ber biefe Bcene im Innern be $alafte3 finb nid)t ber=
femmen. -iXOer bie Aufregung, meld)c bafelbft gdjerrfdjt, toMte
nod) nad) in ber 9lrt, mie jener bereu @d)tu herbeifhrte. 9J?an
fat) ibu, uerftrt in feiner ganzen Haltung, biefetben uidjt fomoljl
cutlaffcn, aB biuauSmeifeu. Man I)rte laut bie 3Bortc: Wdjti
bod) nimmer mein l'Xuge einen rmifd)en Garbinal erbden!"
3
)
)ic tenerfdjaft ber djeibenben mar auf fo
fd)Icumge 5Xb=
reife uid)t gefat. )ie eigenen $ferbc maren uidjt jur teile.
Teuuod) gentigt, 31t bem na^eu $o^t %uxM%utztm, muten
fic frembe befteigen, bic ^ufdig jur @anb maren. 9?ur fcon v>iev
Begleitern umgeben, taugten fic, Doli banger ^tljuungen, in iljrem
Ouartier
4
)
mieber an. (Srft am 5tbenb famen bie ($;rtofd)fc
unb
1)
'Ep. Cardin, ad Alex. Gilb. Fol. vol. II. 144
plura siquidem, prout
deeuit, reticentes et temperantes audita.
2)
Ep.Episc. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 195. Ep. CCCCXXXVIII.
Joann. Saresb. 11.90.
cardinales adeo turbatum regem invenerunt, ut pa-
lam quereretur se proditum esse a douiiuo papa et minaretur se ab eo re-
cessurum, nisi de Cantuariensi arebiepiscopo justitiam facerent exbiberi.
Ep. Cardin. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 144. Ep. CCCCIV
quod esset dein,
ceps absolutus, ex quo arebiepiscopus recusabat judicium. Ep. Henriei
Kegis ad Alex. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 294. Ep. CCCCXCI sed
placuit sanetitati vestrae, ut adversarius meus exiraeretur a cognitione
etc. Ej. Ep. ibid. vol. II. 291. Ep. CCCCXC.
3) Cf. Th. Epp. vol. I. 129. Ep. L Utinam solus audissetis, quae locu-
tus sit de legatis illis, quos reeepit , et etiam deillo, quem simulat se
amare.
4)
Ep. famil.
quum eorum bospitium satis vicinum esset. Ibid.
exierunt ad ecclesiam, juxta quam cardinales hospitia habebant,
cfdjifyc SUcjunbert III. 93b. II.
23
354
fnftes 93ud>. Bereites Gapttet.
iBifcf)fc , bic bi bafytn frei bem Knige $ur weiteren SeratT)uu$ $u*
rtfcjcbUcben
,
51t Unten, bera&fdjiebeten fid) aber atfofcalb. aa,c3
barauf (28.
?ioKmbcr) t<cn Beuern berufen, traten fie
mit jenem
abcrmaB ju einer a,cbctmcn i&itttcj ytfammen, meld)e bi fccpltbr
bauerte. aum mar fie ^efe^foffen, je begannen bic ^crfyanbluiucn
3unfd)cn beiben Parteien.
3
un
W
cn bem ^alaft bcs> nia,> uub
bem ^o^ij ber (EariMitte
fa|
man tt>tcbert;ott GCcrifcr Ijiu uub I)cr
efjeu, geheime Sotftfjaftett
uub 3(utmortcn
311
berbringen.
Df=
feubar mar eine 23-crftnbiauna, uod) nidjt erfolgt
%m 29. coDcmber, ber >iaie bc3 fyeil 2lnbrea3tage
,
Jjaite
>chtrid) fcfjou in ber DJiora^ubmmcruna, ott feinem ager fiel) er*
I)oben. Sofort mar er mit einer $o^cl unbc angeritten, au bem
(B^icl ber 2>oadjaa,b ftd) 31t bet#ri$ett. batb barauf bic (gtg=
bifd)fc
on ^orf uub Dceucn, btc
33ifd)fc r-on SSorcefter, @aftg=
buii), 23a)eur, Sonbon, Gfyidjcftcr uub ^n^oulcmc
1
)
eintrafen, um
Unn im ^mpfanglgimmet aufgtttarten, maren fie Kruninbert, (^cine
Steafeftat
uidt gu fiuben, begaben ftd) aber bann uacb einer finden
^eratlnutg, in bic ird)C, in bereu ffltyz ba3 &o3pi$ ber Senaten fid)
befaub, uub (ben fie fofert p
einer $er<mbluttC| ein. bert r>on
Sonbon behielt cs> fid) bor, fie 51t (eilen. (*r berief ftd) auf
ba3
}>pft=
(iebe, uod) in iljren nbcn befinbde 2drctbcn
2
),
in mc(d)cm bic
5(nt'unft mit unbebinakr Wlfin aebt aus^erfteter Begaten uub btc
}e#t a,ea,enmrtia,cn al Prger berfetbeu angefnbigt merben. >em=
a,emtf toeite er mit ben brigen I)oben (Slcrifern luajt bereit, ifyrcn
eutfd)eibcnbcn 8prud) 31t mmebmeu. cufc(bcn aBe and) ber Zottig
ermartet. (E*r fetbft
cjencicjc, jebe nur ir^enb gemitnfd)te ^rcjfcbaft
bafr gtt ejeben, bajj and) nidjt ein
(
^ota
f
nidjt ein tteld)cn )re3
UrtfjeiB verloren in^c, menu
fie
nitr, ma3 bodj fctbft bem gering
fteu ber $)ccnfd)cu nid)t meutfjatten merbe,
ifym
Dced)t crfduiffeu
mottten
3
).
1)
Ep. famil.
2)
Ibid.Ep.Ep. Gilb. Fol.
Epp.
od. Gilcs vol. II. 194. Ep. CCCCXXXVIII
Inde est, quod eis, tamquam judieibus ad hoc a sanetitate vestra directis,
nostram una cum domino nostro rege praesentiara revorenter exhibuimus,
optantes pariter et exspectantes omnia, quae intcr dominum nostrum re-
gem et dominum Cantuariensem
,
quacque inter ipsum vertuntur et nos,
in eorum praesentia palam fieri et juxta vestri formam mandati dit'finitiva
eorum sententia plenissimc terminari.
3) Joann. Saresb. Op^. ed. Giles vol. IT. 00. Ol. Ep. CCXXVfEf. )tc
Dcad)ivct[um3 bc3 9ccdjtc, bie (Stelle in biefer SSktfe 511
benutzen, ). in beu vitU
1d)cu
U3cmeigfl)vnnen N. 25.
g.
Sfreuc fefyttlltlitrt bev
SiftPfc
am 20. fttfjemBet
1107.
355
Da erklrten ltfljetm unb Dbbo wxdj einmal, h>ai ftc bereite
frher vOcturtrf)
II.
gegenber ntd)t Ratten berlugnen tonnen,
bafc
fk
mit. bem fctt
(Gilbert nad) Sftfjga&e jene! apoftolifdjsu cfyrcU
bcu <wm$gefe&ten 2ftanbat nicfyt 6cftetbet feien. :>iicbt eine rid)=
tcrlicbc (*ntfd)ctbuug ju fllen, nur eine gtlidje 2luglctdjung au=
juba^nen, toeife fie
if;rc
Snfttuettcm an.
Ter
33ifd5of wn Bonbon
1
),
auf biefe Antwort gefat, fufyr
in
fetner ^tebe fort, um fegleid) in feinem unb ber mttanioefeuben 23i=
f cf)f c bauten auf
runo biefer Erffnung
bic 3(vpeUatton fewn oo=
rtgen Sa^te feietlidjfi &u erneuern, SDa beren Xcrmtu
tngfi ab-
gelaufen, bic fetjttlijft erwartete (Sntfdjctbung von ben Legaten ab=
getoiefen roerbe,
fo
bleibe uid)t brig, ol> burd) 9tecur an ben
l)ct)[tcn vRid)tcr gegen bic vorfd)ncfte $crl)ngung ftvdjtidjcr Ccn=
fren on eiten bc3 (h'$bi)cbofy ftcb &tt fdjtjcu. 2Hfo rcr'tc mau
ben neuen Ippettation^tetmin fo
rocit ol> mgd), bi3 gum 10. 9o=
oember 1168, l)iuau3 unb forberte ba l)erfmm(tcbc ii,rhtublid)C
3cugnitf bafr, baj} ber Srocefj von Beuern anhngig, geworben
2
).
^nbeffen fonnte ber Achter c
fidj ntdjt fcetfdgen; tu roeitcrer
9t3fiU)rung ben eigentlichen Uifprttng unb
Hergang be Streitet
ju erjagten. 3>r fvtrifebe on, in wetebem er bas> getrau, bic afc=
rac-mcu, an benen er c nid)t
fehlen tiefe, muten c tf>m cr(eid)tern,
^u ben bcfttgftcn ^uoectioen berzuleiten. 9cad)bcm bic 3tme bc#
3$tT\atyca vom 24. ^uni
1
166, all einer patrtottfd)cn f)at, burd)
rartegung be unerhrten
$et$uftan>e3 euhidctt loorben,
fd)iofe
er mit pcr|ntidH
x
u Magen ber ben ^ppettaten. d)ctuc c boct),
<xB bctrad)tc biefer tfjn felbft abc einen nur il)m ocrpf(id)tcteu cta=
von. Xaufcnbcrlct Auftrge feien c3, mit benen er U)u betaftc.
SSterjig 23otcn rorben faum ()iuretc()en
3
),
feine fdjrtftttdjen SOtan?
bte in fenglanb befanut $ti machen. crg(ctcbcn gn ftcflcn fei er
um fo
weniger im Staube, aU er in feilten Gtufnfteu totbers
reebttid) befdu-uf't fei. @erabc eben
fo
vick $ird)cn feien burd)
I)oma3 von feiner bifdjfcfycu cuwlt crimirt. d)ou roolltc er
1)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 90. 91. Ep. CCXXVIII. Cf.
ibid. II. 128 Londoniensis timet capiti suo et ideo furoris socios quaerit,
ut remaneat irapunitum, quod a tarn multis constiterit fuisse praesumptum.
2) Ibid. Ep. famil. Th. Epp. vol. 11.270 Appellationcm fecinms et eam
innovamus modo et bac appellatione sc includit tota Ang-lia. Ep. Ep. ad
Th. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 204. Ep. CCCCXLI
appellationi termiuum
diem obitus beati Martini constituiinus.
3) Th. Epp. vol. II. 271.
23*
356
pnftcl Eucfi. Breite? (Sattel.
fortfahren
mit bergletd)en perfonttdjen ^tmtifm^tn, af er bunf
bic tnf^ra^en betet unter ben 9lnmefcnben, teldje bie gletdjeuft
anmanbeltc, tote bnrd) bic be3
23ifd)of3 &on Sativum)
1
)
untcrbro=
d)cn nuirbe. Hub je mcljr ber (Sine ober Rubere rebete, befto oer=
fdcbenartigcrc -Otottoc be3
paffes hntrbcn angeregt ; um
fo gleich
mfjigcr, ttjetl oou ben ^bioftyufrafieu be3 kibcnfdjaftlidjcn (5goi2>=
hui getragen, &on ber ^etftimtmmg and) ber njcltlidjen 33aronc
unterfat, toatb ber officictlc ^roteft
2
)
oon allen 2krfammelten
feefsaftigt
le Legaten mod)tcu um
fo
weniger bic fcege^rtett a^=
:pellatorifd)cn heftet"
3
)
Kriueigern, je meljr fic fr
tfjrc eigene
^luctoritt in grolge biejer EBettbuttg ber )mge borfeu mcd)teu.
@d)on rfteteu fie fid) ^ur streife Don Gaen, bie am 3. )cccm=
ber
4
)
erfolgen folltc. Dcod) in ber 2lbfdcb3aubiens, nxldje ber nun
neber r>crif)nte nig in alter ulb gennfu-te, ftraef) er gerhrt
oon feiner (Srgcbenfycit gegen ben aoftofd)en etuljt. gttbrem er
fic
bat, $u feinen uuften an benfetben 31t berieten, toc mgtid) au=
gunnrfeu, bafj
er oon feinem obfeinb rolltg trab
fr
immer befreit
roerbe, brad) er barber in l)rnen au3. 2Bill)clm fd)ien inniger
nod) burd) SSeincn, af bnrd) SBortc beijuftimmen. Dbbo fonntc
fid)
beim 2Cnfd)aucu biefer neuen (Scene fyeudjlerifdjer ^erftetfung
faum be ad)cn enthalten
5
).
Sdtdj al er mit feinem dollcgcn abgereift, tonnte er fid) in bie
Eftotfc, bic nunmehr beibe ber $erabrebuug nad) bernehmen foftten,
nid)t lcid)t finben
6
).
entgftcn^ 5nanbc(ungcn jenes eimffeu^
fam^fe, in wctcfyeu ber 2iHberfprud) ber Hcberjcugung unb ber
amtUd)eu Stellung
$Q
ocrndeln pflegt, fd)icu er gtt oerratljeu, tt)0
1)
Ibid. vol. II. 272. $)age$ett nad) bem fpteren SBcvidStc bc
(5r$tf(ljef8
ffieaa- \>cn >2)erf [oll Gilbert bamat
(?) alles TOgUctjc jr ^erftelluna, bev $ev;
fefmuna, bog Knigs mit b,cma gettyan l>aben. . Gilb. Fol. Epp. ed. Giles
vol. II. 172 Apud Cadomum vero diligentiam.
2)
Ep. Episc. ad Alex. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 194. Ep.
CCCCXXXVIII. Sag Scheiben betfelkn an Xfcema* Gilb. Fol. vol. II. 202.
3)
Ep. famil. vol. II. 272 Facta itaque appellatione petierunt aposto-
los (Bouquet XVI. not. a.) et dati sunt eis appellatorii, sicut creditur (cf.
Gilb. Fol. Epp. vol. I. 347. Ep. CCLIII).
4) Ibid. feria tertia post dominicam Ad te levavi.
5)
Ibid.
6) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 134. Ep. CCXLIV Supervene-
runt interira nuncii legatorum, quos rex Au^liae impetraverat miniine
coarantes. Nam quidquid cecinerat alias, alias in curia decantabat. Ibid.
vol. II. 71
quia idem rex Semper alterius jiatrocinio usus est et de eo
praesumit plurimuni, alter, etsi bonam habeat voluntateiu, eam ex causis
variis nou potest producere in effectum etc.
DfficieRc ttjeigc bet neuen ppeffotton.
357
ct
offen $u reben toagte. 35tte er ber bic gern^e Situation backte,
fcMcneu bic iSertc
1
)
31t begettgett, bie mau Ujm nad)faa,te, ber =
nia, nninfcbc nichts febutidur, al bal >aupt bc3 Stomas auf ber
-ct)(icl" (Wltfy.
XIV.
8. 11). 2lbcr u>f)vcub mau tum if)m
rbmte, im 05cf)cimen beu planen bet Jeiubc beffetbeu entye$eil$jfe
arbeiten, ging er bedj 6et beu offielkn Skrljanblimgcn aub in
aub mit ^itfjctm
2
).
ein aubclu tonnte bic
hrf&Ige
nid)t i>cr=
cireln,
mlft
alte bantate mchtigen xUitcto vttten $n rat** bro^tn--
beu Goufpiratton mfammcnfd)(oj3.
$on beu Segateu, eon beu iBifdjefcn
3
),
1:01t bem
Knige kauf*
tragt, eilten augcnbUtfdj 33otcn nadj 23eneocnt, nadj Seit. 3a>
renb SSHtJetm
eineu Gtcrifcr, mau fate er
fei ein ^ermanbter be
OJta^iftcr Sombarbu
,
yam abfanbte
4
),
beu ber ba
(iodoquium 23crid)t erftattettben 25rief
5
)
ju berbringen: reiften
fdjon
am (Eonnabcnb eer bem feiten 9lbfcent
6
)
(9.
Dccember),
ctma frher
aU bic efanbtcn ber Prlaten, ber Ganzer
Sfrcelm
00 Cf)id;cftcr uub ber (antor Gatter pim Salisburt) tum (Sorenr
ab
7
),
um bem T$bifd)of
ba fcbriftttdjc ^canbat cingu^nbi^cn, in
metdum befohlen
mar, &on ber Sl^elfatton 2lct m nehmen unb
%im Datum it)vc6 ScrminS ftd) ber &ubung Jegli^er trafa,e=
malt
p!
enthalten. Die ^ermeifuua, auf baffelbe p&pftttdje
<cbrci=
beu
8
),
metebe feit 5(nfunft ber Garbiucc bt3
jefct
Uni gcbuubcn,
feilte btefem ^rofyibitovium bie erforbcrdjc Dtcd)t*fraft mitreiten.
3n SBcne&cnt, me ber rmifdje of feit beu 9lu$ufttgat nodj im=
mer Dtcftbcn t>iclt
,
fofttc berbie eine fcicrlid)c cfanbtfd)aft, be=
ftcfyenb (ti ((arembatb, cru)()(tcm^tbt bc (oftcr3 be^^uguftin tu
1)
Ep. famil. extr. Dominus Otto raandat Domino papae secreto,
quod depositionis vestrae nec auetor erit nec consentiens, quamvis Rex
nihil alind petere videatur nisi caput vestrum in disco.
2)
Joann.Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 90. Ep. CCXXXI ttonis fama
fuit liilavior ideoque inulti mirantur et compatinntur ei, quod tarn facile
recessit a via Domini etc. Ibid. vol. II. 71. Ep. CCXIX.
3) 5Ba
^ppellaticnsinftvitmcnt berfetkn
Gilb. Fol. Ej>p. ed. Giles vol. II.
194. Ep. CCCCXVI1I. S)a3 tlbat ebeub. vol. I. 236. Ep. CLXX1II.
4)
Ep. famil.
5) Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 142. Ep. CCCCIV.
Sufllei fc^red-
ben ^Ubehn fcott Sat)ia unb Obbo je einen befeubern ^etogctifi^cn rief au
ben ^avft $u @uuftcn bec-
&t$9f3 ton Senbeit Wilelm. Ep. Gilb. Fol. Epp.
ed. Giles vol. EL 141. Ep. CCCCIII. Oddon. Ep. ibid. vol. II. 135. Ep.
CCCXCVI
Sinistra enim, quae cum essemus apud vos de ipso audivinuis,
nequaquam vera esse cognovimus, sed falsa.
6)
Ep. famil. sabbatho ante secundam riiem dominicam adventus.
7)
Joann. Saresb. Opp. vol. II. 91. Ep. CCXXVIII.
Ep. famil. 272.
8)
Alex. Ep. ad Tb. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 8. Ep. CCIV.
358
Pnftc
Sud). 3toeite Sapitct.
GantetButt)
,
D^eghtaXb, 2lrd)ibiaconu3 in a^burt), imon bc
(Sarcere, >einnd) oon ^ortfyam^pton
!
),
ba3 oon ben Kunden bcr
23tfd)fe
u berretdjenbe 2typeftation3inftrument burd) betermiuirtc
gorberungen
p
jener tr-irffameu Saffe machen, meldje ben %ob=
fetnb, t^te man
tyoffte,
biefe 'DM ocrnid)tete. SDie (Erneuerung be3
Otecurfe oom 24.3unt
1
166, ba3 au3brdttd)e9ftanbat ber Legaten,
tt>at nad) ber2lbfid)t ber ufammenmirfenbenonfberatiou mir bas>
WlkX, benfelben fo
lauge ju bnbigen, bi3 ben (Bd)lag gegen il)n $u
fhren
gelungen fein
merbe, n>cld)er il)m ben trg bereiten folltc.
3n ber l)at fllte
er fid) fd)on jet^t al3 ber ^erlajfcuc nnb
beraubte, )em p>ftlid)en tuljtc fottic bie gan^e guttc ber 35cr-
tegenljeiten, in bte er oor Abfertigung ber Senaten oernndclt gcn)c=
fen, erft in bem Augcnbtide nHeberfcljrcn, in toeldjcm bte neuen
Aftenftd'e ber (Sontrooerfc bemfclbcn berantwortet nntrbcn. )cr
rnlant bagegen befanb fid)
bereite in einer timmung, bte bcrjcnU
gen nal)e fam, wddjt bei ber 9iad)rtdjt entfielen mute, ber oon bcr
rone (Emglanb begehrte 6prnd) [ei bereite gefllt.
%l> er brei
age
2
)
nad) Abfcnbung feinet 23erid)te3 ber ba Goffoquium, in
bem er, obnooljl fcfyon
banger 2lT)uungen ooll, uod) einmal ben
^apft
jnm 23rud) mit feiner bisherigen ird)enolitif ya beftimmen ocr=
fud)t, ba treiben 28ilf)elm3 nnb Dbbo'3 empfangen : Ratten ficf>
bie @d)redniffe
jene^ inneren $am:pfe3, ber feit ben
Anfngen ber
Segation in il)m logcbrod)cn, nur um
fo furd)tbarer mieber er=
neuert. crabc biefer rtoci ber tfjatfdjlid) oertrenbeten unbc^
bingten $oflmad)t
benn
fo fat) er ba3 ^rofyibitorutm an
mute
unter bem (Sinbrud ber D
f
lad)rid)tcn, meld)e balb
barauf ber ba3
23erfal)rcn ber (Sarbtnle l)infid)tltd) bcr cbannten eintrafen, alle
feine ebanfen empren.
2lerbing bie oon aufrib oon Stattbaff erteilte lUbfoluttou
I)attc er niemals anerfannt. 5(bcr nun mute er l)ren, ba mau
1)
3u ber Ep. famil. tverbcii angbrtfd) nur irci fnigiid)C efanbte,
ctmtd) $ind)in (Bouquet XVI. 302. Pium; Baron. Pizim), nnb D'ieginatb,
(Sol)ii bc 33tfd)of
t>on Saltsbnrt), genannt. %\^\t 9eranbcr bagegen(Th.<Epp.
vol. II. 128. Ep. CCCV) beeid)itet bic obcngenantitcH. Unter bcr SorattSfefcuttg,
baft etnvid) $ind)in mit ipetnrid) tton Dcovtfyamptcm tbentifd) tft, finb alio i
mon be (Sarcere nnb 2lbt (Slarembalb benfelben noct) betcfcCtt. 93ei\jt. Ep. Car-
din. Joann. Bouquet XVI. 313.
2) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 31. Ep. X Praeterca noscat discretio
nostra, quod tribus diebus antequam supervenirent nobis mala ista , exie-
rant nuncii a nobis cum literis nostris, quibus nunciabamus sanetitati ve-
strae, qualiter a legatis vestris disecsseramus. Joann. Saresb. Oj)p. ed.
Ciiles vol. II. 91. Ep. CCXXVIII. 2kroJ. ^vittfd)c 23eweifl)nmgen N. 25. i.
/
?lbfolution ber (gebannten.
359
ba3 3Uu)cvt|cf)C
M
berfelben burd) uuyrjcibeutia,e
^caftuatymen u
f)cbcu ecrfud)c.
xHucb bor
iafcft
t>attc bafcon lngft
unbe erhalten
2
). So jc? .
tti$ cy ihm genefjm iear, er lee'Utc D 0 et) uidjt et)uc Weitere aujjcr
fraft letzen, n>a*> auf ratnb feinet Srefcd gefdjeijen. xHbcr jene
bon beut Sanne eifeten, toeldfje bie
&on ifyucn Dorait^cjcfe^tcn
ober eielmchr ftngtrten ^\U)rlid)fcttcu
too^gemut^ berftauben,
feilten jcbcnfalt bev $ci^fd)tung naepommen, vectdjc
fic traft bcS
Dorgef($rte&enen ibc3, roic er toeiptte, auf fid) genommen. SDa
berfelbc reeber geforbert nod) geteifiei fei, feilte er fret(td) cvft fpter
erfahren. )amaB I>attc er ntdjt (ana,e nad) (rla| feinem SdjrcU
5ettS e>om 22.
2ngnft feinen ^cocUuucbttatcu ben SSefeljl crtljcUt
3
),
on jenen btc nrfttfga&e ber $ird)eua,tcr nunmehr ju ernnrfen.
3m JaU fic fid) beffeu
iecta,crtcn, folltc ber Drtffad tu ben icuut
augcbrof;t werben. Allein in (htafonb unb
auf bem (Soutinente
iear c nur n befauut, bajj fic in bereu 23ejt^ fic() nod) erhalten
4
}.
2tUjettn unb Dbbo, ntdjt in beut
Jade ba3 ontgrei$ betreten
$u
brfeu, nutzten ntdjtbcftoiocntgcr jene ben 23etljetltgten fclbft oic(=
leicht ^U)eifcU)aft fdjciucnbc deremouie
5
)
burd) eine anbere tou?
fu.ng^rftig.ere 51t erjetjen. d)on fprad) mau baoon,
batf
ben 8t?
fd)fen
oon Ureter unb 2Borccftcr bie $oUmad)t bertragen werben
feilte, tte^bfelutieu nad) $ftafjgc$e U)rer3tnorbnnng ju erneuern
0
).
<Sd>on x>erfud)tc 3,of)aunc3 oon atiburt) burd) ben &r(pbtaconu3
23albnnn auf
ben erfteren ju toirfen; bentgftenl eine Ve^iprccfyuug,
oI)ue atle Garantien wollte er oerl)ten
7
).
bereit mad)tc er
^erfd)(civie, wie 23artf)oiomu3 bei eiefem eiellcid)t uuocrmeiblid)cu
xHcte ber bifebef ltd>cit
(
^uri3biction ben Jorberuna,cn ber ird)e $c=
nitgen unb bod) bem ^ome be $enig3 unb ber darbin'tc auioci=
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 124. Ep. CCXLIII Arcbidia-
conum quoque Pictaviensem cardinalis Papiae nuper absolvit. Ex quo pa
tet
,
quam uulla fuerit a Gualensi episcopo eis collata absolutio etc.
2) Alex. Ep. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 56. Ep. CCCXXXII
si jam, sieuf
audimus, per aliqueni sunt absoluti.
3) Alex. Ep. ad Cardin. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 56. Ep. CCCXXXII.
Joann. Saresb. Opp. vol. II. 122. 126. 127. Ep. CCXLIII.
Tli. Epp. ed.
Giles vol. I. 218. Ep. XCI.
4) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 70. Ep. CCXIX. Cardin. Ep. ad Tb. Gilb.
Fol. Epp. vol. II. 147. Ep. CCCCVII. SBujj
404.
5) <S. oben . 326. 327.
6) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 124. 125. 126. 129. Ep.
CCXLIII. <3. belegen ber bie ^oivjncjtcn 2ttjmal)nteji beg Xf)oma ftntifdje
93etoctffyrunacn N. 25. b.
7) Ibid.
360
fnftes
SSudj.
3>
vci tc
* Settel.
cfjeti fnne. 2enigftcn3 23 eichte uub cnugttjuung in irgenb tr>el=
d)er Seife fei ju verlangen; ttcun aud) nid)t eine au3brcflid)e
Kaution
fr
bie Sofagung uon ifyrem unredjtmtgen 23efie, bodj
D^cue uub ein ffentd)e (Mbbe ber iBeffcrung muffe
bie 23cbhu
guug fein. 9lber bie (Sarbinalc betrauten
1
)
ictmctyr bie
23ifd)fc
t>en 6l)id)efter nnb Korund) mit bem Auftrage, bie cbanuten lebig=
d) anf
runb ber $erl)eijjung
,
fic> iljnen ur i^ofition ftellen
px
trffen, in bie $ird)eugemcinfdjaft micber
aufettneljmen.
@erabe bie unbe r>on biefcr beorftcl)enbcu
grciljcit prd^ugeben.
1) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 29. 31* Ep. X. ie ^evumun] bev
Vvcfy
ticken Tnnge in (Sncjlctnb feit bem nveicfyeit be Zfyoxna nnrb gugeftanbeu aud)
jeut rtpd) oen fcmtaJidKn.
Ep. Henrici Decani et Capitli S. Pauli Lond.
Gilb. Fol. Epp. vol. II. 217. Ep. CCCCL.
2) Ibid. vol. I. 23. Ep. VII.
3)
Ibid.
4) Ibid. Joann. Saresb. Gpp. ed. Giles vol. II. 31. Ep. CC.
5) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 29. 30 Suspenderunt ipsi nos, quantum in
eis est, ab omni auetoritate, quam habebamus in ecclesiis Ang\ et personis.
6)
Ibid. vol. I. 96. 97. 277. Ep CXXIV. 190. Ep. LXXV.
7)
Ibid. vol. I. 218. Ep. XCI Et ideo omnimodis expedit, immo plus
quam necessarium est, ut omnem
,
quam poteritis, operam adhibeatis et
pro viribus apud Dominum papam effieiatis, quatenus saepe dicti cardina-
les revocentur.
Seit 3>eccmkr
1 1 67 bi3
p
Anfang bc3 Sommert bc folgen*
ben ScXjxt
M
wan abermaB bie fcbljaftcftcn 23etoegungen be
^crfcfyr gteifdjen ben $ctrtemngen in granfrcid), tvic in (Snglanb
unb am ppftdjen ofe. SDie Situation, tuie fie gerabe vor einem
3al)re geftaltet geroefen,
festen fid) nueberljolen pfotfen. Sicbcrnm
fielen bie SBernncMungen ber cngfdjcu ^trcfjenfeljbe, beren Sfung
bie (Surfe von fid) afepmenben gefugt, uneutnrrt nc fie maren,
il)x fetbft
an^etm. 5lbermaB tar e3 bie (Sntfdjetbung einer 2l>pcl=
tation, tt>etd>c iljr &ugemutl)et marb.
3
um brten 3&ate fyattc fid)
bie (Stimmung in granfreidj gegen bie
Herfen
be3
^apfte3 in be=
benfttjer 2Beife verbittert
1
).
SBon Beuern fameti bie
Ocfanbtf(^af=
teti berfetben burdj bie ^UtmirffamMt ber Legaten verftrften gac=
ttonen bei ^teranber pfammett; unb bie Spannung be3 2Btber=
fprudj
ber etnanber 2luf1agcnbeu unb ^efmpfcnbcn, tr>clct)e man
ivljrenb bei laufenben 3>aljte3 nur au ber Entfernung beobachtet,
marb mit Einem Wltilt in bie unmittelbare dlljz gerdt unb bte
it)re anftedenbe $raft. )a3 Sdjaufpicl be3 gcfd)id)ttid)eu von ben
uern gefhrten ftampfc vergegenwrtigte fid) in ben nur von
il)rcn ebaufen bewegten Seulingen vor ben Ltgen ber Eurie.
SDie rafd) fid)
erneueruben 3nftructioncn ifyrer $oftmad)tgeber, bie
fie
infpirirten, laffen fie al 9(bbilbcr ifyrcr felbft auf
ber 23f)ue ber
Gegebenheiten erfdjctucn.
$or allem t)oma 23ccfet I;at c3 verftanbeu, ba (betriebe
fei*
ncr Stimmungen $u Motiven bc aubctn3 au beut ofe n S5eue*
1) Petri afebatis Sancti RemigiiEp. ad Alex. Th. Epp. ed.Giles vol. II.
173. Ep. CCCXXXVI Sed quod iterum gemit Gallicana ecclesia, jam in
hac parte dicuntur excessisse (legati).
364
pnfteg ud&. drittel apitel.
ijeni
1
)
gu machen.
3
e i feiner etreueften, 2(Ierauber unb
bannet, bereite mit aufljvltdjeii Reifungen uub Briefen evfefyen,
Ratten im SDcccmbev 1167 23cfeljl evlj alten
,
fr
lngere t bort
2Sol;nung ju nehmen
2
).
Sie "Hieben bie ftnbigen efd)ft3tr=
ger> tx>ctct)C ba3 3a|r
1168 uub
1 169 Ijtnbuvd) bie jaljlrcidjcn ^Bo-
ten, weldje ber @r^Btfd)of u fenben nid)t mbe warb, empfingen
uub wieber abfertigten
3
).
)icfe erneuerten
fid) in immer frifd)er
2lultt)atjl au ber oerfiprengten, an ben 5Ift)ten aber bod) wieber p=
fammengebrugten (Srulanten, weldje nunmehr au3 bem brten
eiltet
fid) felbft erje^renben Sdjmer^ aufgcfdjeudjt, ju einer be=
Wcgtid)en, belebten gveifcfjaav fr
bie trd)e mrben, SSciljrcub
jene gerabe burd) ben bauernben 3lufenthalt fid) befhigten, bie3n=
ftnbc tu ber Umgebung be3 $a^fte3 beobachten uub je nad) bem
SSed)fel bc 5tgenbd ba Sichere $u berieten : eilten jene
(Smiffrc,
bie fort uub fort fid) ablfcub oon ene&ent jurMfatneu
uub bovtfjin abgingen, bem $r$bifd)of bie Neuigkeiten ber leisten
age mitpt^eiten ober beffen Auftrge entgegenzunehmen.
ten bie (Sonjunctuvcn fid) fo
ober anbevs?
p
befeftigen fd)cinen, fie
mrben it)m, alfobatb in jrent tebenbigen
efge burd) Scanner
ber gartet gefdjtlbert, ber
f
vifet) bereitete
Stoff
ber iebeSmaltgcn
(Sntnnirfe, uub biefe wieber bie SDi^ofttioncu ber Sfttffamfeti fei*
nev 3tgenteit> OTevbinaJ oon bem Softer bei Sen3 gingen bie
ma&gebenben ebanfen
auf
unb Marten mit tf)vcn Erfolgen bort=
I)in gurcf. Slbev biefer burd) l)in= unb Ijerreifenbc Dcuucieu ocr=
mittette $crbanb $wifd)cn beiben (SnbJpunften mar bodj mefyr al3
bas> Littel eines? gefdja'ftlidjen ^Bcrfef)r^ ; bie Stjmpatlu'e ber
belnbcn oerwanbelte benfclben in jene lebenbige Verfettung, in wc(=
d)cr jebc Heb bas> allgemeine @efd)id ber (Srulanten aB bal
eigene , ba3 eigene Seib at ba allgemeine fllte.
OTein wa fomit l)oma3 33ccfet oorau3 I)attc uub ber fontg*
Heften @efaubtfd)aft fcfyttc, mute bie letztere burd) bie reiben ma=
tericKcn
s
Dcittel aufzuwiegen
4
),
bie in ifyvc nbc gelegt waren.
1)
Romuald. Salernit. Murat. Scriptt. R. Ital. VIT. 210 Fapa autem
Alexander, vir Catholicus et houestus cum cardinalibus suis Ben.ev.enti
morabatur et ibi ab imperatore Graecorum et a rege Franciae et Angliac
et a praelatis ecclesiarum nuncios reeipiens negotia ecclcsiastica sapien-
ter et provide disponebat.
2) ritifdje etoeteftyrurtgen
N. 26. a.
3) , tttifdjc SB&teigf.
N. 2(). a.
Herbert, de Boseliain Opp. I. 254-
4) Herbert, de Bosebam vol. I. 253. 254 Uli vero aurea et, argentea
(verba) ex abundanti et multo plus plura prioribus. Cf. Tb. Epp. ed. Giles
)te @c(anbtfdmftcn bei ^arteten am ofe 5?cncocut.
365
Tic cv^bi|\^fiicbcn9htn'ctcu toaten bie [e&enbigenJSilber bc &fcnb$,
welche* ba 8ter$ngm& bei Ini ber bie gefammte ()icrard)ifd)c
grtet tu fcngfanb gebraut. Dd)t mit elb uub otb betauen,
hatten
f t c nur ba3 riibrcnbc tort ber ffage; ftatt ber
unft
bc=
wirr'enbcu C^abcn ein vmck* SMati ^a^ier ju bringen,
auf
beu
bie anb berSBer^etflutfg gefetjrieben
1
).
SSre^^flogrwmie f'omttc
nur bureb ben EcBcttbigeti 2lnbrncf hneberge&en, toct bort tu ftum=
men Scfyriftjgen
jicb eingegraben. Uber gerabe btefc 6d)tuerj=
&errtffene
bev
gftigen (Stimmung, meldje bie fttagenben bewegte, je
briuglidjcr jic fid) mitjutljeUcu wufdjtc, um
fo peinlicher mute
fie
ber Gurie werben.
)cnfc(bcu $)cantt,
fr
toetdjen bicfclben
djufc
crftefytcit, u
t&en, untren bic
&otf($after be englifdjen ofc3
augefommen.
Ten rmlichen iMttftcUeru gegenber
,
nyeldje burd) ba3 (Suttenige
t|rer 23cfd)werbcu, tote burd) bereu 3nJjat| eljer abfticjictt al3 eitt=
nahmen, muten fte burd) beu^emp, roic burd) il;rc gln$cttbctt
3cl>cnfuugcu bie lemgft &efannten Stympatljien 31t befotiberer etrfe
toieber &n erweefen. )te Sarbinale, een betten bic meinen, wie c3
febeiut, eett cinridj burd) ronigftdjc anofd)reibcn beehrt werben,
taren mit 3lu3naljme umbalb, ^mnti uub Genrab oon
8ain$
2
)
alfebalb wieber jener l)eihtal)mc eell, bereu Regungen
unb Dettingen ba englifdje lb beftimmeu wute
3
).
.Ter
rcis ber natrlichen unb burdj tt;rc teting berechtigten 23era=
tl)cr bc3 Sapfte, tu bereu cmetnfdjaft bie neuen ^repefitionen ju
benrtbeUett waren, fing au bcttfelbcn gleich einer cteftrifd)ett ftettc
ju umfcMiejjen, um mglidjft rafd) feine timmung berjttteitcu
4
).
$eu bem Knige angegeben, ton ben Segaten einzelnen (Sartnn=
len uub bett je|i beim ppftltchcn Btfyll
beglaubigten cfaueteu
in einer befenberett ^nfirnetion mitgeteilt eett beu Kunden
vol. I. 117. Ep. XLY. vol. I. 235. Ep. XCIX. Joann. Saresb. Opp. vol. IT.
134. Ep. CCXLIV
sed regalium (nuncioruui) sicut jastitia minor, sie
pompa et divitiarum ostentatio major.
1) Ibid.
2) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 116
Non abiistis post aurum, quo nu-
per ad laesionem nostram et apostolicae sedis confusionem capti sunt qui-
dam etc.
Ibid. vol. I. 239. Ep. C.
3)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 1 14 Seimus et nomina eorum,
quorum consilio utitur et quid nuper egerunt in curia, ut causa Dei et
pauperes Christi vili pretio venderentur.
4) Cf. Herbert, de Boseham vol. I. 256.
5) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 114 Abbas Sancti Augustini
dixit
,
quod ipsi et socii sui nihil dixerwnt aut tVcerunt in curia nisi de
Instructione cardinalium etc.
366
fnftes
SBitdj. )vitte GarutcL
jener
1
)
burd) unmittelbare 9Jitttl)eilungcn ber bie bermatige <Eitua=
tion befruchtet, raren bie ebanfen, toclcfec innerhalb be Zeitigen
Gotlegium cirentirten, ju jener anbringenden Wtwfyt
geworben,
tr>ctd)e aft$ulcid)t and) beu fiarfen bitten bewltigt. 9(ber gtetdjtitig
oou ber entgegengesetzten ette mit ber gangen nergic bc 6d)tner^
gefu^B
jum Sibcrftanbe gegen bicfclbc nnb junt d^nt^c ber auf
ba*
^Ccitfeerfte frebrngten $ird)e aufgerufen, fyatte SCIeranbcr unter nod)
greren S^mtertgfetttn beu (SntfdVlujj ju
faffeit.
$on bem 2i=
berfprud) ber g-detiouen unmittelbar ergriffen, in bie flftttte ber cin=
anber SScrflagcnben gefteffi, burd) einen fd)meid)tcrifd)cu, in bc
grften tarnen Don Dxabulf, 2lrdjibiaconu3 in Eftibbefeffcr, gefd)ric=
benen 53ricf
2
)
beehrt, mufjtc er
fllen,
ba.cinc neue ^robe ju be=
ftcljen fei.
9lftcrbing3 Ijattcn bie Mnner ber fniglid)cn Partei ba au=
genfd)ciulid)e ^ntereffe, mit ifyrcn Eintrgen rafd)
burd)^ubringen.
5lber um $u errcidjen, m& jte wnfdjteu, tl;at e3 dloty, bafc
ber
9d)ter in biefem treite
fr
bie in ber erften 3tubicnj
p
crtfjci-
lenbe Antwort pnl&nglidj vorbereitet werbe. 3n Sctradjt ber lan=
gen gtit, meldje
fic junt 3roetf Der gegenwrtigen DJtiffion in beffeu
bermaliger Dtefibeu^ ugebradjt
biegenigen unter if)ncn, wcld)c
ber nig eutfenbet, fcfyrteu erft in ber Reiten )tfte
be TOat
3
)
t>on bort prd
fdjeint bie Stnaljmc bercdjttgt,
bafc
nid)t
fo=
gleid) uad) iljrer 5lnfitnft bafclbft, bie im Januar
11 S erfolgt
fein mufj, ber
(Sntyfang
bie officiellen2krl)aubluugcn eingeleitet wor=
beu. Drgen biefe immerhin fid)
lange bi3 jur cntfd)eibcnben 2lut=
wort Eingesogen fyafcen; einige 2Bod)eu werben
fr
bie oorl)ergcl)cu=
beu Vertzungen mit beu Garbiulcn in 2(nfd)lag jn bringen fein.
Seibcrlci
cfanbtfdjaften wrben, mir wiffeu nid)t einmal in
rocldjcm Neonate, mit gleid)cr greuubitdjfeit beim Gm^fang be=
gritfet
4
). >ie ergbifc^fttdje cntlcbigtc ftd)
jener Auftrge, bereu
2>nl)alt auS ben jaljlrcidjen Briefen u erfeljeu ift.
Tie fntglidje
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 134. Ep. CCXLIV Supervc-
nerunt
interim nuncii legatoruin etc.
2) L. L vol. II. 312. Ep. CLXXXIV Scripsit per Radulfum Di-
cetensem etc.
3) mn 1
(
.).
2Rftt, ah mi$m
Alex. Ep. d Th. Th. Epp. ed. Giles vol. II.
24.Ep.CCXXII batttf; barb t>cd>ft ival)v)cbciulicf> and) bev C*vcmticu*bricf ibid.
vol. II. 128. Ep. CCCV augefcitia.t
/
tt>eWjen btc rtffetyrcnbc tfattbtfafJ
berbringt.
4) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 134.
lieber bc n Organa in SBeite&etlt
etflt.
berhaupt ibid. vol. II. 114. Ep. CCXXIX. 107. Ep. CCXXXVII.
S^aracterijlil bcv Tiplomatic bcr f&rglidjeit efanbtfdjaft.
367
bergab bas> djrcibcn
1
)
ifyteS Gerrit, wc(d)c3 tu brofyenbcm onc
gtt>ci fcfjr beftimmte gorberungen [teilte, fcott benen mcnigften bic
eine fiebev befaunt
ift. Sic betraf bte 35crfct5uu^ bcs> l)oma3
2
)
in
eine anbete, ti>at)r)d)cincl) eine
ftatljofif^e
Diccfc, unb, mtc tot-
ntgftenS verlautete, bte (Srljcbung bc (Sarbtttaf 2Sitf)elm von ^a=
via an feine teile
3
).
8fllerbing3, amtbc ba (Srftcre pgeftanben,
fo
waren mit einem
fterfe bic 2>crlcgeul)citen alle gehoben, bic nunmehr feit vier ^aljten
bie (Suric brckten. Um
fo
au3rcid)cnbcv gerftet, tonnte fic bann
fieben artj^er
3al)[
am
(Sonntage (12. 3Jtyt
1
16$)
nad) Jpimmclfafirt feiner
p=
rdgefcfyrt
3
). 5Ufo
[trf'tc mau fid) in bcr3uocrfict)t,baj3 alle fnfte
ber Sntriguc tum tfnn uuirben
311
^djanben gemacht werben.
Unb roic mute bie Stimmung fid) crimen, ai> maud)c
fogat
c
fr ge&ifj
erf (arten,
batf
bic brillanten in 23euccnt in iijrcn
(Srfolgen bie geinbe berflgelt
4
),
ba bic Setptevcix uncvrtc^teter"
adje eben jet^t prd'fcfyrten.
gn
ber l)at, ba3 erdjt fd)icn aud)
fnft
beft'tigt ju tocr=
bcn. 2Bt)renb
2BjlJctm unb Dbbo ol)ite alle ^}(utmort blieben, Ijrte
man, bajj bereit gmei auberc im ienfte bc $apfte uurt'fam
feien. Xer SMfdjof 2(utl)elmu3 unb ber &artf)uferprior 23afU
liu3 Ratten im 2lpri(, lDte cg> fd)eiut, bem Knige ein neues? <Bd)rei=
ben iibcrbradjt
5
),
nxlcfyc ebeufo $ubriuglidj an ben griebcusfdjlufe
1) titife meigf^vim&eu N. 26. c.
2)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 134. Ep. CCXLIV Quis al-
terutrius legationis profectus sit, hactenus ignoratur.
3) Joann. Saresb. Ep. Th. Epp. ed. Lup. I. Ep. CLXXIII Xuncios ita-
que nostros constat ad Curiam pervenisse et ibi contra legatos domini
Regis diu magnum habuisse litigium , sed de ouinibus Septem nec unus
adhuc redierat dominica proxima post Adscensionem. Litigii eoruni non
scribo exituin, quia adhuc ignotus est, nisi quod a redeuntibus ab Aposto-
lica sede audio eos in causa prosperatos praevaluisse nuneiis Regis.
Nuncii Regis infecto negotio revertuntur.
4) . bie uevluT^cf). nntF.
5) Alex. Ep. ad Henricum Regem Th. Epp. ed. Giles vol. II. 127. Ep.
CCCIV extr.
sicut tibi per venerabilem fratrem nostrum Bellicensem
episcopum et dilectum filium priorem Carthusiensem, latores praesentium
221.
Ep. CCCCLIL Cf.Joann.Saresb.Opp. ed. Giles vol.II.115. Ep. CCXXXIX.
3) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 51. Ep. XIX.
4) Ibid. vol. I. 89. Ep. XXIX.
5) Ibid. vol. I. Ep. XLV ad Humbaldum et Hyacinthum; vol. I. 101 ad
Bernardum Ep. XXXV; vol. I. 143. Ep. LIX ad Mainti e.lun. : vol. I. 235.
Ep. XCIX ad Conradum Moguntinum; vol. I. 238. Ep. C ad eundem.
klagen imb Auflagen beg Xfjomag 23ecfet.
387
ba
Unplafigd^
aller (Sonntoenjen bargelegt, bie ftatt ben gr=
ften ju oerff)nen, oielmeljr nur baju reiben knnen, nod) umfaf=
fenbere ju ergingen
1
).
9Ud)t ju beffen Umftimmung, urteilte er,
foubern ju noch furchtbareren Ufurpationeu rotrb ba3 in^lbfidjt auf
bte 2)aucr feiner ttntlfhrlidjeu Stillegung anheimgegebene 3n=
terim
//
nrfen
2
).
ilnbbodj ift
biegretljett bcr$ird)C ba3 hd)fteut,
ba3 oon bereu Dberljirteu oertheibigen,
fr
ba allein er felbft
bic fdjtoerften Seiben bernommen l)at
3
)!
W\t bem ganzen elbft=
geffyl,
ttne e3 biefer ftarfen -Dcatur eigen
ift,
I)at er fein $anbcln
ber Dtefignation bem bie ueren $ott)eile beredjnenben ber rmi=
fd)en(Surie gegenbergefteEt. iptte nid)t bie Slngft eine erfd)red=
ten enuffeng i|m biefelbeSlccommcbation
4
)
unmglid) gemad)t, bic
jel^t bie l)d)fte tird)lid)e Sluctoritt $u ben
fich
nidjt fd)eut : bic
ganje @efd)id)te feiner kmpfe htte er fidj erfpart, ben SMdjtljitm
uub bic errlid;feit biefer ett uuoerfmmert genieen tonnen,
ber $lfe
be
apoftotifchen <&tul)B nimmer beburft
5
).
Slber jum
treiter
fr
bic in l)rifto gefreietc ird)c berufen, I;at er otet=
mel)r au3 freien Etden gegen bie
enffc biefe Sebent, bie nur
burd) bereu Verrat!) 51t erfaufeu gen>efen, ba3 (Sleitb eiugetaufd)t
;
alleg 28etttid)=3rbtfd)e geopfert, um befto unabhngiger ba (Sigen=
tt)um be efreu^igteu jn
fdjfcen; biefe Opfer burch ben ob ju
ootlenben
kfdjtoffeu
6
),
toenu e3 alfo im Sftatlje @otte3 beftimmt ift.
1) Th. Epp. vol. I. 52. Ep. XIX Non attenditis, pater, hoc Interim,
quam sit dispendiosum ecclesiae et quantum vestrae detrahat honestati.
Interim episcopatus et abbatias vacantes in proprios abusus redigit, nec
in illis patitur ordinari pastores. Interim in onmes parochias, ecclesias et
loca venerabilia et totum clerum irrevocabili furore debachatur. Interim
tarn ipse quam alii persecutores ecclesiae licitum coaequant libito. Ibid.
144. Ep. LIX
die restitutionis nostrae , ut jactitat, in arbitrium ejus.
Domine mi, si fuissetis hic nec illi Kegi collata auetoritas
in ecclesiam interim debachandi.
2) Th. Epp. vol. 52. Ep. XIX Non attenditis
iniquitatibus
eoruin. 53.
3)
Th. Epp. vol. I. 93.
4)
Ibid. vol. 1. 93. 55 Siquidem florere potueram et regni divitiis et de-
liciis abundare, timeri, coli et honorari ab omnibus et meis in voluptate
et gloria mundi providere pro libitu etc.
5) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 55. Ep. XIX Utique non esset mihi neces-
sarium patrocinium illorum, si ecclesiam Dei voluissem exponere. Si-
quidem florere potueram et regni divitiis et deliciis abundare etc. Cf.
Ep. Coexulum ibid. vol. II. 293. Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 56
spontaneum ex caritate naufragium fecit.
6) Ibid. vol. I. 101. Ep. XXXV Si Dei voluntas est, ut in exsilio pro
libertate ecclesiae moriamur, odoretur sacrificium, quia decrevimus mori .
potius quam ad qualecumque mundi pretium distrahere ecclesiae liber-
tatem.
25*
388
fnftel
Sucf). drittel Galtet.
)em ^a^fte
gegenber begngte er
ftd) bnrd) Berufung
auf
ben $tid)terftul)l
,
iretd)er itjm unjtr-eifclljaft nod> pf>er jtanb aU
ber feinige
1
),
ba3 Sd)aamgeft)t; burd) ba3 SMenntnift jetner 5lr=
mutl)
Mt bie bod) ber letzte iote, ben er $u oerfenben I;attc
2
)
ba3 ^Rittetb
p
erregen, dagegen bie Briefe an bie (Sarbtnle
fd)etneu rtft)attMo in Sd)rift$ge
511 faff
en, \m$ in feiner (Beete
auf=
nnb nieberir-ogte. W jener 23itterfeit, tote
fie nur bte per-
fnlidje rfaljrung langer ^etpanbtung jugleid) mit ber 3>nbigna=
tion ber bie gcl)lgrtffe ber Gurie einflen fann,
fyat er, fei e3 bie
23efd)rntl)eit, fei c3 bie fittlidje j3licr;tat berfetben ben
umfaf=
fenben reinen Aufgaben, bte f arrifirte 3irf(id)feit ben
fyofyen
3bea=
len> ben Siberfprud) be apoftotifdjen D^ameng nnb be3 Sebent
gegenbergeftetlt
3
).
Dt)ne TOtberung fpradj er e au, bas t)ei=
lige 9ted)t, ba3 bie ^ad)fotger Gljrifti nnb ber 2lpoftel ju ftben ge*
fjabt, fei burd) bie Sctjmad) ber Gorrnption gebeugt. 2Bar e3 bodj
bafyin gefommen,
baft
man
auf offener Strafte, im geft>l)nlid)en
Veben3oerM)r, in ber nd)ftcn Umgebung be gefrnten ^trcr)eu=
rubert
4
)
nnb I)ier gerabe am attermeiften
eftoljnljeitcn
"
jurd OTerbing nid)t gerabe bie fdjriftlidje Urfnnbe ber GouftU
tutioneu foUte majjgebcnb fein. )cr Regent bezeugte fid) aufrieben,
roennnur biejenigen beobachtet wrben, h>et$e nad) 2lufage oon
je ^unbert efd)tt>orenen au3 (Snglanb, ber Dlormanbic, 5lnjousur
3eit feiner Vorgnger blid) getoefen.
3
a fllte felbft biefe lieber^
1)
Opp. ed. Giles vol. II. 94. Ep. CCXXIX.
2) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 165. Ep. CCLXII.
3) Ibid. vol. II. 67. Ep. CCXVIII. 95. Ep. CCXXXI Cardinalium no-
men viluit apud Francos eo quod Bileamitae quatenus licuit inventi sunt
et digni qui cum suis Midianitis corruaut gladio Moysis. Yiviiicant enim
animas, quae non vivunt, et Moabitarum munera populum Dei maledicto
et infamia conantur involvere. Cf. Ep. Adelae Reginae. Gilb. Fol. Epp.
vol. II. 312 Secuti sunt eum Cardinales, quorum bona opera nondum audita
sunt in terra nostra.
4) 23ergl. ben ttndjtigcn 33etid)t in Joann. Saresb. Opp. vol. II. 167. Ep.
93er$ctTten mib Stimmung SStt^elmS unb Obbo frei ityvem W&fdjicbe.
395
cinfttnft nid)t genehm fein, fo fei er nicht abgeneigt, bie gan^e An=
getegenheit ber (ntfd)cibuug ehteS Arbitrrgeridjte ton je brei
cnglifdjeu, je bret
33ifct)cfen
cm3 ben btejfeitigen Staaten ju ber^
taffen.
Gmbtid) fotfte aud) bieder $orfd)tag nicht gebilligt werben,
mrbe er fid) nid)t weigern, ben D^idjterfyrud) bc Sa^fte^ unbc=
bin^t ber fid) ergeben
(ffen
,
mofern er nur nid)t anf
Ent-
erbung fetner finber" laute. Al man fd)ticltch auf
bie grage
nad) ber Art ber (Sntfdjbtgung tarn, mrbe bie Betreuerung taut,
ba gtdtidjer 2eife baoon ntdjt bie D^ebe fein tonne, ba atte @elb=
fummen, bie man au ben Jrdjengtern eingenommen, ben Kirchen
unb Armen ausgezahlt korben. Vergebens brot)ctc ber (Sarbinal
mit ben Korten, ott unb bie Kirche mrben fdjnctlcr unb [treu*
ger aI3 er benfe <Satifaction
f
orbern, mofern er nicht nadjgbe
1
).
Er marb enttaffen
2
).
Vergebens r>erfud)te felbft Sithelm t>on
^aoia , al er jum legten -Xftate mit feinem bisherigen nner fid)
unterrebetc, benfclbcn auf anbere ebanfen ju bringen
3
).
33eibe
muten unterrichteter Sache ben
of
oon Otouen fcertaffen. (Sie
begaben fid) $u uig"#ubnug
4
). So r-erftimmt berfelbe nodj tm=
mer mar : gerabe bie $unbe bon biefen testen efyrdjen feinet diu
taten mute bie Annherung feinerfcitS ertetdjtern.
Auf @runb
un uubefannter Stipulationen fam eine Ausgleichung $u Staube.
Unb fofort brachen nunmehr fic felbft nad) ber $tcfibcn beS Sa^-
ftcS auf, in ber @emtt)eit, menigftcnS einen Umfdjmung il)reS
SBcrhltniffeS ju ben oorhaubenen Parteien gefichert ju haben.
Unb Wilhelm oon Scfoia hat fpterhin bie enugtl)uung gehabt,
nach feiner AuSfljnung auch rit 3:h^nta fogar ton biefem als
treu efter greunb unb 'nner begrt ju werben
5
).
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 168.
2)
Ibid.
3)
Ibid.
4) Ibid. Facientes autem transitum per Christianissimum Regem Fran-
ciae redierunt in gratiam ejus etc.
5) Tb. Epp. ed. Giles vol. I. 158. Ep. LXXI Nam inter praeeipuos et
primos amicos et dominos vobis adscripsimus
quod erepta est a tribula-
tione malorum etc. vol. I. 154. Ep. LXVIII. vol. I. 156. Ep. LXIX Nobis
in aure sanetitatis vestrae verba multiplicare non expedit, quum sinceri-
tas vestra prona sit in patrocinium veritatis et malitia partis adversae la-
tere nequeat ante oculos sapientis etc.
Haec de vobis est fiducia Chri-
stianissimi Regis, haec nostra
,
qui per ipsum redivimus in gratiam ve-
stram. Vol. 1.225. Ep.XCII Presbyter clericus Domini Papiensis idem per-
severavit in causa nostra, qui fuit ab initio. Quod quid sit, non latet, ut
credimus, Dominum Gratianum. Nam et illi, dum praesens esset, adstitit
et Regi postea semper adhaesit. (Cf. Petri Blesens. Opp. ed. Giles vol. I,
146. Ep. XLVIII.)
rjleS Kapitel
Seit ber Vereitelung be (Songreffc3
in
2a gerte Vernarb
Ratten bie 3ttn)rfniffe
ber fronen fid)
wieberfyott. er rieg ber
Stimmung fjatte
fofort
lieber begonnen, ^odjtc glctd) Jpetnrtdj
ntd)t weniger al ubwig eine 3etttan<j fidj fdjeuen, mit ben
2af=
fen in ber anb lieber anzugreifen
1
);
auf $erantaffuug cine3
3wifdjenoorfall tarn e boct) batb zur
Erneuerung ber geinb*
jcUgfeiten and) unmittelbar gegen einanber
2
).
%{% Speiurid) ben
rafen ttatljn on 23outogne
fidj
oerbnbet unb biefer bie
iUf
trugen burdj ba3 ebiet be rafen Sodann oon ^onttyieu
in bie 9iormanbie
fhren
wollte : fjatte ber Severe ben 2)urdjzug
verweigert; jener bagegen ben Seeweg etngefdjlagen unb bie $er=
cinigung beiber ecre gltfltd) burdjgefefct. Sofort war er weiter
al Didier in ^ontl)ieu erfd)iencu, Ijatte le kirnen zwtfdjen ben
$)inbungen ber 23rele unb ber Somme bem 35utcan bergeben,
mel)r aB oierjig Stabte unb Drfer eingefd)ert unb war bann
unter nod) anberen Verheerungen auf feine renken wieber
zurck
gebogen. Unterbeffen fyatte Subwig fid)
unbemerft ber Stabt Gf)e=
nebrut in ber D^ormanbie cjendt)ert,
fie
berrumpelt unb in 23ranb
geftedt. 5lber gerabc wtyrenb er bie teilte I)eimuifl)ren oer*
fitste,
war e einrid) gelungen tm nadjutfe^en unb eine bcbeu=
tenbc" Sdjlappe beizubringen. Unter ben jaljlteidjen efange=
nen, bie er machte, befanb
fid) and) ber ennefdjatt be rafen
^^itipp oon glanbern.
^nbeffen wfjrenb bie Engluber ber-
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. IL 167 Reguin pax sperabatur
et tractabatur nuper , sed Rex in tantain recidit contrarietateni , ut jara
fere impossibilis videatur, licet neuter guerram velit.
2) Robert, de Monte ad a. 1168. Pertz tom. VIII. 517. lin. 3550.
400
eetf)ftcg Sudj. Gvfieg Gapttel.
bie3 bie raffdjaft
^erdje verwfteten, hatte bie Gm^rung in
^poitou immer weiter um
fich gegriffen. Wlit geuer unb djwert
war ber pffinberutt^frieg aud) hier bi3 jur 2lb&ent&eU
0
fort;
gefegt.
Natrlich Ratten Simon von ^Jtontbee unb 23ernharb fron
rammont ben ihnen vom
Zapfte
jur Erfllung iljreg 3ftanbat gc=
festen Dermin nidjt inne galten tonnen. Sie erfanuten richtig, baft
jebe erfolgreiche Vorgehen in biefer infid)t burch eine befinitive
grtcbenftiftung $wi)d)en ben betben Knigen bcbingt
fei. >iefe alfo
vor allen fingen einzuleiten, barauf war 53ernl)arb von Gorilo be=
badjt
2
).
(Sr wie
raf l)eobalb verhaubelte mit eturid) unb ub=
wig, ohne mbe ui werben in >ereben unb 33cfct)n>ict)ticien, in )ar=
legung ber 33ebingungcn unb im Erleichtern ber geheimen ommu=
nication. Unb wiber Erwarten verlautete mit iuem -Dtale im
)ccember 1168,
baft
am (*iphanieufefte be ndjften 3al)re bie
bereite $u
@otffon
3
)
(1167) verabrebetcu Jricbeusbcbtngungen,
von Beuern al3 ma^gebenb anerfannt, buret) bie ^erfn(ict) verl)an=
belnben
grften fciertid)ft genehmigt unb befiegclt werben fotlten
4
).
5lugenblidlid) eilten fie nunmehr and) utr ^erftellung ber fird)li=
d)en .^fteconcitiation nt wirfen.
2S1n*enb fie big bahin, wie e3 fcheint,
ber ben 3uf>alt be be=
u"igtid)en Auftrages? gcfdjwiegen, bergaben fie
wenige age vor
bem genannten Dermin ba erfte ber ilmeu bcrwie[enen Sd)rift=
ftd'e, ba $Raf)n[d)reiben" be ^aftes>
5
).
$ciurid) naInn ba3
nid)t nur freunblid) auf; feine Antwort war gerabeut l)offnung=
erregenb. 2enn ber <5rjbtfcr)of fich
nur ba^u verftehen werbe,
fo
erklrte er, vor ben klugen ber Sclt burd) ein bemtljige 33e=
geigen einen unzweifelhaften 23ewci3 feine Unterthanen = el)or=
fam3 ju geben :
fo fei er feinerfeit3 bereit )m alle l)reu, ben 23cftt$
1) Robert, de Monte ad a. 1168. Pertz tom. VIII. 517. lin. 38
ex utra-
que parte continuata est decertatio usque ad adventum Domini.
2) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 197. Ep. CCLXXXIV Hujus pacis prae-
eipui inventores fuerunt Comes Theob. et frater Bernardu.s de Grandi-
monte.
3) . oben . 378.
4) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 196.
5) Ibid. vol. II. 198. Ep. CCLXXXIV Reeeperat ante paueos dies Rex
Anglorum per sanetissimum virura priorem de Monte Dei et jam dictum
Bernardum de Grandimonte
commonorias: Domini Papae etc. Ep. Si-
mon, prioris de Monte Dei etc. Th. Epp. vol. II. 175 Traditis autem com-
monitoriis vestris etc.
Ibid. vol. II. 177. Ep. CCCXXXIX.
$)ie SBer|anW. 311 SRontmivuit am 6. u. 7. ^an. 1160. imoit. SBetnljcivb.
401
ber todjcnfreifyetten gurtfjugcbcn
*).
)er gvodtz fune er im=
mcrfjin nad) il)m, feinem $errn unb Knige, fem.
)ie fd)ltd)ten TOncfye, au errfd)aft unb efyorfam in ir)rcr
Hftcrdjen 23el;aufung lugft gewohnt, mod)ten an biefer gorbe=
ruug bei* Unterorbnung unter be Oberen Hillen keinerlei Slnftofj
nehmen. $od> erfreut eilten fic fict> fogletd) mit ubwig
2
)
in3
(inoerncljmen u fetten, benfelbeu ju beftimmen, bie :politifd)e
krffyuung ugleid) $u ^iner fird)lid)eu ju madjen. 2irflidj ift c
fein Sunfd) gewefen, Weld)er ben &rulanten entfdjteb, bem beoor=
fteljenben feicrlid)en 2lcte beizuwohnen. Unb in ben erften Sagen
be3 neuen Sa^reg ftromten oou Often unb Seften bie roen ber
Dfteidjc
3
)
tte bie Mnner ber tod)e ttad) ben legten langen
Sirren jum (Srften $cale wieber mit grtebengebanfen int er$en
nad) $Jcontmirail auf
ber ren^e oon^ftaine unb ^erdje
4
)
fbft=
Ud) oon a gerte Vernarb.
($3 war am 6. ganuar (1169), at bie beiben geinbe bafelbft
aufamen
5
).
9ln biefem erften Sage waren bie grmlid)Mten $u
oollenben, weldje bie wiebergeorbneten 3krf)ltniffe ber l)er^ogli=
djen ewalt ber englifdjen tone in ben $afallenlubern be
(SontinentS u bem el)nljerrn im roen unb an^en befttigen
fottten. einridj nherte fid)
bem Knige in aller SDemutl), um
fid)
felbft, feine ^iuber, feine Territorien, feine dj^e, feine 9ttann=
fdjaften ber ewalt beffelben ju berantworten. 5ftge er baoon
jurdbcljalten, nehmen, geben, wa unb wem er Wolle, in unbe=
bingter $ftad)toollfommenl)eit!
)iefer bezeugte fofort feine
banfbare greube ott bem Jperrn, ba er in uaben ba erj be
el)n3trger3
alfo erWcid)t; feine 9lnerfennung biefem felbft,
ba
er, ben ^orftellungen ber Seffern efyr
gebenb, fict; baju fcerftan-
ben, ber Etrdje, wie bem (Staate ben ^rieben enblidj wieber ju
fcfyenfen. Dljne 3gern ernannte nunmehr ber alfo
23cwillfomm=
1) Joann. Saresb. 198
persuaseratque viris religiosis, quod eum in
omni honore et libertate ecclesiae totius regni post se dominum et princi-
pem constituere disponebat.
2) Ibid.
apud
Hontem
Mirabilem in pago Carnotensi = Carnotico
(?) ,
inelmefyr Pertico.
5) ritifc^e Beweisfhrungen N. 27. a.
ef*i<fte 9Ue?<ier* III. D. II.
26
402
nete feine SfCtdjteu in bem feierlichen %ibt an, in meldjem er au=
brcfCid) beteuerte , ba bliche >omagium ber er$ge ber 9lor=
manbie bereite oor feiner I)ronbefteigung geleiftet u fyaben.
3
ur
Bekrftigung beffen reichten fid)
beibe bie Sftedjte nnb fgten ein-
anber. ubn>ig fd)riit weiter ba^u, ^ottou nnb bie Bretagne aU
el)n3l)crrfd)aft ^urcfpgeben nnter ber Bebingung, ba fein Ba=
fall ba, roa er bort feit ben testen ^Rtf^cttigfetten an
fic> geriffen,
lieber erftatte, fr
bie Bertufte an $)ccnfd)euteben nnb Branb*
ftiftung
(Sdjabenerfa| leifte nnb knftig ben grieben
in
betoaljren
fid) anl)eifd)ig
mad)c.
#
3lm Sage baranf roieberljolte
ftdj
bie Zeremonie. )er junge
einrid) fdjnnir ba $omagium
fr
2lnjou nnb ?iaine, tofyrenb,
ioa Souraine betrifft , ber Batcr in bem M;noerI)ltniffe be3
rafen
Sljeobatb oerbtteb; 8^id)arb
fr
^oitou. Dfyne trnng
fam man
fo
jnm 6djluffc. W\i um
fo feftcrer 2lu3fidjt anf
folg fat; man bafyer ber cenc ber fird)tid)en Bereinbarnng ent=
gegen.
Stomas? Bedet, oon Anfang an
fr
biefelbe berufen, tjattc
feit
ben testen Sagen
3
m:
P
u
fl
e
9
e ^u
9
empfangen, 51t berfetben
fict; ju bereiten
1
).
Bon allen (Seiten loar er in beroegUdjcn 2or=
ten ermahnt, oor einrid) al3 feinem errn nnb Knige
fid) $u
beugen, crabe burd) unbebingte elbfteruicbrigung tterbe er
am el)eften fid)
erl)()en, meinten bie antr-efenben Bifcpfe,
@r$bts
fd)fe,
bie :ppft(id)en
BeooKmdjtigten, bie U)e(td)en roen,
$nig ubnug fctbft
2
).
Unb um nneoict bringtidjer muten nadj
bem ooKIcnbeten 2(ct ber 2ifl)nung ber
fonft
abernben berglei-
d)en Mahnungen toerben
3
).
2Bal)reub Subnng biI)er ber natr=
lidje ^arteigenoffe beffelben getr-efen; jebe :polemifdje Auftreten
gegen ben^cioalen mit feinen fimpattucen unterftt^t: l;atte er in
biefen Sagen, gan$ Eingenommen oon beffen tiebenrorbigem Be=
geigen, mit ber politifdjen and) bie !ird)d)e teftung getoed)fctt
4
).
1)
Ep. Simon. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 175. Ep. CCCXXXVIII Hoc
ipsum coram omnibus accessit etc. Herbert, de Boseham Opp.
vol. I. 257.
2)
Ep. Simon, et Engelbert. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 175. Ep.
CCCXXXVIII
monuimus et consuluimus domino Cantuariensi , ut se
coram Rege humiliaret et rigorem ejus humilitate precum et sedulitate
obsequii studeret emollire. Hoc ipsum Christianissimus Rex Franciae,
archiepiscopi, episcopi et magni viri qui aderant, unanimiter suadebant.
Herbert, de Boseham Opp. vol. I. 257. lib. IV. cap. 2G.
3) Herbert, de Boseham Opp. 1. 1.
4) (. unten . 407.
er^anbtegcn ju 9ftontiuiratl am 7. 2f<ntuar
1169.
403
be=
obad)tet, feinem eigenen frheren ^erfpredjen gem beobachte nnb
bieg nod) einmal in (Surer aller egenmart <xB $re3bt)tcr unb 33ts
fd)of ofync
irgenb meld)e trgertfcfye 9lbftdjt DerljeiBe"
3
).
S)a3 ift
ja bie einige Urfacbe be3 3^ifte gttufdjen un beiben, bajj er biefe
altgel)eiligten (Satzungen auer $raft gefegt,
einige berfelbcn
in $e^elat) erbammt unb bie, meld) c fie befolgt, ercommunicirt
J)at
4
J."
Unb faum f>atte er geenbigt, aU alle oon btefen Sortcn mie
gebannt, in ben tympatljieen
fr
Ujn fid) nur befeftigten.
1)
Herbert, de Boseham Opp. vol. I. 262. lib. IV. cap. 26. Joann. Sa-
resb. Opp. ed. Giles vol. II. 198. Ep. CCLXXXIV.
2)
Joann. Saresb. ibid. vol. II. 199.
3)
l)ema felbfl referirt Th. Epp. ed. Giles vol. I. 148. Ep. LXII Con-
fessus est nuper Rex *^nglorum coram Rege Christianissimo, Archiepisco-
pis, Episcopis, proceribus et omnibus, qui aderant, quod nihil aliud quae-
rit aut quaesivit a nobis, nisi observantiam consuetudinuin
,
quarum plu-
res Apostolicae sedis eonvellunt majestatem et ecclesiae praejudicant li-
bertati. Cf. ibid. vol. I. 44. Ep. XVI. Ep. Simon. Tb. Epp. ed. Giles vol. II.
176. Ep. CCCXXXVIII. Joann. Saresb. Opp. ed, Giles vol. II. 198. Ep.
CCLXXXIV. Ep. Simon, ad Albertum Cardin. Th. Epp. ed. Giles vol. IL
180. Ep. CCCXL.
4) Joann. Saresb. 1. L
dagegen imjtoeifelljaft unfyifiorifdj ift bie Qxflh
tung bc ftntg bei Herbert, de Boseham Opp. vol. I. 262. 263.
406
ed&fteg Sud). Orfte Getauter.
er Ijofje Glerug
1
),
(Simon ron 3ftontbee, Engelbert r>on
$au? @t. gierte unb 23ernl)arb be Gorilo, bie roeltlicfycn D^otabeln,
$uig Subtrig fclbft bezeugten r-on Beuern tt)re Meinung, bie alt=
IjergebradjtcnC^croolmlKiten"
baft fie eljer tatt finben folte , atg ber $nig bie
25efel)te beg ^papfieg erfllt, @euugtl)uung geietftet fyabe
4
).
Sei er
mirflid) $u naben angenommen unb in 23efi feiner Hrdje ge=
langt, bann werbe er aug Siebe u bem Knige &Ee3 einrumen,
mag gefdjeljeu fnne, unbefd)abet ber (Sfyre otteg unb feiner
priefterltdjen 3Bei^e." @o menigfteng mirb r>on biefer 6cite be*
Rauptet, fei man gu (Stampeg bereingekommen
5
).
2Sie weit bieg
gang ber 2al)rl)eit
gemfc fei,
mufc gweifelfjaft bleiben. 2lbcr fid)er
ift, bafe
ber
SMfdjof bei feiner SKcffyradje mit einrid) bie &oll=
mad)t irgenbmie berfdjritten.
2ttfo mfete
man urteilen, fclbft
wenn beren Umfang nid)t
fo fdjarf begrenzt follte gemefen fein, alg
1) <5. 23b. I. . 393.
2) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 201. Ep. CCLXXXIV.
3)
Ibid. 204 Et utinam ipsa dilatio uon habuerit dolum: nara hoc rei
exitus declarabit, dum nos promissam exspectamus mansuetudinem, ille
sollicitus agit, quomodo honorem Dei subruat et totam subvertat eccle-
siae libertatem. Quidni faceret? Exploraverat vires nostras etc.
4)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 313. Ep. CXLIV.
5)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 312. 313. Ep. CXLIV.
414
edjfteS 93ud&. GrftcS (SaptteL
jener auSfagt. enug al er mieber an bem rontgdjen Jpoflager
erfdjienen, tiefe er tteber oon ber gcforberten feftauratton nod) oon
ber nun fdjon fossM befprodjenen (Staufet irgenb ein 2ort fallen
1
).
@r begngte fid)
ju bertdjten, tte ber (Srulant bem erftcren $or=
fd)lage fid) nnberfetjt; bagegcn
feine 93crcittt>itttcjfctt etHatf, oiel=
mehr bem fatlje be3 $ntg" ftcf> gu
fgen, unter ber Skbtngung,
bafe ebenfomohl
fr beffen hre unb bie feinet D^eid)eg geforgt
tr-erbe al3
tym felbft feinerlei 9ctl)igung entfiele, bie Pflichten
gegen ben
Rtopft,
bem er
gehotfamen, bie
Pflichten
gegen
bie $ird)e, bie er ^u frberh fyabe, ju ocrleen.
^nbeffeu
follc c3 gu einer faltbaren Vereinbarung fommen,
fo mffe
fdjon et)e bie neue :perfnltdje 3ufammenfttnft tatt f'nbe, auf
vttnb bicfer allgemeinen
Umriffc eine
feftc gormel au3gemtt=
telt , bereu Annahme poor Don betten eiten getDt;rteiftet
toerben
2
).
)er$uig festen im aufrid)tigen ^ntereffe an bem $ird)cnfric=
ben biefe ^ropofition freunblid) aufzunehmen
3
).
Sebljaft befeuerte
er mit benfel6en als runblinieu ber (Soncorbie cinoerftanbeu ju fein.
Aber unmglid) fnuc bod) biefe bem Wortlaute nach formultrt
roerben,
fo
lange fie,
bie beiben (Kontrahenten, burd) toeite Dftume
oon einanber getrennt blieben
4
).
2enigften3 mten fie fdjon
jus
oor fomeit einanber nal)e fommen, ba ol)uc (Bd)mierigfeit eine
rafd)e (Sommunicatiou ermglid)t loerbe. liefern 3nxde fdjeinc c3
entftrcdjenb, toenn man our gum rt ^cr perfb'ndjen
3
u
f
ams
menfunft, ber nig bie tabt, ber (Sr$bifdjof ba Softer $ftar-
montiert ober 6t)on^ nid)t meit oon 2>toi gutn Aufenthalte ft>
reub ber noch obfehmebeuben Verhanblungen crtohle
5
). AB
Dermin beftimmte er eoentuell ben ag ber tul)lfeier bc3 heiligen
betrug (18. Sanuar
U69). 23erbc berfetbe oon ^ad gleid)=
falB genehmigt,
fo
folle ba gotjann oon ^oitier ad)t Sage juoor
anzeigen
6
).
1) )en eigenen 23cridjt bes ^o^anne Ott ^oiticrl ber bie eti&attfeluttg
mit etnridj in gotge ber ton iljm oraugefefcten
@rmdjtigitng eitenS be
<grgMff
\. in Th. Epp. ed. Giles vol. II. 281. Ep. CCCLXXXIV.
2) Ibid. Congruum autem esset, ut consilium illud, priusquam con-
veniretis, ita determiuaretur et certificaretur
,
quod nihil superesset quae-
stionis, quando vos simul conveniretis etc.
3) Ibid.
4) Ibid.
5) Ibid. 283.
6) Ibid.
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. . 201.
$.8. [dpgt bte(HMtf.$uouv3 au3. S)te neuec|anbt|d).b.ii.a.b.5p.
415
Mein wl)renb bcr filtere, voll greube ber biefe 3ufage
jenem 23ertdjt u erftatten eilte: foffte er atfofeafb ber bie 23creite=
tung feinet SlaneS
auf
beiben eitert entlufst
Herbert, er =
tticj, unter ber anb ber ben 3nl)att ienc
)rol)briefe unb barber
ba berfclbe bereite in ber 23evotlmd)tigten ne fei, aufgeklrt
1
),
Ijatte beutltd) genug bie 2lbftct)t verratl)en, burd) biefc neue 83erl)<mfc*
lung nicr)t^ weiter al3 2luffd)ub
be3 ^erttthiS ju bemttfen, an mU
d)em bicfc3 Ultimatum it)m bergeben werben tonnte, o lange
ber <Sd)ein ju retten war, al3 ob immer nod) ber cbanfe verfolgt
wrbe, bie bebingungen $u vereinbaren, unter benen ber Verbannte
mieber $u naben anpnef>men", t)atte man ja ein offenbaret
9fled)t
auf bat 3ntcrim
fid)
ju berufen. fd)ou fr
ben 7. gebruar
verabrebetc zweite Kolloquium mit Subwig fonnte tl)m
fo boffte
er
in bem gaff, ba t)oma3 ben 23orfd)lag ju biefer neuen in
2lu3fid)t ftef)enben 3ufammcnfunft (in our3) angenommen, um
fo
weniger l)inbertid) fein, alt Eilboten nad) 23euevent gefd)td't
werben
fo
Ilten, ben $apft, nod) otjne 9lad)rid)t von feinen eigenen
efaubten, burd) einfeitige $Zittl)cilungen
p
tufdjen
2
). er
rulant bagegen, um jeben Vorwanb jur weiteren Verzgerung bes>
Ultimatums? Ijaben, mal>ntc in einem ben bisherigen
v
l)atbeftaub
refumirenbeu djreiben bie bevollmchtigten an il)re weiteren
$f(id)ten
3
)
unb leimte unter heftigen
wir wiffen
nid)t, ob vllig
gegrnbeten
Auflagen wegen Verlegung bc
s
IRaubat bie bcan=
tragte Konferenz
p
our ab
4
).
OTetbingS war bie gegen bie 28nfd)C be grften. 9li$t
al# ob baburd) bie
Hoffnung auf eine ernftlid) gemeinte &teconcilia^
tion vereitelt wre. 9^ur fonnte er bei bem bevorftcl)enben ^weiten
Kolloquium nid)t
fo
leicht subringttdje Vorftcffuugen burd) $ermci=
fung auf eine weitere Konferenz mit l)oma3 fctbft abwehren. $lber
um
fo
pverfid)tlid)er bauete er
auf
bie Krfolgc ber fogleid) nad) bem
age von ^ontmirail befdjlcunigten,
inswifdjen in ber f;at nad)
benevent abgegangenen
@efaubtfdjaft
5
J,
oljne freitid) ju atjnen,
1)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 324. Ep. CLIII. Joann. Saresb. Opp. ed.
Giles vol. Ii. 201. Ep. CCLXXXIV.
2)
Joann. Saresb. Opp. vol. II. 203. 202
et ut impraemunitum Ro-
manum pontificeni accelerata legatione facilius circumveniret.
3)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 348. Ep. CLXVII.
4)
Ibid. vol. I. 313. Ep. CXLIV. Joann. Saresb. Opp. vol. II. 204. Ep.
CCLXXXVI. 202. Ep. CCLXXXIV.
5)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 203
ba
i uKnigften l)oma 33ecfet
Riffen
foden burd) jene $orftet=
Mttgen fid)
l)abcn blenben laffeu
4
),
bte fi0%$zl&ftttn iBotogna^
bei ber (Surie dritte in einrid)3
gtiteteffe gttfan fyabcn. Aber
ber
of
^u Palermo vereitelte bie Semljungen be rafen von
23affemtla
unb be bem l)oma> gegenber jum Renegaten gcwor=
benen D^id)arb von Styracu
5
)
unb fd)lug jebe ^itmirlung bei bie=
fen
Agitationen ab.
Alcranber felbft fd)ien biefelbe burd) eine unerwartete (*nt=
fd)toffcul)cit fyemmen 311 sollen. )ie burd) ba3 ebcrfpannte ficf>
felbft
oerratljenben Anerbietungen tonnten ben nid)t tufd)cn, bem
biefe3
s
D?al nid)t nur 23erid)te l)omiftifd) gejiuuter %vt%iv%m$m$)
unb ber eigenen ^uneien
7
)
be3 f)oma3 25edct, fonbern aud) Sci=
tens> ber 23evollmd)tigtcn ernfte SBarnungen uge!ommen. Seib
il)r
feft
in bem, wa3 it)r
fo
lblich angefangen, fo
ift, meinen $iele,
meinen aud) Kokt, ber griebe vor ber l)atteu Simon von
?0contbee unb Engelbert
fd)on in 23epg
auf
bie roeite $erl)anbtung
gefd)rieben
8
).
(Sie
festen babei vorauf,
baft, fatfS nur bie Gurte
bie @ewl)=
rung ber neuen fniglid)en Petitionen ablehne, fdjon
bte g-urdjt vor
bem Unterbiet be3
r^bifc^of^,
ber feit Anfang ber gaften
bic or*
1) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 123. Ep. XLVII Nonne frangentes
panem
et familiam Leoninam et gentem latronum et alios Romanos
potentissimos
quasi castra conduetitia adduxerunt, ut non tarn flecterent quam frange-
rent ecclesiam Romanam?
2) Ibid. Ep. Anonym. 1.
3)
Ep. Anonym. 1. Sed quia fidem multa promissa levabant et in pre-
eibus manifesta continebatur iniquitas, repulsam passus est.
4) Th. Epp. vol. I. 122 Quid Papiensibus aut aliis Italiae civitatibus
noeuimus umquam, ut nostrum exilium procurarent? etc.
5)
Ibid. vol. 1. 123. Ep. Anonym. 1.
6)
Wilelm. Senonens. Ep. fh. Epp. ed. Giles vol. II. 156. Ep.
CCCXXVIII. Ep. Prior. S. Vict. P. et R. Abb. ibid. vol. II. 202. Ep. Ca-
nonicorum Rhemensium Th. Epp. ed. Lup. lib. IV. ep. XXIII. Ep. Henr.
Rh. Gilb. Fol. II. 175. Ep. CCCCXXVI.
7) Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 22. Ep. CCXX. (Herbert, de
Boseham Opp. vol. I. 279. 280.)
8) rttifct)c 23ercet5fljnmgen N. 27.
g.
422
@ecf)fte 23ud). Grfteg (Sattel.
bentlidje
ewatt nnebererl)alten fotCte, bctt bigfycr artncftgen cr=
n>cief;en werbe.
3
n i^bem
gaUe mutet, fal>
nur bag ^ro^tbi=
torium ntd)t erneuert warb, burd) bie Statur ber 2)inge ju einer
(Sntfdjeibung fommen. 23eteit3 hatte t)oma3 ben 2Irm erhoben
1
).
Sarb er nid)t ron Beuern prdgehalten, fo
nmr e3 ficfyer, ba ber
treid), ben er fhren
trollte, feine 23eute
treffen
werbe.
Mein bieg war c3 eben, xva> ber
^Papft
and) |et3t nodj hinbern
tooftte. $ftod)tcn immerhin jene ^X^enten, nunmehr ber bic 6tf>c=
rigen $erfud)e einer ^acification enttufd)t, glauben gerabe on ber
Befreiung be3 gefeffelten $m!pfer3 einen gnftigen @rfo(g erwarten
ju tonnen: r>on feinem untfaffenbcren ftrd)cnpolitifcl)en tanb^
ptttttt au3 hatte er ba3 Verhangniooftc cineg entgegengefet^ten
9Cu3gaug $u erwgen
2
).
OTerbtngg
,
nid)t unemipfinbUd) gegen
bie Vorwrfe, welche bte fird)lid)en Eiferer ber fd)Wd)lichen ^acB=
ficht
Wegen ihm fd)on fo oft gemacht
3
),
Ijcitte er Neigung genug,
feinen D^uf
unter biefen wenigfteng burd) ba gewnfd)te @ewl)=
rentaffen wieberhcruftclleu. )iereuc, voetd)e nig Subwig, ber
mit ber $rone (Snglanb abgcfcl)loffenen Gonocution ungeachtet!,
fo
eben gegen ben rulanteu bewicfen, bic bcunrul)igcnben 20cittl)ei=
hingen , bie er ber beffen 2tbfid)ten
fr
ben %<xU
,
ba ba
f efte
Auftreten be3 (Srulanten ohne Unterfti^ung bleibe, au3 bem Briefe
be3 t^bifd)of^ oon eng entnahm
4
),
fd)ienen if)n
fogar jum
ntfc^luffe ftrfen $u mffcn.
VIU aufrib, 5ird)ibtaconug oon
anterburi), unb ber Vifdwf t>on eej am
fran^fifchen oflager
erfd)icnen, bic Vertreibung be3 l)oma3 23ccfet au granfrcidj ju
forbern, hatte jener fid) oon Beuern
auf
bie fcfjne ^rrogatioe fei=
ner rone berufen, gerabe biejenigen u fd)t^en unb
p
trften,
1)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 203. Ep. CCLXXXIV Hoc
autem certum est, sicut indubitanter accepi, quia archiepiscopus aliquos
malefactorum suorum interim debita severitate percellet.
2) Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol.I. 279 Arctabatur, inquarn,
binc cernens per mediatores pacem non posse procedere, inde vero
tem-
.
pore tarn diri et tarn duri schysmatis in eum, qui sociam babebat multitu-
dinem ecclesiasticae disciplinae, exercere severitatem foret periculo-
sum etc.
3)
Alex. Ep. ad Henricum Regem. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 121. Ep.
CCCI
tristes admodum et dolentes efficimur, quum-a plerisque magna-
tibus et tota fere ecclesia super tepiditate et negligentia nostri officii sae-
pius increpemur et non modicam inde notam per plurimos, qui nobis de
abusione patientiae nostrae insultant, coutraxisse noscamur.
4) Th. Epp. vol. II. 154. Ep. CCCXVI
Alioquin timemus, ne prae-
fatus filius vester Dominus Rex et totum Regnum Franciae non minore
scandalo afficiatur, quam fuerit illud, quod Joannes de Oxoneford excita-
vit in reditu suo.
2(tcv. vereitelt bie 9(nftvcngungen ber JUtatfjf.
3>tt bvttte cfanbtfdjaft.
423
toctd)C gu teiben TnHttcu um ber @crcd)tigfeit Witten. Iteberbie fei
gerabc biefer oou feinem t)ot)cu SBcrbubetcn Verfolgte oom ^a^ftc
felbft if)m tu gan$ befouberer Sctfc ur $c|ct)irmung 6ernncfcu.
keinerlei 9ft<ffW)t gegen bett^aifer,
gegen ben^nig, gegen irgenb
toetdje 9Jlad)t fnne jn beftimmen, beu atfo (Smpfoffenen $rci3 ju
geben
1
).
Um
fo
meniger tonnte bieg 5Ucranber felbft. 2Sa mau faum
gehofft
2
),
cjcfdjvtl) nrfttdj. )tc mit
fo
groem $raftaufioanb bc=
triebene Petition, toctd)e bie ntfet^ung oertaugte, tr>arb in 25ene=
oent, toenigften tu ber
fr
bie Deffentlid)fcit beftimmten ^Xntroort,
abgefd) tagen
3
).
2tber eben , >oa nun ba3 Gorrctatum baoon ju fein f
djieu , bie
au3brcflid)e (Srlaufcni $u einem
trafoerfafyrcn , ba toagte man
nid)t
p
gemen, ottte gteid) bic fuspeubirt geftefene etoatt
an bem be^eid)ueten Termine bem apoftotifd)cn Segaten in (Sng=
lanb" lieber ntfatten,
fo t;offte uub tonfd)te man bod), e3 toetbe
$u bereu 9tu3bung nid)t fommeit.
3um brten 9ftate fote oietmet)r berfetbc im fdjtimmfteu glte
gebunben toerbeu, jum britten $ftate efaubte erfechten, nid)t
fo=
mot)t einen Vertrag erft
p
oereinbaren, a(3 unter Voranmeldung
einer
fcfyon gefdjeljeneu Vereinbarung eine oorgcfd)riebene griebengs
formet bei beiben Parteien burc^ntfet^en. Wan gebad)te, emfn-
pfenb an bie ^utc^t gemad)tcn fniglicfyen Gouceffioucn, bie (5ou=
corbie, um atte ^meibeutigfeiten ju fjeben,
fetbft bem 2Borttante nad)
feftpfteltcn; bie Vottmad)t nidjt bttrd) aufl)rtid)e, aber bennod)
ber Umbeutuug
fhige
^nftruetionen
g
bcfdjrufcn; bic fd)on firtr-
tenllmriffc
4
)
ber lleberetnfuuft fottten, toie mau meinte, biefetbe
nod) oict fixerer begrenzen. )eren 5lnnaf)me gu benurfeu, blieb
ba3 einzige, aber freitid) fjmreidjenb fd)toierige efdjft.
@d)on am28.gbr.
1 169
fllte fict) 2(teranber
5
)
ftarf genug bem
1) Th. Epp. ed. Giles vol. h 123. 124. Ep. XLVII. Gervas. Twysden
et Seiden 1407.
2)
Ibid. Si tarnen vera sunt, quae audivit (Rex Franciae) a rumigeru-
lis et Dominus papa perseveraverit in eo, quod ei promisit de nobis.
3)
Ep. Anonym, in Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 209. Ep.
CCLXXXVIII Dimissi sunt ergo nuncii Eegis impotes voti etc.
4) Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 121. Ep. CCCI
ut memora-
tum archiepiscopum pro Deo et ecclesia sua et honore tuo nec non et to-
tius regni Uli in gratiam et amorem tuum clementer reeipias. Cf.
vol. I. 132. Ep. LH Commonitus est Rex Anglorum nunc tandem
peremptorio edicto etc.
5) Ibid. II. 122. 123. Ep. CCCII.
424
ec$fte 93ud&. rficS (Settel.
Knige anzutunbigen , wa3 nicht lnger
p
verfd)Zeigen war, bctg
ber von ihm gemachte Eintrag aB unvereinbar mit ber Srbe bc
apoftolifdjcn tuhl, von Upn verworfen nnb bie
$ftiffion neuer
ftuncien befchloffen fei.
eincgmeg, al3 follte ba eine unbebingte 9Ibweifung fein.
2B()renb homas> bie ache alfo auffate, wufjte 2ltcranbcr wieber
etnjulenfen. SMfjrenb biefer, ba3 Vereitelte augenbltdlid) lieber
erfc&enb, bagjenige, wa von einrid) am
ctyluffe ber fetten Ver-
hrtung geforbert, <xU eine neue
Hoffnung
erregenbe runblage
ber ^aeificatjon
1
)
bezeichnete: meinte ZfyomcL, er brauche nict)t
einmal bie RdM)r feiner Voten abzuwarten
2
),
um ber mchtige
Segat wieber werben, ber er gewefen.
ie
Differenz
ber :p:pftiid)en (Srlaffe an bie beibe.n
Kmpfer
in biefer getjbe au3 bem
3
a
^
re veranlagte von Beuern eine
Differenz
be Urtl)ett3. er $nig "Stielt bie (Sreintion, bie man
ihm zugeftanben
,
fr
eine and) nach Uebcrgabc be3 rohbriefe<
noc^ bauernbe. er
(rzbtfd)of, auf
ben Vricf vom 19. $ftai (1 168)
fu&enb, mar berzeugt, mit Anfang ber Ofterfaften werbe fie ebenfo
gewife
z
u nbe gehen, al3 bie orbentlichc 2lmt3gewatt if)m wieber
Zufallen. 3
Inn hatte ber Moment ber Uebergabe be3 rol)briefe nur
al> berjenige gelten fnnen, wo bicSfteftitution angefubigt werben
3
).
(Mne Schlufolgerung freitid), an fich einfach nnb flar, aber
unter ben bamaligen Umftnbcn voreilig genug, er Vertauf ber
inge ift offenbar ein anberer gewefen
4
),
al babei vorau^gefet^t
worben.
s
Dod)te immerhin ber rohbrief
bas> Ultimatum
zn fein
feheinen: jener in bem (Schreiben vom 19.
Wtc beftimmte Dermin,
an wetd)cm bie 2lmt3gewalt wieber juerthctlt werben follte, war
ohne Zweifel bort nicht genannt.
3^
bes> ^a^ftes? klugen bauerte
bie g-rift, innerhalb welcher boma
z
u naben angenommen wer=
ben follte, aud) jer^t noch fort
5
).
5lUer rohungen ungead)tet,
bafe
fie bemnd)ft ablaufen werbe, war ber verhngnisvolle ag, an
welchem fie enbigen follte, boct) noch bezeichnet; bie ganze Stuf*
1) Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. IL 122. 123. Ep. CCCII Quod
autem
in tantum voluntatem tuam et animum tuura circa negotium
Thomae
inclinasti, quod eum ob reverentiam ecclesiae et nostram per-
mitteres ad propria reraeare et ecclesiani in pace teuere, dummodo quod
tibi debet, impendere velit, gratum
tenemus etc.
2) Ibid. vol. II. Ep. CCXX
non expectato reditu nunciorum tuorum.
3) rttifdjc SSehJcigf^vungcn N. 27. h.
4) (Sbenb.
5) (Sbenb.
9tter. unterfat bem Xf). bte Ausbung ber 9lmtggcftatt.
tfbert.
425
-
faffnng
bc3 nig on ber 9catnr ber il)tt fd)(3cnben ^rrogatir-c
bnrd) ba3 tfjatfdjlidje Verfahren, fetbft
burd) ba3 neuefte @d)rci=
ben &om 28. gebruat &on ber (nrie, mie e3 fdjeinen mnftte,
bc^
fteitigt.
Unb bod) formte fic fetbft jenen Jgtyunf't, an roeldjem bem
Lfter
im (Kolumba -
Softer bte Dtcftitntion pgefid)crt, ben 9ln=
fang ber Ofterfaftcn meber iiberfefyen nod) nmbenten.
3
uruc
^
u
=
nehmen, ma3 gcrabe pr ferjruticj bel> efremften in 9lu3ftdjt ge=
ftcllt, fd)ien ebenfo bebenftid). denjenigen frei gemfyren jn laffen,
ber
ba mnftte man
fid) fofort in ben
autyf fttjtc, menn
man tfyn
nidjt abermal jurcffyteir, mar nnmglid). 3n biefem
SBiberftreit ber Verlegenheiten entfd)lotj fid) ^(tcranber baju/ben
einzigen 9ln3meg ju ermen, ben freilid) nur bte SDtylomatie ber
3mei^ngig
!
f'eit
fr
einen erlaubten galten bitrfte. 2)er (Srmgnng
Scannt gebenb, bat) ber
fo
nalje beorfteljenbe Anfang ber Duabra*
gefima ben tngft gerfteten treiter jnm mirflid)en
Angriff maff=
nenmerbe, nnb bod) baranf bebad)t, oor fid) fclbcr ats> mal)r ' ju
erfdjeinen, erfannte er ^mar ben 28ieberbcfit$ ber 2lmt3getr>att feit jc=
nem Moment an, nnterfagte aber
fr
bie3ett ber 2irffamfeit ber
neuen efanbten baoon ebraitd)
p
mad)en. gr ben gaH,
bafe
bie3
fd)on gefd)el)en, verlangte er bte <5n<fycnfion be3 9fdjterfyriid)S
l
).
Allein fd)on ^met age baranf mar ber Dermin fllig nnb bie
flutteten oc3 t)oma3 23edet, fei eg in eigener ntfdjticgnng,
fei e3
fr
biefen galt oon
\fym fclbft baju angemiefen, beeilten ftcf> nid)t biefeS
eigentl)mlid)c $rot)tbttortum ifyrcm ebieter gu berbringen
2
).
?Dcitttermeile erfllte fid) bie gtit, mo bie
frhere 2ltlerl)d)fte $e=
ftimmnng be3 errn ber trct)C mafegebenb mrbe
3
).
Unb mfyrenb
man in 23eneocnt, jundjft anf
eine nene xflrung .>einrid) t)ar=
renb, mit ebanfen an ba3 paciftcatorifcfyc Verfahren befd)ftigt
mar, oott^ogen fid)
bie @efd)ide, meld)e c
fr
immer ftren ju mffen
fd)iencn.
ilbert t>on Sonbon, bem bie im ftotoember
1 1 67 erhobene 21*)=
Dilation be3 Weiteren ju verfolgen in 9^dfid)t anf
bte bem (teru
nnb bem Knige pgebad)te(rcmtion
ertaffen morben
4
),mar, je netter
1) Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 22. Ep. CCXX.
2)
Ibid. . oben . 416. 421.
3)
Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. II. 240. Ep. XL
4) Alex. Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 79. Ep. CCCL1V.
426
bcv iljm bcfannte Dermin l)eranrdte, wo bie (Snbfdjaft berfclbcn
beut l)omaS ^ugefagt, um
fo
bebenHidjer geworben. 3c beftimmter
eS verlautete, bag bie tei3te fuiglidje Sro^ofitiott in 23enevent alter
9(nftrengungeu ungead)tet nid)t burd^ufet^en
fei?:
um
fo
mel)r be=
f
d)fttgte it)n bie <8orge um bie eigene idjerljeit.
SDafe beut nur
burd) baS 93?ad)twort beS aipoftolifdjen @tuf)tS aufrechterhaltenen
2affenftillftanb fofort
ber rieg folgen werbe, t)atte er niemals be-
zweifelt. $)a6 er fogar ol)ne alleS ^anifeft thatfdjlid) beginnen;
ba feine eigene (Srcommunication ohne vorhergegangene ?D?ah=
nung unb Vorlabung
1
)
Bereits befd)toffeu fei, glaubte er eben
fo
feft
annehmen %u fonnen, aB er beS rid)tigen VerftnbniffeS beS
l)omaftifd)cn flaues fid)er war.
2US nun ein ag nach bem anbern Einging, ol)ne ba am
pctyft*
tidjen ofe
eine SDccifion erfolgte, wagte er nicht im Vertrauen
barauf, bajj etwa bie gortbaucr beS Interim bort ^tgeftanben werbe,
bie weiteren Erfolge abzuwarten. 2arb bicS and) in 23cnevcnt
ftillfebweigenb vorauSgcfet^t, l)atte bamit ber
33ifd)of irgenb wctd)e
aranfie
fr
bie gteid)e ^Beurteilung eitenS beS f)omaS 53edet?
)ie 2lm^t)ibolie ber :pctyftlid)en Verfgungen beS vorigen 3ah?eS
fonnte um
fo
weniger beruhigen, als ber Severe ja gerabe an ben
Wortlaut ber an it)n erlaffenen fich
ju galten befugt war. @et eS,
bafe
?IleranberS ^reiben vom 28. gebruar in (Sngtanb nod) nidjt
verffentlicht, fei
eS,
baft
eS aKerbingS veroffcnttid)t bie erforber=
tid)cn 23rgfd)aftcn vermiffen tiefe: itbert hielt fr gut burd) ein
auerorbcnttid)eS (Schutzmittel fiefj von Beuern ^u beefen. 9itS am
erften gaftenfonntage am 18.$Mrl 169
2
)
bie @cmeinbe jum ot=
teSbienft in ber $aulSftrd)e verfammett war, ftetltc er fid) feiertidjft
in erneuerter 5l^ellation unter :pd>ftlid)en 6d)ui3
3
).
)ie $anblung war freilid) ffenttid) genug; berbieS ohne
1) Seigl. inbeffen viti[cf)e SenKiSffynmam N. 28. a.
2)
Ep. Henrici Decani et Capituli S. Pauli London ad Alex. Gilb. Fol.
Epp. vol. II. 218. Ep. CCCCL
in facie ecclesiae ante altare beati Pauli
constitutus, praesentibus viris religiosis abbate Westmonasteriense et
abbate S. Augustini Cantuariensis et abbate Certesiae deeimo
quinto Calendis Aprilis appellavit etc. .
3)
Gilb.Fol.Epp.ed.Giles vol.I. 365. Ep. CCLXVIII Ietus enim ejus ad
dominum papam appellando praevenimus et in initioQuadragesimae facta
appellatio sententiam die palmarum latam evacuav'it. Cf. ibid. vol. 1.206.
Ep. CLIV. Ibid. vol. IL 9. Ep. CCLXXVL Radulf. de Diceto 549 Gilbertus
Londoniensis ad sententiam declinandam circa initium Quadragesimae
convocato clero et populo in Ecclesia S. Pauli Pomanac sedis audientiam
appellavit.
@.mal)ut ben^oectin an bcv 2Xpp. fict> gu beteiligen, f.v. 93en>etgf.
N. 28. a. f.
ifkrta t?on Sonbon neue 9l>pcllatton am 18. 2ft83 1169.
427
3tDCtfeI ber Appellant Bemht, bic $unbc baoon mgltd)ft rafdj ju
bem
^Joimfife
bc3 l)oma3 berzuleiten. 9ttd)i nur btc geheimen
Gorrcfpoubcnten, btc gan^e ftitglt^e gartet, tu biefem glte eing
mit beu l)omifrcn, tjattcu ein Sntcrcffc
bereu Verbreitung ju bc^
fd)lcunigcn. Aber ein officiellc (Bcbrcibcn tlbcrt an ben
typpsfe
taten ift nidjt berkommen uub mirb, auffallenb genug, in feinem
ber oorljanbenen oatmcnteoorau3gefei3tV
)afe
ber (Srgbtfd)of fclbft
baS ganjc gactum unerwhnt gclaffen,
md)tc allenfalls erttrlid)
f
dienten; beun au3 ber S'ugnung ber Cfced)t3fraft formte i()m aud)
bic 'ugmtng ber finntid)cn anblung cntfprhtgcn. Aber felbft
itbert gebenft einer fdjrifttidj ober mnblid) gemad)ten Anzeige
nid)t.
oltte oiettcid)t ein cmptjattfdjeS
3
cu
^
nt
t3
betfr, bat} er ber
feit ber Appellation Jgaljtt
1167 erneuerten Auflfung be3
ocrfaffung3mj3igcu Verbanbe mit feinem egrter nod) immer gc=
beufe, bcabfid)tigt fein?
Aber tu biefem glte mre bie Appetta=
tion, il)rcm 2cfen nad) Kttig umgebeutet , nur eine feierliche An=
fnbigung bc gortbeftanbe feinet unmittelbar en $erl)altniffc3
jum a^oftotifd)crt tuf)l uub unbegreiflid) , mie er im Sibcrfprud)
bamit in ben gcrabc mbrenb biefeg QonflicteS gefd)riebenen Briefen
juud)ft menigftcu3 immer nod) oon l)oma3 als? feinem $Rctropo=
liteu rebet
l
). 3>r ganje ^Sroteft, wie er fid) in bem a^^cUatorifd)cn,
in biefem (Sinuc augenfd)einlid) fct)r ernfttid) gemeinten
Verfahren
$u erfenucn giebt,
fefct
oietmet)r bie Anerfenttung ber orbnung3=
migen $)cetropolitangcmatt ober bodj ber ^rrogatioe ber cga=
tenmrbe oorau3. erabe bem 6treid)e, ber ol)nc Sarnung unb
$orlabuttg, ne oerlautete, oon bort oerljngt werben folltc, im
Vorauf ausweichen ift be Appellanten 33eml)cn.
$ftag nun, wa3 gefd)cljen, bem C5rjbifd)of frmlid) angefnbigt
fein ober nid)t: in jebem glte l)at biefer in @emf)eit ber frheren
ppfttid)en Snftruction
2
),
bic er al3 magebenb betrad)tete, ba3
ignorirt. Alterbhta3 oier 2od)en oergingen, ol)uc ba e3 ju einem
(Strafverfahren, Wie ba
rafd) oerbreitete erd)t c3 aB fofort be=
1) . bie auf bev porigen . 2lnmf. 3 cittrten SSriefc.
2)
Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 26. Ep. CCXXIII
in die tibi
concessa potestatem tuam libere si?ie appellationis remedio exercere tibi ple-
nam concedimus facultatem.
Th. Ep. ad episcopum AYig-orniensern ibid.
vol. I. 329. Ep. CLIV. vol. I. 205. Ep. LXXXIII
ut nullius appellationis
obtentu differamus in eos rigorem ecclesiasticum exercere. Joaun. Saresb.
Opp. ed. Giles vol. II. 219. Ep. CCXCII.
428
<Sed)fte 23itc&. @rjk Kapitel.
oorftebenb angefnbigt, gekommen tt>re. Unb je lnger ba$u ber
(*ntfd)luf3 gefat, um
fo
weniger n>ttX
fidj biefe 3gerung begreifen
laffen. 2ar bod) mit beginn ber Duabragcfimalsgaften ber er=
fcljnte Dermin enblidj gekommen, ber ifym bie bereite
frher bean^
fprud)ten, nunmehr aber, tote er glaubte, fid)cr wieber au3gewirf=
ten 9lmt3bcfuguiffe prdgeben, unb
auf
eine Antwort au3 $e-
neoeut nid)t ju warten, bie ein @rj$ere3 al3 er ju bcfi&en- glaubte,
I)ttc ocrleifyen, wol)l aber
mir miffen e
an bem 3iberfprnd) einer bie
fyomiftifd)e in
ifjren runbtagcn oerlugnenben Ijtcrardjifdjen enben$.
ift
ba (sntgegenfmpfen ber fera&U#erj gartet, roelc^e aU fittdjer
greocl mit ber (5mfinblicf)tat beg gleichfalls :partefd)en erciffen3
oielmeljr
gefllt
aU tt)eoretifd) bargele^t mcrben fann. 9Itterbing3
eine in biefcm^inne gehaltene (Errterung ift fptert)in ocrfudjt
1
),
aber mer oermd)te au3 biefen trodcncn
^feen, meiere ba bcibcr=
feitige Verfahren rechtfertigen fotlen , bie nnrfdje geiftige 23eme=
gung biefe ampfe
p
entnehmen?
2lu bem unmittelbaren
(Betriebe be :pcrfnlid)en Sebent herauf ift ber S^rud) allein oer=
ftnblid).
2lber alfo gefllt
befahl er iljm
1)
Wilelm. Steph. 1. L Hujus sententiae in Angliam portitor vix re-
pertus est. Ibid. 25.
2) . ben beriefet beg 9tfcagifter SSBtUtam att Slugenaeugen in Th. Epp. ed.
Giles vol. II. 225. Ep. CCCLXIV. Wilelm. Steph. 1. L vol. I. 257. Morris
204.
1
3)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 341. Ep. CLIX. vol. I. 206. Ep. LXXXIII.
gehaltene onc
311 ^torttyampton
f.
ebenb. N. 24. c.
2) Wilelmi Ramesiensis Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 183. Ep.
CCCXLIII: Henrici abbatis Stratford. Ep. CCCXLVIII. vol. II. 197. S.
Ecclesiae trinit. London. Ep. CCCXLIX. vol. II. 198. Wilelm. S. E. Tr.
Prior. Ep. CCCL. vol. II. 199. Rotrod. Rothom. Ep.CCCCXXIX. Gilb. Fol.
Epp. vol. II. 179; Ep. Laur. West. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 223; A. Certes.
Ep. CCCCLXXVII. Gilb. Fol. 1. 1. vol. II. 272. Arnulph. Lexov. Epp. ed.
Giles 194. Ep. 56. <$ergf. berbieg Wilelm. Pap. Ep. Gilb, Fol. 1. 1. vol. II.
141. Otton. Card. ibid. II. 135.) Cf. Th. Epp. vol. I. 225.
3) Seren Briefe pfammengeftettt bei Bouquet XVI. 362 sqq. Anonym.
Lambeth. Vitt. ed. Giles vol. II. 198. N. XXXI. )te Ep. Wilelm. Altis.
and) bei Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 205. Ep. CCCCXLIU. Ep. Bald-
wini Noviom. ibid. 228. Ep. CCCCLVII Horum signifer est Londoniensis
ille, qui diu vulpem ementita ove (cf. Milonis Morin. episc. ep. ibid. 225
Diu lnpem texit in pellibus agninis etc.) subornans, latenter inmanibus fe-
rebat ignem et gladium, quibus Regis et officialium animos succenderet
adversus ecclesiam et manus armaret. Et qia eum Cantuariensis eccle-
28*
436
<Sed&fle3 Sud).' rfteS (Sattel.
oor aller SBelt gcfct)er)enc (Emprung gegen ba3 rjfttft Ganter^
Burt) at bie nun offenbar geworbene Dtoolutiou bejetcftncn, bie
ilbert mljrenb ber ganzen
3
e ^ Der Verwaltung feinet Vttt)um3
im chcimcn gefd)rt: finb bagegen bie ungleich gasreicheren
Briefe ber Anglicaner bie nur nad) 5be unb*iefe fid). unterfd)et=
benben stimmen eine3 einhelligen ^anegtyricug.
)er (Srcommunicirte erfd)eint als? eine Saute ocr $ird)e (*ng=
lanb3, al ein tebenbigeg 33orbttb aller ugenben, at geredjtunb
treu, barmherzig unb milbtl)tig, friebfertig unb auge$eid)net nict)t
bto3 burd) Sittenreinheit, fonbern burd) eine felbft ba3 geft>M)nlid)c
mnchifdje
9)ca berbietenbe Aufteritt be Sebent, at3 jene t)ol)e
aud) tt)
iffentfdj af
tli d)e ^nctorttt , al3 n>eld)e toir tt)n bereite oben
gcfchilbert
1
)-
Seglic^e Sdjulb an ber bebauerlichen $ird)enfet)be,
jebe ^hei(nal)me an bem
3^^
ur
f
n
HK
mit bem Knige, jebe WiU
mirt'ung juv Verlngerung ber Spannung toirb in Abrebe geftellt.
>er Atloerehrte gilt als* ber 9ftrtl)rer be3 Sauber , ber in allen
feinen Manahmen oerfannt , oon bem ract)fcf)ttgen geinbe Oer*
folgt,
plt^lid) unb mit Verlegung aller $ted)tformen oon bem
Pfeile getroffen toorben, ber oon bem lngft gekannten Vogen enb=
lieh
biircr) bie 9J?rbert)anb
auf il)n abgcfd)nellt.
Aber fo toarm biefe Verth-eibigung
gefhrt
loarb; jenen Agi=
tationen tlbcrt jum Umfturg be bi0t)ertgen ird)enfi)ftem in
(Snglanb gab man beffenungeaebtet nicht nad). A(3 ba, er auf
ber ^onboner 6leru3oerfammtung gebroht, gur Ausfhrung ge=
brad)t toerben follte, mute er erfahren, ba|3 er
fich oerrechnet. 2Bir
toiffen freilich nicht, inwiefern e3 in gotge
beffen ju einem Um=
fd)nmng ber Stimmung auf
Seiten ber ermhnten Apologeten ge^
fommen; aber ebenfotoenig, ba fie biefe Auflehnung gegen bie ge=
heiligte Auctoritt (Sauterburi)^ genehmigt. Aud) ber
Suffragan-
G'ipicopat geigte
fich
f'eine3iocg3 toitlfhrig. 3n manchen )icefen
wrben bie fniglid)en Beamten, bie gur Auflfung be3 bisherigen
^etropolitanoerbanbeS unb nir Obebieng be Sonboncr Stuf)B
aufforberten, mit ihren ^umuthungcu jurdgeiotcfen
2
}.
)er
sia sibi in pontificein non elegit, caeca duetus ambitione
|(f.
eben 60),
quasi versus in furorem, minatur se Regis viribus facturum, ut archiepi-
scopalis cathedra Londoniam transferatur.
1) . . 44.
2) Mauritii Ep. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 235. Ep. 461. Balduini Novio-
men. Ep. Gilb. Epp. ed. Giles vol. II. 229. Ep. CCCCLVIII. Milonis Ep.
ibid. vol. II. 224. Th. Epp. ed. Giles vol. I. 328. Ep. CLIV. vol. I. 339. Ep.
CLIX.
timmung in bem Trinitatis =
Softer in @antev6un>.
437
f c^of
Don 9cornud) Har ber erfte, meldjer auf ber )iccfan
= r;nobc
bagegen remonftrirte. $)te
23ifcbfe oon (Eljefter, Sind) efter,
QfyU
djeftcr folgten il)m nodj am age unmittelbar nad) (Smpfaug be
($;rcommunication3briefc. 3n allen btefen fird)ltdjeh ebieten
marb berfelbe beriefen uub bie $cobad)tung be 8trafurtl)eil3 oljnc
Sfttfftdjt auf bte tebtete bc $nig
anbefohlen
1
). 23on Otoger
on Sorcefter, ber feinen' @rjbtfd)of um ntbinbung oon bem $et*
bte mit rcommuuicirten umpgeljen erfucf)t , aber biefelbe ntdjt
augennrft, erwartet n>euigften> ber fiebere ba3 leidje
2
).
Um
fo
auffalleuber n>ar ber 3>iefyalt ber ttmnten in bem
(Sonoente t>on Ganterburt)
3
). $on Anfang an Ijatte berfelbe fid)
lffiger
in ber enbung oon Unterftfeungen fr
bte (Srilirten, n>c=
ntger tljctlneljmenb
fr
bte ^erfon be
(rbifdjof3 beriefen, al
c3 bei bem innigen ^erljltnitf
,
mlfyz burdj bie Piett
4
)
unb
amtlid)C $er!pflid)tung glcid)crtt>eife begrnbet werben u mffen
fdjten, erwartet merben tonnte
5
). &)te bereite
fnfjhrige
(*ntu)l;=
nuug oou bem Umgange mit bem (Sr^irten , ne ber erroris>mu3
ber fniglid)en Orbonnan^cn, bie 2illfl)rlid)fciten in ber Stetten*
befe^ung Ratten bie @efl)le ber 2M)nglidjfett nidjt gerabe fyeben
tonnen, >te bermalige $ri|t3 ri mit Einern $)Me bie emeinbe
jener lerifer au^einauber, nne einft bie fortutl)ifd)c
(1
fortritt).
I.
12). )er (Sine erf'lrte fid) fr
ben $nig, ber Slnbere
fr
ben
Otanbulf ; ber ritte
unb ba^ toar ber oerl)ltni6mBig feltenere
gatt
frei unb
offen fr
ben (5r^bifd)of. 2ljrenb Einige aU
1) Th. Epp. ed. Gileffvol. I. 326. Ep. ad episcopum Wigorniensem
CLIII Edicta fortasse recolitis, quibus publicus hostis censetur, qui contra
egis volnntatenrpraesumit aliquem ex quacimque causa sententia ana-
thematis condemnare.
2) Tb. Epp. ed. Giles vol. f. 329. 330. Ep. CLIV. Cf. Joann. Saresb.
Opp. ed. Giles vol. IL 220. Ep. CCXCIL
3) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. IL 211. Ep. CCLXXXIX. Tb.
Epp. ed. Giles vol. 1. 201. Ep.LXXXIII.
5(m 16. 9JM 1168 tyatte Sllcranbcr (Th.
Epp. vol. IL 37. Ep. CCXXXV)
befehlen muffen, fid) bie kberkfe^nng ber
$Vior=teUe gefallen ju
[ffen,
oljne, ne e fdjeint, bieg burd)feen ju fnhen.
4)
Joann. Saresb. 1. 1. Inter haec rarus admodum est
si quis tarnen
qni suae professionis memor
,
arehiepiscopum , cui oporteat obediri, se re-
colat habere, qui verbum Dei loquatur cum fiducia, qui publice protestari
audeat, quod Deo potius oportet, quam hominibus obediri. te (Stimmung
tvtr alfo in bem (Soncent eine ganj anbeve geworben, atS fie bamalS war, ba
Sileranbet bte Ep. CCCXLVII. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. IL 69 fctjtieb.
Venerabiiis frater noster Thomas nobis proposuit
,
quod
vos sient viri religiosi et Deo devoti eidem fratri nostro in negotiis eccle-
siis ferventer adsistitis etc.
5) J. Sar. 212Pudet quaeso sanetitatem vestram, quod nullain hactenus
patri exsnlanti et proscripto exhibuistis humanitatem consolationis etc.
438
runbfats ifyrer ^otttif ben Ktrflufj cm bea jedesmal SRdjtigcn
1
)
aus$ufpred)cn fid)
nid)t
f
d)dmten
,
begngten
fid}
bie Reiften, bem=
gem ju bndeln.
2Bie tonnte Siefet erge&tettben Setbftanf(5filttfl
ber geiftrten
$ert>rberuitg crrelgreid^er borgf&eugi merben al burd) erneuerte
Krftigung jcne cmeingcfbl , wcld>c3 aupt unb lieber ber
3)cetropotanftrd)e etnft fo
ftavf gemacht?
Jobanne^ v>on ^ati3=
burt)'
2
)
unternahm e, bic Regungen ber Piett fcmtdj 2dlc-erung
ber 95cbrdttg>t6 bei cfyrrorbigcn Cir^ftif tc^ oon 3huem u werfen,
Sl)oma Werfet fie m$t febon Doraus^ufet^en unb bod) ^ug(eid) ^u
ftrfen bxirct) bic 5trt , nne er bie Stimmung ber Taufbar feit
ju er=
jimngen fu ebte. Tic Areil)cit3urfuube
3
),
inroeld)er er bic Dtcd)te unb
$rh>i(egkn beffet&en
befaunte unb rer^cidjnete unb gegen alle feinb?
tieften Attentate unmittelbar unter :ppftlid)en
(Edjufc fid)er [teilte,
fden fd)cn btttdj il)rc ^ubticatien alten d)ten liebem ba3 33e=
mutfein ibrer 3ugebcrigfeit mieber lidjtcn u muffen. 2)ie nu^mei*
beutige ^(ufferberung fam aber balb fyinnt.
atte gleich eine nid)t unanfefynlidje 3eugenfd)aft au ber 3aljl
ber fran$fifd)en 33ifd>fe ba Strafurtfyeil be3
(*r$bifd)of3 moratifd)
gefrfct;
au3 ber englifdjen Sanbe3frrdj'e mar jener gebrngten
fffe
t>on 6d)Uflc()cnbcn eine ent|>red)cuce Bdjafct Den Klgern nod)
nid)t entgegengetreten. Um biefe aufzurufen unb eine brief(id)e @e=
genbemenftration ju fcerantaffen, bcrrajdUe ber C5r^btfd>ef feinen
(Soncut
4
)
mic ben 23ifd)of
ton 2orccftcr
5
)
mit einem 6d)re4kn.
Sem (Srfteren gebietet er n>et Qterifer au| feiner Wiz ben eben
abreifenben ^uneien bciutgejeltcn unb
fie
mit jenen l)anbfd)riftlid)cn
Urfunben ui t>erfcbcn, meiere bic uralten ^rtegatiocu verbrieften.
Xen 3wcitcn mnfcfyt
er u scrantaffen, ba3 erfte 33eifpiel ber 5lb=
faffung emef accufatortfdjcn $mfcen aud) bem anglicanifdjen
1) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 213 Sed fortasse pertimescitis
minas insidiantium et intentan ium lnbores et dolores, ut non audeatis,
quod tempus exigit et ecclesiae deposcit necessitas, lacrimis Seminare etc.
2) Ibid.
3) Th. Epp. ed. Giles vol. 1.158. Ep. LXXTI Ad universos ecclesiae filios.
Charta proteotionis et libertatis Ecclesiae (Christi Cantuariensi concessa.
1GO Et quia minantur adversarii quod sedem rnetropolitanam vel prima-
tis Angliae, quae a tempore beati Gregorii per sanctum Augustinum in
Cantuaria statuta est, alias veliut transferre, sub perpetuo prohibemus
anathemate, ne quis hominum aliquo integumento vel causa umquam hoc
attentare praesumat.
4j Th. Epp. ed. Giles vol. I. 201. Ep. LXXXIII.
5) Ibid. vol. I. 329. Ep. CLIV.
Ufccrt &e<mfpru<t unb erftlt bie protection be Jtnigg.
439
Gtcru ju geben, cm 35erfucJ)c bcr
(Strung
unb Neuerung
*)
fllten bie alten, burdj bie l)d)ftc firdjltdjc Auctoritt uuantaftbar
geworbenen ocumente, bcr d)ut3Wad)e ber Apologeten eine ent-
fd)loffcnc, au berfdben anbe3fird)C ftammenbc Sftigtiffrei^c ent*
gegen&efteffi
werben, ben $apft gut enebmiguug bei Dfttdjtcrfprudjg
311
ftrfen.
Unb afferbing bie ^Ocotioe bau Goaren briugenb genug. atte
l)oma3 iBccfet aud) }et nod) nid)t ba ppftltdje djretben vom
10. Sftrj empfangen, ba3 il)m jebe ftrafredjtlidje $orgel>en Urtier
jagt,
fo
tonnte er bod) faum oljne unbe r-on bemfetben fein. Unb
War l)ier fd)on bie 3umutl)ung augefprod)ch, jebe etwa Dcrl)ngte
Straf
fentenj prd^uncl)men
2
):
um wie ielmcfyr mar &u beforgen,
bafj
Aleranber biefe 3urd'ual)mc fctbft oofl^icljcn werbe in einem
Augcnbdc, wo eine
fo
anfet)ntid)e <Sdjaar r-on Petenten al3 23rief=
ftefter in biefer Abfid)t oor jtn crfd)einen foftte.
aju fam, bafj SMfdjof
itbert feit ben Anfngen bcr neuen
Sirren enger at3 je mit feinem Knige erbubet,
beffen reid)C
burd) bie Scibenfdjaft rjerboppetten Littel 311 oerwenben im Staube
mar. erfclbe befanb fid)
in ber aScognc, als er on feinem nft=
linge bie fldjttgeu Qtiltn empfing, bie tljm bie $unbe oon bem Gr
cigui am ^almfonntagc jugletdj mit ber oon ber oorgngtgen Ap=
peftation bradjten. in Reiter rief
4
),
burd) einen oertrauten
(Slcrifcr cingeljnbigt, erbat fid) bringlid)er feinen <5djn& g*gcn bie
Ucbcrgriffc be3 im Anstaube weitenben firdjenfrften gegen Un=
tcrtfyanen feiner rone". in frbittenbe djrei&en au ben
$apft,
an bie arbinle, barauf berechnet, bie fcdjtfraft bcr Appellation
aufregt u erhalten, mre vor Altem au bcr tit. Aber guv weites
reu 2>erftnbigung erachtete ber 23riefftefter bod) bie perf'nlidje
9tdfprad)e fr unerltftidj unb erbat fid) fr
biefen md bie
laubniB ur Ueberfal)rt. er nig gewhrte
5
)
fie
nid)t nur, fon=
1) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 329. Ep. CLIV Hoc autera exprimatur
in literis, quas mittetis ad Dominum papam, qualiter praefatus Londonie'n-
'
sis et procurans seditionem
,
per se et Regis officiales institit, ut
episcopi appellarent etc.
2)
Alex. Ep.Th. Epp. vol. II. 22. Ep. CCXIX
nec in personas Regni
aut Regnuni aliquam sententiam proferas , et si forte
,
quod non credimus,
jam protulisli, ipsat?i usque ad tempus illud suspendas.
3) . bie llntetfdjttft bcr Ep. Henrici Reg. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 296.
Ep. CCCCXCIII. Teste G. . . . clerico apud S. Macharium in Gasconia.
4) Ibid. vol. IL 9. Ep. CCLXXVII.
5) Ibid. vol. II. 296. Ep. CCCCXCIII.
440
ecf)fte 53ud). GrftcS (Sapitct.
bcrn t>er^tcfe aud) fr
ben gatf, ba jum Verfolg ber Appellation
bie O^eife an ben ppfttid)cn Siufyi a(3 notf)menbig erfd)eine, bereit-
tofQifl
feine lfe.
3a oljnc ben angebrofytcn gnjcitcn djtacj, ber am immelfafjrt=
tage unter Anbcru and) ben ibm fo
roertl)en aufrib Deibel
1
)
U)itfUcr)
treffen fllte, ab^uroarten, ergriff er fctbft bie geber
2
),
um gegen
btefc neue SScrlcfcunq ber [Recfcte fetner frone" beim Sapfte per=
fncb u remonftriren. S)af3 ber 3fttdtfcrfprud) fd)on burd) bag in
feiner ettung nod) fortbcftcfyenbe 3ntcrim a(3 vereitelt betrachtet
roeroen tonne, bte3 ^u betonen liegt if)m augenbd'lid)
fern. $)cr
frifdjc
inbruef t>on bem cfdjtcfe feinet iebttng3 t>at it)n alfo
berrafd)t, Da er ben (Sd)ctu nicht ju meiben r>erftcl)t, <xU gebe er
IM,
roa^ boma oorau^gefc^t
,
baffelbc fei mit Anfang ber )ua=
bragefimatfaften ju iSnbc gegangen. r roblte feine 2orte nur
ai> 5lusbrucf ber Emprung Darber, ba auf bie nod) ba^u burcr)
Appellation geheiligten renken feiner anbe3fird)e abcrmali ein
freutet Attentat unternommen werben, unb forderte ftrmifcb (5af=
fation be> Urtt)ei(s>.
Aber mittterroeite mar ber Moment gcfom=
men, mo Die Sccitc fid)
uerroanbetn fote.
1) Jtvitifcbe croeisffyriinflen N. 28. d.
2)
Henrici.Kea-is Ep. ad Alex, papam. Gilb. Fol. Epp.ed. Giles vol. II.
293. Ep. CCUCXCI.
2f)renb bic im gebruar (1169) befdjloffcnc
1
)
brte
fanbtfcjfjaft fett Sftitte 9Iprit if>rc 2lbrcife vorbereitete , mar erft ba3
Vavft(id)e treiben vom 28. jenes? Wfonat, meld)C2>
fic r>crfn=
btgte, in >einrid)3 nbc gelangt. Unb ba bleute atlcrbingS bap,
bie in bem
fo
eben abgegangenen Briefe erhobenen klagen ber bie
fticfmttertid)e $eanblnng; bie er bisher von ber rmd)cn (Surfe
erfaten,
511
migen. (r
f
durfte augcnbtttfltd) einen
feiten ab,
ber, trenn glcid) er bas? neue ^rojeet nid)t unbedingt g/t^eg, e<3
bod) and) fcinc3n>cg ablehnte. Unb ber ungleich milbcrc 011
2
),
tt>cld)er bartn angeftimmt, tote bie aittfcrotbentlidic cfynelltgfeii,
mit ber man beffen ^frberung nad) 23cncvent fidj tjatte angelegen
fein laffcn, Ijatte atict) f)icr
fr
ben Serfaffer
gar fcf)r eingenommen.
Jsdjon am 10. sjjfart uniergetdjnete 5Ueranber bas> 33rcvc
3
),
mcld)c
ba3 (Srebitiv ber neuen Uutcrl)ubler merben feilte.
<Taffclbe enthielt bcrbic bie Goncorbienformcl, meiere bic
runbtage ber nunmehr jn erneuernben 5)crl)anb hingen
p
werben
bie 23eftimmung fyatte. 3nr (*l)rc otte unb feiner ird)e, $u
feiner unb be3 Dfcetdje (Sljrc"
f
oUte ber fntg ben Verbannten ju
naben annehmen
,
fo
lautete bic bem 3nl)attc nad) mit ben legten
$orfd)lgcu be
(5r$6ifd)of> jufammenfttmmenbe ^Punctation, auf
toeldje ratian unb dauern
bas>
ftnb
bie Dcamcn ber crml)ltcn
Agenten
at$
Umriffe
ber inucju^altenbeu 33olImad)t bereite, toie
1) . oben . 423.
2) Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 121. Ep. CCCI Nunc stete
quoniam ex literis postremo per nuncios tuos transmissis animum tuum
in Iiis, divina inspirante dementia, novimus leniorem etc.
3) L. 1. ritifdje etoeigffi&rungen N. 29. a.
442
ed)fte 23udj. <$ap'm.
man tjrte, eiblidj
etyfdjtet Barett
1
).
2lud) ergf>Ite man
fid) unter
ben rilirten, biefetben htten ben ftreugften 23efet)t, keinerlei (Bpcn-
bimgett,
p
benen ber ^nig fx c> erMeten merbe,
r>or'2lbfd)luf3 be
gricceuS anjuncl)men unb alter Weiterungen
fid) gu enthalten.
3)ennod) magerte fid)
meetd)t in golge ber Sittgeigfc ber
reommunteation t>om I3.3tyril, toetdje fomof)l be $nig af be3
f)oma3 6enbboten gemad)t, unb ber baburd) angeregten rmguiu
gen
ber ag ber Greife. W>tx al3 nun aud) ba3 reignifj am
i.mmclfal)rt3tage berid)tet korben, unb bie
maffenljaftett ^etttio=
neu &ur *ntfd)cibung brngten : ba mar ein mcitcrc3 iuau3fd)ie=
ben nict)t mef)r mglid). 3n ber feiten Hlfte be Sunt
2
)
matten
bte neuen Dcuncieu fid) mirflid)
auf bcn28eg, allcrbing3
ebne 2lcn=
berung iftrer urfprngltdcn 25ollmad)t, aber mit einer geheimen
3
),
bem Wortlaut nad) uns nid)t berlieferten ^nftruetion ber ba3
$etfal)ren, meldje eventuell gegen bte (Srcommunicirten inne u
galten, mnblid) fcerfel)en>
3e ftrenger bieg 2trcanum bemal)rt, je lauter bagegen bie per-
f6nlid)en (Sigenfcfyaften ber neuen efdftstrger gerhmt nmr=
beu: befto gnftiger traren bie in ben l)icrard)tfd)en Greifen ange=
regten (Srmartungcn. 2Bl)renb bicStniglidjen
p
miffen glaubten,
e merbe bem @r^bifd)of auf runb einer mit bem fran^fifdjen
ipofe p
6tanbe gebrauten Genrenticn nunmehr ba3 ^Dilemma
geftellt werben, entmeber bie 3lbfolution u r>oll$iel)en ober au
granfretd)
ju meinen
4
),
fften
jene auf 'bie ungefcfymlerte 2luf=
rcd)tl)altung ber beliebten gormel.
Unb mar benn ba$u fein
runb ?
(Sratian, ein ^ccffeugenllL, jct3t^ubbiaconu3 ber rmifdjen
1)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 210. Ep. CCLXXXVIII.
2) (5. nttfdje Scmcisftu-itngen N. 29. b.
3)
Th.Epp. ed. Giles vol. 11.217 Ep. Viviani ad Alexandrum. Nos vero
qualem super absolutione episcoporum potestatem haberemus, quia vobis
non exstat incognitum
,
narratione supersedemus. Qualicunque tarnen po-
testate postmodum aeeepta etc. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. I..250. Ep.
CLXXIX Unde nostris visura est non expedire, ut eis non inconsultis ali-
quo divertamus, cum propter nos, ut dicitur, eos a latere suo Dominus
papa transmiserit. Ep. Anonym, ibid. vol. II. 325. Ep. DXVI Item Regi-
naldus archidiaconus Saresberiensis in reditu est, peractis omnibus Do-
mini Regis ad voluntatem suam et suorum, adducens secum clericos fami-
lires a latere Domini papae, videlicet Gratianum subdiaconum, nepotem
Eugenii papae, magistratum notariorum, et Vivianum , advocatum curiae
Romanae.
4)
Ep. Anonym. 1.
t)ie bvitte efanbtfdjotft.
rattern unb $ttnan.
443
ftirdje
1
),
t>attc bereite oor %o$xm mit mehreren liebem ber 3:1)0=
miftifd)en gartet perfulid^ fid) melfact berhrt, )crfelbe 23atb*
min, ber jet ba 2ird)ibtaconat in reter befteibete, mar cinft tn
bem Oheim gcrentino feinem
el)ter beftet. 3ol)anne3 oon
aliburt) l)atte in bem anregenben $erfel)r engfter tubiengemein=
febaft
mit biefem trber unb 2anb3mann" im 23atertanbe ber
2Btffenfd)aft
gelebt, ber gtei^etmeife an ben cuffen
b? (Sultur-
lebend feine ft-reube fanb
2
).
$ioian, $lrd)ibiaconu3 inOroicto, um
SftecbtSconfulenten ber pctyftdjen Gurie berufen
3
),
fyatte feine
ftenutni ber fird)d)en 3uri<pruben$
fo
metfad) ^ractifd) ju oer=
menben gebabi, bafe ihm
bie
?
5lle unb $erl)ltniffe be ebcu3 mit
ber ftrcbenrecbtltcben
gormcl ju meffen jur anbern Statur gemor-
ben
4
).
Um
fo
befhigter mufete er erfd)einen mit feinem (Kollegen
ben Wortlaut ber (Sobificatton ber bereits? ^r>orau3gefeisten $ereiu=
barung nach ^ftaftgabe ber fcom Zapfte oorgefd)riebenen gormel
technifd)
$u fiempeln.
SBeibe berbieg bamaB nodj ntdjt mit bem Purpur gegiert
5
J,
fd)ienen meber ber bisherigen eben3ftellung nod) ben Slnfprdjen
nach, bie fie ergeben fonnten, leicht oerfbrbar. Inf ihren Reifen
glnzten fie nicht in jenem $om, melden Wilhelm nnb )bbo ent=
faltet Ratten* fttd)t gel)inbert burd) ben ro einei zahlreichen
efotge nnb jene ^adereien, welche bem 2uru3 unb ber 23equem=
liebfeit bienen
6
),
fonnten fie
je nach ^ebrfnife fiel) rafch bewegen.
Erwgungen ber bie Ausfhrung eigener (Sntmrfe fonnten um
fo
weniger aufhalten, je fd)rfer abgeftedt bie renken ihrer 35oC-
mad)t waren, tatt fetbftftnbige ^rojecte gu oerfolgen, hatten fie
oielmehr bie trodene Arbeit ber ^rcifirung ber 2ortc unb ben
auf fid) &u nehmen, ben berall
auf Ausbeutung lauernben 6inn
beS Knigs burch. bie gcffel einer unbeugfamen gormel ju bnbigen.
1) Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 122. Ep. CCCI. XljomaS nennt
ifjn Protonotarius Epp. vol. I. 108. Ep. XL. Gervas. Actus Pontif. Cantuar.
Twysden et Seiden 1665 Hic (Vacarius) in Oxonefordia legem doeuit et
apud Romain magister Gratianus etc.
2) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 218. Ep. CCXGII. Bouquet
XVI. 603. ^n bev rufefovtner ber Ep. ad Henricum Regem Th. Epp. vol. II.
222. Ep! CCCLXII nennt cv fieb fetbfl S. R. ecclesiae advocatus. Cf. Henr.
R. Ep. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 287.
3) Joann. Saresb. vl. II. 209. Ep. CCLXXXVIII.
4) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 357. Ep. CLXXIII
te scientem jura,
professum legibus
. Gervas. apud Twysden et Seiden 1407.
5) rittfdje 93etctf^runcjen N. 29. c.
6) Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 284.
444
cdjjte SBudj. .Snjeiteg Galtet.
$lber freilie aud) ba engfte 2ftattbat tft bod) burd/ba
:perfnli$e
anbc(n erwanbeln unb je nad) $cbrfni& unb (Stimmung ber
icootlm'djtigten ausweiten. 5luf bie fittUdjeSntecjtttt ber8e&-
tcrett fam e alfo f$Ueftd$ an.
ratian unb SBhricm Ratten eine
igenfdjaft, weld)c burd) hu
nerlci ^nftruetionen aufgewogen werben tonnte: fie waren nad)
manchen 3euaniffen beibe; nad) einftimmiger Ueberlteferung we=
nigften ber (Srftere, unbefted)lid). Dridjt blo al3 Liener ber (Surie,
t>iclmcf)r feiner Uebct^eugung nad) Jn'erardjifcfy geftimmt, Ijat er
bie bil)er mdigfte
SBaffe
in ber anb be $nig3 burd) feine
geftigfeit unwirffam
p
mad)cn Derftanben
1
)- >a ebot be
?aftc f einerlei aben anjunefjmen, c3 fei benn ut>or griebe ges
ftiftet, l)at er fid) felbft jum :perfnltd)en (55etbbe 'gemacht. (53
Zeitig gehalten gu Ijaben, ift ber D^uljm gewefen, mit bem er bei*
feiner Greife fcfyieb.
attefd)onfcin Sftame eine gute $orbcbeutung gehabt: bie
tya*
tcrcSCirffamfett l)at bie
Hoffnungen
alle, bie baran gefnipft worben,
erfllt, tlnternelnnenb
,
rafd) in ber
Sluffaffung ber $erl)ltniffc
unb beer) befonnen genug jebe3 3ua,eftahbnij3, ba$ er erwirft, mit
frittfdjem 23lide
p
wrbigen; fl)n unb bringlid) in ber anblja=
bung aller bittet, welche geeignet
f dienen, ben in feinen teufte-
rangen wanbelbarcn $nig jur (*ntfd)eibung ju ntigen, unb boct)
mifetrauifd) genug eine mgliche gnjetbeuttgfett fcorauSjufefcett, !jat
er alle Unterfyanblungcn al3 Hebungen eine3 am:pfe angefe^en
unb, wo ber Erfolg ein fcfyeinbarcr war, niemals ben
fcfyon erftritte-
neu Sieg gefcfyen. (Sr allein r>on allen Agenten trgt bei ben 1)0=
miften ben Beinamen be itnbeftecfyltdjcn
2
).
(Sr allein l)at ba 2Sol)l=
1) . bicVPCttlufigcGvVcctoratieit fcetHerbert. deBosehain ibid.Th.Epp.
ed. Giles vol. I. 302. Ep. CXXXIX; ibid. vol. I. 110. Ep. XL; ibid. vol. 1.
111. Ep. XLI; ibid. vol. 107. Ep. XXXVIII; ibid. I. 35. Ep.XII; ibid. vol.I.
119. Ep. XLVI ; ibid. vol. t 257. Ep. CIX ; ibid. vol. I. 108. Ep. XL; Grat.
Ep. ad Th. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. I. 128. Ep. CCCCXC. Joh. Sa-
resb. Opp. vol. II. 216. 217. Ep. CCXCI; vol. II 278. Ep. CCCXV.
2) Th. Epp. ed.- Giles vol. L 111. Ep. XLI Aut quid tentavit in vos,
quem nec pretio nec prece nec blanditiis nee minis aut quibuscunque sol
licitationibus deflectere potuit a via recta? vol. I. 302. Ep. CXXXIX
filio gratiae Gratiano secundam fidera suam et in ea sinceritate, qua cau-
sam tractavit ecclesiae, respondeat Deus. Quia apud eum aeeeptio per-
sonarum vel munerum nihil potuit etc. Ibid. 35
fo
mentgft'eu3 er$f)tt man
fid) im Greife ber f)omiftcn
fanb nod) j&tit taltbltig it>m $u$u=
rufen: Solle ntd)t brofyen, o err. dergleichen frchten mir nid)t.
kommen mir bod) oon einer Gurte, meldje gcmofynt ift> Golfern unb
Knigen
p
gebieten"
3
).
3n jebem glte teufte ber gemad) ^efdnid)tigte mieber ein.
(St berief, mie e3 fdjeint, nod) an eben biefem ^tbenb eine Gonferen$
feiner Marone, ber weien SKnd&e'- nnb fmmtlid)er ofclerh*er,
forberte fie auf
bte 2(ncrbietungcn jn bezeugen, burdj ic er bie
$erft)nung ju ermglichen gefud)t, unb oerpflidnetc fte $u eibltdjen
^lu^fagen barber, fobalb e3 erforbertroerbc. 2lnbcrerfeitocrlautete
aber aud),
bafj
er felbft uid)t blo mnbltdj, fonbern aud) fd)riftlid)
fid) oerbinblid) erflrt
4
),
beti fcanbat be ^apfte 31t erfllen.
OTcrbing brei ber cbannten maren oon ihm felbft nnb feinem Gol=
legen, aber bod) unter Vebingungcn abfoloirt. >ic
fung
and) ber
in Gnglanb Seilenben, unb gtr-ar ohne gorberung be ibfdjnntrg,
hatten bcit>c freilid) oerheifeen; waren jebod), ba 2illjelm oon
ens> bie Verantwortung
fr biefc aufterorbentlidje >$rari3 auf fich
1) Cf. Th.Epp. ed. Giles vol. 1.
p.
119. Ep. XLVI
-
Gaufridus quoque
arcliidiacouus jain fere factam impedivit pacem, persuadensRegi, ut nulla
ratione coraponeret, nisi extorta obligatione servandarum consuetudinum,
quas, ut facilius obtiueat, favorabiliori nomine nuneupat dignitates.
2)
Ep. Viv. 1. L vol. II. 219.
3) Joann. Saresb. Opp. vol. U. 217. Epp. CCXCI.
4)
Ep. Yiv. 1. 1.
Gervas. apud Twysden et Seiden 1407. Alex. Ep.
ad Rotrodum et Bernardum Th. Epp. vol. II. 58. Ep. CCLIII.
5) Ibid.
456
edjfteg 23ud). $zvte% (Sapitel.
$u nehmen abgelehnt
1
),
bereite in bat Sagen ber griebenoer()anb=
Inngen baoon prcfgefommen. dagegen wat
f
reUtct)
,
tofyrenb
biefe nod) fd)ft>ebten, l)oma3 23cdet e3 gewefen, ber iljnen au> ber
Verlegenheit geholfen, fofem
er nnter ber $oran3fet$ung
,
ba ber
griebe $u taube tommt, bie oortufige @u3:penfion be 2knne
ber meiften oon benen, weldje am ^almfonntage nnb immelfai)rt3=
tage oon feiner fd)tr>ercn anb
getroffen waren, %u oerfgen fid)
Ijerbeigelaffen
2
).
Mein etuerfett3 t)atte ber $nig eine an3brd'=
lidjc (Saffation biefe 9M)terf:prud) in l)l)erer
Snftan^ oerlangt,
anbcrerfeit3 mute biefe bcbingunggtoeifc bcmfclbcn gemad)te 3us
geftnbniB fofort
lieber rdgngig werben, wenn bie streife ber
beiben pftltd)en Dtacien unter biefen Umftnben wirftid) jur
2luff)rung fam. Hub fd)on
erlieen biefe an bie
(Sr^bifd)fc ber
bieffeitigen Sanbe ben 23efel)l, ben oon tljnen
felbft ^Ibfoloirten an=
ptunbigen, ba bie ertaffene ird)cnftrafc fofort hiebet in $raft
treten folle
3
),
fobalb and) Vtoian aufbrechen werbe.
21llerbing3 gef&al) ba nod) nid)t fofort. 28'l)renb ratian,
um ber auerorbenttidjen breite willen oon ber l)omiftifd)en ^ar=
tet mit (5;ntl)nfiagmu3 anerkannt
4
),
ba3 englifd)e ebiet balb nad)
bem 29. e^tember oertaffen
5
),
um in cmeinfcfyaft mit bem (Sr^=
bifcfyof
2ill)etm oon @en3, bem neuen a^oftolifd)en Legaten,
fid)
nad) 2kneoent gu begeben, blieb jener nod) einftweiten prd
6
)
1) Cf. Radulf. de Diceto apud Twysden et Seiden 550
literas illis
direxit Wilelmus Senonensis archiepiscopus , in quibus continebatur , ne
sine conscientia ipsius , sicut in mandatis a Domino papa suseeperant, in
reconciliatione facienda procederent.
2) Th. Epp. vol. I. 269. Ep. CXIX. tfritife 23etoei*fbrungen N. 29. f.
Stntn*. l.
3) Vivian. Ep. Th. Epp. vol. II. 219. Ep. CCCLX; ibid. vol. I. 250. Ep.
CVJII. fegt. Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 23. Ep. CCXX
ante-
quam iidem riuncii a'te recedant
sententiam ipsam indubitanter poteris
revocare. . nttfdje $ett>eisfi8jrungen N. 29. f.
4) . bie oben . 444 2lnmf. 1 angegebenen (Sttate nnb Th. Epp. vol.. L
132. Ep. LH.
5)
Bouquet XVI. 394. Senn bie Ep. Amici ad Amicum Th. Epp. ed.
Giles vol. II. 283. Ep. CCCLXXXV kmerft,
bafc
ber recessus eorum (Gra-
tiani et Viviani) non ultra festum beati Martini protrahetur,
fo ift ba nid)t
gegen unfere Eingabe, er SBrkfftetter ift nod) ber JJleimtng, baft betbe juglcid)
abreifen roerben. r biefe 5lbreife roar al<8 cuijjcrjlet Dermin ba 0lartin3=
f eft beflimmt. 21I ratian
ft*
Don feinem efbrten trennte, mag aud) au=
gemacht fein, bafe btefer glctd)jetttg aufbredjeu fotte ; a3 fretttd) ntcfyt ge=
fdjal).
6) 3n tveidjer Slbfidjt SBtoian nrfprnglid) sitrdfgeblieben
,
ift au* ben Ur=
fuubcn nidjt ju erfel)en; Stomas felbft suerft sn>eifcll)ft, bann bon Beuern mtfc
Greife taticm, $er serfudjt mit b. auritdfgeW. SBto'. fidj ju creinb.
457
$lber bennodj geigte bie nervte bc bisherigen Verfahrens fchon
ihre SQirfungen.
)ie fdjteuntge streife }ene $ftannc3, ben >emrtd) nne feinen
anbem frchtete
fein unmittelbarer auS ben eigenen (Srlebniffen
gefct)b>fter Bericht an bie (Surie mute alte feine btylomatifdje funft
vereiteln
et famam
,
quam prias laeserat etc.
Viviani
Ep. ad Henricum Regem ibid. vol. II. 222. Ep. CCCLXII Nam tantum pro
vobis institi, quod multorum et magnorum amisi gratiam et fabuln factus
detractorum.
nig einnd&3 SGBaUfaljrt nadfj t. $en& mite ftotoember 1109.
459
aller Selt crantaffen -unb gu berfetben emplabctt lag nidjt in
einri 2lbfid)t. (Sine 2allfat)rt nad) i
2)cm)3, am 18. 9to*
rember unternommen, an toeldjem age, tote man mute, and) ub=
n>tg bort toeiten erbe, foltte ba zufllig fdjeiuenbe 3ufammen=
treffen mit btefem
ber ftbrigettS im etjetmen inftrnirt mar
1
)
mic mit bem rulanten fiebern nnb bod) ben @d)ein be3 ($nt=
gegenfommcn3 jerftreuen. SBrian mute e3 bernehmen, ben
Settern jugfeid) mit ber ^injctge, ba an jenem Dermin ein ncuc3
Kolloquium ber Rntge bet>orftel)e, unb unter
Erffnung
ber beften
SluSftdjten an bie Ijeilige ttte be3
gtyoftef
ber gran^ofen &u ent=
bieten
2
}.
Mein biefer jeigte fid) nun boct) ber biefe 3untutung in 1)0-
l)cm$)ae betroffen. 8d)on ba ber$lrd)ibtaconus> r>onDrr>ieto, ber
il)m nad) Ablauf ber grift am $)?id)aeti3tage
3
)
aU Vertreter ber
(Surie nid)t mct)r galt, fein $ftanbat eigcnmd)tig verlngern motte,
fdjten
Ujm auffllig
,
beffen ipt^Udjer 2lnfd)lu an ben $nig in
l)ot)cm 9)cae bebenflid). djott frchtete er, berfelbe fei, mie einft
2Bi(t)elm von $ar>ia, Don bemfclben burdjauS capttotrt. emtodj
bd> fllte
er
mar feine $ermutt)ung nid)t fid)er genug , um
ben Antrag unbebingt von ber anb metfett
in
tonnen. 9ltlerbing3
an bem beftimmten Sage $u @t. 3>ni)3
5
crfd)einen lehnte er ab.
5lbcr unter vier klugen mit biefem WlanM bes> fntgltdjen $er=
trauend fid)
p
crftnbigen mute itjm fetbft erronfd)t fein. 0
fd)lug er fetnerfett beun auf
greitag ben 16. November eine :per=
fernliege ^ufammenhtnft ju (Sorbett vor, bort ba ^ltjcre ju r>erab-
reben
4
).
SBiman beeilte bem ^eitrauifeben fid) gefllig u geigen, r
fagte ju. 3a nod) met)r, c3 gelang feinen Herstellungen unb benen
be3 ft'nig Submig, ber ben tt)tt fetbft betreffenben :politifd)en md
jener r>orgcbtid)cn
Pilgerfahrt fd)on fannte, bie Herfttmmung $u
bcfd)iind)tigcn. 5ftan rerabrebete, l)oma folle attcrbtng nid)t ge=
1)
Ep. Viviani. Tb. Epp. ed. Giles vol. II. 215. Ep. CCCLIX Si ergo
nuncium Christianissimi Regis Francorum et Domini Rothomagensis jam
recepistis, sicut indubitanter credimus, gaudemus. Ita enim fuit statutum.
2)
Ep. 1.
3)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 250
bem $5=
nige ubnng gur roeitern (Stjieljttttg bergeben
3
),
suglcidybcr 23rge
ber uncrletjt $l ertjattenben 23unbetreue bleiben , ber Streit mit
bem rafen r>on St. illes ju our beigelegt roerben.
^latrlid) ba jener in um
fo
gnfttgerer Stimmung ber
^flidjt
ber aftfrcunbfdjaft gengte, Staum batte man fid) au3gc-
fprod)en, al3 ber Aufbrud) nad) $ari befohlen untrbe. er gerabe
1)
Prima Dominica post festum saneti Martini. Ep. Viviani ad Tb. Th.
Epp. vol. II. 216. Ep. CCCLIX (Bouquet XVI.
394);
-
in octava S. Mar-
tini ibid. vol. I. 219. Ep. XCII.
Ucber ben Streit jUnfckn St. Tem>3 unb
Olcflenlburg ber bie 6l)vc, bie d)ten ebetne beg ^eiligen 311 bcfi^cn,
f.
'epfc
in Pertz M. G. h. XIII. 343.
2) Herbert, de Boseham pp.
ed. Giles vol. I. 284. 285.
3) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 253. Ep. CIX Convenit enim inter eos in
eolloquio apud S. Dionysium, ut ei alendnm et instituendum traderet filium
simm Kicbardnm et ut comitem S. Aegidii Turonas evocaret, eidem Ki-
cbardo responsurum super comitatu Tolosano.
3ufammentrcffcn be ZI). 23ecfet mit ben Rntgen auf bem Montmartre.
461
2eg mute bic grften ber ben SDfontmartrc fhren.
)er
Dieifcplan bal)er, naturgemdfj tte er fd)icn, fonntc um
fo
t)cr ben
geheimen 3ttjecfen bieucn. $aum mar man bort angelangt
1
),
als >cinrid) fid) berrafd)t fteffte , al3 er l)rte,
bafe
l)oma3
Werfet eben je&t
fyitt, in ber ffll&xfyxwcctytt meite. Unb fofort traf
er auf ben qbifdjof Don Dienen unb ben
33tfd)of oon eej, bie in
emcinfdjaft mit $btan in be (Svfteren Flamen jene.SBcreinigungSs
formet ubettetdjten, bie in ben unmittelbar nad) ber ^ufammens
fnft in (Sorbett begonnenen $crl)anbtungen ju taube gefommen.
(Sie lautete: )er $uig oon (Sugtanb mirb au Siebe u ott
unb bem ^apfte bem f)oma S3ecfet unb ben Seinigen nabe,
griebe unb icfyerfyett mtebcrgetofyren unb alle 23efiuugen unb
ma baoon abfyanben gefommen jureferftatten, mfyrenb biefer fid)
jtt allem bem ocrpfdjtet, ma3 ber frjbifc^of feinem grften febul=
big
ift
3
)."
er nig ermiberte
fie
mit anbermeiteu $orfd)tgen. Gr
fei
oon Sperren gern bereit, ben roll gegen ben ^lutragftetler
fal)=
reu $u laffen; gteid)erioei(c, \va> bie (Sontrooerfen jnnfcfyen iljnen
beiben angebe, ben Sfttcfyterpprudj, fei e bc3 Dxeid)3gerid)t be3
utg3 oon granfreid)
4
),
fei
z> ber gallicanifcfyen ird)e
5
),
fei e
ber ^artfer Unioerfitt
6
) ,
anjuerfennett. lieber bie Gntfc^bi=
gungfrage nderte er
ftet) ut<$t
7
).
Um
fo lebhafter griff fie ber
1) lieber bte SBerfjanbtung auf bem Montmartre
f.
rtttfcfje ctt>etgfrun=
gen N. 29. i.
2)
Herbert, de Boseham Opp. vol. I. 285 Eramus itaque nos in saneto
martyrio, reges vero extra. Th. Epp. 1. 1. vol. I. 255
illuc (prope mon-
tem Martyrurn) occurrimus. Radulf. de Diceto apud Twysden et Seiden
550
sed (Thomas) se Regis Anglorum minime conspectui praesentavit.
3) Th. Epp. ed. Giles vol. 1. 255. Ep. CIX. dagegen Wilelm. Steph.
Vitt. ed. Giles vol. I. 263
ut suae ecclesiae Cantuariensis jura et sibi et
clericis hominibusque suis ablata et fraternam pacem et clero Angliae li-
bertatem restitueret ipseque ei tamquam Domino et Regi fidelis foret et
devotus in omnibus salvo honore Dei et sanetae ecclesiae et ordinis sui.
4)
Th. Epp. I. 1.
paratum esse stare judicio curiae domini sui Regis
Francorum. Radulf. de Diceto 551
paratus erat Judicium in palatio
Parisiensi subire proceribus Galliae residentibus etc.
5)
Th. Epp. ibid. Wilelm. Steph. 1. 1. Radulf. de Diceto.
6)
Th. Epp. ibid. Wilelm. Steph. 1. 1.
Radulf. de Diceto 1. 1.
seu
scholaribus diversarum provinciarum aequa lance negotium examinan-
tibus.
7)
Th. Epp. 1. 1.
Wilelm. Steph. 1. 1.
sed de praecedente restitu-
tione non loquebatur. Sagegen Radulf. de Diceto 1. 1. Nec enim nomine
restitutionis, cum archiepiscopum non expulerit, juxta dignitatem Regni
quidquam debebat exsolvere nec bonorum vacantium possessiones, quas
jain dederat certis personis, in irritum devocare.
462
QedjfteS 9?u*. Streites GatteL
gtg&ifdfpf auf.
2lls bie Unterbnfrler ihm 33crid)t crftattct
beuu
u einem perfenlidjen $er&$t 5Iu^c iu 2luge fam es nid)t
wies
ev freilie bie beioen jule^t erwhnten Tribunale nid)t oon ber
anb, bezeugte jcood), c* wroc tfym lieber fein, wenn ber (Btreit
iMird; eine freunojd)afttid)e ikrcinbaiung im 2lgemcinen wie im
(xtn^elncn yax
v
3lu*glcidumg femmc.
Die
3Hf$ofc
wie i>ioian nahmen ilm fogleid) beim SSort,
inbem fie fr
biefen $mtd oot allem eine genaue Dic^iftrirun^ ber
Immobilien beantragten,
auf bie er als ^nbaber i^e^
tinftift* oon
danterburi) Slnfprud) ma&c
1
).
Der iBefragte erwiderte, fd)on all$u lange fei er bereits oon
bort entfernt, aB bajj er alles ba, was oon tfm-bengteru fettbem
erjdjlenbert worben, genau angeben tonne. Kfcer { orberu
mffe
er, wa3 fein Vorgnger Jbcobalo wl)renb feinet Veben*, tot er
bamal, als er jum onl nadj Jour gereift, ma er berhaupt
oor oem beginn bes' bcimtaligcn^eerdunge^oftcm
befeffen. 811=
Wertem beantragte er ausbrtflich bie ^teftitutiou oon brei 2lfter=
leben, bie oorcem in ben Rauben >emd) oon
'ffer,
Williame
be 9to, bes 9Jun*jchalls
So^anmS
gewejen unb beut ^edue nadj
an bie ird>e oon (Eanterburt) Ratten jurcffallen muffen
2
).
Die gricbcnsocrmittlcr gaben, wa bieje liegencen rnbc
betrifft,
gute
Hoffnung;
hin]td)tltd\ ber fte&ilien bagegen uerten
fie fidj
tleinlaut
3
).
Dod)
auf
eine (hufdoigungsnimme oon tau=
fenbSftarf werbe et wol)l redeten brfcn
4
J.
Seuigftcne fooiel, cr=
Grten 3}ioian unb ber iBifc^ef oon 3ee$, babe Oer nig felber
angegeben. Der (*r$bifdwf
aber beftaub barauf, baj} oielmcl)r
bie lfte beffen, was er eingebt, ihm
feft ^ugefiebert werbe.
iufid)tltd) bes Uebrigen wolle er
fid>
cem 3debsgcrid)t be
y
f
ap=
fte
unb anberer grommen unterwerfen. Die dlcrifcr erhoben
(Siuweubungcn, unb es entfpann ftcf> jene Debatte, bereu Verlauf
im (Siujelnen nid)t berliefert
ift.
@cwi|5 aber
ift c, batf
am 8d)lu^
bcrjclbcn eine neue gricbcneformcl oeretnbart unb cnelid) fchrift=
lid) oer$cid)nct worben, nidjt ofync onceifioucn auch oon feiner
8eite. o wenig er bie gorberung aufgab, bie er lnfidjtd) ber
1) Th. Epp. vol. L 220. Ep. XCII.
2) Ibid. I. 220.
3) Ibid.
4) Ibid. vol. I. 221. Cf. vol. II. 132. 133. Ep. CCCVII: vol. II. 55. 50.
Ep. CCLIII; vol.
t 304. 305. Ep. CXL.
)ie ccne auf bem 2ftoutmartre am Slfcenb bei 18. ^ooembev 1169.
453
30robitieu gemadjt, er
liefe
e bod) gefd)el)en, bafe fie
nidjt cobificirt
roarb. 0
fdjarf
er fein $ted)t auf
bte Snbereien jener brei
%tyn&
Icutc betont l)atte, er roarb bod) ocrantafet barin nad)ugcben, bafe
fte ntd)t au^brdlid) genannt mrben. 60 peiulid) er baran
feft=
l)ictt,
bafe
bcr griebensfitfe allein ba untrglid)e Siegel ber 2^er=
ftynung fein roerbe, in bem Entwurf ber fdjriftltdjen (Soncoroie
roar bod) nid)t baoon bie Otoe. Me3 bte folitc mnblid) jur
prad)C gebracht werben.
3m Uebrigen roar bie Urfunbe fyntid) berjeutgen formutirt,
roeldje urfprngltd) 511 23ures> jugeftanben roorben, u Einfang nur
mit ben 3uft$cn oerfetyen, roe!d)e ber fnig felbft bei feiner %\u
n&fyerung au SBtotait an bie Jpanb gegeben. ,,2lu3 iebe u ($ott
unb bem
Zapfte,
$ur (Styre ber ^eiligen $ird)e, ju
Sfxtx
unb 3t)rer
(Srben .peile mge e. Eftajeftt un3
p
naoeu annehmen unb
ttttS, u>ie allen, rocldje mit uu3 ba3 fnigreid) oertaffen, feinen
grieben unb ootle 8id)ert)cit in aller 9lufrid)tigfeit gewhren",
fo
lautete ber Eingang
1
).
Unb faum roar bas>
@cfd)ft
ber Diebactiou
oollenbet,
fo
begaben
fid)
bie Vermittler trieber jum fnige, ba3
projectirte grtebentnftrument in ber anb.
($v liefe
c3 fid) gefallen,
bafe
c oorgclefcn roerbe. )er (Sin=
bruef roar ein berall gnftiger. @d)on glaubte man, er tl)eite
fid)
and) beut t)ot)eu Vollmad)tgcber mit. %l> feine ^lutroort in ber
trautid)eu $iutterfprad)c taut roarb, meinten mand)e ben crt ber
gefd)riebeneu gormet frei recitirt $u l)ren. 2lber ben 6cf;rffid)=
tigeren entging c3 nid)t,
bafe
bicfelbe in feinem 9Jhmbe augenbticf=
lid) eine anberc rourbe
2
). So er bie Sorte ber Urfunbe roieber=
l)oten follte, roetdje bie Integritt unb bie greiljeit ber $ird)e oou
anterburl) feftftetltcn, fyradj er baoon,
bafe
bcr rjbifd)of in 33
es
fi|
l)abe unb fyabeu follte, roa
feine Vorgnger befeffen,
unb fd)tofe
gerabe bamit bie oon jenem beaufyrud)tcn Territorien au. 3nbcm
er roeiter bie 2trt be3 25efien ber ber frheren
)bcrf)irten ocr=
gtid), fe^te er bie nad) feiner Slnftdjt bamaB geltenbcn altl)erge=
brad)tcn @ett)ol)nl)citen" at bie <3d)raufen aud) bc fuftigeu
ircl)enrcgiment oerau. 2)cnuo
d)
roufete
er bie t)noi)mitt ber
Dteberoeifen ber Urfunben unb feiner eigenen
fo
fd)einbar barp=
1) 3)te gauje $otmel iu Ep. Viviani Th. Epp. ed. Giles vol. II. 220. 221.
Ep. CCCLXI. cf. Radulf. de Diceto 551
,
ift ttou lht iu beu tfvitifcf)eu 33e=
\tteifiU)viutam N. 30. d.
mitgeteilt.
2)
Ep. Viviani 1. vol. IL 221.
464
Sedjjte iyfj. 3*ctte Galtet.
ftetten, ba weniger $Iufmerffame getufdjt wrben, dlux bcn
gricbensfuj}
SU
ertfyciteu lehnte
1
)
er runbweg,
fogar burd) ein eib=
tidje elbbc
2
)
ab. Vergebens |ud)te $ioian Subwig beftim=
men, fernen 23nbncr lcnigftcn baju $u oermgen. Solange er in
feinem anbe fei, brfe er iljm nict)t befd)wer(id) falten, antwortete
er. Slber wrben
felbft (Mbbarren geboten,
fo ferner an @ewid)t,
wie er felbft, er tonne bod) nid)t ratfjen, bas engtifcfye ebiet u
betreten, z> fei. benn, ba juoor burd) jene3 feierliche (Bieget bie
D^econctation gefyeigt
3
).
fiattc 23hnan big bafyin nod) einen
D^eft oon
Hoffnung anf
biefetbe gehabt,
Je|t
war fie gan$ baljin. (St ftanb wie erftarrt,
ftannenb ber ba3 DJcetfterftd ber bip(omatifd)en opl)iftif. )ie
(5nttufd)ung War um
fo
berrafd)enbcr, je lnger er
ftd) in ben
ebanfen fyineingetebt, burd) fein gefd)idte3 aubeht bie Goncor=
bie in bie nbc
0
u bekommen, er Stergcr barber,
fo
groo ber=
liftet u fein, brad) nun
offen l)croor
4
J.
Gr erfrte feitbem un=
ocrfyolen, einen
fo (gnerifcfyen unb jweibeutigen 9Jienfd)en,. wie
ben ftnig, l)abe er nie gefetjen."
t)oma3 bagegen war be=
friebigt, ba gttliche <55erict)t aud) an biefem Vertreter ber Gurie
jum 3wed ber Gonocrfion fid) erfllen
in fefyen. urd) raitan
unb nun aud) 23ioian3 mnblid)e Berichte aufgeklrt, fnne biefe
meinte er
)ie Standen.
475
Unb balb genug legte biefe auefj vor ben klugen ber (Triften*
Ijeit jene triegerifd)e Lftung an, bie aud) tdrfere erbittern
machte. 9Cid)t blog brdj geheime bittet fid) zu
vcrtfyeibigen; offen
anzugreifen, wenn nod) nid)t bie ^erfon beg ^Rebellen
1
),
bod) feine
Sanbe, war fie
gewillt. & mochte Witte )ecember (1169) fein,
alg ber (r$btfd)of,. unbekmmert um bie von bem ipciftticfyen 8tu)le
gu l)offenbe )ecifion, im Vewutfetn feiner nun lieber unbe=
fdjrnften 50
f
cad)toofommenl)eit enbdj in feinem. >anbeln bie
(Sonfequenz
z
u 5tet)en befdjlofe.
Unter klagen ber bie unerhrten
Vergewaltigungen unb bie gerftrung ber ird)e otteg in ng=
lanb, reelle bie erjen ber grommen muten erbeben mad)en, ge=
bot "er
fr
ben galt, bag big um
geft von 9ftari Reinigung
(2.
gebruar 1170) ber $nig ben verlangten grieben ntct)t ab=
fdjltefce
unb bie entfestigen -tt&jinbe nid)t befeitige, bag
3
nter
=
biet ju verfnbigen
2
). )ic ^eiligen
Df
fielen foHen aufhren, nur
bie (Sterifer mit ^lugmeifung ber aien bei gefd)toffenen %fx&n
ot)ne (Stocfengetut mit gebmpfter Stimme ein Sieb ber Slnbadjt
'fingen. Nur bie aufe fotl ben Neugeborenen, bie Veicfete unb bag
^eilige Viaticum bei Sebensgefabv ben Reuigen gcwfj, berbieg
3>ofjanne, )ecan von Saligburt), ber T)ecau Sibo, 3oljanne3(5us
min, Nabutf, 2lrd)ibiaconug in Stanbaff, oon 28cit)nad)ten an
alg (Srcommunicirte gemieben werben.
Verfgungen, gewi ernfttid) gemeint, aber burdj bie 2iber=
ftanbgfraft ber Vertyltniffe in it)rer Vebeutung gebrochen. Nicfyt
ein fampf biefer 2lrt, nur eine gnftige ntfd)eibung in Vene-
vent, fonnte bem eigenmd)tig >anbelnbeu ben wirftidjen grieben
bringen.
Unb ju jener friert eg benn auefy wtrflid) kommen
zu foHen.
SDag etriebe ber bortigen Verl)ttniffe mar berwiegenb von ber
anb ber^omifteu bewegt. Vor allem l)omag felbft
war unabtffig
bemljt gewefen, feinen getreuen gofyanueg unb 2lteranber bie
50^anat)men vorzufetyreiben.' 2Bie fie bie ^ropofitionen
zu
err=
tern, wag
fie zu
bereu Unterfhrung vorzutragen, in wetdjer 5Irt
namenttid) Neginalb berwachen, ber Verfeljr mit feinem
fo
eben aug granfreid) in dloxn eingetroffenen greunbe ^ugotio ein=
Zuleiten fei,
bieg unb
fo
vieleg Rubere war' im Voraug von itjrn
1) Th. Epp. vol. I. 208. Eps LXXXIV.
2) Ibid. vol. I. 207. Ep. LXXXIV; vol. I. 198. Ep. LXXXI; vol. I. 345.
Ep. CLXIII
;
vol. I. 265. Ep. CXVIII.
476
<Ecd)ftc5 SBitd). 3n>ctte
Sotfiel.
Gerechnet Unb bic em^atifdje (Srftrung, tetd)e
ftc in feinem
tarnen abzugeben Ratten; eljer tooHe er
fid) in 8tde reien aU
oon bem geliebten rjfttft ftdj
losreien
(ffen
2
),
roirb aud) il)re3
(Stnbrucf nict)t 4>erfel)lt ()aben.
2113 bie efanbten etnridj3
fid) in ber (Srmartnng getdnfd)t
fafyen, ba ba in (Snglanb ^raettfef; gefjanbtyabte, in ben officiellen
$err)anblungen mit bem pdpftlidjen tn^te oon ifynen ignorirte
9lbfperrnngft)ftcm bie enefymtgnng be erften 2lntrag3 er$min=
gen merbe, Ratten fie
benfelben fallen
[ffen
3
).
-Dcittlerroeile
festen
bie Agenten be @r$bifd)of3
e3 bnrd), ba oielmefyr ba3, worauf
biefer ja immer beftanben, bie gormel be3 ages? am Montmartre,
bie rnnbtage aller $erl>anblungen roarb.
5lnd) baranf waren jene gefat. (Sie legten im Flamen iljreS
Jpcrrn
fofort eine Urfnnbe oor, bie nadj 2eglaffnng be3 ocrl)dng=
niroden
3
u
f
a
e
3
nnbefdjabet ber l)re feinet D^cid)e3" bem
fadjltdjen 3nt)alte nadj mit ber urfprnglid) jn 23nre3 uon bem
Knige in feiner mteltdjen ^erljetBnng jngeftanbenen (Soncorbie
ftimmte, formell betrachtet aber roaljrfdjeinttd) 5lbfd)rift be3 bem
$iman $lnfang ber fpdtercn $erl)anblnngen ^gefertigten
offe-
nen 33rtefe mar. 3m $ergleid) mit ber goroerung ber erften @e=
fanbtfdjaft nnb ber jnnddjft oon biefer jroeiten erhobenen mar ba=
mit tl)atfdd)lid) eine mefenttid)e Gonceffton gemacht,
grft nnb
(5rjbifd)of fd)ienen fid)
bereite einernber ganj nat>e gefommen u
fein. 5lber biefer beftanb ja je^t anf 2lnerfcnnnng jener oollftn=
btgen
auf
bem Montmartre oeretnbarten nnb anfge$eid)netcn
Annotation nnb ber erodljrung ber
p
ifyrer (Srgnjung mnblid)
beigefgten ^oftnlate
4
).
)ie Antrge lauteten alfo aad) bermalen
nod) oerfcfyiebcn.
)er ^apft fonnte allerbing an bem (ersten @efanbtfdjaft=
berichte ben d)tenert jener elfteren erft fennen. 2lber bas, mo$n
fid)
einrid) anf bem Montmartre in ben mnb(id)en (*rt'tdrnn=
gen an bie grieben^oermitttcr rerftanben, toeldje bie (untcorbte
fdjriftltd) vereinbaren feilten /
mar ihm nod) nnbefannt. )a traf
1) Th. Epp. vol. I. 225. 226. Ep. XCIII.
2) Ibid. vol. I. 219. Ep. XCI Verum sciat Dominus papa
,
quia per-
mitteremus nos potius interfici
Deus novit, qui est scrutator cordium
quam pateremur nos a matre nostra Cantuariensi ecclesia cum vita
avelli etc.
3) nttfe 33eti3eifit^vungen N. 30. c.
4) vittfd^e $ett?eift)rungen >
T
. 30. c. unb d.
SShuan SHdffcljv ncitf) S8enct>eut. endjmigung ber Stnttflcje be
477
cjerabc jur regten tunbe, at3 bte <Sad)e nod) fdjwcbte, ber feljtt*
lid)ft erwartete
s
Jcunciu ein. djnett nnb ftdjcr toufjte er ba3 e=
f^c
ber SSortc anzugeben, in weldje bte urfprngtidjen mnbtid)
gewhrten
3
u
g
c
Pnbniffe gefat
waren, um beren (Sontraft im
SSergleid) mit ben ^weibeutigen Slcujjcruncjen nad) 23ortefung jener
gormet 51t oerbeuttidjen, bte bod) auf runb ber erfteren ju taube
gefommen. 2lteranber prtc berbie3 in lebenbi berckter Dtoe,
wa3 berfetbe
jngfl
in feinem 23crM;r mit bem Knige erfahren.
Hub biefe djitberung, oon ben ^Ocittheilungcn bc3 (Srjbifd)of
SBilhetm unb ratian unterftt^t unb ergnzt, malte jugteid) in
ben ^erfutichen rlebuiffeu bte allgemeinen (Sonjuncturen in @ng=
tanb unb granfreid) in
fo frifd)en garben, ba
fie fid) fetber 511
oerfidjtbarcn fd)ieuen. er 23lid be3 ftaatSmnnifdjen 23erftanbe3
unb bie tympatljie be3 eft)l3 wrben gletdjerwetfe reid) gef't=
tigi Unter bem mitwirfenbeu (Sinbrucf ber brieflichen )artegun=
gen be (SrbifdjofS" unb ber $orftettungeu feiner ^uneien war ber
Moment entfdjeibcnb. Smmtlidje Petitionen beffetben wrben
auf
ratian Eintrag
1
)
im 2Be[entltd)en genehmigt
2
).
SDie gnnet be age am Montmartre nnb feine anbere
anzunehmen, ben griebenfuft, ben niemals gewhren u motten
ber fnig erft oor fur^em gefdjworen, nid)t3beftoweniger inner=
halb einer gewiffeu grift erteilen warb bemfetben ngemutl)et.
3m entgegengefet^ten gatte fottte nad) Verlauf berfetben ba3 3nter=
biet oerhngt, aud) ber ocrljltttimige c^abenerfa|> inrunber
Summe u taufenb ^Jearf angefd)lagcn, wo mglich erwirft, enbttcr)
bie 2lbfohitien ber oon Beuern ebanntcu nur in fixerer
2lujtdjt
auf ben 31t taube fommenben grieben nad) einem gormutar, im
anjen bemjenigen dfjnttdj , wie e3 ber rutant fetbft
begehrt,
oott^ogen werben.
2)er
(Stfie, welcher $war nid)t bieg ^Detail, aber ber ben r=
folg
im an$en berichtete, war ein ungenannter greunb. 0 oiele
fd)limme Erfahrungen er bei feinen Srieffcnbungen
gemad)t, c3
gelang
ihm bod) gcrabe in biefem 5lugenblicfe unter ben oielen oon
23eneoent
nach gtaufreid) hcimfel)renben D^eifenben einen
fiu=
ben, ber bag
ihm anvertraute bittet ridjttg 511
berantworten oer*
fyrad). Unter bem Siegel ber $erfd)wiegeuheit brad)te e3 bie
1) Grat. Ep. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 128. Ep. CCCCXCI.
2) vttifcfye S3ett>gf|tutigcn N. 30. d.
478
unbe, ba bie !)omiftifd)e Partei biefe $ftal am :p>ftd)en
ofe gefielt
1
);
bie bcjitgc^cn
SCctcnftMe feien bereits auf bem
2Bege uadj <Sen3.
Unb atferbmg biefe felbft ein$ufel)en
muftte
jift ein um
fo
bringenbere SBeburfni fein, al er erft baburdj ur Uebcrseuguug
oon bem fd)cu berffrnbigten
/r
(Biege " fommen fonnte. 3ttod)te
immerhin jener iBrteffteHer Ijinftcbtlid) be3 Weiteren
auf
bie mnb=
ltdjen ^ftitttjeilungcn 2tlefcfcsl toon @en, ben man 31t Dftern
(5. Styrtf
1
170)
sureferwartete
2
),
mtb
auf ben 23eiratl) be3
bifdjof
Dxotrob von Otouen unb be3
23ifd)of
23ernl)arb oon 91eoer3
oerweifen: eine alles Sfttgtruen bejeitigenbe
3
)
(Sinfictjt in ben
$lan beg Oberhauptes ber $ird)e konnte erft bitrct) efung ber
biefe felbft
beoollmdjtigenbcn Rapiere gewonnen werben.
(So itnjt'ocifetf)aft in bem
pctyftlidjeu (Schreiben an ben nig
r>om 19. .Januar bie oon l)'oma3 motioirten gorberungen fid)
auSgefprod)eu fanben: fie waren boct) al3 (Sonfcquenjcn ber
3
U=
geftnbniffe
oielmel)r beS $nig
4
)
oorgcbrad)t; unb wer mand)e
teilen lag , fonnte glauben ein Dan!fagungSfd)reiben oor klugen
ju Ijaben
5
). Unb berbieS bie 2al)l ber bieSmaligen efanbten
Scugte fogar fr
ben cruften Saiden, gerabe beS eteren 2nfd)e
mgltcbft ju berdfid)tigen. SSaren eS bod) Scanner, weldje w()=
renb ber jngften recouctliatorifdjcn Unternehmungen il)in wefcnt=
lid)e )icnfte geleiftet, bie fogar bie Antrge ber erften 23otfd)after
fo
eben briefd) untcrftist
6
).
2ar boct; ^umal Dlotrob, aU aupt
be normannifd)en Gterus> unb gerabe be3l;atb 31t biefer SDfctfftott
aufgerufen
7
),
fd)on $u jel)r in bie ^utereffen feines? ^erjogS ocr=
1)
Ep. Amici. Th.Epp. vol. IL 286. 287. Ep. CCCLXXXVIII.
Xzxtf.
ftvittfdje feetiKigffyrungen N. 30. e.
2)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 223. Ep. CCXCIII Hujus rei
exitum praestolatur Dominus Senonensis, qui tamen paschalem solemnita-
tem domi suae creditur et speratur acturus.
3)
Ibid. Revertentur cum eo vita comite Cantuariensis ecclesiae pro-
curatores
,
qui Domino scripserunt petitiones suas benignius quam spera-
verant exauditas.
4)
rtttftfje 33e^eigf(n-uiu3cn N. 30. d.
5) Joann. Saresb. vol. II. 224
Regi gratulatorias scripsit literas.
6) Bernardi Ep. ad Alex. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 226. Kotrodi Ep. ibid.
vol. II. 177. Ep. CCCCXXV1II.
7) Alex. Ep. ad Bernardum Nivern. Th. Epp. vol. II. 101 Illum (Rotro-
dum) autem, quod de terra illustris Regis Anglorum dignoscitur, executo-
rem una tecum constituimus, ne idemRex aliquam adversus nos querelandi
occasionem videretur habere eo quod negotium illud personis extraneis et
extra terram suam manentibus commisissemus. ageCil ibid. II. 59. Ep.
CCL1V vos
prae ceteris Francorum regni personis elegimus etc.
3n[tructicn ber inerten efanbtfcf). D^otrob tt. holten. 23ernb. t\ 9?eer.
479
wid'elt, at bajj eine lt$licbe el&ft&efreiung in Jol^e biefe pJlatt*
bat fdjtcn erwartet werben u tonnen. @ ift
waljr, wer jenen
33ricf allein erwog, tonnte barau oicltcid)t ben $erbad)t
fd)fen,
bic 2lmf)ibotic ber ^pftdjen Solitif bewhre fiel) abermals.
Mein bic brigen von l)oma3 ciusujetjcubeu Sfctenftfttfe folltcu
bod) ebamfen ber 2lrt in biefem galle ^erftreuen. SMfjtenb ber
23ricf an ben uig ben djein annahm, . nod) einmal nur bitten
51t wollen,
ftelltc ba$ leid^eitig bamit abgefate 3nftruction=
fetyreiben an bte neuen efaubten ba3 Hemma gan$
fo,
wie e3
oon SShan geweiffagt, oon l)oma3 beantragt war; nnb bertrieb
follte ber eine berfelben ben anbern berwadKn
1
).
2l)renb jener
oon einer :peremtorifd)en grift nid)t3 afynen iej , war in biefem
barber unb wie
fie inue ^n galten
fei, genane 2lu3funft erteilt.
2MI)renb in bem erfterenmancl)e^tebeweifenwie5leii^crnngeneine^
freuublidmt (*tfud)eu flangeu, war bem letzteren nod) ein a\u
bere*
2
)
beigelegt.
$ier^ig age nacfybem ber
9Jcat)itbrief
"
tom
9totrob nnb 23ernl;arb ober oon einem oon beiben bergeben, ober
fr ben galt,
baf$ biefe Ucbergabe
3
)
burd) fiift ober eroalt follte
oerljiubert werben,
fofort
feilte jene ftrengftc ber tird)Ud)en
Gcufuren jnm $o%tge Bommen; biefer nur in bem gatl ocqgert
werben, wenn fidjere arantteu
fr
bte 9lu3ft)ruug bc ^rieben
in ber atlernd)ften3uftinft oon bem durften gegeben
fein wrben,
Uebcrbics? wrben weiter am 18. gebruar (11 70) bic
petyfilieren
23reocn auggefertigt, wcld)C bie ^torbnuugen ber beiben Prlaten
eoentuetl wirfrmgfra'ftig madjen follteu. liefen gegenber l)atte
9lleranber
fid)
nur ber bie bieffeitigen" anbc, aB ba ebtet
be3 Sntcrbict, geuert. %n jenem age waren aber ntdjt blo3
au bic
@uffraganbijd)fc be3 (r^fprcngcl^ oon Otouen
4
),
an 3o-
ciug,
qbifdjof oon our3, unb beffen uffraganc, an ^eter,
<Sr$btfd)of oon 23ourge, unb bie uffragane, 23ertranb, @r$*
bifdjof oon SBorbeaur, unb bie uffragane,
2itf)etm, (SrjMfdjof
oon $lud), unb bic @uffragane
5
)~
fonbern aud) an btc
23ifd)fe
ber
$ird)enprooin (Santcrburt)
6
)
unb an O^oger, (Srjbifdjof
oon 2)orf,
1) 6. bte
1
eparate ^nftntcttoit an 23ernl)arb Alex. Ep. CCLXXXVII. Th.
Epp. ed. Giles vol. II. 103; an D^otrob Alex. Ep. CCLII. ibid. vol. II. 54.
2)
nti|d)c a3emetgff)vu4m N. 30. d. N. 32. b.
3) Alex. Ep. ad arch. Turon. Th. Epp. vol. II. 73. Ep. CCLXIV.
4)
Th. Epp. ed. Giles vol. II. 73. 74.
5) Ibid.
6) Ibid. II. 42. Ep. CCXL.
480
unb ugo, SBtfdjof
oon Surgam
1
),
bie befehle gur 9fca#CM$fotng
jrel
eventuellen
(MctffeS ergangen.
Ohne gtoftt biefe SDocumentc ; nnirbeu
f
tc mit nod)
fo
Iritis
fdjem 23(ide von bem Empfnger geprft, fd)ieuen jeben ^(r^nu^n
erftiden &u muffen.
Citroen
ftc ote Triebkrfte bc $anbeln,
fo
tonnte* bie Stunbe ntd)t mel)r fern fein, tu mctdjcr bei* Triumph
bev Dieftauration gefeiert warb. 516er freilid) einStd Rapier ntu$?
tcu fie berhaupt ober menigften*
fr
lngere 3eit Heiben, meun
tteberjengirag unb Stfife ber cfcinbteu bem rcteerftrebten, fie
lebensfhig in
madjen. Unb mar benu ba bnrd) bereu ^crfulid)=
feit oerbrgt ?
Aftern tonnte meife(n.
Ueberbie Ijatte Zl)o\m> bamat, ai> bie ^evbanbtung in iBe=
neoent noch fdjroebte, ?lad)richten nod) anbeter Mtt erteilten. 2)ie
babureb erregten 23ebenfen tonnten bnrd) ba, mag er bisher er=
fahren,
nid)t gelft fdjeinen. oerlautete
2
),
Dteginalb t;abe
fdjon
oor feiner 5lbreifc an ben ppftdjen
$of fid) auf bas grtoclfte
ber biefen, ber ben Lh^bijd;ef felbft
geuert. ,;?Btttn nur erft
SUeranber ben 2eg atte3 gteifctyeS
gemaubelt, bann motte er ben
Flamen bc engfdjen ^rtaten m
bem 23udje be3 Sebent ba(o
ausftreidjen. Sei boct) bie Gurie
fo
geftimmt, bajj man hier atte*
taufen tonne." ben berfelbe fottte e aber aud) gem'cfen fein, ber
feinem erru ger<it()en, ohne edjen fd)on oen bem jet regierenden
Sapfte fid) auejumirfen, ba ba3 ^riitegium Der ttirdje oon Gan=
terburt), bie Krnung be Thronfolger ^u ootf$iei)cn, bie Dleuer=
mahlten jn confacriren, auf
irgenb einen ber gemhulidjen
ift^Sfe
bertragen merbe. 2116 jener barob
findig gemorben, entgegnete
1)
Th.Epp.ed. Giles vol.II.47. Ep. CCXLVIL Hist. Dun. Simeon, cont.
Twysaen et Seiden ad a.1154. p.66
79 die post obitum Wilelmi episcopi,
11 Calend. Februar, electus est in episcopum Hugo (cognomento Putea-
eensis sive de Pusar, nepos Henrici Episcopi Wintoniensis et Stephani
Regis, Anglia sacra I. 718. 719. not. e.) Eboracensis ecclesiae thesaura-
rius et archidiaconus.
Ibid. bist, contin. per Johannem Hagustald. 281.
. 1.
Anglia s. I. 725
excessit
V Non. Martii anno ab incarnatione
Domini MCXCV.
2) Th. Epp. vol. I. 225
Galfrido Ridel consilii sui nisibus ruperit. In cujus etiam spe verbi ego
Pontisaram jam usque processeram
,
apud Calvum Montem
fiuffck ber fonigl. cf.
#emrtdj3Ueberfart. >ag $roject bet renung.
4S3
fidj rafdj ein
1
)
uub Xaubctc nad) einer ftrmifdjeu UcBctfa^rt $M*
Iid)cn am 3. 9Jcr$
2
)
(1170) in ^ortgmontt). 33atb
batauf
cr=
Breitete
fid)
ba @crd)t, bie >cimgcfcl)rten Ratten bie Slfcjolution
ber (vreemmnnicirten, bie erneuerte (Sntgieijung ber 2lmt3geu>alt
beg Ci-rjbtfd)of bnrd)cfct3t
3
). UcBcrbie^ fyrad) man baou,
baft
ber $<>m<j ber U)m getoaljrten (Srtau&ntfj gemdjj, feinen oljn
^cinrid) t>ou Stger on 5)orf frnen
laffen u brfen, biefe geier=
lid)fcit eben
jefct
vorbereite
4
).
2lber mitten in biefeti SBtrren, bie bie
Slngft ber treuen,
auf
?cad)rid)ten namentlich Don Siltjelm von eng fc>erge&en3 J)arren=
ben
5
)
f)omiftcn nnb aftc bie Stimmungen von Dienern anregten,
toeldje bie uueberfyoltc nttu)d)ung
frher mitgeteilt, laugten in
cn jene von ber (Surie gefanbtcu 2lcteuftdc
6
)
[im 9Jcr$
1 1
69]
an,
mctdje ben (Srulauten nnb bie einigen fdjienen beruhigen ju
tonnen
7
).
cum domino Rotbomagensi babiturus colloquium; deincle juxta eventum
colloquii ad regem, qui ob id propius se accessurum disposuerat, proces-
surus. Verum aeeipiens. Mathaei Trec. ep. Gilb. Fol.Epp. ed.
Giles vol. II. 267. Ep. CCCCLXXIII.
1) Ibid. Ep. Noviomens. et Parisiens. episc. 1. 1. vol. IL 230 Sed idem
Rex coronari.
2) Benedict. Petrob. VitaHenrici ed. Hearne vol.1.2; bem Roger. deHo-
ved. apud Saviliura 517 beinahe tortltdj folgt. Gervas. 1410 V nonas Martii
in Anglia applieuit. Robert, de Monte Pertz VIII. 518 In eadem Quadra-
gesima transfretavit Rex Henricus in Angliam, non tarnen sine discrimine
(Wie bie inteteffante SBefdjretbuiiij bei SfeeutmS bei Bened. Petr. jetejt).
3) Joann. Saresb. Opp. vol. IL 225. Ep. CCXCIII. Ep. exulum Th. Epp.
vol. IL 294. Ep. CCCXC. Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. II.
235. Ep. VI.
4)
Ep. Noviom. et Paris, epp. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 230. Ep.
CCCCLVIII Et sicut apud nostrates celebre est, praefati nuncii ejus glo-
riati sunt, se et hanc novi Regis coronationem obtinuisse a vobis. 231 Fax
ecclesiae relinquere. Joann. Saresb. 1. L vol. IL 223 Jactitant
se liaec et illa obtinuisse, sed scio quod eis praesertim in bis, quae contra-
riis videntur elicita, nullus sapiens babebit fidem, nisi scripta authentica
et originalia proferant.
5)
Herbert, de Bosebam Opp. ed. Giles vol. II. 235. Ep. VI Plurimi
vero justius conqueruntur
,
quod nullam videlicet absentiae vestrae tarn
longe per proprios nuncios vestros seu literas consolationem meruerunt.
6) . oben @. 478
3.
2 . 0.
7) itvttifdSc 23eweifu()runa,en N. 30. e. crgl. d. unb N. 32. a. b.
31*
rittet (Sapittl
5Ric^tbeftotx>cm^cr roirfte bie funbe on biefem (Smpfang un=
ter beut ucd) fortbauernben (Sinbrutf ber l"leberrafd)ung , ben bie
finfdjiffung
be grften Bereitet, bod) oerfd)ieben. 3>n ^ cn Selten
be Kolumba -lo[ter erfd)icn bie
grofce
gamilie ber l)omiften
in
fo
ober anbcrg geftimmte Parteien gerttjcilt. ie inen burd)
ba, roa3 Don ben rnfjmrebigen Stcufeerungctt ber fniadjett 23ot=
fdjaftcr
verlautete, in it)rcr
3
uverficht erfdjttert, erjagten eiu=
anber aud) }et ncd) von jenem 23reoe, 'roeId;eg
,
vor urjem" in
25cnevent augeroirft uub bereite in be nig3 Rauben, bas
ffiu
lige Dted)t ijjrei uralten
(*rjftift freventlid) breche
1
). )ie 2ln=
bereu oerlangten bie autl)cnti(d)e Urfnnbe ju fet)cn
2
),
et)e benn
fie
glaubten. ier fprad) 3emanb bie 23efrd)iung aus, e3 mdjte
bie Grecution" bes> grtebettl burd) bie Ueberfafyrt nadj bem $0=
nigreidje gn^lid) vereitelt fein;
bort wollte ein Slnberer Riffen,
fd)cu am f
. 9#qi fei
bie Sublication ber ftrengfteu ber fird)lid)en
Genfuren gu erwarten
3
),
fatB er uid)t
ausgefhrt werbe.
5lber merfwrbig : rol>renb in bem Sager ber ^erbnbeten ber
>aber fdjien entzweien $u fotlcn , waubteu
fid)
bie beiben
$&vfyu
Mmpfcr gleid)cnvafe, al3 wollten
fie fid) entgegenkommen, an bie
beoollmd)tigten griebenSvermtttlcr.
)er ^utg mod)tc faum einige Sage in feiner englifd)en
>autftabt oerlebt l)aben, at3 er, unterrid)tet
4
)
ber ba, wa il)m
bei fortgejet^tcr 2Biber[e($lid)feit bevorftetje, im 2eftmtnfter
ein
1)
Ep. Ep. Noviom. Paris. 1.
2) Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 223. Ep. CCXCIII.
3) Ibid. vol. II. 226.
4) Ibid. Regem exerceatur.
tief
bc enjg an bie
vvfW. Gef. nfiructtrt bcvfefl?en burdj Iftoma.
455
,anbbi((et an Dcotrob ttnb 23ern()arb unterzeichnete
l
),
in wetdjem
er [eine 23
e
[riebenna, barber, ba3 griebeu3manbat gerabe in il)vz
Vnbe getegt $u fc^cn, uub bie@encigt()ctt ausbrefte, bie fconil^
nen fetbft r>orgefd)(agcuc", oou bem ^a^fte genehmigte gfotmel unter
ifjrcm betrat!) anjunetymen. 316er wljrcitb e
festen , a fotttc
bamit bie mubdje unb fd)rift(id)e (5rmal)nung
"
,
tt>etct)e bie
g>
nannten ^rtaten einen Sftonat nad)
(*mpfaug ber ^nfirnetien er=
gefeit gu
(ffen
tu biejer
fetbft ocrpf(td)tet waren, im Vorauf un=
netbig werben, waren biefe geilen oiclmefyr eine ben 5(breffaten
(eidt etrftcmbtkfte Unbenfting', )n in ber ud)ftcn tit
}
wo 2ic(j=
tige gefefetjen feilte, berhaupt mit iJjren Antrgen ju oerfd)oncn.
3$a$reiib er abftdjtdj bie fid)crc
offnung auf ben befimtioen
JriebenSfdjtnfj ftrftc, um fic jut ^(nmeubung ber $oftmad)t pr
^Ibfedition ber cbauuten jn eerffyren, oermieb er irgenbwie mer*
feit 51t
(ffen, baf$
er oou bem oorgefdvriebeneu Termine
wiffe.
?ftd;tbeftowenigcr war er,
fo fdjtcn e3, gan$ mit :pacificatorifd)en
ebnfeit befdjftigt.
Unb
befrembdj genug
bie efanbten wrben oor(u=
fig
uid)t fowo()l burd) tfjre ipcrfnlidje Stimmung, aU bttrd) ben
3ftann fetbft,
bem
fic
bienen feilten, bem leuige gu Stttcu ju fein
gentigt. SSaten fie bed)
fr
ben ?(ngenb(id uod) nid)t einmal
im lcfi^ if)rcr 3>nftruction. )erfe(be, ber ba bringeubfte 3ntcr=
effc
f>abcn u muffen fd)ien, ben Dermin bc Empfang cl;cr ju
ecrfr()cn atl
p
oerfpten, behielt fie, wir Wiffen nict)t $u we(d)cm
^wed'e, lngere 3eit unbenutzt in Rauben
2
).
$aum aber war
fic
abgefanbt,
fo
er()te(t ber 53ifd)of
eou 9teoer3 mit einem $)ca(e ein
Sdjretbcn
3
) ,
ba, frei(id) nid)t mit be3 (;oma3 tarnen gcjeid)net,
een frember aub gcfd)rieben, bed) unoerfennbar
fein
erf, cben=
fttl auf ben ^rieben brang; frei(id) in anberer SEeife. anj ba^u
beftimmt, eine ^nftruetten ur 2lu3f(;rung ber :p>ft(td)en 3n=
ftrnctiou ju fein, eou ber Stimmung be3 2(rgwo()n bictirt unb
bod) fern
baeou, bie
3ueerficr;t auf bie enblidje Vereinbarung ju
1)
Ep. Henrici Regis Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 299. Ep.
ccccxcv.
2) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 236. Ep. CCXCVII Et memineritis,
quantum periculum et infortunium ad se traxerit mora porrigendi conven-
tionales arebiepiscopo Kothomagensi et episcopo Xivernensi. l'itifdje 23e=
n>eifl)rungeu N. 30. d. 32. b. c.
3)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 302
uub gut $t)eiluat)tue an bem eben je^t oou bem Knige verfolg-
ten Sprojectc bebttrfte.
6ogleid) barauf trat er mit bem gleichfalls? begnabigten 23t=
fd)of
oon <Sali3burt)
7
)
wieber in Function. 2t)renb bem (Sr^bt-
fd)of
nod) bie 30cat)nung zuging, bie 3lbfotution getjeim
8
)
$u l)at=
ten, fal) man it)n bereite in Sonbon tu egeuwart feiner SDtpcefa*
neu ein fotenne ipodjamt fyaltim
9
).
t)oma3 gerietl) Darber in witben d)merj. 9ttd)t bto3 eine
1) Radulf. de Diceto 552, ivo aud) ein ftrctflment be poipfttidjeu <Sdjrct=
ben, ba ottftnbtg Th. Epp. ed. Giles vol. IL 93. Ep. CCLXXX pi lefen ift.
2) Alex. Ep. fh. Epp. vol. II. 62. Ep. CCLVI. Gilb. Fol. Ep. ad Ni-
vernensem episcopum Ej. Epp. ed. Giles vol. I. 336. Ep. CCXLI.
3) Gilb. Fol. Epp. vol. I. 207. Ep. CLIV.
4) Ibid.
5) Th. Epp. vol. I. 249. Ep. CVII.
6)
Ibid. vol. I. 64. Ep. XXIV
contra forraam, quam expressistis,
absolutus est. dagegen Rot. E.ib. II. 152juxta formam mandati absolvimus.
7) Th. Epp. vol. I. 95. Ep. XXXI Soluti enim sunt mandato apostolico
Londoniensis et Saresberiensis episcopi. Ibid. vol. I. 109. Ep. XL.
8) Rotrod. Ep. ad Th. Th. Epp. vol. IL 152. Ep. CCCXXIII (cf. Alex.
Ep. ibid. vol. II. 62. Ep. CCLVI). Ej. Ep. ad clerum et populum Angliae
Gilb. Fol. Epp. vol. II. 182. Ep. CCCCXXXIII; ad clerum Lond. ibid. 183.
Ep. Coexulum Th. Epp. II. 295 Juraverunt
MeroingS
ein fpterer Grlafe fann ben frheren anheben. 2lber mie,
mtm
Mehmet) weber 9tdfid)t naf)m
anf biefen, nod) tiefet berhaupt in
bem togenblid begannt marb, mo er irgenD metdje ^irfnng ndern
tonnte ?
auffattenb 'genug
fie $u erpebiren
3
).
Dl)nc grage, manche biefer Verfgungen
bafr $cugtba3
fycU
tere Verfahren
feine
junge aitinftargaretlje Miel)
alfo luirf Cid)
anSgefdjloffen
5
)
ba
iabcm
auffegte, e3 l)oma* eigene
Snffraganbifdjcfe ttbert on
onbon, ftatter bn Otockftcr, Sfti^arb oon ^btebefter, 5ariljolo=
mu b$n Ureter
(?),
on utI)atn
6
J
nnb bie ncrmanntfdjcn
Prlaten $einridj fron
23ajenr, gregertu
7
)
fcon (eifteten bie
Slfftftenj. SDie Dcotakhi be3 $mgreid)3 nnb ber oer^tbmer,
ber neue&nig SBifljelm fcon djottlanb nnb fein SBrnber )a&ib
glnzten im weiteren Greife, jur nlbigung bereit.
2er tonnte ba ben obn verfemten, ber in ber SBetfung an
bie ppft(id>en Jittneten fid) verriet!), in feinem
Jade ben
efcjjten
ber Seereife fid) u
untergeben;
anf
bem (kontinente htten fie fet=
ner Dtiidfebr jn Marren; bort toerbe er grieben
fdjtieften
8
)
nad)
feinem Siege?
42. Gervas. Act. Pontif. Cant. ibid. 1651. Aelred. de vita Edw.
Conf. ibid. 400. 1. 5059. Radulf. de Diceto ibid. 47G. lin. 38 sqq. Eadmer,
Historia Novorum. Anselmi Opp. ed. Gerberon acc. Migne II. 351. 352.
Cappenberg
,
@e[cf)id)te ptt (Snglanb II. 67. 08. frret, a^fi tegortitf
VII.
c
^b. III. 374. 378.
1) Simon. Dimclm. Historia de ge&ti regum Anglorum Twysden et
Seiden 214. lin. 12. VI. Cal. Octobr. die dominico in Westmonastci io ;i
Lanfranco in regem consecratus est.
2) L. \. 225. lin. 03. G4
et mox Nun. Auuusti die Dominico in Wes1
-
monasterio a Mauritio Londonicnsi episcopo in Regem est consecratus.
3) Joann. Prior. Hagustald. Hist. ap. Twysden et Seiden 258. lin.
27
30.
4) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 70. Ep. XXV Receperant enim inhibitio-
nem Domini papae, ne hoc in absentia nostra aliquo modo praesumerent.
Ter enblicfye gviebe jnnfdjen bem Knige unb ZI). 23. am 22. ^uU 1170.
511
fjak ja ielmefyr eine 001t beut Sctyftc ausgefertigte Urfuubc tu
Rauben unb bamaf vorgezeigt, tu toeldjet er autorifirt worbeu, pr
Bettung jener geier jebwebeu
23ifdjof
p
berufen
1
). Snbeffcn
maS Ucjj
fid) babttrd) ntd)t irre mad)en. @r erwie
2
)
au3 bem )a?
tuiu wie auS bem
3nfyafte
,
ba bicfelbe unter gan$ anbereu Gon=
iunetureu erlaffcn unb offenbar auf ben ooregcubeu galt ntd)t
paffenb
3
),
berbie burd) eine fptcre Verfgung wirftiug3unfr>
tif5 geworben, befeuerte aber plet$, ba er weit entfernt fei, mit
alten biefett ^rotefteu ber jungen trotte p>nafye treten 51t wollen,
di wufdjc biefer afte S5cftc , aber freitidj attd), bajj eine
SKaje-
ftt ben 3orn be iperrn.unb jener ^eiligen, welche in ber $irdje
Don Qanterburt) ruljett, burd) ftrenge $ll)itbung biefes? Attentate
abwehren mge
4
).
^einridj erwiberte mit gndbigem Sd)c(u : Senn 3l)r meinen
6of)tt liebt,
fo
tljut
3Sfyr
wa3.3;l)r
mfet
au3 $wiefad)em runbe.
3)enn id) l)abe itjn (Sudj jutn ol)tte gegeben; 3l)r l)abt tfjn, wie
3Ijr wiffet, au meiner aub empfangen. Unb er
ift (Sudj mit fol=
djer ^rtlidjMt pgetfyau,
bafe
er deinem, ber (Suer geinb ift, aud)
nur
feft
in3 5luge fdjauett faun. tte if)tt uid)t bie Ijrfurdjt oor
mir prdgefyattett, er l)ttc fdjon tttgft fic alle pm djweigen ge=
brad)t. 5lber id)
weife, ba& er fdjwerer aB 9cotl) tljut au ttjnen fid)
rdjeu wirb, fobatb er nur Bett unb clcgcnl)eit bap erhlt.
UebrigenS werbe id)
fetbft beueu, weldje (Sud) unb mid) oerratljeu
l)aben, mid) alfo erweifen, al e bereu SBevfdjulbung erljeifcljt"
5
).
1) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 70. Ep. XXV Ille vero coronari.
2) Ibid. Ad quod ei respondentes supplieavimus
aspirare.
Wilelm. Steph. Vitt. ed. Giles vol. I. 274. 275.
3)
jrvtttfdje 23eroetf&rimgen N. 31. a.
4) Th. Ep. 1.
sed ut indignationem omnipotentis Dei et sanctorum,
qui in Cantuariensi ecclesia requiescunt et graviter injuriati sunt, a nobis
et ab illis pariter arceatis.
_
5)_o ber eigene 8eridjt bog ^omag in ber Ep. 1. vol. I. 71. Cf. Ep.
amici ibid. vol. II. 305 Rex autem causam coronationis supradictae assi-
gnans promisit, se omnia correcturum ad voluntatem Domini Can-
tuariensis.
dagegen uadj Wilelm. Steph. Vitt. vol. I. 275 Et vobis liceat
ab archiepiscopo Eboracensi et episcopis Angliae Cantuariensi ecclesiae
et vobis illatas expostulare injurias." teidjeriuetfc fagt er ibid. 295 31t f et=
neu UWtbew : Et totum istud de permissione Domini Regis est et de ejus
licentia concessa in die pacis nostrae." Gervas. 1412 Cui cum annuisset
Rex, noluit enim quidquam contradicere, subito descendit archiepiscopus
equo etc. Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 305 Ubi inter alia
archipraesul Regi supplicabat, ut injuriam, quam sibi et ecclesiae suffra-
ganei in coronatione filii sui fecerant, secundum censuram ecclesiasticam
sine ipsius offensa punire sibi liceret. Et annuit Rex. Bened. Petr. Vitt,
ed. Giles vol. II. 59.
512
fcfJcS
S3uc. ritteg Gapitei.
SBtelfetdjt f>at Sfyoma^barauf geuert, ba er melmcfyr baS
tfjun toetbe; aber feine Antwort erhalten, 3nbem er aber bod) barin
eine etpcUjtng fat)
1
),
fprang er cm SfetbCj um al3 ber $erfM)itte
or bem irbifcfjen >errn fid) betmttfytgeit unb tf>m bie
gf$e
51t
fffeu
2
).
Mein biefer tiefe
e utdjt ju. SUfobatb fajj
er fclbft ab
unb
fjalf
jenem lieber auf ba3
^pf
erb, tnbem er ben teigMget fytelt
unb, roie e fe^ieix, mit 2l)ruen in ben ugen fagte : Saffet un3
knftig, tote r-orbem, etnanber nur Sieben erroetftn unb, ma
@efyf=
jtge r-ergcf'ommen,
fcergeffen
mad)cn. 3ct aber, id) bitte (htdj,
ermeifet mir bte bdjen CE*()ren.tor ben ligen berer, bic ferner
fielen"
3
).
3nbcm feljrtcn bie betben Dtcitcr ben jnncbft tefjenbcn ber
$etfammtung jurcf unb ber nig fprad), fein $uge auf manebe
ber Unrubftifter gerietet: SSenn id), ba id) ben
(*r$bifdjof gu
allem uteti bereit finbe, mid) Ujirvntdjt gtcid)erroeife gut feegeigen
toerbe, bann toitt id) ber fd)nbtid)ftc ber 9ftenfdjen fein unb fetbft
pgeffeljett, ba Me3 roaljr ift, roa man ber mid) fabeft."
Unb
fofort
gab er ben
23tfd)5fen ^efefjt, bem (Sr^bifd)of nfyer pt treten
unb fein efudj" $u tyren
4
).
gefdjalj.
SWetn in biefem 3(itgeubd'e uutrben stimmen taut, roetd)C
ftatt bte (Soncorbte tu ber eingeleiteten 28etfe totrfdj abutfd) ticken,
r>ie(met)r cinfeitig bic ganje Angelegenheit bem (hmteffen bes
?
3r=
ften anljeun $u geben rieten
5
).
Dcatrd) totbe e3 in biefem glte
ju einem vlligen Umfdjunmg ber Dtegotiation gekommen fein. 2(bcr
fjoma3 roar befonnen genug, ba3 abstreifen
6
).
OTein toenn er ftd) metmetjr unter bem^ciratf) be3 SSUftctm bon
en unb ber SDftgtiebet ber ^gcrgemcinbe
7
)
nun bod) erft nodj
biufid)t(id) ber 5(uroaf)l ber
jefct
ju erkbenben eintten gotbernn=
gen, alfo ber 2(rt cutfd)icb, tote bie ,"vrtcbcn*fermet &u rebigiren,
1) Bergt. . 511 2(nmf. 5.
2) Th. Ep. 1. vol. L 72. (Ep. amici ibid. vol. II. 305.)
3) Th. Ep. I .
4) Ibid. Misit ergo ad nos episcopos suos
,
qui monerent, ut petitio-
nem nostram corara omnibus faceremus.
5)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 127. Ep. XLVIII ad Ostiensem Episco-
pum. Instabant aliqui eorum etiam, qui columnae ecclesiae videbantur,
ut nos et totam causam Dei conferrenius in arbitrium ejus. Ibid. vol. I.
72. Ep. XXV.
6) Th. Epp. L 1. Ep. XLUI
reversuri ad ipsum
reeeperit.
4)
Th. Epp. vol. I. 74. Ep. XXV Nos tarnen reeiperemus.
5)
Ibid. 74 Cui respondimus etc.
33*
516
erfamtt Ijattc, ba er oon bem mu it)ter 28oI)Itf)aten au|ge=
fd)toffen
bliebe, atfo crljifct, ba& er, ber gebannte, in
frechem rotsc
gegen feinen geift(td)cn errn auftrat, tiefer machte fdjon DJcicne
p
antworten, abs Jpciurid)
fctbft U)n bat, bnrd)bcra,lcid)en Dieben
fid) ntd)t beirren
311 laffen. itnb
fofort fhrte
er i()n ans? biefem un-
ruhigen Greife,
|g
ibn pr Seite nno bcanfprud)te mit feinem Se=
gen enttaffen jn werben
1
).
nee admiratione
dignum nec reprehensione videtur, si in hoc mari magno et spatioso, nbi
reptilia sine numero cursum nostium impediunt et ubi non tarn corporum
et corporalium mercium quam animarum et spiritalium virtutum pericula
formidantur, ei, qui navem regit ecclesiae, de facili non occurrit, ad
quam potius partem assensum inclinet, quum diversa consilia de diversi-
tate veniant voluntatum et aliter yideatur Uli, qui causam promovet singula-
rem, aliter autem ei, qui providere debet et consulere in commune.
2) Timuimus enim, ne si major scissura fieret in ecclesia, nostrae pos
set duritiae deputari.
3) <5. . 523 9(nmf. 2 unb Th. Epp. vol. II. 33. 34.
2)ie
fv
fogev, if&eVt beftimmtcu Greven oetn 10. cpiemfcer 1170.
523
$)ie bamit angcfubigtcn Greven, allerbing cvft fed)3
age
f^dtet
gc$eid)net, aber o^ne greife! beut
fo
eben bctyrod)cneu bei=
gelegt, entfpradjeu tu ber
kfflA
bat barin gemadjten Angaben.
aSjetttge, uxld)c nominell
fr
Stger
1
)
ausgefertigt , in ber
$$at eine Sn&rcttoe
gegen ben nig fctbft
n^ar , motMtt ben
pviid) burdj eine bic grcvel ber ganzen ^ird>enfef;bc rctftdjffoi
geiftelube trafprebigt. )ie ^lufridjtung ber ba ^eilige 9^ed)t ber
irdje beugenbeu Glarenboner (Statute, ber !ucd)tifd)C @el)orfam
be l)ot)en (Slcru unb fein verrtfjcrifdje 6inverftubuif$ m" ber
$rone, bie (*ibe3lctftuug an bem oerljugutfct'Ollen 3uuitagc unb
bie unerlaubte Krnung, bic raufamfeit ber Verfolgung, bie
gntrigueu bei Vereitelung ber @l)nr>erfucl)C, derben in ^Borten
ber Subiguation, in einem
(Stgufj
ber Otebe gefd)ilbert, ber um
fo
md)tiger ftrmt, je lnger er in bic <Sdjranfen biplomatifdjer
fid)ten eiugcbmmt geuxfen. leidjcrir-eife rufen bie (Spiftetn an bie
Vifd)fe
2
)
ein SMjc au3 ber ba freie gurfrcfnjeidjett in ber
tunbe ber cfaljr, bie (Scfmadj ber elbftauflfung ber ierar-
d)ic in Gmglanb, bic rculofigfeit be3 2lbfall3 von bem einzigen
3ttaun ber Dppofition, ber ba3 Verlaffeu beffclben in feinem
(Slenb.
$lbcr bie (Srplofion, bie angerichtet werben fonnte, roar mit
allem biefen boct) nur vorbereitet: erjt ber )rud ber $aub be3=
jenigen, rocld)cr
fic
ernrft, folltc fic
aud) entbinben
3
). Unb
auf
bajj er ba3 nid)t leid)tfinnig tljue, roarb er mit arnungeu ber
Gurie
4
)
roal)rl)aft berhuft. W\t 9lu3nal)me umbalb3 mahnten
alle darbinle in it)ren Briefen von ber vorfd)nellen Verffent-
lid)uug ab; fic bezeugten in ratutationeu unb roerttjoollen <8d)cn=
hingen
5
)
tt)re t)eiluar;mc
;
frchteten aber von ber Uebereilung
ba3 d)limmftc.
Unb 9lleraubcr felbft
atte am d)lug fct=
ne
fonft fo
anerfeuneuben d)reibeu3 eine (Haufcl beigefgt,
rocld)e ba jugeftanbeue dlzfyt bodj nur al3 ein eventuelle^ bejeid^
nete. 2f)renb er, toettn mix uidjt irren, bereite bamal ben (Srj*
1) Alex. Ep. ad Rog-erum Eboracensem et episcop. Dimelm. Th. Epp.
ed. Giles vol. II. 48. Ep. CCXLIV.
2)
Ibid. II. 82
latorem praesentium et
literas, quas a procuratoribus
aeeepimus, ad sanetitatis vestrae
praesentiam curavimus destinari.
5) 6. unten . 525. 2lnmf. 6.
6) 2tr Ijaben eben <5. 205 ^"btnon aU tabt tu Xouvauic" genannt,
nach Dftaftgabe ber neuern geegr. &efttmmungen. Slber Bened. Petrob. de vit.
H. vol. I. 38
fagt
apud Chinonem in Andegavia.
1)
Ep. Henrich Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 300. Ep.CCCCXCVIL
>cg Bornas ^vocuratoveu in nglanb. Tc Knigs ranfljeit.
525
Saufe bcs> c^tember cjef^ct^ e3,
bfj
er tu ber 9?al)c reu
)omfront in ber 9cormanbie }>(t$Ud) fcotn gtebet ergriffen
wart)
1
).
2>ic ranfljeit fteigerte ftd)
mit foldjer cfynettta,fcit, bafc
alle SBeft
glaubte,
fic werbe ben unrettbar Verlorenen in &a (*3rab reien.
3n grantretd) oerfubtgtcn bte ercfyte
bereite feinen Iod. Hub
er
fetbft fd)icn a,an$ unb gar in ebanfen biefer xHrt oerfeuft. (it
mad)te fein Icftamcnt, verfgte bic Verkeilung feiner ^aitDe unter
feine Sfyuc, beftimmte fogar feine letzte $tul)e|tdtte
2
).
3
um
ftauueu Mer, wetd)e fein
^ranfenlager umjtaueeu, erflrte er,
in rammont wolle er begraben fein
3
). 5lbcr Oer ^Xbfd)ieb oon Oer
(Srbe warb il)m bed) fefywer. 3u D^efignatiou, wie ei jd)ieu, nur
nod) mit biefer wcltlid)en Arbeit befd)fttgt, fletyete et Oed) in fei-
nem erjen ngftlid) ringenb um enefung. tttne S&afaljrt nad)
D^odjamabour, wo erft
oor oier 3at)ren bie eid)c Oes l)ctgcu 5tma-
tor, be3 )iencr ber Butter ottc, aufgefunden
4
)
,
'waro gelebt
unb aiigefljrt
5
).
)eun wiber (Srwartcu, augcujd)eiud),
Wie man whnte, unter ber Dbfyut be3 eiligen, war Oer ob=
Jranfe gcfuubct. ft&djbem er atfo etwa ad)t age oor bem )cid)aclU
fefte
bortfytu gepilgert, fet)rtc er rafd) um, begab ftd)
nad) 2tujou
G
)
unb ftclltc oiclleid)t erft bamal beu offenen rief fr
t)omas>
au. Ober follte ba3
fefyon
int 9tguft
7
)
gejd)el)eu fein, fo
wihoc
bod) gleidjwotyl )id)er bleiben, ba^ bcrfelbe in ber $eit nael) VolI=
euoung jener 3Satffaf;rtvetfe erft befprod)en wiro. er $uig
l)atte bariu bem jngeren cinrid) angezeigt, bafe
mit l)omas>
griebe
gefd)Ioffeu fei nad) feinem ^Bitten"; berbieg ben
SBefefl
erteilt
,
il)m unb ben einigen alle 23efil3iittgen in bem Umfange
unb 3uftanbe jurd^ugeben, wie
fte berfclbe brei Neonate oor fci=
ner 2lbreifc oerlaffen.
3
um
3
roe ^ ker geuaueften 2dtsmittelung
wirb ber 2Seg ber ^ccognition oorgcfdjrieben; eine ^(uwaljt ber
1) Robert, de Monte. Pertz VIII. 519. lin. 30 Mense Septembri Rex
Henricus infirmatus est usque ad mortem apud Motam de Ger. Joann.
Bromton apud Twysden et Seiden 1061 Circa festum S. Laurentii ad Mo-
tam de Gerni, quae parum a Dampnifronte venit etc.
2) Joann. Bromton 1. 1.
3)
Ibid.
4) Robert, de Monte. Pertz VIII. 519. lin. 44
50.
5) Ibid. lin. 52
fo
oerualnn man
taren neue ge=
fycimc SKkifungen ju einem Attentate ergangen. Stger &ott 2)orf>
(Gilbert von Bonbon, 3ueelin fcon Sali.fburi) feilten im herein
mit oier ober fed;^ eiftlidjen an ben fcacauten Bixifyin bie not=
wenbtgcniifd;of3wafyten iwrneljmeu, unb bic (TU\u)(tcn'', beten
efiuniingtdjtigfeit erprobt korben,
fofort
bem ^topfte gur tiou=
fecration prfentiren
2
).
Unb oou bem an Reiter Stelle genannt
teu Prlaten wute man
,
ba er fdjon feit einiger 3t 31t 53 er er-
(ei) rermcile, borgebtufy, um bem ^eiligen 3oanue feine 9(nbad)t
gu wibmeu, in SBaljrljeit um bas>
SBefifctfyum feine Dberljirten an
ftd) 511
reien, u)u jetbft mit blutigen Rauben u erwrgen"
3
),
daneben Raufte uadj wie or Dumbulf be 23roc in bem erjbifdjf
5
tidjen
Schffe
atoosb
4
).
Statt bic [RMgabe vorzubereiten,
richtete er fid),
at fei
bort fein (tgeu.tuin, fcielmeljt in aller e=
md)lid)feit auf
D^euc ein. Statt fiel) all geljorfamen Untertan ju
jeigen, l)5rte mau tfjn broljen. Statt ba3 fted)t be3
511
nabeu
Angenommenen" aiuucvtennen, uerte er laut, bet obfetnb
foUc fid)
be griebens" nid)t erfreuen
5
);
er wolle fdjeu bafur fer=
gen, ba er nid)t lange fein 23rob in ugtanb
effe."
Unb babei
fagte
ber Giuc bem 5lnberu in ba* Cijx, ba bier nur gcfprod;eu
unb ausgefhrt werbe, wa oon bem fuiglidjeu oflager in bet
Dcormanbie eingegeben worben
6
).
tiefer 23ltdeube wollten inbeffen
bemerken, ba bie legten gben alle oou bem in Jpa uncrjd)pf=
lid)en Sriumoirat gehalten unb geleitet mrben.
Unb gegen eben biefe waren ewn l;oma 23cd'ct bie SSaffen
1)
Ep.procur. Th.Epp.vol. II. 308Consulunt autem mereamini.
2)
Ibid. 398 Domine, audiviinus destiuent. vol. I. 86 Fecerunt
autem evocari senas personas vacantiuni ecclesiavum, ut eonsilio eorum
contra canones coram liege in alieno Regno fratribus suis absentibus ce-
lebrent electionem episcoporum provinciae nostrae.
3)
Ep. proc. Th. Epp. vol. II. 308. 309 Episcopus enim ille
niaclnetur.
4)
Th. Epp. vol. I. 41. Ep. XIV; 83. Ep. XXVII; 381. Ep. CLXXXIII
Nam praefatus Randulfus congerit.
5)
Ibid. 381.
6) Ibid. 381 Et quid praefatus Randulfus possit, nisi vestrae volunta-
tis fretus et arniatus sit auetoritate ?
cnu
^-
S>enuod) l)at er
berfelben roiberftanben. Cr migte ftd)
nid)t allein forocit, feinem
Knige I)infid)t(id) ber Sltt^fw^Tttttg bc vereinbarten gricbcnS
nod) einmal eine ^orfietfung
2
)
ju machen, in einer (Styradjc ber
(Srgefcenlje unb ber Sfteftgnatin, bie im SSergleid) mit ben frulje=
ren Guthaben c^aracter
tfttf
rf; genug
ift;
c fonute
fogat fc^cinen,
bie Kotten auri) djen bcm.Grjbtidjof unb bem
^a^ft feien ge&edjfett.
(Eonft gcroofynt, jum ebraud) ber ftrengften ber Strafmittel ju
mahnen, rebet jener felbft
biefc 9Jfcal ber $eUbe ober bod) cr-en^
tuet! einem nur atfmt)d) 51t fteigernben 23orgc[)eu ba SDBort.
bislang unaufhrlich bemht, bic rmijd)e 3aubcrpolttif burdj
einanber brn&enbe Petitionen
511
bred)en,
ift
er bcvmalcn bafr,
Dtdfid)tcu ju nehmen. Dbroofyl in ber DJca, lief) feit, ben SBiber^
fprud) aroiidjeit SSerfycifcung
unb Erfllung
3
)
abermals 51t erfeu-
neu, im
SBcfife
ber augcnfd)ciud)ften 23en)cife, ba ber griebc vcr=
eitelt roerbe, Witt er beer)
fclbft ben (Blatten cn
Hoffnung
nod)
f
chatten
4
)
, ben Ghn^ftnbltdjen nid)t verleben
5
).
3u
biefem inne roagt er, im (iinoerftubniffe mit $uig ub=
roig von granfreid)
6
),
eine Slenberung ber von U;m cingcfeljcncu
Hutten
$u
beantragen.
3
n berjenigen, roetdje
fr
ben
fonft fo
atg befd)utotgtcn
7
)
(Sr^btfctjf
Dtogcr \?on
J)orf beftimmt mar,
faten
nad) feiner Meinung alle jene lse, rodd)c a Auflagen ge=
gen $einrid) altju beutlid) fpradjen, meggetaffen, ber erneuerten
1)
Dtmlidj Alex. Ep. ad Thomam bat. ben 10. September 1170. Th.Epp.
vol. IL 32; ad Gilb. Lond. ibid. vol. II. 82; ad Rogerum ibid. vol. II. 48;
betbc com 16. September.
2)
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 380. Ep. CLXXXIII.
3) Ibid. vol. I. 77. Ep. XXVIPromittit tarnen interdum occasio.
Caeterum promissionibus fidem demunt et noti mores hominis et operis
non exhibitio, quia nihil adhuc ab eo praeter verba potuimus impe-
trare etc.
4) Ibid. 78 Cum ipsa et pro ipsa clamamus et nos juxta consilium et
mandatum vestrum, amplectentes interim pacis umbratilis occasionem,
donec adspiret dies et evanescentes inclinentur umbrae.
5) L. I. Captabimus autem gratiam hominis, quantumque salva liber-
tate et honestate ecclesiae poterimus et testimonio conscientiae nostrae
experimentum facturi, an vel sie valeat ad mansuetudinem revocari.
6)
L. 1. vol. t 80.
7) . o&cn b.
I.
B. 533. vit. 23en>. N. 7. f. unb Th. Epp. ed. Giles
vol. L 87. Ep. XXVIII.
$5te ju DerfUtbernbeii Greven. Sontoent 6et Ieuv>>.
531
23efd)Weruuo. bet altljergcbrad)tcn @cwel)nl)citeu am age ber re*
ttung be3 jngeren einri (oll md)t gebadjt, bie Sttaffentcng nur
burd) bic eftige9fcge bc3 eigenmchtigen 33ott$ug ber kltern meti=
eirt ttetbetr
1
). Seitcr wirb btc
2lbfaffung
eines befonberen Sd)rei=
ben au ben j^ouig getonfdjt
2
),
wcld)c ju [trafen
nnb bod) sugleidj
|U berf^nen l)abc
;
enbltd) bic xBittc
(jutjugefgt, ai bal S3erfa=
von gegen btc
SBifdjfe betreffe, beut ^vtcfftcllev [elbft freie aub ju
laffen
3
).
2llfe mea,en brei befeubere 23reecu ausgefertigt,
in bem
einen bie Su&|>enfiou bc3
(r$bifdjof bon ?)orf, in bem ^weiten bie
Sannung ber 33ifd)efe, in bem britten bie
(Sntfe^ung aller berljdn^t,
alle jm ^um ebraudje berlaffeu werben
4
). )er n>irfttc|e Ver-
lauf ber 2)ina,c
tft,
meint Xl)ema3, abzuwarten; aber jebe (Secu=
tualitdt alfo ju beregnen, ba
fofort gem berfelben gcljanbctt
werben raun. SBa^renb er felbft
bem Rntge gegenber bortdtiftg
bie ^tienc ber
^oftnung
annehmen nnb &eigen will, feilen ber 23u
fdwf
on Sfteaur nnb ber 9Ibt eu t. (Sripin in
eiffen
im
Miauten bc
$a$fte3 burd) SSorftettungen nnb Droljungen wirf'cn;
wenn ba3 nidjt frudjtet, bic $rdrogattoen ber 9ftad)t, toeldje
ben grtcbcneyccutorcu ^ugeftanben werben, il)\n
felbft Merant?
wertet werben
5
).
Snbeffen ift btefer SBorfdjlag, cl)c er bem ^pftlidjcu
of
be=
fanut Warb, jundd;ft burd) aubere mittlerweile reu biefem gege=
bene SEBetfunge burdjfreitet.
3
U berfelben we feine gelten
bal)iu abgingen, waren bie weiteren pr SSerpngung ber ftreiuy
fteu ber firdjlidjcu (Scufuren bceeltmad)tia,cnben 33rcecu
G
)
fd)en
auf bem 2ea,c nacl) granfreid). W>tx c()c fic
anlangten uub ben
glud), ben
fic brad)teu, cutlabeu feuuten, Ijattcit ftet) ber nig
nnb ber
(5r$bifdjof nod) einmal in frtebltd)cr x
)
[6ftd)t gefeljen.
War 28il()elm twu eng
7
),
ber unter bem Giubrude, ben
1) L. 1. vol. I. 78. 79 Sed quia timeraus
<
praesimipsit.
2) Ibid. 79 Necessarium quoque dueimus , ut Domino Regi scribatis
affectuosius etc.
3) Ibid.
4) Ibid. 80 Hoc etiam impetrato, ut sing'ulis utamur, prout tempus
exegerit et necessitas causae.
5) Ibid.
G) ^amltd) Alex. Ep. ad Thom. i>om 8. Octebev.
Th. Epp. vol. II. 31.
Ep. CCXXIX; ad Senon. et Roth, archiep. ibid. vol. II. 72. Ep. CCLX111
vom 9. Cctcbcr; ad Thom. Ep. CCXXVI Wn bemfelbctt atum; ad eundem
Ep. CCXXVII. ibid. vol. II. 29 Ottt 13. OctObcr; ad omues prael. cism.
v.l. IT. 81. Ep. CCLXXI.
7) 5U(cvbing tton Benedict. Petrob. Vita Henrici II. ed. Hearne vol. I.
7 erben fie evft bei etegenge beS efpr<$e8 bei 2(mboifc genannt.
34*
532
eecfjfte 93itdj. SDrttteS (Sahntet.
bie erd)te Don 'bem beuorftc^enben Unterbiete machten, ben ag
ber 3ufcunmenfunft be rftgenannteu mit
raf f)eobalb oon
23loi3 jur mleitung einer (Bcene $u benutzen befct)Io6
,
toeldje ba3
am 22. ^uli @efd)el)ene ergnzen feilte. $113 ber &mg einige
Sage oor bem gefte bes> ^eiligen )iom)fiu (9.
October), begleitet
oon ben toettdjen nub geifttid)en @roen , in ber Mlje oon^our
eintraf
1
),
roarb er burd) bte 9^ad)rid)t berrafd)t, ba im efolge
be3 anberen Unterrcbner3 auclj l)oma 2kdet
fidj befinbe. ar
er freilie ber Penning, e Ijabe biefer tclmet)r bte Dtetfe nad)
(Snglanb anzutreten ali bte 3eit mit Unterfyanbtungen ljin$ufertn=
gen
2
): fo
$ab er bod) ben cinbrtngtidjen $orftellungen ber ljo=
miften nad), bte an bie 2krabrebung am 22. guli erinnern modj=
ten, unb z> tarn $u einem ^weiten efprdje. 2&ie baffetbe verlaufen,
barber er^t)lte man fid)
balb $erfd)iebene3. S)ie inen roolltcn
toiffen,
e$ fei
l)ter roieberum ju einer l)eftigti 2Sed)fetrcbe auf
$eranlaffung ber grage nad) ber D^eftitution gefommen
3
),
bie 5ln=
bereu, man f)abe
felbft l)infid)tlidj be grieben3fuffc oon beiben
leiten fein 2ort fallen taffen
4
).
23alb barauf am 13. Dctober fam z> n)ifd)en ben '8d)(ffern
23tot unb 9lmboi|e
5
)
ju einer britten 3ufammeufunft. 2l)renb
berfelbcn geigte
fid)
atlerbings> ber
grft freunbM) : er ucbcrfyotte
nod) einmal bem fd)on Serffjnten bie grmtid)fcit be ju naben
2(ufuel)men3 unb oert)iejj oon Beuern SStcbererfatj, aller ber23efi&itu=
gen, mit roeldjen er unb bie (Seinigen aus>geftattet gcroefen in bem
testen 3at)re oor ber gludjtveife au (Snglanb
6
). Mein jene eres
monie, roelcfye bod) allein nad) Miller SiSfage bie oolle nabc befie=
1) Wilelm. Steph. Vitt. vol. I. 278.
2)
Cf. Wilelm. Steph. Vitt. vol. I. 278 Rex Anglorum interira archiepi-
scopo literas scripsit revocationis per Hugonein clericum, dicens illam
ejus raoram in Gallia sibi esse suspectam; festinaret ergo in Angliam re-
dire archiepiscopus etc.
3)
Herbert, de Boseham Opp. vol. I. 308.
4)
Wilelm. Steph. Vitt. vol. I. 278 Primum venit ad eum apud Turo-
num; ibi nec Rex nec rogatus osculum dedit nec arcliiej)iscopus rogavit,
ne festinus nimium et praeproperus videretur.
5)
Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol. IL 239. Ep. CCXCIX. Benedict.
Petrob. Vita Henrici II. ed. Hearne vol. I. 7 Et circa festum saneti l)io-
nysii IV. Id. Octobr. venit Rex usque ad Ambasium, quae est prope Turo-
nem etc. Et in crastino
( 13.Dct.) etc. Joann. Bromton 1061 . Wilelm. Steph. 1. 1.
Iferiaii ad curiam venit apud Amboise. Herbert, de Boseham L 1. Post
aliquot vero dies archipraesul in Castro, quod Calvus mons dicitur, prope
Blesis etc. Roger, de Hoved. ap. Savil.
5'20
in monte laudato (Montlouis).
6) Benedict. Petrob. 1. 1.
)ie testen 33crl)etim(jen be mg8 beim cfjetbcu am 13. Cctober 1170.
533
geht fonnfe, ju ooHjteljen faub er bocX) audj unter tiefen Umftn=
ben 5(u^ftd)tc
1
). @3 ging fptcrfyin bte age, er l)abe Berbiel
abj"id)tltd) in ber Capelle, to er ooraufid)tIid) mit I)oma3 ju=
fammentraf, eine obtenmeffe u Ratten befof)(en
2
),
um ber ftrd)-
Ud)eu Sitte au3$un>cidjen, ireldje bei ber gttoljntidjen
9fteffe
bem
emeinbegtieb gebot, ben empfangenen $ujj 31t ernubern. (Settrifj
aber ift, bafj
er and) bei biefer &ubien$ in aufflliger SBeife bic
(Eadje umging. Salb
betfiefj
er, e fette bie
Zeitige iegel bem
^eimgefehrten oon feinem @of>ne
auf bte Sippen gebrdt werben
3
),
balb fprad) er bafcon, bag er
felbft, fei es in Dtoucn
4
)
fei e3 in
nglanb, ba tljun werbe, (xnbtidj marb auigemadjt
5
),
ber &t$U
fd)of
O^otrob feile mit tf)m
auf ber Dtofe nad) ber Mfte jufams
meutreffeu unb mit au3reid)cnben elbmittcln erfe^en werben,
bie 8d)ulben
fr
itjn ju bejahen; in holten aber njerbe cnreber
er pcrjnlidj it;n ftf)cn , mit bem griebeufujj erquiden, ja nad)
bem 3nfch-ctd) begleiten, ober jener ^rtat, mit ben ntigen
S5ottma$ten ausgerstet, feine (Stelle vertreten. W ber 8DaIj=
nung, nunmehr unoern>etft bie legten 5(bfd)icb3befud)e in gran!=
reid) ^u machen unb 311m 2ifbrud) fid) ju ruften,
fdjlofj
bie
cene.
.(53 n?ar ba3 letzte Wied, ba
fid)
beibe
fafyeu.
2)er $nig re=
fibirte in ber Sfajrmanbie; ber $rima3 Mjrte nod) einmal nad)
en jurcf , um rafd)
s
OTe fotoett 31t orbnen,
baft
man am I.
9co=
oember aufbrechen konnte. 3>ofyanne3 oon (Batiburt)
6
)
fcerrnbigte
ba3 nunmehr bem (Sonoente in Ganterburl) Brief tief) , um einen
(Smpfang $u oerantaffen, fo
gCnjenb nrie berjenige gemefeu, mit
bem man einft ben groen 3tnfetm berrafd)t. Sann reifte er fetbft
feinem iperrn ooran, unter Ruberem mit ber SMfung, al tett=
Vertreter eine (Bi)uobe
311
berufen unb bie ebannten unter 2lufer=
legung ber oorgefd)riebenen ^niteng u abfotoiren
7
).
1) Benedict. Petrob. 1.
1."
2) Herbert, de Boseham Opp. vol. I. 308. Roger, de Pontin. Vitt,
vol. I. 158.
3)
Benedict. Petrob. 1. 1.
4) Joann. Saresb. Opp. vol. I. 239. Ep. CCXCIX.
5) Wilelm. Steph. Vitt. vol. I. 279 Yade in pace, videbo te Rothoniagi
vel in Anglia quam citius potero.
6) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 239. Ep. CCXCIX.
7)
Roger, de Pontin. Vitt. ed. Giles vol. I. 158
r&versus Senonas
ineepit disponere reditum suum misitque ante faciem suam Cantuariam
534
eed&ftes 93ud&. ritte* ojrttel.
2(ber ftatt ber $orbercituttgeu jum
Sfcttunfyty ja!) er oielmebr
auf
allen cttcn bie biiterften nttctufdjungett
1
). TO er am 15.
D^ooember
2
)
gucrft ben oatertnbtfdjen 23oben lieber betrat,
fanb
er %Ut> in fdjredenerregeuber SirflidjMt, wa3 er bit)er
fr
^tjantaften a%t gurd)tfamer gehalten Ijaben mochte, erabe bret
age oor feiner 9lnfunft war e3 $u einem neuen D^t in bte grie=
benurfttnbe gefommen: alle ter be (St&fttftS Ijatte man unter
33ejeitigung ber oon ljoma gefaubten ^roettratoren
aufgezeichnet,
bie itym Angehrigen burd) ba3 neue biet erfdjrecft, wctd)e3 bte
trfe be @rtB unb ber (Sonftcatton allen brofycte, weld)e
fid)
bekommen laffen wrben,
fid) cin$ufd)iffen. Ueberbie fanb er bie
Kufer
oon allem ertt) entleert, groen ljeil verfallen,
bie @d)cune*n bemotirt, bie Neunen wfte. Sitte tnfufte, bie feit
bem 22. guli bi* jum -ftartinSfeft fllig gewefen, waren fcon ^fto*
ger unb tlbert goliotl), aleB, wa oon ba lg Seifynadjten gut
jpebung gefommeu fein wrbe, oon ben tomglicfyen Beamten im
Boraus eingebogen.
Unter bem (inbrucf biefer 2irren unb
Vergewaltigungen in feiner Seele oerbftert, in bem #erjcn ben
@ram, mute 3ot)anne weiterreifen, um an bem oon U)tn bcftimm=
tcu Termine in anterburt) einzutreffen, bafelbft bie Stynobe ju
erffnen. 3)ie3 efdjaft folltc if)tn afterbing eine
gewiffe (Sr=
quidung bereiten. @d)on aU er in bie tabt einbog, tonnten
fid)
bie lange unterbrcht gewefenen St)matl)ien nid)t oertugnen:
er warb gleidj einem (Suget @otics> empfangen, ber bem fommenben
s
Ifteffia3 ooranjiel)e. 2ic bie Stynobaten, bereu Sitzung wirflief)
am 18. 9looember tatt fanb,
in 23epg auf feine -Mitteilungen
ftd)
geuert, ift n.id)t befannt, Wot)t aber, ba er fogteid) uad)
bereu d)tu pm- jngeren Knige eilte,
feine3weg um gu
flagen.
geft cutfd)toffen,
Wiz% ju oermetbeu, wa Slnfto erregen
tonnte, iguorirte er bei ber 2lubienj nid)t nur ba3 efdjcljenc, er
[teilte fid) fogar befrtcbtgt. Unb b'a3 fdjien aud) ben Empfnger
gnabig &u ftimmen. Gr antwortete l)ulboolt, wie oor oier Sodjcu
Joannem Saresberiensem , nt synodum solemniter celebraret et eos,
qui exeomtnunicatis comnnniicaverint
,
injuneta poenitentia absolveret.
Ed. Grim ibid. 05. Wilclm. Cani Vitt. vol. II. 29.
1) . ben tntereffemten 9tetfe&erid)t Joann. Saresb. Opp. vol. II. 240
e lieber to3mfaiu
fen. )enn er ging, um bie Begleitung allein
5
)
jenem Zubern m
bertaffen. Sludj ber leiste 23erfudj alfe, bie (Srfttung be grie=
ben m bemirfen, mar tergeben gemefen.
Tay mar ber Moment, ba
3
e
^
en
>
m &em ^ er unfid)tbare
$err ber iHrdje bie ^ataftro^c ju ferbern fdjtett. Unb and) ber
fidjtbare fyatte fie
tt)m
inbeffen meglid) gemacht. 2111c Sallmadjten,
bereit er beburfte, marett bin tf)m in feine attb gelegt: er erhielt
eben jet
6
)
bie nad) feinem SBunfdje genderten Freren; bie,
1) Wilelm. Steph. Vitt ed. Giles vol. I. 279. Joann. Saresb. 1. 1. 243.
lieber bie Reliquien, bie man in Sen gnm 3Inbenfen an X6ema 23ecfct aufs
bewahrt,
).
Robertson, Becket archbishop of Canterbury. London 1859.
p. 199. App. p.
34s.
N. XXVI.
2)
Henrici Reg. Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. EL 300. 301. Ep.
ccccxcvm.
3)
Wilelm. Steph. vol. I. 280 Interrogatus item a Cantuariensi Rotho-
niagensis, si Regis de comitando eura in Angliani aeeepisset mandatum,
ait: Nequaquam; prosequeretur eum tarnen ex dilectione , si vellet, sed
non oportere.
4) Ibid.
5)
Ibid. Roger, de Pontin. Vitt. vol. L 158 aeeepto a Rege Anglorum
in conduetu quodam clerico ejus nomine Johanne de Oxonefordia. Passio
tertia vol. IL 154.
6) ftritifcfje SServeilfbrungen N. 32.
g.
540
ec6ftc Sud), drittel (Sattel.
ttclcfye il)n befhigten, eventuell bie ftrengftcn ber lHrd)lid)en Gen=
fren $u fyanbljaben, n>aren, tte mir
torffett
,
lngft ju feiner SDi3=
pofition.
konnte er ba nod) zgern, bt @efd)id, ba er lngft
uorau^gefeljcn
1
),
gu erfllen?
(Beine weitere D^eife mar ber ang jum obe
2
). Neffen ge=
ttrifc-,
ging er nnr baranf au, burd) benfeTben ftdj $ugleicr; ben
rtum:pl) ^u bereiten.
2ltfo naljm er feinen 2eg birect nadj ber glanbrifdjen $ftc
nnb langte in ben legten agen be ^oember gldlidj in 2it=
fanb
3
).im ebicte t>cn sBoulogne an
4
). 2>a fyrte er cti eben an=
gekommenen Oteifenben ba3 Dtocfte ber bie offenen nnb geheimen
?Infd)tge. er ine ersJjlte, D^abulf be 23roc, Dteginalb be
SBarenne, et&afe be Gornljalte, Ijeriff r>on $ent, Ratten laut er=
Mit, faH^
l)oma3
ftd;
beifommen
laffc, lanben, fotfc ber
$o:pf
nid)t lange auf feinen djultcrn bleiben
5
), in anberer mollte
wiffen,
alte afcn:pli3C, mo er mglicher etfc einlaufen tonnte,
mren oon icnjaffnctcu befet^t
6
);
ein dritter, in^Dotier fei bereits?
ba ^riumDtrat erfammett, emfig befdmftigt, alle 5Xnorbnungen
in treffen, ben <Sd)lag, ben e3 erwarte, absumenben
7
).
9llfo galt
e3 oietmeljr, biefe burd) eine ^riegglift burcf)freujen. Um nic)t
im ^lugenblid ber #etmfel)t feiner einzigen
3affe
beraubt ju
werben,
befdjlofc
er, ftd) berfelbcn u cutlebigen, um fie tiorau=
wirken $u
taffett,
r bergab bem D3bern
8
)
(ober )3bcrt?) bie
rcommunication^bullen
fr
bie
23ifd)fe
fcon fionbon nnb alte*
burt)
9
)
uub bay ^u^pertfionsbecret-
fr
Sieger on 2)or!
10
).
Um
1) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 381. 382. Ep. CLXXXIII. I. 55 Ego enim
eertus sum
,
quoniam breves dies mei sunt etc. Cf. Joann. Saresb. Opp.
vol. I. 278. 33ergL 6. 537 2Inmf. I.
2)
Th. 1.81 Credimus nos in Angliam profecturos ad pacem, an ad poe-
nam, nobis incertum est; sed divinitus ordinatum, quae sors nos exceptura
Sit, Edw. Grim Vitt. ed. Giles vol. I. 66. Wilelm. Steph. ibid. 277.
3) Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 310. Wilelm. Steph. 1. 1
281. Roger, de Pontin. 158.
4) Heber ben $omp, ben er entfaltete,
f.
Herbert. Opp. vol. I. 309. 310.
5) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 83. Ep. XXVII.
6) Ibid. Wilelm. Steph. Vitt. vol. I. 278.
7) Th. Ep. 1. Nam satellites dictabant. Wilelm. Steph. 1. 1. 281.
Jam paratum erat redderentur. Joann. Saresb. Opp. vol. II. 243.
8)
Roger, de Pontin. Vitt. vol. I. 158. (Joann. Saresb. 1. 1.
Th. Epp.
1. 1. 84.) 5ftacf) Gervas. 1413 mx ber ttebetfcrmger Begleiter beg (Sacnftang 9fa>*
bert. yiotf) anbcriS Radulf. de Diceto 553 Archiepiseopus statim ut appul-
sus est, misit Eboracensi archiepiscopo apud Douram literas Domiui
papae etc. lieber Dbett
f.
. 568.
9)
Wilkins, Concil. Angl. I. 460. ftnttfdjc 53eti>eifbnmgen N. 32.
g.
101 Ibid.
X&moS fenbct bie 3u3peuitcn-' itub @ycommumccitton3bccrctc oraug.
441
11 od) fixerer ju gefycit,
motftc er ba3 letztere bem Briefe an eine
cbclc grau Sbonca
1
)
beifdjttcjjen : gerabc burd) tint WUknn, auf
U)dd)c bic $efimttfyiing uad) rnben ber mcnfd)lid)cu i
s
3al)rjd)cin=
lidjfeit am aUermenigftcu Ijtte t'ommcu fnneu, jolltc ba3 ^aquet
erffnet, ba Original bem ^crurtfyctftcn, bic 2l&|\t;rift ben
uf=
fragaubifd)fen, fo
tucle mau bereu erbe ujammcnbringcu Um*
neu, mitgeteilt werben
2
).
5lbcr c3 fd)eint nid)t, a(3 ob er biefen Ilmme toirfd) emge*
fdjlagejt; beim mir erfahren, bafe
beibc Urfunbeu in bem afeu
oon Doocr
3
)
oou bcmfelbcn geheimen enbbotcn unmittelbar ber-
geben morben.
SDie Srditen, bic nur be3 Momentes fyarreten, mo ber ob=
feinb anfommen mrbe, um tf)u ju oerberben unb bem Knige
biefe unbe jn bringen, fgten fid)
plotjtid) oon beffeu efd)oj$
getroffen.
2)er djrei be @tttfe&en"bar6er mar gugteid) ba3 elbbe
ber Diad)e. ?)er Untergang bc djt^en marb bejd)toffcn. 2)er
Sttorbgebanfe, ber in bem erfteu Moment aufblitzte, maff
netc
fid) be=
reit in bem jrociten jum anbcln.
2tr miffen, bafe
ber
s
)Jiann,
ber biefen $Mfterfd)uj3 getrau, fetber bas> geroeilt.
(3 ift
on feinen greunben, c3 ift
oou bem tpapfte
4
)
fetber
eiugeftanben, gerabe bie 93erl)dngung biefe crid)t in bem klugen?
blid ber eimfel)r fei bic in bie klugen faftenbe ^craulaffung
fei=
ne $ftarh)rium gemefen. $on ben emdfetgten
unter ben Knigs
liefen ift
bie llnbefonnenljeit besagt
5
),
mit Oer er ben grieben
1) Th. Epp. vol. I. 400. Ep. CXCVI.
2)
Ibid. Hac ergo contigerit. Et ne originale scriptum pos-
sit aliqua tergiversatione supprimi, transscriptum ejus legendum circum-
stantibus tradas et eis, prout plenius te nuncius instruet, mentem aperias
literarum.
3)
Gervas. 1413; Herbert, vol. I. 310 Rogerus videlicet Eboracensis
archiepiscopus, qui in ipso portu ( )ouer) spensus est etc. (Cf. Joann.
Saresb. vol. II. 243). Roger, de Pontin. 159. $D.a#egetl
Wilelm. Steph. 280
Cum Iiis de justitia literis nuntius praemittitur
,
qui Eboracensem et Lon-
doniensem apud Cantuariam invenit
4)
Th. Epp. ed. Giles vol. II. 65. Ep. CCLIX; ibid. 68. 69. Ep.
CCLXI.
5)
Ep. Aegidii Ebroicensis. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 213. Ep.
CCCCXLVIII. Ep. Regis ad Alex. Martene et Durand Thesaur. Anecdot.
I. 559.
ctflcgctt Petr. Bern. Ep. ad Henric. Regem ibid. I. 503 Promi-
seras patri Simoni et mihi
,
quod paratus eras dominum Thomam,
Cantuariae episcopum, ponere secundum in regno tuo, dummodo spe-
ciem hixmilitatis coram populo tuo tibi ostenderet. Fecit centies, quod po-
stulasti et jacet in corde terrae.
542
edtfteg 93itdj. drittes Gapitel.
neber in rieg oerroanbelt; oon Ruberen njcmgftcn^ ba 23eben=
feit aufgeworfen
1
)
, ob ba rooljl ntdjt ein (Sifcr au3 Unoerftaub
geroefen. Uub an bem ocrljugntftoollen )ecember;age fdjeint eg
fo,
at ob roirflid) bie 3urdnaf)me ber (Senfur ifym ba3 ebcn
t)tte erhalten, bie Weigerung allein jm ben ob gebracht.
2Iber ift er barum ber grtebenSft'rer?
Gr l;at ntdjt firen
funen, >r>a3 nod) nid)t ba roar, nid)t vereitelt, toa3 eitel in
fid)
jelber; ntd)t burd) einen plfcltdjcn 3<>tnedati&rud) auSfc^ltegcT)
oerfdjulbet, roa Monate lang geplant tt>ar.
(r fyat nur ba
@efd)id jur eigenen f;at gemad)t.
1) Guilelra. Neubrig. II. cap. XXV.
Viertes Kapitel
SDienfto^i ben 1. ecember
1
)
1 170 lichtete ba3 mit ber $reuje-
faf;nc gefdjmtfte
2
)
d)iff,
toeldje t()cma3 unb bie einigen in 23e=
gleitung be 3o^ann rou Drforb
3
)
berjcl^cu foftte, in bem afen
&n SBitfanb
4
)
bei gnfttgem SBBtnbe bie hinter, r Ijatte nod)
3ett gehabt, f;tcr ron beut 5XufruI;r ju fyreu, roetdjen am gefiriggn
Sage ba <J)uffal ber *>on il)m betroffenen erregt
5
).
3ftan fyattc
getoarnt, mit ftrmifdjen bitten iljn bcfdjroorcn, bem gewiffen
obe fid)
nid)t millfljiiid) $rei3
g
geben. 5X6er in bem rertrau-
ten efprdj,
u>cldjc Herbert mit jm gehalten l)aben roil!
6
),
f>attc
fid) fein (Sntfdjlnfj betoljrt. Unb nur bte $orftc$t3ma®eln tote
reu nod) ernftltdjer ertrogen. lag it)m felbft
baran, einem
meud)elmrbcrifd)en Slttentate vorlufig
au^gutoeic^en. 9hd)t an
ber $ftc (nglanb, nadjbcm er in anterburi) mit allen ergbi-
fd)5fd)cu('[)ren eingebogen, in Kubung feiner amtlidjcngnnctio=
nen wollte er at Opfer falten.
5Hfo
(anbete er uidjt in )o&er,
roo bie rgften feiner egner lauerten, fonbern in @anbtoid)
7
},
1) Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 315 Et post modicum
duobus tribusve diebus exrictis post festum beati Andreae apostoli se-
cundo tertiove
(?)
die, in Domini udventu. AVilelm. St. 281 Calends
(?
(Ks)
Dec. feria tertia apud Sandwicum appulsus est.
TU. Epp. vol. I. 84 Die
sequenti navem adscendirnus etc. Gerv. 1413 pridie Cal. Dec. Morris 300.
Roberts. 253. 339.
2) Herbert. 1. 1.
3)
Th. Epp. vol. I. 84. Joann. Saresb. vol. I. 243. Wilelm. Stepli.
Vitt. vol. I. 281.
4) (5. .eben . 541.
5) Wilelm. Steph. 281.
6) Herbert, de Bosehara Opp. vol. I. 310315.
7) Joann. Saresb. 1. 1. 243
venientemque ad vicum, cui Sandwicus
nomen est. Herbert. 315. AVilelm. Stepli. 281
portum Sandwiei petere,
quoniam ille portus suus erat et homines sui de ipsius laetarentur adventu.
Roger, de Pontin. 159 noluit apud Doroberniam applicuit.
544
<5ed$e Q?udj. SicvtcS (Settel.
bem >afen ber 9ftnd)e oon Ganterburt). SDennodj traf er, aI3 er
inmitten be etmmeB ber bewaffneten, bie ftc;
^erjubrcmgten,
gucrft ben
guft
lieber anf
bie aterlanbifdje @rbe fetzte,
and) l)ier
anf
geinbe. Sljrenb ba 35oIf neugierig nnb tl)eilnet)meub um=
fycrftanb ober freunblidj grte: eilten Dtegtnalb be SBarrenne, @er=
oafe be (Sornfjift, Sftanbulf be 23roc nur barum gerbet, um it;m
fofort
djwierigfeen u bereiten
1
).
Mein 3^I)ann Don Orforb
trat nnn bod) oor, im- tarnen bes> Knigs? jn tor jeglicher Un-
bitt ju fernen
2
).
s
JM)t3beftoweniger erfudjten fie , ifm wcnig=
ftcn aufzuhalten. $ciu granjofe in feinem efolge
unter
irrten wirb (Simon, SlrdjibiacomtS in <8en3, genannt
fottte
einen ^c^ritt weiter oorwrtg gel)en brfen, es> fei berat, ba er
ben (gib leifte, mitfifitng jebe3 aubern ^f(ic^toerI)(tniffe bem f-
nige nnb ben @efccu biefe3 D^eid)c untertljan fein ju wollen
3
}.
Mein l)oma lieg ba unter $erweifnng auf eine aubrdlid)e
tnigtid)e rtaubutB nid)t ju. Unb eroalt wollte man bodj nid)t
anwenben. in 23 lief auf
bie Rimberte, bie ben eimgeM;rtcn [xu
belnb umtmftcn, mufjte baoon &urMfdjreefen.
2Itfo jog er ungefyinbert am 5. ecember
4
)
in bie D^efiben^ftabt
feinet @rjftift3
ein. (Bit atte jtdj gefd)mdt, ben Xag at3 ein
geft ju begeben. $fto'ndje unb (Genfer waren ilnn in langen Sfteiljen
entgegengekommen. 2St;renb -prchtige S3anfette oorberettet rour-
ben, war bie ^attjebrate mit feibenen SDraperieen bedangen unb
l)allte wiber r>on bem Klange ber Orgel unb efnge, ber ^or^ta|
be ^alafte.l oon ^rom^eten
5
).
2>er @r$bifd)of aber ^rebigte im
Qapitelljaufe ber ben ert ebr.
XIII, 13; 2ir fjaben f)ier feine
bleibenbc @tabt, fonbern bie pfnftige fudjen wir
6
).
Unb ba3 prte er and) au3 bei klagen l;erau, wcld)c bie alfo=
1)
Roger, de Pontin. 159. Wilelm. Cant. vol. II. 28. Fragm. 37.
2)
Th. Epp. 1. 1. 84 Die sequenti inarmati. Joann. Saresb.
1. 1. Roger, de Pontin. 1. 1. Wilelm. Steph. 281.
3) Th. Epp, 1. 1. 84 Uli tarnen praestitissent. Joann. Sa-
resb. 1. 1. 243 Exegerunt tarnen, nt alienigenae, qui cum arcbiepiscopo
venerant, sacramentum praestarent de servanda fidelitate Regi et Regno.
Roger, de Pontin. Vitt, vol. I. 159. Wilelm. Steph. 281.
4)
Roger, de Pontin. 1. L Processerunt autem ei obviam in laetitia et
exultatione monachi cum clero et populo universo etc. Circa viginti vero
dies ante nativitatem Domini Cantuariam ingressus est. Uebcv (janterblllO
fcetgl. ba<3 opogvapbifcbe bei ^Stanley Historical Memorials of Canterbury
unb Pauli, Bilder aus Altengland. . I.
folgb-
5) Wilelm. Steph. 282283 Hilarati sunt laetitia uberiore.
6) Ibid. 283.
2)eg 16. Sfctfurtft in ivintcvbunv
Sttfyonbfttn&* ber btc 2l&foIution.
545
batb oor ifym crfd)icncucu ?(bgcorbuctcn ber beftraften 23ifdjfc
er-
fyobeu. ic toarfen t$m oor, ba er nid)t Ijeimgcfcfyrt tu griebeu,
fonbern mit g-encr unb d)U)ert, in feinem ^odjmutl), feinem
Ixoi^z bic 3JUtbi(d)fe jum d)emcl feiner ge jn matten
1
),
ic
bcfdjiocrteu ftch barber, bajj tt)re $oftmad)tgcbcr
,
ol)ne gefjort ju
fein, &eturifyeilt werben; fie
oertangteu 9lbfotutiou, breiteten mit
l^Jpcttai&tt, 2lbcr icner fragte vielmehr, ujoju e3 einer Untcrfn=
d)itug bebrfe, mm bod) bic SBcrbredjcn 9(tfcr uert offenbar
feien , nnb oenoie mit fd)iteibenber Reifte
auf bie 9camcn^unter=
fdjrift ber Hutten. 9tidjt er, ber |ei%e SBater
fyabc gcrid)tct
2
).
SDrftc beffen
ertdjt oou )m vereitelt werben?
titeln aB
fie
burd) bcrglctdjen
fid)
nid)t abseifen tieften, oietmeljr in nod) bro=
l)cnbcrem one erklrten, bie fernere Steigerung n?erbe ben $mg
nod) jum 5(euf3erften bringen, fd)tcn er bod) mieber einen d)ritt
rdtort tt)un jit motten. z gab ben
23tfd)fen oon Bonbon unb
ali^burt) anljeim, ben in ber fnften larcnboner onftitution
verbotenen <5ib $u teiften, bem apoftotifd)en (Single
fid)
unbebingt
untergeben
p
motten; bann motte er auf feine cfafyr
I)in unb un-
ter S5orbef)att jener $.(ttcrl)d)ffcu 23cftttgung fie (o3fpm1)cu.
%U bie bem (rftcrcu oerfnbigt warb, fll, eine $lumaube=
hing nid)t ber 23ujjc, aber bod) ber
tyeucfylerifcfyen
3
e ^ll uid)nng
ber ifyu gekommen fein
3
). %i geigte
fid) bereit, bic orbnungemijige
^pnitenj auf
ftd)
pt nehmen, um bic tiebfd)aft au ber $ird)C
lieber ju gemimten. lber ("r^bifd)of
Dtoger fd)lug fdjon
ben erften
ebaufen baran burd) bic Erinnerung uieber, wa xljx fuiglidjcr
>err 51t fotdjem 5Icte ber geigljeit fagen merbe , iubem er suglcid)
bie @eft)tc ber O^adje ncber anreihte
4
).
oerfet^tc i()n aber=
mal in ba (dement, in metd)cm er fid) Utytx fo
motjl
gefllt.
1) Wilelm. Steph, 283 Arclnepiscopos
juclicatos.
2) Th. Epp. vol. I. 85 Nos autem respondimus , non esse judicis infe-
rioris, ut superioris sententiam solvat, et quod nulli hominum licet infir-
mare
,
quod apostolica sedes decreverit. Joann. Saresb. vol. II. 244.
3) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 245
et sicut pro certo relatum est,
ad clementiam archiepiscopi confugissent, nisi eos saepe nominatusEbora-
censis seduxisset, dissuadens, ne quid Rege facerent inconsulto. Th. Epp.
vol. I. 86 Ad quam responsionem , sicut nobis retulere, qui praesentes
aderant, episcopi adeo moti sunt, ut decreverint venire ad nos et secun-
dum morem ecclesiae reeipere absolutionem, non ducentes tutum, ut pro
conservandis Regni consuetudinibus ecclesiae se opponerent etc. Sed
terrarum. Wilelm. Cantuar. Vitt. vol. II. 27. Fragm. 34. Wilelm.
Stepk. vol. I. 284. Herbert, de Boseham Opp. vol. I. 319.
4) Ibid.
Oefdjtdjte 9Ueyanfeer8 Iii. 330. II.
35
546
Sed&fteS
SBudv hievte? (Favitd.
9k ^Bcbcnfcn tearcu mit Ginem fale ^crfld}ti^t. heraufd ren
beut; Wt& if)m eingegeben,
befd)(etf
cr im Vertrauen auf bie tnbeffen
auf
ber
3ufe( fertbauernbc 2irffamfeit bei Dtanbutf bc 23rec, mit
beut (h-ftgenanuten uub ^ecelin reu (EaUsburi) $u bem Rntge nadj
23urcs $u cito
*).
Uuterbcffeu madjtc
fid) f)ema3
auf beu EBeg junt 3el)nc, ber
bamat iu2eebftetf seilte
2
). den jafco* am 12. ccember fyattc
er ben^rier bc3(t.9ftartinsftift tu reeer, 9i<$arb, bcnfclbcn, ber
Spter fetu 9cad)felgcr auf bem
6r$fhi$f gemerben, abgeerbnet, bie
efficiette unbc reu fehlet
^d'fcbr mtt^utcUcu uub ifyn jur Ha=
btcnj anjutnclben
3
).
Uub fd>eu trar bcftimntt, bajj brei
ff
erbe i>cu
auga,c$cidjneter Scbenbcit ibm ^ugcfbrt werben feilten
4
), r felbft
reifte ber Dtccfyeftcr, Wo mau ifm fernem fyeben Staube gemafj
empfing
5
).
Uub als er
auf ber trfe nadj enben weiter fam,
tonnte er fc^ett bie 8pi^e bes" langen
3
lu
3
e
^ f^lf#
^cr ^re^ leiten
rocit entgegengefemmen, bie
rjse ber autftabt bar^ubringen.
Seutbmarf, ire er fein Cuartier tu bem falafte feiltet etnftt^cn
Genfccrater, bes
23ifd)efs cturid) reu 2ind)cfter, uabm
6
),
traf
er mit bcmfclben $ufammcn. Uub fdjon febien aftc 5(ufid)t nt einem
prchtigen
mt:jangc bert 51t fein, all ^eccu reu ^Iruubel bie tUtfc
irert brad)te , ber jngere Zottig gencige nid)t beu (*r$bifdjof ju
fcl)en
7
).
tiefer fyabe ftd) tetmebr, ofmc einen 8dmtt eonerts" 51t
tijun, unmittelbar uad)Gantcrburi)$iird'$ubegebeuunb bafctbft ftitfc
311 fitzen
s
).
Bennert) wrbe er tetfeidjt crfucfyt fyaben burd) Uu=
geljerfam au Siebe $u rhren, wenn uid)t bie
fcfyon fe
toett rergc=
rdtc5(eecnt^cit gemannt Ijtte um$uM)rcn, um an bem fjofjen geftc
auf feinem heften
p
fein.
1) Th. Epp. vol. II. 86
nam Eboracensis et duo praefati episcopi
citius transfretarunt etc.
v
er Dcame Di. nnrb bei . Dia hilf, Di an hilf,
Dianulf gefc^rieben.
2)
Radulf. de Diceto 554. Anonym. Lambetli. Vitt. vol. II. 114 Ut no-
vum quoque Regem apud Wintoniam visitaret.
3)
Herbert, de Boseliam Opp. vol. L 320. Wilelm. Steph. Vitt. vol. I.
285. liebet dtiftoxb
f.
Gervas. 1G73.
4) Wilelm. Steph. L 285.
5)
Ibid.
G Wilelm. Stepb. 285 Ad eanonicalem ecelesiam de Suthwerea, ubi
in domibus episcopi Wintoniensis erat hospitio reeipiendus, quum tandem
venisset etc. Radulf. de Diceto 554.
7j Ibid. 286 Ibi in hospitio
exiret.
8) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 245 Quum vero Londonias pervenisset
infra ambitum ecclesiae suae. Wilelm. Steph. Vitt. vol. L 286.
Herbert, vol. L 321. Gervas. 1414. Anonym. Lambeth. Vitt. vol. II. 118.
STcHfeveiett beg
9*nunfi bcr
tf^fe
bei $eiitri$
II. in SBurcl.
547
9lbcr fetbft
ba, tootin er nun bod) [eine gtolgfamfeii gu geigen
fit cf> t
c ,
feilte U)in eine neue Auflage erwedeu. 6d)on bcr 2tn$pg
bcr Vouboucr war Ujtn at3 6d)ttlb angerechnet. Hub al er fid) nun
buret) eine flehte Sdjaat bewaffneter nad) (vcmtcrfairt) urcfleiten
tiefe,
verlautete fofort, er jtel)c mit einem ganzen ccrc" im aube
umher
1
).
9(nbercrfett3 Beriefen D^aubutf bc 23roc unb croafc
bc (Somfytfr eine Skrfammlung von @ciftltd)cu nub Saien ber tabt
Sonben
2
),
um im tarnen bc nig3 btcjcutgcu $u verzeichnen,
weldje au jener ffentlichen SBccjrnitnc^ fiel) beseitigt.
33atb folgten ^taderetcu
3
)
aller 2Irt @d)lag auf <5d)lag. in
fr
beu @r$btfd)of mit Sctn belabcuc
@d)iff
war x>on Dftanbulf bc
23roc angehalten, bie Sabttng geraubt, bte $Jannfd)aft
tl)ctB ntcbcr=
gemacht, tl)cit in d)Iojj ^coenfet) cutgeferfert
4
).
9Itlcrbing bte
barauf erhobene $lagc erlang @d)abencrfai3. 9Iber bcr Wann,
ber ba er^ufd)f(td)c @d)lof3 8attwoob nad) wie oor im33cfi(3 hatte,
ja c jur 2Sol)nuug bcr ganzen gamtltc bc 23roc eingerichtet
5
),
wrbe baburd) nod) erbitterter nub
fuhr fort $u erbittern, ^iau er?
ljtc, bajj er be3 qbtfdjof Silb in beffeu
Klbern mit feinen
eigenen unben jagte. (Sin cmbcrel gamtltcn=$)cttgttcb, Robert mit
Sftcunen, fanbte feinen Dlcffcu ^oljn au3,
auf
bem 2egc 31t lauern
unb einem bcr ^ferbe $im @c()im^f beu Schwang abjufdjncibcu
0
).
)a3 mar gerabe am 2Betl)nad)t^^(beub befaunt geworben, in
9(nbcre gcfdjal) gkid)^eittg jcnfctt be3 GauaR 2)ie bret rad)c=
fd)uaubcnben Prlaten waren
i)ariu
1)
Wilelm. Cantuar. Vitt. vol. II. 29. Edw. Grim vol. I. 66. 68. Wilelm.
Steph. vol. I. 284. 289. Roger, de Pontin. 160.
2) Wilelm. Steph. 289.
3) Ibid. 289. 290.
4) Ibid.
.5).23b. I. . 308.
6) Wilelm. Cantuar. Vitt. vol. 30. 31.
7) Edw. Grim 68 Inertes ac miseros homines enutrivi et evexi in regno
meo, qui nec fidem ferunt domino suo, quem a plebeo quodam elerico tarn
probrose patiuntur illudi. Geivas. 1414. Herbert, vol. 1. 326.
Die Scene auf bau d)lo|fe Bu*,e3 am 21. ecembet 1170.
549
gefyt fd)ou bic Auslegung ber 3citgcuoffcu au3eiuaubcr. SDie tuen
beftagcu ein ^if^cvftnbui ') in bem rabc, bafj fie
bic djulb
be3 $uig3 beinahe gan^lid) lugnen
2
). Rubere
unb bap
gehrt
bev fptercu rfltung uadj ber imig felbft
3
)
bebauern bie Un=
t>orfic^ticjcit einet: augenbcfd) tcibenfd)aftlid)cn Diebe
1
)
unb bag
fie miber feinen Hillen bte ^craulaffuug genjQrben, Rubere
unb
bap gepren fotdjc
,
nxld)c unter beut
unmittelbaren (Stnbrucf be3
@rcigniffe3 gcfd)riebcn
kjeicfyuen
offen genug Jenen a( beu
cigcntlid)eu krbred)er,
5
).
Allein bic 5(u3fagen ftnb nad) bem rabe ber
fo
ober auber
gefertigten 3eugenfd)aft nidjt augfdjltefed)
p
meffeu; fie crfd)ci=
tten gefrbt and) burd) bte Stimmung ber gartet. (Statt ben einen
ober anbern 33erict)t
p
beoorpgen, fyaben nur oielmeljr, m> bic
l^togeti! , \x>t ber lcibeufd)aftUd)e
Jpafe entftet l)at, gleid)erfetfe
in Slbpg
p
bringen. )a3 Ijiftorifdje Urtfyetf, fern baoou au bcr=
gleiten fid) fid)er tjerfeiteu
p
fnnen, bleibt bod) ein freier
@rtff
ber (Somtonation.
2cr mag e3 (ugneu, ba ber
Euiruf burd) ben oerfucberifcfycn
Sfteij, ben bie^fenntnifj ttnrfte, biefer $tan fei bte einzige 2(u3=
nannte bc3 SBtberfyrudj in feinem Sanbe, oon xljm erpret morben?
%bu barum ift nidjt ein big batjtu grembes?
ifym eingegeben; nur
pm )urd)brud) oerfyolfen, toa tu tfmt >t>ogtc. 2Sa oon ipajj
unb SOBibemutten er feii3a|ren tu fid) cingefogen; >oa3 23itterc3
burd) bie ficben}t)rige gcfybe erregt toorben: ba
fyat fid) in jenem
9lugcubtidanj3crorbentUd) oerbid)tet unb pgteid) enttabetu 3>n bem
1) Edw. Grim 68 Quod verbum milites quatuor genere quidem con-
spicui et de domestica Regis familia excipientes funeste illud et alia
prorsus quam a Rege prolatum fuerat intentione interpretati sunt. Cf.
Wilelm. Steph. 291. Bened. Petr. de vita Henrici vol. I. 10.
2) 'Arnulf. Lexov. Epp. ed. Giles 192. 193. Petr. Blesens. Opp. vol. L
196.
3)
Martene et Durand, Thesaur. Anecdot. I. 559 Quia igitur iram,
quam contra illum dudum coneeperam, timeo causam huic maleficio prae-
stitisse: Deo teste, graviter turbatus sum.
4) Guilelm. Neubrig. lib. IL cap.XXV
ex abundantia cordis turbidi
eruetavit verba non sana.
Cf. Ep. Guilelmi de Trahinac Martene et
Durand Thesaur. Anecdot. 1. 561.
5)
Wilelm. Senon. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 164. 165. Petri
Blesens. Ep. Th. Epp. ed. Lup. lib. V. 81. Cf. Ep. Petri Bernardi ad Hen-
ricum Regem Martene et Durand, Thesaur. Anecdot. L 563
quos si
emiseris, occidisti et tu, quem occiderunt. Absit hoc a rege Angliae.
( waren c-ier
1
)
unter iljnen, bic fiel) baburd) crmd)tigt gel-
ten. Ocegtualb t|urfe, ol)n,bcs> 23rcn", fyatte wljrcnb feinet
gan$cncbcn, toie ber3ft<ntt iwu (Sautcrburi)
2
)
berichtet, ben Tanten
pr 2Bal)rl)eit gemacht. (Sin StWommling iwn Urfo, wcldjcr unter
bem Eroberer rittlcfton in SBiltffytre erworben, fyatfc er xwn feinem
Detter ba3 anbfd)tB SBillcton in otnerfetffjtre ererbt nub war
berbieg aU unmittelbarer cl)*en3maun in ^ortt)am:ptnft)irc, al3
mittelbarer in ctceftcrfl)irc ngefeffen
3
);
35on ugl) bc Wlbxt*
Dille berichtete bic Sage, ba er einft einen jungen adjfcn, als er
ben cuujj ber ^pberaftie nid)t leiften trollte, ber 9cad)fteftung nad)
feinem Scben befdjulbigt unb jur trfe bafr in fiebenbem Bete
l)abe braten
laffen
4
).
3u biefem ^oXjxt fcefleibete er ba3 3lmt eincg
fal)renben D^icfeter^
5
)
in ben raffdjaften 9cortl;umberlanb unb
(htmberlanb, wo er bie33aronie 2htrgl)
=
on
= tl)c = 8anbs> unb anbere
23efi(3uugen l)atte
6
).
$luffcl)er ber gorften im letztgenannten ebietc,
igentlmmcr bc3
d)loffe3 $narc3borougl)
;
fgte
er feinem Sftctdjs
tl)um ben feiner attin elmife be tute = Dille Ijinp.
-
William
be ract), ber ben $htl)m Ijattc dou jeljcr fein d)Wert mit tapferer
#anb gefhrt ju l)abcn
7
),
mar ber jngere twn jwei 53rbern,
6l)ncn r>on 3>ol;n be ubclt) unb ber race be ract). $terlid)cr=
fcits> r-on bem ad)fett Gtljclreb ftammcnb, l)atte er ben tarnen feiner
^cuttcr, wctd)c eine od)tcr SBifltam^ be ract), eine natrdjen
6ol)ne3 $cturid)3 I.
mar, angenommen unb glnzte al S3efii^er
be3 @d)loffe
^ebbingtem in louccftcrfl)ivc
s
)
unter ben englifd)cn
1)
Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 320.
Uebrujeu tonxm
bereits ^ofyann Gumiu unb 5ftagtfter Tatb an bte ppttlicfre (Surie at^of chtett,
um in orbnuua^maBtqcr SKeife bic (Saffatton be Dftid)tertyrue bog Ibennir ju
cmrfen,
toorauf nur 23b.
III. jurtffommcit werben.
Gilb. Fol. Epp.
vol. II. 260. Ep. CCCCLXIX. Ep. Henrici ibid. 288. Ep. egid. ibid. 213.
2) Vitt ed. Giles vol. II, 31. Fragm. 43.
3) Liber Nigri Scaccarii 216
quinto
wfunft
bcv ^ci|dnrevciicu im etjMfdj&fl. ^alaft
JU
I5antevbun>.
553
bei Ror$eit,
fo
erhoben fie
(ich, um ,,1111 tarnen bc nig" tfyrc
befehle
p
ertbeiten: ein aufc Senaten
f
0 Ute un$efnmt naef)
(Santcrfcurij marfebiven
1
). Sie fetfcft
aber ritten auf
ber tcin=
ftrafje",
bie in geratet Vinte in einer ttge bott
15 cn^ti|c(>cn ^Jtct=
leu fieb ait^ebitt
2
),
babin vjorau unb nahmen ibr Quartier bei
(Slaremfcalb im w (fter be3 ?luauftin
3
),
um fyier bie f)iitftc^tltcf> cer
Oocalttdt ued) feJjlenben Stufftrungcn u erbatten.
Dfcadjbem fie cen 9ta}ot ber >tabt ermchtigt, im Kattien Br.
^tajeftt eine ^rodamatton tt ertaffen, in eichet ^ecermann ber*
marut teerte, bem @rbifd)of trgcnb meteben d)ut$
p
semfyren
4
),
befrieden fie ?cacimtitta^
5
)
mieberum it)re ^ferbe unb nahmen ifyren
Sca, bie tauge Sfauet entlang, metebe cen 23e$irf jene<3 flofter son
bem ofe feinet ^atafte* fdeb, unb machten fcor beffen
groem
Xf>orc tt.
(Bie erfuhren beim (Eintreten, bafj ba3 9ftttta$3eff*n eben
drnte fei. SBljrcnb f)oma fief) in fein Ocmad) urd'^e^ogen
6
),
demum die post Christi nativitatem. ^adj imfcrm Galeiibev cortefpotlbirt bei*
4. Januar 1171. Girald. C De Instr. Princ. Dist. II. cap. III.
p.
18. Anno
*
6.
3) Wilelm. Steph. 171.
4)
Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. I. 337
castello illo in
Anglia, quod dicitur Cantebrige, oriundus. 308. N. 22.
5)
Wilelm. Steph. 294. Guernes de Pont St. Maxence Fol. 06. b.
v.
1520. Edw. Grim 70 edentibus adhuc, qui archiepiscopo ministrarunt.
6)
Roger, de Pontin. Vitt. vol. I. 161.
7) Edw. Grim 70 Occurritur Ulis cum lionore etc.
Respuunt eibum.
8)
Edw. Grim 70. Roger, de Pontin. 161.
9)
Guernes de Pont St. Maxence Fol. 07. v.
1
10 (Wilelm. Steph.
297).
10) Guernes de Pont St. Maxence Fol. 67. v. 11
15.
(Morris, The
life of Thomas Becket 317).
I 1 Ibid. Fol. 07. v. 19. 20. Edw. Grim 70. Rger. de
Pont. 163 Sed nee
ipsos vir magni consilii statim ut ingressi sunt salutavit ' etc. XMcgen
Wilelm. Steph. 294 Introeuntes eos ipse salutatione praevenit etc.
gScenen im cnbifdjcflicbeu Sctlafl vor bei Cnuovbung.
555
weiter , unb bie Berber maren eingetreten
,
efyue gu grben. 9?ad)
einigen Ginnten aber
festen
(ie fid)
mitten nnter bem (SternS nt
feinen j-cu
1
),
^canbulf
bev
SBgenfdjfee
Mntcr ifyncn
2
).
SDa
war bod) allut auforiuglid), aB'batf enidjt ()ttc aufmcrffammad)en
feilen. &f)Qmt fal) fie einzeln mit feftem SBfitfe an; bann rief er
SBittiam
cc Iraci) bei tarnen
3
), ie ^erfd)W.orcneu bttd'tcn fid)
einanber betroffen an, bi enbttd) ga&nrfe antwortete: @ott (jelfe
(vnet)
!
y/
r
)
Sd^tenb jener barob crru)cte,
fnfjr biefer weiter
fort:
^^ir fyaben eine 33otfd)aft
bc3 Knigs an (htd)". 2tr fragen, ob
3l;r allein, ob in egenwart ber $erfammeuen fic tjreu wollt
9/
'
fo
l)ob er an
10
)
c
t
Pvctcf; bc (Svjbifdjofg mit bat vier Dtittem ift oon beu fonft
al Sluaenjcugcn bev festen Scenen ben cvften Dftong bebauvtenben
tegrftjjfyen
(5b. @rtm, SEBiiam i$stetan, SScncbict von ^etcvbovongb mit fo mancher;
lei
iffercmen berietet, bafj eine fid) begvnbenbe Sigglcidmiig nidjt mglicf)
ift. Nitrit ctnc'fvitiicbc enjettffjrimg , nur bie iiMitaticu tauit ben
2hifdjlag
geben.
556
edtfteS 53ud> <iertes Galtet.
bem ,3r bie ronc rauben njotCt
1
) ,
burd) fetertid)c (Sibc^teiftun^
tuchnefjr btc reue u befiegeht*
2
).
Hub al> ber ;>lngerebetc barber
fein SBefremben bezeigte, marb )m fofort r>crbeutd)t, baig er tu
Jftcffidjt auf feine 23aronie biefcr3umutl)ung gu cntfprcdjcufyabe
3
);
um bcs> untxrantmortlidmt Scrfaljrcn mitten gegen bie bei bev
^'r nxt
n
9
^
f c t c r rf> t' c 1 1 oetfyetttgt gemefenen^rtateu
4
),
um be ber*
mfjtgen Pompes mitten, mit beut er iumgtaub uml)er$iel)e
5
),
fr
fdnttbig befunben merbe. Allein 2$*Bta3 folt entgegnet Reiben, fn'ns
fiebtct) ber 23aronte merbc er atterbingg leiften, ma3 if)m gufommc,
aber ebenoejjI)a(b nimmermehr ben (5ib
6
).
ein 9(ufmaub fei fein
unoerbattniBmtfiger, tonne atfo in feiner ifeifc ttgenb melden
^InftoB erregen
7
).
2$a3 enb(id) bie trfe angefyc, meiere Stger,
iibert, 3^celin getroffen, fc fei fie. Dom ^apfte r-ertjngt, eben
befe=
()alb t-on i()tn nid)t u ertaffen.
Merbingg uidjt fcon (Sud), aber
bod) burd) (Sud) ift bcrgletd)cn gefd)cl)cn, antwortete Dxeginatb.
Sener mar nid)t gemeint bas
p
(ngnen;
er rcdjtfertigte ei oietmeljr
atfo, baft
er fid) auf
jene bei bem griebcn3fd)htf3 oom Knige fetbft
gcfprod)enen SBorte berief, jote er a(3 offenbare 5(utorifation beutete
s
).
SlHein bic gcrabc brachte ben Dritter ottcnbs auer
gaffung;
et-
beftritt taut unb pig, nid)t bto3 ba eine Sftajcft't bie ^otfmadjt
in biefer 2eife gegeben
bann mre er nad) unferm 3)afrt)at=
ten
9
)
im 9xed)te getoefen
,
foubern ba berhaupt bergleidjen
berhrt morben.
fyalf
bem
Qh-jbifdjof nidjt, bag er beut
3
orn
=
entbrannten gcrabe^u in eftcfjt fagte, er fyabe ifyn ja am 22.
3
f
c tbft gefetien
10
).
tiefer ftettte ba3 mit micberfyotten 6d)mreu in
s
Xtu*cbc unb blieb babei
,
ba& fein @egnt fid) oictmcljr ber
galfcfyung
fc^utbig madje. er efcterc ergofe fid) bagegeu feinerfeit in bie
bttterften Magen ber bie ferneren IXnbttten
11
),
meld)c er feit bem
1) Edw. Grim Vitt. vol. 1.71
quoniam filio Regis coronam auferres.
<2cf)on in ber einige SEBodjen frher gefdjrtebenen Ep. Aegidii Gilb. Fol. vol. II.
213
fyeifct e Quia Domini Regis offensa omnes gravat etc.
2)
Benedict. Petr. Vitt. ed. Giles vol*II. 56.
3)
Ibid. 57.
4) Wilelm. Steph. 294. Edw. Grim 71. Roger, de Pontin. 162. 163.
5)
Edw. Grim 71
sperbe adversus Dominum tuum tibi ipsi in ma-
lum operatus es.
6) 3. Slnmf. 1.
7) Edw. Grim 71 Sed nec indignari justum est defraudavit.
8) . eben S. 511 2lnmf. 5. 512 unb ened. Petr. 58. 59.
9) . ebenfalls oben . 511. 512.
10) Bened. Petr. 59. Wilelm. Steph. Vitt. vol. I. 295.
11) Roger, de Pont. Vitt. ed. Giles vol. I. 163. Benedict: Petrob. ibid.
vol. II. 60.
eehen im efyMfdj&flidjen ^JMaft
vor ber (Snnovbung.
'
557
cvftcn Slugenbiief ber anbtmg erlitten, ber bic frevelhaften
2>cr=
kfcungen
bc fcicrlid)ft gelobten gricbenS.
Snbeffen
$ug() t^c
s
JJcorc=
DilXc erflrte iuctuxcf)r [ein ^efremben, bajj er ^cr^lctcl)cu uad)trg=
lid) tu ibrer egenwart vorbringe uttb ntd)t angft
darber bei ber
Merl)odjften ^erfon Scfd) werbe
gefhrt
1
).
)a gerabe fei b
Unrcdjt, bajj er in feiner ^tgenma^t fid) nlfe verfdjafft.
x
\u
igenmaebt", rief ber fd)on pr Suth ereilte,
s
Jcimmermel)r
werbe ich
aU Srima ber Mffyz bic 9tcd)te erbetteln, welche i()r
gttlich augeftiftet finb"
2
).
2ie?" verfcfcte Dceginalb.
wem habt 3|r benn ba3 @r$bi3thum?" SDie pirttualia, lautete
bie Antwort, von ott nnb bem ^a^fte, bie Semporatta oon betn
Knige/' >abt
3fr
nicht vielmehr 2ll(e oon biefem?" mvh er
oon Gencin gefragt. Hetneiweg", antwortete er. 2ir l)a=
ben ott
p
geben, wa ottc ift, bem Knige, wa3 bc3
nigift"
3
).
.
9lber faum war ba gesprochen,
al3 ber t)cftige 2ortwcd)fct
in St)ttid)!eiten bergehen
p
follen fd)ien. Sie Mtter {prangen
wtl)cnb auf, fyrt)etcn gener in tfren 33liden, fd)waugcu bic
,!pnbe l)od) ber il)re Hupter, !nirfd)ten mit ben ghnen
4
);
ja
mit it)rcu eberben fd)ieucn fie ba^ Opfer
bereite
p
wrgen. xUber
l)oma3 ftmmte fid)
beut vielmehr mit ungebrochenem Strohe cut=
gegen. r fpraug oon feinem Oculjebette
5
)
auf, nnb rief mit bro=
l)cnbcr timmc: Unb wenn alle djwcrtcr (Suglanb ber mei=
nem Raupte blitzten, nimmer mrben fie mich fd)redcn ober irre
machen an meinem el)orfam gegen ben ^papft. Einmal bin id)
fd)Wad) genug gewefen naefpgeben. 5lber prdgelehrt pr reue,
werbe
N
ich nimmer wieber wanfeu
6
).
Ucbrigeu
fo fdjlo6
er an
bic brei unter
ihnen fid) wenbenb
,
wetd)e il)m einft at (Sanier ben
ib ber reue gclciftet
7
)
wifet 3hr,
wie wir
p
cinanber ftel)cn.
Ilm
fo mehr mu&
ich mich wunbern
,
ba
3hr
nerm Jpcrrn in fcU
1)
Roger, de Pont. 163. 164. 23et Benedict. Petr. 61 entgegnet oma3:
Nihil eo (Rege) faciunt inconsulto.
2)
Ibid. 164 Si quis
faciam.
3)
Wilelm. Steph. 295. 296.
93b. 1. . 584.
4) Wilelm. Steph. 296 Reginaldus et alii quasi aliquid mirum dixisset,
araplius fremebant et accendebantur et stridebant dentibus in eum. Bene-
dict. Petr. 61 Ulis igitur surrexit.
5) Benedict. Petr. ibid.
6)
Wilelm. Steph. 296 Sed Thomas justus deseram.
7) Ibid. Ejus, dum cancellarius erat, propria deditione homines facti
sunt.
558
<edjfte3 33itc6. hievte? Gapitc f.
nem >anfc atfo brofycn tonnt". Dreahtatb ermiberte: 9M)t fann
snrifdjen unl befielen, mag ge^en ben Mnig mre"
1
).
)ie legten 2orte mnrbcn fdjon boti jener @d)aar r-on Stenern
nnb (Slcrtfern mit angehrt, meiere Hcugictig unb
frfotgenb in
ba3 3immcr
gefKirit maren
2
).
Mein jener lie fic ntdjt $nr 53cftn-
nnng fommen.
If
^m tarnen einer 2Drajeftt, Befehle id) (Sud)
atfo bonnertc er ftc an
ba %l)x urd'meidjet von biefem Wuw-
feen"
3
). Unb clU fte baranf erftarrt cinanber anbtidten,
fufyr
er
fort: 23emad)ct iljn,
bafe
er nid)t entrinne". Den fid) gefangen
ebenben?"
erfefetc [)oma3
4
).
Untcrbcffen bafte ba immer pncl;mcnbc emirr jebe Stattete
btgmtg vereitelt. )a
fein*
nnb crmoa,cn ber trmcnbcu 9Reit#e
mrbe nnr burd) ben diu] ber Dritter bertnt, bic bereite mit ber
Janft
in ba3 2erf
festen, menn man
ftc nidjt prte. <Bo riffen fte
ben SBtfttam git3=Dcia,ct, ber eben um citteg
u crlebigcnbcn @efd)i=
k> mitten eingetreten, mit ematt mit fid) fort
5
).
Vjfox fcfyct, rief
ber 2ibcrftrebcubc feinem crrn
p,
mag man mit mir tl)ttt".
^atdjfebc" fprad) er, ba3
ift
btc^tunbc, mo bie
giuftcnB
Wajt t)at"
6
).
Unb aHerbingg, bie foftte fid) nnn voltcnben. d)on maren bic
^ftrber bnrd) bic ipafte in ben
&of
cftnr^t mit bem cfdjrci: 3u
ben SBaffcn! g
ben Staffen!"
7
).
SDic maren aber oon if)rcm c=
folge febon ergriffen. (Sin 3Tl)eiI beffetben tjatte fid) in bem (jrofjcn
f)ormea, aiifc^cftellt , bic 23cfct3iing beffetben burd)^ bic icnerfd)aft
beg (Srbifd)ofg $tt tnnberu
8
).
in anberer, in einem ber ndd)ftcn
Kufer tauerub, brad)
jefct
lo> mit bem Sofuucjmort: ni$&
leute, nia,3teute!"
9
). Unb an^enblidtid) mnrbc bnrd) d)ticBmu3
ber groen Pforte
ber $a(aft oon alter Gommumcatiou mit ber
tabt abcfperrt
10
).
SDie einzige offen Qclaffcuc Keine Ibr mnrbe
1)
Wilelm. Steph. 296.
2) Ibid. Edw. Grim 73.
3)
Wilelin. Stepli. 297.
4) Ibid.
5)
Ibid.
G) Ibid.
7) Ibid. et per medium aulae et atrii ad sequejam suam procedentes
terribilibus oculis et minis omnia penetrant et clamant: arma, arma, viri.
8)
Ibid. Quidam januam erant.
9)
Ibid. Qui tandem Regales.
10) Ibid. 297. 298 janitorem archiepiscopi amoverant, suum admove
rant, ne quis de urbe ad archiepiscopi auxilium ingrederetur.
ccnen im cv^lnfc0fltcr>cu ^alaft ot bcv Cvnnovbunj.
559
toon bcm mittlcrnxtlc befundenen
1
)
gtige! unb @inton bc Grtoil,
im ricnftc bc W)t& (Siarembatb, bead)r
2
).
ic [Rittet fctbft
toarfen
bcn Remtel ab unb evjcbteiteu, nunmehr and) mit d)mcr=
tevu umgrtet, tu voller :Kftitua,. Xabei I>attc beitt gigutfe
bor
eigene odj bc (5r^tnfd)of^ , Gebort Xibia, SBeiftaitb letften muffen
:3
).
3tei anbere Steuer bagegetr, Osbcrt unb Sllgar
4
),
murren felbft
burd) Die <$e&t$tft oou ber augettf$einU<en Ucbermad)t uid)t ab=
gehalten, an SBtberfianb ju benfen; fie ocrrammeltcn fd)leuuia,ft bie
Zijx ber attc, unb in ber f;at iett biefc gegen bie e:preugungg=
Krjucbc Staub. Allein Dtanbulf be 23roc fyatte tu ber $ett feiner
fedjgjtjrigcn $ermaltung ju mc( elegenfyeif gehabt, bie fiocaUtat
bc $alafte fennen ^u lernen
5
),
at ba er in SBerlegeufjeit gefom=
tuen, (*r forbertc bie brigen ^erfdjworcncn auf,
i(;m burd) ein
ber emd)er in bcn Dbftgarteu
p
folgen
0
). $n ba
fhrte
nacb
bem Sorjimmer $wifd)cn ber alle unb ber cfylaffammer eine l)l=
jerne Xreppc
7
),
an beren $tu$beffernng
8
)
eben 3tmmer(cute gcar=.
bettet. g)a ^cnfttotTfgettg, bog fie
hatten liefen
[ffen,
geigte,
bafc
fie balb jttrMfeljren mrben. 9egtnalD
ergriff
bie 9Irt
9
),
SEnbere
SlubcreS, roa fie fanben: alfo bewaffnet, eilte man bie Stufen
Ijcrau
10
) ,
jitm (Sr$btftf)of vorzubringen. @in genfter
,
burd) n>eld)c3
man nad) bcm raben bdtc, warb erbrodjen
11
)/
bie SDienerf(|aft,
1)
Wilelm. Steph. 298
ad prandimn homo et miles arcliiepiscopi,
modo contra eum.
2) Ibid.
3)
Ibid.
4) Ibid.
5)
Benedict. Petrob. 63
qui introitus et exitus curiae noverat uni-
versos. Spter mufj ftdj
(jcrangcjfci(lt fyabm, bafj felbft mandje unter bcn Ww
cf)cn beu (Sr^btfcbcf motten bten unb bcn ftvbcm fylfvetcb getoefen jtnb.
Alex. Ep. ad Barth. Ex. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 82. Ep.CCCLVI.
6) Bened. Petr. ibid.
7)
Ibid.
8)
"Wilelm. Steph. 298 Reginaldus ille cuidam fabro lignario gradus
quosdam ibi reparanti securim abstulit.
9) Ibid.
10)
Edw. Grrim 73
consilium.
3)
Roger, de Pont. ibid. vol. I. 164 Qui Joannes Saresberiensis : Haec,
inquit , consuetudo tua Semper fuit et est, ut, quod tibi soli videtur, illud
Semper et dicas et facias.
4) Benedict. Petr. 1. 1. Et quae necessitas fuit procedere?
5)
Roger, de Pont. L L scitns certissime, quod milites isti nihil
aliud quaerant adversum te , nisi tantmn occasionem , ut te morti tradant.
6)
Ibid.
7) Edw. Grim Vitt. vol. I. 73 Quo fragore terribili
. dispersi
sunt. Roger, de Pontin. 165.
8) Ibid. Anonym. Lambetli. Vitt. vol. II. 121 Tumultu
conferret.
9;
Roger, de Pont. 165 Hi apprehendentes portare. Wilelm.
Steph. 299 Alii eum injectis manibus erigunt et vim ei faeiunt.
10; Edw. Grim 73. 74 Insistunt monachi dicentes non decere ipsum ve-
spertinis deesse laudibus etc. Wilelm. Steph. 299.
3$omaS Unrb ott bcu einigen in [eine fafytbxalfixtyt gerettet.
5(34
fdjicn et fid) jit ergeben, inbem er einige cfyritte Mrtoctrt ttjat,
at er, ba3 fitberne vcu$ bermiffenb, bas einft ^ort^am^toti
fein panier genxfen
1
),
spl|lidj hiebet fiitt ftanb. )a fein cjett?6ti=
ftdjer Srgcr, 2ltejcanber ber SatCifer, mit Herbert uub Fulbert
tum (autjiUe einige age juwt in 9(u3f()ruug einer
9fttffton
au
bcu ^apft uad) bem kontinent ubergefe^t nmr
2
),
fo
mute fein
(Slerifcr ciuridj Don 5lurerre
3
)
beffen teile bettreten. Allein al3
mau nun weiter brngte
4
),
faub mau bic geheime wenig ge&randjte
^Ijr, burd) btc allein man unter btefen ttmftcmben entfliegen
tonnte, t>crfd)loffcu
5
). $tan entfette fiel) ; man erftemnte, aB fic
bei einigem DMtttetn
fo
tetdjt auffpraug, aU wre fic nur mit Seim
befeftigt genxfen
0
)
ober, nrie ber nchternere 23ertd)t
7
)
fagt, tton
ben betbeu Dettermeiftern Oftidjarb uub Sittiatn aufgeriffen warb.
Uub fd)on imnd)fteu?(ugcublicf roarbba3@ebruge ein furcht*
6are. Rcm
f
c^le^te
,
jog, trug bcu abmcdjfelnb el;cnben uub
Bibcrftrebeuben
8
)
burd) ben nrblid)cn reuggang. (Sin TOndj rief
taut, man
muffe
it)n tampfunfhig
mad)cu; man foltc i()u oI)ne
2citcrc3 auf bie djutteru nehmen
9
).
SDcnnedj mute er fid) uod)
breimal ben Firmen ber Siebe $u entminten: zweimal in bem ^reujs
gange, einmal im apitelf)aufc
1(,
j
toermodjtc er auf feinen guen
fid) entgegenjnftmmen. 9ttd)t3bcftonxniger warb er berwltigt
uub cnbltd) gtcHtdj in ba t)or ber atl;cbrate gcfdjoben.
3u berfetben t)attc ber 2k3pergottc3bienft bereit begonnen
;
aber wer
1;
tte $lnbad)t genug gehabt, bemfelfcen BeijuWotynen , als
1) . oben 33b. I. <3. 421.
2)
Wilelm. Stepb. 292 Ipso die
iturum.
3) Ibid. 299 Jubet ergo crucem Domini proferri. Quidam clericus ejus
Henricua Autissiodurensis eam bajulat.
4)
Roger, de Pontin. Vitt. vol. I. 105 Hi apprehendeiites
portare.
5)
Roger, de Pontin. Vitt. ed. Giles vol. I. 1G5 Tunc diverterunt ad
aliud ostium secretius, quod multo tempore elausum et obseratum nulli
transitum praebuerat. Edw. Grim 74
divertit in dextram sub columna, liinc habens altare beatae Dei geni-
tricis et perpetuae virginis Mariae, illinc vero saneti confessoris Be-
nedicti.
6) Edw. Grim 76. Roger, de Pontin. 166.
7) EdAv. Grim ibid. Et tu pacem. Roger, de Pontin. ibid.
8)
Edw. Grim ibid.
9) Herbert, de Boseham vol. I. 330.
10) Edw. Grim 1. 1. Roger, de Pontin. 166 Et si me quaeritis, ecce in-
venistis. Guernes de Pont St. Maxence Fol. 72 v. 15. Ep. prioris Trin.
Cant. Martene et Durand, Thesaur. Anecdot. III. 1748. Ep. Anonymi ad
Alex. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 304. Ep. DI, beven SBcrfaffct fid) fl'Cts
lieh aud) md)t al SlugcnBCUge fcqcidjuet, abcv bcmcvft: sed codem die Cantua-
riara veni etc.
Sceuc bei (Srmovbung bcg Srgb, ib. in bei ctt&ebrale jw (Santcrfcurtj.
565
$lutmcnfd)cu fdjauberten bod) bei bem ebanfen juviicf, in biefem
eigtljume ju morben. <Sie maxien SDienc U)u fort^uf^le^en
1
).
$otna$ bagegsn toar
feft entfcfylpffen,
gerabe fjier bic ataftro^e
p
crleibcn. (St lehnte ftd), twu (btt>arb rim mit ben Firmen um=
fangen
2
),
mit bem Dtd'cu gegen ben Pfeiler
8
)
unb wbo^fcette ba?
burd) feine &eifc$fraft. Sltterbingg entftaub alfobalb ein
heftiger
Dcingfampf. W>tx in biefem erratet er ftd) pndjft
a(3 ber ber*
mchtige:
al3 ract)
4
)
anb an xljn gu lecken wagte, ergriff
er tl)u
Beim $anjerl;emb nnb warf t|n auf
ba3 $flafter
5
).
)cr Grfofg
fdjlug
jeben weiteren ebanfe uieber, xljn fortzubewegen ; aber er
fcradjte and) bic ef^le ber Ocadje
auf
ben Stebepunft ber @httb.
9eginalb trollte bie Vergeltung ben. 5llfo ftrmte er
anf
iijn log
mit gezogenem dj&erte. Sloer ber
Qfr$tfjdfjof,
ber gang wieber ber
Jriegertfdje (Sangler geworben u fein fdjeint, ftieg il)it nod) einmal
unter furdjtfcaren 3orne3roorten jurtf: 3$r meineibiger djuft!
3$r feib
mein $ann! 3$r
t)abt mir Xreue gcfd)Woreu! 3|r brft
mid) uid)t anrljreu! "
$>ie %l)x
fdjfofe fid), um &oit bem tounbert^tigen Mrtyrer
mietet geffnet ju werben.
1)
Wilelm. Steph. Vitt. vol. I. 300. Benedict. Petrb. ibid. vol. II.
69. 70.
2) Gervas. Act. Pont. Cant. Twysden et Seiden 1673 Die vero crastina
in criptam a fratribus portatum, in sareofago marmoreo positum est.
Joann. Saresb. Opp. vol. II. 257. Ep. CCCII.
3) Ibid. Edw. Grim 82. Ep. prioris Trinit. Cant. Martene et Durand,
Thesaur. Anecdot. III. 1750 ante altare saneti Johannis baptistae et
saneti Augustini, Anglorum apostoli, in sareofago marmoreo sepelierunt.
Stanley, Historical memorials of Canterbury 86. Pauli a. a. O. S. 17.
t^rttifdK 33ett)et3fitfynutgett.
/
18.
SBW *** (^elnutg ^aWaii
III.
2)ie (Srcrteruna, gtd'er, Dtautalb oon SDaffel
1*22126, tjat mid) . 15
berzeugt, ba bie in ber erftcu Slulgafce, 23b. I. 395. 396. geuerte
Stuftet, -$af)atf3 fei mit ausbrcf(id)er enclmttgimcj be3$aifer3grieb=
rtd) erhoben werben, nid)t 31t galten fei. 2UIerbih$3 mdjte e3 {deinen,
a( ob biefelbe fid) auf
einiger
fefyronifteu ^CngdBen frhen
renne. Herrn.
Altah. Boelimer II. 489 ad A. 1164 bemerft Guido qui et Paschalis
per Caesarem substituitur ; ba Chronic. Reichersp. Ludewig, Script,
rerum Gerin.il. 287
f () ru11
g
e n
.
cum omni imperio arguens.
3llfo eine (Steigerung ber (Strenge be
one8 unb ber Haltung tft ba3 Kriterium, an iveldjem bie ^rfeinau;
berfolge 31t ernennen. 2lfcer bie (Srfennen fd)eint vielmehr burd) ba3
efl)l aU burd) ben erftanb gebt werben \U muffen: ba3 meinige
f>at mid) bei tiebetljojttet cctre ben entgegengefekten 3Xunabmen ges
neigt gcmad)t. 3d) l)abc lngere Seit
Ep. CLXXIX
fr
ben erfreu
SBrief,
Ep. CLXXX
fr
ben legten gehalten. 3n ber St^at
tft
Ep.
CLXXX an maud)cn (Stellen brot)enb genug, ivfyrenb bagegen Ep.
CLXXIX burd) t^reit boctrinren (Sljaracter al bie milbefte ftd) gc=
rabe Eingang verfdmjfen trollen fdKint. Scttuod) bin id) oer$eugt
motten; bag bie Reihenfolge, voeld)c man im Xerte angenommen, bie ah
lein rid)tige
fei. @erabe ba3 gelten bc3 @rue3 in Ep. CLXXIX ver;
rtlj biefelbe aB ba3 fd)rofjfte
ber l)ierl)er gehrigen ftantfefte, al ba
fd)riftlid)e
Commonitorium (Gilb. Fol. Epp. ed.Giles vol.II.186. SBcrgt.
inbeffen (S. 602 %\xmt l), rvcld)e3, gerabc an biefer Formalitt feuntlicb,
ben im3al)rell66 appeflirenben 23ifd)feu Unglaube
fo anftig c\c-
\v erben. 3>n biefem glte mu natrlid) Ep. CLXXX
bie an ^weiter
(Stelle , bie Ep. CLXXIX bie an erfter ein$ureil)enbe fein. (Sublim Ep.
CLXXXI
gehrt gar ni6t in biefen 3nfammentjang ber Singe.
20. >ic mxmx in (lairuau>: 1165 (unb 1166?) , in
lugnp 11591161.
on
,
a) Sie Urfuubcu unb
s
3utd)rid)tcu ber ben Verlauf ber Singe in
lairvattr baben mid) nid)t in ben Staub gejet?t, ber (Sr$t)luttg bie mir
fclbft fo
nntnfd)en3n)ertt)e lart)eit mit^utfyeilcu. Sa3 Chronic. Clarav.
ad a. 1165 Martene et Durand, Ampi. Coli. II. 706 not. berid)tet,
baf:
@aufrib olme (Sd)u)ierigfcitcn $u ntad)cu, bem $orfd)lage bei tapfre*
fgfam,
reftgnirt fyabe. Sie teile bei Joann. Saresb. Opp. vol. II.
114 in ber
olme
gjetfel
bem %rt)xz 1168 angel)rigcn
Ep.
CCXXXIX Abbas Augustini dixit Domino Gaufrido, qui fuit
AbbasClaraevallis"
bezeugt, ba er bamal biefe feine frhere teile
nid)t met)r befletbet.
^ubeffen bie oben (S.
8891 mitgetbeiltcn iSh
tte au 2lteranber3 Briefen fettnen Wenigkeit ba$u geneigt machen,
an^uielmten, ba bie 5lttgelcgenbcit
ftd)
uid)t
fo
einfad) abgewiegelt,
bS eben citirte Chronic,
behauptet. ftun erjfylt and) ber Auct. ano-
nym. Dial. bei Manrique, Annal. Cisterc.II. 464 in ber Xljat von fet)r
bebenffid)en, ber ba3 3aljr 1165 f)tnau fortgefektett 2irrcn. @aufrib
fotl fid) nidjt allein nidjt gur 2krsid)tleiftung Bequemt, fonbent, um
ben SfiHberftanb gegen bie (5utfei5ung aufrcd)t ju erhalten , an ba @c=
ncral Kapitel appellirt t)abcn; ali von biefem ba Urtivit befttigt n>or-
ben, an 3(leranber fclbft. Siefer
fo
roirb Weiter berichtet
fei
tu
bie ytott))venbigt'eit
oerfefct
ivorbeu, beut 9tyettten
dUdjt $n gefcen unb
fogar bie betben 2(ebte, iveldje oon Slkranber, (BHUxtB 9tad)folger im
Dtcgimente bc^ DTcuttcrtloftcrg, abgefanbt toorben, um gegen biefe (Saf
20. 5Me Shren in Glahoauv uub (Shtgnt).
579
fatteit be3 Urtt)cU3 (Sunfprnd) ergeben, buvd) (gntfe^uug $u beftrafen.
2lcin ba ber iMercienfcrorbcn
fo
fd^Xiegt tiefe (gt^tog ab
biefc Opoofition ftanbbaft fertgefefct, fo enbigte bor Streit mit ber 2ahc;
bereinfet.utng bcv klebte uub ber SSefMtigung bei :Kemotiou affctb&
Robert de Mont. Pertz VIII. 524 lin. 42. 43 beliebtet 511m ^aljx 1175
ablas Clarevallensis Galfridns a quodam pseudomonaclio cjusdem
ordinis nocte cultro ter appetitus letaliter vulneratus est.
Uebrtgeno berichten bic Annales Cameracenses Pertz XVI. 534 ad
a. 1160 mit bcfonbeixm9cad)brud; , toa ficid) and)
fonft gefttg i
ft
,
ba
bie Sftcndje 31t telatrocaur fid) bie grte
s
DJct)e gegeben, }d)0\\ in ber
erften lfte be3 3at)reg 1160 bte 9lnertennung
N
3lcvanbcv3 bnreb^itfetKn.
(Sic enthalten tt>citcr totijen ber bie Sofftynobe 31t 33e<*ufeai0, bie mir
3itr $eroollftnbigttng unfercr @efd)id)tc beifelbcn 33b. L @. 1 61 w*m.*im
nad>3titragen @elegcnt)eit nehmen.
l
i)er Serfaffer giebt an, ba biejel;
be
1
)
nm bie 3eit bc3 gefteg ber Jcaria 9Jcagbalena (22. gali
1160) begonnen, ferner, ba enbboten aiferl> griebrid) mit Briefen
gegenwrtig nnb bereit egenlrart eben ba^n mitgemirlt, ba man jus
nd)ft fchte3meg
fr
2ltcranbcr fid) att;ofd)lielid) auogefprocben. 33tet=
mcfyr-trat eine ^leraubrhtifdje ttnb SBictorinifcfye Partei cinanber tnte
gegen,
gnbefteu
mrben bie atferdjen unter ojfmmg erregenbeu (Sfs
Harlingen abgefertigt nnb bie (Styncbalcn, nad)bem fie brei Xage ocrjaim
melt gemefen, entlaffen. ,,23alb barauf aber brad)te c bie Partei be3
nig3 tton (nt glaub bal)iu, ba ^llcranber Don Sitten in grantreid)
anerfannt mrbe. 3n (Snglanb befahl
er e3 ol)uc Weitere."
2) er
(St)ttobe 31t ouloufe mirb gar nid)t gebad)t. Alfter ma3 bie beibeu legten
SaiK ansagen, barf nur
fr fyiftorifd) gelten, menn man c3 auf
ben
entfd)eibcuben Erfolg eben b i
e
f e r bebtet):. erabe in golge ber :Utd)ter=
mfynnug biefev neuen ^erfammlnng mu bent Scfer, ber nur bie Jen
23erid)t ot klugen l)at, ein
falfje
23ilb oont Verlauf ber Singe cnt=
fteben. Sagegen ob bieg Dveferat, ba $u SBeaufcai cht egenjak ber
Parteien fiel) r)erau3geftcllt ober ba3 be3 Robert (33b. I. @. 161 Slnntt
1)
ben 3Sor^ug Oerbiene, mte jnmfclljaft bleiben, meuunid)t gegen biefe
@tcid)ftelTung bic Vermittlung einnehme, ba in ben Ann. Camerac bte
efcfyidjte ber tynobe 31t 33eauOai mit ber ber oulouf er
toedjfelt ober oielmcl)r
%
u
f a m m e n
g
c
f
1 0
f
f c n erfd)einc. $IU einzige*
fidjereS Saturn roagett nur bemtod) nur ben Xermitt ber elfteren 31t
bctrad)tcn.
b) ugo III.
2
)
mar Oon (Gilbert goliotr) Epp. ed. Giles vol. I.
. 91
352. Ep. CCLVII nnb $eter, %U oon kontier be la Seile, beim Antritt
1) Sie 9xebenfi)itobe jit fteitf Sardj^ nennt er nidjt.
2)
Cognomento Frazan. Gallia Christiania IV. 1140.
Lorrain, Essai
historique sur l'Abbaye deClunyl67. Chron. Clun. Marrier et Quercet., 13i-
blioth. Clun. 1660 Hugo tertius de Frasam Cluniacensis abbas deeimus,
Petro Venerabiii immediate
(?)
successit, cujus electio a Nativitate Do-
mini usque ad Dominicam, qua in Ecclesia de pastore bono boni pastoris
verba recitantur, per XV hebdomades dilata est.
37
*
5S0
ritifdje 33e^ctf6rungcn.
feine WtttB. (1158) freubio, begrt. Petri Cellens. Opera omnia etc.
accurante Migne 431 Epp. XXVI. Sic in auditu commotionis ma-
gnae, quae in Cluniacensi electione facta est, non par-um coneussa
sunt viscera nostra, sed rursum in concordia laetata est anima no-
stra. >a golgenbe
f
cl?t bie m&) $eter3 be GfimuivMgen Xebe in
Stugn^ entftanbenen Unruhen t>orait3, bereit and) Robert, de Monte
ad a. 1157 Pertz VIEL 506 gebeut
4
!. Monachi claustrales Cluniaci
tumultuaria electione , immo intrusione quendam semilaicum Ro-
bertum Grossum
,
cognatum comitis Flandriae pro parentela , sua
elegerunt, reclamantibus maturioribus viris et honestis personis, qui
de eodem monasterio ad pa.storalem curam assumpti fuerant.
Deposito Roberto abbate Cluniacensi et mortuo et soeiis suis in
reditu a Roma Hugo prior Claustrensis factus est abbas Clunia-
censis.
Heber bic l)icr er^Mte ^ergetraCtigung flctgt
u
^ K^jt
bet aueb jenft ;ut ^rtautecuttg bienenbett Ep. IV ad Fridericuru Im-
peratorem Bouquet XVI. 685
parentes Roberti Grossi, quem D.
Papa damnavit, undique Cluniacensem ecclesiam inquietant et
novain plantationemnostram valde coneutiunt. Ad Dominum Papam
ituri sumus et in praeparatione itineris intenti occupamus etc.
Ep. XXVII
cfi
biftevifch umvtduig. Ep. XXVIII $etgt, bag $u$o
auch litern }d)cn iubm fudjte. De paradiso", ,,de Aegypto," et de
quibuscunque locis Scripturarum tarn pretiosas merces etmargaritas
plenis marsupiis ex se refudit charta vestra etc. Sed quid mirum,
si dominus abbas Cluniacensis de thesauris suis tot et tanta pro-
ferat, quot et quanta Cellensis vix efferre valeat?
2)evfelbc
fd)mcid)(crijd)c Xen nrb Ep. XXIX
an$ef$tgeiu ($)tefe tner SBttefe
and) bei Marrier et Quercetanus, Biblioth. Clun. 14*21
1427.)
93
c)
X>a> Jjict befdu'iebcne Verfahren cr^bLt Die Historia Vicelia-
censis D'Achery, Spicileg. II.
536, bie in evnutnjchtcr
etfe bie jenft
berbanbene de in ben 9ia6mbtcu ausfllt. )en (Srfolg bcfjeLbeu
erfahren irir aber nicht f)ier, fonbern au ber im 3^*e H78 gefdjriebenen
Ep. Christiani Archiep. Mogunt. Gallia Christ. IV. Instrum. 286
Bouquet XVI. 696. Di.scretionis itaque vestrae non latet pruden-
tiam, quod Dominus Hugo quondam abbas vester
a quibusdam
fratribus vestris injuste ejectus sit et ad Dominum Imperatorein
confngerit, quem ipse ffe ctu benigno suseepit.
gm iwbcvj^rud)
mit ben Angaben biejes 23ricfc3, metabe ben %ht nod) in bem genannten
3at)rc al> kbenb ttevausfetecn, behaupten ofyne alle ^Belege Martens et
Durand, Ampi. Coli. II. 662 Depositus ad cellam de Vallibus
infra Potiuiacum in comitatu Burgundiae secessit, ubi diem extre-
mum clausit 1164.
$ou feinem iKadnotgcr @tept)auu fyaben nv
SBvtefc anftemgSubugVII. bei Bouquet XVI, 119. Ep. CCCLXVII;
120. Ep. CCCLXVIII; 130. Ep. CCCXVIII; Ep. CCCXCIX 131.
Ep. CD;
bei Martene et Durand, Thesaur. Anecdot. Tom. I. 464
ad Monacbos Moi^iacenses; ibid. 465 ad Dominum R. de Albarupe.
teEp. bei Bouquet XVI. 129. Ep. CCCXCVII bittet aevbiug um
21.
$ag (Strafgericht ber Beatus. SSefefcnng bcS
rajtefl. 581
bie ftttgti^c protection be3 ftfofiet, gcftcfyt
aber bat Berfafl bcffclben
ein. Et quoniam quidquid'iii hoc mundo radiecs altius fixisse vide-
tur, citius multotics evanescit
non mirum si Cluniacensis
quoque ecclesia tum jicecatis nostris exigentibus tum malitiatempo-
rum faciente a statu illo, quo fuerat, longe alia nunc apparet.
2h a$ trafgeriet ber SD^aing. SBcfc^ung
M ($r$ftuf)l^
a) Martyrium Arnoldi Boehmer III. 324
1
). 325
ift fr
bie 3)ar= . 156
fteUung im Xtxtt bie auptquelle, mit ber bie Annales Disibod. III.
160
215
2
),
Dodecbin bei BouquetXVI.
35,
Christian. Mogunt. Boehmer
II. 263. 264
p
OergXeidjen fiub.
b) >a Martyr. Arn. nennt beu Tanten beffen, OOtt rocldjem fftn* . 157
bolf
p4
M
StoHumi
(Boehmer III. 324.
325) angleidj mit ^efttignttg
158
feiner SBrbe erwerben iroftte, ntdjt aubriidlid). Allein bei ber gartet;
fteltnng
be<
BerfafferS
fann c3 feinem ioeifel unterlieen,
bafj
ber
venerabilis papa" Victor IV. ejeroefen. 2)aran !nnte ctcrbtuo, irre
mad)en, ba bie nd)tia,e Ep. Bertholdi Burgundiae Ducis ad Ludo-
vicum VII. Bouquet XVI. 34.
35, auf ber ba3 in uufercr ^arfiellnng
golgenbe rnfyt, bie protection 5llerauber3 fceanf&rndjt.
Nacta igitur
opportunitate dilectissimum fratrem nostrum Kudolfum non qualiter-
cunque, sed canonica electione, quod vos latere non credimus
,
in
archiepiscopatu Moguntino investitum, sed a praefato Imperatore
nostro, qui ob nostri generis odium alium superintrusit, valde
aggravatum gratiae vestrae manutenendum transmittimus et com-
mittimus, plurimum deprecantes, ut in omnibus negotiis ipsius et
apud Dominum papam Alexandrum et ubique prodesse velitis etc.
xHuf @runb berfelben tonnte man ber $erntntfynng gngeneigf Serben,
baf
:Kubolf urf fcrngltcr;
fr
3lleranber fid) erMrt unb lebiaUd) in
golge ber aof^tgli^en ^tnoort oou feiner (Bette oeftogen fei, feittem
bie (Stellung einzunehmen, ioeldje burd) bie foakid) anufl)renbeu
DneUenjletten- beriefen nrb. Snbeffen
roenn unfere- eutung ber
(Stellen in bem Martyr. Arn. rid)tig
ift, bleibt nur brig , ben Verlauf
ber )inge
fo
oorjnficUen , nnc im tert gef#e^en.
)a Dtubolf
f
djltelid) auf ber fd>imatifd)eu (Seite geftanben, ergtebt fid) au3 bem,
1)
Assumptoque quodaui Rudolfe- cognomento Clobelouch, fratre scili-
cet ducis Ceringie, eum in sedem collocant etc. Hoc autem factum est,
ut possint ultionem imperatoriam, quam quidem meruerant, evitare. Erat
enim idemRudolfus vir potens in amicis, ipsius imperatoris consanguineus
propinquus etc.
2) Scelere peracto sceleris auetores cionclero licet coacto~RiioUumfi.\inm
Conradi ducis de Zeringeu episcopum substituerunt
,
j)ostposita jide
,
quam
jnius in manus Imperatoris dederant.
5S2
ftrittf$e
3?etrei?ffrnuifjen.
bic
Gestorum Abbat. St. Trudon. Contin. secundaPertzXII.
360
ber ben (Smpfano, befjelben tton (Seiten 5Uerauber auf bem 2ateran=
concit (1179)
berichtet; irirb aber ausbrcflieft bureb bie Urfunbe %xiz-
brid) fcom
'29. September 1171 (Miraeus, Opera diplom. et histor. I.
188cap.LXVII) fcerau\jqei?t unb Dttt 2eranber jelbft anerfannt Ep.
ad Henricum Rheni. Martene et Durand, Ampi. Coli. Monum. II.
960. Ep. CCCCXXV Postulasti siquidern a nobis consilium per
dilectum filium nostrum clericum et nuntium tuum M. , utrum a
Leodiensi intruso, qui est schismatis contagione pollutus, hominium
reeipere debeas, quod hueusque reeipere distulisti, ne contra id,
quod a sanetis patribus prohibetur, te sibi communicare oporteret,
et ita de partieipatione sua notam contraheres et exinde graviter
Deum offenderes.
Super quo fraternitati tuae taliter duximus de
consiliorespondendum, ut eidem intruso, nisi a schismatica pravitate
ad ecclesiae unitatem et devotionem beati Petri et nostram redierit,
si salvo jure et dignitate Rhernensis ecclesiae abstinere poteris, in
nullo communices et hominium ab eo , donec in schismate
perseveraverit, si absque gravi detrimento ejusdem ecclesiae id
potes omittere, non reeipias, ne omnipotentem Deum in hac parte
offendas et alii a te exemplum sumant partieipando schismatica
contagione pollutis.
3uo,(et6 irtrb burd> eben bieje (Stellen nber;
legt, 0)05 ba Martyrium Arnoldi Boehmer III. 325 tr$$ft, b% ?vu=
bclf beima 1160 ober 1161 in Stalten lei:licb ejefterben fei. 2>ielmebr
mar er fett
bem ^abre 1163 ttadj 5Ueranber3 IL
1
)
Xcbc mit bem 33i=
tf)um tti& m&efrt
Gest. Abbat. Trud. Contin. See. Pertz XII.
351. 3Bif baben fcen iljm au bem 3abre 1170 Decreta adversus in-
cendiarios et rerum ecclesiasticarum depraedatores. Martene et
Durand, Thesaurus Anecdot. I. 492; au bem 3abre 1171 bic Charta
pro monasterio S. Trudonis ibid. 552.
159
c) Godefrid. Colon. Boehmer III. 436 Quendam etiam cogna-
tum suum nomine Conradum episcopum eis suo arbrio [Impe-
rator) praefecit. euauerc tfyeilen bie Annales Disibodenb. ibid.
215 mit ad a. 1162. Imperator in Longobardia res publicas agens,
Christiano priore electo interim neglecto, cum eleciione priorum
Moguntmc ecclesie, qui tunc inibi plures praesenles affuerunt, episco-
pum constituit Moguntine sedi Conradum, fratrem Ottonis Palatini.
deurab faun bemnadj ber Jerm nad) irent^ftcn fanemfd) ermfylt fein,
ma fcon ibm jelbft beim griebciifd^hvj? $u ^enebia. (Baronius ad
a. 1177 X. LXXIII) behauptet toirb. Xagc^cn nacb Chronic. S.
Pet. Erf.
2
)
Menken, Script. R. G. III. ad a. 1161 In concilio,
praesente Imperatore Friderico Rudolfum, Moguntinum electum
et Christianum superelectum utrosque ecclesiastica censura de-
1) on ihm uodj ntuntcrjcid&nct ift bic Uvfunbe rem i. Xltgufl
1107 bei
Lacomblet, Urkundenbuch fr die Gescliicbtc des Niederrheins L N. 426.
2) ie (Stelle fcerbanfe id) ber gtigen 2)iittbettimcj be Dr.
5ff&
21. SDcB Strafgericht ber Sftatns.
S9tfefeim9
beS rajtutyf.
5S3
ponit et Conradum, Ottonis Xovicorum palatini Comitis germa-
num praefatae sedi intlironizat" wre er
fdjon ttttt 20.
Sunt 1161 311
^ot^i oen Victor IV. iuoeftirt, loa unter
Borau!fefettng
ber 5led^t^eit
bet <S. 159 2tumt 1 etttvten Ep. Vict. als ein Unmpalidje jtdj eriuetft.
265. Ep. CCCCLXX), rol)renb er nid)t nur ben jgofyatut toon Dr=
forb in feinem 2lmte lieg
,
fonbern aud) eine neue @d)ulb baburd) r>er=
nrivfte, bag er bie (Stnfert'erung be3 (Saplatt^ William in feiner 2)ieefe
bulbctc. Th. Epp. vol. I. 317. Ep. CXLVII. cf. Joann. Saresb.
Opp. vol. I. 315. Ep. CLXXXIV Licet autem appellationem
$)a ber SSrief am <Ed)luf3 r>on einem Gonctl fprtd&t, lr>eld)e bie 23ifd)fe
gu Dcortframpton in octavis apostolorum (b. I). in ber Octare be ^eter=
unb ^aulfeftes' am 29. unb 30, Suni) $alten wrben (habituri sunt):
fo fann
ber 33rtef nur straften bem 24. gum unb bem 8. ^uti gefd)rieben fein.
1)
greilid) gebenft er beg fd)cn crlaffencn Gommoni'torii nidjt ausbvcf;
Itdj, begngt fid) melmefyr feine rcube barber auSgufpred^tn, ba| ber 33amt
gegen ben nig ned) nid)t rerfyngt n?orben. 2)tC irrbc an fid) grabe j\u ber
2(nftd)t verleiten fnnen, e fei baber ftatt beg ^anncg ba emmenttorium am
22. 3uli erlaffcn unb fr biefen Sag ff c eine ^veitc Sceue ju ^ejelat) ausnnel);
men. Sletn in 33etrad)t ber anbern~2tec beffetbew 33vicifteUcr, meiere bie ;Hp^
peltation auf ben24.3uni verfegt, ift btefe* ntd>t me^id). 2)erm bie Soiti>ontf
(5 0 n
f
e r e n
% f
c
%
t 0
f f
c n b a r b i e (5 c e n e r 0 n 58 e
%
e I a r>
f
d) 0 n D 0 r a u S.
Ep.
Episcop. ad Alex. Gilb. Eol. Epp. ed. Giles vol. II. 192
Unb bod?
f
6 einen bie angefhrten 3orte
eine anbere iBesielnmg all bie auf bie am 24. Juni befdjloffene
Appellation faum ^ujulaffen. ie Sad^e nnrb ueefr unbegreiflid)er, irenn
angenommen irirb, mal irie Pen felbft fieb aufzubringen faVint, bajj
bie Th. Ep. CXXIV. vol. I. 277 ntefet gar fra nad) Empfang ber li-
terae legationis bei Zapfte!
(Th. Epp. ed. Giles vol. II. 80. Ep.
CCLXX)
felbft, alfo etrca SJcitte ?tai abgefanbt reerben; bagegen bal
fpecielle treiben bei Xfjomal an ben
2ufa)of (Gilbert Pen onbon, in
reellem biefer bie gleid^e Anzeige Pen ber ibm bertragenen 23rbe
1) AUerbin^l ^igleicb mit bem cgleitfaueibeu bei IbomalEpp. ed. Giles
vol. I. 277. Ep! CXXIV, rcie Gilbert felbft jagt a. a.C
Literas etiam lega-
tionis jam dictae et literas archiepiscopi, quas ad plures transmittit epi-
scopos, ipsis aut mittere aut praesentare praeeipimur.
2) 8gl. Robertson. Becket, archb. ofCant. London 1859. p.188. Not.
g.
24. Stomas Segat be3 ar-oft. <5tuM. <5ceue
311
SBejefar; 12. 3uni 1166.
597
madjt, bentfelfcen erft nad) bem 12.3utu all bem age ber @ccnc jtt3Be$*
lai> communicivt {ei
1
}.
Unb bc-d) ift e3
\mttyca& unmeglid), bic 2lb[a(=
fang
ber letztgenannten (Stifte! d)rcucdcgi(d)
frher }tt fefeeu,
bcmt bie
2erte focjUid) im tlfang
Meminimus nos juxta constitutionem san-
ctorum patrum vobis denunciasse, quos propter injurias sauctae Ro-
manae ecclesiae et Cantuariensi et aliis ecclesiis in regno Angliae
illatas excomnnmicavimus etc. fnnen nur ciuf
Th. Epp. ed. Giles
vol. I. 161 Ep. LXXIII
fcegogen unb biefe letztere nur a(3 bie
cff
iciclle
SRfttgetCithg ber ba, tofcl $u gejcfjefyen, betrachtet derben.
Ueberbie bezeugt bie (Stelle in Joann. Sareso. Opp. ed. Giles vol. I.
315. Ep. CLXXXIV, bie allen fonftigen fcunjeidjcn nad)
frher ftf
im %V\ nid)t fann getrieben fein,
,,Ei narnque et legatio data est
et primatus totius Angliae confirmatus. Scripsit super baec Londo-
niensi el vobis omnibus et credo
,
quod idem Londoniensis jam rece-
pit literas legationis vobis omnibus ostendenclas'' in einet
fo
jdUa-
genben 2eije, tote man nur
to&nfdjen tarn, ba Ubert 9icd>t t)at,
toctt er ben 30. ;un all ben ag be$eidmet, an ft>e(d)em er
Tb. Ep.
CXXXII erhalten
2
).
3ugCetdj aber etgiebi fid) a*t berfetben b(tl 3Bci-
1 Zie Epp. Th. CXXIV. vol. I. 278. 279 unb CXXXH. ibid. 291293
erreeifen beibe am djlujj auf bc p'piurd&e officielte Schreiben (Th. Epp.
vol. II. 80. Ep. CCLXX). $)ie erftcre, gerietet an Robert bott ereforb unb
Dxoger OOtt SSorccftcr befiehlt bie unbe con ber bertragenen Segatcmrrbe, roic
fie aus bem ppfilidjcn treiben erbetfe, ben 5Mfcbfen oon 5?atb, (5t)cfter , a=
lilbnrt), (Sreter, St. aib (Menewia) mituitbciten; ba* ppficbe Schreiben
juglcidj mit bem be SBerf. inbeffen jitisqt bem
Stfd^of Don Sonbcn 51t geigen",
bamit berfelbe beibe ben brigen 23ifd)fen ber spremnj Gauterburt) unb bem 33t=
fdjof
fcon Surgam (jut Provincia Eboracensis gebortg)
ben Anfngen ber Sektion, alfo aueft itadj ber 2hifunft in graufreidj jener
Stnfprucft auf unbebtna,te 2Sollma$t uneber erhoben worben.
39*
612
-ftiittfdje etoetefljnmgen.
scendi, judicandi quoque et prout sibi Dominus administraverit
canonice ierminandi
x
). %\\ ber glDCtten
ift ba regnum tuum,
bie
terra tua in bie terra cismarina
umgebeutet; ftatt be3 terminare nur
ein cognoscere in 2lu3fid)t geftettt; ftatt bie in bem erften (Schreiben
erteilte 3ufid)erung, e3 fotCc fr
ben gall, ba ber (Sr^bifdjof fid) tjeraug;
neunte, eine (Senfur ^u iktfingen
,
fofort biefelbe auger raft gefegt
werben (vol. II. 137 infr.), ^u nneberfyolen oielmehr baoon abgefefjen
2
);
eubtid) burd) bie 3}ern)eifung <fctf bie SBebmgungen, benen atte on
bem apoftolijcfyen @tut)le $u fenbenben Legaten unterftettt feien
3
),
ber
Umfang be3 II burdjauS oerbunfelt. )ie Umriffe maren freict)
fo
unbeftimmt gejetcfynet, ba fie erft burd) bie ben Segalen
felbft $u er=
tfyeUcnbe Snftruetion oerftnblid) werben fonnten, aber bod)
auf
eine
in biefer erfolgenbe SBefcfyrcinfung ber uubebingten $omad)t meijr be=
rechnet al auf
eine 23efttigung ber letzteren. 2(ber bod) tonnte ctn=
rid) , nur burd) bie aubrdttd)e 9cad)rid)t tton ber (Snrjiefyung ber ur=
tyriingttdjen SSomtt^i unterftfct, ben Reiten SBrtef mit
fo mtfjtrau
fd)en ugen tefen, al$ ber @efanbtfd)aft3berid)t er$fyft. 2ttteitt ob nun
bamal3 fd)on
bei ber erften Slubtenj Sil^clm unb Obbo ba @e-
fd)el)ene eingeftanben f>aben, ba ift eben bie grage. fir glauben fie
34s
inbeffen tiemeinen $u
mffen. Ratten fie it)rerfeit3 fofort bie Gruttau^
fd)itng be nig3 aB berechtigt anerkannt,
fo
mre ber 3ornau3brud)
beffelben nad) bem Kolloquium (Ep. am. Th. Epp. vol. II. 269.
Ep. CCCLXXXI) nid)t moI)t erflrlid). ItefeerbieS maren gu jener
3ett bie SBtfdjfe be Knigreichs (Snglanb, iveldje in tfyrem ^ippdUv
ttonSbrtefe Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 195. Ep. CCCCXXXVIII
erklren, ifyrett aufgeregten >errn nur mit ufjerfter M|e befdjmid);
tigt ju^aben, nod) nid)t in aen gegenwrtig, fonbern in jftouen
4
)
1) (Sbenf in bem SBricfc an bie 23ifd)b'te
Th. Epp. ed. Giles vol. II.
77. Ep. CCLXVIII. )a biefelben einen groeiten, bie 23eftimmungen be
erfteren aba'ubernben 23rtef nirf)t erhalten, tonnten fie allerbing ifyre 9Ser=
ttnmberung ber bie ifferenj be :practtftf)en 9Serfal)rcu ber Legaten unb ber
iljnen bort juerfannten 9J?acbtv>ofommenl)eit fo ausbrefen, nue in Ep. ad
Alex. Gilb. Fol. ed. Giles vol. II. 194. 195. Ep. CCCCXXXVIII
gefdjiefct.
Cf. ibid. vol. I. 205. Ep. CLIV.
2)
Legatos duximus destinandos, quibus vices aostras in omnibus
ita plene commisimus exsequendas , sicut illis vel aliis apostolicae sedis
ecclesia Eomana committere consuevit.
3)
Alex. Ep. Th. Epp. IL 129. Ep. CCCV dat. 12. May 1168 nrb
bie vol. IL 137 gegebene 33cfttmmung (Eidem quoque archiepiscopo, ne te
aut tuos seu regnum tuum tuae gubernationi commissum, donec causae
illae debitum sortiantur effectum,
in aliquo gravare vel turbare aut inquie-
tare attentet, omnimodis inhibuimus) al eine gegebene Ooraugcfcfct, aber
bod) al3 ntd)t meljr redjtgfrftig aitevfaunt.
4) Sagegen befanb fid) aflerbingS ber
fyofye (StetuS au ben bieSfeiligen
Staaten bei bem Knige. Ep. Cardin, ad Alex. Gilb. Fol. Epp. ed. Gi-
les vol. II. 143 Nos vero archiepiscopis, episcopis , abbatibus terrae
suae (sc. cismarinae) nobis adjunetis cum omni diligentia studuimus
facere, ne rex nobis spem pacis omnino subtraheret, sed ad id potius
se permitteret inclinari, ut cum archiepiscopo tarn de pace quam de judicio
loqueremur.
25. Die erftett pvftlidjen Legaten 1167.
C13
(Tb. Epp. ed. Giles vol. I. 18. Ep. VII).
3Bit derben aljo tclmc^r
anjuneljmeu fyaben, betfj
bie (Sarbrale bamalS fid) nod) t)erau3rebeten
unb, ot)ue eine beftimmte (Srfiruug ber bte renken jtel SOftattbat
$u geben, oor allem
v a c 1 i
f
d) e Diefultate
311 errieten fud)tcn. )te
@.
61*2
Slnmt 4 au ber Ep. Cardinal, mitgeteilte teile
ift
uid)t ba;
gegen. enn fic fagt nur au3, bafj
man beu Zeitig beftimmte, 3und)ft
feine 3ufttmmuug 31t einer 31t oerjud)enben griebewcOermittelung 3U er-
teilen, nid)t aber, bag bie Segalen fd)on bamaB bie oberrid)terlid)c
(Gewalt nia)t befi^en offen eingeftanben. Vielmehr Warb au3gemad)t,
ba mit bem (Srjbtfdjof and) ber ba3 judicium
" gerebet Serben
feilte. (Srft als> biefelbcn uad) Sufammenfunft jfoifcfyen Xrte unb @i=
fors
am27.9too.(@. 353) im 33eifern ber t)ol)en @etftltd)fett au ben jen=
feitigen (Staaten nunmehr, wie wir oermutljen, um eine enbgltige
lefien angegangen wrben, konnten fie nid)t lnger 3gern, riiet';
l)att3lo3 9lu3funft
311
erteilen unb biefelbe abjuleljnen. $tt golge
bef=
fen
fommt e3
311
jener heftigen @cene.
f) S)te S3erid)tc ber bie ufammenfuttft 3Wifdjen @ifor unb
Xxk finb
gerabe burd) bie ^arteiftetlung ifyrer 23er
f ff
er geeignet, eine
afeitig rid)tige
^luffaffung
3U ermgltdjen. )er ber (Sarbinte, barauf
bered)net, ben
s
}>apft glauben 31t mad)en, bajj ber (Srfotg bc3 gan3
auf
ber Stute ber Vereinbarung fid) f>altenben Goftoquium allein in golge
ber alftarrtgeit be3 (5r3bijd)of3 Oereitelt
fei, ift ber am Wenigften
treue, ^amenttid) bte Sdenljaftigleit ift e, Weldje ben au3 ben anbe=
ren 23erid)ten erfennbaren t)atbeftanb in ntdjt unWejentlid)en fnften
entftellt Ijat. te gvage l)infid)tlid) ber consuetudines, ob f)oma3 fie
au3uerfennen ober bod) Wenigften3 31t hul\)tn
entfd)loffen fei,
Wirb gan^
bergangen. )te uad) ber Ep. amici unb Th. Ep.
(@. 350 51. l) ber 9teil)C
uad) britte ift bort anber formulirt al<3 t)ier. 5)ort foirb ergbt, er
fei aufgeforbert 311
ertlren, ob er fid) bem ilrtt)eite be3 $apfte3 unter=
werfen wolle; l)ier ob bem ber Legaten, ort leljnt er biefe gumus
tt)itng ab, inbent er fonberbarer 33eife behauptet, 00m
Zapfte
baju fei;
neu Auftrag 311
l)abcn, unb bie ieftauration forbert, el)e er fid) erklren
rnne. ier ift
nur bie D^ebe oon biefer letzteren, tlufetbem fd)Weigt
ber SBvicf ber Garbiutc fcon bem (Sibe, burd) ben Subwig VII. ben
(Sr3bifd)of oon jeber (Sdntlb an bem neuen Kriege gereinigt, wtjrenb
er bagegen bie btefetfyalb oon )eiurid) II.
erhobene 3(ntlagc fogleid) 31t
Einfang betont. )ie Ep. amici
unb bie Ep. Th. ftimmen bagegen in
allen bem, Woburd) fie
ba Referat be SBiifyclm unb Cbbo ergnzen,
fo
Wefentlid) unb bod) and) in
fo freier SSeife 3ujammeu, ba gerabe
in 3Setrad)t biefer (Selbftnbigfeit ber (Sonception bie 3ufcerfid)t 3U ber
3Skt)rl)aftigteit il)rer 3)tittt)eitungen erl)f)t Werben
ntufc.
2)a3u fommt
ba
3
cu
s5
ni
B
in Joann. Saresb.Opp. ed. Giles vol. 11.95. Ep. CCXXXI
Nec veriti sunt mentirj in literis, quas contra Cantuariensem
arebiepiscopum misermit domino papae
,
sicut multis innotuit, qui
interfuerunt colloquio eorum, et memorant Cantuarienses audientes
et plene intelligentes factam eis ab arebiepiscopo responsionem
,
614
ritifdje 33etvci?ff)rungen.
quam tarnen istiBalaamitae perversa interpretatione toxicare conati
sunt et insinuationum fallacia meram subvertere veritatem. Jura-
verat enim Christianissimus Rex, quod praefatus Cantuariensis non
modo non fuit incentor discordiae Regum, sed conciliator con-
cordiae et, quantum licuit, pacis adjutor et eooperator eorum, qui
eam plurimum exquirebant. Debuerant Regi credidisse juranti:
nisi quia de suis moribus alios metientes nec Deo nec liominibus
liabent ndem, ubi dolosi spes refulserit nummi.
352
g) )ie Ep. familiaris cujusdam Th. Epp. ed. Giles vol. II.
3o4
268
erzhlt
mit einer 2efcl)aftigfeii unb einer 2)ctailfenntnig bie dlM-
reife von ifor unb rie unb bie fogleid) barauf folgenben 2krl)anblun=
gen in Gaen, bajj man bebauern mu, nict)t von berfelben aub bcn
Script von ben frheren Steifen ber Legaten U> $\sx 5lnfunft in ber
Scormanbie
zn
befi^en. )ie 93ergleid)ung mit Joann. Saresb. Ep.
CCXXVIII. vol. ii. 90 fann bie djat^ung be3 2Sertt)e3 ber erfteren nur
erl)l)en. Bljtetib in ber Ep. f. bie eigentl)mlid)en Situationen an ben
einzelnen Xagen Vergegenwrtigt werben, finb in biefer allgemeine 5ln=
gaben an (Stelle ber d)ronologt(d) fidleren, lebenbigen @d)ilberungeu ge=
treten. )ie 2Borte: Deinde multis consiliis ultro citroque habitis
et rege nunc proceres
;
nunc episcopos et abbates, nunc familires
suos , nunc cardinales simul , nunc alterum sine altero consulente
etc. mgen 2aljre berid)ten ; aber fie formen nid)t mit 3uverfid)t in
bie fd)avferi Umriffe ber (*i3l)luug jene*! 23riefel> eingezeichnet Werben.
2)od) t)aben wir geglaubt, von ber gortf er^ung ber eben abgebrochenen
teile, benvol.II.9i vorfommenben Weiteren 2Jttttl)eilungen einenbebing;
ten @ebraud) magert brfen. 3at)renb nad) berEp. fam. cujusd.
@il=
bert auf bie rflrung ber Legaten, nid)t in
23efi^ ber unbebingten $oll=
mad)t
zu fein, fid) nur bezieht
1
),
berietet 3ol)anne3 von (Sali3burt), bag fie
bamal3 ben 3Bifd)fen gegenber nod) einmal wicbcrl)olt Worben; Wa
fo
viel innere 2al)rfd)eiulid)feit t)at, bat} wir bie als Xt)atfad)e in unfere
)arftellung aufzunehmen
gewagt h^ben. Senn biefer 35 ert cf) t
er
ft a11 e
r
au^brdlid) Opp. II. 91 erzhlt,
ba bie Segalen in jener
Konferenz auf
SSeranlafjung ber feierlidjen Anrufung be DUd)terfvrud)c3 von (Seiten
ber
23ifd)fe biefen it)r Unvermgen, benfelben m fllen, cingeftanben
2
),
fo
Wirb aud) bei biefer entfd)eibenbeu 5>erl)aubluug, bie im camen be3
cnig3 (Statt finbet, nod) einmal bie bezgliche (Srflrung abgegeben
fein.
Cf. Ep. Cardin, ad Thomam. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II.
148. Ep. CCCCVII.
359
h) ^l)omag Werfet hatte nod) pox ber ^Ibrcifc feiner bcibeu (Slerifer
3ol)anne3 unb 5Ueranber nad) 33enevcnt (ecemb. 1167) einen regulirten
1)
Quum itaque nec per dominum regem nec per vos nec per nos
etiam stat, quominus praeceptum domini papae adimpleatur, imputetur,
secundum quod imputari debet.
2)
legatis vero dicentibus itidem sc non posse compellere Can-
tuaricnsem et illum nolle contendere
,
prorupit episcopus et alii, qui
aderant,
nomine regni et sacerdotii in appellationem etc.
25. ie erftcn ^pflTic^en Segelten 1167.
615
Gauonifcr
deS. Joanne an Silfyetm
unb Dbbo a,efd)idt nnb beantragt,
oor ber9lbfeIntionoonben(rcommimicirteu uad)
Rafjgaly be3ppftlid)cn
in 2lbfd)rift
betgelegten @d)reiben3
511
forbevn ein juramentum in
hanc formam, ut omnia nobis et nostris ablata restituerent: alioquin
in eandem, in qua prius fuerant, reponerentur sententiam. Th.
Epp. ed. Giles vol. I. 218. Ep. XCI ad Alexandrum et Joannem.
(Sr war alfo ber bie Sutten ber 23orfa)lge be3 3ol)anne3 oon
ctffs
burt) (>. 359)
jjtnauSgegangett. 25ie Legaten antworteten aber 311m
Streiten ftale in Ep. CCCCVII Gilb. Fol. vol. IL 147 Bona
et
res clericorum fratrum vestrorum, qui vobiscum sunt mandato
regio detinentur: cujus animus et cor et voluntas ita a vobis et ab
ipsis aversa sunt, ut nec a quolibet verbum reconciliationis valeat
sustinere. Et ideo, sicut per nuntios nostros nuper signifieavimus,
opportunum videtur ad praesens ista differre etc.
()oma3 faubte
nunmehr ba
sundjft i|m jugef^tte
Original bc3 pctyfttidjcu
d)reibcns> ein, erhielt aber Wiebernm ben SBcjdjctb non posse , dum in
terra ejus {regis) moram facerent^ in illos justitiam exercere: adjici-
entes etiam nomen nostrum ipsi regi adeo esse odiosum , ut nec
ipsi nec alii auderent cum eo loqui nec eum super Iiis, quae ad nos
spectant, aliquo modo convenire.
2)erfelbe fd)idt nunmehr an feine
(SIcvifcr l) ben frfpvedjcnben SBrief ^pnigl Subirt^
,
2) ben erftcu
fo
eben citirten SBricf ber arbinle,
3)
ba3 nid)t mel>r oorl)anbene $rioat=
f
abreiben be3 Dbbo an Xfjoma, inetct)cg burd> bie oertraulidjen mnb=
li^eu SJUtttjeitungen uod) Weiter erlutert War, mitbem $efel)le, biefe
3lcteuftde bent Zapfte
mit^ull) eilen.
i) 9^ad) Herbert, de Boseh. Opp. ed. Giles vol. I. 252. 253-
l)at l)oma3 33edet in golge ber 9cid)tanerfennung
tiefet 9typellationcn
fofort feine (Strafgewalt in au3gcb ermtem Sftafje wieber bettigt. $u
ben nun (Srxommuuicirten foll and) ilbert
gestylt l)aben. SD er
in 23aufd) unb $>ogen aburtljeilenbe, 5 e
v
f d) i eb cnavt
i
c burd)ciuanber=
werfenbe 33erid)t biefes 23iogral)cu Wrbe nidjt Weiter in SBctradjt
tommtn, Wenn nid)t ber oben @. 361 %ttmt 2 au3 ber SBrieffammlung
be J^annel oon @ali3bu) angefhrten teilen eine anbere beffel.ben
(ScfyrtftftellerS ^u wiberfprecfyen unb anbeverfettS crbert3 ^cotijen ju
bettigen (d)iene. S^tenb er Opp. ed. Giles vol. II. 129. Ep.
CCXLIII berid)tet:
Rogaverant Cardinales archiepiscopum , ne
Londoniensem vel alios denunciaret exeommunicatos : l)eit c3
vol. II. 122. Ep. CCXLIILondoniensis episcopus cardinalibus denun-
ciatus est exeommunicatus et domino papae.
2tbgefel)en oon ber lel^-
teren teile Wrbe man bie erftere uid)t anber benn oon bem Unterlaffcu
ber beabfidjtigten (Srcommunication berhaupt oerftefyen. Unter $er=
gleid)ung ber be$gticfyen Sorte in Ep. CCXLII
bagegen begreifen wir
oielmefyr, ba ber feierliche SSoHjug einer ffentlid)en (Sycommumcatton
nnb bie oertraulidje 3lnje%e einer im Stillen gefdjeljeueu entgegengcfct}t
Wirb. )a3
exeommunicatum denunciare cardinalibus et papae
fyat
$u feiner 9lntitl)efe baio exeommunicatum denunciare populo.
Denn
616
ritifdje SBetoeilftynmgen.
fd)eint freiltdf) in Betben glten ba excommunicatum denunciare
$ur
$oraufeung $u haben ba3 excommunicare
felbft; allein
tbatfchlich
fllt
23eibe3 ^ufammen. (Srft bie Verffentlichung ber (Srcommunication
ift biefe fetbft.
2enn baher ^oma eben jene noct) anflehen lgt (in
ber t>at ift e3 erft am 13. 5lprit 1169 ba^u gekommen):
fo hat er auch
biefe im @runbe hinau3gefd)oben, nnb wenn er beffenungead)tet bem
Zapfte
nnb benarbinten" ben 23tfcf)of (Gilbert at<3 einen (Srcommnnicir;
ten bereite be^eidmetoberoerrunbigt,
fo
iftbie(rcommunicationinbiefem
glte eine nur befcf)toffene nnb intenbirte. Sknnod) Betrachtete er fie
in
gewiffer 28eife at3 eine gefdjehene, Wenn er, wie Joann. Saresb. Opp,
ed. Giles vol. II. 91. 92. Ep. CCXXVIII
berietet Wirb, bie SBotcn ber
^ur kippeltcttion entfd)toffenen $Bifd)fe ^ur Slubtenj nicht -guUeg, Weit
unter benfelben aud) ber be3 5Bifcr)of
oon Sonbon fid) befanb, Weld)en
er ercommunicirt t>at", b.
h-
Wethen er einem (Srcommunicirten gteid)-
ad)tete. )effenungead)tet bteibt natrlich biefe
excommunicatum de-
nunciare, habere wt>renb be3 Verlaufs be cjanjcn 3^tc3 1168 olme
2irfung. SBljrenb X^omaS ^ecfet in ber anblung om 13. 2lpril
1169 bie enblid)e $erffentlid)img -eines fd)on <$efdienen anerkennt:
betrachtet ba publicum biefetbe als bie erft jefct gefetjehene (Srcommuni;
cation.
SDag bergleid)en verhngen er berechtigt war, Warb
fetbft ton
(Seiten feiner geinbe anerkannt
1
).
>ie Appellanten oom 24. Sunt 1166
hatten ftcf> fetbft
ben immetfahrt3tag 1167 al3 Xermin beftimmt. )er
$apft War es? geWefen, ber biefe ^IpjpeHationju erfolgen unter 3SerWeifung
auf
ben toon ben Legaten 31t fttenben &tid)terfprud) ertaffen. iefe aber
hatten fid) baju
fr
nid)t competent erftrt. gotglid) War Xhoma^ feit
bem immelfahrt3tage bis 31t bem Dermin ber erneuerten Appellation
(29. Dcooember 1167) felbft nach gegnerifd)er 2tnfid)t wieber in ollem
23efi feiner Amtsgewalt, nad) feiner eigenen aud) feitbem noch. 2ifl)elm
nnb bbo fud)ten baher bie (Strafgewalt beffelben Wieberum
311
binben
2
)
burch VerWeifung auf
bie ,,literas domini papae".
(Sie liegen fid) toon
ben
33ifd)fen biefetben oorlefen unb entnahmen barauS, bajj Ateranber
ertlre, in einem anberen an Xtjoma ecfet geridjteten @cr)retben biefem
oerboten ^u haben, baS fnigreid) (Snglanb bem Snterbtct ^u unters
[teilen." (53 fragt fid) baher, Weld)eS unter ben toorljanbenen 3jocitmenten
1)
Ep. Episcoporum Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 195. Ep.
CCCCXXXVIII Ad iram hanc. fortius inflammandam incentiva praebe-
bant ipsa nobilium regni colloquia, id domino Regi saepius inculcantia,
sibi regnoque suo nulla jam adversus dominum Cantuariensem superesse
subsidia, cum appellatio regni ad vos facta jam exspiraverit et ei lejjatorum
vestrorum in nullo cura subvenerit. tc Steuerungen be l^bifd)Of tu
ben im 2luguft gefdjriebenen riefen
3
93. Th. Epp. ed. Giles vol. I. 131
jetgen,
bafc er fogar jur 23erbngung bc ^nterbietl fid) fr
berechtigt bielt.
2) Ep. Cardinal, ad Thomam. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II.
148. Ep. CCCCVIII Episcopi et abbates
in nostra praesentia li-
teras domini papae, quibus vobis mandasse se dicit, ne vos Regnum
Anglorum
interdicto supponatis, nobis coram perlegerunt.
25. ic erften pyfttidjcn Segatcn 1167.
617
biefe leitete fei.
3n Alex. Epist. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 8. Epp.
CCIV l)etgt c3 nec contra ipsum nec contra quoslibet regnisui ali-
quid interim statuas, quod ei grave et molestum existat.
)age=
gen aber aud) Weiter unten : Sane si nobis per nuncios nostros, si quos
forte miserimus, acquiescerc noluerit, nos tibi et ecclesiae tuaejus et
honorem ac dignitatern vestram, quantum divina gratia perraiserit,
curabimus conservari. Postremo nec tibi deerit auetoritas, si aliter
revocari non poterit, tuum libere officium exercendi. Ibid. vol. II.
15. Ep. CCXV
)er 9lu3brud
praelerito anno
ift allcrbiugS bei biefer Einnahme nid)t gan^ correct; er=
flrt fid)
jebod), Wenn beamtet wirb, ba jener am 20. 2)ecember 1166
getriebene SBrtcf be3 ^apfteS erft 1 167 in Reinritt) nbe gelangen
unb ba erft wirtungSfrfttg Werben konnte.
f) 3n ben anbfd)riften ift 2lleranber323rief an (Simon oonftontbec . 377
unb SBerntjarb be Gorilo unterzeichnet
Dat. Beneventi octavo Kaien-
622
ih'ittfcfje SSenjetefljrimgcn.
das Junii. Tli. Epp. ed. Lup. IV.
p.
632. ed. Giles vol. II.
1]5.
Ep. CCXCVII. Unter 23oraugfe1?ung ber tidjtigfeit biefeg )atumg
(25. ftai) ift bie du'onologifa^e Eingabe im tert beigefgt. 3nbeffcn
ift biefe Segart fcon' Bouquet XVI. 332. Ep. QLV getilgt nnb ftatt
bcrfelben lefen Oorgefd)lagen Octavo Kai. Januarii
(1169)
=
25.)e=
cember 1168, offenbar in (SrWgung beg Umftanbeg, ba| bie 3ir!=
famfeit ber beiben nen ernannten Legaten erft im 3<Hwar 1169
tfyab
fdVlid) begonnen; berbieg faum angenommen werben $u tonnen
faxten,
ba fetbft nacb Slfcfidjt beg ^apfteg ber 3eit, Wo ifljeltn unb
Obbo nod) in gunetion Waren, anbere mit bergteid)en beauftragt tepx-
ben. Weift alte <Sd)Wierigfeiten lefen fid) vielmehr nur, Wenn an bem
tfynt
allen tntifd);biplomatifd)en runb angezweifelten
)atum
feft
gehalten Wirb. 23rbe bie Segart in ber erwhnten 2Seife genbert,
Wie wre eg $u erklren, ba (Simon unb S3crnt)arb in gotge eine! erft
am 25. December 1168 oon SSeneoent abgefd)icften (Sd)reibeng fd)on am
6. Sttuar 1169 DJcontmirail mit einrid) IT. unterljanbeln? Wie 31t
begreifen, ba, wfyrcnb ^lleranber augbrtflid) gebietet, erft ^Wei
Sronate nad) (Empfang feine <Sd)i*eibeng bie Unterf/anblung 51t be=
ginnen, fie oietmeljr in
fo aufflliger Setfe bem juwiberfyanbelu?
2tber nid)t nur biefe beredjtigtengragcn bleiben unerlebigt; bie Ootfc(Sin=
fid)t iubietunfttid) combinirenbe^otitifbeg^apfteg, wie fieinuuferer bie
berlieferte Segart Ooraugfe^enben (Sr^^limg djaracterifirt ift, wirb bei
ber entgegengefet^ten 9(nnat)me unmglid).
ie beiben 93cend)e follcn
3toeiftonate nad)
Empfang beg 9Jcaubatg baffelbe juv 5fo3ft)nmcj brin=
gen; nehmen wir an, bag baffelbe oier 2od)en unterWegg ift, alfo nbe
5luguft ober 5lnfangg (September in gunetion treten, tiefer ocrl)lt=
nimig ferne Dermin ntute gefegt werben, Wenn bag Snterim, roie
eg in bem (Srcmptiongbrief auggefprodjen War, ltigfeit fyaben feilte.
5)em Knige >einrid) mute bod) Wenigfteng irgenbwctd)er freie (Spiel-
raum gewhrt werben, Wollte man erproben, ob er etwa aug freier (*nt-
fd)lieung ben
(Sr^bifdjof Wieber ju (Knaben annehme, gr ben gall, ba
biefeg innerhalb ber genannten B^itgrenje nid>t gefajeljen Wrbe, foflten
bie benannten ^tnfangg (September burd) U)re SDcalmungen unb 35*0=
jungen einfd)d)tern, ben fenig auf bag vorbereiten, Wag nad) ber oon
9l(cranber bem
6qbifd)ef fpeciell erteilten Reifung
j
Anfang ber ga=
ften 1169 gcfd)cl)cn feilte. Unb unter ber $oraugfet*ung
,
ba beibe bic--
fem 33efet)le aud) f)inftd)tlid) beg
3
e i t
p
u n 1 1 c g nad) iommen wrben, Wur=
ben 2iHjetm unb )bbo 5lnfangg September juretberufeu
1
).
crabe
bag d)ronologifd)c3ufammentrcffcn beg DJcomentg beg 5lblaufg ber
tfc
fion ber erften Legaten mit bem beg 23eginneg ber 2Sirffamfeit ber $Wcb
ten
ift alg ein an fid)
unabl)ngigeg Datum
fr
bie 9tid)tig!eit uufevcv
IHuffaffung um
fo
bcWcifcubcr.
?tber Simon unb SBernt)avb baben ja
biefen oon bem $apft beftimmten Dermin nid)t irmcget)attctt. $Rity
im
September
1168, erft im Haimar 1169
fcfycn
Wir fie in Shffamfcit.
1) . 3. 391 unb r. 93cw. N. 20. n.
26. 3ur cfdjtdjte bog ^a^re 1168. te ^ctte @e[anbtfcf)aft.
623
TOerbhtgS. 9lbcr bic|"e Verzgerung ift nur $u crH'rlid); bemt nad) Ro-
bert de Monte ad a. 1168 Pertz VIII. 517 \vax nad) bem ctyrd) ju
Sa gerte Vernarb ber ampf
lieber auSgebrodjen, ber M
s
Xboent
bauerte.
Ponten
(ic nun glcid) rofyrenb biefer irren $erjud)c ^ur
UnteibanMatng mit ber engitjdjcn ronc gemad)t fabelt: e3 ift fcr)r na=
trltd), ba fie gejd)ettcrt finb, nnb ein knftigerer 3eitynnft abgekartet
warb, tiefer trat erft mit jenem grieben3jd)luj3 ttou yJiontmiraU (am
(vpipbamenfefte 1169) ein. gn $orau3fta)t befjetben bergaben
fie bie
literas commonitorias be ^iapfte^ einige agc orl)er Joann. Saresb.
Opp. ed. Giles vol. IL 198. Ep. CCLXXXIV.
3n bem }>>ftlid>en
@d)reiben roar berbieg ber ^Beginn ber 3Sirt'jamteit eventuell abhngig
gemad)t r>on ber Grfotgloftgfeit ber @trebungen ber bereite feit 9tyrU
tfytigcu Agenten (Volumus autem, ut haec, sicut praediximus,
diligentius exsequamini , nisi venerabilis frater noster Bellicensis
episcopus et dilectus filius prior Carthusiensis ea
,
prout illis
mandavimus, exsequantur)
,
auf
bic ^Ueranbcr aud) in feinem apo;
logctifd)en <Sd)reiben an fyoma3
(Th. Epp. ed. Giles vol. II. 25. Ep.
CCXXIII Volumus autem ab illis religiosis
,
per quos praefa-
tum Regem literis nostris monuimus, responsum reeipere) ^urcf;
rommt.
g)
lieber ben Crben r>on vammont ober rembmont
f.
Joann. . 377
Saresb. Polycrat. VII. 23 Porro Magni Montis incolae vitam praear-
duam elegerunt et non modo avaritiae , sed ipsius naturae quodam-
modo domitores omnia necessitatis imperia excluserunt, abjece-
runt sollicitudinem crastini, omnia mundi oblectamenta contemnere
parum est apud eos
,
quacunque ad portas eorum quis pulset ima-
gine, excluditur et confusus abscedit: in eas quippe Christus solus
ingreditur, cujus innituntur gratiae.
Totam ergo sollicitudinem
suam et omnem in eum projiciunt, cui de fidelibus cura est, adeo-
que prudentiae devitant augustias , ut vita eorum tota nonnullis
tentatio videatur etc. Gualter Mapes, De nugis curialium Distin-
ctiones quinque. Edited by Wright. Dist. I. cap. XXVI.
p. 518.
33gl. bagegen Petri S. Rhemigii Rhemensis (= Petri Cellensis) Ep.
D'Achery, Spicilegium III. 541
opinionis meae est, plus rigo-
ris
,
plus justitiae
,
plus severitatis
,
plus etiam discretionis esse in
Ordine Cisterciensi quam in illo
,
qui mihi incognitus est (Grandi-
mont.) etc. 2)ie unrnttfdje Historia prolixior Ordinis Grandim. Mar-
tene et Durand
,
Ampi. Collect. T. VI. 126
ift
^iernttd) tocrtfytog.
Li-
ber de doctrina novitiorum Ordiuis Grandimont. Martene et Du-
rand Thesaur. Anecdot. tom. V. 1823184*. Statuta Ord. bei Hol-
stenius-Brockie, Codex Reg. monast. T. II. 305
Bulla Urbani
III. papae pro Ordine Grandimontanensi Martene et Durand Thes.
Anecdot. I. 627 seqq. Ludovici Regis Charta fundationis monaste-
rii de Vincenis Ordinis Grandimontan. (a.
1164) ibid. 463. Henrici
Regis Angliae Charta fundationis monasterii de Bosco -Ratherii
prope Turones ordinis Grandimontanensis ib. 572.
624
^vitifd^e 93eti>ei3ffyruttgett.
.377 h) Stter SSetnarbt
1
),
SSruber be 2Umertcu3 SBcrn^arb be 2Sre,
War nad;
Gaufrid. Vosiens. Chron. Bouquet XII. 441 (cf. ib. XVI.
332. not. a.) bet
fnfte
^riot r>on rammont, tofyrenb er in Alex. Ep.
ad Henricum Reg. Th. Epp. ed. Giles vol. IL 131. Ep. CCCVI,
ebenfo in Simonis de Monte Dei et Engelberti Prioris de Valle St.
Petri Ep. ad Alex. ib. vol. II. 171 nur frater Bernardus genannt
Untb. 5lber bie Ep. Henrici II. Regis Martene et Durand, Thes.
Anecdot. I.
455, wetdje $u feiner fikfyC; bie er in feiner
Epist. ib. 454
angezeigt, IM tonfcfyte, fefet fein Srtorat
unzweifelhaft
im 3. 1160
porau. )iefe (Sorrefponbenj lgt berbie^ auf
ein na^el perfnlidjeS
Bertya'ltnifj beiber fd)Ueen.
Secundo, nisi eandem electionem Deo
et regiae vestrae celsitudini gratam declarassent fratres mei, num-
quani tanti officii liabenas excepissem. Memoria memores su-
mus beneficiorum vestrorum innumerabilium , sed et ubique prae-
dicabo, quod multam invenerimus Semper in oculis vestris famili-
aritatem, cum familiaritate gratiam etc. Ergo erga sceptrum
regni tili voluntatem bonam ex debito conservantes
,
parem a sacra
vestra celsitudine suppliciter reposcimus
fd)reibt ber (Srml)(te felbft.
Sets
gleist
man ben unmittelbar oorljergeljenben @ak
(Huic colloquio inter-
fuerunt Britones etc.),
fo
unterlegt cl feinem ^Weifet, ba ,, Collo-
quium", bort in
fefyr
Weitem (Sinne tt allen in biefeu Jagen iwrgc--
femmenen, tljeil unmittelbar mnblidjen, fljeiH mittelbaren SBerljanb*
Inngen gebrandet, in btefem 3ai?e eine engere ^ebfcutnng gewinnt.
SDtn Wrbe aljo bie 23eftimmuug
Soluto Regum colloquio" rwnbcm
(Sd)hi[fe ber 23efpredumgeu am 1. gnli n fcerftclkn babeu. Villau ftfc
nig ubiroig als fegti^euge jagt fc^tlmeljr
Th. Epp. ed. Lup. IL ep
LI-X Rex Angliae in colloquio, quod simul habuimus, literas vestras
rieusi et suis patrocinium consilium et auxilium singulariter praestat.
<B. feine Ep. ad Alexandrum Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 209. Ep.
CCCCXLYI.
40*
628
Rv i 1
1
f d) e 53 etu cisf bnmgen
.
patentes, ut dicitur, parti sitae gloriabunde ac satis jactanter osten-
dit. Wilelm. Carnot. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 210. Ep.CCCCXLVI
Betteltet :
Siquidem nuper cum ad colloquium Christianissimi Regis
accederet et per coniitem Flandreusem
de pace ecclesiae refor-
manda sollicitaretur , literas apostolicas in audientia episcoporum
suorum et procerum legi fecit'etc.
2) et inbeffcn biefer befttmmten
Zugaben unbeachtet ber otnertt unb bte Situation btefer 2}ereffcntli=
ctutng in bem^ufammenbange bc3 gefdjidjjtjidjen Verlauf fid) nid)t red)t
anfdutuUch ma6en lj^t :
fo
l)at unjere ^arftellung btefe Unfid)erl)eit bev
Ueberliefcrung nid)t eerl'ugnen Ivetten.
. 383 m) Ratten nur nur Th. Epp. ed. Giles vol. I. Ep. XIX. 51
;
238. Ep. C
, fe
mten nur unter 3krgleid)ung ber Ep. N. .
. ; Seno-
nensis Thesaurarii Th. Epp. ed. Lup. IV. ep. XXI Praecepistis
quatenus eum patienter sustineas nec contra ipsum nec contra qus-
libet regni sui aliquid inlerim statuas
,
quod ei grave aut molestum
existat. raa,ea,en fragt c3 (id), ob biefe
Ep. XIX oor ben agen reu
Sa gerte Vernarb a,efdmebeu ift ober nach benfeiben. SMe lottere
(Kombination fd)ciut fid) infofern \\\ empfehlen, alc bei
entgegengefefcter
5(nnaf)me bie Ucbcrrafdutua,, ircl6c ihm ba Verfahren bei fteuiac erft
bort bereitete, ba3 ^IbtuieheM ber 'nttufdmng , ron ber bod)
fo
viele
1) MerbingS in gettnffet SSeife oorbereitet wax X6oma Secfet, tte eben
hixi auttor behauptet. Slber tmgetDi^ bavber, ob er ben biet unb ba oerlau-
630
jtvitifck 93en>ei3ff)vuugeu.
23erid)te rebeu
1
)
, nidU fdjeint erfltt toerben fcuueu. SESenn
feine
2lettftetnng
Ep. XIX Magnis viris, Flauclrorum comiti et aliis regni
siimmatibus persequutor ecclesiae et noster certam pacis nostrae
spem dederat, sed in reditu nunciorum suorum, vestra frelus auclori-
tale, nobis omnem praeclusit reconcialionis triam
auf bie3eit &or biefem
Kolloquium ju be^iefyen ift , inie ift
es> 51t begreifen, ba$ l)oma3, ber
fomit o
v
ne atte
Hoffnung
geteefen &n fein fcheint
r
au bemfetben [id) be=
tfjeifigt?
Unb
fetbfi
toentt er feinerfeiti bie Geneigtheit bajn beuuod^
gehabt, wie fyat
er in betn rbe d) ou berfelben beftimmeu
(ffen
fnnen, ba er gefommen, o^nettn ^einrid; birec.t auf g ef orbert
$n fein? 3 ^er Xfyat,
alle tiefe 3lufflgfeiten febeiuen beseitigt 311
derben burd) bie 2krmutf)ung, ber in :)vebe ftefyenbe SBttef fei erft nad)
bem Kolloquium gefebrieben. Wfom in biefem gattc ift bod) ba
dnveigen ber baffeibe
rllig unbegreiflich Sftidjt unbegreiflicher, cint=
horten nur, al ber Umjianb, bag X()oma3 aud) in ben brigen gleid)=
zeitigen ^Briefen beffelben
nidjt ausbreflid) gebenft. 3n
Ep.C.Th.
Epp. vol. I. 238 roirb e3 otangefe&t ; e3 Serben fogar fpeeielle $ox-
gange beffelben eilrlmt, aber ireeer b3 Kolloquium nod> ber Ort ge=
uaunt. SleljndjeS gilt *>en
Ep. XLIV. Th. Epp. vol. I. 116- Ep.
XXXV. vol. I. 101 Consolationis vestrae verba animo gaudente
reeepimus, sed ab adverso reeeptis incontinenti literis, quas Rex
Angliae in laesionem nostram et apostolicae sedis confusionem facit
in utriusque regni compitis et conventibus publicarietc.
SEBie leid)t
berhaupt bie abrupte Kkife, in irelcber biefe Briefe gefdmeben, ju
falschen Deutungen ^eranlaffung geben tonne, mge uamentlid) au3 ben
(Steden ermeffen Serben, toeldje Den ber Kinlabung ]u bemfelben bau;
beln. (Vol. I. 239 Xuper enim, data spe pacis, me per comitem
Flandrensem jam secundo fecerat ad colloquium evocari, cum sui
ac cardinalium suorum nuncii a domino papa redeuntes et sus-
pensioiris meae literas porrigentes eicle:leruntcornua, quibus possit,
quoad voluerit, et pacem rejicere et interim ecclesiam Dei tamquam
auetoritate sedis apostolicae ventilare. Vol. I. 117 Invitaverat nos
per comitem Flandrensem ad colloquium suum, sed, quum ei nuncii
rescriptum hoc apostolicum porrexissent, adeo elatus est, ut Deum
et homines pari f'urore contempserit, sed prae ceteris Romanos.)
knnte au benfelben an unb
fr fid> nid)t gefdjloffcu Serben,
bafc
Xljoma burd) ba ttofctge 3lnftreten be3 Smg3 unmittelbar ua6 %\\-
fnft ber efanbtcu on ber Xfyciluabmc an bemfelben abgcfdjrccft, ba
er $u Magerte Vernarb gar rtid)t erfebieneu fei? Unb bod)
tenbeu evtfUeu tauben ju Renten babe, burd) fyifdjriTteu cinjeluer (
c
av-
biule
(3.
. bc trttfatb oon $tto Th. Epp. vol. L 101. Ep. XXXV)
big 511 einem genffeu rab unebcv beruhigt, warb er buvd) beu S&ortlaut
bei ut)enti|cf)cu papftltdjen Uif'uube reu ftcuent bervafd)t.
1)
Ep. Htcphani Meldensis Ep. Th. Epp. cd. Lup. IV. ep. 20; Ep.
Cajrnot. electi Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. p.
210. Ep. CCCCXLV1;
Th. Epp. ed. Giles vol. I. 101. Ep. XXXV; vol. L 238. Ep. G.
26. )ct Snteiim. ie spotte pvftlicfcc cfaubt [cf>aft.
031
berichtet Joaun. Saresb. Opp. II. 142. Ep. CCXLVI:
dominus
Cantuariensis
,
quem, ut nostis , de mandato Regis Angliae illuc
traxerat Flandriae Comes. (yvft bnrdj biefe lU e t
i
^ toitt man tu ben
taub
gtfefet,
mit 2tu0f<|lieung
jener Interpretation Tie anbere, attep
bingS burdj He Sorte ebenfalls inbicirte, a(S bie allein ridjtige $u
ermitteln. :Kicbt
feine
lUid^tbetbeiliauna, an bem (iollcquiunt, foiibern
bic Vereitlung ber in 2(u3fid)t aufteilten, bafelbft &u erftrebenbeu 9ftecon*
ciftaiiou
null ber SSriefftetter
evnveu.
Sonnte inbeffen
uod) ein
3tt>eifei
bleiben, ca He in 9Reoe ftebenbe
Ep. XIX uad) jenem (cUo;
qium abgefat
lueveen,
fo
mfUe er gehoben ioerben buvd) bie fes
Tagung, ba$ bieBttte, mit toeJcfyer jte enbigt, mit bem c^luffeberjenigen
^Briefe fttntntt, bic au einzelne (iarbinte gerichtet,
unreifelfyaft
nad)
biefent -Termine gefdmeben finb.
Placeat itaque majestati vestrae,
Cantuariensis ecclesiae finire miseriam scribendo Christianissimo
Regi et ecclesiae Gallicanae, quod nisi Rex Angliae commonitiones
vestras audierit
269,
n>eid)en ett>aft JUiebernm nur ercer^irt t)at
;
2)
ben ber
pctyftttcfyen
5Be\)oUmd)ttgten
(Simonis de Monte Dei et Engelbert. Ep. ad Ale-
xandrum Th. Epp. ed. Giles vol. IL 175. Ep. CCCXXXVIII).
3) $on Montag felbft tft ein auffyrlidjeS , ba )etatf fceridjtenbeS
@d)tetoen ntdjt oorfyanben. 2)od)
ift bie Ep. ad Henricum Regem Th.
634
vitifdje 29ett>e48f&$tungett.
Epp. ed. Giles vol. I. 379. Ep.CLXXX.II
alB fummartfd)e^unctatien
ber ganzen anblung $ut 2lu3mittelung be3 SSottfaute bcv bott beut
(Srsbtjcf)of
abgegebenen (Klrungen beraus? und)tig uub mit Ep.
CLXVII vol.I. 348;
vol. L 156. Ep. LXX ad. Wilelmum Papiensem
p
oergleid)en. 5luerbcm fommt er vol. L 47. Ep. XVII,
mo er
auf
mnblidje iDcittfyeilungen oermeijt, Ep.LXIl. vol.I. 148 unter gleid)er
Berufung uub Ep. XVI. vol. I. 43. vol. I. 324. Ep. CLIII
bartfitf
$
fyredjen. 4) Ob Sofjcmne Don @altburt) sugegeu geioefen, ift frettid)
nur toatf4ein<$
,
nid)t genug; aber feine fd)ou oben ettirte Ep.
CCLXXXIV t)at uid)t nur einen ben bisher genannten
geugniffen
gleiten 2ert>, fonbern burd) Dteid)tum uub euautgfeit betSftcKfytidjten
einen nod) fjl)eren.
S)a^u fommen ned) in Reiter 9leit)e bie Grs
jf) hingen in Alani et Joann. Saresb. V. Vitt. ed. Giles vol. I.
365. 366. Wilelm. Stepb. ibid. vol. 1.262.
Herb, de Bosebam Opp.
vol. I. 279, ber brigeng ber bie jtoeite 33erfyanbhmg nichts Ijat, er=
mfynt nod) einer Sittel
anberer ^Briefe, totft, auf
sBtttcn be (Srj-
bifcfyof
an bie (Surie eingefanbt, in ber 31t feiner jjeit
fcfyon
oorljanbenen
23rieffammlung $u finben feien. Allein biefe Angabe trifft nid)t $u.
Rubere auf b erfte Kolloquium &e$gticf)e SDocumente finb bort nid)t
berliefert. 2)et 3>rrtl)um be3 33iegrapl)en erhrt
fid) au3 ber d)rono=
logifd) falfdjen (Stellung, meld)e in Lib. IV.
mehrere Sricfe erhalten,
er 6intt)eilung nad) erioartet man l)ier nur biejenigen, n?e(dje feit
Einfang ber Sirffamfeit be3 (Simon Oon SDcontbee uub 23ernl)arb be
(Sorilo gefdjriebeu; in ber Xbat (inb aber aud) fold)e eingereiht, meld)e
oielmet)r auf ben Xag oon Sa gerte Vernarb fid) be}iel>eu,
5.
iB. Lib. IV.
ep. XIV. ed. Lup., ep. XVIII, ep. XIX, ep. XX, ep. XXI.
-
3nbcijen
f drehten atlerbingjo einige ^Briefe Oerloren gegangen
511 fein. (Simon
Oon SDcoutbee uub Gugelbert bemerken,
bafj
it)r (Jollege $krn$arb bie
bei beut Kolloquium 311
9)coutmirail anmefenb emefenen &it Delationen
aufgeforbert ^abe Ep. CCCX. vol. I.
379; $ol)anne3 &on (Sali^burt)
Opp. ed. Giles vol. II. 205. Ep. CCLXXXVI Scribit hemensis
archiepiscopus pro causa nostra Domino papae, praeeipiens literas
suas ad meum formari arbitrium.
40i
"b) 9cad) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 198 uub Simon. Ep.
feilte
mau glauben, ba bie 2lnrebe bc3
(h'$bifd)of3
an ben $nig oon jenem
fnieenb gefprod)en ioorben. $lud) au3 ber 9toti$ in feiner eigener Ep,
CLIII. vol. I. 323. 324
coram Christianissimo Rege et optimati-
bus totius regni Franciae bumiliavimus nos, prostrati ad pedes ejus,
causam totam, quae inter nos vertitur, salvo bonore Dci, in ejus
arbitrium conferentes mrbe mau au
fid) baffetbe folgern. ?lbcr ber
23erid)t bei Herb, de Bosebam Opp. vol. I. 260 (Gervasius 1405),
mit bem bie &>orte bel> Xt)oma3 bod> emdj oeretuigt werben fnneu, ift
biefe 9Jcal ber tuncru 3SBaTf^4iftH^fcit wegen Ter SBcorgugung reu
uu
getoitrbigt
abci bleibt tie Einnahme uuoerroebrt, bajj er bei
ben
(Sdjluftworten mieber ba3 ftnic gebeugt.
27. ct3 efprd) ju flontmtvcl am 6. Januar
1169 u.
f.
\v.
635
c) )ie (Sdjlufoortc ber
s
}(nrebe ftnb in beu t>evfrf>tebcnen ^3evtcf)tctt @. 404
jtoar ntd)t bcm nxfentlidjen Stellte, aber bod) ber gorm nad) oerfd)ieben
augegebeu. 9tad) beut ber cfanbten
(Th. Epp. ed. Giles vol. II.
176. Ep. CCCXXXVIII)
fyaben fie,
in birecte 9tebc umgefe^t, gelautet:
,,Pono me in Deo et vobis ad honorem Dei et Vestrum." 9(ad)
Joann. Saresb. Opp. vol. II. 198: Miserere mei, Domine, quia
pono me in Deo et Vobis ad honorem Dei et Vestrum." t)oma3
in ben beiben aU officielle $lctenfttfe ju betrad)tenben abreiben
Ep.
CLXVII. vol. I.
348,
Ep. CLXXVII. vol. I. 379 erftrt in beut erften:
,,nos parati fuimus, ponere nos omnino ad honorem Dei et suum
in misericordia Dei et sua"; in bem ^retten: paratus eram me
ponere omnino in misericordia Dei et Vestra". dagegen nad)
Herb, de Boseham Opp. vol. I. 262 lauteten feine Sorte: Ego
igitur, Domine mi, super tota, quae inter Vos et me vertitur, hodie
causa Vestrae clementiae et arbitrio in praesentia Domini nostri
Francorum et pontificum et prineipum et aliorum
,
qui hic adstant,
me nunc subjicio salvo honore Dei," \va$ eine Umfd)retbttng beffen
tt
f
.et it fdjeint, tt>a bei t)onta3
felbft
vol. I. 324
fid) ftnbet:
humilia-
vimus nos, prostrati ad pedes ejus, causam totam, quae inter nos
vertitur, salvo honore Dei in ejus arbitrium conferentes. 5tber gegett=
ber feinen eigenen meljr protocoltarifd)en ^leugerungen uub ben brigen
jufautmenftimutenben^euguiffen Ruberer fann
biefe (Stelle bod) nid)t an
ber 9tutl)enticitt jener erfteren irre ntad)en. (Sntloeber folt Ijier bie tvixb
lid) gefprod)ene (Srftrung nur bem (Sinne nad) triebergegeben toerben
uub bie erft in ber freiten Antwort Oorgefommcue gormel salvo honore
Dei l)at fid) oerfd)oben, ober bie Ijter oou Xl)oma3 angebeuteten, oon
Herbert ootlftnbig ntitgetl)eilten SBorte ftnb auer benjenigett, ft>eld)e
in ber erfteren (Stellenreil) e angegeben
ftnb, fei e3 oorljer ober Hadder,
gefprod)cn Horben.
d) Robert de Monte Pertz VIII. 518 ad a. 1169 berid)tet ber . 410
eiue neue (Srpebition einrid)3 in bie @a3cogtte, bie in ber gaften-
^cit gnr 5lufl)rung gekommen. 9cun ift aber bie Uutftimutuug be3
nig3 Subng t)infid)tlid) ber 33 eu r 1
1)
e i l u tt
g.
b e > Xl) o m
a
> ? e d e
t,
bie bei Joann. Saresb. Opp. vol. II. 201 berid)tet ioirb, nad) bem er-
ften (Kolloquium, alfo, nnc e3 fd)eiut, oor bem freiten erfolgt, ba3,
nne unter e.
beriefen toevben roirb, am 7. gebruar gehalten ioarb.
Oftern fiel 1169
auf ben 20. 5lpril. Sllfo Um unter ber ^orauSfefettug,
ba Herbert uub 3efyanne3 oon (Salibu) unter jener Umftimmung
baffetbe oerftcl)en, bie im Anfange ber gaften unternommene
bition uid)t ba^jenige fein, Irobutd) jene Umftimmung Oor bem Ivet-
ten (iooquium ntotioirt toorbeu. Dcad) DMert be OJconte ift biefelbe
ja ebenfalls nad) bereit bc Oon il)tu
felbft erzhlten @efprd)3 bei @t.
@ermain jur 9ttt3ft)rung gefoutmeu.
^nfoferu raun ba3 9kfcrat bc
eben genannten (ifyroniften nid)t at 23eleg ber 9coti$ crbert3 oetioett;
bet loerben. 5tber e3 fragt fid), obber^tere nid)tbttrd) baS Uebcrgeljcn
be3
feiten (Kolloquium^ jum 3rrtl)um
Oerftyrt uub bie Umftimmung
636
itvittfdje SettjeiSftthrunacu.
be &nig t) t tt
f
t d) t X t d) ber ^Beurteilung beSfyoma3 33e-
c!ct, bie atterbiugB nad) bem glaubnmrbigen 35erid)te be 3ot)anne Oon
@ali3burt) fd)ou oor bem jtveiten Kolloquium Statt gefunden,
f
tfdUtd>
mit bev krftimmung ber beu burd) einrid) \>erfd)ulbetcu 23rud) be
^ertragcg ibcutificirt t)at. 3u eiuev
fo
frieblid)cn SSer^anbiung ber bei-
beu Knige, forie fie aud)
auf beut Reiten Kolloquium herlaufen (eilt
fott, rore el !aum gekommen, rocire ubnng fd)on bamal aud) iu biefer
iejic^uncj enttufd)t.
jjo
e) SDaS Saturn ergebt fid) au folgeuben Angaben, uig
)einrid) fd)lug nad) Joann. Saresb. Opp. vol. II. 201 al> Xermttt ber
neuen :perfnlid)en SSer^attbtag mit t)oma3 Werfet beu
fnfzehnten
Xag uad) bem beoorftefyeubeu gleiten Kolloquium mit ubnng VII.
tor.
9tad) ber.SJUttfyetumg be3 3ohanne3 tton ^oitiers iu Th.Epp. ed. Giles
vol. II, 283. Ep. CCCLXXXIV
War
fr
jene ber ag ber @tul)lfeier
be t)ei(. betrug (22. Februar) fcorgefd)lagen. al
3
W e 1 1 e Kolloquium
alfo mu, roenn ber crabrebete Dermin roirflid) iuue gehatten ift , am
7. gebvuar (Statt gefunben fabelt.
SBenn betfelbe
nun benterft
praeter ca, qnae continentur in illis li-
tcris (umlid)
comminatoriis , Welche
auf
beut colloquinm
bau Knige
berliefert toorben)
alia indulta esse, quibus, auetore Dco, utemur
contra oum :
fo
uutjj freilieft $ua,cftanbcn Werben, bajj nidjt au3$umittetu,
Worauf fid) biefe ^Berufung unb bie @. 639 citirten (Seilte begieen.
3n beut Briefe,
in lucidum XtuMua-o ben
$aft unt SSefttiguttg
bcS am ^almfonntage
publicirten Oiidjtcrfprudjeg erfudjt,
Th. Epp. ed.
Giles vol. I. 3942. Ep. XIV,
ift eine berarttge ^etooftm&fytigung,
wie
fte
im Siberfprudj mit bem 3uf*nmenljang bei >inge
an
einigen fetten traudgefefet
]\i fein fcfyehrt, &ine3toegS anerfannt.
SBietme^r Weifet bie ganje altnng
3
)
tte ber
Sd^ttf beffetbcu barauf
t)itt, ba bergleichen nicht ortjnben u\ir. dterabe bie petitiones, bereu
er a noch nicht erlebigt erwhnt,
foHen eben bie nochmalige betraf
=
tigung jenes ftanbte, ba3 er all gegeben nad) unferer Enjtdjt atterbinp
fdjonoraufete, erft nod) erzielen.
Londoni-
ensem et Saresberiensem episcopos post appellalionem ad vos factam
$ergL
;
v660.
e)
@e|en Wir oon tiefet batfad)e ber nunmehr wirtd) 511m
-
Qiebrucb getommenen O^opion gegen ba3 (h^ftift (ianterburu auf
bie uranfugd)e 2etgerung ur$cf
(f.
oben @. 57),
ba* fenft iibd)e
@eibbc
2
)
bem
(Srj&tfdEjof
ibema u erneuern; erlgen wir fcerbie^
ba e3 beut ilfcert gelang , ben
fo
bcfyarrd) oerfclgtcn ^iberftaub
burd) be
Zapfte
Autoritt |etftgen &u baffen: fo brfte ba ^lans
mtac in bem ^anbeln beffejfeen unb bie ^Berechtigung unfere Urt|ei^
1) lieber bie gamilie Reibet
f.
bic 3nfammenfteUungen bei Robertson,
Becket, Arclibishop of Canterbury. London 1859. App.
p.
327. N. VIII.
2) ber Ep. Alex, ad Gilb. Ej. Epp. ed. Giles vol. II. 94. Ep.
CCCLXV ftubet fieft nur bie SDlaljming : Tu vero ecelesiae Ccmtuaviensi obe-
dientiam, quam te ei debere cognoscis , et eidem exliibeas etc.
648
ritifdje 33ete>cif^rmt0cn.
(f.
oben <5. 61. 62) faum fcerfannt Serben.
)a Sittentat
felbft
auf ben Primat on (Sauterbuit) ritb ton alten (Seiten bezeugt. Wilelm.
Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. II. 227. Ep. CCCLXIV Ibid. vol. I.
328. Ep. CL1V; vol. I. 339. CLIX; vol.I. 202. Ep. LXXXIII ; vol. I.
203. Ep. LXXXIII. Wilelm. Senon. Ep. BouquetXVI. 362. Mauritii
Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. 235. Ep. CCCCLXI. Baldwin
Ep.ibid. vol. II. 229. Ep. CCCCLVII. Milonis Morinorum epise. Ep.
ibid. vol. II. 224. Ep. CCCCL1V. Joann. Saresb. Opp. ed. Giles vol.
II. 21 1. Herbert, de Boseham Opp. ed. Giles vol. II. 217231 . Ep. II.
221 226. Ep. III. Wilelm. Steph. Vitt. ed. Giles vol. I. 256.
3)a ttbert
fnft
berall al3 Dfjtnlmg erlernt,
fo
fdjetut mau ei
auffllig finben
511 muffen, baf
er 311m gfoedte ber @rtyrtung feiner
Slnficfyt
,
ba bem Sonborter (Stuhle bie 9JMropolitannntrbe
gebhre,
nid)t fou)ot)lbei ber urfyrnglid)en3nftructien @regor3l. (Gregorii Ma-
gni Opp. ed. Ben. Epp. XI. Ep. LXV. vol. II. 1163.
Bedae H.
E.A.lib.I. cap. XXIX)
ftefyeu
geblieben, al3 rnelmefyr in bie $tit tiw
9lufrid)tung ber 9tmifd)en rbnungen in ^Britannien urrfgegangen.
Sttein tt>cnu gleid) befanntd) on bem ertolmteu
Zapfte
ein urfttnb=
lid)e3 Beugrit| bafr, bafj
er ber burd) bie Umftnbe bennrften (Srfyebung
(Santerbnrt)^ 311m 3Jktropolitenf3 ftatt Sonbon^ beigeftimmt unb
ftc
genehmigt, jet^t nid)t mel)r fcotljanbeu ift: fo ift ein fold^eS bod) frher
unreifefljaft fcovfyanben getoefen. )er S2Sifcf>of fcon Sonbcn rorbe
fid)
alfo
and) in tiefem glte in 2Biberfprud) mit biefem nnb anbern SDocu?
meuten bes> pa'toftudjen @tut)l3 ttcruntfelt tyaben. @. Ep. Bonifacii V.
ad Justum (a. 625. Jaffe, Regesta Pont. Rom. N.
1554)
Twysden
et Seiden 1749. Mansi X. 553 Cognovi siquidem in vestris syllabis
ut sanetae recordationis praedecessor noster (Twysden ^vesler
11
}
Gregorius constitujt Augustino et omnibus successoribus suis in
posterum Metropolitanam et primitivam sedem in civitate Doro-
bernia, ubi caput totius gentis Anglorum a diebus paganorum habe-
tur.
Gf. Kenulplii Merciorum Regisad Leonem III. apucl Ussc-
rium, Brittannicarum Ecclesiar. antiquit. 70. Lanfranci Opp. ed.
D'Acliery 220.221 (Ep.III Not. et Observ. ibid.
246) Ultimum quasi
robur totiusque causae firraamentum prolata sunt Anteeessorum
vestrorum Gregorii, Bonifacii, Honorii, Vitaliani
,
Sergii, item
Gregorii, item ultimi Leonis privilegia atque scripta, quae Doro-
bernensis Ecclesiae Praesulibus Anglorumque Regibus variis de
causis sunt data aut transmissa. Reliqua enim reliquorum tarn
authentica scripta quam eorum exemplaria in ea combustione atque
abolitione, quam Ecclesia nostra ante quadriennium perpessa est,
penitus sunt absumpta. $>et 33 vic
f
ftcllcv cilrfynt bavanf,
\bafj
ba3
eben citirtc ^reiben vcgov' vorgelegt Horben, in toelcfycm bie
lei^eit be3 9iauge3 ber ^irdje ton Bonbon unb
typxt
auert'aunt
fei, ot)ne $u bemerten, ba Gauterbu; an (Stelle ber erftcren getreten.
SStelme^t wirb au3 bem Umftaube, ba t)ier tom Sonbon, nicht von
(ianterburt) bie 9fcebe fei, gefolgert, bie Berufung auf biefe Urfuube,
28. tlbertg Scmmutg. Seine 8tb{ofutron.
649
um bie (Soorbiuation GautevbmV unb 9)orF3 31t ertoeifeu,
fei
uubc=
veebttgt.
Ucbcv ba$ mefyr bev age als bet jefdjidjte a1 1,3 c
I)
r
1
55 c (S
r
3 lutf> mit
Sottbon (.
bic Sufammenflettung
bei Usserias 1. 1. 56. cap. V.
f) 2)ie Ep. Wilelm. Tb. Epp. ed. Giles vol. II. 227
3.
14 0,
.
unt bi 3- 9 ergbt nodj oon bem, Wal am <3onuabcub nad) bem $inu
melfa^ttMage gefdjeljett (p.
226 in sabbatho post Adscensionem Do-
mini etc.).
2luf $erai$affimg ber in tebfyafter Olebe vorgetragenen
^toteftcttiott tfbevt^ decanus et archidiaconus et omnes canonici
et omnes presbyteri Londonienses appellationem fecerimt. SEetttt
bor XL>cvfa[f er foglet$ fyutjufgt:
,,sed canonici S. Bartholomaei et S.
Martini et S. Trinitatis noluerunt facere appellationem,"
fo ift
bicy
eine berid)tigcube Scf^rnfung be3 omnes; benu bie $erfamme(ten ges
Nrten alle 51t bem clerus Londoniensis. 3)ie Ep. Henrici Decani et
capituli St. Pauli London, ad Alex. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol.
II. 217219. Ep. CCCCL
forid)t freilid) bie ^arteiftclluug
311 fnften
bc (Srcommunicirtcn au, flogt aber nur barber, ba benfelben tttt=
gcad)tet ber fd)en am 28. SDMr^
i
1 69 Oon i^nt erhobenen ^Ippettation
bieg dndfat getroffen;
bagegen bal> Snftrument einer frmtidjeu
ycllation, tote ftc bod) nad) ber Ep. Wilelm. am onuabcnb nad) bem
,ftimmelfaljrttagc aud) oon Seiten bc3 Sonboncv & lern anhngig
gemad)t fein fott, ift biefetbc nid)t.
3n bem golgenbett gebenft bie Ep. Wilelm.
beffen, toftl febou 00 r
bem itttttteXfafyrtStag
e,
alfo Oer bem Xennine, au n)e(d)em <3)t(6ert feine
(Srcommumcatiou officieU erfahren, auf SSerankffung ber geheimen
funbe, ba biefeloe geftfyeJjen, oon ifytn auf ber^u'ftmuifterocvfammtung
biefel Sattel
betrieben Werben. Episcopus Londoniensis convoeavit
episcopum Exonicnsem, Ricardum de Ivelcestre, abbatein de West-
monasterio, Widonem Rufum, episcopum Saresberiensem et barones
Scaccarii. 2at)rfd)einUd) um 31t prfen, ob ber Oon
fyomct3 brofyeube
@d)lag fdjeu getfjan nub oefamtt geworben, ben er, tote unter a.
gezeigt,
erwarten fonnte, praemandavit Episcopo Exoniensi episcopus Lon-
doniensis, ne offerret ei osculum pacis
;
quod non renuit tarnen.
Nam osculatus est eum Exoniensis. Residentibus omnibus ad cum
liabuit Londoniensis sermonem, multimodis ad hoc nitens rationi-
bus, ut Episcopum Exoniensem in appellatione secnm stare faceret.
Sed quasi murus inexpugnabilis adversus expugnatores libertatis
ecclesiae exstitit.
Um
fo
Weniger
ift
e3 31t Oeriounbern, ba ber Set^
teve
auf
bem nad) biefem Xage ber $peation be3 Sottboner (Stents
anberaumten (Sonett 31t Oiortfyampteu , ber Weld)e3 totr fdjott oben
rit. SBeioeiSf.
N. 24. c. @. 600 luMuuft erteilt, ftd) fo
uert, wie
bie bort mitgeteilten (Srcerpte ber Ep. Rog. Wigorn. geigen, erabe
ba3, Wa3 bie Ep. Wilelm.
ber ba3 ^Betragen be ^Bartholomus oon
Ureter (cf. Joaun. Saresb. Opp. ed. Giles vol. IL 246 248. Ep.
CCCI)
oor bem Dermin ber SBerfnbiguitg ber 2(ppetfation fdjreibt, ift
ein 2al)rfd)ciu(id)feitbcnetg
fr
bie Otid)tig!eit bc3 in ber Ep. Roger.
JTr 1 1
1
f
dj e 3en>ei
gf
fjtungen
.
Wigorn. (iT^hUen, mittelbar bafr,
bafj biefe, roie oben ,433 5(nmf.I ge=
f<$e!jett,
in ben gefd)id>td)en 3ufam*nett$att ber ^Begebenheiten b i
ef
e
3ft$TC$ 1169 einzureiben. @ie bejcfyreibt im e t vi i , toal Iboma* in
feiner Ep. CLIV vol. I. 329 in feiner Iage nur berhrt praefatns
Londoniensis per se et Regis officiales institit, ut epi-
scopi, abbates et rmiversi ecclesiarum praelati suo et subditorum
nomine adversus mandatum apostolicum appellarent
,
quuni tarnen
nobis indnltnm sit appellationibns hnjusmodi non deferre.
1
g)
3)er geityunft, in beut ilfcert bie Dteife
1
)
angetreten^ ergiebt
fid) aul Joann. Saresb. Opp. vol. IL 225. Ep. CCXCIII unter Merglet*
djurtg ton Gilb. Fol. Epp. vol. I. 207. Ep. CLIV.
3)ie erftere meift auf
bie Seit nad) ber .'geimfeir ber ronigdjett
&otf($aftet bin unb tiefe tft,
n)ie @. 680 gezeigt irerben roirb, (Snbe gebr. ober
3fafan$3 lftrg 1170 er-
folgt
@ie ntijigt berbie ^uoermutfyen, bie9cad)rid)tcn,metd)ebiefen>en
mitgebrad)t, fyaben ben SBifdjof fo
meuig in feiner (vnoartung befriebigt,
ba er oielmcfyr odig cnttufd)t, ben Dieifepfan gerabe bei|alfc roiebet
aufgenommen, dagegen bie letztere fcfyeint ber 5(nfid>t Oiaum &u geben,
(Gilbert t)abe (id) oor 5lnfunft jener
auf ben 2eg gemadjt unb
fei erft
nad)f)er burd) biefelben ^uriiif gerufen unb angemiejen, benjelben ntdjt
Voeiter fortgufeken;
nid)t foroofyl ber inbeffen empfangene
SSrief be3
^apfte, al bieje mnlta interminatio nunciorum Regis"
fyaben xljn
$ur Umfet)r betregen, ^nbeffen genau genommen,
fagt
ber
2krfaffer
boj nur bie, er
fei
ton ben r)eimgcfe()rten efanbteu rereeirt, unb
bas> ift
ein mit ber Eingabe be erfteren in Uebereinftimmung ju 6rtu=
genbe gactum, beffen
Dttdjtigfeit mir inbeffen nidjtsbcftoroeuiger bafdiu
geftet fein (ffen.
-
2)ie etroaige giction mrbe fid) au3 bem Sntereffe
be SBerfafferS erklren. liegt uafye genug an$unel)meu, er fyabe, um
ben <Sd)ein gu erhalten, al fei er nur burdj bie Wcufyt b er Umftnbe
gefytnbert, ben 3fte$tn>eg ber Appellation roeiter ju oerfotgen, ber bie
mafyren 9Jcotioe ber ifttrung ber fteife gefd)miegen.
29. Die efanbtfcfntft raftatt$ unb toianS, Die (0^
feren$ jh 25ure*n Die 3ufammenr
v
unft $u @t* Denn,
Die erfcuttbluttg auf bem $lont
=
20tartve 1169*
-
injungimus , ut memoratum ar-
ckiepiscopum
in gratiam et amorem tuum, omni indignatione et
rancore deposito
,
dementer reeipias.
)a bie erwrmten SBotfdjaftcr Bei ber
fcftmft ratian unb 9St
tan in ber Dcormanbic bafelbft fa>n anroefenb ftttb (Ep. CCCLXXXIII
amici cujusdam ad Thomam Th. Epp. ed. Giles vol. II.
277), fo
mfferc fte alfo'ftenn ntdjt gleidjjettig, bod)
frher
uon 33enet>ent abge=
reift fein. )a3 Stetere, fd^cn
au fid) iuuertid) u?al)rfd)eintid),
fdjeint be=
glaubigt jn Herbert burd) bie Angabe bei Joann. Saresb. Opp. ed. Gi-
les vol. II. 220. Ep. CCXCII
1
),
bereu SDeuturto, freilid) nifyt gan$ ge-
fiebert ift. 3ftabnlf ift auf bie 9cxut)tid)t fcon ber Verffentlichung ber Ban-
nnng
g
u r cf gereift, um bie 2fcbfolutiprt uon berfeCBen ^u bewirfen.
5Ufo
ift er bereite om vp^ft(tcbcu
>ofe
abgereift geroefen, al3 er tion jenem
factum l)rte.
@et e3 nun,
fcafj
it)in
auf
ber Sfteife rou Benttoent uad) ber Otev=
manbie btefe Staube mitgeteilt werben unb er nun, ol)tte
tiefe fdjon er;
reicht n ()abcn, ueber mntt^rie unb an ben papftlidjen
of ftd) &nrttdh
begab (wie wir anzunehmen tut erlaubt fyaben) ober tag er iwn
feinem
grften in ber aScogne
(@. 439) empfangen von biefem .gurtfgefanbt
Warb : unter alten Umftnben ift bie erftcSlbreife von 5Benefcent> tnelteidjt
aud) bie ^toct'te
frher
aB bie ber p>ftd>cn DUtneien erfolgt
Sollte
ber SSriefffeKer ber Meinung fein, eben jet^t, Wo er btefe fetten me=
bcrfdmeb, befinbe fid) 9iabulf nod) beim ?apfte
(sed creditur non
exaudiendus"),
fo
Ware er freilid) iu3rrtl)itm. >erfe(be U)ar Otelmcljr
im 3luguft bis junt Zutritt feiner neuen Dteife im @ept.
(@. 467) bei
feinem Knige.
b)
2) er Xcrmiu ergebt
fid) mit aunl)crubcr ^afyrfdjcinlidjfeit au3 @.
un^vetfetbaften d)ronologtfd)cu aten. 2lm 22. 3uli 1169 befutben
fid)
ratian unb 8it>ian uad) beut widjtigcn 23erid)te be Joann. Saresb.
Opp. vol. II.
218 in Verlar;
2
), ftan wirb faum irren, Wenn man an=
nimmt, ba-g
fte
iwr tnrgem erft eingetroffen. Denn ber
33rtcfftetter l)atte
ja ba befummle
^ntereffe,
fo rafd) rote mglid) 31t erfahren, quid Can-
1)
Stejelbe ifi [ebenfalls, toenu ntdjt oor bem Sennin ber SSerljaiibluug
3u SBureg
U-
eptember), bod) jebcnfaKs et)c ber bicfelbc bem 33riefftellev ctnja
befannt geworben, fte ift uad) bem 22. ^uli (nuper in festo beatae Mariae
Vizeliacum profectus suin)
abgefat, atfo XQQ$l im ?tugnfi. )a bie am
d)(u& be SSnefcg beigefgten Diotijen ber bie ^riebenggebanfen bei
aifevg
btefer djronelogtfdjen eiufgmtg nid)t entgegen finb, barbeu
f.
93b. III.
2) agegeu behauptet Robertson, Becket, archbishop
of Canterbuiy
p. 223, fie feien im 2htguji in granftet^ angefommen.
G52
ftritife SetoeiSffjrungcn.
tuarienses timere oporteat vel sperare.
)af$ ftc
nun aber nid)t
fo-
gleid) nad) bem Saturn (10. $cai 1169 Alex. Ep. Th. Epp. vol. II.
122)
it)re (rebitio3
tag crft am 3i. 9lugaft 51t Sajeur
(f.
oben
@. 449) in bes $enig3 fnbe gelangte
abgereift, folgt md)t blo3
au3 ber groen Itntoafyrfcfycinlidjfeit, ba
ftc imbiefem glte lnger al3
neun Sod)en unterroeg jugebrad)t, fonbern aud) au beftimmten XfyciU
fad)en. nig einrid), ber fd)on burd) ba3 pfcftticfye djretben 00m
28. Februar Oon biefer neuen
efanbtfdjaft in enntmf$ gefegt korben,
bewerft in feiner nad) bem 13. i^rit getriebenen driftet
Gilb. Fol.
Epp. vol. H. 294. Ep. CCCCXCII mit feinem SBorte, ba er He al=
terbingy ttigfi angefncigten neuen cfanbten bereits erivartc. 2(ube=
verfette
fefct
ber SBrief Slleranber 00m 19. Juni
Th. Epp. ed. Giles
Vol. IL 22. Ep. CCXX, burd) toetjen f)oma3 jur @u3pcnfion ber
an jenem age oorgenommeuen (Srcommunicationen aufgeforbert ioarb,
nid)t bie tngft erfolgte 2lbreife ber neuen Dhincien oon 2?eneoent oor=
au3; fonbern bie bezglichen 2orte quousque ex responsione nunci-
orum nostrorum cognoscas , an idera Rex te sibi reconciliare velit
ioerbeu nur bann rid)tig Oerftanben, roenn
fie sugteid) al SMnbeutnng
auf
bie eben
Jefet befohlene 5lbreife begriffen to erben. Siefelben Ratten
ja, tote au3 ber @. 442 $lnmf. 3 citirten (Stelle erhellet, $ottntad)t pr
5lbfolutien ber am 13. %pxil unb 29. SOxai (Sreomntunicirten. Sar
aud) biefe gleid) erft ,,nad)t)er" erteilt,
fo folgt bod) barauS nid)t, ba
biefe3 erft gefdjeljen fei, nadjbem bie efartbtett abgereift; oiclmcfyr tarnt
eben
fo
gut angenommen roerben, ba it)re urfprngtid)e Snftruction
foter mubtid) burd) bicfenSufat* ergnzt Horben.
3ft
bie Verzgerung
ber $lbreife in ber 2eife, Vtne im Xert ooraus>gefekt, motioirt,
fo
fd)eint baburd) biefe 5leuernug
crft tt)r red)te 2id)t ju gewinnen.
443 c) (Spter nntrben @ratian unb Sioian allerbing3 in ba. arbmal-
Kollegium aufgenommen. 2)er (Srfterc erfd)eint feit bem 1; Detobet 1178
mit bem
3
u
f
a
^
diaconus cardinalis tit. S.S. Cosmae et Dainiani in
ben Unterfd)riften ber Spffftdjen Urfuuben (Jaffe Reg.
678; 779 N.
8604. Felibien, Histoire de Paris III.
34) unb lebt iuxf> unter Stfctul
in., Urban III.
,
Tregor VIII.,
(Siemens
III.
,
(Slefttn
III. , unter
rocld)em er am 28. DJlat 1197 bie Urtunbe bei
Doublet, Histoire de St.
Denys 527 unter$ctdmet; ber ^roeite feit bem 25. Sffcai 1175 (Jaffe
678;
763 N. 8363. Escalona, Historia del real monasterio de Saliagim549)
mit bem ^ufal?
diaconus cardio, tit. S. Nicolai in Carcere Tulliano;
fett bem 22. coOember 1175 (Jaffe N. 8375. Du Plessis, Histoire de
Coucy
144) mit bem Bufat?
presbyter cardinalis tit. St. Stephani in
monte Coelio. Pez, Thesaur. Anecdot. VI. 2. 406. N. 19.
447 d)
2M.e beibeu SBertdjte ber bie bem age oon 33ure ooran
=
gegangenen 2krl)aublungcn, ber be Birnau (Th. Epp. Vivian. ed. Gi-
les vol. II. 216
218. Ep. CCCLX) unb eine? ^InonbmnS (Ep.
CCCLXXXIII cojusdam amici ad Thomam ib. vol. II.
277), mit
etuanber
|u bereinigen,
ift nid)t ot)ne @d)Uerigfeit. Ter tefetere,
burd)
ba
5lufd)au(id)e feiner (Sd)ilberungen auge$cid)uct, ift
Oed betailltrter
20. $)ie efanbtfc&oft
vatianS nnb Oft. Coufevenj ju 33uves Sept. UGO.
653
dM-euolo^ifcbov Sittgaben; bet elftere,
ebne eigetttfymlidjeS fd)VtftftcUcvi=
fd^eS eprge,
fcfyr
fitmmarijch. Se^ct Die Sttte , &o bte 3ufammm=
fnft mit bem Rntge Statt gefunden,
nod) bet .^eitonnft nnrb genannt
9Sot allen fingen fragt
c3 jtd), ob bcvfolbc berhaupt ber biefe $or*
otrfyanblttttgett, bie in ber Ep. Anonym., toeittnftg ergabt toerben, fid)
uere itnb uiebt inelmebr nur eine SDarfteHnng >ergattg3 fcttiureS
511
geben beabiiebtieje. -feeljmett toix ^ititacbft bai Meutere an,
fo
nntrbc
aUerbingJ auffllig g.etmg fein, bafj
ber hntciu, ber boct) bnrd) bie.
Slufeinattberfolge
ber (St^c bic SSorftetttmg bcgtubct, al3 fyabc fyier
311c
rft
bie ^evbanbtunoj mit bem nia,c begonnen
,
biefe feinem ^efet
nmocrmeibttd)c 3rrung
fr
uircfcntd) erad/tet. ^^renb nad) bem
Anonym, ber Werfet)!' fdjou am 15. 5lngnft
l
)
mit itebergabc ber literae
Domini papae bcgottncnt)abett foft,
nnirbc auf tunb ber ^oranje-
fcttttg
,
bag bie Ep. Viv. in ber 2eife $u oerftcfyeu fei, une
fo
eben an=
genommen Horben, au3 biefer bie 3lnfid)t n fd)cpfen fein, ba| bie Un=
terfyanblung erft 31t >a[enr begonnen. Eber bod) {dachten in biejent tfalte
bie. in beiben Urfttnben mitgeteilten Rotijen ber bie Uebergabe be3
Vapftttcbcit 8d)rciben^ leid)ter ausgeglichen derben 31t fennen. ^ioian
bemettt: A quo (rege) et prineipibus suis satis honeste reeepti fui-
mus: in crastino literas ei exliibentes. 2) er 5lnon\nnu3: Pridie Ca-
lendas Septembris Bajoci obtulerunt nuncii domino Kegi literas
domini papae precatorias de restitutione vestra et de pace. el)t
23eibe auf ein nnb baffetbc gactum:
fo
tre alfo
an$itncr/mcu, am 30.
Slugufi t)ttc ber $nig bic poftlicben xUbgcovbnctcu
empfangen, am 31.
fytten biefe 311 33ajeur ba3 ppftdK ^reiben etngcl)dnbtgt. Sofort
fdjlog ftd> bann bie 8eranbtuttg 31t 33ure au am 1. eotember (Ep.
Anonym. Crastina die cum nuneiis convenerunt omnes episcopi ad
locum quendem, qui vocatur Lebur).
SDic literae papae feinten feine anbercu fein ats> 2ttcranbcr3 xvtcf
Oom 10. ffllax
(Th. Epp. vol. II. 118. Ep. COOL tc beftimmte En-
gab* Sibtanl ber ben 3n()ait (Sed quia ut eum in amorem et gra-
tiam suam, omni rancore deposito, in remissionem peccatorum su-
orum reeiperet, sibi incessanter injungebatis. Cf. Alex. Ep.
nec
non et in remissionem peccatorum tibi ex parte Dei omnipotentis
et beati Petri Apostolorum prineipis et nostra injungimus, t me-
moratum arcliiepiscopum
in gratiain et amorem tuum, omni
indignatione et rancore deposito, clementer reeipias)
mad)t bie3
unreifclljaft. ann aber tarn bie ^tttfeilwng be Anonym.,
baf;
be^
reite pt
s
?(rgence3 am 15.
5(uguft literae papae bergeben feien, utct)t
!) 3u Arg-enteum".
Wlan fann groeir'etbaft fein, ob 2trgentan ober
?(vgcnec3 gemeint fei. ^enel
beifet jroar gerobbnlid) Argentomum, liegt aber
ungteicb nbev bei
omfront. ^nbeffen liefen ja 5*t>ifcen beut
Empfang be
^Briefes nnb bem Termin be
Httfammentreffeng bei fmgTfic^en 2lbgeorbnete?i
mit ben
^fitic|en Slbgeorbneleit in omfront fiebeit 'Za$c, mitbin eine
Seit, anreid)enb geung, btc Dieifc oon ?(vqenceg nad) Tcmfrcitt m
Velten ben.
J
654
fHHfe 8etoeifit bumgen
.
ridjttg fein, inefmebr rcirb man aiuuncbmcn babeu, ba$ ber 5(nomunu3
ein obh ben efanbten cingefdntfte, pon ifyncn f etbft berfafjteg 8d)vci=
ben f(fdVd) fr
ein ppft&e gcbaen Ijafce.
Rait fann nun, htrd? ben
Erfolg Hefe 9ugM<$tttt93etfudjt
ermutbigt, benfetben ireiter fcrtjujcfccu (eid>t
erfuhrt
reerben. 5)er
S$j
Qiras quum legisset multa in exordio orationis suae contra do-
minum Cantuariensem nobis. sicut olim dominis nostris cardinali-
bus, proposuit Bat feine parallele an ben inerten ber Ep. An. Dominus
vero Rex proposita narratione omnium rerum, quas adversus vos
solet proponere etc. 5lderbiug bie Zugabe quodammodo verbo an-
nuit et se habiturum fore consilium respondit mad^t Sdmertgfeit.
3(us ber Ep. Anonym,
iriffen irir, baf^nad>ber3uja,ae beseitig* bereit*
\\\ Tcmfvcnt biefc
consilium Statt gefunben unb ber Xcrmiu 311 ber
offtciccn ^erbanbing rer biejer
s
3lubieit3 in sBajcur anberaumt gercc=
fett, ^nbeffen ; ba nadj unferer Hoengen
y
}(unabme bie Ep. Viv.
ort
biefen frberen Vorgngen nicht beridjten reid:
fo
treibt c aderbing
aud> megd\ ba bier genannte consilium als :e3eichnung ber bcrer=
ftehenben Geufeven} 31t 23ure 311 beuten. 3lud> ttacfo bem 3erid>te bes?
Anon. irirb man anzunehmen baten, bag 31t ^3a{eur, iro ja bie certa
responsio ertfreUt n? erben feilte, bie trenn aud> fd>en
f
rber rerbereitete
unb in Stftdjt geftetftc ^BcrbanHung befinitir 3itgefagt unb irenigften
ben pcfyfHirfjett efanbten ber Crt, Wo biefetbe Statt ftnbeu fedte, erft
bamal genannt irerben.
~ie Angabe Sed ante de absolvendis ex-
communicatis proposuit fann aUenfad aud> auf ben erfteu (cnferen^
tag be$egen Vcerben, beim barber ift
nad) Ep. Anon. Tb. Epp. vol. II.
279 bafetbft ja irirfd) unb gerabe merft bebattirt. 2tber irietrcM fetntt
bie Harmonie beiber 33erid)tc ben aiiptpuui:ten nacb an^gemittelt
511
fein fd>eint; c krngt fid) bod) ba bebenden auf, ob nidrt bei ber \hv
beftimmtbeit, in lre(d>er ber 33rief bc ppftlicben 5(bgcerbneteu im
an^cn )\&
bdt, bie in fdurebenben Umriffcn mitgeteilten ein;
feinen Angaben
511 febr
gepret feien. :Uamentd> jene bie (Srccmmu;
nicirten betreffenbe ?ceti3 fann eben
fc
gut unb in ttoaguitg bei'fen, bog
ber 2>erfaffcr
balb bar auf be gleid^en un^lrcifclbaft 311
iBurc gcnumV
ten Antrag bc $nig3: Ut tres, qui praesentes erant, absolveren-
tur etc. gebenft, auf bie Scene 31t Xemfrcnt gebeutet werben.
. 44!
e
)
Hebet bie Dicgctiaticncu 31t 23urc felbft dienen bie Uebertte=
40(1
ferungen ned) reiebtteber. (vinmat (I)
ift ba3
fo
eben befprcaVne
ferat be ppfttteben
s
2lbgcerbneteu inrian
tyxx
irieberum 311
nennen.
:Ki6t aein ai efficieUeg
@d)reiben au ben }>apft, mit ttjlrmmuitg
be3 rativin abgefat, aU eine Urt'unbe au3 biefer aub rerbient
iBead)tung; e erbebt aud) burd^ anebrrfd>e 23etbeuerung ben bd^ften
5lttf^nH^ auf
(aulurrbigfeit.
De bis vero si quis aliter vobis pro-
posuerit, sie esse, sicut diximus, per omnia credatis. Et quod no-
men Domini Gratiani non ponitur in bis literis
,
non ideo remansit
(=
f
e
ift
er nid)t 3urrfgebeben
/
nid)t Ireggebeben) quod eas non
viderit et diligenter pertractaverit: sed quia festinabat redire et
20. ie eftbtf$aft
vatians unb ottfctwt3 &u urel Sept. 1109.
055
lange brettiores volebat fieri literas: sed ut nihil nuneiis Rcgis
contra nos usque ad reditum crederetis
l
). @obann (II)
fyabcn toit
bie >ertd)te ber fntgttdjen Partei; 1)
Henriei Regis Ep. Gilb. Fol.
vol. IL 290. Ep. CCCCXC. 2)
Kotrodi othomag. Th. Epp. ed. (.'i-
les vol. II. 149. Ep. CCOXXII.
3)
Arnulfi Lcxov. Maxima Biblio-
theca patrum T. XXII. 1322
= Epp. cd. Giles 204. Ep. 62. eimmt-
lieb xHufageu BOtt 5tngengCttgeit. 4)
ernardi Nivernensis episcopi
Ep. Gilb. Fol. Epp. vol. II. 226. Ep. CCCGLV.
5)
Episcopotum et
cleri Normanniae Ep. ibid. vol. II. 197. Ep. CCCCXXX1X.
>iefe
nur
auf runb tton fttttfyctluugcn ber anmefeub genxfeuen (iletifer ge=
febriebeu. (Shtblid) (III) femmt
fyrqu
bie Epist. amici. te tcUtcvc
benxrfytt aud) in bem t)icrt)er gehrigen XfyeUe bie bereite gerhmten
^orjge; bod) ift fie fd)ou um be3 iucitCufi^cn )etaibo tottten mit ben
brigen ni6t
hifyt
jtt Detetnigen, unb
barf
um
fo
meniger ausfcbliefUid^
fr ftd) einnehmen, o& c3 nid)t fid)er ift, fonberu nur nHttyrfcbeiuiid),
baft
bor
^erfaffer Otogen; unb Cfyrcn^euge getoefen. bleibt baueben tut:
mer bie nna^mc bered)tigt, ba er, in Jb'urc* allerbing amuejenb,
feine intcreffautcu 5>tatf fcon beneu, wcid)e ben ^erfyanbiuugeu bei=
gciuolmt, erteilten fyabe.
Sic jtoeite
klaffe
ber Duetten barf
uatr(id)
burd) bie grere bcrUrtunben nta)t intuitiven; )ve (Sinftimmig=
feit
ift nid)t allein au ber un^reifet()aften ^arteitid^feit ber ^evfafjev
ju erftten; Wir Riffen fegav, ba fie ijerabrebeterma^en nad) einem
'
unb bemfetben (Sd)cma
2
)
abgefat finb.
Th. Epp. 1. 1. vol. II. 280
Cujus consilii summa fuit, quod ipsi omnes sciiberent Domino
papae etc.
3m ScfeutUdjen Befielen ^Wci au^tt>iflcrengett, Xk eine betrifft
bie 2Ett, tote bie vereinbarte gvtcbcn3formc( , bereu crt berbie3 ntd)t
gan$ gleid) angegeben
ift, Den ber einen ober embern &eite verteilt, ba3
bereite 3"^ftanbene nnebet utft<Sgenommen fein feil. >ier ftimmen
N. I unb III gegen N. II
gfammen. te anbete be$tct)t
fid) auf bie
^cvfyanbiungeu unb anbtungen t)infid)t(id) ber xftbfotutien ber e=
bannten. icr ftnb bie berhaupt weniger erheblichen ^crfcluebenl)etten
utd)t aul bem ^avtciftanbpunt't 31t etfXtett.
(Svlcbigcn toit juudjft bie
etftete, Sie gricbcmSformcl lautete
nad) ber Ep. amici ber erften Angabe uad):
1)
quod ipse prece et praeeepto domini papae archiepiscopa-
lj
Stte Ritte>cifungett be3
gr#ifd&ofg fof bft in ben a<$Iret$en oben
<3. 468 2(umf. 1 citivten Briefen au biefer 3cit tonnen nicfyt alz eigentliche
Referate gelten.
2) 2U(crbing ift biefer
tefdjlufc uidd bamaf, fonberu matfdjeittKdj
erfi nad) bem Dermin ber weiteren ^erbanbtung ju aen &uv 9lu*fbnmg
gebraut. UebrigenS
mufj ber
rief bei
Srg&t-fofj
reu dteum unter ben
@ebern ber fotttgUdjen gartet in 2lfefd)tiftcn oerbreitet fein. Radulf. de
Diceto ap. Twysden et Seiden 551
fgt feiner (Srjcxbfung bei- Q3efpvcf>c
ant Montmartre eine gau^c teile barau ein. Siqiiidem
conse-
quatur.
656
jtntifdje 33ewct5fljiinn}cn.
tum vobis integre reddet et pacem vebis et Offinibus qui de
terra sua pro vobis exierunt.
91 ad) ber feiten:
2)
reddo ei arcbiepiscopatum suum et pacem meam et Omni-
bus, qui pro eo extra terram sunt.
ftadj ber Ep. Viviani:
3)
ejus intuitu, per quem Reges regnant, et amore (vestro)
papae arcbiepiscopo permitteret, ut secure veniret et in bona
pace et firma securitate ecclesiam suam reciperet cum omni
integritate, sicut habuit antequam exiret, eamquc teneret ad
honorem ecclesiae ei suum el filiorum suorum.
Outd) ber Ep. Rotrodi:
4)
pro amore (vestro) papae eum ad arcliiepiscopatum suum
redire ipsumque cum omni integritate, qua tenebat quando
exivit, recipere et deinceps bene et in pace possidere ad ho-
norem ecclesiae, salva nimirum regni sui pristina dignitate.
Sftctd) ber Ep. Episcop. Normanniae:
5)
pro amore vestro (papae) eum ad arcbiepiscopatum suum
redire ipsumque cum omni integritate, qua tenebat, quando
exivit, recipere et deinceps in bona pace et securitate possi-
dere ad honorem siquidem Dei et ecclesiae , salva nimirum
regni sui dignitate pristina concessit.
91ctd) ber Ep. Henrici Regis
:
6)
concessimus antedicto Cantuariensi
ut in bono et in
pace rediret et possessiones suas omnes haberet, sicut habuit,
quando e regno exierit, el ipse el omnes, qui cum eo vel propler
eum exierunl, ob honorem Dei el amorem veslrum, salva dignitate
regni noslri.
ftad) ber 3(na,cibe bei* Ep. Arnulf. Lexov.
:
7)
pro amore papae eum ad arcbiepiscopatum suum redire
ipsumque cum omni integritate, qua tenebat, quando exivit,
recipere et deinceps in bona pace et securitate possidere ad
honorem siquidem Bei el ecclesiae, salva nimirum regni sui pristina
dignitate concessit.
9lad) ber Ep. Episcopi Xivernensis:
8)
pro amore et lionore papae archiepiscopum Cantuariensem ad
arcbiepiscopatum suum redire et omnia, quae tenebat, quando
exivit, cum integritate recipere, salva nimirum pristina digni-
tate regni sui.
Xic Differenzen unfd)ett
N. 1 unb 2 cincrfett unb N.
3, 4, 5,
6
anberctfctbo, jciueitfic burd) ba ge()(eu ober 3orljanbenfdit bor beben;
tung^oUen (Staufein 6ebingt fiub, wrben leicht \\\ bcfeitta.en fein,
to&te bic Einnahme gemattet,
N. l unb 2 irven, iuenn nicht &nga&ett ber
mnbd) au3a,cfprod)enen govmcl,
fo
bod) Referate
ber biefelbc;
N.
3, 4, 5 :Kcfcratc ber bic
f
cbrtftlid) firtvte. Unter biefeu Itntitan
ben nnirbc
fid) cvftvcn (ffen
,
bajj cvft bei biefev febrift Ii eben gormuli*
29. 3Me Gonfercnj jn 33ure it.
f.
to.
657
rang bi-o babiu mtertoogen gebliebene Sd)n,engtatcu gerabe auf 2kr=
artlaffuttg biefer ^ufat^c, Durch Die ntau nun cvft ben Sinn t)tte naiver
beftimmen trollen, entftanben. 91bcr einmal fyat es fd)on innere* Umuahr=
fd)cinlid)t'ctt,
bafj
btc ftunctei* ftdj
mit einer (Sonfymtton begngt l)aben
feilten, treibe bie ton ;Hteranter
[elbft rgefc^ric^etten Sorte (Alex.
Ep. Tk Epp. ed. Giles vol. II. 121. Ep. CCCI) gar met enthielt;
fobann fpred)en pofitiue 3eugniffe bagegen,
baft
bie mnbtid) ausge=
fpvoebcnc A-ormet \>on ber fd)rifttid) 31t tocrjei^netiben
fo
voefenttid) biffe=
rirte.
s
}Ulcrbtug3 btc Sorte, roetd)e ber ntg ber Ep. Amici
^ufolge
am Sd)luf$ bei* ^crfyanblungen bc3 erften age3 ^efprod)cn l)at: Si
quid minus feci, cras consilio nostro supplebo"
fd)einen bie erftere
^luuafyme begnftigeu. Sie begrnbeu bie 23ermutl)tiug, baj bie
(Supplemente ber urfprugtid) fingeren gormcl erft am fotgenben age
bei elegenl)cit ber fd)riftlid)cn 9luf3eid)itung beigefgt korben, guerft
ad honorem Dei et ecclesiae , ad honorem suum et filiorum suo-
rum; bann ad honorem Dei et ecclesiae, salva dignitate regni sui.
Allein beut ftel)t eben bie gan^e Ep. Viviani entgegen. 3l)r ^ufolge
beantragt ber $nig fd)Ott fogteid) bei Sieberanfang ber $erl)aublungen
am 2. (September bie ^tenberung be3 Sorc3 fiHorum in haeredum,
\va> oraufekt
,
ba oon il)m am age ^uttor bic Formel fdjott mit je=
uem
3
u
f
a
^
e gcfprocfyen roorben. Sir galten bafyer, ba bie julcfct er=
rofynte Urtunbe ifyrer taublrrbigfcit nad) burd) jenen innent Satyr-
fd)einlid)fcitggrunb geftt^t nnrb, attd) b'ie fcon Ujr angegebene gorntel
fr
bie rid)tigc unb neunten an,
bafe biefc bereite mnbtid) in ber 9iad)t
tiom 1.
auf ben 2. Septcmb. ort einrid) beantragt
fei. 5lHerbiug ift
nun berbie bie $erfd)icbcnl)ett in ben SJttttl) et hingen ber brigen
Sorte, abgefeilt uon ben inet beregten 3ufa&ert auffalleub genug.
2)cmt biefe waren ja nid)t nur mnbtid) gcfprod)cn unb bemnaeb nur
nad) ber (Erinnerung au3 beut ebd)tniffe U>ieber$ugcbeu, fonbern fic
flehten bod) attd) in ber 9tad)t fcott beut 2. auf
ben 3. September
fd)rift=
tid) aufgc3eid)nct 31t fein. Snbeffeu ftimmen bod) in biefer 33e^tcl)rtn^
bie gormeln im Sefeutlid)en bereilt. Um
fo
bebcutung^oller ftub bie
igerepan^cn l)inftd)ttid) ber
3
u
f^
e
-
Sctfyreub
N.
4, 5, 6 behaupten,
bie gormel
fei fogleid) mit beut
3
u
f
a
^
salva dignitate regni
feftgeftellt,
berid)tet N.
3, fic t)abe teimctyv am Sd)tuffc
ad honorem suum et filio-
rum (haeredum) suorum gelautet. Safyrcub bie erftgenannten bieten;
ftrfe bie 9iuucien auflagen, \>on jener mit tfjvcr 3ttftimmung 31t Stanbe
getontmenen gormulirung roieber abgegangen ju fein
1
)
- er$l)lt bas ler^
tere,
bafj erft fpt
in ber 9cad)t com 2. auf
ben 3. September ber ^uig
ftatt ber bereite ttcrtraggmfeig feftgeftctlten Sorte ad honorem suum
et filiorum (haeredum) suorum meintet)!' salva dignitate regni sui
1)
Ep. Rotrod. Postmodum vero, revocato consensu, verbum
,
quod
jam suseeperant, conservandae in futurum regiae dignitatis admittere
nolueruut. Ep. Arnulf.
Ep. Henrici R. Mane antem facto
concessis stare recusaverimt causantes verbum illud, quo nos dignita-
tem regni nostri salvam fore dixeramus.
cfd)tcl)te ?tleranbcr III. 8t. II.
42
658
jtrittfdje SctteiSf&nmgen.
31t fcfjrciben befer/ten. ietbe Parteien Warfen fid) atfo Skrtefeung ber
uvi>niin^tdKUiSgcma6tcn^imctattLMi oor; unb e fvcigt fid>, auf toddjzx
(Seite bieder >ornntrf ein gegrnbeter ift, auf ioetd)er niebt.
3m 5M=
gemeinen ift
bie 23ered)tigung , bie Ep. Viviani
fr
ben
toafyrfyafteren
33erid)t $n galten, unreifefljaft. SBct ber SBe^utfamfcit , mit toeldjer
er mit feinem beilegen bera 31t 3Ser!e gdjt, bei ber geir>eljm)ettmci=
igen peinftdjett lgung jeber
Bermel fdtra man ntdjt erwarten, ba
er ba SSer^angni^oUe be
3
u
1
a
^
e^ saiva dignitate regni sui , trre
er nnrfd) gefyroa)en, ^erfeben haben feilte. Unb angunefyrften, bag
beibe, burd) ba mt&ebingte Verfolgen reeeneiliaterijcr-ev
A
\ntereffen t>er=
filtert irerben, augenb lief lief) mehr $u$ugeftel)eu, a
fte fpter gtaub=
ten oeranrorten 51t tonnen, bagegett jeugt bie ganje 23eije ifyre3 3(uf=
treteng. Ueberbics brc biefe ^citir-eUige Gonccffion ja oeUtg $ireco
geroefen. Mein toenn gleid) fomit biefer SBrief px beoorutgeu ift, fo
ift bod) baburd) bie Aufgabe nod) nid)t gefft, bie einftimmigen 2lnf(a=
gen ber gegnerifd)cn ^Briefe jn erklren. Uni ba$u mag golgenbeio bie-
neu. greilid) fjatte ber b'nig urfprngd) bie gnnet ad honorem
Dei et ecclesiae
,
ad honorem suum et riliornm suorum genehmigt.
5lber bie letzteren ^erte rwtrett
tfym
m'djt era mir im 3lgemeinen 23e=
fdjreibung ber ^rerrogatifcett ber fmglidjen rone;
fie belegen fid) fo
geling anf
bie consuetudines avitae
bie er in ben Statuten oon
Glarcnbou formutirt
a( er biefe als* ba3 Uuoerugerlidje px fxfyak
tung ber (vbre Dcvf clbcn anertaunte. i>on oornfyerein n>arb atjo r>on
(Seiten ^einriebs? unb feiner Partei eine uubeftimmte Okbelreife in
einem gan$ beftimmten Sinne gebeutet. 5lber bie (Erinnerung an ba?\
loa cinft 311 iDcontmiraU oerhanbeit loerbeu
(f.
ob. @. 406.407) mugteeg
ifjm bei heiterem Gttogen tUx madjen, ba$ bie 2orte ad honorem
suum et flliorum suorum nad) beut Urteile ber 33ett biefe 3nteroreta=
tion nid)t ineljr ^uUegen. 9iid)tbeftoioentger mttfjte eine gnnet geir-fytt
loerbcn, rectale, nod) ntdjt gebraucht, ben Sd)ein beg> Unoerfnglid)en
t/atte. (So loafytte er benn salva dignitate regni sui unb beantragte bie
^lenberung oorgebd) of>ne 3leuberung be3 Sinnet, eftanb er
bod) felber ein, ba| bie ocrt)ergef)enben 33orte ad honorem Dei et
ecclesiae bie libertas ecclesiae gelobrteiftcten (Ep. Viviani Th. Epp.
ed. Giles vol. II. -218). @teid)enreife tonnten bie biefen correfponbi-
renben nur bie greit)eit feine nigtbumg bejebreiben trotten, fadj
ber ^leucrung ^einrieb pnb bie govmctn ,,ad honorem suum etc.'
k
unb
salva dignitate etc.
u
fi)no 110 m; nad> bem UrtbeUe ber Kunden finb
fie r e \
f
d)ie bener 33ebeutuug.
v
\n biefem
3
u
f
aTn^en^ange ber @e=
banfen Serben, toie unS fd>cint , bie 3(euerungcn in ben Briefen ber
nigUdv-\e[innten tlax, bie Kunden (nitten bie gormet salva dignitate
regni
urfprngd) genehmigt; evft fpter to&xta fie gaiu uueviravtet
batoon loieber abgefpruugen. (5in 3(bforingen tarn ja loirtlid) oor, nur
freilid) erft na*bem ber ^nig
loac^
freili^
in biefen ertten oev;
fd)liHegen nrb
fid) beffen juerft fd)itlbig gemad)t. 3Bt)renb biefer
nur am SdUufie ftatt ber 2Sorte ad honorem filiorum suorum oietmet)r
29. $)te onfcmtj ju Sure it.
f.
t.
659
salva dignitate regni unter bem XBovojcbcit
,
bajj bev Sinti unaugctaftet
buibc
,
$u fe|en beantragte; bagegen ben brigen St^eil ber ftertnel
bcm SBottlant luicb
feftgeljalten totffen
toote: Verlangten ratian uub
Stoian, wddjc ba
SEnfortfdje
jeneg 3Sorge&en3 begriffen
vutb eine trc=
fentlidje Slenbertfng ber fcbou firirten gormel bartn anerkannten, nun-
mehr and) bic Slenberung ber or-fyergefyenben SEorte, tr>eld)e atfetbingS
cbenfo an^getnadjt toaren al3 bie d^ufjtoorte. ^nbetn fie ftatt
ad ho-
norem Dei et ecclesiae $um j$\vut ber Jrdciftrnng and)
tiefet afcs
tfyeite nunmehr
311
fd)reibcn nniufdjcn salva libertate ecclesiae. www-
beln fie bie nrfprnglkfye gortnel nod) metter um
1
), gfre
eguer ()a=
ben bafyer ein Dicdjt, fie
bes> S$ftu$e bes> 23ertrag3 anjuflagen, trfyrenb
fic
frctttdj anbcrerfeit unterlaffen, fid) beffen
(dptlbig
311 erklren, bafj fie
benfelben juerft verlebt 9iid)t<obcftu;cuiger fdjcincn in unferer (rpo=
fiticn bie $leujjernngen ber angefhrten ^Briefe ifyre (grflrung
311 fin-
beu. >ie SDarfteHnng in unferem texte ift bamit gerechtfertigt
f) 3Ba3 bie jtoeitc (s<S)&iertgfett, betreffenb bie 9lbfolutton ber e= s. 453
bannten
2
),
angebt,
fo ift fie in bem iiberfprud)e ^u erfernten, in n>et=
456
tfyen fid> bie Zugaben ber
bezglichen 2)0cnmente ertoicfeln fd)ciuen.
l) 9tad) ber Ep. HenriciRegis Gilb. Fol. Epp. ed. Giles vol. II. "287.
Ep. CCCCLXXXVII
weigert fid)
ber f}nig ^nlaffen, bag bie @e;
bannten einen bebingenben Grib toor (Empfang ber ^Ibfolutton letftcn ; er
geftattet nur, si vellent, a laicis fidei interpositione, a clericis in verbo
veritatis promissione eis securitatem fieri. 3Sar bicfe (Sonceffton bod)
beu 9iuncicn and) nad) ber Ep. Anonymi Th. Epp. ed. Giles vol. II.
279- Ep.CCCLXXXIII (cf. Ep. Viv. ib. vol. II. 217 inf.) abgcbrun=
gen. 3a bicfe fyatten fid) fogar ba&u berfteljen muffen, qfyne
alte promissio
bie 5lbfolutioit er&uneljmen, uub foenn ber nig fid) bagu fcerftanb,
bie prom.roenigfteng nid)t
p
verbieten,
fo
luar ba von feiner Seite toies
ber ein 5lct ber (Sonbefcenben$ , tt>al> aud) ber Anon. anbeutet
et
qiuim de absolutione exeommunicatornm diutius esset tractatum,
ut scilicet non jurarent, eo decursum est, quod etc.
aufrtb 9bel,
9tigel bc (Sacfmtle, l)oma rourbcit nad) bcm Briefe bc<
teren nrirflid) uid)t auf (Srunb eine! eigentlichen (5ibfd)nnir, aber
irot)t eine feierlichen 2>erfprcd)en3 abfofoirt,
oljne bajj jebod) 0 1 X
=
fta'nbig ba3 innegehalten werben, ma ber ntg jngeftanben. 4)enn
XljomaS toar nid)t (jteritcv; \>ou t|nt fonntc
alfo
nur eine fidei inter-
positio verlangt tper^en. DUd)tbcftoVucnigcr mu| aud) er extenta manu
ad evangelia coram posita ba i>crfprcd)en letften,
se facturum man-
datum nunciorum
,
Mwj berbieg faum mit bem ^ufammeuftimmeu
md)te, to ber ^nig securitatem fieri nennt.
2)
%u8 ber
Ep.
Viviani
erhellt bagegen, ba bie Dcuncien bie gefc^e^ene Zeremonie at3
1) Cf. Th. Epp. ed. Giles vol. I. 300. Ep. CXXXVIII Gratiamis
autem intulit, quod ille salva libertate ecclesiae regni libertatibus potia-
tur; sed ad noraen libertatis ecclesiae, quod ante sibi in exaeth co?iditio-
nibus fuerat inaudum
,
pius Rex Franciae vehementer excanduit.
2) SSergl, oben %, 617 r. S5e, N. 25. k.
42*
660
rittfcf>e 93en>eiifl)vungen.
eine frmliche (StbeMeiftung T&curt^citcn. )emt jie fprtdjt fcon einem ju-
ramentum, quo tenebantur absoluti.
(Sfcenfo
Tk. Epp. ed. Giles vol. I.
250. Ep. CVIII accepto prius ab eis juramento, quod man-
dato eorum stare deberent.
^nbeffen biefe ifferenj gleicht fid)
burdj
bie oben @. 453 in bem erte
fel&ft
gegebene 2tu3funft au.
2)ie brei (benannten untrben alfobebingunggtoeife aufnmb eine3
elbbeB urftid) abfoltrt. 3nbeffen iirb ntd)t nur ber Dtdfall in ben
SBamt benfelben cmgebrofyt con SSMan nnb rattatt, fonbern aud) nadjs
bem bie Dreconcitiatton ntdjtp taube gekommen, mirftid) verfgt
(f.
@. 456). Uebevbie wrben bie, toeldje on |omal felbft
gteid)$eitig
nnb ebenfalls unter ber SBebingimg, bajj bie (entere au3gefr)rt werbe,
lo3gcfprod)en Horben, in 33etrad)t be3 UmftcmbeS, ba jene nict)t erfllt
toorben
1
),
Weiter aud) jene brei nneberum ereommunicirt. Th. Epp.
ed. Giles vol. I. 307. Ep. CXL. Ib. vol. I. 250. Ep. CVIII Ad ve-
stram credimus pervenisse notitiam
,
qualiter Dominus Gratianus
et Vivianus, nuncii domini papae, exeommunicatos nostros, scili-
cet Gaufridum Kidel, Nigellum de Saccavilla, Thomam filium
Bernardi coneepta spe pacis absolvi fecerint, accepto prius ab eis
juramento, quod mandato eorum stare deberent: et quia post ab-
solutionein eorum pax, ut debuit, secuta non est, immo per aliquem
eorum
,
qui absoluti fuerant, impedita
2
) ,
praefati nuncii Domini papae
infecto negotio redeuntes, dederunt in mandatis venerabilibus pa-
1)
Xt)oma3 betrachtete
,
ungeachtet ber ben Ohtuciett nadj Ep. Amici ad
Amicum ibid. vol. II. 283. Ep. CCCLXXXV gemachten Sonceffion, bie oon
ben fluteten uoujogcne Stbfouition ntdjt al eine aitrctdjenbe. Gr fpridn
aud) feinerfcit biefelbe au Th. Epp. ed. Giies vol. L 269. Ep. CXIX
Scripseramus vobis et aliis fratribus nostris, ut suspenderetis denuncia-
tionem exeommunicatorum nostrorum etc.
2Bl)renb man aber au3
Ep. CVIII bie 5lnfid)t geformten nutzte, baB nur jene brei aud) oon
ma bebingungroeife ?(bfoloitten a( fotd)c befttigt feien, erfahren roir au
jener,
bafc aud) Gebert, D'iidjarb be 2>lcljcftcr, Silbeim iffarb, 9ctd)arb be
uei, 2lbam be (5$ertngt> Johannes Gtutmtt losgebrochen geroefen. cun
bie bort erfgte Erneuerung ber (Srcomtminicattou
fe$t
bereit uorgeingige
uSpenfion oorau. bert $otiot ift uid)t genannt, dagegen fommt
Ep. CXIX ber Dtame be 3(fjttttne umin al eines fdjon (5vcommuntctr=
ten t>or. erfelbe finbet fid) freilief) roeber in bem SSerjeicbni^ ber am ^ahn=
fonntage uod) in bem ber am )immelfabrttage SBeftraften; wirb lclmebr
Tb. Epp. vol. I. 251. Ep. CVIII unter ben mit ber Grcotmmintcatton 33e=
brobeten genannt. Mein fdjon |ter ift tiefen all ftrift, innerhalb bereu fie
bie attSfaetton
JU
leiftcu, bie octava beati Martini offenbar biefeg
3
a
^)
rc ^
11G9 genannt. SDa 3;obaune untiu ber jm gemachten gumut^utjg nicht
nachgekommen,
fo
ntb in ber unreifeUjaft nach biefem Dermin abgefaten
Ep. CXIX
feilt ftaute benen bercr betgefeilt, Cetebe on Dccucm ercommu=
nicirt werben, obne ba% bcfonberS betont torbe, ba er rttdjt in bem gleichen
gaUe
fei.
Ep. LXXXIV vol. I. 208 beftimmt ja, ba erft oon SGBci^na^ten
1169
an er tote bie brigen mit Ujm Grcommunicirteu Joannes decanns
Saresberiensis, Wido decanns Waltham, Kadulphus Landavensis arebi-
diaconus, Wimarus presbvter al$> fold)e
fli
meiben feien.
Cf. ibid. vol. I.
199. Ep. LXXXI.
2) Th. Epp. ed. Giles vol. I. 119. Ep. XLVI
Gaufridus quoqne
arcldiaconus impedivit pacem etc. SBetgl. (.047 fu 23ctoeigf. N. 28. d.
20. Tic (Sonfttttig 51t SureS.
661
tribus praecipientes auctoritate Domini papae et sua in vir-
tute obedientiae, quatenus praefatis 1 1 Iis Gaufrido, Nigello et Tho-
raae denunciarent in virtute juramenti, quod praestiterant, ne frue-
rentur collatae sibi absolutionis beneficio
,
nisi infra festum beati
Michaelis tunc imminens pax esset ecclesiae reformata.
Quia
ergo infra terminum illum ecclesia non obtinuit pacem
saepius
dictos Gaufredum, N. etTh. anathematis vinculo innodavimus etc. Ib.
vol.I. 269.Ep.CXIX praefatos excommunicatos nostros Gaufrid.
Cantuar. archidiaconum,Robertum vicarium ejus, Ricardum de Ivel-
ceStria, Wilelm. Giffard, Joannem Cnmin, Nigellum de Saccavilla,
Richard, de Luci, Adam de Cheringis, Th. filium Bernardi denimcie-
tis exc. cmnad) Wax ber 9d)terfprud) am^afmfonnkge ttnb am tms
melfafyttgtage in fetner SirfuitgSMftigreit lieber inteattrt. 3X(Ierbtng3
bte oben @. 472
gef
Gilberten ecjenmagrccjeln fugten bie 3Cuf^rung
ber erneuerten Sannung 31t hintertreiben, 9lber ntd)t nur Th.Epp. vol.I.
222. Ep. XCII ei'3f)tt: Norwicensis vero ex parte Regis prohibi-
tus, praesentibus oflicialibus excommunicavit comitem Hugonem
et alios, prout sibi fuerat injunctum"
;
fonbern bte ctud) im 3cu)re
1170 befo^cnen 2lnorbnuua,en
l
)
pr 2(bfoIution fefccn
oorau3, bag e3
jur^ubttcatton biefe neuen @trafurt()et( bennod) gekommen fein muffe.
g)
SBergl. bte
fdjarf fnttfdjeu nnb irontfd)en 5ieuf$erungett be3 (gr$s
. 454
btfd)of
ber beu oon bent im% neuerfunbcnen tarnen Dignitates
in
ben polemtfdjen unb ioctrnettben Briefen att3 btefer $eit Th. Epp. ed.
Giles vol. I. 155. Ep. LXVIII ad Wilelmum Papiensem. Nomine
dignitatum damnatas nititur consuetudines instaurare. Ib. vol. I.
36. Ep. XII ad Alexandrum papam. Item dicit se controversa-
tum esse de consuetudinibus suis
,
quas tarnen mutato dumtaxat
verbo sibi servari petit nomine dignitatum. Et ego quidem di-
gnitates regni libenter servabo , sicut saepius obtuli, salvo ordine
meo et fidelitate ecclesiae Romanae. Sed ut novam juramenti for-
mam in ecclesiam Dei inducam , auctore Deo et pietate vestra
2
)
mihi prospiciente, nulla necessitate induci potero etc. Ib. vol. 1. 300.
Ep. CXXXVIII Eo enim perductus est ad instantiam Domini Gra-
tiani, ut quod anno praeterito respuerat, pro amore et prece do-
mini papae nunc admittat, honorem Dei scilicet salvum fore. Sed
in continenti adjecit: Salvis dignitatibus suis. Quarum nomine
damnatas pridem et perpetuo damnandas disponit consuetudines
obtinere.
Conatur idem Rex formam ficlelitatis, quam cie-
rici principibus facere consueverunt, evertere, non admittens
in ultima clausula se obligantis ordinem salvum fore , sed hono-
rem Dei. Quia persuasus est, ut ajunt, a grammaticis suis,
1) SSerat. oben S 485. 486.
2) Cf. ibid. vol. I. 44. Ep. XVI
tum quia vos ipsi, quando nos
in urbe Senonensi nos
absolvistis,
inhibuistis, ne umquam ul
terius nos alicui in causa simili obligeinus, nisi salvo honore Dei et
ordine nostro.
662
rtf<Jj 33etteig fljritn gen.
quos in laesionem ecclesiae adscivit, quod lionorDei non minuetur,
si clerici passim appellare et appellationes persequi non permittan-
turetc.
Vol. 1.133. 134. Ep. LH ad Hyacinthum Cardinalem. Nos
autemadmittimus, ut salvo ho?wreT)ei et clelitate ecclesiae Romanae
"regni valeant et vjgeant clignitales, quae sub mensura divini honoris
cohibendae sunt. Non enim ad illarum formam coarctandus est honor
Bei.
Quum itaque novas et indebitas exigat obligationes,
quum tarn perversas sub nomine dignitatum vendicet consuetudines,
non persuadeat vobis quispiam, quod ego pacis generem impedi-
mentum etc.
Vol. L 298. Ep. CXXXVIII. Vol. I 118. 1J9. Ep.
XLVI ad Humbaldum Ostiensem episcopum. Vol. I. 141. Ep. LVII
ad arcbiepiscopum Joannem. Nara dignitates ejus
,
quantum salvo
ordine etfidelitate ecclesiae Romanae licuerit, paratus sum augere.
Joann. Saresb. Opp. vol. II. 217. Ep. CCXCI.
itebricjen toattn beut fimige bie amiargefefee toom 3af)re 1164
-
lngft
md)t mefyr bie ^ofhtlate, auf bie er
fid) pvacttfdj befdjrnft fytte.
Baldwini Noviom. et Mauritii Paris. Ep. Gilb. Fol. Epp. ed. Giles
vol. II. 230. Ep. CCCCLVIII Nam apud illum Regem Anglorum,
cui non satis est indebita Servitute torquere subjectos, gratis af-
fligere innocentes, contrahentes decipere (ttgl. oben 33b. I. @. 309. 311
ob. in unfcrer (5f)ctractertfttf etnrtd)3 IL), vicinis insidiari, fraudare
dominos , nisi contra fas et jura conculcet ecclesiam, jam de con-
suetudinibus et dignitatibus nec mentio est, hoc eo petente dum-
taxat,ut ei faciatpraefatus Cantuar., quod archiepiscopus debetetc.
. 49
b)
tte wfmmenfuaft ^u @t. ent)^
1
)
war nad) Ep. Viviani
4
Th. Epp. ed. Giles vol. II. 215. Ep. CCCLIX
fr
bett 18. Sto*
oember oerabrebet. 2)ev SBrtefftcttcr felbft fefct foa,ar oovaug, bag bev
(5r$btfd)cf burd) ben Zottig oon granlretd) unb JRotrob oon 9iouen ht-
reitg eingaben Serben. Qtntx
felbft fdjretbt
vol. I. 254. Ep. CIX Nos
ad illud colloquium compulerunt accedere Rex Franciae et magi-
ster Vivianus et alii sapientes etc. $5agea,ett melbet Wilelm. Stepli.
Vitt. ed. Giles vol. I. 263 Colloquio apud Montem Martyrum, quum
Rex Angliae orationum gratia ad sanetum Dionysium venisset etc.
Herbert, de Bosebam Opp. vol. 1. 284.285 Et ita studebat, qua posset
arte Regem (Ludovicum) turbatum sedare et censuram ecclesiasti-
cam, quamjam metuebat, autpenitus tollere autsuspendere.
Dixit
itaque se ad gloriosum illum martyrem Dionysium Francorum apo-
stflum peregre profecturum , sie se visurum, quem nunquam prius
viderat, novum Dominum suum Regis filium, qui puer tunc erat.
Igitur post dies paueos jam dictus Rex, sicut ex inopinato
1)
9tu6erovbentfidje SJkitritcgien 2tferanber III. ju unften bei* 9(btet,
bic tton ibm aud) bem Grbifdjof ^einrieb Don SROcimS befenberg empfohlen
roarb (Martene et Durand, Ampi. Coli. II. 709) bei Doublet, Histoire de
Tabbaye de St. Denys 508
Tie Ep. Yiv. , bie alle Vorverfyaubluugcu berlebt, bat bft#egtn bie
f
1 1
c
^ L i cf> feftgeftcllte gricbeu3formet
(cf. Radulf de Diceto ap. Twys-
den et S. 551 unb
Mauricii Parisiensis Ep.) unb tritt mit ber r=
jbluncj ber ber Uebergabc berfelben folgenben (Sreiguiffe in intereffante
parallele mit
Th. Ep. ad Wilelra. Sen.,
fie befttigeub unb ergeinjenb.
%lm bin(id)t6 ixm% fnftel beftet)t jnjd^en beiben ein bireeter 2tber=
fprud). 9tad) tieftet (tote nad) ber Ep. ad Joannem et Alexandrum vol. I.
22
1)
Verlangte ber (Sr$tufd)of fd)led)terbings> bie medietas ablatorum,
domini papae vel religiosorum consilio de residuo pariturus.
%tm
bagegeu berichtet berhaupt:
,,De mobilibus vero ablatis se facturum
promisit arcliiepiscopus juxta consilium vestrum, ut super hoc a
nullo deberet argi". )ie Ep. Mauricii giebt ben (Sinbrutf lieber,
ben Weniger <Scr)ar f[id>tige , an einrid) biplomatifdje %xt nid)t ge;
m^nt, i>oit feiner 9tebe empfangen fabelt motten. Sljreub bie Ep.
Viviani ba weibenti^e berfelben in fdjarfer $ritif aufbedt, glaubt
tiefet in iaf)i*l)eit berid)tcu 31t tonnen: Haec omnia concessit Rex.
Verumtamen in osculo pacis ipsum reeipere noluit.
k)
Unfere arfktluug nimmt an, ba
1)
bie erneuerte SBannung .
on Seiten be3 ^oma vor bcm Dermin, an meinem bemfclben ba3
fenigd)e(Sbictbefannt geworben, Statt gefunben;
2)
biefe letztere fdwn
Wfyrenb ber $t' ber Serfyanblungcn be $nig3 mit SSiian beab=
|id)tigt, ja burd) eine in bemfclben oranSgcfefctc frhere
Orbonnanj
Vorbereitet war. 3lllerbing3, Wren nid)t jtoingenbe rnbe Vorlauben,
bie baS cgentfyeil ertviefen, Wrbe mau an ftd) geneigt fein muffen am
^unebmen, ba ber erneuerte SBerfud) ber Vereinbarung, bur6 33toi<m
angeftellt, ben (Sr^bifd)of get)inbert, ben 9iid)terfprud) fofort 311 wieber=
Ijolen. (vbeufo fcfyeint ber efpredjnng bc3 ntg mit SBtbitm vielmehr
eine
(Srm'figjmg be Dtutfe parallel pt gefyen $n muffen.
Mein bic
2lu3mittclung be3 gactifdjeu wirb nidjtbeftowenigcr im Stanbe fein,
btefen Sd)cin 31t jexfftenen.
23a N. 1 angebt, fo
bereift
Tb. Epp.
ed. Giles vol. I. 250. 251. Ep. CVIII, ba'g bie neue Ch'communication
ber brei jw SBnrei $lbfolvirten foglcid) nad) bcm 9Ki$aeIUfefi (29. Sep;
tember
1169), alfo.nod) ir^renb ber Qlutvcfcu^eit be3 3]ir>ian, au^=
gefprod)en. 2)te Ep.
ift gefd)rieben 3U einer Seit, Ivo ber
SSerfaffer,
o^nc von
v
^ivian0
(Sntf^ff, nod) 3urrf3ubleiben
/
31t roiffen, bte gtetcr>=
666
ntifdje 2Seirei*ffjtungen.
^ctti^e bereife betber Staden eeraufefct, atfo jebenfatf, ba rattan
toixf) fcgteid^ itad) bem tOiidviefefte abreifte, in ber crften ^Qtftc
be Ccteber. Sie octava beati Martini
(18. Dcceember) , bie ben mit
ber (mcmmimicatien jekt erft SBebreljten (im Unterfd)iebe en ben
irtrfd> fcben ttieber erccmmimicirten aufrtb, Dtto^et unb Xfyema)
cd ber Xermin genannt toirb, bi* $u rce(d>em
fie Satifactien $u reiften
ftaben, t&|t berbie ein fetere Keitum ber
^[^faffung
nicht $u.
Hub biefem fcama( eerbngten (h*ccmmumcatienbecret
ift
ber (Srtag
be (Sbictc erft ^efolcjt. 9bn terften nuirbe bie 51t erlreifen fein,
irenu ber Xert beffelben in bem 2(ctenftrf Causa exilii et martyrii
beati Thomae Martvris Vitt. ed. Giles vol. II. 206208 in bem,
\va$ er Unterfdubenbe een bem in Gerv. Ch. 1409 (begebenen eutbtt,
fr
ben d>ten gehalten n? erben fnnte. Senn bie cap.
9 beigefgte
(Strafbemmmung fr
ben iBifd^ef ton enben unb ben fcen Diernnd)
fefct fogar
bie ^ubltcattcn be erneuerten Ddcbterferud)C fd>en eerau.
%ik'u\ ut biejer iBerer^ugung jtnb nur nicht eercebttgt. Sa Sccument
bei @Ue mug fd\en burefo bie 3ufammcnreifoung. mit anberen ben 2kr=
ba&t erregen, ba t)ter 2lbbitameute $u ber urferngd^en gaffung be
Xerte Mn^ugefommeu. Unb een biefem cap.
9 im pecieen fann e3
eririefen \v erben, ba$ t in bem bie vbennan$en entbattenben (Sbicte
gefebtt baben Httt. SSttttt
Th. Epp. vol. II. 222. Ep. XCII eqbtt
irirb : Xonvicensis vero prohibitus ex parte Regis praeseutibus
officialibus exeommunieavit Hugonem" etc.
, fe
fann unter 3}er=
gteidumg be 33crf>erget)enben nidd $lreifetbaft fein, ba ba (Sbict, bem
^unuber ber 23ifdun bie fd)on er bem Xermine ber ^ublicattcn beffetben
fcen Xfyema anbefcMene Grccmmunicattcu jut }tufbrung brachte,
bereit in feinen nbeu ud> befanb. (5 egt atfo auf ber anb, bajs
jene cap.
9 fid) finbenbe Verfgung, iretdve ibn $ur 9tedunfd>aft tregen
biefe 3utti^"banbe(n ^ebt, bem d)ten (Sbict niefit beigefgt gercejen
fein fann. teirirb, ift fie berbauet d)t, at eine fpter ertaffene
Genftitutien $u betrachten fein. (2krgL bagegen 33itB &.
574
576.)
23ei biefer ^Befduiffenbeit ber genannten Urfnnbc bei (Site
mffen
irir anbere 23e*reimittet beibringen.
3 bem Xerte berfetben, reie er
ton ereaftu mitgeteilt wirb, ift beftimmt: ,,Si quis a festivitate
S. Dio?iysii inventus fuerit ferens literas Domiui papae vel Thomae
etc., capiatur et statim fiat jnstitia etc. Verum tarnen illi, qui
capti sunt cum mandato vel literis liujusmodi ante festum saneti
Martini'
1
(10.
Dceeember)
etc.
Sa Ijier' bem Spalte nad) auge=
gebene (Sbict ift alfe
atterbiug erft im Dccrcmber gegeben; aber ber
@ak
Verum tarnen etc. $cigt, ba fdum imCctober ein neuer,
ba 5(bfperrungfnftem einfdrfenber ^efebt erlaffen fein mug. Senn
nid^t bie (Sefangennebmung berer, reetd^e bi 511m 10. Dcceember ertappt
Serben, trirb eingefd)vrft, fenbern tra mit ben (befangenen gefd^eben
fett. Sa @efangennet)men fetbft mug atfo fd)cn frher
augeerbnet
fein. (SB fetten Siejenigen, n?eld)e eer bem Martinfefte ben frheren
3nftructieneu gemei gefangen genemmen werben finb, bi jum gefte
30. ie (Sefanbtfcftaftcu im Sptbcvbft
1109.
667
bcS beil. Xtenomio betraft Serben, bamtt fie
nad) biefer neuen
erft bann in
fraft
tretenben Snftructton ^cvtd>tet werben. @erabe biefer
felbe Dermin, ber nur mit anbeven ^Sorten als octava beati Martini
bqeidmet n>trb, war aber oon St^tfmaS
Epp. vol. L 251. Ep. CVIII
aU berjenige beftimmt, bt3 $u roelcfyem bie Ijier ernannten, mit ber
C?rcommumcation bcbroljt, ber ird)e geredet werben feilten. Ep. amici
ad amicum Th. Epp. ed. Gilcs vol. II. 283. Ep. CCCLXXXV. $3
ift alfo offenbar, bajj eiurid) um bie
&tt3fnmg beffeu, fcaiB Settml
ber (Srgbifdwf in ^[u(id>t [teilte, $a ocrfytcn, bie fd)on oerljngte
S3anttung bc0 aufrib
,
-JUgel, bcma3 uuw.irtfam 31t madjen, nafy
bem er unmittelbar obet mittelbar mit
beffeu djreiben befanttt ge.=
Horben, bS (vbtet oerffcutd)t. 3Cn bemf.elben age, an roetdjem auf
beut 3)icntmartre ber, ttrie e fden, leiste SBerfudj ber Vereinbarung
gemad)t Warb, fote nad) bem 2ieu be3 $ntg3 (ber,
beffeu
33e*s
eitelung er t>oraugefef)cn, auf ben er, t>ieUetd)t nur um &tit $u gewin=
nen, berhaupt fid) ctttgcTaffcn fyaben mag) ber 3(u3nal)m3$uftanb
eigcntfymttd) etfdjarft foetben. (h
-
begeidjnet bafyer benfejben in bem
aUcrbtngS erft nadj bem 10. iooember pubcirten (Sbicte at ben ter-
miuus a quo. ie unter N. 2 bereite tytoierigteit ift bamit im
ranbe fd^cn ^ c 1 e u. )et uig. oerftanb fic> baju, mit 23ioian ^u unter;
banbefn, fei e3 in ber eben genannten 2lbfid)t ober in ernfterem Sinne;
aber Wbrenb ber $dt biefer frieblteben ^enntttetuug rftete er
fid) fo,
bag er
auf
alle (Socntualitten gefaxt War.
30. )te efanbtfdmffen im Spfljerbj* 1169. Stanb ber
Angelegenheiten in ^eneuent. >ie cnMic^e
nffdjeibung be3 ^apjfrS,
a) Ter im lert angegebene Dermin ber 9(breife ber erften Eonigs
. 467
liefen efanbtf^aft fdjeint ftd>
au^ beut
Bnfammenljange ber )inge,
foWeit er urfunbiid>
berliefest ift, mit @id)erl)eit ju ergeben, Iboma
battc bie ga^reic^cn Briefe, bie er nad) ben lagen oon SBurel unb auf
^evaiUaffung ber bortigen^erfyanbluugen gefchrieben
(f.
ob. @. 468
N
X. l),
t^ettoeife biird) muNtcb beauftragte Dtuncien
(f.
]. .
Epp. vol. I.
37. Ep. XII) berbringen
(ffen,
Cime greifet fiub Wenigften einige
berfelben, namentlid) ber oben
angefhrte, nod) Joot ber gett ber nad)
ratiau* ^Ibreife (am 29. (September ober bod) wenige Jage barauf)
on $h>ian wieber aufgenommenen Skrljanblungeu getrieben unb ab=
gefddt. 9cid)t3befteweniger
fxetbt So^anttei Oon (SatiSburty Opp.
vol. IT. 223. Ep. CCXCIII Praevenerant eos nuricii domhri Regis
etc. unb berichtet im golgenben, ba fie nod) oor
SBteberattfunft be
ratian in 23eneOent
bafclbft eingetroffen. >as
fefct
notbweuetg bie
^breifc in ber oon un> angegebenen >&tit oorau
J
) Xteberbie
Weifet
1) 9?ur ein Saturn f^eint biefer (fjronofegtfctyen (Smreibung entaeaenjus
ftcl)eu. 9kd) Th. Epp. vol. L 43. Ep. XV. coli. vol. I. 142. Ep. LVII;
663
vittfdje SBewetefljrungen.
ber biefer erften efanbtfdjaft erteilte Auftrag auf biefelbe hin. 9te
ben S. 468 I aufgellten ^Briefen be ^oma knnen nur fliegen;
au3 ben @. 454 2tumt\ 4 citirten (Schreiben be (5r3btfd)of^ Dcotrob oon
Leonen, bes> 53ifd)of3 Sknnlf fytt ifieur erfahren mir al cjeroijj, fea
e3 fid)
bamal3 in erfter Stnie um enefymigung ber oon bem Rntge am
2. (September $u Sebur beantragten gnnet (mit bem
3n{afc
salva digni-
tate) Umbette. Unb gerabe biefe feilte ernurft erben burd) einen
parteiischen ierid>t ber bie age gn iure3, ber nur meglid)er 3Betfe
toirffam werben tonnte, fcpenn e3 gelang, ben rtfreifenben @ratian ju
berholen. ielrcfyl ben fenigtid)en
Sotfaftefit bie gelang,
fo
voirb bod) burd) ba Referat tiefet Skleren bie efung it)rer Aufgabe
vereitelt, unb e3 roarb nunmehr bie (Senbung neuer unoermeiblid).
.470 b) ie (Stelle bei Joami. Saresb. Opp. ed. Giles vol. II. 224.
4/1
Ep. CCXCIII Sequuti sunt alii nuncii ex parte Regis: Aegidius
scilicet Rotliomagensis et Joannes Sagiensis archidiaconi et fa-
mosus ille jurator decanus Saresberiensis etc.
giebt ber bie Qtit
ber ^tbreife berfelben keinerlei 9lusfunft. 9(ber bie 9ceti$ in Th. Epp.
vol. L 257- Ep. CIX Nobis etiam relatum est, quod Aegidium Rotho-
magensem archidiaconum et Joannem de Oxoneford et Joannem
Sagiensem misit ad curiam, ut impediant, ne vobis (Wilelmo Seno-
nensi) in terram suam legatio concedatur aut aliud quid ei vel
comiti Flandriae esse possit molestum
mcd)te bod) in biefer 33e$ieluing
ausgebeutet werben tonnen.
3fte3 rid)tig
,
ba ^u ben Auftrgen ber
freiten efanbtjdjaft and) ber geborte, bie beabfid)tigte Negation be
(S^bifcfyof. oon (Seng $u hintertreiben; ift e ivaljx, toa eroafiuB
1408 beriduet ,, Misit igitur Rex Franciae literas et nuncios cum
his, quos arebiepiscopus ad summum miserat pontificem, petens in
virtote amoris et obtentu obsequii, ne alterius frustratorias proro-
garet dilationes. Sed etAYilelrnus venerandus Senonensium antistes
in propria persona papam petiit, ut terra Regis Angliae interdicto
subjiceretur, nisi pax ecclesiae redderetur":
fo
Wirb bie^lbreife nicfyt
allzulange nad) ber ratianS unb 2ilbelm oon Sen attpfe^en fein,
alfo im ctober, bamal3, at3 ber enig (id) bem 33toian genhert hatte.
Sfyre
Snftruction bem ganzen Umfange uadi
ift
utrftf au ben
^Briefen, fonbem nur unter ber
frottdj
uiclvt fidleren ^orauefetnmg,
vol. I. 196. Ep. LXXIX
f
ollen bie lieber ber erfien efanbtfdjaft, DRtcf>arb
23arre unb Dtabulf eon Slanbaff al mit bem Gentagium be 93anne betradj=
tet werben, weit fie mit bem gebannten @aufrib oerfebrt. a ber efcfete
oon ben Dhtncien am 2. eptember abfotoirt werben, fo fdjeint jene 2(nficbt
nur baltbar, wenn angenommen wirb, biefelben feien eutweber nodj Oer bie=
fem age ober erft nad) bem Xermiue ber erneuerten 93anmtng (alfo im
Cctober) abgereift. Mein ba etere anutnebmen finb wir bureb alle ba
gebinbert, wa* oben ber ben 3wecf ber etilen efanbtfdjaft mttaetljeitt. Sie
erftere 2lnnabme wirb ebenfalls burd) eben bte unmbglidj. (53 bleibt alfo
nid)t anbereS brig aU oorauuifeen, ba bie enannten in ber 3t ^ or
bem Xage ber 9lbfoluttou mit bem gebannten 2trdjibiacoriu Ilmgang ge^flo-
gen unb in ^olge beffelbcn oon jenem dontagtum inficivt werben, Wtla^eS
alg and? nad) bem Tage ber Slbfotution noa^ wtrfuugfufttg gebadjt wirb.
30. taub bcr 5lngclcgenl)eiten tu Senctoent gegen (Sube be 3.
1169.
669
bftfj
bie Itlg^en bei
Wilelm. Steph. Vitt. ed. Giles vol. I. 267 Quo
audito Rex misit domino papae Reginaldum , ut cum domino papa
ageret vel (l) de transferendo archiepiscopo ad alium titulum
arcliicpiscopalis ecclesiae
(2)
vel de revocanda potestate illa
commissa (ue burd) 3tterattber3 rief
Th. Epp. ed. Giles vol. II.
22. 23. Ep. CCXX gcfd)el)en xoax)
archiepiscopo animadvertendi in
eum;
(3)
vel de dilatione dandae sententiae sub spe pacis et recon-
ciliationis, quam domino papae Kex permisit gejd)id)tlid)e 3Ba^r^eit
enthalten, 311 ermitteln, imacfyft
tofrb burd) Alex. Ep. Th. Epp.
vol. IL 131. 132. Ep. CCCVII bie SRotij ber DReginafb, als Xrger
biefer 99ciffion, in eig;entt)mlid)er Seife beglaubigt.
s
2lLlerbingS n?ar
berfelbe SDcitgtieb ber erfteu @efaubtfd)aft, unb btefe |attc nad) unferer
9luffaffung
beS ,3ufammeiu)aug3 ^ er 3Mnge feine ber tton Wil. Steph.
namhaft gemalten gorberungen 31t ftellen. Allein auS Alex. Ep. nne
auS Th. Epp. vol. I. 226. Ep. XCV ergebt fid), ba xeginalb mit
ben 9JUtgliebern ber gtoeiten @cfanbtfd)aft
3
uf
ammengeurft, tote benn
berhaupt btefe 3U r>erfd)icbenen Seiten abgefd)ttften Dinucr bis y&X
2lbreife beS 9d)arb 33arre unb Sftabutf r>cn tanbaff
(Joann. Saresb.
Opp. vol. II. 225. Ep. CCXCIII) ein einl)citlid)eS efaubtfd)aft.3=
perfonat gebilbet
311
fyaben fd)eincn. SMefe felbe
Ep. Alex, beutet aber
unb baS
ift
baS ungteid) 2idjtigere
auf
bie guerft fcon ben t-
fanbten erhobene gorberung
tym,
bie fie freilid) bem Sn^ali nad) nid)t
mitteilt, bie aber ertremer Dtatur gettefen fein tm% ba fie fcon
s
2lleran-
ber nid)t erfllt ioirb. erabe ben
3
n^W fiuben nur aber bei Wilelm.
Steph. unter N. l unb 2. @o roenig feine Angabe an fid) unb allein
beamtet derben brfte, fo ftarf unrb fie bod) burd) biefe teile ber Ep.
Alex, beglaubigt.
c) 9lad) 2tbn)eifung beS erften Antrags fommen bie feniglid)en
efaubten auf
ben gtoetten 31t fpredjen.
Alex. Ep. L 1. Tandem vero
quum his, quae nobis in prineipio fuerant intimata, aures, sicut non
decebat, nullatenus inenaremus , nobis diligentms proposuerunt
etc. 3ol)anne3 r>on <Sati3burt) , bcr flfd)lid) annimmt
(f.
Alex. Ep.
1.1.), jene erfte ertremc gorberung fei oon ber er
ft
en @efanbtfd)aft bot*
gebrad)t, giebt Opp. ed. Giles vol. II. 224. Ep. CCXCIII ben $n>eiten
nad) feiner Meinung fogteid) tton btefer geftcllten Eintrag mit ben
Sortcn an
retractantes priorum petitiones et dicentes dominum
Regem causam, quae inter ipsum et Cantuariensem archiepiscopum
vertitur et formam pacis inter eos reformandae prorsus in domini
papae conferre arbitrium et super hoc ipsius Regis bullatas literas
protulerunt.
$)iefe ggfami'eit beS nig, bie Don bem
Zapfte feft-
3itftetlenbe gnnet angune^mew , nrb im runbe and) in Alex. Ep.
tiorauSgefel^t; nur ba biefelbe 3ugleid) baSjenige mitteilt , ma bie
efanbten als Untertage ber (Sntfdjeibung unterbreitet, baS bereits t>om
^nig ngeftanbene, nmtid) ,,quod tu, sicut in commentario vidimus,
venerabili fratri nostro Thomae Cantuariensi archiepiscopo con-
cesseras, ut pro amore Dei et nostro nec non et ecclesiae Komanae
670
vittfcfje 33etoei3fbungen.
ad ecclesiam suam'secure veniret et eam atque possessiones suas
omnes, sicut habuit, anteqiiam exiret, dum in gratia tua esset,
in pace teneret atque haberet et sui sirniliter, qui pro eo exierunt."
(Qbenfo angegeben in Alex. Ep. ad Rotrodum Rotboinagensem et
Bernarduin Xivernensem Tb. Epp. vol. II. 55. Ep. CCLIII.) grts
Steffen fragt e fid) oor Wiem, %u roeld)er &er oie(fad) roieberboften
gDtmulirungetr ber fertig fid) f)ier bem Spapfte gegenber bekannte.
SUlerbings' abfolut ftimmt fie mit feiner ber bereits aufgeteilten. 3(ber
ba eine eracte biodomatifa)e Angabe nid)t
511
erwarten, geigen bie oben
@. 656 bemerkten ^Differenzen in ber i)?tittf)cihing bes* Xerte ber
gormel be3 feiten Xage3 oon SBure. Slbcr
offenbar bat fie mit ber
leideren bie grte cr)nttcr)fett , orme bod) mit trgenb loe(d)em Jerte
berfetben oig 3U fyarmoniren. (3 f
cl>(t gerabe ba, roa nad) ber
Angabe be &nigs> nnb feiner Partei oon Anfang an Oereinbart ge?
roefen, nad) ber Ep. Viviani in iOicerforucfr mit bem Vereinbarten
erft fpter auf
Begdjrcn be erfteren aufgenommen tu erben fotite,
ber
Jufa^
salva dignitate regui sui;
aifo eben jcne3, roa3 a(3 e=
genftanb be Streite bie griebenoerf)anblungen oereitelte. )ie jet^t
bem Zapfte
beitoiefene gnnet
ift bemnad) Diejenige, $u roelcfyer fid)
).
in feiner fpteren mnbdicn Verl)anb(ung mit Vioian oerftanb
(Tb. Epp. vol. I. 253- Ep. CIX). erabe biefe mad)te es tbm mgd),
biefefbe al eine bereite concebirte
511
be$eidmeu nnb bem Vorwurfe be3
&Hberfprud)e mit feinen eigenen Angaben 31t entgegen, ber unoer=
meibd) getuefeit lure, tuenn er bie gnnet, iuctdje ber "Isxpft in bem
cingefanbten
commentarius la, aU bie d)te, am jtuciten Sage 31t
33ureS oereinbarte bejeidutet fytte. er 8ad)e nad) fear fie bie ader=
btng. Allein in formeller iBe$ie()ung tonnte cinrid) nur
auf ba3
jurcfcje^en, toa3 in bem nad)f)erigen 2krfefjr mit jenem DZunctu tf)c
mnbd) jugeftanben, tt)eit^ cobificirt ttar. Xtcfe ftimmte aber jugteid)
im 'ejentttdjcn mit ber
v
rooufition, tue(d)e bie 3krfamm(ung 311
6aen
fcfyliefjttd) bem grften
gemad)t
(f.
oben oon biefem aber ab
7
gelernt mar.
3
cner
commentarius"
ift a(fo enttoeber eine 3lfcfdmft
ber literae sigillo suo signatae (Tb. Epp. vol. I.
253),
bie cem ^iotau
ausgefertigt tuorbeu, "eircr cer 3U aen oorgef6laa.cucit gormel. iKach
Ep. Henrici Regis Gilb. Fol. Epp. vol. II. 299. Ep. CCCCXOV
De vestro aliorumque fidelium baronum meornm consilio pacis
reformandae inter me et arebiepiscopum suseeptam formam Domino
papae literis et nuneiis insinuavi
mfjte man iag Setter
annebmen.
5(ber tute oorfiddig biefe
Ep.
311
gebrauchen fei,
toirb fogleid) nt)er
aufzufhren fein. Unjtuctietfjaft ift, einrid) ocrlaugt, inbem er ba
oben 23emcrfte fclS ba oon if)tn (onccbirte auerfennt, ba bei einer
frher
rebigirteu gormel fteben geblieben toerbc. Xboina Dagegen toill,
iuie er in feiner ^uftruetion an bie Dtuncien ^lleranber uub 3ol)anne
bieg
fo fd)arf
betont
(Th. Epp. vol. I. 223. Ep. XCII) ne a forma,
quam Regi scriptam misimus (unb bie biefer ^nftruetien betgefddeffen
ift
1. 1. 224 Mittimus vobis petitionem
,
quam porreximus Regi etc.
30. Staub bcr ?(ngcl'egenl)citcn in 53cneoent gegen <5nbc beS 3.
1100.
yj
unb belli SPa^flc bireci auS Ep. Viviani Th. Epp. vol. II. 2-20222.
Ep. CCCLXI betauut toax)
Dominus papa recedat, b. 1). bie formet
be3 agc am Montmartre. 2)aS ift
ber egenfa bcr beiberfeitigen
Slntrdge. 9Stt<m
1. 1. gebeten : Placeat itaque sanetitati vestrae,
si quid adversus haec audieritis, differre omnia, quousque servi
vestri faciem, qui cunetis interfui, videatis
u
:
fo entfcfyetbet fid)
iUieraubcr nicht jogletch. ofotlt bcvfelbc aber eingetroffen
nobis dili-
gentius intimavit, quod praelibato archiepiscopo, sicut in colloquio
apudMontemMartyrumhabito iutellexerat, gratiam et amorem tuum
concedens et ipsura possessiones suas, sicut praedecessor ejus eas
umquam melius habuerat, faceres obtinere nec non et mille mareas
ei pro apparatu suo ad praesens conferres" (Alex. Ep. vol. II.
132. 133. cf. vol. II. 55.
56). $ergteid)en wir biefe mubttctje Referat
mit bem fd)rifttid)en in bcr Ep." Viv. ad Alex. Th. Epp. vol. Ii. 221.
Ep. CCCLXI mitgetbettten,
fo
mug fid) unter ber ^crawsjetsuug
,
&fj
burd)au unbernbertc SOBorte lc Sriwt mitgetfyeitt werben, bie Ein-
nahmt empfehlen, c
fei
b,ier on it) ui angegeben, wa ber $enig im
Untcrfd)iebe Don bem erte ber d)ten
auf bem Montmartre ber;
gebeneu gnnet in ber jte umbeutenben Antwort wirfd) couccbtrtc.
3f)renb t> bort
fytejj
et reddat nobis ecclesiam Cantuariensem in
ea plenitudine et libertate, in qua eam melius habuimus, postquam
ad sedem illam accessimus et possessiones omnes, quas habuimus
etc.: antwortete ber fnig nad) Ep. Viv. mutatis verbis, quod archie-
piscopus haberet ecclesiam suam et possessiones suas in pace,
quas habuenmi et sicut habuerunt antecessores sui.
^affetbe gtebt
^Birnau nad) bem Obigen- mnblidj an, nur bajj nunquam melius
|inu-
gefegt ift.
@ewip
ift er weit entfernt gewefeu, bunt Tie Mittbeitung
biefel
3
u
f<Mse3
tic Xtffereu^ jroifdjen ben gorberungen ber gnnet unb
bcr gttfage toou (Seiten be3 bnig3 mitbent yu weiten; neb tu leiben
fprud) mit feinen eigenen jd)rifttid)cn Angaben %u feen, tann bie 2tbfid)t
nid)t fein. Wein aerbing
ffyrt
x'craubcv eieje mublid)e ^lu^fage
be 9cunciu an, um bemerfttd) 51t mad)en, bag einri II.
auf bem
Montmartre ber bie renken bes> Wortlautes ber (Sonceffionen, wetdje
in bem fcon if>m eingefanbten ,,commentarius
u
mitgetfyeitt, inau3=
get)eubc eingerumt. Man formte
atfo geneigt Werben, 0011 bem ^ao[tc
>
nid)t iwn ^iotan jenen
$u\ty fyer^uleiten unb berhaupt eine grbung
be reu ^totan
felbft niebt gcbrau&tcn ^lu^bnutec aii^uuebmen. }(Uein
bie 9coti3 ber bie mille marcae,
Wetd)C ofyrce Wetteret unter ber OCubrtf
be Goncebirten genannt Werben, ^eigtja, ba nidu bioe &a< berck
fid)tigt Wirb, Wa3 einrid) unmittelbar nad) ber ^Bortefung ber Oon
X()oma3 oorgetegten griebenSformet geantwortet
beim ba bamate
fcon jener Summe bie 9cebe gewefen, ift au ber Ep. Viv. ntd)t $u er?
fefyen
,
fonbern aud) Wa
wfyrcnb ber revbevgcfyenbcn Q3ert)aubhingcu
in feinem Dcamcu (Th. Epp. vol. I. 22! ; vol. I. 305
eas similiter
apud Montem Maityrum promisit episcopus Sagiensis . qui nullo
modo mandati fines excederet)
concebirt Werben. 3nbem Wir aber
672
titife 58etoeiffjtwt$ett.
fomit begreifen
,
feajj ba (Sofloqutum in tiefer 3eite gefat, fcon bem
Knige unmittelbar cutgefagt fe)ir&,h>a3 nur mittelbar auf ttm ^urcf^u;
fhren,
fommeit roir $u bem -Kefuftate,
batf
rceber bie erfte ^orausfefeuna.,
e3 fotle in jenen Sorten nur refertrt werben, te<i ber nig, in ber
umbcutenben 3(ntn?ort, bie er nad) Ueberretdnuu] ber Urfunbe ber (en=
corbie erteilt, im egenfafee $u ben gorberungen berjetbcn eingerumt,
nod) bie freite, e fei ber ad)te mnbttd)e iertcbt ton bem ^apfte irgend
tote alterirt, fyaltbar fei. i>ienne>r
ift in jenem @a|e
diligentius
intimavit quod conferres
angefagt, fta ufcerljanpt auf
bem
Montmartre officiett im tarnen be3 nia3 bem
@r$Mfc$of
&ngejtdjirt
Werben.
@. 463 d) ^IjontaJ r)atte in feiner bereit erwhnten Snftructbtt Epp.
%l
ed. Giles vol. I. 223. Ep. XCII
befohlen, barauf Einzuarbeiten, (i) ut
dominus papa inhibeat, ne novam et praeter morem ecclesiae
479 Gallicanae et Anglicanae praestenms cautionein;
(2)
ne a forma,
4^
quam Regi scriptam misimus
(f.
eben), Dominus papa recedat;
(3)
495
ut partem condecentem ablatorum nobis restitui praecipiat;
(4)
ut terreat Regem metu interdicti (cf.
p. 221 inf.)
;
(5)
ut Regi
Anglorum diligentius scribat, quatenus recipiat nos in osculo pacis
;
(6)
et jubeat in aliis literis, ut terras ablatas
,
quas praenomina-
vimus, sine quibus pax esse non potest, ecclesiae Cantuariensi
restituat.
(7)
Item prohibeat, ne aliquem, nisi praestito secundum
morem et formam ecclesiae juramento ab anathematis vinculo
praesumamus absolvere.
(8)
Ad haec ut Dominus papa Cliristia-
nissimo Regi de consolatione nostra gratias agens scribat exhorta-
torias et animatorias etc. )ie gnnet be age3 am ftontmartrc
fott alje unbcbingt aufredet ermatten
(f.
X.
2);
bie 2(bweifung aller
Eintrge ber foniglidjen iotfd)after bnrct>^efel3t werben; ja bal elftete
gtft bem (Srjfcifdjof at ftd)crc3 Littel ^u bem $wecfe ba3 (Srftere 311
erreid)en (Epp. vol. L 221. Ep. XCII
ut [Rex] nihil domino
papae negare audeat, quidquid simulet et minetur. sed
et nuncios
confusos remiserit. Ibid. vol. I. 227. Ep. XOIII Si vero Dominus
papa, prout sibi expedierit. nuncios ejus confutatos et proposito suo
frustratos dimiserit, sciat nos in proximo per misericordiam Dei pa-
cem habituros). SOBie nun fyat
^cranber eutfdeben?
3
CUC Jormel
lautete: ,,Hoc petimus a Domino nostro Rege juxta mandatum et
consilium domini papae, ut pro amore Dei et Domini papae et
honore s. ecclesiae ac salute sua et haeredum suorum recipiat nos
in gratiam suam et concedat nobis et omnibus, qui nobiscum et
pro nobis exierunt de regno
,
pacem suam et plenam securitatem
de se et suis sine malo iugenio. Et reddat nobis ecclesiam Can-
tuariensem in ea plenitudine et bertte , in qua eam melius ha-
buimus,postquamadsedem illam accessimus, etpossessiones omnes,
quas liabuimus, ad tenendum et habendum ita libere et quiete et
honorifice, sicut ecclesia et nos eas liberius et honorificentius te-
nuimus et liabuimus, postquam promoti sumus in arcliiepiscopum.
30. Tic eftbft$e (Sntf^etbuttg beg $aftie3
SInfang bc 3.
1170.
673
Et sirailiter nostris. Et omnes ecclosias et praebendae ad archie-
piscopatum pcrtinentes
,
quae vacaverunt postquam oxivimus de
terra, ut faciaums de iis sicut de nostris, prout nobis placuerit,
similiter habere permittat." 3Ucranber beftimmt nun
Ep. ad Henrieum Regem Th.
Epp. vol. II. 133
quatenus
praenominatum areniepiscopum
ob divinae reverentiam maje-
statis et obtentu beati Petri et
nostro nec non et pro salute et
lionore tuo in osculo pacis reci-
pias et ei pacem et securitatem
tuam nec non et universas pos-
sessiones suas, sicut eas ullo
Ep. ad Rotrodum Tb. Epp.
vol. II. 56
quod saepedicto
archiepiscopo pacem et securi-
tatem suam concedat et cum ob
divinae majestatis reverentiam
et pro lionore beati Petri ac no-
stro nec non et pro salute sua
in osculo pacis recipiat et ipsi
ac suis universas possessiones
eorum, sicut eas umquam melius
tempore melius habuit, clemen- 1 habuerit
clementer resti-
ter restituas. tuat et illum ad ecclesiam suam
faciat secure redire et ibidem in
pace mauere.
(Sin ividiU^cv Unterfdueb in tiefem ^toetfa^en Sterte ift
nidjt an*
$nerfcuncn, Wenn atetd) bie Varianten ber 30BortfguttCj immerhin hz-
mcrfcuoivcrtf) ftub. (cidjcrweife wirb attcrbing bic grere Weitlufig;
feit
auf
(Seiten ber am ag,e auf bem 9Jcontmartre Oou Xfyonta<3 ttor=
gelegten g&ratel ptgngeftefyen; aber bod) ber (iou
j
cnf u3 be toes
jentltclKu gn^altS ber in jenen betben 3lctenftcf en
f
0
v
-
mnttrten gorberungen bev Gurte mit jener utd)t jn lngs
neu
fein. 2)a, Wa3 bet ^nig in beut commentarius" concebtrt
hatte, betrautet (te atterbinaj ala ein3)anfenWert1je, fetne3Weo aber
al ein ^(uictd)cnbe. enn e
fyetfit:
,,Quod si quidem gratum plu-
rimum et omnino aeeeptum babemus, de misericordia Christi spe-
rantes, quod ille, qui ineepit hoc, meliori fine concludet et te ad
illius quod deest, consummationem inducet", je ift bieS nur eine
$arte unb afcficfotttd)
1
)
$weibeutige 5lnbcutung, bag bod) nod) ein 9JM)=
rerel tvn ihm erwartet Werbe. SDtefeg Wirb nun aKerbing in fein* ge=
fd)idter Steife infofem
at ein ebenfa3 fd>on gugefagte anerkannt a(
auf bajenige atfobalb snritcfgegangen Wirb, wag nad) Bitoian iniinte
ftd)cm Sertdjte glei(faK3 fcon beut Knige fd)on mnbtid) in ber 2>cr=
(janblnng auf beut Rontmartre concebirt war. 2)ennod) ift
in ben nun
fotgenbeu nod) mefyr rat 2(nfd)(u an bie gnnet, WetdK t)oma fduift;
tid) oeqeidmet, pr'cifirten gorberungen ein ber alT bieg oncebirte
nod) inan3gcfyenbe tnbtcirt. SRi^tbejtoWemger liegt eine anberc ttttf*
legung nafye. Serttt ber Sa^ft an ber abgebrodjenen Stede Weiter fort=
1)
SBergl. I. I. vol. II. l--l
ut si quid addendum fuerit vel mut.au-
dum, hoc ad coramonitiouc:.i illorum
ita corrigas et emendes etc.
dagegen vol. IL 73. Ep. CCLXIV ad Archiepiscopum Turoneiisem [d)Ciut
2IIcrcmber aHerbing anberS ju uvtfyeUcn.
efdjufye kfcmta III. 8t. II.
43
674
ritifdje SBeifletgffytttngen.
fa)it:
Quare hoc ejus, a quo bona cuncta procedunt, immensae
et superabundanti clementiae adscribimus et munincentiae tuae su-
per lioc tibi multiplices exsolvinius gratiarum actiones",
fo
(eud)tct
ein, wie cinrtd) nad)
(Sntyfang biefc ppftUd)cn (Sd)reiben3 betyanptett
founte: Ipse, sicut per suas mihi literas significavit ecun (sc. pa-
cis reformanclae inter me et archiepiscopum Cantuariensem for-
mam)
suscepit cum gratiarum actione plurima" unb
3fy
an;
ne3 Don (SaliioburD
,
frcitid) Don einem anbeven (Stanbpunf'te bcr 23e;
urtbcitung au3, jenes? cd gratulatorias literas (Opp. vol. II. 224. Ep.
CCXCIII)
p
bejeidmen geneigt Warb. 2Bcir)renb cinrid) fid) be.ffen
rfjmt, bag 2cranber bie tf;m angetragene gormet mit greuben ange=
frommen, iftS^Mtteg ^ er Meinung, berfelbe Ijabe jenen bavum beglck
wnfdjt, Weil er beren geftfteung feinem freien (frmeffen bertaffen.
@o feljr fid) bie elftere 9lnfid)t au bem (Sfyaracter beg ftnig unb
ben 9iebcmcnbungen bc3 ppftd)en 2Briefc3 begreifen [t,
fo
ift bodj
bie freite dKerbingi bie rid)tige, unb Leiter geioi,
baf$
3Ueranber, ber
berbieg feinerfeit bie in (Snglanb erzwungenen GibeMeiftungcn, bie
er fannte
(Alex. Ep. Th. Epp. ed. Giles vol. IL 27. Ep. CCXXIV),
eoenfo tgnortrte, Wie bieg Don (Seiten bcr dtefembtett gcfd)cljcn
t>tel-
mcfyr fr
bie oon t)oma3 Dorgclcgte gormet fid) erflrt, bie roniglidje
bagegen raneWegS angenommen".
3a inbem f)ier ,,in osculo pacis reeipiat"
ftatt bc3 ,,recipiat in
gratiain" gejagt ift, fo ift ja in bie neue gormel nod) beftimmter auf;
genommen, wa3 X()oma
fo
bringltdj wnfdjte, unb
abgefetyen
Don
ber fpter 31t crw'genben Dteftriction
sugteid)
N. 5 bei* 3>nftructiou
erlebigt. ewiffermaen fann bie aud) in Sejug auf
X. 3 gefagt wer;
ben. !$Bfyrenb Xf). bei ber mihtblidjen^erljanbtung
auf
bemftontmartvc
nod) bie medietas ablatorum erlangt unb bie Don SBioian unb bem
33ifd)of
Don (Seeg in be3 nig tarnen Dorgcfd)tagcne ( ntfd)btgung3=
fumme Don nur taufenb ffllaxt ^urdgeunefen fyatte
(Th. Epp. vol. I.
221. Ep. XCII): mad)t er mit ber gorberung einer condecens pars eine
onceffion unb fd)eint fomit pi bewahrheiten, wa 23tDian bereits bem
Zapfte gefd)ricben: ,,De mobilibus vero ablatis se facturum promisit
archiepiscopus juxta consilium vestrum , ut a nullo super hoc de-
beret argui" (Th. Epp. vol. IL 221. Ep. CCCLXI). 3 fann baber
nid)t auffalten,- ba er mit jener Summe, nad)bcm fic Dom ^apftc
pro=
ponirt, fid) 311
begngen
1
)
fd)ticlid) bereit war (ib. vol. I. 304. 305.
Ep. CXC). X. 4
ift
jefteinbar nid)tfo, wie Xt)oma3 Wnfdjt, ge=
iut)rt, Wenn allein Alex. Ep. ad Henricum Kegem Dom 19. Sanuar
erwogen wirb* 5lber ntdjt blos wirb in beut ^ftructionSbrief
an bie
efanbten ib. vol. II. 57 gejagt: Quod si ea infra quadra-
ginta dies post commonitionem noslram noluerit adimplere, vos
totam terram ejus cismarinam interdicti sententiae subjicia-
1) SSSic er ftcf> er-eutuett uedj weiter %\\ (tccomtnobjren geneigt war, barbet
f.
unten , 678.
30. ic enblidjc Cnitfdjeibung bc ^apfte Anfang
bc
3.
1170.
675
tis etc.,
fonbew
c irar aud) bafr geformt, ba bicfc
commonitio
i()m felbft
berreicht erben
rennte. $)ie teile, burd; ben [enftigen
x
\ubalt be3 SBriefe3 ni^t
511
ciliaren, foirb nur burdj bie aud)tige JUfc
tl)cituug bei" Epist. Amici Th. Epp.
od. Gile.s vol. II. 302. Ep.
CCCXCIII.bcutlid).
XCuc> eerjelbeu unb au3 Th- Ep. CXL vol. I. 308 unter 2krglei=
djnng toon Joann. Saresb. Opp. vol. II. 308 erfyetlt,
baft,
tociljrenb bie
Ep. Alex, ad egem oom J9. ganuar
Th. Epp. vol. II. 131. Ep.
CCCVIIbirect (burd) bie bon Joann. Saresb. a.a.O. genannte efanbt=
fchaft beut Knige angefertigt irorben
1
),
eine jttkite
(literae commo-
nitoriae) gcfdmebeu reurbc, roeld)e erft Oon ber roirtltd) Bei it)iu ange-
fommenen vierten
@efanbtfd)aft
bergeben roerbeu feilte (togl. rttifcfye
SBetPei^f^rutlgett N. 32.
b.). )ic comminatio nostra" Th. Epp. vol.
II. 57 ift alfo nid)t anberei al ba, toa bie Ep. Amici ib. 302 bie
commonitorias nennt, bie beut ^n|trnctionIu
-
icf
i*b. 55 Ep. CCLIII
fogteidj bcigcfd/loffcn fein Serben. 3)ic Angabe au ber ^ulet^t angefiilp
tcu Stelle Nivernensis deferens secuin transactionis form am
cum commi/itoriis"
fd)ciut 51t ntigen 51t ber 9(nuat)tne
,
ba t)tcr eine
bereite Urtuubc ticrauSgefcht Werbe, ber )rot)brief unb bie Uebcr-
cinfunftjofonuet, rofyrcnb ber 93cat)nbrtcf bie letztere unmittelbar eilt?
l)iclt(pacis faciendae formam continentes).
Jjnbcffcn fragt e3
fid),
ob
in beut tert bei Giles vol. H. 302 3- 16 0. u. uid)t r;ielmct)r corara?-
?itoriae cbeitfo 31t lefen fei
unc 3-
26. 3n biefem glte wrbe e nur
al eine betriebene Dicbcrocife 311 bcurtbetlcn fein, Wenn einerfettl bie
forma transactionis
fcon beut rebbricfe felbft uuterfd)iebeu, anbcrer=
feit
al in ber Urfunbe felbft befinblid) be$ctd)nct rorbc. (3 rorbe
iveitcr folgen, ba bei beut voirtlidjcn 3ufarnmcntreffen mit bem =
nige fogleid) \>on beut )rot)briefe ebraud) gemad)t
fei,
f.
<3. 504 3. 2 0. 0.
5lllerbing fcic Epist. Amici
fagt ntdjt on beut, loa bie (S. 504
5lnmcrf. 2 citirten Stellen berieten, ba ber ntg nad) (5titfici)t
be3 fraglid)en ^Briefes? fid) eingeflstert gezeigt fyabe, unb ba3 fnnte
un3 beftimmeu,
Th. Epp. vol. II. 302
3-
14 0. u. bie 2c3art commo-
nitorias
beizubehalten. OTein bagegen fprtdjt lieber, bagbod) bort feine
1) Xt}omci fagt
Epp. vol. I. 308 Et ipsi Regi denuncift Domino
papae
f
quod vos rfiissurus erat.
tefc denunciare
ift in ber eben citirten
Ep. Alex, ad Regem otn 19.
Januar gefdjeben, btefe alfo bamat, al3
XI). jene Ep. CXL. vol. I. au Ocotrob 1111b 23crut)arb fcf>rieb, fdjon oom
Knige empfangen. 5lIfo f'aun bie Ep. Alex, ad Reg. om 19. Januar 1 170
uid)t'bie commonitoria fein (bie ja erft bei ber Verfutidjen ,HuMcn^ ber?
neben merben follte). ^affelbe ergiebt fid) au ber Ep. lieg. Henrici Gilb.
Pol. vol. II. 299. Ep. CCCCXCV. SOBcmt ber Sriefftetter fid) l)icr auf bie
fo
eben brieflid) crijaltene 9?ad)rid)t beruft, tafj Dcotrcb unb 23erul)arb mit
ber cnblid)en ftriebenocrmittlung beauftragt feien unb jene bod) uirgenbS an=
ber gegeben ift al in ber Ep. Alex, ad Regem t>om 19. Januar, fo fann
biefe bod) uumglid) bie commonitoria
fein, bie ja erft beim beginn ber
nurflieben |Viicbenoermittelung oon feuern Prlaten fclOft follte berant*
ivortet werben, inb beibe Urfunbcn aber ntdjt ibenttfd),
fo folgt, ban bie
commonitoria
n t d) t m e
b
x 0 r
b
a u b e n i ft.
43*
676
jtrittfdje 53eivetfl)nutgen.
Stimmung and) uid)t aB eine entgegengefet^tc bejeidjitct
,
rdetmeljr ba3
tt)atfd)lid)e 9 c a d)
g
e b e n er^af/lt mirb. 2lud) nad)- liefern 33erid)te fommt
e3 nad) Uebergabe be3 fra$lt6eu 2)ocument $u ber griebeuefeene am
22. 3ult. 3n jebem galle
fmb
bie
Jfefet
nid)t meljr toorljaitbenen
(f.
@. 675
3lnmf. l) commomtoriae toon bett comni/;atoriae
r>erfd)ieben ge-
toefeu,
2ie aber crfylt e3 fid) mit biefett leiteten? 2ir
miffen au be3
t)ontal> eigenen eingaben, baf$ bie Uebergabe biefer ben enbtid)en gric-
ben3fd)luf$ am 22. guli entfd)ieben l)abe. (Sr ndert fid) weiter an man;
d)cn teilen
fo, baf$
man glauben utu, bicfelben feien nid)t lange or
biefem Saturn unmittelbar toom Sapfte erlaffen, er
felbft burd) bereu
3nt)alt Bcrrafdjt. Epp. vol. I. 66. Ep. XXV brid)t er in ben SluSruf
aul : ,,Ecce enim ad novissimas Hieras vestras, qibus Domino Regi
innotuit, quod ei ulterius non parceretis, sicut nec pepercistis Fri-
derico clicto imperatori illico nobiscum pacem fecit." Ib. 73
nennt er biefclbeu nod) einmal literae novissimae ib. Iii Ep. ad Gra-
tian. Ecce enim ut facta est vox naperrimae comminationis aposto-
licae in auribus ejus
,
qua constitit ipsum reponendum esse in con-
dicione Frideriei dicti imperatoris et terram ejus subjiciendam esse
interdicto etc. Uub bed) mar bereite in ber freiten ol)ite Steifet ua^i
SlJtttte gebr. gcfd)ricbencn Ep. Alex. (Th. Epp. vol. 11.60.
Ep.
CCLV)
ben Dcuncicn aubefotVlen ,,Saepedicto vero Regi praeter ea, que
praescripta sunt , viva voce et literis vestris constantissime propona-
tis, quod si uec sie resipuerit, personae suae, sicut nec Friderico
dicto Imperatori feeimus
,
nequaquam parcemus , sed in eum po-
tius sententiam exeommunicationis absque dubio proferemus". 9tad)
biefer Stelle folltc man glauben, ba bie Dcuncien
felbft
ben 2)rot)=
Brief" eventuell
aB^ttfaffeu gehabt, fr
ben galt umlid), ba fie nid)t
gut StubietQ ^ugclaffen Werben ober bie mnbliaje )ttttl)eiliwtg Uurfung;
unlrftig fid) geigen werbe. 3116er fd)on b.a mu an ber altbarfeit biefer
2luMegung 3u>eifet erregen, ba bie Ep. amici er^cit/lt, ber
33ifd)of
ou
Getiers l)abc bie comminatoriae Bei fid) gefhrt". 3llfo mar er fertig.
Sffiar er bal aber,
fo
mu \u\> fdjon
bieg ber 3lnfid)t zuneigen, ba btefeXs
ben unmittelbar fcomSapfte t)errl)rten. Uub biefe2lunat)me mrbe fd)cu
let natvlid)cr mit ben eben au Th. Epp. crccrpirtcn teilen ftim=
men, in beueu er in %nr eben an ben $apft
immer fcou
literae ve-
strae rebet. )enuod) wrbe fiel) neben biefer 5lufid)t rncllcid)t bie (rubere
galten tonnen, Wenn nid)t vol. I. 112. Ep.XLI ad Gratianum: Pro-
videat discretio vestra , ut urgentiores et efficaciores literae
,
quas
Dominus noster pro ccclcsia Regi nglorum transmisit, registro in-
serantur (ogl. ritifd)c ^Beweisfhrungen
N. 32. c.) bie (Sntfd)eibuug
gbe. SDie comminatoriae waren alfo ein
p
p
f1 1 1 cl> c ^ (3 d) reiben
unb mrben nad) jenen d)aracteriftifd)cn Zugaben leid)t erraunt werben
rnnen; allein fie fmb
jener bringeuben 9)cal)uung bc3 Skonto!
unge;
ad)tct bod) uid)t erhalten.
)urd) biefe 5lu3emanberfe&uug wirb bie (*iufid)t in bte %xt ttor=
30. ie eubltcfye ntfeibung bei ftatffcS Anfang
be 3.
1170.
(577
bereitet,
ic N. 6 erfllt fei. )ie geftimfcfyten
aliae literae
finb bie
commomtoriac, bie ja nad) Tb. Epp. vol. IL 302 (nad) ber tl
Uco reet^trten e$Ott) bie forma pacis enthielten" ober bie coin-
in?/wtoriae, benen btc forma transactionis a Domino papa dictata
&eigege&eit toax. 2>odj frf>etnt aud) ba3 Guthatten" uidjt au3ut=
fd^Iiefett
bie 3(nficftt, bajj bie formet auf
eiuem bejonberen Statte 51t
Icjcn n\n\
:Uun rebet lbcimv3 Ep. CXL vol. I. 304 von einer chartula,
in ber ein namcntd)c3 85er$eidjtiijj ber possessiones ablatae mit=
geeilt fei,
unb ermahnt bie efanbten, tiefem gem mubd) XejV
berien ui ergeben. ftatt U>irb biefe nun freiltdj all ein von bem
lid)en abreiben verfd)iebenc Slctenfttf fid) vcruifteUen ()abeu, luctdjc
naturgem ntdjt von SllerattbeT, fonbern on Xfyoma ausgefertigt ift
(TU. Epp. vol. I. 66. Ep. XXV
SDa Verlangen
be genannten 23ricfftcllcr, ba biefe legieren beut
C?r$Mfd)f von
Lienen gegeigt merben foUen", fd)eint batauf (jtnjuffyrett, ba aud)
fie an bie b eiben griebcu^Vermittler abreffirt maren. Snbem er aber
|tnjufe^t ,/unb bem
(Sr^bifcfyof
von Xqvlt3",
fo
fdjeint bamit
auf
ein
2lctenft(f anberer 2lrt fyingebeutet 31t merben.
(Sfye
ivir c3 aber un?
terne^men, biefe @d)nncrigteit 31t befeitigeu,
auf
bie mir lieber jurtfs
t'ontmen, fott fie vorlufig nur W3U btenen, un3
auf
bie gragc pixufc
gleiten, ob ,, conventionales" ntdjt aud) anbers? aufgelegt merben
tonne. Th. Epp. vol. II. 302 l)eijjt z> Kegressum ergo Rothomagen-
sis et Nivernensis diligenter convenientes. Vol. I. 64 ut adhuc Rex
convenirelur.
2llfo merben literae conventionales
bebeutcu einen
33rtef,
ber bcvoltmd)tigt
an^ugetyen, an^uf^re^en ben^nig, 31t verfyanbcln
mit bemfelben. Unb biefe 23ebeutuug, ba fie berbie ben
egenfa|
urgentiores viel verftnbtid)er mad)t, bevoqngcnb, merben mir Die erftc
Ep. Alex. (CCLIII) ad Rotrodum et Bernardum
fr
bie literae
conventionales 3U galten l)abcn. dagegen bie SBejeidjnung urgentio-
res fd)cint
fr
Ep. CCLIV
3U
paffen, fofern fie aUerbingg brtnglid)cr
Dktur ift.
Mein
abgefcfyen bavon, bag bei biefer Slnnafyme bie
fd)ou
veregte (Sdjmterigfcit nod) immer unerlebtgt bleibt, ivie
finben mir un
mit Th. Epp. vol. I. 308 3ured)t?
Sftad) Joann. Saresb.
L 1.
finb
6S8
Jfrittfdjc 93eiei8fu^tungeit.
bie lit. urg. (5nbc Sunt (beim
ungefhr
um btefe %tit mu ber bejgs
liebe xvief gefdjrieben fein) ned) in bes" Xomvi Rauben.
Th.Epp.1.1.
heit e3 aber ,,Vosenim originalia jam reeepistis" unb btefe
originalia
{feinen becb bte ^Ivette Ep. Alex. (CCLIV)
fein nt
muffen;
beim tu
biefer nurb ben 9cuncien jur *flia)t gemalt, bem Zeitig
felbft
ber
ben Gattal ut folgen, ttnb gerabe fnfidulid) biefer Ueberfahrt tt>er=
ben Th. Epp. 1. 1. Ep. CXL
$rftchtSma|regeln empfehlen. a>
ten aber bte Datnet cn m btx$tit, tt>o ^oma- ben citirten 3nftruc=
tiou&brief fdmcb, ^leranber'
Ep. CCLIV
fdjon empfangen,
fo
toaren
aud) bte SSreoen Dem 18. gebruat
fdjon
in ibven Rauben. S)enn btefe
tt)aten ber Ep. Alex. CCLIV
beigefcfjloffen,
(Literas quoque nostras,
quas super observatione interdicti archiepiscopis et episcopis terrae
sitae, quae citra mare consistit, transmittimus , eisdem omni excu-
salione postposita destinetis.) (Sollten ettra btefe 23 retten bic origi-
nalia
fein, irc(6c nid)t mitzunehmen bei ber 9ceife ber ben Qtanal
X()Ctita anttl) ?
SDer folgenbe vife
Et quia incertum est etc.
fprid)t ja gan^ befUntntt ron ber (Sfcentualiit bei 3nterbicte. SDie
Dtuncien feilen alfo
fc
ivrbe man
fid) bic ad)e zurechtlegen, fall3
btefe iBqtebung bie berechtigte tore bic Urjd)riften ber 23
r
cd en
nidjt bei fid) fhren, fonbern nur bereu ^bjd)riftcn. (Sie fotten
juxta
coneeptionem literarum Domini papae an bie 33ifd)fe ber bicjetti;
gen Sattbc btufidUlid) bc3 51t vell^ic^enbcn Snterbict^ frfirctbcu unb btefe
riefe al 2lnh)etfungen &ur 2(uft)rung jener SBre&en in ber anb beS
(5rUnf6cfy on eng uircttaffett. 2lber nur fragen, rcer feilte beim
eigentlich ncidt) biejer 2ht3legung ber teile bic Itrfcfyriften ber
^Bretten behalten?
Dictrcb unb ern^arb nicht, beim tiefe toerben
ja *rie1metjr aufgefordert,
nur bic transscripta nach' (Sfngtanb inttmuel^
men; ber (Erjbtjchcf Den Scst ebenfalls ni(3t)t, beim er feilte ja nur jene
5huvct}ungcn ber Dtuucicit erhalten; cnblid; XtjomaS xBecf et aud) nidjt,
benn er bemettt, bic 9tuttcicu hatten bie ,, originalia reeipirt". Uebcrbic
tmfy
man fid) nutnberu, uc biefe Se^fcrcn berhaupt nur auf
ben eban=
feit kommen fenuten, bie Originale ber SreOen mit nad) (Snglanb ju
itcbmcu, ba fte bed) bicfelben beim Ueffeln' mit beut Wenige gar nid)t
gebraudjen tonnten, erabc jenen (gefahren, lretd)en fie fid) nad) bc3
(5i*5bijd)of lOkinung ausfegten, toenn fte bicfelben bei ber Ucbcrfahrt
ber ben Ganal bei fid) fhrten,
tonnten
fte fid) am eheften cnt$iet)cu,
ircnit fie bicfelben oor Antritt berfelbeit an bic Prlaten ausfertigten.
Unb eben bic muten fte
ttutit , roenit
fie anberS ber in ben oben cr=
cerpirten orten enthaltenen 2kfcl)l ber Ep. Alex. CCLIV
001t
ber nur bil)er angenommen
babeit,
bafj fte in il)ven Rauben toar, aU
fte
Th. Ep. CXL. vol. I. 302
309 empfingen
nid)t ungebemm
fein tollten.
)a bemitad) bie ,, originalia" nidjt
fr
bic Urfd)riftcu
ber SBrcocn ju heilten, fd)cint crioicfcn; aber aud) jene anberc
fo
eben
loieber
nher bcjeidjnete 9hmaljtne fdjieint eine unhaltbare ju fein, b. b.
jene originalia feinten aud) uid)t fein
=
Urfd)rift ber fdjon empfatt'
geuen Alex. Ep. CCLIV.
Tcv jtiebcn3fd)Uifj
am 22. ^uli 1170;
6S9
b) Un3 at fid) ja v>tctntef)v Don bau unter a. be^etdjueteu $(u3=
g. 4^3
gangSpnni'te au3 bie ^aijrfjetndjfett
ergeben, bag biefc [efctgenannte
JjjJ
Ep. bie literae urgentiores feien, Dot| betten (ube gutti 3et)anne3
jjjg
von Sattsbml) bewerft, baj jte nod) iubcn^nbeit be3 XfyomaS
jurtfs
501
gehalten mrben, ebne eerivenbet jtt fein. 3ft
bieg aber ber galt,
fo
tarnt bieje Ep. Alex. CCLIV nid)t bamalS, alS it)oma bie Ep. CXL
fdjrieb, fd)on Don ben lUnncicn reeipirt, atfo and) niajt unter ben tjier
genannten
originalibus
begriffen fein. >ie Ep. Th. CXL
ift offenbar
gefd)ricben atferbiug uad) ber Ueberfaljrt bc3 'nia3 uad) (Sngtaub,
alfo uad) bem 3. ftrj 1170 im Saufe be* OJir^ aber bod) e()e bie
cuneien nnb Xfyenta fetbft jene Ep. Alex. CCLIV in bie nbc
bef'amen.
s
3tfterbing3 fdjeint JKandje gegen tiefe (entere
s
3(nnat)me 311
[ein, 3Benn e3 fyeigt
vol. II.
.308 Quum vobds fuerit transfretan-
dum etc.
, fo
fdjetnt fid)
aUcrbing )Uud)ft bie
2lnfi)t aufzubringen,
bajj hier bei (Stnpfang
ber Ep. Alex. CCLIV
ooraujggefe^t loerbe,
in loeWjet ben
lauteten bie Ueoerfaljrt nad) (Snglanb &ur
v
j>flid)t ^c-
ma)t toarb. OTetn bal tonnte Xbeuuv3
fd^on au3 beut
folgern, roojtt
biejetben tu Alex. Ep. CCLIII
ermchtigt waren, greilid) ert)'tt fid)
neben
biefer ^Luetunft immer ba SBebenfen, ob nid)t bie Dorergeljen=
reu 3Botte quia nullae hic sunt partes vestrae bie bie Ohutcien jttr
Ucbcrfabit beDottm)tigenbe Stelle in Alex. Ep. CCLIV a(3 eine je
=
neu
fetbft befannte jnr 9Sorau3fe^ung
haben.
Xk Sorte tu Th.
Ep. CXL quateiius scribatis episcopis cismarinis juxta coneeptio-
nem literaruui Domini papae etc. t nuen aUevbingg al eine 2lufs
forbemng Derftanben Serben, ba3 au^ufljren, ma febon in
Alex.
Ep. CCLIII vol. II. 57
gefagt n>ar Quod si ea, quae nobis promisit
infra quadraginta dies post commonitionem nostrara nolue-
rit adimplere, vos totam terram ejus cismarinam interdicti
sententiae subjiciatis."
y
Xbcr
onf
ber anberen Seite
ift freitid) 51t er;
trgen,
bafj
eine
Sltuoeifnng jnr ftnfft|rnng be3 Enterbtet fcCbft
bann nid)t
berflffig mar, roeun bie ftuncien
Alex. Ep. CCLIV
fdjott
empfangen unb
biefer gem bie i t; r beigef^teffenen 23re
=
ben om 18.
g
e b r u a raubte episcopi cismarini bereite befr;
bert Ratten. enn in biefen SBreoen
(f.
Tb. Epp. vol. II. 74. Ep.
CCLXIV) war atterbtng bie ^oUraad>t jur eDentneUen i>otnad)t
ertfyeUt, bie wivtebe SSertoenbnng berfelfcen aber Bebingt burd) ba3
?luefpred)eu ber sententia Don Seiten ber Dcuncien, burd) bie 9Rad)rtd)t
barber , an toeldjetn lerntin baS Unterbiet in ^raft
treten feilte,
Sentit ergiebt
fid) (ebigfta) a u
f
(S r unb b e r % tt 3 1 e
g
u n
g
D 0 n
Th.
Ep. CXL eine. ^veibeit Don Jlgli)t*eiten. 316 er unter 3serg(eid)ung
ber Stelle bei Joanu. Saresb. nrb man bod) bie eine at3 bie d)te
3irid^fett be^eiduteu
ntffen. 2Benn biefer Sd)riftfteHer im 3nnt bc=
Rauptet, ba bie literae urgentiores nod) in be ^omaS 'uben feien
unb biefer 9^ame auf feine anbere Urtuube beffer pat at <iu\ Alex.
Ep. CCLIV ad Rotrodum et Bernardum,
fo
mu| atab geurt^eilt
Serben, bag bie Ep. Tb. CXL nur DorauSfefct,
ba bie Ep. Alex.
cfif>i(f)tc mmnttti III. II.
44
690
CCLIII im Original een ben tuncien empfangen fei
1
). 3ft
Ep.
CCLIII = literae conventionales, Ep. CCLIV = literae urgen-
tiores unb flagt 3ol)anne3 oon @aiibnrt) baroer, ba beibc 51t langt
oon $6ina $urcfgcl)alten, je
folgt aueb, ba ber Sefctevc feine fonjtt?
gen S)rngen3 ungca6tet, biefe fttf bie SBcrggerwtg be gricbcns
aofdjiluffeg
t>er]d)utbct
fyabe.
502
c) Allein wie fiuben nur, lebiglid) bei biefem rRejultat
fielen
blci=
benb, mit ber oben . 676 $ritifd)e ^Beweisfhrungen 30. d. au Tb.
Ep. XLI beigefcradjten teile un 3ured)t, tue bie bie (5rcommunica=
tien anfunbigenben
literae (coinminatoriae) be
papfte an ben 5
=
nig >einrid) II. argentiores genannt werben'?
Cime tfeifd
burd) bie immer fd)on eeraugefekte 5lnnal)me, ba biefe
comminato-
riae
fammt ben Freren eem 18. gebmar ber
Ep. Alex. CCLIV ad
Kotr. et Bernardum beigelegt gewefeu nub beibe djrtftftcfc juerft
an Xfyema gefdtft wrben, um een biefem ben 2tt>reffaten ^gefertigt
311 Werben. 2)ie nrgentiores literae begettt^nen
alf feWel)! ein al mel)=
rere diriftfttf
e ,
je nad)bem ber njanrmen^ang ift. 2lud) Wenn bie
iBxtefftcllcr an biefe mehrere" beuten, fennen |te bed> biefen eint>eit=
d;en Dlmen gebrauchen, weit [ie gleichzeitig abgefdndt, gleichzeitig
empfangen, ein Geneelut bitbeten.
3lber in alten . 504 u. 676 an=
gefhrten
Stellen fct>etrtt bed) bie 31n[id)t ausgebrochen 311 fein, ba ber
bie rcemmnnicatien anfnnb igenbe SBtief >
ber nad) unferer Darlegung
gleid^eitig mit Alex. Ep. CCLIV ad Rotr. et Bern, bei Xfyema an=
gefommen (Gnbe [Dirj ober Einfang 2teril), etelmehr plet?licr> unb uw
erwartet in be $enig )cmoe gelangt, weiter, ba burd) benfelben
fe=
fert ber griebe erzwungen. Unb bed) f>at Xl)ema gem bem, Was) Wir
au^eiuanbergejeljt haben, biefen rief mehrere Senate jnrcfbehalten.
Wein ba
Severe werben wir ntdjt begreiflicher maen wellen al 3o=
harnte een aliburr). Gr jelbft befennt ja in feiner 33erWunberung unb
feiner 9)iabiutng
,
ba if>m bie
3
c
fe muffen
nur
nad) ^einrieb frheren rrTrungeit 3. 658 fdu^ufgen
in ben Herten
et ad [honorem] suum
^erfteeft vorbehalten.) Die gtoeiie Stelle voi.I.
Iii erhrtet ba tRcdSt biefer 9lullegung nod) meljr. ier ttetttteifet ja
ber
3krfaffcr auf
bie in beut ^Briefe an ben ^avft nfyer befduiebene
5ricben*formcl, ertlrt alfe auSbrtflidj, ba| biefclbe bier bem 3A>ort-
laut nad) nid>t jn finden, fonbem audj nur a\n*acterifirt
fei. 5tber nrie
feilen bie Sorte ut ex conditionibus insertis pacto
verftanben lver;
ben? Die Ueberfemmg, toie ben bem Vertrage eingefgten 5Bebingun=
gen gem ceneivrrt b. t. in ber fdjriftlidjen germu-lirung
gefagt Serben
mute",
ift unmglidj. Denn bann mrben nr 311 ber von un3
aufge*
gebenen $bma$nte jururffe^ten mffen, el roerbe bier ber Wortlaut
ber grieben^fermcl mitgeteilt, ivelcfye SRglidtfeit bod), roie
gefaxt,
burd) ben fc^leidv fotgenben ^Kelativfai:
au^gefd)loffen
mirb. @S fann
nur feigen: ,,ne ben beut Vertrage eingefgten SSebtngungen gemg tter?
ftaubcu toerben muffte",
erfannt, crjel)en Serben, atte crfel)en roerbeu
mff
cn. Die 0 0 1
1
ft n b i g e
g P
t m c l felbft tbeilt Xl)ema unter al=
len Briefen nur in bemjenigen mit, ItteWjen er an ben
33ifd>ef ttonS^or^
luid) gcfd)ricben, vol. I. 312. Ep. CXLIII Inde siquideni est, quod
ad vestram cupimus pervenire notitiam, nos in die beatae Magda-
lenae
cum Domino nostro Henrico illustri Rege Anglorum, ad ho-
norem Dei et ecclesiae suac, ad honorem Recjis pariter ac nostrwn
32. 5Det ^vvicbeuSfd>fuj3 m
22. $uli
1170.
693
tradas),
efync bafj
trgcnb wcld)e 93eglettfdjretben fcon Xl)oma3 Bei-
gegeben, dagegen bie illae (bei
Joann. Saresb. aliae) Waren freilid)
nicht blol SSriefe be l)oma Werfet an
tiefe Prlaten
benn uid)t
er, fonbern bei* ^3afcft foUte gem bem Th. Epp. vol. I. 79. 80 moti=
Birten, bie ^(enberung bev nrfprngttdjen Svenen bcautragenben $or=
jcfylage ba3 5(natl)ema erljemgen
, aber bergleidjen waren bod) bem
(Srconttnunicationbecrete beigegeben. 9ttfo glauben nur um
fo freierer
urteilen ut fnnen, Wenn nrir ba fcon a.a.O. (Errterte erwgen.
@egeu Sieger fcon jjorf
foU
am ftrengften fc'erfa^ren Werben: bie gegen
iljn verhngte upenfton foll nur ber ^afcft, wie er fie allein auge=
jpveeben,
fo
allein and) $urtf'$uncl)meu ba3 9iecf)t fyaben
( excipi-
entes, si visum fuerit, et vestro judicio reservantes archiepiscopum
Eboracensem). dagegen in e^ug
auf bie
33ifd)fe
fcon Sonbon unb
(afisburt) foll bem ifyomaS bie SSoflntadjt juftefyen, eventuell bie 5X6=
foltttiott $u ertfjeilcn (rogamus, ut nobis tarn illi [Londoniensi] quam
Saresberiensi episcopo liceat misereri, si sine schismatis instaura-
tione juxta mandatum vestrum pnniri non possimt).
Btr fyaben babet
fdfyon orauSgefefet, ba bie Bretten, Weld)e Stomas bor feiner (Sin*
fdnffung orauSfdjitfte, mirflid) bie nad) feinem Antrage genberten
finb. gaben wir biefe nod)?
TTilkins, Concil. Angl. I. 460 tfyeilt
eine Ep. Alex, ad Gilbertum et Jocelinum mit (bie uuttollftubig
au3 ber 2lu3gabe ber
$$omtfttf$en riefe be3 (Sljrtftian utou in bie
von @ile3 aU Ep. CCLXXXV vol. II. 102 bergegangen
ift), biegtet*
l)er
pafjt;
aber ba3 Saturn, 24. 9iofcember, fann ntdjt richtig
fein. U\v
mglid) bnnte ein atfc batirter rief am 30. Sftottember fd)on in be
l)oma3 nben fein. 3a e3 l)at innere 2a^rfd)einltd)feit, ba er fd)on
gegen ftitte Dteembcr im 33 eftt^ ber genberten retten War. Unter
$oran3feung ber
s
}lcd)tl)cit be3 riefet erhellt bie 9?otl)Wenbigfeit,
einen
gelter in bem Saturn anjunefymeu.
694 BufSfci
imb SSeu^effetutteVt.
3
U
f
5 C.
3u 113. 114. lieber *fticoIcut *>on Gambrai) fiub itedj &etgt. An-
nal. Camerac. Pertz XVI. 533. lin. 28
32. 535, wo bie SBetljetltgung bog
9. an bem Gongreffe an ber aone=S3tcfe ermahnt nnb bte SBemtelung
f ci=
ncr ^tpjfnimgen alfo gefchilbert toitb: Is in primis devote ab imperatore
et cum gratia reeeptus est; sed postea, turbata omni pace, consilio
quorundam pravorum hominum reges inter se fascinati, advocatio curiae
ad nihilum redacta est: ex qua episcopus moestus et valde turbatus
propter dissidium Romanae ecclesiae ac regum terrae discedens, ad
propriam sedem reversus est cum maxima moestitia, ex qua eum Do-
minus omnipotens gratia sua postea omnino eripuit.
. 185 wre unter ben Angelegenheiten, roetdje auf 2Ueranber D^cfrcifc
it>n in 2lnft?rucfy nahmen, and) bie be Seuebicttner^Iofkrg tri 33ejelat) (Hist.
Vizeliac. D'Acbery II. 543
560) gu nennen gettefen, ttjicnjoi)! bereit @efd;tdjte
im britten SSanbc in einem anbent
3
u
f
ammen
^
an
9
e evl>lt werben nrb.
euuocb htten nur fchon hier mit einem 2orte be
23efuchc3 be 2(bte 28i[=
heim beim SJSavfte in aWontpettter Hist. Vizel. 549 gebenfeit fllen, iefefbe
ermhnt ferner
ibid. 550, bat) ber $apft am Montag nach 9ftari Himmelfahrt
(1165) in Dtcntpellier eine 2Jceffe fr
ba Seelenheil be 3i
>0
on G&artrc
gelefen habe.
3u . 187. )ie Hist. Vizel. 1. 1. erzhlt, bafe btrfetbe 2(bt 2Btl&e!m,
ber bett ^apft $ucrft bort aen fraivjfifchen Prlaten (33b. I. 193) begrnt,
ihm auch ulet^t ba clett gegeben habe.
Abbas autem Guilelmus non re-
cessit, donec ipsum papam usque ad mare prosecutus est.
it <5. 252. Heber bte Schlacht bei u3culanum
finb noch
su
uergtetchen
Annal. Egmund. Pertz XVI. 465 Annal. Camerac. ibid. 539.
3n . 267 2lntnf. 1 ttergj. ItOd) Annal. Camerac. 1. 1. Egmund. 466.
3Serl6e(ferungen,
. 30 M. 2 fetjtc .Beile ftatt camiscas lieg camias.
= 62 . 1 lefcte 3eiie = expertem lied expei lum.
= 80 3 IS von oben = beflen Klt&terfprudj lic* bereu Ocid)torfvnirt}.
- 113 91. 2 3. 4 v. oben = 1165 lic* 1106.
= 295 91. 4 3 2 . oben = nuntius (ie nunls.
= 305 3. 19 von oben
- 1167 (18. 3>im) Iie3 1107
(21. fBfoii).
s 309 3. 3 von unten = ,,ne fte" lieg roie it)n".
= 316 3- 2 von oben = lufo lie-? ((nfo = Cluscs in gfcuctgn.
= 356 %. 3 3. 2 v. oben iji feintet
Bouquet XVI. biii^ujunigcn
p.
302.
= 366 3. 24 von oben ifi b,inter ,,6mpfanfl" ein omma ju fcjjen.
= 432 3 13 von oben fiart an ben" Ke3 an bem.
- 481 3. 13 von oben = [im SRfirj 1109] (ie* [im 2Rrj 1170].
= 502 3. 7 von oben = iibcv t>cn Sdjmerj lies ber betn 2d)mcr$.
Diadjtrglidje SBet&effetwtgen &um crften SSanbc.
196 31. 3 ftatt . 80 Iic . ISO.
.
213 3.
0 on oben ftatt rafcn von 9tivcr-3 lic-3 rafcn on Wewer.
235 3. 25 von oben ftatt fiueiu* IV. (feit 12. Hq 1145) (ie* SlttiudJL (feit 12. OTCrj 1 144>.
233 . 1 3. 2; . 265 . 1 3. 2; . 367 S. 1 3. I ftatt l'he ris The rise.
*
2fi in oer legten Beile fcc3 Tcrtcd ift bie Klammer hinter foflte" ju tilgen uno binter ,,(Sommu=
nion" jn fcfccu.
310 8. 3 3- 1 u- 3 ftatt vicemilem vicemiti lic3 vi<>(>comilem vioocomiti.
324 3 24 von oben ftatt fabreubcu dritter lies fatyenben (= reifeurcu) SRid)ter.
324 M. 5 3- 5 on unten ftatt rerantes Ue3 erranies.
300 ?(. 1 3 4 von unten ift feintet
i elog-ationis cini.ufcbiebeu poenam.
390 3. 4 von oben ftatt berfdbeu Iie-3 emfelbeu (nmtidj SBreoe).
300
3. 5 von oben ftatt ,,battc er fie
"
lic$ blatte er ed.
575 3. 3 von oben ftatt 1 eman'eas lic-3 remanen*;.
I
DATE DUE