2

SADRAJ


UVOD ......................................................................................................... Error! Bookmark not defined.
1. EMIL DIRKEM ......................................................................................... Error! Bookmark not defined.
2. TEORIJSKI POGLED NA DRUSTVO EMILA DIRKEMA ............................... Error! Bookmark not defined.
3. OSNOVNE KARAKTERISTIKE DIRKEMOVOG SOCIOLOSKOG SISTEMA ... Error! Bookmark not defined.
ZAKLJUCAK ................................................................................................. Error! Bookmark not defined.
LITERATURA ............................................................................................... Error! Bookmark not defined.
















3

UVOD

Predmet koji sociologija prouava jeste ljudsko drutvo. Drutvo ine ljudi koji u
svojoj djelatnosti stupaju u najrazliitije meusobne odnose,tako da se drutvo ukazuje kao
cjelina meuljudskih odnosa. ovjek svojom proizvodnom djelatnou snano utie na
prirodnu sredinu u kojoj ivi i radi.

Ono bitno svojstvo po kome se ovjek i drutvo kvalitetno razlikuju od ivotinje i
ivotinjskog opora za najvei dio savremene graanske sociologije je mogunost smisaonog
sporazumjevanja meu pojedincima.

U izuavanju opih zakonitosti nastanka i razvoja drutva, sociologija mora polaziti od
zakonitosti koje utvruju posebne drutvene nauke, izuavajui posebne oblasti drutvene
stvarnosti ili pojedine drutvene pojave.

Sociologija daje posebnim drutvenim naukama teorijski i metodoloki okvir za
izuavanje onih oblasti drutvene stvarnosti ili pojedinih drutvenih pojava koje su predmet
njihovog izuavanja, a posebne drutvene nauke daju sociologiji, prije svega ogroman
empirijski materijal, kao i rezultate do kojih su dole izuavanjem zakonitosti posebnih oblasti
drutvene stvarnosti i pojedinih drutvenih pojava.

Pri definiranju drutva u sociologiji danas sve vie u prvi plan stupaju dva osnovna
saznanja,da je drutvo pojava sui generis ili drutvo je poseban kvalitet u objektivnoj
stvarnosti i sutinu drutva ine najrazliitiji odnosi meu ljudima.

Mnogi sociolozi su objanjavali svoje poglede o drutvu a pravi problem u teorijskim
pogledima sociologa na drutvo znai tek teorija znaajnog francuskog sociologa Emila
Dirkema.





4

1. EMIL DIRKEM
1


David mile Durkheim bio je francuski sociolog.Roen je u obitelji pobonih
francuskih idova. Njegov otac, djed i pradjed us bili rabini. Emil Durkheim je svakako
najznaajnija osobafrancuske sociologije u XIX. i XX. stoljeu i ija se sociologija, za razliku
od drugih sociolokih teorija zove sociologizam. Sociologizam kao socioloka teorija uzima
za svoj predmet pozitivistiku metodologiju (na tragu Comteovog pozitivizma) i stav kojim
je drutvo u kauzalnom odnosu prema pojedincima, pojedinanim drutvenim pojavama
i kulturi uope. Pojam pojedinac, ovjek, individuum, ne uvjetuje drutvenu pojavnost,
zbivanje, niti je u bilo kojem odnosu prema drutvu, ve obrnuto, drutveno zbivanje oblikuje
pojedinaca, ovjeka i njegove vrijednosti, pritom usmjeravajui i njegovo djelovanje.

Svojim djelima: O podjeli drutvenog rada, Samoubojstvo i Osnovni oblici vjerskog
ivota, dao je jedan izraziti, originalni peat francuskoj sociolokoj misli.Ono to nosi jednu
osobitu vrijednost Durkheima, odnosi se na njegove drutvene injenice. Durkheim u svojem
metodolokom pristupu drutvenim injenicama smatra stvari, odnosno kako su ove u biti
drutvene pojave i to objektivne naravi, pa analogno tome postoje i razvijaju se izvan
ovjekove svijesti i neovisno od nje. Dakle, drutvene injenice su stvari, odnosno stvari su
drutvena datost i kao takve (stvari) su svojim osobitostima neovisne od ovjekovog
promatranja, mogu se spoznati a posteriori, tj. na temelju iskustva, postoje neovisno od
ljudske volje, a spoznati se mogu izvanjskim promatranjem (nikako ne
introspekcijom, samoopaanjem). Iz izloenog moe se zakljuiti kako su injenice ono to se
iskustvom potvreno da postoji ili se dogaa. Njegov poznati moto: Smatraj drutvene
injenice stvarima ima svoje utemeljenje u spoznaji kako su vjerovanja, obiaji i drutvene
institucije (injenice drutvenog svijeta) stvari isto kao i predmeti i dogaaji u prirodnom
svijetu. Time se ne misli kako se drutvene injenice sastoje samo od stvari koje je mogue
izravno opaati ili mjeriti.





1
http://hr.wikipedia.org/wiki/%C3%89mile_Durkheim; pristupljeno 19.04.2014.
5

2. TEORIJSKI POGLED NA DRUSTVO EMILA DIRKEMA

Znaajni francuski sociolog Emil Dirkem je istupio protiv atomistikih i protiv
biologistikih shvatanja drutva. Dirkem je dao novu kolektivno-psihologistiku definiciju
drutva. Ta definicija za nas nije zanimljiva zbog psiholokih elemenata koji u njoj
preovladavaju i koji su uope karakteristini za Dirkemovu socioloku teoriju drutva.
2


Za nas je ona zanimljiva,prije svega zbog toga sto drutvo tretira kao pojavu sui
generis ,to jest, kao poseban kvalitet objektivnog svijeta. On ce ostat upamen po tome sto
drutvo ima primat nad pojedincima, pojedinim drutvenim pojavama i drtvenim grupama.

O drutvu Dirkem kae :...drutvo nije prost zbir jedinki,vec sistem obrazovan
njihovim udruivanjem i predstavlja osobenu stvarnost koja ima sopstvena obiljeja. Za njega
drutvo je sastavljeno iz dva dijela:

- idejnog jezgra , i
- morfoloke strukture

Prvi elemenat sainjava kolektivna svijest, dok morfoloku sainjavaju
demografski,tehnoloki,politiki,ekonomski faktori koji utiu na drutvenu organizaciju. Ne
sumnjivo da se nita ne moze kolektivno stvoriti ako nisu date pojedinane svijesti, ali ovaj
nuan uslov nije dovoljan, da bi dolo do drutva kao specifine realnosti.Potrebno je jos da
su sve svijesti udruene,spojene na odredjeni nain; iz ovog spajanja proizilazi drutveni ivot
i prema tome ovo spajanje ga objanjava. Zadravajuci se,stapajui se,pojedinani duhovi
radjaju jedno psihiko bie,ali ono obrazuje psihiku linost nove vrste.. Grupa misli, osjea i
djela sasvim drukije no to bi inili njeni lanovi kad bi bili izdvojeni.

Ova Dirkemova definicija drutva uperena je kao to smo ve rekli i protiv
atomistikog psihologizma (drutvo nije prost zbir jedinki) i protiv biologizma i protiv svih
drugih shvatanja koja u drutvu ne vide posebne kvalitete. Drutvo je ..osobena stvarnost koja
ima svoja sopstvena obiljeja..psihiko bie..linosti nove vrste..


2
SOCIOLOGIJA ; Fuad Saltaga; Pravni fakultet Sarajevo; Sarajevo; 1999.
6

Ovdje je znaajna naroito Dirkemova odluna tvrdnja da je drutvo osobena
stvarnost koja ima svoja sopstvena obiljeja. Ovo saznanje da je drutvo poseban kvalitet u
stvarnosti predstavlja jedno od osnovnih saznanja naune misli.

I ba zbog saznanja o drutvu kao posebnom kvalitetu stvarnosti, svako
mehanicistiko, biologistiko pa i psihologistiko shvatanje drutva nauno je
neodrivo.,Interesantni su Dirkemovi pogledi o dva historijska tipa drutva:

1. tip primitivnog drutva, utemeljen na mehanikoj solidarnosti
2. civilizovano drutvo koje se zasniva na organskoj solidarnosti
























7

3. OSNOVNE KARAKTERISTIKE DIRKEMOVOG
SOCIOLOSKOG SISTEMA

Osnovne karakteristike Dirkemovog sociolokog sistema obuhvataju:

1. drutvene pojave i drutva, kao cjeline
2. drutveni razvoj
3. kriterijume za razlikovanje normalnih i patoloko drutvenih pojava i stanja
4. osnovne metodoloke poglede

Dirkemovo teorijsko stanovite predstavlja u historiji socioloke misli jednu od
najrazvijenijih varijanti sociologizma, pravca koji u drutvenom ivotu presudnu i iskljuivu
ulogu pripisuje drutvenim iniocima.
3
Ovaj njegov stav ce biti jasniji ako se prethodno
objasne:


1. njegove polazne fizioloko-antropoloke pretpostavke
2. glavni teorijski ciljevi
3. tenja da teorijski dokae neophodnost sociologije kao osnovne nauke drutva

Iako se borio protiv psihologistikih tumaenja drutva, Dirkem se sluio psiholokim
izrazima dajui im kolektivno-psiholoko znaenje. Ako bi htjeli prevesti na savremeni
nauni jezik njegove stavove o kolektivnoj svjesti uopte, najadekvatniji izraz bi bio iva
drutvena kultura.

Glavni problemi koje Dirkem tretira u svojoj knjizi O podjeli drutvenog rada,
odnose se na prirodu i uzrok drutvene evolucije. On se sloio da vaan aspekt promjene od
primitivnih oblika drutva do civilizovanih treba traiti u podjeli rada. Kako on smatra
osnovna razlika izmeu primitivnih i civilizovanih drutava je u tipu morala i drutvene
solidarnosti.


3
http://www.scribd.com/doc/13610762/Uvod-u-Sociologijuskripta ; pristupljeno 19.04.2014.
8

Zakonski sistem zamiljen je da kanjava one koji kre kolektivnu volju i vrijeaju
kolektivna osjeanja. U civilizovanom drutvu gdje je razvijena podjela rada,pojedinci imaju
razliita iskustva i funkcije i oni su povezani sa organskom solidarnou iji su korijeni u
njihovoj potrebi da se uzajamno pomau.

Cilj zakonskog sistema je da vrati pojedincu ono to mu je oduzeto.Jos otrije je
Dirkemovo neslaganje o uzroku evolucije drutva.Oni su tvrdili da su podjela rada,dobit od
ekonomske produktivnosti,kao i materijalna civilizacija proistekli iz zelje pojedinaca da
steknu vea dobra i standard.

Drutvo je neto iznad i mimo pojedinca, odnosno, ovjek kao individua, nije u
mogunosti da utie i uslovljava drutvena zbivanja, ve obrnuto drutvena zbivanja oblikuju
ovjeka i utiu na njegovu volju,reguliu njegovo ponaanje. Dakle glavno podruje
prouavanje sociologije jesu drutvene injenice, smatra Dirkem.

Drutne injenice postoje mimo ovjekove volje, razvijaju se van njegove svijesti, one
su prosto drutvena datost, koja se moe spoznati samo spoljanim posmatranjem.

* Skup vjerovanja i osjeanja koja su zajednika svakom lanu jednog istog drutva, ine
jedan sistem, koji ima svoj ivot; moemo ga nazvati kolektivna svijest.
4


* Tri grupe drutvenih injenica, koje ine kolektivnu svijest superiornu u odnosu na
pojedinanu svijest ovjeka:

1. Pravna pravila i zakoni
2. Masovne drutvene pojave
3. Religiozne dogme





4
O podjeli drutvenog rada ; Emil Dirkem; reizdanje PROSVETA; Beograd; 1972.
9

ovjek se raa, smatra Dirkem, kao izuzetno samoivo i sebino bie, koje se
rukovodi linim interesima, a kolektivna svijest mu prua mogunost da se podvrgne
drutvenim zakonima i postane sjaovana ivotinja. Solidarnost je sauvana kada se
pojedinci uspjeno integriu u drutvene grupe i kada postupaju po jednom skupu zajednikih
vrijednosti i obiaja.

Prema Dirkemu 3 su stadija drutva:

1. teoloki stadij (niska svijest) sve se tumai voljom boanske moi, dominira mitoloka
svijet
2. metafiziki stadij teologiju potiskuju misaone konstrukcije i ideje, te filozofija
3. pozitivni stadij (stadij razvoja znanosti) temelji se na znanstvenom iskustvu i istraivanju.

Dirkem razvoj drutva topologizira na:

predindustrijska (primitivna) drutva
industrijska (civilizirana) drutva

Prije svega, razlike su u njihovom moralnom ponaanju, ali i stupnju drutvene
solidarnosti. Osim toga u predindustrijskim drutvima pravne norme nose oznaku
represivnosti, dok u industrijskom drutvu one su restitutivne (misli se na uspostavu naruenih
prava), odnosno povratne naravi. Osim toga u pogledu podjele drutvenog rada, a na tragu
pitanja solidarnosti, Dirkem e utvrditi kako je za predindustrijsko drutvo karakteristina
mehanika solidarnost ije su temeljne karakteristike slaba (niska) podjela rada, drutvena
solidarnost se temelji na slinosti pojedinih lanova drutva, lanovi drutva dijele jednaka
uvjerenja i vrijednosti, te uloge, pravne norme su represivne naravi, moralna i pravna
odgovornost su kolektivnog karaktera, dok je socijalni poloaj ovjeka determiniran
ronjem.
5






5
htt ://bs.wikiquote.org/wiki/Emile Durkheim pristupljeno 19.04.2014.
10

ZAKLJUCAK

Dirkem je dao svoju viziju savrenog drutva,drutva koje bi svima odgovaralo,
drutva u kojem nebi bilo kriminala, razbojnistva, sukoba, itd.

Dirkem je uvijek gledao da drutvo ide naprijed, da napreduje.Svojim teorijama je
naglasioda je za to potrebna kolektivna svijest, jer bez nje napredak nije mogu, jer ne ovisi
od jednog pojedinca nego od drutva u cjelini.

Pisanjem ovog eseja shvatili smo koliko toga je potrebno da bi postigli sto bolji
kvalitet drutva. Kada se pojedinci udrue sa eljom za napredak tada imamo zagarantovanu
budunost u sigurnom drutvu koje bi svima odgovaralo. Grupa misli, osjeca, sprovodi djela
sasvim drugaije, nego to bi inili njeni lanovi kad bi bili izdvojeni. Dirkem nam je dao
teorijske smjernice a na nama je da ih to bolje sprovedemo u praksi.

"Ne moemo eljeti da napustimo drutvo a da ne poelimo da prestanemo da budemo
ljudi. Moralna su pravila produkt specijalnih drutvenih faktora, a svaki moralni sistem zavisi
od socijalne strukture drutva u kojem egzistira. Ne postoji apsolutni moral, dakle ni jedan
moralni sistem koji bi bio moralan za svako drutvo, a razliitost morala za ovo ili ono
drutvo ne moe se objanjavati neznanjem ili izopaenou.".... Emil Dirkem.













11

LITERATURA


1. SOCIOLOGIJA ; Prof.dr.Fuad Saltaga; Pravni fakultet Sarajevo; Sarajevo; 1999.

2. O PODJELI DRUTVENOG RADA Emil Dirkem; Reizdanje Prosveta; Beograd;
1972.

3. htt ://bs.wikiquote.org/wiki/Emile Durkheim

4. http://www.scribd.com/doc/13610762/Uvod-u-Sociologijuskripta