Osnove

hidrotehnike i
vodogradnje
1. ivko Vukovi: Osnove hidrotehnike
Prva knjiga, Prvi dio
Akvamarine, Zagreb, 1994.
Prva knjiga, Drugi dio
Akvamarine, Zagreb, 1996
2. Guli, I.: Opskrba vodom Zagreb, 2000

3. Jure Margeta: Kanalizacija naselja , Split,
1998.



Znaaj, podjela, zadaci hidrotehnike, osnove
vodoprivrede i njene djelatnosti
HIDROLOGIJA
Osnove meteorologije i klimatologije
Osnove hidrologije, njena podjela i zadaci
Isparavanje, teorija isparavanja, metode i
pristupi prorauna, mjerenje
Prirodni reim vode na slivu i procesi s
vodom
Hidrometrija, zadaci, metode i instrumenti

HIDRAULIKA
Osnove hidraulike i njena podjela
Hidrostatika
Hidrodinamika
Strujanje vode pod tlakom
Strujanje sa slobodnom povrinom vode
Osnove dinamike podzemnih voda
Metode prouavanja bilansa podzemnih
voda
DEFINICIJA, ZNAAJ, CILJ I
ZADACI HIDROTEHNIKE

Hidrotehnika je znanstvena disciplina koja prouava tehnike
aspekte
a) koritenja voda,
b) zatite od tetnog djelovanja voda i
c) zatite voda kao resursa.

- - tehnika povezana s vodom

Hidrotehnika se moe shvatiti kao niz tehnikih mjera,
odnosno zahvata, kojima se prostorni i vremenski
raspored koliine i kvalitete vode, diktiran prirodnim
uvjetima, mijenja prema potrebama ovjeka, odnosno
ljudi.

Znaaj hidrotehnike se ogleda u temeljnoj vanosti
vode kao uvjeta ovjekovog ivota, to se moe
sagledati kroz tri opepoznate spoznaje:

1. Voda je jedna od osnova nastanka, razvoja i
postojanja dananjih oblika ivota na Zemlji.
2. Voda se pojavljuje i kao jedna od osnova za
mnoge aktivnosti ovjeka kojima on koristi
vodu, ili su te aktivnosti vezane na vodu ili
uz vodu, ili se one odraavaju na stanje vode.
3. Voda se nalazi u prirodi.

Znaaj hidrotehnike je uvjetovan odnosom ovjeka prema
svojstvima vode od kojih su, s aspekta njegovih interesa,
najbitnija:

a) Voda je nezamjenjiva ivotna namirnica;
b) Voda je prirodni resurs koji praktiki slui u svim
proizvodnim procesima kao sirovina i/ili sredstvo zarad.
c) Voda je razorna tvar koja ugroava ovjeka i njegov
okoli. Radi toga je ovjek stalno prinuen ulagati energiju
kako bi gradio i odravao zatitne sustave.
d) Voda je najrasprostranjenija ivotna sredina (biotop), koju
naseljavaju brojne ivotne zajednice (biocenoze).

CILJ HIDROTEHNIKE upravljanje temeljnom
kategorijom svih hidrotehnikih analiza i planiranje
vodnim reimom sveukupan dinamizam promjena
kvantitativnih i kvalitativnih osobina voda i dinamika
njihovog odnosa s okoliem.

Dva osnovna oblika vodnog reima:
a) Neupravljani prirodni ili prirodni kombiniran s
antropogenim utjecajem
b) Upravljani posredstvom akumulacija i retencija

Osnovni cilj organiziranih hidrotehnikih djelatnosti
sadran je u nastojanju da se iz neupravljanih vodnih
reima to prije prijee u upravljane vodne reime.

Kljuna dva upravljana stanja vodnog reima:
a) bioloki minimum kao ekoloka kategorija, je
najmanji protok u vodotoku koji s mora stalno
isputati iz akumulacija (retencija) da bi se sauvale
biocenoze u vodotoku kao biotopu
- on je dinamika kategorija ovisan o sadraju
otopljenog kisika u vodi potrebnog za ivot biocenoze
- u upravljake zadatke ulazi kao ogranienje
b) vodoprivredni minimum kao vodoprivredna
kategorija, je najmanji protok u vodotoku koji uzvodni
korisnici moraju ostaviti za namjenske potrebe
nizvodnih korisnika
- predstavlja upravljaku varijablu do koje se dolazi
optimalizacijom i iterativnim usaglaavanjem interesa
svih uzvodnih i nizvodnih korisnika voda

ZADACI HIDROTEHNIKE proizlaze iz
postavljenog cilja i injenice da je vodu, kao
najvitalniji resurs ija je dostupnost sve
ogranienija, potrebno pravno tretirati kao
dobro od opeg interesa, to podrazumijeva:
Njeno racionalno, viekratno i
vienamjensko koritenje u skladu s
dugoronim planskim dokumentima, a na
temelju suglasnosti i dozvola za koritenje i
uz strogi drutveni nadzor;
Zatitu od tetnog djelovanja (utjecaja)
voda;
Zatite vode kao resursa.

VODOPRIVREDA
Vodoprivreda je organizirana djelatnost na vodama
kojom se ostvaruje:
a) plansko i organizirano koritenje vodnih resursa,
b) zatita od tetnog djelovanja voda,
c) odgovarajua zatita vodnih resursa i
d) upravljanje i gospodarenje vodama.

Hidrotehnika se bavi tehnikom stranom vodoprivrede,
te stoga predstavlja njenu fizikalno osnovu
VODNI RESURS
Temeljni predmet vodoprivrede je vodni
resurs, V
r
, koji je definiran s tri komponente:
1. Koliinom vode, Q,
2. kvalitetom vode, K,
3. poloajem vode u prostoru, L,
to se moe izraziti:

Ove komponente vodnog resursa su nosioci
ukupnih mogunosti njegovog koritenja
(totalnog potencijala), E.

L K Q V
r
, ,
Ukupne se mogunosti mogu promatrati kao niz
djelominih mogunosti (parcijalnih
potencijala), E
i
, to se moe izraziti:


gdje je n (n >1) broj djelominih mogunosti
vodnog resursa.
Iskoristivi dio ukupnih (teorijskih)
mogunosti koritenja vodnih resursa, E
k
:


gdje je
- koeficijent iskoristivosti za
svaku mogunost parcijalnog koritenja
vodnog resursa

n
i
i
E E
1
i
n
i
i k
E E

) 1 0 (
i

Bit vodoprivrede je sadrana u zadatku da se

gospodarenjem vodama polui maksimalno mogui
uinak:



Ovaj izraz treba razmatrati zajedno s ogranienjima
(eljama) kojima se definiraju minimalne potrebe
pojedinih parcijalnih korisnika, , odnosno:


Definiranje svih parcijalnih komponenata u okviru ukupnih
mogunosti koritenja voda treba uvijek provoditi za
cjelokupno slivno podruje.


max
1

i
n
i
i
E
min
i
E
min
i i i
E E
VODOPRIVREDNA RJEENJA
Analize djelominih i ukupnih mogunosti koritenja
voda provode se u okviru vodoprivrednih rjeenja, a
ona mogu biti:
a) jednonamjenska,
b) vienamjenska,
c) sloena (kompleksna),
d) sveobuhvatna (integralna).

a) Jednonamjenska vodoprivredna rjeenja odnose se samo
na po jedan oblik parcijalnog potencijala
Jedan korisnik jedan vodoprivredni sustav
Karakteristian za razdoblje vodnog izobilja
b) Vienamjenska vodoprivredna rjeenja su prisutna kod
sustava gdje se rjeavaju vodoprivredni problemi dviju ili vie
vodoprivrednih grana
- koriste se samo neki vidovi parcijalnih potencija odreenog
podruja, pa zbog toga ono ne mora, a najee i nije optimalno
u pogledu irih drutvenih interesa
c) Sloeno vodoprivredno rjeenja predstavlja cjelovito i
optimalno rjeenje kojim se ostvaruje koritenje ukupnog
vodnog potencijala. Tim rjeenjem su obuhvaene sve
vodoprivredne grane.
d) Sveobuhvatno vodoprivredno rjeenje je samo ono
vodoprivredno rjeenje koje je tijekom planiranja optimalizirano i
odreeno kroz plansko usklaivanje interesa vodoprivrede i svih
ostalih korisnika prostora.
- kod ovog rjeenja su vodoprivredni ciljevi, vezani za koritenje
ukupnih mogunosti nekog prostora, na vrijeme usklaeni sa
svim ostalim ciljevima na tom prostoru.


VODOPRIVREDNI POSTULATI
Vodoprivredni postulati definiraju strateka opredjeljenja
za plansko i organizirano upravljanje vodnim
resursima.

1. Voda je nezamjenjiva tvar.
2. Voda je dobro od opeg interesa
3. Vodama se raspolae demokratski.
4. vodama se upravlja integralno.
5. Vodama se upravlja stalno.
6. Vodoprivredna jedinica je sliv.
7. Vodoprivreda je sloena akcija.

8. Upotrebljiva voda je proizvod (rezultat)
ljudskog rada.
9. Vodoprivreda je dinamika, adaptivna
kategorija.
10. Da bi se voda mogla koristiti u budunosti
mora se investirati u sadanjosti.
11. Vodoprivredna planiranja moraju prethoditi
svim ostalim drutvenim planiranjima.
12. Upravljanje vodama je pretvaranje
informacija u akciju.
VODOPRIVREDNA PODRUJA
I
VODOPRIVREDNE GRANE
VODOPRIVREDA
VODOPRIVREDNA PODRUJA
KORITENJE VODA I
VODOTOKA

UREENJA VODA I
VODOTOKA I
ZATITA OD
POPLAVA
ZATITA VODA UPRAVLJANJE I
GOSPODARENJE
VODAMA
VODOPROVREDNE GRANE
1.Opskrba stanovnitva i
industrije vodom
2. Navodnjavanje
poljoprivrednih povrina
3. Koritenje vodnih
snaga (hidroenergetika)
4. Plovni putovi i
plovidbena infrastruktura
5. Ribogojstvo u
ureenim ribnjacima
6. Eksploatacija
graevinskog materijala iz
vodotoka
7. Turizam, rekreacija i
sportovi na vodi
8. Specijalni korisnici
(vojne potrebe i dr.)
1. Konzervacija
zemljita i voda
(ureenje sliva)
2. Protuerozijska
zatita i ureenje bujica
3. Regulacije prirodnih
vodotoka i ureenje
obala
4. Zatita od poplava
5. Odvodnjavanje
oborinskih voda iz
urbanih sredina
6. Odvodnjavanje
poljoprivrednih
povrina

1. Odvodnjavanje
otpadnih voda iz
urbanih sredina
2. Proiavanje
otpadnih voda
3. Reguliranje
(obogaivanje)
reima malih voda
4. Ouvanje
ekosistema u svim
prirodnim i umjetnim
akvatorijima i
njihovom okoliu
1. Planiranje
dugoronog razvoja
vodoprivrede
2. Voenje dugorone
vodoprivredne politike
3. Upravljanje
potronjom vode
4. Pravna zatita voda i
prostora
5. Vodno pravo i
njegovo unapreenje
6. Meunarodna vodna
politika i suradnja
Upravljanje i gospodarenje vodama ovim
vodoprivrednim podrujem obuhvaene su
sve mjere dugorone vodoprivredne politike
koje prerastaju okvire pojedinih grana ili
sustava. To su sve one mjere koje jedno
organizirano drutvo treba poduzeti
gospodarei vodama. To su mjere koje izlaze
iz vodoprivredne nadlenosti , i zadiru u
podruje pravnog, ekonomskog i
organizacijskog angairanja jedne pravne
drave u podruju upravljanja vodama.

VODOPRIVREDNI SUSTAVI
(VODOPRIVREDNI SISTEMI)
su prirodni vodni sustavi i svi umjetni
(prvenstveno hidrotehniki) objekti i
mjere na njima i njihovoj okolini koji su
namijenjeni koritenju voda u svim
vidovima ljudskih aktivnosti, zatiti od
tetnog djelovanja voda i zatiti voda.

Proces drutvenog razvoja uvjetovao je odreenu evoluciju u
razvoju vodoprivrednih sustava, pa razlikujemo tri faze:
1. Prva faza karakterizirana vodnim izobiljem preteno
su koriteni jednonamjenski sustavi kojima su na
najekonominiji nain zadovoljavane potrebe pojedinih
korisnika.
2. Druga faza karakterizirana porastom potronje vode i
postupno smanjenjem kvalitete vodnih resursa
izgraivani su vienamjenski sustavi koji istovremeno
osiguravaju potrebe za vodom vie korisnika.
Upotrebom akumulacija omoguuje se znaajna regulacija
voda.
3. Trea faza karakterizirana izgradnjom sloenih sustava
sa znatno izraenijom volumenskom ulogom akumulacija.
Istovremeno se uvodi i visok nivo osiguranja od tetnog
djelovanja voda, zatita kakvoe voda postaje prioritetni
drutveni problem, a potronja vode se ograniava
planskim mjerama racionalizacije u svim vidovima
koritenja, naputanjem zastarjelih tehnologija i
uvoenjem recirkulacije vode


OSOBINE VODOPRIVREDNIH
SUSTAVA


1. Sloena namjena
2. Prostornost i razgranatost
3. Suprotnost interesa
4. Dinaminost sustava
5. Asinhronost
6. Delikatnost problema sigurnosti
7. Specifinost ekonominosti vodoprivrednih
sustava
8. Znaaj po okolinu
9. Socioloki aspekti
10. Sluajan (stohastiki) karakter sustava


MATEMATIKI OPIS
VODOPRIVREDNIH SUSTAVA
Na najviem nivou apstrakcije, vodoprivredni sustavi, V,
mogu se opisati trojkom:

- matrica koja definira prostornu rasporeenost
(lokacija
- matrica koja definira kvalitetu vodnih resursa:
kemijsku i bioloku kvalitetu, temperaturu, nanos i sl.
- matrica koja definira prostornu rasporeenost
vodnih resursa, pomou tri koordinate x, y i z.
(duljina, irina i visina).


L K Q V , ,
Q
Q
K
L
OPTIMALIZACIJA
VODOPRIVREDNIH SUSTAVA
Optimalizacijom vodoprivrednih sustava rjeavaju se
dvije glavne grupe zadataka:
1. Zadaci optimalne analize kada je poznat
vodoprivredni sustav, tj. njegovi parametri i konfiguracija,
te za definirane
kriterije i ogranienja
Treba nai optimalno upravljanje.
2. Zadaci optimalne sinteze kada je prostor za
optimalizaciju mnogo iri, jer za optimalno upravljanje
treba nai:
- Optimalnu konfiguraciju (varijantu sustava)
vodoprivrednog sustava, i
- Optimalne fizike parametre (npr. volumen akumulacije

Kod postupka optimalizacije vodoprivrednih sustava
obavezno treba:
- jasno definirati ciljeve kojima se pristupa
optimalizaciji,
- tono definirati kriterije za vrednovanje rjeenja,
- tono definirati ogranienja koja su postupkom
optimalizacije uvaavana.


ZAKONSKI PROPISI I
DRUTVENA ZATITA VODA I
VODOTOKA
Primjenom zakonskih propisa drutvene zajednice reguliraju
uvjete koritenja voda, mjere zatite od tetnog djelovanja
voda i mjere zatite voda od zagaenja.
Zakoni:Ustav republike Hrvatske (1990)
Zakon o vodama (NN 107/95)
Zakon o graenju (NN 175/03)

U pogledu vodoprivrednih djelatnosti sredinje mjesto pripada
Zakonu o vodama koji propisuje donoenje:
1. vodoprivredne osnove
2. vodoprivrednih planova, i
3. vodoprivrednih uvjeta, vodoprivredne suglasnosti i
vodoprivredne dozvole.

VODOPRIVREDNA OSNOVA
Je temeljni dokument koji dugorono definira osnovu strategije koritenja
voda, zatite od voda i zatite voda na nekom slivu
- njome se planski utvruje kompleksno rjeenje drutveno i ekonomski
najsvsishodnijeg gospodarenja vodama razmatranog slivnog podruja

VODOPRIVREDNI PLANOVI
Daju vremenski rok u kome predloeni vodoprivredni sustav treba
realizirati, odreuje izvoaa pojedinih dijelova sustava, te diktira
podjelu investicije kod vienamjenskih objekata na pojedine korisnike
- postoje srednjoroni planovi, petogodinji planovi, i sl.

VODOPRIVREDNI UVJETI, VODOPRIVREDNE SUGLASNOSTI I
VODOPRIVREDNE DOZVOLE
U zakonskoj regulativi sadrane su i odredbe o
vodoprivrenim uvjetima potrebnim u fazi projektiranaj
vodoprivrednim suglasnostima koji se izdaju za gotove projekte
vodoprivrednim dozvolama potrebnim za putanje u rad
zavrenih objekata i sistema