Ahşapların Ve Birleşim Noktalarının Fiber Takviyeli Polimerlerle (FRP) Güçlendirilmesi PDF

T.C.
SAKARYA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

AHAPLARIN VE BRLEM NOKTALARININ
FBER TAKVYEL POLMERLERLE (FRP)
GLENDRLMES

YKSEK LSANS TEZ

Tahir AKGL

Enstit Anabilim Dal : YAPI ETM
Tez Danman : Prof. Dr. Ahmet APAY

Ortak Danman : Yrd. Do. Dr. Mehmet SARIBIYIK

Haziran 2007
T.C.
SAKARYA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

AHAPLARIN VE BRLEM NOKTALARININ
FBER TAKVYEL POLMERLERLE (FRP)
GLENDRLMES

YKSEK LSANS TEZ

Tahir AKGL

Enstit Anabilim Dal : YAPI ETM

Bu tez 11 / 06 /2007 tarihinde aadaki jri tarafndan Oybirlii ile kabul
edilmitir.

Prof. Dr. Ahmet APAY Prof. Adil ALTUNDAL Y. Do. Dr. brahim YKSEL
Jri Bakan ye ye

ii

TEEKKR

Tezin hazrlanmas aamasnda bana her trl destei veren danman hocalarm
Sayn Prof. Dr. Ahmet APAY ve Yrd. Do. Dr. Mehmet SARIBIYIKa, grlerini
benimle paylaan Ar. Gr. sa VURALa ve tm blm hocalarma teekkr bir
bor bilirim. Ayrca maddi manevi desteklerinden dolay ev arkadalarm Mustafa
GEDK ve Mehmet KARAKAYAya ve desteini hibir zaman benden esirgemeyen
aileme sonsuz kranlarm sunarm.

Ayrca tez almalarmda maddi destek salayan Sakarya niversitesi Bilimsel
Aratrma Projeler Komisyonu Bakanlna teekkr ederim.

iii

NDEKLER

TEEKKR......................................................................................................... ii
NDEKLER .................................................................................................. iii
SMGELER VE KISALTMALAR LSTES...................................................... vi
EKLLER LSTES ......................................................................................... vii
TABLOLAR LSTES......................................................................................... xii
ZET................................................................................................................... xiii
SUMMARY......................................................................................................... xiv

BLM 1. GR 1
1.1. Literatr almalar..... 4

BLM 2. AHAP YAPILAR 7
2.1. Ahabn Tanm.... 7
2.2. Ahabn zellikleri................................................................................... 8
2.2.1. Fiziksel zellikleri ......................................................................... 8
2.2.2. Ahabn kimyasal zellikleri: ........................................................ 10
2.2.3. Mekanik zellikler......................................................................... 11
2.2.4. Termik zellikler ........................................................................... 12
2.2.5. Akustik zellikler .......................................................................... 12
2.2.6. Elektrikle ilgili zellikler............................................................... 13
2.2.7. Estetik zellikler............................................................................ 13
2.2.8. Oksitlenme zellikleri: .................................................................. 13
2.3. Gemiten Gnmze Ahap Yaplarda Tayc Sistemler .................... 13
2.4. Tayc Sistem eitleri........................................................................... 15
2.4.1. at tayc elemanlar:................................................................. 15
2.4.2. Deme-kiri elemanlar: .............................................................. 15
2.4.3. Merdivenler: .................................................................................. 15

iv
2.4.4. Duvarlardaki tayc elemanlar: ................................................... 15
2.4.5. Temeller:... 16
2.5. Ahap Yaplarn Tayc Sistemlerinde Kullanlan Birletirme
eitleri................................................................................................... 17

BLM 3. CAM ELYAF TAKVYEL PLASTKLER (CTP) 21
3.1. CTPnin Tarihsel Geliimi ....................................................................... 21
3.2. Cam Elyaf................................................................................................. 23
3.3. CTP retim Yntemleri ........................................................................... 25
3.3.1. Pultruzyonla retilen CTP malzemelerinin zellikleri.................. 26
3.3.2. Pultruzyon (Profil ekme) ynteminin avantajlar.... 26
3.4. CTP nin naat Sektrnde Kullanm Uygulamalar ............................... 27
3.4.1. Cephe kaplama panelleri ................................................................. 28
3.4.2. CTP beton kalplar ......................................................................... 28
3.4.3 CTP borular ...................................................................................... 29
3.4.4. Kprler ve at Makaslar............................................................. 30
3.4.5. Prefabrik yaplar .............................................................................. 30
3.4.6. Restorasyon ve glendirme uygulamalar ..................................... 31
3.4.6.1. Kolonlardaki kullanm ekilleri............................................ 33
3.4.6.2. Kirilerdeki uygulama ekilleri............................................. 35
3.4.6.3. Demelerdeki uygulama ekilleri........................................ 36
3.4.6.4. Duvarlarda uygulama ekilleri.............................................. 37
3.4.6.5. Yma yaplar uygulama ekilleri......................................... 38
3.4.6.6. Ahap yaplarda uygulama ekilleri...................................... 39

BLM 4. DENEYSEL ALIMALAR 43
4.1. ekme Deneyi ........................................................................................... 44
4.1.1. ekme deneyinde kullanlan makine ve ekipmanlar....................... 46
4.1.1.1. ekme makinesi.................................................................... 46
4.1.1.2. Kumpas................................................................................. 47
4.1.2. ekme deney numunelerinin hazrlanmas ..................................... 48
4.1.2.1. CTP numunelerin hazrlanmas............................................. 48
4.1.2.2. Ahap numunelerin hazrlanmas.......................................... 49

v
4.1.2.3.Deney numuneleri hazrlanmasnda dikkat edilecek hususlar 50

BLM 5. DENEYLERN YAPILMASI VE SONULARININ
DEERLENDRLMES
51
5.1. Cam Elyaf Takviyeli Plastiklerin (Ctp) ekme Deneyi........................... 51
5.2. Masif Ahap ekme Deneyi..................................................................... 54
5.3. Yaptrlarak Birletirilmi Ahap Deneyi............................................... 57
5.4. Tek Kavelal Birletirme Deneyi.............................................................. 61
5.5. ift Kavelal Birletirme Deneyi.............................................................. 64
5.6. Tek CTP ubuklu Birletirme Deneyi...................................................... 68
5.7. ift CTP ubuklu Birletirme Deneyi...................................................... 71
5.8. Tek CTP ubuklu Tek Kavelal Birletirme Deneyi................................ 75
5.9. Tek CTP ubuklu ift Kavelal Birletirme Deneyi................................ 79
5.10. ift CTP ubuklu Tek Kavelal Birletirme Deerleri.......................... 83
5.11. ift CTP ubuklu ift Kavelal Birletirme Deerleri.......................... 87

BLM 6. SONU VE DEERLENDRME 92

KAYNAKLAR.. 95
ZGEM... 98

vi

SMGELER VE KISALTMALAR LSTES

FRP : Fiber takviyeli polimerler
CFRP : Karbon fiber takviyeli polimerler
GFRP : Cam fiber takviyeli polimerler
CTP : Cam takviyeli plastikler

: Birim deformasyon

: Gerilme
E : Elastisite modl
BHA : Birim hacim arlk
W : Su ierii
G
w
: Malzemenin slak arl
G
0
: Malzemenin kuru arl
L : Boy deiimi
L : lk boy
TS : Trk standartlar
P : Yk
A : Alan

vii

EKLLER LSTES

ekil 2.1. Basn dayanm- Su ierii grafii................................................ 9
ekil 2.2. Ke birletirmelerde farkl rnek grnler............................... 17
ekil 2.3. Orta birletirmelerde farkl rnek grnler................................. 18
ekil 2.4. En birletirmelerde farkl rnek grnler................................... 18
ekil 2.5. Boy birletirmelerde farkl rnek grnler. 20
ekil 3.1. Cephe Kaplamalar. 28
ekil 3.2. CTP Borular................................................................................... 29
ekil 3.3. at makaslar ve kprler ............................................................ 30
ekil 3.4. Ctp sistemle yaplan yap .............................................................. 31
ekil 3.5. Deprem etkisiyle patlayan betonarme kolonlar.............................. 33
ekil 3.6. FRPlerle glendirilmi betonarme kolonlar................................ 34
ekil 3.7. FRPlerle glendirilmi betonarme kiriler ................................. 36
ekil 3.8. FRPlerle glendirilmi betonarme deme ve kpr tablas... 37
ekil 3.9 . FRPlerle glendirilmi duvar.. 38
ekil 3.10. FRPlerle glendirilmi ta kemer 39
ekil 3.11. Ahap tayc sistemlerin FRPlerle glendirilmesi 40
ekil 3.12. Eilme deneyine tabi tutulan FRPlerle glendirilmi deney
numuneleri.. 41
ekil 3.13. ekme deneyine tabi tutulan FRPlerle glendirilmi deney
numuneleri.. 42
ekil 4.1. Geleneksel glendirmede lif srekliliini salamak amacyla
yaplan ahap boy birletirmeler 45
ekil 4.2. ekme makinesi eneleri ve dzenei... 46
ekil 4.3. ekme makinesi ve donanm 47
ekil 4.4. Dijital Kumpas... 48
ekil 4.5. Daire kesitli CTP profilleri. 48

viii
ekil 4.6. Kertmeli boy birletirmeli ahap numune.. 49
ekil 5.1. CTP ekme numunesi. 51
ekil 5.2. ekme deneyine tabi tutulmu CTP ekme numuneleri 51
ekil 5.3. CTP ubuklara ait gerilme deformasyon grafikleri........................ 52
ekil 5.4. CTP ubuklara ait toplam gerilme deformasyon grafii 53
ekil 5.5. Masif ahap numunesi ve boyutlar 54
ekil 5.6. ekme makinesine yerletirilmi masif ahap... 54
ekil 5.7. ekme deneyine tabi tutulmu masif ahap... 54
ekil 5.8. Masif ahap numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri..... 55
ekil 5.9. Masif ahap numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri..... 56
ekil 5.10. Masif ahap numuneleri ile CTP numunelerinin karlatrlmas. 57
ekil 5.11. Yaptrlarak birletirilmi ahap numunesi ve boyutlar.. 57
ekil 5.12. ekme makinesine balanm yaptrlarak birletirilmi ahap
numune... 58
ekil 5.13. ekme deneyine tabi tutulmu yaptrlarak birletirilmi ahap
numune... 58
ekil 5.14. Yaptrlarak birletirilmi ahap numunelerine ait gerilme
deformasyon grafikleri... 59
ekil 5.15. Yaptrlarak birletirilmi ahap numunelerine ait gerilme
deformasyon grafii... 60
ekil 5.16. Masif ahap numuneleri ile yaptrlarak birletirilmi ahap
numunelerin karlatrlmas. 60
ekil 5.17. Tek kavelal deney numunesi. 61
ekil 5.18. Tek kavelal ahap numune 62
ekil 5.19. ekme deneyine tabi tutulmu Tek kavelal ahap numune.. 62
ekil 5.20. Tek kavelal ahap birletirme numunelerine ait gerilme
ekil 5.21. Tek kavelal ahap birletirme numunelerine ait toplam gerilme
ekil 5.22. Birletirilmi ahap ile tek kavelal ahap birletirme
numunelerinin karlatrlmas.. 64
ekil 5.23. ift kavelal deney numunesi. 64
ekil 5.24. ift kavelal ahap numune 65

ix
ekil 5.25. ekme deneyine tabi tutulmu ift kavelal ahap numune.. 65
ekil 5.26. ift kavelal ahap birletirme numunelerine ait gerilme
ekil 5.27. ift kavelal ahap birletirme numunelerine ait toplam gerilme
ekil 5.28. Kavelal ve kavelasz ahap birletirme numunelerinin
karlatrlmas.. 67
ekil 5.29. Masif ahap gerilme deerinin kavelal ve kavelasz numunelerle
karlatrlmas.. 67
ekil 5.30. Tek CTP ubukla glendirilmi deney numunesi 68
ekil 5.31. Tek CTP ubuklu ahap numune... 69
ekil 5.32. ekme deneyine tabi tutulmu tek CTP ubuklu ahap numune... 69
ekil 5.33. Tek CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerine
ait gerilme deformasyon grafikleri. 70
ekil 5.34. Tek CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerine
ait toplam gerilme deformasyon grafii. 70
ekil 5.35. Birletirilmi ahap ile tek CTP ubukla glendirilmi ahap
birletirme numunelerinin karlatrlmas 71
ekil 5.36. ift CTP ubukla glendirilmi deney numunesi 72
ekil 5.37. ift CTP ubuklu ahap numune... 72
ekil 5.38. ekme deneyine tabi tutulmu ift CTP ubuklu ahap numune.. 72
ekil 5.39. ift CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerine
ait gerilme deformasyon grafikleri. 73
ekil 5.40. ift CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerine
ait toplam gerilme deformasyon grafii. 74
ekil 5.41. Birletirilmi ahap ile tek CTP ubukla glendirilmi ahap
ekil 5.42. Masif ahap, yaptrlarak birletirilmi ahap, tek CTP ubukla
glendirilmi ahap ve ift CTP ubukla glendirilmi ahap
ekil 5.43. Tek ubuk tek kavelayla glendirilmi deney numunesi. 75
ekil 5.44. Tek CTP ubuk tek kavelal Ahap numune.. 76
ekil 5.45. ekme deneyine tabi tutulmu tek CTP ubuk tek kavelal ahap 76

x
numune..
ekil 5.46. Tek CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme
numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri.. 77
ekil 5.47. Tek CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme
numunelerine ait toplam gerilme deformasyon grafii.. 78
ekil 5.48. Birletirilmi ahap ile tek CTP ubuk tek kavelal
glendirilmi ahap birletirme numunelerinin karlatrlmas. 78
ekil 5.49. Birletirilmi ahap ile tek CTP ubuk tek kavelal
glendirilmi ahap birletirme numunelerinin karlatrlmas. 79
ekil 5.50. Tek CTP ubuk ift kavelayla glendirilmi deney numunesi. 79
ekil 5.51. Tek CTP ubuk ift kavelal Ahap numune. 80
ekil 5.52. ekme deneyine tabi tutulmu tek CTP ubuk ift kavelal ahap
numune... 80
ekil 5.53. Tek CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap birletirme
ekil 5.54. Tek CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap birletirme
numunelerine ait toplam gerilme deformasyon grafii. 81
ekil 5.55. Tek CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap ile tek CTP
ubuk tek kavelal ve birletirilmi ahap numunelerinin
karlatrlmas.. 82
ekil 5.56. Tek CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap ile tek CTP
ubuk tek kavelal ve tek kavelal numunelerinin
karlatrlmas.. 83
ekil 5.57. ift ubuk Tek Kavelayla Glendirilmi Deney Numunesi 83
ekil 5.58. ift CTP ubuk tek kavelal Ahap numune.. 84
ekil 5.59. ekme deneyine tabi tutulmu ift CTP ubuk tek kavelal ahap
numune... 84
ekil 5.60. ift CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme
ekil 5.61. ift CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme
numunelerine ait toplam gerilme deformasyon grafii.. 86
ekil 5.62. Birletirilmi Ahap le ift CTP ubuk Tek Kavelal
Glendirilmi Ahap Birletirme Numunelerinin 86

xi
Karlatrlmas.
ekil 5.63. ift CTP ubuk ile ift CTP ubuk tek kavelal glendirilmi
ahap birletirme numunelerinin karlatrlmas.. 87
ekil 5.64. ift CTP ubuk ift kavelayla glendirilmi deney numunesi. 87
ekil 5.65. ift CTP ubuk ift Kavelal Ahap Numune.. 88
ekil 5.66. ekme Deneyine Tabi Tutulmu ift CTP ubuk ift Kavelal
Ahap Numune... 88
ekil 5.67. ift CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap birletirme
ekil 5.68. ift CTP ubuk ift Kavelal Glendirilmi Ahap Birletirme
Numunelerine ait toplam gerilme deformasyon grafii. 90
ekil 5.69. ift CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap ile ift CTP
ubuk tek kavelal ve birletirilmi ahap numunelerinin
karlatrlmas. 90
ekil 5.70. ift CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap ile ift CTP
ubuk tek kavelal ve ift kavelal numunelerinin
karlatrlmas.. 91
ekil 6.1. Deneye tabi tutulan masif ahap ve birletirilmi ahap
numunelerinin karlatrlmas.. 92

xii

TABLOLAR LSTES

Tablo 2.1. Ahabn mekanik dayanmlar 11
Tablo 3.1. Baz cam elyaf trleri ve kompozisyonlar 24
Tablo 3.2. Baz cam elyaf trlerinin mekanik zellikleri 24
Tablo 6.1. Deneye tabi tutulan tm numunelerin ortalama ekme gerilmesi
deerleri... 92

xiii

ZET

Anahtar kelimeler: Ahap yap, ekme mukavemeti, kertmeli boy birletirme, CTP,
saram.

Trkiyede eski yaplarn byk ksmn oluturan ahap yaplarn tarihsel sre
ierisinde doal etkenlerden kaynaklanan ypranmalar kanlmazdr. Gerek mevcut
tarihi dokunun korunmas gerekse yeni ina edilecek ahap yaplarda durabilitenin
salanmas amacyla ahabn zayf blgelerinde, zellikle birleim blgelerinde
glendirme yaplmasna ihtiya duyulmaktadr.

Birletirme blgelerinde oluan gerilme younluunu gidermek, lif sreksizliliini
ortadan kaldrmak ve birletirme yzeylerinde oluacak kayma yzeylerini ortadan
kaldrmak amacyla glendirme yaplmas kanlmazdr. Yaplacak
glendirmelerde Betonarme yaplarn onarm ve glendirmesinde yaygn olarak
kullanlan fiber takviyeli plastikler (FRP) kullanlarak yksek dayanma sahip,
korozyona uramayan, hafif, uygulanmas kolay, ahap grnm bozmayacak bir
glendirme yaplmas mmkndr.

Bu almada; ahap yap konstrksiyon sisteminde, ekmeye alan yap
elemanlarnn lif srekliliinin salanmas hedeflenmektedir. Bu amala, fiberlerle
glendirilmi kavelal ve kavelasz kertmeli boy birletirmelerin, birleim
blgelerinin mekanik performanslar incelenmitir.

Deney numuneleri yap sektrnde bol miktarda bulunan ve ahap yap
uygulamalarnda kullanlan saramdan hazrlanmtr. Yaplan deney numunelerinin
performans deerlendirilmelerinin yaplabilmesi iin ahit numunelerle birlikte,
yaptrmal birletirme, kavelal birletirme, CTPli birletirme, kavela + CTPli
birletirme eklinde, 10 farkl tipte 5 er adet deney numuneleri hazrlanm ve ekme
deneyine tabi tutulmutur. Numunelerin hazrlanmasnda Teknobont 200 epoksisi
kullanlmtr.

almann sonucunda ekme mukavemeti, kavelal kertmeli boy birletirmede cam
fiberlerle glendirilmi numunelerle, yaptrlm birletirme numunelerinden %
200 daha yksek ekme dayanmna ulalmtr. Uygulanan glendirme teknii
sonucunda elde edilen en yksek ekme mukavemeti tek paradan oluan masif
ahabn (ahit numunenin) ekme direncinin %70 ine kadar ulalmtr.

xiv

REINFORCMENT OF TIMBER AND ITS JOINTING POINTS
WITH FIBER REINFORCED PLASTIK

SUMMARY

Key Words: Timber Building, Timber Structures, Tensile Strength, FRP, Yellow
Pine Timber

Timber structures have been used since many years ago in the different regions. In
order to obtain both durability and originality of the timber structures it is necessary
to strengthen them especially in the connecting places. The main purposes of the
strengthing in the connecting places are to decrease the tension stress, to eliminate
fiber transitoriness and to remove shear surfaces.

In recently, it has been increased the strengthing for timber buildings like reinforced
concrete buildings by using Fiber Reinforced Polymer (FRP). Because FRP has high
strength, light weight corrosion resistance and is also very easy to apply to the
structures.

In this study it has been aimed to gain the fiber continuity of timber constrictions
systems. In this reason, it has been investigated mechanical performances of the
connecting places built both with wooden nail and without wooden-nail. Experiments
have been done in the laboratory to investigate the mechanical performance of the
connecting places. The specimen used for experiments have been chosen from
yellow pine timber, which is very abundant in the building sector.

In order to investigate performances of the specimen used in the experiments, some
pre-experiments have been done before the main experiments. 5 specimens in 10
different types have been prepared and tested subjected tensile strength.

Epoxy Teknobont 200 has been used for preparing the specimen. The out comes
demonstrate that the tensile strength of the specimen, which was connected with
wooden nail, has higher than stickle specimen and this ratio is about 200 %. In
addition the tensile strength ratio have reached 70 % of the to pre-experiment
specimen tensile strength.

BLM 1. GR

Son yllarda mhendis ve mimarlar; beton, elik, ahap, ta, plastik, cam gibi
malzemelerin eitli ekil ve oranlarda bir araya getirilmesi ile daha ok kullanl
malzemeler elde etmek konusunda youn bir aba gstermektedirler. Bunun yannda,
yksek mukavemetli cam elyaf, karbon, bor, aramit gibi yeni malzemeler
gelitirilmektedir. Gelitirilen bu malzemeler ilk olarak risk seviyesi yksek
uygulamalarda kullanlmakla beraber daha sonralar yapsal uygulamalarda
kullanlmaya balanmtr.

Son yllarda elik ve betonarme binalarn glendirmesinde olduu gibi ahap
yaplarda da fiber takviyeli plastikler (FRP) uygulamalarnn saysnn olduka fazla
olduu grlmektedir [2]. Ahap yap tasarmnda eleman byl uygun
birletirme detaylarna baldr. Yksek performansl birletirme sistemlerinin
kullanm, kullanlan ahap hacminin azalmasna ramen ayn salaml elde etmeyi
salar. Yaplan almalarda tasarlanan ahap yaplarn birletirme blgelerinin
yksek performans sergilemesi, ekme yklerine kar dayanmn arttrmak bunun
ise bu blgelerin elyaf takviyeli plastikler kullanlarak glendirilmesiyle mmkn
olduunu tespit edilmitir. Ahap yaplarn glendirilmesindeki balca sebepler
arasnda zamanla d etkenler ve depremler sonucu oluan hasarlar giderilmek,
restorasyon yoluyla yk tama kapasitesini arttrmak, yetersiz detaylandrmaya bal
ortaya kan erken yorulma ve krlmalar nlemek, yalanmayla oluan bozulmalara
bal yk tama kapasitesinde meydana gelen kayplar bertaraf etmek gibi etkenler
saylabilir.

lkemizin deprem kua zerinde olmas ve bu nedenle, depreme dayankl yap
tasarlamak ve retmek kadar, depremde hasar grm yaplarn onarm
yntemlerinin bilinmesi de bir zorunluluk halini almtr. Yap elemanlarnn olas
2
depremler sonucunda veya kullanm srasnda zamanla glendirme ihtiyac ortaya
kmaktadr.

Ayrca lkemizin farkl blgelerinde uzun yllar nce yaplm ahap yaplarn
tarihsel sre ierisinde doal etkenlerden kaynaklanan ypranmalar kanlmazdr.
Gerek mevcut tarihi dokunun korunmas gerekse yeni ina edilecek ahap yaplarda
durabilite salanmas amacyla ahabn zayf blgelerinde zellikle birleim
blgelerinde glendirmeye ihtiya duyulmaktadr. nk uzun yllar boyunca yk
altnda bulunan ahap tayc sistemlerin birleim blgeleri zamanla rmekte ve
yk tama kapasitesini kaybetmektedir.

Deneysel almalarla gelitirilecek olan uygun bir glendirme modeli ile yaplacak
restorasyonlarda lke ekonomisinin muhtemel kayplarnn nlenmesi ve var olan
tarihi deerlerimizin ve Osmanl mimari dokusunun korunmas olacaktr.

Gemi kltrlerin gnmze yansmas olan tarihi ahap yaplar srekli olarak
varlklarn devam ettirmelidirler. Tarihi yaplar zerinde gerekli bilimsel almalar
arttrlmal, yaplarn malzeme ve mukavemet asndan glendirilmesi iin gerekli
almalar yaplmaldr. Bu almalar dorultusunda tarihi ahap yaplarn
iyiletirilmesi iin uygulamaya dnk ilkeler saptamas hedeflenmektedir.

Yaplan restorasyon ve glendirme almalarnda, zamanla ahap tayc
sistemlerin baz blgelerinde oluan kurtlanma, mantarlanma, rme vb.
sebeplerden dolay deimesi gereken yap elemann tamamnn sistemden ayrlmas
gerek maliyet ve iilik gerekse yap sal asndan sakncaldr. Bu durumda yap
elemannn tamamn deitirmek yerine elemanlarda lokal deiiklie gidilmesi
daha uygun grlmektedir. Yaplacak bu lokal deiiklik ile oluacak yeni birleim
blgelerinin kavela, ivi, blonlama tekniiyle yaplmas statik adan istenen sonucu
vermemektedir.

Geleneksel glendirme tekniklerinde, ahap yaplarda birletirme yerlerinin byk
kuvvetlere maruz kalmalar halinde metal kullanlmas genellikle tavsiye edilen bir
zmdr. Ancak kullanlacak FRPnin metallere gre stn ynleri dikkate
3
alndnda FRP eritlerinin elik eritlerine gre en nemli avantajlar; hafiflik,
korozyona uramama ve esneklik olarak sralanabilir. elikle yaplan
glendirmelerin zamanla bakma ihtiya duyulmas, glendirilen blgelerde
grnt kirlilii oluturmas ve yapya ekstra yk getirmesi kanlmazdr.

Bir yapda bulunan iskelet sistemde tayc elemanlar genellikle basn, ekme ve
eilmeye maruz kalmaktadr. Bu almada hasarl veya hasarsz ahap tayc
sistemlerin ekme gerilmesi maruz kalan elemanlarn FRP ubuklarla
glendirilmesi n grlmtr.

ekme ubuklarnn glendirilmesindeki ama; lkemizde yaplan ahap,
betonarme ve elik binalarn at sistemlerinde ahap atlarnn kullanlmas ve at
elemanlarnn genellikle ekmeye almasnn yan sra kiri alt blgelerinin ekme
gerilmesine maruz kald ve bu iki hususunda yaplarn gvenlii asndan olduka
nemli olmasdr. atlarda ve kirilerde kullanlacak ahabn istenen uzunlukta
bulunamamasndan dolay boy birletirmelerinin yaplmas kanlmazdr. Yaplacak
bu boy birletirmelerinin de uygulama sahasnda, hem yapm kolay hem de ap
deiiklii oluturmadan istenen dayanm salayabilecek bir birletirme eidi
olmas istenmektedir. Uygulama alanlarna ska kullanlan en uygun boy
birletirmenin kertmeli boy birletirmeleri olduu kanaatine varlm ve almalar
bu boy birletirme eidi zerinde yaplmtr.

Ayrca glendirme kullanlacak fiber takviyeli plastiklerden ham maddesi piyasada
bol miktarda bulunan, retimi kolay, maliyeti dk, istenen dayanma sahip bir fiber
eidi olan cam elyaf takviyeli plastikler (CTP) tercih edilmitir.

4
1.1. Literatr almalar

Chi-Jen, Chen [1], Fiber Takviyeli Ahap Birleimlerinin Mekanik Davran
makalesinde cam fiberlerle glendirilmi kavelal ahap birletirmelerin mekanik
performanslar nmerik analizler ve mikroskop altnda yaplan deneysel almalar
sonucu incelenmitir. Yaplan deneysel almalarda glendirme yzeyleri
mikroskop altnda gzlenmi ve birleim blgelerinde oluan stres younluklarnda
ciddi bir iyileme olduu gzlenmitir.

Steiger,Rane [2], sve ulusal laboratuarlarndaki Malzeme Test ve Aratrma
merkezinde ahap yaplarda yksek performansl fiberin yaplara uygulanmas
srecini balatarak Fiber Takviyeli Plastiklerin epoksiyle ahaba yaptrlmas ve
kullanlan epoksinin ekme dayanmna etkisi zerinde almalar yaplmtr. Sonu
olarak optimum scaklkta en iyi glendirme detaylar tespit edilmitir.

Roberto Lopez-Anido, Antonis P Michel, Tomas C. Sandford [3], 2003te tamamen
zarar grm ahap kolonlarn FRP kompozit levhalarla glendirilmi elemanlarn
yapsal olarak snflandrlmas ile ilgili bir alma yapmlardr. Yaplan eilme
testleri sonucu elde edilen verilerde, FRP kompozit levhalarla %60 orannda bir
iyileme olduu tespit edilmitir.

H. Ogawa [4], 1999da mimari yap tasarmnda karbon elyaflarla ahaplarn
glendirilmesi zerinde yapt almada kiriler st, orta ve alt blgelerine karbon
levhalar yaptrmak veya tm kirii belirli aralklarla karbon elyaf kumala sararak
glendirilmi ve eilme deneyine tabi tutulmutur. Ayrca ayn deney numuneleri
800
o
Clik alev altnda tutularak glendirilmi numunelerin scaklk altna yapsal
ve statik adan davranlar gzlenmitir. Farkl tiplerde hazrlanan deney
numuneleri arasnda en yksek dayanm veren numunelerde gerek eilme gerek
yangna kar dayanm asndan % 300lk performans art gzlenmitir

Peremrov ve arkadalar [5], karbon fiber takviyeli plastiklerle glendirilmi ahap
iskeletli yaplarn analizi zerinde allmtr. Ahap levhalar 75 mmlik karbon
elyafla glendirme sonucu % 50 orannda daha yksek bir dayanm elde edilmitir.
5

Radford ve arkadalar [6], 2001de Ahap Kpr kirilerinin eilme ve kesmeye
kar cam takviyeli kompozitlerle glendirilmesi zerine almlardr. Oluturulan
glendirilmi tabakal kirilerde, kullanlan cam elyaf tabakann eilme dayanmna
etkisi incelenmi sonu olarak kirilerde %25lik bir dayanm elde edilmitir.

Peter A. ClaisseU, Tim J. Davis [7], 1998de Ahaplarn yksek performansl
birletirme sistemleri zerinde almlardr. Farkl boy birletirme blgelerinin cam
elyaflarla sarlarak hazrlanan numuneler ekme deneyine tabi tutulmutur.
Glendirilen bu numunelerde gerilme ve birim deformasyonlarda olduka yksek
performans gzlenmitir.

Z.W. Guan, P.D. Rodd, D.J. Pope [8], 2005 te GFRP ile glendirilmi ahap
kirilerin eilme dayanm zerinde yaptklar almada tabakl ahap malzemeden
oluan kiriler alt blgelerine farkl kalnlkta cam elyaf levhalar yaptrlarak
eilme deneyine tabi tutulmutur. Ayn tasarmlar nmerik modellemelerle yaplp
deneysel almalarda elde edilen bulgularla karlatrlmtr. Yaplan bu
glendirmelerle kullanlan elyaf kalnlna bal olarak geilebilecek aklklar
tespit edilmitir.

Schnerch ve arkadalar [9], Mevcut olan elik ve betonarme yap ve kprlerin
glendirilmesi zerinde almlar, almada orta ve yksek mukavemetli karbon
fiberler kullanmlardr. zerinde hareketli yk bulunan bir kprde yaplan
deneylerde hareketli yk altnda kesitlerin rijitliinde ve tama gcnde %30 art
salamlardr.

Ayrca gerek ahap birleim blgelerinin performansnn incelenmesi konusunda
gerekse FRPlerin glendirme sektrnde kullanlmas konusunda birok alma,
tez ve makale bulunmaktadr.

Yaplan almalarda ahap yaplarda yap elemanlarnn basn, ekme ve eilme
direncine kar FRPlerle glendirmesi ile elde edilen sonularn olumlu kmas
ancak yaplan glendirmelerin genel itibariyle ypranm eski sistemler zerinde
6
uygulanmas ve tm yapy kapsamas bizi gerek yeni yaplacak, gerekse restore
edilecek yaplarda blgesel glendirmenin etkilerini aratrmaya sevk etmitir.
Birleim blgeleri bir ahap yapda en zayf noktalardr.

Birleim blgelerinde yk aktarmnda oluan sreksizlik hi phesiz tm yapnn
genel dayanmn etkilemektedir. Bu durumda kullanlan eleman boyutlarnn
arttrlmas yerine ahap birleim blgelerinin FRPlerle glendirilerek bu
sreksizliin ortadan kaldrlmas mmkn klnmaktadr [1].

Yaplan aratrmalar sonucunda, ncelikle kullanlacak ahap ve CTP malzemelerin
mekanik zellikleri incelenmi ve almada hedef alnan ekme gerilmelerinin
tespiti iin deneyler yaplmtr. Daha sonra ayn deney dzenekleri kullanlarak
kertmeli boy birletirme blgelerinin CTP ile glendirilmi ahap deney sonular
elde edilmi ve ahit numunelerle karlatrlm ve sonular deerlendirilmitir.

BLM 2. AHAP YAPILAR

Tabiat rn olarak orman iletmelerinde kazanlan ahap, iiliin kolayl,
grnnn gzellii ve mukavemetinin ykseklii sayesinde en ok kullanlan
malzemelerden biri olmutur. Ahap, ahap evlerden balamak zere birok yap
elemannn ham maddesidir.

2.1. Ahabn Tanm

Ahap, canl bir organizma olan aatan elde edilen lifli, heterojen ve anizotrop bir
dokuya sahip organik esasl bir yap malzemesidir. Ahap, yapda kullanlan en eski
malzemelerinden birisidir. nsanolu ahab eski alardan beri barnma ve korunma
amal olarak kullanmaktadr [14]. Gnmzde ormanlarn eitli nedenlerle
azalmas, yerine yenisinin yetitirilememesi veya ge yetimesi ahabn deerini
artrmtr. Gelien teknolojiyle birlikte ahabn yerine plastik, metal, alminyum,
beton ve imento mamulleri kullanlmasna ramen grn, izolasyon ve istenilen
eklin kolayca verilmesinden dolay ahap her zaman tercih edilen bir yap
malzemesidir.
Ahap tipik bir anizotrop malzemedir. Lifleri ynndeki tm zellikler, Basn ve
ekme dayanmlar, enine yndeki dayanmlardan yksektir. Ahap su ieriine bal
olarak ien, bzlen atlayan bir malzemedir. Bu zelliine bal olarak mekanik
zellikleri de deien bir malzemedir. Ancak;

Ahap yksek bir tama gcne sahiptir,
Ahap doal bir malzeme olduundan farkl iklim koullarna ve doa
artlarna dayankldr,
Ahap yanan ama yangna kar direnci yksek olan bir malzemedir,
Ahap kayna yenilenebilen tek yap malzemesidir,
Ahap rr ama uzun mrldr,
8
Ahap alr ama boyu uzayp ksalmaz,
Ahab tamir etmek ve iyi durumda tutmak kolaydr
Ahabn 20 000 deiik doku ve renk seenei vardr, ve bunun gibi daha
birok zelliiyle ahap mkemmel bir yap malzemesidir.

Bu gerekler gz nnde bulundurulduunda, amzn getirdii yeni teknolojilerle
ahab yeniden tanmal ve ona gereken nemi vermeliyiz. Eski ahaplar zel
yntemlerle yenilemek ve glendirmek mmknken dier materyalleri korumak
gerekli onarm ve glendirmeleri yapmak son derece g ve pahaldr.

2.2. Ahabn zellikleri

2.2.1. Fiziksel zellikleri

a) Nem: Aa hcreleri arasnda bol miktarda bulunan su ayr ekilde bulunur.

1)Yapsal(Bnye su): Kimyasal yapsnda olan sudur, kurutma ilemleri ile
deimez.

2) Emme suyu (Absorbiyon su): Selloz suya kar ok istekli(Hidrofil) bir madde
olup, ok iyi su emerek ahabn imesine sebep olur. Emme suyu oran %2830 dur.

3) Serbest su (Kapiler su): Hcre aralarnda ve ilerinde bulunan sudur. Ya odun ve
tahtalardaki slaklk hissi bu suyun fazlaldr. Sonu olarak ahabn nemi
denildiinde Emme suyu ve Serbest su akla gelir. Ahaptaki nem miktar:

100
0
0
x
G
G G
W
W

=
(2.1.)

Gw nemli, Go kuru arlktr. W ya aalarda %100 den fazladr. Kendi halinde
havada kuruyan ahaplarda W, %12-%18 arasndadr. Frnda kurumakla bu deer
%8 'in altna inebilir.

9
Lifler dorultusunda basn dayanm W'nin lineer bir fonksiyonun ile ifade
edilebilir. Bu arda basn dayanmnn younlukla da artt belirtilmelidir.

ekil 2.1de younluu 0,42 kg/dm olan bir kozalakl iin Basn Dayanm-Su
ierii grafii izilmitir.

ekil 2.1. Basn dayanm- Su ierii grafii

rnein su ile temas eden bir ahap % 200, yeni kesilmi ine yaprakl bir aa %
60130, piyasada doal yollarla kurutulan ahap % 1525, suni kurutma yoluyla
kurutulmu bir ahap % 12 rutubetli durumdadr. Ahabn bulunduu ortamn
rutubetini almas nedeniyle, tam kuru halde bulunmas mmkn deildir. Bu nedenle
ahabn bnyesine giren su ile selloz dokusu ve balar imeye, eksilmeyle de
bzlmeye urar ve bu nedenle de birtakm atlaklar meydana gelir. Bu
deformasyonlar genellikle ahabn lif dorultusunda oluur, geni yaprakllarda ine
yaprakl trlere gre daha fazla olmaktadr. Ayrca rutubet art ahabn mekanik
mukavemetini de drc rol oynar [10].

Ahabn fiziksel zellikleri nem oran ile etkilenir. Ahap kururken hacim kaybna
urar ve bzlr. Sertlik ve dayanm artar ancak enerji tutma kapasitesi azalr.
Ahabn zellikleri %1215 nem durumunda belirlenmelidir.

10
b) Birim Hacim Arlk: Ahabn birim hacim arl ve nem birbirine baldr,
%15 neme karlk gelen birim hacm arl aa trne gre 0,1 t/m
3
ile 1,5 t/m
3

arasnda deiir.

Birim hacim arl yksek olan ahaplarn mekanik zellikleri de yksektir. Ancak
bunlarn ilenmesi ve allmas zordur. Mantar, bcek gibi hayvanlara kar
dayankldr. Birim hacim arl dk olan ahaplarn mekanik dayanmlar
dktr ancak ilikleri kolaydr [11].

c) Scaklk Genlemesi: Scaklkla hacmi genileyen ahap, soumayla hacmi azalr.

d) Is iletkenlii: Ahap hcreli yaps ve yapnn esasn oluturan maddenin selloz
olmas nedeniyle, s bakmndan kt bir iletkendir.

e) Elektrik letkenlii: Nem derecesi artmna bal olarak iletkenlik hzla artar. Kuru
ahap dk gerilimde izolasyon malzemesi olarak kullanlr.

f) Dayankllk: Ahabn dayankll koruyucu ilemlere bal olmakszn d
etkenlere dayanmasdr. Yaplarnda ki doal antiseptik maddeler nedeniyle kestane,
mee, am, grgen dayankldrlar. Dibudak, kayn, nar, kavak st, hlamur az
dayankldr.

2.2.2. Ahabn kimyasal zellikleri:

Hcre duvarnn kimyasal bileiminde;
Selloz % 40 50 Hemiselloz % 20 -35
Lignin % 20- Yabanc madde % 0 5 bulunur.

Selloz: Hcre duvarnn ana katk maddesidir. Ahabn fiziksel zelliklerinden
eilime ve ekmeye kar mukavemet veren madde budur.

Hemiselloz: Pentoz ve hektoz ekerlerinin ksa polimerileridir. Hcre duvarn
glendirir, depo madde grevi yapar, geit zarlarn ayarlar. Su emicidir.
11

Lignin: Selloz fibrilleri iinde yer alr. Ahabn basnca kar mukavemetini salar.
Bir fenol halkasnn ana yapsna sahip amorf bir maddedir. Dk oranda su
emicidir. Rengi kahverengimsi beyazdr.

2.2.3. Mekanik zellikler

Ahap, heterojen ve anizotrop bir malzeme olmas nedeniyle mekanik zelliklerini
incelemek zordur. Lifleri ynndeki tm zellikler, basn, ekme ve eilme
dayanmlar, enine yndeki dayanmlarndan yksektir.

Ahap su ieriinin fonksiyonu olarak ien, bzlen bir malzeme olduundan
mekanik zellikleri de deien bir malzemedir. Hcre boluklarndaki su, buna
serbest su denir, kesimi izleyen gnlerde buharlar. Hcre eperine yapm emme
su ise uzun sre ahap iinde kalr.

Tabii olarak kurutulmu %1015 nemli meenin younluu 800 gr/dm
3
, amn 550
600, 800 gr/dm
3
tr. Liflere paralel durumda 1. snf amn ekme direnci 100105
kg/cm
3
, basn direnci 85100 100105 kg/cm
3
dr.

Tablo 2.1. Ahabn mekanik dayanmlar [41].

III. snf II. snf I. snf
(Kg/cm
2
)
am Kayn, Mee am Kayn, Mee am Kayn, Mee
ekme // - - 85 100 105 110
Basn // 60 70 85 100 110 120
Basn (T) 20 30 20 30 20 30

12
2.2.4. Termik zellikler

Bilindii gibi, scaklk deitike birok materyal byklk ve hacim olarak deiir.
Scakln artmasyla genleirler. Bu dorusal ve hacimsel genileme anlamna gelir.
Genileme malzemelerin gcnde azalmaya neden olur. elik inorganik ve alev
almayan bir malzeme olmas nedeniyle yanmaya kar avantajldr. Ama binalarda
kullanldnda, sdaki artmann bir sonucu olarak genleir ve ger. Ahap sya
kar genlemez. Tam tersine, snn etkisiyle, kurur ve g kazanr. Ahap, sadece
tam kuruduunda (ki bu sadece teorikte mmkndr) genleir. Pratikte, scakln en
yksek olduu mevsimde, nem oran %5in altna dmez [11].

Ahabn termik iletkenlik katsays ok dktr. Isy ahaba gre, alminyum 7000
kat, elik 1650 kat, mermer 90 kat ve cam 23 kat daha hzl iletir. Bu nedenle,
kibritlerin, mekanik aksam donanmnn saplarnn, tavanlarn ve duvar
sslemelerinin yapmnda ahap kullanlr. Ahabn belirgin ss olduka yksektir.
Bu bir kilogramlk ahabn ssnn artrlmas ve azaltlmas iin ok fazla enerjiye
ihtiya duyulmas anlamna gelir. Ahap, talardan ve betonlardan neredeyse iki kat
daha fazla s enerjisine; benzer bir ekilde, elii stmak ve soutmak iin
kullanlan s enerjisinin katna ihtiya duyar.

2.2.5. Akustik zellikler

Ses izolasyonu yzeyin ktlesini temel alr. Ahap hafif bir malzeme olarak ses
izolasyonu iin ok mkemmel deildir. Fakat ses emilimi iin idealdir. Ahap eko
ve grlty emerek olumalarna engel olur. Bu yzden ounlukla konser
salonlarnda kullanlr. Ses iletimi hz ahapta gazlardan ve svlardan daha hzldr
ve metallerdeki ses iletim hzna ok yakndr [11].
Srtnme neticesinde oluan ses enerjisi kayb da ahapta hafiflii ve yapsyla da
ilintili olarak belirgin bir ekilde dktr. Buna benzer zellikler yznden ahap
ounlukla mzik enstrmanlarnda kullanlr.

13
2.2.6. Elektrikle ilgili zellikler

Tamamyla kuru bir ahabn elektrik akmna olan direnci fenol formaldehitin ile
eittir. Atete kurutulmu bir tahta ok iyi bir elektrik yaltkandr. Hava ile
kurutulmu ahapta yaltkanlk belirli lde ayndr. Ne yazk ki ahaptaki elektrie
olan diren nem miktarnn artmasyla der. Suya doyurulmu ahabn elektrie olan
direnci ise su ile ayndr. nsan sal iin tehlikeli olan statik elektrik ahapta
gzlenmemitir. Fakat metal, plastik ve dier malzemelerde bu sz konusudur. Bu
nedenle ahap salkl bir malzeme olarak nerilmitir [11].

2.2.7. Estetik zellikler

Ahap estetik bir malzeme olarak ele alndnda dekoratif bir malzemedir. Her
aacn kendine has rengi, kokusu ve ekli vardr. Bir aacn yaps kesilme ekline
gre deiir. Dizayn ve renk tercihine gre farkl ahap malzemelerini bulmak
mmkndr. Daha koyu renklere boyanabilir ya da verniklenebilir ve ak ya da
koyu tonlar verilebilir.

2.2.8. Oksitlenme zellikleri:

Ahabn baz yrelerde oksitlenme zellikleri olmasna karn metallerde grlen
oksitlenme gibi deildir. Metaller paslanr. Bu yzden pastan kanma gerekli
olduunda ahap kullanm tercih edilir.

2.3. Gemiten Gnmze Ahap Yaplarda Tayc Sistemler

Trkiyede ahap tayc sisteme sahip yap retimi yaklak 40 yl ncesine kadar
yaygn bir ekilde grlmesine ramen, zellikle betonarme yapm tekniinin ortaya
kmas ve gelimesiyle yap sahibi olmak isteyenler bu sre iinde genellikle
tercihlerini betonarme yaplardan yana kullanmlardr. nsanlarn genel tercihleri
betonarme ya da yma tr binalardan yana olunca da ahap tayc sisteme sahip
yaplar nadiren yaplm ve bu yaplar unutulmaya yz tutmulardr. Ancak ABD,
Kanada, Japonya ve Avustralya gibi gelimi lkelerde ahap yaplar iin bu tr bir
14
yol izlenmeyip teknolojinin verdii imknlardan da yararlanarak yeni detay ve
teknikler gelitirilmi ve bu ahap yaplar ina edilmeye devam edilmitir. Bugn
ABDde ahap yaplar genel olarak tm yaplarn %80-%90n oluturmakta,
Kaliforniya gibi deprem blgesindeki yerleim yerlerindeki konutlarda ise bu oran
%99a kadar kmaktadr [27].

Trkiye iin de yaplmas gereken; bu yaplar hibir irdeleme yapmadan birka basit
nedenle tamamen devre d brakmak yerine, ada mimari anlaya ve teknolojiye
uygun olarak deerlendirmek, bu deerlendirmelere gre performanslarnn iyi ve
kt olduu hususlar belirlemek ve eksik ynlerini gelitirme arelerini aramaktr.
Bunun sonucunda da ahap tayc sisteme sahip yaplar, insanlarmzn depremde
can gvenlii ve lke ekonomisi ynnden deerlendirerek, stn ve zayf olduklar
hususlarla birlikte konut sahibi olmak isteyenlere en azndan bir seenek olarak
sunulmaldr.

lkemizde son yllarda gereklemi en byk afetlerden olan 1999 Kocaeli ve
Dzce depremleri, baz teknik eleman ya da aratrmaclarn dikkatlerinin geleneksel
yaplar zerine younlamasn salamtr. Bunun bir sonucu olarak da birok
aratrmac ve gzlemci deprem sonrasnda bu yaplarn deprem performanslar
hakknda gr bildirmilerdir [27]. Bu grler genelde geleneksel yaplarn deprem
performanslarnn, betonarme yaplarn performanslarna gre daha stn olduu
eklinde olumutur. Oysa daha nceki depremlerde bu yaplarn deprem
performanslar hakknda ya hi gr sunulmam ya da ok kstl bilgiler ve
grler sunulmutur. Aratrmaclar da geleneksel yaplarn eitli yk ya da yk
etkisindeki davranlar zerinde almalarna sz konusu depremlerden sonra
balamlardr. Bu balamda sunulan bu almada Trkiyede gemite geleneksel
yaplarda uygulanm ve bugn de uygulanmakta olan ahap yaplardaki tayc
sistemler tantlmakta, bunlar dayanm ve rijitlik asndan irdelenmektedir.

15
2.4. Tayc Sistem eitleri

Ahap yaplarn tayc sistem elemanlar yk aktarm asndan aadaki gibi
snflandrlabilir:

2.4.1. at tayc elemanlar

Genelde beik ya da oturtma at olarak ina edilen atlarda tayc eleman olarak
ahap kiriler, dikmeler, gergi ve payandalar kullanlmaktadr.

2.4.2. Deme-kiri elemanlar

Sabit ve hareketli ykler etkisinde kalan deme kaplamalar tali kirilere, tali
kiriler de ana kirilere sabitlenmektedir. Trkiyedeki geleneksel yaplarda
genellikle zemin kat zerinde konsollar bulunmaktadr. Bu konsollar yap arlk
merkezini zeminden daha yksee tadndan ve yapnn daha kk bir alana
oturmasna neden olduundan deprem davran iin istenmeyen bir durum meydana
gelmektedir[43].

2.4.3. Merdivenler

Geleneksel ahap yaplarda merdivenlerin ok farkl uygulamalaryla karlamak
mmkndr. Bu yaplardaki merdivenler bazen kendileri bamsz bir tayc
sisteme sahip olarak yaplmlar bazen de kat kirilerine mesnetlenerek yap tayc
sisteminin bir paras olmulardr.

2.4.4. Duvarlardaki tayc elemanlar

Bu elemanlar, kullanlan ahap yap tekniine bal olarak, yatay olarak dzenlenen
ahap elemanlar, dey olarak dzenlenen dikmeler, eik olarak dzenlenen
payandalar, diyagonaller ve panel duvarlardan olumaktadr. Burada esas olarak bu
elemanlar zerinde durulmakta ve ahap tayc sistemler bu elemanlara gre
snflandrlmaktadr.
16

2.4.5. Temeller

Ahap yaplarn temellerini genellikle kgir bir zemin kat ya da zemin st
yzeyinden itibaren belirli bir ykseklikte yaplan kgir duvarlar oluturmaktadr.
Bazen dikmeler ta temellerle mesnetlenmektedir. Bu durumda dey ykler
etkisinde bir sorunla karlalmayabilir. Ancak, zellikle deprem durumunda, ahap
elemann mesnetlendii temel tann, zemin hareketi sonucunda yerinden oynamas
ve dikmelerin telenmesi sz konusu olacandan, bu tr bir dikme-temel birleim
blgesinden iyi bir performans beklenmemelidir [43].

Ahap yap temeli olarak ahap elemanlar da kullanlmaktadr. Su altnda kald
srece sertlii artan ve uzun yllar sonra bir tr talama zellii gsteren kestane
aac bu tr temeller iin tercih edilmektedir.

Tm yaplarda ahap, betonarme ya da elik tayc sistem elemanlar genel olarak
benzer yklerin etkisinde kalmaktadr. Dey ykler, yatay olarak dzenlenmi
deme-kiri gibi elemanlara etkimekte, bu elemanlar tad ykleri kolon ve perde
duvar gibi dey tayc elemanlara iletmekte, dey elemanlar ise bu ykleri
temellere aktarmaktadr. Bilindii gibi temeller de bu ykleri, temel eidine bal
olarak, mesnetlendikleri zemin ortamna iletmektedir. Deprem durumunda ise yap
arlk merkezine etkiyen deprem ykleri deme kiri gibi elemanlar aracl ile
eilme rijitliklerine bal olarak dey tayc elemanlara aktarlmaktadr [43].
Genelde yukarda ad geen tm tayc elemanlar yk aktarm iin nemli olmakla
birlikte, zellikle deprem esnasnda yaplarn ayakta kalabilmesi byk oranda dey
tayc elemanlarn birleim detaylarnn performanslarna bal olduundan bu
elemanlar ok daha nemli olmaktadr. Bu nedenle sunulan bu almada esas olarak
ekmeye alan tayc sistem elemanlarnn dz birletirme detaylann
glendirilmesi hedeflenmitir.

Ahap yaplarda zellikle geleneksel olarak ina edilenlerde blgenin koullarna ve
ustalarn bilgi-becerilerine bal olarak ok farkl birleim detaylar uygulamtr.

17
Ahap yapda elemanlar arasndaki kuvvet aktarm iki trl gerekletirilebilir [12].

1- Kuvvet, elemanlarn temas halindeki yzeylerinden basn gerilmeleri yoluyla
aktarlr. Bunun gerekletirilebilmesi iin temas yzeylerinin iyi bir marangoz
iilii sonucu uygun bir ekilde hazrlanmalar gerekir. Bu nedenle, bu birleimlere
marangoz birleimleri de denilmektedir. Genelinde, dili birleimler eklinde
anlmaktadr.

2- Kuvvetin aktarlmasndan bir bileim aracndan yararlanlr. Ahap yapda sz
konusu olan birleim aralar; ivi, kavela, bulon kama tutkaldr.

2.5. Ahap Yaplarn Tayc Sistemlerinde Kullanlan Birletirme eitleri

Ahap iskelet yaplarnda kullanlan elemanlar u uca, st ste veya yan yana
geldiklerinde eitli ekillerde birletirilir. Birletirilecek ahaplarn birletirme tr
belirlendikten sonra aalar zerinde geme ekilleri izilir ve uygun bir biimde
kesilir. st ste gelecek olan bindirmeler altrldktan sonra balayclar
kullanlarak yaptrlr. Ahap birletirme eitleri detayl olarak TS 4499 da
verilmitir.

Ahap iskeletli yaplarda, iki ahabn birletirme blgelerine gre kullanlan
birletirme eitleri unlardr[39];

1- Ke birletirmeler; Her iki ahap elemann u ksmlarnn birletirilmesiyle
oluturulur.

ekil 2.2. Ke birletirmelerde farkl rnek grnler
18
2- Orta birletirmeler; Bir veya iki ahap elemannda orta ksmda st ste
gelmesiyle oluan birletirme eitleridir.

ekil 2.3. Orta birletirmelerde farkl rnek grnler

3- En birletirmeler; iki ahap elemann yan yana altrlarak birletirilmesi ile
oluturulur.

ekil 2.4. En birletirmelerde farkl rnek grnler

4- Boy birletirmeler: iki ahap elemann aln alna birletirilmesi ile oluturulur.

Ahap iskeletli yaplarda kullanlan boy birletirmeleri de u ekilde sralayabiliriz.

1. Bindirmeli boy birletirme

2. Destekli boy birletirme

19
3. Pahl boy birletirme

4. Kertmeli boy birletirme

5. Dz zvanal boy birletirme

6. Yabanc zvanal boy birletirme

7. Kavelal boy birletirmeler

8. Pahl zvanal boy birletirme

9. Kama dili boy birletirme

10. Trapez dili boy birletirme

11. Gemeli boy birletirme

12. Kurtaz boy birletirme

20
13. Kamal kurtaz boy
birletirme

14. Krlangkuyruu gsl boy
birletirme

Ahap doal bir malzeme olduundan byk aklklar gemek iin istenen
uzunlukta ahabn bulunmas olduka gtr. Bu sebepten dolay yap elemanlar
yapmnda boy birletirmelerinin yaplmas kanlmazdr. Yaplacak bu boy
birletirmelerinin de uygulama sahasnda, hem yapm kolay hem de ap deiiklii
oluturmadan istenen dayanm salayabilecek bir birletirme eidi olmas
istenmektedir. ekil 2.5te verilen boy birletirme eitlerinde uygulama alanlarna
ska kullanlan en uygun boy birletirmenin kertmeli boy birletirmeler
grldnden yaplan deneysel almalarda kertmeli boy birletirme eidi
kullanlmtr.

Ahap birletirmelerin dayanmnn yksek olmas amacyla ilk olarak ip ve halatlar
kullanlmtr. Daha sonralarda kama, bulon, ivi, kavela ve tutkal kullanlmaya
balanm ve birleim blgelerinin ekmeye, eilmeye veya kaymaya kar dayanm
arttrlmtr.

Birletirme vastalarnn emniyetle tayabilecekleri yk bir ekme deneyi yardmyla
bulunur [12]. Yaplacak deneylerinde kertmeli boy birletirmelerin yaptrlarak,
kavela+yaptrlarak, CTP+yaptrlarak, CTP+kavela+yaptrlarak elde edilen
numunelerin ekme yk altnda davranlar incelenmi ve elde edilen ekme
gerilmesi deerleri ile emniyetli tayabilecekleri yk tespiti yaplmtr.

ekil 2.5. Boy birletirmelerde farkl rnek grnler

BLM 3. CAM ELYAF TAKVYEL PLASTKLER (CTP)

Ahap ierisinde glendirme malzemesi olarak kullanlacak olan CTPnin tarihsel
geliimi, retim teknikleri, avantajlar, mekanik zellikleri ve inaat sektrnde
kullanm alanlar irdelenecektir.

Cam elyaf takviyeli plastik malzemelerde, takviye malzemesi olarak cam elyaf
bulunmakta ve bu takviye malzemesinin evresinde hacimsel olarak daha fazla
miktarda polyester, dolgu maddesi, boya ve kimyasal reaksiyon gerekli olan
maddelerden olumu bir matris bulunur. Cam elyaf takviye olarak mekanik
zellikleri iyiletirir, matris ise deformasyon srasndaki atlak oluumunu nleyici
rol onar.

3.1. CTPnin Tarihsel Geliimi

Tarihte cam elyafnn ilk kez Fenike ve Msrllar tarafndan kullanld
bilinmektedir. Elyaflar, cam ubuklarnn stlmas sonucunda yumuatlarak
aktlmas ile elde edilmekteydi. Kullanm alan ise takviye amalyla ve anak,
mlek, amfora gibi rnlerin salamlatrlmas iin kullanlmaktayd [15].

Gnmzde bilinen cam elyafn gelitirilmesi, 1930lu yllarn sonlarna doru
baarlmtr. 1940l yllardan bu yana, farkl cam elyaf tipleri plastiklerin takviyesi
iin kullanlmaktadr. Bu ekilde, plastiklerin ekme, eilme mukavemetleri ve
rijitlii tanmlayan elastisite modl gibi mekanik zellikleri iyiletirebilmektedir.

kinci dnya sava yllarnda lkeler yeni sentetik malzemelerin gelitirilmesi ve
mevcut plastiklere yeni kullanm alanlar bulunmas konusuna ynelmitir. Doal
kaucuk, alminyum, pirin ve bakr gibi kritik metallerin yerini alabilecek sentetik
ikame malzemeleri bulmak ve uaklarn hafifletilmesi sonucu manevra yeteneklerini
22
arttrmak amalamaktayd. zellikle takviyeli plastikler sava endstrisine, uak
amndan, motor parasna, tbbi malzemelerden, radar antenine kadar her trl
rnde stn mekanik zelliklerinin saladklar avantajlarla hizmet vermilerdir.

kinci dnya savandan sonra plastikler sivil ihtiyalara ynelmitir. zellikle
sulama borularnda, tekne gvdelerinde, ambalaj sanayi ve ev ii kullanmlarda
plastik nemli bir malzeme olumutur [16].

Yakn zamanda, plastik kompozit teknolojisinin geliimiyle bata havaclk, otomotiv
ve denizcilik olmak zere pek ok ana sektrde vazgeilmez bir malzeme
olumutur. Ancak inaat sektrnde kullanm greceli olarak kstl kalmtr. CTP
nin bu sektrdeki kullanm sadece dekoratif amal, tayc olmayan yap elemanlar
ile snrlanmaktadr.

lk uygulamalar boru, tesisat ve balant elemanlarnda gereklemitir. Daha sonra
yksek mekanik zellikleri ve antikorozif yaplar sayesinde cephe kaplama
panellerinde, depolama tanklarnda, prefabrike geici konut elemanlarnda, beton
kalplarnda ve ehir mobilyalarnda geni bir kullanm alan olmutur.

1980 lerden bu yana malzemenin retim tekniinde gzlemlenen maliyet d ile
CTP nin binalarda yapsal yk tayan bir malzeme olarak kullanma fikri mmkn
olmutur. Ancak bu fikir klasik betonarme elemanlarnda eliin yerini alacak yeni
bir yap malzemesi ya da takviye fibresi olmasndan teye gidememitir. Bu tr
uygulamalarda, betonun geleneksel bir yap eleman olmas nedeniyle, CTP nin bu
malzeme ile birlikte kullanm stn niteliklerinin maalesef n plana kmamasna ve
yap endstrisinde yeterince bilinmemesine yol amtr. Bylece kullanm toprak
alt ve nemli ortam yaplarnda yksek korozyon dayanm salayan CTP takviyeli
ubuklar ile snrl kalmtr. Ancak son yllarda, ok snrl da olsa, CTP nin kendi
bana bir tayc yap malzemesi olarak kullanm, at makas ve kpr tabliye
kirileri olarak uygulamalar rapor edilmektedir [17].

23
Anlalmaktadr ki, CTPnin inaat sektrnde kullanm byk bir potansiyel
gsterse de yapsal eleman olarak kullanm henz ok yeni bir konu olup, cidde
aratrma ve deneysel almalara ihtiya gstermektedir [18].

3.2. Cam Elyaf

Cam elyaflarnn dier elyaflara kyasla daha ok kullanm alan bulabilmesinin bir
sebebi de deiik ihtiyalara cevap verebilecek ok sayda eitlerinin bulunmasdr.
Kimyasal girdilerin kompozisyonlarna gre farkl cam elyaf trleri retmek
mmkn olmaktadr [21]. Bu eitlerin arasnda, polyester ve epoksi reineler ile
nispeten yksek aderans gsteren ve yksek mekanik mukavemet deerleri veren, bu
yzden de en ok kullanlmakta olan E tipi cam elyafnn Trkiyede de retimi
yaplmaktadr. Cam elyaf, genellikle alkalisi dk E camnn, 6-15 mikron
aplarnda devaml proses ile ince lifler halinde ekilmi trdr [42]. Bu cam elyaf
trlerinin en ok kullanlanlar E tipi, S tipi ve C tipi cam elyaflarnn ham maddesini
oluturan bileenler ve mekanik zellikleri Tablo 3.1de ve Tablo 3.2de
sunulmaktadr.

CTP kompozit in takviyesinde kullanlan E tipi cam elyafn elde etmek iin,
ncelikle istenilen zellikleri cam elyafna kazandracak ham maddenin frnda
yaklak 1550 C scaklkta eritilmesi gerekmektedir. Eriyik ham madde, platin
radyum alamndan yaplm, elektrik enerjisi ile stlarak 5 C hassasiyet ile 1250
C scaklkta tutulan ve zerinde 1-2 mm apnda ok sayda delik bulunan kovanlara
doru akmaya braklmaktadr. Kovan deliklerinden serbest aka braklan cam
eriyii, kovan altnda bulunan sarma aparatlar yardmyla,kekad verilen silindir
zerine 50-70 m/s gibi yksek bir hzla ekilerek cam lifi demeti olarak
sarlmaktadr. Sarm hzna bal olarak, 6-20si apnda deien cam elyaf elde
edilmektedir [26]. Cam elyaf sarlrken, zerlerinebalayc ad verilen ve ileride
kompozit iinde reine ile cam elyaf arasndaki aderansn kuvvetini belirleyen bir
malzeme pskrtlerek kaplanmaktadr. Bu balaycnn cinsi, kompozit malzeme
iinde cam elyafnn mukavemetini etkileyen en nemli faktrlerden biridir. Bu
balaycnn ierii, bir kaydrc (Lubricant), bir balayc (Coupling agent), bir film
oluturucu ve sudan olumaktadr. Bu bileenlerden kaydrccam elyafnn
24
pamuklanmasn, krlmasn nlemek ve liflerin anma dayanm
arttrmak,balayccam elyafnn reine ile aderansn salamak, film oluturucu
ise ileme ve dokuma srasnda demet btnln korumak iin kullanlmaktadr
[20].

Tablo 3.1 Baz cam elyaf trleri ve kompozisyonlar [21]

Cam elyaf tipine gre maddelerde kullanm
yzdesi (%)
Madde
E tipi S tipi C tipi
Silikondioksit 52-56 65 64-68
Aliminyumdioksit 12-16 25 3-5
Borikoksit 5-10 4-6
Sodyumoksit ve
Potasyumoksit
0-2 7-10
Magnezyumoksit 0-5 10 2-4
Kalsiyumoksit 16-25 11-15
Baryumoksit 0-1
Titanyumoksit 0-1,5
Demiroksit 0-0,8 0-0,8
Demir 0-1

Tablo 3.2 Baz cam elyaf trlerinin mekanik zellikleri [22]

Mekanik zellikleri E tipi S tipi C tipi
zgl arlk (g/cm
3
) 2,56 2,48 2,62
ekma Day.(GPa) 3,45 4,59 3,31
Elastisite Modl (GPa) 72 86 -

Gerek termoset , gerekse termoplastik balaycnn takviye edilmesinde , kimyasal
birlemeyi en iyi salayabilmek iin demet haline getirilmi srekli cam elyaf
kullanlmaldr. Sreksiz ve izolasyon amal cam yn veya cam pamuu yksek
mukavemetli CTP kompozitleri iin uygun deildir [19].
25

Cam elyafndan takviye malzemeleri biim bakmndan da farkllk gstermektedir.
Takviye amal cam elyaflar biimlerine gre drt snfta ele alnmaktadr [23].

3.3. CTP retim Yntemleri

CTP kalplamasnda kullanlan balca metotlar, iilik maliyetleri, retim prosesine
gerekli ekipman yatrm ve iilik kalitesini gzeterek ve amaca gre
kararlatrlmaktadr. CTP kompozitin mekanik mukavemetini etkileyen faktrler,
kullanlan takviye ve balaycnn cinsine, takviye/balayc oranna ve takviye
ynne gre deimektedir.

Seilen retim yntemi, oluacak kompozitin mekanik zelliklerini de
snrlamaktadr. rnein; el yatrmas ve pskrtme yntemi gibi ak kalplama
yntemleri ile en fazla % 30-40 cam elyaf takviye oran elde edilirken, bu oran profil
ekme gibi, srekli cam elyaf fitilleri kullanlarak profil dorultusunda yksek
mukavemet elde edilen kalplama ynteminde % 70-80 e ulaabilmektedir [23].

1. El yatrmas yntemi
2. Pskrtme yntemi
3. Reine enjeksiyonu yntemi
4. Souk pres yntemi
5. Elyaf sarma yntemi
6. Savurma dkm yntemi
7. Vakum bonding (Vakum Bagging)
8. Devaml levha retim yntemi
9. Hazr kalp bileimleri
10. Preslenebilir takviyeli termoplastik
11. Profil ekme yntemi

Yaptmz almada glendirmede kullanlacak CTPlerin zellikleri ve
avantajlar gz nnde bulundurularak profil ekme yntemi ile retilmi CTP
malzemeler kullanlmtr.
26
3.3.1. Pultruzyonla (Profil ekme) retilen CTP malzemelerinin zellikleri

1. zgl arlnn az olmasndan dolay, geni bir kullanm alanna sahiptirler,
2. Hafif olmalarndan dolay, elle ya da basit aletlerle uygulama yaplabilir,
3. Yine hafif olmasndan dolay, nakliye giderleri dktr,
4. Kolay kesilebilir ve ilenebilir,
5. Birletirme ilemleri metallerde olduu gibi cvata, vida v.b. balama eleman
yerine, yaptrma sayesinde para saylarnda nemli azalmalar salar,
6. Metal ve seramiklere gre dayanm/younluk oran da yksektir,
7. Yorulma ve darbe dayanm yksektir,
8. Yksek korozyon direncine sahiptir,
9. Dk s iletkenliine sahiptir,
10. Kimyasallara kar yksek diren gsterirler,
11. yi elektrik yaltkanlna sahiptir,
12. Yksek anma mukavemetine sahiptirler,
13. Uzun yllar bakm ve boya gibi ek bir hizmete ihtiya duymazlar,
14. Elektromanyetik alan oluturmamas nedeni ile radyo ve mikro dalga
frekanslarn etkilemezler,
15. Isya bal uzamalar minimumdur,
16. Baz plastiin geirmesi, yani saydamlk zelliklerinin de olmas cam ile
rekabet etmesini da salamaktadr.

3.3.2. Pultruzyon (Profil ekme) ynteminin avantajlar

1. retim, dk i gc ile yaplabilir,
2. Karmak geometriye sahip ekiller bile, kolaylkla retilebilir,
3. retim kolaylndan dolay, gn getike den maliyetleriyle, metaller ile
sk bir yar halindedirler,
4. Farkl mekanik zellikler elde etmek iin, farkl elyaf katmanlar ve
kombinasyonlar ile CTP retilebilir,
5. Hacimsel bazda, polimer retimi iin metallerden daha az enerjiye ihtiya
duyarlar,
6. retim hz genel olarak 0.6m1.2m/dak. olup, retilen para eer uygun bir
27
yapya sahip ise 3m/dak. gibi yksek bir hza kabilir,
7. Ekonomik olmas ve bir ok pazar tarafndan kullanlmas sayesinde, en hzl
ilerleme gsteren kompozit retim yntemidir,
8. Pultruzyon, ynlendirilmi elyaf kullanlan bir prosestir. Elyafn byk bir
ksm optimum ekme dayanm elde edecek ekilde boyuna yerletirilirken
bir ksm elyaf ise istenen rn zelliklerini salayacak ekilde farkl ynde
dzenlenebilmesi,
9. Dk iilik gerektiren byk lde otomatikletirilmi gibi proses olmas,
10. ilik maliyeti sat fiyatnn %5-10'u arasnda kalabilmesi,
11. Pultruzyon ynteminde, ekipman yatrm masraflarnn dier yksek hacimde
retim yaplan yntemlerle kyaslandnda dk olmas,
12. Ayrca, tm bu unsurlar orta-yksek hacimli uygulamalar iin pultruzyon
yntemini ekonomik klmaktadr.

3.4. CTP nin naat Sektrnde Kullanm Uygulamalar

Dnya' da yaklak olarak 4.7 milyon tonluk bir kullanm potansiyeline sahip olan
CTP malzemenin inaat sektrnde kullanm, 954.000 tonu aan bir miktarla toplam
kullanmn % 20.2' sa mertebesindedir. Trkiye'de inaat sektrnde CTP kullanm
ile ilgili bir istatistik bulunmamakla birlikte, bu orann % 50 mertebesinde olduu
tahmin edilmektedir [24].

naat sektrnde kullanlan CTP rnler, el yatrmas gibi basit kalplama
metotlardan, hazr kalp bileimleri ve profil ekme yntemi gibi gelimi teknoloji
gerektiren kalplama metotlarna kadar birok kalplama metodu kullanlarak
retilmektedir. Cephe kaplama panellerinden, depolama tanklarna, prefabrike
konutlardan kprlere, beton kalplardan, ehir mobilyalarna kadar birok CTP
rn, inaat sektrnde kullanlmaktadr. Anlald zere inaat sektrnde %
20'lik bir payla, yksek bir oran gibi gzkse de, kullanmlarnn genelinde dekoratif
yada yapsal olmayan elemanlarla snrl olduu kabul edilmektedir [24].Sektrde en
ok kullanlan yapsal olmayan CTP kullanmlar aada snflandrlmaktadr:
28

3.4.1. Cephe kaplama panelleri

CTP malzemenin en yaygn olarak kullanld alanlar banda gelmektedir. Cephe
kaplama panelleri, tek cidarl yaplabilecei gibi, ift cidarl ve arasnda s
izolasyonu salayan poliretan kpk veya cam elyaf ilte gibi malzemeler
kullanlarak, izolasyonlu panel olarak da retilebilmektedir. Kolay temizlene bilme
avantaj sayesinde, CTP paneller, ameliyathane ve labaratuvar gibi steril ortamlarda
hijyenik bir duvar kaplamas olarak da kullanm alan bulmaktadr. CTP cephe
kaplama panellerinin bir dier nemli uygulamas, binalar arasnda yaya geiini
salayan geitlerin kaplama panelleridir. effaf CTP levhalar at klklarnda
camn yerini alm ve krlmaya kar dayankllklaryla gvenli bir kullanm
salamtr. CTP paneller yalnzca estetik amal deil, bata kprler olmak zere
korozyona ak yaplarda, betonu korozyondan koruma amac ile de
kullanlabilmektedirler (ekil 3.1) [25].

ekil 3.1 Cephe Kaplamalar [41]

3.4.2. CTP beton kalplar

Kaset deme, perde ve kolonlarn kalplarnda kullanlmaktadr. CTP kalplar, kalp
balama ve skme ilemlerini kolaylatrm ve bu kalplar sayesinde betonun ok
dzgn yzeyli dklmesi mmkn olabilmitir. CTP kalplar el yatrmas,
pskrtme ve reine enjeksiyonu yntemleri ile istenilen boyut ve ekilde seri bir
ekilde retilebilmektedir [24].
29
3.4.3 CTP borular

Endstriyel inaatta ok nemli bir yer tutmaktadr. Bunun balca nedeni, ime
suyu, kimyasal maddeler, kanalizasyon, proses suyu gibi alkanlklarn
tanmasndaki ihtiyalarn karlanmasna en uygun koullarda zm getiren stn
nitelikli ve uzun mrl bir malzeme olmasdr. Gerek byk apl (2500 mm' ye
kadar), gerek kk apl (50 mm'ye kadar) borular CTP malzeme kullanlarak
yaplmaktadr. Her ne kadar, ak kalplama metotlar ile de CTP boru retme
olana bulunsa da, prosesin hz nedeni ile genellikle elyaf sarma metodu
kullanlmakta ve % 60-70 orannda cam elyaf takviyesi salanabilmektedir. retim
metodu sayesinde, istenilen i basn dayanmna uygun olarak retilebilmektedirler.
CTP borular dier ikame borularnn tersine, rijit deil esnek olarak tasarlanmaktadr.
Bu sayede, kendisini evreleyen toprak ile homojen bir sistem oluturup, d yklerin
etkisini topraa transfer edebilmektedir. Yapmnda kullanlan balayc trne
(genellikle polyester veya epoksi) bal olarak, pek ok kimyasal maddeden
etkilenmediinden, her trl korozif zeminde, bataklk ve deniz geilerinde ve bir
ok kimyasal akkann nakli ve prosesinde vazgeilmez bir malzeme olarak kabul
edilmektedir. Uzun ve verimli hizmet mrleri (50 yl), dk bakm giderleri ve
balant kolayl sayesinde sklkla tercih edilmektedir (ekil 3.2) [24].

ekil 3.2. CTP Borular [36]

30
3.4.4. Kprler ve at makaslar

zellikle korozif ortamlara dayankl yrme yollar, kprler ve at makas
kontrksiyonlar denenmi balca uygulamalar oluturmaktadr [18]. CTP profiller,
profil ekme metodu ile seri olarak retilebilmektedir. Kpr taban tabliyeleri
sandvi kontrksiyon metodu ile retilmekte, bylelikle yklerin homojen olarak
dalmas ve yksek rijitlik salanmaktadr (ekil 3.3) [36].

ekil 3.3 at makaslar ve kprler

3.4.5. Prefabrik yaplar

Is yaltmn sandvi kontrksiyon teknii ile iinde barndran birbirinden bamsz
panellerin eitli byklklerde bfe, baraka, konut gibi rnlerin retimini
iermektedir. zellikle prefabrike yap sistemine uygunluu sebebiyle hazr banyo
birimlerinin ok yaygn olarak kullanld rapor edilmektedir [17]. Bu tr birimler,
31
zellikle slak mekanlarn seri retimine imkan salamakta, kolay montaj ve hafiflik
zellii ile inaat hzn byk oranda arttrmaktadr (ekil 3.4) [37].

ekil 3.4. Ctp sistemle yaplan yap

3.4.6. Restorasyon glendirme uygulamalar

Betonarme yap elemanlarnn, tasarm ve uygulama hatalar, zamana bal
zayflamalar, kullanm amacnn deitirilmesi ve yeni ynetmeliklere gre yetersiz
kalmas gibi nedenlerle onarm ve/veya glendirilmesi gerekebilmektedir.

Son depremlerden sonra yaplan aratrmalarda Trkiyedeki betonarme yaplarn
nemli bir ksmnn onarm ve glendirilmesinin gerektii grlmektedir. Yapsal
olarak yetersiz olan bina saysnn fazlal, yapm yntemlerinin farkll, halen
kullanmda olmalar ve lkenin ekonomik durumu da gz nne alnarak, her yap
iin uygun olabilecek farkl onarm ve glendirme yntemlerinin belirlenmesine
ynelik aratrmalar devam etmektedir

Hasarsz veya hasarl yaplarn glendirilme yntemleri gn getike gelimektedir.
Yaplarn glendirilmesi sadece deprem sonras hasar gren yaplar iin deil, ayn
zamanda kullanm amac deien ve zellikle korozyon nedeniyle tama gcn
kaybetme tehlikesiyle kar karya gelen yaplar iinde gereklidir. Glendirme iin
32
betonarme, elik ve yeni teknoloji rnleri olan karbon lif ve ubuklar kullanlabilir
[30].

lkemizdeki yaplar genellikle yeterli yanal dayanm ve rijitlie sahip olmayan,
donat detaylar deprem davran asndan yetersiz, beton dayanmlar dk
erevelerden olumaktadr. Bunun yannda bu yaplarda yumuak kat, ksa kolon,
kuvvetli kiri zayf kolon gibi sistem yetersizliklerinin de bulunmas, deprem
gvenlikleri yeterli olmayan byk bir yap stokunu gndeme getirmektedir. Bu
zayflklara sahip yaplarn kuvvetli bir depremde salkl bir davran sergilemesini
beklemek mmkn deildir. Bu nedenle, bir ncelik sras belirlenerek, mevcut yap
stokunun deprem gvenliinin artrlmas gerekmektedir.

Glendirilmesi gereken bina says gz nne alndnda, bu binalarn hepsinin
deprem sonras kullanlabilirliini koruyacak ekilde glendirilmelerinin ekonomik
olarak mmkn olmad grlmektedir. Dier taraftan, can ve mal kayplarnn en
aza indirilmesi iin bu binalarn byk bir depremde gmelerinin engellenmesi de
gerekmektedir.

Kullanmda olan binalarn glendirilmesini mmkn klmak zere, onarlacak
binann boaltlmasn gerektirmeyen, hzl ve binann kullanmn aksatmadan
uygulanabilen, ekonomik yntemlerin gelitirilmesi gerekmektedir [31].

Yukardaki gerekler nda betonarme veya ahap yaplarda yaplacak olan
onarm, restorasyon ve glendirme almalarnda uygulama kolayl, iilik, statik
verimlilik asndan olumlu sonucu verebilecek glendirme tekniklerinden biri
olarak FRPlerle yaplan glendirmelerdir.

Yaplan glendirme almalarnda yap elemanlarna gre FRP ile glendirme
tekniklerinde aadaki hususlara dikkat edilmelidir.

33
3.4.6.1. Kolonlardaki kullanm ekilleri

Kolonlar dey tayc olmalar hasebiyle binalarn ayakta durmasn salayan en
nemli yap elemanlardr. Kolonlara etki eden kuvvetler kesme, eilme, burkulma
ve basn olarak sralanabilir.

Kolonlarda sarg donatlar olan etriyeler eksik olursa kolon, kesme kuvvetlerine
mukavemet gsteremeyecek ve ani bir krlmaya maruz kalacaktr. Etriyeler, ayn
zamanda, kolon betonu basn dayanmn ap bzlse bile kolonun dalp
paralanmasn engeller, betonun deformasyon halinde dahi yk tamasn salar ve
binann yklmasn geciktirirler (ekil 3.5).

ekil 3.5. Deprem etkisiyle patlayan betonarme kolonlar

FRPler, kolonlarda glendirme amacyla kullanlabilecek etkili ve yeni nesil
malzemelerdir. Eilme mukavemetinin ve rijitliin arttrlmas iin boylamasna
uygulanrlar. Kesme mukavemetinin, snekliin, basn mukavemetinin ve sismik
dayanmn arttrlmas iin enlemesine uygulanrlar.

Salam kolonlar zerinde yaplan deprem testlerinde grlmtr ki, kolon
yzeyinde en ufak bir atlan belirmesi kolonun gcnn sonuna geliinin iaretidir.
34
Yaplan testlerde FRP sarl kolonlarn, artan sismik ve tekrarl yklere kar daha
fazla deplasman yaparak enerji snmledii grlmtr [28].

FRP ile sarg kalnl ayarlanarak basn mukavemeti % 100 orannda bile
arttrlabilir. Kat maddelerde de (rnein beton veya ahap) dey ykler sonucu,
dey bzlme ve buna bal olarak yanal genileme meydana gelir. Bu bantya
Poisson oran denir. Buradan hareketle yanal deplasmanlar kstlanrsa dey yk
tama kapasitesinin arttrlabilecei sonucuna varlr.

Kolon-Kiri birleim blgelerinde etriye sklatrmasna dikkat edilmemi olan eski
yaplarda FRP sarlmak suretiyle bu eksiklik giderilebilir. Genelde bina
bodrumlarnda sk rastlanan bant pencerelerin sebep olduu ksa kolon etkisiyle
oluan ykc kesme kuvvetlerine kar FRP sarglama ideal bir zmdr (ekil 3.6).

ekil 3.6. FRPlerle glendirilmi betonarme kolonlar

Statik ve dinamik kuvvetler haricinde kolon donatlarnda korozyon dolaysyla kesit
azalmas meydana gelir. Bu olaya rutubetli ve asidik ortamlarda, deniz suyuna maruz
yerlerde ska rastlanr. Korozyon sonucu donatda meydana gelen mukavemet ve
aderans kaybn telafi etmek iin FRP'ler gereken ynlerde uygulanrlar. FRP
35
ierisindeki reine beton ve eliin hava ile irtibatn keser. Buhar difzyonuna izin
vermez, kolonu asit ve alkalilerden korur.

3.4.6.2. Kirilerdeki uygulama ekilleri

Kiriler, yaplar iin kolonlardan sonra en nemli tayc elemanlardr.
Demelerden aldklar dey ykleri kolonlara aktarrlar. Sneklik dzeyi yksek
ereve sistemlerde kirilerin kolonlara gre daha zayf olmas istenir.

Bu sebeple, genelde kirislerin aklk blgesinde eilme, mesnet blgelerinde ise
kesme kuvvetine kar glendirme yaplr. Eilme (orta aklk) blgesinde
yaplacak gereinden fazla glendirme, eilme donats kopmadan basn
blgesindeki betonun ezilmesine yol acar. Eilme blgesinde meydana gelebilecek
bir hasarda nce kullanlan FRP malzemenin kopmas, ondan sonra elik donatnn
akmas, daha sonra betonun ezilmesi istenir [29].

FRP'ler kiriin eilme blgesinde boyuna, kesme blgesinde ise 45 ve 135 alarda
uygulandnda maksimum performanslarn gsterirler. Hasarl bir kiris FRP ile
glendirildiinde orijinal kiriin tasarm kapasitesi ve daha zeri kapasiteye
ulalabilir. FRP eritler kirilerde etriye eksikliklerini gidermek iin kiriin c yann
kuatacak biimde U eklinde uygulanabilirler (ekil 3.7).

ekil 3.7. FRPlerle glendirilmi betonarme kiriler
36
Betonarme kirilerde, kirilerin ekme yzeyine ve gvdelerine FRP malzemeyi
veya elik plakalar epoksi kullanarak yaptrmak suretiyle eilme ve kesme
glendirmesi yaplmaktadr. elik plakalar birka yldr birok lkede betonarme
kirilerde eilme glendirmesi uygulamalarnda kullanlmaktadr. elik plaka
kullanmann en nemli dezavantaj elik-beton ara yzeyindeki balantya zarar
veren eliin korozyon problemidir. Bu problem, scakln dk olduu mevsimler
boyunca buzlanmay nleyici kimyasallarn sklkla kullanld kprlerde daha da
iddetlidir. Korozyon problemini ortadan kaldrmak zere, elik plakalar yerine FRP
malzeme kullanlmtr [32].

3.4.6.3. Demelerdeki uygulama ekilleri

Demeler katlarn konumunu belirleyen, devaml zerinde dolatmz, sonsuz rijit
kabul edilen, dey tayc elemanlardr. Demelerde en sk grlen hasar ar
yklemeden meydana gelen sehimlerdir. Bu, deme altndaki donatlarn akmas
sonucu meydana gelir. Demelerde genelde eilmeye kar glendirme yaplr.
Depremlerde demelerde kesme kuvvetinden meydana gelen hasarlara fazlaca
rastlanmaz. Demeler plak elemanlar olduu iin kesitin tamamnn ekmeye
alt kabul edilir. Demelerde yaplacak glendirmede FRP lamine eritler
veya kumalar aklk blgesinde alttan, mesnet blgesinde stten yaptrlarak yk
tama kapasitesi ve eilme mukavemeti arttrlr. (ekil 3.8) [33].

ekil 3.8. FRPlerle glendirilmi betonarme deme ve kpr tablas

37
Bilhassa kpr tabliyelerinde artan servis yklerine kar, uygulama kolayl, bakm
masraflarnn azl, uygulama esnasnda trafiin durdurulmamas gibi sebeplerle
FRP glendirme sistemleri tercih edilmektedir.

FRPler son yllarda pultrzyon metodu ile profil eklinde imal edilerek bal bana
kpr tabliye sistemi olarak da kullanlmaktadrlar.

3.4.6.4. Duvarlarda uygulama ekilleri

Tula duvarlar, yaplarda ereve, aralarnda dolgu malzemesi olarak kullanlan,
tayc zellii olmayan fakat son depremde binann rijitliine katkda bulunduu ve
evreledii kolonlarn deplasmann kstlayarak burkulmasn nledii anlalan
elemanlardr. Dolgu duvarlar, depremde ereve sisteminin ar deplasman yaparak
enerji snmlemesi yerine bu enerjiyi kendi bnyelerinde paralanmak ve atlamak
suretiyle yok etmi, binalarn yklmasn zorlatrm, bir nevi betonarme perde
grevi yapmlardr. Dolgu duvarlarda yaplacak en iyi glendirme, kolon ve
kirilerden ayrlarak ktle halinde dmesini engellemektir. Bu yzden 0/90 ada
dokunmu FRP kumalar birleim yerlerine yaptrlr. Eer binann betonarme
sisteminin gl olduu tespit edilmi ve muhtemel bir depremde duvarlarda da
atlama ve krlma olmas istenmiyorsa, duvarlarda eilmeye kar boyuna, kesmeye
kar enine dorultuda FRP uygulanabilir.

Maliyet unsurlar da gz nnde bulundurularak karbona gre daha ucuz olan cam
elyaf (GFRP) sistemi tercih edilebilir. Ayrca ticari veya stratejik deeri olan
binalarn (bankalar, emniyet mdrlkleri gibi) duvarlarnn arpma ve
patlamalara dayankl olmas iin de FRP sistemi uygulanabilir (ekil 3.9).

38

ekil 3.9. FRPlerle glendirilmi duvar

3.4.6.5. Yma yaplarda uygulama ekilleri

Yma yaplarn duvarlar taycdr. Bu duvarlarn kesmeye ve eilmeye kars
mukavemeti FRP sistemlerde arttrlabilir. Eer bu duvarlar hasar grdyse, atlaklar
epoksi bazl yksek mukavemetli tamir harlaryla doldurulur ve tm yzeye FRP
kuma yaptrlr.
Tarihi yaplarn kubbelerindeki hasarlar gidermek iin FRP sistemler dtan
uygulanrlar. Tekrar zerleri kurun kaplandnda yaplan glendirme belli olmaz
ve tarihi doku bozulmam olur. Ta kemerlerin zerinden veya altndan FRP
uygulamas yaplarak talarn sarsnt annda birbirlerinden ayrlmas engellenir.
(ekil 3.10)

ekil 3.10. FRPlerle glendirilmi ta kemer
39
3.4.6.6. Ahap yaplarda uygulama ekilleri

Gnmzde tarihi ahap evlerin ou yklm birou da hasar grmtr. Bu
durum mevcut ahap yaplarmzn gvenli ve hzl bir ekilde onarm ihtiyacn
dourmutur. Klasik restorasyon teknikleri tarihi dokuyu koruma, zaman maliyet ve
gvenlik asndan yeterli deildir. Ahap yaplarn tayc elemanlarnn FRP ile
onarmnn ok ksa srede yaplmas hem gvenlik hem de zaman ve grsellik
asndan byk nem tamaktadr. ekil 3.11de FRPlerle glendirilmi ahap
tayc sistemler grlmektedir.

40

ekil 3.11. Ahap tayc sistemlerin FRPlerle glendirilmesi

ekil 3.12 ve ekil 3.13te grld ekilde yaplan deneyler sonucu elde edilen
veriler incelendiinde fiber takviyeli plastiklerle yaplan ahap glendirmelerden
olumlu sonular elde edilmitir. Gerek onarm ve glendirmelerde gerekse yani
yaplan ahap binalarn birleim blgelerinde FRPlerle glendirme yntemleri elde
edilen olumlu sonular nedeniyle tercih sebebi olmutur.

41

ekil 3.12. Eilme deneyine tabi tutulan FRPlerle glendirilmi deney numuneleri

42

ekil 3.13. ekme deneyine tabi tutulan FRPlerle glendirilmi deney numuneleri

Glendirme almalarnda kullanlan FRP eitleri ounlukla stn dayanm
zelliklerinden dolay CFRP (karbon elyaf takviyeli plastikler) iken almamzda
yukarda saylan zelliklerden dolay GFRP (cam elyaf takviyeli plastikler)
kullanlmas uygun grlmtr. Yaplan glendirme almalarnda piyasada ok
fark ekillerde retilen CTP (cam elyaf takviyeli plastikler) rnlerinden pultruzyon
yntemiyle retilen daire kesitli ubuklar kullanlmtr.

BLM 4. DENEYSEL ALIMALAR

Malzemelere dtan etkiyen kuvvetlere kar gsterdii dirence mekanik davran
denir. Bu tepki trleri de malzemenin mekanik zelliklerini oluturur. Bu zellikler
de eitli deneysel yntemlerle belirlenir. Malzemeler d kuvvetler karsnda nce
ekli deitirir ve daha sonra malzeme dayanmn yitirerek akar ve krlr.

ekil deitirmeler elastik veya plastik ekil deitirme halindedir. Elastik blgede
malzemenin yk altndaki ekil deiimi kalc deildir, malzeme plastik blge
snrna geldiinde ise deformasyon kalc hale gelir ve yk kaldrldnda malzeme
eski haline geri dnmez zerinde gzle grnebilecek dzeyde deformasyon vardr.

Kullanlacak malzemelerin mekanik zelliklerini etkileyen faktrleri
incelediimizde; Ahap, heterojen ve anizotrop bir malzeme olmas nedeniyle
mekanik zelliklerini incelemek zordur nk ahap malzemenin mekanik
zelliklerine etki eden birok faktr saylabilir. Bu faktrler;

1. Ahabn cinsi
2. Lif ynleri
3. Budak, atlak, ezik vb grnt bozukluu
4. Rutubet miktar
5. Mantarlanma
6. Aacn kesilme mevsimi dir.

Kompozit malzemelerin mekanik zelliklerini etki eden faktrleri ise;

1. Elyaf geometrisi ve dorultusu,
2. Takviye eleman tr ve zellii,
3. Matris tr ve zellii,
44
4. Uygulanan retim teknii,
5. Elyaf boy/ap oran,
6. Matris-takviye elemanlar arasnda oluan aderans,
7. Takviye elemann hacim oran eklinde sralamak mmkndr.

Bu etkenler btn kompozitlerde mekanik zelliklere etki ettii gibi, kompozit bir
malzeme olan CTP lerde de mekanik zellikleri direkt olarak etkileyen nedenlerdir.

stenilen zelliklerde bir malzeme retilebilmesi iin gerek ahabn gerekse CTPnin
mekanik zelliklerine etki eden bu faktrler nnde tutulmas gerekmektedir.

Yaplan almada kompozit malzemenin stn zelliklerinin ahabn vazgeilmez
grsellii iinde glendirme amacyla kullanm incelenmitir. Bunun iin de, 9
farkl konfigrasyonla glendirilmi kertmeli boy birletirilmeli ahap numunede
ekme deneyi yaplmtr. ekme deneyinde, numunelerin ekme gerilmeleri
deerleri karlatrlacaktr.

4.1. ekme Deneyi

ekme deneyi; Ahap ve CTP malzemelerinin, ekme gerilmesini tespit etmek
amacyla yaplmtr. Masif ahap ve CTP numuneler hazrlanm ve ekme testine
tabi tutulmutur. naat sektrnde, gerek ahap yap imalat esnasnda tayc
sistemde yaygn olarak boy birletirmelerin kullanlmaktadr. Bu boy birletirmelerde
lif sreksizliinden dolay oluan ciddi bir dayanm dkl sz konusudur. Sz
konusu olan bu mukavemetin ahaba tekrar kazandrlmas veya bu dkln belli
bir seviyede tutulmas, bu birleim blgelerinde lif srekliliini salamakla
mmkndr. Bu durum geleneksel yapm sisteminde yaplan glendirmelerde
ahaplar st ste bindirilerek veya birletirilecek iki ahabn alt ve st yzeyini iki
ahap arasnda sktrarak ivileme veya bulonlama yntemiyle almaya
allmtr (ekil 4.1). Ancak bu durum hem sonu hem de oluan ap deiiklii
nedeniyle estetik adan ve yeterli mukavemete ulalma asndan istenmeyen
sonular dourmaktadr. Geleneksel glendirmelerle ortaya kan dezavantajlarn
45
giderilmesi amacyla ince iilik gerektiren uygulamalarda CTPlerle
glendirmelere gidilmeye allmtr.

ekil 4.1. Geleneksel glendirmede lif srekliliini salamak amacyla yaplan ahap boy
birletirmeler

Bu almada srasyla aadaki deneyler yaplm ve deney sonular birbirleriyle
kyaslanmtr.

1. Cam Takviyeli Plastiklerim (CTP) ekme deneyi
2. Masif ahap ekme deneyi
3. Birletirilmi ahap deneyi
4. Tek kavelal birletirme deneyi
5. ift kavelal birletirme deneyi
6. Tek CTP ubuklu birletirme deneyi
7. ift CTP ubuklu birletirme deneyi
8. Tek CTP ubuklu tek kavelal birletirme deneyi
9. Tek CTP ubuklu ift kavelal birletirme deneyi
10. ift CTP ubuklu tek kavelal birletirme deerleri
11. ift CTP ubuklu ift kavelal birletirme deerleri

Hazrlanan ahap numunelere, ekme makinesinde belirli hzlarda ekme kuvveti
uygulanmtr. Elde edilen veriler bilgisayar ortamnda Excel programna aktarlarak
gerekli hesaplamalar yaplm ve grafikler izilmi ve maksimum ekme
mukavemetleri bulunmutur. Bu almasnda sadece lif dorultusuna paralel ynde
deneyler yaplmtr.

46

4.1.1. ekme deneyinde kullanlan makine ve ekipmanlar

4.1.1.1. ekme makinesi

ekme deneyi iin 40 ton ekme kapasitesine sahip, hidrolik yklemeli ve bilgisayar
donanml ekme makinesi kullanlmtr. Hem manuel hem de otomatik ykleme
yapabilme, deney grafiklerini izebilme ve deney sonularn rapor eklinde
sunabilme dzeneine sahiptir. Makinenin deney parasn tutucu eneleri deney
paralarnn eksenine, istenildii anda kuvvet ynnde ayarlamaya uygun ekilde
tasarlanmtr. ene yzeyleri deney paralarnn kaymayacak ekilde przl olarak
retilmi ve eneler ve kendiliinden skma zelliine sahiptir. Ayrca makine
eneleri deney paralarnn kalnlna ve malzemenin yapsna gre
deitirilebilmektedir. ekme makinesi ene dzenei ve tipleri ekil 4.2 de
grlmektedir [35].

ekil 4.2 ekme makinesi eneleri ve dzenei

47
ekme makinesi ve bilgisayar donanm ekil 4.3 de grlmektedir.

ekil 4.3 ekme makinesi ve donanm

4.1.1.2. Kumpas

Deney sonularnn doru olabilmesi iin ncelikle gerekli lmlerin doru olmas
gerekmektedir. Bunun iin deneylerimizde dijital kumpas kullanlmtr. Dijital
kumpas deneyde kullanlan kalnlk ve genilii hassas olarak llmesini
salamtr. 0,01 mm lm hassasiyetine sahiptir. Elde edilen deerler
kullanldktan sonra tekrar sfrlanarak lm yaplabilmektedir. almamzda ki
deneylerde kullanlan dijital kumpas ekil 4.4de grlmektedir.

48

ekil 4.4 Dijital Kumpas

4.1.2. ekme deney numunelerinin hazrlanmas

4.1.2.1. CTP Numunelerin Hazrlanmas

Glendirmede kullanlacak CTP numuneleri elde etmek iin lkemizde kompozit
malzeme retimi yapan Esa Kimya Metal Sanayi ve Ticaret Ltd. ti. firmasndan
0,45 cm apnda daire kesitli CTP ubuklar temin edilmitir. eitli ap ve
elyaf/hacim zelliklerine sahip daire kesitli CTP profilleri ekil 4.5 de
grlmektedir.

ekil 4.5 Daire kesitli CTP profilleri

30 cm uzunluunda kesilen numunelerinde boylarnn eit olmasna ve malzemelerin
kesimi esnasnda zarar grmemesine dikkat edilmitir.

49
4.1.2.2. Ahap Numunelerin Hazrlanmas

ekme deneyinde kullanlacak olan ahap deney numuneleri 30*40 mm boyutlarnda
ve 50 cm uzunluunda 1. Snf kurutulmu, atlaksz ve budaksz karaamdan lif
ynlerine paralel olacak ekilde TS 12503e [38] uygun olarak hazrlanmtr.
Hazrlanan bu numuneler ilk olarak ahap ekme dayanmna, ahit numuneyi
oluturacak masif ahap deneyi yaplmtr. Bu deney numuneleri tek paradan
oluan ve herhangi bir birletirme sz konusu olmayan numunelerdir.

kinci aamada masif ahapla ayn boyutlarda, ancak ortadan kertmeli boy
birletirmeyle birletirilmi iki para ahaptan oluan numuneler hazrlanmtr.
(ekil 4.6)

ekil 4.6. Kertmeli boy birletirmeli ahap numune

Hazrlanan bu iki para ahap birletirme yzeyleri ift birleimli Teknobont 200
epoksisiyle birletirilerek 72 saat pres altnda tutulmutur. Daha sonra bu numuneler
temizlenerek ekme deneyine tabi tutulmutur.

Ayn hususlara dikkat ederek kavelal ve CTP ubuklu 8 farkl deney numune tipi
daha hazrlanarak deneye tabi tutulmutur.

50
4.1.2.3. Deney numunelerin hazrlanmasnda dikkat edilecek hususlar

Hazrlanan tm numuneler;

1- 1. snf atlaksz budaksz olmaldr.
2- Ayn cins ahaptan hazrlanmaldr.
3- Kesim lif dorultusuna paralel olmaldr.
4- Deney numuneleri kurutulmu ahaptan elde edilmelidir.
5- Numune boyutlar her tarafta ayn olmaldr.
6- Boyutlar kumpasla tespit edilmelidir.
7- Kullanlacak glendirme eleman ahap numuneyi ortalamaldr.
8- Tm yaptrma yzeylerine epoksi srlmelidir.
9- Ahaba yerletirilen CTP ubuklar ekme makinesi eneleri tarafndan
tutulmamaldr.
10- Tm yaptrma yzeyleri 72 saat preslenmelidir.
11- ift bileenli epoksi karm orannn (1/1) tm numuneler iin ayn olmasna
zen gsterilmelidir.
12- Presten kan tm numuneler epoksi artndan temizlenmelidir.
13- Her deney tipinden en az 5 numune hazrlanmaldr.
14- Tm deney numuneleri ayn artlar altnda deneye tabi tutulmaldr.

Yukardaki hususlar dikkate alnarak hazrlanan deney numuneleri deneye tabi
tutulabilecek dzeyde kabul edilir.

Deney esnasnda numunelerin alt ve st ksmndan eneler tutmakta ve ekme
esnasnda bu eneler malzemenin ba ksmna basn uygulamaktadr. Bu basn
nedeniyle malzemenin ba ksmlarnda ezilmeler olmakta ve bunun sonucunda da
syrlmalar olumakta ve buna bal olarak birim deformasyon deerlerinde deney
sonularnda hata olumaktadr. Ancak almamz, numunelerin ekme gerilmesi
dayanm zerinde younlatrldndan ve birim deformasyon deerleri
kullanlmayacandan oluan bu yndeki hata ihmal edilmitir.

BLM 5. DENEYLERN YAPILMASI VE SONULARININ
DEERLENDRLMES

5.1. Cam Elyaf Takviyeli Plastiklerin (CTP) ekme Deneyi

CTP ubuklara uygulanan ekme deneyi; gerilme, deerlerini ahap ile karlatra
bilmek ve ahap ierisinde kullanlma orann tespit edebilme amacyla yaplmtr.
Hazrlanan deney numuneleri (ekil 5.1), 0,45 mm apnda, putruzyon yntemiyle
retilmi CTP ubuklardan 30 cm uzunluunda kesilerek elde edilmitir.

Deneylerde, CTP ubuklara lif dorultusunda ekme gerilmesi uygulanarak (ekil
5.2) yke karlk gelen uzama deerleri bilgisayar ortamnda kaydedilmitir.

ekil 5.1. CTP ekme numunesi ekil 5.2. ekme deneyine tabi tutulmu CTP
ekme numuneleri

ekme gerilmeleri Forml 6.1 kullanlarak, birim deformasyonu forml 6.2
kullanlarak hesaplanm ve gerilme- deformasyon grafikleri elde edilmitir. Her bir
numune iin gerilme/birim deformasyon grafikleri elde edilmitir (ekil 5.3).

A
P
= (6.1)
52
l
l
= (6.2)
Burada; = gerilme (kg/cm
2
), = birim deformasyon (%), P = yk (kg),
A = kesit alan (cm
2
), l = boy deiimi (cm), L= ilk boy (cm)

0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
0,00 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
CTP UBUK 1

0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
0,00 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
CTP UBUK 2

0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
0,00 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
CTP UBUK 3

0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
0,00 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
CTP UBUK 4

0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
0,000 0,010 0,020 0,030 0,040 0,050
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
CTP UBUK 5

ekil 5.3. CTP ubuklara ait gerilme deformasyon grafikleri
53

Tm numunelere ait sonularn birbiriyle daha rahat karlatrlmas iin gerilme
deformasyon deerleri ayn grafik zerinde verilmitir (ekil 5.4).

0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025 0,030 0,035 0,040 0,045
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
1 2 3 4 5

ekil 5.4. CTP ubuklara ait toplam gerilme deformasyon grafii

Deneysel almalar sonucunda elde edilen gerilme deformasyon grafikleri (ekil 5.3
ve ekil 5.4) incelendiinde CTP malzemeye ait gerilme/deformasyon erileri
dorusal bir davran sergilemektedir. Saysal deerler incelendiinde CTP
ubuklarn gerilme deerleri ortalamas 5056,6 kg/cm
2
ve birim deformasyonu %
0,0348 olarak bulunmutur.

54
5.2. Masif Ahap ekme Deneyi

ekme deneyinde kullanlacak olan ahap deney numuneleri 30*40 mm boyutlarnda
ve 50 cm uzunluunda 1. Snf kurutulmu, atlaksz ve budaksz karaamdan lif
ynlerine paralel olacak ekilde TS 2475e [38] uygun olarak retilmitir (ekil 5.5).

ekil 5.5. Masif ahap numunesi ve boyutlar

Deney numuneleri hazrlandktan sonra ekme deneyi uygulanmak zere numuneler
ekme makinesine yerletirilmitir (ekil 5.6). Numunelerin enelere skmas ve
ene dilerinin ahap yzeylere oturmasn salamak amacyla n ykleme kuvveti
uygulanp, daha sonra bu deer gstergede deney balamadan nce sfrlanmtr.
Numune boyutlar ve eneler aras mesafe deerleri bilgisayara kaydedilerek deney
ykleme aamasna hazr hale getirilmitir.

Ahap numuneleri TS 2475te [38] belirtilen ekme makinesi ykleme hz dikkate
alnarak numuneler teste tabi tutulmu ve deneyi sonras numunelerin kopma ekli
ekil 5.7de grlmektedir.

ekil 5.6. ekme makinesine yerletirilmi ekil 5.7. ekme deneyine tabi tutulmu
masif ahap masif ahap
55

Ykleme esnasnda deney numunesi koparlncaya kadar uygulanan ekme kuvveti
devam etmi ve yk- uzama deerleri bilgisayar program tarafndan kaydedilmitir.
Kaydedilen bu veriler kullanlarak gerilme-deformasyon grafikleri elde edilmitir
(ekil 5.8).

0
50
100
150
200
250
300
350
400
0,00 0,02 0,04 0,06 0,08 0,10 0,12 0,14 0,16
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
MASF AHAP 1

0
50
100
150
200
250
300
350
400
0,00 0,02 0,04 0,06 0,08 0,10 0,12 0,14 0,16
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
MASF AHAP 2

0
50
100
150
200
250
300
350
400
0,00 0,02 0,04 0,06 0,08 0,10 0,12 0,14 0,16
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
MASF AHAP 3

0
50
100
150
200
250
300
350
400
0,00 0,02 0,04 0,06 0,08 0,10 0,12 0,14 0,16
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
MASF AHAP 4

0
50
100
150
200
250
300
350
400
0,00 0,02 0,04 0,06 0,08 0,10 0,12 0,14 0,16
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
MASF AHAP 5

ekil 5.8. Masif ahap numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri
56
Teste tabi tutulan ahap numuneler incelendiinde ekme makinesi enelerinin
ahaplarn u ksmlarn deforme ettii, dolaysyla da uzamann gerektiinden fazla
kt tespit edilmitir. Ancak ahap birletirme deneylerinde, deney numunelerinin
maksimum ekme dayanmlar karlatrlacandan dolay bu lokal krlmalar ihmal
edilmitir.

Yaplan deneyler sonucunda masif ahap iin gerilme deeri otalamas 339 kg/cm
2

olarak hesaplanmtr (ekil 5.9).

0
50
100
150
200
250
300
350
400
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120 0,140 0,160 0,180
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
1 2 3 4 5

ekil 5.9. Masif ahap numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri

Elde edilen masif ahap ekme gerilmesi deerleri CTP ubuklar ekme
gerilmesiyle karlatrlmtr. CTPnin ahaba gre 15 kat daha yksek ekme
dayanmna sahip olduu tespit edilmitir (ekil 5.10).

57
CTP
MASF AHAP
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
5000
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
CTP MASF AHAP

ekil 5.10. Masif ahap numuneleri ile CTP numunelerinin karlatrlmas

CTP malzemesi ile ahap malzemesi gerilme deerleri karlatrldnda cam elyaf
takviyeli plastik ekme gerilmesi 5056 kg/cm
2
,

masif ahap ekme gerilmesi 339
kg/cm
2
olarak elde edilmitir. Elde edilen bu deerleri oranlarsak CTP malzemesi
ahap malzemeye gre ekme gerilmesi asndan 14,9 kat daha salam olduu tespit
edilmitir. CTP numunelerin ahaba gre ok daha yksek dayanm gstermesinden
dolay CTP ile ahap glendirme yaplmas uygun grlmtr.

5.3. Yaptrlarak Birletirilmi Ahap Deneyi

Bu blmde ahap birletirme eitlerinden yaygn olarak kullanlan kertmeli boy
birletirmesi zerinde almalar yaplmtr. Numuneler TS 4499 [39] gz nnde
bulundurularak, masif ahap numuneleriyle ayn boyutlarda ve ortada 100 mm
bindirme olacak ekilde hazrlanmtr (ekil 5.11).

ekil 5.11. Yaptrlarak birletirilmi ahap numunesi ve boyutlar

58
Yaplan ilk uygulamada birletirme detay zerinde sadece yaptrma uygulamas
yaplmtr. Numunelerin yaptrlmasnda kullanlan yaptrc hem ahab hem de
glendirme malzemesi olarak kullanlacak CTP ubuklar yaptrabilecek
zelliklere sahip ift birleimli bir epoksidir.

Hazrlanan ahap numuneler (ekil 5.11) yaptrma yzeyleri temizlendikten sonra
hazrlanan epoksi karm yapacak ahap yzeylere srlerek paralar birbirine
yaptrlmtr. Birletirme blgeleri ikencelerle 72 saat preslenmi ve pres sonras
numuneler ince zmparayla temizlenerek deneye hazr hale getirilmitir.

Hazrlanan bu numuneler alttan ve stten 100er mm eneler tarafndan tutulacak
ekilde ekme makinesine yerletirilerek (ekil 5.12) ekme deneyine tabi
tutulmulardr.

Teste tabi tutulan ahap numuneler incelendiinde epokside herhangi bir syrlma
olmamtr. Meydana gelen kopma, iki paradan oluan ucuca birletirilmi
numunelerde nce ekme dorultusuna dik olan zayf blgede epoksi kopmu daha
sonrada ahapta ekme yzeyine paralel kayma yzeyi oluarak deney sona ermitir.
(ekil 5.13)

ekil 5.12. ekme makinesine balanm ekil 5.13. ekme deneyine tabi tutulmu
yaptrlarak birletirilmi ahap numune yaptrlarak birletirilmi ahap numune
59
Deney sonucunda kaydedilen veriler kullanlarak gerilme-deformasyon grafikleri
elde edilmitir (ekil 5.14).

0
10
20
30
40
50
60
70
80
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
YAPITIRILARAK BRLETRLM AHAP 1

0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025
BRM DEFORMASYON(%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025
BRM DEFORMASYON(%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

ekil 5.14. Yaptrlarak birletirilmi ahap numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri

60
Deney sonularnda ortalama deerlere bakldnda numunelerin ekme gerilmesi
ortalamas 75 kg/cm
2
olarak bulunmutur (ekil 5.15).

0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
1 2 3 4 5

ekil 5.15. Yaptrlarak birletirilmi ahap numunelerine ait gerilme deformasyon grafii

ekil 5.16 incelendiinde yaplan bu birletirme sonucunda elde edilen ekme
gerilmesi masif ahap ekme gerilmesinin ancak % 22 sini karlayabilmektedir
(ekil 5.16). Bu durum boy birletirme blgelerindeki lif sreksizliinden
kaynaklanmaktadr. Ahap birletirme yaplas durumunda ahabn gerek gerilme
deerine yakn bir deer elde edilmesi bu lif sreksizliin ortadan kaldrlmas ile
mmkn olabilir.

MASF AHAP
BRLETRLM
AHAP
0
50
100
150
200
250
300
350
400
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
MASF AHAP BRLETRLM AHAP

ekil 5.16. Masif ahap numuneleri ile yaptrlarak birletirilmi ahap numunelerin karlatrlmas
61
Yaplan ekme deneyleri numunelerini incelediimizde (ekil 5.13) numunelerin
krlma ekillerinden anlald gibi ykn sreksiz olan lifler tarafndan
karlanmas ve bir kayma yzeyi oluturmasndan dolay ekme dayanm olduka
dk kmaktadr.

Ahap yaplarda sz konusu olan birleim detaylarnda ivi, kavela, bulon, kamalar
birleim aralar olarak kullanlmtr. Bu almada kavelal birletirme detaylar
zerinde durulmu kavela kullanmnn gerilme dayanm zerindeki etkisi
aratrlmtr.

5.4. Tek Kavelal Birletirme Deneyi

Yaptrmal birletirme deney numunelerinde kullanlan boy birletirmeler eklinde
hazrlanan deney numunelerine, TS 4539a [40] gre birletirme yzeyinin ortasna
gelecek ekilde tek kavelal deney numuneleri hazrlanmtr. (ekil 5.17, ekil 5.18)

ekil 5.17. Tek kavelal deney numunesi

Numunelerin birletirilmesinde ahap grntsn bozmayacak, piyasada bol
miktarda istenen boy ve apta retilen kavela kullanm tercih edilmitir. Kavela ap
deney numuneleri boyutlarna gre seilmitir.

ekme deneyine tabi tutulan numuneler (ekil 5.19) incelendiinde uygulanan
ekme gerilmesi birletirme yzeyini tamamen ayrncaya kadar devam etmi ve yk
ani olarak kavelaya bindikten sonra deney sonlanmtr.

62

ekil 5.18. Tek kavelal ahap numune ekil 5.19. ekme deneyine tabi tutulmu
Tek kavelal ahap numune

Deney sonucunda kaydedilen veriler yorumlanp gerilme-deformasyon grafikleri
karlmtr. (ekil 5.20).

0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK KAVELYALI 1

0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK KAVELYALI 2

0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK KAVELYALI 3

0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK KAVELYALI 4

63
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK KAVELYALI 5

ekil 5.20. Tek kavelal ahap birletirme numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri

Yaplan deneyler sonularnda ortalama deerler incelendiinde bakldnda
numunelerin ekme gerilmesi ortalamas 81 kg/cm
2

0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
0,0000 0,0050 0,0100 0,0150 0,0200 0,0250
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
1 2 3 4 5

ekil 5.21. Tek kavelal ahap birletirme numunelerine ait toplam gerilme deformasyon grafii

Yaplan yaptrmal birletirme numunelerinde ekme gerilmesi ortalamas 75
kg/cm
2
dir. Kavelasz ve tek kavelal birletirilmi ahap numuneler ekme gerilmesi
deerleri asndan karlatrldnda kavelal birletirmede yk tama kapasitesi
yaptrmal birletirmeye gre % 8 lik bir art gstermitir. (ekil 5.22).

64
BRLETRLM
AHAP
TEK KAVELALI
BRL.
0
20
40
60
80
100
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
BRLETRLM AHAP TEK KAVELALI BRL.

ekil 5.22. Birletirilmi ahap ile tek kavelal ahap birletirme numunelerinin karlatrlmas

5.5. ift Kavelal Birletirme Deneyi

Tek kavela kullanlan numunelerde elde edilen gerilme art masif ahaba gre ok
dk olduundan ayn biletirme yzeyinde ayn eksene gelecek ekilde ift kavela
kullanm n grlm ve bu dorultuda deney numuneleri hazrlanmtr (ekil 5.23,
ekil 5.24).

ekil 5.23. ift kavelal deney numunesi

ekme deneyine tabi tutulan numuneler incelendiinde (ekil 5.25) uygulanan
ekme gerilmesi birletirme yzeyini tamamen ayrncaya kadar devam etmi, yk
kavelaya bindiinde kavela dzleminde ahapta lifler boyunca kayma olumu ve
deney sona ermitir.

65

ekil 5.24. ift kavelal ahap numune ekil 5.25. ekme deneyine tabi tutulmu
ift kavelal ahap numune

Deney esnasnda bilgisayar program tarafndan kaydedilen veriler kullanlarak her
bir numune iin gerilme-deformasyon grafikleri oluturulmutur (ekil 5.26).

0
20
40
60
80
100
120
0,000 0,010 0,020 0,030 0,040 0,050
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
CIFT KAV1

0
20
40
60
80
100
120
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025 0,030 0,035 0,040
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
IFKAV2

0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025 0,030 0,035 0,040
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
CIFTKAV3

0
20
40
60
80
100
120
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025 0,030 0,035 0,040
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
CIFTKAV4

66
0
20
40
60
80
100
120
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025 0,030 0,035 0,040
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
CIFTKAV5

ekil 5.26. ift kavelal ahap birletirme numunelerine ait gerilme deformasyon grafikleri

Yaplan deneyler sonucunda ift kavelal ahap birletirme numuneleri ortalama
ekme gerilmesi deeri 99 kg/cm
2

0
20
40
60
80
100
120
0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025 0,030 0,035 0,040 0,045 0,050
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
1 2 3 4 5

ekil 5.27. ift kavelal ahap birletirme numunelerine ait toplam gerilme deformasyon grafii

Tek kavelal ahap birletirme numuneleri ortalama ekme gerilmesi deeri 81
kg/cm
2
, kavelasz yaptrmal ahap birletirmede ise ortalama 75 kg/cm
2
dir.
Sonular birbirleriyle kyaslandnda ift kavelal birletirme gerilme deeri tek
kavelal birletirme deerine gre % 18 lik bir art, kavelasz birletirme deerine
gre ise % 25 dzeyinde bir art gstermitir (ekil 5.28).

67
BRLETRLM
AHAP
TEK KAVELALI
BRL.
FT KAVELALI
BRL
0
20
40
60
80
100
120
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
BRLETRLM AHAP TEK KAVELALI BRL.
FT KAVELALI BRL

ekil 5.28. Kavelal ve kavelasz ahap birletirme numunelerinin karlatrlmas

Kertmeli boy birletirmelerinde geleneksel glendirme yoluyla yaplan kavelal ve
kavelasz birletirme eitlerini masif ahap gerilme deerleriyle kyasladmzda
ise (ekil 5.29);

1- Kavelasz yaptrmal birletirme ekme gerilmesi masif ahap ekme
gerilmesinin % 22 sini
2- Tek kavelal birletirme ekme gerilmesi masif ahap ekme gerilmesinin %
24 n
3- ift kavelal birletirme ekme gerilmesi masif ahap ekme gerilmesinin
ancak % 29 unu karlaya bildii tespit edilmitir.

0
50
100
150
200
250
300
350
400
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
MASF AHAP BRLETRLM AHAP
TEK KAVELALI BRL. FT KAVELALI BRL

ekil 5.29. Masif ahap gerilme deerinin kavelal ve kavelasz numunelerle karlatrlmas
68
Sonu olarak geleneksel yntemlerle yaplan birletirmelerde masif ahabn % 29u
kadar yk tayabilecei tespit edilmitir. Bu durum ayn ebatlarda kullanlan ve
ekmeye alan birletirilmi bir ahap kiriin masif ahap kirie gre 4 kat daha
gvensiz olduunu ortaya koymaktadr.

Yaplan birletirmede kavela kullanmnn amac, ahapta lif srekliliini salamaktan
ziyade kayma yzeyi glendirmesi olduundan, birletirmede oluan lif
sreksizliini ortadan kaldrabilmek amacyla, ahap birletirme yzeylerinde CTP
ubuk takviyesi yaplarak birletirme blgelerinde lif sreklilii salanmas
hedeflenmektedir.

5.6. Tek CTP ubuklu Birletirme Deneyi

almann bu aamasnda ahaba gre ekme gerilmesi 15 kat daha yksek olan CTP
ubuklarla glendirme yaplarak lif sreksizlii salanmaya allmtr. Daha
nceki yaplan deneyler iin hazrlanan numunelerinin geni yzeylerinde, ortada 0,6
cm lik 30 cm boyunda yuva almtr. (ekil 5.30)

ekil 5.30. Tek CTP ubukla glendirilmi deney numunesi

Ahaba yerletirilecek olan 0,45 cm apndaki daire kesirli CTP ubuklar teknobont
200 epoksisiyle yaptrlarak 72 saat pres altnda tutulmutur. Pres sonras numuneler
ince zmparayla temizlenerek deneye hazr hale getirilmitir (ekil 5.31).

ekme gerilmesi birletirme yzeyiyle birlikte lifler tarafndan karlanm, belirli bir
dzeyden sonra birleme yzeylerinde ayrlma olumu ve CTP ubuklar epoksiden
syrlarak deney sonlanmtr.

69

ekil 5.31 Tek CTP ubuklu ahap numune ekil 5.32 ekme deneyine tabi tutulmu
tek CTP ubuklu ahap numune

Yaplan ekme deneyleri srasnda kayt edilen veriler kullanlarak her bir numune
iin gerilme-deformasyon grafikleri elde edilmitir (ekil 5.33).

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK CUBUK 1
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK CUBUK 2

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK CUBUK 3
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK CUBUK 4

70
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK CUBUK 5

ekil 5.33. Tek CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerine ait gerilme deformasyon
grafikleri

Deney sonularnda ortalama deerlere bakldnda tek CTP ubuklu ahap
numunelerin ekme gerilmesi ortalamas 176 kg/cm
2
olarak bulunmutur (ekil
5.34).

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
1 2 3 4 5

ekil 5.34. Tek CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerine ait toplam gerilme
deformasyon grafii

ekil 5.35 da grld gibi birletirilmi ahap ile tek CTP ubukla glendirilmi
ahap birletirme numunelerinin karlatrlmas yaplm ve sonu olarak tek CTP
ubukla glendirilmi numunelerin kavelasz yaptrmal ahap birletirmeden %
135 daha yksek mukavemete sahip olduu ortaya kmtr.
71

BRLETRLM
AHAP
TEK UBUK
0
25
50
75
100
125
150
175
200
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
BRLETRLM AHAP TEK UBUK

ekil 5.35. Birletirilmi ahap ile tek CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerinin
karlatrlmas

5.7. ift CTP ubuklu Birletirme Deneyi

Ahap ve CTP ubuk gerilme deerleri karlatrldnda, CTP ubuk ekme
gerilmesi deeri ahabn ekme gerilmesi deerinden 15 kat daha fazla olduu tespit
edilmiti. Bu oran gz nne alnarak bir alan kyaslamas yapldnda;
Hazrlanan ahap numune alan; 30*40 = 1200 mm
2
= 12 cm
2
dir
Kullanlan tek CTP alan; CTP ubuk ap 0,45 cm ise A = 0,159 cm
2
dir
Her iki geni yzeyde birer ubuk kullanldndan toplam CTP alan 2* 0,159 =
0,318 cm
2
dir.
Ahap ve CTP malzemelerini alan asndan oranlayacak olursak; Ahap alan/toplam
CTP alan = 12 / 0,318 = 37,7 kar.

ekme gerilmesi oranlar gz nne alnldnda kullanlan CTP ubuk orannn az
olduu kanaatine varlm ve her yzeyde iki adet CTP ubuk kullanmna karar
verilmitir. ki adet CTP ubuk kullanldnda cam elyaf oran 12/(0,318*2) = 18,8
olur. Ancak CTPlerin yerletirilmesi iin ahap zerinde alan yuvalar (0,6*0,6) gz
nnde bulundurulduunda ahap/CTP oran 16,6 olarak bulunur. Bu deer gerilme
deerleri oranna olduka yakn olduundan optimum deer kabul edilerek ift CTP
ubuklu numuneler hazrlanmtr.
72
Hazrlanan deney numunelerinde, ahap kesiti ortalayacak ekilde iki adet 0,6 cm lik
yuva alm ve 0,45 cm apndaki iki adet daire kesirli CTP ubuk bu yuvalara
yerletirilerek teknobont 200 epoksisiyle yaptrlmtr. 72 saat pres altnda tutulan
bu numuneler pres sonras ince zmparayla temizlenerek deneye hazr hale
getirilmitir (ekil 5.36-ekil 5.37).

ekil 5.36. ift CTP ubukla glendirilmi deney numunesi

ekme gerilmesi birletirme yzeyiyle birlikte lifler tarafndan karlanm, daha
sonra birleme yzeylerinde ayrlma olumu ve liflerde epoksiden syrlarak deney
sona ermitir.

ekil 5.37. ift CTP ubuklu ahap numune ekil 5.38. ekme deneyine tabi tutulmu
ift CTP ubuklu ahap numune

Kayt edilen veriler kullanlarak her bir numune iin gerilme-deformasyon grafikleri
elde edilmitir (ekil 5.39).

73
0
50
100
150
200
250
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120 0,140
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
FT UBUK1
0
50
100
150
200
250
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
FT UBUK2

0
50
100
150
200
250
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
FT UBUK3
0
50
100
150
200
250
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120 0,140
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
FT UBUK4

0
50
100
150
200
250
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120 0,140
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
FT UBUK 5

ekil 5.39. ift CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerine ait gerilme deformasyon
grafikleri

Yaplan deney sonucunda ortalama ekme gerilmesi deerlerine bakldnda ift CTP
ubuklu ahap numunelerin ekme gerilmesi ortalamas 214 kg/cm
2
olarak
bulunmutur (ekil 5.40)

74
0
50
100
150
200
250
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120 0,140
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
1 2 3 4 5

ekil 5.40. ift CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerine ait toplam gerilme
deformasyon grafii

ekil 5.41 ve ekil 5.42 incelendiinde ift CTP ubukla glendirme, kavelasz
birletirmeye gre % 185, tek ubuklu numunelere gre ise %22 orannda bir art
elde edildii tespit edilmitir. Ancak masif ahabn % 63ne ulalabilmitir.

BRLETRLM
AHAP
TEK UBUK
FT UBUK
0
50
100
150
200
250
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
FT UBUK

ekil 5.41. Birletirilmi ahap ile tek CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerinin
karlatrlmas

75
BRLETRLM
AHAP
TEK UBUK
FT UBUK
MASF AHAP
0
50
100
150
200
250
300
350
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
FT UBUK MASF AHAP

ekil 5.42. Masif ahap, yaptrlarak birletirilmi ahap, tek CTP ubukla glendirilmi ahap ve
ift CTP ubukla glendirilmi ahap birletirme numunelerinin karlatrlmas

CTP ubuklarla yaplan glendirmede tek ve ift ubukta iyi bir performans elde
edilmitir. Bu aamadan sonra yaptrmal birletirme numunelerinde kavela
kullanmnn etkisi gz nnde bulundurularak kavela kullanmnn CTP ubuklu
birletirmeler zerindeki etkisi irdelenecektir.

5.8. Tek CTP ubuklu Tek Kavelal Birletirme Deneyi

Glendirme adna yaplan kombinasyonlara gre daha iyi bir sonu elde edilmesi ve
masif ahap numunesi gerilme deerine ulalabilesi amacyla yaplan tek ve ift CTP
ubuklu numunelere tek ve ift kavelal aklmas n grlm ve buna gre deney
numuneleri hazrlanmtr. (ekil 5.43-ekil 5.44)

ekil 5.43. Tek ubuk tek kavelayla glendirilmi deney numunesi

76
ekme deneyine tabi tutulan tek ubuk tek kavelal numuneler (ekil 5.45)
incelendiinde uygulanan ekme gerilmesi birletirme yzeyiyle birlikte CTP ubuk
tarafndan karlanm, daha sonra birleme yzeylerinde ayrlma olumu, kavela
kayma yzeyine dik olarak kesilmi ve CTP lifi epoksiden syrlarak deney sona
ermitir.

ekil 5.44. Tek CTP ubuk tek kavelal ekil 5.45. ekme deneyine tabi tutulmu
Ahap numune tek CTP ubuk tek kavelal ahap numune

Deney esnasnda kayt edilen yk uzama kullanlarak ilenerek her bir numune iin
gerilme-deformasyon grafikleri karlmtr (ekil 5.46).

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK KAVELYA TEK UBUK

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

77
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK KAVELYA FT UBUK

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

ekil 5.46. Tek CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme numunelerine ait gerilme
deformasyon grafikleri

Yaplan deneylerde ortalama ekme gerilmesi deerleri incelendiinde tek CTP ubuk
tek kavelal ahap numunelerin ekme gerilmesi ortalamas 163 kg/cm
2
olarak
bulunmutur (ekil 5.47).

78
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
1 2 3 4 5

ekil 5.47. Tek CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme numunelerine ait toplam
gerilme deformasyon grafii

ekil 5.48 incelendiinde tek CTP ubuk tek kavelal glendirme ile, kavelasz
yaptrmal birletirmeye gre % 117 orannda bir art elde edilmitir.

BRLETRLM
AHAP
T TK
0
25
50
75
100
125
150
175
200
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
BRLETRLM AHAP T TK

ekil 5.48. Birletirilmi ahap ile tek CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme
numunelerinin karlatrlmas

ekil 5. 49 incelendiinde tek CTP ubuk tek kavelal numunelerin ekme gerilmesi
kavelasz tek ubuklu numunelerin ekme gerilmesiyle gre beklenenin aksine % 7 lik
79
bir d gzlenmitir. Bu durum kullanlan CTP ubuklarn ekme dayanmnn
kavela olarak kullanlan ahabn ekme dayanmndan ok daha fazla olmas
nedeniyle numune zerinde alan kavela yuvasnn yeni bir lif sreksizliine sebep
olduu ancak kullanlan kavelann birletirme blgesinde lif sreksizliinden
kaynaklanan gerilme kaybn karlayamadndan gerilme deerinin dt
sonucuna varlmtr.

TEK UBUK
T TK
0
25
50
75
100
125
150
175
200
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK UBUK T TK

ekil 5.49. Birletirilmi ahap ile tek CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme

5.9. Tek CTP ubuklu ift Kavelal Birletirme Deneyi

Bu aamada tek CTP ubuklu numunelere ift kavela aklarak birletirme yaplmtr
(ekil 5.50).

ekil 5.50. Tek CTP ubuk ift kavelayla glendirilmi deney numunesi

ekme deneyine tabi tutulan tek ubuk ift kavelal numuneler (ekil 5.51)
incelendiinde uygulanan ekme gerilmesi birletirme yzeyiyle birlikte CTP ubuk
80
tarafndan karlanm, belirli bir dzeyden sonra birleme yzeylerinde ayrlma
olumu ve CTP lifi epoksiden syrlarak deney sona ermitir (ekil 5.52).

ekil 5.51. Tek CTP ubuk ift kavelal ekil 5.52. ekme deneyine tabi tutulmu
Ahap numune tek CTP ubuk ift kavelal ahap numune

Kayt edilen yk uzama verileri kullanlarak her bir numune iin gerilme-
deformasyon grafikleri elde edilmitir (ekil 5.53).

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
FT KAVELYA TEK UBUK 1

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
FT KAVELYA UBUK 4

81

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

ekil 5.53. Tek CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap birletirme numunelerine ait gerilme

Yaplan deneylerde sonucu ortalama ekme gerilmesi deerleri incelendiinde tek
CTP ubuk ift kavelal ahap numunelerin ekme gerilmesi ortalamas 178 kg/cm
2


0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
1 2 3 4 5

ekil 5.54. Tek CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap birletirme numunelerine ait toplam

ekil 5.55 incelendiinde tek CTP ubuk ift kavelal glendirme, kavelasz
birletirmeye gre % 137 orannda bir art elde edildii tespit edilmitir. Tek CTP
82
ubuk tek kavelal glendirmeye gre de % 9 luk bir art sergiledii grlmektedir
(ekil 5.55).
BRLETRLM
AHAP
T TK
T K
0
50
100
150
200
250
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
BRLETRLM AHAP T TK T K

ekil 5.55. Tek CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap ile tek CTP ubuk tek kavelal ve
birletirilmi ahap numunelerinin karlatrlmas

Yaplan deneylerde ahaba aklan kavelalarn birletirme yzeyi syrlmasn
engelleyerek ekme gerilmesi mukavemetinin artmas beklenmektedir. Ancak tek
CTP ubuk ift kavelal glendirilmi numune deneylerinde de izah edildii gibi
ahap zerine alan 9 mm lik 2 adet kavela yuvas yeni bir lif sreksizliine sebep
olmu ve numuneler zerinde ift kavela kullanlmasna ramen ancak kavelasz tek
ubuklu numunelerin gerilme deerlerine ulalmtr. ekil 5.56 de numunelerin
gerilme deerleri ilikisini inceleyecek olursak tek CTP ubuk ift kavelal
numunelerin ekme gerilmesi, tek kavelal tek ubuklu numunelerden de % 8
orannda bir art sergiledii ve ancak kavelasz tek ubuklu numunelerle ayn dzeye
ulat tespit edilmitir.

83
T TK
T K
TEK KAVELALI
0
50
100
150
200
250
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
T TK T K TEK KAVELALI

ekil 5.56. Tek CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap ile tek CTP ubuk tek kavelal ve tek
kavelal numunelerinin karlatrlmas

Numuneler ekme gerilmesi deerleri acsndan kyaslandnda gerek tek CTP ubuk
ift kavelal numuneler gerekse tek kavelal tek ubuklu numuneler kavelasz
numunelere gre yk tama kapasiteleri belirgin bir art gstermediinden ift CTP
ubuk kullanlan glendirmede kavela kullanmnn uygun olmad ortaya kmtr.

5.10. ift CTP ubuklu Tek Kavelal Birletirme Deerleri

Bu deney numunelerinde optimum ahap cam elyaf oran kullanmyla elde edilen
numuneler zerinde kavela etkisi aratrlmtr. ift ubuk ile glendirilen bu
numunelere ahap birletirme yzeyini ortalayacak ekilde bir adet kavela aklmtr
(ekil 5.57, ekil 5.58).

ekil 5.57. ift ubuk Tek Kavelayla Glendirilmi Deney Numunesi

84
ekme deneyine tabi tutulan ift ubuk tek kavelal numuneler incelendiinde
uygulanan ekme gerilmesi birletirme yzeyiyle birlikte CTP ubuk tarafndan
karlanm, daha sonra numuneler birleme yzeylerinden ayrlm ve CTP lifleri de
epoksiden syrlarak deney sona ermitir (ekil 5.59).

ekil 5.58. ift CTP ubuk tek kavelal ekil 5.59. ekme deneyine tabi tutulmu
Ahap numune ift CTP ubuk tek kavelal ahap numune

Kayt edilen veriler Excelde ilenerek her bir numune iin gerilme-deformasyon
grafikleri elde edilmitir (ekil 5.60).

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TEK UBUK FT KAVELYA 1

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
FT UBUK TEK KAVELYA 2

85
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120 0,140
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

ekil 5.60. ift CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme numunelerine ait gerilme

Yaplan deneylerde sonucu ortalama ekme gerilmesi deerleri incelendiinde ift
CTP ubuk tek kavelal ahap numunelerin ekme gerilmesi ortalamas 196 kg/cm
2


86
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120 0,140
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
1 2 3 4 5

ekil 5.61. ift CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme numunelerine ait toplam

ekil 5.62 incelendiinde ift CTP ubuk tek kavelal glendirme, kavelasz
birletirmeye gre % 161 orannda bir art elde edilmitir.

BRLETRLM
AHAP
TK
0
25
50
75
100
125
150
175
200
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
BRLETRLM AHAP TK

ekil 5.62. Birletirilmi Ahap le ift CTP ubuk Tek Kavelal Glendirilmi Ahap Birletirme
Numunelerinin Karlatrlmas

87
ekil 5.63 incelendiinde kavelasz ift ubuklu numunelerde ekme gerilmesi
ortalamas deeri 213 kg/cm
2
iken ift CTP ubuk tek kavelal ahap numunelerin
ekme gerilmesi ortalamas 196 kg/cm
2
olduu grlmektedir. Sonu olarak ift CTP
ubuk tek kavelal numunelerin ekme gerilmesi kavelasz ift ubuklu numunelerin
ekme gerilmesine gre beklenenin aksine yine % 8 lik bir d gzlenmitir. Bu
durum daha nceden ifade edildii gibi alan kavela yuvasyla oluan yeni lif
sreksizliiyle aklanabilir.

FT UBUK
TK
0
25
50
75
100
125
150
175
200
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
FT UBUK TK

ekil 5.63. ift CTP ubuk ile ift CTP ubuk tek kavelal glendirilmi ahap birletirme

5.11. ift CTP ubuklu ift Kavelal Birletirme Deerleri

Cift CTP ubukla glendirilen ahaplarda ift kavela etkisini aratrmak iin ift
ubuk ile glendirilen numunelere ahap birletirme yzeyini ortalayacak ekilde iki
adet kavela aklmtr (ekil 5.64-ekil 5.65).

ekil 5.64. ift CTP ubuk ift kavelayla glendirilmi deney numunesi
88
Deneye tabi tutulan ift ubuk ift kavelal numuneler incelendiinde uygulanan
ekme gerilmesi birletirme yzeyiyle birlikte CTP ubuk tarafndan karlanm,
daha sonra birleme yzeylerinde ayrlma olumu kavela dzleminde lif yrtlmalar
grlm ve CTP lifi epoksiden syrlarak deney sona ermitir (ekil 5.66).

ekil 5.65. ift CTP ubuk ift Kavelal ekil 5.66. ekme Deneyine Tabi Tutulmu
Ahap Numune ift CTP ubuk ift Kavelal Ahap Numune

Deney sonucunda elde edilen verilerle gerilme-deformasyon grafikleri karlmtr
(ekil 5.67).

0
50
100
150
200
250
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
FT UBUK FT KAVELYA 1

0,00
50,00
100,00
150,00
200,00
250,00
300,00
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

89
0
50
100
150
200
250
300
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

0
50
100
150
200
250
300
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

0
50
100
150
200
250
300
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)

ekil 5.67. ift CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap birletirme numunelerine ait gerilme

Deneyler sonucunda ortalama ekme gerilmesi deerleri incelendiinde ift CTP
ubuk ift kavelal ahap numunelerin ekme gerilmesi ortalamas 225 kg/cm
2
olarak
bulunmutur (ekil 5.68).

90
0
50
100
150
200
250
300
0,000 0,020 0,040 0,060 0,080 0,100 0,120
BRM DEFORMASYON (%)
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
1 2 3 4 5

ekil 5.68. ift CTP ubuk ift Kavelal Glendirilmi Ahap Birletirme Numunelerine ait toplam

ekil 5.69 incelendiinde ift CTP ubuk ift kavelal glendirme, kavelasz
yaptrmal birletirmeye gre % 300 orannda bir art elde edilirken ift CTP ubuk
tek kavelal glendirmeye gre de % 13 lk bir art elde edilmitir.

BRLETRLM
AHAP
TK
K
0
50
100
150
200
250
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
BRLETRLM AHAP TK K

ekil 5.69. ift CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap ile ift CTP ubuk tek kavelal ve
birletirilmi ahap numunelerinin karlatrlmas

91
Yaplan deneylerde ift CTP ubuk ift kavelal glendirilmi numune deneylerinde
de ahap zerine alan kavela yuvalar yeni lif sreksizliine sebep olmakla beraber
ift CTP ubuk tek kavelal glendirilmi numunelere gre %15 lik bir art
salanm kavelasz numunelere gre ise % 5 orannda bir art elde edilmitir (ekil
5.70).
TK
K
FT UBUK
0
50
100
150
200
250
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
TK K FT UBUK

ekil 5.70. ift CTP ubuk ift kavelal glendirilmi ahap ile ift CTP ubuk tek kavelal ve ift
kavelal numunelerinin karlatrlmas

ekil 5.70de numunelerin gerilme deerleri ilikisini inceleyecek olursak tek CTP
ubuk ift kavelal numunelerin ekme gerilmesi, tek kavelal tek ubuklu
numunelerden de % 8 orannda bir art sergiledii ve ancak kavelasz tek ubuklu
numunelerle ayn dzeye ulat gzlenmektedir. Deneye tabi tutulan bu
numunelerde tek kavelal numunelere gre %15 lik bir art salanm kavelaszlara
gre ise % 5 orannda bir art elde edilmitir.

Kavela kullanm ayrca bir iilik, zaman ve masraf olduu gz nnde
bulundurulduunda getirisine oranla kullanlmamasnda bir saknca olmad tespit
edilmitir.

BLM 6. SONU VE DEERLENDRME

Yaplan her gurup iin numunelerin ortalama ekme gerilmesi deerleri alnarak tm
numunelerin birbiriyle karlatrlabilmesi amacyla ortak bir ekme gerilme grafii
oluturulmutur. (ekil 6.1). Ayrca tm numunelere ait ortalama gerilme deerleri
tablosu verilmitir. (Tablo 6.1.)

0
50
100
150
200
250
300
350
G
E
R
L
M
E

(
k
g
/
c
m
2
)
HAM AHAP
BR. AHAP
TEK KAVELYALI
FT KAVELYALI
TEK UBUK
FT UBUK
TTK
TK
TK
K

ekil 6.1. Deneye tabi tutulan masif ahap ve birletirilmi ahap numunelerinin karlatrlmas

Tablo 6.1. Deneye tabi tutulan tm numunelerin ortalama ekme gerilmesi deerleri (kg/cm
2
)

C
T
P

u
b
u
k

H
a
m

A
h
a
p

Y
a
p
l
a
r
a
k

B
i
r
l
e
t
i
r
i
l
m
i

A
h
a
p

T
e
k

K
a
v
e
l
a
l
i
f
t

K
a
v
e
l
a
l

T
e
k

u
b
u
k

i
f
t

u
b
u
k

T
e
k

u
b
u
k

T
e
k

K
a
v
e
l
a
l

T
e
k

u
b
u
k

i
f
t

K
a
v
e
l
a
l
i
f
t

u
b
u
k

T
e
k

K
a
v
e
l
a
l
i
f
t

u
b
u
k

i
f
t

K
a
v
e
l
a
l

5056,60

339,06

75,68

81,24

99,02

176,12

213,78

162,97

178,23

196,13

225,12

93

Yaplan almada ilk olarak masif ahap numune deerleri tespit edilmitir. Yaplan
farkl deney tipi sonular masif ahap numunelerle kyaslanm ve her numune eidi
iin ortalama gerime deerleri tespit edilmitir. U uca yaplan kertmeli boy
birletirmesinde oluan lif sreksizlii ortadan kaldrlarak masif ahap iin elde
edilen ekme gerilmesi dayanma ulalma hedeflenmi sonu olarak;

CTP ubuklarn ortalama ekme gerilmesi deeri 5056 kg/cm
2
olarak
bulunmutur. Masif ahabn ortalama ekme gerilmesi deeri 339 kg/cm
2

bulunmutur. Cam elyaf takviyeli plastiklerin ekme dayanm ahabn ekme
dayanmndan 15 kat daha yksek olduundan CTPlerle glendirme
yaplmas uygun grlmtr.

Masif ahapta ekme gerilmesi deeri 339 kg/cm
2
olarak bulunmu.
Glendirme yaplmayan yaptrlarak birletirilmi numunelerde gerilme
deeri 75 kg/cm
2
olarak tespit edilmitir. ster kullanlacak yeni ahap
elemanlarnn boyut yetersizlii ister restorasyon almalarnda yaplacak
para deiiminde boy birletirmeleri yaplmas kanlmazdr ve bu blgelerin
glendirilmesi gerekmektedir.

Tek kavelal numunelerin ekme gerilmesi deeri 81 kg/cm
2
, ift kavelal
numunelerin ekme gerilmesi deeri 99 kg/cm
2
olarak elde edilmitir.
Yaptrlarak birletirilmi numunelere gre kayma direnci dayanmnn
arttrlmasndan dolay srasyla % 18 ve % 25 lik bir ekme gerilmesi art
gzlenmitir.

Kavela kullanlmadan yaplan tek CTP ubuklu birletirme ekme gerilmesi
deeri 176 kg/cm
2
, ift CTP ubuklu birletirme ekme gerilmesi deeri ise
216 kg/cm
2
olarak tespit edilmitir. CTP ubuklar ile yaplan glendirmelerle
srasyla %135 ve % 185 ekme gerilmesi dayanm elde edilmitir. Elde
edilen bu dayanm birleim blgelerinde CTPlerle glendirme yaplmasnn
olumlu olduunu ortaya koymaktadr.

94
CTP kullanmyla bir lde lif sreksizliine kar elde edilen dayanmla
birlikte birleim blgelerinde ekme ynne dik ynde oluan kayma
yzeyinde glendirmek amacyla kavela kullanmna gidilmitir. Tek CTP
ubuklu numunelerde tek ve ift kavela kullanlarak ekme gerilmesi srasyla
163 kg/cm
2
ve 178 kg/cm
2
olarak bulunmutur. Yaptrlarak birletirilmi
numunelere gre % 117 ve % 137 lik bir dayanm elde edilmitir.

Ayn eklide ift CTP ubuklu numunelerde tek ve ift kavela kullanlarak
elde edilen ekme dayanmlar srasyla 196 kg/cm
2
ve 225 kg/cm
2
dr. Bu
deerler yaptrlarak birletirilmi numunelere gre % 161 ve % 200lk bir
dayanm elde edilmitir.

Yukardaki kyaslamalarla;

1. Hazrlanan farkl deney numunelerinde masif ahap numunelere gre
ekme gerilmesi bakmndan en dk olan hi glendirme yaplmam
yaptrlarak birletirilmi numunelerdir. En iyi sonu veren numuneler
ise ift kavelal ift CTP ubuklu numunelerdir.

2. Masif ahap dayanm gz nne alndnda ift kavelal ift ubuklu
numunelerle % 70 orannda iyiletirme salanmtr. Dier bir ifadeyle %
70 orannda lif sreklilii salanmtr.

3. Glendirilme yaplmam yaptrmal birletirmelere gre % 200 lk
ekme gerilmesi art elde edilmitir.

CTP ile yaplan glendirmelerle elde edilen avantajlar u ekilde sralanabilir.

Yksek dayanma sahip ahap yap tasarlamak,
Daha kk malzeme kesitleriyle istenen dayanm elde etmek
Birleim blgelerinde oluan lif sreksizliini ortadan kaldrmak
Daha byk aklklar geebilmek
95
Onarm ve restorasyon almalarnda blgesel glendirmelere olanak
salamak
Tarihi dokuyu ve ahap grnm korumak
Karmak birleim detaylar yerine basit ve daha salam birleim detaylar
uygulamak mmkndr.
Birletirme blgelerinde oluan gerilme younluunu azaltarak bu blgelerde
zamanla d etkenlerin sebep olduu geveme ve dalmalar engellemek
Geleneksel glendirmede birleim blgelerinde uygulanan elik levha, bulon
ve gergi ubuklarna gre daha hafif uygulamalar yapmak

Konuyla ilgili gelecekte yaplabilecek almalar;

Gnmzde FRPlerle glendirme teknikleri gittike yaygnlamaktadr.
almamz, ahap boy birletirmelerin CTP ubuklarla glendirilmesini
kapsamaktadr. Ayn ekilde boy birletirmeleri CTP levhalarla, kumalarla
glendirilebilir, ayrca CTP yerine zellikle dayanm daha yksek karbon veya bor
elyaf kullanlarak glendirme yaplabilir. Bununla birlikte ahap yap sistemlerinde
kullanlan farkl birletirme detaylar zerinde glendirme yaplarak ekme, eilme
ve/veya basn dayanmlar incelenebilir. Ayrca yaplan deneysel almalarda bire
bir boyutlar kullanlarak farkl birletirme detaylarnn davranlar incelenmesi
mmkndr. Yaplan sistem veya blgesel glendirmelerin nmerik modellemesi
yaplarak farkl almalarn pratik uygulamada kullanm salanabilir.

KAYNAKLAR

[1] CHEN C.J., Mechanical behavior of fiberglass reinforced timber joints,
Louisiana, USA

[2] STEGER R., Fiber reinforced plastics (FRP) in timber structures,
EMPA, 2003, Dbendorf, Switzerland

[3] ROBERTO L.A., MCHAEL A.P., SANDFORD T.C., Experimental
characterization of FRP composite-wood pile structural response by
bending tests University of Maine, Orono, November 2002, USA

[4] OGAWA H., Architectural application of carbon fibers, Development of
new carbon fiber reinforced glulam, Toho R. Co. Ltd. April 1999,
Tokyo, Japan

[5] PREMROV M., DOBRLA P., BEDENK B.S., Analysis of timber-
framed walls coated with CFRP strips strengthened fibre-plaster boards,
University of Maribor, Smetanova, November 2003,Maribor, Slovenia

[6] RADFORDA D.W., GOETHEMA D.V., GUTKOWSKB R.M.,
PETERSONC M.L., Composite repair of timber structures, Colorado
State University, Fort Collins, July 2001, USA

[7] PETER A. CLASSEU, TM J. DAVS, High performance jointing
systems for timber, School of The Built Evironment, Coventry
University, Priory Street, Coventry, March 1998, UK

[8] GUAN Z.W., RODD P.D., POPE D.J., Study of glulam beams pre-
stressed with pultruded GRP, School of the Environment, University of
Brighton, Moulsecoomb, Brighton, January 2004,United Kingdom

[9] SCHNERCH D., DAWOOD M., SUMNER E.A., RZKALLA S.,
Strengthenng Steel-Concrete Composte Brdges Wth Hgh Modulus
Carbon Fber Renforced Polymer (Cfrp) Lamnates, North Carolina
State University, USA, 2005

[10] RS, Y., KESKN H., Aa Malzeme Bilgisi, Atlas Yaynlar, stanbul
Temmuz, 2001

[11] BAYT C., zel C., Sleyman Demirel niversitesi TEF Yapi
Eitimi Ahap Kontrol Ders Notlar,. Isparta - 2001
97
[12] EREN, N., Ahap Yaplar Problem ve ozumleri, Birsen Yaynevi,
stanbul, 2000

[13] GNAY, R., Geleneksel Ahap Yaplar Sorunlar ve zm Yollar,
Birsen Yaynevi, stanbul, 2002

[14] MEK O., Yap Malzemesi II, Ankara niversitesi Basmevi ,2000,
Ankara

[15] WATSON J.C AND RAGHUPATHI N., Glass Fibers,1989

[16] Anonim, Plastics World,4,1993

[17] BURGOYNE,C.J., Advanced Compozites in Civil Engineering in
Europe,strutural Engineering nfternational, 4, 1999
[18] TURVEY G.J., Analysis of Pultruded Glass Reinforced Plastic Beams
with Semi-rigit end Connectionas,composite Structures,1997

[19] BRADY G.S., CLOUSER R., Meterials Handbook, 12. Edition,1979

[20] iecam, Cam Elyaf Sanayi A.., Blten,1,1998

[21] MLLER D.M., Glass Fiber,Engineered Meterials Hadbook,V.,1998

[22] ARIKAN A.T., CTP Malzemelerinin Yapsal Strktrlerde
Kullanlmasna Ynelik Sorunlarn ve Strktrel Davrann
rdelenmesi, Gebze leri teknoloji Enstits Mhendislik ve Fen
Bilimler Enstits Yksek Lisans Tezi,Gebze,2004

[23] iecam, CTP Teknolojisi, Cam Elyaf Sanayi A..,stanbul,1985

[24] iecam, Cam Elyaf Sanayi A..,Blten,3, 2000

[25] MISIROGLU M., Cam Malzemelerde Cam Elyaf Takviyenin Mekanik
zelliklere Etkisi,Sakarya niversitesi Fen Bilimler Enstits Yksek
Lisans Tezi,Sakarya, 1996/Temmuz

[26] ODABA Y., Ahap ve elik Yap Elemanlar, Beta yaynlar, 2000, st.

[27] OBANCAOLU T., Trkiyede ahap evin blgelere gre yapsal
olarak incelenmesi ve restorasyonlarnda yntem nerileri, Doktora
tezi, MSU Mimarlk Fakltesi,1998.

[28] COKUN H., Betonarme Kolonlarn Glendirilmesinde Alternatif
Malzemeler, Mustafa Kemal niversitesi, Antakya

[29] ETNKAYA N., KAPLAN H., ENEL . M., Betonarme Kirilerin
Lifli Polimer (FRP) Malzemeler Kullanlarak Onarm ve
Glendirilmesi, Pamukkale niversitesi Mhendislik Fakltesi
98
Mhendislik Bilimleri Dergisi p: 291-298, say 3, cilt 10, 2004

[30] NEN Y. H., Yaplarn Denetimi, Yaplarn Depremde Davranlar Ve
Glendirilmesi stanbul Kltr niversitesi,stanbul,2004

[31] GENOLU M., EREN ., ATIN T., Investgaton Of Strengthenng
Methods Of Damaged External Rc Beam-Column Jonts Engineering,
26-30 May 2003, Istanbul, Turkey

[32] ETNKAYA N., KAPLAN H., ENEL .M., Betonarme Kirilerin
Lifli Polimer (FRP) Malzemeler Kullanlarak Onarm ve
Glendirilmesi, Mhendislik Bilimleri Dergisi, s:10, p: 291-298, 2004

[33] ZCEBE G., ERSOY U., TANKUT T., Strengthening of Brick-Infilled
RC Frames with CFRP1

[34] YANMAZ

., LU H.,

Yap Glendirme Yntemlerinin Fayda-Maliyet
Analizi

[35] TURHAN M., CTPlerin Mekanik zelliklerine Elyaf Hacim
Oranlarnn Etkisinin Aratrlmas, Sakarya nv., Fen Bilimleri
Enstits, 2007

[36] www.esakimya.com.tr

[37] www.strongwell.com

[38] TS 2475, Odunda Liflere Paralel Dorultuda ekme Gerilmesinin
Tayini, Trk Standartlar Enstits, Ankara,1976

[39] TS 4499, Ahap Birletirmeler- Terimler Tanmlar, Trk Standartlar
Enstits, Ankara,1985

[40] TS 4539, Ahap Birletirmeler . Kavelal Birletirme Kurallar, Trk
Standartlar Enstits, Ankara,1985

[41] TS647, Ahap yaplarn hesap ve yapm kurallar, Trk Standartlar
Enstits, Ankara,1979

[42] iecam, Cam Elyaf Sanayi A.., Blten, 4, 1996a

[43] DOANGN A., TULUK .., ACAR R., LVAOLU R., Gemiten
Gnmze Ahap Yapilarda Taiyici Sistemler, Trabzon, 2005

99

ZGEM

Tahir AKGL 12.11.1980 de Mardinde dodu. lk, orta ve lise eitimini
anlurfada tamamlad. 1998 ylnda anlurfa Teknik Lisesi, Elektrik Blmnden
mezun oldu. 2000 ylnda balad Sakarya niversitesi Teknik Eitim Fakltesi
Yap Eitimi Blmn 2004te birincilikle bitirdi. 2004 ylnda Sakarya
niversitesi Fen Bilimleri Enstits Yap Eitim Anabilim dalnda yksek lisans
eitimine balad. 2005 ylnda Sakarya niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Yap
Eitimi Blmnde Aratrma Grevlisi olarak greve balad. Halen Yap Eitimi
blmnde aratrma grevlisi olarak devam etmektedir.

Ahşapların Ve Birleşim Noktalarının Fiber Takviyeli Polimerlerle (FRP) Güçlendirilmesi PDF

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Ahşapların Ve Birleşim Noktalarının Fiber Takviyeli Polimerlerle (FRP) Güçlendirilmesi PDF

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

T.C.

Вам также может понравиться