SATUAN ACARA PENYULUHAN

POKOK BAHASAN
SUB POKOK BAHASAN
SASARAN
WAKTU
TANGGAL
TEMPAT
: DM (Diabetes Melitus).
: Pene!a"an #an Penan!anan Diabetes Melitus.
: Pasien #an Kelua$!a.
: Pu%ul &'.&& (sela(a )& (enit)
: *+ Ma$et *&+,.
: Ruan! tun!!u -en#a.ta$an /GD D$. M.
S0e1an#"ie
1. TUJUAN INSTRUKSIONAL UMUM
Setela" #ila%u%an -$0ses -e(bela2a$an3 -asien #an %elua$!a -asien #i $uan!
tun!!u -en#a.ta$an /GD RSUD D$. M. S0e1an#"ie (a(-u (e(a"a(i tentan!
DM (Diabetes Melitus).
II. TUJUAN INSTRUKSIONAL KHUSUS
Setela" (en!i%uti -e(bela2a$an -asien #an %elua$!a -asien (a(-u:
+. Men4ebut%an #an (e(a"a(i -en!e$tian DM (Diabetes Melitus)
*. Men4ebut%an a%ibat 4an! #iti(bul%an 0le" DM (Diabetes Melitus)
). Men4ebut%an #an (a(-u (e(a"a(i 5 -ila$ -enatala%sanaan -en4a%it
DM (Diabetes Melitus)
,. Men4ebut%an #an (e(-e$a!a%an a$a sena( %a%i #iabetes
III. MATERI YANG DIBERIKAN
+. Pen!e$tian DM (Diabetes Melitus)
*. A%ibat 4an! #iti(bul%an 0le" DM (Diabetes Melitus)
). Penatala%sanaan -en4a%it DM (Diabetes Melitus)
,. 6a$a sena( %a%i #iabetes
IV. METODE
+
+. 6e$a(a"
*. Dis%usi
). Tan4a 2a1ab
V. MEDIA
+. 7li-"a$t
*. Lea.let
6. KRITERIA EVALUASI
+. E8aluasi St$u%tu$
a. Kelua$!a -asien "a#i$ #ite(-at -en4ulu"an
b. Pen4elen!!a$aan -en4ulu"an #ila%sana%an #i $uan! tun!!u
-en#a.ta$an /GD RSUD D$. M. S0e1an#"ie
. Pen!0$!anisasian -en4elen!!a$aan -en4ulu"an #ila%u%an sebelu(n4a
*. E8aluasi P$0ses
+. Kelua$!a -asien antusias te$"a#a- (ate$i -en4ulu"an
*. Kelua$!a -asien ti#a% (enin!!al%an te(-at -en4ulu"an
). Kelua$!a -asien (en!a2u%an -e$tan4aan #an (en2a1ab -e$tan4aan
sea$a bena$.
). E8aluasi Hasil
a. Kelua$!a -asien (en!eta"ui tentan! : -en4a%it DM (Diabetes Melitus)3
Da(-a% #a$i DM #an a$a (ela%u%an sena( %a%i #iabet
b. Kelua$!a "a#i$ #ala( -en4ulu"an 9&:
VII. KEGIATAN
TAHAP WAKTU KEGIATAN
MAHASISWA KELUARGA/PASIE
N
Fase
e!s"aa#
Fase $e!%a
5 (enit
+&
(enit
+. Me(bu%a %e!iatan #en!an (en!ua-%an
sala(.
*. Me(-e$%enal%an #i$i
). Men2elas%an tu2uan #a$i -en4ulu"an
,. Men4ebut%an (ate$i 4an! a%an #ibe$i%an
+. Men2elas%an tentan! DM (Diabetes Melitus)
*. Men2elas%an tentan! #a(-a% atau a%ibat
+. Men2a1ab sala(
*. Men#en!a$%an
). Me(-e$"ati%an
,. Me(-e$"ati%an
+. Me(-e$"ati%an
*. Me(-e$"ati%an
*
Fase
E&a'(as"
Fase
)e!*"#as"
+&
(enit
5 (enit
#a$i DM (Diabetes Melitus)
). Men2elas%an tentan! -enatala%sanaan
-en4a%it DM (Diabetes Melitus) 5 -ila$
,. Men!a2a$%an a$a sena( %a%i #iabetes
5. Me(be$i %ese(-atan %e-a#a au#iene untu%
be$tan4a
+. Menan4a%an %e-a#a -ese$ta tentan! (ate$i
4an! tela" #ibe$i%an3 #an $ein.0$e(ent
%e-a#a (as4a$a%at 4an! #a-at (en2a1ab
-e$tan4aan.
+. Men!ua-%an te$i(a%asi" atas -e$an se$ta
au#iene.
*. Men!ua-%an sala( -enutu-
). Me(-e$"ati%an
,. Me(-e$"ati%an
#an
(e(-e$a!a%an
5. Be$tan4a #an
(en2a1ab
-e$tan4aan 4an!
#ia2u%an
+. Men2a1ab
-e$tan4aan
+. Men#en!a$%an
*. Men2a1ab sala(
+. SETTING TEMPAT
Kete$an!an :
: Au#iene
: Pen4a2i
: Obse$8e$
: 7asilitat0$
: Pe(ba1a aa$a
,. PENGORGANISASIAN
Pe(ba1a Aa$a : D1i U((i Ka$ti%a Sa$i
)
Pe(bia$a : /n!!a A-$ilia
7asilitat0$ : A-0l0nia La#0 K
Obse$8e$ : A$inta ;0lan#a
N0tulen : /n#a" Nu$"a4ati
1-. MATERI
1. Pe#.e!)"a# D"a/e)es Me'")(s Ga#.!e#
Diabetes Melitus a#ala" %ea#aan "i-e$!li%e(i %$0nis (%enai%an %a#a$
!lu%0sa #ala( #a$a") 4an! #a-at (eni(bul%an !an!!uan (ulti siste( #an
(e(-un4ai %a$a%te$isti% "i-e$!li%e(i 4an! #isebab%an #e.isiensi insulin (%e$2a
insulin ti#a% a#e%uat) (B$unne$ < Su##a$t"3 +999).
Gan!!$en a#ala" a%ibat #a$i %e(atian sel #ala( 2u(la" besa$3 !an!!$en #a-at
#i%lasi.i%asi%an seba!ai %e$in! atau basa". Gan!!$en %e$in! (eluas sea$a la(bat
#en!an "an4a se#i%it !e2ala3 !an!!$en %e$in! se$i(" #i2u(-ai #i e%st$e(itas
u(u(n4a te$2a#i a%ibat "i-0%sia la(a.
Gan!$en basa" a#ala" suatu #ae$a" #i(ana te$#a-at 2a$in!an (ati 4an! e-at
-eluasann4a3 se$in! #ite(u%an #i 0$a!an=0$!an #ala(3 #an be$%aitan #en!an
in.asi ba%te$i %e#ala( 2a$in!an 4an! (ati te$sebut. Gan!!$en ini (eni(bul%an
bau 4an! %uat #an biasan4a #ise$tai 0le" (ani.estasi siste(i%.Gan!!$en basa"
#a-at ti(bul #a$i !an!!$en %e$in!.
Gan!!$en !as a#ala" 2enis !an!!$en %"usus 4an! te$2a#i seba!ai $es-0n
te$"a#a- in.e%si 2a$in!an 0le" suatu 2enis ba%te$i ae$0b 4an! #i sebut %l0st$i#iu(
!an!!$en 2enis ini -alin! se$in! te$2a#i setela" t$au(a3 !an!!$en !as e-at (eluas
%e 2a$in!an #i se%ita$n4a seba!ai a%ibat %elua$n4a t0%sin=t0%sin 0le" ba%te$i 4an!
(e(bunu" sel=sel #i se%ita$n4a. Sel=sel 0t0t san!at $entan te$"a#a- t0%sin ini #an
a-abila te$%ena a%an (en!elua$%an !as "4#$0!en sul.i#e 4an! %"as3 !an!!$en
2enis ini #a-at (e(ati%an.
Ka%i #iabeti% a#ala" %a%i 4an! -e$.usi 2a$in!ann4a %u$an! bai% %a$ena
an!i0-ati #an neu$0-ati selain itu te$#a-at -intas a$te$i=8ena #i $uan! sub%utis
se"in!!a %a%i ta(-a% (e$a" #an (un!%in -anas teta-i -e$#a$a"an %a%i teta-
%u$an!.
,
0. A#a)1*" 2a# F"s"1'1."
Pan%$eas a#ala" %elen2a$ (a2e(u% be$tan#a #an st$u%tu$n4a san!at (i$i-
#en!an %elen2a$ lu#a"3 -an2an! %i$a=%i$a +5 ( be$at >& ? +&& !$a(. Leta% -a#a
#ae$a" u(bilial3 #i(ana %e-alan4a #ala( le%u%an #u0#enu( #an e%0$n4a
(en4entu" %elen2a$ l4(-e3 (en!e%s%$esi%ann4a insulin #an !li%0!en %e #a$a".
Pan%$eas te$#i$i #a$i ti!a ba!ian 4aitu :
a. Ke-ala -an%$eas (e$u-a%an ba"a!ian -alin! besa$ te$leta% #i sebela" %anan
u(bilial #ala( le%u%an #u0#enu(.
b. Ba#an -an%$eas (e$u-a%an ba!ian uta(a 0$!an itu leta%n4a sebela" la(bun!
#an #e-an 8e$teb$a lu(balis -e$ta(a.
. E%0$ -an%$eas a#ala" ba!ian $unin! sebela" %i$i3 #an 4an! sebena$n4a
(en4entu" l4(-a.
Pan%$eas te$#i$i #a$i #ua 2a$in!an uta(a 4aitu :
a. Aini 4an! (en4e%$esi !eta" -ene$naan %e #u0#enu(.
b. Pulau lan!e$"ans 4an! ti#a% (en!elua$%an se%$etn4a %elua$3 teta-i
(en4e%$esi insulin #an !lu%a!0n lan!sun! %e #a$a". Pulau lan!e$"ans
(anusia (en!an#un! ti!a 2enis sel uta(a 4aitu sel al.a3 beta #an #elta 4an!
satu sa(a lain #ibe#a%an #en!an st$u%tu$ #an si.at -e1a$naann4a. Sel beta
(en!e%$esi insulin3 sel al.a (en!e%$esi !lu%a!0n3 #an sel=sel #elta
(en!e%$esi s0(at0statin.
5
7un!si -an$eas a#a #ua3 (a%a #isebut 0$!an $an!%a3 4aitu :
a. 7un!si e%s0%$in3 #ila%sana%an 0le" sel se%$et0$i l0bula 4an! (e(bentu%
!eta" -an$eas be$isi en@i( #an ele%t$0lit. Aenis=2enis en@i( #a$i -an$eas
a#ala" :
+.) A(4lase B (en!u$ai%an te-un! (en2a#i (alt0sa atau (alt0sa #i2a#i%an
-0lisa%a$i#a #an -0lisa%a$i#a #i2a#i%an sa%a$i#a %e(u#ian #i2a#i%an
(0n0sa%a$i#a.
*.) T$i-sin B (en!analisa -e-t0n (en2a#i -0li-e-ti#a %e(u#ian (en2a#i
asa( a(in0.
).) Li-ase B (en!u$ai%an le(a% 4an! su#a" #ie(ulsi (en2a#i asa( le(a%
#an !lise$0l !lise$in.
b. 7un!si en#0%$in atau %elen2a$ te$tutu- be$.un!si (e(bentu% "0$(0n #ala(
-ulau lan!e$"ans 4aitu %el0(-0% -ulau=-ulau %eil 4an! te$seba$ anta$a
al8e0li=al8e0li -an$eas te$-isa" #an ti#a% (e(-un4ai salu$an. Ole" %a$ena
itu "0$(0n insulin 4an! #i"asil%an -ulau lan!e$"ans lan!sun! #ise$a- %e
#ala( %a-ile$ #a$a" untu% #iba1a %e te(-at 4an! (e(butu"%an "0$(0n
te$sebut. Dua "0$(0n -entin! 4an! #i"asil%an 0le" -an$eas a#ala" insulin
#an !lu%a!0n
+). /nsulin
/nsulin a#ala" -$0tein %eil 4an! be$at (0le%uln4a 5'&' untu%
(anusia. /nsulin te$#i$i #a$i #ua $antai asa( a(in03 satu sa(a lain
#i"ubun!%an 0le" i%atan #isul.i#e. Se%$esi insulin #iatu$ 0le" !lu%0sa
#a$a" #an asa( a(in0 4an! (e(e!an! -e$anan -entin!. Pe$an!san!
se%$esi insulin a#ala" !lu%0sa #a$a". Ka#a$ !lu%0sa #a$a" a#ala" '& ?
9& (!C(l. Me%anis(e untu% (ena-ai #e$a2at -en!0nt$0lan 4an!
tin!!i 4aitu :
a. 7un!si "ati seba!ai siste( bu..e$ !lu%0sa #a$a" 4aitu
(enin!%at%an %0nsent$asin4a setela" (a%an3 se%$esi insulin
2u!a (enin!%at seban4a% *C) !lu%0sa 4an! #i abs0$bsi #a$i usus
#an %e(u#ian #isi(-an #ala( "ati #en!an bentu% !li%0!en.
b. Seba!ai siste( u(-an bali% (a%a (e(-e$ta"an%an !lu%0sa
#a$a" n0$(al.
. Pa#a "4-0!li%e(ia e.e% lan!sun! !lu%0sa #a$a" 4an! $en#a"
te$"a#a- "4-0t"ala(us a#ala" (e$an!san! si(-atis. Sebali%n4a
>
e-ine.$in 4an! #ise%$esi%an 0le" %elen2a$ a#$enalin (asi"
(en4ebab%an -ele-asan !lu%0sa 4an! lebi" lan2ut #a$i "ati. Au!a
(e(bantu (elin#un!i te$"a#a- "4-0!li%e(ia be$at. A#a-un
e.e% uta(a insulin te$"a#a- (etab0lis(e %a$b0"i#$at3 4aitu :
a.) Mena(ba" %ee-atan (etab0lis(e !lu%0sa
b.) Men!u$an!i %0nsent$asi !ula #a$a"
.) Mena(ba" -en4i(-anan !lu%0sa %e 2a$in!an.
*). Glu%a!0n
Glu%a!0n a#ala" suatu "0$(0n 4an! #ise%$esi%an 0le" sel=sel al.a
-ulau lan!e$"ans (e(-un4ai bebe$a-a .un!si 4an! be$la1anan
#en!an insulin. 7un!si 4an! te$-entin! a#ala" : (enin!%at%an
%0nsent$asi !lu%0sa #ala( #a$a". Glu%a!0n (e$u-a%an -$0tein %eil
(e(-un4ai be$at (0le%ul )',* #an te$#i$i #a$i *9 $antai asa( a(in0.
Dua e.e% !lu%a!0n -a#a (etab0lis(e !lu%0sa #a$a" :
a. Pe(ea"an !li%0!en (!li%0!en0lisis)
b. Penin!%atan !lu%0sa (!lu%0!enesis)
Pen!atu$ se%$esi !lu%0sa #a$a" -e$uba"an %0nsent$asi !lu%0sa
#a$a" (e(-un4ai e.e% 4an! 2elas be$la1anan -a#a se%$esi !lu%a!0n
#iban#in!%an -a#a se%$esi insulin3 4aitu -enu$unan !lu%0sa #a$a"
#a-at (en!"asil%an se%$esi !lu%a!0n3 bila !lu%a!0n #a$a" tu$un D&
(!C+&& (l #a$a" -an$eas (en!e%$esi !lu%0sa #ala( 2u(la" 4an!
san!at ban4a% 4an! e-at (e(0bilisasi !lu%0sa #a$i "ati. Aa#i
!lu%a!0n (e(bantu (elin#un!i te$"a#a- "4-0!li%e(ia.
3. E)"1'1."
Menu$ut ban4a% a"li bebe$a-a .a%t0$ 4an! se$in! #ian!!a- -en4ebab 4aitu :
+. Dibetes (elitus ti-e /
Diabetes (elitus ti-e / #itan#ai 0le" -en!"anu$an sel=sel beta
-an%$eas 4an! (e$u-a%an %0(binasi #a$i bebe$a-a .a%t0$:
a. 7a%t0$ !eneti%
Pen#e$ita ti#a% (e1a$isi #iabetas ti-e / sen#i$i teta-i (e1a$isi
suatu -$e#is-0sisi %ea$a" te$2a#in4a #iabetas ti-e / 4aitu #en!an
#it(u%ann4a ti-e anti!en HLA (Hu(an Leu0l4te ant0!e)
tee$tentu -a#a in#i8i#u te$tentu
D
b. 7a%t0$ i(un0l0!i
Pa#a #iabetes ti-e / te$#a-at suatu $es-0n aut0i(un se"in!!a
antib0#4 te$a$a" -a#a sel=sel -ulau len!e$"ans 4an!
#ian!!a-n4a 2a$in!an te$sebut se0la"=0la" seba!ai 2e$in!an
abn0$(al
. 7a%t0$ lin!%un!an
Pen4eli#i%an #ila%u%an te$"a#a- %e(un!%inan .a%t0$=.a%t0$
e%te$nal 4an! #a-at (e(iu #est$u%si sel E3 0nt0" "asil
-en4eli#i%an 4an! (en4ata%an ba"1a 8i$us atau t0%sin te$tentu
#a-at (e(iu -$0ses aut0i(un 4an! (eni(bul%an #est$u%si sel
E.
*. Diabetes Melitus Ti-e //
Me%anis(e 4an! te-at 4an! (en4ebab%an $esistensi insulin #an
!an!!uan se%$esi insulin -a#a #iabetas (elitus ti-e // (asi" belu(
#i%eta"ui. 7a%t0$ !eneti% #i-e$%i$a%an (e(e!an! -e$anan #ala(
-$0ses te$2a#in4a $esistensi insulin #an 2u!a te$s-at bebe$a- .a%t0$
$esi%0 teetentu 4an! be$"ubn!an #en!an -$0ses te$2a#in4a #iabetes ti-e
// 4aitu:
a. Usia ( $esistensi insulin en#e$un! (enin!%at usia #iatas >5 ta"un)
b. Obesitas
. Ri1a4at %elua$!a
#. Kel0(-0% etni% te$tentu
). 7a%t0$ n0n !eneti%
a. /n.e%si
Fi$us #ian!!a- seba!ai GtriggerH -a#a (e$e%a 4an! su#a"
(e(-un4ai -$e#is-0sisi !eneti te$"a#a- Diabetes Mellitus.
b. Nut$isi
+.) Obesitas #ian!!a- (en4ebab%an $esistensi te$"a#a- insulin.
*.) Malnut$isi -$0tein
).) Al%0"0l3 #ian!!a- (ena(ba" $esi%0 te$2a#in4a -an%$eatitis
. St$es
St$es be$u-a -e(be#a"an3 in.a$% (i0%a$#3 lu%a ba%a$ #an e(0si
biasan4a (en4ebab%an "4-e$!li%e(ia se(enta$a.
'
#. H0$(0nal
Sin#$0( us"in! %a$ena %0nsent$asi "i#$0%0$tis0n #ala( #a$a"
tin!!i3 a%$0(e!ali %a$ena 2u(la" s0(at0t$0-in (enin!!i3
.e0%$0(0sit0(a %a$ena %0nsent$asi !lu%a!0n #ala( #a$a" tin!!i3
.e0%$0(0sit0(a %a$ena %a#a$ %ate%0la(in (enin!%at.
4. K'as"5"$as"
Be$#asa$%an %lasi.i%asi #a$i WHO (+9'5) #iba!i bebe$a-a t4-e 4aitu :
+. Diabetes Mellitus t4-e insulin3 /nsulin De-en#en Diabetes Mellitus
(/DDM)3 4an! #a"ulu #i%enal #en!an na(a Au8enil Onset Diabetes
(AOD). Pen#e$ita te$!antun! -a#a -e(be$ian insulin untu% (ene!a"
te$2a#in4a %et0asi#0sis #an (e(-e$ta"an%an "i#u-. Biasan4a -a#a
ana%=ana% atau usia (u#a #a-at #isebab%an %a$ena %etu$unan.
*. Diabetes Mellitus t4-e //3 N0n /nsulin De-en#en Diabetes Mellitus
(N/DDM)3 4aitu #iabetes 4an! ti#a% te$!antun! #en!an insulin. Pa#a
#iabetes 2enis ini3 te$2a#i a%ibat -enu$unan sensiti8itas te$"a#a- insulin
($esistensi insulin) atau a%ibat -enu$unan 2u(la" -$0#u%si insulin. DM
ti-e // te$2a#i -a#a -en#e$ita 0besitas #an n0n 0besitas3 #an biasan4a
te$2a#i -a#a 0$an! tua (u(u$ lebi" ,& ta"un) C ana% #en!an 0besitas
). Diabetes Mellitus t4-e lain
a. Diabetes 0le" bebe$a-a sebab se-e$ti %elainan -an$eas3 %elainan
"0$(0nal3 #iabetes %a$ena 0batC@at %i(ia3 %elainan $ese-t0$
insulin3 %elainan !eneti% #an lain=lain.
b. Obat=0bat 4an! #a-at (en4ebab%an "u-e$!li%e(ia anta$a lain :
7u$ase(i#3 t"4asi#a #iu$eti !lu%0$ti%0i#3 #ilantin! #an asa(
"i#0tini%
. Diabetes Gestasi0nal (#iabetes %e"a(ilan) int0le$ansi !lu%0sa
sela(a %e"a(ilan3 ti#a% #i%el0(-0%%an %e#ala( N/DDM -a#a
-e$ten!a"an %e"a(ilan (enin!%at se%$esi "0$(0n -e$tu(bu"an
#an "0$(0n "0$i0ni% s0(at0(a(0t$0-in (H6S). H0$(0n ini
(enin!%at untu% (ensu-lai asa( a(in0 #an !lu%0sa %e .etus.
6. Ma#"5es)as" $'"#"s
Ge2ala 4an! la@i( te$2a#i3 -a#a Diabetes Mellitus seba!ai be$i%ut :
9
+) P0liu$i (ban4a% %enin!)
Hal ini #isebab%an 0le" %a$ena %a#a$ !lu%0sa #a$a" (enin!%at sa(-ai
(ela(-aui #a4a se$a- !in2al te$"a#a- !lu%0sa se"in!!a te$2a#i
0s(0ti #iu$esis 4an! (ana !ula ban4a% (ena$i% ai$an #an ele%t$0lit
se"in!!a -en#e$ita (en!elu" ban4a% %enin!.
*) P0li#i-si (ban4a% (inu()
Hal ini #isebab%an -e(ba%a$an te$lalu ban4a% #an %e"ilan!an ai$an
ban4a% %a$ena -0liu$i3 se"in!!a untu% (en!i(ban!i -en#e$ita lebi"
ban4a% (inu(.
)) P0li-"a!i (ban4a% (a%an)
Hal ini #isebab%an %a$ena !lu%0sa ti#a% sa(-ai %e sel=sel (en!ala(i
sta$8asi (la-a$). Be$at ba#an (enu$un3 le(as3 le%as lela"3 tena!a
%u$an!. Hal ini #isebab%an %e"abisan !li%0!en 4an! tela" #ilebu$ 2a#i
!lu%0sa3 (a%a tubu" be$usa(a (en#a-at -elebu$an @at #a$i ba"a!ian
tubu" 4an! lain 4aitu le(a% #an -$0tein.
,) Mata %abu$
Hal ini #isebab%an 0le" !an!!uan lintas -0libi (!lu%0sa ? sa$bit0l
.$u%tasi) 4an! #isebab%an %a$ena insu.isiensi insulin. A%ibat te$#a-at
-eni(bunan sa$bit0l #a$i lensa3 se"in!!a (en4ebab%an -e(bentu%an
%ata$a%.
5) Gatal3 bisul atau ti(bul lu%a 4an! ti#a% %un2un! se(bu"
>) Ka#a$ !lu%0sa #a$a" -a#a 1a%tu -uasa lebi" #a$i +*& (!C#L
D) Ka#a$ !lu%0sa #a$a" #ua 2a( sesu#a" (a%an lebi" #a$i *&& (!C#L
6. Pa)15"s"1'1."
Pen4a%it DM #isebab%an %a$ena !a!aln4a "0$(0n insulin. A%ibat
%e%u$an!an insulin (a%a !lu%0sa ti#a% #a-at #iuba" (en2a#i !li%0!en
se"in!!a %a#a$ !ula #a$a" (enin!%at #an te$2a#i "i-e$!li%e(i. Gin2al ti#a%
#a-at (ena"an "i-e$!li%e(i ini3 %a$ena a(ban! batas untu% !ula #a$a"
a#ala" +'& (!: se"in!!a a-abila te$2a#i "i-e$!li%e(i (a%a !in2al ti#a%
bisa (en4a$in! #an (en!abs0$bsi se2u(la" !lu%0sa #ala( #a$a".
Se"ubun!an #en!an si.at !ula 4an! (en4e$a- ai$ (a%a se(ua %elebi"an
#i%elua$%an be$sa(a u$ine 4an! #isebut !lu%0su$ia. Be$sa(aan %ea#aan
!lu%0su$ia (a%a se2u(la" ai$ "ilan! #ala( u$ine 4an! #isebut -0liu$ia.
+&
P0liu$ia (en!a%ibat%an #e"i#$asi int$aselule$3 "al ini a%an (e$an!san!
-usat "aus se"in!!a -asien a%an (e$asa%an "aus te$us (ene$us se"in!!a
-asien a%an (inu( te$us 4an! #isebut -0li#i-si.
P$0#u%si insulin 4an! %u$an! (en4ebab%an (enu$unn4a
t$ans-0$t !lu%0sa %e sel=sel se"in!!a sel=sel %e%u$an!an (a%anan #an
si(-anan %a$b0"i#$at3 le(a% #an -$0tein (en2a#i (eni-is. Ka$ena
#i!una%an untu% -e(ba%a$an #ala( tubu"3 (a%a %lien a%an (e$asa la-a$
se"in!!a (en4ebab%an ban4a% (a%an #isebut -0li-"a!i te$lalu ban4a%
le(a% 4an! #iba%a$ a%an te$2a#i -enu(-u%an asetat #ala( #a$a" 4an!
(en4ebab%an asi#0sis #ala( #a$a". Iat ini a%an (e$auni tubu" bila
te$lalu ban4a% "in!!a tubu" be$usa"a (en!elua$%an (elalui u$in #an
-e$na.asan. A%ibatn4a bau u$ine #an na.as be$bau aset0n atau bua"=
bua"an.
7. Pe#a)a'a$sa#aa#
+. Pe$enanaan (a%an
Stan#a$ 4an! #ian2u$%an a#ala" (a%an #en!an %0(-0sisi
sei(ban!an #ala( "al Ka$b0"i#$at (KH)3 P$0tein3 le(a% 4an! sesuai
%eu%u-an !i@i 4a%ni Ka$b0"i#$at >& ?D& : 3 P$0tein +& ?+5 :3
Le(a% *& ? *5 :.
Bebe$a-a a$a (enentu%an 2u(ala" %el0$i uantu% -asien DM
(elalui -e$"itun!an (ennu$ut B0a: Be$at ba#an (BB) /#eal: (TB ?
+&&) ? +&: %!
BB i#eal J )&: untu% la%i=la%i
BB i#eal J*5: untu% Wanita
Kebutuan %al0$i #a-at #ita(ba" la!i #en!an %e!iatan se"a$i="a$i:
Rin!an : +&& ? *&& K%alC2a(
Se#an! : *&& ? *5& K%alC2a(
Be$at : ,&& ? 9&& K%alC2a(
*. Lati"an 2as(ani
++
Dian2u$%an lati"ian 2as(ani sea$a te$atu$ () ?, J se(in!!u)
sela(a %u$an! l$bi" )& (enit 4an! #isesuai%an #en!an %e(a(-uan
#an %0n#isi -en4a%it -en4e$ta. Lati"ian 4an! #a-at #i2a#i%an -ili"an
a#ala" 2alan %a%i3 20!!in!3 la$i3 $enan!3 be$se-e#a #an (en#a4un!.
). Pen!el0laan .a$(a%0l0!i
a. G0l0n!an sul.0nilu$es be%e$2a #en!an a$a:
Mensti(ulasi -en!le-asan insulin 4an! te$si(-an
Menu$un%an a(ban! se%$esi insulin
Menin!%at%na se%$esi insulin seba!ai a%ibat $an!san!an !lu%0sa
b. Bi!uani#
Menu$un%an %a#a$ !lu%0sa #a$a" ta-i ti#a% sa(-ai ba1a" n0$(al.
P$e-a$at 4an! a#a #an a(an a#ala" (et.0$(in. Obat ini #ian2u$%an
untu% -asien !e(u%
. /n"ibit0$ al.a !lu%0si#ase
Sea$a %0(-ettit. (en!"a(bat %e$2a en@i( al.a !lu%0si#ase #i
#ala( salu$an e$na se"in!!a (en$un%an "i-e$!li%e(ia -asa
-$ansial
,. E#u%asi
Pen4ulu"an Kese"atan Mas4a$a%at Ru(a" Sa%it (PKMRS)
(e$u-a%an sala" satu bentu% -en4ulu"an %ese"atan %e-a#a -en#e$ita
DM3 (elalui be$(aa(=(aa( a$a atau (e#ia (isaln4a: lea.let3
-0ste$3 TF3 %aset 8i#e03 #is%usi %el0(-0%3 #an seba!ain4a
5. 6an!%0% -an%$eas
Pen#e%atan te$ba$u untu% an!%0% -an$eas a#ala" se!(ental #a$i
#0n0$ "i#u- sau#a$a %e(ba$ i#enti% (T20%$0-$a1i$03 +99*).
+. K1*'"$as"
+. A%ut
a. H4-0!li%e(ia
b. Ket0asi#0sis Diabeti% (KAD)
. K0(a Hi-e$0s(0la$ N0n%et0ti% (KHONK)
*. K$0ni%
a. Ma%$0an!i0-ati3 (en!enai -e(bulu" #a$a" besa$3 -e(bulu" #a$a"
2antun! -e(bulu" #a$a" te-i3 -e(bulu" #a$a" 0ta%.
b. Mi%$0an!i0-ati (en!enai -e(bulu" #a$a" %eil $etin0-ati #iabeti%3
ne.$0-ati #iabeti%.
+*
). Neu$0-ati #iabeti%.
,. St$0%e
5. Pen4a%it 2antun! is%e(ia
,. Ta#2a .e%a'a $e.a8a)a# a2a 2"a/e)es
a. Hi-0!li%e(ia
Tia- 0$an! bisa (e$asa%an !e2ala 4an! be$be#a %eti%a (en!ala(i %a#a$
!ula #ala( #a$a" 4an! $en#a" ("i-0!li%e(ia). Teta-i biasan4a3 (e$e%a
a%an (e$asa%an !e2ala=!e2ala be$i%ut ini :
+) Me$asa la-a$ atau sa%it %a$ena la-a$ #i -e$ut
*) Me$asa !e(eta$
)) Deta% 2antun! 4an! e-at
,) Be$%e$in!at atau (e$asa se-e$ti #e(a(
5) Kulit (en2a#i -uat
>) Sa%it %e-ala
D) Me$asa !elisa"
') Me$asa (en!antu%3 le(a" atau -usin!
9) Me$asa se-e$ti be$!04an! saat be$2alan
+&) Pen!li"atan (en2a#i %abu$ atau (eli"at ben#a se-e$ti a#a *
++) Me$asa se-e$ti 0$an! bin!un!
+*) Men!ala(i %e2an!
+)) Hilan! %esa#a$an (-in!sanC%0(a)
b. Ket0asi#0sis Diabeti%u( (KAD)
Tan#a #an !e2ala KAD (eli-uti:
+) Men!antu%
*) Hi-0tensi
)) Ta%i%a$#ia
,) De"i#$asi
5) Pe$na-asan %us(aul (e-at #an #ala()
>) Bau na.as se-e$ti aet0n (bua")
D) N4e$i ab#0(en
1-. Se#a* Ka$" U#)($ D"a/e)es
Be$i%ut ini a#ala" lan!%a" (ela%u%an sena( %a%i untu% te$a-i ala(i
#iabetes :
a. Sila"%an #u#u% te!a% #i%u$si3 #en!an %e#ua tela-a% %a%i (en4entu"
lantai. Sesuai #en!an !a(ba$ #iatas.
+)
b. Ge$a%an 2a$i 2a$i %a%i3 (en!i%uti !e$a%an #en!an tan#a -ana" -a#a
!a(ba$ #iatas3 seban4a% +& %ali.
. Ge$a%an 2a$i 2a$i %a%i be$!antian #en!an tu(it3 (en!i%uti !e$a%an
#en!an tan#a -ana" -a#a !a(ba$ #iatas3 seban4a% +& %ali.
#. Ge$a%an 2a$i 2a$i %a%i #en!an tu(it seba!ai tu(-uan3 (en!i%uti !e$a%an
#en!an tan#a -ana" -a#a !a(ba$ #iatas3 seban4a% +& %ali
e. Ge$a%an tu(it #en!an 2a$i 2a$i %a%i seba!ai tu(-uan3 (en!i%uti !e$a%an
#en!an tan#a -ana" -a#a !a(ba$ #iatas3 seban4a% +& %ali.
+,
.. Sa(bil #u#u% #i %u$si3 an!%at %a%i se2a2a$ lantai3 #an (enulis%an an!%a &
#an 9 #i u#a$a3 la%u%an sea$a be$!antian untu% %a%i %anan #an %i$i3
sela(a +& %ali.
!. Sa(bil #u#u%3 la%u%an -e%e$2aan #iba1a" ini #en!an %e#ua %a%i
(en40be% n40be% %0$an3 (en2a#i -0t0n! %eil (e(bun!%us -0t0n!an
%0$an ta#i3 #en!an seleba$ %e$tas %0$an3 #ibentu% (en2a#i b0la. la%u%an
satu %ali sa2a.
DAFTAR PUSTAKA
+. S(elt@e$3 S6 < Ba$e3 BG3 *&&*3 Buku Ajar Keperawatan Medikal Bedah
Brunner & Suddarth, E#isi ' F0l *3 EG63 Aa%a$ta.
*. Mans20e$3 A.3 *&&,3 Kapita Selekta Kedokteran3 E#isi Keti!a3 Aili# Satu3
Me#ia Aes%ula-ius3 Aa%a$ta.
). "tt- :CC (e#ia K in#0nesia.0(.
+5
,. Mans20e$3 A.3 *&&,3 Kapita Selekta Kedokteran3 E#isi Keti!a3 Aili# Satu3
Me#ia Aes%ula-ius3 Aa%a$ta.
+>