AK ARJ AKIMI(DEAL OLARAK OLMASI GEREKEN)

Lead-Acid (Kurun), Gel (Jel) ve Glass-Mat (AGM) teknolojisindeki aklerin hepsinin arj olma
karakteristikleri neredeyse ayndr. yle ki:

1) 12V'luk akler iin Ah deeri nemli olmakszn, gerilim deeri ak tam olarak dolu iken 13.15V
civarndadr. Eer aknn kapasitesi dmse yani mr azalmsa, aky bu deere kadar arj
edemezsiniz. Etmeye kalkarsanz zarar verirsiniz, gaz k olur, snr, yanabilir.

2) 13.15V deeri iin aknn doluluunu gsteren gerilim dedik. Fakat yle bir ayrnt var: 13.15V
veren bir g kaynana balayarak aky arj etmeye kalkarsanz haftalar srer. arj bu ekilde
yaplmaz. Genelde aklerin mrlerinin mmkn olduunca uzun olmas iin yaplan udur:

Ah saat deeri 90Ah olan bir ak iin, nce bunun 5'te biri kadar deerde sabit akm verilir (18A). Ak
dolmaya balar. Ak zerinde grlen gerilim 14.5 - 15V arasnda bir deere (biz 14.5V diyelim)
geldiinde ise sabit akm modundan (constant current) klr ve sabit gerilim (constant voltage)
moduna geilir. Bu gerilim 14.5V'dur. Bu gerilim sabit tutulduu iin artk aknn arj edildii akm
kendiliinden dmeye balar.

3) 14.5V sabit gerilim vermeye devam ederken akm der ve akm 90'n yaklak 50'de biri deerinde
yani yaklak 1.8A'e dtnde arj kesilir. arj kesmek de u ekilde olur: k gerilimi 13.7-
13.8V'da tutulur. Burada mA seviyesinde aslnda ak akm ekmeye devam edecektir. (Trickle charge)

4) k gerilimi 13.8V'da tutulmaya allrken akye yklenirseniz yani akm ekerseniz ak gerilimi
13.15V'dan balayarak dmeye balayacaktr. 13.8V'dan deil. Bu, ou kiinin bilmedii ve dikkat
etmedii bir olaydr. Aradaki bu fark gerilim ak zerinde kullanlamayan yk (charge) yznden
olmaktadr. Benzer ekilde akye 14.5V gerilim verilirken akmn 1.8A'e kadar dm olmas o aknn
arj cihazndan ayrldnda aknn zerinde greceiniz gerilimin 14.5V'a yakn olmas anlamna
gelmez. Aknn zerindeki gerilim arj cihazndan ayrlr ayrlmaz 13.8V'a iner ve yaklak 10 dakika
ierisinde de 13.15V'a der. Aky hi kullanmasanz bile bundan sonra da gerilim decektir nk
aknn i direncinde enerji harcanr. Ama bu d 13.8V'dan 13.15V'a olan dten ok daha yava
olacaktr.

5) Daha nce bahsettiim gibi ak gerilimi 13.8V'dan 13.15V' a dyor ve bu deerden sonra dme
hz azalyorsa aknz yenidir, eskimemitir. Fakat mesela 12.8V'a kadar hzl dyorsa, ak,
kapasitesinin yaklak 4'te birini kaybetmitir. Ak gerilimi 12.5V ise ak yarm doludur. 12V'a
indiinizde neredeyse bitmitir. Bundan sonra akm ekmeye devam ederseniz 10.5V'a doru hzl bir
d yaarsnz. 10.5V gerilimine dp de aky hemen arj etmezseniz zellikle kurun olanlarn
mr biter. Daha dk gerilimlere inerseniz aky bir daha arj edemezsiniz. Akm bir trl akye
akmaz. Jel olanlar buna daha dayankldr ama yine de tavsiye edilmez nk kapasiteleri azalr. (yani
artk dolu iken zerlerindeki gerilim 13.15V olmayacaktr daha dk olacaktr.) Aknn kapasitesi yani
mr azaldnda, gidip de 14.5V'u sabit gerilim deeri yapmaktansa 16V'u yapaym, bu sayede daha
yksek gerilime aky arj ederim derseniz hata yaparsnz. Aky patlatmanz iten bile deildir.

6) Bu bahsi geen ak arj metodu 3 modludur ve en yaygn kullanlandr. Fakat her arj cihaz bu
modlar doru ekilde uygulamayabilir. rnein bu bahsettiim arj gerilim deerleri hep oda scakl
iin geerlidir. Ortam scakl artarsa bu gerilimleri drmeniz gerekir. Yani scakla gre devrenizin
alma deerlerinin deimesi gerekir. Bunu yapmazsanz, scak bir yaz gnnde ne olduunu
anlamazsnz ve aknz yarlr. 3 modlu arjn amac aknn yapsn bozmamak, onu stmamak ve gaz
kn engellemektir. Bu sayede mr kayb azaltlr.

7) Ak gerilimini ltnz cihazn doruluu da nemlidir. FLUKE ve benzeri multimetreler ile DC
gerilimleri binde bir hata ile lebilirsiniz. Dikkat ediniz, multimetrenizin pilinin deimesi gerekiyorsa
lmleri gvenmeyin, nk bu hata oran ok artacaktr.

8) Bahsettiim ekilde ak arj yapan cihazlar genelde SMPS tabanldr yani forward ya da flyback
converter kullanrlar. Verilen akm ve uygulanan gerilim bu cihazlar tarafndan doru bir ekilde
llerek anahtarlama eleman (genelde MOSFET) buna uygun olarak kontrol edilir. Bu cihazn iinde
scaklk ler de bulunmas gerekir ve i scaklktan etkilenmemeli, ortam scakln lebilmelidir.

9) Akler kullanlmadklar zaman arj edilmelidir. Aky yarm dolu bekletmek mrnden yer. Fakat u
da yaplan baka bir hatadr: rnein 14.2V seviyesinde sabit gerilim modunda srekli durmak yani 3.
mod olan trickle charge moduna hi girmemek. Bu da aknn mrnden yer nk aky stm,
iinde enerji harcam ve yapsn bozmu olursunuz. arj olduunu anladnzda aky ya serbest
brakmalsnz ya da 13.8V uygulamalsnz. Daha fazlasn deil.

Ak arj tablosu
Tam arjl ak:1,260 kesafet ve 2,10 volt
Yzde 75 arjl ak:1,225 kesafet ve 2,07 volt
Yar arjl ak:1,190 kesafet ve 2,03 volt
Yzde 25 arjl ak:1,155 kesafet ve 2,00 volt
Boalm ak: 1,110 kesafet ve 1,90 volt

Ak kapasitesinin yzde 10'u ile(7 amperi 700 mA ile) arj akmyla ve ak voltajnn yzde 20'si
fazlas(12+2.4=14.4 volt)voltajla arj yapmak,en bilinen,tavsiye edilen pratik bir uygulama eklidir.