VIŠA MEDICINSKA ŠKOLA

PRIJEDOR

SEMINARSKI RAD

REHABILITACIJA PACIJENATA SA PARAPLEGIJOM

NAZIV PREDMETA : Medicinska rehabilitacija

PROFESOR : mr.dr. fizijatar MILIĆ LAZIĆ

STUDENT : BOJAN KOČIĆ

ŠKOLSKA GODINA : 2008/2009

SEMESTAR : V

STUDIJSKA GRUPA : VIŠA MEDICINSKA SESTRA-TEHNIČAR

DOSIJE BROJ : R 50/06

DATUM : 25.12.2008. godine

1
 SADRŽAJ

3 . KIČMA I KIČMENA MOŽDINA

4 . PARAPLEGIJA

4 .PROMIJENE NA MIŠIČIMA

5 . POSLEDICE PARAPLEGIJE

5 . POJAVE KOJE PRATE PARAPLEGIJU

5 . RANA FAZA

5 . POSTUPCI U RANOJ FAZI

6 . LIJEČENJE I REHABILITACIJA

7 . HEREDITARNA (SPASTIČNA) PARAPLEGIJA

2
 KIČMA I KIČMENA MOŽDINA

Kičmeni stub (vertebra) se sastoji od dva dijela: koštani koji čine 33 - 34 pršljena koji
osiguravaju čvrstinu i mehaničku zaštitu kičmenoj moždini i diska između dva pršljena
(intervertebralni discus) koji učestvuje u pokretljivosti. Tako čine cjelinu za pokret -
dinamički vertebralni segment. Pršljenovi su između sebe spojeni malim zglobovima i
trupovima što im omogućava pokretljivost koja u pojedinim dijelovima kičme zavisi od
oblika, veličine, nastavaka pršljenova. Zbog toga je najpokretljivija vratna i slabinska kičma.

Vratni dio kičme (cervikalni) čini sedam, grudni (torakalni) dvanaest, slabinski (lumbalni)
pet, krstačni (sakralni) dio pet spojenih pršljenova . Kičmena moždina smještena je u sredini
kičmenog stuba između trupova pršljenova i njihovih nastavaka te je tako zaštićena od
mehaničkih udara. Zajedno sa mozgom čini cjelinu pa dok je mozak naša svijest, misao i
emocija, dotle je kičmena moždina veza sa svim dijelovima našeg tijela: rukama, trupom, kao
i nogama, mišićima, tetivama, kontrolom kretanja, mokrenja, seksualnih funkcija. Kičmena
moždina ne može da "misli" kao mozak, ona samo izvršava prenos naređenja prema ostalim
dijelovima tijela. Tako kontroliše pokrete šaka i stopala, ostale pokrete ruku i nogu, pokrete
trupa kao i rad mokraćne bešike i crijeva. Upravlja osjetom na koži, mišićima i tetivama.

Mozak vrši svjesnu kontrolu naših aktivnosti dok kičmena moždina, zajedno sa živcima,
prenosi "zapovjedi mozga" do izvršnih organa (mišića udova, mokračne bešike, crijeva).

Iz kičmene moždine izlaze dvije vrste živaca: oni koji ulaze u mišiće ruku i nogu i odgovorni
su za njihove pokrete - to su motorni živci i drugi koji prenose osjete za dodir, bol,
temperaturu i pritisak - to su senzitivni (osjetni) živci.

Prenos podražaja vrše putevi. Osjet za bol, temperaturu, dodir, pritisak prenosi se preko
senzitivnih živaca koji se nalaze u koži, tetivama, mišićima do kičmene moždine, a motorni
podražaji se prenose motornim živcima od kičmene moždine do mišića i tetiva. U kičmenoj
moždini vrši se prenos odnosno prespajanje od senzitivnih na motorne puteve.

Mozak vrši svjesnu kontrolu nad kičmenom moždinom pa se tako dobiva spoznaja o pokretu,
bolu, dodiru, mokrenju.

Naše tijelo stalno prima informacije iz spoljne sredine (toplo, hladno, bol, dodir) kao i iz
unutrašnjnih organa (punjnje mokraćne bešike, potreba za pražnjenjem crijeva). Te
informacije se putem kičmene moždine prenose do mozga senzitivnim (osjetnim) nervnim
putevima.

S druge strane od mozga opet preko kičmene moždine idu motorni putevi za mišiće ruku,
nogu, trupa ili unutarnjih organa (mokraćnu bešiku, crijeva, srce, pluća) prenoseći
"naređenje mozga".

Kičmena moždina i njeni živci u vratnom dijelu odgovorni su za rad ruku, u grudnom dijelu
za trup, a u slabinskom i krstačnom dijelu za rad nogu. Tako su snabdjevani žicima mišići,
koža, mokraćna bešika i crijeva.

Ako povredom nastane prekid ovih veza, bilo djelimičan ili potpuni, gubi se mogućnost
prenosa podražaja od kičmene moždine ka mozgu kao i od mozga ka kičmenoj moždini.
3
 PARAPLEGIJA

Paraplegija je stanje izazvano oštećenjem kičmene moždine. Do oštećenja može doći usled
povreda ili oboljenja kičmenog stuba i kičmene moždine. U zavisnosti od oblika povrede, ta
stanja se dele na ona sa potpunim prekidom veze mozga i kičmene moždine (paraplegija i
kvadriplegija) i na one sa delimičnim prekidom (parapareza i kvadripareza).

 Kvadriplegija ili tetraplegija - potpuna oduzetost ruku i nogu.

 Kvadripareza ili tetrapareza - djelimična oduzetost ruku i nogu
 Paraplegija - potpuna oduzetost nogu
 Parapareza - djelimična oduzetost nogu

Oštećenje kičmene moždine najčešće je spojeno sa povredom pršljenova odnosno prelom koji
pritisne živce koji izlaze iz kičme ili pritisne kičmenu moždinu ili oboje te kao posljedica
nastaje oduzetos nogu. Uzroci mogu da budu veoma različiti: saobraćajni udes, skok na glavu
u vodu, ranjavanje vatrenim ili hladnim oružjem, neke sportske aktivnosti kao pad sa konja
pri jahanju, neke atletske aktivnosti. Nisu rijetke ni bolesti kao upale, infekcije, krvarenja,
tumori ili urodjene greške u razvoju kičme.

Oduzetost može da bude potpuna (kompletna) ili djelimična (inkompletna).

Kod kompletne povrede prekida se veza između mozga i kičmene moždine i kao posljedica
toga javlja se potpuni gubitak pokreta i osjeta dok kod djelimične oduzetosti postoje pokreti
koji su oslabljeni ali mogući uz djelimično očuvan osjet.

PROMIJENE NA MIŠIĆIMA

Primjene na mišićima mogu biti dvojake:

 Spastična oduzetost znači da su mišići napeti, tvrdi, zategnuti i dovode zglobove u

određene položaje te onemogućuju voljne pokrete. Povremeno može doći do
podrhtavanja nogu, nevoljno trešenje zbog spazma što se javlja pri uzbuđenju ili
nekom drugom spoljnom uzroku.

 Flakcidna oduzetost znači da su mišići mlitavi, slabi, propali ili ne mogu da drže
zglobove u njihovom položaju.

Kakvi će mišići biti to zavisi od mjesta povrede na kičmenoj moždini odnosno da li je to na

putu mozak - kičmene moždina (gornji putevi) i tada su mišići spastični ili na živcima koji
izlaze iz kičme (donji putevi) tada su mišići mlitavi

4
POSLEDICE PARAPLEGIJE

 Gubitak voljnih pokreta nogu

 Mišići su promijenjeni po spastičnom ili flakcidnom tipu
 Gubitak osjeta
 Gubi se kontrola mokrenja i pražnjenja crijeva
 Gube se seksualne funkcije

POJAVE KOJE PRATE PARAPLEGIJU

 Ukočenost zglobova - kontrakture - što izaziva gubitak voljnih pokreta kao i spazam ili
mlitavost mišića.
 Infekcije mokraćnih puteva i stvaranje kamenaca
 Okoštavanje zglobova
 Bolovi na mjestu povrede, iznad ili ispod povrede, bolovi zbog spazma mišića
 Otvaranje rana na koži - dekubitusa - na mjestu pritiska
 Promjena seksualnog iskustva

RANA FAZA

Neposredno nakon povrede neophodna je tačna dijagnostika koja se postiže ciljanim

ispitivanjem:

 Osnovni podaci o povredi - od pacijenta ili članova porodice ili očevidaca povrede
 Neurološki pregled povrijeđene osobe da se utvrdi stepen i vrsta oštećenja
 RTG snikam kičme pokazuje mjesto preloma i pomjeranje pršljenova
 CT - kompjuterizovana tomografija - daje detalje na mjestu povrede koštanih dijelova
i intervertebralnog diskusa
 MR - magnetna rezonansa - dobra analiza kičmene moždine, intervertebralnog
diskusa i ligamenata

Na osnovu svih ovih pretraga donosi se odluka o potrebi operativnog zahvata na kičmi. Dva
razloga su za operaciju: nestabilna kičma i pritisak na kičmenu moždinu. Nije svaka povreda
kičme za operativni zahvat. O tome odlučuje neurohirurški tim uz konsultacije sa drugim
profesionalcima ukoliko postoje i povrede na drugim orgnima koje mogu u tom trenutku
ugrožavati život povijeđene osobe ili komplikovati postojeće stanje.

POSTUPCI U RANOJ FAZI

Ako je povreda vratne kičme potrebno je provesti:

 Trakciju (istezanje) vratne kičme

 Stabilizaciju (učvrščivanje) vratne kičme aparatima ili kragnama
 Stabilizacija grudne i slabinske kičme (mideri, korzeti)
 Lijekove (borba protiv infekcija)
 Kontrolu krvnog pritiska (obično je nizak) i rada srca (obično je usporen)
 Kontrolu disanja - ponekad i vještačka pluća
 Kontrolu mokrenja (trajni kateter) i rada crijeva (sredstva za pražnjenje crijeva)
 Kontrolu regulacije toplote
 Prevenciju dekubitusa
5
LIJEČENJE I REHABILITACIJA

Lečenje je kod oštećenja kičmene moždine u početku vezano za sam uzrok oštećenja-
povrede se leče na traumatološkim, oboljenja na neurološkim, a tumori na
neurohirurškim odeljenjima. U prvom periodu, od oko mesec dana poremećaji funkcije
kičmene moždine su veoma izraženi i pacijent je u teškom opštem stanju – faza spinalnog
šoka. Za ovaj period su karakteristični, naročito kod povređivanja, poremećaji svih
funkcija organizma, sa mogućom pojavom velikog broja komplikacija. Period oporavka je
duži ukoliko je nivo oštećenja kičmene moždine viši. Veoma je važno na koji način će se
osobi saopštiti informacije o stepenu oštećenja - potrebno je istaći ono što će moći da učini
i da kvalitet života ne mora da se menja ukoliko se uloži dovoljno truda i volje.

Po završektu ove faze lečenja i stabilizaciji opšteg stanja otpočinje rehabilitacioni tretman.
Oporavak funkcije lokomotornog aparata je, bez obzira na stručnost sprovođenja
rehabilitacionog tretmana, ograničen nivoom oštećenja koje određuje očuvanu aktivnu
muskulaturu, stepenom oporavka onih mišića koji su ispod nivoa oštećenja, brojem,
prisustvom i trajanjem lečenja komplikacija, prisutnim drugim, ranijim oboljenjima,
godinama života, psihičkim stanjem itd.

Po završetku rehabilitacionog tretmana u rebabilitacionim centrima, počinje faza

socijalne rehabilitacije koja podrazumeva vraćanje osobe u porodicu i širu lokalnu
zajednicu kao aktivnog učesnika. U tom periodu smenjuju se faze negiranja situacije,
depresije, agrasivnosti, čekanja da se sve vrati na stanje pre povrede, blage euforije. Lično
angažovanje i upornosti važni su faktori uspeha u procesu koji nije lak.

Svetski trend je  da se paralelno sa rehabilitacijom sprovodi i socijalizacija, kao i da se

porodica, prijatelji i sama osoba aktivno uključe u proces rehabilitacije. Važno je da se
održe rezltati postignuti rehabilitacijom i to samovežbanjem ili uz pomoć drugih lica,
kontrolom kože (zbog mogućih rana od sedanja i ležanja- dekubitusa), odražavanjem lične
higijene. Pored brige o vlastitom zdravlju potrebno je iskoristiti potencijale kojima svaka
ličnost rasplolaže i usmeriti ih na ostvarivanje što samostalnijeg i produktivnijeg života.
Podrška porodice i adekvatna ortopedska pomagala kao i arhitektonski prilagođen
prostor olakšaće i minimizirati teškoće i izazove svakodnevnog života.

Rehabilitacija (re - ponovo. habilitatio - osposobljavanje) počinje već prvog dana nakon
povrede i njen cilj je:

 Postizanje pune sposobnosti za svakodnevni život i rad

 To traži punu saradnju povrijeđene osobe i tima za rehabilitaciju
 Moraju se prihvatiti nastale fizičke promjene i sa njima nastaviti živjeti
 Ponovo se uči: kretati, kontrolisati osnovne fiziološke potrebe, razviti nove navike i
stilove života
 Spriječiti nove povrede i komplikacije
 Pružiti duhovnu podršku osobi i njenoj porodici

6
 HEREDITARNA (SPASTIČNA) PARAPLEGIJA

Bolest se nasleđuje autozomno dominantno, ređe autozomno recesivno.

 
 
KLINIČKA SLIKA

Kod ove bolesti postepeno se razvija spastična slabost donjih ekstremiteta. Početak je obično
u mlađem odraslom dobu, ali može biti u detinjstvu ili sedmoj deceniji.
Klinička slika je jednostavna i sastoji se samo iz znakova lezije centralnih motornih neurona:
slabost, spastična hipertonija mišića, mišićna hiperrefleksija i pozitivan znak Babinskog.
Spasticitet je znatno izraženiji nego slabost. Ruke su retko zahvaćene, a bulbarna
muskulatura skoro nikad. Bolesnici hodaju sve teže, spastično parestično (kao na štapovima) i
žale se na bolove u lumbalnom delu zbog spasticiteta i poremećene statike. Proprioceptivni
senzibiltet može biti blago oštećen. Bolest napreduje veoma sporo, 20-30 godina.
Kod recesivnog nasleđivanja, opisana spastična parapareza može biti udružena sa mentalnom
reterdacijom, demencijom, atrofijom optikusa, ekstrapiramidnim znacima, senzornom
neuropatijom, distalnom amiotrofijom ili ataksijom.
 
 
 
 
DIJAGNOZA

Postavlja se isključenjem drugih oboljenja u prvom redu strukturnih lezija centralnog

nervnog sistema (CNS), demijelinizacionih bolesti, anomalija kraniocervikalnog prelaza i
nekih infekcija CNS-a.
 
 
 
 
LIJEČENJE

Lečenje je simptomatsko, ali veoma je interesantno da bolesnici veoma slabo reaguju na

miotonolitike.