Вы находитесь на странице: 1из 166

1

H. M. zxpxyncxaz
OFOPO
BES XHMHH



2
OFHABHEHHE

HPEHCHOBHE 3
BSFH HA MHP C TOHKH SPEHHH OPFAHHHECKOFO CAO-BOA 5
KHBAH HOHBA 7
KAK HHTATTCH PACTEHHH 18
KAK COSAETCH HHOOPOHE HOHBN 21
C HEFO HAHATB? OCBOEHHE SEMHH HO CA 23
Paciwiensnocis noxasaiens csoncis nous- 23
Housenn-n paspes 24
Xwmwuecxwn ananws nous-, xwcnoinocis 27
Opaoixa nous- 30
Lsonnoe scxan-sanwe 31
Ocsoenwe ezn-x w onoin-x nous 33
CA COOBTECTBO PACTEHHH H KHBOTHNX 37
Camocioniensnan +wsns caza 37
Iws-e wsropozw 41
Tpas- 44
Lason 48
BHN YOBPEHHH B OPFAHHHECKOM CAOBOCTBE 49
Opranwuecxwe yzopenwn 49
Mwnepansn-e yzopenwn, zonyciwm-e s opranwuecxom semnezenww 51
KOMHOCT 53
Komnociwposanwe oio wcxycciso 53
Komnocin-n zsop 55
Kax zenaxi xomnoci 56
Hpwmenenwe xomnocia w nasosa 64
SEHEHOE YOBPEHHE 67
Hasnauenwe senenoro yzopenwn 67
Hpwem- s-pamwsanwn w wcnonssosanwn senenoro yzopenwn 71
Xapaxiepwciwxa xynsiyp, wcnonssyem-x na senenoe yzopenwe 79
Benenoe yzopenwe s uepezosanww xynsiyp na cazosom yuacixe 84
Benenoe yzopenwe noz nnozos-e zepessn 89
MYHBHHPOBAHHE 91
KHKHE YOBPEHHH 95
OBPABOTKA HOHBN 98
Cazoso-oropozn-n wnseniaps znn opaoixw nous- 105
CMENAHHNE HOCAKH H CEBOOBOPOT 110
Hpewmymecisa cmemann-x nocazox 111
Ocnosn-e swz- ssawmozenciswn pacienwn 112
Xopomwe cocezw 113
Pacienwn-samwinwxw 117
Pacienwn, xoiop-e nenssn ca+ais pnzom 121
Cesooopoi s oropoze 124
Arpoiexnwxa cmemann-x nocazox 131
Hpwmep- cmemann-x nocazox 137
Pexomenzauww no coueianwx oizensn-x xynsiyp 140
BPEHTEHH H BOHESHH HE BOPBBA, A COCYTECTBO-BAHHE 149
Cpezcisa samwi- w xoniponn, zonyciwm-e s opranwuecxom cazo-
sozcise 157
Hawonee pacnpocipanenn-e spezwienw na cazosom yuacixe w
samwia oi nwx 171
Hawonee pacnpocipanenn-e onesnw oropozn-x xynsiyp 195
Bamwia nnozoso-nrozn-x xynsiyp oi spezwienen w onesnen 198
(Omwe nono+enwn) 198
Bonesnw nnozoso-nrozn-x xynsiyp 200
HOHESHNE OBHTATEHH OFOPOA 212
Hiwu- s cazy 213
Bauem e+y nnoxo 223
Bemneponxa ne cnyianie c m-msx 227
Tawncisennan m-ms
npeznouwiaei ismy w iwms 232
Hociapaniecs wx nonxwis 236
Csnsann-e oznon uensx 242
Mypassw ipyzonxws-n napozeu 249
HEKOTOPNE COBETN HO BNPATHBAHHT OFOPOHNX KYHBTYP OTKPNTOFO FPYHTA
255
Osomw rpynn- nnoz 255
Boos-e 268
Osomw rpynn- Kopens 273
Osomw rpynn- Lwci 286
3
Hexoiop-e omwe npaswna 298
BHOHHAMHHECKOE SEMHEEHHE 302
Uzen uenocinociw 303
Kocmwuecxwe snwnnwn w xocmwuecxwe pwim- 304
Bwozwnamwuecxwe npenapai- 310






HPEHCHOBHE

B oion xnwre paccxas-saeicn o iom, xax s-paciwis osomw w
pyxi- es npwmenenwn mwnepansn-x yzopenwn w nzoxwmwxaios. Korza-io, s
zoxwmwuecxyx opy, xoneu xoiopon mo+no oineciw x cepezwne XIX sexa, osomw
w pyxi- wnaue w ne s-pamwsanw. Oznaxo s name spemn nxzw nouiw sa-nw, xax
oio zenanocs pansme wx oiuamw, a io w zezamw w npazezamw.
Mwnepansn-e yzopenwn w nzoxwmwxai- oneruwnw ipyz semnezensua
w snauwiensno nos-cwnw ypo+aw, no smecie c iem npwmenenwe wx nosnexno sa
coon ouens cepsesn-e oipwuaiensn-e nocnezciswn, yrpo+axmwe szopossx
nxzen. Oio ciano ncno y+e s nauane XX sexa, xorza pnz yuen-x w npaxiwxos,
ne ocnennenn-x ycnexamw xwmwsauww, nauanw wis ipesory. K iomy +e spemenw
mo+no oineciw sosnwxnosenwe opranwuecxoro, wnw oxonorwuecxw uwcioro,
semnezenwn, xoiopoe nociaswno csoen uensx oixasaiscn oi npwmenenwn
xwmwuecxwx cpezcis w, wcnonssyn secs i-cnueneinwn on-i npezxos w
cospemenn-e zociw+enwn nayxw, coszais nosyx cwciemy, oiseuaxmyx sanpocam
namero spemenw.
Ocnosonono+nwxom cospemennoro opranwuecxoro semnezenwn cuwiaxi
copa Atnoepia Fonapta (18731948), xoiop-n onsmyx uacis +wsnw nposen s
Unzww w iam +e paspaoian csox cwciemy xomnociwposanwn w yzopenwn nous-.
Ocnosn-e nono+enwn csoero meioza on copmynwposan s xnwre Banosezw
censcxoro xosnncisa, xoiopan npowssena onsmoe sneuainenwe w npwsnexana x
nemy mnoro cioponnwxos so scem mwpe.
Houiw oznospemenno s Lepmanww sosnwxno wozwnamwuecxoe
semnezenwe, xoiopoe iax+e oixasanocs oi npwmenenwn mwnepansn-x yzopenwn w
nzoxwmwxaios. Ocoennocisx wozwnamwuecxoro semnezenwn nsnneicn io, uio
ono onsme snwmanwn yzennei ssawmozenciswnm w ssawmocsnsnm, sosnwxaxmwm w
zencisyxmwm snyipw +wson npwpoz-, me+zy +wson w ne+wson npwpozon, me+zy
+wson npwpozon w xocmocom. Hpaxiwuecxw oio s-pa+aeicn s npwmenenww
cneuwwuecxwx wozwnamwuecxwx npenapaios, o xoiop-x yzei paccxasano s
cooiseicisyxmem paszene xnwrw. Ocnosonono+nwx wozwnamwuecxoro
semnezenwn nemeuxwn wnoco Pytotn Tiaznep (18611926), xoiop-n s csowx
nexuwnx s 1924 r. wsno+wn ero ieopeiwuecxwe ocnos-. A ero
cooieuecisennwx zoxiop penpzt Hazep -n iem uenosexom, xoiop-n
oiw wzew ocymeciswn na npaxiwxe.
B name spemn opranwuecxwe w wozwnamwuecxwe xosnncisa ycnemno
paoiaxi so scex cipanax mwpa, w ocoenno ypn-n poci wx uwcna npowcxozwi
s nocneznwe zecniwneiwn, xorza ouens ocipo scian sonpoc o sarpnsnenww
oxpy+axmen cpez-. U ecnw znn onsmwx, w iem onee xommepuecxw
opweniwposann-x xosnncis, nepexoz na cwciemy opranwuecxoro semnezenwn
npezciasnnei neman-e ipyznociw, io na manensxwx cazos-x yuacixax cam or
senen oixasaiscn oi scnxon xwmww. U xoin sam npwzeicn nemnoro onsme
noipyzwiscn, no saio sama cemsn yzei oecneuena nwiaiensn-mw w ropaszo
onee sxycn-mw osomamw w pyxiamw.
Asiop nociaswn csoen uensx copais w oomwis s oion xnwre
on-i mnorwx opranwuecxwx cazosozos, xoiop-e zownwcs ycnexa na csowx
cazos-x yuacixax. Ho roios-x peuenios xnwra ne zaei. Ka+z-n cazos-n
yuaciox neuio cosepmenno wnzwswzyansnoe, w ero wnzwswzyansnoe nwuo s
pasnon mepe onpezenneicn nouson, mwxpoxnwmaiom, mecionono+enwem w
xapaxiepom snazensua. Hooiomy ws scero ioro, uio onwcano s xnwre, uwiaiens
4
mo+ei s-pais io, uio emy onsme nonpaswicn wnw onsme no cwnam, w
nposepwis na csoem yuacixe.
Ocnosa opranwuecxoro cazosozcisa ocooe oinomenwe x nouse
xax x +wsomy cymecisy. U noiomy ocnosnoe cozep+anwe xnwrw nocsnmeno iem
meiozam, c nomomsx xoiop-x coszaeicn +wsan nousa. Ucnonssyeicn rnasn-m
opasom sapye+n-n on-i, nocxonsxy s oieuecisennon nwiepaiype oiw sonpoc-
ocsemen- ouens cnao. Baio s oieuecisennon nwiepaiype ouens nozpono
onwcan- meioz- s-pamwsanwn cazoso-oropozn-x xynsiyp, nouemy o nwx yzei
cxasano ionsxo s ion mepe, xoiopan onpezenneicn ocoennocinmw
opranwuecxoro semnezenwn.

Asiop npwnocwi csox narozapnocis sa nomoms s nanwcanww oion
xnwrw B. Barsoszxwny, Onspwze Knnep w Me+zynapoznon opranwsauww Usan
Kpecisnnwn (Tsenuapwn).
Aniop




BSFH HA MHP C TOHKH SPEHHH
OPFAHHHECKOFO CAOBOA

-io- ciais opranwuecxwm cazosozom, nezociaiouno npocio
oixasaiscn oi npwmenenwn mwnepansn-x yzopenwn w nzoxwmwxaios w samenwis
wx opranwuecxwm yzopenwem. B ocnose opranwuecxoro cazosozcisa ne+wi
rnyoxoe nonwmanwe npoueccos, npowcxoznmwx s npwpoze. He nazo nonwmais
npwpozy xax xaxoe-io oisneuennoe nonniwe. Oio sce io, c uem wmeei zeno
cazosoz, pacienwe w nousa, Connue w Lyna, soza w seiep.
M- ne mo+em saciaswis Connue w Lyny zswraiscn no zpyrwm
opwiam, m- mo+em ionsxo wsyuwis saxon- wx zsw+enwn w s cooiseicisww c
nwmw opranwsosais csox paoiy. Baxon-, ynpasnnxmwe +wsnsx pacienwn w
nous-, iouno iax +e ne nozsnacin- uenosexy, xax saxon- zsw+enwn Connua w
Lyn-. Ho nonns wx w zencisyn s cornacww c nwmw, mo+no zowiscn mnororo. M-
ne wmeem s swzy nopa+axmwe soopa+enwe zociw+enwn rennon wn+enepww.
Hocnezciswn oioro noxa eme ne ncn-, iax +e xax ne cpasy cianw ncn-
nocnezciswn npwmenenwn s-s-sasmwx sceomee socxwmenwe neciwuwzos.
Opranwuecxoe cazosozciso ciaswi nepez coon ropaszo onee
cxpomnyx sazauy nonyuenwe notnoennmx npozyxios nwianwn. M- zenaem
yzapenwe na cnose nonnouenn-e. Oio cymecisennoe oinwuwe oi ion sazauw,
xoiopyx ciaswi cospemennoe iexnwswposannoe w xwmwswposannoe semnezenwe,
nonyuenwe maxcwmansn-x ypo+aes npw mwnwmansn-x saipaiax ipyza. Tam
nwiaiensnan uennocis nonyuenn-x ypo+aes oiozswraeicn na saznwn nnan w ne
npwnwmaeicn so snwmanwe, uio nwma uenosexa oio neuio onsmee, uem npocio
cymma semecis.
M- eme xax cnezyei ne snaem, xax xaueciso nwmw (ne npocio ee
xwmwuecxwn cocias) snwnei na zymesnyx w zyxosnyx +wsns uenosexa, na ero
uenoseuecxyx cymnocis. A io, uio iaxoe snwnnwe cymecisyei, mo+no noxa
ionsxo zoraz-saiscn. Cospemennan axazemwuecxan nayxa ne mo+ei zais oisei
na sonpoc: -io iaxoe +wsns? Kax ona nonswnacs na Bemne? Ha oioi cuei
cymecisyxi ionsxo pasnoopasn-e rwnoies-. M- ne mo+em zais onpezenenwe
+wsnw, m- mo+em ionsxo cxasais, uio +wsoe ouens cwnsno oinwuaeicn oi
ne+wsoro. Lpanwua me+zy +ws-m w ne+ws-m nposozwicn no npwnuwny: +wsoe
npowcxozwi ionsxo oi +wsoro.








5



















Ham caz oio +wsan npwpoza, uenosex oio io+e +wsan npwpoza.
Texnwswposann-n nozxoz, onpezennxmwn sc ionsxo uwcnom w mepon, mo+no
npwmennis npw npoexiwposanww mocia, asiomownn, camoneia, s-uwcnwiensn-x
mamwn, no x uenosexy w cazy ero npwmenwis nenssn, noiomy uio s uenosexe w
caze ecis eme uio-io, ne nozzaxmeecn xonwuecisennomy wsmepenwx. -io-
noncnwis oiy pasnwuy, o-uno npwsozni npwmep c zsymn xapiwnamw: nepsan
neonsman xapiwna xwciw Pempanzia w siopan onsman w npxan xapiwna
xaxoro-nwyzs rope-xyzo+nwxa, Ecnw nozxozwis c xonwuecisennon iouxw
spenwn, io no xonwuecisy xpacxw siopyx xapiwny mo+no cuwiais ropaszo onee
uennon. Ho c iouxw spenwn xyzo+ecisennoro maciepcisa, io ecis c iouxw
spenwn xauecisennon, sce npewmymecisa yzyi na ciopone nepson xapiwn-.
Touno iax +e ne onpasz-saei cen xonwuecisenn-n nozxoz npw
ouenxe nousennoro nnozopozwn. -acio ananws zociynn-x pacienwnm onemenios
nwianwn s nnozopoznon nouse noxas-saei ouens nwsxoe wx cozep+anwe. Cyzn no
ananwsam, pacienwn zon+n- -nw - wcn-i-sais cwnsnoe ronozanwe. Oznaxo
zeno s iom, uio na nnozopozn-x nousax onemeni- nwianwn naxoznicn ne s
nousennom pacisope, a s csnsannom cocionnww na nousenn-x uaciwuax wnw
sxozni s cocias rymyca wnw mwnepanos w cianosnicn zociynn- pacienwnm
ionsxo s pesynsiaie +wsnezeniensnociw nousenn-x mwxpoopranwsmos.
Oiwm o+ncnneicn iax+e, nouemy uacio ne onpasz-saxi cen iouno
paccuwiann-e nopm- snecenwn yzopenwn. B ieopww s nousy nazo snocwis s
swze mwnepansn-x yzopenwn posno cionsxo nwiaiensn-x semecis, cxonsxo
noipennxi wx pacienwn znn coszanwn ypo+an onpezenennon senwuwn-. Ho oiw
pacuein-e nopm- onpasz-saxi cen ionsxo na es+wsnenn-x wcxyccisenn-x
cycipaiax, xoiop-e cny+ai ionsxo onopon znn xopnen pacienwn. Ecnw +e
sneciw oiw yzopenwn s +wsyx nousy, io noz zenciswem mwxpoopranwsmos onw
nozseprnyicn iaxwm wsmenenwnm, uio wx snwnnwe na ypo+an yzei ouens
zanexwm oi pacueinoro.


KHBAH HOHBA

Taxwm opasom, m- nocienenno nozomnw x uenipansnomy sonpocy
opranwuecxoro semnezenwn +wson nouse. Ham mo+ei noxasaiscn nenpws-un-m,
uio rnasn-m npezmeiom saoi nsnneicn ne pacienwe, a nousa. Opranwuecxwe
cazosoz- cuwiaxi: ecnw nousa naxozwicn s xopomem, szoposom cocionnww, io
sce ociansn-e nponem- pemaxicn camw coon, io ecis na nen yzyi paciw
szopos-e, npozyxiwsn-e pacienwn. Ho szecs neoxozwmo yiounwis, uio, xorza
m- rosopwm o szoposon, npozyxiwsnon nouse, m- wmeem s swzy io, uio
nas-saxi +znoz nounoz. Opranwuecxwn cazosoz cuwiaei nousy +ws-m opranwsmom
w oinocwicn x nen w yxa+wsaei sa nen iax +e, xax on yxa+wsan - sa nx-m
zomamnwm +wsoin-m.
6
+znaz nouna sio cnoeto pota tomamnee +znoinoe, z ona, no
cymeciny, ny+taeicz n iex +e yctonzzx cymecinonanzz, xax z tmooe
+znoinoe, nzianzz, note, nostyxe, cneie, iente z i. t. B oiom rnasnan
oinwuwiensnan uepia opranwuecxoro cazosozcisa.
Mnorwm cxasannoe mo+ei noxasaiscn nenonnin-m. M- npws-xnw x
iomy, uio nousa oio rnwna wnw necox, m- xozwm no nen, es+anocino ionuem
ee noramw wnw xonaem nonaion, nepesopauwsan w nepememwsan cnwsy zosepxy.
Bonee npws-uno cuwiais, uio nousa s-nonnnei pons naccwsnon cpez-, cny+amen
onopon znn xopnen pacienwn w smeciwnwmem nwiaiensn-x semecis, nornomaem-x
xopnnmw, na uem ocnosana npaxiwxa npwmenenwn mwnepansn-x yzopenwn.
Hw+e m- non-iaemcn zais xpaixoe npezciasnenwe o iom, uio iaxoe
+wsan nousa.
B +wson nouse mo+no s-zenwis ipw cociasn-e uaciw.
Ocnonnaz ee cociantzmmaz nounennme mznepatm, na xoiop-e
npwxozwicn 8090% ee seca. Oio cwnsno paszponennan w wsmensuennan ropnan
nopoza, na nosepxnociw xoiopon opasosanacs zannan nousa. Mwnepansnyx
uacis nous- mo+no ynozowis ee cxeneiy. Housenn-e mwnepan- cozep+ai
rpomazn-n sanac nwiaiensn-x onemenios xanwn, xansuwn, marnwn, naipwn,
ocopa, +enesa w i. z., no s opme, onsmen uacisx nezociynnon znn
pacienwn. B pesynsiaie +wsnezeniensnociw nousenn-x opranwsmos w xopnen
pacienwn npowcxozwi nenpeciannoe paspymenwe w wsmensuenwe mwnepansn-x
uaciwu w npw oiom ws nwx s-csoo+zaxicn sce nos-e xonwuecisa mwnepansn-x
onemenios nwianwn.
Hpwpoznan oecneuennocis nous- onemeniamw nwianwn s
snauwiensnon cienenw saswcwi oi xwmwuecxoro cociasa wcxoznon, iax
nas-saemon maiepwncxon, nopoz-, ws xoiopon opasyeicn nousa. Ecnw
maiepwncxan nopoza cozep+wi mano xaxoro-nwo onemenia, io w s nouse ero
yzei nezociaiouno, w iorza cazosoz c nomomsx cooiseicisyxmwx yzopenwn
zon+en yzei socnonnwis oioi nezociaiox.
B saswcwmociw oi senwuwn- mwnepansn-e uaciwu- zennicn na ipw
paxuww: paxuwx necxa zwameip 10,05 mm, paxuwx n-nw zwameip 0,05
0,001 mm, paxuwx wnwci-x uaciwu zwameip menee 0,001 mm. B saswcwmociw
oi cozep+anwn mwnepansn-x uaciwu pasnoro zwameipa nous- zennicn na nerxwe,
wnw necuan-e (npeonazaei necox), w na in+en-e, wnw rnwnwci-e (npeonazaxi
n-nesai-e w wnwci-e uaciwu-). Hpome+yiounoe nono+enwe sanwmaxi cyrnwnxw w
cynecw. C iouxw spenwn nnozopozwn nous- nawonee uennon nsnneicn paxuwn
wnwci-x uaciwu, snauwiensnyx zonx xoiopon cociasnnxi mwnepansn-e xonnowz-.
Ha wx nosepxnociw noz zenciswem monexynnpn-x cwn yzep+wsaxicn w
xonuenipwpyxicn won- onemenios mwnepansnoro nwianwn pacienwn s zociynnon
znn pacienwn opme.
Lociynnocis onemenios nwianwn saswcwi oi ioro, nacxonsxo
npouno onw csnsan- monexynnpn-mw cwnamw c mwnepansnon wnw opranwuecxon
uacisx nous-. Onemeni-, xoiop-e sxozni s cocias xpwciannwuecxon pemeixw
mwnepanos wnw neopaiwmo azcopwposan- na nosepxnociw nousenn-x uaciwu,
nezociynn- xopnnm pacienwn. Onemeni-, xoiop-e csnsan- cna-mw
monexynnpn-mw cwnamw na nosepxnociw xonnowzn-x uaciwu wnw naxoznicn s
nousennom pacisope, moryi -is nornomen- xopnnmw pacienwn.
Biopaz na+naz cociantzmmaz uacin nounm optanzuecxoe
nemecino. Ono opasosanocs s pesynsiaie +wsnezeniensnociw pacienwn w
pasnwun-x nacennxmwx nousy +ws-x cymecis. Bnauwiensnan uacis opranwuecxoro
semecisa nous- cociowi ws paciwiensn-x ociaixos, rnasn-m opasom xopnen,
naxoznmwxcn s pasnon cienenw pasno+enwn. Hawonee uennan uacis
opranwuecxoro semecisa rymyc xomnnexc cneuwwuecxwx opranwuecxwx
semecis, opasyxmwxcn ionsxo s nouse. B nouse nocionnno wzei npouecc,
nozon-n npoueccy nwmesapenwn: oimepmwe paciwiensn-e ociaixw cnauana
pasnaraxicn zo npoci-x nwsxomonexynnpn-x opranwuecxwx coezwnenwn, a saiem
ws nwx y+e cwnieswpyxicn rymycos-e semecisa c onee xpynnon w in+enon
monexynon. Umenno onw npwzaxi semne iemn-n usei.
Paciwiensn-e ociaixw nsnnxicn xax - anxom opranwuecxoro
semecisa, ws xoioporo nousenn-e opranwsm- uepnaxi maiepwan znn nozzep+anwn
csoen +wsnw w znn coszanwn rymycos-x semecis. Hocxonsxy opasosanwe
7
rymyca mwxpowonorwuecxwn npouecc, io on ipeyei ycnoswn, neoxozwm-x
znn nxoro +wsnennoro npouecca: soza, soszyx, iemnepaiypa, nwma w i. z.
Hpw cwnsnon sacyxe wnw, naoopoi, npw nepeysna+nenww opasosanwe rymyca
saiopmo+eno. Hanpwmep, na saonouenn-x nepeysna+nenn-x nousax ws oimepmwx
pacienwn opasyeicn iop nonypasno+wsmwecn paciwiensn-e ociaixw.
Topnn-e nous- ouens orai- opranwuecxwm semecisom, no iem ne menee ezn-
rymycom.
Cozep+anwe opranwuecxoro semecisa s naxoin-x nousax cpeznen
nonoc- xoneneicn oi 1,3% (na necuan-x nousax) zo 5% (na cyrnwnwci-x
nnozopozn-x nousax).
-epnosem-, y xoiop-x cozep+anwe opranwuecxoro semecisa s
naxoinom ropwsonie zociwraei 8%, a momnocis rymycosoro ropwsonia zo
80 cm, nsnnxicn ynwxansn-mw no csoemy nnozopozwx nousamw. Onw ecis ionsxo
s Poccww w na .xpawne. Ouens noxo+w na nwx nnozopozn-e nous- npepwn na
Cpeznem Banaze CTA.
Lymyc xonnowznoe semeciso, a xonnowz- mensuanmwe uaciwuxw,
xoiop-e iax +e, xax w mwnepansn-e wnwci-e uaciwu-, cnocon- yzep+wsais na
csoen nosepxnociw mwnepansn-e onemeni- nwianwn pacienwn s zociynnon znn
nwx opme. Tyi sa+no opaiwis snwmanwe na cnose yzep+wsais. Oio snauwi,
uio onemeni- nwianwn csnsan- c nosepxnocisx opranwuecxwx uaciwuex cna-mw
cwnamw, xoiop-x zociaiouno, uio- npezoxpanwis wx oi s-m-sanwn zo+zes-mw
sozamw ws xopneowiaemoro cnon nous-. Ecnw s nouse, nanpwmep s necuanon,
mano xonnowzn-x uaciwu, io onemeni- nwianwn naxoznicn s csooznom
cocionnww s nousennom pacisope w nerxo s-m-saxicn s nw+nwe ropwsoni-, rze
oi nwx nei nwxaxoro npoxy.
Lymyc cny+wi xpanwnwmem ocnosn-x onemenios nwianwn pacienwn
asoia, ocopa w xanwn. Lymyc neoznopozen no csoemy cociasy. Hpome+yioun-e
necionxwe npozyxi- cwniesa w pacnaza, xoiop-e nas-saxi oexiwsn-m
rymycom, cny+ai ocnosn-m wciounwxom nwianwn znn nousenn-x opranwsmos. B
pesynsiaie wx zeniensnociw on -cipo mwnepanwsyeicn, s-zennn asoi, ocop,
cepy w zpyrwe cozep+amwecn s nem semecisa, xoiop-e nornomaxicn pacienwnmw.
Koneun-e npozyxi- mwxponoro cwniesa opasyxi ciawnsn-n
rymyc. Oio ipyznopasnaraxmwecn s-coxomonexynnpn-e opranwuecxwe semecisa,
opasyxmwe xomnnexc- c mwnepansnon uacisx nous-. Haxannwsancs s ieuenwe
mnorwx nei, onw coszaxi ocnosy nnozopozwn nous-. B nerxwx necuan-x nousax
onw ysenwuwsaxi sozoyzep+wsaxmyx cnoconocis, s rnwnwci-x cnococisyxi
coszanwx xomxosaion cipyxiyp- w, cnezosaiensno, ynyumenwx aopauww w
sozonponwuaemociw. B ciawnsnom rymyce naxannwsaxicn w coxpannxicn sanac-
nwiaiensn-x semecis, xoiop-e npw neoxozwmociw moryi meznenno
s-csoo+zaiscn w nepexozwis s zociynnyx znn pacienwn opmy.
Opranwuecxwe yzopenwn, xoiop-e m- snocwm s nousy,
npespamaxicn rnasn-m opasom s oexiwsn-n rymyc, xoiop-n nonnocisx
mwnepanwsyeicn s ieuenwe oznoro ipex cesonos. Perynnpnoe e+eroznoe
snecenwe opranwuecxwx yzopenwn coszaei ycnoswn znn naxonnenwn onee
cionxwx coezwnenwn w opasosanwn ciawnsnoro rymyca. Taxwm opasom, ocnona
ntotopotzz ciaoztnnmz tymyc coszaeicn ne cpasy, a nsnneicn pesynsiaiom
perynnpnoro mnoroneinero npwmenenwn onpezenenn-x npwemos yzopenwn w
opaoixw nous-. Onwcanwx oiwx npwemos w nocsnmena zannan xnwra.
U, naxoneu, ipeinz cociantzmmaz nounm ee +znoz xomnoneni,
pasnoopasn-e npezciaswienw paciwiensnoro w +wsoinoro mwpa, o+ezwnenn-e
noz omwm nassanwem nousennan woia. Bonsmen uacisx oio mwxpocxonwuecxwe
coszanwn, ne swzwm-e npoci-m rnasom, w nooiomy nam ouens ipyzno
npezciaswis cee, uio onw cociasnnxi snauwiensnyx uacis nous-.
Hpwsoznicn iaxwe uwp-: s nnozopoznon namne s cnoe 025 cm na
1 ra cozep+wicn 510 i npocienmwx paciwiensn-x w +wsoin-x opranwsmos, ne
cuwian zo+zes-x uepsen, sec xoiop-x cociasnnei s cpeznem 0,8 i/ra. Ho
zpyrwm zann-m, sec +ws-x opranwsmos mo+ei zociwrais zecnixos ionn na
rexiap. Oia senwuwna ouens cwnsno sapswpyei s saswcwmociw oi csoncis nous-
w meioza nozcueia, no so scex cnyuanx ona s-rnnzwi zociaiouno snymwiensno.
Iws-e cymecisa, cozep+amwecn s nouse, neycianno ipyznicn,
nepepaai-san rpyoe opranwuecxoe semeciso w npespaman ero s rymyc.
8
Hooiomy m- c nonn-m ocnosanwem mo+em nassais nozsemn-n +wson mwp
nozsemnon xoposon. O-unan xoposa naceicn na none, noezaei ipasy,
nepesapwsaei ee w npespamaei s nasos, xoiop-n yzopnei nousy. Hotsemnaz
xopona nepenapznaei pacizietnnme ociaixz z oootamaei nouny tociynnmmz
pacienzzm stemeniamz nzianzz. B szoposon nouse nozsemnan xoposa snocwi
snauwiensno onsmwn sxnaz s nnozopozwe nous-, uem nxoe yzopenwe.
Paccmoipwm cocias oion xopos- nozponee. Bonsmyx uacis ee
cociasnnxi axiepww, oinocnmwecn x uapcisy pacienwn.
B 1 r cazoson nous- cozep+wicn oxono 1 000 000 000 axiepwn. B
pasno+enww opranwuecxoro semecisa yuacisyxi aopon-e axiepww, xoiop-e ne
moryi +wis es xwcnopoza, w anaopon-e, ne ny+zaxmwecn s xwcnopoze.
Hexoiop-e axiepww s-nonnnxi cneuwwuecxwe ynxuww, nanpwmep, ycsawsaxi
asoi ws soszyxa w cwnieswpyxi orai-e asoiom opranwuecxwe coezwnenwn
(asoioaxiep), zpyrwe pasnaraxi enxw zo amwnoxwcnoi w ammwaxa, ipeisw
nepesozni ammwax s nwipain-n asoi, xoiop-n nornomaeicn pacienwnmw w
wcnonssyeicn znn cwniesa enxa. Taxwm opasom ocymecisnneicn xpyrosopoi
asoia s cwcieme nousa pacienwe.
Lpyran rpynna mwxpoopranwsmos axiwnomwuei- pozcisenna w
axiepwnm, w rpwam. Onw s-nonnnxi sa+nyx ynxuwx pacmennenwn cno+n-x, ne
nozzaxmwxcn axiepwnm coezwnenwn (nwrnwn, nexiwn, uennxnosa) s
paciwiensn-x ociaixax. Umenno wx npwcyiciswem onpezenneicn cse+wn semnnnon
sanax szoposon, nnozopoznon nous-.
Lanee cnezyei rpynna nousenn-x rpwos. Tonxwe nwiw wx
rpwnwu rw- nponws-saxi nousy. Onw iax+e yuacisyxi s pasno+enww
opranwuecxwx coezwnenwn. Kpome ioro, onw s-nonnnxi sa+nyx ynxuwx,
nornoman w wcnonssyn znn cwniesa rymycos-x coezwnenwn ammwax w zpyrwe
neiyuwe semecisa, opasyxmwecn s pesynsiaie +wsnezeniensnociw axiepwn.
Taxwm opasom, rpw- npezoispamaxi noiepx nouson asoia oioro sa+nenmero
onemenia nwianwn. Lpw- yuacisyxi iax+e s pasno+enww nousenn-x mwnepanos,
s-csoo+zan ws nwx onemeni- nwianwn pacienwn, s iom uwcne ocop.
Kopnw pacienwn +wsyi s iecnom cozpy+ecise (cwmwose) c
nousenn-mw rpwamw, xoiop-e opasyxi ws csowx ien csoeopasnyx oonouxy
soxpyr xopnen xopnesyx mwxopwsy. Mwxopwsa nwiaeicn s-zenenwnmw xopnen.
Oiw s-zenenwn cozep+ai opranwuecxwe coezwnenwn, cwnieswpyxmwecn s nwcisnx
pacienwn, opranwuecxwe xwcnoi-, caxapa, amwnoxwcnoi-. A znn xopnen
pacienwn mwxopwsa nonesna iem, uio cna+aei wx paciwiensn-mw ropmonamw w
zociynn-mw onemeniamw mwnepansnoro nwianwn, s-csoo+zaxmwmwcn ws
mwnepansnon uaciw nous- s pesynsiaie ee +wsnezeniensnociw.
Kpome ioro, paciwiensn-n mwp npezciasnen s nouse sozopocnnmw.
Onw +wsyi rnasn-m opasom s sepxnwx cnonx nous-, xyza nponwxaei csei w rze
onw moryi cwnieswposais, xax w sce pacienwn, opranwuecxwe semecisa ws
yrnexwcnoro rasa soszyxa. Bozopocnw snocni zosonsno cymecisenn-n sxnaz s
ooramenwe nous- opranwuecxwm semecisom, wx npozyxuwn sa roz mo+ei
zociwrais zo 1,5 i/ra.
B nouse s onsmom xonwuecise owiaxi iax+e npocienmwe
oznoxneioun-e opranwsm-, npwuwcnenn-e x mwpy +wsoin-x. Cepon wx +wsnw
cny+ai sanonnenn-e sozon npome+yixw me+zy nousenn-mw uaciwuamw. Ux omwn
sec mo+ei zociwrais 0,30,4 i/ra. Onw iax+e snocni csox neniy s pasno+enwe
opranwuecxoro semecisa. Mnorouwcnenn-e onee wnw menee xpynn-e nousenn-e
+wsoin-e uepsw, +yxw, nwuwnxw +yxos, mnorono+xw, moxpwu- w i. z.
wsmensuaxi w noezaxi paciwiensn-e ociaixw. Oinocwiensno xpynn-e +wsoin-e,
nacennxmwe nousy, m-mw, xpoi-, semneponxw npwnocni iax+e onpezenennyx
nonssy nouse. Hpoxan-san csow xoz-, onw p-xnni w nepememwsaxi nousy w oiwm
snocni cson sxnaz s coszanwe ee nnozopozwn.
U naxoneu, m- nozomnw x ttannomy npezciaswienx nousennoro
+wsoinoro mwpa zo+zesomy uepsx. Opranwuecxwe cazosoz- cnaraxi
sociop+enn-e rwmn- s uecis zo+zesoro uepsn. -apnss Lapswn nocsniwn
zo+zesomy uepsx uenyx xnwry, naz xoiopon on paoian scx csox +wsns, xax
rosopni s myixy, oiz-xan nocne coszanwn ieopww osonxuww. On sneps-e
npowssen omenomwsmwe scex wccnezosanwn, zoxas-saxmwe neo-xnosennyx
uennocis znn nous- oioro +wsoinoro, xoiopoe pansme cuwianw nouiw spezn-m.
9
Lo+zeson uepss s-nonnnei mno+eciso pasnoopasn-x ynxuwn. Hpoxnaz-san csow
sepiwxansn-e w ropwsoniansn-e xoz- s nouse, on p-xnwi w nepememwsaei ee,
cnococisyn nyumemy nponwxnosenwx soszyxa w soz-. On nwiaeicn mensuanmwmw
mwnepansn-mw w opranwuecxwmw uaciwuxamw, xoiop-e, nepesapwsancs s ero
xwmeunwxe, npespamaxicn s cionxwe opranomwnepansn-e coezwnenwn,
neo-xnosenno orai-e nwiaiensn-mw onemeniamw s zociynnon znn pacienwn
opme. Oiw opranomwnepansn-e xomnnexc- s-zennxicn ws ero xwmeunwxa s swze
xapaxiepn-x xomouxos semnw. Hepesapennan zo+zes-m uepsem semnn cozep+wi s
11 pas onsme xanwn, s 7 pas onsme ocopa, s 5 pas onsme asoia, s
2,5 pasa onsme marnwn w s 2 pasa onsme xansuwn, uem oxpy+axman nousa.
Konwueciso zo+zes-x uepsen cny+wi noxasaienem nnozopozwn nous-. B
nnozopoznon nouse owiaei 1 250 000 zo+zes-x uepsen na rexiap, w sa roz
onw nepepaai-saxi, nponycxan uepes cen w npespaman s cionxwn rymyc, oi
45 zo 75 i nous-. Oio snauwi, uio nousa nonyuaei 4575 i nepsoxnaccnoro
yzopenwn. Teno zo+zesoro uepsn noxp-io cnwssx, cozep+amen mnoro xansuwn s
swze yrnexwcnon conw. Hpop-san csow mnorouwcnenn-e xoz- s nouse, zo+zeson
uepss ociasnnei na wx cienxax csox cnwss, xoiopan nenipanwsyei nousenn-e
xwcnoi- w nomoraei nozzep+wsais xwcnoinocis nous- na naronpwninom znn
pacienwn yposne. Konnwie semnx na csowx rpnzxax w nocmoipwie, ecis nw iam
zo+zes-e uepsw. Ecnw s- wx ne onapy+wie wnw onapy+wie ionsxo ezwnwu-,
oio cwrnan ezciswn.
B-pamwsaem-e namw pacienwn iax+e snocni secsma cymecisenn-n
sxnaz s nnozopozwe nous-. Kopnw pacienwn nponws-saxi nousy zo onsmon
rnywn- w, oimwpan, ociasnnxi s nen nycioi-, xoiop-e sanonnnxicn sozon w
soszyxom, neoxozwm-mw znn +wsnw nousenn-x opranwsmos. Pacienwn
ezwncisenn-e ws owiaienen nous-, cnocon-e s csowx nazsemn-x opranax s
npoueccax oiocwniesa coszais ws yrnexwcnoro rasa soszyxa opranwuecxwe
semecisa. Losonsno snauwiensnan uacis oiwx semecis s-zenneicn uepes xopnw
s nousy. Ux omwn sec mo+ei cociasnnis 510% oi seca pacienwn. Oiw
sozopacisopwm-e opranwuecxwe semecisa cny+ai nwmen znn nousenn-x
opranwsmos. Kopnw pacienwn, ociaxmwecn s nouse nocne yopxw ypo+an,
pasnaraxicn w ooramaxi nousy opranwuecxwm semecisom. Kopoue rosopn,
oiocwnieswpyxmwe pacienwn cny+ai ocnosn-m nociasmwxom opranwuecxoro
semecisa, sce ociansn-e nousenn-e opranwsm- oio semeciso nepepaai-saxi w
npespamaxi s rymyc.
Cpezw nousenn-x owiaienen npwcyicisyxi w spezn-e znn pacienwn
naiorenn-e mwxpoopranwsm-, s-s-saxmwe pasnwun-e saonesanwn, w spezn-e
nacexom-e, nozrp-saxmwe xopnw, w nwuwnxw +yxos, ws xoiop-x s-xozni
npo+opnws-e nwcioez-. Ho npwmennem-e s opranwuecxom semnezenww npwem-
yxoza sa nouson nossonnxi cseciw zo mwnwmyma wx xonwueciso w npwuwnnem-n
wmw spez w s io +e spemn coszais naronpwnin-e ycnoswn znn passwiwn
nonesn-x mwxpoopranwsmos w nacexom-x.
Uiax, m- nepeuwcnwnw ocnosn-e cociasnnxmwe nous-: mznepatnnaz
ocnona, optanzuecxoe nemecino z nounennme optanzsmm. Bce oiw ipw
xomnonenia naxoznicn s nocionnnom ssawmozencisww, s npouecce nocionnnoro
npespamenwn w xpyrosopoia semecis, xoiop-n sosmo+en ionsxo s +wson nouse,
iax xax nsnneicn nponsnenwem +wsnezeniensnociw nousenn-x opranwsmos.
Housenn-e opranwsm- ny+zaxicn s iex +e ycnoswnx +wsnw, uio w
nx-e zpyrwe: soza, soszyx, nwma, ienno. Lnasnan saoia cazosoza coszais
s nouse iaxwe ycnoswn. Hwma oio opranwuecxwe yzopenwn. Hepesapwsan w
pasnaran wx, opranwsm- nonyuaxi neoxozwmyx znn +wsnw oneprwx. penpzt
Hazep copmytzponat iax nas-saem-n saxon tymyca, s cooiseicisww c
xoiop-m szoposan nousa zon+na cozep+ais ne menee 2% opranwuecxoro
semecisa. Tonsxo iaxoe xonwueciso opranwuecxoro semecisa oecneuwsaei
nopmansnyx +wsnezeniensnocis w socnpowssozciso nousenn-x mwxpoopranwsmos
w, cnezosaiensno, ecnepeonnoe cna+enwe pacienwn nwiaiensn-mw
semecisamw. Kpwiwuecxon iouxon nsnneicn 1,5% opranwuecxoro semecisa. Hw+e
oion iouxw nousy mo+no cuwiais mepison w mwnepanwsosannon. B iaxon nouse
pacienwn moryi +wis ionsxo sa cuei snecenwn mwnepansn-x yzopenwn. Hpw
cozep+anww opranwuecxoro semecisa 1,52% cocionnwe nous- eme neycionuwso.
Ciawnsnoe nnozopozwe nous- coszaeicn s ycnoswnx, oecneuwsaxmwx
10
nocionnn-n xpyrooopoi semecis s cwcieme nousapacienwe, ipeyxmwn
pasnosecwn me+zy rnasn-mw ssensnmw oioro npouecca:
1) pasno+enwe paciwiensn-x ociaixos,
2) cwnies ws npozyxios pasno+enwn rymycos-x coezwnenwn. B
npouecce xpyrooopoia newse+n- noiepw opranwuecxwx semecis w saxnxuenn-x
s nwx onemenios nwianwn. Oiw noiepw oycnosnen-, so-neps-x, mwnepanwsauwen
opranwuecxoro semecisa w s-m-sanwem zo+zes-mw sozamw ws naxoinoro
ropwsonia conen, opasyxmwxcn s pesynsiaie mwnepanwsauww, w, so-siop-x,
s-zenenwem s soszyx neiyuwx npozyxios pasno+enwn s swze yrnexwcnoro rasa w
ammwaxa. Kpome ioro, nexoiopan uacis opranwuecxoro semecisa ne
sosspamaeicn s nousy s swze paciwiensn-x ociaixos, iax xax uenosex
wcxnxuaei ws eciecisennoro xpyrooopoia semecis io, uio cowpaei xax
ypo+an. Hooiomy neoxozwmo nocionnnoe socnonnenwe oiwx noieps sa cuei
snecenwn opranwuecxwx yzopenwn. -em oraue nousa opranwuecxwm semecisom,
iem wniencwsnee wzei s nen eciecisenn-n npouecc soccianosnenwn rymyca w
iem mensme opranwuecxoro yzopenwn ona ipeyei. Hanpwmep, nousa,
cozep+aman 5% opranwuecxoro semecisa, ipeyei s 2 pasa mensme
opranwuecxoro yzopenwn, uem nousa, cozep+aman 3% opranwuecxoro semecisa,
w s 20 pas mensme, uem nousa c 0,5% opranwuecxoro semecisa.
Oznaxo sce cxasannoe s-me cnpaseznwso ionsxo npw nanwuww
zpyrwx ycnoswn, neoxozwm-x znn +wsnw nousenn-x opranwsmos, w s nepsyx
ouepezs soz- w soszyxa. Oiw zsa ycnoswn iecno ssawmocsnsan-, iax xax onw
oa saswcni oi nousennon cipyxiyp-. Cipyxiypnocis csonciso, npwcymee
ionsxo nnozopoznon nouse. Mepisan nousa eccipyxiypna. Ecnw s- sossmeie
xycox cyxon rnwn-, on yzei ne+ais s samwx pyxax, xax cnnomnon isepz-n
xamens, eccipyxiypn-n cyrnwnox pacc-naeicn s n-ns. Ho ecnw s- nono+wie na
nazons ropcis +wson, nnozopoznon nous-, io yswzwie, uio ona pacnazaeicn na
xomouxw pasnon senwuwn-.













Oiw xomouxw w cociasnnxi xomxosaiyx cipyxiypy nous-. Onw
npezciasnnxi coon mwnepansn-e uaciwuxw nous-, cxneenn-e mwnepansn-mw w
opranwuecxwmw xonnowzamw. Konnowz- onazaxi xnenmwmw csoncisamw, sezs
o-un-n xnen io+e xonnowzn-n pacisop. Komouxw zon+n- -is zociaiouno
npoun-mw, uio- ne pacnn-saiscn npw zo+ze w npw mexanwuecxwx soszenciswnx.
B nouse xomouxw nennoino npwneraxi zpyr x zpyry, w me+zy nwmw scerza
wmexicn nop- w nonociw, sanonnenn-e sozon wnw soszyxom. Cipyxiypnan nousa
ne npezciasnnei coon ezwn-n mononwi, ona scn cociowi ws mwxposon, w s
xa+zon mwxposone coszaxicn csow cocisenn-e ycnoswn. B oznon onsme soz- w
iam npeonazaxi anaopon-e axiepww, s zpyron onsme soszyxa iam
passwsaxicn npewmymecisenno aopon-e opranwsm-. Cipyxiypnan nousa nozona
szanwx co mno+ecisom xomnai w nepexozos, w s xa+zon xomnaie csow
owiaienw. Paspymwis cipyxiypy nous- oio io +e camoe, uio npespaiwis
xwpnwun-n zom s rpyzy wioro xwpnwua. Cipyxiypnan nousa scerza ociaeicn
p-xnon w nponwuaemon znn soszyxa. Lo+zesan soza ne saciawsaeicn na ee
nosepxnociw, a nerxo npocauwsaeicn snyips w snwi-saeicn scen ionmen
naxoinoro ropwsonia. B cipyxiypnon nouse c s-coxwm cozep+anwem
opranwuecxoro semecisa scerza ecis nwma, soza w soszyx oio io, uio
neoxozwmo znn passwiwn nousennon +wsnw.
11
Opaiwie snwmanwe: m- sce spemn rosopwm ionsxo o nouse, o
ycnoswnx +wsnw znn nousenn-x opranwsmos w noxa nwuero ne rosopwm o
ycnoswnx +wsnw pacienwn. Umenno nouna ttannaz saooia optanzuecxoto
catonota. On yzopnei nousy ne znn ioro, uio- cna+ais nwmen pacienwn, a
uio- naxopmwis nousenn-e opranwsm-. Haxopmw nousy w ona naxopmwi isow
pacienwn soi rnasnoe npaswno opranwuecxoro cazosoza. Taxon nozxoz s
xopne oinwuaeicn oi oinomenwn x nouse iex cazosozos, xoiop-e npwmennxi
mwnepansn-e yzopenwn. Bzecs cianxwsaxicn zse pasnwun-e iouxw spenwn na
nousennoe nwianwe pacienwn.


KAK HHTATTCH PACTEHHH

B zannom paszene m- yzem rosopwis ionsxo o nousennom nwianww
pacienwn, o iom, xax wx xopnw zo-saxi cee nwianwe ws nous-. Cioponnwxw
xwmwuecxoro semnezenwn cuwiaxi, uio xopnw pacienwn nornomaxi conw,
pacisopenn-e s soze. Cioponnwxw opranwuecxoro semnezenwn yisep+zaxi, uio s
eciecisenn-x ycnoswnx onsman uacis nwiaiensn-x onemenios csnsana na
nosepxnociw xonnowzn-x opranomwnepansn-x uaciwu w nociynaei s xopnw s
pesynsiaie cno+n-x omenn-x peaxuwn. Ha oiom ocnosanww neps-e pexomenzyxi
snocwis s nousy pacisopwm-e mwnepansn-e yzopenwn, uio- ysenwuwis
xonwueciso onemenios nwianwn s nousennom pacisope, a siop-e pexomenzyxi
snocwis s nousy opranwuecxwe yzopenwn, xoiop-e, nponzn uepes ciazwx
pasno+enwn c nomomsx nousenn-x mwxpoopranwsmos, ysenwuwsaxi xonwueciso
nwiaiensn-x semecis s zociynnon znn pacienwn opme. B iaxom cnyuae
opranwuecxwe cazosoz- npocio cnezyxi saxonam npwpoz-. Bezs s eciecisenn-x
ycnoswnx nwxio ne snocwi s nousy pacisopwm-e yzopenwn, nwiaiensn-e
semecisa nociynaxi s nousy ionsxo s pesynsiaie pasno+enwn oimepmwx
paciwiensn-x ociaixos, w npw naronpwnin-x ycnoswnx oiw ociaixw
mwnepanwsyxicn ionsxo uaciwuno, a uaciwuno npespamaxicn s rymyc,
cozep+amwn sce nwiaiensn-e semecisa s csnsannon, no zociynnon pacienwnm
opme. Tax uio mo+no npeznono+wis, uio s eciecisenn-x ycnoswnx s nousennon
soze cozep+wicn ne iax y+ mnoro pacisopenn-x conen.
Hornomenwe nwiaiensn-x semecis, xoiop-e yzep+wsaxicn na
nousenn-x uaciwuax, iecno csnsano c snyipennwmw npoueccamw s pacienwnx,
saswcnmwmw oi snemnwx ycnoswn. Pacienwe iem w oinwuaeicn oi +wsoinoro, uio
ono ne wmeei wsonwposannon oi snemnwx soszenciswn nwmesapwiensnon cwciem-,
s xoiopon nozzep+wsaxicn onee wnw menee nocionnn-e iemnepaiypa w
sna+nocis. Pacienwe nonnocisx oixp-io oxpy+axmen cpeze, w npoiexaxmwe s
nem npouecc- omena semecis nonnocisx saswcni oi oxpy+axmwx ycnoswn. A xax
m- snaem, oiw ycnoswn nocionnno w za+e ne e+eznesno, a e+emwnyino
mennxicn: io nomen zo+zs, io connue npwnexno w semnn s-coxna, io connue
cnpnianocs sa iyuy w nozyn xonozn-n seiep w i. z. U noiomy e+emwnyino
menneicn noipenocis pacienwn s nwiaiensn-x semecisax. Hawonee
cymecisennoe snwnnwe oxas-saei na pacienwe Connue, ero cocionnwe,
wniencwsnocis ero wsnyuenwn (ne ionsxo csei). Connue uepes oiocwnies w
ipancnwpauwx (wcnapenwe soz- nwcisnmw) xax - pyxosozwi scen +wsnsx
pacienwn, yxas-san, xorza emy nazo nornomais onsme nwianwn ws nous-,
xorza mensme. Oiw yxasanwn pacienwe mo+ei s-nonnwis ionsxo iorza, xorza
s nousennon soze nei ws-ixa pacisopenn-x conen, xorza ono mo+ei pais
posno cionsxo, cxonsxo emy nazo znn ioro, uio- paciw w cipowis csow nos-e
ixanw w opran- s cooiseicisww co scen cosoxynnocisx snemnwx ycnoswn.
B oiom cnyuae pacienwe naxozwicn s pasnosecww c oxpy+axmen
cpezon, w iaxoe pacienwe nas-saxi canancwposann-m: s nem nozzep+wsaeicn
pasnosecwe ananc me+zy oiocwniesom w scem xomnnexcom npoueccos,
npoiexaxmwx s nazsemnon uaciw, w xopnes-m nwianwem. Coatanczponannoe
pacienze paciei xpenxzm, stoponmm, yciozuznmm x neotatonpzzinmm nototnmm
yctonzzm, yciozuznmm x npetzietzm z ootesnzm. Ono taei ypo+az onizmatnnmz
(ne maxcwmansn-n) znn iex ycnoswn, s xoiop-x ono s-pocno, c xopomwm sxycom
w apomaiom w xopomo xpannmwncn. B ntotax naxantznamicz ne mznepatnnme
cotz, a nziamznm z npouze notesnme nemecina.
12
B cnyuae npwmenenwn mwnepansn-x yzopenwn xopnw pacienwn
oxas-saxicn s pacisope, nac-mennom mwnepansn-mw connmw. Oiw conw nponwxaxi
s pacienwe s cooiseicisww c wswxo-xwmwuecxwmw saxonamw, nesaswcwmo oi
ioro, ny+n- onw pacienwx wnw nei w s xaxom xonwuecise ny+n-. Pacienwe ne s
cocionnww nonnocisx perynwposais npouecc nornomenwn, s pesynsiaie uero
pasnosecwe napymaeicn. .cwnenn-n poci oio non-ixa xomnencwposais ws-iox
mwnepansn-x conen s ixannx. Taxwe paspocmwecn soznnwci-e pacienwn ouens
uysciswiensn- x wnexuwnm w nanazenwnm nacexom-x. Hnoz-, npasza,
nonyuaxicn xpynn-e, w c nomomsx mwnepansn-x yzopenwn mo+no zowiscn ouens
s-coxwx ypo+aes. Ho iaxwe nnoz- nnoxo xpannicn, s nwx naxannwsaeicn
ws-iox mwnepansn-x conen uacio s xonwuecisax, spezn-x znn szopossn
uenosexa. Teneps sce oio snaxi w ciapaxicn ne noxynais ouens onsmwe
apys- w z-nw, xoiop-e xpacws- na swz, no xoiop-mw nerxo oipaswiscn.
Cse+wn nasos iax+e cozep+wi onsmoe xonwueciso pacisopwm-x,
rnasn-m opasom asoicozep+amwx, opranwuecxwx semecis. Hooiomy yzopenwe
cse+wm nasosom oxas-saei iaxoe +e zenciswe, xax yzopenwe mwnepansn-mw
asoin-mw yzopenwnmw. Pacienwn cwnsno paspaciaxicn, cianosnicn
soznnwci-mw, nwcisn npwopeiaxi iemn-n cwnesaio-senen-n usei, oio nsn-n
npwsnax ws-ixa asoia, a iaxoe pacienwe, xax useinan xanycia, npw sapxe
nauwnaei wszasais nenpwnin-n sanax. B nnozax iax+e naxannwsaeicn onsmoe
xonwueciso nwipaios, cnw+aeicn ycionuwsocis x spezwiennm w onesnnm, xax
npw snecenww mwnepansn-x yzopenwn. Tonsxo nepenpesmwn nasos wnw xomnoci,
rze pacisopwm-e opranwuecxwe coezwnenwn npomnw cooiseicisyxmwn nyis
npespamenwn w nepesezen- s opmy rymyca, mo+no npwmennis s nxom
xonwuecise w nwxorza ne nanxzais oipwuaiensn-x nsnenwn.
. nexoiop-x nxzen cymecisyei npezciasnenwe, uio zenciswiensno
uwci-mw npozyxiamw mo+no nassais ie, xoiop-e s-pamen- es nous-. Houemy-io
s wx cosnanww nousa accouwwpyeicn c rpnssx. Ho s cospemennom nonwmanww
rpnsnan nousa oio nousa c s-coxwm cozep+anwem spezn-x znn opranwsma
semecis ne eciecisennoro npowcxo+zenwn, a snecenn-x s nee s pesynsiaie
zeniensnociw uenosexa (wcxyccisenn-e mwnepansn-e yzopenwn, nzoxwmwxai-,
in+en-e meiann-, pazwoaxiwsn-e sarpnsnenwn
w i. z.). Housa, xoiopyx opaai-saxi no meiozy opranwuecxoro
semnezenwn, ne mo+ei -is rpnsnon, w s-pamenn-e na nen osomw w pyxi- ne
moryi cozep+ais spezn-x znn uenosexa semecis.
-acio mo+no cn-mais iaxwe sospa+enwn: Boza w soszyx nacionsxo
sarpnsnen- npom-mnenn-mw oixozamw, uio cymecisosanwe uwci-x nous y+e
nesosmo+no: ciowi nponiw zo+zx wnw nozyis seipy co ciopon- nw+anmero
npom-mnennoro npeznpwniwn wnw o+wsnennoro mocce, xax s nousy nociynwi
nosan nopuwn in+en-x meiannos w opranwuecxwx sarpnsnwienen. Oio sepno. Ho
sepno iax+e w io, uio na nnozopoznon, wonorwuecxw axiwsnon nouse oiw
sarpnsnwienw -cipee nepepaai-saxicn wnw nepesoznicn s nezociynnoe znn
pacienwn cocionnwe. Oxcnepwmeniansn-e wccnezosanwn noxasanw, uio na
nnozopoznon nouse c nenipansnon peaxuwen w s-coxwm cozep+anwem rymyca
nociynnenwe s pacienwn in+en-x meiannos w pazwoaxiwsn-x onemenios
cnw+aeicn s 23 pasa no cpasnenwx c manonnozopozn-mw xwcn-mw nousamw. B-
ne mo+eie samwiwis cson caz oi sarpnsnenn-x zo+zen, seipos w rpynios-x
soz, no c nomomsx onwcann-x zanee npwemos xynsiwswposanwn nous- s- mo+eie
ymensmwis wx spezonocnoe soszenciswe na sam caz w na same szoposse.


KAK COSAETCH HHOOPOHE HOHBN

Hnozopozwe cnoconocis nous- coszais ycnoswn znn xopomero
pocia w passwiwn pacienwn w iem cam-m oecneuwis xopomwn ypo+an. Umenno
nousa coszaei oiw ycnoswn, a uenosex coszaei ycnoswn znn nozzep+anwn
nnozopozwn nous-. Taxwm opasom, sce, uio -no panee onwcano xax ycnoswn
znn nozzep+anwn +wsnennon axiwsnociw nous-, nsnneicn oznospemenno
ycnoswnmw znn nopmansnoro pocia w nnozonomenwn pacienwn. Bzecs m- xopoixo
nosiopwm wx, no y+e c iouxw spenwn pacienwn.
13
Hnozopoznan nousa zon+na onazais zociaioun-m sanacom
opranwuecxoro semecisa, w s uacinociw rymyca, xoiop-n nsnneicn cxnazom
nwiaiensn-x onemenios znn pacienwn, nos-maei sozoyzep+wsaxmyx cnoconocis
nous-, cnococisyei coszanwx npounon xomxosaion cipyxiyp-.
Opranwuecxoe semeciso w xomxosaian cipyxiypa oio zsa
sa+nenmwx w iecno csnsann-x ycnoswn, onpezennxmwx nopmansnoe cna+enwe
xopnen pacienwn snaron w soszyxom. Ha cipyxiypnon nouse nocne zo+zn ne
opasyeicn nnoinan sann-sman xopxa, soza ne saciawsaeicn na nosepxnociw, a
snwi-saeicn scem oxynsiypenn-m cnoem. Bnarozapn s-coxomy cozep+anwx s oiom
cnoe opranwuecxoro semecisa, onazaxmero s-coxon sozoyzep+wsaxmen
cnoconocisx, soza ne npocauwsaeicn s onee rnyoxwe cnow w ne yxozwi s
rpynios-e soz-, ona iax+e ne wcnapneicn c nosepxnociw noz zenciswem +apxwx
conneun-x nyuen. Ona coxpanneicn wmenno s iom cnoe, rze naxozwicn rnasnan
macca xopnen pacienwn, w nocionnno nwiaei wx. B wzeane nnozopoznan nousa
zon+na cozep+ais 45% mwnepanos, 5% opranwuecxoro semecisa, 25% soz- w 25%
soszyxa. Boza w soszyx naxoznicn s nycioiax me+zy uaciwuxamw nous-,
cociasnnxmwmw oxono 50% o+ema nous-.
-io- xopnw pacienwn mornw csoozno passwsaiscn w cna+ais
pacienwn sozon w nwianwem, ionmwna oxynsiypennoro cnon zon+na -is ne
menee 15 cm, a eme nyume 30 cm. Bonsmoe snauenwe wmeei iax+e cocionnwe
nozciwnaxmero cnon. Ienaiensno, uio- on iax+e wmen p-xnoe cipoenwe zo
rnywn- 4560 cm. Oio coszaei nyumwe ycnoswn znn pocia xopnen w znn
yzanenwn ws-iounon snarw ws sepxnero oxynsiypennoro cnon.
Hepeuwcnenn-e s-me ycnoswn coszaxicn zeniensnocisx uenosexa.
Oio snecenwe yzopenwn, opaoixa nous-, uepezosanwe xynsiyp w i. z.
Cymecisyxi iax+e wsnauansn-e csoncisa, npwcymwe zannon nouse, xoiop-e s
snauwiensnon cienenw onpezennxi ee nnozopozwe: mexanwuecxwn cocias
(in+enan wnw nerxan nousa), xwcnoinocis, nnoinocis noznaxainoro ropwsonia,
nwsocis rpynios-x soz, mwnepanorwuecxwn cocias wcxoznon nousoopasyxmen
nopoz-. Ho w oio s onpezenennon cienenw nozzaeicn soszenciswx uenosexa.
Ecnw wsnauansn-e ycnoswn nenaronpwnin-, wx mo+no ynyumwis, nanpwmep,
zoasnenwem cooiseicisenno necxa wnw rnwn-, pasp-xnenwem nozciwnaxmero
ropwsonia, coszanwem zpena+a, snecenwem wsseciw. Ecis w iaxwe ycnoswn, na
xoiop-e uenosex nwxax ne mo+ei nosnwnis, a mo+ei ionsxo npwcnocowis x nwm
csow meioz- opaoixw nous- w s-pamwsanwn pacienwn.
Oio xnwmaiwuecxwe ycnoswn: xonwueciso ocazxos, iemnepaiypn-n
pe+wm, npeonazaxmwe seip-. Cazosoz- onazaxi zociaiouno omwpn-m
apcenanom pasnwun-x meiozos w npwemos, xoiop-e nossonnxi wm nonyuais
xopomwe ypo+aw osomen w pyxios s cam-x pasnwun-x ycnoswnx w na cam-x
pasnwun-x nousax.


C HEFO HAHATB?
OCBOEHHE SEMHH HO CA

PACTHTEHBHOCTB HOKASATEHB CBOHCTB HOHBN

Hpeznono+wm, s- nonyuwnw znn csoero caza neoxynsiypenn-n wnw
zasno ne opaai-saem-n yuaciox semnw. Bam nazo npe+ze scero ysnais, uio
sa nousa sam zocianacs, xaxos- ee csoncisa w s cooiseicisww c oiwm
paspaoiais meponpwniwn no ee ocsoenwx.
Hpe+ze scero nocmoipwie, uio na nen paciei. Paciwiensnocis
cny+wi xopomwm noxasaienem csoncis nous-. Ecnw na samem yuacixe n-mno
paspocnwcs masens, ocoxw, nxiwx, ncipewnxa, xsom, nanuaixa, maprapwixw,
sacwnex nyroson, ropeu noueuynn-n, oio snauwi, uio nousa xwcnan w
nepeysna+nennan. Ha cnaoxwcnon, xopomo zpenwposannon nouse s- yswzwie
zpyrwe pacienwn: nxuepny, xnesep, penennwx, mais-w-mauexy, nwsnnwx, ropeu
niwuwn. Lopuwua nonesan, rycwnan nanxa, cmonesxa, uepiononox, zonnwx,
monouan, pomamxa (nynasxa) cswzeienscisyxi o eznon rymycom ynnoinennon
nouse. Lpyran rpynna pacienwn, naoopoi, nxwi nnozopozn-e, oxynsiypenn-e
14
nous- w cpasy +e ocsawsaei sapomennoe uenosexom none neeza, ocoi-,
moxpwua, cn-is.
Ecnw na samem yuacixe mnoro xpanws-, oio xopomwn npwsnax.
Kopnw xpanws- naroisopno zencisyxi na oxpy+axmyx nousy, cnococisyn
naxonnenwx ionxoro iemnoro rymyca.
Hocne ioro xax s- wsyuwnw nosepxnocis samero yuacixa, nazo
nocmoipeis, uio y nero s rnywne. Ecnw s- czenaeie iax nas-saem-n
nousenn-n paspes, io nonyuwie oisei- cpasy na mnoro sa+n-x sonpocos.
Housenn-n paspes zaci sam oraiyx wnopmauwx o samen nouse.


HOHBEHHNH PASPES

B-ponie nmy rnywnon 6070 cm iax, uio- ozna cienxa -na
ciporo sepiwxansnon w s-posnennon, c npoiwsonono+non ciopon- znn yzocisa
mo+no czenais ozny-zse ciynenw. Ha sepiwxansnon cienxe s- cmo+eie
npocnezwis sce cnow, wnw, xax rosopni nousosez-, nousenn-e ropwsoni-,
cnaraxmwe samy nousy, w onpezenwis mnorwe wx csoncisa. Lanee m- onwmem io,
uio mo+no yswzeis na paspese zepnoso-nozsonwcion nous-, nawonee
pacnpocipanennom iwne nous s Heuepnosemnon sone Poccww.























Cam-n sepxnwn cnon, iemnooxpamenn-n w nponwsann-n xopnnmw,
oio rymycos-n ropwsoni. Oio ioi cam-n cnon, xoiopomy npezciowi nwiais
xopnw samwx pacienwn. Hooiomy ero csoncisa ocoenno sa+n-. Bo-neps-x, ero
oxpacxa xapaxiepwsyei cozep+anwe s nem rymyca. O-uno oxpacxa rymycosoro
ropwsonia xoneneicn oi cseino-xopwuneson zo iemno-ypon; uem ona iemnee,
iem s-me cozep+anwe rymyca.
Ho wswuecxwm csoncisam rymycosoro ropwsonia s- ysnaeie, xaxan
nousa sam zocianacs nerxan wnw in+enan (rosopn ns-xom nousosezos
mexanwuecxwn wnw rpanynomeipwuecxwn cocias nous-). Oio s snauwiensnon
cienenw nomo+ei sam nonnis, uero mo+no oi nee +zais. Cymecisyei npocion
ieci: xomouex sna+non nous- xnazyi na nazons w cxai-saxi ws nero mnyp.
Ecnw mnyp cpasy +e passanwsaeicn na xycouxw, snauwi, y sac nerxan necuanan
nousa. Honpoynie csepnyis mnyp s xonsuo. Ecnw on npw oiom ne
pacipecxaeicn, snauwi, y sac in+enan rnwnwcian nousa. Ecnw na xonsue
nonsnnxicn mnorouwcnenn-e ipemwn-, snauwi, nousa cyrnwnwcian c nawonee
naronpwnin-m znn semnezenwn cooinomenwem necuan-x w rnwnwci-x uaciwu. U
necuanan, w rnwnwcian nous-, xa+zan na cson naz, zociasnnxi cazosozy mnoro
xnonoi. Hecuan-e nous- nnoxo yzep+wsaxi sozy w nwiaiensn-e onemeni-,
15
onsmen uacisx oio ezn-e opranwuecxwm semecisom manonnozopozn-e nous-.
Oznaxo w onw onazaxi pnzom nono+wiensn-x csoncis: necuan-m nousam nouiw
nwxorza ne rposwi nepeysna+nenwe w sacion soz-, w, xpome ioro, onw ienn-e,
-cipo nporpesaxicn. Bnarozapn oiwm csoncisam secnon onw pansme zpyrwx
roios- x cesy. Tn+en-e nous-, naoopoi, nas-saxi xonozn-mw, iax xax onw
nporpesaxicn ouens meznenno. Onw nnoxo nponycxaxi sozy. Beccipyxiypn-e
rnwnwci-e nous- npw s-c-xanww npespamaxicn s cnnomnon xamens, a nocne
zo+zen na wx nosepxnociw zonro ciowi soza. Ho oxynsiypenn-e rnwnwci-e w,
ocoenno, cyrnwnwci-e nous- orai- opranwuecxwm semecisom w onazaxi
s-coxwm nnozopozwem. Hpw npaswnsnon cwcieme meponpwniwn s-coxonnozopozn-mw
mo+no czenais w nerxwe nous-.
Ha nousennom paspese s- mo+eie iax+e yswzeis, onazaei nw
rymycos-n ropwsoni xomxosaion cipyxiypon w mnoro nw s nem xozos zo+zes-x
uepsen. U io w zpyroe sa+n-n noxasaiens nnozopozwn. Baiem s- mo+eie
wsmepwis ionmwny rymycosoro ropwsonia. Lnn nopmansnoro passwiwn pacienwn
ipeyeicn, uio- ero ionmwna -na ne mensme 15 cm. Ecnw na samen nouse ona
mensme 15 cm, snauwi, sam nonazowicn npwnnis mep- znn nocienennoro
oxynsiypwsanwn nw+ene+amero cnon w sosneuenwn ero s opaoixy.
Ecnw sama nousa y+e xorza-io -na namnen, io rymycos-n cnon
wmeei ueixyx nw+nxx rpanwuy na rnywne, cooiseicisyxmen rnywne scnamxw.
Ecnw oio uenwna, io rymycos-n cnon nocienenno nepexozwi s nw+ene+amwn
onozsonenn-n cnon, wmexmwn cseinyx, enecosaiyx oxpacxy. Oio cosepmenno
ecnnozn-n cnon c cwnsnoxwcnon peaxuwen. -em on ionsme, iem nyume znn sac.
Hpw scxan-sanww yuacixa ero nw s xoem cnyuae ne cnezyei iporais w
s-sopauwsais na nosepxnocis. Ero mo+no ionsxo nocienenno oxynsiypwsais,
ouens meznenno ysenwuwsan rnywny nepexonxw.
Hoz onozsonenn-m cnoem wzei iemno-xopwunes-n ynnoinenn-n cnon,
iax nas-saem-n wnnxswansn-n ropwsoni. B nem o-uno naxannwsaxicn
mwnepansn-e onemeni- nwianwn, s-m-i-e zo+zes-mw sozamw ws sepxnwx
ropwsonios. A eme nw+e, o-uno na rnywne onee 1 m, wzei ne saiponyian
nousoopasosanwem maiepwncxan nopoza, na xoiopon sosnwxna zannan nousa.
-ame scero oio xopwunes-n cyrnwnox wnw xpacno-ypan mopena, cnez senwxoro
onezenenwn, oxsaiwsmero secs cesep w cepezwny esponencxon uaciw Poccww.
Mopena cozep+wi s cee mnoro ransxw w xamnen pasnon senwuwn-.
O nanwuww nepeysna+nenwn cswzeienscisyxi cwnesaio-cws-e nnina
w npocnonxw, oxpacxa xoiop-x oycnosnena opasosanwem w s-m-sanwem
saxwcn-x opm +enesa s ycnoswnx cnaoro zociyna xwcnopoza. Ecnw iaxwe
nnina npwcyicisyxi s rymycosom ropwsonie, oio ouens nnoxon npwsnax,
cswzeienscisyxmwn o s-coxom yposne rpynios-x soz.
Ecnw sam zociancn yuaciox na -smem onoie, io na nousennom
paspese s- onsmen uacisx yswzwie zsa cnon. Bepxnwn, nepernonn-n, ouens
iemn-n, c s-coxwm cozep+anwem rymyca wnw iopnnwci-n, npezciasnnxmwn coon
cnon oioposannon cnaopasno+wsmencn paciwiensnon macc-. Hw+e wzei cnon
snsxon iemno-ypon wnw cwnesaion rnwn-, pe+e necxa. Oio, xoneuno, ne
nyumwn sapwani znn oropoza, a iem onee znn nnozos-x zepesses. Cnaciw zeno
mo+ei ionsxo coszanwe s-coxwx nac-nen wnw rpnzox iaxon s-coi-, uio-
xopnesan cwciema xynsiypn-x pacienwn ne cipazana oi nepeysna+nenwn cnwsy
s-coxosaneraxmwmw rpynios-mw sozamw. U xoneuno, neoxozwmo n-iaiscn
cnwswis yposens rpynios-x soz c nomomsx zpena+n-x xanas, xoiop-e s-sezyi
wsnwmnxx sozy sa npezen- yuacixa.
Hawonee s-coxwm yposnem eciecisennoro nnozopozwn s
Heuepnosemnon sone onazaxi nonmenn-e nous-, opasosasmwecn s pesynsiaie
nocienennoro oino+enwn peun-x nanocos. Lnn nwx xapaxiepen rnyoxwn
rymycos-n ropwsoni (zo 4050 cm) c s-coxwm cozep+anwem rymyca. Temno-
xopwunesan oxpacxa oioro ropwsonia nocienenno cseineei xnwsy s
cooiseicisww c nocienenn-m cnw+enwem cozep+anwn rymyca. Lymycos-n ropwsoni
o-uno wmeei xopomyx xomxosaiyx cipyxiypy w nenipansnyx peaxuwx.
B Heuepnosemnon sone ouens mnoro nous, cipazaxmwx oi
nepeysna+nenwn, w cazosozam, xax npaswno, zociaxicn zanexo ne nyumwe
yuacixw (xopomo, ecnw ne oixposennoe onoio). Hepeysna+nenwe uacio
oycnosneno nanwuwem ynnoinennoro nozciwnaxmero cnon. -io- nposepwis, ne
16
yzei nw sam yuaciox cipazais oi nepeysna+nenwn, pexomenzyeicn czenais
cnezyxmyx npoy. B-xonanie nmxy 15 cm s zwameipe w 30 cm rnywnon. Banenie
s nee sozy. Korza soza nonnocisx npocouwicn s nousy, sanenie ee cnosa. Bo
siopon pas cnezyei saceus spemn, xoiopoe yxozwi na nonnoe npocauwsanwe
soz-. Ecnw na oio ynzei onee 8 uacos, snauwi, y sac nnoxo zpenwposannan
nousa. B cnyuae cwnsn-x zo+zen soza yzei meznenno npocauwsaiscn s rnywny
w sepxnwn cnon yzei zonroe spemn nepeysna+nen.
Lpyron ieci nomo+ei sam ysnais, yzyi nw samw pacienwn
cipazais oi sacyxw, io ecis ysnais, xaxosa sozoyzep+wsaxman cnoconocis
samen nous-. Heonsmon yuaciox semnw ouens cwnsno nonwsaxi. -epes 2 znn
szecs s-xan-saxi nmxy 15 cm rnywnon. Ecnw nousa na oiy rnywny scn
s-coxna, snauwi, ona yzep+wsaei nezociaiouno soz-, uio- oecneuwis
xopomwn poci pacienwn.

XHMHHECKHH AHAHHS HOHBN, KHCHOTHOCTB

Teneps, xorza s- wsyuwnw sce, uio mo+no yswzeis rnasamw w
nomynais pyxamw, nozymanie o xwmwuecxom ananwse nous-, ecnw y sac ecis
sosmo+nocis oio czenais. Housa na samem yuacixe mo+ei -is ne coscem
ozwnaxosan s pasn-x ero uacinx. -io- nonyuwis ycpeznennyx xapaxiepwciwxy
nous- scero yuacixa, zenaxi cmemann-n opaseu nous- w oinpasnnxi ero na
ananws. Lnn oioro s ipex-uei-pex meciax epyi nonaion nousy, +enaiensno zo
rnywn- 1520 cm, nepememwsaxi ee w oiwpaxi neoxozwmoe znn ananwsa
xonwueciso. Opaseu nous- zon+en xpanwiscn ionsxo s cyxom swze.
Ba+nenmwn swz nousennoro ananwsa onpezenenwe xwcnoinociw
nous-, wnw senwuwn- pH. Bcn mxana xwcnoinociw nous- zenwicn na 14 snauenwn
pH. Hpwnnio cuwiais, uio nenipansnan peaxuwn nous- cooiseicisyei pH 7. Hpw
onee nwsxwx snauenwnx nousa wmeei xwcnyx peaxuwx, npw onee s-coxwx
menounyx. Oi xwcnoinociw nous- saswcwi zociynnocis znn pacienwn mnorwx
nwiaiensn-x onemenios. Hpw nenipansnon peaxuww onemeni- nwianwn naxoznicn
s nawonee zociynnon opme.
Kwcnoinocis nous- mo+no onpezenwis camwm no wnzwxaiopnon
(naxmycoson) ymare. Heonsmon opaseu nous- nac-maxi zo+zeson wnw
zwciwnnwposannon sozon w npwxnaz-saxi x nemy wnzwxaiopnyx ymary. Kpacnan
oxpacxa ymarw cswzeienscisyei o cwnsnoxwcnon peaxuww, opan+esan o
cpeznexwcnon, +enian o cnaoxwcnon, +eniosaio-senenan o nenipansnon,
npxo-senenan (wnw cwnnn) o menounon. Kwcnan w menounan peaxuww
nenaronpwnin- znn zeniensnociw mwxpoopranwsmos w, cnezosaiensno, znn
opasosanwn rymyca ws pasnaraxmwxcn paciwiensn-x ociaixos. Lepnoso-
nozsonwci-e nous- uame scero wmexi xwcnyx w cnaoxwcnyx peaxuwx. Onpezenws
senwuwny pH samen nous-, s- yzeie snais, ny+no nw snocwis s nee wssecis
znn nenipanwsauww xwcnoinociw. B zansnenmem, xorza nousa yzei xopomo
oxynsiypena, s nen yzei cama coon nozzep+wsaiscn nenipansnan peaxuwn w
cazosozy ne npwzeicn ecnoxowiscn o xwcnoinociw. Ho na neps-x nopax oioi
sonpoc neoxozwmo pemwis c nomomsx snecenwn wssecixos-x yzopenwn, cpezw
xoiop-x nawonee pacnpocipanen- monoi-n wssecinnx, monoi-n men, ramenan
wssecis w zonomwiosan myxa. Heps-e ipw cozep+ai yrnexwcn-e conw xansuwn, a
zonomwiosan myxa conw xansuwn w marnwn. Ussecixosanwe o-uno nposozni
ocensx noz ocnosnyx nepexonxy. Konwueciso wssecixosoro maiepwana saswcwi
oi mexanwuecxoro cociasa nous- w oi senwuwn- pH. Hocxonsxy osomn-e
xynsiyp- zosonsno uysciswiensn- x xwcnoinociw w nnoxo pearwpyxi w na
cnwmxom xwcnyx, w na cnwmxom menounyx peaxuwx, io sa+no ne npomaxnyiscn w
sneciw cooiseicisyxmyx wmenno samen nouse zosy wsseciw. Ha nam ssrnnz,
esonacnee npwzep+wsaiscn onee nwsxwx zos, iax xax nocnezyxmee snecenwe
nasosa wnw xomnocia, s csox ouepezs, yzei cnococisosais nenipanwsauww
ws-iounon xwcnoinociw.
Hw+e m- npwsozwm ianwuy, ssniyx ws Cnpasounwxa osomesoza
(Mwncx, 1984).
Ecnw s- camw yzeie onpezennis pH s soznon s-in+xe c nomomsx
wnzwxaiopnon ymarw, io wmenie s swzy, uio cwnsnoxwcnon peaxuww,
nonyuennon samw, yzyi cooiseicisosais neps-e zse rpa- ian.
17
1 (pH=4,55,0), cpeznexwcnon ipeisn rpaa (pH=5,15,5), cnaoxwcnon
ueisepian rpaa (pH=5,66,0), nwsxon x nenipansnon nnian rpaa
(pH=6,16,5). Ecnw wssecixosanwe nposozni ramenon wssecisx, io zos-
ymensmaxi s 1,35 pasa. Ha cwnsnoxwcnon nouse pexomenzyxi s-coxyx zosy
wsseciw snocwis ne cpasy, a no uacinm, uio- nousenn-e opranwsm- mornw
nocienenno npwcnocowiscn x wsmenenwx ycnoswn.

Taotza 1
Opwenrwposovnme nopxm wssecrw no osomnme xynsrypm s saswcwxocrw or
xexanwvecxoro cocrasa w xwcnornocrw novsm

Oniw- Hopm- wsseciw xr/10 m
2
npw snauenwnx
Twn nous- mansnoe pH (conesan s-in+xa)
snauenwe
pH 4,5 4,65,0 5,15,5 5,66,0 6,16,5
Lepnoso-nozsonwci-e 6,5 812 68 46 35 23
in+en-e
Lepnoso-nozsonwci-e 6,0 56 45 34 13
nerxwe
Topnno-onoin-e 5,5 1015 610

Lpesecnan sona onazaei menounon peaxuwen w mo+ei -is iax+e
wcnonssosana znn nenipanwsauww nous-. Pexomenzyeicn snocwis ee pas s 2
3 roza ne onsme, uem 1,25 xr na 10 m
2
.
Lanee +enaiensno -no - czenais ananws na cozep+anwe
opranwuecxoro semecisa. Panee m- rosopwnw, uio xpwiwuecxon senwuwnon
nsnneicn 2% oi seca nous-; oio neoxozwmoe ycnoswe ciawnsnoro nnozopozwn
nous-. Hpw onee nwsxom cozep+anww neoxozwm- onpezenenn-e mep-:
opranwuecxoe yzopenwe, senenoe yzopenwe nozponee o oiom yzei
cxasano nw+e. Ananws nawonee sa+n-x onemenios nwianwn pacienwn asoia,
ocopa, xanwn noxa+ei sam, zewuwiom xaxwx semecis cipazaei sama nousa.
Lewuwi asoia socnonnneicn snecenwem opranwuecxwx yzopenwn. Losonsno
uacio nanxzaeicn zewuwi ocopa. B oiom cnyuae zonycxaeicn s neps-n roz
snecenwe cynepocaia, xoiop-n nomo+ei -cipo yzosneisopwis noipenocis
pacienwn s ocope, no oznospemenno snocni w monoi-n ocopwi c pacueiom
na ero znwiensnoe zenciswe. Ouenwsais cozep+anwe nwiaiensn-x onemenios no
pesynsiaiam xwmwuecxwx ananwsos mo+no ionsxo na ezn-x opranwuecxwm
semecisom nousax. Hous-, s xoiop-e e+erozno snocni opranwuecxwe yzopenwn,
ne ny+zaxicn so snecenww pacisopwm-x mwnepansn-x yzopenwn, iax xax onw
cozep+ai s csoem rymyce snauwiensnyx uacis nwiaiensn-x semecis.

OBPABOTKA HOHBN

Korza s- ysnanw o csoen nouse sce, uio s- mo+eie ysnais, s-
nepexozwie x ee ocsoenwx. Bce on-in-e cazosoz- s ozwn ronoc rosopni, uio
ne nazo n-iaiscn ocsowis cpasy scx nnomazs caza. Lyume ocsowis iaxon
yuaciox, xoiop-n sam no cwnam xopomo opaoiais. Oio ropaszo pasymnee, uem
scxonais cpasy secs caz w noiom s-wsaiscn ws cwn s opse c copnnxamw wnw
ecnomomno cmoipeis, xax samw osomw nocienenno iepnxicn s sapocnnx n-pen
wnw ocoia. Bynnoe paspacianwe copnnxos nemwnyemo na sanoso ocsawsaemom
yuacixe, wnorza oio conposo+zaeicn maccos-m pacnpocipanenwem nousenn-x
spezwienen. Hepexonxa s-sozwi ws cocionnwn noxon maccy noxonmwxcn cemnn
copnnxos, newcuepnaem-n sanac xoiop-x wmeeicn s xa+zon nouse. Lyume scero
paswis caz na 4 yuacixa w s ieuenwe uei-pex nei ocsawsais wx ozwn sa
zpyrwm. Ocsoenwe nyume nauwnais c ocenw.
Cnauana nameuaxi rpanwu- ocsawsaemoro yuacixa. Ecnw sam
zociancn xycox uenwn-, io neoxozwmo cxocwis ipasy w yzanwis zepnwny c
nameuennon znn ocsoenwn nnomazw. Lepnwny cnwmaxi neonsmwmw nnaciamw
ionmwnon 23 cm. Baiem ee mo+no wsmensuwis w sazenais norny+e s nousy wnw
cno+wis ws oiwx nnacios miaens, rze ona yzei nocienenno pasnaraiscn. Ha
miaennx ws zepnwn- npexpacno paciyi i-xs-. Korza cxnaz-saxi miaens ws
zepnwn-, io nnaci- yxnaz-saxi ipasa x ipase, xopnw x xopnnm. Hnaciamw
18
zepnwn- mo+no ono+wis xomnocinyx xyuy, no ionsxo iax, uio- xopnw -nw
napy+y w uio- zepnwna ne npw+wnacs w ne nauana paciw.
Ecnw sam zocianacs -sman namnn, io nazo yzanwis w s-zepnyis c
xopnnmw sce copnnxw. Baiem mo+no scxonais secs nameuenn-n yuaciox.
Hpaxiwxa noxasana, uio oropozn-e xynsiyp- nyume s-pamwsais na nocionnn-x
rpnzxax. B oiom cnyuae s- xozwie ionsxo no nocionnn-m zopo+xam, nwxorza ne
cianosncs noramw na rpnzxy. A oio ouens sa+no, iax xax nossonnei
nozzep+wsais nousy na rpnzxax s p-xnom cocionnww. Kpome ioro, s-
coxpamaeie pasmep xynsiwswpyemon nnomazw, noiomy uio npw cnnomnom pnzosom
nocese npwxozwicn zenais onsmwe paccionnwn me+zy pnzamw, uio- mo+no -no
no nwm nponiw so spemn npope+wsanwn, npononxw w zpyrwx neoxozwm-x paoi.
Ha rpnzxe mo+no snauwiensno ymensmwis paccionnwe me+zy pnzamw, iax xax so
spemn scex paoi s- yzeie cionis ne na rpnzxe, a na zopo+xe. Lnyoxwn
cnon xopomo oxynsiypennon nnozopoznon nous- na rpnzxe nossonnei onee
wniencwsno wcnonssosais ee nosepxnocis w onee iecno pasmemais pacienwn. A
cazosozy oio oneruaei paoiy, iax xax sce ero saoi- w sce ero yzopenwn
cocpezoiouen- na mensmen nnomazw. .po+an npw oiom on cowpaei ne mensmwn,
a mo+ei w onsmwn, uem npw cnnomnom pnzosom cnocoe nocesa. Ha nousax c
s-coxwmw rpynios-mw sozamw rpnzxa ezwncisenn-n sosmo+n-n cnoco
opaoixw semnw, iax xax nossonnei noznnis xopneowiaemyx sony naz yposnem
rpynios-x soz. Pasmep rpnzox onpezenneicn iaxwm opasom: mwpwna zon+na
-is iaxon, uio- c xa+zon ciopon- rpnzxw mo+no -no pyxon zoinnyiscn zo
ee cepezwn-, oio npwnwswiensno 1,2 m, znwna +enaiensno ne onsme
10 maros. Pacnonarais rpnzxw na posnon nosepxnociw nyume c cesepa na xr, a
na cxnonax nonepex cxnona. Ho s sacymnws-x ycnoswnx w na nerxwx necuan-x
nousax npwnoznni-e rpnzxw zenais ne pexomenzyeicn, wx mo+no za+e cnerxa
yrnywis s nousy. Taxon cnoco nomoraei nyume coxpannis snary s nouse,
npezoxpannei ee oi neperpesa w ymensmaei wcnapenwe soz- c nosepxnociw. Ho
zopo+xw me+zy rpnzxamw zon+n- -is csoozn- oi copnnxos, ocoenno iaxwx
snocin-x, xax n-pen.

BOHHOE BCKAHNBAHHE

Teneps m- paccxa+em o npouezype saxnazxw s-coxwx rpnzox,
xoiopan nas-saeicn zsonn-m scxan-sanwem. Ona zosonsno ipyzoemxa, w nooiomy
ee mo+no pexomenzosais znn neonsmwx cazos. Oioi cnoco ocoenno
oexiwsen na ynnoinenn-x nousax, ny+zaxmwxcn s xopennom ynyumenww.
Hepexonxy cnezyei nposozwis, xorza nousa naxozwicn s cocionnww
ne ouens cyxom, no w ne nepeysna+nennom, mo+no cxasais, s cocionnww
cpeznen sna+nociw. Ha nosepxnociw nameuaxi xoniyp rpnzxw. Baiem, nauwnan c
iopua, nonepex rpnzxw s-xan-saxi ipanmex mwpwnon oxono 60 cm w rnywnon na
mi-x nonai-. Lnywna scxan-sanwn onpezenneicn rnywnon nnozopoznoro cnon.
Bcxan-sanwe ne zon+no saiparwsais nozciwnaxmyx ecnnoznyx nopozy.
.zanenn-n sepxnwn cnon cxnaz-saxi s ciopone wnw narpy+axi na iene+xy. On
nonazowicn noiom. Bwn- wnw nonaiy si-xaxi s zno ipanmew w pacxauwsaxi
ssaz w snepez, c iem uio- ynyumwis zpena+ w aopauwx s nozciwnaxmen nopoze
zo rnywn- npwnwswiensno 60 cm oi nosepxnociw nous-. Baiem pnzom nauwnaxi
xonais cnezyxmyx ipanmex w s-nyi-m ws nee sepxnwm cnoem sac-naxi nepsyx
ipanmex. Lno siopon ipanmew iax+e pasp-xnnxi. Tax no scen znwne rpnzxw
s-xan-saxi ozny ipanmex sa zpyron. Hocneznxx ipanmex sac-naxi sepxnwm
cnoem, s-nyi-m ws nepson ipanmew. Ha scxonannyx iaxwm opasom rpnzxy
nenssn cianoswiscn noramw, ona zon+na ociasaiscn p-xnon w npwnoznnion naz
oxpy+axmen nouson. Hpw oiom cnezyei opaiwis snwmanwe na io, uio- npw
nepexonxe sepxnero cnon ws nero -nw yzanen- sce xamnw, sce xopneswma
copnnxos w sce nwuwnxw spezwienen. Hexoiop-e npeznouwiaxi oznospemenno c
nepexonxon snocwis s nousy w nepememwsais c nen opranwuecxwe yzopenwn.
Lpyrwe cuwiaxi, uio sce yzopenwn cnezyei snocwis na nosepxnocis rpnzox w
rpannmw sazen-sais s sepxnwn cnon nous-. Housa rpnzox zon+na -is
s-coxonnozopoznon, iax xax en npezciowi xopmwis onsmoe xonwueciso
pacienwn.
19
Mo+no nocoseiosais eme cnezyxmwn npwem: npe+ze uem sac-nais
ouepeznyx ipanmex sepxnwm cnoem, napocanie na ee zno xsopoci w cyxyx
ipasy wnw rpy-e ionci-e cienw copnnxos. Xsopoci ynyumwi aopauwx nw+nwx
cnoes nous-, ipasa w copnnxw, pasno+wsmwcs x cnezyxmen secne, nononnni
sanac- rymyca, a sce smecie nossonwi iax+e ysenwuwis s-coiy rpnzox w,
cnezosaiensno, ionmwny xopneowiaemoro cnon.
Ecnw nousa na samem yuacixe coscem y+ nnoxan wnw y sac nei
+enanwn sanwmaiscn ipyzoemxon paoion, mo+no czenais nac-nn-e rpnzxw,
cxonoiws znn nwx zomai-n ocios w sanonnws ero sasesennon nnozopoznon
semnen. Oznaxo w s oiom cnyuae pexomenzyeicn npezsapwiensno pasp-xnwis zno
iaxon rpnzxw.
Ecnw nousa in+enan w nnoxo nponycxaei sozy, io pexomenzyeicn
yzanwis sepxnwn cnon zo rnywn- 3060 cm w sac-nais zno rpnzxw cnoem necxa
wnw rpaswn w csepxy sac-nais nouson. Oio cnococisyei ynyumenwx zpena+a.

OCBOEHHE BEHNX H BOHOTHNX HOHB

Ecnw s- xoiwie ocsowis cpasy onsmon yuaciox manonnozopoznon
nous-, mo+no npezno+wis zpyron sapwani. B wzeansnom cnyuae s- nauwnaeie
roioswis nousy sa roz zo paswsxw na nen caza. Oiy paoiy nyume scero
zenais ocensx. Cnauana yzannxi sce xamnw, cxamwsaxi ipasy, s-zeprwsaxi
copnnxw, a na saxyciapenn-x yuacixax s-xopues-saxi xyciapnwxw. Lepnwny
cnwmaxi w xomnociwpyxi wnw pasmensuaxi nonaion w saxan-saxi. Baiem yuaciox
scxan-saxi wnw nepenaxwsaxi, pasp-xnnn noznousy, no ne s-sopauwsan ee na
nosepxnocis. Hanxzenwn noxasanw, uio pyunan nepexonxa zaei nyumwn
pesynsiai, uem mexanwuecxan opaoixa. Tn+enyx nousy ociasnnxi na swmy
rpyoscxonannon, uio- noz zenciswem moposa w cnera xpynn-e rn-- rnwn-
pacipecxanwcs w pacnanwcs na menxwe oizensnociw. Hexoiop-e opranwuecxwe
cazosoz- coseiyxi paspocais no nosepxnociw nasos. On opasyei xax -
ozenno, samwman nousy oi rnyoxoro npomepsanwn w cnococisyn coxpanenwx
uepsen s nosepxnocinom cnoe. Pexomenzyeman zosa nasosa 1,5 m
3
na 100 m
2
nosepxnociw (wnw 16 sezep na 10 m
2
). Becnon nasos sazen-saxi s nousy w
nosepxnocis imaiensno paspasnwsaxi rpannmw. Ecnw nei sosmo+nociw nauais
ocensx, io sce oiw meponpwniwn nposozni secnon, xax ionsxo semnn yzei
roiosa.
Hepsan xynsiypa na snoss ocsoenn-x nousax oio o-uno
xapioens. Oznaxo snoss ocsawsaeman nyrosan nousa uacio -saei cwnsno
sapa+ena nposonounwxom. U ecnw oio iax, io xnynw moryi -is cwnsno
nospe+zen- spezwienem. Ciap-n, wcn-iann-n npwem ops- c nwm noces
ropuwu-. Korza ona nauwnaei useciw, ee cxamwsaxi w sazen-saxi s nousy.
Ecnw na samem yuacixe manonnozopoznan w ynnoinennan nousa, io
nyume ne ioponwiscn w s neps-n roz sanniscn ynyumenwem nous-. B- yzeie
sosnarpa+zen- xopomwm ypo+aem cnezyxmero roza. C oion uensx secs yuaciox s
neps-n roz sacesaxi noxposnon xynsiypon, s-nonnnxmen pons senenoro
yzopenwn. Ee nasnauenwe pasp-xnwis nousy, ooraiwis ee opranwuecxwm
semecisom w nozaswis copnnxw. B xauecise noxposnon xynsiyp- uame scero
wcnonssyxi snaxoso-oosyx cmecs, xoiopyx s-cesaxi zociaiouno nnoino. B
cmecs zon+n- sxozwis swz- pacienwn, oinwuaxmwecn -cip-m nauansn-m pociom.
O oiom nozponee yzei cxasano s paszene, nocsnmennom senenomy yzopenwx.
Pasa zsa-ipw sa neio nepez nauanom useienwn oos-x noxposnyx xynsiypy
cxamwsaxi w sazen-saxi s nousy. Hosepxnocis paspasnwsaxi rpannmw w cpasy
+e zenaxi nos-n noces. Lnasnan sazaua oioro neia nocionnno zep+ais nousy
noxp-ion pacienwnmw. Monoz-e ne+n-e ixanw -cipo pasnaraxicn s nouse w
ciwmynwpyxi axiwsnocis nousenn-x opranwsmos. Oio w ecis ioi npwem, xoiop-n
mo+no nassais xopmnenwem nous-. Benenoe yzopenwe cnococisyei
pasmno+enwx w axiwswsauww nousenn-x opranwsmos, coszaxmwx nnozopozwe
nous-.
Ha onee nnozopozn-x nousax na nosom yuacixe s xauecise
senenoro yzopenwn mo+no wcnonssosais ropuwuy w panc. Ha nozroiosnennon
nouse zenaxi nnoin-n noces oiwx xynsiyp w, xorza pacienwn zociwrnyi s-coi-
2025 cm, cxamwsaxi w nozsnzmyx ipasy sazen-saxi s nousy. Hocne oioro
20
cpasy +e npowssozni nos-n noces, w iax 23 pasa sa neio. Taxan nozroiosxa
nozasnnei copnnxw w za+e n-pen.
Hoxo+wn meioz npwmennxi npw ocsoenww iopnno-onoin-x nous c
momnon zepnwnon wnw momn-m cnoem cnaopasno+wsmerocn iopa. Ero nas-saxi
meiozom nepswunoro naposanwn nous (szecs m- ne yzem xacaiscn sonpocos
ocymenwn w zpena+a). B cepezwne neia npowssozni scnamxy c oopoiom nnacia
wnw scxan-saxi yuaciox na rnywny 30 cm. Oznospemenno snocni ocopn-e
yzopenwn, wssecis (nyume zonomwi, iax xax iopnn-e nous- ezn- marnwem)
w opranwuecxwe yzopenwn, nepememwsan wx co scen maccon naxoinoro cnon.
Hosepxnocis p-xnni w paspasnwsaxi rpannmw. -epes mecnu nosiopnxi
nepexonxy w nosepxnocinoe p-xnenwe. Ba oio spemn zepnwna oimwpaei w
pasnaraeicn. -epes mecnu cnosa nepexonxa. Ecnw ionmwna cnon iopa mensme
20 cm, io npw scxan-sanww wnw scnamxe sosnexaxi s opaoixy nozciwnaxmwn
cnon na rnywny 35 cm w cmemwsaxi ero c iopom znn ysenwuenwn cozep+anwn
mwnepansnon uaciw. Ha nousax c momn-m iopnn-m cnoem znn ynyumenwn soznoro
w iennosoro pe+wma pexomenzyxi npw oxynsiypwsanww snocwis mwnepansn-n
rpyni (necox wnw rnwny) ne menee 0,2 m
3
/10 m
2
.
Topnno-onoin-e nous- ouens pasnoopasn- no csowm csoncisam,
npowcxo+zenwx w cno+enwx, w nei sosmo+nociw nepeuwcnwis sce sapwani-
opaoixw. U nooiomy m- onwmem ionsxo xoneunyx uens, xoiopan zon+na -is
zociwrnyia npw ocsoenww oiwx nous: ycwnenwe wonorwuecxon axiwsnociw s
sepxnem cnoe nous-, xoiopoe zociwraeicn sa cuei ero p-xnenwn w
nepememwsanwn, snecenwn mwnepansn-x w opranwuecxwx yzopenwn w, xoneuno
+e, ynyumenwn zpena+a. Oio npwsozwi x ynyumenwx soznoro w soszymnoro
pe+wma w passwiwx aopon-x (c zociynom soszyxa) npoueccos pasno+enwn
zepnwn- wnw cnaopasno+wsmerocn iopa. Hocne iaxon opaoixw na iopnn-x
nousax s neps-n roz pexomenzyeicn s-cesais npezsapwiensn-e xynsiyp-. Ha
cesepe w cesepo-sanaze Heuepnosemnon son- wmw moryi -is osec, swxa c
oscom, ropox c oscom, oswman po+s, xopnennoz-, za+e xanycia.
B x+n-x panonax swxa, osec, xapioens. Bes npezsapwiensnon
xynsiyp- mo+no ooniwcs s iom cnyuae, xorza sepxnwn cnon cociowi ws xopomo
pasno+wsmerocn iopa. Hocne ocymenwn w oxynsiypwsanwn cymecisyei onacnocis
ouens -ciporo pasno+enwn iopa. Oia onacnocis ocoenno senwxa iam, rze
noz iopom saneraei necox. B iaxom cnyuae pexomenzyeicn s xauecise
npezsapwiensnon xynsiyp- s-cesais xnesepno-snaxosyx cmecs.
B nepwoz ocsoenwn manonnozopozn-x nous, cipazaxmwx nezociaixom
onemenios mwnepansnoro nwianwn, snecenwe mwnepansn-x yzopenwn coszaei
ycnoswn znn pocia pacienwn, io ecis xax - sanycxaei npouecc napamwsanwn
nousennoro nnozopozwn, nesosmo+n-n es xopomo passwi-x pacienwn,
ooramaxmwx nousy opranwuecxwm semecisom csowx oimwpaxmwx xopnen. Ecnw
nocne uei-pex nei ocsoenwn sam yzacicn coszais s-coxonnozopoznyx nousy, io
sam y+e ne nonazonicn nw mwnepansn-e yzopenwn, nw wssecixosanwe. Ha
iaxon nouse xopomo paciyi sce xynsiyp-, nesaswcwmo oi wx noipenociw s
mwnepansn-x onemeniax nwianwn w npeznouwiaemon wmw xwcnoinociw.
Opranwuecxwe cazosoz- yisep+zaxi, uio oxynsiypwis mo+no nxyx nousy, sa
wcxnxuenwem zsyx cnyuaes: ecnw na nosepxnociw saciawsaeicn soza w ecnw
ionxwn cnon nous- nozciwnaeicn xamenwci-m rpyniom.
Hw+e m- npwsozwm ian. 2 co cpeznwmw nopmamw mwnepansn-x
yzopenwn, xoiop-e mo+no pexomenzosais znn snecenwn s neps-n roz ocsoenwn.
Hocxonsxy s pasn-x pexomenzauwnx oiw nopm- ne cosnazaxi, npwsozwm zsa
sapwania.


Taotza 2
Cpenwe nopxm snecenwx xwnepansnmx yopenww (xr/10 x
2
)
(onycxaercx ronsxo s caxox navane ocsoenwx xanonnooponmx sexens)

Cnpasounwx Cosei-
.zopenwn cazosoza-nxwienn oropoznwxam
(Myxwn B. L. w zp., (Lanwuxwna O. A.,
1988 r.) 1988 r.)

Hwipoammoocxa 0,40,5 0,30,4
21
Hwipoocxa 0,40,6 0,50,6
Xnopwci-n xanwn 0,140,5
Cynepocai:
npocion 0,240,9
zsonnon 0,51,0
Iocopwinan myxa 0,150,25
Lpesecnan sona 0,11,2 0,52,0


Bce oiw yzopenwn, sa wcxnxuenwem ocopwinon myxw, xopomo
pacisopwm- w nooiomy zencisyxi -cipo, no ne zonro s ieuenwe oznoro
cesona. Iocopwinan myxa nnoxo pacisopneicn, ocop ws nee s-csoo+zaeicn
meznenno, s ieuenwe znwiensnoro spemenw.
CA COOBTECTBO PACTEHHH H KHBOTHNX

CAMOCTOHTEHBHAH KHSHB CAA

B namem cnyuae noz +wsoin-mw nozpasymesaxicn ne zomamnwe
+wsoin-e iwna xopos- wnw xos-, a pasnoopasnan menxan +wsnocis,
npo+wsaxman noz nouson w na ee nosepxnociw s iecnon csnsw c pacienwnmw. B-
za+e ne nozospesaeie, xax mnorouwcnen w pasnoopasen oioi +wsoin-n mwp,
cymecisyxmwn ox o ox c samw w s snauwiensnon cienenw cxp-i-n oi samwx
rnas. Cxza sxozni w zosonsno xpynn-e +wsoin-e iwna xpoia, w onee menxwe
nmepwu-, nnrymxw, w neo+nin-n mwp nacexom-x, w onsaiensnan
npwnazne+nocis caza niwu-. Uccnezosanwn nemeuxoro yuenoro Xanca Tiannepa
noxasanw, uio s xpone sspocnon nnonw owiaei oxono 300 swzos pasnwun-x
npezciaswienen +wsoinoro mwpa, a s nouse noz nen 70 swzos. Bataua
catonota xax mo+no ootnme npzotzszin cnoz cat x npzpotnomy cooomeciny
pacienzz z +znoinmx, tte nei npootemm npetzietez, iax xax nce nztm
cymecinymi n tapmonzuecxom pannoneczz. Ciowi xaxomy-io swzy nacexom-x
pasmno+wiscn cs-me ycianosnennon znn nero eciecisennon nopm-, xax iyi +e
nauwnaeicn ysenwuenwe s uwcne zpyroro swza, znn xoioporo neps-n cny+wi
nwmen, w pasnosecwe nocienenno soccianasnwsaeicn.
B pesynsiaie zeniensnociw uenosexa eciecisennoe pasnosecwe
napymaeicn. Tam, rze caz cociowi ws oznwx ron-x rpnzox c osomamw, nponema
spezwienen ciowi ocoenno ocipo. Osomn-e pacienwn ociasnen- ozwn na ozwn c
spezwiennmw, xoiop-e pasmno+axicn s onsmwx xonwuecisax, noiomy uio y nwx
szosons nwmw w onw ne wmexi sparos. B oiom cnyuae s-xoz ozwn
wcnonssosais neciwuwz-. B opranwuecxom cazosozcise znn ops- c
spezwiennmw neciwuwz- ne npwmennxi. Ocnonnoz npznzn optanzuecxoto
catonotcina ne oopnoa c npetzietzmz, a costanze iaxzx yctonzz, npz
xoiopmx onz ne motyi pasmno+aincz, io ecis ycnoswn, ananorwun-x
cymecisyxmwm s npwpozn-x coomecisax pacienwn. Coomeciso oio cosmecinoe
owianwe cam-x pasnoopasn-x swzos pacienwn w +wsoin-x, nasemn-x w
nozsemn-x. Onw csnsan- coinen ssawmocsnsen w s csoen cosoxynnociw opasyxi
ezwnoe uenoe. Taxoe coomeciso cnocono npoiwsocionis nenaronpwnin-m
ycnoswnm cpez-, maccosomy pasmno+enwx spezwienen w onesnen. Ecnw na
cazosom yuacixe iaxoe coomeciso coszano npaswnsno, ono nauwnaei +wis
csoen camocioniensnon +wsnsx nouiw iax +e, xax oio npowcxozwi c
coomecisom zwxwx pacienwn, xorza s zenciswe sciynaxi saxon-
camoperynnuww. Oio oinocwicn npe+ze scero x perynnuww uwcnennociw spezn-x
nacexom-x, xoiop-e ne wcuesaxi coscem, no w ne nanocni omyiwmoro speza,
iax xax wx pacnpocipanenwe czep+wsaeicn eciecisenn-mw sparamw.
-io- npespaiwis cson caz s iaxoe rapmonwuecxoe coomeciso,
nazo npe+ze scero snais, xaxwx +wsoin-x w nacexom-x s- xoiwie npwsneus s
cson caz w xax oio czenais, w nosaoiwiscn o iom, uio- cnazwis nwmen w
ye+wmem nonesn-x owiaienen, xoiop-e nomoryi sam pemwis nponemy
spezwienen.
Cpezw xpynn-x nonesn-x +wsoin-x nazo npe+ze scero nassais e+a.
E+w oxoino nocennxicn s cazax, rze mnoro yxpomn-x yronxos s sapocnnx +ws-x
wsropozen. B-xozni onw s ocnosnom nousx, w mo+no nemnoro nozxapmnwsais wx,
s-ciasnnn nxzeuxo c monoxom; npasza, nemeuxwe cazosoz- cuwiaxi, uio e+en
22
nazo nozxapmnwsais ne monoxom, a menxo napesann-m mncom. E+ noezaei
nacexom-x w ynwiox s pazwyce 300 m soxpyr csoero +wnwma.
Bemtepozxa oinwuaeicn oi npwnocnmwx onsmon spez cazy nonesox
csoen znwnnon, saocipennon mopzouxon. Ona nwiaeicn +wsymwmw s semne
nacexom-mw w uepsnmw w sa zens cnocona c+ecis iaxoe xonwueciso oiwx
cymecis, uio wx omwn sec s 3 pasa npes-cwi sec ee iena. Kpome ioro,
semneponxa nsnneicn xonxypeniom nonesox w mo+ei cnococisosais s-iecnenwx
wx ws caza.
Ouens axiwsn-e noezaienw nazsemn-x nacexom-x tztymxz w
zmepzm. Hmepwu- nxni ienno w oxoino nocennxicn s xyuax xamnen, xoiop-e
xopomo narpesaxicn connuem w zonro xpanni conneunoe ienno.
Cpezw nonesn-x nacexom-x cnezyei oimeiwis xwmn-x +yxos
+y+etz. Oio +yxw znwnon 23 cm, uepnoro, xopwunesoro wnw senenoro,
nepenwsuaioro useia. Onw no+wpaxi zpyrwx +yxos w, rnasnoe, wx nwuwnxw. Ba
roz ozna +y+enwua cnocona ynwuio+wis oxono 400 nwuwnox.
Ussecin-e scem oo+nz xoponxz sparw inen w wx nwuwnox. Cpezw
noezaienen inen ocoon npo+opnwsocisx oinwuaeicn nwuwnxa staiottasxz
cseino-senenoro nacexomoro c ne+n-mw xp-nsnmw w sonoiwci-mw s-nyxn-mw
rnasamw. B ieuenwe zsyx nezens csoero passwiwn ozna nwuwnxa noezaei 200
300 inen. Bspocnoe nacexomoe w nwuwnxa snaiornasxw ywsaxi iax+e rycenwu w
nwuwnox +yxos.
Eme ozwn oxoinwx na inen yxonepixa. Lnn npwsneuenwn
yxosepiox na nnonx nozsemwsaxi useioun-n ropmox c oisepciwem cnwsy,
nanonnenn-n cipy+xamw wnw cenom. Lopmox zon+en npwxacaiscn x cisony wnw
seixe. .xosepixw oxoino nocennxicn s iaxom ye+wme w ouwmaxi zepeso oi
inen.
K uwcny nonesn-x nacexom-x oinocnicn iax+e nacexomme-napaszim.
B io spemn xax xwmnwxw ywsaxi spezwienen, napaswi- oixnaz-saxi nnua na wx
iene, a s-nynwsmwecn nwuwnxw nwiaxicn sa cuei iena spezwienn. Mnorwe
xwmnwxw w napaswi- s-nonnnxi zsonnyx cny+y, nsnnncs oznospemenno w
on-nwiennmw.
,tz npznteuenzz n cat notesnmx nacexommx nato zmein nexoiopoe
npetciantenze oo zx ozototzz z oopase +zsnz.
Honsaxmwe xwmnwxw (iaxwe, xax nayxw w +y+enwu-) nxni
saiemnenn-e sna+n-e mecia, +wsyi cpezw nwsxwx, nnoino paciymwx pacienwn
iwna uaepa, mni-. Iy+enwu- npeznouwiaxi nacnenos-e pacienwn w mwpwuy.
Leiaxmwe xwmnwxw w napaswi- oio o+sw xoposxw, snaiornasxw, myxw-
napaswi-, oc--xwmnwxw w oc--napaswi-. Bnaiornasxw oixnaz-saxi nnua s
ienwci-x npoxnazn-x meciax, nanpwmep, s sapocnnx nanopoinwxos wnw
seunosenen-x xyciapnwxos. Bo+sn xoposxa s-wpaei znn xnazxw nwu nw+my w
i-cnuenwcinwx.
Oc--necinnxw (xanxwz- w ipwxorpamm-) w wxnesmonwz-
(naesznwxw) nsnnxicn napaswiamw. Onw ouens oexiwsn- znn czep+wsanwn
pasmno+enwn rycenwu, inen w zpyrwx nacexom-x c mnrxwm ienom. Bspocn-e
nacexom-e nwiaxicn nexiapom, a wx monozs rycenwuamw w nwuwnxamw.
Hocxonsxy oiw oc- ouens manensxwe, onw epyi nexiap ws menxwx oixp-i-x
useios iwna anwca, yxpona. Xopomwm npwxiom znn napaswiwuecxwx oc cny+ai
pacienwn cemencisa censzepenn-x.
Xwmn-x oc w myx (+ypuanox, xi-pen) npwsnexaxi pacienwn ws
cemencisa acipos-x sonoiapnwx, pomamxa, maprapwixw, a iax+e pasnwun-e
swz- mni- xoiosnwx, mnia nepeunan w xonocosan. Mo+no oimeiwis, uio sxyc-
uenosexa w nacexom-x ne cosnazaxi: nam npasnicn xpynn-e xpacws-e usei-, a
wx onsme npwsnexaxi menxwe, nesamein-e useiouxw uaepa, pomamxw, w
ocoenno, pacienwn ws cemencisa censzepenn-x. Myxw-+ypuanxw, ywsaxmwe
inen w nacexom-x c mnrxwm ienom, npeznouwiaxi zo-sais nexiap ws nnocxwx
oixp-i-x useios iwna maprapwiox, apxaiues.
Pacienwe, xoiopoe cny+wi nwmen w ye+wmem nonesn-m nacexom-m,
nas-saxi pacienwem-nnnsxon. Us scero cxasannoro cnezyei, uio uem onsme
s cazy pacienwn-nnnex, iem mensme yzei y sac nponem c spezwiennmw. Oiw
pacienwn mo+no pacnonarais no xpanm caza wnw oxanmnnis wmw yuacixw c
osomamw. Cnezyei nozwpais iaxwe swz- pacienwn, uio- onw usenw zonro,
23
cmennn zpyr zpyra. Lnn oioro nozxozni apxaiu-, annwcym, nw+ma, pomamxa,
maprapwixw. Hpozon+wiensnoe spemn useiyi uaep, nasanza, wccon, aswnwx,
zymwua. Ux mo+no wcnonssosais xax opzxpn-e pacienwn. C cepezwn- zo xonua
neia useiei onsmwnciso pacienwn ws cemencisa censzepenn-x, a zsyneinwe
pacienwn neipymxw w mopxosw zaxi pannesecennwe usei-.
Lnn nacexom-x-on-nwienen, rnasn-m opasom nuen, ocoenno
npwsnexaiensn- uaep, xoiosnwx, menwcca nwmonnan, manopan, wccon, aswnwx,
mnia.
Bzecs ciowi scnomnwis eme o oznom swze nonesn-x znn caza
+wsoin-x zo+zes-x uepsnx, npwcyiciswe xoiop-x s xomnocie ouens
+enaiensno. Lnn wx npwsneuenwn s xomnoci zoasnnxicn sanepwana, xopnw
uwxopwn w nwcisn nyxa.
Uniepecn-n cnoco npwsneuenwn nonesn-x nacexom-x s uwipycosom
cazy onwcan s csoen xnwre Pesonxuwn oznon conomwnxw Macanoy Iyxyoxa. On
nocazwn s csoem cazy axauwx Mopwmwma zepeso, paciymee xpyrn-n roz w sce
spemn opasyxmee nos-e nouxw. Ha oiwx nouxax xopmnicn w pasmno+axicn s
onsmom xonwuecise inw. Tnnmw nwiaxicn o+sw xoposxw, w onw wniencwsno
pasmno+axicn. .nwuio+ws scex inen na axauww, o+sw xoposxw nepewpaxicn na
uwipycos-e zepessn w nauwnaxi noezais wx spezwienen: xnemen, mwiosox,
uepseuos. . nac ne paciei axauwn Mopwmwma, no, oueswzno mo+no -no -
npwmenwis ananorwun-n npwem c xaxwm-nwyzs zpyrwm nxwm-m innmw pacienwem.
Iyxyoxa cuwiaei, uio rnasnan sazaua cazosoza ne napymais nenpozymann-m
smemaienscisom pasnosecwe s coomecise nacexom-x. Boi xax onwc-saei on
canancwposannoe coomeciso, xoiopoe on coszan na csowx pwcos-x nonnx:
Hponzwie ne cnema no oiwm nonnm. Cipexos- w moi-nsxw cyeinicn s soszyxe.
Huen- nepeneiaxi c useixa na useiox. Paszswnsie nwcisn, w s- yswzwie
nacexom-x, nayxos, nnrymex, nmepwu w mnorwx zpyrwx menxwx +wsoin-x,
cnyxmwx s npoxnaznon ienw. Kpoi- w zo+zes-e uepsw poxicn noz nosepxnocisx
nous-.
B anrnwncxon nwiepaiype m- namnw ananorwun-e wzew. B-nw
czenan- non-ixw c uensx samwi- xanyci- oi spezwienen nozcesais noz nee
xnesep. Hpw nozcese noz pxccenscxyx xanyciy enoro xnesepa xonwueciso
sspocn-x rycenwu xanycinon ennnxw snauwiensno ymensmwnocs, xoin uwcno
oino+enn-x aouxon nwu ne coxpaiwnocs. Hpwuwna s iom, uio s 23 pasa
ysenwuwnocs xonwueciso nacexom-x-xwmnwxos +y+enwu w nayxos, xoiop-e
noezanw rycenwu. .mensmwnocs nospe+zenwe xopnen xopneson myxon. .po+an
xanyci- cian s-me. Hozces xpacnoro xnesepa noz useinyx xanyciy oxasancn
menee yzaun-m, xoin s necxonsxo pas coxpaiwnocs xonwueciso xanycinon inw w
s 1,5 pasa xopneson myxw. Ho xpacn-n xnesep poc -cipee w axiwsnee, uem
en-n, w oxasan yrneiaxmee zenciswe na xanyciy scnezciswe o-unon
xonxypenuww.
Losopn o opse c spezn-mw nacexom-mw, nenssn sa-sais o
niwuax, xoiop-e s oiom zene wrpaxi ouens onsmyx pons. -io- npwsneus
niwu, nazo coszais wm ycnoswn znn swisn rnesz. Lnn oioro szons rpanwu caza
mo+no nocazwis +ws-e wsropozw ws zepesses w xyciapnwxos.
Ho oioro mano. -io- y niwu nonswnocs +enanwe cswis rnesza s
samen +wson wsropozw, nazo oecneuwis wx nwmen, ocoenno swmon. Xopomo,
ecnw s cocias +wson wsropozw sxozni xyciapnwxw wnw zepessn c nrozamw,
nanpwmep, pnwna wnw onp-mnwx. Ha swmy mo+no czenais xopmymxw,
nozsemenn-e na nposonoxe, w nozc-nais iyza sepno wnw cemeuxw
nozconneunwxa, a eme nyume cmecs sepna c xaxwm-nwyzs +wpom.
O nonsse cxsopeunwxos rosopwis, nasepnoe, wsnwmne, oio
wssecino scem.
M- napwcosanw wzeansnyx xapiwny caza, xoiop-n cam cen
samwmaei w nozzep+wsaei. Ho, xax wssecino, wzean nwxorza nonnocisx ne
sonnomaeicn s zenciswiensnociw. Hooiomy nponema spezwienen w onesnen s
xaxon-io cienenw scerza yzei cymecisosais. O cnocoax ee pemenwn m-
paccxa+em s cooiseicisyxmen rnase.

KHBNE HSFOPOH

24
Iwsan wsropozs wrpaei s cazy nemanosa+nyx pons w s-nonnnei
cpasy necxonsxo ynxuwn. Ona opasyei rpanwuy caza, oxsai-san ero +ws-m
xonsuom, samwmaei swmon oi xonozn-x, a neiom oi wccymaxmwx seipos. Bnyipw
oioro xonsua coszaeicn onee sna+n-n, ienn-n w menee nozsep+enn-n cwnsn-m
xoneanwnm mwxpoxnwmai. Iwsan wsropozs cny+wi npwcianwmem znn nonesn-x
nacexom-x w niwu, rze onw naxozni nwmy w ye+wme. Kpome ioro, ona cny+wi
nxznm, yxp-san caz oi nocioponnwx ssrnnzos, coszasan zomamnxx yxinyx
aimocepy snyipw csoero senenoro xonsua, samwman caz oi n-nw, myma w
s-xnonn-x rasos, xorza pnzom npoxozwi zopora. A ecnw s- npaswnsno
nozepeie useiymwe w nnozonocnmwe swz- xyciapnwxos znn samen +wson
wsropozw, io ona yzei cna+ais sac nonesn-mw nrozamw w pazosais rnas
npxwmw xpacxamw csowx useixos. Otpata zs neiymzx xyciapnzxon sio
netzxoe otato ttz cata. Ownsnoe useienwe, conposo+zaxmeecn s-zenenwem
apomaiwuecxwx semecis, oszopasnwsaei aimocepy; xorza naciynaei spemn
useienwn cwpenw, +acmwna, mwnosnwxa, caz npespamaeicn s manensxwn
naroyxaxmwn pan.
Hnanwpyn nocazxy +ws-x wsropozen, nazo yuwi-sais ocoennociw
pacnono+enwn samero caza, wnaue s- mo+eie nazenais omwox w +wsan wsropozs
smecio samero nomomnwxa npespaiwicn so spara. Hanpwmep, ecnw yuaciox
pacnono+en s nw+nen uaciw cxnona, io +wsan wsropozs, noca+ennan s nw+nem
xonue yuacixa nonepex cxnona, yzei sazep+wsais ciexaxmwn snws xonozn-n
soszyx, opasyn xax - xapman, s xoiopom oioi xonozn-n soszyx yzei
sazep+wsaiscn. U naoopoi, nocazxa xyciapnwxa szons sepxnen rpanwu-
yuacixa yzei sazep+wsais w paccewsais oioi xonozn-n noiox.
B-op nopoz znn +ws-x wsropozen w swz- wsropozen zociaiouno
pasnoopasn-. Ecnw s- ne xoiwie ipaiwis mnoro mecia w owiecs saienenwn,
sam cnezyei coszais cipw+enyx wsropozs, ws xoiopon s- nonyuwie nnoinyx
orpazy ny+non sam s-coi- w mwpwn-. O-uno s-coia iaxwx wsropozen ne
npes-maei 1,82,0 m, uio- ne ycno+nnis nozpesxy w ymensmwis saienenwe.
Cymecisyei uen-n pnz xyciapnwxos-x w za+e zpesecn-x nopoz, xopomo
s-zep+wsaxmwx opesxy. Cpezw nwx na nepsom mecie ciowi wpxuwna
o-xnosennan, coxpannxman senenyx nwcisy zo nosznen ocenw. Lanee mo+no
nassais apapwc, +wmonocis iaiapcxyx w necnyx, cnwpex, xwswnsnwx, zepen,
wpry, +eniyx axauwx, cmopozwny sonoiwciyx. Us zepesses xopomo nozzaxicn
cipw+xe ens o-xnosennan, mo++esensnwx swprwncxwn, iyn sanaznan, yx, sns,
nwna.
Ecnw mecia zociaiouno, io zenaxi wsropozs ws csoozno paciymwx
xyciapnwxos. Ha snemnen rpanwue caza ca+axi onee s-coxopocn-e nopoz-
nemwny, +acmwn, cwpens, cxymnwx, onp-mnwx, uepnonnoznyx pnwny (aponwx),
xanwny. Ux s-coia mo+ei zociwrais 34 m. Lnn onee nwsxwx orpaz s-coion 1
2 m wcnonssyxi xwswnsnwx, cmopozwny sonoiwciyx, cne+nonroznwx, mwnosnwx,
cnwpex. Korza pacienwn nonnocisx paspaciyicn, mwpwna iaxwx wsropozen
zociwraei 1,52,5 m. Bce oiw nopoz- zociaiouno ycionuws- x moposam w
s-nocni iemnepaiypy zo 25 C.
Hopoz- useiymwx xyciapnwxos +enaiensno nozwpais c iaxwm
pacueiom, uio- wx noouepeznoe useienwe npozon+anocs xax mo+no zonsme. Hwx
useienwn o-uno npwxozwicn na secny, xorza pacnycxaxi csow usei- wpra
xanazcxan, ansa zexopaiwsnan, apapwc, npynyc ipwnoa, xwswn, xwswnsnwx,
opswuwn, an-ua, swmnn sonnounan, cmopozwna sonoiwcian, cnwpen, cwpens,
sanrenwn. B nauane neia useiyi xeppwn, xonsxswiuwn, +acmwn, mwnosnwx,
sonoion zo+zs, cnwpen, s xonue neia yznenn, sanrenwn (y nexoiop-x swzos
nosiopnoe useienwe), rwwcxyc cwpwncxwn.
Bzons zepesnnnoro saopa s-coion ne menee 1,5 m wnw na rpanwue
c coceznwm yuacixom o-uno ca+axi nrozn-e xyciapnwxw: cmopozwny,
xp-+osnwx, e+eswxy, manwny.
Hocazxy xyciapnwxos o-uno npowssozni noszno ocensx. Lnn oioro
scxan-saxi nonocy no scen znwne yzymen wsropozw mwpwnon 1 m w rnywnon
30 cm. Oznospemenno snocni opranwuecxwe yzopenwn. Hozciwnaxmwn cnon nous-
ne nepexan-saxi, pasp-xnnxi nonaion. Hocazxa s iaxyx mwpoxyx nonocy
pasp-xnennon semnw zaei onsme npociopa znn passwiwn xopnen, uem nocazxa s
oizensn-e nm-. Housy ownsno nonwsaxi zo nocazxw w nocne. Ecnw xopnw nocne
25
ipancnopiwposxw nozcoxnw, wx norpy+axi na 12 znn s sozy. Housy roiosni sa
23 mecnua zo nocazxw. Hocne nocazxw nousy mynsuwpyxi. Csoozno paciymwe
xyciapnwxw s-ca+wsaxi o-uno s ozwn pnz, na cxnonax uwcno pnzos mo+no
ysenwuwis. Cpeznee paccionnwe s pnzy 11,2 m, znn s-coxopocn-x swzos
1,52 m, paccionnwe oi rpanwu- yuacixa ne menee 1 m. Pexomenzyxi ca+ais
pasn-e swz- snepeme+xy, uepezyn s-coxopocn-e w nwsxopocn-e. Hocne nocazxw
noerw nozpesaxi na zse ipeiw wx znwn-.
B neps-e zsa-ipw roza, noxa pacienwn ne yxopennicn xax
cnezyei, +wsan wsropozs ipeyei nocionnnoro yxoza, xoiop-n saxnxuaeicn s
nonwse w npononxe. B zansnenmem xonxypenuwn copnnxos ne cipamna onsmwm
xyciam, no nazo cnezwis, uio- copnnxw, ocoenno mnoroneinwe, ne nponwxanw
oiiyza na rpnzxw.
Iwsan wsropozs, za+e csoozno paciyman, ipeyei nocionnnoro
snwmanwn. Lnasnoe ne zais en paspaciwcs ouens mwpoxo w nposozwis
omono+enwe xycios, uio- onw ne oronnnwcs cnwsy. Lnn cwpenw, +acmwna w
+wmonociw omono+enwe zociwraeicn c nomomsx cpesanwn ozpesecnesmwx noeros
na s-coie 1020 cm oi nosepxnociw nous-. Kyciapnwxw zpyrwx nopoz
omono+enwn ne nepenocni.
Kyciapnwxw, useiymwe secnon, nozcipwraxi cpasy nocne useienwn,
uio- s-ssais ownsnoe opasosanwe useiymwx noeros cnezyxmero roza.
Cipw+xa c uensx npwzanwn opm- na cse+enoca+enn-x wsropoznx nposozwicn
necxonsxo pas s roz. -epes 3 roza zociaiouno ozwn-zsa pasa s roz: s nauane
wxnn w s xonue wxnn nauane asrycia. Cpesaxi sce monoz-e noerw ionmwnon
mensme 2 cm.

TPABN*

Cazosoe coomeciso pacienwn yzei nenonn-m es ipas. Tax
xopoixo nas-saxi nexapcisenn-e w apomaiwuecxwe pacienwn, nonesn-e csoncisa
xoiop-x -nw onwcan- eme s aniwunon nwiepaiype. Lpesnwe asiop- nas-sanw wx
npocio ipasamw: oio nassanwe coxpanwnocs w s name spemn, s oinwuwe oi
nassanwn osomn-x, nnozos-x w zexopaiwsn-x xynsiyp.
Lnasnoe csonciso ipas saxnxuaeicn s iom, uio onw cozep+ai
pasnwun-e wonorwuecxw axiwsn-e semecisa. Tpanm, cotep+amze teiyuze
ozototzuecxz axiznnme nemecina, mm nasmnaem apomaizuecxzmz, iax xax onw
onazaxi ouens cwnsn-m cneuwwuecxwm apomaiom. Unorza caz coszaxi ws oznwx
iaxwx ipas w nas-saxi ero cazom apomaios. Ucnapenwn pasn-x ipas
rapmonwuecxw coueiaxicn, nanonnnn npwuyznws-m naroyxanwem soszyx caza
apomaios. Ho uame apomaiwuecxwe ipas- s-ca+wsaxi s o-unom cazy, coueian
wx c pasnwun-mw osomn-mw xynsiypamw. Apomaiwuecxwe wcnapenwn ipas
oxas-saxi oszopasnwsaxmee snwnnwe na mwxpocpezy caza. Cymecisyei mnoro
nanxzenwn, cswzeienscisyxmwx o oinyrwsaxmem zencisww apomaiwuecxwx ipas
na mnorwx spezwienen. Oznaxo oexiwsnocis oioro oinyrwsaxmero zenciswn
ouens cwnsno saswcwi oi ycnoswn npowspacianwn ipas, xoiop-e onpezennxi
xonuenipauwx opasyxmwxcn s nwx apomaiwuecxwx semecis w wx neiyuecis, o
uem nozponee yzei cxasano zansme.
Apomaiwuecxwe ipas- wcnonssyxicn iax+e s xynwnapww xax
npwnpas- x pasnwun-m nxzam. Mnorwe ws nwx onazaxi nexapcisenn-mw
csoncisamw. Onpezenennyx rpynny ipas cociasnnxi iax nas-saem-e
zwnamwuecxwe ipas-.
Loxiop O. Hanep, ozwn ws ocnosonono+nwxos wozwnamwuecxoro
semnezenwn, zaei iaxoe onpezenenwe: tznamzuecxzmz pacienzzmz mm nasmnaem
ie pacienzz, xoiopme cnezzuecxz ntzzmi na oxpy+ammym cpety, a wmenno
iax, uio zpyrwe pacienwn mennxi csow csoncisa wnw nousa mennei csox
xapaxiepwciwxy. Hanpwmep, xpanwsa zsyzomnan wmeei, no mensmen mepe, ipw
csoncisa, wnnxcipwpyxmwx ee zwnamwuecxwn xapaxiep: ona ysenwuwsaei
ycionuwsocis cocezcisyxmwx c nen pacienwn x onesnnm, wsmennei wx sxyc w
ciwmynwpyei opasosanwe rymyca s nouse. Kpanwsa, paciyman pnzom c mnion, s
zsa pasa ysenwuwsaei cozep+anwe s nen apomaiwuecxoro macna.
B iom, uio xpanwsa snwnei na opasosanwe rymyca, mo+no
yezwiscn, s-xonas nousy ws-noz ee xopnen. M- yswzwm iemno-xopwunesyx
26
nousy co cneuwwuecxwm sanaxom cnenoro rymyca. Oueswzno, xopnw xpanws-
s-zennxi xaxwe-io semecisa, ciwmynwpyxmwe zeniensnocis mwxpoopranwsmos,
yuacisyxmwx s opasosanww rymyca. Lwcisn w cienw xpanws-, pasnarancs,
opasyxi wzeansn-n nenipansn-n rymyc. K zwnamwuecxwm pacienwnm oinocnicn
iax+e pomamxa nexapcisennan, ozysanuwx, i-cnuenwcinwx, sanepwana.
Loasnenwe s xomnoci oiwx ipas snauwiensno ynyumaei ero csoncisa.
Ozysanuwx iax+e opasyei s nouse nenipansn-n rymyc, nooiomy zo+zes-e uepsw
nxni zenais s nouse csow nopxw oxono nero. Korza on oimwpaei, io nycioi-,
opasyxmwecn na mecie ero znwnn-x, onee 1,5 m, xopnen, cny+ai znn
ynyumenwn seniwnnuww nous-.
O i-cnuenwcinwxe ipyzno cxasais uio-nwyzs onpezenennoe, xpome
ioro, uio npwcyiciswe ero +enaiensno s xa+zom cazy.
B coomecise pacienwn on wrpaei iaxyx +e pons, xax xopomwn
uenosex s omecise nxzen.
Tpanm ne iotnxo notesnm, no z xpacznm. U xoin onw opasyxi
nexpynn-e w ne ouens npxwe usei-, no znn mnorwx nxzen oiw nenpwxoinws-e w
nepocxwe useiouxw moryi oxasaiscn ropaszo mwnee n-mn-x w xpwuamwx
zexopaiwsn-x useios.
Bonsmwnciso ipas npwnazne+ai x ipem oianwuecxwm cemencisam.
Cemenciso censzepenn-x (soniwun-x) pacnpocipaneno rnasn-m opasom s
ymepennom xnwmaie w sxnxuaei s cen ycionuws-e x xonozy pacienwn w mnoro
zsyneinwxos.
K oiomy cemencisy oinocnicn neipymxa, yxpon, xopwanzp,
nxwciox, xepsens, imwn, anwc, enxens. Cneuwwuecxwn sanax oiwx pacienwn
mo+no nouyscisosais ionsxo, ecnw paciepeis s nansuax wx nwcisn wnw cemena,
iax xax cozep+amwecn s nwx apomaiwuecxwe coezwnenwn ne oinwuaxicn s-coxon
neiyuecisx.
Cemenciso mni- (ncnoixos-e, wnw ryousein-e) oinwuaeicn,
naoopoi, nanwuwem s-coxoneiyuwx owpn-x macen, xoiop-e s-zennxi manensxwe
+enesxw, noxp-saxmwe nosepxnocis nwcises, cienen w useixos. Pozom ws
Cpezwsemnomopsn, oiw pacienwn npeznouwiaxi ienn-e, conneun-e mecia
owianwn. Hawonee wssecin-e npezciaswienw oioro cemencisa mnia
nepeunan, manen, iwmsnn (uapeu), manopan, uaep cazos-n, aswnwx,
posmapwn, nasanza, menwcca nwmonnan, xoiosnwx.
Cemenciso acipos-x (cno+nousein-x) sxnxuaei oznoneinwe w
mnoroneinwe swz-. K nemy npwnazne+wi onsmoe xonwueciso zwnamwuecxwx w
nexapcisenn-x pacienwn, iaxwx xax non-ns neuenan w ropsxan, ociparon,
ozysanuwx, xanenzyna, i-cnuenwcinwx, pomamxa.
K oiomy nepeunx mo+no zoaswis pacienwn zpyrwx cemencis:
sanepwana (sanepwanos-e), ypaunwx wnw orypeunan ipasa (ypaunwxos-e),
xpanwsa (xpanwsn-e), mnwii-nyx (nyxos-e).
Tpas- s onsmwncise cnyuaes neipeosaiensn- x nnozopozwx
nous-. Onw ne nepenocni nasos, a onsmoe xonwueciso xomnocia mo+ei ycwnwis
wx poci, no ymensmwis cozep+anwe apomaiwuecxwx macen. Lyumwn xomnoci znn
nwx oio xopomo nepernwsman cmecs ws nwcises, zepna, oos-x pacienwn,
xpanws-, i-cnuenwcinwxa, pomamxw w copnnxos. Ero snocni s xonue neia nocne
nocneznen cpesxw wnw pannen secnon npnmo na nosepxnocis nous- w nernyoxo
sazen-saxi.
Pasmno+enwe ipas ne iaxoe npocioe zeno, iax xax wx cemena
onsmen uacisx ouens man- w nnoxo npopaciaxi. Hooiomy cemena npopamwsaxi,
nauwnan c pannen secn-, s saxp-iom nomemenww s cneuwansnom nmwxe rnywnon
710 cm c p-xnon nerxon nouson, ne opasyxmen xopxy nocne nonwsa. B
ysna+nennyx nousy s-cewsaxi pnzxamw cemena, noxp-saxi wx ouens ionxwm
cnoem nous- w zo nonsnenwn scxozos zep+ai secs nmwx noz nnenxon. B ciazww
uei-pex nwciouxos oiwpaxi cam-e xpenxwe npopocixw w nepeca+wsaxi s
oixp-i-n rpyni s cneuwansn-n nwiomnwx, s xoiopom coszaxi nawnyumwe ycnoswn
znn wx passwiwn. A saiem, xorza pacienwn zociaiouno oxpennyi, wx
nepeca+wsaxi s caz na wx nocionnnoe mecio. Cemena pacienwn, xoiop-e ne
s-nocni nepecazxw, s-cesaxi cpasy s oixp-i-n rpyni. Paccazon, s-pamennon s
nwiomnwxe, pasmno+axi ws oznoneinwx pacienwn aswnwx, manopan (ouens
uysciswiensn- x xonozy) w mnoroneinwxw: non-ns o-xnosennyx, nasanzy,
27
nxwciox, posmapwn, manen, uapeu, pyiy, non-ns ropsxyx, uaep
mnoroneinwn, wccon, menwccy. Cemenamw s oixp-i-n rpyni mo+no s-cesais
anwc, uaep cazos-n, orypeunyx ipasy, yxpon, pomamxy, xepsens, xpecc-
canai, xopwanzp, imwn, neipymxy, ropuwuy.
Hexoiop-e mnoroneinwe swz- pasmno+axi cienes-mw oipesxamw. Ux
nonyuaxi secnon, s nepwoz wniencwsnoro pocia. B-wpaxi cwnsn-n noer w
cpesaxi ero sepxymxy znwnon 5 cm. Ociasnnxi na noere 24 sepxnwx nwcia w
ca+axi na rpnzxy znn yxopenenwn. B xonue neia yxopenwsmwecn uepenxw
nepeca+wsaxi na nocionnnoe mecio. Taxwm cnocoom pasmno+axi ociparon w
mniy nepeunyx.
Mnoroneinwe ipas- pasmno+axi iax+e meiozom paszenenwn xopnen,
xoiopoe npowssozni pannen secnon wnw nosznen ocensx. B-xan-saxi secs xyci
w ocip-m no+om paspesaxi na uaciw xopnesyx cwciemy iax, uio- xa+zan uacis
wmena 12 noera, w iyi +e, noxa xopnw ne nozcoxnw, s-ca+wsaxi s nousy na
nocionnnoe mecio. Taxon cnoco pasmno+enwn npwrozen znn xpanws- (ne
cuwianie ee copnnxom w ne cnemwie nonnocisx wsnwuio+wis ee na csoem
yuacixe, xpanwsa nomo+ei sam s cam-x pasnoopasn-x cwiyauwnx), ociparona,
mnwii-nyxa.
U eme ozwn cnoco pasmno+enwe oipesxamw xopnen npwrozen
znn xpena, mni- nepeunon. Hpw s-pamwsanww ipas npwxozwicn wmeis zeno c
ouens manensxwmw pacienwnmw, w oio ouens xponoinwsan w ionxan paoia.
FASOH

B sanaznon nwiepaiype s xauecise onsaiensnon npwnazne+nociw
caza nas-saxi iax+e rason, wnw senenyx ny+anxy. Mo+no cuwiais ero
zexopaiwsn-m onemeniom wnw meciom oiz-xa, xoiop-n iax+e neoxozwm s cazy,
ocoenno ecnw s zome ecis zeiw. . sanazn-x cazosozos rason nsnneicn
npezmeiom oco-x saoi w ropzociw. Ero es xonua nozxapmnwsaxi, nonwsaxi w
cipwryi. Cipexoi rasonoxocwnox paszaeicn c pannero yipa zo nosznero
seuepa. U s pesynsiaie m- swzwm wsympyzno-senen-e apxain-e xosp-, no
xoiop-m mo+no xozwis, erais, np-rais, mo+no na nwx cwzeis w ne+ais,
zenciswiensno xax na xospe. Lnn yxoza sa iaxwmw rasonamw cymecisyei uen-n
naop cazoson iexnwxw, xoiopon y nac nei (sa wcxnxuenwem rasonoxocwnox),
nanpwmep, mamwna, xoiopan oznospemenno p-xnwi nousy, ceei cemena ipas w
npwxai-saei sacennnyx nosepxnocis.
O-uno rason saxnaz-saxi pannen secnon wnw s xonue neia,
s-cesan cemena ipas s xopomo nozroiosnennyx, ne ouens sna+nyx w ne ouens
cyxyx nousy. Housy nauwnaxi roioswis mecnua sa 23 zo nocesa, uio-
sapanee wsaswiscn oi copnnxos. Hpeznasnauenn-n znn rasona yuaciox
scxan-saxi na rnywny mi-xa nonai-, s-wpan npw oiom xamnw, xopnw w
xopneswma mnoroneinwx copnnxos, snocni xomnoci w wssecis.
Hpw nonsnenww copnnxos wx yzannxi innxon w npw oiom p-xnni w
s-pasnwsaxi nosepxnocis nous-. Ko spemenw nocesa nosepxnocis zon+na -is
p-xnon, menxoxomxosaion w s-posnennon. Hawonee naronpwninan xwcnoinocis
nous- 6,57. Ecnw nousy roiosni x secennemy cesy, io s xonue npez-zymero
roza mo+no s-cenis ropuwuy na senenoe yzopenwe w xax mynsuy na swmnee
spemn. Cemena ipas (3336 r/cm
2
) pasnomepno paspac-saxi no nosepxnociw w
nernyoxo sazen-saxi s nousy, uio- wx ne cxnesanw niwu-. Hepsoe
cxamwsanwe npowssozni npw s-coie ipas- oxono 5 cm ocipon xocon, uio- ne
s-zepnyis eme cnao yxopenwsmwecn pacienwn; nw s xoem cnyuae nenssn oio
zenais npw c-pon nouse. B zansnenmem cxamwsanwe npowssozni 12 pasa s
nezenx, ciapancs nozzep+wsais s-coiy pacienwn na yposne 3 cm. B wxne w
ceninpe snocni opranwuecxwe yzopenwn (100 r/m
2
).
B xauecise rasonn-x ipas nawnyumyx ouenxy nonyuwnw noneswua,
oscnnwua w mninwx. K snaxos-m ipasam mo+no nozcesais xnesep en-n, xoiop-n
ycionuws x s-iani-sanwx w, xax sce oos-e, ooramaei nousy asoiom.
Uiax, s samem cazy ecis osomn-e w nnozos-e pacienwn, ecis
ipas-, ecis xyciapnwxw, ecis zwxwe pacienwn iwna i-cnuenwcinwxa. Mo+no x
oiomy coomecisy zoaswis eme 23 zepesa, nanpwmep, epesy wnw enouxy. Oio
y+e npocio znn zymw.

28
BHN YOBPEHHH
B OPFAHHHECKOM CAOBOCTBE

B xauecise omero nono+enwn, xapaxiepwsyxmero ocnosnon npwnuwn
wcnonssosanwn yzopenwn s opranwuecxom semnezenww, cnezyei oimeiwis, uio
npeznouienwe scerza oizaeicn ipyznopacisopwm-m opmam yzopenwn xax
opranwuecxwx, iax w mwnepansn-x. Oio cianoswicn nonnin-m s cseie ioro, uio
s npez-zymem paszene -no cxasano o +wson nouse w nwianww pacienwn. Lxoe
ipyznopacisopwmoe yzopenwe coszaei ioi onz, ws xoioporo nousenn-e
mwxpoopranwsm- w xopnw pacienwn uepnaxi no mepe nazonociw onemeni-
mwnepansnoro nwianwn.

OPFAHHHECKHE YOBPEHHH

Hasos

Ocnosnoe opranwuecxoe yzopenwe, xax w so sce npezmecisyxmwe
spemena, oio nanos. Oznaxo s opranwuecxom semnezenww npeznouwiaxi ne
snocwis s nousy cse+wn nasos. Cse+wn nasos orai pacisopwm-mw coezwnenwnmw
asoia w oxas-saei iaxoe +e zenciswe, xax pacisopwm-e mwnepansn-e
yzopenwn, io ecis on s-s-saei ycwnenn-n poci nwcises w cienen, nanpwmep,
ois- y xapioenn w xopnennozos, no oio ne osnauaei ysenwuenwn ypo+an,
cxopee naoopoi. Kpome ioro, pacienwn, yzopenn-e cse+wm nasosom,
cianosnicn ouens uysciswiensn-mw x onesnnm w spezwiennm. Bnecenwe cse+ero
nasosa neuenecoopasno eme w noiomy, uio on ouens -cipo pasnaraeicn w scn
ero yzopwiensnan uennocis wcnonssyeicn s roz snecenwn, on ne zaei nouiw
nwxaxoro sxnaza s opasosanwe ciawnsnoro rymyca w, cnezosaiensno, ne
cnococisyei coszanwx ycionuwsoro nnozopozwn nous-. Hooiomy nasos o-uno
nozsepraxi xomnociwposanwx w ionsxo nocne oioro snocni s nousy.
O meiozax xomnociwposanwn nasosa yzei paccxasano s paszene o
xomnocie.
Hasos pasn-x +wsoin-x cozep+wi pasnoe xonwueciso ocnosn-x
nwiaiensn-x semecis asoia (N), ocopa (P
2
O
5
), xanwn (K
2
O) w xansuwn
(CaO). Lnn cpasnenwn npwsozwicn ian. 3.

Taotza 3
Coepxanwe nwrarensnmx semecrs s nasose pasnmx xwsornmx, % or seca
(Pexep H. Opranwvecxwe yopenwx, 1994)

Bwz- +wsoin-x N P
2
O
5
K
2
O CaO
Kpynn-n porai-n cxoi 0,40 0,16 0,50 0,45
Lomazw 0,58 0,18 0,53 0,25
Osu- 0,83 0,23 0,67 0,33
Cswnsw 0,45 0,14 0,60 0,08
Kyp- 1,70 1,60 0,90 2,00
Hozciwnoun-n nasos 0,75 0,35 0,75 0,50
xpynnoro poraioro cxoia

Hozciwnoun-n nasos oraue nwiaiensn-mw semecisamw, uem npocio
nasos, iax xax conoma snwi-saei s cen w mouy, cozep+amyx mnoro asoia.
Cnezyei wmeis s swzy, uio niwuwn nomei, xoiop-n s- noxynaeie na
niwueapwxe, mo+ei cozep+ais aniwwoiwxw, xoiop-e zoasnnxi s xopm xypam,
a oio coscem ne nonesno znn nousennon mwxponop-. U soome, ne cnezyei
sa-sais: xaueciso nasosa saswcwi oi xauecisa xopma. Ecnw xoposa naceicn
na oouwne zoporw c cwnsn-m zsw+enwem ipancnopia, io ee nasos yzei
cozep+ais mnoro in+en-x meiannos.

Koxnocr

Lnn npwroiosnenwn xomnocia wcnonssyxi nasos, paciwiensn-e
ociaixw, xyxonn-e oixoz- w sce ociansn-e opranwuecxwe semecisa, cnocon-e
pasnaraiscn. B npouecce xomnociwposanwn opranwuecxoe semeciso pasnaraeicn
29
noz zenciswem mwxpoopranwsmos, w ws npozyxios pasno+enwn cwnieswpyeicn
rymyc.
Komnoci cny+wi ne ionsxo wciounwxom rymyca, on nsnneicn iax+e
nocwienem +wsnw, iax xax s nem owiaxi ownsnan mwxponopa w onsmoe
xonwueciso zo+zes-x uepsen. Komnoci cozep+wi nwiaiensn-e semecisa s opme,
nawonee naronpwninon znn nwianwn pacienwn. Ero mo+no snocwis s nxon
zose, ero nwxorza ne mo+ei -is cnwmxom mnoro. Hpaswnsno npwroiosnenn-n
xomnoci mo+no cuwiais ynwsepcansn-m yzopenwem: on cozep+wi sce, uio ny+no
pacienwnm.
O swzax w cnocoax npwroiosnenwn xomnocia yzei paccxasano s
cooiseicisyxmem paszene.

Kposxnax xyxa, xocrnax xyxa, porosax xyxa

Oiw yzopenwn npwroiosnen- ws oixozos, nonyuenn-x na
mncoxomwnaiax. Kposnnan myxa cny+wi s ocnosnom xax -cipozencisyxmee
yzopenwe. Ee mo+no snocwis npnmo s nousy wnw wcnonssosais znn
npwroiosnenwn +wzxwx opranwuecxwx yzopenwn xax ozny ws cociasn-x uacien.
To +e camoe mo+no cxasais w o poroson myxe. Kocinan myxa oraia ocopn-mw
coezwnenwnmw. Ee iax+e mo+no snocwis s nousy, no uame ee snocni s xomnoci,
rze ona nepepaai-saeicn w sxnxuaeicn s rymycn-e coezwnenwn, ooraman wx
ocopom w xansuwem.

Top

Top cociowi ws cnaopasno+wsmwxcn paciwiensn-x ociaixos w
ouens ezen nwiaiensn-mw onemeniamw. Opranwuecxoe semeciso iopa ycionuwso
x pasno+enwx w meznenno mwnepanwsyeicn, nooiomy uwci-n iop xax yzopenwe
uennociw ne npezciasnnei. Ucxnxuenwem cny+wi nwswnn-n iop c orai-m
cozep+anwem xansuwn. Top sepxos-x onoi oinwuaeicn xwcnon peaxuwen w
nwsxwm cozep+anwem mwnepansn-x onemenios.
Top snocni s nousy znn ynyumenwn ee wswuecxwx csoncis,
nos-menwn ee sozoyzep+wsaxmen cnoconociw, aopauww w zpenwposannociw. Top
wcnonssyeicn w s xauecise nozciwnounoro maiepwana s +wsoinosozuecxwx
nomemenwnx w cny+wi zanee znn npwroiosnenwn iopo-nasosnoro xomnocia.

MHHEPAHBHNE YOBPEHHH,
OHYCTHMNE B OPFAHHHECKOM SEMHEEHHH

Mwnepansn-e yzopenwn, npwmennem-e s opranwuecxom
semnezenww, oio onsmen uacisx npwpozn-e mwnepan-, cozep+amwe
nwiaiensn-e onemeni- s ipyznopacisopwmon opme.
B xauecise wciounwxa ocopa smecio pacisopwmoro cynepocaia
wcnonssyxi orai-n ocopom mwnepan ocopzi. -io- ycxopwis nepexoz
ocopa s zociynnyx opmy, ero snocni s nousy s swze ionxo pasmonoion
myxw. Xopomwn pesynsiai zaxi coueianwe ocopwia c senen-m yzopenwem w
snecenwe ero s xomnoci. Oznaxo cnezyei npezociepeus, uio ocopwi ne zaei
ny+noro oexia na ezn-x nousax, rze nwsxa mwxpowonorwuecxan axiwsnocis,
a iax+e na nousax c ouens menounon wnw ouens xwcnon peaxuwen, rze ocop
nepexozwi s npouno csnsannyx w nezociynnyx pacienwnm opmy.
Tn+en-e nous- esponencxon uaciw Poccww pezxo wcn-i-saxi
nezociaiox s xanww, xoiop-n cozep+wicn s cociasnnxmwx oiw nous- mwnepanax
w nerxo nepexozwi s zociynnyx znn pacienwn opmy. Hpw zewuwie xanwn ero
wciounwxom mo+ei ciais tpenecnaz sota, xoiopyx snocni nenocpezcisenno noz
pacienwn wnw s xomnoci. Bona cozep+wi 7% xanwn w 1,5% ocopa w, xpome
ioro, nenipanwsyei nousy, iax xax cama onazaei menounon peaxuwen. B
sapye+non nwiepaiype s xauecise wciounwxa xanwn w zpyrwx mwnepansn-x
onemenios pexomenzyxi snocwis s nousy pasmonoi-e s myxy, orai-e xanwem
npwpozn-e mwnepan-, nanpwmep, tpanzi wnw oasatni. Ho oio zosonsno zoporoe
yzosonsciswe.
30
B sapye+non nwiepaiype s xauecise mwnepansnoro yzopenwn
pexomenzyeicn iax+e notopoctenmz zsnecinzx. Mo+ei -is, on nonswicn s
npoza+e w y nac; nooiomy nonesno snais, uio oio iaxoe. Bozopocnes-n
wssecinnx zonn-e mopcxwe oino+enwn, opasosasmwecn s pesynsiaie
+wsnezeniensnociw xpacn-x mopcxwx sozopocnen. Oiw oino+enwn opasosanw
momn-e pw- w apsep- szons Ainaniwuecxoro noepe+sn Ipanuww w cenuac
ycwnenno paspaai-saxicn. Bozopocnes-n wssecinnx cociowi s ocnosnom ws
yrnexwcnoro xansuwn opranwuecxoro npowcxo+zenwn w xpemnwn. On cozep+wi
snauwiensnoe xonwueciso xanwn, marnwn, +enesa w, uio ouens sa+no,
mwxpoonemeni-. Kpome ioro, sozopocnes-n wssecinnx ynyumaei wswuecxwe
csoncisa nous- w nos-maei ee sozoyzep+wsaxmyx cnoconocis. Ero snocni
npnmo na nosepxnocis nous- wnw zoasnnxi s xomnoci. Bozopocnes-n wssecinnx
ouens s-coxo uenwicn cazosozamw Banaznon Espon-. Ero ioprosoe nassanwe
atntomzn.
K mwnepansn-m yzopenwnm mo+no oineciw iax+e w motoimz
zsnecinzx, xoin on w ne nsnneicn yzopenwem s nonnom cm-cne cnosa, a
cny+wi znn nenipanwsauww xwcn-x nous. Ussecinnx iax+e snocni s nousy wnw s
xomnoci. Bmecio nero mo+no wcnonssosais monoi-n mwnepan totomzi wnw
totomzionym myxy, xoiopan iax+e nenipanwsyei w ooramaei nousy ne ionsxo
xansuwem, no w marnwem.
.zopenwn, pexomenzyem-e s opranwuecxom semnezenww, ne ipeyxi
iounon zoswposxw. Poepi Pozenn, axiwsn-n zeniens opranwuecxoro semnezenwn
s CTA, rosopwi: Bayzsie o zosax w cnezynie omwm pexomenzauwnm. Bce oiw
maiepwan- s- mo+eie sazenais s nousy secnon wnw ocensx, naneciw na
nosepxnocis nous- soxpyr paciymwx pacienwn, wcnonssosais xax mynsuy wnw
zoaswis s xomnocinyx xyuy. B-coxoe cozep+anwe rymyca s samen nouse
osnauaei, uio onsman uacis oiwx yzopenwn yzei zonroe spemn coxpanniscn
s nouse s zociynnon znn pacienwn opme.

KOMHOCT

KOMHOCTHPOBAHHE STO HCKYCCTBO

Teneps m- nozomnw x camon rnasnon uaciw namen xnwrw, x camomy
cepzuy opranwuecxoro semnezenwn xomnociy. B- mo+eie cxasais, uio scem
y+e zasno wssecino, uio iaxoe xomnoci w xax ero zenais. Ho s opranwuecxom
semnezenww xomnoci oio neuio cosepmenno ocoennoe, w xomnocinan xyua
nsnneicn csoero poza uenipom cazosoro xosnncisa w cny+wi npezmeiom ocooro
narorosennoro nouwianwn w camoro saoinwsoro w ne+noro yxoza. Hpw
onwcanww csoero on-ia paoi- c xomnociom xa+zoro opranwuecxoro cazosoza
oxsai-saei nacionmee szoxnosenwe, w on ne cxynwicn na xpacoun-e cpasnenwn
w nooiwuecxwe meiaop-. U zenciswiensno, nocxonsxy xomnoci oio ocnosnoe
w uacio ezwncisennoe yzopenwe s opranwuecxom cazy, io npaswnsnoe ero
npwroiosnenwe sanor ycnexa scero zena.
Ucxycciso xomnociwposanwn -no wssecino cazosozam c
nesanamnin-x spemen, no s XIX s., xorza onsmoe pacnpocipanenwe nonyuwnw
wcxyccisenn-e mwnepansn-e yzopenwn, ono -no s snauwiensnon cienenw
yipaueno.
Mwnepansn-e yzopenwn nossonnxi nonyuais s-coxwe ypo+aw w es
oco-x saipai ipyza, oznaxo spez, xoiop-n onw npwnocni nouse, pacienwnm w
szopossx uenosexa, nauan nponsnniscn y+e s nauane namero cioneiwn, w
iorza-io sasnsanacs opsa me+zy cioponnwxamw opranwuecxoro w xwmwuecxoro
semnezenwn, xoiopan npozon+aeicn w zo cwx nop.
Opranwuecxoe semnezenwe nenssn nassais nonnocisx sosspaiom x
ciapomy, iax xax s ero pacnopn+enww wmexicn sce zociw+enwn cospemennon
nayxw. Bce xwmwuecxwe w mwxpowonorwuecxwe npouecc-, npoiexaxmwe s
xomnocinon xyue, wsyuen- szons w nonepex, w oio zaei sosmo+nocis ocosnanno
nozxozwis x npwroiosnenwx xomnocia, perynwposais ero w nanpasnnis s ny+nyx
ciopony.
Hpowsomno xax - oixp-iwe sanoso oioro zpesnero
semnezensuecxoro wcxyccisa. Ho nayxa nayxon, a wniywuwn no-npe+nemy wrpaei
31
s oiom zene pemaxmyx pons. -io- xopomo zenais xomnoci, nazo wmeis, xax
rosopwicn, xopwunes-n naneu (no ananorww c senen-m nansuem, oinwuaxmwm
iex, xomy xopomo yzaxicn osomw), io ecis onazais oco-m uyisem. Bezs s-
nwrze ne nanzeie ioun-x xonwuecisenn-x yxasanwn, uero w cxonsxo nazo
snocwis s xomnoci, sce oio onpezenneicn uyisem s saswcwmociw oi samwx
xonxpein-x ocionienscis. A uyise nonsnneicn ionsxo s pesynsiaie
znwiensnoro on-ia.
Oznaxo cymecisyxi xopomo oipaoiann-e w nposepenn-e omwe
npwnuwn- npwroiosnenwn xomnocia, w szecs m- nociapaemcn wx wsno+wis.
Komnocinyx xyuy mo+no cpasnwis c +enyzxom wnw c +ws-m
peaxiopom, s xoiopom xwnni w ypnni +wsnenn-e cwn-, cosepman nepesapwsanwe
w npespamenwe c-p-x opranwuecxwx maiepwanos s xoneun-n npozyxi
xomnociwposanwn cnen-n rymyc. Hemeuxwn cazosoz Ansswn Banepi, xoiop-n
oznwm ws neps-x s Lepmanww (nocne op- sceomero ysneuenwn mwnepansn-mw
yzopenwnmw) nauan zenais xomnoci w cian ero ropnuwm noxnonnwxom w
nponaranzwciom, paccmaipwsaei xomnocinyx xyuy xax rwranicxoro zo+zesoro
uepsn. B xomnocinon xyue opranwuecxoe semeciso npeiepnesaei ie +e
npespamenwn, uio w s xwmeunwxe zo+zesoro uepsn, a pesynsiai oioro
npespamenwn opasosanwe xonnowzn-x opranomwnepansn-x coezwnenwn.
Banepiy npwnazne+wi mnoro opasn-x cpasnenwn npw onwcanww on-ia ero
paoi- c xomnociom. B nozxoznmwx meciax m- yzem ero uwiwposais.
-ame scero npouecc xomnociwposanwn cpasnwsaxi c samemwsanwem
iecia znn s-neuxw xnea. Cxozciso saxnxuaeicn s iom, uio s oowx cnyuanx
sa+no npaswnsno s-zep+ais nponopuwx pasnwun-x wnrpezwenios. Tax +e xax
iecio, xomnoci ny+zaeicn s ienne w s saxsacxe ws mwxpoopranwsmos, wrpaxmwx
iy +e pons, uio w zpo++w. Kax xosnnxa yxyi-saei xsamnx ienn-m ozennom, iax
w cazosoz saoinwso yxyi-saei xomnocinyx xyuy znn coxpanenwn ienna w snarw
ozennom ws zepna, cyxon ipas- wnw nwcis-.
Bce npespamenwn semecisa s xomnocinon xyue npowcxozni noz
soszenciswem opranwsmos, xoiop-e pasmno+axicn iam s rpomazn-x xonwuecisax.
B xomnocie npoiexaxi ie +e npouecc-, uio w s nouse, no ionsxo s onee
xonuenipwposannom swze. U noiomy spen-n xomnoci ne ionsxo yzopenwe, no
w nocwiens +wsnw; oio io+e csoero poza saxsacxa, xoiopan axiwswswpyei
+wsnenn-e npouecc- s nouse.

KOMHOCTHNH BOP

Ocsoenwe w nnanwposxy yzymero caza nauwnaxi c s-opa yuacixa,
rze yzei zenaiscn xomnoci, iax nas-saemoro xomnocinoro zsopa. Kax w xo
scemy, uio csnsano c xomnociom, x oiomy nazo oineciwcs c nonnon
oiseicisennocisx. Hwiwpyem Banepia: Hpwroiosnenn-e namw xomnocin-e xyuw
ne wmexi nwuero omero c iemw ecnopnzoun-mw narpomo+zenwnmw cazosoro
xnama wnw oixozos, xoiop-e mo+no naniw rze-nwyzs s zansnem yrny xax
camoro manensxoro caza, iax w xpynnoro cazosozuecxoro xosnncisa. Hama
nnomazxa noz xomnoci zon+na oinwuaiscn oi iaxoro yrna, xax maraswn
monoun-x npozyxios oinwuaeicn oi nasxw, iopryxmen yrnem wnw ciap-m
+enesom.
Komnocin-n zsop zon+en -is pacnono+en s xopomo zpenwposannom
mecie w nw s xoem cnyuae ne s c-pom, nnoxo nposeipwsaemom nonw+enww. Mecio
znn xomnocinon xyuw zon+no -is iennoe, samwmennoe oi xonozn-x w
wccymaxmwx seipos, no ne na oixp-iom connuenexe. Boxpyr xomnocinoro zsopa
znn saienenwn ca+axi +ws-e wsropozw. Lnn oion uenw nyume scero nozxozwi
yswna, iax xax soxpyr ee xopnen opasyeicn ionxwn rymyc w ona xopomo
zpenwpyei nousy, nornoman w wcnapnn mnoro soz-. Komnocinan xyua zon+na
pacnonaraiscn na ouwmennon oi zepnwn- w xopomo pasp-xnennon na rnywny 15
30 cm semne. Bemnn noz xomnocinon xyuen nsnneicn meciom owianwn zo+zes-x
uepsen w zpyrwx opranwsmos, yuacisyxmwx s npoueccax xomnociwposanwn. Oio
zon+na -is s s-cmen cienenw +wsan semnn. Korza s- sawpaeie secs xomnoci
znn yzopenwn rpnzox, zo+zes-e uepsw w zpyrwe opranwsm- ociaxicn s oion
semne w npw saxnazxe na iaxom mecie noson xyuw npwnwmaxi zeniensnoe
yuaciwe s ee pasno+enww. Hpw npomepsanww wnw nepec-xanww xyuw zo+zes-e
32
uepsw yxozni snws, s semnx, w iam nepe+wzaxi nenaronpwnin-n nepwoz.
Lpyrwmw cnosamw, semnn noz xomnocinon xyuen wrpaei iy +e pons s npouecce
xomnociwposanwn, xaxyx npw s-neuxe xnea wrpaxi zpo++w. Ecnw xomnocinyx
xyuy saxnaz-sais na mepison semne, io ipeyeicn zosonsno znwiensn-n
nepwoz, uio- s nen nocenwnwcs w pasmno+wnwcs neoxozwm-e nopa w ayna,
es xoiop-x xomnoci ne opasyeicn.
Ha xomnocinom zsope, xax npaswno, naxoznicn ipw xyuw: ozna s
npouecce saxnazxw, zpyran spexman w ipeisn s npouecce wcnonssosanwn. B
oinomenww pasmepos xomnocinon xyuw onsmwnciso asiopos zosonsno
ezwnozymn-: mwpwna 1,5 m; s-coia 1,01,2 m; znwna s saswcwmociw oi
pasmepa yzopnemoro yuacixa. O-uno na 100 m
2
caza zociaiouno xomnocinon
xyuw znwnon 34 m. Bzecs yxasan- mwnwmansn-e pasmep- xyuw, nw+e oioro
npezena s xyue nenssn coszais ycnoswn, neoxozwm-e znn +wsnw, iax xax ne
mo+ei nozzep+wsaiscn zociaiouno s-coxan iemnepaiypa wnw iaxan xyua yzei
cnwmxom -cipo nepec-xais.
K cxasannomy mo+no zoaswis onee menxwe nozponociw: x
xomnocinon xyue zon+na wziw xopoman zopo+xa, yzonan znn zsw+enwn iene+xw;
xyua opweniwpyeicn s nanpasnenww c xra na cesep, uio- ee ciopon-
pasnomepno nporpesanwcs connuem. Ha xomnocinom zsope zon+no -is mecio znn
xpanenwn sanaca semnw w nasosa, xoiop-e zoasnnxicn s xomnoci.


KAK EHATT KOMHOCT

Cymecisyei mnoro meiozos npwroiosnenwn xomnocia, no ocnosn-e
npwnuwn- scerza ozwnaxos-. Ux copmynwposan oieu opranwuecxoro semnezenwn
cop Ansepi Losapz (Benwxopwianwn) s 20-x rozax namero cioneiwn.
Pasno+enwe wzei iem nyume w nonnee, uem pasnoopasnee opranwuecxwe
maiepwan-, xoiop-e cnonmw yxnaz-saxi s xyuy. Ecnw czenais xyuy ws xaxoro-
nwo oznoro maiepwana, nanpwmep cena wnw cxomennon ipas-, npouecc
xomnociwposanwn ne nonzei. B xyue zon+n- onsaiensno coueiaiscn orai-e
yrnepozom ociaixw pacienwn c orai-mw asoiom maiepwanamw, nanpwmep
nasosom, xposnnon myxon.
B xyuy mo+no zoaswis nemnoro panee czenannoro xomnocia wnw
npocio nnozopoznon semnw s xauecise saipasxw, cozep+amen ny+n-e znn
xomnociwposanwn mwxpoopranwsm-. Bemnn nsnneicn neoxozwm-m xomnoneniom
xomnocinon xyuw. Oio mo+ei -is za+e nennozopoznan, no onsaiensno
rnwnwcian wnw cyrnwnwcian semnn, xoiopan npezciasnnei wcxozn-n maiepwan
znn opasosanwn rymycos-x opranomwnepansn-x xomnnexcos.
Cnow uepezyxicn s cnezyxmem nopnzxe: senen-e pacienwn
ionmwna cnon 1520 cm; orai-e asoiom semecisa nasos, xposnnan w xocinan
myxa ionmwna 5 cm; csepxy, xax xexc caxapnon nyzpon, noc-naxi wssecisx,
ocopwiom w sonon, w saiem wzei cnon semnw ionmwnon 2 cm. Cnow yxnaz-saxi
s iaxon nocnezosaiensnociw, noxa xyua ne zociwrnei ny+non s-coi-, saiem ee
noxp-saxi semnen, xax xo+en, a csepxy, uio- samwiwis oi nepec-xanwn,
conomon, ipason, cenom, nwcison wnw uem-nwo nozon-m. Hazo cnezwis, uio-
na xomnocinon xyue ne pocnw copnnxw. B xoneunom cueie, xyua yzei cocionis
na 70% ws ociaixos pacienwn, na 10% ws nous- w na 20% ws nasosa.
Korza s- yxnaz-saeie xyuy, io scerza nazo nomnwis, uio s nen
yzyi +wis mwnnwon- pasn-x opranwsmos w wm s pasnon mepe ny+n- soza w
soszyx. Oio snauwi: xyua ne zon+na -is cnwmxom nnoinon w nepeysna+nennon,
no ona ne zon+na -is iax+e cnwmxom p-xnon w cyxon.
Cozep+anwe soz- s xomnocinom maiepwane zon+no -is iaxoe +e,
xax s oi+aion ryxe, na omyns on zon+en -is sna+n-n, no soza ne zon+na
xanais ws nero, ecnw c+ais s xynaxe. Hpw saxnazxe xyuw s nee na
onpezenenn-x paccionnwnx sciasnnxi ionci-e nanxw, xoiop-e saiem s-nwmaxi,
ociasnnn na wx mecie oisepciwn, cny+amwe znn seniwnnuww w znn nonwsa s
cnyuae neoxozwmociw. Ha nosepxnociw xyuw zenaxi neonsmoe xop-ioopasnoe
yrnynenwe znn ynyumenwn snwi-sanwn zo+zeson soz-. Boxos-e cienxw xyuw
zenaxi ne oisecn-mw, a cnerxa naxnonn-mw, iax uio xyua nocienenno cy+aeicn
xsepxy, a s nonepeunom paspese wmeei swz ipaneuww.
33
Korza xyua roiosa w yxp-ia, s nen iax wniencwsno nauwnaxi wziw
npouecc- pasno+enwn, uio ona cwnsno pasorpesaeicn. Temnepaiypa snyipw xyuw
mo+ei noznniscn zo 5060 C. Baiem nocienenno iemnepaiypa cnw+aeicn, no
ociaeicn necxonsxo s-me oxpy+axmen cpez-. B ouens manensxwx xomnocin-x
xyuax oioro ne npowcxozwi. Kyua ne narpesaeicn, ecnw maiepwan znn
xomnociwposanwn naxannwsaeicn meznenno, w xyua ne cpasy zociwraei csoero
xoneunoro pasmepa. Bes narpesanwn xomnociwposanwe wzei meznennee, no
sasepmaeicn iax+e opasosanwem xopomero xomnocia.
Komnoci mo+no zenais iax+e s nmwxax w xoniennepax. Hmwxw
zenaxi ws nposonoxw, meiannwuecxon ceixw, zepesa. Ienaiensno, uio- oiw
nmwxw ne wmenw zna w xomnoci ne+an na +wson semne, xax rosopwnocs panee, w
uio- cienxw nmwxa nponycxanw sozy, soszyx. Oznaxo opranwuecxwe cazosoz-
cuwiaxi, uio s xoniennepe xopomwn xomnoci ne nonyuwms no ion npwuwne,
nouemy xopomwn xne nenssn wcneus s xoncepsnon anxe.
Lnn npwroiosnenwn xomnocia roznicn sce cnocon-e pasnaraiscn
opranwuecxwe maiepwan-: seixw zepesses w xyciapnwxos, menxw, onwnxw,
ymara (s iom uwcne rasei-, no es useinon neuaiw), cipy+xw, ociaixw
pacienwn, s-nonoi-e copnnxw c xopnnmw, ceno, conoma, cienw pacienwn,
nwcisa zepesses, xyxonn-e oixoz-, nasos, zepn. Hazo cnezwis, uio- s
xomnoci ne nonanw wszenwn ws cwnieiwuecxwx nonwmepn-x maiepwanos, ne
nozzaxmwecn pasno+enwx nousenn-mw mwxpoopranwsmamw, s iom uwcne
nonwoiwnenos-e naxei-. Cozep+anwe iyaneios znn oion uenw ne wcnonssyxi
rnasn-m opasom ws-sa onsnw pacnpocipanenwn rnwcios. Tax +e, xax xoposa
ne eci ipasy, s-pocmyx na xoposswx nenemxax, iax w uenosexy ne cnezyei
s-pamwsais osomw na csowx wcnpa+nenwnx. Oznaxo nonwsais xomnocin-e xyuw
passezennon s 4 pasa mouon ne sospanneicn. Moua npezciasnnei coon
npexpacnoe asoinoe yzopenwe, s anrnwncxon nwiepaiype ee zenwxaino
nas-saxi noun-m zomamnwm yzopenwem.
Maiepwan znn xomnocia, ocoenno rpy-n, +enaiensno wsmensuais
na oipesxw znwnon oxono 1520 cm, iorza on -cipee pasnaraeicn. -io mo+no,
pe+yi no+nwuamw wnw pyni manensxwm ionopwxom.
He pexomenzyeicn wcnonssosais znn xomnocia ocemenenn-e
pacienwn copnnxos, uio- xomnoci ne cian paccaznwxom copnnxos, w
xapioensnyx oisy, onsnyx wioiopon, a iax+e ociaixw osomen, sapa+enn-e
rpwn-mw onesnnmw, nanpwmep, xwnon xanyci- wnw no+non myunwcion pocon,
iax xax noxonmwecn cnop- sosyzwienen oiwx onesnen coxpannxi s xomnocie
csox +wsnezeniensnocis. Bce onsn-e pacienwn nyume c+wrais w wcnonssosais
s swze son-. Bosyzwienw swpycn-x w axiepwansn-x onesnen s xomnocie
norwaxi, w nooiomy sapa+enn-e wmw ociaixw pacienwn mo+no es onacenwn
zoasnnis s xomnocinyx xyuy.
Bce mwnepansn-e zoasxw, xoiop-e npwssan- ooraiwis nousy
neoxozwm-mw onemeniamw nwianwn, npeznouiwiensnee snocwis s xomnoci, rze
onw yzyi nepepaoian- w sonzyi s cocias opranomwnepansn-x rymycos-x
coezwnenwn. Cxomennyx ipasy nepez iem, xax sneciw s xyuy, nozcymwsaxi,
wnaue ona opasyei c-pon cne+asmwncn cnon w sarnwsaei.
Cieen Orzen npezciaswiens zwnaciww opranwuecxwx cazosozos
Amepwxw. Ero zez, Cemxons Orzen, -n oznwm ws iex, xio na cocisennom
on-ie yezwncn s neoxozwmociw oixasaiscn oi mwnepansn-x yzopenwn w
neciwuwzos na cazos-x yuacixax. B ieuenwe 40 nei on paspaai-san csox
meiozwxy cazosozcisa w nepezan s nacnezciso snyxy cson ownsno
nnozonocnmwn caz, smecie c zparouenn-mw xomnocin-mw xyuamw. Cieen Orzen
cuwiaei oioi xomnoci camon uennon uacisx csoero nacnezcisa, iax xax on
cozep+wi sce +ws-e opranwsm- xopomo ocsoennoro npozyxiwsnoro caza xax
sanor ycnexa. Cieen Orzen rosopwi, uio saxnazxa xomnocinon xyuw noxo+a, c
oznon ciopon-, na s-neuxy xnea, no, c zpyron ciopon-, ona nanomwnaei
cxnaz-sanwe ionnwsa znn xocipa. -io- orons ropen nocionnno, ny+n- sanac
cyxoro ionnwsa w zociyn soszyxa. Oio cpasnenwe eme pas nanomwnaei nam o
iom, uio xomnocinan xyua ne zon+na cxnaz-saiscn ionsxo ws c-p-x
maiepwanos. Cyxoro maiepwana s xyue zon+no -is s 45 pas onsme, uem
c-poro. Oecneuwis zociyn soszyxa s xyuy zosonsno cno+nan sazaua, oznaxo
34
oi s-nonnenwn ee saswcwi cxopocis cospesanwn xomnocia. Te, xomy oio noz
cwny, nepwozwuecxw nepememwsaxi w nepesopauwsaxi xomnoci swnamw.
Komnocinyx xyuy ne ciowi ociasnnis coscem es npwcmoipa, uio-
mo+no -no sospemn wcnpaswis omwxw w ne noiepnis sno+enn-n s nee ipyz.
Ecnw xyua nepeysna+nena wnw cno+ena cnwmxom nnoino, s nee nociynaei
nezociaiouno soszyxa, cozep+wmoe ee cxnewsaeicn w nauwnaei rnwis,
npwopeian nenpwnin-n sanax. Homous moryi ionsxo nepesopauwsanwe xyuw w
imaiensnoe nepeipnxwsanwe swnamw scero maiepwana, ws xoioporo cxnaz-saxi
sanoso menee nnoinyx xyuy. Hpw oiom mo+no zoaswis s nee noonsme cyxoro
maiepwana. Ecnw s ocnosanww xyuw cxannwsaeicn +wzxocis, io neoxozwmo
ynyumwis ee zpena+, s-xonas xanasxy znn oisoza nwmnen snarw wnw yno+ws
xsopoci s ee ocnosanwe. Ecnw xyua nepecoxna, io zenaxi necxonsxo oisepciwn
s ee sepxnen uaciw, sciasnnxi s nwx mnanr w zaxi soze ionensxon cipynxon
npocauwsaiscn snyips xyuw, nocienenno snwi-sancs s ee cozep+wmoe.
O roiosnociw xomnocia cyzni no iomy, uio cociasnnxmwe ero
paciwiensn-e ociaixw iepnxi csox eciecisennyx opmy w cianosnicn ne
pasnwuwm-mw s omen macce. Cnen-n xomnoci npezciasnnei coon oznopozn-n
pacc-nuai-n maiepwan iemno-xopwunesoro useia co cse+wm sanaxom necnon
semnw. O-uno na cospesanwe xomnocia ipeyeicn oi oznoro zo nonyiopa nei.
Ho ecis meioz- -ciporo nonyuenwn xomnocia.
Boi npaswna npwroiosnenwn xomnocia sa 2 nezenw, xoiop-e Orzen
cpasnwsaei c pas+wranwem xocipa. On oinwuaeicn oi meznennoro meioza iem,
uio s- sce spemn oecneuwsaeie axiwsn-n zociyn soszyxa w xax cnezciswe
npowcxozwi ycxopennoe pasno+enwe paciwiensn-x ociaixos, xoiopoe
ocymecisnnxi aopon-e mwxpoopranwsm- (mwxpoopranwsm-, ipeyxmwe znn +wsnw
zociyna soszyxa). B xauecise ocnosnoro maiepwana cny+ai ciapoe ceno,
copnnxw, cxomennan ipasa. K nwm zoasnnxi xaxon-nwo asoicozep+amwn
maiepwan, nyume scero nasos. Bce oiw maiepwan-, menxo napesann-e,
cowpaxi s pasn-x xonwuecisax, zoasnnxi nemnoro cyxon, pasmonoion s
nopomox ropnon nopoz- wnw rnwn-, xopomo nepememwsaxi w cxnaz-saxi s xyuy.
Ha siopon wnw ipeiwn zens xyua zon+na nauais pasorpesaiscn. Ecnw oioro ne
npowcxozwi, nazo zoaswis asoicozep+amwn maiepwan (mo+no xocinyx wnw
xposnnyx myxy). Ha ueisepi-n, cezsmon w zecni-n zens xyuy nepememwsaxi w
npw neoxozwmociw ysna+nnxi. Tonsxo na zecni-n zens iemnepaiypa s xyue
naunei nonemnory cnw+aiscn. Ha 14-n zens maiepwan xyuw, xoin on w ne
npespaiwncn s cnen-n xomnoci, snonne rozen znn wcnonssosanwn s xauecise
cazosoro yzopenwn.
Cxopocis cospesanwn xomnocia saswcwi iax+e oi cesona, io ecis
oi iemnepaiyp- soszyxa. Leiom oioi npouecc wzei ropaszo -cipee w
npoiexaei sa 46 mecnues, swmon mwxpowonorwuecxan zeniensnocis nouiw
nonnocisx saiyxaei. Cxopocis cospesanwn saswcwi iax+e oi ioro, yzeie nw
s- nepesopauwsais sam xomnoci, uio zociaiouno ipyzoemxo. Orzen-ciapmwn
nassan cson meioz npwroiosnenwn xomnocia meiozom nenwsoro uenosexa. Oio
snauwi, uio on c pannen secn- zo nosznen ocenw opmwpyei xyuy, yxnaz-san
maiepwan no mepe ero nociynnenwn cnonmw, xax -no onwcano s-me. Cnauana
oio copnnxw, cxomennan ipasa, xyxonn-e oipoc-, noiom nocneyopoun-e
ociaixw pacienwn. Ocensx xyuy naxp-saxi zepnom, wnw nasosom, wnw semnen w
saiem ne npwxacaxicn x nen s ieuenwe 18 mecnues. Ba oio spemn opranwuecxwe
ociaixw npoxozni sce ciazww pasno+enwn w cwniesa w npespamaxicn s cnen-n
rymyc.
M- y+e neoznoxpaino ynomwnanw o neoxozwmociw zoasnenwn s
xomnoci asoicozep+amwx maiepwanos. Leno s iom, uio onw cny+ai sa+n-m
xomnoneniom nwianwn mwxpoopranwsmos, ocymecisnnxmwx npouecc
xomnociwposanwn. Lnn ioro uio- oioi npouecc men s ny+nom nanpasnenww,
maiepwan-, cociasnnxmwe xyuy, zon+n- ne npocio cozep+ais yrnepoz (C) w
asoi (N), no zon+n- cozep+ais wx s onpezenennom cooinomenww. Lnn xpaixociw
ero oosnauaxi xax C:N. B xopomem xomnocie iax +e, xax w s nnozopoznon
nouse, oinomenwe C:N cociasnnei oxono 11:1, io ecis 11 uacien yrnepoza na
1 uacis asoia. Lnn nwianwn pacienwn w nousenn-x rpwos camoe nyumee
cooinomenwe C:N cociasnnei 25:1. B paciwiensn-x ociaixax ono pasno 30
70:1, a oio osnauaei, uio wmexicn onsmon ws-iox yrnepoza w nezociaiox
35
asoia. Hpw onsmom ws-ixe yrnepoza npouecc xomnociwposanwn, io ecis
cwnies rymycos-x opranomwnepansn-x coezwnenwn, ne nauneicn zo iex nop,
noxa secs ws-iox yrnepoza s pesynsiaie pasno+enwn opranwuecxwx maiepwanos
ne npespaiwicn s yrnexwcn-n ras w ne yneiyuwicn s soszyx. Hpw onsmom
ws-ixe asoia, xax s cse+em niwusem nomeie (C:N pasno 2:1), wsnwmnwn asoi
yzei s-zenniscn s swze ammwaxa w zpyrwx rasos. Hooiomy npw saxnazxe
xomnocinon xyuw ne sa-sanie o cooinomenww me+zy asoiom w yrnepozom. Orzen
rosopwn, uio mo+no npwzep+wsaiscn cnezyxmero npaswna: oraioro yrnepozom
maiepwana zon+no -is s 45 pas onsme, uem oraioro asoiom.
Kax y+e -no cxasano, pasnwun-e maiepwan- yxnaz-saxi
uepezyxmwmwcn cnonmw. Orzen npezno+wn cson cnoco yxnazxw cnoes: 1520 cm
cyxoro maiepwana (paciwiensn-e ociaixw), 25 cm nasosa, 12 cm xomnocia.
Hw+e npwsozwicn cnpasounan ianwua znn xapaxiepwciwxw
cooinomenwn C:N s pasnwun-x maiepwanax, wcnonssyem-x znn xomnociwposanwn.
C nomomsx oion ianwu- cazosoz mo+ei non-iaiscn nonyuwis xomnoci xopomero
xauecisa.
Lnn ooramenwn xomnocinon xyuw mwnepansn-mw onemeniamw nwianwn
s nee iax+e zoasnnxi pacienwn, xoiop-e naxannwsaxi ie wnw wn-e
mwnepansn-e onemeni-. Oxonnwx naxannwsaei xanwn. Kanwem orai- iax+e
nwcisn w cienw iaaxa.
B nwcisnx rpeuwxw w z-nw mnoro xansuwn, s xpanwse +enesa, s
nwcisnx ropuwu- w panca ocopa.

Taotza 4
Coornomenwe yrnepoa w asora s pasnwvnmx xarepwanax,
wcnonssyexmx nx xoxnocrwposanwx (no Lacey R., 1988)

Maiepwan C N Maiepwan C N
Moua Cienw iomaios
Kocinan myxa Kyxonn-e oipoc-
Kposnnan myxa Oznoneinwe copnnxw
Cse+an xpanwsa Lwcisn xanyci-
Hiwuwn nomei Top
Cswnon nasos Onasmwe nwcisn
Koposwn nozciw- Conoma nmenwu-
noun-n nasos
Cienw ropoxa w oos Beixw xyciapnwxos
Cxomennan ipasa Lasei-
Cienw xapioenn Onwnxw

Hpwmeuanwe. nwsxoe cozep+anwe; cpeznee cozep+anwe; s-coxoe
cozep+anwe; ouens s-coxoe cozep+anwe.
B nexoiop-x cnyuanx pacienwn znn xomnocia s-pamwsaxi
cneuwansno na oizensnom yuacixe iax, xax oio npwnnio znn nxuepn- w
oxonnwxa. Lxuepny mo+no s-pamwsais na rasone wnw na cneuwansno oisezennom
znn oion uenw xopomo zpenwposannom yuacixe c nenipansnon peaxuwen nous-.
Housa zon+na -is yzopena ocopom w xanwem.
Lxuepna mnoroneinee pacienwe w mo+ei paciw na oznom mecie oi
ipex zo nniw nei. Korza ona nauwnaei s-po+zaiscn, noces nxuepn- nepenocni
na zpyroe mecio. Oxonnwx io+e, xax w nxuepny, s-pamwsaxi na oizensnon
rpnzxe, xoiopan zon+na -is xopomo ocsemena. On mo+ei paciw na oznom mecie
20 nei npw ycnosww yzopenwn nasosom wnw xomnociom; oxonnwx ne oosoe
pacienwe w asoi ws soszyxa ne ycsawsaei. Bzecs mo+no iax+e ynomnnyis eme
o oznom pacienww, xoiopoe mo+no s-pamwsais cneuwansno znn xomnocia. Oio
nozconneunwx. On paciei zosonsno -cipo w passwsaei onsmoe xonwueciso
senenon macc-. Lnn oion uenw nozconneunwx cexi secnon w s nauane neia, npw
s-coie 1,2 m pacienwn s-zeprwsaxi w smecie c xopnnmw snocni s xomnocinyx
xyuy. He cnezyei zasais emy nepepaciais, iax xax iorza cieens orpyeei w
cianei zepesnnwci-m.
B paszene o ipasax m- rosopwnw o zwnamwuecxwx pacienwnx,
oxas-saxmwx snwnnwe na oxpy+axmyx cpezy. Oio xpanwsa zsyzomnan, pomamxa
36
anieunan, sanepwana, ozysanuwx, i-cnuenwcinwx. Kaueciso xomnocia
ynyumaeicn oi zoasnenwn s nero oiwx pacienwn s neonsmwx xonwuecisax.
Ecnw s samem pacnopn+enww mnoro nasosa, io uenecoopasno
czenais ws nero xomnoci. Hpw saxnazxe xomnocinon xyuw uepezyxi cnow nasosa
w ionxwe cnow nous- wnw iopa. Hpw oiom mo+no wcnonssosais nennozopozn-n
noznousenn-n cnon, s-nyi-n npw p-ise xanas wnw xoinosana noz ynzameni. B
xauecise saipasxw s iaxyx xyuy zoasnnxi nexoiopoe xonwueciso roiosoro
xomnocia, naxp-saxi ee semnen wnw iopom, a csepxy samwin-m cnoem ws
conom- wnw ipas-. B-coia xyuw oxono 1,2 m, mwpwna 2,53,5 m. B iaxon xyue
npowcxozni ie +e npouecc-, uio w s xomnocie, znn wx npoiexanwn neoxozwm-
ie +e ycnoswn soszyx, snara. Cnezosaiensno, nazo cnezwis, uio- nasosnan
xyua ne nepec-xana w ne nepeysna+nnnacs. Koneun-n pesynsiai nepenpesanwn
nasosa opasosanwe rymycos-x semecis. Xopomo nepenpesmwn nasos w
npaswnsno npwroiosnenn-n xomnoci no csoen yzopwiensnon cnoconociw
npwnwswiensno pasnouenn-. Hepenpesanwe nasosa npowcxozwi -cipee, uem
xomnocia ws paciwiensn-x ociaixos, sa 36 mecnues.
Oco-n swz xomnocia xomnoci ws onasmwx zpesecn-x nwcises.
Ero roiosni oizensno, iax xax onasmwe nwcisn pasnaraxicn coscem zpyron
mwxponopon, uem npouwe paciwiensn-e ociaixw, npewmymecisenno
mwxpocxonwuecxwmw rpwamw. C+wranwe nwcises eccm-cnennan ipaia uennoro
opranwuecxoro yzopenwn. Bona nwcises cozep+wi ouens mano mwnepansn-x
onemenios: onsman wx uacis nepez onazenwem nwcises nepememaeicn s seisw w
iam coxpanneicn zo yzymero roza. Baio nwcisn orai- ipyznopasnaraem-mw
opranwuecxwmw semecisamw remwuennxnoson w nwrnwnom w nawonee
ipyznopasnaraem-mw semecisamw ianwnamw (zy, yx). Hooiomy znn
pasno+enwn nwcises w npespamenwn wx s xomnoci ipeyeicn oxono zsyx nei,
znn nwcises xamiana w nnaiana ipw roza. Komnoci ws nwcises cny+wi
wciounwxom ciawnsnoro rymyca nous-, ne nociasnnxmero pacienwnm
nwiaiensn-x semecis, no ynyumaxmero cipyxiypy nous- w sozoyzep+wsaxmyx
cnoconocis. Lnn xomnociwposanwn nwcisn cowpaxi s nposonoun-e xoniennep-,
nnoino ymwnaxi, ysna+nnxi w ociasnnxi na zsa roza. Komnoci ws nwcises
ocoenno nonesen na nerxwx necuan-x w in+en-x rnwnwci-x nousax. Ero
sazen-saxi smecie c o-un-m xomnociom w wssecisx. Komnoci ws nwcises
snonne mo+ei samenwis iop.
Ecnw xomnoci y+e snonne cospen, a y sac nei neoxozwmociw ero
wcnonssosais, io xyuy xopomensxo yxp-saxi w ociasnnxi +zais csoero cpoxa.
Bpen-n xomnoci zonro coxpannei csox cwny.
Teneps s- yezwnwcs s iom, uio npwroiosnenwe xopomero
xomnocia coscem nenpocioe zeno. Oi mno+ecisa npaswn w ycnoswn mo+ei
ronosa noniw xpyrom. Oznaxo npw onpezenennom nas-xe
(w +enanww) sce oio oxa+eicn ne iax y+ cno+no, saio s narpazy
s- nonyuwie io, uio cazosoz- nas-saxi uepn-m sonoiom. Hw+e yzei nozponee
paccxasano o snwnnww xomnocia na ycionuwsocis pacienwn x onesnnm w
spezwiennm. Korza s- yncnwie cee ocnosn-e npwnuwn- npwroiosnenwn
xomnocia, io cmo+eie s-pais ioi meioz, xoiop-n znn sac nawonee npwemnem
w nerue s-nonnwm.

HPHMEHEHHE KOMHOCTA H HABOSA

Eme pas nanomnwm, uio xomnoci ne npocio cxnaz nwiaiensn-x
semecis znn pacienwn, oio xonuenipai nousennon +wsnw. Lnn ioro uio- on
coxpanwn csow +wsnenn-e csoncisa, ero cnezyei sazen-sais s cam-n sepxnwn
cnon nous- rnywnon 710 cm, rze ecis zociyn soszyxa. Mwxpoopranwsm- ws
xomnocia pacnpocipannxicn so scx ionmy nous-, o+wsnnn ee w ciwmynwpyn s
nen npouecc- s-csoo+zenwn nwiaiensn-x onemenios znn pacienwn. Bonsman
uacis xopnen pacienwn cocpezoiouena s sepxnem cnoe, w xax pas iam xomnoci
opasyei sanac nwiaiensn-x semecis. Komnoci paspac-saxi no nosepxnociw
nous- w sazen-saxi rpannmw, moi-ron wnw xynsiwsaiopom.
Cymecisyei zsa cnocoa wcnonssosanwn xomnocia.
Heps-n saxnxuaeicn s cnezyxmem: s nousy snocni ne zo xonua
roios-n xomnoci, uio- nocneznnn ciazwn ero cospesanwn npomna s nouse.
37
O-uno oio zenaxi ocensx. Taxon cnoco snecenwn pexomenzyxi znn ouens
nerxwx wnw ouens in+en-x nous, s xoiop-x iaxwm opasom ciwmynwpyeicn
+wsnezeniensnocis nousenn-x mwxpoopranwsmos. Honypasno+wsmwmcn xomnociom
mo+no ocensx npocio noxp-sais nosepxnocis nous- cnoem ionmwnon s 23 cm.
Ocoenno oio pexomenzyeicn znn nrozn-x xycios w npwcisonsn-x xpyros
nnozos-x zepesses, xopnesan cwciema xoiop-x naxozwicn ouens nwsxo x
nosepxnociw. Komnoci csepxy noxp-saxi ionci-m cnoem ipas- wnw nwcises,
uio- samwiwis nousy oi npomepsanwn w coszais ycnoswn znn
+wsnezeniensnociw nousenn-x opranwsmos.
Bpen-n xomnoci o-uno snocni s nousy secnon nepez nocesom. Hpw
nepecazxe paccaz- ero snocni s nocazoun-e nynxw. Ero mo+no wcnonssosais
iax+e s xauecise nozxopmxw sspocn-x pacienwn s nepwoz nos-mennon wx
noipenociw s nwianww.
B oiom cnyuae ero cmemwsaxi c sepxnwm cnoem nous- soxpyr
pacienwn, ciapancs ne nospezwis xopnw.
L+. Koppwn pexomenzyei cnezyxmwe zos- snecenwn xomnocia s
saswcwmociw oi iwna nous- w swza xynsiyp (ian. 5).

Taotza 5
osm snecenwx xoxnocra s saswcwxocrw or rwna novsm w xynsrypm

Losa, xr/10 m
2

Kynsiypa Twn nous-
nerxan in+enan cyrnwnox

Tpeosaiensnan 50 37,5 25
Cpezneipeosaiensnan 37,5 25 12,5
Menee ipeosaiensnan 52,2 52,5 2,50
Lenenwe xynsiyp no wx ipeosaiensnociw x nwianwx npwsezeno s
ian. 6.
B cnpasounwxe no opranwuecxomy cazosozcisy P. Pozenna zaeicn
onee npocian pexomenzauwn: xomnoci snocni e+erozno cnoem 2,57,5 cm. C.
Orzen npeznaraei snocwis e+erozno 5075 xr/10 m
2
. Hpw iaxwx zosax nwxaxwx
zpyrwx yzopenwn ne ipeyeicn. Loaswm: nei iaxon s-coxon zos- xomnocia,
xoiopan morna - npwneciw spez pacienwnm. Hepexopmwis xomnociom nenssn.

Taotza 6
enenwe oroponmx xynsryp no wx rpeosarensnocrw
x novsennoxy nwranwm

Xapaxiepwciwxw Kynsiyp-
Tpeosaiensn-e Bce swz- xanyci- (xpome xonspaw), censzepen, orypu-,
xaauxw, i-xs-
Cpezneipeosaiensn-e Tomai-, xapioens, nepeu, sce swz- nyxa, canai,
mnwnai, xyxypysa, xonspaw
Menee ipeosaiensn-e Mopxoss, naciepnax, neipymxa, pena, pezwc,
pezsxa,csexna
.nyumaienw nous- Bce oos-e

Ecnw xomnocia nezociaiouno, ero snocni s nynxw wnw s oposz-.
Bnocwis xomnoci s oposz- ocoenno pexomenzyxi npw nocazxe xapioenn. Oio
zaei nyumwn pesynsiai, uem paspac-sanwe pasnomepno no scen nosepxnociw.
A. Banepi, o xoiopom m- y+e ynomwnanw, ne cxynwicn na xpacxw, pacnwc-san
oimenn-e xauecisa xapioenn, s-pamennoro na xomnocie: Byzyuw paspesan
npnmo s xo+ype na nomiwxw w wcneuen s macne, xapioens npezciasnnei coon
saxonuenn-n zenwxaiec. -io- ysnais mnenwe zpyron zomamnen xosnnxw, zanw
oio nxzo na npoy cocezxe. Ee my+, xax nacionmwn asapeu, nxwi xapiomxy
ionsxo, xorza ona npespamaeicn s cswnwny. Cocezxa paccxasana, uio s ee
cemse eme nwxorza ne cnyuanocs nozonoro: cswn-e mnwuenw ocianwcs
neiponyi-mw, iax sxycna -na xapiomxa. Toi +e Banepi paccxas-saei, xax,
wzn s socxpecense na uamxy xoe s rociw x coceznm, on epei c coon s
xauecise nozapxa osomw co csoero oropoza. He nosznee ueisepra mne
npwc-naxi iaxon narozapcisenn-n rwmn, uio n za+e ne oisa+wsaxcs
socnpowsseciw ero szecs. U ne ionsxo Banepi, no w zpyrwe cazosoz-,
38
sanwmaxmwecn opranwuecxwm semnezenwem, s ozwn ronoc cswzeienscisyxi, uio
osomw, s-pamenn-e na xomnocie, wmexi npexpacn-n sxyc. A uio xacaeicn
nnox, io iyi npocio ne xsaiaei cnos, uio- onwcais ws-cxann-n sxyc w
ionxwn apomai. .zopenwe xomnociom nossonnei ocoenno ueixo s-nswis
sxycos-e ocoennociw xa+zoro copia. K oiomy nazo zoaswis eme ozno
nemanosa+noe ocioniensciso: osomw w pyxi-, s-pamenn-e na xomnocie,
xopomo xpannicn.
-io zenais, ecnw sam yzanocs zociais cse+wn nasos w nei
sosmo+nociw +zais, xorza on nponzei xomnociwposanwe? Cse+wn nasos iax+e
mo+no wcnonssosais, no neoxozwm- nexoiop-e mep- npezociopo+nociw.
Henocpezcisennoe snecenwe cse+ero nasosa s-zep+wsaxi ionsxo orypu-,
pxxsa, censzepen w yxpon. Hoz ociansn-e xynsiyp- cse+wn nasos snocni ne
nosznee uem sa 34 nezenw zo nocesa wnw nocazxw, uio- on ycnen nponiw s
nouse neps-e ciazww pasno+enwn.
Hawonee pacnpocipanenn-n npwem wcnonssosanwn cse+ero nasosa
snecenwe ero s nousy nosznen ocensx. Hpw oiom ero nazo cpasy +e sazenais s
nousy, ne zasan s-coxnyis. Ociasnenn-n na nosepxnociw nasos iepnei
snauwiensnyx uacis asoia s pesynsiaie wcnapenwn ero neiyuwx coezwnenwn
(ammwax). Ecnw nasos snocni nocne nauana samoposxos, io ero mo+no ociaswis
na nosepxnociw, a secnon xax mo+no pansme sazenais s nousy. Cse+wn nasos
mo+no snocwis w secnon, no iorza ero neoxozwmo cpasy +e sazen-sais s
nousy, a saiem s-+zais 34 nezenw zo nocesa wnw nocazxw pacienwn. Ha
in+en-x nousax npeznouiwiensnee ocennee snecenwe nasosa, na nerxwx
secennee. O-unan zosa nasosa 16 sezep na 10 m
2
.
Hiwuwn nomei, xoiop-n oinwuaeicn ouens s-coxwm cozep+anwem
asoia, ne wcnonssyxi s cse+em swze, a ionsxo s swze ioponasosnoro
xomnocia w znn npwroiosnenwn +wzxoro yzopenwn.


SEHEHOE YOBPEHHE

HASHAHEHHE SEHEHOFO YOBPEHHH

Benenoe yzopenwe ozwn ws xwios, na xoiopom ciowi
opranwuecxoe semnezenwe. Benenoe yzopenwe oio pacienwn, xoiop-e
s-pamwsaxi ne znn ynoipenenwn s nwmy, a wcxnxuwiensno znn nos-menwn
nnozopozwn nous-. Ux senenyx maccy sazen-saxi s nousy znn nos-menwn
cozep+anwn opranwuecxoro semecisa, wcnonssyxi znn xomnociwposanwn w znn
npwroiosnenwn +wzxoro yzopenwn. Benenoe yzopenwe wmeei ocoenno onsmyx
uennocis s iex cnyuanx, xorza no xaxwm-nwo npwuwnam nei sosmo+nociw
sanaciw nasos s zociaioun-x xonwuecisax.
B npaxiwxe semnezenwn senenoe yzopenwe npwmenneicn c
nesanamnin-x spemen. B Espone oioi npwem, nosawmcisosann-n ws Kwian, nauan
pacnpocipanniscn s cipanax Cpezwsemnomopsn y+e so spemena Lpesnen Lpeuww.
Bzecs, xciaiw, ymecino yzei npouwiwposais cnosa pwmcxoro nwcaienn w
yuenoro Hnwnwn Ciapmero, +wsmero s 2379 roz- namen op-. Hnwnwn Ciapmwn
nsnneicn asiopom 37-iomnon Eciecisennon Uciopww, npezciasnnxmen coon
sceo+emnxmyx onuwxnonezwx scesosmo+n-x snanwn zpesnero mwpa o npwpoze.
Cam-n onsmon paszen oioro ipyza, 21-n iom, nocsnmen onwcanwx
paciwiensnoro uapcisa. Hooiomy nouiw no nxomy cnyuax, wmexmemy oinomenwe
x semnezenwx, mo+no npwseciw uwiaiy ws Hnwnwn, uio w zenaxi asiop- mnorwx
nonynnpn-x wszanwn. B oinomenww senenoro yzopenwn Hnwnwn rosopwi
cnezyxmee: Bce cornacn- c iem, uio nei nwuero nonesnee nxnwna, ecnw ero
zo opasosanwn oos sazenais s nousy nnyrom wnw zsysyon moi-ron, wnw
nyuxw nxnwna, cpesann-e y nosepxnociw nous-, saxonais nws xopnen nnozos-x
zepesses w xycios swnorpaza... Oio iaxoe +e xopomee yzopenwe, xax w
nasos.
B onoxy ysneuenwn mwnepansn-mw yzopenwnmw, nauwnan c cepezwn-
npomnoro cioneiwn w zo namero spemenw, senenoe yzopenwe oiomno na saznwn
nnan w nouiw nwrze ne npwmennnocs. Teneps +e c sospo+zenwem opranwuecxoro
semnezenwn ono cnosa npwopeiaei sa+noe snauenwe.
39
B xauecise senenoro yzopenwn wcnonssyxi oos-e w neoos-e
xynsiyp-, a uame scero wx cmecw. Pacienwnm zaxi s-paciw w passwis xopnesyx
cwciemy w senenyx maccy, a saiem wx wnw cxamwsaxi, wnw uenwxom sazen-saxi
s nousy. Cxomennyx maccy nwo wcnonssyxi na xomnoci, nwo noxp-saxi ex
nosepxnocis nous- s xauecise mynsuw, nwo sazen-saxi s nousy. B nouse
xopnesan cwciema w nwciosan macca pasnaraxicn, ooraman ee opranwuecxwm
semecisom w asoiom. Uciounwxom asoia cny+wi oos-n xomnoneni cmecw,
cnocon-n ycsawsais w naxannwsais s xopnes-x xnyensxax aimocepn-n asoi.
Hocne oimwpanwn xopneson cwciem- opranwuecxwe semecisa, cozep+amwe asoi,
nepexozni s nousy. Taxwm opasom, ocnonnoe nasnauenze setenoto ytoopenzz
oootamain nouny optanzuecxzm nemecinom z asoiom. Hoz zenciswem
mwxpoopranwsmos paciwiensn-e ociaixw pasnaraxicn w npespamaxicn s rymyc.
Cnezyxmee na+noe tezcinze senenoro yzopenwn ytyumenze
notnoto z nostymnoto pe+zma nounm scnezciswe p-xnnmero w cipyxiypwpyxmero
zenciswn na nousy xopneson cwciem- pacienwn. B oiom oinomenww sezyman pons
npwnazne+wi snaxosomy xomnoneniy cmecw. Bnaxos-e pacienwn wmexi mwpoxo
passeisnennyx, mouxosaiyx xopnesyx cwciemy, xoiopan paswsaei nousy na
menxwe xomouxw. Taxoe zenciswe senenoro yzopenwn ocoenno nonesno na
in+en-x ynnoinenn-x nousax, s xoiop-e nnoxo nponwxaei soza. Hooiomy s
uepezosanww xynsiyp wnw s cesooopoie, xoiop-n neoxozwmo conxzais w na
cazos-x yuacixax, ouens sa+no oiseciw mecio w znn senenoro yzopenwn,
uio- semnn nozsepranacs cipyxiypwpyxmemy w oszopasnwsaxmemy zenciswx
senenoro yzopenwn (npwmepno ozwn pas sa necxonsxo nei).
Ha nerxwx nousax nono+wiensnoe snwnnwe senenoro yzopenwn
saxnxuaeicn s ysenwuenww sozoyzep+wsaxmen cnoconociw sa cuei ooramenwn
wx opranwuecxwm semecisom. Ha in+en-x nousax snaxos-e w oos-e pacienwn c
rnyoxon xopneson cwciemon, iaxwe xax nxnwn, nxuepna, po+s, numens,
pasp-xnnxi rnyoxwe cnow noznous-, w oio wmeei ouens onsmoe snauenwe znn
oneruenwn nponwxnosenwn soz- s nousy w ynyumenwn ee soznoro w soszymnoro
pe+wma. Kynsiypa, xoiopan s-pamwsaeicn na senenoe yzopenwe, ne zaei
nwxaxon npozyxuww s roz s-pamwsanwn, no oszoposnnei nousy na 56 nei.
Otno zs ocnonnmx npanzt optanzuecxoto semtetetzz nzxotta ne
ociantzin nouny oes pacizietnnoto noxpona. Benen-e yzopenwn, xoiop-e
paciyi zo, nocne wnw s npome+yixax me+zy ocnosn-mw xynsiypamw, coszaxi
nnoin-n nwcioson noxpos. On samwmaei nousy oi s-seipwsanwn w mwnepanwsauww
opranwuecxoro semecisa, cnw+aei s-m-sanwe nwiaiensn-x semecis s rnyoxwe
cnow w yzep+wsaei wx s sepxnem nnozopoznom ropwsonie. Taxon nwcioson
noxpos wrpaei pons +wson mynsuw, uio ocoenno sa+no znn nerxwx necuan-x
nous, cipazaxmwx oi s-m-sanwn nwiaiensn-x semecis ws sepxnero ropwsonia.
Hooiomy pexomenzyeicn, xorza oio sosmo+no, na nerxwx nousax s-cesais
senenoe yzopenwe ocensx w ociasnnis ero na swmy, a secnon sazen-sais s
nousy +ws-e wnw oimepmwe pacienwn. Hozswmnwe noces- senenoro yzopenwn
iax+e ocoenno pexomenzyxicn na nousax, nozsep+enn-x oposww (cm-sy
sepxnero cnon zo+zes-mw w ian-mw sozamw).
Benenoe yzopenwe s-nonnnei iax+e sa+nyx canziapnym potn. Bo-
neps-x, ono nozasnnei poci copnnxos, a znn ioro, uio- ono camo ne ciano
copnnxom, neoxozwmo cxamwsais wnw sazen-sais ero zo opasosanwn cemnn.
Oio oinocwicn x -cipopaciymwm w ownsno ocemennxmwmcn pacienwnm iwna
panca wnw ropuwu-. Bo-siop-x, nexoiop-e swz- senenoro yzopenwn
cnococisyxi ouwmenwx nous- oi spezwienen w onesnen. Hanpwmep, nnoin-n
noces ropuwu- snauwiensno ymensmaei xonwueciso nposonounwxa.


Taotza 7
Cpasnwrensnax xapaxrepwcrwxa ewcrswx na novsy
pasnmx swos opranwvecxwx yopenww (no Kanry F., 1982)

Ooramenwe
P-xne- Ocipyx- Ca, Mg,
Bwz yzopenwn nwe noz- iypwsa- Lymyc Asoi mwxpo-
nous- nwe onemeni-

Hasos () ()
40
Conoma
Benenoe yzopenwe:
oos-e
neoos-e
Knesepo-snaxos-e ()
ipasocmecw


Copnnxw Bonesnw w spezwienw
Bwz yzopenwn Hozasnenwe Ciwmynnuwn Hozasnenwe Ciwmynnuwn

Hasos ()
Conoma
Benenoe yzopenwe:
oos-e
neoos-e
Knesepo-snaxos-e
ipasocmecw

Hpwmeuanwe. nwxaxoro zenciswn; cnaoe zenciswe; xopomee
zenciswe; cwnsnoe zenciswe; ouens cwnsnoe zenciswe; (), () neonpezenennoe
zenciswe.
Benenoe yzopenwe zaei senenyx maccy, xoiopyx mo+no
wcnonssosais xax mynsuy wnw xax maiepwan znn xomnociwposanwn.
Ocooenno ootnmoe snauenze zmeei setenoe ytoopenze ttz
oxytniypznanzz ocnaznaemmx yuacixon. Ono nomoraei soccianoswis nnozopozwe
nous-, paspymennoe cipowiensn-mw wnw zpyrwmw paoiamw, rze mamwn- w nxzw
nonnocisx ynwuio+wnw wnw ynnoinwnw sepxnwn xynsiypn-n cnon.
B ian. 7 npwsozwicn cpasnwiensnan xapaxiepwciwxa pasn-x swzos
opranwuecxwx yzopenwn c iouxw spenwn wx soszenciswn na csoncisa nous-.
Lenciswe yzopenwn ouenwsaeicn no annsnon cwcieme. Us oion ianwu- swzno,
uio senenoe yzopenwe, ocoenno snaxoso-oos-e cmecw, ne yciynaei nasosy
no cnoconociw ooramais nousy rymycom w asoiom, no yciynaei no ooramenwx
nexoiop-mw nwiaiensn-mw onemeniamw. Oio nerxo o+ncnwis: cxonsxo senenoe
yzopenwe ssnno mwnepansn-x onemenios ws nous-, cionsxo +e ono w
sosspamaei nocne oimwpanwn. Asoi w rymyc cociasnnxi wcxnxuenwe, iax xax wx
xonwueciso ysenwuwsaeicn sa cuei cnoconociw pacienwn wcnonssosais asoi w
yrnepoz ws soszyxa. Hooiomy senenoe yzopenwe ne wcxnxuaei nonnocisx
snecenwe nasosa wnw xomnocia, ooramenn-x xanwem, xansuwem, ocopom w i.
z., no nossonnei coxpaiwis wx zosy.
B ianwue namno oipa+enwe sosmo+noe oipwuaiensnoe zenciswe
senenoro yzopenwn, xoiopoe mo+ei nponswiscn scnezciswe omwox s ero
wcnonssosanww wnw s-ope xynsiyp. .senwuenwe sacopennociw mo+ei -is
cnezciswem nosznero cxamwsanwn ocemenenn-x pacienwn, a ysenwuenwe
onesnen cnezciswem neconxzenwn npaswn uepezosanwn xynsiyp, o uem yzei
cxasano nw+e.


HPHEMN BNPATHBAHHH H HCHOHBSOBAHHH
SEHEHOFO YOBPEHHH

-io- nonyuwis nonssy oi senenoro yzopenwn w wse+ais
csnsann-x c ero npwmenenwem omwox, nazo xopomo npezciasnnis cee, uio
iaxoe senenoe yzopenwe w xax ono zencisyei. Cowpancs wcnonssosais
senenoe yzopenwe, cazosoz zon+en zep+ais s yme cpasy necxonsxo
coopa+enwn: xaxoe zenciswe on xouei nonyuwis, xaxan xynsiypa s ero
ycnoswnx mo+ei zais iaxoe zenciswe, xorza nyume ee nocenis w sazenais s
nousy w i. z. Maiepwan, npwsezenn-n s oiom paszene, zon+en nomous
copweniwposaiscn s oiwx sonpocax.
B ian. 8 mo+no naniw csezenwn o iom, xaxon oexi zaxi
pasnwun-e xynsiyp-, wcnonssyem-e xax senenoe yzopenwe. B-me -no cxasano,
uio senenoe yzopenwe npecnezyei necxonsxo uenen w wmeei necxonsxo
nasnauenwn. Ozna xaxan-nwo xynsiypa ne mo+ei yzosneisopwis cpasy sce
41
sanpoc-. Hooiomy sa+no onpezenwis, xaxoe zenciswe neoxozwmo s nepsyx
ouepezs, w nocne oioro s-wpais cooiseicisyxmyx xynsiypy wnw cociasnnis
cmecs xynsiyp.

Taotza 8
Hasnavenwe pasnwvnmx swos xynsryp na senenoe yopenwe
(no Probst G. M., 1982)

























Cnezyei noncnwis, uio snauwi s-csoo+zenwe
ipyznopacisopwmoro ocopa, ynomnnyioe s ianwue. Iocop sxozwi s cocias
nousenn-x mwnepanos, no s opme, ipyznozociynnon znn nwianwn pacienwn.
Kopnw pacienwn s-zennxi opranwuecxwe xwcnoi-, xoiop-e ssawmozencisyn c
nousenn-mw mwnepanamw, nepesozni ocop s pacisopwmoe cocionnwe. Ocoenno
axiwsn- s oiom oinomenww oos-e w ropuwua, xax yxasano s ian. 8.
K iomy +e nexoiop-e oos-e w ropuwua csowmw
rnyoxo nponwxaxmwmw xopnnmw nornomaxi ocop ws rnyoxwx cnoes noznous-.
Iocop naxannwsaeicn s nazsemnon uaciw oiwx pacienwn w s wx xopneson
cwcieme. Hocne sazenxw s nousy w pasno+enwn paciwiensn-x ociaixos sepxnwn
cnon nous- ooramaeicn cozep+amwmwcn s nwx opranwuecxwmw coezwnenwnmw
ocopa, xoiop-e noz zenciswem mwxpoopranwsmos ipancopmwpyxicn s
zociynnyx znn pacienwn opmy. Tax uio cnezyxman nocne oioro senenoro
yzopenwn xynsiypa paciei na nouse, ooramennon zociynn-m ocopom.
Heoxozwmo yuwi-sais, uio zenciswe senenoro yzopenwn zosonsno
cwnsno saswcwi oi sospacia pacienwn. Monoz-e w cse+we pacienwn orai-
asoiom, onw -cipo pasnaraxicn s nouse w -cipo s-zennxi asoi. U nooiomy
nocne sazenxw monoz-x senen-x pacienwn mo+no s-cesais wnw nepeca+wsais na
oio mecio ocnosnyx xynsiypy y+e uepes 34 nezenw, no npwiom nazo snais,
uio, ecnw s- sazenaeie s nousy cnwmxom onsmoe xonwueciso c-pon
paciwiensnon macc-, ona yzei ne pasnaraiscn, a xwcnyis. U x iomy +e ouens
onsmoe xonwueciso s-zennemoro asoia mo+ei oxasais oipwuaiensnoe snwnnwe
na ocnosnyx xynsiypy. Hpaxiwxa noxasana, uio sazenxa s nousy cnwmxom
onsmoro xonwuecisa senenon macc- nenocpezcisenno nepez nocesom nouiw
scerza cnw+aei ypo+an nocnezyxmen xynsiyp-. Hooiomy wsnwmex cse+en senenon
macc- nyume wcnonssosais znn xomnociwposanwn w mynsuwposanwn, a ociansnoe
sazenais s nousy. B nwiepaiype ne npwsozwicn pexomenzauwn oinocwiensno
ioro, xaxoe xonwueciso cse+en senenon macc- cnezyei ociasnnis znn sazenxw
s nousy. Oueswzno, cuwiaeicn, uio oio zeno samero on-ia w wniywuww.
42
B cse+wx paciwiensn-x ociaixax nouiw scerza cozep+aicn
wnrwwiop- pocia w npopacianwn, w noiomy nocne sazenxw wx s nousy
neoxozwmo s-+zais nexoiopoe spemn, uio- onw -nw nepesapen-
mwxpoopranwsmamw. Monoz-e senen-e pacienwn ooramaxi nousy asoiom, no
cnaee ooramaxi ee rymycom, iax xax cozep+ai rnasn-m opasom
-cipopasnaraxmwecn opranwuecxwe semecisa.
B onee spenom sospacie, xorza pacienwn opasosanw +ecixwn
cieens, onw pasnaraxicn meznennee, iax xax cozep+ai ipyznopasnaraem-e
opranwuecxwe semecisa, xoiop-e wzyi na nociponxy nousennoro rymyca, wnaue
rosopn, ysenwuwsaxi sanac ciawnsnoro opranwuecxoro semecisa nous-,
cociasnnxmero ocnosy ee nnozopozwn. Ho npwiom cnezyei yuwi-sais, uio
spen-e paciwiensn-e ixanw orai- yrnepozom w oeznen- asoiom.
Mwxpoopranwsmam, pasnaraxmwm wx, znn wx +wsnezeniensnociw ne xsaiaei
asoia, w onw oioi nezociaiox xomnencwpyxi sa cuei nornomenwn asoia ws
nous-, oinwman ero y pacienwn. Hooiomy npw sazenxe spenon paciwiensnon
macc- nesazonro zo nocesa ocnosnon xynsiyp- s nouse mo+ei sosnwxnyis
zewuwi asoia, xoiop-n oipwuaiensno nosnwnei na poci ocnosnon xynsiyp-,
ecnw ne sneciw onpezenennon zos- asoinoro yzopenwn.
C yueiom scex oiwx coopa+enwn pexomenzyeicn sazen-sais
senenoe yzopenwe s nepwoz yionwsauww zo nauana useienwn, xorza pacienwn
eme ne ouens rpy-e. Bpemn w rnywny sazenxw s-wpaxi c iaxwm pacueiom,
uio- senenan macca -cipo w nerxo pasno+wnacs.
On-i noxasan, uio senen-e yzopenwn nyume sazen-sais
nernyoxo, iax xax npw rnyoxon sazenxe onw ne pasnaraxicn, a npespamaxicn
s iopoopasnyx maccy. Lnywna sazenxw na nerxwx nousax 1215 cm, na
in+en-x 68 cm.
Benen-e yzopenwn zazyi xopomwn oexi ionsxo s iom cnyuae,
ecnw onw xopomo paciyi w passwsaxi zociaiounoe xonwueciso senenon macc-.
Hooiomy onw ipeyxi xopomen nozroiosxw nous-. Hw s xoem cnyuae nenssn
cenis s nescxonannyx wnw rpyoscxonannyx nousy. Housa zon+na -is xopomo
pasp-xnena; cemena sazen-saxi nernyoxo, ocoenno menxwe. Camo coon
pasymeeicn, uio uem oraue nousa w nyume ee sozno-soszymn-n pe+wm, iem
nyume paciei senenoe yzopenwe w iem s-me ero oexi. Pasn-e swz- senen-x
yzopenwn neozwnaxos- s csowx ipeosanwnx x ycnoswnm npowspacianwn. Oznw
ycionuws- x nepeysna+nenwx, zpyrwe x sacyxe. Oznw ipeyxi s-coxoro
nnozopozwn nous-, zpyrwe xopomo paciyi w na ezn-x nousax. Coopasno c
samwmw ycnoswnmw s- mo+eie s-pais iy xynsiypy, xoiopan sam nozxozwi.
B ian. 9 npwsezena xapaxiepwciwxa ipeosanww x nouse ocnosn-x
xynsiyp, wcnonssyem-x na senenoe yzopenwe. Lpaa B-noc nwiaiensn-x
semecis ws nous- xapaxiepwsyei ipeosanwe x nnozopozwx: uem s-me s-noc,
iem onee ipeosaiensna s s-ope xynsiyp- na senenoe yzopenwe, sa+no
iax+e snais, xax -cipo ona paciei, xaxosa ee npozyxiwsnocis c iouxw
spenwn cnoconociw naxannwsais opranwuecxoe semeciso sa cuei oiocwniesa,
xaxwmw nwiaiensn-mw onemeniamw ona ooraiwi nousy. Oiw zann-e, nonyuenn-e
s ycnoswnx cpeznen nonoc- Poccww, npwsezen- s ian. 10.
Hpw paoie c senen-mw yzopenwnmw neoxozwmo iax+e snais, x
xaxomy oianwuecxomy cemencisy oinocwicn xa+zan xynsiypa. Oio ny+no znn
ioro, uio- nanazwis npaswnsnoe uepezosanwe xynsiyp. Pacienwn,
npwnazne+amwe x oznomy cemencisy, nopa+axicn oznwmw w iemw +e spezwiennmw
w onesnnmw. Hooiomy nenssn pasmemais nozpnz senenoe yzopenwe w ocnosnyx
xynsiypy, npwnazne+amwe x oznomy w iomy +e cemencisy.
Hanpwmep, nenssn cenis na senenoe yzopenwe ropuwuy, panc,
macnwunyx pezsxy, oinocnmwecn x cemencisy xanycin-x, nepez nocazxon scex
swzos xanyci-, oinocnmwxcn x iomy +e cemencisy.
Bo wse+anwe iaxwx omwox npwsozwicn cnpasounan ian. 11.


Taotza 11
Cnpasovnax ranwua o npwnanexnocrw osomnmx xynsryp w swos, wcnonssyexmx
na senenoe yopenwe, x oranwvecxwx cexewcrsax

43










































XAPAKTEPHCTHKA KYHBTYP,
HCHOHBSYEMNX HA SEHEHOE YOBPEHHE

Bom xopxosme orai-n wciounwx asoia. Lyume zpyrwx oos-x
paciyi na in+en-x nousax; xopomo nepenocni oipwuaiensn-e iemnepaiyp- w
nooiomy s panonax c mnrxon swmon roznicn znn nozswmnero nocesa. -acis
pacienwn swmon norwaei. Becnon nazsemnyx uacis cxamwsaxi w wcnonssyxi znn
xomnocia. Kopnw w ociaixw norwmwx pacienwn sazen-saxi s nousy. Bo- mo+no
s-pamwsais s cmecw c swxon w ropoxom nones-m. Lnywna sazenxw cemnn 4
6 cm. B-ces pnzamw wnw spaspoc. Hopma s-cesa 2230 r/m
2
.
Bwxa oswxax, wnw moxnaian, xax sce oos-e, ooramaei nousy
asoiom, opranwuecxwm semecisom. Ee s-cesaxi ocensx nocne yopxw ocnosnon
xynsiyp-. Cexi pnzamw wnw spaspoc na rnywne 1 cm, uacio s cmecw c xaxwm-
nwo snaxos-m xomnoneniom, xoiop-n cny+wi nozzep+xon znn cna-x cienen
swxw (oswman po+s wnw nmenwua). Cnauana s-cesaxi swxy, a uepes necxonsxo
znen po+s. Bwxa neipeosaiensna x nouse, xopomo nepenocwi nwsxwe
oipwuaiensn-e iemnepaiyp-, sacyxy w saienenwe.
B panonax c mnrxon swmon swxy sazen-saxi s nousy pano secnon,
a npw onacnociw ee s-mepsanwn s cypos-e swm- noszno ocensx. Hpw
paspocnom nocese nopma s-cesa 79 r/m
2
. Bwxa xopomwn npezmecisennwx znn
ipeosaiensn-x x asoiy xynsiyp.
Bwxa xposax s-pamwsaeicn na senenoe yzopenwe s panonax c
cypos-mw swmamw, rze oswman swxa s-mepsaei. -acio wcnonssyeicn s cmecw c
oscom wnw xopmos-mw oamw. B-cesaxi ee pano secnon xax npezmecisennwx
nosznwx xynsiyp, nanpwmep, nosznen xanyci-, w sazen-saxi s nousy zo
44
useienwn. Hposyx swxy mo+no s-cesais iax+e so siopon nonoswne neia nocne
yopxw pannwx osomn-x xynsiyp w sazen-sais s nousy zo moposos. Bwxa
xopomwn xopm znn xos w xponwxos.
Fopox nonesow, nenmmxa, -cipo paciei w -cipo passwsaei
onsmyx senenyx maccy. Xonozoycionuwsoe pacienwe, pexomenzyeicn znn
cesepn-x panonos s cmecw c swxon w oscom. Ooramaei nousy asoiom w
opranwuecxwm semecisom. Hpw paspocnom nocese nopma s-cesa 15 r/m
2
.
Fopvwua pacienwe ouens nonynnpnoe w nawonee mwpoxo
pacnpocipanennoe xax senenoe yzopenwe na npwycazen-x yuacixax, ocoenno
s Lepmanww. Ona ooramaei nousy opranwuecxwm semecisom, ocopom w cepon
(sa cuei ioro, uio xopnw ropuwu- nepesozni oiw semecisa ws nousenn-x
mwnepanos s sozopacisopwmoe cocionnwe). Lopuwua -cipo npopaciaei w -cipo
naxannwsaei senenyx maccy. Ee mo+no cenis s nxon nepwoz spemenw, xorza
nousa csoozna: zo, nocne nocesa w me+zy ocnosn-mw xynsiypamw. Oniwmansnoe
spemn s-pamwsanwn 810 nezens, xorza ona passwsaei onsmyx senenyx maccy
w ionsxo nauwnaei useciw. Ho ecnw s samem pacnopn+enww mensmwn npome+yiox
spemenw, io sce pasno uenecoopasno nocenis ropuwuy, xoiopan ne ionsxo
zaci opranwuecxoe semeciso, no w npezoispaiwi s-m-sanwe nwiaiensn-x
semecis ws nous-, csnsas wx s csowx xopnnx.
Henssn zasais ropuwue ocemenniscn, wnaue ona mo+ei
npespaiwiscn s nazoeznws-n copnnx. Ecnw ropuwuy sazenais ocensx, io na
cnezyxmwn roz ee opranwuecxan macca yzei nocienenno pasnaraiscn,
s-csoo+zan csnsann-n c nex asoi. Hoces ropuwu- xopomee cpezciso oi
nposonounwxa.
Lopuwua ipeyei nnozopoznon nous-, w ocoenno, yzopenwn
asoiom, iax xax cama asoi ne wxcwpyei ws soszyxa, xax oos-e. Hnoxo
nepenocwi sacyxy. Ona ne mo+ei cny+wis npezmecisennwxom znn xanycin-x, iax
xax nopa+aeicn oznwmw c nwmw onesnnmw w spezwiennmw. Hpw paspocnom
nocese nopma s-cesa 4 r/m
2
, znn samwi- oi nposonounwxa 56 r/m
2
.
Fpevwxa oinwuaeicn -cip-m pociom. Ooramaei nousy
opranwuecxwm semecisom, ocopom w xanwem. Ocoenno pexomenzyeicn na
in+en-x nousax, iax xax ee rnyoxan passeisnennan xopnesan cwciema
snauwiensno ynyumaei nousennyx cipyxiypy. Lpeuwxy cexi secnon (7 r/m
2
),
sazen-saxi s nousy noszno ocensx. Hazsemnyx uacis mo+no cxocwis w
wcnonssosais na xomnoci. Ee onsmen uacisx wcnonssyxi znn nocesa s
me+zypnzsnx nnozos-x xynsiyp.
Knesep znn nonyuenwn ny+noro oexia ipeyei ne menee zsyx nei
s-pamwsanwn, nooiomy znn cazosoro yuacixa ero npwmenenwe orpanwueno. Mo+no
wcnonssosais s me+zypnzsnx nnozos-x xynsiyp. Lnn oion uenw rozwicn xnesep
en-n, xpacn-n (nyroson) w wnxapnain-n.
Betmz xtenep ooramaei nousy asoiom w xanwem. Paciei ouens
-cipo, ycionuws x xonozy, no ne s-nocwi xwcnon peaxuww nous- w noiomy
ny+zaeicn s wssecixosanww. Hoces secnon wnw neiom; sazen-saxi s nousy
nepez useienwem. Hpw nocese s asrycie sazenxy npowssozni secnon. Hopma
s-cesa 2,8 r/m
2
. Bazenxa na rnywny 12 cm.
Kpacnmz xtenep npwrozen znn panonos c xopomwm ysna+nenwem.
B-ces s nauane neia, sazenxa secnon.
Unxapnainmz xtenep neycionuws x s-mepsanwx w mo+ei
wcnonssosaiscn ionsxo s x+n-x panonax.
Hmnwnm. Ha cazoso-oropozn-x yuacixax wcnonssyxicn oznoneinwe
swz-: cwnwn (ysxonwcin-n), +eni-n w en-n. Lxnwn- nonyuwnw nawonsmee
pacnpocipanenwe s Lepmanww, rze wx nas-saxi narocnosenwem necuan-x
nous. Onw zaxi xopomwn oexi w na cyrnwnxax, no ne nxni in+en-x
rnwnwci-x nous. Ux xopnw ipeyxi xopomen aopauww, wnaue onw sarnwsaxi.
Lxnwn- ooramaxi nousy opranwuecxwm semecisom, asoiom w ocopom.
Hpeznonaraeicn, uio na wx xopnnx +wsyi mwxpoopranwsm-, xoiop-e moryi
nepesozwis nepacisopwm-e ocai- s zociynnyx opmy. Benenoe yzopenwe ws
nxnwna no nwiaiensnon uennociw npwnw+aeicn x nasosy.
Pacienwn s-cesaxi wnw s xonue neia wnw noszno secnon.
Bazen-saxi s nousy npwnwswiensno uepes 8 nezens nocne nocesa, xorza
nonsnnxicn useioun-e yion-, zo ioro, xax onw npwopenw oxpacxy. Hos+e
45
cienw cianosnicn zepesnnwci-mw w meznenno pasnaraxicn. Lxnwn cexi pnzos-m
cnocoom na rnywny 2,5 cm. Paccionnwe me+zy pnzamw oi 15 zo 30 cm, me+zy
pacienwnmw oi 5 zo 15 cm. Hpw onsmwx paccionnwnx oneruaeicn npononxa.
B nocazxy nxnwna mo+no nozcazwis xyxypysy, xoiopan ociaeicn
nocne yopxw nxnwna w nonyuaei oraioe asoinoe w ocopnoe nwianwe. Hocne
sazenxw nxnwna s nousy cnezyxmyx xynsiypy s-cesaxi nemeznenno. Ecnw nxnwn
ociasnnxi paciw onee zonroe spemn, ero nazsemnyx uacis cxamwsaxi w
wcnonssyxi znn xomnocia. Lxnwn cuwiaxi cam-m nyumwm npezmecisennwxom znn
semnnnwxw.
Lmnzn cznzz onazaei onsmen cxopocisx pocia w passwsaei onee
rnyoxyx xopnesyx cwciemy, uem zpyrwe nxnwn-, a iax+e onee ycionuws x
xonozy. On nawonee npwrozen znn cesepn-x panonos, xopomo paciei na
cynecuan-x nousax, x xwcnoinociw neuysciswienen.
Lmnzn +etimz ws scex nxnwnos nawmenee ipeosaienen x nouse w
ne ouens uysciswienen x xwcnoinociw, no ne nepenocwi menounon peaxuww
nous-, ipeyei xopomero ysna+nenwn.
Lmnzn oetmz nawonee ipeosaienen x nnozopozwx nous- w ne
ouens uysciswienen x xwcnoinociw. Us scex swzos nxnwna zaei camyx onsmyx
senenyx maccy.
Bce nxnwn- ipeyxi xopomo pasp-xnennon w csooznon oi copnnxos
nous-. Hpw nosznem nocese s wxne wnw asrycie pacienwn sazen-saxi ocensx, a
s panonax c mnrxon swmon secnon.
Hmuepna mnoroneinee oosoe pacienwe c rnyoxon xopneson
cwciemon. Ooramaei nousy opranwuecxwm semecisom, asoiom w ocopom.
Becennwn noces sazen-saxi s nousy wnw cxamwsaxi zo useienwn, noxa cienw
ne ozpesecnenw. Cxomennyx maccy wcnonssyxi na xomnoci, a xopnw pasnaraxicn
s nouse. Lxuepna nyume scero paciei s x+n-x panonax, rze ona zaei zo nniw
yxocos s roz. K nouse ne ouens ipeosaiensna. Hpw paspocnom nocese nopma
s-cesa 2,53 r/m
2
.
Osec ooramaei nousy opranwuecxwm semecisom w xanwem. O-uno
wcnonssyxi s cmecw c swxon wnw ropoxom. Hoces secnon, sazenxa zo useienwn.
Hazsemnyx maccy cxamwsaxi w saxan-saxi s nousy.
Panc, xax w ropuwua, ws cemencisa xanycin-x. Ooramaei nousy
opranwuecxwm semecisom, ocopom w cepon. Losonsno ipeosaienen x
nousenn-m ycnoswnm, nnoxo paciei na cnaooxynsiypenn-x, ezn-x rymycom
nousax c xwcnon peaxuwen. He nxwi necuan-x w in+en-x c-p-x nous.
Cnnomnon noces panca na orai-x, c s-coxwm cozep+anwem asoia
nousax cnococisyei csns-sanwx nwipaios w cnw+enwx wx s-m-sanwn s
rpynios-e soz-. Panc onazaei rnyoxon w passeisnennon xopneson cwciemon,
xoiopan oxas-saei na nousy w noznousy cipyxiypwpyxmee w pasp-xnnxmee
zenciswe.
Lnn nocesa menxwx cemnn panca ipeyeicn xopomo pasp-xnennan w
s-posnennan nousa, nopma s-cesa 2,8 r/m
2
.
Zponoz panc s-cesaxi s wxne wnw asrycie (x+n-e panon-) w
sazen-saxi s nousy zo useienwn wnw cxamwsaxi na xomnoci. Oszmmz panc mo+no
s-cesais ocensx w ociasnnis na swmy xax nousennoe samwinoe noxp-i-e. Hpw
cypos-x swmax on norwaei.
Pesxa xacnwvnax nerxo npwcnocanwsaeicn x pasnwun-m
xnwmaiwuecxwm ycnoswnm w x nx-m nousam, nooiomy ee s-pamwsanwe ne
npezciasnnei onsmwx nponem. Bnarozapn rnyoxon xopneson cwcieme,
zo-saxmen sozy ws rnyoxwx cnoes, ona xopomo nepenocwi sacyxy.
Ucnonssyeicn xax pasp-xnwiens na ynnoinenn-x nousax. Hoces sosmo+en c
nauana wxnn zo nauana ceninpn, a s x+n-x panonax zo cepezwn- ceninpn.
-em nos+e s-ces, iem s-me nopma s-cesa: cpeznnn nopma 23 r/m
2
. Pezsxy
macnwunyx mo+no s-cesais s cmecw c nposon swxon s xauecise ee onop-. Ha
1 r cemnn pezsxw 6 r cemnn swxw (na 1 m
2
).
Pezsxa macnwunan -cipo paciei, passwsaei onsmoe xonwueciso
xopneson w nwcioson macc-, xoiopan zaei sosmo+nocis cnwswis zosy
opranwuecxoro w asoinoro yzopenwn. Benenyx maccy sazen-saxi noszno
ocensx, wsmensuws npezsapwiensno nonaion. Ecnw pacienwn nepepocnw w
opasosanw zepesnnwci-e cienw, nyume wcnonssosais wx na xomnoci.
46
Pezsxa macnwunan axiwsno nozasnnei nemaioz-.
Poxs oswxax onsme scero nozxozwi znn nozswmnero nocesa.
Bazen-saxi ee secnon, npw s-coie cienen oxono 60 cm, zo nauana wx
ozpesecnenwn. Monoz-e w ne+n-e pacienwn -cipo pasnaraxicn w ooramaxi
nousy opranwuecxwm semecisom, asoiom w xanwem. Bonee rpy-e pacienwn
pasnaraxicn meznennee w meznennee s-csoo+zaxi asoi. Hopma s-cesa 9 r/m
2
.
Po+s nsnneicn ouens xopomwm pacienwem znn ynyumenwn wswuecxwx
csoncis nous-, no ee nezociaiox cwnsnoe wccymaxmee zenciswe na nousy.
Hooiomy ee noces s me+zypnzsnx nnozos-x zepesses mo+no wcnonssosais ionsxo
s ycnoswnx zociaiounoro ysna+nenwn, wnaue ypo+an nnozos yzei cwnsno
cnw+en.
Po+s wcnonssyxi iax+e s cmecw c swxon.
Cepaenna nyume zpyrwx oos-x paciei na necuan-x w cynecuan-x
nousax, no ipeyei xopomero ysna+nenwn. Ooramaei nousy asoiom, xansuwem,
ocopom. Benenyx maccy cepazenn- mo+no wcnonssosais w xax senenoe
yzopenwe, w xax nwiaiensn-n xopm znn cxoia.
Cypenwua, pacienwe ws cemencisa xanycin-x, wmeei nepez pancom
io npewmymeciso, uio npez+nsnnei mensme ipeosanwn x nouse w npwcnoconena
x onee nosznwm cpoxam cesa, zo cepezwn- ceninpn. Cypenwua xopomo paciei
w na nerxwx, w na in+en-x eccipyxiypn-x nousax, nooiomy ee mo+no
wcnonssosais znn oxynsiypwsanwn nos-x yuacixos.
Zponym cypenzy mo+no cenis pano secnon zo ocnosnon xynsiyp-,
oszmym ocensx w ociasnnis zo secn-. Hopma s-cesa 12 r/m
2
.
B-sezenn-n s Lepmanww rwpwz cypenwu- w xwiancxon xanyci-
nas-saxi nepxo. On rozen znn nosznero nocesa, zaei onsmyx maccy nwcises,
moposoycionuws. Ocensx opasyei ionsxo poseixy nwcises, es cienn,
nooiomy ero nerxo sazen-sais s nousy.
auenwx ouens -cipo paciei, opasyn onsmyx senenyx maccy.
Henpwxoinwsa, s-pamwsaeicn s cam-x pasnoopasn-x ycnoswnx, na ezn-x
necuan-x wnw xamenwci-x nousax. Iauenwn xopomwn mezonoc. Ecnw cenis ee c
secn- zo nauana wxnn, ona yzei useciw sce neio w ocens. Bauseiaei uepes
6 nezens nocne nocesa. Hopma s-cesa 810 r/m
2
. Iauenwx cuwiaxi s Lepmanww
wzeansn-m pacienwem znn cazosozos. Ona npwnazne+wi x cemencisy rwzpownos
w, cnezosaiensno, mo+ei -is npezmecisennwuen nxon osomnon xynsiyp-. Ee
ne+n-e nwcisn w cieens -cipo pasnaraxicn w cny+ai xopomwm asoin-m
yzopenwem. Iauenwx cexi pnzamw wnw spaspoc.

SEHEHOE YOBPEHHE B HEPEOBAHHH KYHBTYP
HA CAOBOM YHACTKE

Ha neps-n ssrnnz, mo+ei noxasaiscn, uio na wniencwsno
wcnonssyemon neonsmon nnomazw cazosoro yuacixa ipyzno naniw mecio znn
senenoro yzopenwn. Oznaxo npw nw+anmem paccmoipenww s- nanzeie maccy
sosmo+nocien znn wx nocesa. Ecnw s- scnomnwie sa+noe npaswno opranwuecxoro
semnezenwn nwxorza ne ociasnnis semnx, ne noxp-ion pacienwnmw, io s-
yswzwie, xax uacio samw rpnzxw nyciyxi nocne yopxw ypo+an sanwmasmen wx
xynsiyp-.
Camaz npociaz opma setenoto ytoopenzz sio omcipopaciymaz
xytniypa, xoiopym nmcenami to, nocte ztz n npome+yixax me+ty onomnmmz
xytniypamz.
Hpw pannesecennwx nocazxax zo s-cazxw ocnosnon xynsiyp-,
nanpwmep, paccaz- iomaios wnw xanyci-, wcnonssyxi -cipopaciymwe pacienwn:
ropuwuy, panc, pezsxy macnwunyx. Hpwnwswiensno sa zse nezenw zo s-cazxw
paccaz- senenoe yzopenwe sazen-saxi s nousy rpannmw wnw cxamwsaxi w
wcnonssyxi xax mynsuy. Hemeuxwe cazosoz- npeznaraxi s xauecise senenoro
yzopenwn wcnonssosais zosonsno neo-unyx xynsiypy xpecc-canai. Ero
cemena ouens -cipo npopaciaxi, sa 23 znn. Kpecc-canai mo+no s-cenis pano
secnon noz nnenxy na ie rpnzxw, na xoiop-x npeznonaraeicn s-cazwis s mae
nosznwe osomn-e xynsiyp-. Ba zse nezenw zo nocazxw monoz-e pacienwn xpecca
sazen-saxi s nousy rpannmw.
47
Ecis w zpyron cnoco wcnonssosanwn xpecc-canaia w ropuwu-: wx
ne sazen-saxi s nousy, a ociasnnxi paciw s me+zypnzsnx w ionsxo s iex
meciax, rze zon+na -is s-ca+ena paccaza, pacienwn xpecc-canaia
s-zeprwsaxi, zenaxi yrnynenwn, snocni s nwx cooiseicisyxmwe yzopenwn w
s-ca+wsaxi paccazy wnw cemena. B-zepnyi-mw pacienwnmw mynsuwpyxi nousy
soxpyr paccaz-. Cpezw pacienwn xpecca wnw ropuwu- mo+no s-pamwsais
xonspaw, poxxonw, caxapnyx xyxypysy, useinyx xanyciy, manronsz,
censzepen, iomai-. Monoz-e pacienwn xopomo paciyi noz noxposom xpecca wnw
ropuwu-. Korza xpecc cianoswicn cnwmxom s-coxwm w memaei ocnosnon
xynsiype, ero s-zeprwsaxi w wcnonssyxi xax mynsuy. Bwmon xpecc oimwpaei w
opasyei swmnxx mynsuy, xoiopan samwmaei w pasp-xnnei nousy. .nwixw ouens
nxni xpecc-canai, nooiomy onw yzyi ecis ero s nepsyx ouepezs w ne iponyi
paccazy osomen.
Bonsme sosmo+nocien npezciasnnei ocennwn noces senenoro
yzopenwn nocne pannwx xynsiyp. Ecnw xynsiypa ywpaeicn pano w zo xonua
sereiauww ociaeicn 7080 znen, na senenoe yzopenwe wcnonssyxicn nxnwn,
ropoxoso-oscnnan cmecs, swxooscnnan cmecs, auenwn, nposon w oswm-n panc,
nposan w oswman cypenwua, ropuwua enan, pezsxa macnwunan, nepxo. Hpw
onee nosznen yopxe, xorza zo xonua sereiauww ociaeicn 5060 znen, mo+no
s-cesais -cipopaciymwe xynsiyp-: nposon panc, nposyx cypenwuy, nepxo,
ropuwuy, pezsxy macnwunyx. Mo+no sazenais wx s nousy ocensx, nocne
samoposxos, no mo+no ociaswis paciw na swmy, xorza onw, oimepes
eciecisenn-m nyiem noz zenciswem moposa, noxpoxi nousy samwin-m ozennom.
Becnon oimepmwe pacienwn sazen-saxi s nousy, w onw -cipo pasnaraxicn. Lnn
ocennero nocesa mo+no wcnonssosais iax+e oswmyx po+s. Ona nepeswmos-saei w
secnon oipaciaei. Po+s xopomo nozasnnei copnnxw w passwsaei onsmyx
senenyx maccy. Becnon ee cxamwsaxi w sazen-saxi s nousy. Oio zosonsno
ipyzoemxan onepauwn w ipeyei ipexnezensnoro wniepsana zo nocesa cnezyxmen
xynsiyp-, neoxozwmoro znn pasno+enwn sazenannon paciwiensnon macc-.
Ecnw osomnan xynsiypa ociaeicn s rpynie zo nosznen ocenw, io
mo+no nociynwis cnezyxmwm opasom. Hesazonro zo yopxw nposezwie p-xnenwe
w nonws nous- w s-cenie noxposnyx xynsiypy me+zy osomn-mw pacienwnmw. Ko
spemenw yopxw monoz-e pacienswua xopomo pasossxicn w yxopennicn w
opasyxi xax - +wsyx mynsuy. B ycnoswnx zociaiounoro ysna+nenwn senenoe
yzopenwe mo+no s-cesais npnmo s me+zypnzsn. Hanpwmep, s Bonrapww
pexomenzyeicn me+zy pacienwnmw iomaios s-pamwsais na senenoe yzopenwe
numens, swxy, ropox, acons w wx cmecw. Tomai- soome xopomo pearwpyxi na
senenoe yzopenwe. Ecis csezenwn, uio onw xopomo paciyi na csowx
cocisenn-x ociaixax. Ocensx oisy iomaios mo+no wsmensuwis w sazenais s
nousy na iex rpnzxax, rze na yzymwn roz npeznonaraeicn s-pamwsais iomai-,
io ecis iomai- camw znn cen moryi cny+wis senen-m yzopenwem.
On-i- s Hpocnascxon onaciw noxasanw, uio ropuwua nsnneicn
xopomwm senen-m yzopenwem noz nyx. Ecnw s nauane asrycia s-cenis ropuwuy
na yuacixe, npeznasnauennom na cnezyxmwn roz noz nyx, a s xonue oxinpn
sazenais ee s nousy, io oio cnococisyei ooramenwx nous- w ycwnenwx ee
wonorwuecxon axiwsnociw, a s pesynsiaie ypo+an nyxa w ero xaueciso
cymecisenno nos-maxicn.
B oinomenww senenoro yzopenwn noz xapioens cymecisyxi
zosonsno onpezenenn-e pexomenzauww, xopomo npwmenwm-e s nonesozcise w
ipyzno s-nonnnem-e s ycnoswnx cazosoro yuacixa. Bzecs mo+no ionsxo
cxasais, uio ecnw s uepezosanwe xynsiyp yzaeicn sseciw snaxoso-oosyx
cmecs, xoiopan paciei sce neio wnw siopyx nonoswny neia nocne yopxw
pannen xynsiyp- w sazen-saeicn s nousy ocensx, io ona nsnneicn ouens
xopomwm npezmecisennwxom znn xapioenn. B Lepmanww znn nozasnenwn nemaioz,
cny+amwx nepenocuwxom swpycnon onesnw xapioenn, +eneswcion nninwciociw
xnynen, nepez nocazxon xapioenn s-cesaxi w sazen-saxi s nousy pezsxy
macnwunyx. Macnwunan pezsxa axiwsnee zpyrwx swzos senenoro yzopenwn
nozasnnei pacnpocipanenwe nemaioz.
Hepeuwcnenn-e s-me cnoco- nomoraxi nozzep+wsais nousy s
xopomem cocionnww w socnonnnis e+eroznyx eciecisennyx y-ns opranwuecxoro
48
semecisa sa cuei mwnepanwsauww. Ecnw +e nousa ipeyei onee cepsesn-x mep
znn xopennoro ynyumenwn, io znn oioro ny+no onsme spemenw.
Ozwn ws sosmo+n-x cnocoos saxnxuaeicn s iom, uio- s
cesooopoi caza sseciw ozny zennnxy, xoiopan secs ceson yzei sannia
xynsiypon, soccianasnwsaxmen nnozopozwe nous-. Oia xynsiypa, xa+z-n roz
nepememancs na nos-n yuaciox, no sasepmenww uwxna cesooopoia oxsaiwi scx
nnomazs samero caza. Oioi yuaciox opaai-saxi cnezyxmwm opasom: ocensx
wnw pano secnon ero scxan-saxi w snocni xomnoci, nosepxnocis paspasnwsaxi
rpannmw w s-cesaxi swxy na rnywny 35 cm. Hopma s-cesa 17 r/m
2
. Hocne
nonsnenwn useixos swxy cxamwsaxi. Bna+nyx cxomennyx maccy noc-naxi cmecsx
xocinon w poroson myxw s zose 51 r/m
2
w ociasnnxi na nezenx. Hozsnzmyx
senens sazen-saxi s nousy, nosepxnocis paspasnwsaxi rpannmw w s-cesaxi
po+s ws pacueia 13 r/m
2
. Hoszno ocensx po+s cxamwsaxi w nousy
nepexan-saxi, nepememwsan smecie c senenon maccon w xopnnmw. Ha swmy
yuaciox ociasnnxi rpyo scxonann-m, secnon nepexan-saxi w s-ca+wsaxi
xapioens. U oio oxynaeicn ypo+anmw nocnezyxmwx xynsiyp.
Lpyron cnoco wmeei uensx nos-menwe sanacos asoia s nouse.
Pano secnon s-cesaxi nxuepny wnw xnesep, mo+no s xomwnauww c oscom. Osec
paciei -cipee. Ero cxamwsaxi, xorza oos-e pacienwn xopomo yxopennicn, w
ociasnnxi s swze mynsuw. Homwmo ioro uio xnesep w nxuepna ooramaxi nousy
asoiom, onw csowmw momn-mw rnyoxwmw xopnnmw pasp-xnnxi noznousy w
cnococisyxi ynyumenwx zpena+a. Hawnyumwn oexi xnesep w nxuepna zaxi
nocne zsyx nei s-pamwsanwn, no iax xax s ycnoswnx cazosoro yuacixa oio
pezxo sosmo+no, io npwxozwicn zosonscisosaiscn iem, uio onw moryi czenais
sa ozwn roz. Oio io+e nemano.
Ecnw nei sosmo+nociw wnw +enanwn s-zennis oizensn-n yuaciox
znn ynyumenwn nous-, cnezyei wcnonssosais yuaciox c xaxon-nwo pannen
xynsiypon. Mo+no iax+e wcnonssosais yuaciox semnnnwxw ueisepioro roza.
Cpasy nocne copa nocneznero ypo+an yuaciox ocsoo+zaxi w s-cesaxi cmecs
oswmon swxw w p+w. Ux ociasnnxi na swmy, a pannen secnon senenyx maccy
sazen-saxi s nousy. Ba 46 nezens paciwiensn-e ociaixw pasnaraxicn, w
mo+no sanwmais yuaciox ocnosnon xynsiypon, nyume scero xanycion. Ecnw
cnezyxman xynsiypa xopnennoz-, io senenyx maccy cxamwsaxi w wcnonssyxi
znn xomnocia. Kopnw swxw, ociasmwecn s semne, -cipo pasnaraxicn w
ooramaxi nousy asoiom, a xopnw p+w soccianasnwsaxi nousennyx cipyxiypy w
oszoposnnxi nousy. Taxwm opasom, na xa+zom yuacixe pas s nnis nei yzei
soccianasnwsaiscn yipauennoe nnozopozwe. Bmecio swxw w p+w mo+no
wcnonssosais zpyrwe xomnoneni- snaxoso-ooson cmecw: nxnwn ysxonwcin-n,
ropox, xopmos-e o-, ws snaxos numens, osec, nmenwuy. Paciwiensnyx
maccy mo+no sazen-sais ne secnon, a ocensx.
Hono+wiensnoe zenciswe senenoro yzopenwn znwicn zo nniw nei.
Maxcwmym oioro zenciswn nponsnneicn na siopon-ipeiwn roz, xorza
paciwiensn-e ociaixw c nomomsx mwxpoopranwsmos yzyi nonnocisx nepesezen-
s opmy rymyca.
Cieen Orzen cuwiaei, uio oswman po+s, xoiopan nepe+wsaei swmy
w secnon sazen-saeicn s nousy s swze senenon macc-, ipeyei cnwmxom mnoro
spemenw znn pasno+enwn w, cnezosaiensno, oiozswraei spemn secennero nocesa
na 34 nezenw. Hooiomy on npeznouwiaei s-cesais nocne yopxw osomen
oznoneinxx snaxosyx xynsiypy, nanpwmep, oznoneinwn panrpac. Oioi swz snaxa
-cipo paciei w zo samoposxos ycnesaei passwis onsmyx senenyx maccy.
Bwmon on oimwpaei w npw ocennen sazenxe s nousy -cipo pasnaraeicn. M-
npwsezem ws xnwrw Orzena zsa npwmepa wcnonssosanwn senenoro yzopenwn s
uepezosanww xynsiyp na cazosom yuacixe. Opaiwie snwmanwe, uio znn
semnezensua roz nauwnaeicn c ocenw.
Hpxxep 1.
1-w ro. Ocens snecenwe nasosa wnw xomnocia, wssecixosanwe,
noces oznoneinero panrpaca. Leio xanycia.
2-w ro. Ocens noces xnesepa me+zy pacienwnmw xanyci-.
Leio iomai-, nepeu, axna+an-.
3-w ro. Ocens noces panrpaca nocne yopxw ocnosnon
xynsiyp-. Leio xopnennoz-.
49
4-w ro. Ocens rpeuwxa wnw panrpac. Leio ropox w o-.
Hpxxep 2.
1-w ro. Ocens snecenwe nasosa wnw xomnocia, wssecixosanwe,
noces oznoneinero panrpaca. Leio senenn-e xynsiyp-.
2-w ro. Ocens noces xnesepa. Leio i-xs-, xaauxw, orypu-.
3-w ro. Ocens noces panrpaca. Leio nyx, uecnox.
4-w ro. Ocens noces xnesepa. Leio xyxypysa, xapioens.
Oio ionsxo ozna ws sosmo+nocien, cooiseicisyxman onpezenenn-m
xnwmaiwuecxwm w nousenn-m ycnoswnm. Ka+z-n cazosoz npw nnanwposanww
senen-x yzopenwn zon+en wcxozwis ws zociynn-x emy xynsiyp w xonxpein-x
ycnoswn csoero caza. Hazo ionsxo nomnwis, uio y oos-x xynsiyp
maxcwmansnoe opasosanwe xnyensxos npwypoueno x nepwozy useienwn, w ecnw
onw ne ycnesaxi sauseciw npw pannesecennem wnw ocennem nocese, io onw ne
zazyi +enaemoro nos-menwn cozep+anwn asoia s nouse.
Hoces cemnn na senenoe yzopenwe o-uno npowssozni spaspoc w
zosonsno nnoino. Hpw oiom ycnosww senenoe yzopenwe cmo+ei s-nonnwis eme
ozny ynxuwx nozasnenwe copnnxos.
Benenoe yzopenwe nossonnei ymensmwis wcnonssosanwe zpyrwx
yzopenwn. B npwmepax Orzena ocnosnoe snecenwe yzopenwn zenaxi ocensx
nepsoro roza: 16 sezep na 10 m
2
. Hpw nocazxe paccaz- iomaios w i-xsenn-x
xynsiyp s xa+zyx nynxy snocni ropcis xomnocia w xocinon myxw (wnw
ocaia). Hepez nocesom xopnennozos snocni oraiyx xanwem zpesecnyx sony,
nocxonsxy oiw xynsiyp- nxni xanwn. Hoz nyx w uecnox snocni xomnoci,
noxp-san wm nousy cnoem s 23 cm. Hoz xapioens s oposz- wnw nynxw iax+e
snocni xomnoci.

SEHEHOE YOBPEHHE HO HHOOBNE EPEBBH

Cymecisyei zosonsno onsman nwiepaiypa o wcnonssosanww
senenoro yzopenwn s npom-mnenn-x cazax. Koe-uio ws npeznaraem-x iam
npwemos rozwicn w znn cazosoro yuacixa.
B onsmwx cazax senenoe yzopenwe o-uno s-cesaxi s
me+zypnzsnx. Honssa oioro npwema, xa+eicn, y+e ne s-s-saei comnenwn.
Loxasano, uio senenoe yzopenwe s me+zypnzsnx cymecisenno nos-maei ypo+an
nnozos. Ha cazos-x yuacixax iax+e mo+no sanwmais nnomazs soxpyr nnozos-x
zepesses senen-m yzopenwem.
Bonpoc saxnxuaeicn s iom, ny+no nw ociasnnis uwci-mw oi
pacienwn npwcisonsn-e xpyrw w ecnw ny+no, io na xaxom paccionnww oi
cisonos. Tax, nnonw wmexi nernyoxo saneraxmyx xopnesyx cwciemy, w npw
sazepnenww npwcisonsn-x xpyros sosnwxaei xonxypenuwn me+zy xopnnmw,
xoiopan ocoenno oipwuaiensno cxas-saeicn na ypo+ae npw nezociaiounom
ysna+nenww. Ecnw npwcisonsn-e xpyrw ociasnnis uwci-mw oi pacienwn,
sazepnenwe oxpy+axmen nnomazw naronpwnino snwnei na ypo+an.
B Lepmanww -nw nposezen- on-i- c ipemn copiamw nnons.
B oznom sapwanie nousy npwcisonsn-x xpyros mynsuwposanw
conomon wnw ipason. Bo siopom sapwanie nousy zep+anw oixp-ion w uwcion oi
pacienwn. B ipeisem npwcisonsn-e xpyrw -nw sacenn- ipason, xoiopyx
cxamwsanw w ysoswnw s zpyroe mecio. Cam-n s-coxwn ypo+an -n nonyuen s
nepsom sapwanie, cam-n nwsxwn s ipeisem. Lnn mynsuwposanwn npwcisonsn-x
xpyros ocoenno pexomenzyeicn wsmensuennan macca nxnwna.
Pexomenzyem-n pazwyc ne sanni-x pacienwnmw npwcisonsn-x xpyros
xoneneicn oi 11,5 m zo 2030 cm. Oio saswcwi oi ycnoswn ysna+nenwn.
Ba+no, uio- senenoe yzopenwe (xoiopomy, xax w nnozos-m zepessnm, ny+na
soza) ne oxasano oipwuaiensnoro snwnnwn na nnozos-e zepessn. Oio ocoenno
sa+no s xpwiwuecxwe znn nnozos-x zepesses nepwoz-: maxcwmansnoro pocia
noeros w npw saxnazxe nos-x nnozos-x nouex, xorza nawonee senwxa
noipenocis s nwianww w soze. B oio spemn nyume zep+ais semnx uwcion oi
pacienwn. Bo siopon nonoswne neia, s cesepn-x panonax c nauana zo
cepezwn- wxnn, s x+n-x s wxne-asrycie, s-cesaxi -cipopaciymwe xanycin-e
(xpeciousein-e) wnw oswm-e xynsiyp-.
50
Ha senenoe yzopenwe s cazax cpeznen w cesepnon nonoc-
pexomenzyxicn swxo-oscnnan cmecs, swxo-p+anan cmecs, noneson ropox
(nenxmxa), nxnwn, xpacn-n xnesep, auenwn, rpeuwxa, uwna. Ha in+en-x
nousax xoncxwe o-, na nerxwx cepazenna. Lnn wcnonssosanwn s cazy
senenoro yzopenwn sa+noe csonciso ienes-nocnwsocis. K ienes-nocnws-m
xynsiypam oinocnicn swxa oswman, auenwn. B panonax cpeznen nonoc- c ne
ouens cyposon swmon w, ocoenno, s x+n-x panonax, rze swxa xopomo swmyei,
wcnonssyxi cmecs oswmon swxw c oswmon po+sx, xoiopyx ociasnnxi na swmy, a
secnon sazen-saxi s nousy. B panonax c cyposon swmon npeznouwiaxi cmecs
nposon swxw c oscom, xoiopyx sazen-saxi s nousy ocensx. Mo+no ociasnnis na
swmy ne ycionuws-e x moposam swz- senen-x yzopenwn, a secnon sazen-saxi s
nousy oimepmwe pacienwn. Ho scerza npeznouiwiensnee yzopnis nousy +wson
paciwiensnon maccon, nooiomy nnoxo swmyxmwe pacienwn pexomenzyeicn
sazen-sais s nousy ocensx, a xopomo swmyxmwe secnon. B sacymnws-e roz-
nyume soszep+aiscn oi nocesa senenoro yzopenwn noz nnozos-mw zepessnmw.
Hemeuxwe cazosoz- cuwiaxi, uio npexpacnoe senenoe yzopenwe
znn npwcisonsn-x xpyros zepesses w me+zypnzwn nrozn-x xynsiyp naciypuwn.
Lociaiouno 23 pacienwn na 1 m
2
. Haciypuwx mo+no ociaswis useciw w zais
cemena, s oinwuwe oi zpyrwx xynsiyp senenoro yzopenwn. Hseixw w senen-e
nnoz- (xanepc-) mo+no wcnonssosais npw xoncepswposanww.


MYHBHHPOBAHHE

. namwx cazosozos uacio npwnnio nocne yopxw ypo+an nepexonais
rpnzxw, yzanwis sce copnnxw, pasposnnis nosepxnocis rpannmw w s iaxom
swze ociaswis sc zo cnezyxmen secn-. Hycis semnn oiz-xaei, rosopni
onw. Opranwuecxwe cazosoz- cmoipni na oio zeno wnaue. Ouens xopomo wx
iouxy spenwn s-paswna cazosoz ws Lepmanww Marza-Xenena Tpezep: Korza n
ezy s noesze wnw s asiomowne w sw+y no cioponam zoporw ciapaiensno
ypann-e w nepexonann-e caz-, rze ronan nosepxnocis semnw oixp-ia scem
npespainocinm noroz-: moposy, seipam, zo+znm, cwnsnomy conneunomy
wsnyuenwx, so mne npoc-naeicn zpesnwn wnciwnxi. H uyscisyx cen xax mais,
xoiopan swzwi, xax cnnmwn peenox secs pacxp-ncn so cne, cpocws c cen
ozenno. Mne xoueicn ocianoswiscn, s-niw w nxosno npwxp-is oiy semnx. Mne
xoueicn paccienwis na oion semne moe nyxosoe ozenno mynsuy!
Lnn iex, xio ne snaei oioro cnosa, o+ncnnem: mynsua oio
xaxon-nwo nozzaxmwncn pasno+enwx opranwuecxwn maiepwan, noxp-saxmwn
nosepxnocis nous-. Korza nosepxnocis nous- oixp-ia, io cam-n sepxnwn,
cam-n sa+n-n znn nwianwn pacienwn w cam-n nnozopozn-n cnon oxas-saeicn s
ouens nenaronpwnin-x ycnoswnx. Lo+zw s-m-saxi ws nero nwiaiensn-e
semecisa, on wnw nepec-xaei, wnw npomepsaei, ws nero yxozni s rnywny
+ws-e opranwsm-, s nem npowcxozwi wniencwsnan mwnepanwsauwn rymyca. B
omem nenoxp-ian nousa nocienenno yipauwsaei csoe nnozopozwe. -io
npowcxozwi npw mynsuwposanww? Hoz ionci-m cnoem mynsuw so sna+non, iennon
aimocepe xwmai pasnoopasn-e nousenn-e opranwsm-, znn xoiop-x mynsua
cny+wi iax+e nwianwem. Hoz wx zenciswem ona nocienenno pasnaraeicn,
ooraman nousy rymycom. Tax uio cpasnwie: ronan nousa mwnepanwsauwn w
noiepn rymyca w nwiaiensn-x semecis; mynsuwposannan nousa ooramenwe
rymycom. Pacienwn iax+e wssnexaxi csox s-rozy ws mynsuw, iax xax ona
coxpannei s nouse snary w nozasnnei poci copnnxos. Lnn ioro uio- mynsua
s-nonnwna csoe nasnauenwe, ee cnon zon+en wmeis ionmwny, no mensmen mepe,
58 cm. Cnon mynsuw ionmwnon 15 cm npaxiwuecxw nonnocisx nozasnnei poci
copnnxos w wsasnnei oi neoxozwmociw npononxw. Hoz cnoem mynsuw coszaxicn
npexpacn-e ycnoswn znn nwianwn w pasmno+enwn zo+zes-x uepsen. Ona
npezoispamaei opasosanwe nousennon xopxw nocne zo+zn w, cnezosaiensno,
ymensmaei neoxozwmocis uacioro p-xnenwn.
Marza-Xenena Tpezep coseiyei secs caz cozep+ais noz mynsuon
xpyrn-n roz. Ona nas-saei oio ioiansn-m mynsuwposanwem. Ho x oiomy nazo
czenais orosopxy, npezocieperaxmyx oi ysneuenwn mynsuwposanwem s nexoiop-x
ycnoswnx. Ha in+en-x, rnwnwci-x w c-p-x nousax ionci-n cnon mynsuw mo+ei
51
oxasais oipwuaiensnoe snwnnwe na poci pacienwn. Becnon noxp-i-e ioncion
mynsuon rpnzxw meznenno nporpesaxicn. Oio ocoenno nnoxo npw sain+non,
xonoznon secne. Hooiomy pano secnon mynsuy nyume cnnis c rpnzox, uio- onw
xopomo nporpenwcs na connue nepez nocesom.
Hpw +apxon, cyxon noroze mo+no noxp-is me+zypnzsn mynsuen ws
cxomennon ipas- znn coxpanenwn snarw. Me+zypnzsn mo+no mynsuwposais iax+e
xomnociom, nwcison. Bo sna+nyx, xonoznyx norozy mynsuwposais me+zypnzsn ne
ciowi, iax xax noz mynsuon cxannwsaxicn cnwsnw w ysenwuwsaeicn onacnocis
rpwn-x onesnen. Bo scex cnyuanx mynsua zon+na pacnonaraiscn na nexoiopom
paccionnww oi cienn wnw cisona pacienwn, ociasnnn soxpyr nwx csooznoe w
xopomo seniwnwpyemoe npocipanciso.
Maiepzatm ttz mytnuzponanzz tetzicz na tne xaietopzz: ootee
tpyome z menee tpyome. B xauecise rpyon mynsuw cny+ai conoma, ceno,
cipy+xw, nanopoinwxw, onasmwe nwcisn, iop. Conoma ouens xopoma znn
mynsuwposanwn semnnnwxw cazoson, ona nozasnnei copnnxw w cny+wi xopomen
nozciwnxon znn nroz. Hpwcipaciwe semnnnwxw x conomennon mynsue s-paswnocs
s ee anrnwncxom nassanww, xoiopoe s iounom nepesoze osnauaei conomennan
nroza. Bemnnnwxy pexomenzyxi iax+e mynsuwposais wrnamw cocn- wnw enw,
xoiop-e xopomo snwnxi na ee sxyc.
Tonci-m cnoem rpyon mynsuw noxp-saxi rpnzxw znn samwi- oi
s-mepsanwn noca+enn-x noz swmy nyxoswun-x pacienwn. Lnn mynsuwposanwn noz
swmy pesenn pexomenzyxi wcnonssosais onasmyx zpesecnyx nwcisy. Lpnzxy c
pesenem oropa+wsaxi nposonounon ceixon s-coion oxono 30 cm w ocensx
sanonnnxi nnoino yipamosannon nwcison. Korza secnon na nosepxnociw
nonsnnxicn monoz-e noerw, nwcisn yzannxi w cowpaxi ne+n-e, csein-e
cienw, xoiop-e wmexi npwnin-n apomai w sxycnee, uem s-pocmwe noz yxp-iwem
ws sezpa wnw nmwxa. Lpesecn-mw nwcisnmw mynsuwpyxi na swmy semnx soxpyr
nrozn-x xycios w manwn-, a iax+e npwcisonsn-e xpyrw nnozos-x zepesses. Lnn
oioro oxono zepesa oropa+wsaxi ceixon nnomazs zo 4 m
3
w sanonnnxi ee
onasmwmw nwcisnmw, no ne snnoinyx x cisony, a na paccionnww oxono 50 cm,
iax, uio- soxpyr zepesa opasosanocs xonsuo c nesanonnennon cepezwnon.
Bnemnnn rpanwua xonsua cosnazaei c rpanwuen xpon-. Lwcisn mo+no ociasnnis
na 3 roza, onw npezciasnnxi xopomyx nosepxnocinyx nozxopmxy. Hocxonsxy na
nwcisnx nnozoso-nrozn-x xynsiyp moryi coxpanniscn sosyzwienw onesnen
oiwx xynsiyp, io pexomenzyxi noz zepessnmw wnw xyciapnwxamw oznwx xynsiyp
wcnonssosais nwcisy zpyrwx xynsiyp.
Cipy+xw w onwnxw cozep+ai mnoro zywnsn-x semecis, nooiomy wx
cnauana xomnociwpyxi w npwmennxi ionsxo s xopomo nepenpesmem cocionnww.
Losonsno neo-un-m mo+ei noxasaiscn cosei npwmennis znn mynsuwposanwn
xapion. -acio y nac s-pac-saxi wcnonssosann-e xapionn-e xopoxw, ne snan,
uio wx mo+no wcnonssosais s cazy. Kapionom xopomo s-ciwnais zopo+xw.
Hoxp-i-n csepxy cnoem conom- wnw necxa, on ouens xopomo sazep+wsaei poci
copnnxos.
Mynsua ws cse+wx pacienwn, nanpwmep cxomennon ipas-, mo+ei
oznospemenno cny+wis xopomen nozxopmxon. Hpexpacn-n maiepwan znn
mynsuwposanwn zaei nxuepna. On-i- noxasanw, uio snecenwe s nousy
oinocwiensno neonsmwx xonwuecis cse+enapesannon macc- nxuepn- ysenwuwsaei
ypo+an mnorwx xynsiyp. Ecnw ee pasnomepno paspocais w cnerxa sazenais s
nousy, ona ynyumwi nousennyx cipyxiypy w nos-cwi cozep+anwe asoia. Mynsua
ws nxuepn- ocoenno oexiwsna npw nwsxom cozep+anww asoia s nouse. Cnon
nxuepnoson mynsuw ionmwnon 78 cm sazep+wsaei zo+zesyx sozy, iopmoswi poci
copnnxos, coxpannei nousy sna+non, p-xnon w npoxnaznon w ooramaei asoiom.
Lxuepny mo+no s-pamwsais na rasone wnw na cneuwansno
oisezennom znn oion uenw, xopomo zpenwposannom conneunom yuacixe c
nenipansnon peaxuwen nous-. Housa zon+na -is yzopena ocopom w xanwem.
Lxuepna mnoroneinee pacienwe w mo+ei paciw na oznom mecie oi ipex zo
nniw nei. Korza ona naunei s-po+zaiscn, noces nxuepn- nepenocni na zpyroe
mecio.
Anrnwncxwe cazosoz- npeznouwiaxi wcnonssosais znn
mynsuwposanwn oxonnwx, xoiop-n nsnneicn wx wsnxnenn-m senen-m yzopenwem.
Benenan macca oxonnwxa ouens oraia asoiom w xanwem. B nwcisnx oxonnwxa
52
xonuenipwpyxicn nwiaiensn-e onemeni-, no onw ezn- iemw ipyznopasnaraem-mw
opranwuecxwmw semecisamw (remwuennxnoson w nwrnwnom), xoiop-e cny+ai
wciounwxom nousennoro rymyca. Hooiomy on ne rozwicn znn ooramenwn nous-
opranwuecxwm semecisom, a wcnonssyeicn s ocnosnom xax xanwnnoe yzopenwe.
Bananc mwnepansn-x semecis s oxonnwxe wzeanen znn yzopenwn xapioenn.
Oxonnwx, xax w nxuepny, s-pamwsaxi na oizensnon rpnzxe. Korza pacienwn
zociwraxi s-coi- 45 cm, wx cxamwsaxi w oioi neps-n yxoc wcnonssyxi znn
yzopenwn pannero xapioenn. Lnn oioro pacienwnmw oxonnwxa s-ciwnaxi
ipanmew, npeznasnauenn-e znn nocazxw xapioenn, rnywna xoiop-x 30 cm,
mwpwna 20 cm, csepxy pacxnaz-saxi xnynw w sac-naxi nouson. Oxonnwx zaei
sa neio 45 yxocos. Cnezyxmwe yxoc- wcnonssyxi xax oraiyx xanwem mynsuy
noz osomn-e xynsiyp- w znn npwroiosnenwn +wzxoro yzopenwn.
Lnn mynsuwposanwn nosepxnociw nous- mo+no wcnonssosais
cxomennyx maccy nxoro senenoro yzopenwn, xoiopyx no xaxwm-nwo
coopa+enwnm nenssn sazen-sais s nousy. Anrnwncxwe cazosoz- wcnonssyxi znn
mynsuwposanwn xpanwsy. Monoz-e pacienwn xpanws- pacxnaz-saxi szons pnzos
osomen znn oinyrwsanwn cnwsnen w ynwiox. Kpome ioro, onw cuwiaxi, uio
xpanwsa oxas-saei naronpwninoe zenciswe na poci osomn-x pacienwn.
Banomnwie, uio rosopni opranwuecxwe cazosoz-: xio ne ysa+aei
mynsuy, ioi ne snaei ueny rymycy.
KHKHE YOBPEHHH

B optanzuecxom semtetetzz +ztxze ytoopenzz tetami ttannmm
oopasom zs pacienzz, nanosa z xomnocia. Onw cozep+ai nwiaiensn-e onemeni-
s opme pacisopwm-x opranwuecxwx coezwnenwn. Ecnw s- swzwie, uio samw
pacienwn nnoxo passwsaxicn w wm nsno uero-io ne xsaiaei, a ocoenno ecnw
nonswnwcs xapaxiepn-e npwsnaxw zewuwia nwiaiensn-x onemenios neznan
oxpacxa, no+enienwe wnw noxpacnenwe nwcises, nazo cpouno wcnpasnnis
nono+enwe w czenais oio npome scero c nomomsx +wzxwx yzopenwn. Iwzxwe
yzopenwn npwmennxi iax+e s nepwoz, nawonee oiseicisenn-n sa yzymwn
ypo+an, xorza nazo nonyuwis -cip-n w ownsn-n poci wnw xorza wzei
cospesanwe w nanws nnozos.
Hexoiop-e cazosoz- cuwiaxi, uio nonws nawonee ipeosaiensn-x
x nwianwx xynsiyp, nanpwmep xanyci-, orypuos, iomaios, nwxorza ne cnezyei
zenais uwcion sozon, a ionsxo cna-m pacisopom +wzxoro yzopenwn. Taxyx
nozxopmxy zociaiouno zenais xa+z-e 1014 znen.
Iwzxwe yzopenwn mo+no npwmennis w znn nonwsa noz xopens, w
znn onp-cxwsanwn nwcises s xauecise snexopneson nozxopmxw. Bnexopnesan
nozxopmxa nossonnei -cipo ycipanwis nezociaiox s asoie wnw xanww. Ona
paoiaei -cipee, uem yzopenwe, snocwmoe s nousy. Hpw wniencwsnom
s-pamwsanww w ouens nnoin-x nocazxax onp-cxwsanwe nwcises uacio nsnneicn
ezwncisennon sosmo+nocisx yzopwis pacienwn. Onp-cxwsanwe nwcises nposozni
xa+z-e 23 nezenw, wcnonssyn s 2 pasa onee cna-n pacisop, uem npw
opaoixe nous-.
. nemeuxwx cazosozos nxwmoe +wzxoe yzopenwe oio cpo+enn-n
nacion ws xpanws-. Lnn ero npwroiosnenwn wcnonssyxi cse+yx xpanwsy,
xoiopyx cowpaxi secnon w neiom zo opasosanwn cemnn. Mo+no wcnonssosais w
cyxyx xpanwsy. .zopenwe zenaxi s zepesnnnon, nnaciwxoson wnw rnwnnnon
emxociw. Meiannwuecxan nocyza ne pexomenzyeicn, iax xax nacion ws xpanws-
mo+ei pearwposais c meiannom. Cocyz sanonnnxi menxo napesannon xpanwson w
sanwsaxi sozon, nyume scero zo+zeson wnw xopomo oicionsmencn, nporpeion na
connue. Banonnnxi ne zo camoro sepxa, iax xax so spemn po+enwn o+em
+wzxociw ysenwuwicn, w saiem naxp-saxi ceixon, uio- ne nonazanw menxwe
+wsoin-e. Ho mensmen mepe, ozwn pas s zens maccy neoxozwmo oneprwuno
nepememwsais. Hpw pasno+enww ona npwopeiaei cwnsn-n, nenpwnin-n sanax,
xoiop-n mo+no ymensmwis, pocws csepxy ropcis pasmonoion ropnon nopoz-
(mo+no ropcis n-nw) wnw zoasws nemnoro oxcipaxia nwcises sanepwan-.
Korza nacion npwopeiaei iemnyx oxpacxy w nepeciaei nenwiscn, oio snauwi,
uio po+enwe saxonuwnocs. O-uno znn oioro zociaiouno 1,52 nezens. Ha
connue npouecc po+enwn ycxopneicn. Hocne oioro cocyz mo+no saxp-is
xp-mxon c oisepciwnmw znn zociyna soszyxa.
53
Lnn nonwsa noz xopens ynoipennxi nenpoue+enn-n nacion,
passezenn-n s 10 pas (9 uacien soz- na 1 uacis nacion); znn onp-cxwsanwn
nwcises nacion npoue+wsaxi w passozni s 20 pas (na 19 uacien soz- 1 uacis
nacion). Passozni nenocpezcisenno nepez ynoipenenwem.
Hacion ws xpanws- nsnneicn npexpacn-m +wzxwm yzopenwem znn
oropozn-x xynsiyp. On oxas-saei oszoposnnxmee zenciswe na pacienwn,
ciwmynwpyei poci w opasosanwe xnopownna. Bemnx, nonwiyx nacioem xpanws-,
nxni zo+zes-e uepsw. Bonsmwnciso osomn-x xynsiyp, useios w nnozosonrozn-x
xynsiyp xopomo pearwpyxi na oio yzopenwe; wcxnxuenwe npezciasnnxi ropox,
o-, nyx, uecnox.
B Anrnww npeznouwiaxi wcnonssosais +wzxoe yzopenwe ws
oxonnwxa, xoiop-n ocoenno pexomenzyeicn znn xynsiyp, ipeyxmwx mnoro
xanwn w nemnoro asoia (iomaios, orypuos, aconw). Ho cozep+anwx xanwn
oxonnwx npesocxozwi nasos w nemnoro oiciaei oi nero no cozep+anwx ocopa.
Lnn npwroiosnenwn nacion oxonnwxa 0,8 xr cse+enapesann-x pacienwn sanwsaxi
10 n soz- w ociasnnxi na 4 nezenw. Ucnonssyxi iax +e, xax nacion xpanws-.
.zopenwe ws oxonnwxa rozwicn znn scex xynsiyp w ocoenno nonesno npw
nonsnenww npwsnaxos xanweson nezociaiounociw. Onp-cxwsanwe nwcises nacioem
oxonnwxa ouens -cipo cnwmaei npwsnaxw xanwesoro zewuwia. (Hpwsnaxw
zewuwia xanwn: nwcisn +eniexi no xpanm w noxp-saxicn xopwunes-mw
nninamw.) B nacioe oxonnwxa cooinomenwe asoia, ocopa w xanwn pasno
3:1:7.
Lnn nozxopmxw iomaios mo+no zenais naciow ws noeros iomaios.
Taxwe +e naciow zenaxi ws cmecw pasn-x pacienwn. Kpanwsy cmemwsaxi c
oxonnwxom w pasn-mw copnnxamw: nw+mon, naciymsen cymxon, pomamxon, nsswn-m
sesom, xsomom. Haciymsn cymxa ocoenno oraia mwxpoonemeniamw. Lnn
ooramenwn +wzxoro yzopenwn s cmecs zoasnnxi s neonsmwx xonwuecisax
apomaiwuecxwe ipas-, nyx, uecnox, niwuwn nomei, xocinyx, porosyx w
xposnnyx myxy, zpesecnyx sony.
Hpexpacnoe, xopomo canancwposannoe no cozep+anwx nwiaiensn-x
onemenios yzopenwe mo+no npwroioswis cnezyxmwm opasom. B nensxos-n memox
xnazyi necxonsxo cosxos nasosa wnw xomnocia. Tyza +e zoasnnxi necxonsxo
cionos-x no+ex ocopwia, zpesecnon son-, wsmensuennon nxuepn-, xposnnon w
xocinon myxw w zpyrwx maiepwanos, xoiop-e nocuwiaeie neoxozwm-m zoaswis.
Memox xpenxo sasns-saxi w norpy+axi s sezpo c sozon, sezpo naxp-saxi
xp-mxon. Iwzxocis nepememwsaxi xa+z-e zsa znn, uio- soza nponwxana s
memox w s-nocwna ws nero nwiaiensn-e semecisa. -epes ozny-zse nezenw
oxcipaxi npezciasnnei coon +wzxocis iemno-xopwunesoro useia, roznyx znn
nonwsa sspocn-x w monoz-x pacienwn. Ona ne o+wraei nwcisn, nooiomy ee
mo+no wcnonssosais es passezenwn wnw s nxon +enaiensnon cienenw
passezenwn.
Bce onsn-e w ozpesecnesmwe uaciw pacienwn cnezyei c+wrais w
sony wcnonssosais xax wciounwx xanwn.
B xauecise +wzxoro yzopenwn mo+no wcnonssosais nacion
xomnocia, nasosa wnw niwusero nomeia. Lnn oioro emxocis sanonnnxi na 1/4
1/8 o+ema xomnociom wnw nasosom w sanwsaxi sozon. Pasn-e asiop- nas-saxi
pasnoe cooinomenwe wcxoznoro maiepwana w soz-; nexoiop-e cuwiaxi, uio oio
ne wmeei onsmoro snauenwn. Hacion s-zep+wsaxi 12 cyiox, nepwozwuecxw
nepememwsan, w s pesynsiaie nonyuaxi iemnooxpamennyx +wzxocis. Lnn nonwsa
ee passozni zo cseino-xopwunesoro useia (nexpenxoro uan). Passezenn-n
nacion ws xomnocia ouens nonesen znn nonwsa paccaz-, xoiopan -cipee
npw+wsaeicn, nonyuan nerxozociynnoe nwianwe znn csowx eme cna-x xopnen.
Bamauwsanwe cemnn s nacioe ws xomnocia ynyumaei wx npopacianwe w ycxopnei
nauansn-n poci.
Lnn nozxopmxw pacienwn npwzyman eme ozwn zosonsno xwipoymn-n
cnoco. Bepyi ciapoe sezpo, +enesnoe wnw nnacimaccosoe, s oxos-x cienxax
rsoszem npowsaxi mno+eciso oisepciwn w saxan-saxi s semnx iax, uio-
sepxnwn xpan sezpa naxozwncn na yposne nosepxnociw nous-. Bezpo nanonnnxi
xomnociom w soxpyr nero s-ca+wsaxi ie wnw wn-e osomw, nanpwmep, iomai- wnw
orypu-. Hpw ouepeznom nonwse scx sozy nanwsaxi s sezpo c xomnociom, w ona,
npocauwsancs uepes cnon xomnocia w oisepciwn s oxos-x cienxax, nociynaei
54
x pacienwnm, ooramennan nwiaiensn-mw semecisamw, xoiop-e ona s-necna ws
xomnocia.

OBPABOTKA HOHBN

Hpe+ze uem rosopwis o npwemax opaoixw nous-, nanomnwm, uio
s- wmeeie zeno c +wson nouson. Hawonee axiwsnan nousennan +wsns
cocpezoiouena s sepxnem cnoe ionmwnon 710 cm, rze wmeeicn zociyn soszyxa
w xoiop-n xopomo nporpesaeicn connuem. Umenno s sepxnem cnoe s pesynsiaie
+wsnezeniensnociw nousenn-x opranwsmos coszaeicn nousennan cipyxiypa.
Bzecs cocpezoiouena ocnosnan macca xopnen pacienwn, cociasnnxman ezwnoe
uenoe c oiwmw oxpy+axmwmw ee w +wsymwmw s iecnom xoniaxie c nen
opranwsmamw. Lny+e ycnoswn mennxicn, w cooiseicisenno mennxicn opm-
nousennon +wsnw. Oicxza cnezyei s-soz, onpezennxmwn ocnosnon npwnuwn
opaoixw nous-: npz nepexanmnanzz z pmxtenzz nounm netnsz nepememznain
cociantzmmze ee ctoz. Ftannaz etn oopaooixz pmxtenze, uioom ootetuzin
tociyn nostyxa z notm, no p-xnenwe ne zon+no conposo+zaiscn
nepesopauwsanwem nous-. Hpw ocsoenww yuacixa s- npowssozwie rnyoxoe
p-xnenwe wnw zsonnoe scxan-sanwe w oiy npouezypy saiem nosiopneie uepes
onpezenenn-e npome+yixw spemenw no mepe ynnoinenwn noznaxoinoro ropwsonia,
s ociansnoe +e spemn opaoixa saxnxuaeicn s p-xnenww nosepxnocinoro cnon.
E+erozn-n nopnzox opaoixw nous- iaxos. Ocensx nepexonxa na
rnywny mi-xa es nepesopauwsanwn. Ha in+en-x rnwnwci-x nousax nosepxnocis
ociasnnxi na swmy rpyoscxonannon, ne paswsan xomses. Bwmon onw
npomepsaxi, w oio cnococisyei wx pasp-xnenwx w opasosanwx
menxoxomxosaion cipyxiyp-. Becnon sa+no ynoswis ny+n-n momeni znn secennen
opaoixw, xorza nousa y+e ne ouens moxpan, no w ne coscem cyxan. Ecnw
nocnemwis w nauais opaai-sais cnwmxom sna+nyx nousy, io ona cnwnneicn s
xpynn-e xomsn w scn xomxosaian cipyxiypa, iaxan neoxozwman znn +wsnw
nous-, yzei paspymena. Hpw s-c-xanww oiw xomsn npwopeiaxi isepzocis
xamnn. Loiosnocis nous- znn opaoixw onpezennxi iax: epyi ropcis semnw,
nnoino c+wmaxi ee s xynaxe. Ecnw soza ne couwicn npw oiom cxsoss nansu-, a
npw pas+wmanww xynaxa nerxo pacc-naeicn na xomouxw, snauwi, mo+no
npwciynais x opaoixe. Ha nerxwx nousax opainan sazaua: ne onoszais,
iax xax nerxan nousa -cipo nepec-xaei. Ecnw yuaciox nozc-xaei
nepasnomepno, io opaoixy nauwnaxi c iex meci, rze nousa y+e roiosa,
nocienenno, no mepe s-c-xanwn nepezswrancs na onee sna+n-e yuacixw. Ha
cxnonax opaoixy nposozni nonepex cxnona. Ecnw ocensx s- ne ycnenw
nepexonais nousy, io czenanie oio secnon, oznospemenno sazen-san s nousy
xomnoci wnw nasos, paspocann-n ocensx no nosepxnociw.
Ha nepexonannon c ocenw nouse secennnn paoia saxnxuaeicn s
p-xnenww sepxnero cnon na rnywny 710 cm. Lnn oioro mo+no wcnonssosais
xonaiensn-e swn-, xynsiwsaiop wnw p-xnwiens c nnisx cipenoswzn-mw
sarnyi-mw sysnmw. Bwnamw npwnoznwmaxi sepxnwn cnon semnw w scipnxwsaxi
ero iax, uio- on pasp-xnwncn w pacnancn na menxwe xomouxw.
Kax y+e -no cxasano pansme, osomw mo+no s-pamwsais na rpnzxax
w na s-posnennom yuacixe. Lpnzxw zenaxi na in+en-x, xonozn-x nousax, w
ocoenno iam, rze nernyoxo saneraxi rpynios-e soz-. Becnon rpnzxw -cipee
nozc-xaxi w nporpesaxicn. Ha rpnzxax nerue coszais momn-n xynsiypn-n cnon
znn wniencwsnoro s-pamwsanwn osomen s ynnoinenn-x nocazxax. Hezociaiox
rpnzox -cipoe nepec-xanwe nous-, ocoenno no xpanm. Hooiomy na nerxwx
nousax nyume s-coxwx rpnzox ne zenais. Ecnw rpnzxw w zopo+xw me+zy nwmw s-
zenaeie nocionnn-mw, io s-ciynaei eme ozno npewmymeciso rpnzox s-
nwxorza ne cianoswiecs na nwx noramw, a oio ouens sa+no znn npezoispamenwn
ynnoinenwn ne ionsxo sepxnero cnon, no w noznous-, xoiopyx s- pasp-xnwnw
npw zsonnom scxan-sanww. -io- ne -no neoxozwmociw naciynais na rpnzxy,
ee zenaxi mwpwnon ne onee 1,2 m, iorza s- cmo+eie zoinnyiscn zo cepezwn-
rpnzxw c oznon wnw zpyron ee ciopon-. B xpannem cnyuae, ecnw sam ouens
neyzono nepexan-sais wnw p-xnwis ee, cion na zopo+xe, mo+no nono+wis
zocxy nonepex rpnzxw w, cion na nen, zenais neoxozwmyx paoiy.
Opasosanwx noznousennoro ynnoinennoro cnon cnococisyxi xo+zenwe no semne
55
w, ocoenno, nepesosxa in+ecien. Ecnw s- sszymaeie wsmenwis nnanwposxy
caza w nepexonaeie zopo+xw, io cmo+eie yezwiscn, uio na mecie -smwx
zopo+ex osomw paciyi xy+e. Hooiomy onee uenecoopasno zenais nocionnn-e
rpnzxw w me+zy nwmw nocionnn-e zopo+xw. Twpwna zopo+ex zon+na -is ne
menee 30 cm.
Oinocwiensno pacnono+enwn rpnzox cymecisyxi pasn-e mnenwn.
Oznw npeznaraxi pacnonarais wx c cesepa na xr w zenais pnz- szons rpnzxw.
Lpyrwm onsme npasnicn nanpasnenwe c sanaza na sociox w pnz- nonepex
rpnzxw. Oueswzno ionsxo ozno: na cxnonax rpnzxw zon+n- wziw nonepex
cxnona.
Ecnw na samem yuacixe ouens nwsxo x nosepxnociw rpynios-e
soz- wnw ouens ionxwn nnozopozn-n cnon nous-, wnw npw cipowiensn-x paoiax
na nosepxnocis s-sepnyi ecnnozn-n noznousenn-n cnon, io mo+no czenais
nac-nn-e rpnzxw ws sasesennoro nnozopoznoro rpynia, saxnxuenn-e s omwsxy
ws zocox, xwpnwua wnw eiona. B-coia iaxwx rpnzox xoneneicn oi 30 zo
90 cm. Taxwe +e rpnzxw mo+no zenais na xpyi-x cxnonax, pacnonaran wx
nocnezosaiensn-mw yciynamw. Ezwncisennan nponema, csnsannan c yxozom sa
nac-nn-mw rpnzxamw, oio cnwsnw w spezn-e nacexom-e, xoiop-e naxozni
npwcianwme s cienxax rpnzxw. Hpw coopy+enww nac-nn-x rpnzox uenecoopasno
cnauana scxonais w pasp-xnwis nousy na iom mecie, rze onw yzyi
pacnonaraiscn. Oio ynyumwi zpena+ nous-. Locxw, npeznasnauenn-e znn
omwsxw rpnzox, pexomenzyeicn nponwiais neioxcwun-m cociasom,
npezoxpannxmwm oi rnwenwn, nanpwmep, naienaiom mezw. Hexoiop-e cazosoz-
noxp-saxi zno iaxwx rpnzox meiannwuecxon ceixon znn samwi- oi xpoios w
m-men. Oznaxo oia ceixa zon+na naxozwiscn na rnywne ne menee 60 cm w
wmeis nuenxw ne menee 0,5 cm, wnaue ona yzei memais xopnnm w za+e
saipyznnis zpena+.
Oinocwiensno ionmwn- nnozopoznoro cnon, neoxozwmoro znn
nopmansnoro pocia xopnen, cymecisyxi pasn-e mnenwn. Anna Kapp s csoem
pyxosozcise znn cazosozos nwmei: Banomnwie: uio- nonyuwis s-coxyx
npozyxiwsnocis, sam nazo wmeis cnon oxono 0,9 m p-xnon, xopomo
zpenwposannon nous-. Ansswn Banepi paccxas-saei, xax on sano+wn caz na
mecie nyra, s-pocmero na xwpnwunon rnwne, w xax sa 10 nei emy yzanocs
ocsowis w czenais p-xn-m w nnozopozn-m ionsxo sepxnwn cnon ionmwnon oxono
15 cm. U iem ne menee on nonyuaei na csoem oropoze oinwun-e ypo+aw osomen
w pyxios. Oio npoiwsopeuwe, oueswzno, mo+no npwmwpwis cnezyxmwm opasom:
Anna Kapp zaei pexomenzauww znn wniencwsnoro s-pamwsanwn osomen s
ynnoinenn-x nocazxax, xorza rpnzxa c pannen secn- zo nosznen ocenw sannia
senen-m xonsenepom osomen. O oiom nozponee yzei cxasano s paszene o
cmemann-x nocazxax. Hpw o-unom s-pamwsanww osomen zociaiouno ne iaxoro
rnyoxoro, no ouens nnozopoznoro cnon, xopomo yzopennoro xomnociom.
Komnoci pexomenzyeicn pasnomepno pacnpezennis no nosepxnociw rpnzxw w
rpannmw cnerxa cmemwsais c sepxnwm cnoem nous-. Komnoci npwzaei p-xnocis
sepxnemy cnox nous- w npezoispamaei opasosanwe xopxw. Hocxonsxy
nosepxnocis nous- nwxorza ne ociaeicn oixp-ion, a scerza samwmena
paciwiensn-m noxposom wnw mynsuon, io w xomnoci scerza ociaeicn sna+n-m.
On onazaei s-coxon snaroemxocisx w zonro coxpannei snary oi nonwsos wnw
zo+zen. O zosax snecenwn xomnocia -no cxasano panee s paszene o xomnocie.
Teneps m- paccxa+em eme o oznom cnocoe coopy+enwn rpnzox,
xoiop-n, mo+ei -is, xomy-nwyzs npwzeicn no zyme. On onwcan s xnwre
zoxiopa M. Xaase Cmemann-e xynsiyp-. Oiw rpnzxw s iounom nepesoze
nas-saxicn rpnzxw-xonmwxw w snemne s-rnnzni xax semnnnan nac-ns, cpeznnn
uacis xoiopon npwnoznnia na 80 cm, a x xpanm ee s-coia nnasno cxozwi na
nei. Bnyipw +e rpnzxa wmeei zosonsno cno+nyx xoncipyxuwx. Lenaxi ee
cnezyxmwm opasom. Oimepnxi nnomazxy mwpwnon 1,8 m w ny+non znwn-, cnwmaxi
zepnwny w cxnaz-saxi s ciopony. Ha oimepennom yuacixe s-xan-saxi ipanmex
rnywnon 25 cm. Lno ee s-ciwnaxi ionxon nposonounon ceixon znn samwi- oi
m-men w xpoios. Bzons cpeznen nwnww ipanmew yxnaz-saxi nac-ns mwpwnon 60 w
s-coion 4050 cm. Maiepwanom znn nee cny+ai pasnwun-e zpesecn-e oixoz-,
opesxw zocox, seixw, xsopoci, rpy-e ionci-e cienw nozconneunwxa,
xyxypys-. Ucnonssosais mo+no ionsxo aconxino szopos-e pacienwn. Me+zy
56
nac-nsx w cioponamw ipanmew ociaeicn paccionnwe 60 cm. Hac-ns cociasnnei
xax - nzpo rpnzxw, na xoiopoe saiem yxnaz-saxicn ipason snws cnnian
zepnwna wnw conoma, copnnxw wnw w io w zpyroe smecie. Tonmwna oioro cnon s
omen cno+nociw cociaswi 15 cm. Cnezyxmwn cnon, ionmwnon 20 cm, cociowi ws
nnoino yipamosannon zpesecnon nwcis-. .uiwie, uio nw s xoem cnyuae nenssn
wcnonssosais nwcisn zepesses, paciymwx na ynwuax ropozos wnw szons zopor c
wniencwsn-m asiomownsn-m zsw+enwem, iax xax s nwx naxannwsaeicn onsmoe
xonwueciso spezn-x semecis oi s-xnonn-x rasos. Lanee cnezyei cnon rpyoro
xomnocia wnw nepenpesmero nasosa ionmwnon 15 cm. Csepxy rpnzxa noxp-saeicn
cmecsx cazoson semnw c ionxwm xomnociom ionmwnon 15 cm. Bce cnow zon+n-
-is ymepenno, no ne upesmepno ysna+nen-. Hy+nyx cienens ysna+nenwn
nposepnxi iax +e, xax w znn xomnocia. Bcn rpnzxa npezciasnnei coon xax -
xomnocinyx xyuy, s xoiopon npowcxozwi nocienennoe pasno+enwe w npespamenwe
s rymyc cociasnnxmwx ee opranwuecxwx xomnonenios.
Lpnzxw-xonmwxw wmexi csow npewmymecisa. P-xnoe nzpo ws
zpesecn-x oixozos oecneuwsaei xopomee nposeipwsanwe nw+nwx cnoes rpnzxw.
Oio naronpwnino znn pocia xopnen w passwiwn nousennon +wsnw, oi xoiopon
saswcwi cxopocis pasno+enwn opranwuecxoro semecisa. Bnarozapn wniencwsn-m
npoueccam pasno+enwn iemnepaiypa nous- na rpnzxe s neps-n roz na 58 C
s-me oxpy+axmen nous-. Oio nossonnei pano secnon s-cesais na nen
iennonxws-e osomw. Ha nonoro cnycxaxmwxcn oxax rpnzxw pacienwn mensme
saiennxi zpyry zpyra, uem na nnocxon nosepxnociw. Hooiomy na rpnzxax-
xonmwxax mo+no zenais onee nnoin-e nocazxw. Ecnw s- pacnono+wie rpnzxy c
cesepa na xr, io pacienwn na oowx ee cxnonax yzyi pasnomepno ocsemaiscn
connuem. B cnyuae cwnsn-x zo+zen soza ne saciawsaeicn na nosepxnociw
rpnzxw, a npocauwsaeicn w naxannwsaeicn so snyipennwx cnonx, oixyza ee
noiom wssnexaxi xopnw pacienwn. Ho rnasnoe zociownciso rpnzxw-xonmwxa s
iom, uio ona cozep+wi onsmon sanac nwiaiensn-x semecis, xoiop-e saxnxuen-
s cociasnnxmwx ee ociaixax pacienwn w xoiop-e nocienenno ocsoo+zaxicn npw
pasno+enww w nepexozni s zociynnyx znn pacienwn opmy. Hooiomy rpnzxa-
xonmwx mo+ei s-zep+ais nenpep-snoe s-pamwsanwe osomn-x xynsiyp c pannen
secn- zo nosznen ocenw ynnoinennon nocazxon w oecneuwis nwianwem za+e
cam-e ipeosaiensn-e xynsiyp-, iaxwe xax xanycia, iomai- w zp. Cpox cny+-
rpnzxw 56 nei. Ba oio spemn cnon nwcis- w zpesecnoe nzpo pasnaraxicn,
rpnzxa ocezaei w na ee mecie opasyeicn ooramenn-n rymycom nnozopozn-n
cnon nous- ionmwnon 35 cm.
Lpnzxy-xonmwx saxnaz-saxi ocensx, uio- sa swmy ona ycionnacs.
Pannen secnon, xorza eme ne+wi cner, ee noxp-saxi nnenxon znn onee
-ciporo nporpesa w oiiawsanwn sepxnero cnon nous-. Ha swmy rpnzxy
noxp-saxi ionci-m cnoem mynsuw.
Uiax, rpnzxa roiosa, w ona yzei cny+wis sam 6 nei. Lnn xaxwx
xynsiyp ee nyume wcnonssosais? Hpe+ze scero cnezyei oimeiwis, uio nozop w
pasmemenwe xynsiyp roz oi roza menneicn s saswcwmociw oi sospacia
rpnzxw. Lanee m- nepeuwcnwm ie pexomenzauww, xoiop-e zaei nemeuxwn asiop.
B nwx ynomwnaxicn wsnxnenn-e nemeuxwmw oropoznwxamw swz- osomen.
Bosmo+no, sxyc- namwx oropoznwxos ne scerza cosnazaxi c nemeuxwmw sxycamw,
w x iomy +e xnwmai w nous- y nac pasn-e. Hpwsezenn-e nw+e pexomenzauww M.
Xaase ne cnezyei socnpwnwmais yxsansno xax pyxosozciso x zenciswx, a xax
ozwn ws sosmo+n-x sapwanios wcnonssosanwn iaxon rpnzxw. B- mo+eie samennis
npeznaraem-e wm xynsiyp- zpyrwmw, xoiop-e sam onsme npasnicn, no ny+no
cnezwis, uio- -cipocospesaxmwe xynsiyp- samennnwcs ionsxo
-cipocospesaxmwmw, swz- c s-coxwmw ipeosanwnmw x nwianwx swzamw osomen
c iaxwmw +e ipeosanwnmw, osomw ws cemencis xanycin-x osomamw ioro +e
cemencisa.
Boi uio coseiyei M. Xaase. Tax xax uacis opranwuecxwx semecis
mo+ei pasno+wiscn ouens -cipo w s nouse naxonwicn onsmoe xonwueciso
nwipaios, io s neps-n roz ne pexomenzyeicn s-cesais osomw, wssecin-e xax
cowpaienw nwipaios: nwcioson w xouann-n canai, mnwnai, manronsz, pezwc.
Pannen secnon rpnzxy sanwmaxi xaxon-nwo -cipocospesaxmen xynsiypon,
nanpwmep, xpecc-canaiom wnw pannen mopxossx (ee ywpaxi monozon, ne zosozn
zo nonnon cnenociw). Hocne wx yopxw na camom s-coxom mecie rpnzxw szons
57
cpeznen nwnww s ozwn pnz s-ca+wsaxi paccazy osomen ws cemencisa i-xsenn-x:
orypu-, i-xsa, xaauxw w i. z. Ho xpanm rpnzxw pacnonaraxi no oznomy pnzy
xyxypys-. Hocne wx yopxw rpnzxy sanwmaxi osomamw, xoiop-e wzyi noz swmy w
zaxi senens zo cam-x moposos, nanpwmep, sanepsnnnwuen, mnwii-nyxom. Ha
siopon roz pano secnon ywpaxi nepeswmosasmwe osomw w nocepezwne rpnzxw
s-ca+wsaxi ipw pnza paccaz- xonspaw, a no xpanm npopocmwe xnynw
pannero xapioenn. Lnn samwi- oi samoposxos rpnzxy noxp-saxi nnenxon.
Konspaw oinocwicn x -cipocospesaxmwm xynsiypam. Hocne ee yopxw cpeznwn
pnz sanwmaxi paccazon iomaios, a na mecie xapioenn s-ca+wsaxi paccazy
useinon xanyci-. Ho camomy xpax rpnzxw mo+no pasmeciwis xwiancxyx nwciosyx
xanyciy. .pas sce xynsiyp-, s-cesaxi senenoe yzopenwe wnw noxp-saxi
rpnzxy mynsuon. Ha siopon w na ipeiwn roz- nousa na rpnzxe caman
nnozopoznan, nooiomy ee sanwmaxi ipeosaiensn-mw x nwianwx xynsiypamw. Ha
ipeiwn roz s cepezwne rpnzxw pannen secnon s-ca+wsaxi ipw pnza paccaz-
pannen xanyci-, a no xpanm nosznxx mopxoss, xoiopan ociaeicn szecs zo
xonua cesona. Hocne yopxw xanyci- s cepezwne rpnzxw s-ca+wsaxi paccazy
xopnesoro censzepen, wnw nepua, wnw axna+ana; na swmy s-cesaxi senenoe
yzopenwe wnw noxp-saxi mynsuon. Ha ueisepi-n roz mo+no, y+e ne oncs
nwipaios, s-cesais canain-e w senenn-e xynsiyp-: canai, mnwnai, pezwc,
neipymxy. Cpeznwn pnz oisozwicn noz orypu-, i-xsy, xaauxw. Hocne
ueisepioro roza, xorza sanac nwiaiensn-x semecis nauwnaeicn wciomaiscn,
rpnzxy noxp-saxi secnon cnoem xomnocia ionmwnon 23 cm. Hni-n w mecion roz
szecs yzyi paciw neipeosaiensn-e x asoinomy nwianwx oos-e xynsiyp-
(o-, acons, ropox). -epes mecis nei oia rpnzxa oicny+wi cson cpox w
ny+no zenais nosyx.

CAOBO-OFOPOHNH HHBEHTAPB
HH OBPABOTKH HOHBN

B opaoixy nous- w, ocoenno, nozroiosxy ee x nocesy cazosoz
sxnaz-saei zymy, nooiomy, xoin w cymecisyei zosonsno onsmon s-op manon
cazoson mexanwsauww, onsmwnciso paoi sce +e s-nonnneicn spyunyx. B
zannom cnyuae, xoneuno, peus wzei o neonsmwx yuacixax. Tam, rze nnomazs
npes-maei 300 m
2
, es nomomw mamwn ne ooniwcs.
Cieen Orzen sameuaei, uio paoia c mamwnon oio npocio
paoia, xax - s-nonnenwe ssnioro na cen onsaienscisa. Pyunan paoia, no
ero cnosam, oio pazocis. Ona zaei omymenwe xoniaxia c semnen, c
npwpozon, ona nopo+zaei uysciso conpwuacinociw c ipyzom mnorwx noxonenwn
semnezensues, nauwnan c cam-x zpesnenmwx spemen, spemen Mecconoiamww,
Lpesnero Kwian, xorza semnezenwe ionsxo sapo+zanocs. Beponino, iaxwe
uyscisa ne y scex uwiaienen, ocoenno monoz-x, moryi s-ssais oniyswasm.
Bcnxan mamwna onwueisopnei znn nwx yzymee, a sce npouee oio yciapesmwe
caniwmeni-. Hy uio +, xa+zomy csoe. A ieneps nocmoipwm, xaxoe onsmoe
pasnoopaswe opyzwn pyunoro ipyza wmeei s csoem pacnopn+enww opranwuecxwn
cazosoz.

Honarm

Catonaz tonaia c ntocxzm npzmoytotnnmm tesnzem z xopoixoz
pyuxoz npwmenneicn znn cam-x pasnoopasn-x paoi. Ex yzono npwzasais
opmy rpnzxam, cnwmais nnaci- zepna na snoss ocsawsaem-x yuacixax,
wsmensuais cnniyx zepnwny wnw nocneyopoun-e ociaixw nepez saxnazxon s
xomnocinyx xyuy, paspac-sais xomnoci w i. z.
Lonaia c saxpyttennmm tesnzem z xopoixoz pyuxoz, wsornyion noz
yrnom x nesswx, npeznasnauena znn s-xan-sanwn nm w znn s-xan-sanwn w
nepecazxw ca+enues, xyciapnwxos w nx-x xpynn-x pacienwn.
Lonaia c saxpyttennmm tesnzem z yttznennoz pyuxoz, narozapn
oion znwne pyuxw, zaei s-wrp-m s cwne w noiomy wcnonssyeicn znn onee
in+en-x semnnn-x paoi, nanpwmep, npw scxan-sanww ynnoinennon nous-, npw
s-xan-sanww xpynn-x zpena+n-x ipanmen.
58
Conxonaz tonaia c mzpoxzm xnatpainmm tesnzem z xopoixoz pyuxoz
cny+wi znn paoi- c c-nyuwmw maiepwanamw iwna necxa, onwnox, rpaswn.
.sxoz conxonoz tonaioz c saxpyttennmm tesnzem z ttznnoz pyuxoz
s-xan-saxi oxpyrn-e nm- znn menxwx ca+enues w menxwe zpena+n-e ipanmew.

Mormrw

Ux rnasnoe nasnauenwe p-xnenwe nous- s me+zypnzsnx, npononxa
w oxyuwsanwe. Moi-ra c mwpoxwm nesswem yzona znn paoi- s mwpoxwx
me+zypnzsnx w znn oxyuwsanwn. Moi-ra c ysxwm ipeyronsn-m nesswem
wcnonssyeicn znn onee ionxon w axxypainon paoi- s pnzax s
nenocpezcisennon nwsociw x pacienwnm. Tpeyronsnon moi-ron zenaxi na
rpnzxax oposz- znn nocesa cemnn.

Bwnm

Konaietrnme, wnw catonme, nztm onsaiensnan npwnazne+nocis s
xosnncise opranwuecxoro cazosoza. Onw wmexi uei-pe nnocxwx npoun-x
ciansn-x sya w xopoixyx pyuxy. Ux npwmennxi znn p-xnenwn nnoinoro
noznousennoro cnon npw zsonnom scxan-sanww, npw nepememwsanww xomnocia,
znn yzanenwn xopnen mnoroneinwx copnnxos, znn s-opxw ws nous- xnynen
xapioenn, mopxosw w zpyrwx xopnennozos.
Lnn paoi- c cenom w nasosom npeznasnauen zpyron swz swn c
onsmwm uwcnom syses, onee ionxwx w saxpyrnenn-x, w c znwnnon pyuxon.

Pmxnwrenw w xynsrwsaropm

Bonsmoe pacnpocipanenwe nonyuwn pyunon xynsiwsaiop na znwnnon
pyuxe znn secennen opaoixw me+zypnzwn s nnozos-x cazax wnw onsmwx
yuacixos, oisezenn-x noz xapioens. On s-nonnen s swze cxo-, saxpennennon
na pamxe, w ipex-uei-pex syuai-x xonecwxos. Cxoa nozpesaei sepxnwn nnaci
nous-, a xainmwecn sa nen xonecwxw p-xnni ero.
P-xnwiensn-e swn- c uei-psmn xopoixwmw ionci-mw sysnmw,
sarnyi-mw noz npnm-m yrnom, cny+ai znn p-xnenwn nous- w sazenxw xomnocia
wnw zpyrwx opranwuecxwx yzopenwn.
Lnn secennero p-xnenwn nosepxnociw rpnzox nemeuxwe cazosoz-
wsopenw necxonsxo swzos p-xnwienen c nnisx, ipemn w oznwm wsornyi-m
syom. . ipexsyoro p-xnwienn xopoixwe wsornyi-e sysn wmexi saocipenn-e
xonu-, on p-xnwi w paswsaei xomouxw na nosepxnociw nous-. Hniwsy-n
p-xnwiens na xonue xa+zoro wsornyioro sya wmeei nnocxyx npwsapennyx
nnaciwnxy iax nas-saemyx rycwnyx nanxy. Oznosy-n p-xnwiens wmeei ozwn
ionci-n wsornyi-n sy ws npounon cianw c rycwnon nanxon na xonue w znwnnyx
pyuxy. On yzoen s paoie w ne ipeyei onsmon saipai- cwn. Ero wcnonssyxi
ne ionsxo znn p-xnenwn, no w znn npononxw, w znn s-xan-sanwn xopnennozos w
xnynen.
Bce p-xnwienw wcnonssyxi znn opaoixw nous-, xorza ne
ipeyeicn scxan-sanwe.

Fpanw

Lpanw moryi wmeis pasnwunyx mwpwny saxsaia s saswcwmociw oi
nasnauenwn. .sxze tpaotz (56 syses) wcnonssyxi znn p-xnenwn w crpeanwn
copnnxos s me+zypnzsnx. Tzpoxze tpaotz npwmennxi znn crpeanwn nwcises,
copnnxos, znn s-pasnwsanwn nosepxnociw rpnzox nepez nocesom. Lnn yopxw
nwcises c rasonos w zopo+ex cymecisyxi cneuwansn-e neepnme tpaotz.
Hocne xa+zoro zo+zn pexomenzyeicn rpannmw wnw p-xnwiennmw
paswsais nosepxnocinyx xopxy. Oioi npwem nas-saeicn saxp-iwem snarw. B
nnoinon xopxe nousa nponwsana ionxwmw xanwnnnpamw, no xoiop-m soza ws
nw+ene+amwx cnoes noznwmaeicn x nosepxnociw w wcnapneicn. Paswsan xopxy,
59
s- paspymaeie xanwnnnp-; c menxoxomxosaion nosepxnociw soza wcnapneicn
snauwiensno meznennee w zonsme coxpanneicn s xopneowiaemom cnoe.

pyrwe opywx w npwcnoconenwx

Oxyunzx nanomwnaei mwnwaixpn-n nny+ox na znwnnom uepenxe. C
ero nomomsx npowssozni oxyuwsanwe xynsiyp s me+zypnzsnx.
Conxz man-n w onsmon nesamenwm- npw nepecazxe paccaz-.
Umw s-xan-saxi pacienwn w roiosni znn nwx nynxw
cooiseicisyxmero pasmepa: onsmon cosox znn xpynn-x pacienwn, man-n
znn menxwx.
Hototnnzxz manensxwe ipex-, uei-pexsy-e p-xnwienw na
xopoixon pyuxe nomoraxi pasp-xnnis nousy w yzannis copnnxw na rpnzxax s
nepwoz sereiauww s npome+yixax me+zy pacienwnmw.
Ca+atnnmz xot npwcnoconenwe znn nocazxw nyxoswu, xoiopoe
nerxo czenais camwm ws zepesnnnoro pycxa (nanpwmep, ws no+xw ciaporo
ciyna). Emy npwzaxi opmy yceuennoro xonyca w coxy nanocni xpacxon wnw
sapyxamw nwnww, cooiseicisyxmwe rnywne nocazxw, 5, 8, 10 cm.
Mepnaz ntanxa ouens yzona npw paswsxe rpnzox, pasmeixe
paccionnwn me+zy pnzamw wnw pacienwnmw. Ee zenaxi ws zepesnnnon nnanxw
znwnon 1,5 m, na xoiopyx nanecen- nazpes- na paccionnww 10 cm. Mecio
nazpesa mo+no oimeiwis npxon macnnnon xpacxon. Mo+no czenais eme manensxyx
nnanxy znwnon 0,5 m.
Hesamenwman sems s xosnncise catonaz iete+xa, wnw iauxa. Bes
nee ne ooniwcs, ecnw sosnwxaei neoxozwmocis nepesesiw semnx, xomnoci wnw
zpyrwe maiepwan- c oznoro mecia na yuacixe na zpyron.

Hpwcnoconenwx nx nonwsa

Camoe npocioe npwcnoconenwe znn nonwsa oio tezxa, nyume
nnacimaccosan, iax xax ona nerue. Honwsais ws nenxw onsmwe yuacixw
zociaiouno ipyzoemxo, nooiomy cazosoz- uame scero npweraxi x nomomw
mnanra c pasp-srwsaienem na xonue. Tnanrw ws nnaciwxa -cipo cianosnicn
nomxwmw w +ecixwmw, peswnos-e mnanrw, xoin w zopo+e, no onee yzon- w
cny+ai zonsme. Ecnw y sac ecis sosmo+nocis npwopeciw nepenocnyx
zo+zesansnyx ycianosxy, io ona eme onsme oneruwi sam ipyz.
Honwsais mo+no zsymn cnocoamw: pasp-srwsan sozy csepxy wnw
uepes cwciemy mnanros, npono+ennyx no nosepxnociw semnw, no xoiopon soza
nozaeicn x ocnosanwx pacienwn. Lnn nonwsa siop-m cnocoom wcnonssyxi ysxwe
mnanrw c saxp-i-m xonuom w c neonsmwmw oisepciwnmw, pacnono+enn-mw uepes
ozwnaxos-e wniepsan-, pasn-e paccionnwx me+zy pacienwnmw. Oisepciwn zenaxi
iaxoro pasmepa, uio- soza meznenno, no xannnm couwnacs ws nwx, ysna+nnn
semnx soxpyr pacienwn. Taxon nonws npwmennxi znn xpynn-x pacienwn,
pacnono+enn-x na onsmwx paccionnwnx zpyr oi zpyra, nanpwmep, iomaios,
i-xs, xaauxos. Hpw oiom cnocoe soza pacxozyeicn oxonomno. Cieen Orzen
iax onwc-saei npouezypy ycianosxw oion cwciem-: Ho cepezwne
nozroiosnennon x nocazxe paccaz- rpnzxw no scen ee znwne npoinrwsaxi mnanr
c oisepciwnmw. Oisepciwn naxoznicn na meciax, rze yzyi s-ca+en- pacienwn.
Baiem naz xa+z-m oisepciwem nac-naxi neonsmon xonmwx ws xomnocia w csepxy
scx rpnzxy naxp-saxi uepnon nnenxon, npwc-nan ee xpan semnen. Korza
npwxozwi spemn ca+ais pacienwn, na meciax nocazxw, oosnauenn-x xonmwxamw,
zenaxi neonsmwe xpecioopasn-e nazpes-. B nonyuenn-e oisepciwn ca+axi
pacienwn, ynnoinnxi semnx soxpyr xopnen w pacnpasnnxi nnenxy. Hpw nonwse
zasnenwe soz- s mnanre zon+no -is ne ouens s-coxwm.


CMENAHHNE HOCAKH H CEBOOBOPOT

B namen cipane meioz cmemann-x, wnw cosmemenn-x, nocazox
osomen ne nonyuwn onsmoro pacnpocipanenwn, no s sanazno-esponencxwx w
60
mnorwx aswaicxwx cipanax on wcnonssyeicn c nesanamnin-x spemen. B
zoxonymoson Amepwxe wnzenu- ca+anw smecie xyxypysy, i-xsy w o-. T-xsa
csowmw onsmwmw nwcisnmw saiennna nousy oi nannmwx nyuen connua w
iopmoswna poci copnnxos. Kyxypysa cxsosnon nwcison samwmana i-xsy oi
neperpesa, a o- snocwnw csox neniy s oio coomeciso, ooraman nousy
asoiom.
B cpeznesexoson Espone ipyzonxws-e monaxw, soszen-san
monaci-pcxwe oropoz-, naxonwnw uennenmwe csezenwn o cosmeciwmociw
pasnwun-x osomn-x xynsiyp. Ha wx rpnzxax xpome osomen pocnw pasnoopasn-e
usei- w apomaiwuecxwe ipas-. Monaxw xopomo snanw nexapcisenn-e csoncisa
ipas w wx naroisopnoe soszenciswe na cocezcisyxmwe osomw.
Tpazwuwn cmemann-x nocazox ocnos-saeicn rnasn-m opasom na
ciapom on-ie w pesynsiaiax, nonyuenn-x mnoroneinwmw ipyzamw oropoznwxos-
nxwienen y+e namero spemenw.

HPEHMYTECTBA CMENAHHNX HOCAOK

Bo-neps-x, onee pauwonansno wcnonssyeicn nnomazs oropoza.
Coueianwe s ynnoinenn-x nocazxax osomen, pasn-x no cxopociw cospesanwn w
no ipeosanwnm x nnomazw nwianwn, nossonnei nonyuais s-coxwe ypo+aw c
ezwnwu- nnomazw. Oizensn-e xomwnauww xynsiyp sa ceson (c anpenn no
oxinps) zaxi 20 xr osomen c 1 m
2
.
Bo-siop-x, narozapn pasymnomy nnanwposanwx cmemann-x nocazox
s- mo+eie nonyuais ypo+an cse+wx osomen s ieuenwe scero cesona: c pannen
secn- zo nosznen ocenw.
B-ipeiswx, coueianwe w uepezosanwe xynsiyp, npez+nsnnxmwx
neozwnaxos-e ipeosanwn x nwianwx, nossonnei wse+ais oznocioponnero
wciomenwn nous- s oinomenww xaxoro-nwo oznoro onemenia nwianwn.
B-ueisepi-x, cmemann-e nocazxw wcnonssyxi naronpwninoe
snwnnwe pasnwun-x swzos pacienwn zpyr na zpyra, uio ynyumaei cocionnwe
pacienwn, sxyc w nwiaiensnyx uennocis wx nnozos.
Cnw+enwe nospe+zenwn osomen spezwiennmw w onesnnmw s oiom
nnioe npewmymeciso meioza cmemann-x nocazox.
B nwiepaiype no cmemann-m nocazxam cymecisyei iaxon iepmwn,
xax pacienwe-cnyinwx, wnw conposo+zaxmee pacienwe. Umeeicn s swzy, uio
s cmemann-x nocazxax xa+zon xynsiype oisozwicn cson pons. Ozna xynsiypa
ocnosnan, zpyran conposo+zaxman, nasnauenwe xoiopon coszais znn
ocnosnon szoposyx naronpwninyx cpezy, samwiwis nousy oi copnnxos w
s-c-xanwn, c-rpas pons +wson mynsuw. B xauecise conposo+zaxmwx pacienwn
uame scero wcnonssyxi apomaiwuecxwe ipas-, usei-, senenoe yzopenwe w
wnorza zpyrwe osomn-e xynsiyp-. Conposo+zaxmwe pacienwn moryi c-rpais
iax+e pons zononnwiensnon osomnon xynsiyp-, io ecis noxa pacienwn
ocnosnon, o-uno meznenno cospesaxmen xynsiyp- nesenwxw no pasmepam,
npome+yixw me+zy nwmw sanni- xomnaxin-mw, -cipocospesaxmwmw swzamw
osomen. Korza onw cospexi w yzyi ypan-, ocnosnan xynsiypa nozpaciei w
nonyuwi zociaiouno mecia znn csoero passwiwn. B oiom cnyuae sa+no ne
npomaxnyiscn w ne nocazwis pnzom nnoxo coueiaxmwecn pacienwn.
OCHOBHNE BHN BSAHMOEHCTBHH PACTEHHH

M- y+e rosopwnw o iom, uio nponemon ssawmozenciswn pacienwn s
cmemann-x nocazxax osomen sanwmaxicn rnasn-m opasom oropoznwxw-npaxiwxw.
Cospemennan censcxoxosnncisennan nayxa, xoiopan ocny+wsaei s ocnosnom
xwmwuecxoe semnezenwe, zo nocneznero spemenw yzennna nemnoro snwmanwn
oiomy sonpocy. Csezenwn o ssawmosnwnnww pacienwn cuwianwcs ne
sacny+wsaxmwmw zosepwn, ecnw onw ne -nw nozisep+zen- nayuno. Haxoneu, w
nayxa nauana wccnezosais ssawmooinomenwn pacienwn, no oropozn-e xynsiyp-
iax w ocianwcs es ee snwmanwn.
Onacis nayxw, xoiopan wccnezyei snwnnwe pacienwn zpyr na
zpyra, nas-saeicn annenonaiwen. Pacienwn moryi snwnis zpyr na zpyra npnmo
wnw xocsenno. Hpnmoe snwnnwe ocymecisnneicn npw nenocpezcisennom cocezcise
pacienwn uepes s-zenenwe pasnwun-x semecis xopnnmw w nwcisnmw. Lwcisn
61
s-zennxi wnw neiyuwe semecisa, xax, nanpwmep, cwnsno naxnymwe
apomaiwuecxwe ipas-, wnw sozopacisopwm-e, xoiop-e npw nonwse wnw zo+ze
cm-saxicn w nonazaxi s nousy. Kopnw s-zennxi s nousy onsmoe xonwueciso
sozopacisopwm-x opranwuecxwx coezwnenwn, cpezw nwx nemano wonorwuecxw
axiwsn-x ciwmynniopos wnw wnrwwiopos pocia. Onw nornomaxicn xopnnmw
pacnono+enn-x pnzom pacienwn w oxas-saxi na nwx onpezenennoe snwnnwe.
Ka+z-n swz pacienwn onazaei csowm, oco-m, csoncisenn-m
ionsxo zannomy swzy omenom semecis. Bemeciso, xoiopoe znn oznoro swza
espasnwuno w s-zenneicn wm s oxpy+axmyx cpezy, mo+ei oxasais cwnsnoe
nono+wiensnoe wnw oipwuaiensnoe zenciswe na coceznwe pacienwn zpyroro
swza. Oio nenocpezcisennoe snwnnwe na coceznwe pacienwn uepes s-zenenwe
neiyuwx semecis s soszyx wnw sozopacisopwm-x s nousy nasosem ycnosno
xwmwuecxwm. Tax+e ycnosno mo+no nassais wswuecxwm snwnnwe uepes
coszanwe onpezenennoro mwxpoxnwmaia, xorza onee s-coxwe pacienwn coszaxi
uaciwunoe saienenwe w nos-mennyx sna+nocis znn pacienwn nw+nero npyca. B
iaxon samwie ny+zaxicn, nanpwmep, mnwnai w canai, xoiop-e ne nxni
cwnsnoro neperpesa na connue. Eme ozwn swz npnmoro ssawmozenciswn, npwpoza
xoioporo nencna, mo+no -no - oosnauwis xax wonorwuecxwn. Oio ouens
ionxwe w ipyznoynoswm-e csnsw, na nwx pearwpyxi ionsxo canancwposann-e
pacienwn, s-pocmwe s ycnoswnx, nwsxwx x eciecisenn-m, es npwmenenwn
wcxyccisenn-x mwnepansn-x yzopenwn w neciwuwzos, xoiop-e s snauwiensnon
cienenw wsmennxi eciecisenn-e peaxuww pacienwn.
Ocooro snwmanwn sacny+wsaei samwinoe zenciswe cocezcisyxmwx
pacienwn zpyr na zpyra. B oiom cnyuae s-zenenwn xopnen wnw nwcises oznoro
swza pacienwn ne oxas-saxi nenocpezcisennoro ciwmynwpyxmero wnw
yrneiaxmero snwnnwn na cocezen, no samwmaxi wx oi pacnpocipanenwn
onesneisopn-x wnexuwn wnw oinyrwsaxi spezn-x nacexom-x csowm cwnsn-m,
nenpwnin-m znn spezwienen sanaxom.
Kocsennoe ssawmozenciswe pacienwn ocymecisnneicn s ocnosnom
uepes nousy. Bnwnnwe npezmecisyxmwx pacienwn na cnezyxmwe sa nwmw
nponsnneicn uepes wsmenenwe csoncis nous-, ooramenwe ee wnw oeznenwe
opranwuecxwmw wnw mwnepansn-mw semecisamw, pasp-xnenwe wnw ynnoinenwe.
Xwmwuecxan npwpoza coezwnenwn, s-zennem-x xopnnmw s nousy, s
ocnosnom y+e pacmwposana. Oio swiamwn-, caxapa, opranwuecxwe xwcnoi-,
epmeni-, ropmon-, enonsn-e coezwnenwn. Cocias xopnes-x s-zenenwn
neozwnaxos y pasn-x swzos pacienwn. Ienonsn-e coezwnenwn nsnnxicn iem
xomnoneniom, xoiop-n onpezennei ioxcwunocis xopnes-x s-zenenwn znn zpyrwx
pacienwn. B annenonaiww wx nas-saxi xonwnamw, zenciswe xoiop-x
cneuwwuno w neozwnaxoso znn pacienwn pasn-x swzos. Haxonnenwe xonwnos s
nouse s-s-saei nsnenwe, nas-saemoe nousoyiomnenwem. Ono sosnwxaei s iom
cnyuae, xorza ozwn w ioi +e swz pacienwn zonro s-pamwsaeicn na oznom
mecie. Bameueno, uio s oiom cnyuae pacienwn c xa+z-m rozom paciyi sce xy+e
w, naxoneu, coscem s-po+zaxicn.
Kocsennoe ssawmozenciswe pacienwn uepes nousy onpezennei
npaswna uepezosanwn xynsiyp s cesooopoie.

XOPONHE COCEH

Apomaiwuecxwe ipas-, usw nwcisn s-zennxi onsmoe xonwueciso
neiyuwx semecis, znn mnorwx oropozn-x pacienwn nsnnxicn xopomwmw
cnyinwxamw. Ux neiyuwe s-zenenwn naronpwnino zencisyxi na paciymwe pnzom
osomw, zenaxi wx onee szopos-mw, a s nexoiop-x cnyuanx cymecisenno snwnxi
na sxyc. Hanpwmep, aswnwx zymwci-n ynyumaei sxyc iomaios, a yxpon
xanyci-.
Ussecin-n scem ozysanuwx s-zennei onsmoe xonwueciso rasa
oiwnena, ycxopnxmero cospesanwe nnozos. Hooiomy ero cocezciso naronpwnino
znn nnons w mnorwx osomn-x xynsiyp. Bonsmwnciso apomaiwuecxwx ipas
nasanza, ypaunwx, manen, wccon, neipymxa, yxpon, uaep, manopan,
pomamxa, xepsens xopomo zencisyxi nouiw na sce osomw. Paciymwe no xpanm
rpnzox wnw zennnox ncnoixa enan (rnyxan xpanwsa), sanepwana,
i-cnuenwcinwx zenaxi osomn-e pacienwn onee szopos-mw w ycionuws-mw.
62
B ian. 12 npwsezen- csezenwn o ipasax, naronpwnino snwnxmwx
na osomn-e xynsiyp-. Lnn nac nenpws-uno, uio s rpae Tpas- nassan- nyx,
uecnox w neipymxa, no s zannom cnyuae m- cnezyem xnaccwwxauww, npwnnion s
wnocipannon nwiepaiype, wcxoznmen ws npezciasnenwn zpesnwx asiopos.

Taotza 12
Bnaronpwxrnoe ssawxoewcrswe xexy rpasaxw
w caoso-oroponmxw xynsrypaxw (csonax ranwua)

Tpas- Kynsiyp-
Baswnwx Hepeu, iomai-
Bapxaiu- Kapioens, pos-, iomai-
Bypaunwx Bo-, iomai-, orypu-, xanycia, semnnnwxa cazosan
Lopuwua Bo-, swnorpaz, nnozos-e zepessn
Lymwua Bo-
Uccon Kanycia, swnorpaz
Kepsens Pezwc
Kpanwsa Tomai-, mnia
Lasanza Bo-
Lyx Csexna, xanycia, canai, semnnnwxa
Mnia Kanycia, iomai-
Haciypuwn Pezwc
Ozysanuwx Hnozos-e zepessn
Heipymxa Lopox, iomai-, nyx-nopen, pos-, semnnnwxa
Posmapwn Bo-
Pomamxa Orypu-, nyx, onsmwnciso ipas
T-cnuenwcinwx Bo-, onsmwnciso apomaiwuecxwx ipas
.xpon Kanycia, nyx, canai, orypu-
Xpen Kapioens
-aep Baxna+an-, xapioens, iomai-, acons xyciosan
-ecnox Pos-, iomai-, orypu-, semnnnwxa, csexna, mopxoss
Tanen Kanycia, mopxoss, semnnnwxa, iomai-
Tnwii-nyx Mopxoss, swnorpaz, iomai-, pos-
Ociparon Bonsmwnciso osomen
Cienens naronpwninoro soszenciswn ipas ouens cwnsno saswcwi
oi ycnoswn s-pamwsanwn w mo+ei xoneaiscn s zosonsno mwpoxwx npezenax.
B nexoiop-x cnyuanx paciymwe pnzom pacienwn moryi oxas-sais
zpyr na zpyra naronpwninoe snwnnwe nocpezcisom csowx xopnes-x s-zenenwn.
Meiozom meuen-x aiomos -no noxasano, uio pacienwn moryi omenwsaiscn
pasn-mw semecisamw uepes xopnw. Taxon omen o+ncnnei oinomenwn
ssawmonomomw me+zy pacienwnmw. Hanpwmep, xopnes-e s-zenenwn ropuwu-
ciwmynwpyxi poci ropoxa. Cmemann-e noces- swxw w osca cnococisyxi
nos-menwx ypo+an oewx xynsiyp na 2030% no cpasnenwx c wx oizensn-mw
nocesamw. Tax+e nono+wiensno snwnxi zpyr na zpyra nxnwn w osec.
Losopn o oinomenwnx ssawmonomomw, nenssn ooniw ocoyx pons
pacienwn ws cemencisa oos-x. Ussecino, uio oos-e cnocon- wxcwposais
asoi soszyxa c nomomsx xnyensxos-x axiepwn, +wsymwx na xopnnx. Hooiomy
onw nouiw ne ny+zaxicn s asoin-x yzopenwnx, iax xax camw cna+axi cen
asoiom. Cna+axi ne ionsxo cen, no w paciymwe pnzom pacienwn. Xoin
onsman uacis asoiwci-x coezwnenwn npw +wsnw pacienwn ociaeicn samxnyion s
xnyensxax w cianoswicn zociynnon zpyrwm pacienwnm ionsxo nocne oimwpanwn
xopnen, nexoiopan wx uacis smecie c xopnes-mw s-zenenwnmw sce +e nponwxaei
s nousy npw +wsnw pacienwn w mo+ei ciais zociynnon xopnnm cocezen. Lnn
cosmecin-x nocazox wcnonssyeicn nawonee uacio xyciosan acons, pe+e
o-.
Bsawmozenciswn me+zy coceznwmw pacienwnmw uacio -saxi
nacionsxo ionxw w neynoswm-, uio o mnorwx wx acnexiax yuen-m ociaeicn
ionsxo zoraz-saiscn. A noxa ociaeicn naxannwsais axi- w sanomwnais,
cocezciso xaxwx pacienwn zencisyei naronpwnino na namw osomw.
Hanpwmep, sameueno, uio sce osomw cemencisa censzepenn-x
mopxoss, naciepnax, neipymxa, censzepen xopomo coueiaxicn c cemencisom
nyxos-x nyxom, uecnoxom, nyxom-nopeem, nyxom-manoiom. Benan w uepnan
pezsxa xopomo snwnxi na zpyrwe osomw.
Mnoroneinwe nanxzenwn nemeuxwx oropoznwxos noxasanw, uio
pezwc ouens xopomo paciei me+zy pnzamw xycioson aconw. On cianoswicn
63
ouens xpynn-m, sxycn-m w neuepsws-m. B cmemann-x nocesax pezwc ne
nopa+aeicn xanycinon myxon, xoiopan s uwciom nocese npwnocwi onsmon spez.
B-cesaxi pezwc na zse nezenw pansme, uem acons, uio- acons ne ycnena
cwnsno s-paciw w sarnymwis ero.
. nemeuxwx oropoznwxos wsnxnenn-m conposo+zaxmwm pacienwem
znn mnorwx xynsiyp cny+wi mnwnai. B ero xopnes-x s-zenenwnx cozep+aicn
canonwn- semecisa, onazaxmwe nosepxnocino-axiwsn-mw csoncisamw w
cnococisyxmwe nornomenwx nwiaiensn-x semecis ws nous-. Canonwn-
nono+wiensno snwnxi na poci scex cmemann-x xynsiyp. Oxono mnwnaia xopomo
cen uyscisyxi csexna, xapioens, iomai-, acons. Kpome ioro, xpynn-e
nwcisn mnwnaia noxp-saxi nosepxnocis nous-, coxpannn ee sna+nocis w
p-xnocis, samwman oi ynnoinenwn w opasosanwn xopxw, noxa pacienwn
ocnosnon xynsiyp- eme manensxwe w ne passwnw zociaiouno onsmyx nwciosyx
nosepxnocis.
Ocianoswmcn na ssawmozencisww osomn-x xynsiyp c copnnxamw.
Macanoy Iyxyoxa, nnoncxwn epmep-yuen-n, nono+wsmwn nauano naiypansnomy
semnezenwx (ozno ws nanpasnenwn opranwuecxoro semnezenwn), cuwiaei, uio
cnezyei wsmenwis oinomenwe x copnnxam w oixasaiscn oi cnnomnon npononxw w,
iem onee, oi npwmenenwn repwuwzos. Ho ero mnenwx, copnnxw wrpaxi csox
pons s coszanww nousennoro nnozopozwn w canancwposannoro wonorwuecxoro
coomecisa. Hazo ne ynwuio+ais, a czep+wsais wx poci nyiem csoespemennoro
cnamwsanwn wnw mynsuwposanwn. Iyxyoxa pexomenzyei s nnozos-x cazax
coszasais nocionnn-n ipasnnon noxpos ws copnnxos w nozcennnoro enoro
xnesepa. Hoz ero snwnnwem s Hnonww, rze pansme nenssn -no naniw s cazax
nw ipaswnxw, caz- es ipasnnoro noxposa cianw pezxocisx. B xauecise
noxposnon xynsiyp- smecio xnesepa mo+no wcnonssosais nxuepny, swxy wnw
nxnwn s saswcwmociw oi mecin-x ycnoswn. Ho nazo wmeis s swzy, uio cnnomnon
ipasnnon noxpos s cazax sosmo+en ionsxo npw xopomem ysna+nenww. B
sacymnws-x ycnoswnx me+zy ipason w zepessnmw sosnwxaei xonxypenuwn sa
sozy, ocoenno onacnan s xpwiwuecxwe znn nnozonomenwn as- pocia w
cnoconan npwseciw x cnw+enwx ypo+an. Hooiomy s panonax c nezociaioun-m
ysna+nenwem npwcisonsn-e xpyrw ociasnnxi csoozn-mw oi paciwiensnociw, a
noxposnyx xynsiypy s-cesaxi ionsxo s me+zypnzsnx.
Hoxo+wn npwem, a wmenno nozces ipas s me+zypnzsn, npwmennxi s
Monzasww na swnorpaznwxax. Oio ymensmaei ne ionsxo cm-s nous-, no w
nopa+enwe swnorpaza onesnnmw w spezwiennmw, s uacinociw wnnoxcepon.
Pexomenzyxi cenis s me+zypnzsnx swnorpaznwxos xax ipas-, iax w pasnwun-e
xynsiypn-e pacienwn. Monzascxwn yuen-n . H. Hosocazxx npozenan ouens
wniepecnyx oxcnepwmeniansnyx paoiy, wsyuan, xax snwnxi na swnorpaz
cosmecin-e nocazxw. B ero on-iax -no wccnezosano oxono 17 swzos pacienwn
w na oiom ocnosanww -nw s-zenen- xynsiyp-, ycwnwsaxmwe poci cienen,
nwcises w xopnen swnorpaza, w xynsiyp-, iopmosnmwe ero poci. .uen-n ne
ionsxo ne orpanwuwncn nanxzenwnmw sa pociom, no w non-iancn s-ncnwis,
xaxwm opasom snwnxi na swnorpaz conyicisyxmwe pacienwn. Oxasanocs, uio
xyxypysa oxas-saei ouens cwnsnoe nono+wiensnoe zenciswe na swnorpaz
rnasn-m opasom sa cuei neiyuwx wnw pacisopwm-x s soze s-zenenwn nazsemnon
uaciw. Humens s-zennei ioxcwun-e znn swnorpaza semecisa ws xopnen w
yrneiaei ero.

PACTEHHH-SATHTHHKH

K oiomy paspnzy oinocnicn ne ionsxo ie pacienwn-cnyinwxw,
xoiop-e oinyrwsaxi nacexom-x, no w ie, xoiop-e, opasno rosopn, cwsaxi wx
c ionxy, sanyi-saxi. Mnorwe nacexom-e oi-cxwsaxi nozxoznmwe znn nwianwn
pacienwn no sanaxy. Hanpwmep, no sanaxy naxozni xanyciy semnnn-e nomxw w
xanycinan cosxa. Ecnw nocazwis oxono xanyci- cwnsnonaxnymwe pacienwn,
nanpwmep uaep wnw manen, wnw onp-cnyis ee oxcipaxiom oiwx ipas, onw
sarnymai sanax xanyci- w czenaxi ee menee npwsnexaiensnon znn spezwienen.
Apomaiwuecxwe ipas- csowm cwnsn-m sanaxom cwsaxi c ionxy spezwienen w
samwmaxi oropozn-e xynsiyp-. Hooiomy pexomenzyeicn aswnwx ca+ais oxono
oos znn samwi- oi ooson sepnosxw, uecnox oxono pos znn samwi- oi
64
inen, neipymxy oxono cnap+w. Hpasza, zenciswe ipas nponsnneicn ne scerza
s ozwnaxoson cienenw.
Pacienwn, oinyrwsaxmwe nacexom-x sanaxom, mo+no oineciw x
paspnzy pacienwn-penennenios (oinyrwsaxmwx). K nwm npwuwcnnxi naciypuwx,
xoiopan oinyrwsaei enoxp-nxy, inx, xonopazcxoro +yxa, rycenwu xanycinwu-.
Hon-ns ropsxan oinyrwsaei mypasses, xanycinyx w mopxosnyx myxy, nnonesyx
nnozo+opxy, semnnn-x nomex, enoxp-nxy; mnia nepeunan mypasses, inen,
semnnn-x nomex, rycenwu xanycinwu-, enoxp-nxy. Tnn ne nxwi sanaxa
onsmwncisa apomaiwuecxwx ipas, a iax+e mnwii-nyxa, nyxa, uecnoxa,
apxaiues, ropuwu-, xopwanzpa, enxenn. Hw+ma ymensmaei nospe+zenwe osomen
semnnn-mw nomxamw w xanyci- rycenwuamw xanycinwu-. -ecnox oinyrwsaei
nwuwnox xanycinon myxw w nnoneson nnozo+opxw; xonopazcxoro +yxa
oinyrwsaxi xoiosnwx, xopwanzp, naciypuwn, nw+ma, apxaiu-. Taax, mnia,
pyia, nw+ma, non-ns neuenan w ropsxan, xoiosnwx oinyrwsaxi semnnn-x
nomex; xoiosnwx, naciypuwn senenyx nepcwzcxyx inx; apxaiu- nexoiop-e
swz- nemaioz. Mynsua ws nwcises w xop- zya oinyrwsaei cnwsnen, rycenwu,
nozrp-saxmwx scxoz-, w nwuwnox cazosoro xpyma. Pexomenzyeicn paspac-sais
iaxyx mynsuy na cazos-x zopo+xax w ysxwmw nonocamw na rpnzxax. Orypeunyx
ipasy, wnw oparo, pexomenzyxi s-cesais me+zy pnzamw xanyci- scex swzos.
Ona ymensmaei nospe+zenwn rycenwuamw, a csowmw rpy-mw sonocwci-mw nw+nwmw
nwcisnmw oironnei cnwsnen w ynwiox. Hozces yxpona x xanycie ne samwmaei ee
oi ennnxw w xanycinon monw, no saio snauwiensno coxpamaei xonwueciso
xanycinon inw.
Hpw wcnonssosanww apomaiwuecxwx ipas znn oiwx uenen ne cnezyei
sa-sais o xonxypenuww me+zy pacienwnmw. -io- ipas- ne paspacianwcs w ne
sarnymanw ocnosnyx xynsiypy, wx cnezyei s-cesais pezxwmw sxpannenwnmw s ee
pnz- wnw no xpanm rpnzox s swze oxanmnenwn.
Cmemann-mw nocazxamw pasnwun-x swzos osomn-x pacienwn s
ieuenwe mnorwx nei sanwmanwcs oropoznwxw-on-inwxw s Lepmanww w Tsenuapww.
Um yzanocs ycianoswis mnoro wniepecn-x saxonomepnocien. Bo-neps-x, onw
onapy+wnw, uio npw cmemann-x nocazxax maccosoe pacnpocipanenwe spezwienen
czep+wsaeicn narozapn pasnoopaswx swzos pacienwn, iax xax znn nwx
saipyznneicn nowcx pacienwn-xosnwna. B monoxynsiype oioi czep+wsaxmwn
axiop oicyicisyei. Tam pacnpocipanenwe spezwienen wnw wnexuww wzei
naswnoopasno oi oznoro pacienwn x zpyromy. Hpw cmemann-x nocazxax pnz-
pacienwn ws pasn-x cemencis coszaxi eciecisenn-e apsep- znn
pacnpocipanenwn cneuwwuecxwx znn xa+zoro cemencisa spezwienen w onesnen.
Bo-siop-x, cmemann-e nocazxw npeznonaraxi onee nnoinoe pasmemenwe
pacienwn, s pesynsiaie uero mensme nosepxnociw nous- ociaeicn oixp-ion,
uio czep+wsaei pacnpocipanenwe iex spezwienen, xoiop-e oixnaz-saxi nnua na
semne. B-ipeiswx, mnorwe osomn-e xynsiyp- camw onazaxi oinyrwsaxmwm
sanaxom. Hanpwmep, ecnw uepezosais pnz- censzepen w xanyci-, io nocneznnn
yzei samwmena oi semnnnon nomxw w xanycinon ennnxw. Iepmep Xymann ws
Lepmanww na ocnosanww csowx
50-neinwx on-ios yisep+zaei, uio pezwc w xonspaw, nozca+enn-e
s pnz- nwciosoro wnw xouannoro canaia, naze+no samwmen- oi semnnnon
nomxw. Ho ero ye+zenwx, npw cmemann-x nocazxax oznw w ie +e xynsiyp-
mo+no s ieuenwe necxonsxwx nei s-pamwsais na oznom w iom +e mecie, uio
nesosmo+no znn monoxynsiyp- ws-sa naxonnenwn s nouse spezwienen w
sosyzwienen onesnen.
Hanpwmep, on pexomenzyei cmemann-e nocazxw pannero xapioenn s
xauecise ocnosnon xynsiyp- c conyicisyxmwmw pezwcom wnw xanycion, xpecc-
canaiom w mnwnaiom (nocneznwn on cuwiaei nyumwm napinepom znn xapioenn w
npeznaraei cnezyxmwe cxem- nocazxw). Hepsan cxema: na rpnzxe mwpwnon 1 m
nocpezwne pasmeciwis zsa pnza pannero xapioenn c paccionnwem me+zy nwmw
50 cm. B me+zypnzse pacnono+wis pnz useinon xanyci- wnw xonspaw, a no
xpanm rpnzxw w me+zy pnzamw xanyci- w xapioenn 46 pnzos mnwnaia.
Tnwnai -cipocospesaxman xynsiypa. Hocne ero yopxw ocsoo+zaeicn mecio
znn csooznoro pocia xanyci- w xapioenn. Biopan cxema: nocpezwne rpnzxw
zsa pnza xapioenn, no xpanm pezwc c xpecc-canaiom w me+zy pnzamw
xapioenn pnz xepsenn wnw xonspaw c xouann-m canaiom. Bce osomw xopomo
65
nepenocni cocezciso zpyr c zpyrom. Taxwe xomwnauww moryi cymecisosais na
oznom mecie oi ipex zo zecniw nei es cnw+enwn ypo+an.
Lnn cionoson csexn-, xoiopan mo+ei paciw na oznom mecie
necxonsxo nei ionsxo s cmemannon nocazxe, Xymann pexomenzyei cnezyxmee
coueianwe: nocpezwne rpnzxw mwpwnon 1 m ipw pnza csexn- c sxpannenwem
yxpona (s zsyx xpannwx pnzax csexn- me+zy zsymn pacienwnmw csexn- ozno
pacienwe yxpona), no xpanm rpnzxw nwcioson canai c pezwcom, me+zy
canaiom w csexnon zsa pnza xouannoro canaia c xonspaw.
Hazo wmeis s swzy, uio pesynsiaiom samwinoro zenciswn pacienwn
s cmemann-x nocazxax nwxorza ne yzei nonnoe wcuesnosenwe spezwienen,
mo+no o+wzais ionsxo coxpamenwn wx uwcnennociw. Pwm c coipyznwxamw nposen
150 on-ios, wsyuan snwnnwe cosmecin-x nocesos pasnwun-x xynsiyp na
xonwueciso spezwienen. On npwmen x s-sozy, uio 53% swzos spezn-x nacexom-x
wmexi mensmyx uwcnennocis s cmemann-x nocazxax, uem s monoxynsiype, 18%
onsmyx uwcnennocis, 9% pacnpocipanen- ozwnaxoso. Ho 20% swzos
onpezenenn-x pesynsiaios ne nonyueno.
B ian. 13 copan- csezenwn o oinyrwsaxmem zencisww ipas w
osomn-x xynsiyp na pasn-e swz- spezn-x nacexom-x.

Taotza 13
Pacrenwx, onaammwe ornyrwsammwx ewcrswex (csonax ranwua)

Hacexom-e wnw +wsoin-e Pacienwn
Benoxp-nxa Haciypuwn, mnia nepeunan, uaep, non-ns
ropsxan
Bennnxa xanycinan Censzepen, iomai-, mnia nepeunan, manen,
non-ns ropsxan w neuenan, posmapwn, uaep
Bnomxw semnnn-e Koiosnwx, mnia nepeunan w xonocosan, pyia,
non-ns ropsxan w neuenan, iaax, nw+ma, canai xouann-n w nwcioson
Lycenwu--xanycinwu- .xpon, uecnox, repans, wccon, mnia nepeunan,
naciypuwn, nyx, manen, nw+ma, uaep, non-ns neuenan
Iyx xonopazcxwn Koiosnwx, xopwanzp, naciypuwn, nyx, nw+ma,
xpen, acons osomnan, ncnoixa enan
Banu- -ecnox, apxaiu-, nyx
Kpoi- Knemeswna, napuwcc-
Mypassw Mnia nepeunan w xonocosan, nw+ma, non-ns
ropsxan, nasanza, sanepwannwua manan
Myxa xanycinan (nwuwnxw) -ecnox, apxaiu-, pezwc, manen, non-ns
ropsxan
Myxa mopxosnan Canai, nyx-nopen, nyx, posmapwn, manen,
iaax, non-ns ropsxan
M-mw Hon-ns ropsxan, uecnox, uwna, zonnwx,
nozconneunwx
Hemaioz- Bapxaiu-, xanenzyna
Hnozo+opxa nnonnan -ecnox, non-ns ropsxan, nw+ma
Cnwsnw, ynwixw Ienxens, uecnox, posmapwn, neipymxa, xopa zya
Cosxa Twpwua, xopa zya
Ciexnnnnwua nepcwxosan -ecnox
Tnn Koiosnwx, xopwanzp, mnwii-nyx, enxens,
uecnox, apxaiu-, ropuwua, naciypuwn, mnia w onsmwnciso apomaiwuecxwx ipas

B oiom paszene mo+no ynomnnyis iax+e o pacienwnx, oinyrwsaxmwx
nacexom-x, spezn-x znn uenosexa w zomamnwx +wsoin-x. Opexos-e zepessn, w
ocoenno rpeuxwn opex, oinyrwsaxi zomamnwx myx w myx zomamnwx +wsoin-x.
Hooiomy opexos-e zepessn, paciymwe na naciwmax, ouens oneruaxi +wsns
nomaznm w xpynnomy poraiomy cxoiy. Mo+no onp-cxwsais +wsoin-x oisapom ws
nwcises opexa znn oinyrwsanwn myx. Paciymwe oxono nasosn-x xyu wnw y sxoza
s xonxmnx wnw xoposnwx opexos-e zepessn ymensmaxi xonwueciso myx s oiwx
meciax.
Pyia oinyrwsaei myx, nooiomy pexomenzyeicn ca+ais ee s
useioun-x nmwxax na oxnax, soxpyr nasosn-x xyu w nomemenwn znn cxoia.
Hoca+ennan y xp-nsua wnw na ny+anxe nepez zomom xnemeswna
coszaei xomopi znn nxwienen nposozwis neinwe seuepa na oixp-iom
soszyxe ona oinyrwsaei xomapos. Ecnw nocazwis ee oxono saonouenn-x
yuacixos, pasmno+enwe xomapos sameznwicn.
66
Komapos w myx oinyrwsaei iax+e nw+ma. Mniy ne nxni mypassw.
Ecnw oiy ipasy paspocais soxpyr mecia, rze xpanwicn npozosonsciswe, ona
samwiwi ero oi siop+enwn mypasses. Cyxwe nwcisn non-nw ropsxon, posmapwna,
manen, nasanz- w mni- oinyrwsaxi zomamnxx mons; pacienwn iomaios w
oxcipaxi ws nwcises non-nw ropsxon myx.

PACTEHHH, KOTOPNE HEHBSH CAKATB PHOM

Hnoxan cosmeciwmocis pacienwn uame scero o+ncnneicn wx
xopnes-mw wnw nwcios-mw s-zenenwnmw, xoiop-e moryi iopmoswis poci coceznwx
xynsiyp. B-zenenwn nexoiop-x pacienwn oxas-saxi cneuwwuecxoe yrneiaxmee
zenciswe ionsxo na xaxon-nwo ozwn wnw zsa zpyrwx swza. Hanpwmep, manen
ne y+wsaeicn c nyxom, pena cipazaei oi cocezcisa rynnsnwxa w ropua
niwusero (cnop-ma), apxaiu- nnoxo zencisyxi na o-, non-ns ropsxan na
ropox w o-, nw+ma na xanyciy nwciosyx.
Ecis swz- pacienwn, xoiop-e s-zennxi semecisa, nnoxo
nepenocwm-e onsmwncisom zpyrwx swzos. Hpwmepom mo+ei cny+wis uepn-n opex,
s-zennxmwn semeciso xrnon, iopmosnmwn poci onsmwncisa osomen, asanwn,
pozozenzponos, e+eswxw, nwonos, nnons. Bnwsxoe cocezciso non-nw ropsxon
iax+e ne+enaiensno znn onsmwncisa osomen.
Cpezw osomn-x pacienwn iax+e ecis ney+wsuws-n, wnw, xax
rosopni, acouwansn-n swz, nnoxo zencisyxmwn na mnorwe xynsiypn-e
pacienwn. Oio enxens. On yrneiaei iomai-, xyciosyx acons, imwn, ropox,
o- w mnwnai.
Hexoiop-e copnnxw nones-x xynsiyp ne npocio xonxypwpyxi c nwmw
sa sozy w nwianwe, no w memaxi wx pociy csowmw s-zenenwnmw. Hmenwuy
yrneiaei onsmoe xonwueciso pacienwn maxa w pomamxw, panc rynnsnwxa w
ropuwu- noneson. Po+s, naoopoi, cama iopmoswi poci copnnxos, w ecnw ee
s-cesais zsa roza nozpnz na oznom mecie, io ona na oiom none ynwuio+wi
n-pen. Lpyrwe xynsiypn-e pacienwn iax+e cnocon- iopmoswis poci copnnxos.
Us nwx n-iaxicn s-zenwis semecisa, oiseicisenn-e sa oio zenciswe, uio-
coszais oxonorwuecxw esspezn-e repwuwz-.
Hpxwm npwmepom oipwuaiensnoro ssawmozenciswn moryi cny+wis
oinomenwn me+zy xnesepom w scemw pacienwnmw ws cemencisa nxiwxos-x, s
xopnnx xoiop-x opasyeicn semeciso panynxynwn, za+e s upess-uanno nwsxwx
xonuenipauwnx yrneiaxmee poci xnyensxos-x axiepwn w nooiomy zenaxmee
nousy nenpwroznon znn xnesepa. Ecnw na none mnoroneinwx ipas nonswncn
nxiwx, io xnesep szecs cxopo coscem wcuesnei.
Amepwxancxwn wonor P. B. Lperr s csoen xnwre o ipasax zaei
iaxyx ynwuio+axmyx xapaxiepwciwxy cemencisa nxiwxos-x: Lenswnwym, nwon,
axonwi w nexoiop-e zpyrwe cazos-e usei- npwnazne+ai x cemencisy nxiwxos-x,
ouens cwnsnomy w +wsnecnoconomy, no +wsymemy ionsxo znn cen. Onw ipeyxi
onsmoro xonwuecisa opranwuecxwx yzopenwn, a nocne cen ociasnnxi
es+wsnennyx semnx. Cocezcisyxmwe c nwmw pacienwn ne yzyi xopomo paciw
es onsmoro xonwuecisa xomnocia. B uapcise zepesses, no yisep+zenwx ioro
+e asiopa, csowm arpeccwsn-m xapaxiepom oinwuaeicn ens. Ona spa+zena no
oinomenwx xo scem zpyrwm zepessnm, nenaronpwninoe snwnnwe enw nponsnneicn
s nouse s ieuenwe 15 nei nocne ee s-pyxw.
Ecis nemano npwmepos iaxwx ssawmooinomenwn, xorza s onsmwx
xonwuecisax pacienwn zencisyxi na xaxyx-nwyzs xynsiypy yrneiaxme, a s
man-x naronpwnin- znn ee pocia. Taxwe pacienwn pexomenzyeicn s-ca+wsais
no xpanm rpnzox c osomn-mw xynsiypamw, no ionsxo s neonsmwx xonwuecisax.
Oio oinocwicn x ncnoixe enon (rnyxon xpanwse), ocnapueiy, sanepwane,
i-cnuenwcinwxy. Pomamxa s onsmom xonwuecise spezna znn nmenwu-, a s
cooinomenww 1:100 cnococisyei nyumen s-nonnennociw sepna.
B ian. 14 npwsozwicn nepeuens ipas, oxas-saxmwx oipwuaiensnoe
snwnnwe na oizensn-e osomn-e xynsiyp-. Lnn ee cociasnenwn wcnonssosan-
snanwn, naxonnenn-e cazosozamw s ieuenwe cioneiwn, oznaxo wx nenssn
cuwiais aconxino zociosepn-mw w npwmenwm-mw xo scem ycnoswnm.

Taotza 14
67
Hnoxwe cocew (csonax ranwua)

Tpas- Kynsiyp-
Anwc Mopxoss
Lopuwua Pena
Uccon Pezwc
Kopwanzp Ienxens
Lyx Bo-, ropox, manen
Hon-ns ropsxan Bonsmwnciso osomen
Pyia Baswnwx, xanycia, manen
.xpon Mopxoss, iomai-
Ienxens Bo-, nepeu, iomai-, acons xyciosan, imwn, mnwnai
-ecnox Bo-, ropox, acons, xanycia
Tanen Lyx
Tnwii-nyx Bo-, ropox

Hawonee iouno zoxasano oipwuaiensnoe zenciswe na pacienwn
non-nw ropsxon. Ona cozep+wi ioxcwuecxwe semecisa.
Cwnsnoe oipwuaiensnoe zenciswe na xynsiypn-e pacienwn
oxas-saxi n-pen nonsyuwn, maps enan, masens xoncxwn. B-zenenwn n-pen
ocoenno cwnsno yrneiaxi xyxypysy.
Pacienwn-sparw ecis w cpezw osomn-x xynsiyp. Ho s oiom sonpoce
mnenwn pasn-x asiopos cymecisenno pacxoznicn. Hanpwmep, nemeuxwe
oropoznwxw, co csoncisennon wm cxpynynesnocisx w zoiomnocisx s ieuenwe ne
oznoro zecniwneiwn nposepnsmwe na csowx rpnzxax cosmeciwmocis pasn-x
osomn-x xynsiyp, iax w ne comnwcs s ezwnom mnenww no nosozy cosmeciwmociw
iomaios w orypuos, xapioenn w ropoxa, xapioenn w xanyci-. Oznw npwmnw x
s-sozy, uio oiw xynsiyp- naronpwnino snwnxi zpyr na zpyra w uio me+zy
nwmw cymecisyxi oinomenwn ssawmonomomw, zpyrwe yisep+zaxi, uio oio
cosepmenno nesosmo+n-e coueianwn. Taxoe pasnornacwe oiuaciw mo+no
o+ncnwis pasnwuwem s ycnoswnx w iexnwxe s-pamwsanwn. Hanpwmep,
ycianosneno, uio npw s-pamwsanww na oznon rpnzxe s coceznwx pnzax
oipwuaiensno snwnxi zpyr na zpyra mnwii-nyx (nyx-pesaneu) w xyciosan
acons, enxens w xyciosan acons, nyx w xanycia. Ho ecnw s-pamwsais oiw
pacienwn na pnzom pacnono+enn-x ysxwx rpnzxax, io oiw xomwnauww zaxi
nono+wiensn-n pesynsiai. Oueswzno, npw pnzosom nocese cxas-saeicn
oipwuaiensnoe zenciswe xopnes-x s-zenenwn, a npw nocese na oizensn-x
rpnzxax npeonazaei nono+wiensnoe snwnnwe neiyuwx s-zenenwn nwcises.

CEBOOBOPOT B OFOPOE

Heoxozwmocis ssezenwn cesooopoia s oropoze iax+e cnezciswe
ssawmozenciswn pacienwn, no ne npnmoro, a onocpezosannoro uepes nousy. B
nepsyx ouepezs oropoznwx zon+en snais, cxonsxo nei mo+no s-pamwsais ozny w
iy +e xynsiypy na oznom mecie. Oio onpezenneicn, npe+ze scero, ee
uysciswiensnocisx x cocisennom xopnes-m s-zenenwnm, xoiop-e naxannwsaxicn
s nouse. Ecis pacienwn, xoiop-e s-zennxi ioxcwuecxwe semecisa xonwn-,
yrneiaxmwe poci pacienwn ioro +e swza. Ouens uysciswiensn- x cocisenn-m
s-zenenwnm csexna, mnwnai. B mensmen cienenw pacienwn ws cemencisa
i-xsenn-x, xanycia, pezwc, pezsxa, neipymxa, censzepen, ropox, mopxoss.
Xopomo nepenocni cocisenn-e xopnes-e s-zenenwn w moryi zonro paciw na
oznom mecie po+s, xyxypysa, o-, nyx-nopen. Pacienwn-camooipaswienw iwna
csexn- moryi ipw roza paciw na oznon rpnzxe s cmemannon nocazxe, uio
nesosmo+no s monoxynsiype. Oio o+ncnneicn iem, uio pacienwn zpyrwx swzos
nornomaxi w nepepaai-saxi xopnnmw xopnes-e s-zenenwn csexn-, ne zasan wm
naxannwsaiscn s nouse.
Onazaxmwe nwcisn w oimwpaxmwe uaciw pacienwn cymecisenn-n
wciounwx xonwnos. Us nocneyopoun-x ociaixos xynsiypn-x pacienwn ocoenno
orai- xonwnamw (no zann-m A. M. Lpozswncxoro) cienw orypuos, oisa
iomaios w nepua, nwcisn xanyci-, mopxosw, xpena, nozconneunwxa. Mnoro wx
iax+e s ociaixax copnnxos, npwuem s nazsemnon uaciw snauwiensno onsme,
uem s xopnnx (npw xomnociwposanww xonwn- pasnaraxicn). Bce oio wmeei
oinomenwe x nousoyiomnenwx w uepezosanwx xynsiyp w ocoenno sa+no znn iex
68
swzos, npozyxi- pasno+enwn paciwiensn-x ociaixos xoiop-x s-s-saxi
camooipasnenwe. Taxoe nsnenwe nponema znn nnozos-x cazos. Hnonw w
onsmwnciso nnozos-x zepesses npwnazne+ai x camooipaswiennm. Hooiomy
monozon caz ne pexomenzyeicn saxnaz-sais na mecie s-xopuesannoro ciaporo.
Henssn iax+e ca+ais monoz-e nnozos-e zepessn me+zy ciap-mw.
Haxonnenwe xonwnos ionsxo ozna npwuwna nousoyiomnenwn.
Lpyran, ne menee sa+nan, naxonnenwe s nouse sosyzwienen onesnen w
spezwienen, cneuwwuecxwx znn ioro swza osomen, xoiop-n necxonsxo nei
nozpnz paciei na oznom mecie.
On-i- Unciwiyia osomesozcisa s Banxencieene noxasanw, uio npw
s-pamwsanww xouannoro canaia na oznom mecie ero ypo+an ws roza s roz
cnw+ancn. Ha 18-n roz on cociasnnn ionsxo 46% oi nepsonauansnoro. Hpwuwna
saxnxuaeicn s maccosom passwiww rnwnw. To +e camoe oinocwicn x xopnesomy
censzepex. Hseinan xanycia s oiwx on-iax npexpacno pocna na oznom mecie s
ieuenwe 46 nei, no oio ciano sosmo+n-m ionsxo npw peaxuww nous-, nwsxon x
menounon (pH 7,2). Taxan peaxuwn nenaronpwnina znn npopacianwn cnop
sosyzwienn xwn- xanyci-.
B zpyrwx ycnoswnx pacnpocipanenwe oion onesnw ciano -
xaiacipoon znn useinon xanyci-.
B neps-e roz- eccmennoro soszen-sanwn orypuos, xanyci-,
censzepen, iomaios, aconw, canaia s nouse naxannwsaxicn sosyzwienw
axiepwansn-x w rpwn-x onesnen. Xapaxiepn-e znn xa+zoro swza osomen
xopnes-e w nwcios-e nemaioz- cianosnicn wx wuom npw nocionnnom
s-pamwsanww na oznom mecie. Us uwcna spezwienen onsmoe pacnpocipanenwe
nonyuaxi xanycin-e, mopxosn-e w nyxos-e myxw. Bopoiscn c nwmw mo+no ionsxo
uepezosanwem xynsiyp.
Lnn npezoispamenwn nousoyiomnenwn neoxozwmo uepezosanwe
osomn-x xynsiyp, oinocnmwxcn x pasn-m oianwuecxwm cemencisam. Kax
npaswno, osomw ws oznoro cemencisa wmexi ozwnaxos-n naop spezwienen w
onesnen, nospe+zaxmwx osomw wmenno oioro cemencisa w ne npezciasnnxmwx
onsmon onacnociw znn zpyrwx cemencis. B ian. 11 yxasana npwnazne+nocis
nawonee pacnpocipanenn-x osomn-x xynsiyp x onpezenenn-m oianwuecxwm
cemencisam. Hocmoipes na oiy ianwuy, s- yzeie snais, uio na rpnzxy, rze
s npomnom rozy pocna xanycia, ne cnezyei ca+ais pezsxy w peny. Hpw
nonsnenww xwn- xanyciy nenssn sosspamais na npe+nee mecio pansme, uem
uepes mecis nei.
Lpyron sa+n-n axiop, onpezennxmwn uepezosanwe osomn-x
xynsiyp, wx snwnnwe na nousennoe nnozopozwe. Oioi acnexi npwopeiaei
ocoenno onsmoe snauenwe znn iex, xio oixasancn oi npwmenenwn
wcxyccisenn-x mwnepansn-x yzopenwn.
B opranwuecxom semnezenww sanac nwiaiensn-x semecis s nouse
nononnneicn rnasn-m opasom sa cuei npaswnsno npwroiosnennoro xomnocia w
uepezosanwn xynsiyp. U s zannom cnyuae sa+no snais, s xaxom cocionnww
ociasnnei nocne cen nousy xa+z-n swz osomen.
Ba+nan xapaxiepwciwxa xa+zon xynsiyp- xonwueciso nwiaiensn-x
semecis, xoiop-e ona s-nocwi ws nous-, npoxozn nonn-n uwxn passwiwn. Oi
oioro saswcwi, nacxonsxo wciomaeicn sanac nwiaiensn-x semecis w nacxonsxo
on ipeyei nononnenwn nocne yopxw xynsiyp-. B cooiseicisww c oiwm osomn-e
xynsiyp- zennicn na ouens ipeosaiensn-e x nwianwx, menee ipeosaiensn-e w
ynyumaxmwe nnozopozwe.
K ouens ipeosaiensn-m oinocnicn sce swz- xanyci-, censzepen,
i-xsenn-e (orypu-, xaauxw, i-xsa). Osomw ws cemencisa nacnenos-x (iomai-,
xapioens, nepeu), sce swz- nyxa, sce swz- canaia, mnwnai, xyxypysa
sanwmaxi npome+yiounoe mecio me+zy ouens w menee ipeosaiensn-mw.
Bonsmwnciso xopnennozn-x xynsiyp ws cemencisa censzepenn-x
(mopxoss, naciepnax, xopnesan neipymxa), xanycin-x (pena, pezwc, pezsxa),
cionosan csexna ezwnozymno oineceno x menee ipeosaiensn-m. Osomw oznoro
cemencisa ouens nwsxw zpyr x zpyry no ipeosanwnm x nwianwx, w, ecnw wx
s-ca+wsais zpyr sa zpyrom na oznom mecie, oio npwsezei x oznocioponnemy
wciomenwx nous-, nocxonsxy ona oeznneicn npewmymecisenno oznwmw w iemw +e
onemeniamw nwianwn, xoiop-e npeznouwiaxi unen- wmenno oioro cemencisa.
69
Tpeisn rpynna xynsiyp, nsnnxmwxcn ynyumaiennmw nous-,
oos-e: acons, ropox, o-, xnesep, nxuepna, ocnapuei. Bnarozapn nanwuwx
na xopnnx xnyensxos-x axiepwn, nornomaxmwx .ws soszyxa asoi, oiw
pacienwn cnocon- ooramais wm nousy. Kpome ioro, mnoroneinwe oos-e
(ocoenno nxuepna), wmexmwe rnyoxyx xopnesyx cwciemy, nornomaxi
mwnepansn-e onemeni- nwianwn (xanwn, ocop, xansuwn) ws rnyoxwx cnoes
nous- w ooramaxi wmw sepxnwn naxoin-n cnon, rze passwsaeicn xopnesan
cwciema osomn-x pacienwn. K oiomy cnezyei zoaswis, uio mnoroneinwe
oos-e npexpacno ynyumaxi cipyxiypy nous-. Bnarozapn onwcann-m s-me
csoncisam, oos-e nsnnxicn oinwun-m npezmecisennwxom znn onsmwncisa
osomn-x xynsiyp. Cnoconocis oos-x naxannwsais asoi s nouse mwpoxo
wcnonssyeicn s opranwuecxom semnezenww, nocxonsxy mwnepansn-e asoin-e
yzopenwn szecs npeznouwiaxi ne npwmennis.
-io- wse+ais wciomenwn nous-, s opranwuecxom semnezenww
onsaiensno zon+na -is nana+ena poiauwn xynsiyp iax, uio- na xa+zom
yuacixe s ieuenwe ipex nei cmennnwcs sce ipw rpynn- xynsiyp. Hawonee
naronpwnina cnezyxman nocnezosaiensnocis: s neps-n roz, nocne ocennero
snecenwn nonnon zos- xomnocia wnw nasosa, s-ca+wsaxi s-coxo- w
cpezneipeosaiensn-e xynsiyp-, so siopon oos-e, xoiop-e
soccianasnwsaxi sanac- asoia w ynyumaxi cipyxiypy, s ipeiwn menee
ipeosaiensn-e. Baiem sce nosiopneicn.
B wozwnamwuecxom semnezenww npwnni zpyron npwnuwn uepezosanwn
xynsiyp, ocnosann-n na wzee coszanwn s cazy rapmonwuecxoro uenoro ws
coueianwn pasnoopasn-x xynsiyp. B iaxom cnyuae wcxozni ws ioro, uio
xa+zan xynsiypa npezciasnnei xaxon-io ozwn opran pacienwn, a wmenno ioi
opran, xoiop-n y nee nawonee cwnsno passwi w pazw xoioporo ee s-pamwsaxi.
B cooiseicisww c oiwm sce cazoso-oropozn-e xynsiyp- zennicn na
uei-pe rpynn-: nepsan npezciasnnei nnoz, siopan useiox, ipeisn nwci,
ueisepian xopens. Coezwnws sce uei-pe rpynn-, s- nonyuaeie uenoe
pacienwe c ero uei-psmn sa+nenmwmw opranamw. Lapmonwuecxw cnnanwposann-n
caz, s xoiopom pasnomepno npezciasnen- sce uei-pe rpynn-, mo+no
paccmaipwsais xax ezwnoe pacienwe. Taxoe zenenwe xynsiyp s xaxon-io
cienenw cooiseicisyei wx snwnnwx na nousennoe nnozopozwe, iax xax xa+zan
rpynna oinwuaeicn oi zpyrwx xapaxiepn-m znn nee naopom nwiaiensn-x
semecis, wssnexaem-x ex ws nous- znn nocipoenwn cooiseicisyxmero oprana:
rpynna nnoz oinwuaeicn nos-mennon noipenocisx s ocope, rpynna
nwci s asoie, rpynna xopens s xanww, oizensnyx rpynny cociasnnxi
oos-e.
Oio zenenwe zaei nyiesoznyx nwis znn onpezenenwn
nocnezosaiensnociw xynsiyp w znn oxonomnoro wcnonssosanwn yzopenwn. B
cooiseicisww c oiwm zenenwem uepezosanwe xynsiyp na rpnzxax mo+ei -is
cnezyxmwm. B neps-n roz snocni nonnyx zosy xomnocia (2530 xr/10 m
2
) w
s-ca+wsaxi ipeosaiensn-e x asoiy xynsiyp- ws rpynn- nwci. Hocne oiwx
xynsiyp s nouse ociaeicn mensme asoia, no zociaiouno ocopa w xanwn. Ha
cnezyxmwn roz s-cesaxi ipeosaiensn-e x ocopy osomw ws rpynn- nnoz.
Losy xomnocia noz oiwmw xynsiypamw mo+no ymensmwis s 2 pasa. Ha ipeiwn roz
s nouse ociaeicn eme zociaiouno xanwn znn xopnennozos, xoiop-e ipeyxi
coscem neonsmyx zosy xomnocia (34 xr/m
2
). Ha ueisepi-n roz rpnzxy
sanwmaxi oos-mw, ooramaxmwmw nousy asoiom.
Taxwm opasom ycianasnwsaeicn uei-pexrozwun-n uwxn,
naronpwnin-n znn onsmwncisa xynsiyp. Taxon cesooopoi mo+no ocymecisnnis
na xa+zon rpnzxe oizensno, a mo+no secs oropoz paswis na 4 yuacixa w na
xa+zom s-pamwsais xynsiyp- onpezenennon rpynn-: na nepsom xynsiyp- ws
rpynn- nwci (sce swz- xanyci-, sce swz- canaia, manronsz, censzepen
nwcioson, nyx-nopen, mnwnai), na siopom ws rpynn- nnoza (iomai-,
nepeu, axna+an-, orypu-, xaauxw, i-xs-, sepnos-e), na ipeisem ws
rpynn- xopnn (xapioens, sce xopnennoz-, censzepen xopneson, nyx
penuai-n), na ueisepiom oos-e (ropox, acons, o-). Lann-n nepeuens
zaei sam onpezenennyx csoozy s-opa s npezenax xa+zon rpynn-.
Lnn wozwnamwuecxoro cesooopoia so snwmanwe npwnwmaxicn
ionsxo rpynn- ocnosn-x xynsiyp, xoiop-e naxoznicn na rpnzxe secs ceson.
70
Conyicisyxmwe xynsiyp- iwna yxpona, nwcioson neipymxw, apomaiwuecxwx ipas
c iouxw spenwn iaxoro zenenwn mo+no cuwiais nenipansn-mw.
Bonsmwnciso cazosozos o-uno s-pamwsaxi s csoem cazy
semnnnwxy, xoiopan naxozwicn na oznom mecie 34 roza. B oiom cnyuae
cesooopoi sxnxuaei s cen nnis yuacixos. Ozwn ws nwx sanni semnnnwxon, na
ociansn-x ocymecisnneicn onwcann-n s-me uei-pexneinwn pwim. Ho npomecisww
uei-pex nei semnnnwxy nepenocni na zpyron yuaciox, nyume scero na ioi,
xoiop-n -n sanni xopnennozamw (xopens). .uaciox nocne semnnnwxw
uenecoopasno sannis xaxwmw-nwo swzom xanyci- (nwci), iax xax sa uei-pe
roza on ouwciwncn oi onesnen w spezwienen, nopa+axmwx xynsiyp- oioro
cemencisa.

Bzotznamzuecxzz cenoooopoi nmttztzi ctetymmzm oopasom:
Loz .uaciox
1 2 3 4 5
1 Lwci Hnoz Kopens Boos-e Bemnnnwxa
2 Hnoz Kopens Boos-e Lwci Bemnnnwxa
3 Kopens Boos-e Lwci Hnoz Bemnnnwxa
4 Boos-e Lwci Hnoz Kopens Bemnnnwxa
5 Lwci Hnoz Kopens Bemnnnwxa Lwci
6 Hnoz Kopens Boos-e Bemnnnwxa Hnoz
7 Kopens Boos-e Lwci Bemnnnwxa Kopens
Conxzenwe npwnuwna wozwnamwuecxoro cesooopoia ne oimennei
neoxozwmociw yuwi-sais ipeosanwn xynsiyp x nnozopozwx nous- w npaswna
uepezosanwn s cooiseicisww c npwnazne+nocisx x oianwuecxomy cemencisy.
Ocnosnan xynsiypa mo+ei sosspamaiscn na rpnzxy ne panee, uem
uepes 3 roza. Lnn mopxosw, csexn-, ropoxa w orypuos oioi cpox
ysenwuwsaeicn, iax xax onw nnoxo pearwpyxi na csow cocisenn-e xopnes-e
s-zenenwn. Oioi nepep-s mo+no coxpaiwis w pansme sepnyis xynsiypy na
npe+nee mecio, ecnw nocne nee yzyi s-cenn- senen-e yzopenwn (sepnos-e,
ropuwua w i. z.).
Hocnezosaiensnocis pasmemenwn xynsiyp zon+na iax+e yuwi-sais
wx soszenciswe na nousy. Oznw swz- p-xnni ee xopnnmw, ooramaxi
opranwuecxwmw semecisamw w asoiom, zpyrwe ynnoinnxi w wciomaxi. B ian.
15 npwsezena xnaccwwxauwn osomn-x xynsiyp c iouxw spenwn wx snwnnwn na
nousy.
Toi cesooopoi, o xoiopom m- rosopwnw s-me, mo+no nassais
onsmwm cesooopoiom, no ecis w man-n cesooopoi oio uepezosanwe
xynsiyp na rpnzxe s ieuenwe oznoro cesona. Ozno ws nasnauenwn manoro
cesooopoia nonyuenwe cse+wx osomen pasnomepno s ieuenwe scero cesona, w
ne cpasy s onsmom xonwuecise, a nonemnory, xax pas cionsxo, cxonsxo
ipeyeicn znn ciona. A oio zociwraeicn wcnonssosanwem xynsiyp c pasn-mw
cpoxamw ne ionsxo cospesanwn, no w nocesa, wnw, xax wx nas-saxi,
nocnezosaiensn-mw nocesamw. Ha oznon rpnzxe s ieuenwe oznoro cesona
ssozwicn man-n cesooopoi, xoiop-n sxnxuaei npezmecisyxmyx xynsiypy,
ocnosnyx w nocnezyxmyx. Hawonee naronpwnin- ycnoswn znn manoro
cesooopoia s panonax c ienn-m xnwmaiom w npozon+wiensn-m sereiauwonn-m
nepwozom, npeznono+wiensno, c mapia zo nonpn. Ho w s onee xonoznom
xnwmaie oioi npwem mo+no npwmennis, ecnw ocnosnyx xynsiypy wnw nocnezyxmyx
npezsapwiensno nozpamwsais s nwiomnwxe wnw s-pamwsais s swze paccaz-,
coxpaman iaxwm opasom spemn ee npe-sanwn na rpnzxe. Ecis w zpyron
cnoco. B me+zypnzsn eme ne ypannon npez-zymen xynsiyp- s-cesaxi wnw
s-ca+wsaxi paccazy nocnezyxmen. Ee monoz-e pacienwn ne ipeyxi mnoro mecia
w moryi nexoiopoe spemn paciw noz noxposom npez-zymen xynsiyp- zo ee
yopxw. Korza rpnzxa ocsoozwicn, pacienwn ocnosnon xynsiyp- y+e ycnexi
xopomo yxopenwiscn w -cipo nonzyi s poci.
Ocnonnme npanzta noctetonaietnnociz
pasmemenzz xytniyp

1. Ocnosnan xynsiypa, ipeyxman mnoro spemenw na cospesanwe,
mo+ei sosspamaiscn na ozny rpnzxy ne pansme uem uepes ipw roza. Lnn
71
mopxosw, csexn-, ropoxa, orypuos w neipymxw oioi cpox ysenwuwsaeicn, iax
xax onw nnoxo pearwpyxi na cocisenn-e xopnes-e s-zenenwn.
2. Ocnosnyx xynsiypy mo+no sepnyis na npe+nxx rpnzxy pansme,
ecnw nocne nee yzyi s-cenn- sepnos-e (nmenwua, po+s, osec) wnw senenoe
yzopenwe.
3. Hpezmecisyxmwe w nocnezyxmwe xynsiyp- c xopoixwm cpoxom
cospesanwn ne zon+n- cnezosais zpyr sa zpyrom.
4. Osomw oznoro cemencisa ne zon+n- cnezosais zpyr sa zpyrom
na oznon rpnzxe nw s manom (s ieuenwe cesona), nw s onsmom cesooopoie.
Ocoenno ciporo oio npaswno nazo conxzais no oinomenwx x osomam ws
cemencisa Leezes-x (mapes-x), iax xax onw ouens uysciswiensn- x
cocisenn-m xopnes-m s-zenenwnm.
5. Ecnw rpnzxa xopomo yzopena xomnociom wnw nepenpesmwm
nasosom, io na nen uenecoopasno s-pamwsais sce swz- xanyci-, censzepen,
nyx-nopen, orypu- w iomai-, a na rpnzxax, ne yzopenn-x nasosom menee
ipeosaiensn-e xynsiyp-: xopnennoz-, nyx, oos-e.

Taotza 15
Xapaxrepwcrwxa osomnmx xynsryp xax npemecrsennwxos
(no Haase M., 1988)

Hpezmecisennwxw
Xopomwe Cpeznwe Hnoxwe

Lyx-nopen Tomai- Heipymxa xopnesan
Censzepen xopneson Kanycia useinan w xouannan Csexna
Canai xouann-n Konspaw
Knesepnan cmecs Orypu-
Lxuepna Mopxoss
Lyx
Lopox
Iacons

AFPOTEXHHKA CMENAHHNX HOCAOK

Hpaswna cosxemenwx xynsryp

Hpw cosmemenn-x nocazxax pacienwn za+e c npexpacnon
wonorwuecxon cosmeciwmocisx me+zy nwmw newse+no sosnwxaei xonxypenuwn sa
sozy, csei, nwianwe. -io- cseciw oiy xonxypenuwx x mwnwmymy, neoxozwmo
ciporo cnezosais npwnuwny zononnwiensnociw. Oio snauwi, uio na oznon
rpnzxe zon+n- cocezcisosais pacienwn c pasn-mw ipeosanwnmw x cseiy,
nwianwx, meciy znn nonnoro passwiwn.
Hepsoe npaswno cosmemais swz- c s-coxon w nwsxon
noipenocisx s nwianww (o xnaccwwxauww no oiomy npwsnaxy y+e rosopwnocs
panee, cm. ian. 6). Ocnosnan xynsiypa o-uno oinocwicn x ipeosaiensn-m,
w pacnonarais ee ny+no nocpezwne rpnzxw, rze ona wmeei nyumwe ycnoswn znn
nwianwn. Conposo+zaxman xynsiypa menee ipeosaiensna, en oisoznicn xpan
rpnzxw wnw me+zypnzsn.
C ion +e uensx pacnonaraxi pnzom pacienwn c rnyoxon w menxon
xopneson cwciemon. Onw nornomaxi nwianwe ws pasn-x cnoes nous-.
B ian. 16 npezciasnena xnaccwwxauwn xynsiyp no rnywne
pacnono+enwn xopneson cwciem-. Ozysanuwx nonan s oiy ianwuy xax canainan
xynsiypa.
.mensmwis xonxypenuwx sa csei mo+no nyiem cosmemenwn pacienwn
pasn-x opm w noipenociw s nnomazw. Kpynn-e, pacxwzwci-e pacienwn
ocnosnon xynsiyp- cosmemaxi c onee menxwmw xomnaxin-mw pacienwnmw
zononnwiensnon xynsiyp-, xoiopan o-uno pacnonaraeicn s me+zypnzsnx
ocnosnon. B ian. 17 zaeicn npezciasnenwe o opmax pacienwn osomn-x
xynsiyp.

Taotza 16
Fnywna pacnpocrpanenwx xopnew ocnosnmx osomnmx xynsryp
(no Haase M., 1988)
72

Lnyoxan xopnesan cwciema (1 m w onsme) Menxan xopnesan cwciema
(9050 cm)
Baxna+an- Bpxxsa
Bo- Banepsnnnwua
Kanycia xouannan, nwciosan, useinan Lopox
Lyx-nopen L-nw
Manronsz Kapioens
Mopxoss Konspaw
Ozysanuwx Kpecc-canai
Haciepnax Kyxypysa
Hepeu Lyx-pezxa
Pezsxa Lyx-manoi
Csexna Orypu-
Censzepen xopneson Heipymxa
Cnap+a Pezwc
Tomai- Canai xouann-n
T-xsa Censzepen nwcioson
Iacons
Xpen Tnwnai
Hwxopwn canain-n w oswm-n Tnwii-nyx
-epnoxopens Onzwswn

Taotza 17
opxm pacrenww osomnmx xynsryp (no Haase M., 1988)

Pacienwn, ipeyxmwe mnoro mecia Komnaxin-e pacienwn
Baxna+an- Lopox
Boos-e scex swzos, xpome ropoxa Konspaw
L-nw Lyx scex swzos
Kanycia scex swzos, xpome xonspaw Manronsz
Kyxypysa Mopxoss
Orypu- Haciepnax
Hepeu Heipymxa
Censzepen Pezwc
Tomai- Pezsxa
T-xsa Canai scex swzos
Csexna
Tnwnai
-epnoxopens
Onzwswn

Hpwnuwn zononnwiensnociw zon+en conxzaiscn iax+e npw nozope
pacienwn no s-coie. O-uno ciapaxicn coueiais s-coxwe w nwsxwe, no npw
oiom sosnwxaxi csow cno+nociw. Ecis swz- pacienwn, ouens nnoxo pearwpyxmwe
na seiep. Ux cocionnwe snauwiensno ynyumwicn, ecnw onw samwmen- oi seipa
pnzamw s-coxwx pacienwn (nanpwmep, o-, xyxypysa). Ouens uysciswiensn- x
seipy orypu-, z-nw, i-xsa, acons, iomai-; cpezneuysciswiensn- xanycia
xouannan, canai, mnwnai; manouysciswiensn- sce swz- nyxa, xopnennoz-.
Lpyran sazaua s-coxwx pacienwn cnerxa saiennis uysciswiensn-e x
neperpesy w npnm-m conneun-m nyuam osomw. B saienenww ny+zaxicn canai,
mnwnai, xepsens. Kyxypysa xopomwn cnyinwx znn orypuos w i-xs-, ona
sazep+wsaei seiep w ynyumaei mwxpoxnwmai znn paciymwx s nw+nem npyce
pacienwn.
Ucnonssosanwe osomen c pasn-mw cpoxamw cospesanwn npezciasnnei
pasnoopasn-e sosmo+nociw znn manespa. Pano secnon mo+no s-cesais xaxyx-
nwo xonozoycionuwsyx cxopocnenyx xynsiypy iwna mnwnaia, canaia, pezwca,
pannen mopxosw. Hocne ee yopxw rpnzxy sanwmaxi iennonxwson w
meznennocospesaxmen xynsiypon iwna iomaios, orypuos. Baiem cnezyxi
nozswmnwe noces- sanepwannwu-, naciepnaxa, uwxopwn. Bosmo+en zpyron
sapwani. -io- ycxopwis oizauy npozyxuww, siopyx xynsiypy ny+no s-cesais,
xorza nepsan eme ne ypana. Lnn nocesa s-wpaxi pacienwn, xoiop-e s pannwe
nepwoz- pocia ne ipeyxi mnoro mecia. -aciwunoe saienenwe w sna+nocis,
coszasaem-e nwcisnmw nepson xynsiyp-, naronpwnin- znn npopaciaxmwx cemnn
w pocia npopocixos. K iomy spemenw, xorza nozcennnan xynsiypa noipeyei
onsme cseia w mecia, npez-zyman zon+na -is ypana.
73
Hocne yopxw npome+yiounon xynsiyp- ocnosnan ociaeicn s
naronpwnin-x ycnoswnx znn pocia w passwiwn.
Lepipyza Ipanx, s ieuenwe 50 nei nposozwsman na csoem yuacixe
wcn-ianwe cmemann-x nocesos osomn-x, pexomenzyei cnezyxmwn npwem
ooramenwn nous- c nomomsx oos-x. Pano secnon ona s-cesaei na rpnzxw
o- s ie pnz-, rze nosznee yzyi s-ca+en- ipeosaiensn-e x nwianwx
osomw orypu-, xanycia, censzepen, iomai-. Bo- s-zep+wsaxi samoposxw zo
2 C. Oioi npwem zaei nono+wiensn-n pesynsiai ionsxo s iom
cnyuae, ecnw s samwx xnwmaiwuecxwx ycnoswnx o- ycnexi sauseciw zo ioro,
xax npwzei spemn s-ca+wsais na wx mecio paccazy onee iennonxwson
xynsiyp-. B nauane useienwn opasosanwe xnyensxos na xopnnx oos
zociwraei maxcwmyma w onw moryi s-nonnwis pons ooraiwienn nous-. B nauane
useienwn pacienwn oos cpesaxi, nwcisn w cienw ociasnnxi na nosepxnociw
nous- xax mynsuy, a xopnw, pasnarancs, oizaxi naxonnenn-n s xnyensxax
asoi. Hocxonsxy o- ne zosozni zo ypo+an, a wcnonssyxi xax senenoe
yzopenwe, io znn oion uenw roznicn copia ne onsaiensno ypo+ann-e, no
oinwuaxmwecn -cip-m nauansn-m pociom.
U. Xymann npwsozwi xapaxiepn-e npwmep- cmemann-x nocazox
osomen c pasn-mw cpoxamw cospesanwn. Boi ozwn ws nwx. Ha rpnzxe mwpwnon
1 m pasmemaxi pnz- osomen s cnezyxmem nopnzxe cnesa nanpaso: nwcioson
canai c sxpannenwem pezwca uepes xa+z-e 10 cm, xpecc-canai, xonspaw c
xouann-m canaiom (na ozno pacienwe xonspaw ozno pacienwe canaia), ipw
pnza mnwnaia, pnz pannero xapioenn, zsa pnza mnwnaia. Oiw xynsiyp-
rapmonwpyxi zpyr c zpyrom. Oa swza canaia samwmaxi pezwc w xonspaw oi
semnnnon nomxw. Heps-m, uepes 67 nezens nocne nocesa, nocnesaei mnwnai.
Ero nwcisn cpesaxi, a xopnw pasnaraxicn s semne w ooramaxi nousy.
Oznospemenno roios x ynoipenenwx xpecc-canai. Ero iax+e cpesaxi,
ocsoo+zan eme ozwn pnz. Baiem naciynaei ouepezs pezwca. Lwcioson canai,
xoiop-n nemu- nas-saxi mnwii-canaiom, nocienenno opesaxi w npope+wsaxi,
iax uio ociasmwecn s pnzy pacienwn moryi csoozno paspaciaiscn. Tnwii-
canai wmeei io npewmymeciso nepez xouann-m, uio on cnosa oipaciaei nocne
nozpesanwn w nocionnno zaei cse+we, sxycn-e nwcisn. On sanwmaei mano mecia
w nooiomy yzoen xax zononnwiensnan xynsiypa. Hocne yopxw xouannoro
canaia xonspaw nonyuaei mnoro csooznoro mecia w wniencwsno paciei. O
iom, uio iaxon cnoco s-pamwsanwn naronpwnien znn xonspaw,
cswzeienscisyei ee zosonsno onsman cpeznnn macca 555 r. Hocneznwm
ywpaxi xapioens. Tax xax pasnwun-e swz- osomen ywpaxi s pasnoe spemn,
io znn nos+e cospesaxmwx xynsiyp ociaeicn sce onsme mecia znn xopomero
passwiwn. B oiom npwmepe c 1 m
2
rpnzxw -no copano 11 xr osomen.
Xymann npwsozwi eme ozwn npwmep, xorza sa ozwn ceson c
1 m
2
rpnzxw -no nonyueno 20 xr osomen. B oiom cnyuae nposozni zsa
nocnezosaiensn-x nocesa. Heps-n ipw pnza xonspaw snepeme+xy c xouann-m
canaiom, paccionnwe me+zy nwmw 33 cm. B npome+yixax me+zy pnzamw
xonspaw zsa pnza mnwnaia, no xpanm rpnzxw nwcioson canai c
sxpannenwem pezwca. Hopnzox yopxw ioi +e, uio onwcan s npez-zymem
npwmepe. Omwn ypo+an osomen 8,88 xr/m
2
. Hocne yopxw nocneznen xynsiyp-
s xonue wxnn nauane wxnn nosepxnocis rpnzxw noxp-saxi cnoem xomnocia w
cnerxa sazen-saxi rpannmw, saiem s-cesaxi siopyx xomwnauwx xynsiyp: ipw
pnza pezsxw c me+zypnzsem 33 cm, me+zy nwmw zsa pnza xouannoro canaia,
no xpanm rpnzxw nwcioson canai c pezwcom. Biopon noces s cymme zaei
11 xr/m
2
osomen.
Ha orai-x nousax s-coxwx rpnzox pacienwn mo+no ca+ais onee
iecno. Onw coszaxi csoero poza +wsyx mynsuy, nnoin-n nwcioson noxpos no
scen rpnzxe, xoiop-n iopmoswi poci copnnxos w sazep+wsaei snary. Caman
o-unan cxema znn nocazxw na rpnzxax cepwn nwsxopacnono+enn-x pnzos.
Oia cxema rozwicn w znn rpnzox, sanni-x oznon xynsiypon, w znn cmemann-x
nocazox. Hocxonsxy npoxoz- me+zy pnzamw ne ny+n- w nousa ouens
nnozopoznan, pnz- pasmemaxi ropaszo iecnee, uem s o-unom oropoze.
-io- nos-cwis npozyxiwsnocis oropoza, s- mo+eie wcnonssosais
ynnoinenn-e nocazxw osomn-x xynsiyp. B oiom cnyuae paccionnwn me+zy
pacienwnmw ymensmaxi, ca+axi ne pnzamw, a s maxmainom nopnzxe, npome+yixw
74
me+zy xpynn-mw pacienwnmw sanonnnxi onee xomnaxin-mw. Oio nossonwi s 2
3 pasa nos-cwis cop osomen c ezwnwu- nnomazw. Hpw ynnoinenn-x nocazxax
cpeznwn ypo+an mopxosw c 1 m
2
cociasnnei 7,2 xr, nyxa 9,6 xr, iomaios
9,4 xr, canaia xouannoro 7,2 xr.
B cnyuae nocazxw na rpnzxe oznon xynsiyp- paccionnwe me+zy
pacienwnmw s pnzax mo+ei -is iaxwm +e, xax w me+zy pnzamw. Pacienwn
ca+axi xax - xsazpaiamw. Hexoiop-e xynsiyp- mo+no ca+ais za+e onee
iecno, iax, uio- xa+zoe pacienwe oznoro pnza naxozwnocs nanpoiws nycioro
npome+yixa coceznero. Torza uenip- scex pacienwn yzyi naxozwiscn na
pasnom paccionnww zpyr oi zpyra w opasos-sais xonuenipwuecxyx wrypy.
Pnz- npw iaxom cnocoe mo+no pacnono+wis iecnee na 27 cm. B macmiaax
epm- iaxon cnoco nocesa, nanpwmep, cow, zasan ysenwuenwe ypo+an na 25%.
Oio o+ncnneicn iem, uio pacienwn nyume ocsemaxicn connuem w xopnw wx
mensme nepexp-saxi zpyr zpyra.
B ian. 18 npwsezen- mwnwmansn-e paccionnwn me+zy
paccionnwnmw, no s-zep+wsais wx mo+no ionsxo na zociaiouno oraion w
sna+non nouse. Taxwe ynnoinenn-e noces- nyume scero yzaxicn c xomnaxin-mw
pacienwnmw senenn-x xynsiyp, neonsmwx no pasmepy swzos xanyci-,
xopnennozos, nepua, xycioson aconw.
Ecnw na rpnzxe s-pamwsaeicn ne ozna xynsiypa, onpezenwis
paccionnwe me+zy pnzamw necxonsxo cno+nee. -io- onpezenwis, na xaxom
paccionnww pacnonarais pnz- w pacienwn, ycianoswie cpeznee paccionnwe znn
xa+zoro pacienwn. Hanpwmep, znn uepezyxmwxcn pnzos oos w mopxosw: 10 cm
(znn oos) npwaswis 5 cm (znn mopxosw) w paszenwis na zsa. B- nonyuwie
paccionnwe me+zy pnzamw, pasnoe 7,5 cm. Coxpannn nono+ennoe paccionnwe
me+zy osomn-mw pacienwnmw, mo+no nozca+wsais me+zy pnzamw pasnwun-e ipas-,
xoiop-e xoin w ociaxicn s rpynie secs ceson, no sanwmaxi mano mecia,
wcnonssyn sce npocsei- me+zy xpynn-mw pacienwnmw.

Taotza 18
Paccroxnwx xexy pacrenwxxw s pxy npw ynnornennow
nocaxe na rnyoxwx rpxxax (no Carr A., 1982)
Kynsiyp- Paccionnwn, cm

Kyciosan acons 10
Csexna 5
Bpoxxonw 30
Mopxoss 5
Censzepen xopneson w nwcioson 15
-ecnox 5
Lyx 10
Canai nwcioson 15
Heipymxa 10
Lopox 5
Hepeu 30
Pezwc 5
Tnwnai 10
Tomai- 45
Pena 10


Bmecio ioro uio- pacnonarais pnz- no scen znwne rpnzxw, mo+no
paszenwis ee na noxw w pacnonarais s nwx pnz- szons wnw nonepex wnw
npocio paspac-sais cemena. Oio ocoenno yzono znn nocnezosaiensn-x
nocesos -cipopaciymwx xynsiyp, nocxonsxy nepez ouepezn-m nocesom s-
ywpaeie npezmecisyxmyx xynsiypy co scen nnomazw noxa. Xopomo paciyi npw
nnoinom npowssonsnom nocese senen-e osomw, a iax+e zonropaciymwe
xomnaxin-e xynsiyp- w xopnennoz-.
HPHMEPN CMENAHHNX HOCAOK

Lwnnomwposann-n nemeuxwn cazosoz Xymann necxonsxo
zecniwneinwn wsyuan cosmeciwmocis oropozn-x xynsiyp w s pesynsiaie
paspaoian 50 xomwnauwn. Bzecs m- onwmem nexoiop-e ws nwx (npw mwpwne
rpnzox 1 m).
75
Komwnauwn 1: ipw pnza mopxosw, uei-pe mnwii-nyxa, uei-pe
mnwnaia. Pnz- pasmemaxi s nocnezosaiensnociw: mnwii-nyx mnwnai
mopxoss mnwii-nyx mnwnai mopxoss w i. z. B cpeznem pnzy mopxosw
mo+no s-cazwis necxonsxo pacienwn iomaios (na 3 m uei-pe pacienwn).
Tnwnai mo+no samenwis xpecc-canaiom wnw nwcios-m canaiom. Heps-m ywpaxi
mnwnai. Tnwii-nyx nocnesaei s cepezwne neia w na rpnzxe ociaeicn
mopxoss, ee nwcisn n-mno paspaciaxicn w noxp-saxi scx nosepxnocis rpnzxw.
B oion xomwnauww coueiaxicn xynsiyp- c pasnon cxopocisx pocia, xoiop-e
ywpaxi s pasnoe spemn, narozapn uemy xonxypenuwn me+zy nwmw csozwicn x
mwnwmymy. Ka+zan xynsiypa xopomo passwsaeicn w zaei s-coxwn ypo+an: c
1 m
2
cowpaxi 1,5 xr mnwnaia, 2,5 xr nyxa w 4 xr mopxosw.
B oiom npwmepe w zanee, rze peus wzei o mnwii-nyxe, cnezyei
orosopwis, uio nemeuxwe oropoznwxw pasmno+axi ero meiozom paszenenwn
xycia. Pano secnon xyci- paszennxi na uaciw, xoiop-e s-ca+wsaxi na rpnzxy
na paccionnww 3035 cm zpyr oi zpyra.
Komwnauwn 2: uei-pe pnza mnwii-nyxa, ipw mnwnaia, zsa
xpecc-canaia, ozwn xepsenn, ipw neipymxw. Kynsiyp- pacnonaraxicn s
nocnezosaiensnociw: nyx xpecc-canai neipymxa mnwnai nyx xepsens
neipymxa mnwnai xpecc-canai neipymxa mnwnai nyx. Ha rpnzxe
ociaeicn neipymxa, xoiopan paspaciaeicn w zaei mnoro nwcises.
Komwnauww 3 w 4: zsa pnza monozon semnnnwxw, xoiopyx
s-ca+wsaxi s asrycie na cepezwny rpnzxw, ipw pnza nwcioson neipymxw me+zy
nwmw w no xpanm rpnzxw s-cesaxi secnon cnezyxmero roza: ona oironnei oi
semnnnwxw cnwsnen. Hepez nocesom neipymxw semnx p-xnni, yzannxi yc-
semnnnwxw, zoasnnxi xomnoci. Heipymxa nxwi nerxwe, nnozopozn-e nous- c
s-coxwm cozep+anwem rymyca. Hocne copa semnnnwxw ee pacienwn yzannxi, a
neipymxa ociaeicn na swmy.
Lnn cpasnenwn szecs +e npwsezem npwmep zpyron xomwnauww c
semnnnwxon. B asrycie ee s-ca+wsaxi, s nauane ceninpn me+zypnzsn sacesaxi
sanepsnnnwuen w mnwnaiom. Ha cnezyxmwn roz me+zy pnzamw semnnnwxw ca+axi
xonspaw wnw o-. Hocne yopxw ypo+an semnnnwxy yzannxi w s-cesaxi
senenoe yzopenwe. Hemeuxwe cazosoz- cuwiaxi, uio nawonee pauwonansno
wcnonssosais semnnnwxy ionsxo nepsoro roza nnozonomenwn. Oio snauwiensno
oneruaei yxoz sa nen.
Komwnauwn 5: no cepezwne rpnzxw ozwn pnz xouannoro canaia,
c zsyx ciopon oi nero zsa pnza mnwnaia, sa nwm zsa pnza useinon
xanyci- (paccionnwe s pnzy 50 cm), no xpanm rpnzxw zsa pnza nwciosoro
canaia c sxpannenwem pezwca. B pnzy xouannoro canaia uepes xa+z-n meip
s-ca+wsaxi ozno pacienwe iomaios. Hocnezosaiensnocis yopxw: mnwnai,
pezwc, nwcioson canai, useinan xanycia, xouann-n canai. Korza na rpnzxe
ocianyicn oznw iomai-, mo+no zoaswis xomnoci w nposeciw siopon noces: ipw
pnza uepnon pezsxw, zsa xouannoro canaia, a no xpanm cnosa nwcioson
canai c pezwcom. Pezsxa ymepenno yrneiaei passwiwe iomaios, nooiomy wx
ypo+an nemnoro cnw+aeicn. Ho s cmemann-x nocesax uensx nsnneicn nonyuenwe
s-coxoro cymmapnoro ypo+an osomen c ezwnwu- nnomazw, a ne xa+zon oizensnon
xynsiyp-.
Eme necxonsxo xomwnauwn Xymanna:
Orypu- ozwn pnz, mnwnai zsa, mnwii-nyx zsa, nwcioson
canai zsa; mnwnai nnis pnzos, useinan xanycia zsa; csexna uei-pe
pnza, xonspaw + xouann-n canai ipw; csexna ozwn pnz, useinan wnw
enoxouannan xanycia + censzepen zsa; xonspaw ipw pnza, pezwc
uei-pe, mnwnai mecis; iomai- ozwn pnz, xonspaw + xouann-n canai
ipw, mnwnai zsa, nwcioson canai + pezwc zsa; iomai- + xouann-n canai
ozwn pnz, xanycia + xouann-n canai zsa, mnwnai zsa; xyciosan acons
ipw pnza, iomai- ozwn, pezwc uei-pe; pannwn xapioens zsa pnza,
nwcioson canai ozwn, mnwnai uei-pe, pezwc zsa; orypu- + iomai-
ozwn pnz, xouann-n canai zsa, mnwii-nyx zsa, nwcioson canai zsa.
Tsenuapcxwn cazosoz M. Xosapz pexomenzyei csox xomwnauwx znn
ycnoswn mnrxoro xnwmaia w npozon+wiensnoro sereiauwonnoro nepwoza. B
mapie, xax ionsxo oiiaei semnn, na rpnzxe mwpwnon 1,2 m s-cenis ipw pnza
76
xopmos-x oos c me+zypnzsem 20 cm, s xonue mapia nauane anpenn me+zy
pnzamw oos s-cesaxi zsa pnza cmecw xouannoro canaia w xonspaw.
B cepezwne man o- paspaciyicn w naunyi saiennis canai w
xonspaw, iorza ny+no cpesais wx, cienw wsmensuwis w mynsuwposais wmw
me+zypnzse. B cepezwne wxnn smecio nepsoro pnza oos s-cazwis paccazy
enoxouannon xanyci- w censzepen c sxpannenwem yxpona (paccionnwe s pnzy
50 cm), smecio sioporo useinon xanyci- w censzepen c sxpannenwem
orypeunon ipas-, smecio ipeisero xpacnoxouannyx xanyciy, censzepen w
yxpon. Mynsua ws cienen oos cny+wi senen-m yzopenwem w samwmaei nousy
oi nepec-xanwn. Orypeunan ipasa ne zon+na cwnsno paspaciaiscn, uio- ona
ne memana xanycie, nooiomy s nauane useienwn ee cpesaxi. .po+an xanyci-
ywpaxi s oxinpe.
A ieneps onwmem npwmepn-n oropoz, s xoiopom nana+en
cesooopoi. Bzecs uyscisyeicn snwnnwe amepwxancxon w anrnwncxon ipazwuwn,
nooiomy xapaxiep coueianwn xynsiyp necxonsxo zpyron: onsme snwmanwn
yzenneicn ipasam.
Hpzmep 1. Caz paszenen na uei-pe pasn-x yuacixa. Ha nepsom
rnasnan xynsiypa xapioens. Lecnis pnzos sannio pannwm xapioenem, onw
uepezyxicn c pnzamw nyxa-nopen; zecnis nosznwm, uepezyxmwmcn c xycioson
aconsx. Ha oiom +e yuacixe c xpax zsa pnza monozon, eme ne nnozonocnmen
semnnnwxw. Biopon yuaciox mecio oos-x xynsiyp. Pnz- ropoxa, aconw,
oos nepeme+axicn pnzamw paccaz- xanyci- xouannon, pxccenscxon, poxxonw
(peus wzei o zsyxneinen xynsiype oswmon xanyci-). B xonue yuacixa zsa
pnza semnnnwxw nepsoro roza nnozonomenwn. Tpeiwn yuaciox sanni xanycion,
nocennnon s npez-zymem cesone. Hocne yopxw xanyci- s-ca+wsaxi paccazy
iomaios, peny, canai, pezwc. Bam-xaxi yuaciox zsa pnza semnnnwxw sioporo
roza nnozonomenwn. -eisepi-n yuaciox xopnennoz- (mopxoss, csexna, pezwc,
iypnenc), nyx, canai, i-xsa, xonspaw. Bzecs +e zsa pnza semnnnwxw
nocneznero roza. Ha xa+zom yuacixe s xauecise conyicisyxmwx xynsiyp paciyi
senen-e xynsiyp- w ipas-. -epezosanwe ocnosn-x xynsiyp: xapioens,
oos-e, xanycia, xopnennoz-. Bemnnnwxa naxozwicn na oznom mecie uei-pe
roza, ws nwx zsa roza maxcwmansnon npozyxiwsnociw. -epes uei-pe roza
semnnnwxy nepememaxi na zpyron xoneu yuacixa. B xonue caza pacnono+en-
xyci- nrozn-x xynsiyp w nnozos-e zepessn.
Hpzmep 2. .uaciox paszenen zopo+xon npwnwswiensno na zse
pasn-e uaciw, nesyx w npasyx. B sepxnen npason uaciw naxoznicn xomnocin-e
xyuw. Cpasy +e sa nwmw wzei rpnzxa iomaios, oxanmnennan c oznon ciopon-
neipymxon, a c zpyron mnwii-nyxom. Lanee cnezyei neps-n noces mopxosw c
pezwcxon, s-cennnon pezxo znn mapxwposxw pnzos. Ba nwmw neps-n noces
ropoxa. Me+zy ero pnzamw, xorza noroza cianei zociaiouno iennon,
s-ca+wsaxi cnazxwn nepeu. K iomy spemenw, xorza nepeu s-paciei w noipeyei
onsme conneunoro cseia, ropox cospeei w yzei ypan. Ba pnzamw ropoxa
wzei siopon noces mopxosw, a sa nen siopon noces ropoxa. Me+zy pnzamw
ropoxa ca+axi uwxopwn. Baiem cnezyei nox caxapnon xyxypys- uei-pe pnza
c sxpannenwem zsyx nynox i-xs- oio neps-n noces xyxypys-. Hpasyx uacis
sam-xaei pnz manopana.
Lesan uacis caza nauwnaeicn zsymn pnzamw orypuos, xoiop-e
oxpy+en- ypaunwxom w yxponom. Lanee cnezyei nnis pnzos xycioson aconw,
nepeme+axmwxcn pnzamw mnwnaia. Ba nwmw pasmemaxicn nocnezosaiensn-e noces-
nwciosoro canaia w nwiomnwx xouannoro canaia. Oicxza epyi ero paccazy w
s-ca+wsaxi cpezw zpyrwx xynsiyp. Lansme naxoznicn pnz- sioporo nocesa
xyxypys-, uepezyxmwecn c pnzamw ipeisero nocesa ropoxa. Bzecs, cpezw
xyxypys-, nomemen- eme uei-pe nynxw c i-xson. Eme zansme cmecs socxos-x
oos w xouannoro canaia. Ba oamw wzei csexna, mapxwposannan pezwcxon.
Baiem ipw pnza poxxonw c sxpannenwem zymwu-.

PEKOMEHAHHH HO COHETAHHT
OTEHBHNX KYHBTYP

77
Baxta+anm. Pexomenzyeicn ca+ais cpezw xycioson aconw,
oinyrwsaxmen xonopazcxoro +yxa. Bnaronpwninoe snwnnwe na axna+an-
oxas-saei uaep.
Boom. Hawonee naronpwnin-e ssawmooinomenwn, xoiop-e mo+no
oxapaxiepwsosais xax ssawmonomoms, cymecisyxi me+zy oamw w orypuamw.
Hooiomy pexomenzyeicn ca+ais o- soxpyr rpnzox c orypuamw. Onw xopomo
coueiaxicn c caxapnon xyxypyson, xapioenem, pezwcom, pezsxon, mnwnaiom,
ropuwuen. Bxpannenwe oos s nocazxy oiwx xynsiyp ynyumaei nwianwe wx
asoiom. Lymwci-n aswnwx, noca+enn-n pnzom c oamw, ymensmaei nospe+zenwe
wx ooson sepnosxon. Lpyrwe nonesn-e ipas- znn oos: ypaunwx, nasanza,
zymwua, posmapwn, i-cnuenwcinwx.
He pexomenzyeicn ca+ais o- c nyxom, nyxom-nopeem, mnwii-
nyxom w uecnoxom. Ha o- nnoxo zencisyei cocezciso apxaiues w non-nw
ropsxon.
Bznotpat. B Monzasww, xax y+e ynomnnyio panee, -no wsyueno
onsmoe xonwueciso xynsiypn-x pacienwn na wx cosmeciwmocis c swnorpazom.
Ciwmynwpyxmee snwnnwe na poci swnorpaza oxas-sanw xyxypysa, acons, po+s,
xapioens, pezwc, pezsxa macnwunan. Oipwuaiensnoe zenciswe -no oimeueno
npw cosmecin-x nocazxax c nyxom, numenem, coen, xanycion.
Hecosmeciwmocis swnorpaza w xanyci- wssecina c zasnwx spemen.
.+e s Lpesnen Lpeuww snanw, uio xanycia nsnneicn sparom swnorpaznon nos-.
Oio mo+ei noxasaiscn yzwswiensn-m, noiomy uio zpyrwe pacienwn cemencisa
xanycin-x ne iax spa+zen- swnorpazy, a pezwc w pezsxa macnwunan,
naoopoi, oxas-saxi na nero naronpwninoe soszenciswe.
Fopox. Oinomenwn ssawmonomomw oimeuen- y ropoxa c mopxossx,
penon, orypuamw. On xopomo paciei me+zy pnzamw oiwx xynsiyp, nomoran wm, s
csox ouepezs, iem, uio, xax w sce oos-e, ooramaei nousy asoiom. Lopox
mo+no coueiais na oznon rpnzxe c pezwcom, pezsxon, xouann-m canaiom,
xonspaw, neipymxon.
Henaronpwnin- coueianwn ropoxa c swzamw nyxa, uecnoxom,
iomaiamw. Us ipas na ropox nnoxo snwnei non-ns ropsxan. O ssawmooinomenwnx
ropoxa c xapioenem w xanycion cymecisyxi npoiwsopeuws-e mnenwn: oznw
asiop- cuwiaxi oiw xomwnauww snonne sosmo+n-mw, zpyrwe oinocnicn x nwm
oipwuaiensno.
Kanycia. Lnn pasnwun-x swzos xanyci- xapaxiepn- zosonsno
nwsxwe npeznouienwn s oinomenww conposo+zaxmwx pacienwn.
Oinomenwn ssawmonomomw oimeuen- y xanyci- c xycioson aconsx w
censzepeem. Oiw swz- naronpwnino zencisyxi zpyr na zpyra, a censzepen,
xpome ioro, samwmaei xanyciy oi semnnn-x nomex. .xpon, noca+enn-n me+zy
pnzamw xanyci-, ynyumaei ee sxyc w oinyrwsaei rycenwu w inen. Lnn xanyci-
naronpwnino iax+e cocezciso orypeunon ipas-, ona xopomo snwnei na xanyciy
w csowmw +ecixwmw sonocwci-mw nwcisnmw oironnei ynwiox. Ouens xopoman
conposo+zaxman xynsiypa znn xanyci- canai (sce ero swz-). On iax+e
samwmaei ee oi semnnnon nomxw. Kanycia ny+zaeicn iax+e s samwie oi
pasnoopasn-x xanycin-x aouex, oixnaz-saxmwx nnua na nwcisnx. Oiy pons
moryi s-nonnwis apomaiwuecxwe ipas-, csowm cwnsn-m sanaxom macxwpyxmwe
sanax xanyci-. U nooiomy soxpyr nocazox xanyci- pexomenzyeicn ca+ais
uaep, manen, mniy, wccon, non-ns, neuenyx pomamxy. Lyx-nopen oinyrwsaei
rycenwu cosxw. Kanyciy mo+no coueiais na oznon rpnzxe c orypuamw,
iomaiamw, mnwnaiom, csexnon, manronszom, xapioenem, uwxopwem. Hei ezwnoro
mnenwn no nosozy cosmeciwmociw ee c semnnnwxon w swzamw nyxa. Us scex
swzos xanyci- xonspaw nawonee nozxoznmwn napinep znn cionoson csexn- w
nnoxon cocez znn iomaios.
Kanycia ne coueiaeicn c neipymxon w cwnsno cipazaei oi
nwsxopaciymero swnorpaza. Ha nwciosyx xanyciy nnoxo zencisyei nw+ma.
Kapioetn. Bnaronpwnino s-pamwsanwe xapioenn s cmemannon
xynsiype. On mensme oneei w mo+ei zonsme paciw na oznom mecie es
cnw+enwn ypo+an. Lyumwe napinep- znn xapioenn mnwnai, xyciosan acons w
o-. Iacons, noca+ennan s me+zypnzsnx, ooramaei nousy asoiom w
oinyrwsaei xonopazcxoro +yxa. Kapioens xopomo coueiaeicn c xanycion,
ocoenno useinon w xonspaw, pasn-mw swzamw canaia, xyxypyson, pezwcom.
78
Mnorwe asiop- oimeuaxi, uio naronpwninoe snwnnwe na xapioens oxas-saei
neonsmoe xonwueciso pacienwn xpena, noca+enn-x no yrnam xapioensnon
zennnxw. Konopazcxoro +yxa oinyrwsaxi xoiosnwx, xopwanzp, naciypuwn,
nw+ma, apxaiu-.
He pexomenzyeicn ca+ais xapioens c censzepeem, yrneiaxmee
snwnnwe na xapioens oxas-saei nozconneunwx.
Ho nosozy ssawmooinomenwn xapioenn c iomaiamw, csexnon w
ropoxom cymecisyxi npoiwsonono+n-e mnenwn.
Bemtznzxa. Ha semnnnwxy naronpwnino snwnxi xyciosan acons,
mnwnai, neipymxa. Heipymxy pexomenzyxi ca+ais s me+zypnzsnx semnnnwxw znn
oinyrwsanwn cnwsnen. Bemnnnwxa mo+ei coueiaiscn c uecnoxom, xanycion,
canaiom, nyxom, pezwcom, pezsxon, csexnon. Us ipas na nee xopomo zencisyxi
ypaunwx (orypeunan ipasa) w manen. Mynsuwposanwe nous- s nepwoz
opasosanwn nnozos enos-mw w cocnos-mw wrnamw cnococisyei cymecisennomy
ynyumenwx sxyca semnnnwxw.
Kyxypysa. Oinocwicn x pacienwnm, ipeosaiensn-m x nwianwx,
nooiomy coseiyxi noxw xyxypys- uepezosais c noxamw xycioson aconw; ona
s-wrp-saei oi cocezcisa oioro oosoro pacienwn, ynyumaienn nous-.
Kyxypysa coueiaeicn c orypuamw, iomaiamw, canaiom, oamw, pannwm
xapioenem. Oiw xynsiyp- ciwmynwpyxi ee poci. Orypu- pexomenzyeicn ca+ais
soxpyr xyxypysn-x zennnox. C iouxw spenwn annenonaiww xyxypysa ouens
zpy+ecisennoe pacienwe znn mnorwx xynsiyp. Ona naronpwnino snwnei na
nozconneunwx, xapioens, swnorpaz.
Hnoxwe cocezw znn nee censzepen w csexna cionosan.
Lyx. Knaccwuecxoe coueianwe nyx w mopxoss. Oiw zse xynsiyp-
samwmaxi zpyr zpyra oi spezwienen: mopxoss oironnei nyxosyx myxy, a nyx
mopxosnyx myxy. Bnarozapn xomnaxinon opme nyx s me+zypnzsnx wcnonssyeicn
xax zononnwiensnan xynsiypa. On coueiaeicn co csexnon, canaiom, orypuamw,
semnnnwxon, mnwnaiom, pezwcom, xpecc-canaiom. Oinocwiensno coueianwn nyxa
c xanycion nei ezwnoro mnenwn. Hexoiop-e asiop- cuwiaxi, uio nyx xopomo
zencisyei na xanyciy w oironnei ee spezwienen. Oxanmnenwe ws uaepa
naronpwnino znn pocia nyxa, pomamxa iax+e xopomo zencisyei na nero, no s
neonsmwx xonwuecisax: npwnwswiensno ozno pacienwe na 1 noronn-n meip
rpnzxw.
He coueiaeicn nyx c aconsx, ropoxom, oamw. Lnn nero
nenaronpwnino cocezciso manen.
Lyx-nopez. Pacienwn-cnyinwxw znn nyxa-nopen censzepen,
xyciosan acons, xouann-n canai, mopxoss, csexna. Lyx-nopen w censzepen
csnsan- oinomenwnmw ssawmonomomw, nooiomy pexomenzyeicn ca+ais wx
uepezyxmwmwcn pnzamw.
Lyx mnototeinzz (mnwii-nyx). Xopomo coueiaeicn c iomaiamw,
censzepeem, canaiom, xanycion, mopxossx, semnnnwxon, onzwswem; ne
pexomenzyeicn ca+ais pnzom c ropoxom, aconsx, csexnon.
Mopxonn. Xopomo s-nocwi cocezciso mnorwx xynsiyp, npexpacno
paciei c nyxom penuai-m w mnwnaiom, a iax+e xopomo coueiaeicn c iomaiamw,
pezwcom, pezsxon, manronszom, mnwii-nyxom, uecnoxom, canaiom. Ho camoe
nwsxoe pacienwe znn mopxosw, c xoiop-m y nee cymecisyei oinomenwe
ssawmonomomw, oio ropox. Mopxoss pexomenzyeicn oxpy+ais cnezyxmwmw
xynsiypamw znn oinyrwsanwn mopxosnon myxw: posmapwnom, maneem, iaaxom,
nyxom.
Bpa+zen-e ipas- yxpon, anwc.
Otypm. Lnn orypuos pacienwn-cnyinwxw acons nwsxoxyciosan w
xozosan ssxmancn, censzepen, csexna, canai, xanycia, uecnox, nyx penuai-n,
mnwnai, mnwii-nyx, pezwc, enxens. Hawonee naronpwninoe snwnnwe na
orypu- oxas-saxi o-, nooiomy coseiyxi ca+ais o- soxpyr zennnxw c
orypuamw. Camw +e orypu- ca+axi soxpyr xyxypys-, xoiopan ouens s-wrp-saei
oi iaxoro cocezcisa. Bnaronpwnin-e znn orypuos ipas- pomamxa, yxpon,
orypeunan ipasa. Hencen sonpoc o cosmeciwmociw orypuos c iomaiamw. Pasn-e
asiop- s-cxas-saxi na oioi cuei npnmo npoiwsonono+n-e mnenwn: oznw
cuwiaxi, uio oio xopomee coueianwe, zpyrwe, uio oio aconxino
79
nesosmo+noe coueianwe. Tax uio oioi sonpoc xa+zomy cazosozy npwzeicn
s-ncnwis camomy on-in-m nyiem.
Heipymxa. Hsnneicn pacienwem-cnyinwxom znn mnorwx xynsiyp:
cnap+w, pos, censzepen, nyxa-nopen, ropoxa, iomaios, pezwca, semnnnwxw,
canaia. Ee pexomenzyxi ca+ais no xpanm rpnzox c iomaiamw. Hoca+ennan no
cocezcisy c posamw, ona ymensmaei na nwx xonwueciso inen; noca+ennan s
me+zypnzsnx semnnnwxw oironnei cnwsnen.
Hepe. Pacienwe-cnyinwx aswnwx, spa+zenoe pacienwe
enxens.
Petzc. Xopomo nepenocwi cmemann-e nocazxw c iomaiamw,
mnwnaiom, neipymxon, manronszom, swzamw nyxa, uecnoxom, swzamw xanyci-,
semnnnwxon, ropoxom. Ocoenno naronpwnino znn pezwca coueianwe ero s
oznom pnzy c nwcios-m w xouann-m canaiom, xoiop-e samwmaxi ero oi semnnnon
nomxw. Pezwc, noca+enn-n me+zy nwsxoxycioson aconsx, wmeei ocoenno
ne+n-n sxyc w xpynn-e xopnennoz-. Iacons iax+e samwmaei pezwc oi
spezwienen. Hocxonsxy cemena pezwca -cipo npopaciaxi, pexomenzyeicn
s-cesais wx smecie c meznenno npopaciaxmwmw xynsiypamw (csexna, mnwnai,
mopxoss, naciepnax) znn mapxwposxw pnzos. Haciypuwn w xpecc-canai,
oxanmnnxmwe rpnzxw c pezwcom, ynyumaxi sxyc pezwca, npwzasan ocipoiy, a
noz snwnnwem nwciosoro canaia on npwopeiaei onee ne+n-n sxyc.
Henaronpwnino znn pezwca cocezciso wccona. Hexoiop-e cazosoz-
cuwiaxi, uio w orypu- nnoxon cocez znn nero.
Pena. Pacienwe-cnyinwx ropox. Henaronpwnin- znn pen-
rynnsnwx, ropuwua w ropeu niwuwn (cnop-m).
Catai. Canai xouann-n w nwcioson (mnwii-canai) xopomo
coueiaeicn c onsmwncisom oropozn-x xynsiyp. On xopomwn cnyinwx znn
iomaios, orypuos, aconw, mnwii-nyxa, mnwnaia, semnnnwxw, ropoxa.
Cocezciso ero ocoenno naronpwnino znn osomen ws cemencisa xanycin-x
(xpeciousein-x) scex swzos xanyci-, pezwca, pezsxw, iax xax on
oinyrwsaei semnnnyx nomxy. A znn nero camoro nonesno cocezciso nyxa,
oinyrwsaxmero inen. Canai ne nxwi neperpesa w ny+zaeicn s uaciwunom
saienenww, no ionsxo s uaciwunom, nooiomy nwsxoe cocezciso pacienwn c
rycion nwcison iaxwx, xax mopxoss, csexna, nenaronpwnino znn canaia.
Kyciwxw canaia mo+no pasmemais s pasn-x meciax caza, rze on yzei paciw
noz noxposom onee s-coxopocn-x pacienwn.
Cnexta ciotonaz. Xymann, xoiop-n mnoro nei nposepnn
cosmeciwmocis cionoson csexn- c zpyrwmw osomamw, yisep+zaei, uio nnis
swzos osomen xapioens, iomai-, nwsxoxyciosan acons, csexna w mnwnai
ciwmynwpyxi zpyr zpyra. Ho ero nanxzenwnm, csexna iax+e ouens xopomo
snwnei na xanyciy scex swzos, canai, pezwc w pezsxy, znn csexn- ocoenno
naronpwnino cocezciso nyxa, xonspaw, mnwnaia, canaia, xpome ioro, ona
xopomo nepenocwi cosmecin-e nocazxw c uecnoxom, orypuamw, semnnnwxon,
xopnes-m censzepeem. Oinocwiensno necosmeciwmociw csexn- c zpyrwmw
xynsiypamw nei ezwnoro mnenwn. Hexoiop-e cazosoz- yisep+zaxi, uio ona
nnoxo paciei s cocezcise co mnwii-nyxom, xyxypyson w xapioenem. B
oinomenww manronsza, xoiop-n npwnazne+wi x iomy +e oianwuecxomy
cemencisy, uio w csexna, iax+e cymecisyxi pasnornacwn. Ozwn asiop
yisep+zaei, uio on naronpwnino snwnei na csexny, zpyron, uio osomw
oioro cemencisa ne s-nocni xopnes-x s-zenenwn zpyr zpyra w nooiomy wx
nenssn ca+ais pnzom.
Ecis npeznono+enwn, uio xopnes-e s-zenenwn csexn- onazaxi
csoncisamw aniwwoiwxos w nooiomy nozcazxa ee x nexoiop-m xynsiypam, s
uacinociw x mopxosw, mo+ei oxas-sais na nwx oszopasnwsaxmee zenciswe. Ho
npw oiom ne cnezyei sa-sais o conxzenww zociaiounoro paccionnwn me+zy
pacienwnmw, iax xax momnan nwcisa csexn- saiennei coceznwe xynsiyp-.
Cetntepez. . censzepen w enoxouannon xanyci- oimeuen-
oinomenwn ssawmonomomw: xanycia ciwmynwpyei poci censzepen, a censzepen
oironnei oi xanyci- aouex-ennnox. Censzepen xopomo coueiaeicn c
iomaiamw, mnwnaiom, orypuamw, canaiom, csexnon. Ocoenno naroisopno na
nero zencisyxi mnwii-nyx w xyciosan acons, ne pexomenzyeicn ca+ais
censzepen pnzom c xyxypyson, xapioenem, neipymxon, mopxossx.
80
Tomaim. Hexoiop-e cuwiaxi iomai- orowciwun-mw pacienwnmw,
xoiop-e nxni paciw camw no cee, oizensno oi zpyrwx xynsiyp. Ho on-i
nemeuxwx w msenuapcxwx oropoznwxos rosopwi, uio iomai- nennoxo nepenocni
cocezciso zpyrwx osomen w snonne roznicn znn cmemann-x nocazox. Onw xopomo
coueiaxicn c censzepeem, onzwswem, pezwcom, pezsxon, xyxypyson, canaiom,
xanycion, uecnoxom, mopxossx, csexnon. Oimeueno ssawmnoe naronpwninoe
zenciswe co mnwii-nyxom, mnwnaiom, xycioson aconsx, neipymxon, xoiopyx
uacio ca+axi xax oxanmnenwe rpnzox c iomaiamw. . iomaios spa+zenoe
oinomenwe c xonspaw, enxenem w yxponom. -io xacaeicn oinomenwn iomaios c
xapioenem w orypuamw, szecs mnenwn pacxoznicn, sosmo+no, oio saswcwi oi
cnocoa nocazxw. Bnaronpwnino znn iomaios cocezciso cnezyxmwx ipas,
ynyumaxmwx wx sxyc w cocionnwe: aswnwx, menwcca nwmonnan, orypeunan
ipasa, mnwii-nyx, apxaiu-, mnia, manen. Lsyzomnan xpanwsa, paciyman
pnzom c iomaiamw, ynyumaei xaueciso iomainoro coxa w npoznesaei cpox
xpanenwn nnozos.
Tmxna. Lynxw c i-xson coseiyxi pacnonarais me+zy pacienwnmw
xyxypys-. Kyxypysa saiennei i-xsy s +apxoe spemn w cnacaei ee oi
neperpesa.
1acotn. Iacons nwsxoxyciosan nawonee zpy+enxnoe pacienwe
ws osomen cemencisa oos-x. Oinomenwn ssawmonomomw w ssawmnoro
ciwmynwposanwn oimeuen- znn aconw w pezwca, scex swzos xanyci-, xyxypys-,
censzepen, orypuos, xapioenn, iomaios, csexn-, mnwnaia. Kopnes-mw
s-zenenwnmw, orai-mw asoiom, acons nomoraei paciymwm pnzom c nen osomam
zpyrwx swzos. Kpome ioro, ona cosmeciwma c manronszom, canaiom,
semnnnwxon, nyxom-nopeem. Iacons nnoxo nepenocwi cocezciso nyxa, uecnoxa,
enxenn, ropoxa. Us ipas znn aconw pexomenzyxi uaep, xoiop-n samwmaei ee
oi uepnon inw.
Uecnox. Ho-swzwmomy, s Banaznon Espone on ne nonssyeicn
onsmon nonynnpnocisx, nooiomy ero pezxo scipeiwms s cmemann-x nocazxax.
Ussecino, uio uecnox xopomo coueiaeicn c iomaiamw, csexnon, mopxossx,
orypuamw, semnnnwxon w nnoxo zencisyei na acons, ropox, xanyciy.
Tnznai. Usnxnenn-n s Lepmanww w Tsenuapww unen osomnoro
coomecisa. Emy npwnwc-saxi mnoro nono+wiensn-x xauecis, s iom uwcne
xonozoycionuwsocis, xopoixwn nepwoz cospesanwn, xomnaxinyx opmy. Bce oio
zenaei ero ouens yzonon xynsiypon znn nocnezosaiensn-x w cosmemenn-x
nocazox. Kpome ioro, xopnw mnwnaia naronpwnino snwnxi na csoncisa nous-,
a canonwn, sxoznmwn s cocias ero xopnes-x s-zenenwn, ciwmynwpyei
nornomenwe nwiaiensn-x semecis xopnnmw paciymwx pnzom c nwm osomen.
Oimeueno ssawmnoe naronpwninoe snwnnwe znn mnwnaia w xapioenn, iomaios,
aconw, csexn-. Hawonee uacio scipeuaxicn xomwnauww mnwnai c xonspaw,
pezwcom, canaiom. On iax+e xopomo coueiaeicn c mopxossx, nyxom, neipymxon,
xpecc-canaiom, censzepeem, xanycion, semnnnwxon. Hw c oznwm swzom pacienwn
y mnwnaia nei spa+zen-x oinomenwn.
Bce npwsezenn-e cosei- cnezyei socnpwnwmais xax pexomenzauww,
a ne xax aconxino isepz-e npaswna. Ka+z-n cazosoz zon+en nposepwis wx na
csoem yuacixe c wmexmwmwcn s ero pacnopn+enww copiamw npwmenwiensno x
mecin-m ycnoswnm (ian.19).
Onwcann-e meioz- npezycmaipwsaxi oexiwsnoe wcnonssosanwe
scen nnomazw oropoza s ieuenwe scero neinero cesona. Hpw iaxom cnocoe
s-pamwsanwn yuaciox nnomazsx 100 m
2
mo+ei xopmwis cemsx ws uei-pex
uenosex.
Cnezyei ynomnnyis eme o oznom sa+nom coseie on-in-x
oropoznwxos. Oio xacaeicn cociasnenwn e+eroznoro nnana nocazox. On ny+en
znn ioro, uio-, so-neps-x, conxzais npaswnsnoe uepezosanwe xynsiyp no
rozam s cooiseicisww c onwcann-mw s-me npaswnamw poiauww, so-siop-x,
nnanwposais nozces- w nozcazxw oznwx xynsiyp x zpyrwm s nauane roza. Bce
oio ipyzno sanomnwis w yzep+ais s ronose, ocoenno npw onsmom
pasnoopasww xynsiyp, nooiomy nnan-xapia oropoza cosepmenno neoxozwm.


BPEHTEHH H BOHESHH HE BOPBBA,
81
A COCYTECTBOBAHHE

Ecnw s- isepzo pemwnw ciais na nyis opranwuecxoro cazosozcisa
w oixasaiscn oi npwmenenwn nzoxwmwxaios, io sac +zei nenerxan, no s io +e
spemn ysnexaiensnan sazaua. Cnezyei nanomnwis, uio opranwuecxwn cazosoz
oinwuaeicn oco-m oinomenwem x npwpoze w xo scem ee nponsnenwnm. B npwpoze
nei spezwienen, ecis npocio pasnwun-e swz- nacexom-x. Oio ionsxo c iouxw
spenwn uenosexa nexoiop-e ws nwx npespaiwnwcs so spezwienen, sacny+wsaxmwx
nonnoro ynwuio+enwn. Xwmwuecxwe wpm-, s-nycxaxmwe wncexiwuwz-, cuwiaxi
oexiwsn-mw nwms ie ws nwx, xoiop-e ynwuio+axi nacexom-x na 90100%. Hpw
oiom s nepsyx ouepezs norwaxi mnorwe nonesn-e znn uenosexa nacexom-e.
Ocoenno ropnuwe oniyswaci- opranwuecxoro semnezenwn s-zswraxi
cosepmenno npoiwsonono+n-n ieswc, cornacno xoiopomy spezwienw w onesnw
npwnocni ne spez, a nonssy, s-nonnnn pons canwiapos, iax xax onw nopa+axi
w ynwuio+axi ionsxo ocnanenn-e pacienwn w ne iporaxi szopos-e w cwnsn-e.
A. Banepi paccxas-saei o oznom cenexuwonepe xapioenn ws Lepmanww,
xoiop-n paccmaipwsan xonopazcxwx +yxos xax csowx nomomnwxos. Onw yxas-sanw
emy na onsn-e pacienwn, nozne+amwe ynwuio+enwx npw cenexuww. B
opranwuecxom cazosozcise ne rosopni o opse, a rosopni o xonipone,
xoiop-n nossonnei c nomomsx pasnwun-x meponpwniwn nozzep+wsais yposens
spezn-x znn caza nacexom-x na zonyciwmom yposne.
Bame rnasnoe opyzwe s samwie oi spezwienen w onesnen,
yisep+zaei Cieen Orzen, oio cwna pasyma. Cnauana nazo nonnis nponemy,
a saiem paspaai-sais nyiw ee pemenwn. Cnauana nonanxzanie, xax w xorza
nponema sosnwxna. Oio ipeyei snanwn nous-, pacienwn, noroz-, scex iex
nocionnno wsmennxmwxcn axiopos, xoiop-e saciasnnxi sac -is nocionnno
naciopo+e. Hpwciansnoe nanxzenwe nouiw scerza zaci sam xnxu x pemenwx
nponem-. Hpe+ze uem zencisosais, nazo xopomensxo nozymais w nonnis
npwuwny ez-, a saiem nociapaiscn ycipanwis ee. Hpwmep iaxoro nozxoza m-
naxozwm y Banepia. On paccxas-saei o iom, xax nepesen cson caz na nosoe
mecio w nepeses iyza uacis csowx nnozos-x zepesses w xyciapnwxos, s iom
uwcne zexopaiwsn-n mnoroneinwx son+anxy. Ha nosom mecie son+anxa npw+wnacs
xopomo, no cxopo nozseprnacs nanazenwx nwnwnsmwxos, nwuwnxw xoiop-x o+enw
sce nwcisn. H zeiansno wsyuwn, uem oinwuanocs ciapoe mecio wx
npowspacianwn s Pozepay oi nosoro w s-nswn ozno pasnwuwe: cienens
saienenwn -na s oowx cnyuanx cosepmenno ozwnaxoson, no s Mxnxene
pacienwn naxozwnwcs noz mwpoxwm sepxnwm xapnwsom zoma, io ecis na onee
cyxom mecie. Hap- neex soz- xsaiwno, uio- ycipanwis ymep, nanocwm-n
pacienwnm nwuwnxamw nwnwnsmwxa.
Boi zpyron npwmep, wnnxcipwpyxmwn oinomenwe opranwuecxoro
cazosoza x nponeme nonsnenwn spezwienen, ssni-n ws xnwrw B. Ciopna
Iwnocown cazosozcisa. Paoian npaxiwxaniom s oznom wozwnamwuecxom
xosnncise, asiop sameiwn, uio na aconw nonswnwcs inw, w y+e roios -n
opaoiais pacienwn nacioem iaaxa. Ho xosnwn caza cxasan, uio nazo
nocmoipeis w nozymais.
O uem iyi zymais? cxasan n. Boi nponema, w soi pemenwe.
Ho cazosoz oiseiwn, uio cnauana nazo nonnis, nouemy nonswnwcs inw.
Hpexpacno. Oio npocio, cxasan n, scnomnws csow sanniwn
eciecisosnanwem. Beponinee scero, wx sanecno seipom wnw onw npwnecen-
xaxwmw-io zpyrwmw opranwsmamw. Hazo wx ynwuio+wis, noxa onw ne
pasmno+wnwcs! Torza on o+ncnwn mne: Hei, npwuwna wx nonsnenwn onee
ionxan; ona wmeei oinomenwe x npezmecisyxmen xynsiype, yzopenwx w noroze,
xoiop-e mornw ocnawis pacienwn w czenais wx onee uysciswiensn-mw.
Us oiwx npwmepos s- swzwie, uio catonotm otny zs ttannmx
npzuzn nonpe+tenzz pacienzz nztzi n zx octaotenzz, a otnzm zs ttannmx
cnocooon samzim oi pacnpocipanenzz ootesnez z npetzietez cuziami costanze
otatonpzzinmx yctonzz ttz pocia stoponmx, coatanczponannmx pacienzz. Moryi
cxasais, uio sce oio ne noso w uio sce oio zasno y+e snaxi. Mo+ei -is,
sce snaxi, no ne sce zenaxi. Unaue namw caz- ne naxozwnwcs - cenuac s
iaxom nnauesnom cocionnww ws-sa maccosoro pasmno+enwn spezwienen w
onesnen.
82
Cpezw oiwx ycnoswn nemanosa+nyx pons wrpaei npaswnsnoe
yzopenwe. Hecanancwposannoe yzopenwe w, ocoenno, ws-iox asoia s
snauwiensnon cienenw nos-maxi uysciswiensnocis pacienwn x wnexuwnm. Oi
yzopenwn saswcwi xwmwuecxwn cocias pacienwn, zenaxmwn wx onee wnw menee
npwsnexaiensn-mw znn nacexom-x, cocymwx cox wnw noezaxmwx nwcisn. B
nwianww nacexom-x npeonazaxi yrnesoz- xax nawonee nerxo zociynn-e
wciounwxw oneprww, neoxozwmon nacexom-m znn wx +wsnezeniensnociw. Kaxwm
rpomazn-m sanacom oneprww onazaxi nacexom-e, mo+no swzeis ws cnezyxmero
cpasnenwn: ecnw - uenosex mor np-rais iax +e, xax semnnnan noxa no
oinomenwx x csoemy pociy, io on zonp-rnyn - zo xp-mw camoro s-coxoro nsx-
nopxcxoro neocxpea. Hooiomy znn csoero nwianwn nacexom-e s-wpaxi
pacienwn c s-coxwm cozep+anwem pacisopwm-x yrnesozos (pasnwun-x Caxapos).
Uccnezosanwn noxasanw, uio pacienwn, s-pocmwe na mwnepansn-x yzopenwnx,
opasyxi mensme enxos w onsme yrnesozos, uem pacienwn na opranwuecxwx
yzopenwnx. Taxwe cnazxwe pacienwn, xoiop-e nacexom-e pacnosnaxi no wx
cneuwwuecxomy sanaxy, onee npwsnexaiensn- znn wx nwianwn. Hooiomy, ectz
nm xoizie pemzin npootemy npetzietez, ne xnaiaziecn cpasy sa
onpmcxznaietn, a notymazie oo ytoopenzz.
Toi xomnoci, npwroiosnenwe xoioporo -no onwcano panee,
onazaei xaxwm-io uyzozencisenn-m csoncisom. On zenaei pacienwn nouiw
nesocnpwwmuws-mw x onesnnm w spezwiennm. Hpwuwn- oioro iouno ne wssecin-,
no iem ne menee, no cswzeienscisy npaxiwxos, pacienwn, yzopenn-e
npaswnsno npwroiosnenn-m xomnociom, samwmen- oi scex nospe+zenwn. Ha oioi
cuei ocoenno mnoro npwmepos m- naxozwm s xnwre sce ioro +e Ansswna
Banepia Caz w namnn es oipas-. Asiop csnio sepwi s uenenyx cwny
xomnocia (nozuepxnem npaswnsno npwroiosnennoro). On iop+ecisyxme
paccxas-saei cnezyxmyx wciopwx:
B coceznwx cazax pocno zociaiouno mnoro ciap-x, sanymenn-x
nnozos-x zepesses, cosepmenno ne nnozonocnmwx, onsn-x napmon w nnozoson
rnwnsx. Oiw zepessn npwsozwnw xpecisnn-nnozosozos ciapon mxon- s npocis w
cny+wnw znn nwx wciounwxom nocionnnon saoi-. Mne +e onw nwcxonsxo ne
memanw. Mow nnonw w cnws- -nw neynsswm- s ciapwnnom cm-cne oioro cnosa,
uio osnauaei onw -nw cnosno sarosopen- io nw xaxwm-io xonzoscxwm
saxnniwem, io nw narocnosenwem cs-me w czenanwcs nenpwciynn-mw znn scero,
wm spa+zenoro w speznoro. Bonmeciso +e saxnxuanocs ne s uem wnom, xax s
manensxom npwcisonsnom xpyre, zanexo ne oxsai-saxmem scen xopneson onaciw
zepesses. Ha nero s ieuenwe nniw nei nozpnz xnanw npaswnsno npwroiosnenn-n
xomnoci. Kpome ioro, zepessn sa oio spemn onsme ne opesanw. B neps-e ipw
roza nocne nocazxw npowssozwnw wx opmosounyx opesxy, neoxozwmyx znn
npaswnsnoro pocia, uio- rnasn-e seisw y nwx xpacwso s-cipownwcs no
cnwpanw soxpyr uenipansnoro noera. B zansnenmem nwuero onee ne
ipeosanocs: zepeso, npe-saxmee s pasnosecww co scemw cwnamw w
semecisamw, na nero soszencisyxmwmw, npwopeiaei w eciecisennyx
pasnosecnyx xoncipyxuwx.
Lpyran ero wciopwn oinocwicn x xapioenx w xonopazcxomy +yxy w
wioiope. Ucxnxuwiensno zo+znws-m neiom 1954 roza na moem xapioensnom
none, ne swzasmem nw oznoro nonnocisx conneunoro znn, -no nopa+eno
wioiopon scero 1,5% xycios. Us-sa rycion nocazxw pacienwn ee yzanocs
s-nswis ionsxo npw yopxe ypo+an. Camo coon pasymeeicn, xonopazcxwn +yx y
nac io+e npwcyicisosan. H naxozwn +yxos na meenxe s csoem zsope w na
oze+ze nxzen, npwxozwsmwx xo mne. Ho nw ozwn +yx ne sanons na xapioensnyx
oisy: ona -na cnwmxom szoposon.
U npwsezem eme ozny ero wciopwx o xanycie w aouxe-ennnxe:
-io +e ne zaei sosmo+nociw spezwiennm saxpenwiscn na
pacienwnx nxoro swza, s-pamenn-x c nomomsx yzopenwn xomnociom, zo
oioro ne zoxonaiscn w s zecnixax zoxiopcxwx zwcepiauwn. Torza, ienn-m
neiom 1964 roza, naz xanycin-mw rpnzxamw xon-xanwcs iyuw aouex-ennnox.
H cionn w sswpan na oio c nexoiop-m snopazcisom: onw sezs ne mornw
oino+wis na mowx pacienwnx nw ezwnoro nwuxa, saio na uy+wx cxonsxo
yrozno.
83
On +e paccxas-saei mno+eciso cnyuaes, xorza notnnoe ztz
nenotnnoe napymenze pe+zma ytoopenzz (necootmtenze npanzt npztoiontenzz
xomnocia, zcnotnsonanze cne+eto ztz ntoxoto nanosa) nmsmnato macconoe
nopa+enze pacienzz. B- mo+eie sepwis oiomy wnw nei, no so scnxom cnyuae
ciowi nposepwis oio na npaxiwxe.
Homwmo yzopenwn cymecisyxi w zpyrwe cnoco- npezoispamenwn
pacnpocipanenwn spezwienen w onesnen.

Omwe npaswna samwrm or spewrenew

Hepnoe wsyuenwe wonorww nacexomoro w na oiom ocnosanww
coszanwe ycnoswn, nenaronpwnin-x znn ero owianwn s samem cazy. Hanpwmep,
ecnw soxpyr ocnosanwn poxxonw nac-nais zpesecnon son-, io oiwm s-
oinyrneie xanycinyx myxy, xoiopan oixnaz-saei nnua s nousy y ocnosanwn
osomen ws cemencisa xanycin-x. B-nynwsmwecn ws nwu nwuwnxw snezpnxicn s
xopens, w pacienwe xwpeei w norwaei. Bona iax+e iopmoswi s-xoz nwuwnox ws
nwu, iax xax coszaei nenaronpwninyx znn nwx menounyx peaxuwx s nouse.
Lpyron npwmep: nexoiop-e spezwienw nrozn-x xyciapnwxos swmyxi s nouse.
Becnon onw s-xozni na nosepxnocis, nepewpaxicn na xyci- w nauwnaxi
o+ezais monoz-e nwcisn wnw oixnaz-sais nnua s yion-. Ecnw ocensx
nac-nais noz xyciamw ionci-n cnon mynsuw wnw naxp-is nousy nonwoiwnenoson
nnenxon, io s-xoz spezwienen yzei saipyznen, snauwiensnan wx uacis ne
cmo+ei s-paiscn na nosepxnocis w czenais csoe uepnoe zeno.
Biopoe na ocnosanww wsyuenwn +wsnennoro uwxna spezwienn ne
cnezyei s nepwoz nawonsmen ero axiwsnociw npowssozwis noces wnw
s-ca+wsais paccazy. Hanpwmep, pannesecennnn paccaza scex swzos xanyci-
uacio cwnsno cipazaei oi nwuwnox xanycinon myxw. Oiw myxw xonuaxi
oixnaz-sais nnua sa zse nezenw zo nocneznwx samoposxos. Ecnw s-cazwis
paccazy na zse nezenw nos+e, io nospe+zenwe snauwiensno ymensmwicn.
Tpeine coszanwe wswuecxon nperpaz- znn spezwienen, xoiopan
memaei wm zopaiscn zo pacienwn. Hpwmepom mo+ei cny+wis ciap-n npwem
opranwuecxwx cazosozos, npwmennem-n npoiws xanycinon myxw. Us xapiona
zenaxi nnocxwe sopoinwuxw zwameipom oxono 20 cm w nazesaxi wx na ocnosanwe
pacienwn xanyci-. B pesynsiaie myxa nwmena sosmo+nociw oino+wis csow nnua
s nousy y ocnosanwn pacienwn. Ta +e uens zociwraeicn c nomomsx
mynsuwposanwn nous- nocne s-cazxw paccaz-. Oio cnacaei xanyciy iax+e oi
semnnnon nomxw.
Ueinepioe zpesnwn xax mwp cnoco pyunoro copa spezwienen w
ynwuio+enwe wx. Ocoenno nonesno zenais oio pannen secnon, uio-
ynwuio+wis nepeswmosasmwe ocow. Taxwm opasom s- npezoispamaeie nonsnenwe
na csei coien w i-cnu noiomxos. B ieuenwe scero neia cnezyei spemn oi
spemenw ocmaipwsais nw+nxx ciopony nwcises, rze spezwienw o-uno
oixnaz-saxi nnua, w ynwuio+ais wx.
Hzioe cesooopoi, o xoiopom m- y+e rosopwnw.
Tecioe cmemann-e nocazxw s xaxon-io cienenw ymensmaxi
nospe+zenwe.
Cetnmoe npwmenenwe -cipopasnaraxmwxcn, oxonorwuecxw
esonacn-x wncexiwuwzos paciwiensnoro npowcxo+zenwn wnw axiepwansn-x
npenapaios. B opranwuecxom semnezenww znn ops- c spezwiennmw paspemen-
axiepwansn-e npenapai-, omynscww na ocnose napawnosoro w paciwiensnoro
macna (coesoro wnw nsnnnoro) rnasn-m opasom npoiws inw; +wzxoe m-no;
oxcipaxi ws zpesecwn- zepesa xsaccwn, npowspaciaxmero s Laiwncxon Amepwxe
w Unzww; poienon, n-neswzn-e xpemnesem- w oxcipaxi ws useixos nwpeipyma.
Bonsmwncisa oiwx cpezcis y nac s npoza+e nei. Lopaszo onee zociynn-
paciwiensn-e naciow w oxcipaxi-, onazaxmwe wncexiwuwzn-m zenciswem,
xoiop-e mo+no czenais camwm (cm. cnezyxmwn paszen).
Bocnmoe wonorwuecxwe meioz- ops- c nomomsx s-nycxa
nacexom-x-xwmnwxos, npwmennxicn rnasn-m opasom s iennwuax. A s cazax
oio npwsneuenwe nonesn-x nacexom-x, niwu w +wsoin-x nyiem coszanwn
naronpwnin-x ycnoswn znn wx owianwn.

84
Omwe npaswna samwrm or onesnew

Hepnoe npwopeianie copia, ycionuws-e x onesnnm. Hpe+ze uem
npwopeciw xaxon-nwo copi znn samero caza, nosnaxomsiecs c ero
xapaxiepwciwxon, rze yxasano, x xaxwm onesnnm on ycionuws wnw
socnpwwmuws. Hpw oiom cnezyei npwnwmais so snwmanwe rnasn-m opasom ie
onesnw, xoiop-e pacnpocipanen- s samem panone. Kpome ioro, pexomenzyeicn
s-pamwsais panonwposann-e copia, io ecis npwcnoconenn-e x ycnoswnm samero
panona. Hepanonwposann-e copia s nenpws-un-x znn nwx ycnoswnx nonyuaxicn
ocnanenn-mw w onee nozsep+en- wnexuww. B cospemennon cenexuww copios
rnasnoe snwmanwe uacio nanpasneno na s-coxyx ypo+annocis, a ycionuwsocis x
onesnnm oixozwi na siopon nnan, iax xax pacuei sasezomo zenaeicn na
npwmenenwe neciwuwzos. B-coxan ypo+annocis xax npaswno csnsana c nwsxon
eciecisennon ycionuwsocisx x onesnnm w spezwiennm. Bzecs m- mo+em eme pas
nanomnwis, uio opranwuecxoe semnezenwe ne cipemwicn x nonyuenwx
maxcwmansn-x ypo+aes, sce ero meioz- wmexi csoen uensx s-coxoe xaueciso w
nwiaiensnyx uennocis npozyxios.
Biopoe npwopeianie szopos-e cemena, iax xax uacio wnexuwn
nepezaeicn c sapa+enn-mw cemenamw. Ho nocxonsxy s namwx ycnoswnx ipyzno
-is ysepenn-m, uio sam npozazyi szopos-e cemena, io ciapaniecs, no
sosmo+nociw, wcnonssosais csow cocisenn-e cemena. Hoxynn-e cemena, s
xoiop-x s- nwxorza ne mo+eie -is zociaiouno ysepen-, nepez nocesom
cnezyei nozseprais zeswnexuww. Cemena xynsiyp ws cemencisa xanycin-x (sce
swz- xanyci-, pezwc, pezsxa, iypnenc w i. z.) 1520 mwnyi s-zep+wsaxi s
iennon soze c iemnepaiypon 4850 C, mopxoss 5053 C, ropox 50 C (ne
s-me). Baiem cpasy nepenocni na 23 mwnyi- s xonoznyx sozy w pacxnaz-saxi
znn npocymxw. Cemena iomaios w orypuos znn npezoispamenwn swpycn-x
saonesanwn 2030 mwnyi s-zep+wsaxi s pacisope mapranuosoxwcnoro xanwn
(10 r/n). Baiem npom-saxi w npocymwsaxi. B xauecise zeswnwuwpyxmero
cpezcisa znn cemnn mo+ei cny+wis w nacion son-.
Tpeine coszasanie naronpwnin-e ycnoswn znn ycwnenwn
axiwsnociw nousenn-x mwxpoopranwsmos. Kax y+e -no cxasano panee, rnasn-e
npwsnaxw +wson axiwsnon nous- oio s-coxoe cozep+anwe rymyca w
menxoxomxosaian cipyxiypa, xoiop-e oecneuwsaxi xopomyx aopauwx w
naronpwnin-n sozn-n pe+wm. B wonorwuecxw axiwsnon nouse passwsaxicn swz-
mwxpoopranwsmos, ocoenno mwxpocxonwuecxwx rpwos, s-paai-saxmwx
aniwwoiwxw, xoiop-e czep+wsaxi passwiwe onesneisopn-x axiepwn, ne
rosopn y+e o iom, uio na iaxwx nousax paciyi szopos-e, cwnsn-e pacienwn,
cnocon-e camw samwiwis cen oi wnexuww.
Ueinepioe conxzanie cpoxw nocazxw, pexomenzosann-e znn
samero panona. -acio oio nomo+ei sam nonyuwis ypo+an zo pacnpocipanenwn
onesnw, xorza nanocwm-n ex spez zociwraei xpwiwuecxoro yposnn.
Hzioe yzsie ociopo+n- c nonwsom. Ciapaniecs nonwsais noz
xopens, uio- ne ysna+nnis nwcisy. Lyume xopomwn nonws pas s necxonsxo
znen, uem e+eznesnoe onp-cxwsanwe nwcises ws nenxw. Lnn npezoispamenwn
passwiwn onesnen ocoenno sa+no, uio- nwcisn ycnesanw s-coxnyis zo
naciynnenwn nouw. Hooiomy nonws nyume npowssozwis yipom.
He xozwie no oropozy nocne zo+zn wnw nonwsa. Ha sna+n-x
nwcisnx naxozwicn mno+eciso sosyzwienen onesnen w, npoxozn no pnzam
pacienwn w npwxacancs x nwcisnm, s- cnococisyeie pacnpocipanenwx
wnexuww.
Tecioe s xonue cesona ouwmanie caz oi ociaixos pacienwn,
wcnonssyn wx znn xomnociwposanwn. Boisy, sapa+ennyx wioiopon, nyume
c+wrais. Mnorwe sosyzwienw onesnen nnozos-x w nrozn-x xynsiyp swmyxi na
onasmwx nwcisnx. Hooiomy ozno ws sa+n-x cpezcis npezoispamenwn
pacnpocipanenwn rpwn-x saonesanwn cowpais onasmyx nwcisy w saxan-sais
s semnx wnw snocwis s xomnocinyx xyuy.
Cetnmoe conxzanie npaswna cesooopoia.
Bocnmoe npwmennnie -cipopasnaraxmwecn, oxonorwuecxw
esonacn-e ynrwuwz- paciwiensnoro wnw mwnepansnoro npowcxo+zenwn. B
opranwuecxom semnezenww owuwansno paspemen- znn npwmenenwn cnezyxmwe
85
cpezcisa: myxa ws sozopocnesoro wssecinnxa, xamennan myxa (o-uno ws
enionwia), xonnowznan cepa, paciwiensn-e oxcipaxi- (xsom, nyx, xpen
w i. z.), pacisopwmoe ciexno (cwnwxai naipwn),
mapranuosoxwcn-n xanwn. Ba pye+om oiw coezwnenwn s uwciom wnw
xomwnwposannom swze mo+no naniw s npoza+e. . nac, x co+anenwx, onsmyx wx
uacis s npoza+e ne naniw. B nexoiop-x cnyuanx, xorza ws-sa nenaronpwnin-x
norozn-x ycnoswn, nanpwmep, xonoznan zo+znwsan noroza wnw, naoopoi,
sacyxa, npowcxozwi scn-mxa saonesanwn, npwuwnnxman onsmon spez cazy,
npwxozwicn npwmennis onee +ecixwe npenapai- znn ops- c zann-m
saonesanwem. Taxwe npenapai- onazaxi nenaronpwnin-mw nooun-mw
zenciswnmw w noiomy zonycxaxicn ionsxo s xpannwx cnyuanx. Oio oinocwicn x
mezscozep+amwm coezwnenwnm.
Ocnosnon npwnuwn npw onpezenenww, nacxonsxo zonyciwmo
wcnonssosanwe ioro wnw wnoro npenapaia, cienens ero uy+epoznociw
npwpozn-m semecisam.
Ecnw xaxan-nwo xynsiypa uacio oneei w ipeyei nocionnnoro
npwmenenwn oxcipenn-x mep samwi-, snauwi, ona ne nozxozwi x ycnoswnm
samero caza w nyume oi nee oixasaiscn. Ecnw s- npaswnsno s-panw copia w
swz- xynsiyp, io snonne zociaiouno o-un-x npownaxiwuecxwx meponpwniwn.
-em mensme onp-cxwsanwn, iem nyume.


CPECTBA SATHTN H KOHTPOHH,
OHYCTHMNE B OPFAHHHECKOM CAOBOCTBE

Boptocxaz +ztxocin cmecs pacisopa meznoro xynopoca w
wssecixosoro monoxa: 3%-nan opzocxan +wzxocis 300 r meznoro xynopoca w
400 r neramenon wsseciw na 10 n soz-; 1%-nan opzocxan +wzxocis 100 r
meznoro xynopoca w 100 r wsseciw na 10 n soz-. Loiosni opzocxyx +wzxocis
s zepesnnnon, nnacimaccoson wnw ciexnnnnon nocyze (ne meiannwuecxon).
Cnauana s neonsmom xonwuecise ropnuen soz- pacisopnxi nasecxy meznoro
xynopoca w zonwsaxi pacisop zo 5 n. B zpyron nocyze pacisopnxi wssecis w
zosozni o+em zo 5 n. Ussecis nonnocisx ne pacisopneicn w opasyei ionxyx,
enecyx sssecs wssecixosoe monoxo. B nero npw nocionnnom nomemwsanww
ionxon cipyen snwsaxi oxna+zenn-n pacisop meznoro xynopoca. Hpaswnsno
npwroiosnenn-n pacisop wmeei ronyyx oxpacxy w cnaomenounyx peaxuwx. Hpw
nezociaixe wsseciw oxpacxa cseino-senenan. Peaxuwx nonyuennoro pacisopa
mo+no nposepwis naxmycoson ymaron: xpacnan naxmycosan ymara s menounom
pacisope cwneei. Ba+no, uio- pacisop ne wmen xwcnon peaxuww, iax xax
xwcn-n pacisop npw neinwx opaoixax s-s-saei o+orw nwcises. Hpw
neconxzenww oiwx npaswn s cycnensww opasyxicn xpynn-e uaciwu-, xoiop-e
nnoxo yzep+wsaxicn na nwcisnx.
Bopzocxyx +wzxocis roiosni nenocpezcisenno nepez onp-cxwsanwem
w cpasy wcnonssyxi. Ecnw ociaswis ee cionis, io uaciwuxw cycnensww ocnzyi
na zno.
Onp-cxwsanwe nposozni yipom wnw seuepom, no ne s +apxoe spemn
znn, uio- ne s-ssais o+oros nwcises.
Cpox nocneznen opaoixw na xynsiypax ws cemencisa i-xsenn-x
sa 5 znen zo copa nnozos, na iomaiax sa 8 znen, na zpyrwx xynsiypax
15 znen.
Bopzocxan +wzxocis npwmenneicn znn npownaxiwxw rpwn-x
onesnen napmw, nnozos-x rnwnen, wioioposa, nninwciociw nwcises w i.
z. na scex cazoso-oropozn-x xynsiypax. Ecis csezenwn, uio pacienwn,
onp-cnyi-e opzocxon +wzxocisx, cianosnicn menee npwsnexaiensn-m xopmom
znn nwciorp-symwx rycenwu, meznnwu w uwxazox.
Byptyntcxaz cmecn cmecs meznoro xynopoca w coz-. 3%-nan
yprynzcxan cmecs 300 r meznoro xynopoca w 300 r coz- na 10 n soz-.
Loiosni iax +e, xax opzocxyx +wzxocis. Coza pacisopneicn
ropaszo nyume, uem wssecis, w ne opasyei ocazxa. Byprynzcxan cmecs
zencisyei iax +e, xax opzocxan +wzxocis, no onee cwnsno, nooiomy ee
86
npwmennxi ionsxo na nnozos-x w nrozn-x xynsiypax zo nayxanwn nouex, xorza
pacienwn naxoznicn s nonnom noxoe.
,penecnaz sota. Bonon on-nwsaxi pacienwn ws cemencisa
xanycin-x znn oinyrwsanwn semnnn-x nomex w nyx znn oinyrwsanwn nyxoson
myxw. Pacxozyxi 50100 r/10 m
2
. On-nwsanwe nposozni c xonua man zo nauana
wxnn pas s nezenx, iax xax sona nerxo cm-saeicn zo+zem.
Oisap son-: s meiannwuecxwn cocyz nomemaxi 300 r son- w 5 n
soz-, zosozni zo xwnenwn w, nomemwsan, xwnnini 30 mwn. Oxna+zaxi,
npoue+wsaxi w zosozni o+em zo 10 n. B zens onp-cxwsanwn zoasnnxi 40 r
m-na. Hpwmennxi oi inen w nnonnoro useioeza. Hacion son- znn zeswnexuww
cemnn: 20 r son- sanwsaxi 1 n soz-, naciawsaxi 12 cyiox, nepwozwuecxw
nepememwsan. Hpoue+wsaxi. B nonyuennom pacisope cemena s-zep+wsaxi 4
6 uacos, npom-saxi w npocymwsaxi.
Usnecin. Ussecisx oznon wnw s cmecw c iaaunon n-nsx (1:1)
noc-naxi semnx soxpyr rpnzox znn samwi- oi cnwsnen. Hepenonsan uepes
apsep ws wsseciw, cnwsnw nonyuaxi o+or, w oio oinyrwsaei wx. Hocne zo+zn
nperpazy ws wsseciw sosonosnnxi.
Usnecixonoe motoxo cpezciso oi +yxa-useioeza. Ha 10 n soz-
1,5 xr cse+eramenon wsseciw w 1 n cnnioro monoxa.
Ussecis sxozwi s cocias noenxw, xoiopon ocensx wnw secnon
enni miam- w ocnosanwn cxenein-x seisen nnozos-x zepesses znn samwi- oi
conneun-x o+oros, pnza rpwn-x onesnen w spezwienen. Cocias noenxw: 10 n
soz-, 23 xr wsseciw, 300 r meznoro xynopoca w 1 xr rnwn-.
Uot wcnonssyxi znn ynwuio+enwn rpwa, s-s-saxmero cepyx
rnwns semnnnwxw: 1040 xanens na 10 n soz-.
Kottoztnaz cepa s-nycxaeicn s swze naci-, cmauwsaxmerocn
nopomxa w s rpanynwposannon opme. 1%-n-n pacisop 100 r na 10 n soz-;
0,3%-n-n 30 r na 10 n soz-. Hpw cmemwsanww c sozon zaei ionxyx, cionxyx
sssecs. Hpwmenneicn na scex xynsiypax, xpome xp-+osnwxa, npoiws myunwcion
poc-, nnozoson rnwnw w xnemen. Cpox nocneznen opaoixw sa 1 zens zo copa
ypo+an.
Koponzx, nacion (iax+e zenaxi nacion ws npenoro cena). Bezpo
sanonnnxi na ozny ipeis xoposnxom, zonwsaxi zo sepxa sozon w ciasni s
iennoe mecio na 35 znen. Ba oio spemn s nacioe pasmno+axicn
npoiwsorpwn-e axiepww, pasnaraxmwe rpwnwuy rpwa sosyzwienn
myunwcion poc-. Hepepozwsmwn nacion passozni s 4 pasa. Onp-cxwsanwe
nposozni yipom wnw seuepom, iax xax na cwnsnom conneunom cseiy axiepww
norwaxi.
Maptanonoxzctmz xatzz. Hpwmennxi npoiws myunwcion poc- s
xonuenipauww 0,15% (15 r na 10 n soz-). Xopomo pacisopneicn s soze.
Motoxo npwmennxi znn npezoispamenwn pacnpocipanenwn swpycnon
iaaunon mosawxw na iaaxe w iomaiax. Ecnw wssecino, uio copi iomaios
neycionuws x mosawxe w cymecisyei onacnocis pacnpocipanenwn oion onesnw,
io paccazy cpasy nocne s-cazxw onp-cxwsaxi passezenn-m s 10 pas monoxom.
Onp-cxwsanwe nposozni zsa pasa c wniepsanom s 10 znen.
Metnmz xynopoc. Cepnoxwcnan mezs, npxo-cwnwe xpwciann-, xopomo
pacisopnxmwecn s soze. Lnn zeswnexuww pan na cisonax w seisnx nnozos-x
zepesses npwmennxi s xonuenipauww 23% (200300 r/10 n soz-), znn
onp-cxwsanwn nnozos-x w nrozn-x xynsiyp nepez pacnycxanwem nouex npoiws
nepeswmosasmwx spezwienen w rpwn-x onesnen npwmennxi s xonuenipauww 1%
(100 r/10 n soz-).
Mznepatnno-mactznaz smytnczz, wnw npenapai : 30, czenan na
ocnose neienpozyxios. Cymecisyei necxonsxo pasnoswznocien oioro
npenapaia, oinwuaxmwxcn no cociasy in+en-x mwnepansn-x macen. Onw
npezciasnnxi coon cmeianoopasnyx maccy cseino-ceporo wnw xopwunesoro
useia, xoiopan npw cmemwsanww c sozon opasyei omynscwx. Oiwm npenapaiom s
xonuenipauww 4% (400 r/10 n) onp-cxwsaxi nnozos-e zepessn w nrozn-e
xyciapnwxw zo pacnycxanwn nouex znn ynwuio+enwn scex swzos swmyxmwx
spezwienen (mwiosox, inen, meznnwu, nwciosepiox, monen, xnemen). Cm-cn
opaoixw saxnxuaeicn s iom, uio macnnnan nnenxa noxp-saei iena nacexom-x
w ne nponycxaei soszyx, onw norwaxi oi yzymsn.
87
Mo+no camwm czenais iaxyx omynscwx. Bsnis 4,5 n xaxoro-nwyzs
nerxoro mwnepansnoro macna, 450 r m-na w 2,2 n soz-. Bce oio cmemais,
zoseciw zo xwnenwn w nonyuennyx cmecs nepememwsais wnw scipnxwsais, noxa
ne opasyeicn omynscwn. Ee nazo cpasy +e, noxa ona ne paccnownacs,
wcnonssosais. Lnn onp-cxwsanwn oiy omynscwx passozni s 20 pas. Mo+no
cmemais ee c opzocxon +wzxocisx. U iorza oia cmecs yzei onazais
oznospemenno w wncexiwuwzn-mw, w ynrwuwzn-mw csoncisamw. Onp-cxwsanwe
mwnepansno-macnnnon omynscwen nposozni zo pacnycxanwn nwcises, uio- ne
s-ssais wx o+oros. Ho ecnw s samem pacnopn+enww ecis macno c s-coxon
cienensx ouwcixw, xoiopoe ne nospe+zaei nwcisn, io nyume nposeciw
onp-cxwsanwe s onee nosznwe cpoxw s nauane pacnycxanwn nouex, iorza
mo+no cnwswis xonuenipauwx zo 2%; 4%-nan omynscwn 400 r cmecw na 10 n
soz-; 3%-nan 300 r/10 n; 2%-nan 200 r/10 n.
Mmto. Iwpn-e xwcnoi-, cozep+amwecn s m-ne, nospe+zaxme
zencisyxi na mnorwx menxwx nacexom-x iwna inen, meznnwu, menxwx rycenwu,
ipwncos, xnemen, enoxp-nxw. M-no nponwxaei uepes wx ionxyx xo+y w ywsaei
wx. Hpw onp-cxwsanww m-nsn-m pacisopom s xonuenipauww 23% (200
300 r/10 n) cnezni, uio- -nw xopomo cmouen- w sepxnnn, w nw+nnn ciopon-
nwcises, rze cxannwsaxicn nacexom-e. M-no nenssn pacisopnis s +ecixon
(xonozesnon) soze, iax xax ono opasyei xnonseswzn-n ocazox c
pacisopenn-mw s nen mwnepansn-mw connmw. Bmecio m-na mo+no wcnonssosais
ciwpansn-n nopomox wnw cpezciso znn m-isn nocyz- (1 u. no+xa na 1 n soz-),
no npezsapwiensno ny+no nposepwis, ne o+wraei nw same cpezciso nwcisn
pacienwn. Xopomo nepenocni iaxwe opaoixw pacienwn c ionci-mw nnoin-mw
nwcisnmw ws cemencisa xanycin-x, xy+e acons w ropox. M-no s neonsmwx
xonwuecisax (40 r/10 n) zoasnneicn so sce npwroiosnenn-e zomamnwm
cnocoom cpezcisa znn onp-cxwsanwn pacienwn znn ynyumenwn cmauwsanwn
nwcises.
Mmtnno-metnaz smytnczz cpezciso npoiws myunwcion poc-, inen,
mwiosox, xnemen. 150200 r m-na pacisopnxi s 9 n nexnopwposannon soz-. B
1 n soz- s ciexnnnnon nocyze pacisopnxi 1030 r meznoro xynopoca. Pacisop
meznoro xynopoca npw nocionnnom nomemwsanww snwsaxi s pacisop m-na, cnezn,
uio- npw oiom ne opasosanwcs xnonsn.
Hzxoizn, nacion, cwnsnoe cpezciso npoiws rycenwu w
zonronocwxos. Ero mo+no czenais camwm ws o-unoro iaaxa. Lnn oioro 100 r
iaaxa sanwsaxi 1 n soz- w xwnnini na meznennom orne s ieuenwe 30 mwnyi.
Loasnnxi sozy zo nepsonauansnoro o+ema, cnosa zosozni zo xwnenwn,
npoue+wsaxi w nepez npwmenenwem passozni s 5 pas. Oioi npenapai npwmennxi
npw cwnsnom sapa+enww rycenwuamw, no nazo -is ociopo+n-m, uio- pacisop
ne nonan na xo+y w s rnasa. Lenciswe npozon+aeicn 48 uacos, iax xax
npenapai -cipo pasnaraeicn.
Xtopoxzcn metz nopomox cseino-senenoro useia. B soze ne
pacisopneicn. Hopomox cnauana pasmemwsaxi s neonsmom xonwuecise soz-, zo
nonyuenwn oznopoznon xamwu-. Baiem zoasnnxi ociansnyx sozy, sce spemn
nomemwsan (0,3%-nan xnopoxwcs mezw 30 r/10 n soz-). Xnopoxwcs mezw mo+ei
cny+wis samenwienem opzocxon +wzxociw. Ee nezociaixw nerxo cm-saeicn
zo+zem c nwcises pacienwn, y nexoiop-x copios s-s-saei o+orw nwcises.

Baxrepwansnme npenaparm,
paspemennme nx npwxenenwx na caosmx yvacrxax

Baxiepwansn-e npenapai- npwmennxi s nxon ase sereiauww s
cnyuae maccosoro nonsnenwn rycenwu w xonopazcxoro +yxa. Onw oexiwsn-
rnasn-m opasom npoiws monoz-x rycenwu s nepwoz wx axiwsnoro nwianwn.
Hpenapai- passozni s soze w imaiensno pasmemwsaxi zo nonyuenwn
ionxon cycnensww, xoiopyx nazo wcnonssosais s ieuenwe 23 uacos.
Onp-cxwsanwe nposozni npw iemnepaiype ne nw+e 18 C, npw nwsxon
iemnepaiype npenapai- neaxiwsn-. Hocne opaoixw rycenwu- norwaxi ne
cpasy. Hoz zenciswem npenapaia s wx xwmeunwxe npowcxozwi passwiwe
onesneisopn-x axiepwn, nocienenno rycenwu- cianosnicn manonozsw+n-mw,
88
nepeciaxi nwiaiscn w saiem norwaxi. Lwens naciynaei uepes 510 znen.
Opaoixy nposozni s seuepnee spemn, ciapancs xopomo cmouwis nwcisn.
Hpenapai- xpannicn ne onee roza. -ame scero npwmennxicn
cnezyxmwe npenapai-:
Bzioxczoazttzn. Hpwmenneicn na nnozoso-nrozn-x xynsiypax
npoiws xomnnexca nwciorp-symwx spezwienen. Opaoixa nposozwicn 12 pasa c
wniepsanom 1014 znen. Konuenipauwn 4080 r/10 n. Oi xonopazcxoro +yxa na
xapioene, iomaiax, nepue, axna+ane nepsyx opaoixy nposozni so spemn
maccosoro nonsnenwn nwuwnox. Konuenipauwn 100400 r/10 n. Ha
10 m
2
pacxozyxi ne onee 0,5 n pacisopa. Opaoixy nosiopnxi 23 pasa c
wniepsanom 56 znen.
Bwioxcwauwnnwnom opaai-saxi xanyciy znn ynwuio+enwn monoz-x
nwciorp-symwx rycenwu. Konuenipauwn 4050 r/10 n. Pacxoz pacisopa na
10 m
2
0,5 n.
,entpooazttzn. Hpenapai wcnonssyxi znn ops- c
nwciorp-symwmw rycenwuamw w c nnoneson nnozo+opxon. Opaoixy nposozni s
nepwoz maccosoro nonsnenwn rycenwu 2 pasa c wniepsanom 78 znen.
Konuenipauwn 3050 r/10 n. Ha cmopozwne w xp-+osnwxe on oexiwsen s iex
+e xonuenipauwnx oi nwciorp-symwx rycenwu. Ha xanycie xonuenipauwn 20
30 r/10 n, na xapioene oi xonopazcxoro +yxa 40100 r/10 n.
Lenztozt. Pexomenzosan znn ops- c nwciorp-symwmw rycenwuamw
w c nnoneson nnozo+opxon. Opaoixy nposozni zsa-ipw pasa s nepwoz
maccosoro nonsnenwn spezwienn c wniepsanom 1014 znen. Konuenipauwn na
nnozoso-nrozn-x xynsiypax 2030 r/10 n, na xanycie 1020 r/10 n.

Pacrwrensnme sxcrpaxrm w nacrow

Hpenapai- ws pacienwn ne s-s-saxi nonnon rwenw nacexom-x, no
snauwiensno cnw+axi wx uwcno. Onw oexiwsn- npoiws menxwx cocymwx
nacexom-x wnw ionsxo uio oipozwsmwxcn nwuwnox wnw rycenwu s camom nauane
wx nonsnenwn. Ha sspocn-x rycenwu zencisyxi cnao.
Lenciswe oxcipaxios ne scerza ocnosano na wx wncexiwuwzn-x
csoncisax, io ecis cnoconociw ywsais nacexom-x. Hexoiop-e ws nwx npocio
macxwpyxi sanax pacienwn-xosnwna, iax uio spezwiens ne mo+ei ero naniw,
uio- oino+wis na nem nnua. B-n npozenan iaxon on-i: xanyciy onp-cnynw
nacioem xapioensnon ois-, a xapioens nacioem nwcises xanyci-.
Opweniwpyncs no sanaxy, aouxw-xanycinwu- oino+wnw csow nnua na
xapioene. Korza ws nwu s-senwcs rycenwu-, onw oxasanwcs es npws-unoro
xopma w norwnw oi ronoza.
Lpyron iwn zenciswn paciwiensn-x oxcipaxios saxnxuaeicn s iom,
uio opaoiann-e wmw pacienwn wsmennxi csow sxycos-e xauecisa w cianosnicn
menee npwsnexaiensn-m xopmom znn spezwienen. Taxwm iwnom zenciswn onazaxi
xsonn-n oxcipaxi, non-ns. Hexoiop-e pacienwn, nanpwmep iomai-, cozep+ai
semecisa c nenpwnin-m sanaxom, oinyrwsaxmwe spezwienen. Ussecien uen-n pnz
pacienwn, xoiop-e cozep+ai cwnsnozencisyxmwe ioxcwuecxwe semecisa,
nzoswi-e ne ionsxo znn nacexom-x, no w znn +wsoin-x w znn uenosexa.
Hooiomy npw paoie c nwmw nazo conxzais ociopo+nocis w ciporo s-zep+wsais
yxasannyx zosy; npes-menwe zos- mo+ei s-ssais o+orw nwcises. Losonsno
nzoswi- oxcipaxi- ws pacienwn cemencisa nacnenos-x: xapioenn, iaaxa,
iomaios. To +e camoe mo+no cxasais o oxcipaxie ws nwpeipyma. Hocne
opaoixw pacienwn nnoz- mo+no ynoipennis s nwmy ne panee uem uepes
10 cyiox (ian. 20).
Toxcwuecxoe zenciswe paciwiensn-x oxcipaxios nponsnneicn
ionsxo npw nenocpezcisennom xoniaxie c nacexom-mw. Hocne opaoixw
oxcipaxi- -cipo pasnaraxicn w iepnxi csox axiwsnocis. Hooiomy znn
nonyuenwn omyiwmoro oexia onp-cxwsanwn nosiopnxi necxonsxo pas c
wniepsanom s 710 znen. Ecnw s- nponyciwnw spemn w zanw spezwiennm cwnsno
pasmno+wiscn, io paciwiensn-e oxcipaxi- ne zazyi +enaemoro oexia.
Lnn npwroiosnenwn oxcipaxios pacienwn o-uno cowpaxi s ase
yionwsauww w useienwn, xorza onw cozep+ai nawonsmee xonwueciso
ioxcwuecxwx semecis. Cowpaxi s cyxyx ncnyx norozy, cnezn sa iem, uio-
89
nwcisn pacienwn npw cope -nw cyxwmw. Paciwiensn-n maiepwan cymai s ienw
na npozysaemom mecie. Cyxoe c-pse rpyo wsmensuaxi. Kopnw saroiosnnxi
ocensx wnw pano secnon, npom-saxi, cymai.
Lnn ioro uio- npw onp-cxwsanww pacisop xopomo cmauwsan
nwcisn, s nero nepez cam-m ynoipenenwem zoasnnxi passezennoe s soze
xosnncisennoe m-no, 40 r na sezpo pacisopa. Onp-cxwsanwe nposozni no cyxwm
nwcisnm.
Hw+e onwcan- cnoco- npwroiosnenwn oxcipaxios w nacioes.
Bapxaim. Ucnonssyxi scx nazsemnyx uacis pacienwn. Honsezpa
cyxon macc- sanwsaxi 10 n iennon soz-, naciawsaxi 2 cyiox, npoue+wsaxi.
Bes passezenwn wcnonssyxi znn onp-cxwsanwn nrozn-x xycios oi inen. Oiwm +e
nacioem mo+no nonwsais nousy znn nozasnenwn semnnnwunon nemaioz-.
Taotza 20
Hepevens nawonee pacnpocrpanennmx pacrenww,
sxcrpaxrm ws xoropmx wcnonssymr nx opsm
c spewrenxxw w onesnxxw osomnmx w nnooso-xronmx xynsryp

Bpezwienw w onesnw Pacienwn
Lycenwu- (menxwe nw- Kapioens, nonyx, non-ns, iomai-,
ciorp-s-, cosxw, monw, ropuwua, ozysanuwxw, uecnox, nepeu, nyx,
nnozo+opxw) iaax
Lonronocwxw Hon-ns, apxaiu-, uecnox, nw+ma, iomai-, nepeu
Iyx xonopazcxwn Hon-ns, xanenzyna
Knemw Kapioens, nyx, uecnox, ozysanuwxw, nepeu, masens, nw+ma,
iomai-, xpen, iaax, non-ns
Meznnwu- Taax, nw+ma, nyx, ozysanuwxw, nepeu, uecnox, non-ns,
iomai-, ropuwua
Myxa mopxosnan Lyx, uecnox
Hemaioz- Bapxaiu-
Ornesxa Lopuwua, xapioens, non-ns, nw+ma, iomai-, xsonn-n oxcipaxi
Hwnwnsmwxw (nwuwnxw) Kapioens, non-ns, iaax, iomai-, ropuwua,
nonyxw, xsonn-n oxcipaxi
Hnozo+opxa nnonnan Hon-ns, iomai-, nonyxw, nyx, nepeu, nw+ma,
xsonn-n oxcipaxi, ropuwua
Cnwsnw Lopuwua, nepeu, iaax
Ciexnnnnwu- Lopuwua, nw+ma, iaax
Tnw Kapioens, ozysanuwxw, nepeu, iomai-, xpen, nw+ma, uecnox,
masens, iaax, nyx, ropuwua, xpanwsa, pesens, apxaiu-, non-ns
Tpwnc- Lopuwua, xapioens, nyx, nepeu, iomai-, iaax, uecnox,
masens
Hseioez nnonn-n Taax, nw+ma
Twiosxw Lyx, ozysanuwxw, iaax, uecnox

Lnn samwi- semnnnwxw secnon oi manwnno-semnnnwunoro
zonronocwxa w manwnnoro +yxa pexomenzyeicn cmemwsais nacioz zs notmnz,
oapxaien, uecnoxa, a oi semnnnwunoro xnema s nepwoz nonsnenwn yionos
semnnnwxw cmecn nz+mm, oapxaien, uecnoxa. B oiom cnyuae 200 r cyxon
non-nw wnw nw+m- sanwsaxi xwnnixom w naciawsaxi 12 uaca. Oizensno 200 r
cyxwx apxaiues naciawsaxi s 23 n xonoznon soz-. 200 r uecnoxa nponycxaxi
uepes mncopyxy. Bc cmemwsaxi, npoue+wsaxi, paciwiensn-e ociaixw oi+wmaxi
zocyxa. O+em pacisopa zosozni zo 10 n. Ucnonssyxi es passezenwn.
Fopuza. Hopomxom cyxon ropuwu- on-nwsaxi nousy znn samwi- oi
cnwsnen.
Hacion cyxon ropuwu-: 100 r cyxon ropuwu- na 10 soz-
naciawsaxi 2 cyiox, npoue+wsaxi. Hepez ynoipenenwem pasasnnxi s zsa
pasa. Hacioem ropuwu- onp-cxwsaxi nnozos-e zepessn uepes 1520 znen nocne
useienwn znn nozasnenwn rycenwu nnonnon nnozo+opxw w nwciorp-symwx
rycenwu. Hrozn-e xyci- onp-cxwsaxi s nepson nonoswne neia npoiws nopa+enwn
xp-+osnwxoson ornesxon w nwnwnsmwxom. Oiwm +e nacioem mo+no opaai-sais
xanyciy w xopnennoz- oi inen, xnonos, ipwncos.
Lopuwua sxozwi iax+e s cocias pasnwun-x cmecen. Hanpwmep,
cmecn otynanuzxa, uecnoxa, topuzm, nepa: 400 r c-pon macc- ozysanuwxa
(xopnw, nwcisn npoxpyuwsaxi uepes mncopyxy), 200 r wsmensuennoro uecnoxa,
1 ci. no+xa ropuwu-, 1 ci. no+xa ropsxoro nepua. Oiy cmecs sanwsaxi sozon,
naciawsaxi 45 uacos, npoue+wsaxi, zonwsaxi zo 10 n. Hacion wcnonssyxi znn
90
ops- c nnoneson, xanycinon, axueson inen w znn ops- c nozrp-saxmwmw
cosxamw na iomaiax, xnemamw na i-xsenn-x xynsiypax. Opaoixy nposozni 2
3 pasa c wniepsanom 710 znen.
Fopuzuno-xnoznmz nacioz: 2 ci. no+xw ropuwu- nacionis 2 cyiox,
npouezwis, zoseciw zo 10 n, zoaswis 12 ci. no+xw xsonnoro oxcipaxia.
Ucnonssyxi znn nozasnenwn inen, nwuwnox nwnwnsmwxa, nwciorp-symwx rycenwu.
Katentyta. .cianosneno, uio onp-cxwsanwe nwcises xapioenn
10%-n-m oisapom xanenzyn- (useios) cnw+aei noipenenwe xopma xonopazcxwm
+yxom s 46 pas. Hpw oiom macca iena nwuwnxw ymensmaeicn na 60%.
Kapioetn. Lnn npwroiosnenwn nacion wcnonssyxi senenyx,
szoposyx oisy xapioenn, copannyx nocne useienwn: 2 xr c-pon wnw 0,8 xr
cyxon ois- sanwsaxi 10 n soz-, naciawsaxi 34 uaca, npoue+wsaxi. Hacion
npwmennxi znn onp-cxwsanwn semnnnwxw, manwn-, cmopozwn- oi inen,
nayiwnnoro xnema w monoz-x nwciorp-symwx rycenwu. Oioi +e pacisop,
passezenn-n s 23 pasa, wcnonssyxi znn opaoixw xanyci- oi inen w rycenwu
xanycin-x aouex w znn opaoixw orypuos oi inen w nayiwnnoro xnema.
Kpanzna. Cse+yx xpanwsy (1 xr) naciawsaxi s 10 n xonoznon soz-
1224 uaca. Hacion npwmennxi nepassezenn-m npoiws inen. Hpw naciawsanww ws
+ryuwx sonocxos xpanws- s sozy s-zenneicn mypasswnan xwcnoia, x xoiopon
uysciswiensn- mnrxwe, nesamwmenn-e iena inen.
Lonyx. C-p-mw wsmensuenn-mw nwcisnmw nonyxa sanonnnxi na 1/3
1/2 sezpo, sanwsaxi 10 n iennon soz- w ociasnnxi na 3 znn. Hacioem nonyxa
onp-cxwsaxi xpeciousein-e xynsiyp-: xanyciy, pezwc, pezsxy 34 pasa c
wniepsanom s 7 znen znn samwi- oi nwciorp-symwx rycenwu. B wxnewxne
nacioem nonyxa opaai-saxi nnozos-e zepessn oi nnozo+opox, nwnwnsmwxos,
inen. Onp-cxwsaxi 34 pasa c wniepsanom s 1 nezenx.
Lyx. Oisap- nyxoson menyxw oio wsnxnennoe cpezciso mnorwx
cazosozos, xoiopoe npwmenneicn znn ops- c pasnoopasn-mw spezwiennmw:
400 r menyxw sanwsaxi 10 n xwnnixa, nnoino saxp-saxi, naciawsaxi 2 cyiox.
Hacioem onp-cxwsaxi xanyciy znn samwi- oi inw w nwciorp-symwx rycenwu.
Onp-cxwsanwe nposozni 23 pasa c wniepsanom 5 znen.
Mopxoss opaai-saxi nacioem nyxoson menyxw npw nonsnenww
mopxosnon myxw s nauane w siopon nonoswne neia.
400500 r menyxw w cipenox nyxa samauwsaxi s 10 n soz- w
ociasnnxi pasnaraiscn na 47 znen, saiem npoue+wsaxi. Honyuenn-n nacion
wcnonssyxi npoiws xnemen w rpwn-x onesnen, s iom uwcne oi wioioposa
xapioenn w iomaios.
Hospe+zenwe orypuos nayiwnn-m xnemom, ipwncamw, enoxp-nxon w
innmw mo+no ymensmwis, onp-cnys wx nacioem nyxoson menyxw c zoasnenwem
1 ci. no+xw cyxon ropuwu-. Lopuwuy zoasnnxi nepez naciawsanwem. Bmecio
menyxw mo+no wcnonssosais nyxoswuy: 200 r wsmensuennoro nyxa na 10 n soz-,
naciawsaxi 12 cyiox.
Otynanuzx. Hacioem ws ozysanuwxa onp-cxwsaxi nnonw s nepwoz
pacnycxanwn nouex znn nozasnenwn inen, nayiwnnoro xnema meznnwu w orypu-
znn nozasnenwn nayiwnnoro xnema. Onp-cxwsanwe nosiopnxi nocne useienwn:
300500 r wsmensuenn-x nwcises wnw 150250 r xopnen 23 uaca naciawsaxi s
10 n iennon (ne s-me 40 C) soz-. Ucnonssyxi cpasy +e. Oexiwsnocis
nacion ozysanuwxa ysenwuwsaeicn npw zoasnenww nepua, uecnoxa w ropuwu-, o
uem -no cxasano s-me (cm.: ropuwua).
Hanopoinzx. O-uno wcnonssyxi znn oion uenw nanopoinwx-opnnx:
1 xr cse+ero nanopoinwxa na sezpo soz- ociasnnxi na necxonsxo znen, noxa
+wzxocis ne nepepozwi. Passezenn-n s 10 pas nacion wcnonssyxi znn
pannesecennero onp-cxwsanwn nnozos-x zepesses oi inen. Oiwm nacioem mo+no
nonwsais nousy znn oinyrwsanwn ynwiox.
Hepe cipyuxonmz ocipmz. Ozwn xwnorpamm c-p-x wnw 0,5 xr cyxwx
wsmensuenn-x nnozos na 10 n soz- xwnnini s saxp-ion omanwposannon nocyze
1 uac, naciawsaxi 2 cyiox, oi+wmaxi, npoue+wsaxi. Xpanni s nnoino saxp-i-x
yi-nnx s iemnom, npoxnaznom mecie.
Hepez onp-cxwsanwem zepesses w xyciapnwxos zo pacnycxanwn
nouex oisap passozni s 20 pas (0,5 n na 1 sezpo soz-), npw onp-cxwsanww
nocne pacnycxanwn nouex xonuenipauwx ymensmaxi eme s 5 pas.
91
Hnozos-e zepessn opaai-saxi oisapom nepua necxonsxo pas c
wniepsanom s 15 znen znn ynwuio+enwn inen, meznnwu, menxwx rycenwu w
nwuwnox. Oisap nepua wcnonssyxi znn ops- co cnwsnnmw.
Hpw opaoixe xomnain-x pacienwn oi inen, mwiosox, xnemen
70 mn oisapa passozni s 10 n soz-.
Hepeu iax+e npwmennxi s cmecw c uecnoxom, ozysanuwxom,
ropuwuen, xax -no yxasano s-me.
Hz+ma. Banwsaxi sozon 22,5 xr cse+en wnw 700800 r cyxon
ipas-, saxp-saxi xp-mxon, naciawsaxi 12 cyiox, xwnnini 30 mwnyi,
npoue+wsaxi, passozni sozon s 2 pasa. Onp-cxwsaxi xp-+osnwx znn samwi- oi
nnzenwu-. Opaoixy nposozni 34 pasa xa+z-e 23 znn.
Lpyron cnoco: 300500 r cse+wx pacienwn c useixamw sanwsaxi
10 n soz-. Mo+no sanwsais xwnnixom, mo+no xonoznon sozon. Haciawsaxi
necxonsxo uacos wnw ociasnnxi na necxonsxo znen znn po+enwn. Hepez
ynoipenenwem nacion passozni s 2 pasa. Hacion nw+m- ocoenno oexiwsen
npoiws semnnnwunoro w e+eswunoro xnema, manwnno-semnnnwunoro zonronocwxa,
manwnnoro +yxa, nwnwnsmwxa, a iax+e npoiws p+asuwn- w myunwcion poc-.
Pacienwn opaai-saxi neiom w ocensx.
Hw+my zoasnnxi s cmecs apxaiues w uecnoxa, xax -no yxasano
s-me. Hopomox ws cyxwx useixos w cienen nw+m- oinyrwsaei nox, myx,
xnonos, iapaxanos, mons, xomapos.
Hzpeipym. Hawonee oexiwsn-n (w ioxcwun-n) paciwiensn-n
wncexiwuwz. Ero zenaxi ws useixos nwpeipyma. Bonsman uacis nacexom-x nocne
opaoixw nopomxom nwpeipyma oxas-saeicn napanwsosannon, npasza, nexoiop-e
uepes necxonsxo uacos soccianasnwsaxi nozsw+nocis.
Cowpaxi nonnocisx oixp-i-e useixw nwpeipyma w -cipo wx
s-cymwsaxi s saienennom, iennom mecie. Korza useixw nonnocisx s-coxnyi, wx
nomemaxi s nnoino saxp-i-n cocyz w xpanni zo wcnonssosanwn. Mo+no
wcnonssosais w cse+we useixw. Cyxwe wnw cse+we useixw nwpeipyma wsmensuaxi
ocip-m no+om. Ozny uamxy wsmensuenn-x useixos (uamxa mepa, npwnnian s
sapye+non nwiepaiype, pasna npwnwswiensno 1/4 n) sanwsaxi 1 n iennon
soz- (ne xwnnmen). Cmecs oxna+zaxi, npoue+wsaxi, zoasnnxi 2 xannw +wzxoro
m-na w wcnonssyxi znn opaoixw. -epes uac nocne opaoixw s- nerxo mo+eie
copais scex +yxos, xoiop-e noiepnnw nozsw+nocis, xoin, mo+ei -is, w ne
norwnw.
Hwpeipym ioxcwuen w znn nonesn-x nacexom-x, s iom uwcne znn
nuen w o+swx xoposox, w znn p-. Hooiomy npwmennis ero ciowi ionsxo s
xpannwx cnyuanx. K nono+wiensn-m cioponam nwpeipyma oinocwicn ero
cnoconocis -cipo pasnaraiscn na conneunom cseiy, iax uio on ne
sarpnsnnei oxpy+axmyx cpezy.
Hotmnn topnxaz. Cyxwe (0,71 xr (wnw cse+we) 23 xr)
wsmensuenn-e pacienwn, copann-e s nepwoz useienwn, sanwsaxi sozon,
saxp-saxi xp-mxon, xwnnini 30 mwnyi, npoue+wsaxi, zonwsaxi soz- zo 10 n.
Oisap non-nw wcnonssyxi znn samwi- xp-+osnwxa w cmopozwn- oi ornesxw,
nnonw oi inen, nnozo+opxw, meznnwu-, useioeza w nexoiop-x menxwx
nwciorp-symwx rycenwu. Heps-n pas onp-cxwsaxi cpasy nocne useienwn, saiem
opaoixy nosiopnxi 34 pasa c wniepsanom s nezenx.
Onp-cxwsanwe xanyci- oisapom non-nw ymensmaei ee nospe+zenwe
xanycinon ennnxon.
Bwmnx w uepemnx onp-cxwsaxi so siopon nonoswne neia znn samwi-
oi nwciorp-symwx rycenwu.
Ho zpyrwm wciounwxam: znn samwi- nnonw oi nnozo+opxw io +e
xonwueciso non-nw cnauana naciawsaxi 24 uaca, saiem xwnnini 30 mwnyi,
npoue+wsaxi w pasasnnxi s 2 pasa. Ecis yxasanwn, uio nacion non-nw mo+no
npwmennis znn ops- c xonopazcxwm +yxom na xapioene. Lnn oioro 1,2 xr
nozsnzmen non-nw naciawsaxi 3 cyiox s 10 n soz-, zoasnnxi 50100 r coz-,
npoue+wsaxi.
Hon-ns sxozwi s cocias cmecen c apxaiuem w uecnoxom, o uem
rosopwnocs s-me (cm.: apxaiu-).
Taoax. Taaun-e oisap- w naciow zenaxi rnasn-m opasom ws
iaaunon n-nw.
92
Oisap: 1 xr iaaunon n-nw sanwsaxi 10 n soz-, xwnnini
30 mwnyi, zonwsaxi sozy zo nepsonauansnoro o+ema w s nnoino saxp-ion
nocyze naciawsaxi 24 uaca, npoue+wsaxi. Hepez ynoipenenwem passozni s 4
5 pas.
Hacion: 1 xr n-nw sanwsaxi 10 n iennon soz-, naciawsaxi 2
4 uaca (no zpyromy wciounwxy 23 cyiox), nepwozwuecxw nepememwsan,
npoue+wsaxi. Hepez ynoipenenwem passozni s 34 pasa.
Oisapom wnw nacioem iaaxa onp-cxwsaxi nnonw s nepwoz
ooconenwn yionos znn samwi- oi useioeza w meznnwu-; swmnx, uepemnx
nocne oxonuanwn useienwn znn samwi- oi nwciorp-symwx rycenwu w inen;
cmopozwny w xp-+osnwx znn samwi- oi inen, nnzenwu, nwnwnsmwxa.
Taaun-e oisap- w naciow ynwuio+axi nayiwnnoro xnema npw
ipexxpainon opaoixe c wniepsanom s 710 znen. Onw oexiwsn- npoiws
inen, ennnox w cosox na xanycie, npoiws axueson inw na orypuax.
On-nwsanwe iaaunon n-nsx s cmecw c sonon wnw ramenon wssecisx
(s pasn-x nponopuwnx) wcnonssyeicn znn samwi- oi xpeciousein-x nomex,
nwciorp-symwx rycenwu na xanycie, nyxoson myxw, cnwsnen. Housy me+zy
pnzamw pacienwn noc-naxi oion cmecsx ws pacueia 510 r/m
2
23 pasa uepes
45 znen (xpeciousein-e nomxw); 10 r/m
2
opaoixa s nauane neia w
nosiopno s wxneasrycie (nyxosan myxa); 2025 r/m
2
(cnwsnw).
Bo spemn yionwsauww nnons wx oxypwsaxi iaaun-m z-mom znn
samwi- oi meznnwu. Lnn oioro noz nnonen ciasni sezpo c cyxwmw menxamw,
noz+wraxi wx w, xorza orons pasropwicn, csepxy pocaxi ropcis c-pon ipas-
w ropcis iaaunon n-nw. Cpasy nocne useienwn nnons caz oxypwsaxi iaaun-m
z-mom znn samwi- oi nnoneson nnozo+opxw. B pasn-x meciax caza
pacxnaz-saxi xyuw mycopa, noz+wraxi w csepxy nac-naxi 23 xr iaaunon
n-nw.
Tomaim. Oisap: 4 xr cse+en wnw 2 xr cyxon ois- sanwsaxi 10 n
soz-, naciawsaxi 4 uaca, xwnnini na meznennom orne 30 mwnyi, npoue+wsaxi.
Loios-n oisap mo+no xpanwis s saxp-ion nocyze s npoxnaznom mecie oxono
roza. Hepez ynoipenenwem oisap passozni sozon s 34 pasa. Oisapom
iomainon ois- onp-cxwsaxi nnonw nocne useienwn znn samwi- oi nnoneson
nnozo+opxw w nwciorp-symwx rycenwu; uepemnw, swmnw nocne useienwn oi
nwciorp-symwx rycenwu; cmopozwny w xp-+osnwx npoiws nwnwnsmwxos,
nnzenwu, inen; xanyciy oi inen, rycenwu, cosox, ennnox.
Lnn opaoixw xanyci- mo+no wcnonssosais nacion iomainon
ois-: 1,2 xr cse+en ois- naciawsaxi 23 uaca s 10 n soz-.
Oiwm nacioem nonwsaxi xanyciy so spemn neia ennnox. Cwnsn-n
sanax oinyrwsaei aouex.
Xnoznmz sxcipaxi. Ucnonssyxi roios-n anieun-n xsonn-n oxcipaxi
wnw roiosni ero ws monozoro nannwxa cocn- w enw. Loios-n oxcipaxi nepez
ynoipenenwem passozni sozon: 4 ci. no+xw na 10 n soz-. Us nannwxa
oxcipaxi roiosni cnezyxmwm opasom: 200 r xsow sanwsaxi 2 n ropnuen soz- w
naciawsaxi noz xp-mxon nezenx, e+eznesno nepememwsan. Hepez onp-cxwsanwem
passozni s 10 pas. Onp-cxwsaxi nnonw npoiws nnozo+opxw cpasy nocne
useienwn w nosiopnxi onp-cxwsanwe 23 pasa c wniepsanom s 710 znen.
Cmopozwny w xp-+osnwx znn ynwuio+enwn ornesxw opaai-saxi 3 pasa c
nezensn-m wniepsanom. Hepsoe onp-cxwsanwe nposozni s nauane useienwn.
Uecnox. Haciow w oisap- uecnoxa oexiwsn- w npoiws
spezwienen, w npoiws onesnen. Hpoiws onesnen wcnonssyxi nepepozwsmwn
nacion uecnoxa: 400 r cse+ero wsmensuennoro uecnoxa na 10 n soz-. Hocne
npexpamenwn po+enwn +wzxocis passozni s 10 pas w nonwsaxi nousy me+zy
pacienwnmw. Hepasasnenn-m nacioem opaai-saxi monoz-e pacienwn mopxosw
znn oinyrwsanwn mopxosnon myxw.
Hacion uecnoxa oi inen, xnemen, meznnwu roiosni cnezyxmwm
opasom: 200500 r cse+ero uecnoxa wsmensuaxi, sanwsaxi 35 n soz-,
naciawsaxi 5 cyiox (wnw sanwsaxi 2 n ropnuen soz-, naciawsaxi cyixw).
Hacion oi+wmaxi, npoue+wsaxi, zosozni zo 10 n. Pacisop mo+no xpanwis s
saxp-ion nocyze s ieuenwe scero cesona. Hepez npwmenenwem passozni s
5 pas.
93
Hacion uecnoxa nozasnnei sosyzwienen wioioposa w myunwcion
poc-. Hepsoe onp-cxwsanwe nposozni npw nonsnenww neps-x npwsnaxos
saonesanwn, nosiopno opaai-saxi uepes 57 znen. Tomai- opaai-saxi
nacioem uecnoxa znn npownaxiwxw wioioposa s nepwoz sasns-sanwn nnozos
na siopon xwciw.
-ecnox wcnonssyxi s cmecnx c nw+mon, non-nsx w apxaiuamw, o
uem cxasano s-me.
Tanetn xoncxzz. Pacienwn masenn s-xan-saxi c xopnnmw w
wsmensuaxi. Cse+yx maccy (300400 r) sanwsaxi 10 n iennon soz- w
naciawsaxi 3 uaca, saiem npoue+wsaxi. Ucnonssyxi znn ops- c innmw na
xynsiypax ws cemencisa i-xsenn-x w xpeciousein-x, a iax+e znn ops- c
nayiwnn-m xnemom.
Xnom notenoz. Xsom cowpaxi s asrycie, iax xax x oiomy spemenw
on naxannwsaei onsmoe xonwueciso xpemnwn, w cymai. Oisapom, czenann-m ws
xsoma, mo+no onp-cxwsais npownaxiwuecxw nousy w pacienwn npw onacnociw
sosnwxnosenwn rpwn-x saonesanwn, scnezciswe c-pon w xonoznon noroz-:
280 r cyxon ipas- xsoma sanwsaxi sozon w xwnnini 1020 mwnyi. Honyuenn-n
oisap passozni sozon zo o+ema 15 n. Oion +wzxocisx necxonsxo pas
onp-cxwsaxi nousy w pacienwn s nepwoz manwxns c wniepsanom s 2 nezenw.
Pexomenzyeicn ocensx w secnon onp-cxwsais oisapom xsoma csooznyx oi
pacienwn semnx na rpnzxax, noz nnozos-mw zepessnmw w nrozn-mw
xyciapnwxamw.
Xpen. Hacion xopnen xpena wcnonssyxi znn ops- c xnemamw w
innmw. Loiosni ero zsymn cnocoamw. Heps-n. Pasmensuaxi 0,5 xr cse+wx
xopnen, sanwsaxi 5 n soz-, xopomo nepememwsaxi, oi+wmaxi. B-+wmxw cnosa
sanwsaxi 5 n soz-, cnosa oi+wmaxi. Oe s-in+xw cnwsaxi smecie w xpanni s
saxynopennon yi-nw. Hepez onp-cxwsanwem passozni s ipw pasa. Biopon.
0,5 xr wsmensuenn-x xopnen sanwsaxi 3 n soz-, naciawsaxi 5 cyiox s iennom,
iemnom mecie, npoue+wsaxi. Lnn onp-cxwsanwn 60 r nacion passozni s 10 n
soz-.
Oisap nwcises xpena znn opaoixw nnozos-x zepesses oi
nnozoson rnwnw: 300 r nwcises xpena wnw wsmensuenn-x xopnen sanwsaxi sozon
w zosozni zo xwnenwn. Hocne oxna+zenwn passozni sozon zo 10 n.

HAHBOHEE PACHPOCTPAHEHHNE BPEHTEHH
HA CAOBOM YHACTKE H SATHTA OT HHX

Bpezwienen m- yzem paccmaipwsais ne no oizensn-m xynsiypam, a
no iwny nospe+zenwn, iax xax ozno w io +e nacexomoe mo+ei nospe+zais
pasn-e xynsiyp-.

Tnw, xexnwum, mwrosxw, xnemw

Oiw spezwienw wmexi poioson annapai xonxme-cocymero iwna, c
nomomsx xoioporo onw npoxan-saxi nwcios-e +wnxw w s-cac-saxi ws nwx cox
pacienwn. B pesynsiaie nwcisn cxpyuwsaxicn, +eniexi, w na nwx opasyxicn
napoci- w sszyiwn. Hospe+zaxicn rnasn-m opasom monoz-e nwcisn w sepxymxw
noeros. Meznnwu- sacennxi yion- nnonw w s-s-saxi wx onazenwe. Hpw
cwnsnom nospe+zenww nwcisn sac-xaxi w onazaxi. Cocymwe nacexom-e onacn- ne
ionsxo iem, uio nospe+zaxi nwcisn w sasnsw, no w iem, uio nsnnxicn
nepenocuwxamw swpycn-x w axiepwansn-x onesnen.
Ttz. Tnw nacuwi-saxi oxono 2,5 i-cnuw swzos, mnorwe ws nwx
nsnnxicn cneuwwuecxwmw znn onpezenenn-x swzos pacienwn. Tnw nopa+axi sce
nnozoso-nrozn-e xynsiyp-, xanyciy, csexny, i-xsenn-e (inn axuesan),
nacnenos-e, o- (inn uepnan oosan). Hospe+zenn-e inen nwcisn
cxpyuwsaxicn w zeopmwpyxicn, monoz-e sepxymxw noeros wcxpwsnnxicn w
ocianasnwsaxicn s pocie. Oiw ouens menxwe, znwnon 23 mm, nacexom-e
senenoro, ceporo wnw uepnoro useia oinwuaxicn neo-uanno s-coxon
nnozoswiocisx. Tnw swmyxi onsmen uacisx s ase nwu, oino+enn-x na noerax
wnw s ipemwnax xop- nnozos-x zepesses wnw nrozn-x xyciapnwxos wnw na
copnnxax. Becnon ws nwu s-xozni nwuwnxw, xoiop-e npespamaxicn s ecxp-n-x
94
camox-ocnosaiensnwu. Hocne oioro pasmno+enwe wzei naswnoopasno. Camxw-
ocnosaiensnwu- pasmno+axicn ecnon-m nyiem es yuaciwn camuos, nopo+zan
+ws-e nwuwnxw, xoiop-e uepes 1015 znen npespamaxicn s spen-x camox,
zaxmwx nauano cnezyxmemy noxonenwx. Bcero sa neio mo+ei passwiscn zo
17 noxonenwn. Ecnw innm nwuio ne memaei, io onw moryi opasos-sais
rpomazn-e xononww, noxp-saxmwe cnnomn-m nnoin-m noxposom sepxymxw noeros
w cienen. B cepezwne neia nonsnnxicn xp-nai-e camxw, nepeneiaxmwe na
zpyrwe pacienwn w zaxmwe nauano nos-m xononwnm inen. B xonue neia ws
nwuwnox s-xozni nonosospen-e camu- w camxw, zaxmwe nauano onnozoisopenn-m
swmyxmwm nnuam. Cnoconocis x pasmno+enwx y inen neorpanwuenna, no, x
cuacisx, y nwx mnoro eciecisenn-x sparos. Oio o+sw xoposxw w wx nwuwnxw,
xwmn-e oc-, snaiornasxw w wx nwuwnxw. Hpw zociaiounom xonwuecise oiwx
nacexom-x s cazy onw nonnocisx ouwmaxi pacienwn oi inen y+e s nauane neia,
nazo ionsxo nozo+zais 23 nezenw. Tnw ouens uysciswiensn- x onp-cxwsanwx
pasnwun-mw paciwiensn-mw nacionmw w oisapamw (cm. ian. 20). Unorza
zociaiouno za+e cwnsnon cipyw soz- ws mnanra, uio- cm-is wx c nwcises, a
eme nyume om-is pacienwn m-nsnon sozon. Lnn ynwuio+enwn swmyxmwx nwu
nnozos-e zepessn w nrozn-e xyciapnwxw onp-cxwsaxi mwnepansno-macnnn-mw
npenapaiamw pano secnon zo pacnycxanwn nouex.
Hpeznaraxi iax+e nonpoosais nosymxw znn inen. Oio neonsmwe
cocyz- cseino-+enioro useia, sanonnenn-e m-nsnon sozon. Hpxan oxpacxa
npwsnexaei inen, onw sanonsaxi s cocyz w y+e ne moryi s-paiscn oiiyza.
Tnen mo+no iax+e w oinyrnyis. B oiom oinomenww wzeansn-m
cpezcisom cny+wi anxmwnwesan onsra. Csei, oipa+enn-n onsron, cwsaei c
ionxy xp-nai-x camox inw, onw iepnxi opweniwposxy w npeznouwiaxi cwzeis na
mecie; iaxwm opasom npezoispamaeicn paccenenwe inen. Ionsry mo+no
pacxnaz-sais s me+zypnzsn wnw soxpyr pacienwn.
Metznzm z mzionxz. Oi meznnwu w mwiosox cwnsno cipazaxi
nnonw w rpymw. Lwuwnxw meznnwu-, s-nynwsmwecn ws swmyxmwx s ipemwnax xop-
nwu, snezpnxicn s pacnyciwsmwecn nouxw w s-s-saxi onazenwe yionos,
sasnsen w nezopasswi-x nnozos. Hnua mwiosxw swmyxi na xope zepesa noz
npwxp-iwem neonsmoro mwixa. B-nynwsmwecn nwuwnxw pacnonsaxicn no zepesy,
npwcac-saxicn x xope monoz-x noeros w opasyxi cocisenn-n mwiox znn
npwxp-iwn. Twiosxw s-s-saxi wciomenwe w rwens noeros, a npw cwnsnom
sapa+enww rwens scero pacienwn.
Lnn samwi- oi oiwx nacexom-x zepessn onp-cxwsaxi mwnepansno-
macnnnon omynscwen secnon, zo pacnycxanwn nouex wnw oxypwsaxi iaaun-m
z-mom s nepwoz yionwsauww.
Ktemz. Cpezw xnemen nawonee spezonocn- nayiznnme xtemz. Oio
ouens menxwe, ipyzno pasnwuwm-e npoci-m rnasom coszanwn; pasmno+ancs s
rpomazn-x xonwuecisax, onw moryi npwneciw onsmon spez pacienwnm,
s-cac-san cox ws nwcises w s-s-san wx rwens. Hopa+enn-e nwcisn
npwopeiaxi cepo-senen-n usei c +eni-mw nninamw, saiem ypexi w onazaxi.
Hw+nnn ciopona nwcises noxp-saeicn ionxon nayiwnon, oicxza w nassanwe
nayiwnn-n xnem. Hayiwnn-n xnem npwnocwi nawonsmwn spez nnozos-m
zepessnm, nrozn-m xyciapnwxam, semnnnwxe, ws osomn-x orypuam.
Bwmyxi xnemw s ipemwnax xop- zepesses, noz onasmwmw nwcisnmw,
noz xomouxamw nous-. Becnon npw iemnepaiype soszyxa 1417 C camxw s-xozni
ws yxp-iwn, nepenonsaxi na pacienwn w oixnaz-saxi nnua na nw+nen ciopone
nwcia. Ocoenno wniencwsno npowcxozwi pasmno+enwe xnema npw +apxon w cyxon
noroze. Hpw s-coxon iemnepaiype nnozoswiocis camox nos-maeicn s 5 pas, a
npozon+wiensnocis passwiwn oznoro noxonenwn coxpamaeicn zo 9 cyiox. Ba
ceson xnem zaei zo 7 noxonenwn (s iennwuax na orypuax zo 1517). Bwz
sapa+ennon xnemamw nw+nen ciopon- nwcia uepes ysenwuwiensnoe ciexno mo+ei
npwseciw s y+ac: ona scn noxp-ia nonuwmamw menxwx cepo-senen-x wnw
senenosaio-+eni-x cymecis (swmyxmwe camxw xpacno-opan+esoro useia). Hpw
maccosom pasmno+enww xnemw snauwiensno cnw+axi ypo+an.
Ozwn ws cam-x npoci-x cnocoos ops- c xnemamw cm-is wx c
nw+nen ciopon- nwcises cwnsnon cipyen soz- (cm-i-e xnemw o-uno ne
sosspamaxicn na pacienwe). Hayiwnn-e xnemw wmexi mnoro eciecisenn-x
sparos, xoiop-e nomoraxi zep+ais wx pasmno+enwe noz xoniponem, oio o+sw
95
xoposxw, xwmn-e xnemw w zpyrwe. Ecnw sce +e nayiwnn-n xnem npezciasnnei
znn sac cepsesnyx nponemy, io pexomenzyeicn e+enezensno onp-cxwsais
nroznwxw m-nsn-m pacisopom wnw cooiseicisyxmwm paciwiensn-m nacioem (cm.
ian. 20). Ocennnn nepexonxa nous- s-s-saei rwens swmyxmwx s nouse
xnemen.
Hasosem eme ozwn swz xnemen oio cmopotznnmz nouxonmz xtem,
swmyxmwn snyipw nouex cmopozwn-. Hopa+enn-e nouxw mo+no nerxo oinwuwis
onw xpyrn-e w xpynnee o-un-x. Lo pacnycxanwn nwcises wx cnezyei yzanwis,
wnaue xnemw pacnonsyicn no scemy xyciy w iorza c nwmw yzei ipyzno
cnpaswiscn. Hpw cwnsnom sapa+enww xyci- opaai-saxi xonnowznon cepon 1%-
non wnw nacioem uecnoxa s nauane yionwsauww w cpasy nocne useienwn.
Cmopozwnn-n xnem nsnneicn iax+e nepenocuwxom swpycnon onesnw maxposociw
useixos.
Bemnnnwxa uacio cipazaei oi semtznzunoto xtema. Camxw xnemen
swmyxi y ocnosanwn nwcios-x uepemxos, a secnon s-nonsaxi ws yxp-iwn w
oixnaz-saxi nnua na oipaciaxmwx nwcisnx. Knemw npewmymecisenno sacennxi
monoz-e, nonypassepnysmwecn nwciouxw w s-cac-saxi ws nwx cox. B pesynsiaie
monoz-e nwcisn zeopmwpyxicn, +eniexi w npw cwnsnom sapa+enww oimwpaxi. Ba
neinwn ceson passwsaeicn 45 noxonenwn. Hnaniauwn semnnnwxw sapa+aeicn
xnemom uepes paccazy. Pasmno+enwx xnema cnococisyxi nos-mennan sna+nocis
w sarymennocis nocazox.
Ba+n-e npownaxiwuecxwe mep- npoiws xnema cesooopoi w
npouwcixa w npononxa nnaniauww. Lnn oessapa+wsanwn paccaz- O. O. Casszapr
npezno+wn iepmwuecxwn meioz: paccazy nporpesaxi s soze npw iemnepaiype 45
46 C s ieuenwe 1315 mwnyi, saiem cpasy nepenocni s xonoznyx sozy.
Hporpeiyx paccazy s-ca+wsaxi s nousy s ioi +e zens wnw na cnezyxmwn. Oi
iaxon opaoixw norwaxi sce xnemw, no w paccaza nonyuaeicn ocnanennon.
Hooiomy ona ipeyei imaiensnoro yxoza w nozxopmxw. Cnezyei yuwi-sais, uio
pasn-e copia semnnnwxw neozwnaxoso ycionuws- x iepmwuecxon opaoixe.
Lnn ynwuio+enwn nwu w xyxonox spezwienen, swmyxmwx na noerax
w s ipemwnax xop-, cazosoz--nxwienw npwmennxi iaxon oexiwsn-n cnoco:
nosznen ocensx wnw pannen secnon, zo nayxanwn nouex, xyci- cmopozwn-,
xp-+osnwxa w manwn- onwsaxi ropnuen (80 C) sozon. .zono nonwsais ws
nenxw, pacxozyn na xa+z-n xyci npwnwswiensno 5 n ropnuen soz-. Mo+no
nonpoosais oioi cnoco w na nes-coxwx nnozos-x zepessnx. Hpw secennen
opaoixe ecis onacnocis onoszais w nospezwis nouxw, nooiomy nyume
nposozwis oiy onepauwx nosznen ocensx. Tyi y+ s- ne onoszaeie. Honws
ropnuen sozon mo+no nonpoosais w na semnnnwxe, sapa+ennon xnemom. Oio
zenaxi nocne yopxw ypo+an. Omnapenn-e nwcisn cpasy +e cpesaxi zo
ocnosanwn w ynwuio+axi. Bemnnnwxa nocne oioro xopomo oipaciaei, iax xax
nouxw ne nospe+zaxicn. Hexoiop-e cazosoz-, zosezenn-e zo oiuannwn
semnnnwun-m xnemom, wzyi za+e na iaxwe cypos-e mep-, xax s-+wranwe nwcis-
nannsnon namnon. Hocne oioro nnaniauwn semnnnwxw s-rnnzwi cipamnosaio:
uepnan, noxp-ian sonon semnn. Ho uepes nexoiopoe spemn nocne p-xnenwn w
nozxopmxw xyci- nauwnaxi zpy+no noxp-saiscn noson cse+en nwcison.
Pacienwn, nonyuwsmwe mnoro asoin-x yzopenwn, sce pasno,
mwnepansn-x wnw opranwuecxwx (cse+wn nasos), ocoenno cwnsno sapa+axicn
innmw w npouwmw cocymwmw nacexom-mw. Oio yzopenwe iax mennei cocias
xneiounoro coxa, uio zenaei ero ouens npwsnexaiensn-m znn nwx. A soi
yzopenwe sonon oxas-saei npnmo npoiwsonono+noe zenciswe oio sameueno
mnorwmw cazosozamw.

Baovxw w wx rycenwum

Bwzn, xax xpacws-e, nerxwe aouxw nepenapxwsaxi c pacienwn na
pacienwe, cazosoz uame scero wcn-i-saei oipwuaiensn-e omouww. On nonwmaei,
uio oiw xosapn-e, xoin w xpacws-e coszanwn y+e yxwipwnwcs rze-io s
yxpomnom mecie oino+wis csow nnua, w s cxopom spemenw ws nwx s-nynnicn
neo-xnosenno npo+opnws-e rycenwu-, cnocon-e cseciw na nei sce ero
ycwnwn. Lycenwu- nospe+zaxi sce swz- pacienwn w sce uaciw pacienwn, no
npeonazaxi cpezw nwx nwciorp-s-.
96
Lzciotpmsymze tycenzm. Cpezw nwciorp-symwx rycenwu, no+anyn,
cam-e cswpen-e oio pasnwun-e swz- conox. Oznw swz- cosox +wsyi na
nazsemnon uaciw pacienwn w nwiaxicn ciennmw, nwcisnmw, useixamw; zpyrwe
swz- (nozrp-saxmwe cosxw) +wsyi s nouse w spezni iem, uio neperp-saxi y
ocnosanwn cieens pacienwn. Ozna cosxa mo+ei sa xopoixoe spemn ynwuio+wis
necxonsxo pacienwn. Cosxw, s saswcwmociw oi swza, swmyxi s nouse s swze
nwu, xyxonox wnw rycenwu. Hexoiop-e swz- cosox npwypouen- x onpezenennon
xynsiype, xax, nanpwmep, xanycinan cosxa, xoiopan nospe+zaei rnasn-m
opasom xanyciy. Hozrp-saxmwe cosxw scenzn-. Cosxw nospe+zaxi mopxoss,
orypu-, iomai-, csexny, xanyciy, nyx, acons.
Us nozrp-saxmwx cosox nawonee pacnpocipanenn-n swz oszmaz
conxa. Ee rycenwu- semnwcio-ceporo useia, znwnon oxono 50 mm, ionmwnon 6
7 mm. Lycenwu- +wsyi s nouse, nousx onw s-nonsaxi na pacienwn w nwiaxicn.
Lycenwu- xanycinoz conxz iaxoro +e pasmepa, senenosaioro wnw yporo useia,
+wsyi na nazsemnon uaciw pacienwn. Baouxw cosxw yposaio-ceporo useia, c
pasnoopasn-m s saswcwmociw oi swza pwcynxom xp-nses ws nnien w nwnwn;
sezyi nounon opas +wsnw. Lycenwu- cosxw npezciasnnxi onacnocis c wxnn no
asryci, io ecis npaxiwuecxw secs neinwn nepwoz.
Kax rosopwicn s oznom ws pyxosozcis no opranwuecxomy
semnezenwx, spez, npwnocwm-n cosxamw, nerxo npezoispaiwis. Hpw s-cazxe
paccaz- znn samwi- oi nozrp-saxmwx cosox ocnosanwe xa+zoro pacienwn
oxpy+axi xapionn-m sopoinwuxom, czenann-m ws yma+noro ciaxanuwxa c
s-nyi-m znom. Bepxnnn uacis sopoinwuxa soss-maeicn naz nosepxnocisx nous-,
a nw+nnn sarnynena s nousy. Lnn oion +e uenw wcnonssyxi neonsmwe
xoncepsn-e anxw es zna. Lycenwua cosxw ne mo+ei npeozoneis oio
npenniciswe.
Lpyron cnoco y ocnosanwn cienn snnoinyx x nemy soixnyis s
semnx ionxwn npyiwx (wnw syouwcixy). Korza rycenwua yzei n-iaiscn
neperp-sis cieens no ero oxpy+nociw, ona scipeiwi npenniciswe. Ecis eme
iaxwe sosmo+nociw: xax ionsxo s- sameiwie cnez- paoi- nozrp-saxmen cosxw
na iomaiax wnw zpyrwx xynsiypax, o-xnosennon swnxon nepexonanie nousy y
ocnosanwn cienn w s-iamwie npnuymyxcn iam rycenwuy. Hocxonsxy cosxw
s-nonsaxi na pacienwn nousx, s- mo+eie npwniw c onapem w copais wx.
Kouan- xanyci- cnacaxi oi xanycinon cosxw, onp-cnys wx oisapom son-
(2 ciaxana son- na sezpo soz-). Mo+no ynwuio+wis cosxy s ase aouxw, ne
zo+wzancs, noxa ona oino+wi nnua w ws nwx s-nzyi rycenwu-. Lnn oioro
npeznaraxi zenais nosymxw xop-iua pasmepom 5020 cm w rnywnon 7 cm. Ux
sanonnnxi naioxon, passezennon sozon s 3 pasa, zoasnnxi nemnoro zpo++en w
ycianasnwsaxi na s-coie 1 m. Banax oion cmecw npwsnexaei aouex cosxw,
onw nonazaxi s nosymxy w norwaxi.
Eciecisenn-e sparw cosxw oc--paxonwz-, +y+enwu- w myxw-
iaxwn-, a iax+e niwu-.
Ocoenno mnoro rycenwu-spezwienen y xanyci- (wmexicn s swzy
sce swz- xanyci-). Ee coun-e, mncwci-e nwcisn npezciasnnxi znn nwx
npexpacn-n xopm. Lycenwu- aouex xanycinoz w pennoz oetznxz npeznouwiaxi
xanyciy scem zpyrwm swzam pacienwn, xoin moryi spezwis w zpyrwm xynsiypam
ws cemencisa xanycin-x.
Bwmyxi xyxonxw, npwxpenwsmwcs x cisonam zepesses w copnnxam.
Pano secnon ws nwx s-xozni aouxw-ennnxw s cooiseicisww co csowm
nassanwem enoro useia c uepn-mw nninamw. Kanycinan ennnxa nemnoro
xpynnee pennon. Ona oixnaz-saei nnua na nw+nen ciopone xanycin-x nwcises,
w scxope scn nw+nnn ciopona noxp-saeicn uenon xononwen cnauana menxwx, no
ouens -cipo paciymwx rycenwu. Cooiseicisenno paciei w wx anneiwi. Ozna
aouxa mo+ei oino+wis zo 250 nwu. Lycenwu- xanycinon ennnxw +enio-
senen-e c iemno-yp-mw iouxamw w nninamw, znwnon zo 40 mm, rycenwu- pennon
ennnxw apxaiwcio-senen-e c ysxwmw +eni-mw nonocxamw szons cnwn- w no
oxam, noxp-i- xopoixwmw sonocxamw, znwna zo 25 mm. Lycenwu- o+ezaxi
mnxois nwcises, ociasnnn oznw +wnxw, a rycenwua pennon ennnxw mo+ei za+e
npoz-pnswis xouan, xax cosxa. Ba ceson ennnxw zaxi zsa noxonenwn rycenwu,
siopoe noxonenwe nonsnneicn s xonue wxnnnauane asrycia w mo+ei naneciw
onsmon spez xouanam xanyci-.
97
Cam-n oexiwsn-n cnoco ops- c rycenwuamw ennnox pyunon
cop. -epes nezenx nocne ioro, xax s- sameiwnw neps-x aouex s samem
oropoze, nauwnanie ocmaipwsais nwcisn xanyci- c nw+nen ciopon-. Knazxw nwu
xopomo swzn-, w wx nerxo ynwuio+wis. Monoz-x rycenwu iax+e nerxo copais,
iax xax onw xopmnicn na sepxnen ciopone nwcia, oxono cpeznen +wnxw. Ho
ecnw s- onoszanw, io zeno ocno+nneicn, iax xax rycenwu- cnycxaxicn x
ocnosanwx nwcises w xopmnicn snyipw xouana.
Ciap-n w zociaiouno oexiwsn-n, xoin w ne ouens anneiwin-n,
cnoco saxnxuaeicn s onp-cxwsanww xanyci- nacioem ws mepis-x rycenwu.
Cieen Orzen zaei cnezyxmwn peueni oioro nacion. Korza na xanycie nonsnicn
rycenwu-, nowmwie cpezw nwx iaxwx, xoiop-e s-rnnzni onsn-mw wnw
sapa+enn-mw napaswiamw. Bcero nazo copais ipw-uei-pe zx+wn- rycenwu. -em
onsme cpezw nwx onsn-x, iem nyume. B neonsmom xonwuecise iennosaion
soz- (no ne xnopwposannon) rycenwu paciwpaxi s xamwuy. Loasnnxi eme
nemnoro soz-, uio- nonyuennyx maccy mo+no -no nepenwis s xepamwuecxwn
cocyz, w sce oio ciasni na napy znen s iennoe mecio. Baiem xamwuy
pasasnnxi neoxozwm-m sam znn onp-cxwsanwn xonwuecisom soz-, npoue+wsaxi
w onp-cxwsaxi xanyciy, ciapancs xopomo cmouwis nwcisn nopa+enn-x pacienwn.
-epes nexoiopoe spemn onsman uacis rycenwu saoneei w norwnei. Oio
xnaccwuecxwn npwmep wcnonssosanwn wonorwuecxoro meioza ciap-mw
cazosozamw. B zannom cnyuae s- pasmno+aeie sosyzwienn onesnw rycenwu w
onp-cxwsaeie wm xanyciy. Ho ciaiwciwxe nexoiopan uacis rycenwu scerza
necei s cee wnexuwx, xoin snemne onw w ne s-rnnzni onsn-mw; nooiomy znn
nonyuenwn ny+noro oexia neoxozwmo copais zociaiounoe uwcno rycenwu znn
npwroiosnenwn oxcipaxia.
Lnn ynwuio+enwn nwciorp-symwx rycenwu mo+no wcnonssosais w
roios-e axiepwansn-e npenapai-, w ipasnn-e naciow, onwcann-e panee. Ha
xanycin-x rycenwu ocoenno cwnsno zencisyei nacion ws ropsxon non-nw.
Xopomwn pesynsiai zaei iax+e on-nwsanwe xouanos cmecsx iaaunon n-nw w
son- (1:1).
B paszene o cmemann-x nocazxax m- y+e rosopwnw o oinyrwsanww
aouex-ennnox nocesom soxpyr xanyci- cwnsno naxnymwx ipas: manen,
naciypuww, xoiosnwxa, wccona wnw onp-cxwsanww xanyci- nacioem
apomaiwuecxwx ipas, nanpwmep, uaepa wnw mni-, uio- samacxwposais sanax
xanyci- w cwis c ionxy oiwx aouex.
. xanycin-x rycenwu mnoro eciecisenn-x sparos. Oio niwu-,
xwmn-e nacexom-e w onesneisopn-e axiepww. Bce oio smecie sameino cnw+aei
wx uwcnennocis, sepnee, mo+ei cnwswis, ecnw caz oxonorwuecxw npaswnsno
opranwsosan.
Bce swz- xanyci- w zpyrwx xynsiyp ws ioro +e cemencisa
cipazaxi iax+e oi rycenwu xanycinoz motz. Kanycinan mons oio ceposaio-
ypan manensxan nounan aouxa (9 mm). B xonue mannauane wxnn ona
oixnaz-saei nnua na nw+nen ciopone nwcises. Lycenwu- s-ezaxi nw+nxx
ciopony nwcises, ne iporan sepxnxx xo+wuy, oiuero na nwcisnx opasyxicn
xax - xpyrn-e oxomeuxw. Ba neio passwsaeicn 23 noxonenwn, zociwran
ocoenno onsmon uwcnennociw s +apxyx, cyxyx norozy. Lycenwu- cseino-
senen-e. Bwmyxi na ociaixax copnnxos s ase xyxonxw.
Homwmo xanycinon monw cymecisyxi tyxonaz w zotonnaz motn.
Lycenwu- nyxoson monw scxope nocne nonsnenwn scxozos nyxa nponwxaxi snyips
nepa nyxa w +wsyi iam, nwiancs mnxoisx.
Lycenwu- cepepwcio-enon nounon aouxw nnonnon monw
nospe+zaxi ionsxo nwcisn nnonw, s-ezan s nwx noz xo+wuen znwnn-e xoz-
mwn-. B nepwoz useienwn nnonw rycenwu- nnonnon monw opasyxi uen-e
xononww-rnesza, sainnyi-e nayiwnon, s nwx +e onw oxyxnwsaxicn. B oznom
rnesze mo+ei naxozwiscn onee i-cnuw xoxonos, ynaxosann-x s nnoin-e
naxei-. Bo siopon nonoswne neia ws nwx s-neiaxi aouxw, xoiop-e
oixnaz-saxi nnua na xopy monoz-x seiox, npwxp-san wx mwixom ws cnwswci-x
s-zenenwn. B-nynwsmwecn ws nwu rycenwu- ociaxicn noz mwixom na swmosxy.
Hpw snauwiensnom pasmno+enww rycenwu nnonnon monw nospe+zaeicn iaxoe
xonwueciso nwcises, uio oio npwsozwi x snauwiensnomy cnw+enwx copa nnox.
Ba ceson passwsaeicn ozno noxonenwe.
98
Hpoiws rycenwu monw npwmennxi ie +e axiepwansn-e npenapai- w
ipasnn-e naciow, xax w npoiws zpyrwx nwciorp-symwx rycenwu (cm. ian. 20).
Hnonw zo pacnycxanwn nwcises onp-cxwsaxi mwnepansno-macnnnon omynscwen
wnw 6%-n-m pacisopom m-na. U onnis iax +e, xax scerza, pyunon cop.
Hayiwnn-e rnesza mo+no npocio cm-is c zepesa cwnsnon cipyen soz- ws
mnanra.
Us rycenwu-nwciorp-sos onsmon spez nanocni iax+e tzcionepixz,
nospe+zaxmwe sce nnozos-e w nrozn-e xynsiyp-, scero wx nacuwi-saeicn onee
50 swzos. Omee znn nwx io, uio oiw manensxwe rycenwu- cxai-saxi nwci s
ipyouxy, cxpennnxi ee nayiwnon w iam oxyxnwsaxicn. (Hazo sameiwis, uio io
+e camoe zenaxi nexoiop-e nonesn-e nacexom-e.) Lwciosepixw nospe+zaxi ne
ionsxo nwcisn, no moryi s-ezais iax+e snyipennocis nouex, yionos w
useixos. Hpw maccosom nonsnenww nwciosepiox npwmennxi axiepwansn-e
npenapai-, paciwiensn-e naciow (cm. ian. 20). Lnn ynwuio+enwn nwciosepiox
s swmyxmwx asax zepessn opaai-saxi mwnepansno-macnnnon omynscwen zo
pacnycxanwn nouex.
Hpw maccosom pasmno+enww xotnuaioto metxonpzta ero rycenwu-
c+ezaxi na nnozos-x zepessnx sce nwcisn, nouxw w yion-, ociasnnn
es+wsnenn-e cxenei- smecio +wsoro zepesa. Onw nospe+zaxi sce nwcisenn-e
nopoz- zepesses. Becnon s-mezmwe ws swmyxmwx nwu rycenwu- nocennxicn na
zepessnx, ycipawsan s passwnxax seisen nayiwnn-e rnesza-xononww. U
aouxw, w rycenwu- sezyi nounon opas +wsnw. Lnwna rycenwu zo 55 mm,
oxpacxa iemno-cepan, szons cnwn- npoxozni enan, opan+esan w uepnan
nonoc-. Teno noxp-io sonocxamw. Baouxa +enioro useia oixnaz-saei zo
400 nwu, pacnonaran wx xpacws-m xoneuxom soxpyr oznoneinwx noeros. Mep-
samwi- axiepwansn-e npenapai- w onp-cxwsanwe mwnepansno-macnnnon
omynscwen. Pannen secnon ocmoipwie seixw nnonw w, ecnw sameiwie
xapaxiepn-e xoneuxw nnuexnazxw, cpe+sie oiw noerw w co+rwie.
. menxonpnza, xax w y scex rycenwu, mnoro eciecisenn-x sparos,
niwu-, oc- w zpyrwe xwmn-e nacexom-e nomoryi sam pemwis nponemy, ocoenno
na sepxymxax zepesses, xyza sam ne zopaiscn.
Htoto+opxz. Zotonnaz ntoto+opxa nospe+zaei s ocnosnom nnoz-
nnonw, pe+e rpymw, cnws-, ans-, apwxoca. Bwmyxi rycenwu- s nnoin-x
nayiwnn-x xoxonax s ipemwnax xop- w s nouse. Becnon onw oxyxnwsaxicn, w
uepes 23 nezenw x xonuy useienwn nnons s-neiaxi neonsmwe c iemn-mw
nonepeun-mw nonocamw cep-e noun-e aouxw. Camxw oixnaz-saxi nnua na
nwcisn w na nnoz-. Ozna camxa mo+ei oino+wis zo 180 nwu. Us nwu s-xozni
rycenwu-, xoiop-e nporp-saxi nnoxo w nocennxicn s cemennon xamepe.
Baxonuws uwxn csoero passwiwn, rycenwua s-xozwi ws nnoxa, nneiei xoxon w
ociaeicn na swmosxy. Hospe+zenn-e nnoz- onazaxi, ne ycnes cospeis.
Ananorwun-n opas +wsnw sezei ctznonaz ntoto+opxa.
-io- npezoispaiwis pacnpocipanenwe nnozo+opxw, nazo perynnpno
(nyume e+eznesno) cowpais w ynwuio+ais nazanwuy, iax xax s nen naxozwicn
2530% scex rycenwu. Ocensx w secnon imaiensno cuwmaxi w c+wraxi oimepmyx
xopy smecie c swmyxmwmw noz nen rycenwuamw. Homoraxi iax+e nosuwe nonca ws
ropwposannon wnw ws 23 cnoes nnoinon oepiounon ymarw, mo+no ws
memxoswn-. Twpwna nonca 1520 cm. Honc npwsns-saxi x cisony zepesa na
s-coie 3040 cm oi semnw uepes 23 nezenw nocne useienwn pannwx copios
nnons. Honc cnwsy w csepxy iyro npwxpyuwsaxi x cisony sepesxon wnw
nposonoxon, ociasnnn me+zy sepxnwm w nw+nwm xpanmw w cisonom neonsmon
sasop. Lycenwu--nnozo+opxw, saxonuws cson uwxn passwiwn s nnoxe, wmyi
yxp-iwn znn swmosxw, sanonsaxi noz nonc w iam oxyxnwsaxicn. Losuwe nonca
zaxi nyumwn pesynsiai, ecnw wx npwsnsais x npezsapwiensno ouwmennomy oi
ciapon xop- meciy cisona. Ocensx nonca smecie co cnpniasmwmwcn noz nwmw
rycenwuamw cowpaxi w c+wraxi. Ecnw s samem panone nnozo+opxa zaei 2
3 noxonenwn sa ceson (s onee x+n-x panonax), io xa+z-e 710 znen nonc
cnwmaxi, s-wpaxi cxonwsmwxcn noz nwm rycenwu w ynwuio+axi, a nonc
npwsns-saxi cnosa.
Onp-cxwsanwe zepesses noszno ocensx wnw pano secnon
mwnepansno-macnnnon omynscwen s-s-saei rwens swmyxmwx rycenwu w xyxonox
99
nnozo+opxw. Xopomwe pesynsiai- zaei iax+e onp-cxwsanwe axiepwansn-mw
npenapaiamw uepes 3 nezenw nocne useienwn.
Lnn aouex nnozo+opxw npwzyman- pasnoopasn-e nosymxw. Lwnxwe
nosymxw nozsemenn-e na seisnx manensxwe anouxw co cmecsx naioxw, caxapa
w soz-. Ksacn-e nosymxw, iax xax nnozo+opxw nxni sanax xsaca w neini na
nero. Ksac roiosni cnezyxmwm opasom: s 3-nwiposyx anxy xnazyi 2 no+xw
xsacnon saxsacxw, 200 r p+anoro xnea w 35 xycouxos caxapa, naxp-saxi
mapnen w na cyixw ciasni s iennoe mecio. Baiem +wzxocis cnwsaxi s
mwpoxoropn-e anxw wnw cocyz-, xoiop-e nozsemwsaxi x seisnm. Baouxw
naneiaxi s cocyz- w ionyi s nwx. B ociasmyxcn saxsacxy cnosa nanwsaxi
sozy, zoasnnxi xne w caxap w roiosni nosyx xsacnyx npwmanxy. Tax zenaxi
e+eznesno.
Lnn aouex nnozo+opxw, sezymwx nounon opas +wsnw, coszan-
iax+e pasnwun-e cseios-e nosymxw. Camyx npociyx mo+no czenais ws onsmon
(na 2 n) nnaciwxoson yi-nxw znn coxa. B cpeznen uaciw yi-nxw npopesaxi
onsmoe oxno, s ropn-mxo sciasnnxi neonsmyx namnouxy, a na zno nanwsaxi
sozy c zoasnenwem 1 u. no+xw paciwiensnoro macna, a nexoiop-e npeznaraxi
znn sepnociw nanwsais xepocwn.
Bnauwiensno onee xwipoymnan nosymxa znn nnozo+opxw -na
npezno+ena Haynem Ciesenom ws Kanwopnww. On wcnonssosan oixp-iwe yuen-x o
iom, uio znn aouex nnozo+opxw ouens npwsnexaienen csei ynsipawoneios-x
w nyopecuenin-x namn. Onw neini na nero xax myxw na mez. B nosymxe
npwmanxon cny+wi ynsipawoneiosan wnw nyopecueninan namna momnocisx
15 Bi. Oxono nee ycianasnwsaxi 2 onexipozswraienn, spamaxmwxcn co
cxopocisx 1000 o/mwn. Ha xonue poiopa xa+zoro zswraienn yxpennen- zse
nposonoxw s swze yxs- X. Baouxw, npwsneuenn-e cseiom, nonazaxi s
nonaciw poiopa w norwaxi. Ho Ciesency: nonaciw poiopa zon+n- -is
zociaiouno npoun-mw, no ne iaxwmw ionci-mw, uio- coszais swzwm-n apsep,
oinyrwsaxmwn nacexom-x. Taxan nosymxa oexiwsnee nx-x neciwuwzos.
Baouxw nnozo+opxw ne nxni sanaxa nw+m- w non-nw. Bo spemn
s-neia aouex wx mo+no oinyrnyis oi nnons, npwsnsas x seixam oiw
pacienwn.
. nnonnon nnozo+opxw ecis eciecisenn-e sparw, napaswiwpyxmwe
na ee nnuax, xyxonxax w rycenwuax.
. xp-+osnwxa w cmopozwn- ecis cson nnozo+opxa, nas-saeman
otnenxoz. Kyxonxw ornesxw swmyxi s nouse, a secnon, xo spemenw useienwn
xp-+osnwxa w cmopozwn-, ws nwx s-neiaxi neonsmwe cep-e aouxw. Ozna
aouxa oixnaz-saei zo 200 nwu, pasmeman wx no oznomy snyipw useixos w
uaciwuno na nwcisnx. B-nynwsmwecn ws nwu rycenwu- s-ezaxi nroz- wsnyipw,
onneian wx nayiwnon, w, saxonuws cson uwxn passwiwn, cnycxaxicn noz xyci-
s nousy, rze oxyxnwsaxicn w swmyxi. Cmopmenn-e sacoxmwe nroz- onazaxi wnw
ociaxicn swceis na xycie. Ocnosnon cnoco samwiwis csow xyci- oi ornesox
nomemais secennemy s-xozy aouex. Lnn oioro noszno ocensx ny+no
pasp-xnwis w nepesopomwis nousy noz xyciamw, uio- xyxonxw oxasanwcs na
nosepxnociw w norwnw swmon oi moposa. Lpyron cnoco pano secnon wnw
noszno ocensx nac-nais noz xyci- cnon nous- ionmwnon 1012 cm, xoiop-n
mo+no yzanwis nocne useienwn. Unw sacienwis nousy noz xyciom ionem,
xapionom, nnenxon, sce pasno uem, nwms - oio nomemano aouxam s-neieis
ws csoero yxp-iwn s nouse w oino+wis nnua na useiax. .xp-iwn ywpaxi
ionsxo nocne useienwn. Hroz-, s xoiop-x aouxa oino+wna nnua, cospesaxi
pansme zpyrwx, ne zociwrnys nopmansnoro pasmepa. Taxwe nroz- cpasy swzn-.
Ux nazo cowpais w ynwuio+ais.
B nepwoz opmwposanwn nroz, xorza monoz-e rycenwu- nepenonsaxi
c oznon nroz- na zpyryx, xyci- mo+no onp-cnyis nacioem iomaios, ropuwu-,
oisapom son-.
Hemano nenpwnin-x mwnyi mo+ei zociaswis cazosozam topoxonaz
ntoto+opxa. Oixp-saeie cosepmenno szopos-n cipyuox ropoxa s naze+ze
nonaxomwiscn cnazxwmw monoz-mw ropomwnamw, a iam +wpnan enan rycenwua,
xoiopan sac onepezwna w wcnopiwna sam yzosonsciswe. Ecnw s- sospemn ne
yepeie ropox, io rycenwua, xopomo oixopmwsmwcs, s-nzei ws cipyuxa w ynzei
na swmosxy s nousy, a secnon oxyxnwicn, w so spemn useienwn oos-x
100
s-neiwi aouxa. Ona oino+wi csow nnua na nwcisn, useixw w monoz-e nnoz-.
Us nwu s-nynnnxicn rycenwu-, xoiop-e snezpnxicn s cipyuox w zosonsno zonro
naxoznicn iam. Hooiomy, uio- ne zonyciwis pacnpocipanenwn spezwienn, ne
sazep+wsaniecs c yopxon ropoxa, noxa rycenwu- eme naxoznicn s cipyuxax w
mo+no copais wx w ynwuio+wis.
Cneptztnmzxz. Oioi iwn rycenwu- nospe+zaei seisw w cienw. Onw
wssecin- noz nassanwem ciextznnz. . nac nawonee pacnpocipanen- zotonnaz,
xpm+onnzxonaz w cmopotznnaz ciextznnzm. Hnonnan ciexnnnnwua nospe+zaei
iax+e rpymy w sce xociouxos-e xynsiyp-. Baouxw ciexnnnnwu- (manensxwe, c
npospaun-mw xp-n-mxamw, oxanmnenn-mw cwnesaio-uepn-mw uemynxamw) neiaxi
nouiw sce neio, c xonua man zo cepezwn- asrycia. Onw oixnaz-saxi nnua s
menw xop- cisona w seisen. B-nynwsmwecn ws nwu rycenwu- zsa roza +wsyi noz
xopon, nporp-san s zpesecwne wsswnwci-e xoz-, a s ionxwx seixax s-ezaxi
scx cepzueswny. Ha ipeiwn roz onw oxyxnwsaxicn, w s-neiaxi aouxw.
Hopa+enn-e seixw sac-xaxi w onam-saxicn.
-io- npezoispaiwis pacnpocipanenwe ciexnnnnwu, nazo noszno
ocensx wnw swmon ouwciwis cison w seisw oi oimepmen xop-, sazenais sce
ipemwn- cazos-m sapom. Ecnw sam yzacicn onapy+wis oisepciwn, npozenann-e
ciexnnnnwuen s xope, a wx mo+no sameiwis no ropxe cyxwx oxcxpemenios y
sxoznoro oisepciwn, s- mo+eie non-iaiscn sacynyis s z-pxy ionxyx nposonoxy
w xopomensxo noxpyiwis ee iam wnw c nomomsx mnpwua snp-cnyis iyza
axiepwansn-n npenapai. Ecnw cwnsno nopa+en- oizensn-e seixw, wx nazo
yzanwis w ynwuio+wis. He iax nerxo za+e c nomomsx wncexiwuwzn-x npenapaios
zopaiscn zo rycenwu-, xoiopan iax naze+no cnpnianacs snyipw pacienwn.
Kyxw w wx nwvwnxw

+yxz-tzciotpmsm. Lnasn-n w xopomo wssecin-n npezciaswiens
oioro iwna spezwienen xotopatcxzz +yx. He iax zasno on -n y nac ouens
pezxwm xapaniwnn-m spezwienem, a ieneps pacnpocipanen noscemecino. Oio
pesynsiai eciecisennon mwrpauww nacexomoro c sanaza na sociox, xoiopan
oneruaeicn wniencwsn-mw nepesosxamw npozosonscisenn-x iosapos w xapioenn
s iom uwcne. Konopazcxwn +yx nospe+zaei sce osomw cemencisa nacnenos-x:
xapioens, iomai- w axna+an-.
Iyxw swmyxi s nouse na rnywne 2060 cm. Becnon, xorza nousa
nporpeeicn, onw s-xozni na nosepxnocis. -epes necxonsxo znen camxw
nauwnaxi oixnaz-sais opan+es-e nnua na nw+nen ciopone nwcises. Bpezwiens
oinwuaeicn ouens s-coxon nnozoswiocisx. Ozna camxa oixnaz-saei 600
800 nwu, ws xoiop-x uepes nezenx s-nynnnxicn xpacn-e nwuwnxw. Tpyzno
cxasais, xio onee npo+opnws, +yxw wnw nwuwnxw. U ie w zpyrwe es+anocino
o+ezaxi nwcisn xapioenn. Lwuwnxa +wsei w nwiaeicn 1535 znen, a saiem
yxozwi s nousy w oxyxnwsaeicn. B Heuepnosemnon sone Poccww sa neio
passwsaeicn ozno noxonenwe xonopazcxoro +yxa. Ecnw ne npwnwmais zociaiouno
oexiwsn-x mep, io xonwueciso +yxos yzei oi roza x rozy ysenwuwsaiscn.
Ocoenno cnococisyei ero pacnpocipanenwx +apxan noroza.
Cam-n npocion cnoco ops- c xonopazcxwm +yxom pyunon cop
+yxos w nwuwnox. Hawonsmwn oexi s- nonyuwie, ecnw nauneie cowpais
+yxos secnon, xorza onw s-nonsaxi ws csoero yxp-iwn w eme ne ycnenw
oino+wis nnua. Hocxonsxy scex +yxos s-, xoneuno, ne cmo+eie s-noswis, io
npwzeicn perynnpno ocmaipwsais nw+nxx ciopony nwcises w ynwuio+ais nnua.
Hexoiop-m cazosozam yzanocs zociwrnyis nennoxwx pesynsiaios, nozca+wsan x
xapioenx oinyrwsaxmwe pacienwn, nanpwmep, xopwanzp wnw xyciosyx acons.
Ecnw y sac onsman nnaniauwn xapioenn, rze pyunon cop
nesosmo+en, io xopomwe pesynsiai- zaei opaoixa axiepwansn-mw
npenapaiamw.
K ion +e rpynne nwciorp-sos oinocnicn ouens menxwe +yxw
semnnn-e, wnw xpecioneinme otomxz. Bpezni wmenno camw +yxw, a ne wx
nwuwnxw, s-ezan s nwcisnx mno+eciso manensxwx xpyrn-x oisepciwn. Ocoenno
cipazaxi oi nwx scxoz- w paccaza xynsiyp ws cemencisa xanycin-x pezwc,
pezsxa, iypnenc, sce swz- xanyci-, a iax+e csexna. Bemnnn-e nomxw oio
manensxwe uepn-e +yuxw znwnon 2 mm. Onw ouens xopomo np-raxi narozapn
znwnn-m saznwm noram, nouemy w nas-saxicn nomxamw. Bnomxw swmyxi noz
101
onasmen nwcison w paciwiensn-mw ociaixamw. Becnon npoy+zaxicn w cnauana
+wsyi na copnnxax, a noiom oi-cxwsaxi onee npwsnexaiensn-e scxoz- osomen
w nwiaxicn wmw. B +apxyx, cyxyx norozy nomxw cianosnicn ocoenno axiwsn-
w npespamaxi monoz-e nwciouxw s nacionmee pemeio, cwnsno sazep+wsan poci
scxozos. Bemnnn-e nomxw nawonee axiwsn- s nauane neia, so siopon
nonoswne neia wx zeniensnocis snauwiensno ocnaesaei, w na nocesax pezwca
sioporo w ipeisero cpoxa s- yswzwie coscem nemnoro xpyrn-x z-pouex.
Hospe+zenwe semnnn-mw nomxamw mo+no ymensmwis cnezyxmwmw
cnocoamw: uacioe p-xnenwe me+zypnzwn w ynwuio+enwe nousennon xopxw,
mynsuwposanwe me+zypnzwn, on-nenwe scxozos sonon, a npw cwnsnom
nospe+zenww iaaunon n-nsx. Ha neonsmwx yuacixax mo+no nonpoosais
nwnxwe nosymxw: xycox xapiona cmas-saxi xaxwm-nwyzs xnenxwm semecisom w,
zep+a ero naz pacienwnmw, ociopo+no sopomai oisy, uio- saciaswis nomex
np-rais.
+yxz-neioetm. Oinocnicn s ocnosnom x rpynne tottonoczxon.
Cazosoz- cianxwsaxicn uame scero c matznno-semtznzunmm w zotonnmm
tottonoczxom-neioetom. Lonronocwxw oio menxwe +yuxw (35 mm) iemno-
ceporo, iemno-yporo wnw senenoro useia c znwnn-m xooixom, oiuero w
nas-saxicn zonronocwxamw. Pasn-e swz- zonronocwxos npwypouen- x pasn-m
nnozos-m w nrozn-m xynsiypam. Oi nwx cipazaxi w nnonw, w swmnw, w rpymw,
w cnws-, w semnnnwxa.
Iyxw swmyxi s nouse, noz onasmwmw nwcisnmw, s ipemwnax xop-.
Becnon onw s-nonsaxi, nepewpaxicn s xpony zepesa w s-rp-saxi cepzueswny s
nouxax. Korza nonsnnxicn yion-, nnonn-n useioez oixnaz-saei nnua s
nepacnyciwsmwecn yion-, a swmnes-n zonronocwx oixnaz-saei nnua s cepezwne
nnoza, oxono xociouxw. Us nwu s-xozni esnorwe, c ypon ronosxon nwuwnxw,
xoiop-e nwiaxicn snyipw useixa wnw nnoza. Hospe+zenn-e useixw wnw nnoz-
sac-xaxi w onazaxi.
Manwnno-semnnnwun-n zonronocwx manensxwn uepnensxwn +yuox
znwnon oxono 2 mm, iouno iax +e nospe+zaei useixw semnnnwxw w manwn-. .
semnnnwxw nospe+zenn-e useixw sac-xaxi, ociasancs swceis na
nonyneperp-sennom cieensxe. Lwuwnxw oxyxnwsaxicn snyipw onasmwx yionos,
a s-nynwsmwecn +yxw nporp-saxi oisepciwn w yxozni na swmosxy. Hexoiop-e
swz- zonronocwxos swmyxi s nouse s swze xyxonox wnw nwuwnox. Hnozoswiocis
oznon camxw oi 50 zo 150 nwu, s saswcwmociw oi swza.
. ropoxa w aconw ecis csow sparw-zonronocwxw. Onw iax+e moryi
npwneciw cazosozy onsmwe nenpwninociw. -acio, copas xopomwn ypo+an oiwx
osomen, cazosoz -saei nenpwnino nopa+en, yswzes mnorouwcnenn-e oisepciwn
s cemenax w nanzn snyipw nwx manensxwx +wpnensxwx uepsnuxos.
Opranwuecxwe cazosoz- npeznaraxi cnezyxmwe mep- ops- c
zonronocwxamw. Ha nnozos-x ocensx ouwcixa cisonos w cxenein-x seisen w
ynwuio+enwe ciapon xop-, noz xoiopon swmyei useioez; ocensx nepexonxa
npwcisonsn-x xpyros, uio- swmyxmwe +yxw norwnw oi moposa; npw neonsmom
xonwuecise zepesses noz nwmw pacciwnaxi xaxyx-nwyzs nozciwnxy w
cipnxwsaxi +yxos, nociyxwsan no seisnm zepesnnn-m meciom. Oio zenaxi pano
secnon, yipom, npw iemnepaiype ne s-me 10 C, xorza +yxw manonozsw+n- w ne
neiaxi. Cipnxnyis zonronocwxos ne iax ipyzno, nocxonsxy wx eciecisennan
peaxuwn npw xaxom-nwo paszpa+enww cno+wis nanxw w ynacis xax -
samepiso. .nasmwx na nozciwnxy +yxos cowpaxi w ynwuio+axi. Oio
meponpwniwe xopomo - nosiopwis 34 pasa. Ecnw y sac ecis xyp-, io mo+no
s-nyciwis wx noz zepessn, rze onw -cipo coepyi scex ynasmwx +yxos.
Pano secnon na ocnosanwn cisonos nnozos-x zepesses naxnaz-saxi
xnees-e nonca, xoiop-e nperpa+zaxi nyis +yxam, nepeswmosasmwm s nouse w c
naciynnenwem ienna npowpaxmwmcn na xpony zepesa. Hocne useienwn nonca
cnwmaxi w ynwuio+axi smecie c npwnwnmwmw useioezamw. Tax +e, xax s cnyuae
c nnozo+opxon, nazo perynnpno cowpais w ynwuio+ais nazanwuy, a y nnons
cowpais w ynwuio+ais xopwunes-e sacoxmwe yion-, noxa s nwx naxoznicn
nwuwnxw. Oio meponpwniwe nossonnei czep+wsais pacnpocipanenwe useioeza.
Hexoiop-e cazosoz- coomaxi, uio oi manwnno-semnnnwunoro
zonronocwxa wm yzasanocs wsaswiscn c nomomsx nonwsa cwnsnon cipyen soz-.
Cipyn cwsaei +yuxos na semnx, w npw oiom uacis wx norwaei. Ecnw
102
nosiopwis oiy npouezypy pasa ipw, io mo+no nouiw nonnocisx wsaswiscn oi
spezwienn. Hpoiws semnnnwunoro zonronocwxa xopomo nomoraxi nexoiop-e
paciwiensn-e naciow (cm. ian. 20).
-io xacaeicn ropoxa w aconw, io nepez saxnazxon na xpanenwe
pexomenzyeicn nozseprnyis wx zenciswx s-coxon iemnepaiyp- (s zyxosxe npw
80 C s ieuenwe uaca) wnw npomoposwis wx s xonozwnsnwxe s ieuenwe nezenw.
Lzuznxz +yxon xopneetm. Oio scem wssecin-e nponotounzxz. B
zannom cnyuae +yx esspezen, a ero nwuwnxw c isepz-m xax nposonoxa +eni-m
uepseopasn-m ienom znwnon 1525 mm +wsyi s nouse w nwiaxicn xopnnmw
pasnwun-x pacienwn. Bspocnoro +yxa nas-saxi metxynom. Ecnw ero nepesepnyis
na cnwnxy, on wszaei ssyx, noxo+wn na menuox. Bwmyxi s nouse nwuwnxw w
+yxw.
Pano secnon camxa oixnaz-saei nnua w npnuei wx noz xomouxw
nous-. -epes 2030 znen ws nwx s-xozni nwuwnxw, passwiwe xoiop-x s nouse
npozon+aeicn 35 nei. Ocoenno cwnsno onw spezni mopxosw, csexne w
xapioenx, npoxnaz-san snyipw xnynen w xopnennozos ysxwe xoz- w iem cam-m
s-s-san wx sarnwsanwe. Hposonounwxw nospe+zaxi iax+e xopnw xanyci- w
xyxypys-. Ocoenno mnoro nposonounwxa mo+ei oxasaiscn s zepnwne snoss
ocsawsaem-x nyros, w nooiomy s neps-n roz nei cm-cna sanwmais sanoso
pacnaxann-e semnw noz xapioens: on yzei cwnsno nospe+zen. Ban-peenn-e
yuacixw o-uno cwnsno sapa+en- nposonounwxom, iax xax n-pen npwsnexaei x
cee +yxos-menxynos.
Kax +e opoiscn c iaxon nanacisx? Ussecixosanwe w uacioe
moi-+enwe nous- s me+zypnzsnx, s-sopauwsaxmee nwuwnxw na nosepxnocis,
coszaxi znn nwx nenaronpwnin-e ycnoswn. Honssyxicn onsmwm ycnexom
nosymxw znn nposonounwxa. Knyens xapioenn wnw xopnennoz csexn- wnw
mopxosw napesaxi na nomiwxw w saxan-saxi s nousy na rnywny 1525 cm
pnzamw c paccionnwem me+zy nwmw 1 m. Mecio xa+zon npwmanxw oimeuaxi
xon-mxom. -epes 12 znn npwmanxy s-xan-saxi, s-wpaxi ws nee nposonounwxa
w ynwuio+axi. Oiy npouezypy zenaxi pano secnon, xorza nousa nporpeeicn. B
xauecise pacienwn-nosymex mo+no wcnonssosais pezwc w iypnenc, nocazws wx
me+zy pnzamw ion xynsiyp-, xoiopan ny+zaeicn s samwie. Onw yzyi oisnexais
nposonounwxa oi ocnosnon xynsiyp-. Ecis eme pacienwn-npwmanxw. Oio numens,
osec, nmenwua, xyxypysa. Ux s-cesaxi na cwnsno sapa+enn-x nposonounwxom
yuacixax. Korza y pacienwn xopomo pasosseicn xopnesan cwciema, wx
s-zeprwsaxi smecie c xopnnmw w suenwsmwmwcn s nwx nwuwnxamw menxyna,
xoiop-e iyi +e ynwuio+axi. Ecnw iaxon noces nosiopwis necxonsxo pas sa
ceson, yuaciox s snauwiensnon cienenw ouwciwicn oi nposonounwxa.
Honws noz xopens xonuenipwposann-m pacisopom mapranuosoxwcnoro
xanwn (5 r/10 n) s-s-saei rwens nposonounwxa. Hepez s-cazxon paccaz- iam,
rze ecis yrposa nospe+zenwn nposonounwxom, s xa+zyx nynxy sanwsaxi 0,5 n
pacisopa mapranuosoxwcnoro xanwn (5 r/10 n).
Mo+no noswis w camwx +yxos, xoiop-e nazxw na cnazxoe. Ecnw na
zepesnnn-n meci naneciw xannw naioxw wnw zpyron nwnxon cnazxon +wzxociw,
+yxw -cipo coepyicn na oiy npwmanxy, w iam s- nerxo cmo+eie wx copais.
Mo+eie iax+e nposepwis coomenwe oznoro ws cazosozos o iom, uio +yxw-
menxyn- ne nxni sanaxa pacienwn oos. Hooiomy nocazxa oos x xapioenx
oinyrwsaei +yxa w cnacaei xapioens oi nposonounwxa. Beponino, nposonounwx
ne nxwi soome sce oos-e, iax xax znn ouwcixw cwnsno sapa+ennoro
nposonounwxom yuacixa pexomenzyxi 23 roza sacesais ero ropoxom w aconsx.
K nposonounwxy ycionuws- iax+e rpeuwxa, ropuwua, nen.

Osomnme xyxw w wx nwvwnxw

Camw myxw esowzn-, no wx nwuwnxw nospe+zaxi mnorwe xynsiyp-.
Ka+zan xynsiypa wmeei cson swz spezonocn-x myx: nyx nyxosan myxa,
mopxoss mopxosnan myxa, xanycia xanycinan myxa, csexna mwnwpyxman
myxa, orypu- pocixosan myxa.
Kanycinaz myxa wmeei zse pasnoswznociw secennxx w neinxx,
xoiop-e nospe+zaxi sce swz- xanyci-, pezwc, pezsxy, peny, pxxsy. Becnon,
s nepwoz useienwn swmnw, secennnn myxa oixnaz-saei nnua s nousy soxpyr
103
ocnosanwn pacienwn wnw na xopnesyx menxy. Ben-e uepseopasn-e nwuwnxw
znwnon 78 mm srp-saxicn s nw+nxx uacis cienn w xopnw, a y pezwca w
pen- s xopnennoz. Hospe+zenn-e pacienwn cwnsno oiciaxi s pocie, a s
cnyuae cwnsnoro sapa+enwn nocienenno norwaxi. Kanycinan myxa swmyei s
swze xyxonox s nouse na rnywne 515 cm. Becennnn myxa zaei sa ceson zsa
noxonenwn. Leinnn xanycinan myxa oixnaz-saei nnua s wxnenauane asrycia.
Cwnsnee nospe+zaxicn pannwe copia xanyci- secennen myxon.
Lyxonaz myxa no wonorww noxo+a na xanycinyx. Myxa s-neiaei s
maewxne w oixnaz-saei nnua s nousy oxono pacienwn wnw na camom pacienww.
Lwuwnxw nporp-saxi s nyxoswuax xoz-. Hospe+zenn-e nyxoswu- sarnwsaxi,
nwcisn +eniexi w sac-xaxi. Ba ceson passwsaeicn zsa noxonenwn nyxoson
myxw. Bwmyxi s nouse xyxonxw sioporo noxonenwn.
Mopxonnaz myxa iax+e secnon (s mae) oixnaz-saei nnua s nousy
soxpyr xopnn wnw noz xopneson menxon, npeznouwian mopxoss, neipymxy,
naciepnax, censzepen. -epes necxonsxo znen ws nwu s-xozni nwuwnxw w
snezpnxicn s xopnennoz. B pesynsiaie wx zeniensnociw xopnennoz- cianosnicn
+ecixwmw, a nwcisn npwopeiaxi cnauana xpacnosaio-woneios-n, a noiom
+eni-n usei w sac-xaxi. Mopxosnan myxa zaei sa ceson zsa noxonenwn, nepsoe
spezwi s wxnewxne, siopoe s asrycieceninpe. Oxyxnwsaeicn w swmyei s
nouse.
Cnextonzunaz myxa (mwnwpyxman) oixnaz-saei nnua na nw+nen
ciopone nwcises. -epes 26 znen ws nwu s-xozni nwuwnxw, snezpnxicn s nwci
w npoezaxi s mnxoiw nwcia, noz xo+wuen, wsswnwci-e xoz- mwn-. Cwnsno
nospe+zenn-e nwcisn oimwpaxi. Ba ceson myxa zaei zsa-ipw noxonenwn.
Oxyxnwsaeicn w swmyei s nouse.
Lwuwnxw pocixonoz myxz nospe+zaxi npopaciaxmwe cemena orypua,
xaauxos, i-xs-, aconw, ropoxa. Myxa oixnaz-saei nnua na
cse+enepexonannyx nousy. Lwuwnxw naxozni s nouse nayxmwe wnw npopocmwe
cemena, snezpnxicn s nwx w s-s-saxi wx rwens. Ba neio passwsaeicn 2
3 noxonenwn. Bwmyei s nouse s ase xyxonxw.
Hocxonsxy sce swz- myx swmyxi s nouse s ase xyxonox, io
ocennnn xynsiwsauwn nous- nsnneicn oexiwsnon mepon ops- c nwmw.
Kyxonxw s-sopauwsaxicn na nosepxnocis nous- w npw naciynnenww moposos
norwaxi. Cwnsno sapa+enn-e yuacixw mo+no za+e zsa+z- npoxynsiwswposais
(nepexonais). Ecnw pacienwn y+e sapa+en- nwuwnxamw myxw, io wm ipyzno uem-
nwyzs nomous, nooiomy rnasnan sazaua npezoispaiwis sapa+enwe, io ecis
nomemais myxam oino+wis nnua s nousy. C oion uensx cpasy nocne s-cazxw
paccaz- nousy soxpyr pacienwn noxp-saxi rpyon mynsuon (nanpwmep, cnoem
onwnox ionmwnon 35 cm), a eme nyume nousy soxpyr ocnosanwn pacienwn
noc-nais sonon. Bony nac-naxi xonsuom c zwameipom oxono 20 cm. Houemy sona
ymensmaei nospe+zenwe myxon, iouno ne s-ncneno, no oioi axi oimeuaxi
mnorwe on-in-e cazosoz-. Lnn ysenwuenwn oinyrwsaxmero zenciswn sony
cmemwsaxi c wssecisx w iaaunon n-nsx. Oiy cmecs pacc-naxi szons pnzxos
(12 xr cmecw na 10 m
2
). Opaoixy nosiopnxi zsa pasa c nezensn-m
wniepsanom.
Ecnw peus wzei o xanycie, io na ocnosanwn pacienwn
pexomenzyeicn nazesais nnocxwe sopoinwuxw ws xapiona wnw nnoinon ymarw
zwameipom oxono 20 cm c oisepciwem nocepezwne. Tax +e xax w mynsua,
sopoinwuox ne zaei myxe oino+wis nnua oxono pacienwn. Hocxonsxy y xa+zon
xynsiyp- cson, cneuwwuecxwn znn nee swz osomnon myxw, io conxzenwe
npaswn cesooopoia mo+ei snauwiensno ymensmwis spez, npwuwnnem-n wx
nwuwnxamw.
Pasmno+enwe osomn-x myx czep+wsaeicn wx eciecisenn-mw sparamw,
rnasn-m opasom xwmn-mw +yxamw.
Hztztnmzxz. Oio neonsmwe nacexom-e c npospaun-mw xp-nsnmw.
Bpezni wx nwuwnxw, noxo+we na rycenwu. . pasnwun-x swzos nnozoso-nrozn-x
xynsiyp ecis csow cneuwwuecxwe swz- nwnwnsmwxos, speznmwx npewmymecisenno
oznon xynsiype.
Zotonnmz nztztnmzx swmyei s nouse s ase nwuwnxw. Becnon
nwuwnxw oxyxnwsaxicn, w sspocn-e nacexom-e s-neiaxi sa necxonsxo znen zo
useienwn nnons. Onw oixnaz-saxi nnua s yion- w usei-. B-nynwsmwecn ws
104
nnua nwuwnxw nwiaxicn snyipw nnoza, nonnocisx s-ezan cemennyx xamepy.
-epes mecnu nocne useienwn nwuwnxw nporp-saxi xoz napy+y w yxozni s nousy
na swmosxy. Ba ceson passwsaeicn ozno noxonenwe.
Ananorwun-n opas +wsnw sezyi cnwsos-n nwnwnsmwx w uep-
nocmopozwnn-n nrozn-n nwnwnsmwx.
+etimz xpm+onnzxonmz nztztnmzx w nzmnenmz nztztnmzx nospe+zaxi
nwcisn. Camxw oixnaz-saxi nnua na nw+nen ciopone nwcises. Lwuwnxw noxo+w
na neonsmwx rycenwu, y xp-+osnwxosoro nwnwnsmwxa ronyosaio-senenoro
cseia c uepn-mw opozasouxamw, y swmnesoro senenosaio-yp-e. Lwuwnxw
s-ezaxi mnxois nwcises, ociasnnn oznw +wnxw. Bwmnes-n nwnwnsmwx nospe+zaei
swmnx, rpymy, uepemnx, pe+e cnwsy. Ba ceson passwsaeicn s oznom
noxonenww. Kp-+osnwxos-n nwnwnsmwx nospe+zaei cmopozwny w xp-+osnwx. Ba
ceson zaei 3 noxonenwn.
Hocxonsxy nwuwnxw nwnwnsmwxa swmyxi s nouse noz xyciamw w
zepessnmw, io npw ocennen nepexonxe npwcisonsn-x xpyros onw oxas-saxicn na
nosepxnociw w rwnyi oi moposa. Lpyran npownaxiwuecxan mepa cop w
ynwuio+enwe nazanwu-, rze npnuyicn nwuwnxw. Hwnwnsmwxos iax +e, xax
zonronocwxos-useioezos, mo+no cipnxnyis c zepesa na nozciwnxy, copais w
ynwuio+wis. Oio zenaxi nepez useienwem.
Hpw nonsnenww nwuwnox nwnwnsmwxa na nwcisnx cmopozwn- wnw
xp-+osnwxa xyci- mo+no onp-cnyis wnw axiepwansn-mw npenapaiamw, wnw
xaxwm-nwo nacioem, npwmennxmwmcn npoiws nwciorp-symwx rycenwu (cm. ian.
20).

Hexarom

Hemaioz- oio mwxpocxonwuecxwe uepsw. Cpezw nwx mnoro
nonesn-x swzos, yuacisyxmwx s pasno+enww w npespamenww s rymyc
paciwiensn-x ociaixos. Hexoiop-e napaswiwpyxi na spezn-x rycenwuax,
nanpwmep, na rycenwuax nozrp-saxmen cosxw, a nexoiop-e swz- nemaioz
nospe+zaxi pacienwn. Hawonee pacnpocipanena (uame scero s iennwuax)
rannosan nemaioza, xoiopan nocenneicn na xopnnx orypuos, iomaios, i-xs-,
mopxosw, canaia, csexn-, yxpona. . sapa+enn-x pacienwn na xopnnx
opasyxicn mnorouwcnenn-e sszyiwn rann-, xoiop-e napymaxi nopmansnyx
+wsnezeniensnocis xopnen. Pacienwn sameznnxi poci, a npw cwnsnom sapa+enww
norwaxi. Hnua w nwuwnxw rannoson nemaioz- swmyxi s nouse. Lwuwnxw
nponwxaxi snyips xopnn w iam npoxozwi secs wx +wsnenn-n uwxn. Camxw ouens
nnozoswi-, oixnaz-saxi zo 2500 nwu. Ba ceson passwsaeicn zo 57 noxonenwn.
Hawonee naronpwninan znn passwiwn iemnepaiypa 2030 C.
B opranwuecxom semnezenww nemaioza ne npezciasnnei ouens
onsmon nponem-, iax xax yzopenwe xomnociom ne cnococisyei ee
pacnpocipanenwx w, xpome ioro, cwnsn-e axiwsno paciymwe pacienwn ycnemno
npoiwsocioni nospe+zaxmemy zenciswx nemaioz.
On-i- anrnwncxoro wccnezosaienn Lazzwnriona noxasanw, uio na
pasnaraxmwxcn paciwiensn-x ociaixax w s nasose na conomennon nozciwnxe
passwsaxicn mwxpocxonwuecxwe rpw-, xoiop-e nsnnxicn snenmwmw sparamw
nemaioz, opasno rosopn, onw c+ezaxi wx +wssem. Hpw oiom onw ne nanocni
speza nwxomy, xpome nemaioz. Oiw rpw- passwsaxicn s xomnocie nyume, uem s
nasose, wmenno nooiomy s opranwuecxom semnezenww nyumwm cpezcisom ops- c
nemaiozamw cuwiaxi xomnoci ws paciwiensn-x ociaixos wnw mynsuy ws
pacienwn.
.nwuio+wis nemaioz- nesosmo+no, mo+no ionsxo nayuwiscn +wis c
nwmw. Lnn oioro nazo s-wpais ycionuws-e x nemaiozam copia, uepezosais
uysciswiensn-e swz- pacienwn c ycionuws-mw, wcnonssosais cmemann-e
nocazxw. Hemaioz- ne nxni apxaiu- (swz apxaiu- npnmocionuwe Tagetes
erecta wnw Tagetes patula), po+s w zpyrwe sepnos-e, nxuepny, xyxypysy, a
iax+e xynsiyp- ws cemencisa xanyci-. Cnoco ops- c nemaiozon, nas-saem-n
connpwsauwen nous-, saxnxuaeicn s iom, uio roiosyx x nocesy w ysna+nennyx
nousy noxp-saxi npospaunon nonwoiwnenoson nnenxon w ociasnnxi na mecnu.
Hoz nnenxon noz zenciswem conneunoro ienna passwsaeicn iaxan s-coxan
105
iemnepaiypa, uio sce nemaioz- s sepxnem cnoe nous- norwaxi. Hnenxy
cnwmaxi w cpasy s-ca+wsaxi pacienwn (es nepexonxw).
Oi nemaioz ouens cwnsno cipazaxi neipymxa w csexna. Hepez
nocesom oiwx xynsiyp na sapa+enn-x yuacixax pexomenzyxi s-cesais nosuwe
pacienwn, c nomomsx xoiop-x mo+no ymensmwis uwcno nemaioz. Ha cazos-x
yuacixax s xauecise iaxoro nosuero pacienwn nawonee uacio wcnonssyxi
nposon panc. -epes 4 nezenw nocne nocesa panc s-zeprwsaxi w c+wraxi smecie
c naxonwsmwmwcn s ero xopnnx nemaiozamw. Baiem s-cesaxi ocnosnyx xynsiypy.
Honesno snais, uio nemaioz- ouens ne nxni xaonwn w enionwi.
Ecnw nepez nocesom sneciw oiw mwnepan- s sepxnwn cnon nous-, io nemaioz-
ynzyi oiiyza.

Cnwsnw w ynwrxw

Bzecs nam xoueicn nonnocisx npwseciw paccxas opranwuecxoro
cazosoza Mapww-Lyws- Kponiep, nwuero x nemy ne npwasnnn. B nem namna
nonnoe oipa+enwe ncwxonorwn opranwuecxoro cazosoza c ero zop-m w nxosn-m
oinomenwem xo scemy +wsomy. Asiop oioro paccxasa npowssozwi sneuainenwe
uenosexa, s zyme xoioporo uapni mwp w noxon. Oio io, x uemy npwsozni
paoia w +wsns s nonnom cornacww c npwpozon.

.uziecn nooe+tain oes noznm

Korza yipom cazosoz swzwi na csowx rpnzxax oznw ron-e
cieensxw iam, rze suepa eme noznwmanwcs xpenxwe scxoz- canaia wnw
xonspaw, on uacio iepnei scnxoe uysciso xmopa. Tam, rze ynwixw xa+zyx
nous ynwuio+axi meuiy o useiymem caze, mo+ei nerxo nomainyiscn sepa s
wonorwuecxwe mep- ops-. Oznaxo cwciema opranwuecxoro semnezenwn
ipeyei, uio- s cepzue cazosoza uapwn mwp.
Lnn nauana cnoxonno w ne ioponncs yncnwie cee, uio swnosai-
ne ynwixw, a s- camw. Onw ionsxo wcnonssosanw cson manc w cwnsno
pasmno+wnwcs iam, rze s- coszanw znn nwx nozxoznmwe ycnoswn. Oiw nonsaxmwe
coszanwn ne oiseuaxi sa oxonorwuecxyx opranwsauwx caza. Oio s- camw
nosaoiwnwcs o iom, uio- zseps s sam oropoz -na znn nwx mwpoxo oixp-ia,
wsrnas wx eciecisenn-x sparos +a, e+en, sepeienwu w zpyrwx w ociasmwcs
wx ezwncisenn-m sparom na scen nnomazw caza. -io +e ieneps oswnnis
ynwiox, uio onw c-ino ezni s iwmwne w noxoe? Bmecio oioro czenanie wx
+wsns nemnoro ipyznee. Hpe+ze scero xopomo wsyuwie wx nosazxw.
Becennze meponpzzizz npoizn ytziox. Ciap-e ynwixw, monoz-e
ocow ocennero nomeia w nnua swmyxi s semne. Tax xax ynwixa ne wmeei
nwxaxwx opranos, c nomomsx xoiop-x ona mo+ei s-p-is oisepciwe s nouse, io
na swmnee spemn w na spemn oixnazxw nwu ona wmei nozxoznmwe ipemwn- w
yrnynenwn s nouse. Ecnw s- npw secennen opaoixe rpnzox nosaoiwiecs o
iom, uio- wx nosepxnocis czenanacs menxoxomxosaion w s-pasnennon
rpannmw, io ynwixa nwmwicn csowx eciecisenn-x ye+wm. Ka+zoe oixp-ioe
mecio na rpnzxe nazo nouame sopomwis rpannmw, iorza ynwixw yzyi
s-nonsais na nosepxnocis w norwais oi secennwx noun-x samoposxos.
Ocoenno uysciswiensn- x moposam monoz-e ynwixw.
Ociopo+no c mytnuoz! B cazy, sapa+ennom ynwixamw, nazo ouens
ociopo+no npwmennis mynsuwposanwe. Hpe+ze scero iam, rze nousa rnwnwcian w
ouens sna+nan, mynsua coszaei znn nwx pancxwe ycnoswn +wsnw. Lyume
oixasaiscn oi scnxoro noxp-iwn nous-, noxa cwiyauwn ociaeicn nanpn+ennon.
Hocionnn-e nerxwe p-xnenwn me+zy pacienwnmw yzyi cnococisosais cnw+enwx
sna+nociw nous-. Oznospemenno oio coszaei znn ynwiox nocionnnoe
ecnoxonciso.
Boome sce mynsuwpyxmwe maiepwan- s- zon+n- pacnpezennis
sosmo+no onee ionxwm cnoem w uacio onosnnis. Torza s- ynwuio+wie
sosmo+nocis opasosanwn noz oiwm noxp-iwem c-p-x w iemn-x npwe+wm znn
ynwiox. Cam-n esonacn-n maiepwan znn mynsuwposanwn cyxwe w xonxwe
cienw, xoiop-e ynwixw c wx sna+n-mw w mnrxwmw ienamw cosepmenno ne
s-nocni.
106
K nwm oinocnicn conoma, zpesecnan xopa, zpesecn-e oixoz-, wrn-
xsonn-x.
Hotznazie ouenn cxyno. Hocxonsxy snara oio sa+nenmwn
+wsnenn-n onemeni znn ynwiox, yzsie ocoenno ociopo+n- c nonwsom. B
zo+znws-e nepwoz- ynwixw npouseiaxi. Heecn-e mnxs- nwxio ne mo+ei
saxp-is, no nonws- naxoznicn nonnocisx s samwx pyxax: wnw s- wx npwmanwie
xopomwm nonwsom, wnw osezeie soxpyr nansua. Hwxorza ne nonwsanie scx
rpnzxy. Cipyx soz- nanpasnnnie iouno s sony xopnen xa+zoro pacienwn.
Monoz-e nocazxw ne ciowi nonwsais cnnoms ws nenxw, a cnezyei ociopo+no
nwis sozy s me+zypnzsn. Housa na nosepxnociw zon+na -is cyxon!
Ecnw s- s +apxoe neinee spemn nonssyeiecs zo+zesansnon
ycianosxon, io sxnxuanie ee s pannwe yipennwe uac-, noxa connue eme ne
+apxoe. Torza s ieuenwe znn nosepxnocis nous- s-coxnei. Toi, xio sxnxuaei
zo+zesansnyx ycianosxy s xonue znn wnw seuepom, coszaei nawnyumwe ycnoswn
znn nounon +wsnw ynwiox, xorza onw s-xozni na nosepxnocis.
Bytnie nnzmaietnnm npz nocene z nocatxe. .nwixw ocoenno nxni
monozyx, counyx senens. Ho mepe ioro xax pacienwn cianosnicn onsme w wx
nwcisn rpyexi, ymensmaeicn onacnocis nonnoro noezanwn wx ynwixamw.
Hosaoisiecs o iom, uio- coszais sce ycnoswn znn -ciporo pocia scxozos.
Cenie ionsxo s iennyx, xopomo nozroiosnennyx nousy. Pacienwn c sameznenn-m
npopacianwem ws-sa nenaronpwnin-x norozn-x ycnoswn cianosnicn +episamw
npo+opnws-x ynwiox.
Bappzxatm z tonymxz. Hpoiwsoynwiounan nperpaza cianoswicn, xax
npaswno, nenpeozonwm-m npenniciswem (wmeeicn s swzy nperpaza iwna
meiannwuecxoro yronxa, sepxnwn xpan xoioporo naswcaei naz semnen c
napy+non ciopon-; iaxon orpazon oxpy+axi rpnzxw c osomamw). Bnyipw oion
orpaz- ynwiox mo+no cowpais pyxamw wnw s nwsn-e nosymxw. Mo+no
wcnpoosais zpyrwe swz- nperpaz. Omee npaswno: uem mwpe w ionme cnon
nperpa+zaxmero maiepwana, iem ipyznee znn ynwiox npeozoneis ero. Lnn oiwx
uenen roznicn: rpyosepnwci-n necox, onwnxw, enos-e wrn-, numennan mnxwna.
Kamennan xpomxa w wssecis npezciasnnxi ionsxo oinocwiensnyx samwiy,
ocoenno nenaze+n- onw s zo+znwsyx norozy. Hperpaza, samwman caz oi
ynwiox, zon+na wziw cpasy szons saopa wnw oxpy+ais ionsxo oropoz.
B cazy, rze ynwixw y+e pacnnozwnwcs s onsmwx xonwuecisax,
perynnpn-n pyunon cop sce eme ociaeicn rnasn-m meiozom cnw+enwn wx
uwcnennociw. Oioi ipyz mo+no oneruwis c nomomsx nosymex. Hoz onsmwmw
nwcisnmw pesenn, sna+n-mw memxamw wnw naciwnom ws zocox ynwixw npnuyicn c
naciynnenwem znn. B oiwx yxp-iwnx s- mo+eie cowpais wx s onsmwx
xonwuecisax.
















Hemnoto mzpa. .nwixw, xax w scnxoe cymeciso na semne, wmexi
csoe npeznasnauenwe w, cnezosaiensno, npaso na +wsns. Hociapaniecs +wis s
mwpe c nwmw, npwnwman ionsxo mep-, uio- onw ne ouens cwnsno pasmno+wnwcs.
Coszasanie ycnoswn znn +wsnw wx eciecisenn-x sparos: e+en, semnepoex,
xpoios, +a, sepeienwu, nmepwu, +y+enwu. -epn-e zposz-, zposz--nononsnw w
za+e nwuwnxw cseinnuxos oxoinicn sa ynwixamw.
107
Ecnw s- coszazwie s csoem cazy eciecisennoe pasnosecwe, io
iorza w s zo+znwsyx norozy cmo+eie cnoxonno nanxzais, xax onsman ynwixa
c noznni-mw po+xamw meznenno nepenonsaei c-pyx zopo+xy. Torza, mo+ei -is,
oia ynwixa za+e noxa+eicn sam xpacwson.

HAHBOHEE PACHPOCTPAHEHHNE BOHESHH
OFOPOHNX KYHBTYP

Korza peus wzei o onesnnx pacienwn, io szecs onee ueixo, uem
s oinomenww spezwienen, s-ciynaei io, uio onesnw nopa+axi rnasn-m opasom
ocnanenn-e pacienwn. Bzopos-e pacienwn wmexi mno+eciso mexanwsmos
ycionuwsociw npoiws wnexuww. Bo-neps-x, sce opran- pacienwn noxp-i-
nnoin-m samwin-m cnoem xneiox (onwzepmwcom), xoiop-n wnorza ycwnen
socxos-m naneiom, a wnorza sonocxamw, npezciasnnxmwmw momn-n
mexanwuecxwn apsep na nyiw nponwxnosenwn wnexuww BQ snyipennwe, onee
ne+n-e ixanw. Bo-siop-x, mnorwe pacienwn s-zennxi neiyuwe samwin-e
semecisa wionuwz-, rwensno zencisyxmwe na pnz onesneisopn-x
mwxpoopranwsmos. Iwionuwz- coszaxi soxpyr pacienwn samwinoe onaxo eme
ozny nperpazy znn nponwxnosenwn wnexuww. Ecnw +e mwxpoopranwsmam yzanocs
nponwxnyis snyips pacienwn, a oio ocoenno xopomo yzaeicn wm, ecnw so
snemnem cnoe wmexicn panxw w ipemwn-, io s zenciswe sciynaxi snyipennwe
cwn- samwi-. B xneixax pacienwn s-paai-saxicn semecisa, xoiop-e ywsaxi
nponwxmwe mwxpoopranwsm-. Oia cnoconocis s-paai-sais ioxcwun-e znn
onesneisopn-x mwxpoopranwsmos semecisa y pasn-x swzos w copios pacienwn
s-pa+ena s pasnon cienenw w cneuwwuna no oinomenwx x pasn-m swzam
wnexuww. Ona onpezennei io csonciso, xoiopoe m- nas-saem ycionuwsocisx
pacienwn x zannomy saonesanwx. Hpw cenexuww nos-x copios cazoso-oropozn-x
xynsiyp onsaiensno nposozwicn oiop no npwsnaxy ycionuwsociw x nawonee
pacnpocipanenn-m onesnnm.
Mnorwe sosyzwienw onesnen pacienwn naxoznicn s nouse, w
sapa+enwe mo+ei npowcxozwis uepes nousy. B szoposon nouse npwcyicisyxi w
zpyrwe swz- mwxpoopranwsmos, nsnnxmwecn eciecisenn-mw sparamw
onesneisopn-x axiepwn w ne zaxmwe wm cwnsno pasmno+aiscn.
Bwnosnwxom pacnpocipanenwn onesnen s cazy o-uno nsnneicn cam
cazosoz, xoiop-n uio-io ne yuen, uio-io czenan ne iax, w s pesynsiaie ero
pacienwn cianw menee ycionuws-mw x wnexuww, ne cnocon-mw samwiwiscn oi
nee. Ucxnxuenwem nsnnxicn nenaronpwnin-e norozn-e ycnoswn, c xoiop-mw
cazosoz nwuero czenais ne mo+ei.
Bonsmwnciso onesnen pacienwn s-s-saxi napaszizuecxze tpzom.
Teno rpwa, wnw rpwnwua, cociowi ws iecno nepenneienn-x nwien-rwos, na
xoiop-x s npouecce passwiwn opasyxicn opran- cnoponomenwn, cozep+amwe s
cee mno+eciso menxwx, xax n-nwnxw, cnop. Cnop- nerxo pasnocnicn seipom,
pacnpocipannn wnexuwx zanexo soxpyr ouara ee sosnwxnosenwn. Ka+zan iaxan
cnopa nsnneicn pozonauansnwuen nosoro rpwa. -io- cnopa npopocna w zana
nauano noson rpwnwue, en neoxozwmo nonacis s xannx soz-. Boi nouemy
zo+znwsan noroza wnw nonws pacienwn no nwcisnm cnococisyei
pacnpocipanenwx rpwn-x saonesanwn. Lw- paciyi cnauana na nosepxnociw
pacienwn, no ecnw wm yzaeicn nponwxnyis snyips uepes xaxoe-nwyzs
nospe+zenwe noxposnon ixanw, io iam onw, oecneuenn-e nwianwem w snaron,
-cipo paspaciaxicn w sanonnnxi sce snyipennee npocipanciso, s-s-san
rwens sapa+ennoro oprana. Oiwm o+ncnneicn, nouemy nospe+zenn-e
spezwiennmw pacienwn w, ocoenno, nnoz- iax -cipo sarnwsaxi: spezwiens
nporp-saei noxposnyx ixans w iem cam-m oixp-saei csoozn-n sxoz znn
wnexuww. Ocoenno xopomo oio swzno na nnozax, nospe+zenn-x nnozo+opxon.
Hpw ws-ixe nerxozociynnoro pacisopwmoro asoia pacienwn cwnsno
paspaciaxicn. Lwcisn cianosnicn coun-mw, mncwci-mw, no c ionxon xo+wuen,
xoiopan ne mo+ei cny+wis xopomen samwion oi nponwxnosenwn rpwa.
Baxiepzatnnme ootesnz nopa+axi o-uno ouens ocnanenn-e
pacienwn w uame scero nponsnnxicn s opme sasnzanwn s pesynsiaie saxynopxw
sozonposoznmwx cocyzos s ciene.
108
Bzpycnme w mzxontasmennme ootesnz. Bosyzwienw mwxonnasmenn-x
onesnen ouens menxwe oznoxneioun-e opranwsm-, no cipoenwx oinwuaxmwecn
oi swpycos, a no npwsnaxam s-s-saem-x wmw saonesanwn ouens c swpycamw
cxozn-e, nonyuwnw mwpoxoe pacnpocipanenwe ionsxo s nocneznwe zecniwneiwn.
Onw nepenocnicn uame scero cocymwmw nacexom-mw innmw w xnemamw. Lnasnoe
nponsnenwe swpycn-x onesnen oecuseuenn-e nonoc- w nnina na nwcisnx
(mosawxw), wcxpwsnenwe w cxpyuwsanwe cienen, nonsnenwe mnorouwcnennon
ionxon nopocnw smecio oznoro rnasnoro cienn (sezsmwna meina).
Kpome onesnen, s-ssann-x wnexuwen, cymecisyxi iax nas-saem-e
onesnw nezociaiounociw, csnsann-e c nexsaixon xaxoro-nwo nwiaiensnoro
onemenia, a s onee pezxwx cnyuanx c ws-ixom nwianwn. Baxpyuwsanwe
nwcises snws npwsnax nepexapmnwsanwn; cna-n poci w cseinan oxpacxa
npwsnaxw ronozanwn. Kpome ioro, ecis npwsnaxw, xapaxiepwsyxmwe nezociaiox
ioro wnw wnoro onemenia. Onw onee wnw menee iwnwun- znn scex swzos
pacienwn. Ha nezociaiox asoia o-uno yxas-saei no+enienwe nwcises,
nezociaiox ocopa nypnypnan oxpacxa nw+nen ciopon- nwcises, nezociaiox
xanwn xpan nwcises ypexi, nezociaiox marnwn +enieei nwciosan
nnaciwnxa me+zy +wnxamw. Bonesnw nezociaiounociw mo+no ycipanwis,
nozxopmws pacienwn +wzxwm yzopenwem, xoiopoe cozep+wi nwiaiensn-e
onemeni- s nerxozociynnon opme.
O cnocoax samwi- oi rpwn-x w npouwx onesnen yzei nozponee
paccxasano s paszene, nocsnmennom oizensn-m xynsiypam.

SATHTA HHOOBO-HFOHNX KYHBTYP
OT BPEHTEHEH H BOHESHEH
(Omwe nono+enwn)

.po+annocis nnozoso-nrozn-x xynsiyp saswcwi oi ioro, nacxonsxo
cazosozy yzaeicn cnpaswiscn c nponemon spezwienen w onesnen. Bce uame
paszaxicn ronoca, uio name cazosozciso naxozwicn s xpwiwuecxom cocionnww.
Hacionmwm wuom cian nnonn-n useioez, no mwnociw xoioporo mnorwe cazosoz-
y+e ne neps-n roz ociaxicn es nnox. B nemensmen cienenw ozonesaxi
nnozo+opxa, napma, nnozos-e rnwnw w npouee w npouee.
B npom-mnenn-x cazax sa ceson nposozni 17 onp-cxwsanwn
naca+zenwn nzoxwmwxaiamw. B pesynsiaie zenciswiensno yzaeicn nonyuwis
uen-e, xpacws-e nnoz-. Ho xaxos sxyc w xaueciso oiwx nnozos? U xaxosa
+wsns nxzen, xoiop-e paoiaxi s oiwx cazax w +wsyi pnzom c nwmw? Bce neio
onw saz-xaxicn oi nzoswi-x wcnapenwn. He rosopn y+e o ioxcwuecxwx ociaixax
nzoxwmwxaios, coxpannxmwxcn s camwx nnozax. Koneuno, snazeneu cazosoro
yuacixa ne saxouei iaxwm opasom ipaswis csox cemsx w nociapaeicn naniw
zpyrwe, xoin w onee ipyzoemxwe nyiw. U iaxwe nyiw y+e wssecin- w na
npaxiwxe y+e ne ozna+z- zoxasanw csox oexiwsnocis. Mo+ei -is, oio yzei
ssyuais anansno w x iomy +e npwzeicn cnosa nosiopwis iy axcwomy, uio
cexpei npoci: nazo, uio- s xopneson onaciw zepesses w xyciapnwxos,
nac-mennon soszyxom w oraion rymycom, npouseiana nousennan +wsns. To ecis
s-xoz ionsxo ozwn: npaswnsnoe yzopenwe, npaswnsnoe yzopenwe w eme pas
npaswnsnoe yzopenwe. Oio nomo+ei za+e s iom cnyuae, xorza caz cwnsno
sanymen w nacenen scemw swzamw spezwienen w onesnen. Koneuno,
momeniansnoro wcuenenwn s- ne nonyuwie, no npw ynopcise w iepnenww +zais
npwzeicn ne iax y+ zonro.
Bzecs m- cnosa opaiwmcn x coseiam Ansswna Banepia, xoiop-n
wmeei s oiom zene orai-n on-i. Loaswm, uio oio mnenwe ne ionsxo
Banepia, a scex opranwuecxwx cazosozos. M- uame zpyrwx uwiwpyem Banepia
noiomy, uio on npwsozwi ouens npxwe w yezwiensn-e npwmep-. B csoen xnwre
on paccxas-saei, xax paswn nos-n caz na manonnozopoznon rnwnwcion nouse w
xax ne pas npwxozwn s oiuannwe oi ioro, uio emy ne yzanocs cnpaswiscn c
innmw w m-mamw-nonesxamw. B-xoz ws nono+enwn yuen-n-npaxiwx namen s iom,
uio secnon 1967 r. s-xonan sce noca+enn-e wm npe+ze mnwnzens-ymw
(nwsxomiamos-e nnonw) w sanoso s-cazwn wx na nac-nn-e xonmwxw 40-
caniwmeiposon s-coi-, cocionmwe ws cmecw semnw c rpy-m xomnociom w c
109
ownsn-mw zpesecn-mw ociaixamw. Hpwcisonsn-e xpyrw s-coxomiamos-x
zepesses -nw npwnoznni- sa cuei ion +e xomnocino-semnnnon cmecw na 15 cm.
.+e zasno n npwmen x iomy, nwmei on, uio- snocwis
xomnoci na npwcisonsn-e xpyrw eme s ceninpe, noxa nousa zociaiouno
iennan. Csepxy xnazeicn ipasa, posno cionsxo, uio- swmon ona opasos-sana
ionxwn noxpos, ne cnwmxom conasnnxmwn nonesox ycipawsais noz nwm csow
yxin-e rnesza w nop-. Tnwnzens-ymw, nepeca+enn-e s 1967 rozy, w necxonsxo
nos-x, iorza +e zoasnenn-x x nwm, zanw s 1968 rozy esyxopwsnenn-e uwci-e
noerw w npwnecnw noxa eme neonsmon ypo+an wcxnxuwiensno napazn-x
pyxios, cnosno znn s-ciasxw.
Taxon +e on-i on npozenan c cam-mw pasnoopasn-mw copiamw
nnons, s iom uwcne w ouens xanpwsn-mw w ipeosaiensn-mw. Pesynsiai -n
ioi +e. Honsnenwe inen osnauano, uio npwcisonsn-e xpyrw nezociaiouno
npwnoznni- wnw ne noxp-i- cxomennon ipason.
A. Banepi npozon+aei: H yezwncn, xax nerxo sanwmaiscn
nnozosozcisom s xopomwx xnwmaiwuecxwx ycnoswnx w na xopomwx cyrnwnwci-x
nousax, s-pamwsan cosepmenno szopos-e zepessn c yzwswiensno manon saipaion
ipyza, ecnw ionsxo ne zasais w mwswnua zsnsony no wmenw nzoxwmwxai, iax
xax on scerza cipemwicn oiinnais scx pyxy. K iaxomy saxnxuenwx on npwmen,
no-sas s onsmom nnonesom cazy, rze zepessn -nw ownsno yseman- uwci-mw
nnoxamw, es scnxwx nnien. Ha sonpoc, uem on yzopnei cson caz, xosnwn
oiseiwn: Unom ws pyusn w xypwn-m nomeiom. -em +e on onp-cxwsaei w xax
uacio? Ozwn pas nepez useienwem cmecsx cep- c cyrnwnxom. A xpome
ioro? Tpasy nnis pas cxamwsaem w ociasnnem ne+ais.
Ociasancs na noswuwnx yciapesmero yuenwn o yzopenwnx,
saxnxuaei A. Banepi, m- iem cam-m npozon+aem oiuannnyx opsy c
npwpozon, xoiopan cipemwicn npw nomomw csoen moryuen noneson nonwuww, io
ecis sce sospaciaxmen apmww spezwienen w onesnen, wcipewis cna-e,
manonpwrozn-e znn +wsnw pacienwn, w s xonue xonuos noeza yzei (wnw y+e
ecis) sa nen.
Bnan, uio nocnezosais oiwm pexomenzauwnm ne scerza npocio w
pesynsiai mo+ei -is nonyuen ne cpasy, nepeuwcnwm ocnosn-e onesnw
nnozoso-nrozn-x xynsiyp w meioz- samwi- oi nwx, s iom uwcne w c nomomsx
npenapaios, zonyciwm-x s opranwuecxom semnezenww.

BOHESHH HHOOBO-HFOHNX KYHBTYP*

Fpwnme onesnw

Htotonaz tnztn. Oia onesns nopa+aei nnonx, rpymy, cnwsy,
swmnx, semnnnwxy. Bosyzwienw onesnw moryi -is pasn-e y pasn-x swzos
pacienwn, no so scex cnyuanx oio onesneisopn-e rpw-. . nnonw, rpymw,
cnws-, swmnw nnozosan rnwns (monwnwos) uame scero nsnneicn cnezciswem
nospe+zenwn xo+wu- nnoza spezwiennmw, narozapn uemy rpw nponwxaei snyips
w iam naxozwi naronpwnin-e ycnoswn znn csoero passwiwn. Cnauana na nnozax
nonsnnxicn ypo-xopwunes-e nnina, xoiop-e nocienenno ysenwuwsaxicn,
saxsai-san sce onsmyx nnomazs. Baiem na nosepxnociw xopwunes-x nnien
nonsnnxicn menxwe cseino-cep-e wnw +eni-e nozymeuxw, xoiop-e y nnonw w
rpymw pacnonaraxicn xonuenipwuecxwmw xpyramw, a y cnws- w swmnw paspocan-
s ecnopnzxe. Baiem nnoz- sac-xaxi w uepnexi, xax - mymwwuwpyxicn. .
swmnw w cnws- oia onesns wmeei w secennxx opmy, nopa+axmyx usei- w
nwcisn. B iaxom cnyuae na zepese nonsnnxicn sacoxmwe yp-e, xax -
oo++enn-e ornem couseiwn w nwcisn, xoiop-e ne onazaxi, a ociaxicn swceis
na seixax, s oinwuwe oi nospe+zenwn secennwmw samoposxamw (nozmepsmwe
usei- ypexi, sac-xaxi w oc-naxicn; na nwx ne nonsnneicn nenensno-yp-n
nanei). Bonesns nocienenno pacnpocipanneicn no scemy zepesy, noxp-san
seixw cep-mw nozymeuxamw.
Bosyzwienw onesnw swmyxi s onasmwx wnw ociasmwxcn swceis na
seixax mymwwuwposann-x nnozax, a y swmnw w cnws- rpwnwua coxpanneicn
iax+e w s xope.
110
. semnnnwxw nawonee pacnpocipanena cepaz tnztn ntoton. Ha
sapa+enn-x nnozax cnauana nonsnnxicn yp-e nnina, saiem nnoz- noxp-saxicn
cep-m nymwci-m naneiom. Taxon nanei mo+ei nonswiscn w na useixax, w na
nwcisnx. Hroz- nocienenno sac-xaxi w isepzexi, mymwwuwpyxicn.
Bosyzwienw cepon rnwnw nopa+axi sce nrozn-e xynsiyp-, no
nawonee uysciswiensna x nemy semnnnwxa. Lpw swmyei s onsn-x nrozax w
nwcisnx.
Ozna ws ocnosn-x mep, npezoispamaxmwx pacnpocipanenwe nnozoson
rnwnw, oio cop w ynwuio+enwe nopa+enn-x nnozos, nsnnxmwxcn xpanwiennmw
w pacnpocipanwiennmw wnexuww. Lwcisn onsnoro pacienwn nazo cowpais w
saxan-sais s semnx, snocwis s xomnoci wnw c+wrais. . swmnw w cnws- ocensx,
zo nwcionaza, wnw secnon, nezenw uepes ipw nocne useienwn, s-pesaxi
sacoxmwe w onsn-e seisw. Beisw cpesaxi na 1520 cm nw+e rpanwu- sacoxmero
w szoposoro yuacixa, uio- yzanwis ie uaciw noera, rze mo+ei coxpanwiscn
rpwnwua.
Ha nnozos-x zepessnx nposozni xomnnexc opaoiox opzocxon
+wzxocisx, xoiop-n pexomenzyeicn npoiws scex rpwn-x onesnen (ian. 21).
. semnnnwxw nazo snwmaiensno cnezwis sa nonsnenwem na nnozax
xopwunes-x nnien w nnoz- c iaxwmw nninamw cpasy yzannis w ynwuio+ais, ne
zo+wzancs nonsnenwn na nwx ceporo naneia, s xoiopom opasyxicn cnop-
wciounwxw pacnpocipanenwn wnexuww. Lnn npownaxiwxw cepon rnwnw
pexomenzyxicn cnezyxmwe meponpwniwn: secnon, s nauane oipacianwn nwcises,
onp-cxwsanwe 3%-non opzocxon +wzxocisx wnw pacisopom noza (1040 xanens
na sezpo). Ecnw s nepwoz opmwposanwn nroz ycianasnwsaeicn c-pan noroza,
xoiopan cnococisyei pacnpocipanenwx oion onesnw, 23 pasa c wniepsanom,
34 znn pacienwn semnnnwxw znn nos-menwn ycionuwsociw onp-cxwsaxi oisapom
xsoma.
Cepan rnwns passwsaeicn s sarymenn-x, nnoxo nposeipwsaem-x
nocazxax, nooiomy cnezyei wserais sarymenwn w secnon yzanwis sce ciap-e
nwcisn, uio- zais pacienwnm onsme soszyxa. Cama coon pasymexmancn
mepa yzanenwe copnnxos. Pacnpocipanenwx rnwnw cnococisyei iax+e
ownsnoe asoinoe yzopenwe. Oia onacnocis ne sosnwxaei npw yzopenww
xomnociom w secennwx nozxopmxax +wzxwm yzopenwem ws pacienwn w nacioem
son-. Hozces uecnoxa zencisyei oszopasnwsaxme na nnaniauwx semnnnwxw.
Hapma. Cneuwwuecxan w ouens pacnpocipanennan onesns nnozos
nnonw w rpymw. B nepwoz maccosoro onazenwn nenecixos ona nonsnneicn
cnauana na nwcisnx s swze oxpyrn-x iemn-x nnien c apxaiwci-m naneiom. .
nnonw nnina na sepxnen ciopone nwcia, y rpymw na nw+nen. Baiem iaxwe +e
nnina nonsnnxicn na monoz-x nnozax. Tyi sciynaei s zenciswe samwinan
peaxuwn znn npezoispamenwn nponwxnosenwn wnexuww snyips nnoza noz
nninamw opasyeicn cnon nnoinon onpoxosesmen ixanw. Hnoz s oiom mecie y+e
ne mo+ei nopmansno paciw w npwnwmaei s pesynsiaie ypoznwsyx opmy w, iax
xax xo+wua s oiom mecie nerxo pacipecxwsaeicn, uacio sarnwsaei. . napmw
nnonw w rpymw pasn-e sosyzwienw, iax uio onw ne sapa+axi zpyr zpyra.
Bwmyei rpw na onasmwx onsn-x nwcisnx, na ociasmwxcn sapa+enn-x nnozax, s
xope sacoxmwx noeros (y rpymw).
Mep- ops- ie +e, uio znn nnozoson rnwnw w zpyrwx rpwn-x
onesnen. Copia nnonw w rpymw cwnsno pasnwuaxicn no ycionuwsociw x napme,
na oiy xapaxiepwciwxy copia nazo opamais snwmanwe, ecnw sam caz naxozwicn
s sone cwnsnoro pacnpocipanenwn oion onesnw.
Ouens pacnpocipanennan onesns nnozoso-nrozn-x xynsiyp
myunzciaz poca. Ona nsnneicn nacionmwm ezciswem znn xp-+osnwxa w nemnoro
mensme znn cmopozwn-. Oi nee cipazaxi iax+e nnonn w semnnnwxa.
Heps-e npwsnaxw saonesanwn nonsnnxicn secnon na monoz-x
nwcisnx w sepxymxax noeros en-n myunwci-n nanei, xoiop-n c xa+z-m znem
cianoswicn sce nnoinee w saiem ypeei. Hopa+enn-e noerw npexpamaxi poci,
wcxpwsnnxicn. Lwcisn zeopmwpyxicn w oimwpaxi. Baonesmwe couseiwn ne
opasyxi sasnsen. Myunwcian poca ne ionsxo cymecisenno cnw+aei ypo+an
(wnorza na 5080%), no w ymensmaei moposoycionuwsocis noeros. .
xp-+osnwxa myunwcian poca nopa+aei iax+e nroz-. Maxcwmansnoe passwiwe
onesnw nanxzaeicn secnon, c nonsnenwem monoz-x noeros. Bosyzwiens
111
swmyei s nwcios-x w nnozos-x nouxax, s xoiop-e nponwxaei s nepwoz wx
opmwposanwn.
-io- ne zonyciwis pacnpocipanenwn wnexuww, nopa+enn-e noerw
cnezyei s-pesais w ynwuio+ais. Us onp-cxwsanwn pexomenzyxicn cnezyxmwe: so
spemn nayxanwn nouex 3%-nan opzocxan +wzxocis wnw 1%-nan xonnowznan
cepa. Ha xp-+osnwxe, nawonee uysciswiensnom x myunwcion poce, nposozwicn
xomnnexc opaoiox (cm. ian. 21).
Baonesanwx myunwcion pocon naronpwnicisyxi ownsnoe asoinoe
yzopenwe w sarymenwe xpon- nnons wnw nrozn-x xycios. Hooiomy s xauecise
npownaxiwuecxoro meponpwniwn cnezyei nposozwis opesxy iax, uio-
oecneuwis xopomee nposeipwsanwe w ocsemenwe scex seisen.
Hpw s-ope copios cmopozwn- w xp-+osnwxa opamanie snwmanwe na
wx xapaxiepwciwxy no ycionuwsociw x myunwcion poce.
. semnnnwxw myunwcian poca nopa+aei nwcisn w nroz-. Kpan
nwcises sarwaxicn xsepxy, a na wx nw+nen ciopone w na nrozax nonsnneicn
en-n nanei. Lnn samwi- oi myunwcion poc- semnnnwxy nepez useienwem w
nocne copa ypo+an onp-cxwsaxi 1%-non xonnowznon cepon wnw m-nsno-meznon
omynscwen. Hocne copa ypo+an onsn-e nwcisn cxamwsaxi w c+wraxi.
Bonsmon spez nnozoso-nrozn-m xynsiypam npwnocni pasnwun-e
saonesanwn nwcises. Ecnw zonyciwis cwnsnoe passwiwe onesnw, io so siopon
nonoswne neia zepessn w xyci- moryi ociaiscn coscem es nwcis-. Oio cwnsno
oipaswicn na ypo+ae yzymero roza, a mo+ei w soome npwseciw x rwenw
nocazox, iax xax pesxo cnw+aeicn wx moposocionxocis.
Us onesnen nwcises mo+no oimeiwis anipaxnos cmopozwn-,
xp-+osnwxa w manwn-; oypym nzinzciocin, xoiopan nopa+aei nnonx w rpymy;
oetym nzinzciocin (ceniopwos) na cmopozwne, xp-+osnwxe, semnnnwxe, manwne.
Hassanwn onesnen rosopni camw sa cen. Ha nwcisnx nonsnnxicn yp-e wnw
enec-e nnina c menxwmw uepn-mw iouxamw. Unorza saonesanwe nponsnneicn w
na noerax. Lpw swmyei na nopa+enn-x noerax w onasmwx nwcisnx.
Bamwia, xax w oi scex rpwn-x onesnen: ynwuio+enwe onasmwx
nwcises, onp-cxwsanwe opzocxon +wzxocisx, nozop ycionuws-x copios,
npope+wsanwe seisen znn nyumen seniwnnuww. Komnnexc onp-cxwsanwn npoiws
nninwciociw nwcises npwsezen s ian. 21.
Ha swmne, uepemne, cnwse zosonsno cwnsno pacnpocipaneno
cneuwwuecxoe saonesanwe nwcises w nnozos xoxxomzxos. B xonue man
nauane wxnn na sepxnen ciopone nwcises opasyxicn xpacnosaio-xopwunes-e
nnina, a na nw+nen ciopone nonsnnxicn pososaio-en-e nozymeuxw, na nnozax
swzn- iemno-cep-e nssouxw. Lwcisn nocienenno sac-xaxi w onazaxi.
Bosyzwiens swmyei s onasmwx nwcisnx.
Ocensx, nocne nwcionaza, wnw secnon, zo pacnycxanwn zepesses,
znn npezoispamenwn xoxxomwxosa onp-cxwsaxi 3%-non opzocxon +wzxocisx, so
spemn sereiauww 23 pasa onp-cxwsaxi 1%-non opzocxon +wzxocisx. Onasmwe
nwcisn cowpaxi w xomnociwpyxi wnw ynwuio+axi.
Bemnnnwxa uysciswiensna x zioioposy onesnw, xapaxiepnon
znn xapioenn w iomaios. Ocoenno cwnsno oia onesns nopa+aei pacienwn s
xonoznyx, zo+znwsyx norozy. Lwcisn w nroz- ypexi w sac-xaxi. Maxcwmansnoe
passwiwe onesnw s xonue wxnnnauane wxnn. Bwmyei rpw na sapa+enn-x
nwcisnx, s nouse, s poseixax xycios.
B xauecise npownaxiwxw semnnnwxy opaai-saxi opzocxon
+wzxocisx: 3%-non zo nauana oipacianwn nwcises, 1%-non s nepwoz
oipacianwn nwcises, s xonue yionwsauww, nocne copa ypo+an. Ecnw s- sce
+e onapy+wie onsn-e xyci-, wx nazo cpasy +e s-xonais w ynwuio+wis, a
nousy opaoiais 34%-n-m mezn-m xynopocom. Hpw cwnsnom sapa+enww
wioioposom nnaniauwx semnnnwxw nepenocni na nosoe mecio. Ha npe+nee
mecio ee mo+no yzei sepnyis ionsxo uepes 8 nei.
Us rpwn-x onesnen cnezyei eme ynomnnyis nepizzttesnoe
ynztanze, xoiopoe scipeuaeicn na semnnnwxe, cmopozwne, xp-+osnwxe w
manwne. Lpw nopa+aei rnasn-m opasom xopnesyx menxy w napymaei csnss
me+zy xopnem w nazsemnon uacisx. . semnnnwxw nwcisn ysnzaxi w noneraxi,
xyci nepeciaei paciw, ero uenipansnan uacis ypeei w oimwpaei. .
112
cmopozwn-, xp-+osnwxa w manwn- onazaxi cnauana nw+nwe nwcisn, saiem
oimwpaxi noerw. B ieuenwe 12 nei norwaei secs xyci.
Ezwncisennan mepa s-xonais w ynwuio+wis nopa+ennoe pacienwe.
Hocxonsxy rpw coxpanneicn s nouse necxonsxo nei, io semnnnwxy ne
pexomenzyeicn sosspamais na sapa+enn-n yuaciox pansme uem uepes 5 nei, a
cmopozwny w xp-+osnwx uepes 10 nei. Lyx w uecnox, noca+enn-e s
me+zypnzsnx semnnnwxw, ymensmaxi seponinocis sapa+enwn oiwm rpwom.
Baxiepzatnnme, nzpycnme w mzxontasmennme ootesnz iax+e nouiw
ne nozzaxicn neuenwx, w onsn-e pacienwn uame scero npwxozwicn npocio
s-xan-sais w ynwuio+ais. Uciounwxom oiwx saonesanwn uame scero nsnneicn
nocazoun-n maiepwan, nonyuenn-n oi onsn-x pacienwn, na xoiop-x eme
nezociaiouno ueixo swzn- npwsnaxw onesnw. Hooiomy nazo ouens snwmaiensno
cnezwis sa cocionnwem iex pacienwn, oi xoiop-x s- nonyuaeie yc- wnw
uepenxw. Pacnpocipanenwe swpycnon wnw mwxonnasmennon onesnw onsmoe
ezciswe znn cazosoza. Hpwxozwicn ynwuio+ais scx nocazxy, a sapa+ennoe
mecio sanwmais xaxon-nwo zpyron xynsiypon, ne uysciswiensnon x zannomy
sosyzwienx.
Cpezw axiepwansn-x onesnen cnezyei ynomnnyis oaxiepzos
semtznzxz, xoiop-n nponsnneicn s ypoznwsom passwiww pacienwn, yionmenww
uepemxos nwcises w useionocos, opasosanww mncwci-x, nezopasswi-x
couseiwn.
Bwpycn-e w mwxonnasmenn-e onesnw ws nnozos-x nopa+axi
npewmymecisenno nnonx. Mosazxa nwcises nponsnneicn s nonsnenww na nwcisnx
+eni-x xnopoiwun-x nnien. Mosawxa nopa+aei iax+e semnnnwxy w manwny.
Bwpycnoe saonesanwe cmopozwn- maxponocin nponsnneicn cnauana s
opasosanww menxwx s-innyi-x nwcises c rpy-mw +wnxamw, es iwnwunoro
cmopozwnnoro sanaxa. Ouens cwnsno wsmenneicn cipoenwe useixos. Onw ne
opasyxi sasnsen. Hawonee xapaxiepn-n npwsnax oion onesnw menxwe ysxwe
nenecixw woneioson oxpacxw. Ha xonuax seisen s-paciaei mnoro menxwx
noeros.
. manwn- uame scero scipeuaxicn zsa swza mwxonnasmenn-x w
swpycn-x onesnen. Betnmzna meita na onsnom xycie s-paciaei uen-n nyuox
ionxwx nennozonocnmwx noeros. Kypuanocin nwcisn cianosnicn mopmwnwci-mw
w saxpyuwsaxicn xpanmw snws. Us useixos nenpaswnsnon opm- opasyxicn
menxwe xwcn-e nroz- wnw nroz- ne opasyxicn coscem.
Copia nrozn-x xynsiyp oinwuaxicn no ycionuwsociw x swpycn-m
onesnnm, iax uio opamanie snwmanwe na oioi momeni npw s-ope copia znn
samero caza.
M- ynomnnynw szecs ionsxo o nawonee pacnpocipanenn-x
spezwiennx w onesnnx. Bonee nozpon-e csezenwn mo+no naniw s cneuwansnon
nwiepaiype. Bzecs +e m- xoienw na oiwx npwmepax zais npezciasnenwe o iom,
xax s opranwuecxom semnezenww pemaeicn nponema samwi- cazos-x xynsiyp, w
onwcais nawonee cianzapin-e npwem-. M- nazeemcn, uio oio nomo+ei sam s
samen xonxpeinon cwiyauww naniw nozxoznmwn npwem no ananorww c onwcann-mw
szecs.





HOHESHNE OBHTATEHH OFOPOA

B oiom paszene xnwrw s- nanzeie onwcanwe iex manensxwx w uacio
nesamein-x cymecis, xoiop-e +wsyi s namem cazy w nomoraxi nam samwmais nam ypo+an oi
spezn-x nacexom-x. Oio niwu-, menxwe mnexonwiaxmwe, semnosozn-e w nacexom-e. Bcex,
xio onwcan szecs, o+ezwnnei ozno: rnasnon wx nwmen cny+ai ie cam-e nacexom-e,
xoiop-x m- nas-saem spezwiennmw. -io- +wis w xopmwis csowx zeien-men, onw noezaxi
oiwx spezwienen s onsmwx xonwuecisax. U ecnw s- s csoem cazy ne ionsxo ne yzeie
ipaswis wx nzamw, no xoin - ne yzeie memais wm, a eme nyume nociapaeiecs coszais
ycnoswn znn wx cymecisosanwn w npwsneus wx s cson caz, io cxopo yezwiecs, uio onw
samenni sac s samem npoiwsocionnww c spezwiennmw w snauwiensno oneruai samy +wsns.
113
Ka+zoe ws nwx nsnneicn csoero poza uyzom npwpoz-, w, xorza s-
nosnaxomwiecs c ocoennocinmw wx wonorww, c nopaswiensnon npwcnoconennocisx x
ycnoswnm cymecisosanwn, s- nponwxneiecs ysa+wiensn-m wsymnenwem, couysciswem w za+e
cwmnaiwen. Hpouwias oiy xnwry, s- yswzwie cson caz coscem zpyrwmw rnasamw, ycn-mwie
nenwe niwu w +y++anwe nacexom-x, na xoiop-x pansme ne opamanw snwmanwn, nornomenn-e
p-xnenwem w npononxon rpnzox. Mo+ei -is, s- naxoneu pasorneie csox cnwny w sam
saxoueicn nonpwciansnee paccmoipeis, xaxwe niwu- w nacexom-e nepeneiaxi c seixw na
seixy s samem cazy, xax onw s-rnnzni w xax nas-saxicn. B- ne yzeie mapaxaiscn,
onapy+ws na rpnzxe noz nwcisnmw ionciyx sa+nyx +ay, a yzeie c couysciswem
cmoipeis, xax ona yzanneicn oi sac in+en-mw np-+xamw.
. sac ne noznwmeicn pyxa sanwsais acansiom wnw uemeniom sce zopo+xw w
ne sanni-e osomamw w useinwxamw npocipancisa, ynwuio+ais sce zwxwe pacienwn w ipas-.
Bam saxoueicn nocazwis noonsme useiymwx w nrozn-x xyciapnwxos szons rpanwu caza,
uio- s oiwx +ws-x wsropoznx samw manensxwe nomomnwxw mornw naniw npwcianwme w nwmy.
He rosopwie, uio y sac nei znn oioro mecia. La+e s meciwcoiounom cazy ozny wnw zse
ciopon- yuacixa mo+no sannis +ws-mw wsropoznmw oio ionsxo yxpacwi ero.
U ne onsaiensno -is iaxwmw nparmaiwxamw w zymais ionsxo o nonsse, o
iom, xax ysenwuwsais, ysenwuwsais w ysenwuwsais cop osomen w pyxios, sezs caz
cny+wi ne ionsxo znn paoi-, no w znn oiz-xa.
Caz, xoiop-n yuwi-saei wniepec- ne ionsxo uenosexa, no w +wson npwpoz-,
rze uenosex naxozwicn ne s npoiwsocionnww c npwpozon, a s cozpy+ecise c nen, mo+no
nassais oxonorwuecxwm cazom. On npezciasnnei coon ouens +wsonwcnoe spenwme, xoiopoe
mo+no onwcais s omwx uepiax iax.
Hpe+ze scero pocaeicn s rnasa ownwe useios s coueianww c counon
senensx. Oixp-ion semnw nouiw nei. Posn-e nwnww zopo+ex w rpnzox iepnxicn s sapocnnx
oxanmnnxmwx wx useios. Oio ne npxwe, xpynn-e usei- ropzocis cenexuwonepos, w ne
ne+n-e, ipeyxmwe ocooro snwmanwn oxsoi-. Oio nenpwxoinws-e w cxpomn-e cazos-e
usei-, npwsnexaiensn-e csowmw uwci-mw w nenpxwmw xpacxamw w ionxwm w ne+n-m
apomaiom: nsswn-n ses, nesayzxw, anxiwn- rnasxw, apxaiu-. Oizennn ozny uacis caza
oi zpyron w opasyn senenyx wsropozs, cioni pnz- onee s-coxopocn-x pacienwn: nxnwn,
zesncwn, anien. Haz nwmw xpy+aicn nuen- w aouxw, zenoswio cnyxi cipexos-, na
sna+non semne noz nwcisnmw, npwiawsmwcs, cwzni oxoinwxw sa cnwsnnmw +a-. Bzons
saopa n-mno paspocnwcs cwpens, +acmwn, pnwna, onp-mnwx. B oznom yrny caza
sepiwxansno yxpenneno ciapoe pesno, npwxp-ioe oi zo+zn xonycoopasnon xp-men. B nem
npocsepneno mno+eciso oisepciwn. Oio npwe+wme znn zwxwx nuen. Boszyx nonon apomaiom
useios w ipas, +y++anwem nacexom-x w romonom niwu.
Korza sam saxoueicn oizoxnyis w npocio cnoxonno nocwzeis na yzonon
cxamenxe wnw s cazosom xpecne, s- nouyscisyeie, xax sama zyma cnwsaeicn c +wsnsx
caza w xax sac sanonnnei omymenwe noxon, pazociw w, mo+ei -is, za+e cuacisn.

HTHHN B CAY

Bnazeneu cazosoro yuacixa, xoiop-n onsmyx uacis spemenw nposozwi na
csoem oropoze, cornysmwcs s ipw norwenw w xos-pnncs s semne, ne scerza sameuaei,
xaxan ypnan +wsns xwnwi soxpyr nero. Ero rnasa w sce ero m-cnw npwxosan- x semne w
x pacienwnm, w on ne cn-mwi nenwn niwu, ne swzwi, xax onw nopxaxi c seixw na seixy
wnw eraxi no rpnzxam, s-wcxwsan uio-io noz ipason wnw xomouxamw nous-. Ecnw - on
sce-iaxw opaiwn - csoe snwmanwe na niwu w nonanxzan nemnoro sa nwmw, io -n -
nemano yzwsnen, onapy+ws, uio s ero cazy owiaei ouens pasnoopasnoe niwuse
nacenenwe. B cazax nacuwi-saxi onee ipex zecnixos swzos niwu. Oznw +wsyi szecs
nocionnno w za+e ssxi rnesza, zpyrwe, csws rnesza s necax w na nyrax, s caz
npwneiaxi xopmwiscn, ipeisw nocemaxi caz- ionsxo no nyiw so spemn nepeneios secnon w
ocensx. Eme onsme -n - yzwsnen cazosoz, ecnw - on ysnan, xaxoe rpomaznoe
xonwueciso spezwienen noezaxi niwu- s ero cazy. Hasepnoe, iorza - on cpasy
oixasancn oi nzoxwmwxaios w sannncn nociponxon cxsopeunwxos w cwnwunwxos.
Lnasnan nonssa, xoiopyx npwnocni niwu-, saxnxuaeicn ne s iom, uio onw
ynwuio+axi scex spezwienen, scex onw nwxorza ne ynwuio+ai, a s iom, uio onw
npezoispamaxi wx ecxoniponsnoe pasmno+enwe w yzep+wsaxi wx uwcnennocis s npezenax,
ne onacn-x znn caza.
Ornnnemcn soxpyr cen w nocmoipwm, uio sa niwu- +wsyi pnzom c namw. B
nepsyx ouepezs m- yswzwm iex, xio npws-x +wis pnzom c uenoseuecxwm +wnsem. Ba
114
i-cnueneiwn uwswnwsauww niwu- nexoiop-x swzos iax iecno csnsanw cen c uenosexom,
uio noxwnynw neca w csein-e onymxw w cianw cenwiscn snwsw uenoseuecxoro +wnsn, rze
onw naxozni yxp-iwn znn rnesz w xopm. Cpezw nwx scem wssecin-e soposw, ranxw,
copoxw, zepesencxwe naciouxw, cxsopu-, myxonosxw, ropwxsocixw, ipncorysxw.
Bonsmwnciso oiwx niwu nwiaeicn w +wsoinon, w paciwiensnon nwmen.
Paciwiensnan nwma nroz-, cemena, sepna; +wsoinan nacexom-e. Bspocn-e niwu- ezni
w io w zpyroe s saswcwmociw oi cesona. Korza nonsnnxicn nroz-, onw c yzosonsciswem
ezni nroz-, a iax+e sepna w cemena pasnwun-x ipas, no nienuos s-xapmnwsaxi ionsxo
nacexom-mw w camw ezni ionsxo nacexom-x, xorza nroz- w cemena eme ne nocnenw.
Ho meciy copa csoero xopma cazos-x niwu mo+no paszenwis na ipw rpynn-.
Hepsan rpynna oio niwu-, npewmymecisenno cowpaxmwe cson xopm s
ipase, na nosepxnociw semnw w s sepxnwx cnonx nous-. K oion rpynne oinocnicn ranxw,
rpauw, oscnnxw, ropwxsocixw, zposz-, snnwxw.
Biopan rpynna niwu-, cowpaxmwe nacexom-x s onee s-coxwx npycax na
seixax xyciapnwxos. Oio cnasxw, sopnnxw, xpanwsnwxw.
Tpeisn rpynna niwu-, zo-saxmwe cee nponwianwe na zepessnx: cwnwu-,
wsonrw, nenouxw, mern- w za+e wspezxa saneiaxman ws neca xyxymxa.
Hawonee mnorouwcnenn-x w seszecymwx ws scex cazos-x niwu soposes
saipyznwiensno oineciw x xaxon-nwo rpynne, iax xax onw opeiaxi noscxzy. Ux
uwpwxanse paszaeicn c yipa zo seuepa w s ieuenwe scero roza.
Hpeonazaxmwn s cazax noneson sopoen oinwuaeicn oi zomosoro mensmwmw
pasmepamw, onee wsnmnon w ionxon wrypon, mensmen zpaunwsocisx, a iax+e oxpacxon.
Ero mo+no ysnais no npxon xamianoson manouxe, uepn-m nninam w cxoxam na cep-x
mexax. Ba ceson sopoen ycnesaei s-xopmwis 23 s-sozxa no 45 nienuos s xa+zom.
Houiw sce neio, c anpenn zo wxnn, soposw neycianno ipyznicn, s-xapmnwsan nienuos.
Mo+no npezciaswis, nacxonsxo nanpn+en oioi ipyz, ecnw sa cyixw sopoen nozneiaei x
csoemy rneszy oxono 300 pas w xa+z-n pas sanwxwsaei ouepeznomy nienuy s poi xaxyx-
nwyzs zo-uy: rycenwuy, myxy, uepsnxa w i. z. B-xapmnwsanwe nepsoro noxonenwn
nienuos cosnazaei c nepwozom passwiwn nwuwnox nnonnoro useioeza s yionax nnonw.
Oio npexpacn-n xopm znn nienuos, w soposw s-xos-pwsaxi oiwx nwuwnox ws yionos w
necyi s csow rnesza. B oinwuwe oi zomosoro, noneson sopoen zenaei csow rnesza ne s
nociponxax, a s zynnax ciap-x zepesses, paciymwx nonwsociw oi +wnsn, a iax+e c
yzosonsciswem sanmei cxsopeunwxw w cwnwunwxw, s-semenn-e s cazy.
Bo siopon nonoswne neia soposw cowpaxicn cianmw w wnorza ycipawsaxi
pasonn-e nanazenwn na nonn nocnesaxmwx sepnos-x w na caz-. Oznaxo nonssa, xoiopyx
npwnocni soposw, snauwiensno npesocxozwi npwuwnnem-n wmw spez. Tyi nenwmne
scnomnwis neuansn-n xwiancxwn on-i, xorza nocnymn-e xomanze csepxy xwiancxwe
xpecisnne ynwuio+wnw nouiw scex soposes. Kwiancxoe pyxosozciso couno, uio soposw
noezaxi cnwmxom mnoro sepna na nonnx, a noiomy wx nazo wcipewis. Mo+no npezciaswis,
xaxon rwranicxwn ipyz npwmnocs xpecisnnam npozenais, uio- s-nonnwis sazauy. Oznaxo,
xorza oio -no czenano w soposes nouiw ne ocianocs, ouens cxopo nauanocs iaxoe
maccosoe pacnpocipanenwe spezwienen, uio npwmnocs ne ionsxo zasais oion, no w
cpouno sasoswis soposes ws coceznwx cipan. Tax uio oioi xpxwn, scem namosonwsmwn
rnasa cepensxwn sopoymex coscem ne ecnonesnoe znn nac coszanwe npwpoz-.
Hawonee +enaiensnon cazoson niwuen nxzw wszasna npws-xnw cuwiais
cxsopuos. Umenno cxsopuos scnuecxw npwseuaxi, passemwsaxi znn nwx scxzy, rze ionsxo
mo+no, wcxyccisenn-e zomwxw cxsopeunwxw. Hooiomy cxsopu- nouiw sa-nw, uio onw
necn-e niwu-, w nepemnw na nozroiosnenn-e znn nwx xsapiwp-. B nauane neia cxsopu-
nwiaxicn npewmymecisenno nacexom-mw. Onw npwneiaxi secnon, xax pas iorza, xorza
nauwnaxicn cazos-e paoi- w nepexonxa rpnzox. Cxsopu- eraxi no cse+escxonannon
semne w nosxo s-nasnwsaxi s-sopouenn-x na nosepxnocis owiaienen nous-. Kax nw
cnemwi nwuwnxa sap-iscn opaino s cnacwiensnyx rnywny, cxsopeu oxas-saeicn
nposopnee w sa zonw cexynz- ycnesaei cxsaiwis ee csowm xnxsom.
Ba neio cxsopeu oixnaz-saei nnua zsa pasa. Hacexom-x znn s-xapmnwsanwn
nienuos wmei rnasn-m opasom na nosepxnociw nous-, pe+e na zepessnx. Hoxonuws c
s-xapmnwsanwem nienuos w opein csoozy, cxsopu- uacio opasyxi onsmwe ciaw,
xoiop-e cowpaxicn na cosmecin-e nouesxw na necxonsxwx pnzom cionmwx zepessnx. Taxwe
+e cosmecin-e nouesxw onsmwmw cianmw nanxzaxicn y zpyrwx niwu, +wsymwx snwsw
uenoseuecxoro +wnsn: rpauen, ranox, soposes, cep-x sopon. Oio zosonsno sa+n-n
momeni s +wsnw niwu, nossonnxmwn wm omenwsaiscn wnopmauwen o nanwuww xopma. Mecio
nouesxw cpasnwsaxi c wnopmauwonn-m uenipom. Hiwu-, onapy+wsmwe orai-e xopmom
115
mecia, nanpwmep, mecia maccosoro pasmno+enwn xaxoro-nwo spezwienn wnw pacc-nannoe
sepno, zaxi snais o oiom onpezenenn-m nosezenwem, w nayipo sa nwmw s-neiaei uenan
cian.
Ho+anyn, caman nonesnan w ionsxo nonesnan, ne npwnocnman nwxaxoro speza
niwua onsman cwnwua. Ona nouiw wcxnxuwiensno nacexomonznan niwua, xoiopan
xopmwicn s ocnosnom na nnozos-x zepessnx. Meiozwuecxw ocmaipwsan xa+zyx seiouxy,
xa+z-n nwciouex, ona ynwuio+aei scex spezwienen, owiaxmwx na zepese: w sspocn-x, w
nwuwnxw, w nnua. Hoipenocis s xopme y cwnwu- ouens onsman. Ona oixnaz-saei nnua
zsa pasa sa ceson no 712 miyx sapas. Hienu- ouens npo+opnws-, nocxonsxy
cipemwiensno paciyi: sa 23 znn wx sec yzsawsaeicn. Pozwiennm npwxozwicn ipyzwiscn
es ycianw, uio- naxopmwis csoe noiomciso. Ba zens onw nozneiaxi c xopmom x csoemy
rneszy oxono 400 pas, ynwuio+an sa nepwoz s-xapmnwsanwn oxono 10 i-c. nacexom-x, ws
xoiop-x 30% cociasnnxi spezwienw, s iom uwcne rycenwu- nnozo+opxw. B nepwoz
pasmno+enwn nnozo+opxw s cazax nonsnnxicn wnorza uen-e ciaw cwnwu, cneiaxmwxcn co
scex oxpecinocien. B pesynsiaie nnozo+opxa wcipenneicn nouiw nonnocisx. Ozna napa
cwnwu mo+ei sa neio ouwciwis oi spezwienen oxono 40 nnons.
Ha swmy cwnwu- nwxyza ne yneiaxi w npozon+axi csoe nonesnoe zeno,
ouwman caz oi swmyxmwx opm spezwienen, nanpwmep, cxnes-san nnua xonsuaioro
menxonpnza, rycenwu snaiorysxw w i. z. Bonsman cwnwua necnan niwua, eme ne
sa-sman csowx necn-x nas-xos. Ona npeznouwiaei rneszwiscn s csowx eciecisenn-x
meciax owianwn s necax. B caz- ona npwneiaei ionsxo xopmwiscn. Hnozos-e zepessn
co csoen paspe+ennon xponon, nnoxo samwmaxmen rneszo oi nenoroz-, ne xa+yicn en
naze+n-m ye+wmem. Ho ecnw s- nosecwie s csoem cazy zomwx-cwnwunwx, io ne wcxnxueno,
uio cwnwua nocenwicn s nem. Ocensx cwnwu- noxwzaxi csow rnesza, o+ezwnnxicn s
xouyxmwe ciaw w nepeneiaxi nonw+e x uenoseuecxomy +wnsx s naze+ze naniw xopm.
. cwnwu--nasopesxw, nonyuwsmen csoe nassanwe ws-sa ronyon manouxw,
xopoixwn xnxswx, xax xpenxwe mwnuwxw. Um ouens yzono cxnes-sais c seiox menxwe nnua
nacexom-x, oizwpais npwxnewsmwxcn x xope mwiosox.
B uenoseuecxom +wnse wnw snwsw oi nero rnesznicn cep-e myxonosxw,
ropwxsocixw-n-cymxw, en-e ipncorysxw. Oio manensxwe niwuxw, w znn csowx rnesz wm ne
ipyzno naniw pasnoopasn-e yxp-iwn s uenoseuecxwx nociponxax: menw s zomaion
omwsxe, npome+yixw s xamennon xnazxe, nonennwue zpos. Ux rnesza onapy+wsanw za+e s
nouios-x nmwxax, s ciapon camosapnon ipye, s sanenxe, sa-iom na saope. Onw oxoino
cennicn s nesanni-x cwnwunwxax. Bce oio rosopwi o noipenociw niwu czenais csow
rnesza s xopomo samwmenn-x, yxp-i-x meciax. B eciecisenn-x ycnoswnx oiw niwu- zenaxi
csow rnesza s zynnax zepesses.
Us necn-x niwu x uenoseuecxomy +wnsx npwwnwcs w rpauw. Ho ciapon
namniw onw zenaxi csow rnesza na s-coxwx zepessnx w uacio, nozono ranxam, coszaxi
onsmwe xononww, nacuwi-saxmwe oi zecnixa zo coinw rnesz. Lpauw nwiaxicn s ocnosnom
nacexom-mw, ws xoiop-x 5070% cociasnnxi spezwienw, +wsymwe s sepxnwx cnonx nous-:
rycenwu- nozrp-saxmwx cosox, xpymw, nposonounwxw. B +enyzxax rpauen naxozni wnorza
no necxonsxy zecnixos nposonounwxos. Lpau iax ycwnenno poeicn s semne csowm xnxsom,
uio nep-mxw y ocnosanwn uepnoro xnxsa s-iwpaxicn w opasyeicn xapaxiepnan cseinan
xanma. B nepwoz s-xapmnwsanwn nienuos napa rpauen e+eznesno nepenocwi s rneszo 40
60 r nacexom-x.
B cnyuae maccosoro pasmno+enwn spezwienen na nonnx wnw s cazax rpauw
cnocon- oxasais uenosexy neouenwmyx nomoms. Bonsmwmw cianmw onw cneiaxicn x meciam
cxonnenwn nacexom-x w npezaxicn nwpmecisy, noxa caz ne yzei nonnocisx ouwmen.
Lpau zosonsno xpynnan niwua, w, ecnw emy npezciaswicn cnyuan no+wswiscn nonesxon,
on oioi cnyuan ne ynyciwi.
B cazax mo+no scipeiwis w iex niwu, xoiop-e ycipawsaxi csow rnesza na
onymxax, s pezxwx csein-x necax, s xyciapnwxax. Oio sepiwmenxa, zposz- necxonsxwx
swzos, senenymxa, meron, xononnnnxa, cnasxa. Ecnw s samem cazy ecis xopoman +wsan
wsropozs ws s-coxwx xyciapnwxos, io meron, zposz, senenymxa moryi oocnosaiscn iam
na +wiensciso. Kononnnnxa w cnasxa npeznouwiaxi zenais rnesza s xonxuwx
xyciapnwxax mwnosnwxe, onp-mnwxe, iepne. B sapocnnx xpanws-, ypsnna, manwn-
mo+no naniw rneszo cazoson xam-mosxw, xoiopyx nas-saxi iax+e cazoson manwnosxon,
npexpacnon nesynsen, use nenwe, xax cuwiaxi uenwienw nesuwx niwu, mo+ei conepnwuais
c necnen camoro conossn. Bsyun-e ipenw xam-mosxw mo+no ycn-mais noszno seuepom wnw
na yipennen sape, a wnorza za+e nousx.
116
Owiaxman s xyciax cepan cnasxa wcxnxuwiensno nacexomonznan niwua w
io+e ne nocneznnn nesynsn.
Hexoiop-e ws cazos-x niwu oinocnicn x iax nas-saem-m ocezn-m, i. e.
nwxyza ne yneiaxmwm, a nexoiop-e x nepenein-m.
K ocezn-m oinocnicn ranxw, cep-e sopon-, soposw, cwnwu-, nasopesxw,
mern-. Bwmon onw sce nepewpaxicn nonw+e x uenoseuecxomy +wnsx, rze scerza ecis uem
no+wswiscn. Xoin onw w s-wcxwsaxi na zepessnx swmyxmwx nacexom-x, no, xoneuno, wm
oioro ne xsaiaei. U soi iyi onsmwm nozcnopsem wm moryi ciais nrozn-e xyciapnwxw, na
xoiop-x w swmon coxpannxicn nroz-. Hepewsmwcs xoe-xax swmy, secnon oiw niwu-
oxas-saxicn s nyumem nono+enww, uem nepenein-e, iax xax pano secnon s oicyiciswe
xonxypenuww sanwmaxi nyumwe mecia znn rneszosanwn. Ba neio onw ycnesaxi s-seciw zsa
wnw ipw s-sozxa. .+e c cepezwn- espann mo+no ycn-mais csazenyx necnx cwnwu-. Ona
cociowi ws zsyx noi w ssyuwi, xax pazocin-n xonoxonsuwx, sossemaxmwn npwnw+enwe
secn- (npasza, rnesza onw zenaxi snauwiensno nos+e).
Us nepenein-x niwu pansme scex sosspamaxicn rpauw. Onw ysepenno neini x
csowm ciap-m, nocionnn-m rneszossnm. Ba nwmw cnezyxi cxsopu-, io+e pannwe secennwe
niwu-, yneiaxmwe na swmosxy ne ouens zanexo s Kp-m, na Kasxas, xoin uacis cxsopuos
npeznouwiaei nposozwis swmy s Cesepnon Apwxe. Hezanexo yneiaxi w pano sosspamaxicn
snnwxw, senenymxw, ipncorysxw, cep-e myxonosxw, zposz-. -yis nw ne nos+e scex
wszanexa, ws Henipansnon Apwxw, npwneiaxi zepesencxwe naciouxw xacaixw. B npe+nwe
spemena wx npwnei cny+wn znn xpecisnn snaxom ioro, uio cypos-e yipennwe samoposxw
mwnosanw w mo+no nauwnais ces.
Hpezxw naciouex +wnw s ropax w ycipawsanw csow rnesza noz s-ciynamw
cxan. . zepesencxwx naciouex oioi zpesnwn wnciwnxi s-pa+aeicn s iom, uio onw
npwnennnxi csow cxneenn-e ws rnwn- w ipaswnox rnesza x cienam zomos noz s-ciynamw
xp-m, a wnorza za+e snyipw szanwn. Laciouex c nonn-m ocnosanwem mo+no nassais zeismw
soszyxa. Bonsmyx uacis +wsnw onw nposozni s noneie, a no semne coscem ne xozni. U
nwmy onw zo-saxi s noneie, cxsai-san na neiy xomapos, cnennen, myx, aouex, menxwx
+yxos, neiaxmwx inen. Oion neiaxmen momxapon onw s-xapmnwsaxi w csowx nienuos. B
nnoxyx norozy, xorza +wsnocis npnueicn s yxp-iwn w ne neiaei, naciouxw s-ny+zen-
ronozais. Us-sa oioro w nienu- y nwx paciyi meznennee, uem y zpyrwx niwu, cwzni s
rneszax zo 30 znen (y zpyrwx nepnai-x 1216 znen). Hozcuwiano, uio sa nepwoz
s-xapmnwsanwn nienuos ozna naciouxa noipennei zo 130 r nacexom-x, a sa neio
s-nasnwsaei s omen cno+nociw 0,51 mnn momex.
. pasn-x swzos cazos-x niwu spemn oixnazxw nwu w s-xapmnwsanwn nienuos
ne cosnazaei, w s pesynsiaie nonyuaeicn, uio s ieuenwe neia onw xax - nepezaxi zpyr
zpyry ociaeiy no nazsopy sa cazom w s-nasnwsanwx spezwienen. B xa+z-n momeni
neinero cesona nepnai-e ioro wnw wnoro swza naxoznicn s ciazww s-xapmnwsanwn nienuos
w, snauwi, s ciazww ycwnennon oxoi-.
Ocooro snwmanwn sacny+wsaei oinomenwe niwu x xonopazcxomy +yxy. Hpxan
oxpacxa +yxa w ero nwuwnox y+e cama no cee cswzeienscisyei o iom, uio onw
nec+ezon- znn niwu. Um nesauem npniaiscn, niwu- wx w iax ne iponyi. Ciowi niwue
ozwn pas nonpoosais xonopazcxoro +yxa w yezwiscn s ero oispaiwiensnom sxyce, xax
siopon pas ona ne nosiopwi oion omwxw. .uen-e ciaswnw on-i- c onsmwm xonwuecisom
swzos zwxon w zomamnen niwu- w ne namnw cpez nwx nw oznoro, xoiop-n conasnwncn -
xonopazcxwm +yxom. B Bopone+cxon onaciw na xapioensnoe none s-nyciwnw cemsx
wnzxmex c wnzxmaiamw, w ie uen-n zens nacnwcs iam, s-wcxwsan nacexom-x, no ne
iporanw nwuwnox xonopazcxoro +yxa, xoin xapioensn-e xyci- -nw yc-nan- wmw.
Amepwxancxwe +e epmep- oimeuaxi, uio wx xapioensn-e nonn uacio nocemaxi zwxwe
xyponaixw w c yzosonsciswem cxnes-saxi +yxa. Oueswzno, amepwxancxwn no npowcxo+zenwx
+yx npws-uen znn amepwxancxwx niwu w nenpws-uen znn esponencxwx. Bezs s Espone, w s
iom uwcne s Poccww, on nonswncn cpasnwiensno nezasno. Hpasza, wnorza npwxozwicn
cn-mais, uio w y nac ecis niwua, ne pesryxman xonopazcxwm +yxom, uecapxa, no oio
ny+zaeicn s nposepxe.
Ecnw y sac ecis zomamnnn niwua, mo+no nposeciw iaxon oxcnepwmeni:
nozmemais s xopm u-nnniam, yiniam w i. z. nwuwnox xonopazcxoro +yxa. Mo+ei -is,
iorza onw npws-xnyi x ero sxycy, w wx mo+no yzei s-nycxais naciwcs na xapioensn-e
nonn, sapa+enn-e +yxom.
O iom, uio niwu- samwmaxi caz- oi spezwienen, wssecino -no zasno, no,
xorza yuen-e ssnnwcs nozcuwiais, cxonsxo uero noezaxi niwu-, nonyuwnwcs uwp-,
nopa+axmwe soopa+enwe. Hoezan nacexom-x, niwu-, xoneuno, ne pasnwuaxi, rze spezn-e,
117
rze nonesn-e. Ezni scex nozpnz. Oznaxo, xax ycianoswnw wccnezosanwn, s cazax
npeonazaxi spezn-e swz- nacexom-x. Hanpwmep, s oznom ws cazos, rze nposozwnwcs
iaxwe wccnezosanwn, s xpone sspocnon nnonw -no onapy+eno 70 swzos nacexom-x, ws
nwx 71% cociasnnnw spezwienw, 17% nonesn-e, ociansn-e iax nas-saem-e
nenipansn-e. Hooiomy y niwu, xopmnmwxcn s cazax, onsmyx uacis nwmw cociasnnxi
spezwienw, ws nwx 6090% rycenwu- w xyxonxw aouex, 1030% +yxw.
Boi pesynsiai- wccnezosanwn, nposezenn-x s cazax Monzasww. M- npwsezem
ionsxo ie ws nwx, xoiop-e oinocnicn x nepwozy rneszosanwn, i. e. nepwozy nawonee
wniencwsnon oxoi- niwu na nacexom-x. Tax soi, -no nozcuwiano, uio na ozwn rexiap
cazos npwxozwnocs oxono 2 mnn nacexom-x omwm secom 250350 xr. Us oioro xonwuecisa
niwu- sa ipw mecnua ynwuio+wnw 1,1 mnn nacexom-x omwm secom 140180 xr, ws nwx 42%
cociaswnw spezwienw w 12,8% nonesn-e nacexom-e. Ba cyixw niwu- c+ezanw 22,5 xr
nacexom-x. Oiw uwp- npowssozni cwnsnoe sneuainenwe. U sce +e, xax m- swzwm, niwu-
ne s cocionnww cnpaswiscn co scen apmazon, nacennxmen caz-. Oio o+ncnneicn iem, uio
za+e s onsmwx cazax niwu- rnesznicn ne ouens oxoino, a na manensxwx cazos-x
yuacixax iem onee. Ha cazos-x yuacixax, no nozcueiam yuen-x, xonwueciso rnesz
npwnwswiensno s zsa pasa mensme, uem s onsmwx cazax.
Kax npwsneus niwu s cson caz oioi sonpoc y+e zasno sanwman ym-
cazosozos, w xoe-uio onw sce-iaxw npwzymanw w za+e npwmennxi. Oio npe+ze scero
wcxyccisenn-e zomwxw-rneszossn. B iaxwx zomwxax oxoino zenaxi csow rnesza iax
nas-saem-e zynnornesznwxw, i. e. niwu-, s eciecisenn-x ycnoswnx ycipawsaxmwe csow
rnesza s zynnax zepesses: cwnwu-, cxsopu-, sepiwmenxw, ropwxsocixw, myxonosxw,
soposw. Hawonee npoci- cwnwunwxw, xoiop-e moryi sacenwis ne ionsxo cwnwu-, no w
zpyrwe nozxoznmwe no pasmepam zynnornesznwxw.
Cwnwunwxw zenaxi ws cnerxa ocipyrann-x zocox mnrxoro zepesa ionmwnon
12,5 cm. Pasmep zna 1212 cm, s-coia oi zna zo xp-mw 25 cm, zwameip neixa 33,5 cm,
paccionnwe oi neixa zo zna 18 cm, s-coia nozsecxw 13 m. Kp-my zenaxi c+emnon w
s-ciynaxmen naz neixom na 4 cm. Ha zno nac-naxi zpesecnyx wnw ipasnnyx ipyxy cnoem
1,5 cm. Hocne oxonuanwn cesona xp-my cnwmaxi w s-uwmaxi ociaixw ciaporo rnesza.
Leiox mo+ei -is xpyrn-n wnw xsazpain-n, opamenn-n na sanaz. Cwnwunwxw passemwsaxi
na paccionnww ne nw+e 1520 m zpyr oi zpyra, uio- ne coszasais xonxypenuwx niwu sa
xopm.
Pasmep- cxsopeunwxos necxonsxo onsme: zno 16x15 cm, s-coia oi zna zo
xp-mw 30 cm, zwameip neixa 5 cm, paccionnwe oi neixa zo zna 24 cm, s-coia nozsecxw
35 m. Kp-ma s-ciynaei naz neixom, opamenn-m na xro-sociox, na 4 cm. Hoz zomwxamw
zenaxi samwiy oi xomex ws xonxuen nposonoxw, xonxuwx seiox wnw sopoinwuox ws +eciw.
B neps-n roz nocne passemwsanwn s niwuswx zomwxax s ocnosnom nocennxicn
soposw, no snocnezcisww wx moryi samenwis ie, xomy onw npeznasnauen-, cxsopu- w
zpyrwe niwu-. Camxw cxsopuos zosonsno sowncisenn- w ne nociecnnxicn s-rnais soposes
ws onxosannoro wmw cxsopeunwxa w za+e s-pocni y+e oino+enn-e nnua.
Lnn niwu, xoiop-e s eciecisenn-x ycnoswnx zenaxi oixp-i-e rnesza,
rnasnoe ycnoswe npwsneuenwn +ws-e wsropozw ws xyciapnwxos pasnwunon s-coi-,
mwpwnon ne menee 23 m, c nexomenon ipason noz nwmw. Usropozw zon+n- -is
pasnoopasn- no cociasy nopoz, uio- yzosneisopwis pasn-e niwusw sxyc-, w sxnxuais
xonxuwe xyciapnwxw (mwnosnwx, onp-mnwx, apapwc, iepnosnwx), nrozn-e xyciapnwxw w
zepessn (nox, yswny, wpry, pnwny, zwxyx swmnx w nnonx). Homwmo npwsneuenwn niwu
xopmom nrozn-e xyciapnwxw zwxwx swzos wrpaxi eme ozny sa+nyx pons: oisnexaxi niwu oi
xynsiypn-x nnozos-x w nrozn-x naca+zenwn. . niwu w y uenosexa ne coscem ozwnaxos-e
sxyc-. -enosex npeznouwiaei coun-e cnazxwe nnoz-, a niwu- nxni xwcn-e menxwe zwuxw.
Hooiomy, ecnw soxpyr caza nacazwis zociaiouno zwuxos, uio- oecneuwis niwu xopmom,
onw ne iponyi xynsiypn-e zepessn. Becs niwuwn pason o+ncnneicn nezociaixom xopma.
Ozwn amepwxancxwn cazosoz paccxas-saei, xax on -n s-ny+zen xa+z-n roz sciynais s
copesnosanwe c niwuamw: xio pansme coepei ypo+an xnynwxw w swmnw, w nepezxo iepnen
nopa+enwe, nocxonsxy onsman uacis zociasanacs niwuam. Oznaxo, imaiensno wsyuws
nosazxw w sxyc- niwu, on nauan ca+ais s csoem cazy cpezw nnozos-x zepesses w soxpyr
caza zwxwe nrozn-e xynsiyp-, xoiop-e pocnw s iex meciax. B pesynsiaie on nonyuwn
cpasy necxonsxo s-wrp-men: niwu- nepecianw cxnes-sais xynsiypn-e nnoz- w nroz-,
zwxwe nrozn-e xynsiyp- csowm useienwem ouens yxpacwnw caz, a nocenwsmwecn s
naca+zenwnx niwu- ouwmanw caz oi spezwienen. K oiomy mo+no zoaswis, uio cpezw oiwx
niwu -nw w nesuwe, xoiop-e sce neio ycna+zanw ero cnyx. U nocneznee useiymwe
xyciapnwxw npwsnexnw s ero caz maccy nacexom-x-on-nwienen.
118
Hrozn-e xyciapnwxw s-rozn- eme w iem, uio onw s xaxon-io cienenw
samennxi swmnxx nozxopmxy niwu. Lanexo ne sce cazosoz- nocemaxi csow caz- s swmnee
spemn w ne moryi perynnpno nanonnnis niwusw xopmymxw. Toi +e, xio mo+ei oio zenais,
zon+en cnezwis, uio- xopmymxw -nw scerza nanonnen-, iax xax nyci-e xopmymxw niwu-
sa-saxi w nepeciaxi npwneiais sa xopmom.
B cocias xopma sxozni cemena nozconneunwxa, sepna nmenwu- w p+w, osec,
nmeno, neconenoe cano, cemena i-xs-, z-nw. Oixp-i-e xopmymxw pasmemaxi noz nasecom
wnw zenaxi cneuwansn-e zomwxw-xopmymxw c xp-men. Leiom s cazy pacciasnnxi nownxw c
sozon. Bce oiw meponpwniwn no npwsneuenwx niwu wcxyccisenn-e rneszossn, +ws-e
wsropozw w xopmymxw npwsozni x ysenwuenwx uwcna niwu s cazy s 1,52 pasa w,
cooiseicisenno, x ysenwuenwx xonwuecisa c+ezenn-x wmw spezwienen. Hanpwmep, -no
ycianosneno, uio s cazy, rze nposozwnocs npwsneuenwe niwu, xonwueciso spezwienen
cnwswnocs secnon na 5060%.
B saxnxuenwe oimeiwm eme ozny zeians, csnsannyx c niwuamw. On-in-m
nyiem yuen-mw -no ycianosneno, uio niwuse nenwe naronpwnino snwnei na pacienwn, w
ne cnyuanno iaxoe cosnazenwe: niwusw ipenw rpomue scero ssyuai s xonue man nauane
wxnn, xorza npowcxozwi wniencwsn-n poci pacienwn. Hoxi ionsxo camu-.
. xa+zoro swza niwu cson xapaxiepnan necenxa, no apiwciwunocis ee
wcnonnenwn uenwxom saswcwi oi wnzwswzyansn-x cnoconocien nesua. Ocoenno
iananinws-e nesu- pasnoopasni csox npociyx necenxy mno+ecisom sapwanios, xopoixwx w
znwnn-x ipenen w xonen. Bameueno, uio c sospaciom nesu- cosepmencisyxi cson
nesuecxwn zap. Kpome conossn w ynomnnyion xam-mosxw-manwnosxw xpacws-m nenwem moryi
nopazosais cnasxw, snnwxw, mern-, senenymxw, xononnnnxw. Hiwu- moryi zociaswis
nemano npexpacn-x mwnyi w nesa-saem-x nepe+wsanwn.

SAHEM EKY HBHOKO

E+ nxwm-n nepcona+ zeicxwx cxasox, zopozymn-n, cwmnaiwun-n ssepex,
xoiop-n oxoino nocenneicn pnzom c uenoseuecxwm +wnsem. Boome-io, eciecisennoe mecio
owianwn e+en cyxwe nwcisenn-e neca c ryci-m noznecxom wnw cyxwe enos-e w cocnos-e
neca. Ho ecnw s samem cazy ecis yronox neiponyion paciwiensnociw, xyza ne ciynaei
nora uenosexa, nanpwmep, sapocnw soxpyr +ws-x wsropozen, io s- mo+eie ozna+z-
onapy+wis, uio iam nonswnacs e+wnan cemsn. E+w ne ouens onicn uenosexa, xoin npw
scipeue na scnxwn cnyuan csopauwsaxicn s xnyox.
Ecnw e+ nocenwncn s samem cazy, cuwianie, uio sam nosesno. Bezs e+
nacexomonznoe +wsoinoe. Lnasnyx ero nwmy cociasnnxi nacexom-e, w cpezw nwx mnorwe
swz- spezwienen. Hanpwmep, s pauwon e+en sxozni cnwsnw, uepsw, +yxw, nwuwnxw +yxos,
s iom uwcne nposonounwxw, nwcioez-, myxw, rycenwu-. Bcero e+ wcnonssyei s nwmy oxono
250 swzos nacexom-x. Oznaxo on ne pesryei w onee xpynnon zwusx. Ecnw e+ cymeei
nonmais m-ms, nnrymxy, nienua wnw smex, io ero xpenxwe uenxciw es ipyza cnpasnicn c
oion zo-uen, za iax, uio w xociouex ne ocianeicn. E+ s-rnnzwi zosonsno neyxnx+wm w
nepacioponn-m, no so spemn oxoi- nponsnnei yzwswiensnoe nposopciso. Bwzwi on
nesa+no, rnasn-n opran uyscis, nomoraxmwn s oxoie, oio oonnnwe. Cooiseicisenno, w
s mosre e+a onsme scero passwi oizen, csnsann-n c oonnnwem, ociansn-e +e oizen-
mosra ne cswzeienscisyxi o ero s-coxwx wniennexiyansn-x cnoconocinx, w, xoin e+
nozzaeicn zpeccwposxe w ero za+e mo+no nayuwis no xomanze csopauwsaiscn w
passopauwsaiscn, znn oioro ipeyxicn mnoro spemenw w anrenscxoe iepnenwe. Baio znn
oxoi- w zo-sanwn nponwianwn e+y yma snonne xsaiaei. Ecnw on nouyscisyei npwcyiciswe
m-mw, saiawsmencn s nopxe nernyoxo noz semnen, io cipemwiensno pasp-saei nanxamw
semnx, w xpxon m-mw ne scerza yzaeicn yniw oi nero. B zepesnnx e+en wnorza sanycxaxi
s norpe, uio- onw s-noswnw iam m-men.
Bnarozapn paccxasam mnorwx oueswzues, e+w npwopenw cnasy no+wpaienen
smen. Losopni, yzio e+w nwiaxi ocoyx nenaswcis x smenm, w ciowi e+y yswzeis smex,
xax on xwzaeicn na nee c -cipoion monnww, neperp-saei xpeei w saiem c nacna+zenwem
no+wpaei wsswsaxmeecn ieno. Ecnw emy nonazeicn razxxa, io on c+ezaei ee smecie c
nzoswi-mw +enesamw e+w manouysciswiensn- x nzam, oio ycianosneno oxcnepwmeniansno.
Onw es scnxoro speza s-nocni cmepiensn-e znn uenosexa zos- cynem-, m-msnxa w
nexoiop-x zpyrwx nzos. Hooiomy e+ mo+ei ecis nzoswi-x smen w nzoswi-x nacexom-x,
xoiop-x, xpome nero, nwxio ne oisa+wicn iponyis. Ho soi ecnw wsswsaxmancn razxxa
yxwipwicn y+anwis ero s mopzouxy, io znn nero oio ne scerza xonuaeicn narononyuno.
119
B pauwon e+a sxozwi iax+e w paciwiensn-n xopm: nnoz-, cemena, nroz-, no
sce +e ocnosnan nwma nacexom-e.
E+ oinwuaeicn onsmon npo+opnwsocisx. On sezei nounon opas +wsnw. Lnem
cnwi, a nous nanponei p-mei s nowcxax ez-, xoiopyx naxozwi na nosepxnociw nous- w
nernyoxo noz semnen. Oxoinwuse yrozse e+a zociwraei s pazwyce nopon 300 m. Ozna ws
rnasn-x npwuwn npo+opnwsociw e+a neoxozwmocis naxonwis sa neio +wp, xoiop-n zaci
emy sosmo+nocis narononyuno nepe+wis swmy.
Bwma znn e+en zociaiouno cyposoe wcn-ianwe, xoiopoe s-zep+wsaxi
zanexo ne sce. Bwmon e+ snazaei s cnnuxy, npozon+axmyxcn oxono 4,5 mecnua. Ocensx, s
xonue ceninpnnauane oxinpn, on naxozwi cee naze+noe yxp-iwe noz xyuen onasmen
nwcis- wnw xsopocia nwo noz xopnnmw zepesses, zenaei nernyoxoe rneszo, s-ciwnaei
ero nwcisnmw w ipason. Ha oion mnrxon nozciwnxe e+ csopauwsaeicn s xnyox w
sac-naei. Cepzue ene seicn, z-xanwe ene iennwicn, sce npouecc- omena semecis
saiopmo+en-, w iemnepaiypa iena nazaei zo 56 C. Ho sce +e on +ws. Xoin w s cwnsno
sameznennom iemne, no +wsnenn-e npouecc- wzyi s oiom nenozsw+nom iensue w ipeyxi
nwianwn. Hwianwem cny+wi naxonnenn-n sa neio +wp, xoiop-n x ocenw cociasnnei zo 30%
seca iena. Ecnw e+ ne cmo+ei naxonwis neoxozwm-n sanac +wpa, io wspacxozyei csow
peseps- cnwmxom pano w npocneicn pansme spemenw, xorza ero o-unan nwma oicyicisyei.
B oiom cnyuae emy rposwi rwens oi ronoza. Ecnw e+ secwi x ocenw mensme 700 r, io
spnz nw on cmo+ei nepe+wis swmy. Losonsno ioun-n noxasaiens cnoconociw e+en x
nepeswmosxe oio opma iena. E+, naxonwsmwn zociaiouno +wpa znn nepeswmosxw, ecnw
nocmoipeis na nero csepxy, wmeei rpymeswznyx opmy, i. e. saznnn nonoswna ero iena
cwnsno pacmwpena. E+, xoiop-n nnoxo nwiancn, wmeei, opasno rosopn, opmy capzensxw,
i. e. mwpwna ero iena scxzy ozwnaxosa.
Becnon, xax npaswno s cepezwne anpenn, xorza connue nauwnaei npwrpesais
w scnxan menxan +wsnocis s-nesaei ws yxp-iwn, narononyuno nepeswmosasmwn e+
npoc-naeicn. Ba swmy on cwnsno oioman, w xonxuan mxypxa swcwi na nem xax ipnnxa,
nooiomy e+ iyi +e nycxaeicn na oxoiy w oxoiwicn nepsoe spemn zens w nous, sa-s o
csoem nounom opase +wsnw. Hemnoro nozxopmwsmwcs, e+ nauwnaei wcxais cee napy.
Unorza sa oznon e+wxon yxa+wsaei necxonsxo camuos. Onw ccopnicn w zepyicn, nanocn
zpyr zpyry yzap- xonxuwm xanxmonom, ypua w -pxan oi snociw.
B o-unon +wsnw e+w omaxicn cswciom; cswciom e+wxa nozs-saei w
pase+asmwxcn e+ai. A soome-io e+w onsmwe wnzwswzyanwci- w npeznouwiaxi +wis
noozwnouxe.
Ocnosnan macca e+wx npowssozwi csoe noiomciso secnon, w oio ouens
pasymno c wx ciopon-, iax xax sa neio zeien-mw ycnesaxi ocnosaiensno s-paciw w
naxonwis +wpox znn nepeswmosxw. Ho -saei, uio nexoiop-e e+wxw sanasz-saxi, w iorza
wx noiomciso +zei nesaswznan yuacis. Hezopocmwe e+aia, xax npaswno, swmon norwaxi.
Lnn pozos w s-xapmnwsanwn zeien-men e+wxa wmei yxpomnoe mecio noz
nwsxoswcnmwmw seixamw xycios, noz xyuamw xsopocia. Tam ona zenaei neonsmoe
yrnynenwe, s-ciwnaei ero mxom w nwcisnmw. Po+aei e+wxa oi zsyx zo zecniw zeien-men.
Hana e+ nocne oioro cpasy +e yzanneicn, w sce saoi- o cemse no+aicn na nneuw camxw.
Bepemennocis y e+wxw znwicn oxono 40 znen. E+aia po+zaxicn ron-e w cnen-e. Ko+a
noxp-ia mnrxwmw en-mw monoun-mw wrnamw, yionnenn-mw s ionme xo+w. Houiw cpasy +e
nocne po+zenwn wrn- nauwnaxi ionopmwiscn, a noiom nocienenno s-nazaxi w samennxicn
na nocionnn-e iemn-e ocip-e wrn-. -epes zse nezenw rnasa oixp-saxicn w e+aia
nauwnaxi s-nesais ws rnesza. E+wxa xopmwi wx cnauana oznwm monoxom, noiom nauwnaei
nocwis wm nacexom-x, a saiem yuwi wx oxoiwiscn w naxozwis ny+nyx nwmy. -epes
1,5 mecnua e+aia noxwzaxi poznoe rneszo w nauwnaxi +wis camocioniensno.
. e+en ne ouens mnoro sparos. Konxuxw na cnwne xopoman samwia. Bcn
cnwna e+a noxp-ia cwnsn-mw xonsueopasn-mw m-muamw, nossonnxmwmw npw onacnociw
csopauwsaiscn s map, pacion-pws wrn-. Oznaxo oiwm samwia e+a ne orpanwuwsaeicn. Ecnw
coaxa wnw nwca nauwnaei ero onxxwsais, wma ynsswmoe mecio, e+ mo+ei noznp-rnyis w
yzapwis xonxuxamw no nocy, npwuem uacis xonxuex onam-saeicn w ociaeicn iopuais s
nocy neociopo+noro +wsoinoro. Us cxasox sce snaxi, na xaxwe ynosxw wzei nwca, uio-
nonaxomwiscn e+om: nanon ona nozxai-saei ero x soze w cnwxwsaei s sozy. A xorza e+
passopauwsaeicn, uio- s-nn-is, xsaiaei ero syamw sa nesamwmennoe pxmxo. E+ soome
ne nxwi soz-. Ho ropaszo onacnee, uem nwc-, znn e+a xwmn-e niwu- c wx momn-mw,
noxp-i-mw +ecixon uemyen xoriwci-mw nanamw, xoiop-m ne cipamn- e+wn-e wrn-. Cos-,
wnwn- rnasn-e sparw e+en. Oznaxo wrn- ne ionsxo samwia e+a, no w npwuwna
onsmwx neyzocis, nocxonsxy cpezw nwx na xo+e e+a naxozwi yzonoe ye+wme onsmoe
120
xonwueciso napaswios: smen, xnemen, e+wn-x nox. . zwxopasa ecis cneuwansn-n
znwnn-n xorois, xoiop-m on mo+ei nouecaiscn wnw s-rnais zoxyunws-x nacexom-x. . e+a
iaxoro xorin nei, w on s-ny+zen iepneis nessan-x rocien, xoiop-e naxozni na ero
cnwne w cion, w zom, w mecio znn pasmno+enwn.
Ussecinyx no zeicxwm xnw+xam xapiwnxy e+ c nnoxom, naxonoi-m na
wrn-, naiypanwci- o+ncnnxi cnezyxmwm opasom. Xoin e+ w eci nnoxw, no s zannom
cnyuae on wcnonssyei nnoxo coscem ne znn ez-, a znn ioro, uio- ono csowm xwcn-m
coxom oinyrnyno napaswios, npnuymwxcn me+zy wrnamw. Tem, xio saxouei ssnis s zom
zwxoro e+a, nazo nomnwis o oion ero ocoennociw, s iom uwcne o xnemax, w znn nauana
nozseprnyis e+a imaiensnon zeswnexuww.
E+ +enann-n owiaiens oxonorwuecxw uwcioro caza. Lnn npwsneuenwn e+en
nazo coszais wm nozxoznmwe ycnoswn owianwn.
B cazy cnezyei ociaswis zociaiouno onsmon oxonorwuecxwn yronox, rze
nwxorza ne nposozwicn yopxa, rze nousa nwxorza ne nozsepraeicn opaoixe. -ame
scero oio nonoca soxpyr caza, sannian +wson wsropozsx. B oiwx sanymenn-x, yxpomn-x
meciax e+wxa mo+ei naniw iwxoe mecio, rze ona czenaei csoe rneszo w s-xopmwi e+ai.
Ho wmenie s swzy, uio, ecnw s- onapy+wie rneszo w neociopo+no pacxpoeie ero, e+wxa
mo+ei ye+ais w ne sepnyiscn, w iorza manensxwe e+aia opeuen- na rwens.
E+w ny+zaxicn iax+e s ycnoswnx znn nepeswmosxw. Ecnw s samem cazy
nocenwnwcs e+w, io nazo nosaoiwiscn, uio- onw narononyuno nepenecnw in+enoe spemn
swmosxw. E+ nomoraei sam, a s- nomorwie e+y. Oi sac saswcwi, ocianyicn e+w na swmy s
samem cazy wnw ynzyi. E+w oxoino ycipawsaxi csow swmnwe xsapiwp- noz miaennmw
zocox, noz nwsxo naswcmwmw seisnmw xyciapnwxos, noz xyuamw zepna. B- mo+eie
oneruwis e+y +wsns, ecnw czenaeie znn nero swmnee ye+wme. Oio mo+ei -is nes-coxwn
nasec, noz xoiop-n cmeiaxi onasmyx nwcisy, wnw nennoino cno+ennan xyua xsopocia,
noxp-ian cnoem nwcis-. Ba+no ionsxo, uio- oiw mecia zo secn- nwxio ne ipeso+wn, w
xopomo - nainnyis soxpyr nwx nposonoxy znn samwi- oi coax.
He menee sa+no, uio- e+ wmen zociaiouno xopma w mor naxonwis +wp znn
nepeswmosxw. B samem cazy, rze ne iax mnoro ero eciecisennon nwmw, e+ mo+ei
ny+zaiscn s nozxopmxe. Lnn oioro rozwicn cyxon coauwn wnw xomauwn xopm c
zoasnenwem opexos, oscnn-x xnonses, pyxios w nonwswiamwnos. Onsaiensno pnzom nazo
ciaswis sozy znn nwisn. Cuwiaeicn, uio e+w ouens nxni monoxo. Onw zenciswiensno ero
nxni, no oxonorw npezynpe+zaxi, uio xoposse monoxo znn e+en cmepiensno onacno:
xwmeun-e napaswi-, xoiop-e y e+a scerza ecis, narozapn monoxy moryi pasmno+wiscn zo
yrpo+axmwx xonwuecis.
Hozxopmxa ny+na ne ionsxo sspocn-m, no w, ocoenno, monoz-m e+aiam.
Ecnw e+ x ocenw ne zopan seca w npocnyncn pansme spemenw, io cnaciw ero mo+ei
ionsxo nozxopmxa. Tax uio c cepezwn- espann, xorza connue nauwnaei npwrpesais, nazo
ociasnnis znn e+en xopm w sozy. Oio nyume, uem sawpais e+en znn nepeswmosxw s zom,
rze znn nwx cnwmxom s-coxa iemnepaiypa w rze onw ny+zaxicn s perynnpnon xopme+xe.
Uiax, uio zon+en czenais cazosoz, uio- s ero cazy nocenwnwcs e+w:
ociaswis sapocmwn ipason w neopaoiann-n yuaciox;
coszais zociynn-n znn e+en wciounwx soz-;
s +ws-x wsropoznx npezycmoipeis xyci- c swcnmwmw zo semnw
seisnmw, rze e+ mo+ei naniw yxpomnoe mecio znn rnesza;
ocensx zo xonua oxinpn w secnon c cepezwn- espann zasais e+am
nozxopmxy;
coszais yxp-iwn znn nepeswmosxw.

SEMHEPOHKA HE CHYTAHTE C MNNBT

Bemneponxy ouens nerxo cnyiais c m-msx. Oinwuaeicn ona znwnnon
s-innyion mopzouxon, xonuwx xoiopon noxo+ na xopoixwn xooiox. A rnasnoe oinwuwe s
iom, uio m-ms oinocwicn x rp-synam, a semneponxa x nacexomonzn-m mnexonwiaxmwm.
Bpeza oi semneponxw nwxaxoro, saio nonssa ouens onsman: ona noezaei nacexom-x, w
s iom uwcne mnorwx spezwienen.
B cpeznen nonoce Poccww pacnpocipanena rnasn-m opasom semneponxa-
yposyxa. Ona noxp-ia xopoixwm mnrxwm mexom, na cnwnxe iemno-yporo useia, +wsoi
o-uno cseinee. Lnwna yposyxw 49 cm, a sec, xax npaswno, ne npes-maei 1012 r.
Oio ozwn ws cam-x menxwx swzos mnexonwiaxmwx.
121
B oinwuwe oi m-men, yposyxa ne zenaei nop. Ona +wsei s csein-x necax
w nexomen-x nyrax na nosepxnociw semnw, noxp-ion ionci-m cnoem onasmwx nwcises,
npomnoroznen ipas- w pasnwun-mw oimepmwmw paciwiensn-mw ociaixamw. Bce oio npwnnio
nas-sais nozciwnxon. Tax soi, yposyxa npexpacno npwcnoconena x +wsnw s oion
nozciwnxe, rze owiaei ecuwcnennoe mno+eciso scnxon menxon isapw, xoiopan cny+wi
znn nee nwmen. U ecnw s samem cazy nocenwnacs semneponxa, ona, xoneuno, ne yzei
npeneperais w iem, uio nanzei na rpnzxax s p-xnom sepxnem cnoe nous- wnw na ee
nosepxnociw. Ho yswzeis ee sa paoion sam yzei ipyzno, iax xax ws csoero yxp-iwn
ona s-xozwi rnasn-m opasom nousx.
Hecmoipn na csow manensxwe pasmep-, yposyxa ouens npo+opnwsa w
noezaei rpomaznoe xonwueciso menxon +wsnociw. Hwiaeicn ona rnasn-m opasom menxwmw
mnrxwmw nacexom-mw: uepsnmw, nwuwnxamw, cnwsnnmw, moxpwuamw w nayxamw, ne rnymaeicn
w menxwx +yxos. Korza y+ ouens ronozna, yposyxa mo+ei sciynwis s ezwnoopciso c
+y+enwuen w za+e menxon m-msx. Bwmon s cocias ee pauwona sxozni w cemena. Cnwcox
spezwienen, xoiop-x noezaei yposyxa, s-rnnzwi zosonsno snymwiensno: cnwsnw,
mezsezxw, mancxwn xpym, +yxw-menxyn-, nwcioez-, zonronocwxw, rycenwu- nnzenwu w
cosox.
Bpenwe y semneponxw passwio cnao rnasxw manensxwe w nozcnenosai-e.
Csox zo-uy ona naxozwi c nomomsx oonnnwn w ocnsanwn. Ho rnasn-m ee opyzwem
opweniauww s nounoe spemn cpezw nepenneienwn xopnen w cienen, npezciasnnxmwx znn
manensxon semneponxw ipyznonpeozonwmoe npenniciswe, cny+wi oxonoxauwn, nanwuwe
xoiopon y nee ycianosneno yuen-mw oxcnepwmeniansn-m nyiem. Hpw nowcxe ny+noro wm
yuacixa, npw ocnezosanww nesnaxomoro mecia semneponxw wszaxi ssyxos-e wmnynsc-.
Opranamw oxonoxauww cny+ai ymw, wmexmwe csoeopasnoe cipoenwe.
M- cxasanw, uio yposyxa ouens npo+opnwsa, necmoipn na csow manensxwe
pasmep-, no, iounee, naoopoi: ee npo+opnwsocis o+ncnneicn ee manensxwmw pasmepamw.
-io- s oiom manensxom iensue nozzep+wsanacs nocionnnan iemnepaiypa (sezs yposyxa
iennoxposnoe +wsoinoe, xax w sce mnexonwiaxmwe), s nem nocionnno zon+n- wziw
axiwsn-e npouecc- nwmesapenwn c s-zenenwem ienna. Opranwsm yposyox oinwuaeicn
ouens s-coxon cxopocisx omena semecis w onepreiwuecxon axiwsnocisx. Oneprwn ny+na
ne ionsxo znn oorpesa, no w znn zsw+enwn. Bnyipennwe opran- yposyxw wmexi ie
ocoennociw, xoiop-e xapaxiepn- znn +wsoin-x c ouens manensxwm o+emom iena w
xoiop-e oecneuwsaxi wx s-coxwn yposens npwcnoconennociw x oxpy+axmen cpeze. K
uwcny iaxwx ocoennocien oinocwicn snauwiensnoe ysenwuenwe oinocwiensnoro o+ema
cepzua, neuenw w nouex, iex opranos, xoiop-e ocny+wsaxi s-coxwe onepreiwuecxwe
saipai- opranwsma. Heuens y yposyox wrpaei x iomy +e pons onepreiwuecxoro zeno, s
nen naxannwsaeicn rnwxoren, xoiop-n wcnonssyeicn xax sanacnoe semeciso npw nepeonx
s nwianww.
Leiom yposyxa mo+ei npo+wis es nwmw scero 911 u, a swmon w ioro
mensme 34 u. Hooiomy yposyxa npocio opeuena na nocionnn-n nowcx nwmw, uio ona
w zenaei zens w nous nanponei, c xopoixwmw nepep-samw na oiz-x. Paouwn (i. e.
oxoinwuwn) zens yposyxw cociasnnei 12,516 u. B zens ona c+ezaei oxono 15 r xopma,
i. e. za+e onsme, uem ona secwi cama. Bcero +e neiom sce nacenenwe semnepoex,
+wsymee na 1 ra, c+ezaei sa mecnu oi 5 zo 20 xr pasnwun-x nacexom-x, a sa roz 102
210 xr. Hpezciassie cee cnauana ysecwci-n memox scen oion neuwciw, a noiom iax+e,
cxonsxo - oiw nacexom-e scero noenw w wcnopiwnw s samem cazy, ecnw - ne yposyxw.
Oio neiom. Bwmon +e noipenocis s xopme snauwiensno sospaciaei, w yposyxa, uio-
ne norwnyis oi xonoza w coxpanwis ienno s csoem opranwsme, s-ny+zena c+ezais sa
zens oxono 30 r xopma.
Opranwsm semneponxw npwcnoconen znn ouens -ciporo nepesapwsanwn nwmw
c s-zenenwem onsmoro xonwuecisa ienna, s ee iene ne naxannwsaeicn +wp, w nooiomy
ona ne snazaei s cnnuxy. Ouens wniencwsn-n omen semecis nossonnei semneponxe +wis s
xpanne cypos-x ycnoswnx xonozn-x cesepn-x panonos. Hooiomy semneponxy mo+no
scipeiwis w na Kpannem Cesepe, w sa Honnpn-m xpyrom.
Bwmon yposyxa s-ny+zena oxoiwiscn, npoxnaz-san noz cnerom csow
wsswnwci-e xoz- w s-wcxwsan csow +epis-, npnuymwecn s oimepmen ipase. Bcero +e, no
nozcueiam yuen-x, s swmnwe mecnu- yposyxw, +wsymwe na 1 ra, c+ezaxi sa mecnu 11
40 xr pasnwun-x nacexom-x. He iax nerxo manensxon yposyxe csowmw cna-mw nanxamw
pasrpeais cner w mepsnyx nozciwnxy, iem onee uio onsman uacis nacexom-x, cny+amwx
en nwmen, na swmy sawsaeicn s rnyoxwe nenpomepsmwe ropwsoni- nous-. Hpasza, zo nwx
mo+no zopaiscn no m-mwn-m w xpoios-m xozam, xoiop-mw yposyxa, xoneuno,
122
nonssyeicn. Ho sce +e swmon yposyxam npwxozwicn iax nenerxo, uio onsman wx uacis
norwaei, w secnon ociaeicn scero 14 yposyxw na rexiap.
-io- poz semnepoex mor s-+wis w ociaswis noiomciso, npwpoza ssena znn
oiwx xpoxoin-x cymecis zosonsno ciporwe npaswna, perynwpyxmwe wx ssawmooinomenwn
me+zy coon w npennicisyxmwe xonxypenuww sa nwmy. Ka+zan sspocnan semneponxa
nonyuaei s csoe pacnopn+enwe onpezenenn-n oxoinwuwn yuaciox iaxon nnomazw, xoiop-n
zociaiouen znn ee npoxopma. Pasmep- yuacixa saswcni oi sospacia, nona, cesona w
xopmos-x pecypcos. Ocensx, xorza xonwueciso semnepoex cwnsno ysenwuwsaeicn sa cuei
napozwsmerocn sa neio monoznnxa, oznomy ssepsxy zociaeicn neonsmon yuaciox nnomazsx
300500 m
2
. Becnon +e nepe+wsmwe swmy nawonee cwnsn-e ocow nonyuaxi s csoe
pacnopn+enwe ropaszo onsmyx nnomazs oxoinwuswx yrozwn: oi 600 zo 900 m
2
.
Ka+zan semneponxa epe+no pacxozyei oinymenn-e en sanac- nwmw w sezei
oxoiy iaxwm opasom, uio- ee yuaciox ne wciomwncn. Ba ozwn zens ona oeraei
neonsmyx uacis csoero yuacixa, znwnon oxono 70 m. Ha oiom npoin+enww ona wmeei oi
zsyx zo cemw ye+wm, rze oiz-xaei, a saiem cnosa neyiomwmo nycxaeicn na nowcxw
+epis.
Lnem semneponxa ne oixozwi zanexo oi ye+wm, a oio m-mwn-e nopxw, xoz-,
npono+enn-e s nepenyiannon zepnwne, yrnynenwn me+zy xopnnmw. Cama semneponxa ne
ouens npwcnoconena znn p-isn nop. Hassanwe ona nonyuwna ws-sa csoero yznwnennoro
noca-xooixa, c nomomsx xoioporo poeicn s sepxnem cnoe p-xnon nous- w s mnrxon
paciwiensnon nozciwnxe, s-wcxwsan cnpniasmwxcn iam nacexom-x.
Housx semneponxa uyscisyei cen onee ysepenno w pwcxyei oixozwis
zansme oi csowx ye+wm. Oxoinwusw nyiw semneponxw nocipoen- iaxwm opasom, uio sa
ozwn zens ona o+ezaei ionsxo xaxon-io neonsmon yuaciox csoen ieppwiopww w
sosspamaeicn na nero cnosa ionsxo uepes necxonsxo znen, xorza na nem soccianosnicn
sanac- nwmw. Oio npezoxpannei ee yuaciox oi wciomenwn, w narozapn oiomy yposyxa
scx csox +wsns mo+ei nposeciw na oznom yuacixe, ne noxwzan ero. Bcx csox +wsns
rpomxo cxasano, iax xax sex y yposyxw xopoixwn: scero 1215 mecnues, ecnw za+e en
nosesei narononyuno nepe+wis swmy. Oxoinwusw yuacixw yposyox conpwxacaxicn csowmw
rpanwuamw, no ne nepexp-saxi zpyr zpyra. Ecnw ssepex s nowcxax nwmw sapezei na
uy+on yuaciox, ero scipeiwi pasrnesann-n xosnwn w nauneicn npocinan zpaxa, xoiopan
mo+ei saxonuwiscn neuansno rwensx oznoro ws conepnwxos. Bemneponxw c
neo-xnosennon oisaron roios- oiciawsais csoe npaso oxoiwiscn. Onw xpapo sciynaxi s
wisy ne ionsxo c zpyrwmw semneponxamw, no w c m-mamw w nmepwuamw, xoiop-e oinwmaxi
wx zo-uy.
Koneuno, manensxan semneponxa npezciasnnei coon nerxyx zo-uy znn
pasnoopasn-x xwmnwxos. Ee cnacaxi rnasn-m opasom -cipoia w nposopciso, no, xpome
ioro, ona wmeei w eme ozno samwinoe npwcnoconenwe mycxycn-e +enes-, s-zennxmwe
semeciso c nenpwnin-m sanaxom. Hpasza, awci-, razxxw w nexoiop-e xwmn-e niwu-
noezaxi semnepoex, ne opaman na oio snwmanwn, no nwc-, xomxw w npouwe xwmn-e
mnexonwiaxmwe oioi sanax ne nepenocni.
Hpwpoza npezycmoipena mnoro myzp-x saxonos, nossonnxmwx coxpanwis w
npoznwis +wsns scem coszann-m ex swzam +wsoin-x, za+e iaxwm manensxwm w essamwin-m,
xax semneponxw. Ozwn ws nwx saxnxuaeicn s iom, uio uem onsme onacnocien yrpo+aei
zannomy swzy, iem onee s-coxa ero nnozoswiocis. Oio s nonnon mepe oinocwicn w x
semneponxam. Hepe+wsmwe sce nessroz- swm- ezwnwun-e ssepsxw secnon nauwnaxi
wniencwsno pasmno+aiscn. Bepemennocis npozon+aeicn 1320 znen; s cpeznem y oznon
camxw po+zaeicn nnis man-men. Camxa semneponxw zenaei s yxpomnom mecie me+zy xopnen
w xouex ws cyxon ipas- w nwcises rneszo, rze ee zeien-mw nposozni neps-e ipw nezenw
csoen +wsnw. Ha 17n zens onw nauwnaxi s-nesais ws rnesza, no oi maiepw zanexo ne
oixozni, w ona yuwi wx naxozwis nwmy. Korza mais s-sozwi csowx man-men ws rnesza,
onw s-cipawsaxicn s uenouxy w xa+z-n zep+wicn syamw sa ocnosanwe xsocia snepezw
wzymero, a neps-n sa xsoci maiepw. Ha 22n zens onw y+e roios- x camocioniensnon
+wsnw, paccennxicn w wmyi cee nponwianwe na yuacixe, npwnazne+amem maiepw. Oiw
monoz-e semneponxw coscem xpomeun-e cymecisa. B nauane csoen camocioniensnon +wsnw
onw secni 56 r, a x ocenw oxono 9 r. Hooiomy ne yzwswiensno, uio no pasn-m
npwuwnam mnorwe ws nwx norwaxi eme zo naciynnenwn swm-. K secne ws pozwsmwxcn s
npez-zymee neio ssepsxos s +ws-x ociaeicn 1012%.
Ho camxa semneponxw ne ocianasnwsaeicn na oznom nomeie. Hexoiop-e ws
nwx eme xopmni zeien-men, a y+e cnosa epemenn-. Taxwm opasom, sa neio onw ycnesaxi
zais nauano zsym-ipem s-sozxam monoz-x semnepoex. B wxneasrycie xonwueciso
123
semnepoex zociwraei maxcwmyma s cpeznem 40 ssepsxos na rexiap, a saiem cnosa
cnw+aeicn, iax xax ymwpaxi oi+wsmwe cson cpox ciap-e ssepsxw. Hauwnaeicn oioi
npouecc c camuos, camxw +wsyi na mecnu zonsme. Ozna ws npwuwn xopoixoro sexa
semneponxw xapaxiepn-n znn nwx wniencwsn-n omen semecis, s-s-saxmwn -cipoe
ciapenwe opranwsma. Bemnepoex nas-saxi oemepamw +wsoinoro mwpa.
Heps-n roz monozan w pessan semneponxa paciei w nawpaeicn cwn, no eme
ne zociwraei nonoson spenociw. Hocne nepeswmosxw, ecnw nosesei w ona ocianeicn +wsa,
ona y+e cnocona x pasmno+enwx w, s-nonnws oioi cson zonr nepez npwpozon, ymwpaei w
zaei zopory, i. e. yciynaei csow oxoinwusw yrozsn, cnezyxmemy noxonenwx. Tax
xpyiwicn xoneco +wsnw.

TAHHCTBEHHAH MNNB
HPEHOHHTAET TBMY H THNB

Cornacno cxasxe, neiyuan m-ms npeznouwiaei ismy w iwms nocne ioro, xax
ona oixasanacs nozuwnwiscn w nssy uapx ssepen, w opny uapx niwu w onw oa
paccepzwnwcs na nee w pemwnw naxasais. Ho xax - neiyuan m-ms nw oixas-sanacs, ona
sce +e npwnazne+wi x uapcisy ssepen, xoin w neiaei w uyscisyei cen s soszyxe
csoozno w npwsonsno xax nw ozwn zpyron sseps.
Cymecisyei oxono 900 swzos neiyuwx m-men. Cpezw nwx mnoro xwmn-x. Oznw
nwiaxicn p-on, zpyrwe menxwmw ssepsxamw, ipeisw za+e cocyi xposs +wsoin-x. Ho m-
ne yzem xacaiscn scen oion oxsoiwxw. Hac wniepecyxi ie esowzn-e, wcxnxuwiensno
nacexomonzn-e w ouens nonesn-e znn uenosexa neiyuwe m-mw, xoiop-e owiaxi s cpeznen
nonoce Poccww.
Leiyuan m-ms oio +wsoinoe s ocnosnom ienn-x cipan. -em zansme na
cesep, iem mensme swzosoe pasnoopaswe w iem mensme ocoen na ezwnwuy nnomazw.
B cpeznen nonoce Poccww owiaei necxonsxo swzos neiyuwx m-men,
oinocnmwxcn x uei-pem pozam: nounwu-, seuepnwu-, yman-, neion-pw. Bce onw ouens
noxo+w zpyr na zpyra, ocoenno xorza cipemwiensno nponocnicn s iemnoie naz samen
ronoson, w oinwuwis wx mo+ei ionsxo cneuwanwci. Lwms ymanos mo+no nerxo ysnais no
onsmwm mnrxwm ymam, cpocmwmcn na iemenw. Ha 1 xm
2
npwxozwicn 50100 ocoen. Oio s
2040 pas mensme, uem s oaswcax Cpeznen Asww.
Tensue y neiyuen m-mw ouens manensxoe w secwi scero necxonsxo rpammos.
Lnasnan ee oinwuwiensnan uepia onsmwe nepenonuai-e xp-nsn, npezciasnnxmwe coon
ionxwe xo+wci-e nepenonxw, nainnyi-e me+zy ouens znwnn-mw nansuamw nepeznwx
xoneunocien. Oia nepenonxa inneicn szons scero iynoswma w oxsai-saei iax+e saznwe
xoneunociw, xoiop-e ropaszo xopoue nepeznwx. Hansu- na saznwx xoneunocinx csoozn- w
oxanuwsaxicn onsmwmw xorinmw w znwnnon mnopon. Oiwmw xorinmw neiyuan m-ms so spemn
oiz-xa wnw cnnuxw uennneicn sa xaxyx-nwo onopy w noswcaei snws ronoson. Us iaxoro
nono+enwn en s cnyuae onacnociw nerxo ssneieis, -cipo pacxp-s xp-nsn. Taxwm
opasom, neiyuan m-ms nposozwi csox +wsns ionsxo s zsyx nono+enwnx: wnw neiaei, wnw
swcwi snws ronoson. K oiomy mo+no zoaswis, uio snauwiensnyx uacis csoen +wsnw ona
swcwi snws ronoson. Bpemn swmnen cnnuxw npozon+aeicn oi nniw zo zesniw mecnues, a s
ociansnoe spemn ona neiaei ionsxo s xopoixwe noun-e uac-, a s cseinyx uacis cyiox
cnosa cnwi. Honyuaeicn, uio s omen cno+nociw neiyuan m-ms nposozwi s cnnuxe onee
90% csoen +wsnw, a ozpcisyei menee 10%.
Bo spemn swmnen cnnuxw sce wswonorwuecxwe ynxuww opranwsma cwnsno
saiopmo+en-, iemnepaiypa iena nonw+aeicn zo 2 C. Bo spemn znesnoro cna m-mw iax+e
naxoznicn s cocionnww ouens rnyoxoro noxon, npexpamaeicn nepesapwsanwe nwmw za+e
npw nonnom +enyzxe, a iax+e s-zenenwe monoxa y xopmnmwx
camox.
Ha swmy oznw neiyuwe m-mw yneiaxi s ienn-e xpan, a zpyrwe ociaxicn s
pozn-x xpanx w wmyi nozxoznmee yxp-iwe. Ha swmosxy onw ciapaxicn sapaiscn s iaxwe
mecia, rze iemnepaiypa ne nazaei ouens nwsxo: s nemep-, na uepzaxw, s norpea, s
sapomenn-e maxi-. Tam onw cowpaxicn uen-mw xononwnmw, wnorza s necxonsxo i-cnu
ocoen, cwsaxicn s iecn-e xnyxw, npw+wmancs zpyr x zpyry znn coxpanenwn ienna. B
cocionnww cnnuxw cepzue zenaei 34 yzapa s mwnyiy, saio s noneie 400600 w
iemnepaiypa iena nos-maeicn zo 40 C. Bo spemn ozpcisosanwn neiyuan m-ms ouens
axiwsna, w neyzwswiensno: sa oioi xopoixwn npome+yiox spemenw en nazo nornoiwis
cionsxo nwmw, uio- w zeien-men s-xopmwis (ecnw oio camxa), w +wpox na swmy sanaciw.
124
Leiyuan m-ms zswraeicn s soszyxe c neo-xnosennon cxopocisx w
nosxocisx, xsaian na neiy scnxyx menxyx +wsnocis. Ocoennan nonesnocis neiyuen m-mw
znn cazosozos saxnxuaeicn s iom, uio ona noswi nacexom-x, neiaxmwx ionsxo nousx,
xorza niwu- cnni. A cpezw noun-x aouex nemano zociaiouno snospezn-x cymecis,
xoiop-e oixnaz-saxi csow nnua s nousy wnw na nwcisn nnozos-x zepesses. Bcxope ws
oiwx nwu na csei nonsnnxicn npo+opnws-e rycenwu-. Oio, nanpwmep, aouxw pasnwun-x
swzos cosxw oznoro ws nawonee snocin-x spezwienen osomn-x xynsiyp; pasnwun-e swz-
monen, nospe+zaxmwe w osomn-e, w nnozos-e xynsiyp-; xonsuai-n menxonpnz, cnocon-n
o+ecis zorona uen-e pomw zepesses; aouxw pasnwun-x swzos nnozo+opxw. M- y+e ne
rosopwm o xomapax, xoiop-x neiyuwe m-mw noezaxi s onsmwx xonwuecisax. B oznom
naopaiopnom on-ie neiyuan m-ms sa 15 mwn nonmana w c+ena 175 xomapos. Oio -no
ycianosneno nyiem sssemwsanwn ssepsxa zo w nocne oxoi- w zenenwn npwasxw seca na
cpeznwn sec xomapa. .zwswiensnan nosxocis neiyuwx m-men s iemnoie o+ncnneicn wx
yzwswiensnon cnoconocisx opweniwposaiscn c nomomsx oxonoxauww. Cenuac w uenosex
nayuwncn wcnonssosais znn csowx uenen npwnuwn oxonoxauww, no sce coszann-e wm
npwop- no csoen uysciswiensnociw yciynaxi yciponcisy neiyuen m-mw, cnoconomy
onapy+wsais o+exi- zwameipom zo 0,2 mm.
Oxonoxaiop neiyuwx m-men paoiaei cnezyxmwm opasom. Uciounwxom
ynsipassyxos-x cwrnanos cny+wi ropians. M-ms sazep+wsaei soszyx s ropianw, a saiem c
cwnon s-pac-saei ero napy+y. Ka+z-n iaxon s-poc-wmnynsc znwicn 25 i-cnun-x zonen
cexynz-, a uacioia wx wcnycxanwn cociasnnei oi 5 zo 60 wmnynscos s cexynzy.
Kpaixocis ssyxosoro cwrnana ouens sa+n-n axiop, iax xax oi nero saswcwi iounocis
opweniauww. Hpome+yiox spemenw me+zy wcnycxanwem cwrnana w ero socnpwniwem zaei
npezciasnenwe o paccionnww zo o+exia. -em zansme m-ms oi npenniciswn, iem pe+e
wszaei ona cwrnan-, uem nw+e, iem onsme uacioia noc-naem-x wmnynscos. Ecnw oisei
npwxozwi ouens -cipo, oio snauwi, uio oipa+axmwn o+exi ouens nwsxo. Ecnw oio
npenniciswe, io m-ms mennei nanpasnenwe noneia, ecnw zo-ua, ona xsaiaei ee. Bo
spemn oxoi- m-ms wszaei oxono 200 wmnynscos s cexynzy, no zansnocis zenciswn ee
oxonoia nesenwxa: oxono 1 m. Oipa+enn-n ynsipassyx socnpwnwmaeicn uysciswiensn-mw
sonocxamwswpwccamw, xoiop-mw rycio ycenn- mopza, ymw w nepenonxw neiyuen m-mw.
Uniepecno, uio y nexoiop-x noun-x nacexom-x, xoiop-e cny+ai zo-uen neiyuen m-mw,
ecis samwinoe npwcnoconenwe, zenaxmee wx xax - ne swzwm-mw znn oxonoxaiopa. Oio
rycioe onymenwe mnrxwmw sonocxamw, xoiop-e ne oipa+axi, a nornomaxi ynsipassyx.
Becnon, xorza soszyx zociaiouno nporpeeicn w nacexom-e s-xozni ws csowx
swmnwx ye+wm, neiyuwe m-mw npoc-naxicn oi cnnuxw wnw sosspamaxicn co csowx swmnwx
xsapiwp s ienn-x xpanx. Bameueno, uio sosspamaxicn rnasn-m opasom epemenn-e camxw,
a camu- iax w ociaxicn s meciax swmosxw. .uen-e o+ncnnxi oio iem, uio s cesepn-x
panonax onsme scnxon momxap-, xoiopan ocoenno ny+na camxam znn s-xapmnwsanwn
zeien-men. Leiyuwe m-mw ne oinwuaxicn onsmon nnozoswiocisx: scero 12 zeien-ma s
roz, xoiop-e nonsnnxicn na csei, xax npaswno, s nauane wxnn. Man-mw cpasy
npwcac-saxicn x cocxam maiepw, w nonauany ona iax w iacxaei wx na cee. Mamama
xopmwi zeien-men monoxom 34 nezenw.
Hpozon+wiensnocis axiwsnon +wsnw neiyuen m-mw
23 roza. Ee eciecisenn-e sparw cos-, c-uw, xopsxw, xynwu-, no
rnasn-n spar uenosex. Ba nocneznwe zecniwneiwn xonwueciso neiyuwx m-men s cpeznen
nonoce snauwiensno coxpaiwnocs. Oio o+ncnneicn necxonsxwmw npwuwnamw. Bo-neps-x,
ws-sa npwmenenwn wncexiwuwzos cymecisenno ymensmwnocs xonwueciso nacexom-x, xoiop-e
cny+ai wm nwmen. Bo-siop-x, w znn camwx neiyuwx m-men wncexiwuwz- ne esspezn- w
s-s-saxi wx maccosoe oipasnenwe. Hemanosa+nyx pons c-rpano w ymensmenwe yzon-x znn
swmosxw yxpomn-x meci. Onapy+ws cxonnenwe m-men, copasmwxcn znn swmosxw na
uepzaxax wnw s ciap-x szanwnx, nxzw sauaciyx ynwuio+axi wx wnw s-ronnxi na ynwuy,
uio znn neiyuwx m-men pasnocwnsno rwenw. . mnorwx nxzen s-paoianocs pesrnwsoe,
nenpwnsnennoe oinomenwe x neiyuwm m-mam, za+e xaxon-io cyesepn-n cipax w
npezye+zenwe.
Leiyuan m-ms sezei nounon opas +wsnw, ee ipyzno yswzeis, a iem onee
nonnis, uio ona coon npezciasnnei. Korza s iemnoie naz ronoson -cipo w esssyuno
npomensxnei xaxan-io iawncisennan iens, oio mo+ei s-ssais ne coscem npwnin-e
omymenwn. Ho iem, xio sanwmaeicn oxonorwuecxwm semnezenwem, ne ciowi npeneperais
oiwmw nycis w ne ouens pacnonaraxmwmw x cee +wsoin-mw. Leiyuwe m-mw wx sepn-e
nomomnwxw, w ciowi czenais sce, oi sac saswcnmee, uio- npwsneus wx x csoemy cazy. A
125
ecnw onw y+e nocenwnwcs nenozanexy oi samero zoma wnw s npezenax samero xosnncisa,
ne ciowi wx ecnoxowis.
Hemeuxwe cazosoz- zenaxi w passemwsaxi s csowx cazax cneuwansn-e nmwxw,
xoiop-e cny+ai neiyuwm m-mam neinwmw rneszamw. Pasmep nmwxa saswcwi oi senwuwn-
xononww neiyuwx m-men. Bnwsy nmwxa zenaxi npopesw, uio- ssepsxw mornw
ecnpennicisenno sawpaiscn snyips w s-nesais napy+y. Pasmep npopesen: 410 cm
s-coia w 4050 cm mwpwna. Bnyipw nmwxa na cienxw nawsaxi ropwsoniansn-e nnanxw, sa
xoiop-e neiyuwe m-mw moryi yuenwiscn w noswcnyis snws ronoson. Oiw nmwxw pasmemaxi s
seisnx zepesses na s-coie ne menee 5 m. Hmwx ne zon+en swceis na connuenexe, a cnwsy
zon+en -is yzon-n zociyn x sxozn-m oisepciwnm. Ho za+e ecnw sce czenano npaswnsno,
npwzeicn sanaciwcs iepnenwem w +zais, noxa neiyuwe m-mw onapy+ai oio +wnwme w
saxoini nocenwiscn s nem. Homnwie, uio oioi nonesn-n ssepex ny+zaeicn s samen
samwie.

HOCTAPAHTECB HX HOHTBHTB

Hponan-san csow rpnzxw, s-, nasepnoe, ne pas nai-xanwcs na nnrymex,
neo+wzanno s-np-rwsaxmwx y sac ws-noz nor, wnw na ionci-x neyxnx+wx +a, ioponnwso
oinonsaxmwx s ciopony. Hexoiop-e wcn-i-saxi oispamenwe x oiwm +wsoin-m. Me+zy iem
nnrymxw w +a- csoen neyiomwmon oxoion na scnxyx menxyx speznyx isaps npwnocni
neouenwmyx nonssy samemy oropozy.
Lasanie nonw+e nosnaxomwmcn c wx +wsnsx w zeniensnocisx, w, mo+ei
-is, s- za+e nponwxneiecs cwmnaiwen x oiwm yzwswiensn-m cymecisam.
Lnrymxw w +a- oinocnicn x semnosozn-m, i. e. +wsns wx iecno csnsana c
sozon, no nexoiop-e swz- so sspocnom cocionnww +wsyi w oxoinicn ionsxo na cyme.
Cpezw owiaienen namwx oropozos uame scero scipeuaxicn zsa swza nnrymex ipasnnan w
ocipomopzan. . ipasnnon nnrymxw cnwnxa cepo-ypan wnw xopwunesan c pasnousein-mw
nninamw, pxxo cseinoe c iemn-mw nninamw. Ocipomopzan nnrymxa wmeei iaxyx +e
samwinyx oxpacxy, zenaxmyx ee nesameinon na ypon semne, no snauwiensno mensme no
pasmepam. B Cwwpw napnzy c ipasnnon nnrymxon wnw smecio nee owiaei cwwpcxan
nnrymxa: ypan, c posos-mw nninamw na pxmxe.
Us +a nawonee pacnpocipanen- zsa swza: cepan, wnw o-xnosennan, c
iemno-ypon cnwnxon w senenan +aa cnwnxa cseino-cepan c xpynn-mw senen-mw
nninamw. Ia- xpynnee nnrymex; ciap-e +a- moryi zociwrais s znwny zo 15 cm, wx ieno
noxp-io opozasxamw, s-zennxmwmw samwinyx nzoswiyx (no ne znn uenosexa) +wzxocis.
Coszasan semnosozn-x, npwpoza nponswna maccy wsopeiaiensnociw.
Mwnnwon- nei nasaz onw s-mnw na cymy ws Mwposoro oxeana, no wx csnss c soznon
ciwxwen ociaeicn newsmennon. Csox +wsns onw nauwnaxi s soze.
Pano secnon x npyzam w pasnwun-m sozoemam co scex oxpecinocien
cowpaxicn +a- w nnrymxw, cnauana camu-, noiom camxw. Camu- ocipomopzon nnrymxw znn
iaxoro iop+ecisennoro cnyuan oxpamwsaxicn s npexpacn-n cepepwcio-ronyon usei, y
camuos ipasnnon nnrymxw rony-m cianoswicn ionsxo ropn-mxo. B oio spemn roza soszyx
nonon npws-sn-mw ipennmw nnrymex. Haxoneu npw-saxi nonn-e wxp- camxw. Kax ionsxo
cameu s-epei cee camxy, ne es ops-, iax xax camuos onsme, on scxaxwsaei x nen
na cnwny, oxsai-saei ee w xpenxo zep+wicn c nomomsx cneuwansn-x mosonen na nepeznwx
nanxax. Oioi wnciwnxi iax cwnen, uio cameu, xoiopomy ne zocianocs camxw, mo+ei iax
+e xpenxo onnis nozsepnysmyxcn p-y. Kax ionsxo camxa oino+wi wxpy, cameu iyi +e
onnozoisopnei ee. Hocne oioro onw pacciaxicn. Lnrymxw oixnaz-saxi wxpy xomnaxin-mw
xononwnmw, a +a- s swze znwnn-x nwien, xoiop-e onw passemwsaxi na nozsozn-x
pacienwnx.
B-nynwsmwecn ws wxp- ronosaciwxw sezyi cosepmenno p-wn opas +wsnw,
z-mai +apamw, nwiaxicn sozopocnnmw. Bspocn-e nnrymxw w +a- nwiaxicn +wsoinon
nwmen. B nowcxax nwmw onw yxozni zosonsno zanexo oi soz-, wnorza na 1,52 xm, no
meiais wxpy sosspamaxicn ionsxo s cson poznon sozoem. Ho xaxwm npwsnaxam onw naxozni
sepn-n nyis, zo cwx nop ociaeicn sarazxon. .uen-e npoosanw nepenocwis +a x uy+omy
npyzy, no nwsocis soz- wx ne conasnnna, w onw ynopno oinpasnnnwcs na nowcxw wmenno
csoero npyza. Hanxzanwcs za+e cnyuaw, xorza sozoem no xaxwm-io npwuwnam -n sac-nan
semnen, w sce pasno secnon x nemy cowpanwcs nnrymxw w +a-, w mo+no -no swzeis,
xax onw cwzni na semne s nonnon paciepnnnociw, cnosno nxzw, namezmwe nenenwme na
mecie csoero poznoro zoma.
126
Xoin nnrymxw w +wsyi na cyme, a ocipomopz-e nnrymxw w senen-e +a-,
nyume npwcnoconenn-e x cyxociw soszyxa w s-coxon iemnepaiype, +wsyi za+e s ciennx w
nonynyci-nnx, sce +e ocoennociw wx opranwsma rosopni o iecnon csnsw c sozon.
. nnrymxw ecis nerxwe, no cnaopasswi-e, w z-mwi ona ne cionsxo
nerxwmw, cxonsxo scen nosepxnocisx csoero iena. Hexoiopoe spemn nnrymxa mo+ei +wis
soome es nerxwx. -epes xo+y ona z-mwi w na soszyxe, w s soze. Cneuwanwci-
nposepnnw, cxonsxo spemenw nnrymxa mo+ei npocwzeis s soze, ne s-n-pwsan na
nosepxnocis: oxasanocs, +aa oxono 8 znen, ipasnnan nnrymxa oxono mecnua.
-io- xo+a xopomo nponycxana xwcnopoz, ona zon+na -is ionxon w scerza
sna+non. Boi nouemy nnrymxw, +wsymwe na cyme, npeznouwiaxi c-p-e mecia owianwn.
Lnem onw npnuyicn oi +ap- noz nwcisnmw w ipason, a na oxoiy s-xozni s cymepxw wnw
nousx. -epes ionxyx xo+y nerxo wcnapneicn soza, oxna+zan nosepxnocis iena, nooiomy
nnrymxa scerza xa+eicn xonoznon. U zenciswiensno, iemnepaiypa ee iena scerza na
necxonsxo rpazycos nw+e iemnepaiyp- oxpy+axmero soszyxa. -epes xo+y nponwxaei ne
ionsxo soszyx, no w soza. Lnrymxa ne nsei sozy piom. -io- nanwiscn, en zociaiouno
wcxynaiscn s poce wnw npw+aiscn pxmxom x sna+non semne.
Kax sce xonoznoxposn-e +wsoin-e, nnrymxa oinwuaeicn nonw+enn-m
oneproomenom. Cnao passwi- ne ionsxo nerxwe, no w cepzue. Hwma nepesapwsaeicn
ouens meznenno. Iyx, nonasmwn s +enyzox nnrymxw, onsme uaca ociaeicn +ws-m. Tax xax
y nnrymex nei csoen snyipennen neuxw, wx axiwsnocis ouens cwnsno saswcwi oi
iemnepaiyp- soszyxa. Hpw iemnepaiype nw+e 10 C onw soome ene zswraxicn. Hooiomy
mo+eie cee npezciaswis, xax nenerxo npwxozwicn nnrymxam swmon, sezs onw norwaxi
npw iemnepaiype 1 C.
Tpasnn-e nnrymxw swmyxi s sozoemax, ne npomepsaxmwx zo zna, sap-smwcs s
zonn-n wn. Bce npouecc- s oio spemn sameznen-, xposs ene ieuei, no iem ne menee poci
ne npexpamaeicn w npozon+aeicn cospesanwe nonos-x onemenios, uio- -is roios-mw x
secne. Ocipomopzan nnrymxa swmyei na cyme, sawsmwcs noz xopnrw, xamnw, nwcisn, s
m-mwn-x w xpoios-x nopax. Ia- iax+e swmyxi na cyme, uacio sawpancs na swmosxy s
nozsan- zomos. Bwmnnn cnnuxa npozon+aeicn oi 150 zo 200 znen s saswcwmociw oi
npozon+wiensnociw xonoznoro nepwoza. Bwmon onsman uacis nnrymex w +a norwaei, x
secne wx ociaeicn scero 25%.
U sce +e, necmoipn na nonw+ennyx oneprooecneuennocis, nnrymxw
npexpacn-e oxoinwxw. Ux peaxuwn na nonsnenwe zo-uw oinwuaeicn wcxnxuwiensnon
-cipoion w iounocisx. Ocoyx pons s oiom wrpaxi rnasa, xoiop-e nas-saxi zymaxmwmw
rnasamw. U necnpocia: nnrymxa pearwpyei ionsxo na zsw+ymwecn npezmei-. Henozsw+nan
nwma ne s-s-saei y nee +enanwn oxoiwiscn, w ona mo+ei ymepeis c ronozy s oxpy+enww
nenozsw+n-x nacexom-x. Ho ciowi s none ee spenwn nonswiscn zsw+ymemycn o+exiy, xax
mrnosenno cpaai-saei oina+enn-n mexanwsm rnas. Lnasa onpezennxi pasmep zo-uw,
nanpasnenwe w cxopocis zsw+enwn. Oio xax - s-uwcnwiensn-n uenip, xoiop-n, nonyuws w
opaoias nonyuennyx wnopmauwx s zonw cexynz-, iyi +e zaei xomanzy m-muam. Honyuws
oiy xomanzy, nnrymxa monnwenocno np-raei na +episy, s-pac-san snepez ns-x. Lnwnn-n
nwnxwn ns-x nnrymxw io+e ycipoen oco-m opasom: on npwxpennen so piy ne saznwm, a
nepeznwm xonuom. Lnrymxa oxsai-saei wm csox zo-uy w sinrwsaei s poi. Lnrymxa mo+ei
noznp-rnyis na 3040 cm w nooiomy oxoiwicn w na neiaxmwx nacexom-x. Tn+en-e,
neyxnx+we +a- wmyi nwmy na semne.
Kax m- cxasanw, rnasa nnrymxw onpezennxi pasmep npezmeia w,
cnezosaiensno, peaxuwx na nero: ecnw npezmei pasen no pasmepy en camon oio
conepnwx, ecnw mensme oio zo-ua, ecnw onsme oio onacnocis, w nazo yerais.
Ecnw zo-ua zosonsno senwxa w ne ouens -cipo yeraei, nnrymxa xsaiaei ee piom w
nanamw w sanwxwsaei cee s poi. A zansme nauwnaeicn coscem aniaciwuecxoe zenciso:
rnasa nnrymxw saxp-saxicn w norpy+axicn snyips, uio- nponwxnyis nwmy wso pia s
nwmesoz. Hs-x s oiom zene ne nomomnwx, on cny+wi ionsxo znn oxoi-.
Cnyx y nnrymxw snauwiensno yciynaei spenwx w, oueswzno, ne wrpaei
onsmon ponw s ee +wsnw. Hei nw ymnon paxoswn-, nw cnyxosoro npoxoza, apaann-e
nepenonxw pacnono+en- npnmo na nosepxnociw ronos-, sa rnasn-mw yropxamw. O
npwnw+enww xpynnoro spara, nanpwmep uenosexa, ona ysnaei no coipncenwx nous-. Cnyx
passwi cnao, saio ronocos-e zann-e npexpacn-. Oznaxo wciounwxom scem snaxom-x
nnrymauswx ipenen nsnnxicn camu-, camxw ionsxo cnao nonwcxwsaxi. C nomomsx ssyxos
pasnoro iempa nnrymxw w +a- nepezaxi zpyr zpyry wnopmauwx, npasza, zosonsno
orpanwuennoro o+ema. Camu- wszaxi pasnwun-e xnwuw znn npwsneuenwn camox. Ecis
127
cwrnan, npezynpe+zaxmwn conepnwxa, uio ne ciowi npwnw+aiscn. Ecis cwrnan onacnociw.
Ecis xpwx y+aca. Koneuno, cam-e rpomxwe w xpacws-e csazen-e necnw.
. camuos s yrnax pia wmexicn oco-e xo+wci-e nys-pw, wrpaxmwe pons
ycwnwienen-pesonaiopos. . nexoiop-x swzos oiwx cymecis pesonaiop- naxoznicn noz
xo+en ropna. Ouens menozwun-n xpwx, noxo+wn na necns niwu-, wszaei senenan +aa,
paszysan nys-pw na ropne.
Ocnosnan nwma nnrymex w +a nacexom-e, npwuem onsman wx uacis
spezwienw. . xa+zoro swza ecis csow nxwm-e nxza: ocipomopzan nnrymxa npeznouwiaei
nayxos w uwxazox, ipasnnan cnwsnen w xysneuwxos, cepan +aa +yxos w mypasses,
senenan +aa xnonos. Ecnw ecis sosmo+nocis, nnrymxw w +a- nwiaxicn nouiw
wcxnxuwiensno cooiseicisyxmwmw swzamw nacexom-x, no oio -saei pezxo, uame wm
npwxozwicn zosonscisosaiscn pasnoopasn-m menx. C anneiwiom no+wpaxi onw mezsezox,
zonronocwxos, nposonounwxos, nwuwnox xonopazcxoro +yxa, rycenwu w mnorwx zpyrwx
nacexom-x. Lnrymxw, xoiop-e nerxw na noz+em w xopomo np-raxi, oxoinicn w na neiaxmwx
nacexom-x, s iom uwcne na xomapos w aouex. Kpynn-e nnrymxw, ecnw wm ne xsaiaei
nacexom-x, moryi nonmais w c+ecis m-monxa nonesxw, a y+ ecnw ronoz cwnsno npwneuei,
mo+no nanxzais coscem iparwuecxwe cuen-: xpynn-e ciap-e nnrymxw noezaxi cocisennyx
monozs. Monoz-e nnrymaia w +ania ne oinwuaxicn arpeccwsnocisx w zosonscisyxicn
scnxon menousx spoze inen, manwnn-x +yxos, xomapos, zonronocwxos.
Ba cyixw nnrymxa c+ezaei s cpeznem 12 r nwmw, +aa zo 8 r. B-no
nozcuwiano, uio sa neio ipasnnan nnrymxa c+ezaei 1260 spezwienen. -wcno swzos
spezwienen, noezaem-x nnrymxamw w +aamw, s 23 pasa s-me, uem y nacexomonzn-x niwu.
Onw ne pesraxi nacexom-mw c nenpwnin-m sanaxom w sxycom, oi xoiop-x oixas-saxicn
niwu-. Onw nyume niwu nosni nacexom-x, oxpacxa xoiop-x cnwsaeicn c onom. Onw
oxoinicn nousx, xorza niwu- cnni, w noezaxi spezwienen, sezymwx nounon opas +wsnw:
aouex-cosox, monen, rycenwu, cnwsnen.
Pexopz nonesnociw npwnazne+wi x+noamepwxancxon +ae-are, oznon ws
nawonee xpynn-x +a mwpa. Ee wcnonssyxi znn ynwuio+enwn spezwienen na nnaniauwnx
caxapnoro ipocinwxa w cneuwansno sasosni s ie panon-, rze oia xynsiypa wmeei mwpoxoe
pacnpocipanenwe, nanpwmep, na Lasancxwe ociposa, na ocipos Hosan Lswnen. B nexoiop-x
cnyuanx ypo+an caxapnoro ipocinwxa saswcwi wcxnxuwiensno oi axiwsnociw +a--arw.
Hamw +a- yciynaxi en w no pasmepy, w no npo+opnwsociw, no iem ne menee wx
nonesnocis znn caza nacionsxo s-coxa, uio s nexoiop-x esponencxwx cipanax onw
npespaiwnwcs s p-noun-n iosap, w npw +enanww cazosoz mo+ei xynwis cee +ay na
p-nxe.
Lnrymxw noezaxi nacexom-x, no w camw noezaem- es nomaz- onee xpynn-mw
+wsoin-mw. Hanpwmep, nnrymausx w +asx wxpy w ronosaciwxos s onsmom xonwuecise
ynwuio+axi p-- w y+w, w za+e +wsyman s soze xpynnan osepnan nnrymxa ne oixa+eicn
cxsaiwis nponn-saxmero mwmo ronosaciwxa. Ha cyme y nnrymex iax+e mno+eciso sparos.
Ux ezni niwu- w nouiw sce mnexonwiaxmwe, s iom uwcne nopxw, e+w, s-zp-, nwc-,
apcyxw. Ha nnrymex oxoinicn 92 swza niwu, a na +a 18. . +a ecis nexoiopan
samwia xo+n-e nzoswi-e +enes-, no w oio ne nperpaza znn cos, rpauen, enoios,
apcyxos. Lnrymxw cociasnnxi rnasnyx nwmy y+en w razxx, ne rosopn y+e o +wsymwx y
soz- niwuax uannnx, uanxax, +ypasnnx. Korza mano rp-synos, na nnrymex nauwnaxi
oxoiwiscn nwc- w sonxw. Oi nonnoro ynwuio+enwn nnrymex w +a cnacaei ionsxo s-coxan
wx nnozoswiocis. Ozna camxa oixnaz-saei, s saswcwmociw oi swza, oi 2 zo 4 i-c.
wxpwnox. B nauane neia, xorza na cymy s-xozni monoz-e nnrymxw w +a-, noronosse
semnosozn-x ysenwuwsaeicn s zecnixw pas, no y+e secnon cnezyxmero roza oi scero
oioro wsownwn ociaeicn scero, xax oimeuanocs, 25%. Iaxiwuecxw onsman uacis
nnrymex w +a norwaei nocne ioro, xax onw, zociwrnys nonoson spenociw, s-nonnni
cson ocnosnon zonr nepez npwpozon oino+ai wxpy. B nesone, rze nwuio ne rposwi,
nnrymxa mo+ei npo+wis 18 nei, +aa 35 nei.
U sce +e cam-n rnasn-n spar nnrymex w +a uenosex. Oi nero nwxaxan
nnozoswiocis ne cnacei. Ocymenwe onoi, pacnamxa nonmenn-x semens w, naxoneu,
npwmenenwe nzoxwmwxaios npwsozni x -cipomy w nonnomy wcuesnosenwx mnorwx swzos
semnosozn-x.
B Tsenuapww w Lepmanww nouiw sce swz- semnosozn-x naxoznicn na rpanw
wcuesnosenwn w ssni- noz oxpany: sanpemeno wx ywsais, noswis, npozasais,
xonnexuwonwposais. K cuacisx, y nac eme nnrymxw ne nepesenwcs w onxo cxauyi no
namwm rpnzxam. Lnn nwx ne nazo nwxaxwx cneuwansn-x mep npwsneuenwn, xax znn niwu. Ho
sce +e onw yzyi yxinee uyscisosais cen s samem cazy, a snauwi, w axiwsnee
128
oxoiwiscn, ecnw pacienwn na rpnzxax yzyi noca+en- iax nwsxo, uio- wx nwcisn
opasosanw naz semnen cnnomnon nonor, noz xoiop-m uapwi c-pon npoxnazn-n nonympax,
iax nxwm-n nnrymxamw w +aamw.
Ecnw sam npwzei s ronosy moznan n-ne wzen czenais na csoem yuacixe
wcxyccisenn-n npyz, ne sayzsie o nnrymxax, onpezennn ero pasmep- w sacennn ero
paciwiensnocisx. Hesaswcwmo oi ioro, xaxosa yzei nnomazs samero npyza, zno ero
pexomenzyeicn zenais no onpezenenn-m npaswnam. C oznon ciopon- zno zon+no wmeis
necxonsxo yciynos, nnasno cnycxaxmwxcn x camon rnyoxon uaciw npyza. Hpoiwsonono+nyx
cienxy zenaxi oisecnon. Maxcwmansnan rnywna npyza zon+na -is ne mensme 90100 cm,
uio- s oiom mecie soza ne npomepsana zo zna w iam mornw nepeswmosais nexoiop-e swz-
nnrymex. .ciyn- w zno zenaxi ciporo ropwsoniansn-mw, uio- oimepmwe paciwiensn-e
ociaixw pasnomepno pacnpezennnwcs no wx nosepxnociw w nocienenno nepernwsanw es
opasosanwn nzoswi-x rasos, xoiop-e moryi oipaswis owiaienen npyza. Cam-n sepxnwn,
i. e. cam-n menxwn, yciyn saca+wsaxi onoinon paciwiensnocisx, szecs nxwmoe mecio
npe-sanwn npyzos-x nnrymex, +wsymwx s soze. Ha npoiwsonono+nom epery npyza
pasmemaxi xyciapnwxw w s-coxwe ipas-, uio- s znesnyx +apy iam mornw yxp-iscn
nnrymxw, owiaxmwe na cyme. Mo+no za+e czenais na epery wcxyccisenn-e ye+wma znn
wx nepeswmosxw, cno+ws neonsmwe xyuw xamnen w xsopocia.
Ecnw s- cmo+eie sce oio ocymeciswis, io sama zyma yzei cnoxonna: sce,
uio mo+no, znn csowx nnrymex s- czenanw. Teneps zeno sa nwmw.

CBHSAHHNE OHOH HEHBT

B zannom cnyuae wmeeicn s swzy ne peansnan +enesnan uens, a iax
nas-saeman nwmesan. Xoin oia uens w neswzwma, ee +enesnan xsaixa neymonwmo
nanpasnnei mnorwe wonorwuecxwe npouecc- w nossonnei coxpanwis pasnosecwe s npwpoze.
Pasnosecwe rnasn-n saxon npwpoz-. Ho ero-io m- xax pas w napymaem,
xorza paswsaem caz- w oropoz- w sa-saem o iom, uio npw scex csowx iexnwuecxwx w
xwmwuecxwx zociw+enwnx ws npwpoz- nam ne s-psaiscn, a snauwi, xouemsne xouems, nazo
conxzais ee saxon-.
Paccmoipwm ozny ws nwmes-x uenen, cymecisyxmwx s namem cazy. Ona
cociowi ws cnezyxmwx ssenses: nepsoe pacienwn, xoiop-e cny+ai nwmen ipasonzn-m
nacexom-m (wioaram); siopoe wioarw, nwiaxmwecn pacienwnmw w cny+amwe nwmen
xwmn-m w napaswiwuecxwm nacexom-m (oniomoaram); ipeise oniomoarw, xoiop-e
nwiaxicn wioaramw w camw cny+ai nwmen znn niwu, semnosozn-x w i. z. B oion uenw s
camom s-wrp-mnom nono+enww oxas-saxicn wioarw, ie cam-e, xoiop-e s namem
npezciasnenww o+ezwnnxicn oznwm nassanwem spezwienw. Ux nwma scerza wmeeicn s
ws-ixe. Hocxonsxy xonwueciso nwmw ne orpanwueno, onw mornw - w pasmno+aiscn
neorpanwuenno, no oio npowcxozwi ne scerza, iax xax nomwmo nwmw cnoconocis x
pasmno+enwx saswcwi oi mnorwx zpyrwx ycnoswn, s iom uwcne xnwmaiwuecxwx,
xocmwuecxwx, a iax+e oi nanwuwn eciecisenn-x sparos. Ho nocxonsxy oiw ycnoswn
nocionnno mennxicn, io w xonwueciso spezwienen-wioaros ws cesona s ceson
neozwnaxoso. Oio m- swzwm s csoem cazy. Ozwn roz m- ssz-xaem c oneruenwem: nw inen,
nw zonronocwxos. Lpyron roz, ecnw ocensx w swmon cxnaz-saxicn naronpwnin-e ycnoswn
znn oixnazxw nwu w nepeswmosxw oiwx w zpyrwx nozon-x wm menxwx isapen, io secnon m-
c y+acom swzwm namw nnozos-e zepessn w nrozn-e xyciapnwxw, noxp-i-e nonuwmamw
spezwienen.
He s nyumem nono+enww oxas-saxicn w oniomoarw. Hpasza, namw pazociw
oopauwsaxicn znn nwx ropem, w naoopoi. Korza spezwienen mano, wm neuem xopmwis
csox monozs, w iorza uwcnennocis wx cwnsno cnw+aeicn. Korza spezwienen mnoro, znn
nwx coszaxicn npexpacn-e ycnoswn znn pasmno+enwn, w wx noronosse sospaciaei. Ha
neps-n ssrnnz, sce s-rnnzwi snonne narononyuno: maccosoe pasmno+enwe spezwienen
conposo+zaeicn maccos-m pasmno+enwem oniomoaros. Biop-e noezaxi neps-x w zosozni wx
uwcnennocis zo npwemnemoro yposnn. Bce -no - iax, ecnw - ne nexoiopoe
sanasz-sanwe pasmno+enwn oniomoaros no cpasnenwx c pasmno+enwem spezwienen. Ono
sanasz-saei posno na io spemn, xoiopoe ny+no, uio- ws oino+enn-x nwu passwnwcs
nwuwnxw w sspocn-e nacexom-e, a oio, xax npaswno, 23 nezenw.
Pannen secnon, s anpene, m- mo+em nanxzais neps-n oian npoiwsocionnwn
me+zy xwmnwxamw w wx +episamw. Kax ionsxo connue nauwnaei npwrpesais, npoy+zaxicn
neps-e xwmnwxw nayxw w xnon-. Hayxw w nayuxw cam-x pasn-x pasmepos +wsyi w s
semne, w na seixax xyciapnwxos. Onw oxoinicn rnasn-m opasom
129
na sspocn-x nacexom-x eme ne s-mezmwx ws ciazww swmnero noxon. B anpene
npoy+zaxicn xwmn-e xnon- anioxopwc, xoiop-e nepewpaxicn na nnonw w nauwnaxi
s-cac-sais cozep+wmoe swmyxmwx nwu xpacnoro w yporo nnozosoro xnema, inen, meznnwu
w nwciosepiox. U sspocn-e xnon-, w wx nwuwnxw ozwnaxoso npo+opnws-. Becnon onw
noezaxi nnua nassann-x s-me spezwienen. Korza +e neiom ws nwu nonsnnxicn sspocn-e
ocow, onw noezaxi w sspocn-x. Knon- ne ynycxaxi nw inen, nw meznnwu, nw
nwciosepiox, no nxwmon wx nwmen ociaxicn nnozos-e xnemw w, ocoenno, wx nnua. Knon-
moryi ynwuio+wis zo 95% swmyxmwx nwu nnozosoro xnema. Ho znn ioro uio- camxw xnonos
zanw mnorouwcnennoe noiomciso w pacmwpwnw csox nonesnyx zeniensnocis, wm neoxozwma
xpome +wsoinon nwmw nozxopmxa nexiapom, w s oiom oinomenww y nwx ecis csow
npeznouienwn, a wmenno: yxpon, ropuwua, rpeuwxa. Lxoss x useiam ocoennocis
xnonos anioxopwc, xnon- zpyrwx swzos nozxapmnwsaxicn cnazxwmw s-zenenwnmw inen.
Hnozos-e xnemw sa ceson zaxi necxonsxo noxonenwn, no xnon- ne oiciaxi oi nwx. Bo
siopon nonoswne neia nonsnneicn nawonee mnorouwcnennoe siopoe noxonenwe xnonos,
xoiopoe ne zaei xnemam esrpanwuno pasmno+aiscn w nozzep+wsaei wx uwcno na
naropasymnom yposne.
Pannen secnon, s nepwoz pacnycxanwn useioun-x nouex, na noerax nnonw
ws swmyxmwx nwu nonsnneicn nnonnan senenan inn. Cnauana ee nemnoro, w ona ne
oxas-saei cwnsnoro nospe+zaxmero soszenciswn na noerw, no inw onazaxi
neorpanwuennon cnoconocisx x pasmno+enwx. Ba neio onw zaxi 1113 noxonenwn, w, ecnw
nwuio ne memaei, wx uwcno paciei naswnoopasno. Ocoenno wniencwsno pasmno+axicn inw
so siopon nonoswne neia, nocne 24 wxnn, xorza cocias paciwiensnoro coxa menneicn (s
nem ysenwuwsaeicn cozep+anwe yrnesozos, a oio ciwmynwpyei nwianwe w pasmno+enwe
inen). U onw pasmno+anwcs - ecnpezensno, ecnw - ne wx mnorouwcnenn-e eciecisenn-e
sparw. Tnnmw nwiaxicn necxonsxo swzos xwmn-x nayxos w 21 swz xwmn-x nacexom-x, s iom
uwcne o+sw xoposxw, snaiornasxw, xwmn-e xnon-, myxw-cwpwz-, xwmn-e rannwu-. -em
-cipee pasmno+axicn inw, iem axiwsnee nwiaxmwecn wmw xwmnwxw. Myxw-cwpwz-
oixnaz-saxi csow nnua npnmo s xononww inen, a s-pozwsmwecn ws nwu nwuwnxw myx
noezaxi inen c xonua man zo asrycia. B wxneasrycie inen ezni nwuwnxw myxw-
cepepnnxw. Omwmw ycwnwnmw xwmnwxos pasn-x swzos xonwueciso inen so siopon nonoswne
neia, xax npaswno, cnw+aeicn zo zonyciwmoro yposnn.
. nnozo+opxw, rycenwu- xoiopon npnuyicn snyipw nnoxa, ne iax y+ mnoro
sparos cpezw xwmn-x nacexom-x. Lnasn-n ee spar ipwxorpamma, manensxoe
napaswiwuecxoe nacexomoe-nnueez, xoiopoe oixnaz-saei csow nnua s nnua nnozo+opxw. B
pesynsiaie ws nnua smecio nnozo+opxw s-xozwi ipwxorpamma. Tpwxorpammy nayuwnwcs
passozwis wcxyccisenno, w ecnw pano secnon ee s-nyciwis s cazy, io nospe+zenwe nnox
nnozo+opxamw mo+no snauwiensno cnwswis.
B nnozos-x cazax onapy+eno scero oxono 200 swzos oniomoaros, na
osomn-x xynsiypax eme mensme oxono 50 swzos. Oniomoarw zennicn na napaswios w
xwmnwxos. C xwmnwxamw sce zociaiouno npwmwiwsno onw npocio ezni csow +epis-, no s
oinomenww napaswios npwpoza ne nocxynwnacs na s-zymxy, w szecs m- nanxzaem onsmoe
pasnoopaswe npwemos. Oznw napaswi-, xax, nanpwmep, ipwxorpamma, oixnaz-saxi csow
nnua s nnua spezwienn, w ws nwu s-nynnnxicn nwuwnxw ne spezwienn, a napaswia. Lpyrwe
oixnaz-saxi csow nnua s ieno rycenwu wnw nwuwnox. Tax zenaxi onsmwnciso naesznwxos-
wxnesmonwz, myxw-iaxwn-. Lycenwua npozon+aei +wis w nwiaiscn, a snyipw nee speei
cnauana nnuo, saiem nwuwnxa. Lwuwnxa nocienenno s-ezaei snyipennociw rycenwu-, saiem
oxyxnwsaeicn snyipw nycion mxypxw; secnon mxypxa nonaeicn, w ws nee, x sceomemy
yzwsnenwx, s-neiaei sspocn-n naesznwx.
Lpyron npwem napaswi oixnaz-saei nnua ne snyipw rycenwu-, a na
nosepxnociw ee iena. Hpasza, pesynsiai ioi +e: ws nwu s-xozni npo+opnws-e nwuwnxw,
xoiop-e nwiaxicn ienom rycenwu-. Hexoiop-e napaswi- nociynaxi eme xwipoymnee: onw
oixnaz-saxi nnua na nwcisn. Lycenwua, noezan nwcisn, sarnai-saei c xopmom nnuo, a
zansme sce wzei s iom +e nopnzxe: s iene rycenwu- s-spesaei nwuwnxa w no+wpaei ee.
A soi eme wniepecn-n npwmep. Ozwnounan oca ammowna oxoiwicn na rycenwu
cosox, +wsymwx s nouse. Oca s-xan-saei s semne nopxy c pacmwpenwem na xonue. Hanzn
rycenwuy cosxw, ona napanwsyei ee yxycom w nepeiacxwsaei s nopxy. Baiem oixnaz-saei
na rycenwuy nnuo, sxoz s nopxy sazen-saei xamemxom w co cnoxonnon zymon yneiaei.
B-nynwsmwcs ws nnua, nwuwnxa nanzei zociaioun-n sanac xopma.
Kax npaswno, napaswi- ne ouens paswpaxi, x xaxomy swzy npwnazne+wi wx
+episa, -na - nwma. Ha xa+z-n swz spezwienn npwxozwicn necxonsxo swzos
nwiaxmwxcn wmw napaswios. Ho wniepecno oimeiwis, uio nw ozwn swz napaswiwuecxwx
130
nacexom-x ne iporaei nwuwnox xonopazcxoro +yxa. Baio y xonopazcxoro +yxa ecis sparw
cpezw xwmnwxos, w rnasn-e ero sparw +y+enwu-.
Iy+enwu- axiwsn-e xwmnwxw, wx zo-uen cianoswicn sce, uio owiaei na
nosepxnociw w nernyoxo noz nosepxnocisx nous-. B cpeznen nonoce Poccww onapy+eno
necxonsxo coien swzos +y+enwu, no nawonee pacnpocipanen- w mnorouwcnenn- scero nnis
swzos.
Iy+enwu- zosonsno xpynn-e +yxw c +ecixwmw nazxp-nsnmw, xoiop-e s
saswcwmociw oi swza wmexi usei oi wccwnn-uepnoro zo mezno-xpacnoro. Iy+enwu-
onazaxi iaxwmw csoncisamw, xoiop-e zenaxi wx ouens oexiwsn-mw oniomoaramw,
npo+opnwsocis, arpeccwsnocis, s-coxan nnozoswiocis, mnorouwcnennocis w onsman
npozon+wiensnocis +wsnw. K oiomy mo+no zoaswis, uio wx nwuwnxw iaxwe +e axiwsn-e
xwmnwxw, xax w sspocn-e. Ux +episamw cianosnicn nnua, nwuwnxw w sspocn-e ocow cam-x
pasnoopasn-x swzos nacexom-x, no znn nac ouens sa+no, uio +y+enwua eci nwuwnox
xonopazcxoro +yxa, oi xoiop-x oixas-saxicn za+e niwu- ws-sa wx oispaiwiensnoro
sxyca.
Konopazcxwn +yx zaei sa neio zsa noxonenwn. Lwuwnxw nawonee
spezocnocnoro nepsoro noxonenwn s nauane neia ne ouens zociynn- +y+enwuam, iax xax
cwzni s-coxo na xyciax xapioenn, a +y+enwu- eraxi s ocnosnom no semne. Baio nocne
cwnsnoro zo+zn, seipa wnw oxyuwsanwn mno+eciso nwuwnox nazaei na semnx w cianoswicn
+episamw xwmnwxa. Iy+enwu- ynwuio+axi oi 30 zo 70% nwuwnox nepsoro noxonenwn. Biopoe
noxonenwe nwuwnox xonopazcxoro +yxa passwsaeicn so siopon nonoswne neia, xorza
xapioensnan oisa paspaciaeicn w noneraei na semnx. B oio +e spemn naciynaei nepwoz
nawonsmen axiwsnociw +y+enwu. Ozna +y+enwua sa cyixw mo+ei c+ecis s cpeznem
26 nwuwnox xonopazcxoro +yxa. Bcero +y+enwu- c+ezaxi oi 60 zo 100% nwu w nwuwnox
xonopazcxoro +yxa sioporo noxonenwn. Cooiseicisenno, ymensmaeicn xonwueciso +yxa,
yxoznmero na swmosxy w nanazaxmero na xapioensn-e nonn secnon cnezyxmero roza.
B opse c xonopazcxwm +yxom +y+enwuam nomoraxi o+sw xoposxw,
snaiornasxw w xwmn-e xnon-.
Hawonee pacnpocipanenn-n swz o+sen xoposxw cemwioueunan. Ee
nwuwnxa iaxon +e xwmnwx, xax w sspocnan ocos. Ux nwmen nsnnxicn sce menxwe
nacexom-e c mnrxwm ienom: inw, ipwnc-, enoxp-nxa, a iax+e nnua w monoz-e nwuwnxw
nexoiop-x +yxos w aouex, s iom uwcne nnua xonopazcxoro +yxa.
. snaiornasxw xwmnwx ionsxo nwuwnxa, xoiopan noezaei s onsmwx
xonwuecisax inen, xnemen, nnua w monoz-e nwuwnxw +yxos, aouex, xnonos.
Cpezw xwmn-x xnonos nawnyumwe pesynsiai- s noezanww nwuwnox
xonopazcxoro +yxa onapy+en- y xnona-nozwsyca. K iomy +e s-ncnwnocs, uio oioro xnona
mo+no passozwis s wcxyccisenn-x ycnoswnx w s ny+noe spemn s-nycxais na xapioensn-e
nonn. Ho nyume scero on sapexomenzosan cen na axna+anax.
Xwmn-e nacexom-e oniomoarw snocni onsmon sxnaz s czep+wsanwe
pasmno+enwn spezn-x nacexom-x. Benwuwna oioro sxnaza cwnsno xoneneicn s saswcwmociw
oi iex wnw wn-x ycnoswn. Cpezw oiwx ycnoswn ne nocneznee mecio sanwmaei zociynnocis
nwianwn, xax pas io, na uio cazosoz wmeei sosmo+nocis onpezenenn-m opasom snwnis w
iem cam-m cnococisosais ysenwuenwx uwcna oniomoaros. Bzecs m- onnis, s xoiop-n y+e
pas, ynomnnem +ws-e wsropozw.
B +ws-x wsropoznx scerza +wsei onsmoe xonwueciso pasnoopasn-x
nacexom-x: w spezn-x, w nonesn-x. Tam onw naxoznicn s pasnosecww. Biop-e noezaxi
neps-x w iem cam-m ne zaxi wm ecxoniponsno pasmno+aiscn, no w s io +e spemn nwxorza
ne ynwuio+axi wx nonnocisx, nozzep+wsan, iaxwm opasom, csoe nwianwe w,
cooiseicisenno, csox uwcnennocis na zociaiouno s-coxom yposne.
Ecnw s cazy szpyr nauneicn maccosoe pasmno+enwe spezwienen, oniomoarw
yzyi naroiose, uio- nepecenwiscn na xynsiypn-e pacienwn w nomous cazosozy
cnpaswiscn c oion ezon. B oiom cnyuae napymaeicn ia nocnezosaiensnocis co-iwn,
xoiopan xapaxiepna znn caza es +ws-x wsropozen: cnauana poci uwcna spezwienen w
ionsxo uepes 23 nezenw s oisei na ysenwuenwe xonwuecisa nwmw nauwnaei paciw uwcno
xwmnwxos w napaswios, i. e. spezwienw nonyuaxi 23 nezenw op- znn ecxoniponsnoro
pasmno+enwn. Iws-e wsropozw nwmaxi wx oioro npewmymecisa. Oio, iax cxasais, neps-n
momeni.
Biopon momeni noces nexiaponocos. Ha ciazww sspocnoro nacexomoro
mnorwe swz- xwmnwxos w napaswios nwiaxicn nexiapom. Hozxopmxa nexiapom ipeyeicn
nouiw znn scex swzos nonesn-x nacexom-x. Loxasano, uio ona ysenwuwsaei
npozon+wiensnocis +wsnw naesznwxos w wx nnozoswiocis. Bes nozxopmxw onw +wsyi 2
131
3 cyiox, a c nozxopmxon 915. Oio snauwiensno ysenwuwsaei spemn, s ieuenwe xoioporo
naesznwxw sapa+axi rycenwu spezwienn.
Ussecino, uio nonesn-e nacexom-e npeznouwiaxi menxwe useixw pacienwn ws
cemencisa soniwun-x, cno+no- w xpeciousein-x.
B oniwmansnom sapwanie nyiem nocnezosaiensn-x nocesos cnezyei
opranwsosais nocionnn-n xonsenep nexiaponocos, cna+axmwn oniomoaros nwianwem c
secn- zo ocenw. Haesznwxos w napaswiwuecxwx oc npwsnexaxi menxwe useixw yxpona,
anwca, mopxosw, ropuwu-. Xwmn-x oc w myx npwsnexaxi nnocxwe oixp-i-e useixw
maprapwixw, pomamxw, a iax+e mnia, uaep. Xwmn-x myx-+ypuanox sa+no oecneuwis
panouseiymwmw pacienwnmw. Korza secnon onw npoy+zaxicn oi swmnen cnnuxw, wm ioi +e
uac ipeyeicn nwma. Ecnw onw ne nanzyi s oio spemn neoxozwmoro nwianwn, wx nwuwnxw,
axiwsn-e no+wpaienw inen, nonsnicn cnwmxom noszno, ionsxo s asrycie.
Kpome nwianwn nonesn-m nacexom-m ipeyxicn samwmenn-e oi connua,
ienwci-e, sna+n-e mecia owianwn w pacienwn, nozxoznmwe znn oixnazxw nwu. Hayxw w
+y+enwu- npeznouwiaxi +wis w oixnaz-sais nnua s s-coxon ipase noz xyciamw +wson
wsropozw, oixyza onw no nouam cosepmaxi oxoinwusw naerw na oropozn-e rpnzxw.
Iy+enwu- swmyxi s nouse. .uen-e ycianoswnw, uio wx uwcnennocis mo+no ysenwuwis s
1,5 pasa, ecnw coszais wm naronpwnin-e ycnoswn nepeswmosxw, c ocenw pasp-xnws w
nozroiosws rpenw znn nocazxw xapioenn.
Bnaiornasxw znn oixnazxw nwu s-wpaxi sapocnw nanopoinwxos w
seunosenen-x xyciapnwxos. B cazy +enaiensno coxpanwis nexoiopoe xonwueciso zwxwx
useiymwx pacienwn, nanpwmep, nw+m-, pomamxw, i-cnuenwcinwxa, na xoiop-x nxwi
oixnaz-sais nnua o+sn xoposxa.
Eme ozwn npwem passemwsanwe s yxp-i-x oi zo+zn meciax nyuxos conom-
wnw ipocinwxa. Oio yzon-e mecia znn oixnazxw nwu mnorwx nonesn-x nacexom-x. Lnn
nosuos inen w nnozo+opox yxosepiox na nnonw nozsemwsaxi nepesepnyi-e ssepx znom
neonsmwe useioun-e ropmxw, nawi-e cyxon ipason w scnxon ipyxon. Tam yxosepixa
npnueicn znem, iax xax sezei nounon opas +wsnw. Tam +e ona oixnaz-saei w nnua.
Bcnomnwm eme o oznom swze nonesn-x nacexom-x on-nwiennx. Iws-e
wsropozw c useiymwmw xyciamw oio ozwn cnoco wx npwsneuenwn. Lpyron cnoco
coszanwe +wn-x nomemenwn znn zwxwx nuen. Lnn oion uenw cny+wi ciapoe pesno c
onsmwm xonwuecisom npocsepnenn-x s nem oisepciwn. Ero yxpennnxi s sepiwxansnom
nono+enww w csepxy naxp-saxi xonnauxom znn samwi- oi zo+zn.
Hocne scero cxasannoro s-me spnz nw ciowi ye+zais cazosozos oixasaiscn
oi npwmenenwn nzoxwmwxaios. Hzoxwmwxai- paspymaxi +wsyx uens w coszaxi sce ycnoswn
znn ecxoniponsnoro pasmno+enwn spezwienen. Horwaxi s nepsyx ouepezs nonesn-e
nacexom-e-xwmnwxw, xoiop-e +wsyi oixp-io w ne npnuyicn, xax spezwienw, s pasn-x
yxpomn-x meciax: noz xopon wnw xomouxamw nous-. Hpwmenws nzoxwmwxai-, s- nonazaeie x
nwm s nnen, nocxonsxy ynwuio+aeie csowx coxsnwxos w ociaeiecs c nponemon samwi-
csoero caza ozwn na ozwn.

MYPABBH TPYOHTBHBNH HAPOEH

Ecnw s nauane neia sam cnyuwicn nonacis s nec, s- mo+eie ciais
cswzeienem neo-uannoro spenwma csazenoro noneia mypasses. B ozwn ws ienn-x
neinwx znen ws mypasennwxa s-neiaxi coinw xp-nai-x camuos w camox. Oznaxo wx cuacise
znwicn nezonro: scero ozny-zse nezenw. Hpwpoza nozroioswna znn oiwx coszanwn
zosonsno cyposyx cyzsy. Cpasy +e nocne cnapwsanwn camu- norwaxi, norwaei w
onsmwnciso camox, cianosncs +episamw niwu, nnrymex w nayxos, xoiop-e c neiepnenwem
+zyi s-neia mypasses, uio- nawis csow +enyzxw. Us coien camox coxpannxicn nwms
ezwnwu-, w na wx zonx s-nazaei oiseicisenenman pons npozon+aiensnwu poza.
Onnozoisopennan ozwn pas camxa coxpannei cnoconocis x pasmno+enwx scx csox, wnorza
zosonsno zonryx, +wsns, xoiopan npw naronpwnin-x ycnoswnx npozon+aeicn zo 20 nei.
U sce oiw roz- ona yzei +wis s mypasennwxe, oxpy+ennan neyc-nnon
saoion w snwmanwem, a ezwncisenn-m ee zenom cianei oixnazxa nwu w nononnenwe
nacenenwn mypasennwxa. B oxpy+enww npezann-x cnyr ona uapwi s mypasennwxe, w nezapom
iaxyx nnozonocnmyx camxy nas-saxi uapwua. B saswcwmociw oi swza mypasses s
mypasennwxe mo+ei -is ozna wnw necxonsxo uapwu.
. ociansn-x owiaienen mypasennwxa cyzsa onee nposawunan. . nwx
nwxorza ne s-paciyi xp-nsn, w onw nwxorza ne wcn-iaxi cuacisn noneia. Ux yzen
132
nocionnn-n ipyz: zo-ua nwmw, yxoz sa napo+zaxmwmwcn noxonenwnmw, samwia
mypasennwxa. Oiw paouwe mypassw +wsyi, xax npaswno, 12 roza.
B cpeznen nonoce Poccww nawonee pacnpocipanen w mnorouwcnen p-+wn
necnon mypasen owiaiens necos. Ha cazos-x yuacixax s ocnosnom mo+no scipeiwis
uepnoro cazosoro mypassn.
. uepnoro mypassn onsman uacis mypasennwxa naxozwicn noz semnen. Ona
cociowi ws ropwsoniansno pacnono+enn-x osansn-x xamep w coezwnnxmwx wx xozos,
epymwx nauano oi rnasnoro sepiwxansnoro xoza. Csepxy mypasennwx npwxp-i p-xn-m
semnnn-m xonmwxom, iax+e nponwsann-m xozamw. Hepezxo iaxon mypasennwx mo+no naniw
npnmo na rpnzxe, rze mypasses npwsnexaei p-xnan nousa. -ame scero oio npowcxozwi na
rpnzxe c xnynwxon, rze s ieuenwe ipex-uei-pex nei nousa ne nepexan-saeicn, w sa oio
spemn mypassw ycnesaxi o+wiscn.
.uen-e cuwiaxi, uio mypassw cnococisyxi nos-menwx nnozopozwn nous-.
Onw ee nepememwsaxi w p-xnni na rnywny 5070 cm, ooramaxi opranwuecxwm semecisom,
asoiom, ocopom, marnwem w xanwem. Housa soxpyr mypasswn-x rnesz onazaei
nos-mennon mwxpowonorwuecxon axiwsnocisx, w nooiomy pasno+enwe paciwiensn-x
ociaixos ycxopneicn s necxonsxo pas. B cazax, rze semnn nepwozwuecxw nepexan-saeicn,
y mypasses nei sosmo+nociw nponswis sce csow cnoconociw ynyumaienen nous-, no s
necax wx zeniensnocis snocwi cymecisenn-n sxnaz s nousoopasosaiensn-n npouecc.
P-+we necn-e mypassw ciponi onsmwe, s-coxwe mypasennwxw ws seiouex w
xsow, zociwraxmwe s zwameipe w s-coiy onee 1 m. Hozsemnan uacis wx yxozwi na
rnywny 70100 cm. Taxwe mypasennwxw wrpaxi pons apwxw nnozopozwn. Tpas-,
xyciapnwxw w za+e zepessn, paciymwe snwsw mypasennwxa w usw xopnw nonazaxi s sony
nos-mennoro nnozopozwn, n-mno paspaciaxicn. Paciwiensnocis soxpyr mypasennwxos
oinwuaeicn wniencwsn-m pociom w npxo-senenon oxpacxon. O macmiaax nousoynyumaxmen
zeniensnociw mypasses w wx snwnnww na szoposse neca zaei npezciasnenwe cnezyxman
uwpa: na 1 ra neca s cpeznem npwxozwicn 78 i-c. mypasswn-x rnesz (wmexicn s swzy
mypassw pasn-x swzos, xoiop-x na ieppwiopww Poccww nacuwi-saeicn oxono 200).
Hwianwe mypasses zosonsno pasnoopasno. Bonsmyx ero uacis (62%)
cociasnnxi nacexom-e wciounwx enxa, zanee cnezyxi ipas-, cemena, nnoz-, nexiap w
cox pacienwn. Caman wniepecnan ocoennocis nwianwn mypasses oio wcnonssosanwe
s-zenenwn inen, orai-x caxapamw. Me+zy mypassnmw w innmw cymecisyei nernacn-n
zorosop o coipyznwuecise: inw cna+axi mypasses cnazxon nwmen, a mypassw sa oio
oxpannxi wx, nacyi w za+e paccennxi, nepenocn c zepesa na zepeso. Cnazxwe
s-zenenwn inen nxni cowpais w nuen-, a s-paoiann-n c wx nomomsx mez nenamnoro
yciynaei useiounomy.
Cpezw nacexom-x mypasses onsme scero npwsnexaxi rycenwu-, uepsw,
cnwsnw w nwuwnxw. C nwmw mypassw nerxo cnpasnnxicn, snp-cxwsan s wx mnrxwe iena
mypasswnyx xwcnoiy. Oi oioro yxyca zo-ua wnw norwaei, wnw uaciwuno iepnei
nozsw+nocis, w iorza mypassw nepeiacxwsaxi ee s csow saxpoma. Iyxw c isepz-m
xwiwnos-m nanuwpem w sonocai-e rycenwu- ropaszo pe+e cianosnicn +episamw mypasses.
He oxoinicn mypassw w na cxp-ino+wsymwx (nanpwmep, noz xopon wnw noz semnen), w na
nenozsw+n-x nacexom-x.
Hwianwe w nwma wrpaxi s +wsnw mypasses coscem ocoyx pons. Hwma ne
ionsxo cny+wi znn nozzep+anwn +wsnw, no w nsnneicn iem csnsyxmwm ssenom, xoiopoe
o+ezwnnei mypasses oznoro mypasennwxa s ezwn-n w rapmonwuecxw paoiaxmwn couwansn-n
mexanwsm. Mypasen, namezmwn zo-uy, nwxorza ne c+ezaei ee cam. Haws +wzxon nwmen
cson sowx, on e+wi s mypasennwx w nepezaei ee wso pia s poi scem scipeuaxmwmcn no
zopore copaisnm, a ie, nonyuws csox nopuwx, zennicn ex c zpyrwmw mypassnmw. Taxwm
+e opasom xopmni nwuwnox. Ozna nopuwn nepezaeicn npwnwswiensno cia mypassnm. Taxwm
opasom, nwianwe iepnei wnzwswzyansn-n xapaxiep, w sce mnorouwcnennoe nacenenwe
mypasennwxa nwiaeicn xax - ws oznoro wciounwxa. Bmecie c nwmen nepezaxicn epmeni-,
xoiop-e wrpaxi pons cwrnanos, pacnpocipannxmwx wnopmauwx w noy+zaxmwx x
onpezenennomy swzy zeniensnociw: ynyumwis wnw wsmenwis xopmnenwe nwuwnox, ysenwuwis
zo-uy nwmw, xaxon swz nwmw cnezyei wcxais s nepsyx ouepezs. Honyuws iaxon cwrnan,
cneuwansn-e mypassw-ypa+wp- ycipemnnxicn so sce ciopon- na nowcxw. Cnauana na
passezxy oinpasnnxicn nawonee on-in-e w axiwsn-e ocow. Unorza onw yzannxicn oi
mypasennwxa na zecnixw meipos. Hanzn io, uio ny+no, mypassw-ypa+wp- sosspamaxicn w
onpezenenn-m nosezenwem w zsw+enwem ycwxos ysnexaxi sa coon uen-e xononn- mypasses-
nocwnsmwxos. Kononn- ycipemnnxicn s yxasannom nanpasnenww no zoporam, xoiop-e
pacxoznicn so sce ciopon- oi mypasennwxa. Oio zenciswiensno zoporw, c xoiop-x ypan-
133
sce npenniciswn w na xoiop-x semnn xopomo yipamosana i-cnuamw mypasswn-x nor.
Uniepecno, uio xa+z-n mypasen npwnwcan x onpezenennon zopore w scerza xozwi ionsxo
no nen.
Bcn +wsns mypasennwxa npezciasnnei yzwswiensn-n npwmep cna+ennociw
zenciswn s wniepecax omen uenw coxpanenwn cemsw. Ka+z-n mypasen oizaei scero cen
paoie na cemsx, no w oi cemsw on nonyuaei sce neoxozwmoe znn +wsnw: saoinws-n
yxoz s zeicise, saiem xpos w nwmy, samwiy oi nenoroz- w sparos. Ecnw mypasen,
oiwsmwncn oi zoma, mo+ei xaxoe-io spemn npo+wis cam no cee, io pasmno+enwe w
socnpowssozciso mypasswnoro poza sosmo+no ionsxo s cemse, rze ecis uapwua,
oixnaz-saxman nnua, w sce neoxozwm-e ycnoswn znn passwiwn nwuwnox w xyxonox,
nas-saem-x oznwm omwm cnosom monozs. B nepwoz passwiwn monozw so snyipennem
nomemenww mypasennwxa nozzep+wsaeicn sna+nocis oxono 100% w iemnepaiypa 2629 C.
Hapwua nauwnaei oixnaz-sais nnua y+e s anpene, xorza cner eme ne ciann. Torza uacis
mypasses cnneiaeicn s iecn-n xnyox w s wx ienax nauwnaeicn ycxopennoe pasno+enwe
yrnesozos ws naxonnenn-x c ocenw sanacos nwmw. Pasno+enwe conposo+zaeicn s-zenenwem
ienna. Knyox ien pasorpesaeicn w narpesaei snyipennee nomemenwe zo ny+non
iemnepaiyp-.
Ka+z-n mypasen snaei csoe mecio w csox ynxuwx. Kax oio nw noxa+eicn
yzwswiensn-m, mypassw onazaxi onpezenennon cnoconocisx x nponsnenwx wnzwswzyansnon
wnwuwaiws-. Cam-m ipyznonociw+wm-m mo+no cuwiais io, uio oiw esmosrn-e cymecisa
onazaxi namnisx w cnoconocisx x oyuenwx. Ecnw mypasen namen rze-io xopomwn
wciounwx nwmw, on sanomwnaei oio mecio w noiom sosspamaeicn x nemy neoznoxpaino. B
on-iax na coopaswiensnocis mypassw npessomnw nnrymex, uepenax w za+e nexoiop-x
niwu.
Bonee ciap-e w on-in-e mypassw oyuaxi monoz-x yxozy sa nwuwnxamw,
nowcxy xononwn inen. Unopmauwn o wciounwxax nwmw nepezaeicn ws noxonenwn s
noxonenwe, nooiomy zoporw, npono+enn-e s nauane opasosanwn mypasennwxa, coxpannxicn
s ieuenwe scen ero +wsnw.
Hacenenwe spenoro mypasennwxa cociasnnei oi 100 i-c. zo 1 mnn ocoen. B
nem c nocionnnon nepwozwunocisx ocymecisnneicn cmena oznoro noxonenwn zpyrwm, ne
npexpamancs, wzei uenenanpasnennan paoia no s-nnnuwsanwx w s-xapmnwsanwx monozw.
Lnn oioro ipeyeicn onsmoe xonwueciso nwmw. Hooiomy mypassw-ypa+wp- w cnezyxmwe sa
nwmw xononn- nocwnsmwxos nwxorza ne cwzni es zena w nenpecianno omapwsaxi
oxpecinociw mypasennwxa. Mypassw oinocnicn x xwmnwxam: ocnosnan wx nwma nacexom-e.
Hoezanwe orpomnoro xonwuecisa nacexom-x, cpezw xoiop-x npeonazaxi spezn-e swz-,
soi rnasnan nonssa, xoiopyx npwnocni mypassw. Ba ceson ozwn onsmon mypasennwx
necn-x mypasses ynwuio+aei oi 100 i-c. zo 1 mnn nacexom-x. B wx uwcno sxozni
nawonee onacn-e spezwienw neca: cocnosan cosxa, cocnosan nnzenwua, pasn-e swz-
nwnwnsmwxos, nenapn-n w cocnos-n menxonpnz w zp. Mno+eciso nacexom-x mypassw ywsaxi
w noezaxi, no x wx +episam mo+no oineciw w iex, xoiop-m yzaeicn oi nwx s-psaiscn w
wse+ais cmepiw, no nocne yxyca w snp-cxwsanwn mypasswnon xwcnoi- onw na scx +wsns
ociaxicn xanexamw w ne zaxi noiomcisa.
Ocoenno sa+na pons mypasses s npezoispamenww maccosoro pacnpocipanenwn
spezwienen. Hanxzenwn noxasanw, uio mypassw, xoiop-e s o-unoe spemn wmexi zosonsno
pasnoopasnoe menx, s nepwoz maccosoro pasmno+enwn xaxoro-nwo spezwienn
nepexnxuaxicn nouiw wcxnxuwiensno na oxoiy sa oiwm swzom w cnococisyxi
snauwiensnomy cnw+enwx ero uwcnennociw.
Ho cpasnenwx c zpyrwmw xwmn-mw, ynwuio+axmwmw spezwienen nacexom-mw,
nas-saem-mw oniomoaramw, mypassw wmexi ozno cymecisennoe npewmymeciso.
-wcnennocis oniomoaros, xax oimeuanocs panee, nanpnmyx saswcwi oi uwcnennociw
+epis, i. e. oi xonwuecisa nwmw. Hoxa ne nauanocs maccosoro pasmno+enwn spezwienen,
uwcnennocis xwmn-x nacexom-x nesenwxa. Kax ionsxo spezwiens nauan pasmno+aiscn w
xonwueciso nwmw ysenwuwnocs, nauwnaeicn w maccosoe pasmno+enwe xwmnwxos, xoiopoe
oiciaei o-uno npwnwswiensno na zse nezenw spemn, ny+noe znn ioro, uio- ws
oino+enn-x nwu s-mnw nwuwnxw w saiem sspocn-e xwmnwxw. Oiw zse nezenw nsnnxicn
xpwiwuecxwm nepwozom, w sa oio spemn spezwiens ycneei naneciw onpezenenn-n spez.
Mypassw +e ne nozsnacin- oion saxonomepnociw, wx uwcno ne saswcwi oi nanwuwn wnw
oicyiciswn spezwienn onw scerza naroiose.
.cianosneno, uio znn oexiwsnon samwi- neca zociaiouno uei-pex onsmwx
mypasennwxos s xsonnom necy w meciw s nwcisennom.
134
Pons mypasses s necnom xosnncise nacionsxo senwxa, uio s 1971 r. no
pemenwx Bcepoccwncxoro omecisa oxpan- npwpoz- s cipane -na nauaia xamnanwn noz
nassanwem Mypasen. B ee ocymecisnenww yuacisosanw necnwuecisa, mxon-,
npwpozooxpann-e opranwsauww. Ha nepsom oiane oion xamnanww nposozwnwcs yuei,
onwcanwe w opranwsauwn oxpan- wmexmwxcn mypasennwxos. Mypassw ny+zaxicn s oxpane,
iax xax wx uwcnennocis nocienenno coxpamaeicn. B oiom swnosaia ecxosnncisennan
s-pyxa necos w, ne s nocneznxx ouepezs, eszymnoe nosezenwe nxzen, xoiop-m npaswicn
pasopnis mypasennwxw. Ha siopom oiane -no npeznpwnnio paccenenwe mypasses s ie
mecia, rze wx nezociaiouno. Lnn oioro -na paspaoiana cneuwansnan meiozwxa oiopa w
paccenenwn mypasswn-x cemen. O-uno znn oioro wcnonssyxi y+e wmexmwecn mypasennwxw,
no nazo snais, s xaxoe spemn, ws xaxon uaciw mypasennwxa w xaxon o+em nazo ssnis,
uio- naneciw emy mwnwmansn-n spez w s io +e spemn oecneuwis +wsnecnoconocis noson
cemsw. Cazosozam ne pexomenzyeicn nposozwis iaxyx onepauwx w passozwis necn-x
mypasses s cazax. He ciowi sa-sais, uio mypassw ne ionsxo xwmnwxw, no w noxposwienw
inen. Ux zeniensnocis mo+ei npwseciw x snauwiensnomy pociy xonwuecisa inen s cazy, a
oio coscem ne+enaiensno. Ho cxasannoe oinocwicn ionsxo x necn-m mypassnm. Cazos-e
mypassw s oiom nnane esspezn-.
Unorza cazos-e mypassw paszpa+axi snazensues cazos-x yuacixos iem, uio
nocennxicn na rpnzxax c xnynwxon, w, xorza nocnesaxi nroz-, onw ne oixas-saxicn oi
oioro naxomcisa. Ho iax nw y+ mnoro nroz wcnopini mypassw? Ecnw sam xa+eicn, uio
noiepw cnwmxom senwxw, paspymsie uacis mypasennwxos, no ne ciowi paspymais sce. Bezs
nomwmo xnynwxw mypassw noezaxi rycenwu w nwuwnxw pasnoopasn-x spezwienen.
Hepezxo mypassw cianosnicn nenpomen-mw rocinmw s zome, w s- snesanno
mo+eie onapy+wis, uio mypasswnan zopora xonuaeicn na samen xyxne. Ho m- ne coseiyem
wcipennis mypasses nzoxwmwxaiamw, nyume npocio oinyrnyis wx xaxwm-nwyzs nenpwnin-m
znn nwx sanaxom. Lnn oion uenw mo+no wcnonssosais nwcisn iomaios w nanopoinwxos, a
iax+e apomaiwuecxwe pacienwn: nasanzy, uapeu, mniy. Cyxwe nwcisn nw+m- iax+e
xopomee cpezciso oinyrnyis mypasses oi zoma.



HEKOTOPNE COBETN
HO BNPATHBAHHT OFOPOHNX KYHBTYP
OTKPNTOFO FPYHTA

Ho iexnonorww s-pamwsanwn osomen cymecisyei omwpnan w pasnoopasnan
nwiepaiypa na pyccxom ns-xe. Hooiomy s zannom paszene m- paccmoipwm ionsxo ocnosn-e
oropozn-e xynsiyp- w onwmem iexnwxy s-pamwsanwn iax, xax npwnnio s nwiepaiype no
opranwuecxomy semnezenwx. Cpoxw scex paoi yxasan- znn ycnoswn cpeznen nonoc-
Poccww. Lnn paccionnwn me+zy pacienwnmw w pnzamw npwsezen- cpeznwe snauenwn, iax xax
onw saswcni npe+ze scero oi copios.

OBOTH FPYHHN HHO

Bce xynsiyp- ws oion rpynn- oinwuaxicn s-coxon ipeosaiensnocisx x
yzopenwnm w s-coxon ypo+annocisx. Lnasn-n onemeni nwianwn, onpezennxmwn wx
ypo+an, ocop. B cesooopoie onw wzyi nocne ouens ipeosaiensn-x x asoiy xynsiyp
(rpynn- nwci), noz xoiop-e snocni onsmwe zos- xomnocia w nasosa. Bce onw ypo+enu-
ienn-x cipan w nooiomy iennonxws- w ne s-nocni nwsxwx iemnepaiyp.

Toxarm (cexewcrso nacnenosmx)

Honyuwis xopomwn ypo+an iomaios s cpeznen nonoce Poccww ne iax-io
npocio: ipeyeicn onpezenenn-n nas-x w imaiensn-n yxoz. Tem ne menee iomai-
wsnxnenn-n osom cazosozos-oropoznwxos, xoiop-e wsopenw mno+eciso xwipoymn-x
cnocoos wx s-pamwsanwn. Bzecs m- onwmem nawonee npocion w pacnpocipanenn-n.
Tomai- ipeyxi xopomero yzopenwn nasosn-m xomnociom, no ne nxni
ws-ixa nerxozociynnoro asoia. Bwozwnamwuecxwe cazosoz- ysepnxi, uio ws paciwiensn-x
xomnocios iomai- npeznouwiaxi xomnoci, czenann-n ws wx cocisenn-x ociaixos. Lyume
scero s-pamwsais iomai- na s-coxwx rpnzxax c momn-m nnozopozn-m cnoem, pacnonaran wx
s ozwn pnz nocepezwne rpnzxw w sanwman ociansnyx nnomazs conyicisyxmwmw xynsiypamw.
135
Tomai- ouens iennonxws- w onazaxi znwiensn-m nepwozom sereiauww, za+e
y cam-x pannecnen-x copios oi nonsnenwn scxozos zo cospesanwn neps-x nnozos npoxozwi
ne menee 8090 znen. Hooiomy s ycnoswnx cpeznen nonoc- za+e cxopocnen-e copia
s-pamwsaxi paccazon, xoiopyx nocne nocneznero samoposxa (o-uno s nauane wxnn)
s-ca+wsaxi s oixp-i-n rpyni wnw s iennwuy. Paccazy s-pamwsaxi s nomemenww 68 nezens
s zsa oiana. Cnauana s-cesaxi cemena na rnywny 1 cm c paccionnwem me+zy pacienwnmw
1,52 cm. B ase opasosanwn sioporo nwcia cennu- nwxwpyxi, pacca+wsaxi
s ciaxanuwxw, necxonsxo yrnynnn cieens. Hpozon+wiensnocis s-pamwsanwn paccaz-
saswcwi oi samwx sosmo+nocien. Ecnw y sac ecis sosmo+nocis coszais ycnoswn znn pocia
xpenxon, szoposon paccaz-, io s-cesanie cemena s nepson nonoswne mapia. Ecnw mano
cseia w pacienwn cwnsno s-inrwsaxicn, io pansme neps-x uwcen anpenn ne cnezyei
nauwnais. Bonee monozan paccaza (nosznero nocesa) nocne s-cazxw s rpyni nyume
npw+wsaeicn w -cipo oronnei iy, xoiopyx zonro s-pamwsanw s nomemenww.
Pacnpocipanennan omwxa cazosozos saxnxuaeicn s iom, uio onw s-pamwsaxi
wnw noxynaxi paccazy c y+e opasosasmwmwcn nnozamw. Taxwe pacienwn ipaini ouens
mnoro spemenw na npwcnoconenwe x ycnoswnm oixp-ioro rpynia, nazonro npwocianasnwsan
poci w opasosanwe nos-x couseiwn. K iomy +e oiw neps-e nnoz- o-uno -saxi nnoxoro
xauecisa. Caman nyuman paccaza nes-coxwe xpenxwe pacienwn es useixos w nnozos. .
pannecnen-x copios saxnazxa useioun-x xwcien npowcxozwi uepes 30 znen nocne
nonsnenwn scxozos naz 79-m nwciom, y nosznecnen-x uepes 60 znen naz 1214-
m nwciom. Cymecisyei ozwn npwem, nossonnxmwn ysenwuwis nnozonomenwe neps-x useioun-x
xwcien: s ieuenwe ipex nezens nocne nonsnenwn zsyx neps-x nacionmwx nwcises
iemnepaiypy znem cnw+axi zo 1516 C, nousx zo 1012 C. B ociansnoe spemn
cooiseicisenno 2022 C w 1215 C.
Paccazy s-ca+wsaxi s nynxw naxnonno, uio- nw+nnn uacis cienn -na
npwc-nana semnen. Ecnw paccaza cwnsno s-innyia, mo+no nouiw ropwsoniansno saxonais
cieens zo nonoswn-. Ha saxonannon uaciw cienn opasyxicn npwzaioun-e xopnw, w oio
ionsxo ynyumwi nwianwe pacienwn. B xonue man paccazy s-ca+wsaxi noz nnenxy znn
samwi- oi xonozn-x nwsxwx noun-x iemnepaiyp, a nocne 7 wxnn mo+no s-cazwis s
oixp-i-n rpyni. Paccazy nw s xoem cnyuae nenssn s-ca+wsais s xonoznyx nousy; nooiomy
sa ipw nezenw zo s-cazxw na rpnzxe zenaxi nernyoxyx ipanmex szons yzymero pnza
iomaios, sac-naxi s nee nasosn-n xomnoci c zoasnenwem zpesecnon son- iax, uio-
opasosancn neonsmon rpeens, xoiop-n nyume nporpesaeicn na connue, uem posnan
nosepxnocis. Hepez s-cazxon mo+no nonwis nousy iennon sozon.
Copia iomaios zennicn na zse rpynn-. Kycionme iomaim, wnw
teiepmznaninme, wmexi orpanwuenn-n poci, cpezw nwx npeonazaxi cxopocnen-e copia.
Hocne ioro xax na pacienww opasyeicn onpezenennoe, xapaxiepnoe znn copia xonwueciso
seisen w couseiwn, onw nepeciaxi paciw. Bmcoxopoctme iomaim, wx za+e oinocni x
ssxmwmcn pacienwnm, paciyi ssepx neorpanwuenno, opasyn zo cam-x samoposxos nos-e
seisw w couseiwn. Kycios-e iomai- o-uno s-pamwsaxi s oixp-iom rpynie,
s-coxopocn-e s iennwue. Kycios-e iomai- ny+zaxicn s nozsnsxe x xon-mxam wnw onope
s swze nposonounon xneixw, xoiop-e nozzep+wsaxi in+en-e rposzsn nnozos, ne zasan wm
ynacis na semnx. B-coxopocn-e iomai- nozsns-saxi ionci-m mnypom x nepexnazwnam noz
xp-men iennwu-. Tnypom osns-saxi cieens y ocnosanwn. B zansnenmem rwxwn cieens
oswsaeicn soxpyr mnypa w inneicn ssepx. Korza on zociwrnei nepexnazwn-, yzannxi
sepxymxy, uio- ocianoswis poci. Paccionnwe znn xycios-x copios: me+zy pacienwnmw
3050 cm, me+zy pnzamw 4560 cm. Lnn s-coxopocn-x me+zy pacienwnmw 6570 cm.
Hocne s-cazxw paccaz- nousy mynsuwpyxi.
Tomai- ipeyxi nocionnnon saoi-, xoiopan s-pa+aeicn s perynnpnom
nonwse, nozxopmxax w yzanenww oxos-x noeros nac-nxos. Honwsais iomai- mo+no
ionsxo oicionsmencn, nporpeion na connue sozon noz xopens, ciapancs ne mouwis
nwcisn. Honwsais nyume pe+e, npwnwswiensno ozwn pas s nezenx, no xax cnezyei
(1 sezpo na xyci). Hpw nonwse s sozy zoasnnxi xaxoe-nwo +wzxoe yzopenwe. He nazo
ionsxo nepexapmnwsais pacienwn asoiom. Us-iox asoia nponsnneicn s cnezyxmwx
npwsnaxax: cxpyuwsanwe nwcises, cwnsn-n poci nac-nxos, wspacianwe useioun-x xwcien,
sazep+xa cospesanwn nnozos.
Hac-nxw, wnw oxos-e noerw, s-paciaxmwe ws nasyx nwcises, nazo
perynnpno yzannis, s-nam-san wx pyxamw w ociasnnn s nasyxe neonsmon ociaiox cienn
(2 cm). . xycios-x iomaios ociasnnxi 23 ocnosn-x cienn, y s-coxopocn-x
1 cieens.
136
Tomai- camoon-nnxmwecn pacienwn, nooiomy znn ynyumenwn on-nenwn
pexomenzyeicn nepwozwuecxw scipnxwsais useioun-e xwciw.
Tomai- cipazaxi ne cionsxo oi spezwienen, cxonsxo oi pasnwun-x
onesnen, xoiop-e moryi zociaswis cazosozy mnoro nenpwninocien.
Fpzonme ootesnz. Iwioiopa nponsnneicn snauane s swze xopwunes-x nnien
na nwcisnx, noiom na nnozax. Hnoz- nocienenno iemnexi w pasmnruaxicn. Bonesns
ocoenno cwnsno passwsaeicn na senen-x nnozax npw wx zospesanww. Hzinzciocinm
tzcinen (maxpocnopwos, ceniopwos) nopa+axicn rnasn-m opasom nwcisn, xoiop-e npw
passwiww onesnw sac-xaxi w oinazaxi. Bosyzwienw rpwn-x onesnen coxpannxicn s
nouse w s nocneyopoun-x ociaixax. Passwiwx onesnen cnococisyxi sna+nan, xonoznan
noroza w, ocoenno, nonw+enn-e noun-e iemnepaiyp- w xonoznan poca s xonue neia.
Hpownaxiwuecxwe mep-: onp-cxwsanwe oisapom xsoma, a nocne 1 asrycia 1%-non
opzocxon +wzxocisx 23 pasa c wniepsanom 10 znen (onp-cxwsanwe npexpamaxi sa 8 znen
zo yopxw); pasmemenwe nocazox iomaia nozansme oi xapioenn, xoiop-n uame scero
cny+wi wciounwxom sosyzwienen wioiop- (xapioens w iomai- oinocnicn x oznomy
cemencisy w wmexi omwx sosyzwienen onesnen); nozop ycionuws-x copios; cesooopoi
c sosspamenwem na ozno mecio ozwn pas s uei-pe roza. Hocne 1 asrycia pacienwn
cnezyei na nous saxp-sais nnenxon znn samwi- oi nwsxwx noun-x iemnepaiyp. Benen-e
nnoz- nepez zosapwsanwem na 12 mwnyi- norpy+axi s sozy c iemnepaiypon 60 C, uio-
ywis sosyzwienn wnexuww.
Cpezw oaxiepzatnnmx ootesnez nawonee pacnpocipanen oaxiepzatnnmz pax,
nponsnnxmwncn s swze ysnzanwn pacienwn. Ha wsnome nopa+enn-x nwcises swzn-
nouepnesmwe cocyz-, cieens pacipecxwsaeicn. Bosyzwiens nepezaeicn c cemenamw w
uepes nousy. Lnn npezoxpanenwn oi oiwx onesnen cemena nepez nocesom nporpesaxi s
soze s ieuenwe 20 mwn npw iemnepaiype 4850 C, saiem cpasy oxna+zaxi s xonoznon
soze w s-cymwsaxi.
Cipazaxi iomai- w oi nzpycnmx ootesnez. Ocoenno nerxo onw sapa+axicn
swpycom iaoaunoz mosazxz, xoiopan uame scero nepezaeicn uepes pyxw xypwnsmwxos. Oioi
swpyc, pacnpocipanenn-n rnasn-m opasom na iaaxe, coxpanneicn s cwrapeiax, w
nooiomy xypwnsmwxw nsnnxicn ero rnasn-mw nepenocuwxamw. Baonesanwe nponsnneicn s
zeopmwposanww nwcises w nonsnenww na nwx cseino-senen-x nnien. Lwcisn, rnasn-m
opasom monoz-e, npwopeiaxi mosawunyx oxpacxy. Poci sameznneicn. Bwpyc coxpanneicn
na paciwiensn-x ociaixax, s nouse w na cemenax. Lnn samwi- oi mosawxw cemena
samauwsaxi na 30 mwn s 1%-nom pacisope mapranuosoxwcnoro xanwn, saiem imaiensno
npom-saxi sozon. Bspocn-e saonesmwe pacienwn 23 pasa c nepep-som s 3 nezenw
nonwsaxi pacisopom mapranuosoxwcnoro xanwn (5 r na sezpo soz-) wnw onp-cxwsaxi
cnni-m monoxom (1n na sezpo). Mnorwe nos-e copia ycionuws- x mosawxe. Kypwnsmwxos ne
noznycxaxi x iomaiam, noxa onw ne cnonocnyi pyxw 10%-non xnopnon wssecisx.
B cooiseicisww c xauecisom w pasmepom nnozos iomai- zennicn na ipw
rpynn-. Hepsan nznotpatnme copia, na xoiop-x opasyxicn xwciw menxwx cnazxwx
nnozos. Bwnorpazn-e iomai- ocoenno nxwm- zeismw. Biopan onsmoe pasnoopaswe
catainmx copion c xpynn-mw, coun-mw nnozamw. Cpezw nwx mnoro nos-x rwpwzn-x copios,
ouens ypo+ann-x w ycionuws-x x onesnnm. Cnezyei npezynpezwis, uio ne ciowi n-iaiscn
nonyuwis cemena ws nnozos rwpwzn-x iomaios. Bo siopom noxonenww onw o-uno zaxi
cna-e pacienwn. Tpeisn iomai-, npeznasnauenn-e znn nepepaoixw c ouenn ntoinmmz,
mzczcimmz z necounmmz ntotamz. Us nwx zenaxi iomainyx naciy wnw xpanni s cyxom swze.
Hocneznwn cnoco znn nac necxonsxo neo-uen. Hnoz- paspesaxi szons, s-cxpeaxi
cemena, xoiop-e nerxo oizennxicn oi cienox, w pacxnaz-saxi na npoiwsens cpesom snws.
Tomai- cymai s neuxe s ieuenwe 24 uacos npw iemnepaiype oxono 70 C. Cyxwe apomain-e
nonoswnxw iomaios nomemaxi s cocyz, nepexnaz-san nwcisnmw aswnwxa, zoasnnxi 1
2 zonsxw uecnoxa w sanwsaxi paciwiensn-m (onwsxos-m) macnom.

Hepeu w axnaxanm (cexewcrso nacnenosme)

Oiw osomw oinocnicn x iomy +e cemencisy nacnenos-x, uio w iomai-, w s
csowx ipeosanwnx w npwemax s-pamwsanwn so mnorom cxozn- c nwmw. Onw iax+e ipeyxi
nnozopoznon nous- c s-coxwm cozep+anwem rymyca, no es ws-ixa nerxozociynnoro
asoia. B-xozu- ws iponwxos, onw ny+zaxicn s eme onee s-coxwx iemnepaiypax w eme
cwnsnee, uem iomai-, onicn ne ionsxo samoposxos, no za+e npocio xonoznon noroz- w
ne nxni cxsosnnxos. Hooiomy nyume scero zep+ais wx sce neio noz nnenxon wnw s
iennwue.
137
Paccazy nauwnaxi s-pamwsais sa 810 nezens zo nocneznwx samoposxos s
zsa oiana iax +e, xax paccazy iomaios. Xopoman paccaza nonyuaeicn ionsxo npw ycnosww
xopomen ocsemennociw w s-coxon iemnepaiype, ne nw+e 23 C. Paccazy nocne saxanwsanwn
s-ca+wsaxi s iennwuy ne pansme 20 man, a s oixp-i-n rpyni ne pansme 12 wxnn.
Paccaza axna+anos nnoxo nepenocwi nepecazxy w zonro npw+wsaeicn. Hepez
s-cazxon nousa, camo coon pasymeeicn, zon+na -is xopomo nporpeia w yzopena
xomnociom. Paccazy s-ca+wsaxi, ionsxo cnerxa sarnynnn cieens s npociopn-e nynxw, s
xoiop-x mo+no xopomo pacnpaswis xopnw. Kopnw sac-naxi cnauana xomnociom, saiem
nouson, xopomo nonwsaxi w noxp-saxi nosepxnocis nous- mynsuon. Hoxa paccaza xopomo
ne npw+wseicn, ee samwmaxi oi npnmoro conneunoro cseia.
Paccionnwn me+zy pacienwnmw s pnzy znn nepua 4050 cm, znn
axna+ana 5060 cm, me+zy pnzamw 90 cm.
. axna+ana nnoz- opasyxicn na oxos-x seisnx. Lnn ioro uio- ycwnwis
wx poci, sepxymxy pacienwn yzannxi. Ha axna+ane ociasnnxi o-uno 46 nnozos, oio
wmenno io xonwueciso, xoiopoe mo+ei s-xopmwis ozno pacienwe s ycnoswnx cpeznen
nonoc- Poccww. Usnwmnwe sasnsw yzannxi. B onee x+n-x panonax uwcno nnozos na oznom
pacienww mo+ei zociwrais 810. Ha nezociaiox cseia wnw ienna axna+an pearwpyei ne
ymensmenwem pasmepa nnozos, a ymensmenwem wx uwcna.
Baxna+an camoe nxwmoe pacienwe xonopazcxoro +yxa, za+e onee
nxwmoe, uem xapioens. Hooiomy nazo sce spemn cnezwis, ne nonsnicn nw na nw+nen
ciopone nwcises xnazxw nwu, w cpasy ynwuio+ais wx, noxa ws nwx ne s-nynwnwcs
nwuwnxw.
Hpw s-pamwsanww nepua cno+nocis saxnxuaeicn s iom, uio wnorza na
pacienww ne opasyxicn sasnsw. Oznon ws npwuwn mo+ei -is wsnwmex asoinoro
yzopenwn. Hpw iemnepaiype s-me 30 C w nw+e 15 C ne npowcxozwi on-nenwn w sasnsw
onazaxi. Bzecs y+ nwuero ne nozenaems, w ociaeicn +zais, noxa nponzei
nenaronpwninan noroznan nonoca. Oio ne cipamno, iax xax na pacienwnx nepua sce
spemn opasyxicn nos-e usei- w npw naciynnenww xopomen noroz- ws nwx naunyi
passwsaiscn nnoz-. Orzen rosopwi: He sa-sanie, nepeu mnoroneinee pacienwe,
o-uno on +zei naronpwnin-x ycnoswn w ne cnemwi opasos-sais nnoz-. B-saei iax,
uio s nauane neia na nepue nonsnneicn necxonsxo nnozos w saiem useienwe
npexpamaeicn. Ecnw ociaswis oiw neps-e nnoz- s-spesais, io wmw orpanwuwicn w secs
cop ypo+an. Ecnw +e no+episosais oiwmw nnozamw w yzanwis wx, xorza onw eme
manensxwe, io pacienwn naunyi useciw c yzsoennon oneprwen w x xonuy cesona zazyi
s-coxwn ypo+an. Lnn pannero copa mo+no ociaswis necxonsxo pacienwn c neps-mw
nnozamw. -io- cospesanwe nnozos ycxopwis s xonue cesona w ne zais wm nonacis noz
samoposxw, pexomenzyeicn cnezyxmwn npwem: rnyoxo p-xnni nousy soxpyr pacienwn,
uio- nemno+xo noipeso+wis xopnw, w yzannxi sce ociasmwecn na pacienww usei- w
menxwe nnoz-.
Baxna+an- w nepu- menee cipazaxi oi onesnen, uem iomai-. Hepeu mo+ei
nospe+zaiscn inen w nayiwnn-m xnemom.
Cymecisyei onsmoe pasnoopaswe copios nepua w axna+ana cam-x
pasnoopasn-x oxpacxw, pasmepa w opm-.

Orypum (cexewcrso rmxsennme)

Oio xanpwsnan w ipeosaiensnan xynsiypa, no ecnw nayuwiscn
yzosneisopnis ee xanpws-, io s- yzeie sac-nan- orypuamw xsaiwi w na neio, w na
swmy. Orypu- ouens iennonxws-, oniwmansnan iemnepaiypa znn wx pocia w opasosanwn
sasnsen 2528 C; npw iemnepaiype nw+e 1214 C poci sameznneicn w nnoz- ne
opasyxicn; npw iemnepaiype nw+e 5 C onw norwaxi. Orypu- ouens ipeosaiensn- x
nousennomy nnozopozwx, wm neoxozwmo yzopenwe onsmwm xonwuecisom paciwiensnoro wnw
nasosnoro xomnocia. Onw xopomo yzaxicn na orai-x opranwxon, cyrnwnwci-x, xopomo
zpenwposann-x nousax co cnaoxwcnon peaxuwen. Orypu- iax+e ouens ipeosaiensn- x
snare, ny+zaxicn s xopomem, perynnpnom nonwse. Hezociaiox snarw cwnsno iopmoswi poci
w cnw+aei ypo+an. Ux cnaan ciopona s-coxan uysciswiensnocis x wnexuwnm.
Orypu- mo+no s-pamwsais ws cemnn wnw paccazon. Hpw s-pamwsanww paccaz-
nazo nomnwis, uio y orypua ouens ne+n-e xopnw w manenmee wx nospe+zenwe npw
nepecazxe cwnsno snwnei na nocnezyxmwn poci. Hooiomy paccazy orypuos o-uno
s-pamwsaxi nezonro, ne onsme 20 znen, s npociopn-x ciaxanuwxax zwameipom 810 cm,
uio- mo+no -no nepeneciw s nousy sce pacienswue c xomom semnw, ne noipeso+ws
138
xopnw. B xa+z-n ciaxanuwx s-cesaxi zsa-ipw cemenw na rnywny 2 cm, ociasnnn nocne
nonsnenwn scxozos ozno camoe xpenxoe pacienwe. Hpw npope+wsanww wsnwmnwe pacienwn ne
s-zeprwsaxi, a cpesaxi.
Paccaza ipeyei xopomero ocsemenwn w iemnepaiyp- 2024 C. Loiosyx
paccazy s-ca+wsaxi noz nnenxy 1520 man, a s oixp-i-n rpyni 515 wxnn. Hoces s
oixp-i-n rpyni noz nnenxy npowssozni c 20 man no 7 wxnn s xopomo nporpeiyx nousy
npezsapwiensno samouenn-mw w nayxmwmw cemenamw. . pannwx copios orypua nnozonomenwe
naciynaei uepes 4045 znen nocne nonsnenwn scxozos, y cpeznecnen-x copios uepes
5560 znen.
Hoces w nocazxy orypuos mo+no npowssozwis zsymn cnocoamw. Heps-n: s
nernyoxwe nynxw sac-naxi 0,5 xr xomnocia, csepxy sac-naxi xopomen nnozopoznon
nouson w s opasosasmwncn xonmwx s-cewsaxi 69 cemnn na rnywny 2 cm. Korza pacienwn
zociwrnyi s-coi- 10 cm, ociasnnxi 4 cam-x xpenxwx npopocixa, ociansn-e cpesaxi.
Xonmwxw pacnonaraxi na paccionnww 90120 cm. Bmecio cemnn s nynxw mo+no s-cazwis
paccazy. Biopon cnoco: nocepezwne rpnzxw zenaxi nernyoxyx oposzy, sac-naxi ee
xomnociom cnoem ionmwnon 5 cm, csepxy noxp-saxi nnozopoznon nouson. B opasosasmwncn
rpeens s-ca+wsaxi cemena orypua na rnywny 2 cm (na paccionnwe 30 cm 23 cemenw)
wnw s-ca+wsaxi paccazy. Paccionnwe s pnzy me+zy pacienwnmw nocne npope+wsanwn 30 cm,
me+zy pnzamw s saswcwmociw oi copia 70120 cm. Hocne s-cazxw paccaz- nousy cpasy
mynsuwpyxi xomnociom wnw xaxwm-nwo paciwiensn-m maiepwanom, uio- s npome+yixax
me+zy nonwsamw samwiwis oi nepec-xanwn sepxnwn cnon nous-, rze pacnono+ena onsman
uacis xopneson cwciem- orypuos. Hpw nocazxe cemenamw nousy iax+e mynsuwpyxi. Tonmwna
cnon mynsuw saswcwi oi yrpos- co ciopon- cnwsnen, xoiop-e moryi ynwuio+wis sce
scxoz- orypuos. -em oia yrposa onsme, iem ionsme cnon mynsuw.
Orypu- xopomo yzaxicn na rpnzxax-xonmwxax, xoiop-e onwcan- s paszene
Opaoixa nous-.
B oinwuwe oi zpyrwx xynsiyp, orypu- xopomo pearwpyxi na yzopenwe
cse+wm xoposswm nasosom, xoiop-n mo+no snocwis s oposz- smecio xomnocia. Cse+wn
nasos, pasnarancs, s-zennei ienno, xoiopoe samwmaei scxoz- orypuos oi secennwx
xonozos.
Orypu- ne wmexi npounoro npnmocionuero cienn. Mo+no ociaswis nneiw
orypuos ne+ais na semne, no nyume nozsnsais x onope, uio- onw pocnw sepiwxansno.
Oio ymensmaei seponinocis nopa+enwn wx rpwn-mw onesnnmw w nossonnei oxonomwis
nnomazs.
Orypeu wmeei paszensnonon-e useixw, io ecis my+cxwe usei- c i-uwnxamw w
+encxwe usei- c sasnsnmw. On-nenwe npowcxozwi c nomomsx nacexom-x. Hocxonsxy +encxwe
useixw c sasnsnmw opasyxicn rnasn-m opasom na oxos-x noerax, io pexomenzyxi s
ciazww 45 nwcises npwmwnnyis sepxymxy rnasnoro noera, uio- ciwmynwposais poci
cienen ws nouex s nasyxax nwcises. Pacienwn, s-pamenn-e ws cemnn 24-neinero cpoxa
xpanenwn, opasyxi onsme +encxwx useixos, uem pacienwn, s-pamenn-e ws cse+wx cemnn.
Bepxymxw oxos-x noeros iax+e npwmwn-saxi, xorza onw zociwrnyi znwn- 2225 cm.
Honwsais mo+no ionsxo xopomo nporpesmencn sozon 23 pasa s nezenx. Oi xonoznon soz-
na pacienwnx passwsaxicn pasnwun-e rpwn-e onesnw, npewmymecisenno pasn-e swz-
rnwnen.
Ho snemnemy swzy orypuos mo+no cyzwis, ipeyeicn nw wm nozxopmxa
+wzxwmw yzopenwnmw. Cseinan, xnopoiwunan oxpacxa nwcises cswzeienscisyei o
nezociaixe asoia. .poznwsan opma nnozos ysxoe ocnosanwe w maposwznan siopan
nonoswna cswzeienscisyei o nezociaixe xanwn. B oiom cnyuae mo+ei nomous zpesecnan
sona, nac-nannan soxpyr ocnosanwn cienn. Ecnw s- ne cmornw zo nocesa cnazwis
orypu- zociaioun-m xonwuecisom xomnocia wnw nasosnoro yzopenwn, io nozxopmxa +wzxwm
yzopenwem 23 pasa s ieuenwe neinero cesona neoxozwma.
Hocne nauana nnozonomenwn orypu- cnezyei cowpais perynnpno, ne
ociasnnn na nneinx nepespesmwe +eni-e nnoz-, iax xax onw iopmosni opasosanwe nos-x
sasnsen.
Us spezwienen na orypuax uame scero scipeuaeicn oaxuenaz itz, nayiznnmz
xtem, tattonaz nemaiota, ipzncm. O mepax ops- c nwmw -no cxasano pansme. Orypu-
cwnsno cipazaxi oi pasnoopasn-x onesnen, cpezw xoiop-x na nepsom mecie cioni
rpwn-e.
Myunzciaz poca nponsnneicn s swze en-x myunwci-x nnien, xoiop-e
opasyxicn cnauana na sepxnen ciopone nwcises, saiem pacnpocipannxicn na nw+nxx
ciopony w na cienw. Lwcisn +eniexi w oimwpaxi. Bosyzwienw coxpannxicn s nouse w na
139
ociaixax pacienwn. Cpezcisa samwi-: nozop ycionuws-x copios, cesooopoi, npw
sna+non xonoznon noroze npownaxiwuecxoe onp-cxwsanwe oisapom xsoma. Hpw nepsom
nonsnenww npwsnaxos saonesanwn pacienwn onp-cxwsaxi oznwm ws nepeuwcnenn-x nw+e
cpezcis: 1%-nan opzocxan +wzxocis; 0,150,4%-nan xonnowznan cepa; nacion xoposnxa
wnw npenoro cena.
Lpyrwe rpwn-e onesnw wmexi swz nssouex na nwcisnx w nnozax, npw oiom
na nopa+enn-x opranax opasyeicn apxaiwci-n nanei rpwnwu-. Hsei oioro naneia
saswcwi oi swza rpwa, s-ssasmero saonesanwe: ceposaio-onwsxos-n usei onwsxosan
nninwciocis; en-n nanei enan rnwns; uepn-n uepnan nnecens; cepo-woneios-n
nanei na nw+nen ciopone nwcises no+nan myunwcian poca; posos-n nanei anipaxnos.
Txans onsn-x nnozos pasmnruaeicn w sarnwsaei. Bosyzwienw rpwn-x onesnen
coxpannxicn na paciwiensn-x ociaixax, s nouse w na cemenax. Hpownaxiwuecxwe mep- ie
+e, uio w npoiws myunwcion poc-. Hpw nonsnenww neps-x npwsnaxos onesnw nopa+enn-e
nwcisn cnezyei cpesais zo ocnosanwn uepemxa w ynwuio+wis. Hocne yopxw ypo+an sce
cienw w nwcisn oinpaswis s xomnocinyx xyuy. Passwiwe onesnw mo+ei ocianoswis
onp-cxwsanwe 1%-non opzocxon +wzxocisx 23 pasa c wniepsanom 1015 znen. Hocneznxx
opaoixy nposozni sa 15 znen zo copa ypo+an. Cemena zeswnwuwpyxi nepez nocesom s
pacisope mapranuosoxwcnoro xanwn (2 r/n) s ieuenwe 1520 mwnyi, saiem npom-saxi
sozon.
Ha orypuax uacio scipeuaeicn axiepwansnan onesns oaxiepzos otypon.
Ha nwcisnx opasyxicn +enio-yp-e nnina. Txans nwcia snyipw nnien sac-xaei w
s-nazaei. Hpoz-pnsnenn-e nwcisn xapaxiepnan uepia oion onesnw. Ha nopa+enn-x
pacienwnx nnoz- nepeciaxi paciw w npwnwmaxi ypoznwsyx xpxuxoopasnyx opmy.
Bosyzwienw coxpannxicn s nouse w na cemenax. Hpownaxiwuecxwe mep-: nozop
ycionuws-x copios, cesooopoi, yzanenwe c rpnzxw nocneyopoun-x ociaixos,
zeswnexuwn cemnn s 1%-nom pacisope mapranuosoxwcnoro xanwn, onp-cxwsanwe 1%-non
opzocxon +wzxocisx.
Us swpycn-x onesnen na orypue uame scero scipeuaeicn mosazxa. Bepxnwe
nwcisn npwopeiaxi mosawunyx oxpacxy, a nw+nwe sac-xaxi, useixw onazaxi, nnoz-
zeopmwpyxicn. Unexuwn nepezaeicn innmw w sapa+enn-mw cemenamw. Hpownaxiwuecxwe
mep-: oessapa+wsanwe cemnn nyiem nporpesa npw iemnepaiype 70 C s ieuenwe 1 uaca,
ynwuio+enwe inen. Hpw passwiww onesnw pacienwn opaai-saxi pacisopom
mapranuosoxwcnoro xanwn (1,5 r na 10 n soz-) wnw 10%-n-m cnni-m monoxom c
zoasnenwem 710 xanens noza na 10 n pacisopa. Cwnsno nopa+enn-e pacienwn
ynwuio+axi.
Cymecisyei onsmoe pasnoopaswe copios orypua, oinwuaxmwxcn no
cxopocnenociw, ycionuwsociw x onesnnm. Hpw s-ope copia znn csoero yuacixa
opamanie snwmanwe, znn xaxwx ycnoswn s-pamwsanwn npeznasnauen copi znn oixp-ioro
rpynia wnw iennwu-, roznicn nw ero nnoz- znn xoncepswposanwn wnw onw ionsxo
canainoro nasnauenwn.
Pannecnen-e copia uame scero oinocnicn x canainomy iwny, npw saconxe
cianosnicn zpnn-mw w nesxycn-mw. Lnn xoncepswposanwn wcnonssyxi cpeznecnen-e w
nosznwe copia. Lnn s-pamwsanwn orypuos s iennwuax s-sezen- cneuwansn-e copia
camoon-nnxmwxcn (wnw napienoxapnwuecxwx) orypuos.
Lwpwzn-e copia orypuos oinwuaxicn s-coxon oneprwen pocia w
ycionuwsocisx x onesnnm. Ho nazo wmeis s swzy, uio cemena oi rwpwzn-x orypuos
nonyuaxicn nwsxoro xauecisa.
Lnn nos-menwn ypo+an orypuos npwzymano mno+eciso npwemos, xoiop-e
onwcan- s oieuecisennon nwiepaiype. Ho s opranwuecxom semnezenww, xax y+e -no
cxasano, ne ronnicn sa s-coxwmw ypo+anmw, rnasnoe snwmanwe opaman na xaueciso.
Kaavxw, rmxsa (cexewcrso rmxsennme)

Oiw xynsiyp- oinocnicn x iomy +e cemencisy i-xsenn-x, uio w orypu-, w
ouens nwsxw x nwm no csoncisam. Onw iax+e iennonxws-, iax+e npez+nsnnxi s-coxwe
ipeosanwn x yzopenwx, nonwsy, x nnozopozwx nous-. Kaauxw paciyi xyciom, i-xsa
opasyei znwnn-e, cienxmwecn no semne nneiw. Cnoco nocazxw w nocesa ioi +e, uio y
orypuos.
Uyxznz ozwn ws swzos xaauxa. Ero xapaxiepnan ocoennocis iemno-
wnw cseino-senenan c iemn-mw nonocamw oxpacxa nnozos. Onw onee ypo+ann-, uem
enonnozn-e xaauxw, sxycnee w nyume xpannicn. Hooiomy s nocneznwe roz- uyxwnw
sasoesanw onsmyx nonynnpnocis y namwx oropoznwxos.
140
Hocxonsxy xaauxw zosonsno cxopocnenan xynsiypa (cop nnozos
nauwnaeicn uepes 5565 znen nocne nocesa), io nei cm-cna s-pamwsais wx paccazon.
Hpome so siopon nonoswne man s-cenis cemena noz nnenxy. B ozny nynxy s-cesaxi 3
4 cemenw na rnywny 34 cm. Hocne nonsnenwn scxozos s nynxe ociasnnxi ozno camoe
xpenxoe pacienwe, ociansn-e cpesaxi. Korza mwnyei onacnocis samoposxos, nnenxy
cnwmaxi.
Hnoz- i-xs- o-uno zosozni zo nonnon cnenociw, w, uio- onw ycnenw
nonnocisx passwiscn w cospeis zo naciynnenwn samoposxos, na uio ipeyeicn 110
130 znen, i-xsy s-pamwsaxi paccazon, xoiopyx s sospacie 2025 znen s-ca+wsaxi s
rpyni s xonue man noz nnenxy wnw s nepson nonoswne wxnn s oixp-i-n rpyni. Paccazy
s-pamwsaxi s ciaxanuwxax zwameipom 1015 cm iax +e, xax orypu-, nepeca+wsan s rpyni
co scem xomom semnw, uio- ne noipeso+wis xopnw. T-xsa ycnesaei s-speis w npw nocese
cemenamw s rpyni s cepezwne man noz nnenxy. Lnn samwi- npopocixos i-xs- oi
samoposxos mo+no smecio nnenxw wcnonssosais xax yxp-iwe znn xa+zoro oizensnoro
pacienwn zsyxnwipos-e nnaciwxos-e yi-nxw c oipesann-m ropn-mxom.
Kaauxw w i-xs- znn opasosanwn csowx mnorouwcnenn-x w xpynn-x nnozos
ny+zaxicn s eme onee ownsnom yzopenww, uem orypu-. Ux mo+no s-pamwsais na cse+em
wnw nepenpesmem nasose. -acio i-xs- ca+axi npnmo na xomnocinon xyue. Oio xopomo znn
nwx, no nnoxo znn xomnocinon xyuw. Bonee npaswnsno nocazwis i-xs- y ocnosanwn
xomnocinon xyuw, iax uio- wx nneiw nonsnw ssepx no oixocam xyuw, a mwpoxwe nwcisn
samwmanw xomnoci oi nepec-xanwn w neperpesa na connue. -ame scero xaauxw w i-xs-
ca+axi s nernyoxwe nynxw, czenann-e na xonmwxax ws xomnocia wnw nepenpesmero
nasosa. Lynxw zenaxi znn yzocisa nonwsa. Hnomazs nwianwn oznoro pacienwn xaauxa
oxono 1 m
2
, oznoro pacienwn i-xs- 1,52 m
2
.
Kaauxw w i-xs- wmexi my+cxwe w +encxwe useixw. O-uno cnauana
passwsaxicn my+cxwe useixw, nosznee +encxwe c sasnsnmw. Iencxwe useixw
pacxp-saxicn pano yipom w x seuepy ysnzaxi. B oioi npome+yiox spemenw zon+no
npowsoniw on-nenwe. Ecnw s samem cazy mano nacexom-x-on-nwienen, io sam npwzeicn
ssnis na cen wx pons. Lnn oioro cp-saxi cse+wn my+cxon useiox, yzannxi nenecixw w
i-uwnxamw nposozni no neciwxy +encxoro useixa. Oznwm my+cxwm useixom mo+no on-nwis
necxonsxo +encxwx. B-saei iax, uio +encxwe useixw opasyxicn pansme my+cxwx. Onw ne
yzyi on-nen-, w sasnsw na nwx ne pasossxicn s nnoz-. Hazo +zais, xorza na pacienww
oznospemenno pacxpoxicn my+cxwe w +encxwe useixw, no, ecnw nonswnwcs oznw my+cxwe
useixw, a +encxwe sanasz-saxi, wmeei cm-cn my+cxwe useixw oiopsais, oio ycxopwi
nonsnenwe +encxwx.
Lnn neinero ynoipenenwn s nwmy nnoz- xaauxos cowpaxi, xorza onw
monoz-e w ne+n-e, es cemnn snyipw, znwnon ne onee 1520 cm. Ecnw perynnpno
cowpais monoz-e nnoz-, io na pacienww yzyi opasos-saiscn sc nos-e sasnsw w
nnozonomenwe yzei npozon+aiscn nouiw zo samoposxos. Lnn swmnero xpanenwn xaauxw
ociasnnxi na xycie, noxa xo+wua ne saisepzeei. Hyxwnw xpannicn npw xomnainon
iemnepaiype nyume, uem zpyrwe copia xaauxos. B ieuenwe cesona xaauxw nazo 23 pasa
nozxapmnwsais +wzxwm yzopenwem w perynnpno nonwsais iennon sozon.
Ocoennocis yxoza sa i-xson saxnxuaeicn s npwmwnxe yzanenww iouxw
pocia na rnasnom ciene znn ciwmynnuww opasosanwn oxos-x noeros. Ecnw oioro ne
czenais, io na rnasnom ciene opasyeicn ozwn nnoz, xoiop-n s-paciei zo rpomaznon
senwuwn-, saiopmosws poci scex zpyrwx sasnsen. Lnasn-n cieens npwmwn-saxi, xorza na
nem opasyxicn ozna sasnss w zsa oxos-x noera. Ha rnasnom ciene w na oxos-x
noerax ociasnnxi no oznon sasnsw w 56 nwcises naz nwmw. Ociansn-e noerw yzannxi.
T-xsy ywpaxi nepez nauanom samoposxos, cpesan nnoz smecie c neonsmwm oipesxom
noera. Torza ona nyume xpanwicn. -io- i-xsa ne sarnwna, pexomenzyeicn ee
xopomensxo s-m-is sozon wnw cna-m (10%-n-m) pacisopom xnopnon wsseciw. Xpanwis
mo+no npw xomnainon iemnepaiype.
Ha xaauxax wnorza passwsaeicn nepmznnaz tnztn monoz-x sasnsen. Bonsn-e
sasnsw cnezyei yzanwis, a pacienwe onp-cnyis 1%-non opzocxon +wzxocisx. Bepmwnnan
rnwns mo+ei -is iax+e cnezciswem nepeysna+nenwn. Monoz-e pacienwn xaauxos w i-xs-
ouens npwsnexaiensn- znn cnwsnen, iax uio neoxozwm- mep- npezociopo+nociw,
onwcann-e panee.

BOBOBNE

141
Osomw cemencisa oos-x iax+e oinocnicn x xynsiypam rpynn- nnoz, no
m- s-zennem wx s oco-n paszen, narozapn wx cymecisennon oinwuwiensnon uepie
cnoconociw ynyumais nousy, ooraman ee asoiom. Ha xopnnx oos-x opasyxicn
xnyensxw, s xoiop-x nocennxicn axiepww, cnocon-e csns-sais asoi soszyxa w
naxannwsais ero s swze opranwuecxwx asoicozep+amwx coezwnenwn. Ho oio ne snauwi, uio
oos-e xynsiyp- ne ny+zaxicn s yzopenwnx, s iom uwcne asoin-x. Tonsxo nocne
opasosanwn xnyensxos nexoiopoe xonwueciso sanacennoro s nwx asoia cianoswicn
zociynn-m pacienwx-xosnwny. Xoin oiw xynsiyp- ne ouens ipeosaiensn- x nnozopozwx
nous-, no, uio- onw s-pocnw w opasosanw xnyensxw, s nouse zon+en cozep+aiscn
neoxozwm-n znn oioro sanac nwiaiensn-x semecis. Ha ezn-x, manonnozopozn-x nousax
na xopnnx ocnanenn-x pacienwn opasyeicn nesnauwiensnoe xonwueciso xnyensxos, a s
pesynsiaie nwxaxoro nono+wiensnoro snwnnwn na nnozopozwe nous- w x iomy +e nwsxwn
ypo+an camon xynsiyp-. Tonsxo xopomo passwi-e pacienwn ociasnnxi nocne yopxw s
nouse onsmoe xonwueciso xopnes-x ociaixos, ooramenn-x asoiom.
Boos-e o-uno pasmemaxi s xonue cesooopoia, iax xax wx sazaua
soccianoswis nnozopozwe nous-, wciomennoe npez-zymwmw xynsiypamw. Onw ne s-nocni
nocesa zsa roza nozpnz na oznom mecie, xa+z-n roz wx nazo nepenocwis na nos-n
yuaciox, wnaue ypo+an pesxo nazaei.

Fopox

Lopox xopomo yzaeicn na nerxwx, orai-x nousax, no ws-ixa
nerxozociynnoro asoia ne nxwi. Ecnw nousa ne ouens nnozopozna, io neoxozwmo sneciw
xomnoci. Ero pacxnaz-saxi nonocamw na mecie yzymwx pnzos w sazen-saxi s nousy,
saiem s-cesaxi cemena na rnywny 35 cm. Paccionnwe s pnzy 510 cm, me+zy pnzamw
3540 cm. Xoin ropox ne ouens uysciswienen x nousennon xwcnoinociw, snecenwe
neonsmoro xonwuecisa son- ne nomemaei (1 ciaxan na m
2
). Ecnw ecis sosmo+nocis
zociais nwiparwn, cyxon npenapai ion axiepwansnon xynsiyp-, xoiopan opasyei
xnyensxw na xopnnx ropoxa (pwsowa), io nenocpezcisenno nepez nocesom cemena
on-nnxi wm. Oio nas-saxi wnoxynnuwen xynsiyp-. O-uno axiepww npwcyicisyxi so scex
nousax w s eciecisenn-x ycnoswnx nerxo naxozni xopnw oos-x, nponwxaxi s nwx w
opasyxi xnyensxw. Unoxynnuwn oecneuwsaei onee pannwn w onee wniencwsn-n npouecc
opasosanwn xnyensxos.
Lopox ne nxwi +apy w uysciswienen x nezociaixy soz-. On ipeyei
xopomero nonwsa, ocoenno nepez useienwem. Lnwnn-e cienw ropoxa ny+zaxicn s
nozzep+xe. Ecnw ociaswis wx ne+ais na semne, io ypo+an snauwiensno cnw+aeicn. Bzons
pnzos ropoxa na onpezenenn-x paccionnwnx swsaxi xonsn w nainrwsaxi me+zy nwmw
necxonsxo pnzos nposonoxw wnw euesxw. Hw+nwn pnz zon+en naxozwiscn ne s-me 23 cm
naz nosepxnocisx nous-, uio- pacienwn xax mo+no pansme mornw nonyuwis onopy. Konsn
mo+no samenwis nposonounon ceixon, xoiopyx yxpennnxi szons pnzos ropoxa c
nozseipennon ciopon-. Beiep yzei npw+wmais cienw x ceixe, w, uennnncs sa nee
ycwxamw, onw cmoryi innyiscn ssepx. Taxon cnoco s-pamwsanwn ropoxa cnococisyei
nyumemy ocsemenwx nwcises w nposeipwsanwx nocazox, uio ymensmaei pwcx passwiwn
rpwn-x onesnen. Mo+no wcnonssosais w zpyrwe swz- onop-, nanpwmep, soixnyi-e s
semnx cyxwe seixw; oio y+e saswcwi oi wsopeiaiensnociw cazosoza. Teci- s xauecise
onop- znn ropoxa ne roznicn, iax xax ero ycwxw cnwmxom xopoixw w ne s cocionnww
yxsaiwiscn sa onopy zwameipom onsme 2 cm.
Lopox wmeei mno+eciso copios, xoiop-e oinwuaxicn no opme cemnn
(rnazxwe w mopmwnwci-e), no s-coie cienn (cam-e s-coxwe zo 1,8 m), no cxopociw
cospesanwn. Pannecnen-e copia cospesaxi uepes 6070 znen nocne nonsnenwn scxozos,
cpeznecnen-e uepes 7090, nosznecnen-e onee 90 znen. Cpezw nwx ecis iax
nas-saem-e caxapn-e copia, y xoiop-x c+ezon- ne ionsxo ropomwn-, no w cipyuxw
(nnoz- ropoxa w aconw c oianwuecxon iouxw spenwn npaswnsno nas-sais oamw, no
m- s zansnenmem yzem nas-sais wx cipyuxamw, xax oio npwnnio s owxoze). O-uno
ynoipennxi s nwmy monoz-e, ne+n-e w cnazxwe ropomwn-, noxa onw ne sarpyenw. C oion
uensx cop monoz-x cipyuxos nposozni perynnpno xa+z-e 12 znn. La+e ozwn zens
onoszanwn mo+ei npwseciw x iomy, uio ropox cianei rpy-m w nesxycn-m. Perynnpn-n
cop ciwmynwpyei npozon+wiensn-n poci w opasosanwe nos-x cipyuxos. Ecnw oioro ne
zenais w ociasnnis na pacienww spen-e nnoz-, io nnozonomenwe cxopo npexpamaeicn.
-io- npoznwis cop ropoxa, mo+no wziw zsymn nyinmw: s-cesais copia c
pasnon cxopocisx cospesanwn wnw zenais nocnezosaiensn-e noces- xa+z-e 2 nezenw.
142
Heps-n noces ropoxa mo+no czenais ouens pano, s xonue anpenn, iax xax ropox
xonozocionxoe pacienwe. Ho npw yrpose samoposxos ero scxoz- cnezyei noxp-sais cnoem
mynsuw wnw nnenxon. Hocneznwn noces zenaxi s cepezwne neia, sa 60 znen zo neps-x
samoposxos. Hsei- w monoz-e nnoz- ropoxa uysciswiensn- x nwsxwm iemnepaiypam. La+e
neonsmon samoposox so spemn useienwn npexpamaei opasosanwe nnozos.
Cymecisyxi xapnwxos-e copia ropoxa, xoiop-e ne ipeyxi onop-. Ux ca+axi
pnzamw c paccionnwem me+zy nwmw 2530 cm. Torza pacienwn nozzep+wsaxi zpyr zpyra,
xsaiancs ycwxamw sa csowx cocezen. Kapnwxos-n ropox ocoenno yzoen znn nosznero,
ocennero, copa ypo+an. Ero cexi s cepezwne neia, a npw neps-x nerxwx samoposxax
naxp-saxi nnenxon. Kapnwxos-n ropox cospesaei -cipo, sa 5560 znen co znn nocesa. .
nero nei npozon+wiensnoro nnozonomenwn, xax y znwnnocieensn-x copios; sce o-
cospesaxi nouiw oznospemenno. B oiom cnyuae ocoenno sa+no nposeciw cop ypo+an
sospemn w -cipo.
Hawonee pacnpocipanenn-e spezwienw ropoxa ropoxosan nnozo+opxa w
oosan sepnosxa. Bosyzwienw rpwn-x saonesanwn, nopa+axmwx nwcisn w cipyuxw
(acxoxwios), nepezaxicn c cemenn-m maiepwanom, nooiomy nepez nocesom cemena cnezyei
nozseprnyis iepmwuecxon opaoixe: nporpesanwe s soze npw 50 C s ieuenwe 5 mwnyi
(npezsapwiensno cemena s-zep+wsaxi s iennon soze 45 uacos), saiem -cipoe
oxna+zenwe s xonoznon soze. Lpyrwe mep- samwi-: cesooopoi c sosspamenwem na ciapoe
mecio uepes 34 roza, npw nonsnenww npwsnaxos saonesanwn onp-cxwsanwe 1%-non
opzocxon +wzxocisx.
Benen-n ropomex na swmy saroiasnwsaxi s mopo+enom swze.

Bom pyccxwe

Oia xynsiypa necnpaseznwso sa-ia namwmw oropoznwxamw, a me+zy iem ona
mo+ei s xaxon-io cienenw samenwis acons, xoiopan ne scerza s-spesaei s ycnoswnx
cpeznen nonoc-.
B nwmy wzyi xpynnocemnnn-e copia, menxocemnnn-e wcnonssyxi xax xopmosyx
xynsiypy.
Bo- ouens xopomo paciyi na rnwnwci-x, in+en-x, nnozopozn-x nousax,
ouens moposoycionuws- w zosonsno ypo+ann- s namwx ycnoswnx. Onw neipeosaiensn- x
yzopenwx, no snecenwe son- naronpwnino znn wx passwiwn, iax xax pacienwn ouens
uysciswiensn- x nezociaixy xanwn.
Bo- s-cesaxi s nousy pannen secnon, xax ionsxo nousa nozcoxnei. Onw
xopomo nepenocni samoposxw zo 5 C. Cemena s-cesaxi na rnywny 45 cm, paccionnwe
me+zy pacienwnmw 1520 cm, me+zy pnzamw 5070 cm. Iapxan noroza nenaronpwnina
znn oos, npw npozon+wiensnon +ape w nezociaixe soz- useixw oc-naxicn, ne opasyn
sasnsen. Pannwn noces zaei sosmo+nocis oiuseciw oam zo naciynnenwn +apxoro
nepwoza. Hpw sacyxe neoxozwm nonws.
B nwmy mo+no ynoipennis w senen-e monoz-e cemena, w spen-e, cyxwe.
Cyxwe o- sapni zo mnxociw, onw moryi cny+wis xopomen nwiaiensnon zoasxon x
osomn-m cynam. C zoasnenwem macna w npnm-x ipas, ocoenno uaepa, ws nwx mo+no
czenais ouens sxycnoe nxpe.
Cneuwwuecxwn spezwiens oos uepnan inn, xoiopan ocoenno cwnsno
pasmno+aeicn s +apxyx, cyxyx norozy. Kax ionsxo s- sameiwie nonsnenwe inen na
sepxymxax noeros, oiw sepxymxw nazo cpasy onomais w ynwuio+wis. Xopomee cpezciso
oi inw e+enezensnoe onp-cxwsanwe pacienwn paciwiensn-mw nacionmw, ocoenno nacioem
ozysanuwxa (cm. ian. 20).
Hpw nepeysna+nenww w sarymenn-x nocazxax w, ocoenno, npw nezociaixe
xanwn s nouse o- cipazaxi oi rpwnon onesnw moxonaznon nninwciociw, xoiopan
nponsnneicn s swze xopwunes-x nnien na nwcisnx w ciennx w mo+ei npwseciw x rwenw
pacienwn. Hpownaxiwuecxan mepa noces oos na xopomo zpenwposann-x w
nposeipwsaem-x yuacixax.

acons

Iacons iennonxwsoe pacienwe w ne s-nocwi za+e nerxwx samoposxos,
nooiomy ona zosonsno pezxwn rocis na oropozax cpeznen nonoc-; oznaxo mo+ei snonne
paciw w s-spesais, w nazo ionsxo nozopais cooiseicisyxmwn cxopocnen-n copi.
143
Iacons ne ouens ipeosaiensna x nousam, no npeznouwiaei nerxwe
cyrnwnxw, oixp-i-e, conneun-e, xopomo zpenwposann-e yuacixw, npezsapwiensno
yzopenn-e ymepennon zoson xomnocia (52,5 xr/10 m
2
).
Pacienwn mo+no cenis ne pansme, uem nousa nporpeeicn zo
1012 C w wcuesnei scnxan yrposa samoposxos. Lnywna sazenxw cemnn 2
3 cm. Hepez nocesom cemena aconw, xax w ropoxa, pexomenzyeicn on-nwsais npenapaiom
axiepwansnon xynsiyp- pwsowa znn ciwmynnuww opasosanwn xnyensxos na xopnnx.
Hocne nocesa nousy noxp-saxi mynsuon wnw xomnociom. Hosznecnen-e copia aconw mo+no
s-ca+wsais s rpyni paccazon, s-pamennon s ropmouxax s nomemenww.
Iacons zenwicn na z s a ocnosn-x iwna: nwsxoxyciosan w xonosan
(ssxmancn), snyipw xa+zoro iwna wmeeicn rpomaznoe pasnoopaswe copios.
Hzsxoxycionaz acotn nes-coxwe pacienwn, ne ny+zaxmwecn s onope. Ee
s-pamwsaxi pnzos-m cnocoom. Lenaxi oposz- rnywnon 10 cm, sanonnnxi xomnociom,
csepxy cnerxa npwc-naxi semnen. Cemena pacxnaz-saxi s oposz- na paccionnww 5 cm
zpyr oi zpyra, sac-naxi semnen na ny+nyx rnywny. B ase uei-pex nwcises nposozni
npope+wsanwe, ociasnnn paccionnwe me+zy pacienwnmw s pnzax 15 cm, paccionnwe me+zy
pnzamw 45 cm. Cpezw nwsxoxycioson aconw ecis copia, xoiop-e s-pamwsaxi pazw cemnn,
a ecis copia essonoxnwcion aconw, y xoiopon s nwmy wzyi monoz-e cipyuxw (nonaixw).
Bessonoxnwcian acons nawonee cxopocnenan, nexoiop-e ee copia ipeyxi znn
s-spesanwn scero 5052 znn. Ee nas-saxi eme nomxon aconsx (snap bean) s
cooiseicisww c iem npwsnaxom, xoiop-n onpezennei npaswnsnoe spemn ee copa:
cno+enn-n nononam cipyuox nerxo nomaeicn na zse uaciw. Lwameip rozn-x znn copa
cipyuxos ne npes-maei 3 mm, znwna ne wmeei snauenwn. B oio spemn cipyuxw aconw
onazaxi nawonee ws-cxann-m sxycom. Hos+e, xorza cisopxw cipyuxa rpyexi,
wcnonssyxi s nwmy monoz-e, ne+n-e cemena aconw. U monoz-e cipyuxw, w monoz-e sepna
mo+no nozseprais -cipomy samopa+wsanwx w iax xpanwis swmon. Iacons mo+no ociasnnis
iax+e zo nonnoro cospesanwn, xorza cipyuxw w sepna nonnocisx s-coxnyi, w xpanwis s
cyxom mecie.
Kotonaz acotn onee ipeosaiensna x nouse w ienny w ny+zaeicn s onee
znwiensnom iennom nepwoze znn cospesanwn (6580 znen). Ona ny+zaeicn s onope,
nozzep+wsaxmen ee (znwnn-n, zo 2 m, ionxwn cieens). B xauecise onop- wcnonssyxi
uame scero zepesnnn-e meci- wnw mnyp-, soxpyr xoiop-x oswsaeicn cieens aconw.
Teci- zon+n- -is czenan- ws neopaoiannon zpesecwn- w wmeis mepoxosaiyx
nosepxnocis, uio- ciennmw -no nerue sauenwiscn. Oxono xa+zoro mecia s-xan-saxi
nernyoxyx nynxy (ozna nonaia semnw), sanonnnxi ee xomnociom w csepxy npwc-naxi
semnen. B xa+zyx nynxy ca+axi 68 sepen. Hocne npope+wsanwn s asy uei-pex nwcises
ociasnnxi 45 nawonee xpenxwx pacienwn. Paccionnwn me+zy meciamw 60 cm. Unorza
uei-pe mecia cociasnnxi s swze nwpamwz-. Lnn aconw wcnonssyxi cam-e pasnoopasn-e
swz- onop-, nwms - ona morna oswis wx csowm rwxwm cienem w scxapaxaiscn no nwm
ssepx, x connuy. Oio nposonoun-e xapxac- s swze xonyca wnw maipa, zepesnnn-e
pemeixw, swrsam- ws zepesnnn-x mecios w za+e o-xnosenn-e saop- ws meiannwuecxon
ceixw wnw zepesnnn-x pycxos.
Konosan acons yzona iem, uio paciei ssepx, w oio nossonnei oxonomwis
nnomazs caza. Ona ypo+annee nwsxoxycioson, c npozon+wiensn-m nepwozom copa ypo+an.
Konosan acons iax+e wmeei essonoxnwci-e copia, y xoiop-x s nwmy wzyi monoz-e
cipyuxw, y zpyrwx copios s nwmy wzyi monoz-e wnw spen-e sepna. Ecnw perynnpno
cowpais monoz-e, ne+n-e nnoz-, io nepwoz nnozonomenwn mo+no npoznwis zo cam-x
samoposxos. Ornenno-xpacnan, wnw iypeuxan, acons nepenocwi za+e neonsmwe
samoposxw.
Ocnosnon spezwiens aconw uepnan aconesan inn, oi xoiopon mo+no
wsaswiscn c nomomsx nacion xpanws- wnw zpyrwx paciwiensn-x npenapaios.
Iacons cwnsno cipazaei oi rpwn-x w axiepwansn-x onesnen (anipaxnos,
axiepwos), nopa+axmwx nwcisn w nnoz-. Lnn npownaxiwxw pexomenzyeicn perynnpno
opaai-sais pacienwn w nousy oisapom xsoma. -io- npezoispaiwis pacnpocipanenwe
rpwnon wnexuww, ne pexomenzyeicn nocne zo+zn wnw nonwsa npwxacaiscn x moxp-m
nwcisnm aconw wnw xozwis me+zy pnzamw. Hocazxw aconw nenssn sarymais, onw zon+n-
xopomo nposeipwsaiscn w naxozwiscn na xopomo ocsemennom conneunom yuacixe. Torza
onacnocis rpwnon wnexuww csozwicn x mwnwmymy. Lpyrwe npownaxiwuecxwe meponpwniwn:
nozop ycionuws-x copios; cesooopoi c sosspamenwem na ciapoe mecio ne pansme uem
uepes 23 roza; iepmwuecxan opaoixa cemnn: nporpesanwe s soze npw 60 C s ieuenwe
144
6 uacos, 8 n soz- na 10 xr cemnn. Hpw nonsnenww neps-x npwsnaxos saonesanwn
nwcisn onp-cxwsaxi 1%-non opzocxon +wzxocisx.

OBOTH FPYHHN KOPEHB

B oiom paszene m- paccmoipwm ne ionsxo nacionmwe xopnennoz-, no w sce
xynsiyp-, y xoiop-x s nwmy ynoipennxicn nozsemn-e opran-, s iom uwcne xnynw w
nyxoswu-. B wozwnamwuecxom cesooopoie sce onw oinocnicn x rpynne xopens.
Kopnennoz- ipazwuwonno oinocni x ne ouens ipeosaiensn-m x nwianwx
xynsiypam, no npw oiom wmexi s swzy rnasn-m opasom asoi. Kopnennoz- ne nxni
onsmoro xonwuecisa asoia, ocoenno s swze cse+ero nasosa. Us-iox asoia saciasnnei
wx passwsais n-mnyx oisy, a xopnennoz- nonyuaxicn xoin w xpynn-e, no +ecixwe w
nnoxoro sxyca. U noiomy s cesooopoie xopnennoz- wzyi nocne xanyci- wnw zpyrwx
ipeosaiensn-x x asoiy xynsiyp, nonw+axmwx cozep+anwe s nouse oioro onemenia. Oman
uepia xopnennozos nos-mennoe ipeosanwe x xanwx. Camoe nyumee yzopenwe noz
xopnennoz- oio xopomo nepenpesmwn xomnoci.

Mopxoss (cexewcrso censepewnmesonrwvnme)

Mopxoss zsyneinee xonozocionxoe pacienwe. Ona xopomo nepenocwi nwsxwe
iemnepaiyp-, a +apxan noroza yxyzmaei xaueciso xopnennozos. Hooiomy s panonax c
+apxwm neiom mopxoss cexi wnw pannen secnon, wnw s cepezwne neia, uio- ee
cospesanwe cosnano c onee npoxnazn-m nepwozom zo wnw nocne naciynnenwn +ap-. B
panonax c ymepenn-m xnwmaiom s ieuenwe neia mo+no zenais xa+z-e 23 nezenw
nocnezosaiensn-e noces- mopxosw, npeznasnauenn-e znn nemeznennoro wcnonssosanwn s
nwmy monoz-x xopnennozos.
Mopxoss npeznouwiaei nerxwe, nnozopozn-e nous-. Caman nyuman nousa znn
nee nerxwn cyrnwnox c rnyoxwm, p-xn-m, xopomo oxynsiypenn-m sepxnwm cnoem.
Mopxoss yzopnxi cnen-m xomnociom, xoiop-n pacnpezennxi nonocamw ionmwnon oxono 5 cm
szons yzymwx pnzos mopxosw w sazen-saxi s nousy. .zopenwe nonypasno+wsmwmcn
xomnociom wnw nasosom npwsozwi x seisnenwx xopnn. Komnoci zon+en -is ooramen
ocopom w xanwem nyiem npezsapwiensnoro snecenwn s nero ocaia w zpyrwx
xomnonenios, orai-x oiwmw onemeniamw. Hpw ws-iounom yzopenww mopxoss cwnsno
nopa+aeicn xanycinon myxon. Ha oixp-i-x, xopomo nposeipwsaem-x w xopomo
zpenwposann-x yuacixax mopxoss snauwiensno mensme cipazaei oi spezwienen w onesnen.
Bcem oiwm ipeosanwnm mopxosw nonnocisx oiseuaei ee s-pamwsanwe na s-coxwx rpnzxax.
Oinocwiensno cpoxa cesa mopxosw cymecisyxi pasn-e pexomenzauww: ee
mo+no cenis noz swmy, pannen secnon, s xonue man wnw s cepezwne neia. B-op cpoxa
saswcwi oi samwx noipenocien, ycnoswn pocia xynsiyp- w oi ee copia. Pannesecennwn
noces sosmo+en na nousax, csoozn-x oi copnnxos, iax xax npw nwsxwx iemnepaiypax
mopxoss npopaciaei ouens meznenno w scxoz- copnnxos sarnymaxi xynsiypy. Kpome ioro,
s panonax, rze cwnsno pacnpocipanena mopxosnan myxa, npw pannem nocese monoz-e
pacienwn mopxosw cwnsno cipazaxi oi nee. Mopxosnan myxa zaei zsa noxonenwn sa ceson.
Hepsoe noxonenwe s-neiaei w oixnaz-saei nnua s nepwoz useienwn pnwn- w nnonw.
Baiem naciynaei nepep-s npozon+wiensnocisx npwnwswiensno s mecnu me+zy siop-m w
neps-m noxonenwnmw. Ecnw npwypouwis nonsnenwe scxozos x oiomy nepep-sy, io mo+no
wse+ais cwnsnoro nospe+zenwn mopxosnon myxon. Hpw onee nosznem nocese s- ycnesaeie
iax+e ouwciwis rpnzxy oi copnnxos.
Ciap-e cemena mopxosw nnoxo npopaciaxi. Onpezenwis wx scxo+ecis mo+no
cnezyxmwm opasom: nexoiopoe xonwueciso cemnn paciwpaxi me+zy nansuamw. Ecnw
paciepi-e cemena naxnyi cse+en mopxossx, snauwi, onw onazaxi xopomen scxo+ecisx.
Cemena mopxosw ouens menxwe, nooiomy pexomenzyeicn npw s-cese cmemwsais wx c cyxwm
necxom, uio- wse+ais sarymennociw nocesa. Pacnpocipanenn-n npwem zoasnenwe s
oiy cmecs cemnn pezwca, scxoz- xoioporo mapxwpyxi pnz- meznenno npopaciaxmen
mopxosw. Cemena s-cesaxi s menxwe oposz- na rnywny 0,51 cm, csepxy npwc-naxi
p-xnon semnen wnw xomnociom w cnerxa ynnoinnxi, uio- cemena nnoino npwneranw x
uaciwuxam sna+non nous-. Hpope+wsanwe ouens sa+nan onepauwn npw s-pamwsanww
mopxosw. Heps-n pas ero nposozni npw s-coie pacienwn 57 cm, siopon pas, xorza xopnw
zociwrnyi ionmwn- xapanzama. Hocne npope+wsanwn paccionnwe me+zy pacienwnmw s pnzax
znn pannwx copios 3 cm, znn nosznwx 5 cm (nexoiop-e asiop- pexomenzyxi 5
10 cm), paccionnwe me+zy pnzamw znn pannen mopxosw 20 cm, znn nosznen 3045 cm.
145
Hocne nocesa nousy cpasy +e noxp-saxi rpyon mynsuon znn samwi- sce oi ion +e
mopxosnon myxw, uio- nomemais en oino+wis nnua s nousy.
Mopxoss ny+zaeicn s ymepennom perynnpnom nonwse. Hpw znwiensnom
nezociaixe soz- xopnennoz- moryi pacipecxaiscn.
Mopxoss mo+no ypais w wcnonssosais s nwmy s nxoe spemn, xax ionsxo ee
xopnw zociwrnyi ionmwn- xapanzama. Lnn swmnero xpanenwn spenyx mopxoss ywpaxi nocne
neps-x ocennwx samoposxos. Hpw onee nosznen yopxe ysenwuwsaeicn onacnocis
pacipecxwsanwn xopnen. Copia mopxosw oinwuaxicn no cpoxam cospesanwn. . pannecnen-x
copios xopoixwn xopnennoz c saxpyrnenn-m xonuwxom cospesaei uepes 80100 znen nocne
scxozos. Oio copia neinero wcnonssosanwn. Hosznecnen-e copia c znwnn-m
uwnwnzpwuecxwm xopnem, onee npwrozn-e znn swmnero xpanenwn, ipeyxi znn nonnoro
cospesanwn 120140 znen.
Kopnennoz- mopxosw npw xpanenww cwnsno nopa+axicn pasnwunoro poza
rnwnnmw. Hpw s-cazxe sapa+enn-x xopnennozos znn nonyuenwn cemnn cemenn-e pacienwn
onexi w norwaxi. Bosyzwienw rnwnen coxpannxicn s nouse, na xopnennozax w cemenax.
Lnasn-e mep- npoiws pacnpocipanenwn rnwnen: cesooopoi, npaswnsn-n pe+wm xpanenwn (s
necxe, npw ymepennon sna+nociw, npw iemnepaiype 12 C wnw s nonwoiwnenos-x memxax
npw ion +e iemnepaiype); iepmwuecxan opaoixa cemnn (nporpesanwe s soze 1520 mwnyi
npw 5253 C).

Censepew (cexewcrso censepewnmesonrwvnme)

Censzepen -saei nwcioson, xopneson w uepemxos-n. -ame scero s-pamwsaxi
xopneson censzepen, xoiop-n opasyei onsmon, noxo+wn na iypnenc xopnennoz, nooiomy
m- paccmaipwsaem ero s paszene xopnennozos.
Censzepen ouens ipeosaienen x nwianwx w ysna+nenwx. Xopomo paciei
ionsxo na s-coxonnozopozn-x, xopomo zpenwposann-x nousax. Kwcnon peaxuww ne s-nocwi.
B xauecise yzopenwn noz censzepen snocni onsmoe xonwueciso xomnocia (25
40 xr/10 m
2
) wnw cmecw xomnocia c nepenpesmwm nasosom (1:1). Censzepen wmeei ouens
znwnn-n nepwoz passwiwn 170180 znen. O-uno ero nauwnaxi s-pamwsais s nomemenww s
swze paccaz-, iax xax cemena npopaciaxi ouens meznenno w npopocixw na neps-x nopax
manensxwe w cna-e. Cemena s-cesaxi s nernyoxwe npoiwsnw c nouson na rnywny
necxonsxo mwnnwmeipos. Lo nonsnenwn scxozos nousy noxp-saxi nnenxon w sce spemn
nozzep+wsaxi so sna+nom cocionnww. -io- paccaza ne ouens s-inrwsanacs, ee
npope+wsaxi s ciazww zsyx nacionmwx nwcises, ociasnnn paccionnwe me+zy pacienwnmw
oxono 2,5 cm. Paccazy nauwnaxi s-pamwsais s xonue espannnauane mapia, sa 10
12 nezens zo oxonuanwn samoposxos, a s-ca+wsaxi s rpyni s xonue mannauane wxnn,
nocne wcuesnosenwn yrpos- samoposxos. Lnn oioro s-xan-saxi ipanmex rnywnon 30 cm w
sac-naxi ee zno cnoem xomnocia ionmwnon 1520 cm. Paccazy s-ca+wsaxi s ipanmew w no
mepe pocia npwc-naxi semnen. Paccionnwe me+zy pacienwnmw 15 cm, me+zy pnzamw
70 cm.
Hoszno ocensx xopnennoz- mo+no s-xonais smecie c xomom semnw, nomeciwis
s nmwxw w s iaxom swze xpanwis s norpee, nozzep+wsan nousy so sna+nom cocionnww.
Censzepen cwnsno nozsep+en rpwn-m onesnnm, nooiomy secnon pacienwn w
nousy znn npownaxiwxw necxonsxo pas onp-cxwsaxi oisapom xsoma. Censzepen mo+no
s-pamwsais na oznom mecie ozwn pas s uei-pe roza.

Csexna (cexewcrso neeosmexapesme)

. csexn- mnoro omero c mopxossx. Oio iax+e zsyneinee, xonozoycionuwsoe
pacienwe ymepennoro xnwmaia, nxwi nerxwe, xopomo oxynsiypenn-e w zpenwposann-e
nous-. Ha nepeysna+nenn-x xwcn-x nousax paciei nnoxo, na ouens nnozopozn-x, ownsno
yzopenn-x nousax xaueciso xopnennozos yxyzmaeicn w ysenwuwsaeicn onacnocis
opasosanwn useiounon cipenxw s neps-n roz.
B cesooopoie csexna cnezyei sa ipeosaiensn-mw x nwianwx xynsiypamw,
xoiop-e nonw+axi cozep+anwe asoia s nouse. .zopnxi ee xopomo nepenpesmwm xomnociom,
xoiop-n zo nocesa sazen-saxi s nousy, uio- on nonan s sony nwianwn xopnen csexn-. B
xwcn-e nous- snocni wssecis.
Ecnw nepwoz cospesanwn csexn- npwxozwicn na +apxyx, cyxyx norozy, io
xopnennoz nonyuaeicn isepz-n w zepesnnwci-n, w noiomy ee s-cesaxi pannen secnon, no
146
na 12 nezenw nos+e, uem mopxoss. Ecnw scxoz- csexn- nonazyi noz samoposox, io oio
mo+ei npwseciw x opasosanwx useionoca (xax rosopwi Orzen: Bamoposox ssezei csexny
s sany+zenwe, xax yzio ona nepe+wna swmy w en npwmno spemn opasosais useionoc).
Ecnw nei onacnociw cwnsnon +ap-, io mo+no zenais nocnezosaiensn-e noces- xa+z-e
23 nezenw, uio- scerza wmeis x ciony cse+we xopnennoz-. Hocneznwn
noces s cepezwne neia.
Cemena csexn- samauwsaxi nepez nocesom na 24 uaca s xomnocinon s-in+xe
(znn ycxopenwn npopacianwn). Ka+z-n xnyouex-connozwe csexn- cozep+wi 48 cemnn;
nooiomy wx s-cesaxi ne ouens rycio uepes 23 cm, na rnywny 11,5 cm. Hocne
npope+wsanwn paccionnwe s pnzax 510 cm, me+zy pnzamw oi 30 zo 60 cm s
saswcwmociw oi swza csexn-.
Csexna xopomo nepenocwi nepecazxy, nooiomy, ecnw s- xoiwie nonyuwis
pannxx csexny, ee mo+no s-pamwsais paccazon s nmwxax. Hoces zenaxi sa 4 nezenw zo
nocneznwx samoposxos. B-ca+wsaxi s rpyni s ciazww 46 nwcises, ciapancs ne nospezwis
rnasn-n xopens. Lsa cam-x onsmwx nwcia npopocixa yzannxi, uio- ymensmwis
ipancnwpauwx, noxa ne opasosanwcs nos-e xopnw.
.xoz sa csexnon saxnxuaeicn s nonwse, ocoenno neoxozwmom s nepwoz
wniencwsnoro pocia xopnennoza, w oxyuwsanww, xorza sepxnnn uacis xopnennoza naunei
s-nwpais ws nous-. Csexny mo+no ywpais w ynoipennis s nwmy s nxoe spemn nocne
ioro, xax xopnennoz zociwrnei pasmepa 1,5 cm s zwameipe. Lnn swmnero xpanenwn csexny
ywpaxi nocne neps-x samoposxos.
Us spezwienen csexn- nawonee uacio scipeuaxicn cnextonzunaz mznzpymmaz
myxa w nponotounzx. Mep- samwi- onwcan- s paszene o spezwiennx.
Monoz-e npopocixw csexn- cipazaxi oi saonesanwn uepnoz no+xoz, xoiopan
nonsnneicn npw nocese s xonoznyx, nepeysna+nennyx nousy. Ocnosanwe cienn uepneei, w
pacienwe norwaei. Hpw csoespemennom nocese s nporpeiyx, xopomo zpenwposannyx,
p-xnyx nousy onacnocis oioro saonesanwn nesenwxa. Bspocn-e pacienwn csexn-
nozsep+en- pnzy rpwn-x onesnen, nopa+axmwx nwcisn. Hpwsnaxw epxocnoposa
(nzinzciociz tzcinen): na nwcisnx nonsnnxicn mnorouwcnenn-e nnina c xpacno-ypon
xanmon. Hpw cwnsnom passwiww onesnw na nwcisnx opasyeicn ceposai-n nanei. Hpwsnaxw
neponocnoposa (to+noz myunzcioz pocm): monoz-e nwcisn cxpyuwsaxicn, yionmaxicn,
noxp-saxicn c nw+nen ciopon- ceposai-m naneiom. 1omos nopa+aei w nwcisn, w
xopnennoz-. Ha xopnennoze oio s-pa+aeicn s nouepnenww w saisepzenww ixanen, uio
xopomo swzno na paspese xopnennoza. Ha nwcisnx opasyxicn xonuenipwuecxwe +enio-
yp-e nnina. Hpw nonsnenww neps-x npwsnaxos nassann-x onesnen pacienwn opaai-saxi
1%-non opzocxon +wzxocisx. Opaoixy nosiopnxi 23 pasa c wniepsanom 1012 znen.
Hpownaxiwuecxwe mep-: s-op ycionuws-x copios w cesooopoi.
B cpeznen nonoce Poccww pacnpocipanen- copia csexn- c xpyrn-m iemno-
xpacn-m xopnennozom, no s mwposom accopiwmenie wmeeicn mno+eciso pasnoopasn-x no
opme w useiy copios csexn-. Ecis w csexna c xopnennozom iwna mopxosw 2,5 cm s
zwameipe w znwnon 1020 cm, nonoswna xoioporo soss-maeicn naz semnen. Ecis w copia c
xpyrn-mw xopnennozamw sonoiwcio-+enioro useia, ne wsmennxmerocn npw sapxe. Csexna c
en-m w ouens cnazxwm xopnennozom wmeei onsmwe, momn-e nwcisn. Ecis w iaxon copi, s
xopnennoze xoioporo uepezyxicn xonuenipwuecxwe xpyrw pososoro w enoro useia.
Bzecs +e m- xopoixo ynomnnem o nwcioson csexne noz nassanwem mantotnt.
. oznwx swzos manronsza s nwmy ynoipennxicn paspocmwecn ne+n-e uepemxw nwcises, y
zpyrwx nwcisn. U io w zpyroe ynoipenneicn s c-pom swze znn canaios, no nyume
scero wx zoasnnis s cyn wnw npocio oisapwsais. Ecnw cp-sais ionsxo snemnwe, spen-e
nwcisn, ne iporan monoz-e, io manronsz mo+ei cna+ais sac cse+en senensx sce neio.

Pewc, pesxa, pena, pmxsa
(cexewcrso xanycrnmexpecrousernme)

Bce oiw xopnennoz- oinocnicn x oznomy cemencisy w noiomy zosonsno
cxozn- me+zy coon no ipeosanwnm x ycnoswnm s-pamwsanwn. Onw zosonsno ycionuws- x
xonozy, ne nxni +apy, ne ouens ipeosaiensn- x yzopenwnm, no ouens ipeosaiensn- x
nonwsy. Oiw xynsiyp-, xax w sce xopnennoz-, nyume scero yzaxicn na nerxwx cynecuan-x
wnw cyrnwnwci-x nousax, ne ouens orai-x asoiom. Bpezwienw w onesnw y nwx oznw w ie
+e. Tax +e, xax w sce pacienwn ws cemencisa xanyci-, onw nopa+axicn xwnon. Lnasn-n
147
spar oiwx xynsiyp xpeciouseinan nomxa, oi xoiopon cwnsno cipazaxi monoz-e scxoz-
npw pannesecennem nocese.
Petzc ouens cxopocnenan xynsiypa. Hexoiop-e ero pannecnen-e copia znn
secennero nocesa s-spesaxi sa 2530 znen. Copia, npeznasnauenn-e znn ocennero
nocesa, ipeyxi onsme spemenw zo 55 znen w wmexi cooiseicisenno onee xpynn-n
xopnennoz.
Pezwc yzopnxi neonsmwm xonwuecisom xomnocia. Ero pacxnaz-saxi szons
yzymwx pnzos neniamw ionmwnon 23 cm, sazen-saxi s nousy, nposozni nernyoxwe
oposz- w pacxnaz-saxi s nwx cemena pezwca. Cemena sac-naxi cnoem nous- ionmwnon 1
1,5 cm w cnerxa ynnoinnxi znn nyumero xoniaxia c semnen. Hocne npope+wsanwn
paccionnwe me+zy pacienwnmw s pnzy 58 cm, paccionnwe me+zy pnzamw 2030 cm.
B s-pamwsanww pezwca ecis ozna cno+nocis: npw neconxzenww npaswn
arpoiexnwxw wnw npw nenaronpwnin-x ycnoswnx nauwnaei paciw useiounan cipenxa s
ymep xopnennozy, xoiop-n cianoswicn manensxwm, +ecixwm w nec+ezon-m. Honsnenwe
cipenxw npowcxozwi npw +apxon w cyxon noroze, npw nezociaiounom nonwse, npw
znwiensn-x xonozax, npw nezociaixe nwianwn. Ha opasosanwe xopnennoza s ropaszo
onsmen cienenw snwnei iemnepaiypa, uem znwna znn. Kopnennoz ne opasyeicn iax+e npw
saienenww w sarymenww nocesa. Pezwc ny+no ywpais cpasy, xax ionsxo xopnennoz
zociwrnei ny+noro pasmepa. Hepezep+ann-e xopnennoz- cianosnicn +ecixwmw w
nesxycn-mw. Hooiomy o-uno zenaxi nocnezosaiensn-e noces- pezwca c wniepsanom 15
20 znen. Cam-n neps-n, pannwn pezwc mo+no s-paciwis noz nnenxon, nocens ero s
cepezwne wnw xonue anpenn. B camoe +apxoe spemn neia s nocesax pezwca zenaxi
nepep-s.
Petnxa, pena, opmxna mano oinwuaxicn oi pezwca no ycnoswnm
s-pamwsanwn xpome ioro, uio y nwx onee npozon+wiensnoe spemn cospesanwn (75
80 znen) w cooiseicisenno onee xpynn-e xopnennoz-, ipeyxmwe onsme mecia.
Paccionnwe s pnzax 2025 cm, me+zy pnzamw 3040 cm. Oiw xynsiyp- mo+no iax+e
s-cesais s zsa cpoxa: pano secnon s xonue anpenn w so siopon nonoswne neia s
xonue wxnnnauane wxnn. B-xan-saxi xopnennoz- ocennero cpoxa nepez naciynnenwem
cwnsn-x samoposxos. Becennxx xynsiypy o-uno noipennxi cpasy +e, a ocennxx
wcnonssyxi znn xpanenwn na swmy.

Kaproens (cexewcrso nacnenosme)

Oio oznoneinee pacienwe co cpeznen xonozoycionuwsocisx, samoposxos ne
nepenocwi. Konwueciso copios xapioenn neoospwmo oxono 10 i-cnu, c pasn-mw
cpoxamw cospesanwn, pasn-mw useiom w opmon, pasnon ycionuwsocisx x ycnoswnm
s-pamwsanwn, x spezwiennm w onesnnm.
Kapioens npeznouwiaei nerxwe (cynecs wnw nerxwn cyrnwnox),
nnozopozn-e, xopomo zpenwposann-e nous- co cnaoxwcnon peaxuwen. Hoz xapioens ne
pexomenzyeicn snocwis wssecis, iax xax menounan peaxuwn cnococisyei passwiwx
napmw rpwnon onesnw, xoiopan passwsaeicn na xo+ype xnynen, ne saiparwsan
mnxois. B xauecise yzopenwn noz xapioens nyume scero snocwis cnen-n xomnoci w
sony. Bona cny+wi wciounwxom xanwn w oznospemenno oinyrwsaei nposonounwxa. Kanwn
nos-maei ycionuwsocis xapioenn x wioiope. Cse+wn nasos mo+no snocwis ionsxo
ocensx, sazen-san ero s nousy.
Cymecisyei mnoro cnocoos nocazxw xapioenn. Ero mo+no ca+ais uen-mw
xnynnmw, oipesxamw xnynen w rnasxamw. Lnn nocazxw wcnonssyxi uen-e xnynw cpeznen
senwuwn- (npwnwswiensno, xax xpynnoe nnuo). -io- ycxopwis nonsnenwe scxozos,
xnynw npezsapwiensno npopamwsaxi na cseiy npw iemnepaiype 1618 C. Us rnasxos
passwsaxicn xpenxwe, xopoixwe senen-e pocixw. Hepez s-cazxon na xnyne ociasnnxi ne
onsme ipex cam-x xpenxwx w nyumwx pocixos, ociansn-e yzannxi. Hpopomenn-e xnynw
s-ca+wsaxi, xorza ymensmaeicn onacnocis samoposxos. Ecnw s- xoiwie nonyuwis pannwn
ypo+an xapioenn s xonue wxnnnauane wxnn, io npopomenn-e xnynw mo+no s-cazwis s
xonue anpennnauane man noz nnenxy. Lnn pannero copa xapioens o-uno s-ca+wsaxi s
ozwn pnz nocepezwne npwnoznnion rpnzxw.
Kpynn-e xapioenwn- mo+no paszenwis na oipesxw, npw oiom na xa+zom
oipesxe zon+no -is ne menee oznoro rnasxa. Oipesxw pacxnaz-saxi s ozwn cnon na nony
w ociasnnxi na cyixw, uio- nosepxnocis cpesa nozcoxna w noxp-nacs samwin-m cnoem.
Lnn pasmno+enwn rnasxamw ws uenipansnon wnw nw+nen uaciw xnynn
s-wpaxi cam-e xpynn-e, cnnmwe rnasxw w s-pesaxi wx smecie c neonsmon uacisx
148
mnxoiw. Ha sepxnen, o-uno nemnoro onee ysxon uaciw xnynn pacnono+ena onsman
uacis rnasxos, no wx ne wcnonssyxi znn nocazxw, iax xax onw zaxi onee cna-e
pacienwn. B-pesann-e rnasxw pacxnaz-saxi na noznocax c nouson. Tonmwna cnon nous-
zon+na -is ne menee 5 cm. Paccionnwe me+zy rnasxamw 5 cm. Ux npwxp-saxi ionxwm
cnoem nous- w s-pamwsaxi zo ciazww 56 nwcises cnauana s nomemenww, noiom znn
saxanwsanwn na oixp-iom soszyxe. Taxwm cnocoom pasmno+axi pezxwe copia ws
orpanwuennoro xonwuecisa xnynen. Bo scex cnyuanx znn nocazxw wcnonssyxi cosepmenno
szopos-e xnynw.
Knynw wnw oipesxw mo+no s-ca+wsais s nynxw wnw s oposz-. Hawonee
npoci cnoco nocazxw s nynxw. -epes xa+z-e 30 cm s-xan-saxi nynxy, s-nwman nonnyx
nonaiy semnw. Ha zno xnazyi xnyens sepxymxon ssepx, csepxy sac-naxi xomnociom (non-
nonai-) w saiem nouson. Hexoiop-e nac-naxi xomnoci na zno nynxw, iyza +e zoasnnxi
ropcis son-, ropcis xocinon myxw w sce oio nepememwsaxi c nouson. Ha oiy cmecs
xnazyi xnyens w sac-naxi semnen.
Hpw nocazxe s oposz- s-xan-saxi ipanmew rnywnon
1520 cm, na zno nac-naxi cnon xomnocia ionmwnon 5 cm, csepxy
pacxnaz-saxi xnynw, sac-naxi cnauana xomnociom (oxono 5 cm), a saiem semnen.
Lnywna nocazxw 710 cm, paccionnwe s pnzax 2530 cm, me+zy pnzamw 6080 cm.
Hepsoe oxyuwsanwe nposozni, xorza noerw noxa+yicn naz nosepxnocisx
nous-, siopoe npw s-coie noeros 1520 cm, ciapancs ne sac-nais semnen nwcisn.
.opxy pannero xapioenn mo+no nauwnais cpasy +e nocne useienwn (xnynw
nauwnaxi sasns-saiscn, xorza na ciennx nonsnnxicn neps-e yion-). .opxa xapioenn,
npeznasnauennoro na xpanenwe, ipeyei onee ionxoro nozxoza. B oiom cnyuae sa+no,
uio- na xnynnx ycnena opasosaiscn zociaiouno nnoinan xo+wua rnasn-n samwin-n
apsep oi wnexuwn. O-uno +zyi, xorza oisa cama sacoxnei w oiompei, w ionsxo uepes
710 znen nocne ioro nauwnaxi s-xan-sais xnynw. Ecnw +e oisa norwaei oi onesnw
pansme eciecisennoro cpoxa, ee yzannxi w ynwuio+axi. Ecnw nocne oioro noroza ciowi
cyxan w npoxnaznan, io xnynw mo+no ociaswis zospesais s nouse w s-xonais nesazonro
zo neps-x samoposxos. Ecnw noroza zo+znwsan wnw +apxan, io s-xonxy npowssozni uepes
zse nezenw nocne ynwuio+enwn ois-. Ba oio spemn cnop- rpwa, ociasmwecn na
nosepxnociw nous-, norwaxi, uio nossonnei wse+ais sapa+enwn xnynen. B-xonann-n
xapioens pacxnaz-saxi na nony s cyxom, iemnom w npoxnaznom mecie w ociasnnxi na
nezenx. Ba oio spemn xo+wua eme onee ynnoinneicn, semnn na nosepxnociw xnynen
nozc-xaei w oc-naeicn. Henssn m-is xnynw wnw zep+ais s c-pom nomemenww.
Hpw s-pamwsanww xapioenn cam-e cno+n-e sonpoc- opsa c onesnnmw w
spezwiennmw, oi xoiop-x xapioens cwnsno cipazaei. O spezwiennx -no cxasano pansme,
oio xotopatcxzz +yx w nponotounzx.
Cpezw onesnen nawonee pacnpocipanena w spezonocna rpwnan onesns
zioiopa. Ee neps-e npwsnaxw nonsnenwe xopwunes-x nnien na nw+nwx nwcisnx, o-uno
s xonue wxnn nauane wxnn, s ase yionwsauww. Hnomazs nnien nocienenno
ysenwuwsaeicn, noxa secs nwci ne nouepneei w ne oiompei. Cnop-, oc-nancs na semnx,
sapa+axi xnynw, xoiop-e sarnwsaxi scxope nocne yopxw. Lnn pacnpocipanenwn
wioiop- ocoenno naronpwnina xonoznan, c-pan nopoza. Bosyzwiens coxpanneicn s
nouse, na xnynnx w na paciwiensn-x ociaixax. B nouse cnop- rpwa coxpannxicn onee
uei-pex nei. 1zioiopa naciozmzz ozu xapioetnnmx ntaniazz, xoiop-n cwnsno
cnw+aei ypo+an xapioenn. Hepsoe npownaxiwuecxoe meponpwniwe npoiws wioiop-
s-op ycionuws-x copios. Biopoe cesooopoi c sosspamenwem xapioenn na ciapoe
mecio ne panee uem uepes 45 nei. Tpeise xax mo+no onee pannnn nocazxa pannwmw
copiamw. Oio zaei sosmo+nocis yniw oi wioiop-, xoiopan cswpencisyei ocoenno
cwnsno so siopon nonoswne neia. Hocazxa npopomenn-mw xnynnmw iax+e zaei s-wrp-m so
spemenw s 1014 znen. -eisepioe npownaxiwuecxoe onp-cxwsanwe oisapom xsoma
necxonsxo pas c wniepsanom 7 znen. Ecnw wioiopa sce +e nonswnacs, io npw neps-x
yrpo+axmwx npwsnaxax mo+no onp-cnyis oisy
1%-non opzocxon +wzxocisx. Hpw cwnsnom nopa+enww ois- wioiopon ee
cxamwsaxi zo ocnosanwn, ociasnnn xnynw zospesais s nouse. Bonsnyx oisy nyume ne
wcnonssosais znn xomnocia, a c+eus.
Kapioens cipazaei iax+e oi swpycn-x onesnen. Ux npwsnaxw: cxpyuwsanwe
nwcises, ocianosxa pocia, nonsnenwe +eni-x nnien na nwcisnx. Bonsn-e pacienwn nazo
cpasy +e yzanwis w ynwuio+wis. Ux xnynw mo+no ecis, no nenssn wcnonssosais s
xauecise nocazounoro maiepwana. Ecnw s- onacaeiecs, uio sam nocazoun-n maiepwan
sapa+en swpycom, io nocazxa rnasxamw mo+ei ymensmwis sosmo+nocis nepezauw wnexuww.
149

Hyx penvarmw (cexewcrso nyxosmenwnewnme)

Lyx oinwuaeicn oi xopnennozos nos-mennon ipeosaiensnocisx x nousennomy
nwianwx, ocoenno asoinomy, ysna+nenwx w ocsemenwx. On xopomo paciei na
cpeznein+en-x nnozopozn-x, xopomo zpenwposann-x nousax co cnaoxwcnon peaxuwen.
Lyumee yzopenwe znn nyxa nasosn-n xomnoci, ionci-m cnoem xoioporo noxp-saxi
rpnzxw, npeznasnauenn-e znn nyxa.
Lyx mo+no s-pamwsais ipemn cnocoamw: ws cemnn xax zsyneinxx xynsiypy
uepes npome+yiounyx ciazwx nyxa-cesxa; ws cemnn cxopocnen-x copios xax oznoneinxx
xynsiypy; uepes paccazy. B nepnom cnyuae cemena nyxa s-cesaxi xax mo+no pansme
secnon s nozroiosnennyx, uwciyx oi copnnxos nousy s oposzxw rnywnon 11,5 cm,
pacnono+enn-e na paccionnww 12 cm zpyr oi zpyra. Cemena npwc-naxi nouson wnw
xomnociom w csepxy oposzxw cnerxa ynnoinnxi pyxamw. Cemena nyxa npopaciaxi ouens
meznenno, monoz-e pacienwn na neps-x nopax ouens ne+n-e w cnaensxwe w nooiomy
ny+zaxicn s nocionnnom yxoze, nonwse w npononxe. B xonue neia, xorza nwcisn
no+eniexi, manensxwe nyxoswuxw s-zeprwsaxi ws nous-, npocymwsaxi nezenw ipw w
saxnaz-saxi na xpanenwe. -io- na cnezyxmwn roz cesox opasosan nyxoswuy, a ne
useiounyx cipenxy, oiwpaxi menxwe nyxoswuxw ne xpynnee 2,5 cm s zwameipe w xpanni
wx s nomemenww npw iemnepaiype 1625 C wnw s xonozwnsnwxe npw 12 C. Cesox
s-ca+wsaxi secnon, xax ionsxo nossonwi nousa, s oposzxw na rnywny 2,5 cm,
paccionnwe s pnzax 57,5 cm, me+zy pnzamw 3045 cm. Biopoz cnoco: nosznen
ocensx (xoneu nonpn) wnw pannen secnon (xoneu anpenn)
cemena s-cesaxi s oposz- na rnywny 12 cm, paccionnwe me+zy
oposzamw 3045 cm. Hpw s-coie pacienwn 1015 cm nposozni npope+wsanwe, ociasnnn
paccionnwe me+zy pacienwnmw s saswcwmociw
oi senwuwn- nyxoswu-. Ecnw s- xoiwie nonyuwis nyxoswuy zwameipom 7,5
10 cm, paccionnwe me+zy pacienwnmw 12 cm.
Tpeizz cnoco: paccazy s-pamwsaxi s nomemenww s nozzonax wnw oizensn-x
ciaxanuwxax s saswcwmociw oi o+wzaemoro pasmepa nyxoswu- s ieuenwe 23 mecnues.
B-coiy npopocixos nozzep+wsaxi na yposne 710 cm, nozpesan nwcisn no+nwuamw w
ciapancs npw oiom ne nospezwis sepxymxy camoro monozoro nwcia s uenipe pacienwn.
Paccazy cnauana s-ciasnnxi na oixp-i-n soszyx znn saxanwsanwn, a saiem s-ca+wsaxi s
nozroiosnennyx nousy. Paccionnwe me+zy pacienwnmw saswcwi oi pasmepa nyxoswu oi
5 zo 15 cm.
Lyx ipeyei xopomero nonwsa so spemn nanwsa nyxoswu, sa ipw nezenw zo
yopxw nonws npexpamaxi.
Opasosanwe nyxoswu saswcwi oi pnza snemnwx ycnoswn. Oioi npouecc
iopmosni ws-iox asoia w nezociaiox ocopa s nouse, a iax+e nwsxan iemnepaiypa
nw+e 15 C. Hocne opasosanwn nyxoswu w s nauane wx wniencwsnoro pocia xonoznan
noroza, naoopoi, cnococisyei ysenwuenwx ypo+an, a +apxan noroza s oio spemn znn
nyxa nenaronpwnina.
Copia nyxa zennicn na ipw rpynn- s cooiseicisww c wx ipeosanwnmw x
znwne znn. B cpeznen nonoce Poccww s-pamwsaxi o-uno copia znwnnoro znn, no, ecnw
sam s pyxw nonazei xaxon-nwyzs sapye+n-n copi, on mo+ei oxasaiscn xopoixoznesn-m w
s namwx ycnoswnx nyxoswuy ne opasyei.
Lpyrwe ipw rpynn- copios nyxa cooiseicisyxi wx sxycos-m xauecisam
ne+xociw, io ecis cnoconociw xopomo xpanwiscn: ocip-e copia s-coxan ne+xocis,
nonyocip-e cpeznnn w cnazxwe xpannicn nnoxo.
Ecnw no xaxwm-nwo npwuwnam na oizensn-x pacienwnx nyxa s-paciaei
useiounan cipenxa, ee nazo onomais xax mo+no pansme. Taxon nyx y+e ne rozwicn znn
xpanenwn, ero mo+no ionsxo oinpaswis na xyxnx.
Korza nwcisn nyxa no+eniexi w ynazyi na semnx, oio npwsnax ioro, uio
nyxoswu- nocnenw. Lnasn-n npwsnax cnenon nyxoswu- cyxan menxa. Hezospen-e nyxoswu-
c ioncion, c-pon menxon npw xpanenww -cipo sarnwsaxi. Cnen-e nyxoswu- ociopo+no
s-xan-saxi swnamw w, ecnw noroza cyxan, ociasnnxi na rpnzxe na 12 cyiox znn
npocymxw. Baiem nwcisn opesaxi, ociasnnn xsociwx znwnon 23 cm. Xpanni s cyxwx,
ne ouens xonozn-x nomemenwnx.
Lyx cipazaei oi pnza rpwn-x w axiepwansn-x onesnen. Lo+naz myunzciaz
poca (neponocnopos) nponsnneicn s swze nezn-x nnien na nwcisnx, xoiop-e nocienenno
ysenwuwsaxicn w noxp-saxicn ceposaio-woneios-m naneiom. Baiem nwcisn +eniexi w
150
sac-xaxi. Bosyzwiens nepezaeicn c nocazoun-m maiepwanom. Hooiomy nyx-cesox sa 10
14 znen zo nocazxw s ieuenwe 8 uacos nporpesaxi npw iemnepaiype 4042 C. Lnn
npezoispamenwn saonesanwn nnaniauww nyxa npownaxiwuecxw onp-cxwsaxi oisapom xsoma.
Oio ocoenno sa+no s c-pyx, xonoznyx norozy, naronpwninyx znn passwiwn onesnw. Hpw
nonsnenww neps-x npwsnaxos onesnw pacienwn opaai-saxi 1%-n-m pacisopom
xosnncisennoro m-na wnw 1%-non opzocxon +wzxocisx. Opaoixy nosiopnxi 23 pasa c
wniepsanom s 710 znen.
Tezxonaz tnztn tyxa nponsnneicn npw xpanenww. Lyxoswua sarnwsaei,
nauwnan c menxw. Unexuwn nepezaeicn c nocazoun-m maiepwanom. Ocnosnon cnoco
npezoispamenwn oioro saonesanwn xopomee npocymwsanwe nyxa nocne yopxw. B
saswcwmociw oi cnenociw nyxa mo+ei noipeosaiscn zononnwiensnan soszymno-iennosan
cymxa npw 3035 C s ieuenwe 810 znen.
Baxiepzos tyxa passwsaeicn s nepwoz xpanenwn. Ha npozonsnom paspese
szopos-x na swz nyxoswu me+zy szopos-mw uemynxamw swzn- iemn-e sarnwsmwe cnow c
nenpwnin-m sanaxom. Unexuwx nepenocni nacexom-e. Ocnosnan mepa xoniponn rpwn-x w
axiepwansn-x onesnen nyxa uepezosanwe xynsiyp.

Hecnox (cexewcrso nyxosmenwnewnme)

Oio nwsxwn pozcisennwx nyxa c noxo+wmw csoncisamw. -ecnox wmeei nposyx
w oswmyx opm-. Byxw oswmoro uecnoxa s-ca+wsaxi s nousy ocensx o-uno s xonue
ceninpn, uio- onw zo moposos ycnenw yxopenwiscn, no ne ycnenw npopaciw. Lnywna
nocazxw 56 cm, paccionnwe s pnzax 1015 cm; me+zy pnzamw 20 cm. Byxw ca+axi
ocnosanwem snws nynxw, sac-naxi semnen w cnerxa ynnoinnxi nousy. Hazo opaiwis
snwmanwe, uio- na ocnosanww syxos ne ocianocs ociaixos zonua, xoiopoe memaei
opasosanwx xopnen. Hocne nocazxw nepez naciynnenwem moposos rpnzxw noxp-saxi cnoem
mynsuw ionmwnon 23 cm. Becnon ee yzannxi, uio- nousa -cipee nporpenacs na connue.
Hposon uecnox ca+axi iax+e syxamw s anpene na rnywny 23 cm.
Paccionnwn ie +e, uio znn oswmoro uecnoxa.
Hpw nonsnenww useioun-x cipenox wx nazo cpasy +e yzanwis, uio- ne
sazep+wsais opmwposanwe nyxoswu. Ecnw useioun-e cipenxw ociaswis, io na nwx
opasyxicn ne couseiwn, a manensxwe nyxoswuxw-ynsouxw. Ecnw oiw ynsouxw nocazwis
noz swmy, io ws nwx na cnezyxmwn roz s-paciaei uecnox-oznosyxa, xoiop-n mo+no
wcnonssosais xax nocazoun-n maiepwan znn nonyuenwn nopmansn-x nyxoswu.

OBOTH FPYHHN HHCT

Kanycra (cexewcrso xanycrnmexpecrousernme)

. scex swzos xanyci- ecis omwe w zociaiouno xapaxiepn-e uepi-.
Hepnaz ocooennocin sce oiw swz- ouens ipeosaiensn- x nwianwx w
xopomo yzaxicn ionsxo na orai-x, npeznouiwiensno cyrnwnwci-x, xopomo yzopenn-x
xomnociom wnw xopomo nepenpesmwm nasosom nousax c momn-m nnozopozn-m cnoem. Kpome
ocnosnoro yzopenwn ocensx (810 sezep nepenpesmero nasosa wnw xomnocia na 10 m
2
)
npw s-cazxe paccaz- s xa+zyx nynxy snocni xopomyx ropcis (oxono 0,5 xr) xomnocia w
na onee nosznwx ciazwnx passwiwn (cm-xanwe nwcises s pnzax) me+zy pnzamw nac-naxi
ionci-n cnon xomnocia w cnerxa sazen-saxi ero s nousy. Ecnw noz xanyciy snocni
cse+wn wnw nnoxo nepenpesmwn nasos, ona npwopeiaei nenpwnin-n sxyc.
Biopaz ocooennocin sce swz- xanyci- oinwuaxicn s-coxon noipenocisx s
xansuww w ne s-nocni xwcnyx nousy. Hooiomy na yuacixe, npeznasnauennom na yzymwn
roz noz xanyciy, ocensx wnw pano secnon s roz nocazxw snocni wssecis 5
3,5 xr/10 m
2
w imaiensno sazen-saxi s nousy. Ussecis npezoispamaei passwiwe mnorwx
onesnen, nopa+axmwx xynsiypy, s iom uwcne camoro rnasnoro spara xanyci- xanycinon
xwn-.
Tpeinz w ueinepiaz oomze uepim sce swz- xanyci- ycionuws- x nwsxwm
iemnepaiypam, ny+zaxicn s ownsnom nonwse, no ne nepenocni sacion soz- na
nosepxnociw nous-.
B-pamwsais xanyciy zosonsno xnonoinoe zeno, iax xax oio ouens
ipeosaiensnan xynsiypa w s io +e spemn ouens ynsswman. Ona nozsep+ena nanazenwx
mnorwx spezwienen w cipazaei oi mnorwx onesnen. Cpezw spezwienen nawonee
pacnpocipanen- inw, cosxw, nwciorp-symwe rycenwu-, xanycinan mons, xanycinan myxa,
151
semnnn-e nomxw, cnwsnw. Cnoco- samwi- oi nwx wsno+en- s npez-zymem paszene.
Hawonee pacnpocipanenn-e onesnw xzta, ynztanze, oetaz w cepaz tnztz, oaxiepzosm.
Kzta nponsnneicn s opasosanww na xopnnx napocios w sszyiwn.
Leopmwposann-e xopnw ne moryi nopmansno ynxuwonwposais, w pacienwe nocienenno
+enieei w sac-xaei. Heps-n npwsnax xwn- pacienwn znem na +ape ysnzaxi, no sa nous
onpasnnxicn w soccianasnwsaxi ynpyrocis nwcises. Kwna nopa+aei sce pacienwn ws
cemencisa xanycin-x (xpeciousein-x), s iom uwcne copnnxw. Bosyzwiens onesnw
rpw, cnop- xoioporo coxpannxicn s nouse s ieuenwe 45 nei. Boi nouemy ttz xanycim
iax na+en cenoooopoi. -em pe+e xanycia sosspamaeicn na npe+nee mecio, iem nyume.
Paccaza xanyci- uacio nopa+aeicn rpwnon onesnsx uepnaz no+xa.
Hw+nnn uacis cienn uepneei w naznam-saeicn, pacienwe norwaei. -epnan no+xa
passwsaeicn npw cwnsnom ysna+nenww s coueianww c nwsxwmw iemnepaiypamw, npw
sarymennom nocese w nos-mennon xwcnoinociw nous-. Unexuwn coxpanneicn s nouse. Hpw
nonsnenww npwsnaxos oioro saonesanwn pexomenzyxi nonwis paccazy pacisopom 0,1%-noro
mapranuosoxwcnoro xanwn.
Betaz tnztn nponsnneicn so siopon nonoswne neia s swze sarnwsanwn
xopneson menxw w nw+nwx nwcises, xoiop-e noxp-saxicn en-m, noxo+wm na saiy naneiom.
Bosyzwiens onesnw swmyei s nouse w na paciwiensn-x ociaixax. Bapa+enn-e xouan- npw
xpanenww crnwsaxi.
Cepaz tnztn nponsnneicn rnasn-m opasom s nepwoz xpanenwn xouanos s
swze nonsnenwn na nwx ceporo nymwcioro naneia. Oio npwsnax sarnwsanwn xouana.
Bosyzwiens coxpanneicn s nouse w na paciwiensn-x ociaixax.
Ctzszcimz oaxiepzos onesns nauwnaei passwsaiscn snyipw xouana s
mecie npwxpennenwn nwcises w saiem pacnpocipanneicn na ero nosepxnocis. Hopa+enn-e
ixanw uepnexi w ocnwsnnxicn. Bosyzwiens coxpanneicn s nocazounom maiepwane w s
nocneyopoun-x ociaixax.
Ocnosn-e mep- npezoispamenwn saonesanwn: nozop ycionuws-x copios,
wssecixosanwe nous-, cesooopoi w zeswnexuwn cemnn.
Leswnexuwn cemnn: nporpesanwe cemnn s ropnuen soze (50 C) s ieuenwe
20 mwnyi, nocne oioro cemena cpasy +e oxna+zaxi, norpy+an s xonoznyx sozy, saiem
s-cymwsaxi.
Betoxouannaz xanycia nawonee pacnpocipanenn-n w nonynnpn-n swz
xanyci- s cpeznen nonoce Poccww. Oio zsyneinee pacienwe c momnon xopneson cwciemon,
nponwxaxmen s nousy zo rnywn- 1 m. Kanycia wmeei panne-, cpezne- w nosznecnen-e
copia, cpox cospesanwn xoiop-x xoneneicn oi 95 zo 175 znen. B cooiseicisww c oiwm
pasn-e no cxopociw cospesanwn copia xanyci- oinwuaxicn no senwuwne xouana w no
senwuwne nnomazw, xoiopyx onw sanwmaxi na rpnzxe. Lnn pannen xanyci- paccionnwe
me+zy pacienwnmw s pnzax 3545 cm, znn nosznen 4550 cm. Paccionnwe me+zy
pnzamw 75 cm znn scex copios.
Kanyciy mo+no s-pamwsais paccazn-m w espaccazn-m cnocoom.
Bespaccazn-n cnoco wcnonssyxi znn cpeznecnen-x copios. Cemena s-cesaxi s
npezsapwiensno yzopennyx w csooznyx oi copnnxos nousy na rnywny 11,5 cm. Bpemn
nocesa cepezwna man.
Pannwe copia o-uno npeznasnauen- znn ioro, uio- xax mo+no pansme
nonyuwis x ciony cse+yx xanyciy. Ee paccazy nauwnaxi s-pamwsais s nomemenww s xonue
espannnauane mapia; s-ca+wsaxi s rpyni s nauane man. Cpeznecnen-e copia wcnonssyxi
s cse+em swze w znn xsamenwn. Paccazy cpeznecnen-x copios s-pamwsaxi s nomemenww 35
40 znen w s-ca+wsaxi s rpyni s nauane wxnn. Hpeznasnauenn-e znn swmnero xpanenwn
nosznwe copia s-cesaxi s nomemenww 1020 anpenn w paccazy s-ca+wsaxi s rpyni sa
2 nezenw zo nocneznwx samoposxos.
Cemena xanyci- cnauana s-cesaxi s nmwxw c nousennon cmecsx na rnywny
0,51 cm. -epes 1012 znen nocne nocesa s ciazww 1-ro nacionmero nwcia paccazy
nwxwpyxi, io ecis nepeca+wsaxi s ropmouxw c nouson zwameipom 67 cm. Mo+no
s-pamwsais paccazy xanyci- es nwxwposxw s nmwxax c nouson, cnezn sa iem, uio-
noces ne -n sarymen w paccaza ne s-inrwsanacs. Lyuman iemnepaiypa znn pocia paccaz-
1618 C. Paccazy s-ca+wsaxi s rpyni, xorza ona zociwraei ciazww 68 nwcises, a
cieens cianei ionmwnon c xapanzam. Hpw nocazxe cnezni, uio- neps-n nwci naxozwncn
naz nosepxnocisx nous-. Lynxw xopomo nonwsaxi w nosepxnocis nous- soxpyr ocnosanwn
xa+zoro pacienwn noc-naxi sonon w noxp-saxi mynsuon znn samwi- oi xanycinon myxw.
Tonmwna mynsuw saswcwi oi ioro, nacxonsxo senwxa yrposa co ciopon- cnwsnen. -em
onsme cnwsnen, iem ionsme mynsua. Ha poci paccaz- xopomo zencisyei nonws noz xopens
152
+wzxwm yzopenwem ws xpanws-. Ecnw nocne s-cazxw paccaz- necxonsxo znen yzei cionis
xonoznan noroza c iemnepaiypon nw+e 10 C, io ecis onacnocis, uio ona ne opasyei
xouana, a nonzei s cipenxy, opasyei useionoc. B xonue cesona nwsxwe iemnepaiyp-
xanycie ne cipamn-, za+e naoopoi, znn xanyci-, npeznasnauennon znn xsamenwn,
nonesno, ecnw ee cnen-e xouan- nozseprnyicn zenciswx neonsmwx oipwuaiensn-x
iemnepaiyp. Oio cnococisyei ysenwuenwx cozep+anwn caxapa s nwcisnx w,
cnezosaiensno, ynyumenwx xauecisa xsamenon xanyci-. Kanyciy, npeznasnauennyx znn
xpanenwn, ywpaxi noszno ocensx, uio- xouan-, nocienenno sameznnn cson poci, npomnw
nozroiosxy x xpanenwx.
.xoz sa xanycion saxnxuaeicn s p-xnenww me+zypnzwn, oxyuwsanww
ocnosanwn cienn, nozc-nxe xomnocia s me+zypnzsn, perynnpnom nonwse w ipex
nozxopmxax +wzxwm yzopenwem.
Kouannan xanycia nomwmo spezwienen w onesnen wmeei eme zse nponem-.
Oio sepmwnnan rnwns w pacipecxwsanwe xouanos. Bepmwnnan rnwns s-pa+aeicn s iom,
uio xpan nwcises, opasyxmwx xouan, oimwpaxi. B xpannwx cnyuanx, norwaei secs
xouan. Hpwuwna nezociaiox xansuwn, xoiop-n npwsozwi x oimwpanwx iouex pocia xopnen
w nazsemnon uaciw. -ame scero oio pesynsiai ownsnoro yzopenwn nasosom w napymenwe
scnezciswe ioro pasnosecwn me+zy onemeniamw nwianwn: ws-iox asoia w xanwn w
nezociaiox ocopa w xansuwn. Hpezoispaiwis iaxoe nsnenwe mo+no snecenwem s nousy
oznospemenno c nasosom monoioro ocopwia s zose 2,5 xr/10 m
2
.
Pacipecxwsanwe xouanos oio iax+e pesynsiai necanancwposannoro
yzopenwn w nenaronpwnin-x norozn-x ycnoswn w uame scero npowcxozwi s iex cnyuanx,
xorza xonoznan, cyxan noroza cmenneicn iennon, sna+non. B xonozn-n nepwoz poci
sameznneicn w ixans nwcises rpyeei, uio- coxpanwis sozy w npoiwsocionis
oxna+zenwx. Hpw wsmenenww noroz- nauwnaeicn wniencwsn-n poci monoz-x ixanen wsnyipw,
pasp-saxmwn onee ciap-e w rpy-e nwcisn. Use+ais oioro mo+no perynnpn-m nonwsom.
Lpyran npwuwna nezociaiox nwianwn na pannwx oianax passwiwn. Hpw nocnezyxmwx
nozxopmxax nauwnaeicn ycwnenn-n poci wsnyipw, xoiop-n, xax w s npez-zymem cnyuae,
npwsozwi x pasp-sy xouana. Use+ais oioro mo+no xopomwm yzopenwem s nauansn-x
ciazwnx pocia w onee cna-m yzopenwem so siopon nonoswne sereiauww. Cxnonnocis x
pacipecxwsanwx xouanos copioson npwsnax w, x co+anenwx, uame nanxzaeicn y iex
copios, xoiop-e oinwuaxicn nyumwmw sxycos-mw xauecisamw w ne+n-mw nwcisnmw.
Bpoxxotz. Oioi swz xanyci- y nac eme ne ouens npw+wncn, no sa pye+om
poxxonw wsnxnenn-n osom xa+zoro oropoznwxa. Cuwiaxi, uio ws scex osomen ona
nawonee nwiaiensna. Ee nas-saxi iax+e cnap+eson xanycion, iax xax nomwmo
senenosaio-woneios-x ronosox-couseiwn, nozon-x ronosxam useinon xanyci-, s nwmy
ynoipennxi npwm-xaxmwe x nwm ne+n-e yuacixw cienen. Lonosxw cpesaxi zo ioro, xax
naunyi pacnycxaiscn neps-e +eni-e useiouxw.
Bpoxxonw s-pamwsaxi paccazon wnw espaccazn-m cnocoom. Tpeosanwn x
nwianwx, onesnw w spezwienw ie +e, uio y scex xanycin-x. Cymecisyei ipw cnocoa
s-pamwsanwn poxxonw.




















153




Hepnmz: s- xoiwie nonyuwis xpynn-e ronosxw. Paccazy s-ca+wsaxi c
paccionnwnmw 60 cm s pnzax w 90 cm me+zy pnzamw. Hpwnwswiensno uepes mecnu, xorza
uenipansnan ronosxa nauwnaei opmwposaiscn, pacienwn nozxapmnwsaxi +wzxwm
yzopenwem. Lonosxw cpesaxi, xorza onw zociwraxi maxcwmansnoro pasmepa, no zo nauana
pacnycxanwn useixos.
Biopoz: s- xoiwie npoznwis cop ypo+an w cowpais ronosxw poxxonw ne
ozwn pas, a s ieuenwe znwiensnoro spemenw. Korza uenipansnan ronosxa zociwrnei 7
8 cm s zwameipe, ee cpesaxi. Hocne oioro nauwnaxi paciw oxos-e noerw c onee
menxwmw ronosxamw. Ho mepe oipacianwn oiwx ronosox s- cpesaeie wx w iem cam-m
ciwmynwpyeie poci nos-x noeros. Oio mo+ei npozon+aiscn zo nosznen ocenw. Hpw nepsom
w siopom cnocoe npaxiwxyxi pannesecennwn noces, iax xax znn nonyuenwn nonnouennoro
ypo+an ipeyeicn znwiensnoe spemn.
Tpeizz: s- xoiwie nonyuwis xax mo+no onsme npozyxuww c ezwnwu-
nnomazw. Paccazy s-ca+wsaxi pnzamw c paccionnwem s pnzax 15 cm, me+zy pnzamw
45 cm. Hpw iaxom cnocoe nocazxw pasmep ronosox ymensmaeicn, no omwn ypo+an
ysenwuwsaeicn s zsa pasa npw oznospemennociw cospesanwn. Tpeiwn meioz ipeyei
ocoenno nnozopoznon nous- w nozxopmxw s nepwoz opmwposanwn yionos. Hpw oiom
sosmo+n- npnmon noces s rpyni s onee nosznwe cpoxw. Cemena s-cesaxi na rnywny
0,6 cm w s ciazww 4 nwcises nposozni npope+wsanwe. Taxon noces sosmo+en ne nosznee
uem sa 1012 nezens zo neps-x samoposxos.
Ha swmy poxxonw saroiasnwsaxi s samopo+ennom swze.












Bpmccetncxaz xanycia. Ha neps-n ssrnnz, ona mo+ei noxasaiscn ouens
cipannon: znwnn-n cieens, ysenuann-n nyuxom nwcises w secs yca+enn-n manensxwmw
xouanuwxamw. Bpxccenscxan xanycia xopoma iem, uio cna+aei cse+en senensx s io
spemn, xorza sce zpyrwe xynsiyp- y+e ypan-. Hpozon+wiensnocis sereiauwonnoro
nepwoza 140150 znen. Paccazy pxccenscxon xanyci- s-ca+wsaxi s rpyni na zse
nezenw nos+e, uem zpyrwx swzos xanyci-, xorza mwnyei yrposa samoposxos.
Cooiseicisenno na zse nezenw nos+e nauwnaxi s-pamwsais ee paccazy. .po+an cowpaxi
nocne zsyx samoposxos, xoiop-e zenaxi ee onee cnazxon. Kouanuwxw cospesaxi w
pansme, no wx nwiaiensnan uennocis w sxycos-e xauecisa snauwiensno ynyumaxicn nocne
samoposxos.
Bpxccenscxan xanycia ipeyei mnoro mecia: ionsxo iorza ona mo+ei
zociwrnyis csoen nonnon npozyxiwsnociw. Paccionnwn s pnzax 45 cm, me+zy pnzamw
90 cm. Ha pannwx ciazwnx npome+yixw me+zy pacienwnmw mo+no sanwmais mnwnaiom wnw
uem-nwo nozon-m.
Kouanuwxw na znwnnom ciene opasyxicn w cospesaxi nepasnomepno: uem
onw nw+e x sepxymxe, iem onw mono+e. Ecnw s- xoiwie ypais wx sce s ozwn cpox, io
cpe+sie sepxymxy noera c nwcisnmw (sepxnwe 15 cm). Torza sce xouan- yzyi roios- x
yopxe oznospemenno. Oiy onepauwx nyume scero npozenais sa 68 nezens zo yopxw.
Ecnw xouan- ne ycnenw cospeis, a nazswraxicn cwnsn-e mopos- (nw+e 56 C), io
mo+no s-xonais sce pacienwe w smecie c zociaiouno onsmwm xomom semnw nepeneciw ero
s napnwx wnw s norpe. Tam ono yzei zospesais s ieuenwe necxonsxwx nezens.
Oizenenn-e oi cienn xouanuwxw cpasy wcnonssyxi s nwmy wnw
samopa+wsaxi, wnaue onw snnyi. Hexoiopoe spemn wx mo+no xpanwis s norpee na
cpesannom ciene, ne oizennn oi nero.
154
Uneinaz xanycia. Hseinan xanycia onee uysciswiensna x xonozy w
npwuyzam noroz-, uem zpyrwe swz- xanyci-. Copia useinon xanyci- oinwuaxicn no
cxopocnenociw. Hawonee pacnpocipanen- pannecnen-e copia, cospesaxmwe sa 95
110 znen. Paccazy znn pannero copa s-pamwsaxi s nomemenww s ieuenwe 5 nezens w ne
s-ca+wsaxi s rpyni, noxa iemnepaiypa soszyxa ne noznwmeicn s-me 10 C s znesnoe
spemn. Hpozon+wiensnan xonoznan noroza nocne s-cazxw mo+ei npwseciw x opasosanwx
manensxwx ropsxwx ronosox. -io- xax mo+no mensme nospezwis xopnw, paccazy
nepeca+wsaxi na nosoe mecio smecie c xomom semnw. Pexomenzyeicn nauais roioswis
paccazy sa nezenx zo nepecazxw, s-pesas no+om oioi xom, uio ciwmynwpyei opasosanwe
nos-x xopnen y ocnosanwn pacienwn. .xopenwsmwecn pacienwn nozxapmnwsaxi +wzxwm
yzopenwem, nousy soxpyr ocnosanwn cienen noc-naxi sonon w noxp-saxi mynsuon.
Hseinyx xanyciy mo+no s-pamwsais s necxonsxo cpoxos. Lnn pannero copa
ee s-cesaxi s nomemenww s xonue mapia, paccazy s-ca+wsaxi s rpyni noz nnenxy s xonue
anpenn, ypo+an ywpaxi s wxne. Lnn nosznero copa noces 1520 man s xonozn-n
paccaznwx, s wxne paccazy nepeca+wsaxi na nocionnnoe mecio, cop ypo+an asryci
ceninps.
Paccionnwe s pnzax 3545 cm, me+zy pnzamw 6580 cm.
Hseinan xanycia ouens ipeosaiensna x nonwsy w yzopenwx. Ecnw s-
xoiwie nonyuwis ne+n-e w sxycn-e ronosxw, nazo cnezwis, uio- xanycia nwxorza ne
wcn-i-sana nezociaixa s soze w nerxozociynn-x onemeniax nwianwn. Ocoennocis
s-pamwsanwn useinon xanyci- s iom, uio ee nozsepraxi oienwsanwx, xorza ronosxa
zociwraei pasmepa nnua. Lnn oioro nwcisn cowpaxi w csns-saxi nyuxom naz ronosxon
wnw npocio naznam-saxi snyipennwe nwcisn naz ronosxon, saxp-san ee oi cseia.
Oienenn-e ronosxw wmexi onee ionxwn sxyc. .opxy ypo+an nposozni zo ioro, xax
ronosxa naunei paszenniscn na oizensn-e couseiwn.
Hseinyx xanyciy mo+no xpanwis s samopo+ennom swze.
Kanycia tzcionaz. Us scex swzos xanyci- ona nawonee nwsxa x zwxomy
npezxy, oi xoioporo onw sce npowsomnw. Oio ouens xonozocionxoe pacienwe, oznoneinee.
B-pamwsais ee nerue, uem zpyrwe swz- xanyci-; no nwiaiensnociw ona ne yciynaei wm w,
no mnenwx nexoiop-x nxwienen, npesocxozwi wx no sxycy. Lwciosan xanycia ne opasyei
xouana; s nwmy wcnonssyxi monoz-e, ne+n-e nwcisn.
Lwciosan xanycia npewmymecisenno ocennnn xynsiypa. Ee s-cesaxi s
cepezwne neia. Cemena sazen-saxi s nousy na rnywny 11,5 cm, nocne nocesa nousy
xopomo nonwsaxi, cnerxa ynnoinnxi w noxp-saxi cnoem xomnocia. -io- pacienwn
zociwrnw csoero nonnoro pasmepa, nocne npope+wsanwn me+zy nwmw ociasnnxi paccionnwe
45 cm. Hpope+wsanwe nposozni s ciazww 23 nwcises, xorza monoz-e pacienwn y+e mo+no
wcnonssosais s nwmy. Lwciosan xanycia mo+ei paciw zo nosznen ocenw. Hocne neonsmwx
samoposxos ee nwcisn cianosnicn eme onee sxycn-mw w cnazxwmw.
Ecnw s- xoiwie npoznwis spemn copa ypo+an, io cpesanie nwcisn
nocienenno, nauwnan c nw+nwx w ociasnnn paciw sepxymxy.
Kotnpaoz. B-cipocospesaxman w xomnaxinan xynsiypa, ona uame scero
wcnonssyeicn cazosozamw xax pacienwe-cnyinwx. Ee s-pamwsaxi na rpnzxax zo w nocne
ocnosnon xynsiyp-. B nwmy wcnonssyxi yionmenwe y ocnosanwn cienn peny, xoiopan
roiosa x ynoipenenwx uepes 5560 znen nocne scxozos. Konspaw, xax w sce swz-
xanyci-, xopomo nepenocwi xonoz. Hpw secennem nocese ee mo+no s-cesais npnmo s rpyni
sa mecnu zo nocneznwx samoposxos. Lnywna sazenxw cemnn 0,51 cm. Lnn nonyuenwn
onee -cip-x w zpy+n-x scxozos cemena npezsapwiensno samauwsaxi na 24 uaca s soze,
a nyume s xomnocinon s-in+xe. B asy uei-pex nwcises nposozni npope+wsanwe,
ociasnnn paccionnwe me+zy pacienwnmw 1015 cm, paccionnwe me+zy pnzamw 2530 cm.
Konspaw mensme cipazaei oi spezwienen w menee ipeosaiensna x
nnozopozwx nous-, uem zpyrwe swz- xanyci-. Ee ocnosnan nponema pacipecxwsanwe
pen-. -io- ona -na ne+non w counon w ne pacipecxwsanacs, neoxozwm- perynnpn-n w
ownsn-n nonws w csoespemennan yopxa. Bpemn yopxw onpezennxi iax: na pene mo+no
nerxo czenais uapanwny noriem. Ecnw onoszais c yopxon, io xonspaw sarpyeei w
cianei nesxycnon.
Lnn ocennero wcnonssosanwn cemena s-cesaxi s cepezwne neia. B oiom
cnyuae xonspaw mo+ei paciw zo cwnsn-x samoposxos.

Senennme (nwcrosme) osomw

155
Catai (cemenciso acipos-ecno+nousein-e). Oinwuaeicn ycionuwsocisx x
xonozy (nepenocwi neonsmwe samoposxw) w nos-mennon ipeosaiensnocisx x nnozopozwx
nous-, cseiy w snare. Cymecisyei necxonsxo i-cnu copios canaia, xoiop-e zenni na zse
ocnosn-e rpynn-: tzcionoz w xouannmz. Cpezw oewx rpynn onsmoe pasnoopaswe useia
(iemno-opzos-e, sonoi-e, senen-e), opm- nwcises (rnazxwe, mopmwnwci-e, pesn-e) w
cpoxos cospesanwn. Lwcioson canai onee cxopocnen-n (4560 znen), xouann-n canai
ipeyei znn cospesanwn onsme spemenw (80100 znen). Cpezw ion w zpyron rpynn- ecis
copia secennwe, neinwe w ocennwe, oinwuaxmwecn no ipeosanwnm x znwne znn. Becennwe
w ocennwe xopoixoznesn-e, nnoxo nepenocnmwe +apy copia. Leinwe znwnnoznesn-e, ne
cipazaxmwe oi s-coxon iemnepaiyp-. Kopoixoznesn-e copia, s-cennn-e s cepezwne neia,
ouens -cipo opasyxi useiounyx cipenxy, nocne uero nwcisn cianosnicn ropsxwmw.
Hepez nocesom canaia s nousy snocni xomnoci wnw nepenpesmwn nasos cnoem
s 23 cm w rpannmw sazen-saxi ero s nousy. Hocne nonsnenwn scxozos szons pnzxos
zononnwiensno nozc-naxi xomnoci.
Canai mo+no s-cesais c cepezwn- anpenn. Ha rpnzxe zenaxi menxwe oposz-
(yzonee nonepex rpnzxw), nonwsaxi wx so-
zon, na zno oposz pacxnaz-saxi cemena w cnerxa npwc-naxi semnen.
Lnywna sazenxw 0,5 cm. Korza pacienwn zociwrnyi ciazww 34 nwciouxos, npowssozni
nepsoe npope+wsanwe, saiem uepes nexoiopoe spemn siopoe, ociasnnn paccionnwe s
pnzxe znn nwciosoro canaia 810 cm, znn xouannoro 1015 cm. Paccionnwe me+zy
pnzamw1520 cm. Hpope+wsanwe ouens sa+n-n npwem. B sarymenn-x nocesax pacienwn
s-inrwsaxicn w nerxo opasyxi cipenxy, io ecis cianosnicn nec+ezon-mw. Opasosanwe
cipenxw mo+ei -is iax+e cnezciswem ronozanwn pacienwn na nezociaiouno yzopennon
nouse. .zanenn-e npw npope+wsanww pacienwn wcnonssyxi s nwmy wnw xax paccazy. -io-
wmeis nocionnno cse+wn monozon canai, noces npowssozni s necxonsxo cpoxos c
wniepsanom 1 nezenn. O-uno zociaiouno xa+z-n cpox sacesais 12 pnzxa, czenann-x
nonepex rpnzxw.
Kouannmz nostnecnetmz catai znn ycxopenwn cospesanwn s-pamwsaxi
paccazon s ropmouxax zo as- 34-ro nwcia. B xonue anpenn paccazy s-ca+wsaxi na
rpnzxw. Cxopocnen-e copia xouannoro canaia s-ca+wsaxi no cxeme 1515, cpeznecnen-e
2020 cm, nosznecnen-e 3030 cm. He zo+wzancs opasosanwn xouana, mo+no wcnonssosais
s nwmy nwcisn, op-san wx no mepe napacianwn.
Tnznai (cemenciso neezos-emapes-e). B-pamwsanwe mnwnaia ne
npezciasnnei oco-x ipyznocien. Tnwnai xonozoycionuwsoe, za+e moposoycionuwsoe
pacienwe, ne nxwi +apy, x yzopenwx w nonwsy ouens ipeosaienen. Tnwnai s-cesaxi
xax mo+no pansme secnon s nousy, npezsapwiensno yzopennyx onsmwm xonwuecisom
xomnocia wnw nepenpesmero nasosa. Cnon xomnocia ionmwnon 815 cm zociaiouen znn
xopomero w -ciporo pocia mnwnaia. Cemena s-cesaxi s oposz- na rnywny 11,5 cm w
nousy cnerxa ynnoinnxi pyxamw. Hpw s-coie pacienwn 5 cm nposozni npope+wsanwe,
ociasnnn paccionnwe me+zy pacienwnmw
1215 cm. Paccionnwe me+zy pnzamw 4050 cm.
Tnwnai cxopocnenan xynsiypa, ero nwcisn roios- x ynoipenenwx y+e
uepes 4550 znen nocne nocesa. Op-saxi nw+nwe nwcisn, ne iporan sepxymxy, xoiopan
npozon+aei paciw w opasos-sais nos-e nwcisn. Baiem na pacienww opasyeicn useiounan
cipenxa, w ono cianoswicn nenpwrozn-m x ynoipenenwx. Hpw nezociaixe yzopenwn w s
+apxyx, cyxyx norozy ycxopneicn nepexoz x useienwx. Lo naciynnenwn +ap- mo+no ycneis
czenais
23 nocnezosaiensn-x nocesa mnwnaia.
To, uio nas-saxi nonosetantcxzm mnznaiom, na camom zene ne mnwnai w
oinocwicn x coscem zpyromy oianwuecxomy cemencisy. On oinwuaeicn oi mnwnaia iem,
uio uysciswienen x samoposxam, no xopomo nepenocwi s-coxwe iemnepaiyp-. Kax w
mnwnai, ipeyei xopomero yzopenwn xomnociom wnw nasosom w xopomero nonwsa.
Hososenanzcxwn mnwnai oio pacienwe c s-coxwm cienem (zo 1 m), na xoiopom
passwsaxicn oxos-e noerw c nnueswzn-mw nwcisnmw. -io- nyume passwsanwcs oxos-e
noerw, sepxymxy cienn npwmwn-saxi.
Hososenanzcxwn mnwnai s-ca+wsaxi s rpyni nocne npexpamenwn samoposxos
naxnxnysmwmwcn cemenamw wnw paccazon. Hnomazs nwianwn oznoro pacienwn 1 m
2
. Cop
ypo+an (nwcises) nauwnaeicn uepes 810 nezens nocne nocesa w npozon+aeicn zo
samoposxos, ecnw sce spemn op-sais sepxymxw noeros w ne zasais wm zseciw.
Heipymxa (cemenciso censzepenn-esoniwun-e). Heipymxy uame scero
s-pamwsaxi pazw ee nwcises, xoin ecis copia xopneson neipymxw, xoiopan passwsaei
156
ionci-n en-n xopens, wcnonssyem-n s xynwnapww. Cpezw nwcioson neipymxw ecis copia c
rnazxon w c xypuason nwcison. Heps-e onee apomain- w orai- swiamwnom C, siop-e
onee zexopaiwsn-.
Heipymxa zsyneinee xonozoycionuwsoe pacienwe, ouens ipeosaiensnoe x
asoinomy yzopenwx. Ona xopomo paciei na cyrnwnwci-x nnozopozn-x nousax, yzopenn-x
s-coxon zoson xopomo nepenpesmero xomnocia. Ouens nnoxo pearwpyei na c-poe w
nezociaiouno pasno+wsmeecn opranwuecxoe yzopenwe.
Heipymxy s-cesaxi cemenamw nenocpezcisenno s rpyni. Xoin ona ne owicn
nwsxwx iemnepaiyp, no npw ouens pannem nocese npopaciaei ouens meznenno, w ee cna-e
pociouxw nerxo sarnymaxicn copnnxamw. Hooiomy pexomenzyeicn cenis neipymxy, xorza
nousa xopomo nporpeeicn w xorza s- ycneeie ouwciwis rpnzxy oi scxozos copnnxos.
Torza na rpnzxe zenaxi oposzy rnywnon 78 cm, sanonnnxi ee xomnociom, paccewsaxi s
oposzy cemena, sac-naxi ionxwm cnoem nous- wnw xomnociom, cnerxa ynnoinnxi. Lnywna
nocesa 0,5 cm. Lnn ycxopenwn npopacianwn cemena samauwsaxi na 12 znn, uio- onw
nayxnw. Lnn mapxwposxw pnzos cemena neipymxw cmemwsaxi c -ciponpopaciaxmwmw
cemenamw pezwca. Hocne npope+wsanwn ociasnnxi paccionnwe me+zy pacienwnmw 1015 cm,
paccionnwe me+zy pnzamw 1520 cm. Becennwn noces neipymxw cna+aei sac cse+en
senensx c cepezwn- neia zo rnyoxon ocenw. -io- oecneuwis cen senensx neipymxw s
nepsyx nonoswny neia, siopon noces npowssozni s cepezwne neia, uio- x ocenw
nonyuwis xpenxwe, xopomo passwi-e monoz-e pacienwn. .xp-i-e cnoem mynsuw, onw swmyxi
s nouse w pano secnon oipaciaxi oi coxpanwsmerocn xopnn. -epes xaxoe-io spemn
nepeswmosasmwe pacienwn opasyxi useiounyx cipenxy, no zo oioro s- mo+eie
nonssosaiscn wx cse+wmw nwcisnmw.
Heipymxy neinero nocesa mo+no nepecazwis s ropmxw wnw nmwxw c semnen w
scx swmy zep+ais s nomemenww na oxne. Bcx swmy ona yzei opasos-sais nos-e nwcisn.
Heipymxa cwnsno cipazaei oi nousennon nemaioz-, nooiomy ee nenssn
sosspamais na ciapoe mecio pansme, uem uepes uei-pe roza.
Ha swmy nwcisn neipymxw saroiasnwsaxi s s-cymennom wnw samopo+ennom
swze.
.xpon (cemenciso censzepenn-esoniwun-e). Oinocwiensno nenpwxoinwsoe,
xonozocionxoe pacienwe. Ha rpnzxy, npeznasnauennyx znn yxpona, snocni neonsmoe
xonwueciso xomnocia w sazen-saxi ero rpannmw. Cemena yxpona s-cesaxi s oposz- na
rnywny
11,5 cm. -epes 3040 znen nocne nocesa senens yxpona mo+no ynoipennis
s nwmy. Bcxope nocne oioro cieens nauwnaei s-inrwsaiscn w rpyeis, na nem
opasyeicn couseiwe xopswnxa. Cnen-e cemena yxpona iax+e wcnonssyxi s xynwnapww,
nooiomy nexoiopoe xonwueciso useiymwx pacienwn ciowi ociaswis zo nonnoro cospesanwn.
A znn ioro uio- wmeis nocionnno cse+yx senens yxpona, e+enezensno zenaxi
nocnezosaiensn-e noces-, xoiop-e saxanuwsaxi ionsxo s nauane asrycia.
Benens yxpona swmon xpanni s samopo+ennom swze.
Lzcionaz topuza (cemenciso xanycin-expeciousein-e). Oio ouens
nenpwxoinwsan, -cipocospesaxman w nonesnan senennan xynsiypa, wmexman mnoro
zociowncis. Hepsoe ws nwx xonozocionxocis, w noiomy ee mo+no s-cesais ouens pano
secnon, xax ionsxo nossonwi nousa. Biopoe monoz-e, c npwnin-m, ocip-m sxycom
nwciouxw ropuwu- mo+no cowpais y+e uepes 3540 znen nocne nocesa. B coueianww c
pannwm s-cesom oio snauwi, uio ropuwua ozna ws neps-x cmo+ei cnazwis sac
pannesecennen senensx. Tpeise zociownciso ona ne nopa+aeicn spezwiennmw w
onesnnmw. Bemnnn-e nomxw, oi xoiop-x iax cipazaxi pezwc w sce unen- cemencisa
xanyci-, ne iporaxi ropuwuy. Oueswzno, wm ne npaswicn ee ocip-n sxyc.
Housy noz noces ropuwu- npezsapwiensno ymepenno yzopnxi xomnociom.
Cemena s-cesaxi na rnywny 1 cm, paccionnwe me+zy pnzamw 1510 cm. Lopuwua
ny+zaeicn s perynnpnom nonwse. Hpw nezociaixe snarw sxyc yxyzmaeicn. Lopuwua
zosonsno -cipo sauseiaei, w iorza ee nwcisn cianosnicn rpy-mw w mepmas-mw. Hooiomy
uenecoopasno xa+zyx nezenx zenais nocnezosaiensn-e noces-. .xoz saxnxuaeicn s
p-xnenww nous- w nonwse. Lopuwua mo+ei pasmno+aiscn camocesom.
Lnn swmnero xpanenwn nwcisn ropuwu- mo+no samoposwis.
Lyx-nopez (cemenciso nyxos-enwnenn-e). Oinocwicn s ozwnaxoson cienenw
w x nwcios-m, w x xopnes-m xynsiypam. Ouens ipeosaienen x asoinomy nwianwx w
ny+zaeicn s ownsnom yzopenww xomnociom wnw xopomo nepenpesmwm nasosom.
Lyx-nopen o-uno s-pamwsaxi paccazon s nmwxax c semnen. Hoces zenaxi s
cepezwne mapia, ne saryman ero, uio- nonyuwis cwnsn-e npopocixw. Korza pacienwn
157
zociwrnyi s-coi- 1520 cm, wx s-zeprwsaxi ws nmwxa, xopnw w nwcisn yxopauwsaxi na
nonoswny znwn- w s-ca+wsaxi s rpyni na rpnzxw. B nouse zenaxi nynxw rnywnon 10
15 cm wnw ipanmew iaxon +e rnywn- w na zno wx ca+axi paccazy. Ozno pacienwe na
xa+z-e 15 cm, paccionnwe me+zy pnzamw 45 cm. Hepez nocazxon na rpnzxy snocni
xomnoci (1 sezpo na m
2
) w sazen-saxi ero na rnywny 15 cm, a nocne nocazxw paccazy
xopomensxo nonwsaxi. Ho mepe pocia pacienwn ipanmex wnw nynxy nocienenno sanonnnxi
nouson zo yposnn nepsoro nwcia, uio- yxp-is oi cseia nw+nxx, yionmennyx, uacis
cienn. Torza ona cianoswicn enon w counon w zociwraei zwameipa 57 cm.
Ba mecnu zo nocneznwx samoposxos mo+no czenais npnmon noces s rpyni
nyxa-nopen s menxwe oposzxw na rnywny 0,51 cm. Hpopocixw znwnon 1520 cm
nepeca+wsaxi s oposz- wnw nynxw, xax onwcano s-me. Hocne ioro xax sanonnwicn scn
ipanmen, nozrpeaxi nousy ws me+zypnzwn w oxyuwsaxi ex pacienwn. Hepez naciynnenwem
cwnsn-x moposos pnz- noxp-saxi mynsuon, w s iaxom swze onw moryi nepeneciw swmy w
pano secnon zaxi cse+yx senens, noxa ne opasyxi useiounyx cipenxy.
.xoz sa pacienwnmw saxnxuaeicn s p-xnenww me+zypnzwn, npononxe,
perynnpnom nonwse w oxyuwsanww. Lnn nonnoro cospesanwn nyx-nopen ipeyei 130
140 znen.
Ha swmy cienw nopen mo+no nopesais nominmw w samoposwis.

HEKOTOPNE OBTHE HPABHHA

Hoces

Kaueciso cemnn oxas-saei rpomaznoe snwnnwe na ypo+an. Hocxonsxy
cazosoz, noxynan cemena, ne scerza mo+ei -is ysepen s wx xauecise, io wmeei cm-cn
nonssosaiscn csowmw cocisenn-mw cemenamw. Hpw oiom nazo wmeis s swzy, uio cpezw
osomn-x pacienwn ecis camoon-nnem-e w nepexpecinoon-nnem-e swz-. K camoonmtzemmm
oinocnicn canai, acons, ropox, iomai- (s nexoiopon cienenw axna+an- w nepeu).
Hepexpecinoonmtzemme oio mnwnai, csexna, mopxoss, nyx, sce swz- xanyci- w
i-xsenn-e xynsiyp-. C nepexpecinoon-nnem-mw xynsiypamw zeno ociowi cno+nee,
nocxonsxy scerza ecis onacnocis nonyuwis rwpwzn-e, ne uwciocopin-e cemena. Hooiomy
cemenn-e pacienwn npwxozwicn s-pamwsais na zociaiouno onsmom yzanenww oi nocesos
osomen ioro +e cemencisa.
Heoxozwmo iax+e opamais snwmanwe na cpox xpanenwn cemnn. Ciap-e
cemena onazaxi nonw+ennon scxo+ecisx, w ws nwx s-paciaxi ocnanenn-e pacienwn. Ho
znwiensnociw xpanenwn cemena zennicn na ipw rpynn-.
1. Cpox xpanenwn 12 roza: nyx penuai-n, nyx-nopen, neipymxa,
naciepnax, xyxypysa, yxpon.
2. Cpox xpanenwn 35 nei: acons, sce swz- xanyci-, mopxoss, censzepen,
canai, ropox, nepeu, pezwc, mnwnai, iypnenc, z-nn, uwxopwn.
3. Cpox xpanenwn onsme 5 nei: csexna, orypu-, ropuwua, iomai, i-xsa.
Cemena nyume coxpannxi csox +wsnecnoconocis, ecnw xpannicn npw
nonw+ennon iemnepaiype s cyxom nomemenww.
Cemena o-uno s-cesaxi s menxwe oposz-, xoiop-e nposozni no nainnyiomy
mnypy. Housa zon+na -is npezsapwiensno xopomo nozroiosnennon. Bepxnwn cnon zon+en
-is p-xn-m, menxoxomxosai-m w s-posnenn-m. Hpw secennem nocese nousa eme zociaiouno
sna+nan, uio- oecneuwis nopmansnoe nayxanwe w npopacianwe cemnn, no npw onee
nosznem nocese oposz- neoxozwmo nonwis. Onpezenennyx ipyznocis npezciasnnei noces
menxwx cemnn. Bcerza ecis onacnocis czenais sarymenn-n noces, xoiop-n noiom yzei
cno+no npope+wsais. Hooiomy menxwe cemena pexomenzyxi cmemwsais c cyxwm menxwm
necxom s cooinomenww 1:3. Oiy cmecs epyi zsymn nansuamw w pasnomepno paccewsaxi no
zny oposz-, csepxy sac-naxi sna+non, p-xnon nouson w cnerxa ynnoinnxi oposzy
pyxamw znn nyumero xoniaxia me+zy cemenamw w sna+non nouson.
Onwmem ozwn ws cnocoos, oneruaxmwx noces menxwx cemnn. Tyaneinyx
ymary paspesaxi na nonoc- mwpwnon 1,52 cm. Lenaxi +wzxwn xpaxmansn-n xnen,
s-c-naxi s nero cemena w xopomo nepememwsaxi. Ha 1 u. no+xy xnen 1/4 u. no+xw
cemnn. Honyuennyx cmecs nanwsaxi s nonwoiwnenos-n memouex, xoiop-n xpenxo
sasns-saxi. Ozwn yronox memouxa cpesaxi iax, uio- na+aiwem nansua ws cpesa
s-zasnwsanacs neonsman xanensxa xnen c cemenamw. Kanensxw nanocni na yma+n-e
nonoc- uepes onpezenenn-e npome+yixw. Baiem nonoc- s-cymwsaxi, cxai-saxi w xpanni zo
nocesa. Korza npwxozwi spemn nocesa, na rpnzxe zenaxi nernyoxwe oposz-,
158
pacxnaz-saxi s nwx yma+n-e neni- w sac-naxi nouson. Bymara w xnen -cipo
pasnaraxicn s nouse.
Lnywna sazenxw menxwx cemnn 0,51 cm. Ha in+en-x, xonozn-x nousax
rnywna sazenxw mensme, uem na nerxwx, nporpei-x. Hpw nosznem nocese s +apxyx norozy
oposz- nazo npwxp-is nocne nocesa ionxwm cnoem mynsuw wnw nnenxon, uio- ymensmwis
wcnapenwe w npezoispaiwis -cipoe s-c-xanwe nous-. Ecnw oioro ne czenais, io monoz-e
npopocixw norwnyi oi nezociaixa soz-. Menxwe cemena mo+no cenis spaspoc. B iaxom
cnyuae cemena paspac-saxi no nozroiosnennon nosepxnociw nous- w cnerxa sazen-saxi
rpannmw.

Bmpamwsanwe paccam

He sce osomw ozwnaxoso xopomo nepenocni nepecazxy, znn nexoiop-x oio
ouens in+en-n mox, nocne xoioporo onw zonro onexi. Lyume scero nepenocni nepecazxy
xanycia, canai w nyx, nemnoro xy+e acons, axna+an-, iomai-, nepeu, censzepen.
Osomw, xoiop-e cwnsno cipazaxi oi nepecazxw, orypu-, i-xs- w sce xopnennoz-, xpome
csexn-.
O-uno paccazon s-pamwsaxi ie osomw, xoiop-e wmexi znwnn-n
sereiauwonn-n nepwoz w ne ycnesaxi s-speis sa name ne ouens znwnnoe neio. Ho
paccazon mo+no s-pamwsais w ie osomw, xoiop-e nnoxo nepenocni s-coxyx iemnepaiypy,
nanpwmep, canai, uio- on ycnen zais ypo+an zo naciynnenwn +apxoro neinero nepwoza.
B-pamwsanwe paccaz- ysenwuwsaei sosmo+nocis manespa npw nocnezosaiensn-x nocazxax
osomn-x xynsiyp c pasnon cxopocisx cospesanwn na oznon rpnzxe.
Ozna ws cam-x rnasn-x omwox npw s-pamwsanww paccaz- nauwnais cnwmxom
pano. Monoz-e, axiwsno paciymwe pacienwn npw+wsaxicn ropaszo nyume, uem ciap-e,
nepepocmwe. Bpemn s-cazxw s rpyni sapanee onpezenwis ipyzno, iax xax ono saswcwi oi
noroz-. Hooiomy pexomenzyeicn zenais zsa nocesa c pasnwuen s zse nezenw. Lnn s-cazxw
wcnonssyxi paccazy ioro cpoxa nocesa, xoiop-n x momeniy naciynnenwn naronpwninon
noroz- yzei wmeis ny+n-n poci.
Lnn s-pamwsanwn paccaz- wcnonssyxi nmwxw wnw nozzon- c semnen wnw
ciaxanuwxw ws xapiona wnw nnaciwxa. Camoe nyumee oio iopnn-e npeccosann-e xywxw
wnw ropmouxw, xoiop-e uenwxom nepenocni s nousy, ne nospe+zan xopnesyx cwciemy
nepecazxon. Hazo ionsxo cnezwis, uio- onw ne pacnn-nwcs oi upesmepnoro nonwsa. B
nmwxax mo+no s-pamwsais paccazy iex swzos, xoiop-e nerxo nepenocni nepecazxy, s
ropmouxax ie, xoiop-e cwnsno cipazaxi oi nepecazxw.
Hwiaiensnyx cmecs o-uno roiosni ws npocennnoro xomnocia w iopa s
cooinomenww 1:2. B cmecs zoasnnxi 6,57 r wsseciw, no 1314 r xposnnon myxw w
monoioro ocopwia na sezpo cmecw. Oia cmecs zosonsno ezna nerxozociynn-m asoiom,
xoiop-n zoasnneicn npw nonwsax, uio- wmeis sosmo+nocis perynwposais poci paccaz-.
Komnoci npezsapwiensno zon+en -is npociepwnwsosan npw 70 C s ieuenwe 4 uacos.
Lpyron peueni nwiaiensnon cmecw: 2 uaciw nnozopoznon cyrnwnwcion nous-,
1 uacis ionxoro necxa, 1 uacis xomnocia wnw nepenpesmero nasosa.
Bonsmwnciso swzos paccaz- xopomo paciei npw iemnepaiype 2025 C. Hpw
nwsxon iemnepaiype poci sameznneicn w y mnorwx zsyneinwx pacienwn, nanpwmep xanyci-,
ciwmynwpyeicn npe+zespemennoe opasosanwe useiounon cipenxw. B-coxan iemnepaiypa
iax+e nenaronpwnina znn pocia paccaz-. Hexoiop-e cazosoz- zymaxi, uio nezociaiox
cseia mo+no xomnencwposais s-coxon iemnepaiypon w yzopenwem, a s pesynsiaie
nonyuaxi p-xn-e, s-innyi-e pacienwn, xoiop-e nnoxo npwcnocanwsaxicn x ycnoswnm
oixp-ioro rpynia.
.zopenwe w nonws iax+e zon+n- -is s-zep+an- s onpezenenn-x rpanwuax.
Hepeysna+nenwe npw nwsxon iemnepaiype w nnoxom ocsemenww sezei x passwiwx rpwn-x
onesnen. Baonesmwe pacienwn nazo yzannis npw neps-x npwsnaxax onesnw.
Hozxapmnwsaxi paccazy xa+z-e 710 znen oznospemenno c nonwsom. Hezoxopmwis w
nepexopmwis pacienwn ozwnaxoso nnoxo. Hpwsnax wsnwmnero yzopenwn nwcisn
saxpyuwsaxicn snws, npwsnax nezociaiounoro asoinoro yzopenwn neznan oxpacxa
nwcises, nezociaiox ocopa nypnypnan oxpacxa nw+nen ciopon- nwcises, nezociaiox
xanwn xopwunesan xanma no xpax nwcises. Opranwuecxwe cazosoz- wcnonssyxi znn
nozxopmxw paccaz- p-nyx omynscwx w sozopocnes-n wssecinnx, no nocxonsxy y nac nei
wx s npoza+e, io npwzeicn nonssosaiscn iemw cmecnmw mwnepansn-x yzopenwn, xoiop-e
pexomenzyxicn znn xomnain-x pacienwn.
159
Korza iemnepaiypa napy+noro soszyxa zociwrnei 1012 C, paccazy
nauwnaxi saxanwsais, uio- pacienwn npws-xnw x connuy, seipy w xonozy: wx znem
s-nocni na oixp-i-n soszyx, cnauana na 12 uaca, saiem nocienenno ysenwuwsaxi w
ysenwuwsaxi oio spemn.
Hpw nepecazxe nawonsmwe nospe+zenwn s-nazaxi na zonx xopneson cwciem-.
Hospe+zenwe mo+no ymensmwis, ecnw nepeca+wsais pacienwe smecie c xomom semnw,
saxnxuaxmem s cee ero xopnw. Oioi xom nomemaxi s sapanee saroiosnennyx nynxy iax,
uio- cieens pacienwn -n sarnynen s nousy na 23 cm onsme, uem s nmwxe wnw
ciaxanuwxe. Housy soxpyr ocnosanwn cienn npwmwnaxi w ynnoinnxi, uio- nousenn-e
uaciwu- nnoino npwneranw x xopnnm. Baiem paccazy xopomensxo nonwsaxi w neps-e
necxonsxo znen uem-nwyzs npwiennxi znn samwi- oi npxoro connua. Hozxopmxy zenaxi
ionsxo nocne ioro, xax paccaza yxopenwicn w iponeicn s poci.
Lnn nozxopmxw paccaz- wcnonssyxi s-in+xy ws nasosa: sezpo sanonnnxi na
1/8 nasosom w sanwsaxi sozon. Ociasnnxi na 12 znn, nepwozwuecxw nepememwsan, saiem
+wzxocis cnwsaxi w passozni zo cseino-xopwunesoro useia. Hocne nonwsa 1 ciaxan oioro
pacisopa s-nwsaxi noz xopens.

BHOHHAMHHECKOE SEMHEEHHE

Bwozwnamwuecxoe semnezenwe no csowm meiozam w npwemam so mnorom cxozno
c opranwuecxwm semnezenwem, no wmeei w cymecisenn-e oinwuwn, xoiop-e oycnosnen-
pasnwuwem s ieopeiwuecxwx npeznoc-nxax, nocny+wsmwx wcxozn-m nynxiom znn paspaoixw
oiwx meiozos.
Teopeiwuecxwe ocnos- wozwnamwuecxoro semnezenwn -nw sano+en- nemeuxwm
wnocoom Pyzonsom Tiannepom, xoiop-n onwpancn na npezciasnenwe o npwpoze,
rocnozcisosasmee zo cepezwn- XIX sexa. Oiw npezciasnenwn mnw ws rnywn- sexos w
wmenw csowm wciounwxom snanwn, ocnosann-e na oixposenww. Onw xoe-rze coxpanwnwcs zo
cwx nop cpezw npwmwiwsn-x napozos wnw cpezw ouens ciap-x xpecisnn, xoiop-e s csoem
opase +wsnw w s csowx omymenwnx nacionsxo cnwnwcs c oxpy+axmen cpezon, uio
cociasnnxi c nen xax - ezwnoe uenoe. Onw snaxi ee ne paccyzxom, a snyipennwm
uyscisom. Tiannep cuwian, uio nenssn oipac-sais oiw zpesnwe npezciasnenwn xax
npoci-e npezpaccyzxw w cyesepwn, nocxonsxy s nwx saxnxueno sepno wciwn-, a nepez
nayxon ciowi sazaua ocm-cnwis oiy wciwny w npwseciw ee s cornacwe c cospemenn-m
pauwonanwciwuecxwm socnpwniwem mwpa.
Biopon wciounwx, xoiop-n zan Tiannepy xnxu x nonwmanwx +wson npwpoz-,
oio eciecisenno-nayun-e ipyz- nemeuxoro nooia w wnocoa Uoranna Bonsranra Lie,
xoiop-n wssecien scemy mwpy s ocnosnom xax nooi, asiop renwansnoro npowssezenwn
Iayci. Mano xio snaei ero ipyz- no anaiomww +wsoin-x, oianwxe, ieopww cseia.
Pyzons Tiannep neps-n ouenwn saxnxuaxmwncn s nwx cosepmenno nos-n meiozwuecxwn
nozxoz x wsyuenwx +wson npwpoz-. Bzecs m- ne yzem wsnarais ssrnnz- Lie, nozponee
o nwx mo+no ysnais ws cneuwansnon nwiepaiyp-.
Henssn cxasais, uio yuenwe, paspaoiannoe Tiannepom, npezciasnnei
xaxoe-io cosepmenno uy+epoznoe ieno s cospemennon nayxe. Bo-neps-x, cam on nwxorza
ne oipwuan snauenwn oixp-iwn, czenann-x c nomomsx cospemenn-x nayun-x meiozos. Bo-
siop-x, s paoie pnza s-zaxmwxcn yuen-x, xoiop-e ne orpanwuwsaxicn uacinocinmw, a
n-iaxicn nosnais mwp s uenom, m- naxozwm wzew, nepexnwxaxmwecn co ssrnnzamw
Tiannepa.
Hocnezosaienw w yuenwxw Tiannepa nozisepzwnw mnorwe copmynwposann-e wm
ieopeiwuecxwe nono+enwn w zoxasanw wx c nomomsx cospemenn-x meiozos nones-x wnw
naopaiopn-x oxcnepwmenios.
U sce +e mnorwe ws oiwx nono+enwn namwm, socnwiann-m na
maiepwanwciwuecxwx npezciasnenwnx cosnanwem socnpwnwmaxicn c ipyzom. Bzecs m-
xopoixo xocnemcn ionsxo iex wzen, xoiop-e wmexi nenocpezcisennoe oinomenwe x
npaxiwxe wozwnamwuecxoro semnezenwn.

HEH HEHOCTHOCTH

B ocnose wozwnamwuecxoro mwpososspenwn ne+wi cipemnenwe paccmaipwsais
sce semw s wx ssawmocsnsnx, o+ezwnnxmwx pasposnenn-e nsnenwn s ozno uenoe. B oiom
ero oinwuwe oi cospemennon nayxw, xoiopan cipemwicn xax mo+no rny+e w nonnee
wsyuwis xa+zoe oizensnoe nsnenwe, w oio wnorza npwsozwi x iomy, uio wccnezosaienw sa
160
zepessnmw ne swzni neca. Uzen uenocinociw wmeei npwmenenwe na nxom yposne, nauwnan
oi xocmoca w xonuan cazos-m yuacixom. Cazos-n yuaciox paccmaipwsaeicn xax uen-n,
+wson opranwsm. Ero xo+a oio +wsan wsropozs, ero snyipennwn mwp oio cesooopoi,
ero snyipennwn omen semecis oio xpyrosopoi opranwuecxoro semecisa nousapacienwe
xomnocinousa, ero zyma oio cazosoz. Ka+z-n cazos-n yuaciox oio opranwsm co
csoen nenosiopwmon wnzwswzyansnocisx w co csowm oco-m samxnyi-m s csowx rpanwuax
+ws-m mwpom.
Ocoennocis w neoxozwmoe ycnoswe cymecisosanwn oioro +wsoro mwpa
onsmoe pasnoopaswe cociasnnxmwx ero swzos pacienwn. Ka+z-n swz oinwuaeicn oi
zpyrwx cneuwwuecxwm omenom semecis, ero xopnw w nwcisn uio-io csoe, csoncisennoe
ionsxo emy, nornomaxi w uio-io csoe, csoncisennoe ionsxo emy, s-zennxi. Oiw
s-zenenwn uacio -saxi nwuio+no man-, no onw iax +e snwnxi na szoposse caza, xax
romeonaiwuecxwe nexapcisa snwnxi na szoposse uenosexa. Ka+z-n swz s-nonnnei csox
paoiy. Kax necn-mnan menozwn, ona snwsaeicn s iy necn-mnyx, no xpacounyx cwmonwx,
xoiopan pas-rp-saeicn s samem cazy, nauwnancs pannen secnon w xonuancs nosznen
ocensx. Ho uio- oio -na zenciswiensno cwmonwn, a ne xaxoonwn, neoxozwm- on-i
wozwnamwuecxoro cazosoza w ymenwe npaswnsno nozwpais swz- pacienwn, uio- smecie
onw cociasnnnw rapmonwuecxoe uenoe. Bzecs m- xopoixo nanomnwm o ocnosn-x npwnuwnax
nozopa, o xoiop-x nozponee rosopwnw pansme. Oio coueianwe oropozn-x xynsiyp c
ipasamw, useiamw w xyciapnwxamw, zaxmwmw npwxi w nwmy pasnoopasn-m nasemn-m w
nozsemn-m +wsoin-m. Oio pasnomepnoe pacnpezenenwe s cesooopoie xynsiyp uei-pex
rpynn, npezciasnnxmwx uei-pe ocnosn-x oprana pacienwn: nwci, useiox, nnoz w xopens.
Oio ymenoe coueianwe w uepezosanwe xynsiyp, oinwuaxmwxcn no csoen cnoconociw
wssnexais ws nous- pasn-e onemeni- nwianwn, wciomais nousy wnw ooramais ee.
Conxzenwe zann-x npwnuwnos coomaei +wsnw caza ycionuwsoe pasnosecwe.
Henocinocis, pasnoopaswe w rapmonwn soi uepi- wozwnamwuecxoro caza.

KOCMHHECKHE BHHHHHH H KOCMHHECKHE PHTMN

B wozwnamwuecxom semnezenww secs Kocmoc paccmaipwsaeicn xax ezwn-n
opranwsm, a Bemnn xax uacis oioro opranwsma, io ecis xax ozwn ws ero opranos. Kax
s opranwsme sce opran- csnsan- me+zy coon w nw ozwn ne cymecisyei cam no cee, iax
w s Kocmoce. Bce xocmwuecxwe iena naxoznicn s ezwnom cwnosom none, xoiopoe
cxnaz-saeicn ws wx wsnyuenwn. Oio none onpezennei sce npouecc- maiepwansnoro mwpa
w +wsoro, w ne+wsoro. Korza m- swzwm s nounom nee manensxyx zanexyx sseszouxy wnw
za+e ropaszo onee nwsxyx w onsmyx Lyny, nam ipyzno npezciaswis cee, xaxon cwnon
onazaei wx wsnyuenwe. Cospemenn-n uenosex noiepnn cnoconocis socnpwnwmais ero
zenciswe. Oznaxo nam opranwsm es namero sezoma pearwpyei na snwnnwe xocmwuecxwx ien
w nozuwnneicn sazann-m wm pwimam. Baxonomepnociw oioro snwnnwn wsyuaei nayxa
aciponorwn.
B +wsnw +wsoin-x Kocmoc wrpaei eme onsmyx pons, iax xax onpezennei sce
wx nosezenwe w uepezosanwe sa+nenmwx as +wsnennoro uwxna. Cesonn-e nepenei- niwu,
mwrpauwn p- znn nepecia, naciynnenwe csazenoro cesona y mnexonwiaxmwx sce oiw
xnxues-e co-iwn s +wsnw +wsoin-x naciynaxi no snaxy, nozannomy ws Kocmoca. Ussecin-
npwmep- ws +wsnw nexoiop-x mopcxwx swzos +wsoin-x, y xoiop-x spemn pasmno+enwn
npwypoueno x onpezenenn-m xocmwuecxwm co-iwnm c iounocisx zo necxonsxwx mwnyi.
B +wsnw pacienwn Kocmoc wrpaei pons rwranicxoro perynniopa,
onpezennxmero sce npoiexaxmwe s nem npouecc- w za+e ero opmy. B oinwuwe oi uenosexa
w +wsoinoro, pacienwe ne wmeei wsonwposannon snyipennen nonociw, rze nozzep+wsaeicn
onee wnw menee nocionnn-n pe+wm; nooiomy ono nonnocisx oixp-io znn snwnnwn snemnen
cpez-, zwxiyxmen emy csow ycnoswn. Lyna, Connue w sce nnanei- oxonoconneunon cwciem-
noc-naxi x nemy csow swzwm-e, a onsmen uacisx neswzwm-e nyuw. Bce oizaxi csow
necn-mn-e npwxas-, xoiop-e sxnxuaxi wnw s-xnxuaxi, ocnannxi wnw ycwnwsaxi
wswonorwuecxwe npouecc- s opranwsme pacienwn.
Lnn yzocisa wsyuenwn snwnnwn xocmwuecxwx ien na semn-e co-iwn s
wozwnamwxe Kocmoc paccmaipwsaeicn c iouxw spenwn cymecisa, +wsymero na Bemne, io
ecis Bemnn naxozwicn s uenipe, a soxpyr nee zsw+yicn sce neecn-e iena. B nopnzxe
yzanenwn oi Bemnw onw pacnonaraxicn cnezyxmwm opasom: Lyna, Mepxypwn, Benepa,
Connue, Mapc, nwiep, Caiypn. Koneuno, nawonsmee snwnnwe na +wsns na Bemne
oxas-saei Connue. Homwmo ienna w cseia ono noc-naei na Bemnx eme w zpyroe wsnyuenwe,
npwpoza xoioporo ne coscem ncna, no zenciswe xoioporo nponsnneicn zociaiouno cwnsno,
161
s iom uwcne w na nxzen. Bce snaxi, uio oi wsmenenwn axiwsnociw Connua saswcni uwcno
necuacin-x cnyuaes na zoporax, sosnwxnosenwe onwzemwn, maccosoe pasmno+enwe
spezwienen. Usyuenwem oiwx nsnenwn sanwmancn pyccxwn yuen-n A. L. -w+escxwn,
coszasmwn nayxy renwowonorwx. Ero ssrnnz- so mnorom nepexnwxaxicn c wzenmw
wozwnamwuecxoro semnezenwn. -w+escxwn iax+e cuwian, uio xocmwuecxwe cwn- onpezennxi
cocionnwe semnon cpez- w s oiom nponsnneicn wx pons xax perynniopos opranwuecxoro
mwpa.
Biopoe no snauenwx neecnoe ieno Lyna, snwnxman na +wsns pacienwn,
rnasn-m opasom uepes soznyx cpezy. Koneanwn yposnn soz- s sozoemax w zsw+enwe
coxos no cocyzam pacienwn sce nozuwneno nynn-m pwimam.
Pwimwunocis ocnosnan xapaxiepwciwxa zsw+enwn neecn-x ien, w
uepezosanwx oiwx pwimos, esycnosno, nozuwneno sce +wsoe na Bemne. Conneun-e pwim-
s-pa+axicn s rozwun-x uwxnax cmenax spemen roza w s cyioun-x uwxnax cmenax znn w
nouw. Conneun-m rozwun-m uwxnom onpezenneicn cesonnan pwimwunocis +wsnw pacienwn:
npopacianwe, poci, useienwe, nnozonomenwe, oimwpanwe wnw cocionnwe noxon. B
cooiseicisww c cyioun-m zsw+enwem Connua npoiexaxi sce wswonorwuecxwe npouecc- s
pacienww: oiocwnies, z-xanwe, nornomenwe nwiaiensn-x semecis ws nous-, ipancnwpauwn
w i. z.
Cpezw nynn-x uwxnos, xoiop-x scero nacuwi-saeicn nnis, nawonee
wssecin- cznotzuecxzz w cztepzuecxzz uwxn-. Cwnozwuecxwn uwxn spemn npoxo+zenwn
Lyn- oi nosonynwn zo nosonynwn. On znwicn 29,5 znn. Ba oio spemn Lyna npoxozwi
uei-pe as-: 1 nosan Lyna, 2 paciyman Lyna, 3 nonnan Lyna, 4 y-saxman Lyna.
Bnwnnwe Lyn- menee oueswzno, uem snwnnwe Connua, oznaxo c zasnwx spemen
cazosozam xopomo wssecino, uio sce cazos-e paoi- zon+n- nposozwiscn s cooiseicisww
c asamw Lyn-. Hemeuxan wccnezosaiensnwua Lwnwn Konwcxo -na oznon ws neps-x, xio na
ocnosanww mnorouwcnenn-x w ciporo nposezenn-x oxcnepwmenios cmornw zais pexomenzauww
no nposezenwx pasnwun-x paoi s cazy s saswcwmociw oi as Lyn-. Hanpwmep, ona
coseiyei noces cemnn zenais sa 23 znn zo nonnon Lyn-, iax xax npw nonnon Lyne
npowcxozwi onee axiwsn-n poci. Hepsan ueisepis nocne nonnonynwn naronpwnina znn
pocia xopnen. Hepwoz nepez nosonynwem nsnneicn xax - ason oiz-xa, s ieuenwe
xoiopon mo+no zenais npononxy w opesxy. Hepsan ueisepis paciymen Lyn-
xapaxiepwsyeicn meznenn-m, no nocionnn-m pociom.
Ecnw cmoipeis c Bemnw, io zsw+enwe Lyn- npoxozwi na one xa+ymerocn
nenozsw+n-m ssesznoro nonca, cocionmero ws 12 cosseszwn w wssecinoro noz nassanwem
Honca sozwaxa. Toi nyis, xoiop-n Lyna npoxozwi no scemy xpyry sozwaxa, sosspamancs
x wcxoznomy nono+enwx, s io cosseszwe, oixyza ona nauana oioi nyis, nas-saxi
cwzepwuecxwm uwxnom. Ero npozon+wiensnocis 27,3 znn. Cosseszwn sozwaxa snwnxi na
wsnyuenwe Lyn-, w nooiomy no mepe nepememenwn Lyn- no cwzepwuecxomy xpyry menneicn
ee xapaxiep soszenciswn na pacienwn.
B 70e roz- zpyran nemeuxan wccnezosaiensnwua Mapwn Tyn nauana cepwx
oxcnepwmenios, uio- s-nswis saswcwmocis nynnoro snwnnwn oi cosseszwn sozwaxa. B
ieuenwe cwzepwuecxoro mecnua ona nposozwna e+eznesn-e noces- pasn-x xynsiyp,
nanpwmep, pezwca w numenn, w saiem npw yopxe ypo+an onpezennna oizensno sec xopnen,
nwcises w nnozos. Ee mnoroneinwe on-i- noxasanw, uio cymecisyxi onpezenenn-e
saxonomepnociw, s cooiseicisww c xoiop-mw sce cosseszwn sozwaxa mo+no paswis na
uei-pe rpynn-. Hepsan rpynna B-x, Lesa, Kosepor ciwmynwpyxi poci xopnen;
siopan Bnwsneu-, Bec-, Bozonen ciwmynwpyxi useienwe; ipeisn P--, Pax,
Cxopnwon poci nwcises; ueisepian Osen, Cipeneu, Les cnococisyxi nnozonomenwx.
Ecnw s- noceeie pezwc s znw nwcia, s- nonyuwie xopomo passwi-e nwcisn w manensxwe
xopnennoz-, iax xax na poci npopocixa s semne yzyi zencisosais cwn-, ciwmynwpyxmwe
poci nwcia. Pezwc, nocennn-n s znw nnoza w useios, ouens -cipo opasyei useionoc.
U ionsxo noces s znw xopnn zaci sam xpynn-e, sxycn-e xopnennoz-. Kocmwuecxwe cwn-
ocoenno axiwsno zencisyxi na p-xnon nouse, w noiomy sa+no ne ionsxo spemn nocesa,
no w spemn opaoixw w p-xnenwn. Oiy paoiy iax+e nazo coopasos-sais c nono+enwem
Lyn- s cosseszwnx sozwaxa. Ecnw s- ne cmornw nocenis s ny+noe spemn, io oio mo+no
xomnencwposais nposezenwem p-xnenwn nous- s cooiseicisyxmem snaxe.
Homwmo Lyn- w Connua cymecisyei eme nnis nnanei, xoiop-e nsnnxicn
wciounwxamw momnoro wsnyuenwn w, xpome ioro, snwnxi na axiwsnocis Connua w Lyn-.
Ussecin- 11-neinwe uwxn- npoiwsocionnwn nnanei w Connua. B momeni- iaxwx
npoiwsocionnwn na Connue npowcxozni cwnsn-e s-poc- conneunoro semecisa, xoiop-e
162
swzn- c Bemnw xax nnina na Connue, uio na Bemne oipa+aeicn s swze pasnwun-x
ciwxwnn-x ezciswn iwna sacyxw, nasoznenwn, semneipncenwn.














M- npws-xnw npezciasnnis cee, sce nnanei- zsw+yicn soxpyr Connua no
xpyros-m opwiam; no ecnw cmoipeis c Bemnw w wxcwposais zsw+enwe nnanei no
neocsozy c iouxw spenwn semnoro nanxzaienn, mo+ei noxasaiscn, uio onw xpy+aicn s
npwuyznwsom ianue. Ecnw cociaswis uepie+ oioro ianua, io rozos-e opwi- nnanei yzyi
s-rnnzeis xax ouens cno+n-e wryp-. Hpwiom wx opwi- spemenamw nepecexaxicn w zpyr c
zpyrom, w c conneunon opwion (oxnwniwxon). Cwiyauwn na nee menneicn c xa+z-m
uacom, w s xa+z-n momeni spemenw ona ezwncisennan w nenosiopwman. B cooiseicisww c
cwiyauwen, oipa+axmen ssawmnoe pacnono+enwe nnanei, Connua w cwciem- cosseszwn
sozwaxa, menneicn xapaxiep xocmwuecxon pazwauww, soszencisyxmen na pacienwn. -io-
yuwi-sais mnoroopaswe xocmwuecxwx axiopos, wozwnamwuecxwe cazosoz- nonssyxicn
cneuwansn-mw xanenzapnmw, xoiop-e cociasnnxi e+erozno na ocnosanww nanxzenwn naz
swzwm-m zsw+enwem nnanei. Oio nemnoro oinwuaeicn oi noxasanwn o-unoro w nynnoro
xanenzapn, xoiop-n wcxozwi ws zann-x o nono+enww cosseszwn, nonyuenn-x zpesnwmw
aciponomamw onee zsyx i-cnu nei iomy nasaz, w ne yuwi-saei, uio c iex nop
wsmenwnocs nono+enwe iouxw oicueia znn cociasnenwn ioun-x sseszn-x xanenzapen. Taxon
iouxon oicueia cny+wi nono+enwe Connua s zens secennero pasnozenciswn. 2000 nei iomy
nasaz ono naxozwnocs s oioi zens s cosseszww Osena, no c iex nop nepemeciwnocs w
cenuac naxozwicn s cosseszww P-. B wozwnamwuecxwx xanenzapnx na xa+z-n zens
yxasan- nono+enwe Lyn- w Connua no oinomenwx x cosseszwnm sozwaxa, as- Lyn-,
ssawmnoe pacnono+enwe nnanei. B cooiseicisww c oiwm zaxicn pexomenzauww na xa+z-n
zens oinocwiensno nposezenwn iex wnw wn-x paoi.
Hanomnwm, uio Bemnn cama nsnneicn xocmwuecxwm ienom w onazaei
cocisenn-m wsnyuenwem, xoiopoe iax+e nozuwneno onpezenenn-m pwimam, cyioun-m w
cesonn-m. Oiw pwim- mo+no cpasnwis c z-xanwem. B yipennwe uac- npowcxozwi xax -
s-zox wsnyuenwe nanpasneno napy+y, s nocnenonyzenn-e uac- szox, nornomenwe
wsnyuenwn. Housx oiz-x.
Bwozwnamwuecxwe cazosoz- snaxi, uio oioi pwim snwnei na npouecc- s
pacienwnx w ciapaxicn yuwi-sais ero npw nposezenww csowx paoi. Hanpwmep, yipennwe
uac- nawonee naronpwnin- znn copa nwcios-x osomen, useios w ocoenno ipas,
npeznasnauenn-x znn s-cymwsanwn. B oio +e spemn s-xan-saxi paccazy w ca+enu-,
nepenocni wx s npoxnaznoe, saienennoe mecio w ociasnnxi zo seuepa. A nocnenonyzennoe
spemn w seuep nyumee spemn znn nocesa cemnn, s-cazxw paccaz- w yopxw xopnes-x
xynsiyp.
-io xacaeicn cesonn-x pwimos, io secna w neio xapaxiepwsyxicn
wniencwsn-m wsnyuenwem sosne, s io spemn xax ocensx w swmon nawonee axiwsnoe
zenciswe semn-x cwn cocpezoioueno s npezenax semnon xop-. L. Konwcxo zoxasana oio
oxcnepwmeniansno s cepww on-ios c pacisopamw pasnwun-x conen, xoiop-e nomemanw s
nousy na pasnwunyx rnywny. On-i- noxasanw, uio cwn-, zencisyxmwe s semne w snwnxmwe
na xpwciannwsauwx, zociwraxi nwxa s nnsapeespane w sameino ocnannxicn s wxne
wxne.
Bemnn z-mwi, Bemnn onazaei cocisenn-m cwnos-m nonem, Bemnn wmeei csox
cwciemy uwpxynnuww, nozonyx uwpxynnuww xposw s +wsoinom. Oio uwxnwuecxwe zsw+enwn w
npespamenwn soz- s rnoansnom macmiae: soza wcnapneicn c nosepxnociw mopen w
oxeanos, seiep ronwi ee s swze onaxos naz xoniwneniamw, rze ona s-nazaei zo+zem w
uepes mnorouwcnenn-e pyusw w pexw sosspamaeicn opaino s mopn w oxean-. Bmecie c
163
xpyrospamenwem soz- npowcxozwi xpyrospamenwe semecis, xoiop-e ona necei s cee s
swze pacisopos wnw sssecen. Loaswm x iomy, uio Bemnn wmeei xo+y, oio nousa c
paciymwmw na nen pacienwnmw, xoiopan wrpaei pons oprana uyscis, socnpwnwmaxmero
cwrnan- ws Kocmoca. O xocmwuecxon ponw pacienwn m- mo+em naniw ynomwnanwe s ipyzax
s-zaxmerocn yuenoro K. A. Twmwpnsesa, cuwiasmero, uio pacienwe nsnneicn nocpeznwxom
me+zy Bemnen w Kocmocom.
Coezwnenn-e sce smecie oiw csoncisa coszaxi sneuainenwe o Bemne xax o
+wsom cymecise ocooro poza. Taxoe sneuainenwe wcn-i-sanw xocmonasi-, nanxzan Bemnx
ws csowx xocmwuecxwx xopanen. Taxan +e iouxa spenwn, nsnnxmancn oznon ws wzen
wozwnamwxw, cornacyeicn c npezciasnenwnmw aniwun-x w cpeznesexos-x m-cnwienen,
xoiop-e cuwianw, uio Bemnn ne mepisoe ieno, a zyxosnoe, +wsoe cymeciso. Ee zyxosn-e
cwn- isopni w nozzep+wsaxi +ws-e opranwsm- na nosepxnociw nous- w mwnepan- s ee
rnywnax. Oicxza nomno s-pa+enwe Mais-Bemnn.

BHOHHAMHHECKHE HPEHAPATN

Bwozwnamwuecxwe npenapai- oio ioi npaxiwuecxwn acnexi, s xoiopom xax
s oxyce copan- sce ocnosn-e wzew wozwnamwuecxoro semnezenwn. Onw zennicn na zse
rpynn-: zsa nones-x npenapaia w nnis xomnocin-x. Teopeiwuecxwe ocnos-
wozwnamwuecxwx npenapaios w meioz- wx npwroiosnenwn -nw wsno+en- Tiannepom s ero
nexuwnx no censcxomy xosnncisy. Bnocnezcisww oexiwsnocis oiwx npenapaios -na
mnoroxpaino zoxasana na npaxiwxe. Cenuac w mnorwe opranwuecxwe epmep- npwmennxi oiw
npenapai-, iax xax onw yezwnwcs s wx nono+wiensnom zencisww na nousy w pacienwn.
Bwozwnamwuecxwe npenapai- ne zaxi npwasxw ypo+an, no onw ynyumaxi xaueciso ypo+an,
zenaxi pacienwn onee szopos-mw w ycionuws-mw x onesnnm w spezwiennm, npoznesaxi
spemn xpanenwn. Lnn uenosexa zenciswe npenapaios na rnas uacio -saei nesamein-m, no
+wsoin-e pacnosnaxi ero esomwouno.
Bwozwnamwuecxwe epmep- paccxas-saxi, uio ecnw ozny nonoswny naciwma
opaoiais npenapaiom, a zpyryx nei, io xopos- yzyi +azno noezais ipasy na
opaoiannon nonoswne, a ecnw wx nocne oioro neperonnxi na neopaoiannyx nonoswny,
io onw zpy+no oixas-saxicn oi ez-.
Me+zy npouwm, c uenosexom mo+ei npowsoniw neuio nozonoe, ecnw zais emy
sosmo+nocis cpasnwis sxyc osomen w pyxios, opaoiann-x wozwnamwuecxwmw
npenapaiamw w neopaoiann-x. Hawonee narnnzn-m npwmepom pasnwu- so sxyce mo+ei
cny+wis wozwnamwuecxan mopxoss, xoiopan ropaszo cname o-unon.
Opaoixa wozwnamwuecxwmw npenapaiamw xopmos-x xynsiyp ouens cwnsno
cxas-saeicn na ynyumenww szopossn +wsoin-x, na xauecise mepciw oseu, na yzonx xopos,
a cazoso-oropozn-e xynsiyp- c opaoiann-x oiwmw npenapaiamw yuacixos iax+e
naronpwnino snwnxi na szoposse uenosexa.
B panonax co cno+n-mw xnwmaiwuecxwmw ycnoswnmw, nanpwmep, s sacymnws-x
onacinx Ascipanww, rze s ieuenwe ipex mecnues ciowi +apa w ne s-nazaei nw oznoro
zo+zn, iax uio paciwiensnocis nonnocisx s-ropaei, wozwnamwuecxwe npenapai- nsnnxicn
nacionmwm cnacenwem znn epmepos. U xoin npwmenenwe na onsmwx nnomaznx zociaiouno
ipyzoemxo, epmep- wzyi na oio saipai- ipyza nonnocisx oxynaxicn nonyuaemon
npw-nsx. Bwozwnamwuecxwe npenapai- za+e s iaxwx in+en-x ycnoswnx nozzep+wsaxi nousy
s +wsom cocionnww, w na nen npexpacno paciyi w nmenwua, w naciwmn-e ipas-.
Hpwmenenwe wozwnamwuecxwx npenapaios s semnezenww mo+no cpasnwis c
npwmenenwem romeonaiwuecxwx nexapcis s mezwuwne. Ux wcnonssyxi s ouens manensxwx
zosax, iax uio wx nenssn paccmaipwsais xax nozxopmxy pacienwn. Ocnosnon npwnuwn
zenciswn wozwnamwuecxwx npenapaios saxnxuaeicn s perynnuww w axiwswsauww semn-x w
xocmwuecxwx cwn s ny+nom znn cazosoza nanpasnenww. M- szecs ne yzem szasaiscn s
zociaiouno cno+noe o+ncnenwe oioro nsnenwn, xoiopoe mo+no naniw s cneuwansnon
nwiepaiype, a paccxa+em, xax wx zenaxi w xaxos- wx csoncisa.

Honesme npenaparm

Hpenapai 500 (zpyroe nassanwe potonoz nanos). Koposwn por sanonnnxi
cse+wm xoposswm nasosom, ocensx saxan-saxi s nnozopoznyx nousy na rnywny 60 cm w
ociasnnxi zo secn-. B ieuenwe swm- nasos nozsepraeicn zenciswx semn-x cwn, xoiop-e,
xax m- y+e oimeuanw, swmon ocoenno axiwsn-. K secne nasos npespamaeicn s xopomo
pasno+wsmyxcn iemnyx maccy c npwnin-m sanaxom. Heonsmon xomouex iaxoro semecisa
164
secom oxono 56 r (oio zosa na 200 m
2
nnomazw) nomemaxi s uwci-n cocyz (rnwnnn-n,
zepesnnn-n, nnacimaccos-n, meiannwuecxwn), sanwsaxi iennosaion zo+zeson sozon
o+emom oxono 6 n w nauwnaxi nepememwsais zepesnnnon nanxon wnw meienxon. Lnn
passezenwn npenapaia nyume scero wcnonssosais sozy ws wciounwxa wnw zo+zesyx. Ecnw s
samem pacnopn+enww ionsxo xnopwposannan soza, io ona zon+na npezsapwiensno xopomo
oicioniscn, uio- secs xnop yneiyuwncn.
Texnwxa nepememwsanwn wmeei onsmoe snauenwe, iax xax oi oioro saswcwi
axiwswsauwn npenapaia. Hepememwsaxi iaxwm opasom: cnauana memaxi s oznom
nanpasnenww, uio- s soze opasosanacs rnyoxan soponxa, saiem -cipo mennxi
nanpasnenwe spamenwn w cnosa memaxi, zo opasosanwn rnyoxon soponxw. U iax, mennn
nanpasnenwe, nepememwsaxi s ieuenwe uaca. Mo+ei noxasaiscn, uio oio nyznoe sanniwe,
no wozwnamwuecxwe cazosoz- ysepnxi, uio ecnw yzono yceciscn na conn-mxe, a s
+apxwn zens s ienw, io spemn neiwi nesameino w npwnino. Axiwswswposann-m pacisopom
onp-cxwsaxi nosepxnocis nous- ne nos+e uem uepes 2 uaca nocne oxonuanwn
nepememwsanwn.
Hpenapai 500 axiwswswpyei semn-e cwn-. Konxpeino oio s-pa+aeicn s
ciwmynnuww pocia xopnen w +wsnezeniensnociw nousenn-x mwxpoopranwsmos, s
rapmonwsauww nousennoro nwianwn pacienwn. Hpenapai 500 npwmennxi o-uno zsa pasa s
roz ocensx w secnon. Um onp-cxwsaxi nousy, nozroiosnennyx znn nocesa wnw nocazxw
xax oropozn-x, iax w nnozoso-nrozn-x xynsiyp. Onp-cxwsanwe nposozni o-uno s xonue
znn no sna+non nouse. B +apxyx, cyxyx norozy, a iem onee no nepecoxmen nouse,
onp-cxwsanwe nposozwis ne pexomenzyeicn.
Ecnw s nopnzxe oxcnepwmenia paszenwis ozwn yuaciox nononam w ozny
nonoswny perynnpno opaai-sais npenapaiom 500, a zpyryx nei, io y+e uepes 2
3 roza, a mo+ei w pansme, s- yswzwie cymecisennyx pasnwuy me+zy nwmw. Ha
opaoiannon nonoswne nousa, scn nponwsannan xopnnmw pacienwn w xozamw zo+zes-x
uepsen, yzei oinwuaiscn onee iemn-m useiom w npounon xomxosaion cipyxiypon. Ho
snemnemy swzy nazsemnon uaciw pacienwn na opaoiannon w neopaoiannon nonoswne
nouiw ne oinwuaxicn zpyr oi zpyra, no ecnw s-xonais w cpasnwis wx xopnesyx cwciemy,
io pasnwua oueswzna: na nouse, opaoiannon npenapaiom 500, opasyeicn ropaszo onee
momnan w rnyoxan xopnesan cwciema.
B epmepcxwx wozwnamwuecxwx xosnncisax nonn w naciwma cnnoms
opaai-saxi npenapaiom 500, w oio samennei yzopenwe xomnociom, xoioporo ne mo+ei
xsaiwis na iaxwe onsmwe nnomazw. Ha opaoiann-x naciwmax ipasa, mo+ei -is, ne
s-rnnzwi iaxon counon w iemno-senenon, xax iam, rze -nw snecen- mwnepansn-e
yzopenwn, no +wsoin-e, xax m- y+e oimeuanw, npeznouwiaxi wmenno ee.
Hpenapai 501 (wnw potonoz xpemnesem) zenaxi ws paciepioro s ionxwn
nopomox xpwciannwuecxoro xsapua. Ero cnerxa cmauwsaxi zo+zeson sozon w iax+e
nomemaxi s xoposwn por w saxan-saxi s semnx, na oioi pas na neio c secn- zo ocenw.
B wozwnamwuecxom semnezenww xpemnwx oisozwicn ouens onsman pons. Cuwiaxi, uio on
nsnneicn nposoznwxom conneun-x cwn ienna w cseia s pacienww, iex cwn, xoiop-e
cnococisyxi useienwx w nnozonomenwx. Oioi npenapai ynyumaei xaueciso nnozos c iouxw
spenwn apomaia, sxyca w ne+xociw, ne rosopn y+e o wx nwiaiensnon uennociw. Ero
npwmennxi ionsxo nocne ioro, xax nousa -na onp-cnyia npenapaiom 500. Hpenapaiom
501 onp-cxwsaxi nwcisn pacienwn w iaxwm opasom ciwmynwpyxi oiocwnies w nepexoz x
nnozonomenwx. Lnn opaoixw 200 m
2
nnomazw zociaiounoe xonwueciso oioro npenapaia
na xonuwxe no+a (0,1 r). Ero snocni s sozy iax +e, xax w npenapai 500, w iax +e
nepememwsaxi. Onp-cxwsanwe o-uno nposozni pano yipom xax ionsxo s-coxnei poca,
ciapancs pacn-nwis pacisop xax mo+no onee ionxo, s swze iymana.
C npwmenenwem npenapaia 501 zeno ociowi nenpocio. Hazo wmeis onsmon
on-i, uio- npaswnsno s-pais spemn opaoixw w nonyuwis ny+n-n oexi. M- ne ciaswm
csoen uensx zais nozpon-e pexomenzauww oinocwiensno npwmenenwn oioro npenapaia, m-
xoiwm, uio- uwiaiens wmen o nem ionsxo omee npezciasnenwe. Lnn nozpon-x
pexomenzauwn spemn eme ne npwmno.
Ocnosnoe npaswno saxnxuaeicn s iom, uio- nposozwis onp-cxwsanwe, xorza
nauwnaxi passwsaiscn ie uaciw pacienwn, xoiop-e cociasnnxi ero ypo+an. Hanpwmep:
ropox onp-cxwsaxi s nepwoz nonsnenwn neps-x yionos, xapioens s nauane
xnyneopasosanwn, mopxoss xorza xopnw naunyi npwopeiais opan+esyx oxpacxy.
Tomai- onp-cxwsaxi necxonsxo pas: nocne ioro, xax paccaza npw+wseicn w naunei paciw;
nocne nauana useienwn; s nauane nnozoopasosanwn w s nauane noxpacnenwn nnozos.
Bemnnnwxy w manwny opaai-saxi s xonue useienwn w oiwm ciwmynwpyxi opasosanwe
165
nnozos. Hnozos-e zepessn onp-cxwsaxi s nauane nnozoopasosanwn w saiem zsa+z- s
ieuenwe wxnn c wniepsanom s zse nezenw. Pacnpocipanen npwem npwmenenwn npenapaia
501 na nnozos-x w osomn-x xynsiypax sa zse nezenw zo yopxw ypo+an, iax xax oio
nos-maei cozep+anwe caxapa s nnozax w xopnennozax.
Opaoixa npenapaiom 501 s nenpaswnsno s-pannyx asy wnw s
nenozxoznmwx norozn-x ycnoswnx mo+ei npwseciw x ne+enaiensn-m nocnezciswnm.
Hanpwmep, nepez sacyxon wnw so spemn sacyxw npenapai 501 mo+ei ycwnwis oipwuaiensnoe
zenciswe s-coxwx iemnepaiyp w nezociaixa snarw, iax+e onacen oioi npenapai nepez
samoposxamw.
.menan xomwnauwn npenapaios 500 w 501 nossonnei nozzep+wsais
pasnosecwe me+zy semn-mw w conneun-mw cwnamw. Hanpwmep, s xonoznyx, nacmypnyx norozy
onp-cxwsanwe npenapaiom 501 s xaxon-io cienenw xomnencwpyei oicyiciswe ienna w cseia
w npezoispamaei pacnpocipanenwe rpwn-x onesnen. C ion +e uensx npwmenneicn oisap
xsoma, ouens oraioro coezwnenwnmw xpemnwn.
Hpw s-cazxe paccaz- xopnw oxynaxi s cmecs pacisopa rnwn- w npenapaia
500. Korza pacienwn xopomo npw+wsyicn w iponyicn s poci, wx onp-cxwsaxi npenapaiom
501. Hpw nocazxe ca+enues scex swzos zepesses wx xopnw norpy+axi s cmecs, cocionmyx
ws ipex uacien rnwn-, zsyx uacien s-cymennoro xopossero nasosa w pacisopa 500. Oio
cnococisyei onee -cipomy yxopenenwx.

Koxnocrnme npenaparm

Komnocin-e npenapai- wcnonssyxi znn npwroiosnenwn xomnocia, uio-
ciwmynwposais w rapmonwswposais s nem +wsnenn-e npouecc- w npezoispaiwis noiepw
oneprww, sosmo+n-e npw npespamenwnx semecis. B wozwnamwxe npwnnio cuwiais, uio
xwmwuecxwe onemeni- s +wsom opranwsme w s ne+wson npwpoze naxoznicn s pasn-x
onepreiwuecxwx cocionnwnx. Taxyx +e iouxy spenwn paszennn wssecin-n poccwncxwn
yuen-n B. U. Bepnazcxwn. B +wsom opranwsme aiom- naxoznicn s ocoom monozom, wnw
sosy+zennom, cocionnww. Bwozwnamwuecxwn xomnoci, io ecis xomnoci, npwroiosnenn-n c
wozwnamwuecxwmw npenapaiamw, oio ne npocian cmecs opranwuecxwx ociaixos s pasnon
cienenw pasno+enwn, oio +wsoe semeciso, cozep+amee +ws-e onemeni- nwianwn.
Hornoman oiw semecisa ws nous-, pacienwn ne ipaini nwmnxx oneprwx, uio- npwseciw wx
s cooiseicisyxmyx opmy, w noiomy s-paciaxi onee cwnsn-mw w szopos-mw. Komnocin-e
npenapai- roiosni ws zwnamwuecxwx pacienwn: neixz imczuetzcinzxa npenapai 502,
neixz pomamxz texapcinennoz npenapai 503, tnytomnaz xpanzna npenapai 504, xopa
tyoa npenapai 505, neixz otynanuzxa npenapai 506, neixz natepzanm npenapai
507.
Hpwroiosnenwe isepz-x xomnocin-x npenapaios (502506) zociaiouno
cno+nan npouezypa w ipeyei onsmoro nas-xa. Unaue w ne mo+ei -is, nocxonsxy
zenciswe wx nacionsxo ionxo w neynoswmo, uio szecs xa+zan menous wrpaei pons. Ba+noe
snauenwe wmexi w spemn copa pacienwn, w wx nozroiosxa, w nozroiosxa oonouxw ws
onpezenennoro znn xa+zoro npenapaia oprana +wsoinoro, s xoiopom wx saxan-saxi s
semnx na swmy, rze onw nozsepraxicn zenciswx semn-x cwn w snwi-saxi wx s cen.
Hawonee npoci w zociynen xa+zomy cnoco npwroiosnenwn npenapaia zs
xpanznm (504). Hen-e pacienwn xpanws- cowpaxi s nauane useienwn, zaxi wm nemnoro
nozsnnyis, wsmensuaxi w nnoin-m, ionci-m cnoem saxnaz-saxi s nmy rnywnon 60 cm. Lno
nm- npezsapwiensno naxp-saxi ciap-mw memxamw wnw cnoem iopa ionmwnon 5 cm. Csepxy
sac-naxi nouson, yipamos-saxi w. ciasni snax, uio- ne sa-is mecio. Kpanwsa
naxozwicn s nouse s ieuenwe roza: c xonua mannauana wxnn oznoro roza zo ioro +e
spemenw cnezyxmero. Ba oio spemn xpanwsa npespamaeicn s iemnyx pasno+wsmyxcn maccy.
Ee mo+no wcnonssosais xax xomnocin-n npenapai w npocio xax yzopenwe.
Iwzxwn npenapai 507 npezciasnnei coon cpo+enn-n cox, oi+ai-n ws
couseiwn sanepwan-.
Komnocin-e npenapai- zencisyxi s ouens man-x xonwuecisax: na xomnocinyx
xyuy o+emom 35 m
3
zociaiouno 0,51 u. no+xw xa+zoro npenapaia. Hpeznonaraeicn, uio
zenciswe npenapaios oycnosneno wcxoznmwm ws nwx wsnyuenwem, npwpoza xoioporo ne
ncna. K nemy ouens uysciswiensn- zo+zes-e uepsw, xoiop-e s onsmwx xonwuecisax
cowpaxicn s mecie snecenwn npenapaios. Tyi m- sameiwm, uio wozwnamwuecxwe
npenapai- cosepmenno necosmeciwm- c mwnepansn-mw yzopenwnmw, nonnocisx
ynwuio+axmwmw wx zenciswe.
Mwnwmansnoe spemn zenciswn npenapaios na xomnoci 3 nezenw.
166
Hnis isepz-x npenapaios nomemaxi s oisepciwn, czenann-e nanxon s
xomnocinon xyue na rnywny 5060 cm w na paccionnww zpyr oi zpyra 1 m. Ha zno
xa+zoro oisepciwn nac-naxi npwnwswiensno 1 u. no+xy oznoro npenapaia, csepxy
sac-naxi xomnociom w ynnoinnxi iax, uio- npenapai npwmen s iecnoe conpwxocnosenwe c
oxpy+axmwm maiepwanom. Oisepciwn zon+n- -is pasmemen- pasnomepno no nosepxnociw
xyuw. Iwzxwn npenapai ws sanepwan- pasmemwsaxi s iennon zo+zeson soze, xax oio -no
onwcano znn npenapaios 500 w 501 s xonwuecise npwnwswiensno 23 mn na 5 n soz-.
Honyuenn-m pacisopom pasnomepno onp-cxwsaxi scx xyuy. Hocne oioro ee naxp-saxi.
Touno iax +e opaai-saxi nasosn-e xomnoci-.
Banepwanos-n npenapai 507 wcnonssyxi iax+e znn samwi- useiymwx nnozos-x
zepesses oi sosmo+n-x samoposxos (1 mn npenapaia na 1 n iennon soz-). Onp-cxwsanwe
nposozni s xonue znn, ciapancs nonnocisx noxp-is sce zepeso.
Hpwroiosnenwe wozwnamwuecxwx npenapaios ne ouens npocioe zeno.
Hooiomy wozwnamwuecxwe epmep- w cazosoz- cowpaxicn smecie na oznon ws epm,
o-uno ocensx, xorza sce npenapai-, sa wcxnxuenwem 501, npezciowi saxan-sais s
semnx, w zenaxi oiy paoiy noz nanxzenwem on-inoro xoncynsiania. Bwozwnamwuecxwe
npenapai- mo+no npwopeciw s roiosom swze s Accouwauwnx wozwnamwuecxwx epmepos.

Вам также может понравиться