PÉO

{ èÖ

ÌÞpGÄ}Ä èÌÌsÝvÉ{ §È•Ä æÎÞÔp æÌÏÞƒÌÌ

~ ÞÉM æÌÞM¼É¹€µVµ}EÎ|, PÄuçÏÞÞƒµVµ}EÎ|,
µÜ|ÕtæÌÛ~ÛÕÞƒµVµ}EÎ|, ºrTÕÞƒµVµ}EÎÞÉ ºrÛÌ~ÌÞÉ çÄèÕèÏÌ~ gÞƒÄ}Äu æºÏ‚Õ
ÄÛ~µÞµÄ} ÄÏÞÞpµ}µÌ~Ì¿}JÝ{ÝM. §ÄèÉ çÈÞµ}µÎÞµµ} æµÞÃyç¿ È„Ãy¿ ÕÞµ}µrϹ€µVÎ|,
µCÉ ÕÞÞƒÄ}èĵVÎ| È„µ}µÌ~Ì¿}JÝ{ÝÉ. ÌÞpGÄ}Ä èÌÌsèÝ PĈÜ| ÕÞºrÌ~ÌÕÞƒµVµ}E
-ÝvÄuÜ| kÞplÎ| ÕÃyÃÎÞµ}µÌ~Ì¿}JÝ{ÝM.

ÈÜ|Ü æÎÞÔpæÌÏÞƒÌ~ÌÞÉM ±R ÈÜ|Ü æÄÞ¿Þƒk ºÞÄÉÎÞµ Õtݹ€EÎ| -É{Û

¥CÌ~Ìè¿ -ÃyÃÄ}ÄuÉ{ ÕÔpÌ~ÌCçÏ §Ä}ÄuRÎèÛ ®¿ÞÉM ÕCÕèε}µÌ~Ì¿}JÝ{ÝM.
µrÛpØzÄÕ çÕÄÕÞµ}µrÏ -XÄ}Mµ}µÝ{ QÜÎ| çÄÕÉqÉ{ ÕÞµ}E -Õ€ÕÞT §ÏÜ|ÌÞµmÎ|
ÕÜ|ÜèÎ ÕÞÏ‚ÈÄ• ÄÞµmÎ| ¼É¹€µVµ}E Õtݹ€EçÎÞ ¥M çÌÞÉ{T æÎÞÔpæÌÏÞƒÌk ~ µVÎ|
¥çÄ µÞÜÄ}ÄuÜ| ¼É¹€µVµ}EÌ~ kÞpÏçÕÃyJÎ|. §MÄÞÉ{ æÎÞÔp æÌÏÞƒÌ~ÌÞÝÞƒµÝvÉ{
Pµ}µrÏÎÞÉ ¥µ}µèÛÏÞµ §RÈ•ÄM. ©ÃyèÎÏÞÉ æÎÞÔpæÌÏÞƒÌ~k -É{ÌM ¥µÖÞÄu
æÌÞRÝ{µèÝ æÕTÎçÉ ¥Jµ}µr ÕtJÕM ο}JÎÉ{T. æÎÞÔp æÌÏÞƒÌ~k -É{ÌM
QÜÌ~ÌCÕæºÏ‚ÄuèÏlÎ| ¥çÄ æÌÞRÝvÜ| ÄRÕM ο}JÎpÉ{Ûp, ¥çÄÞJ ¥ÄèÉÌ~
æÌÞRÄ}ÄÎÞµmÎ| ÄÖçÕÃyJÎ|. ¥çÄ ¦ÞƒÕÄ}çÄÞJ µÕRÄÜ| çÕÃyJÎ|. ¦ÏsÖµ}µÃµ}µÞÉ
¦ÃyJµVµ}E PÉ{k ¥M ®Û~ÌJÄ}ÄuÏ ¥çÄ ÌÞÄuÌ~èÌ §É{TÎ| ¥M ®Û~ÌJÄ}Ä
çÕÃyJÎ|. §MÄÞÉ{ æÎÞÔp æÌÏÞƒÌ~ÌsÉ{ æÕÝvÌ~ÌÞ¿}Jµ}EÞpÏ ÕÔp PèÛÏÞEÎ|.

¦Û~ÛÜ| Îpµ}µ æÄÞ¿Þƒk ºÞÄÉÎÞµ §RÌ~ÌM ÄÞÉ{ §È•Ä kÄuÏ ®Û~ÌÞ¿}è¿ æÕÝvÏsJçÕÞÞpÉ{
Îpµ Pµ}µrÏÎÞÉ -ÃyÃÎÞµ §RÈ•ÄM. §Ä}ÄèµÏ ¥ÛpÕtµ}EÎ| ¦èºÏÞÜ|, ©ÏރȕÄ
æÎÞÔp È迵}Eµ} EèÛÈ•Ä Pµ}µrÏÄ}MÕÎ| -É{ÌM æÌÞRÝÉ{T. -Ãyù€µèÝ
æÕÝvÌ~ÌJÄ}MÕÄuÜ| ©ÏÞƒÕÞÉ ÄÉ{èÎ §Rµ}EÎ| -É{ÌM kÞpÈ•M æµÞÝ{ݵ}FCÏM.
¦ÉÞÜ| æÕTÎçÉ æÎÞÔpµ}FTµèÝ ÕÔµ}µÎÞµµ} æµÞÃyCRÌ~ÌM §Üµ}µÃ GÄ}ÄÎÞµ
§ÖÞM. ÄuRÎèÛµèÝ EÛpÌ~ÌÞµ ÌÞpGÄ}Ä èÌÌsèÝ -XÄuÏÕÞƒµÝ{, ÈÜ|Ü æÄÞ¿ÞƒkÄÞÉ{
Pµ}µrÏÎÞÉM -É{T ÄÎM æÎÞÔpÈè¿ QÜÎ| µÞ¿}ClÝ{ÝÉÞƒ. ¦¹€µrÜ ®¿}CÉ{
æÎÞÔpæÌÏÞƒ Ì ~ Ì ÞÝÞƒ µ Ý{ , §MçÕ ÌsÉ{ Ì Û~ Û Ä} Ä µ} µ ÈÜ| Ü -JÄ} M µ} µ Þ¿} J -É{ T
µRMµrÛÞÞƒµÝ{. -ÉçÕ, ¥ÕÞƒµÝ{ ÄÎM ÄÉqÌ~Ì¿}¿ ÕÞºµÞƒµVµ}µÞµ µrÛpØzÄÕÄ}
ÄuRÎèÛ ÌÞ¿Ä} è Ä -ÝvèÎlÎ| §ÏÛ~ è µlÎ| æµÞÃy ¿ ÕCÕÄ} Ä uÜ| ¥ÛpÕtµ} µ
©èÔÄ}MÝ{ÝÉÞƒ. ¥ÕÞƒµÝ{ æÎÞÔpèÏÌ~ ÌÏÉ{ ÌJÄ}ÄuÏ PèÛ ºÛ~T çÕTÌ¿}¿M.
kÞpÈ•MæµÞÝ{ÕÄÛ~EÄ} Äè¿ÏÞµ §Rµ}EÎ| æÎÞÔp ¥èÎÌ~ÌÞµ §Ü|ÜÞÎÜ|, ©ÜµrÜ| ¦¹€µrÜÎ|
çÌGÎ| æÌRÎ| ÌsÞpÕtÉÞƒµVµ}E çÕÄÕÞµ}µrϹ€µÝvÉ{ ©ÃyèεèÝÄ} ÄuÛµ}µ ©ÄmÎ|
ºÞÕtÏÞµ Õtݹ€EµrÉ{ÛM.

-ÝvÄuÜ| kÞpÈ•MæµÞÝ{ÕÄÛ~E ©ÄÕtÏÞµ, ÌÜ ºrÛÌ~ÌÞÉ FTµÝ{ §Î|æÎÞÔp æÌÏÞƒÌ~

ÌsÜ| ÌÏÉ{ÌJÄ}ÄÌ~Ì¿}JÝ{ÝÉ. ±R çÕèÝ §È•Ä ®¿}CÜ| ©Ý{Ý kÞpÈ•M æµÞÝ{Ý
§ÏÜÞÄ, EÔÌ~ Ì Îpµ} µ æºÞÛ~ µ ÝÞµ ÌsÞpÕÞÉ Õtݵ} µ ¹€ µ VÎ| §èÃæÌÞR¿} µ VÎ|
©Ý{ÝèÕÏÞµº} ºrÜ §Rµ}µÜÞÎ|. Õtݵ}µÎ| çÄèÕÌ~ÌJµrÛ æºÞÛ~µÝ{ ÄÉq ÈrèÜ
æÎÞÔpµ}EÞpÏ ¥è¿Ì~kµ} EÛpµVµ}EÝ{, æÌÞRèÝ ¥XÄ}Ä PÛµ} µÞ¿}JÕÄÛ~µÞµçÕÞ,
çÕT ÌsÞpÄ}Mµ} µÞ¿}JÕÄÛ~µÞµçÕÞ ÕÜÌ~̵}µÎ| ºÞÏ‚È•Ä -XÄ}Mµ}µÝÞÜ| ¥º}ºr¿Ì~
Ì¿} J Ý{ Ý É. -È• æ ÄÈ• Ä æºÞÛ~ µ Ý{ ¥Ü| Ü M æºÞÛ~ æ ÛÞ¿Þƒ µ Vµ} E Õtݵ} µ ¹€ µ Ý{
çÄèÕÌ~ÌJµrÛçÄÞ ¥ÕÛ~ÛpÜ| È¿}ºÄ}ÄuÖ EÛpφJ §¿Ì~Ì¿}J, ¥Ì~̵}µÄ}ÄuÉ{ µŠÔ|Ì~
ÌEÄuÏsÜ| ¥ÕÛ~Tµ}µÞÉ Õtݵ}µ¹€µÝ{ æµÞJµ}µÌ~Ì¿}CRµ}EÎ|. ¥Ä}çÄÞJ, ÄuR ÎèÛÏsÉ{
çÎÛ~çµÞÝ{µVÎ| §RÈ•ÄÞÜ| ¥èÕlÎ| æµÞJµ}µÌ~Ì¿}CRµ}EÎ|. ºrÜ ºrÛÌ~k çÕèݵÝvÜ|,
æÌÞRèÝÄ} æÄÝvÕÞµÌ~ kÞpÈ•MæµÞÝ{ÕÄÛ~µÞµ, HÔ|ÈrèÜèϵ} EÛpÌ~ÌÞµµ} µÞ¿}JµrÛ
æºÞÛ~µVÎ|, ¥Ûpµ}èµµVÎ| æµÞJµ}µÌ~Ì¿}CRµ}µrÉ{ÛÉ.

vii
 ¥ÛpPµÎ|

‘èÌÌsÝ{’| -É{µrÛ æºÞÜ|ÜÞÉM µrçÖµ}µ æºÞÜ|ˆˆRÈ•M ÕÈ•ÄM. §ÄÛ~EÌ~ ‘kÄ}ĵ¹€µÝ{’

-É{T æÌÞRÝ{. ©ÃyèÎÏsÜ| èÌÌsÝÞÉM §ÖÃyJ æÄÞEÄuµèݵ} æµÞÃy¿M.
¥ÕÛ~èÛÌ~ ‘ÌèÔÏ ®Û~ÌÞJ’ -É{TÎ| ‘kÄuÏ ®Û~ÌÞJ’ -É{TÎ| ¥èÔÌ~ÌÞÞƒµÝ{.
‘®Û~ÌÞJ’ -É{Û æºÞÜ| ‘©¿É{ÌCµ}èµ’ ¥Ü|ÜM 'F¿}J ±Ì~ÌÈ•ÄÎ| ’ -É{T æÌÞRÝ{
ÕRÎÞT æÎÞÔp æÌÏÞƒ µ } µ Ì~ Ì ¿} J Ý{ Ý M. çÄÕÉ{ ÄÎ| ¼É¹€ µ Vµ} E ¥ÝvÄ} Ä
¦ºŠÞƒÕÞÄÄ}ÄuÛ~µÞÉ ºÄ}ÄuÏÄ}èÄ §M EÛpÌ~ÌsJµrÛM. ÌèÔÏ ®Û~ÌÞ¿}CÜ| çÎÞçºÏsÉ{
µÞÜÄ}ÄuÜ| çÄÕÉ{ hļɹ€µçÝÞJ (§ØzÖçÕÜ|) ®Û~ÌJÄ}ÄuÏ ©¿É{ÌCµ}èµ æÄÞ¿ÞƒÌÞÉ
-XÄ}Mµ}µÝ{ æÄÞEµ}µÌ~Ì¿}JÝ{ÝÉ. kÄuÏ ®Û~ÌÞ¿}CÜ|, çÄÕÉ{ §çÏG µrÛpØzMèÕ
ÈÎ|kµrÛ ¥èÉÄ}M ¼É¹€µçÝÞJÎ|{ ®Û~ÌJÄ}ÄuÏ ©¿É{ÌCµ}èµ æÄÞ¿ÞƒÌÞÉ -XÄ}Mµ}µÝ{
æÄÞEµ}µÌ~Ì¿}JÝ{ÝÉ.

hÄ ¼É¹€µçÝÞJ çÄÕÉ{ ¦Û~ÛpÏ ÎÞæÌRÎ| æºÏÜ|µÝvÉ{ æÄÞEÌ~kÎ|, ©ÜµÄ}Mµ}E

çÄÕOè¿Ï ¦ºŠÞƒÕÞÄÄ}èÄ ¥È•Ä ¼É¹€µÝ{ æµÞÃyJ æºÜ|ÕÄÛ~µÞÉ Äu¿}¿¹€µÝvÉ{
Õtݵ}µPÎ| ÌèÔÏ ®Û~ÌÞ¿}CÜ| ©Ý{ÝÉ. çÄÕÉ{ ÄÉM Äu¿}¿¹€µèÝ ÈrèÛçÕÛ~Ûp¿
¥OÌ~ Ì Ì~ ç ÌÞEÎ| Î… ¿ } Ì ÞpÉ{ (çκrÏÞ) ÕRèµ ÌÛ~ Û plÎ| ¥È• Ä -XÄ} M µ} µ Ý{
PÉ{ÉÛpÕtÌ~ÌÞµµ} FTµrÉ{ÛÉ. kÄuÏ ®Û~ÌÞ¿}CÉ{ -XÄ}Mµ}µÝ{ ÌèÔÏ ®Û~ÌÞ¿}J
ºÎ|ÌÕ¹€µÝvÉ{ æÄÞ¿Þƒº}ºrÏÞµ ©Ý{ÝÉ. ¥èÕ, Î…¿}ÌÞpÉ{ (§çÏG µrÛpØzM)
ÕRèµèÏlÎ|, ¥M ÎÉqÄEÜÎ| ¥èÉÄ}Mµ}EÎ| ÄRÎ| ¥ÞƒÄ}ÄÄ}èÄlÎ| Õtݵ}EÎ|.
kÄuÏ ®Û~ÌÞ¿}CèÉÌ~ kÞpÈ•MæµÞÝ{Ý ÌèÔÏ ®Û~ÌÞJ Pµ}µrÏÎÞÉÄÞµµ} µRÄÌ~
ÌJµrÛM. ¥çÄÞJ çÄèÕÏÞÉ ÌsÉ{ÌÜÄ}èÄlÎ| ¥Ývµ}µrÛM. kÄuÏ ®Û~ÌÞ¿ÞÉM,
ÌèÔÏ ®Û~ÌÞ¿}CÜ| æÄÞ¿¹€µÌ~Ì¿}¿ Î…¿}ÌsÉ{ æºÏ‚ÄuèÏ PCÄ}M èÕµ}µrÛM.

ÌèÔÏ ®ÛÌ
~ ÞJ
ÌÜ|çÕT ¦ºrÞpÏÞƒµÝÞÜ| -XÄÌ~Ì¿}¿ PÌ~ÌÄ}æÄÞÉ{ÌM kÄ}ĵ¹€µÝvÉ{ æÄÞEÌ~çÌ
ÌèÔÏ ®Û~ÌÞJ. ¥èÕ æÌRÎ|ÌÞUÎ| -ÌsçÖl -OÎ| æÎÞÔpÏsÜ| -XÄÌ~Ì¿}CRÈ•ÄÉ.
æÄÞÉ{èÎÏÞÉ §ØzÖçÕÜÞpÉ{ æÎÞÔpÄÞÉ{ -ÌsçÖl. ºrÜ ÌEÄuµÝ{ ο}JÎ| ÌÞÌsçÜÞÉ{
ºÞÎ|ÖÞ¼}ÏÄ}ÄuÉ{ ¦¿}ºr æÎÞÔpÏÞµ §RÈ•Ä ¥ÖÞÎpµ} æÎÞÔpÏsÜ| -XÄÌ~Ì¿}CRÈ•ÄÉ.
ÌèÔÏ ®Û~ÌÞ¿}CÉ{ ºrÜ ÌEÄuµÝ{ 3500 ¦ÃyJµVµ}E PÉ{k -XÄÌ~Ì¿}¿èÕ.
¥ÄÉ{ PÄÜ| kÄ}Ä µÄ}Ä uÛ~EÎ| §TÄu kÄ} Ä µÄ} Ä uÛ~ E Î| §è¿ÏsÜ| 1000 ¦ÃyJµÝ{
µ¿È•MÕt¿}¿É. §Ä}æÄÞEÌ~ÌsÜ| º¿}¿Î|, ÕÖÜÞT, ©èÖÈè¿, ÌÞ¿Ü|µÝ{, æºÏ‚lÝ{,
¾ÞÉqµÝvÉ{ çÌÞÄèɵÝ{ ¦µrÏèÕ §¿Î|æÌÛ~TÝ{ÝÉ.

ÌèÔÏ ®Û~ÌÞ¿ÞÉM, º¿}¿Î|, ÄŠÞƒµ}µÄÞpºÉÎ|, ÌÞpGÄ}Ä -XÄ}Mµ}µÝ{ -É QÉ{T

ÕèµµÝÞµÌ~ ÌEµ}µÌ~Ì¿}JÝ{ÝÉ. º¿}¿ÎÞÉM, “çÎÞçºÏsÉ{ ¯È•M kÄ}ĵ¹€µÝ{”
-É{T ¥èÔµ}µÌ~ÌJÎ| ¯È•M NòÜ|µèݵ} æµÞÃyJ Õtݹ€EµrÛM. ¦ÄuÏÞµÎÎ| PÄÜ|
kÄ}ĵÎ|. §M ©ÜµÄ}ÄuÉ{ æÄÞ¿µ}µÄ}èÄÌ~ ÌÛ~Ûp FTµrÉ{ÛM. PÄÜ| ¦Ãy, PÄÜ|
æÌÃy, çÄÕOµ}E -ÄuÖÞÉ ¥ÕÞƒµÝM PÄÜ| ÌÞÕÎ| ¦µrÏèÕ ÌÛ~Ûp Õtݵ}EµrÉ{ÛM.
§M æÌRÎ| æÕÝ{ÝÌ~æÌRµ}èµÌ~ ÌÛ~ÛplÎ|, ¥È•Ä æÕÝ{ÝÌ~ æÌRµ}µrˆRÈ•M çÄÕÉ{
µÞÌ~ÌÞÛ~ÛpÏ EJÎ|ÌÄ}èÄÌ~ ÌÛ~ÛplÎ|, §ØzÖçÕÜ| ÈÞ¿}CÉ{ æÄÞ¿µ}µÄ}èÄÌ~ ÌÛ~ÛplÎ|,
çÄÕÉ{ çÄރȕæÄJÄ}Ä ºrÛÌ~k çÈÞµ}µÄ}Mµ}µÞÉ ¼É¹€µèÝÌ~ ÌÛ~ÛplÎ| §M FTµrÉ{ÛM.

¦ÌsÖµÞÎpÉ{ ÕÖÜÞT
ÕtGÕÞºPÝ{ Ý æÌÞpÏ ÎÉqÄÖÞÉ ¦ÌsÖµÞçÎÞJ çÄÕÉ{ ±R ©¿É{ Ì Cµ} è µ
æºÏ‚MæµÞÃy¿ÞÞƒ. ¥È•Ä ©¿É{ÌCµ}èµÏsÜ| æÌÞpÏæÄÞR ÈÞ¿}CÉ{ ÄÈ•èÄÏÞµ ¦ÌsÖµÞèÎ
¦µ} E ÕÄÞµmÎ| , ¥ÕRµ} E Î| ¥ÕÖM ºÈ• Ä ÄuÏsÉRµ} E Î| µÞÉÞÉ{ ÈÞ¿} è ¿µ}

ix
æµÞJÌ~ÌÄÞµmÎ| çÄÕÉ{ ÕÞµ}µÝvÄ}ÄÞÞƒ. ©¿É{ÌCµ}èµèÏ ¦ÌsÖµÞÎ| ®Û~Tµ}æµÞÃyJ
¥ÄèÉ æÕÝvµ}µÞ¿}¿ ÕtRÄ}ÄçºÄÉÎ| æºÏ‚ÏÌ~Ì¿}¿ÞÞƒ. çÄÕOµ}EÎ| ÎÉqÄOµ}EÎ|
§è¿ÏsÜ| ®Û~Ì¿}¿ ©¿É{ÌCµ}èµèÏ ®Û~Tµ} æµÞÃy¿ÄÛ~µÞÉ ºÞÉ{ÛÞµ ÕtRÄ}ÄçºÄÉÎ|
¥èÎÈ•ÄM. çÄÕÉ{ ÄÞÉ{ ÕÞµ}µÝvÄ}ÄèÄ -Õ€ÕÞT ÈrèÛçÕÛ~TÕÞÞƒ -É{ÌM ÌÛ~Ûp
¦ÌsÖµÞPµ}E -MmÎ| æÄÞpÏÞM. ¦ÉÞUÎ| ¦ÌsÖµÞÎ| çÄÕÉ{ Î…M ÈÎ|Ìsµ}èµ èÕÄ}ÄÞÞƒ.
§M, çÄÕOµ}E ÎpµmÎ| ÌsCÄ}ÄM.

çÄÕÉ{ ¦ÌsÖµÞÎp¿Î| ¥ÕÖM æκæÌÞÄ}çÄÞÎpÏÞÕtÉ{ -ÌsçÖÏÞƒ ÈJÕtˆRÈ•Ä Õ†¿}è¿

ÕtJÎÞTFÛp, ÄÞÉ{ ÕÞµ} µ ÝvÄ} Ä ÈÞ¿ÞÉ µÞÉÞOµ} E (ÌÞÜØz Ä Š É Î| -É{ T Î|
¥èÔµ}µÌ~ÌJÎ|) ¥èÔÄ}MÌ~çÌÞÉÞÞƒ. ¦ÌsÖµÞPµ}E ¥ÕÖM PÄuÏ ÕÏÄuÜ| ¨ºÞµ}E
-É{OÎ| εÉ{ §RÈ•ÄÞÉ{. ¨ºÞµ}Eµ}E ÏÞµ}çµÞk -É{Û æÌÏRÝ{Ý ÎµÉ{ §RÈ•ÄÞÉ{.
(ÏÞµ}çµÞk §ØzÖçÕÜ| -É{TÎ| ¥èÔµ}µÌ~Ì¿}¿ÞÉ{.) ÏÞµ}çµÞkµ}E ÌÉ{ÉqæÖÃyJ
εÉ{µVÎ| ±R εVÎ| §RÈ•ÄÉÞƒ. §È•Äµ} EJÎ|ÌÎ| §ØzÖçÕÜ| ÈÞ¿Þµ ¦ÏsÛ~T.
-ÉqOÎ| §M ÄÉM ÌÔ¹€EC QÜÄ}èÄ ÎÛµ}µÕtÜ|èÜ. §M, æÄ޿ރȕM ÄÉ{èÉ
§ØzÖçÕˆÉ{ ÌÉ{ÉqæÖÃyJ ÌÔ¹€EC ÌsÞpmµÝÞµ (¥Ü|ÜM EJÎ|ÌÌ~ ÌsÞpÕÞµ) EÛpÌ~Ìs¿}J
ÕÈ•ÄM. ÏÞµ}çµÞÌsÉ{ ÌÉ{ÉqæÖÃyJ εÉ{µÝÞÉ SÌÉ{, ºrÎpçÏÞÉ{, çÜÕt, hÄÞ,
ÄÞÃy, ÈÌ~Ĉ, µÞÄ}, ¦çºÞƒ, §ºµ}µÞÞƒ, æºkçÜÞÉ{, çÏÞçºÌ~k, æÌÉ{ÏÎ…É{ ¦µrçÏÞÞƒ
§RÈ•ÄÉÞƒ. QÉ{T Pµ}µrÏÎÞÉ PÛ~ÌsÄÞµ}µÝÞÉ ¦ÌsÖµÞÎ|, ¨ºÞµ}E, ÏÞµ}çµÞk
(§ØzÖçÕÜ|) ¦µrçÏÞÞƒ §ØzÖçÕˆÉ{ ‘ÄÈ•èÄÏÞƒµÝ{’ ¥Ü|ÜM EJÎ|ÌÄ} ÄèÜÕÞƒµÝÞµµ}
µRÄÌ~Ì¿}¿ÉÞƒ.

çÕTÕèµÏsUÎ| ¦ÌsÖµÞÎ| ‘ÄÈ•èÄÏÞµ’ §RÈ•ÄÞÞƒ. ÌÔ¹€µÞÜÄ}M §ØzÖçÕˆÜ|

ÌÜPèÛ çÄÕÉ{ ºrÜèÖÄ} ÄÎ| ºÞÞƒÌsÜ| çÌGÌÕÞƒµÝÞµ ¥èÔÄ}ÄÞÞƒ. §È•Ä ç̺}ºÞÝÞƒ
¥Ü|ÜM ÄŠÞƒµ}µÄ}ÄÞpºrµÝ{ ¼É¹€µÝvè¿ÏsÜ| çÄÕOè¿Ï ÌsÖÄuÈrÄuµÝÞµ §RÈ•ÄÉÞƒ. ÄÎ|
ÌsÖÄuÈrÄuµÝ{ QÜÎÞµ çÄÕÉ{ §ØzÖçÕÜ| ¼É¹€µVµ}EÄ} ÄÎM ÕÞµ}ETÄuµèÝlÎ|,
-º}ºÞpµ}èµµèÝlÎ|, º¿}¿¹€µèÝlÎ|, ÌÞ¿¹€µèÝlÎ|, çÌÞÄèɵèÝlÎ| ÌèÔÏ
¥OÌÕ¹€µÝvÜ| §RÈ•MÎ| -ÄuÞƒµÞÜ ÈrµÔ|º}ºrµÝvˆRÈ•M æÌÛÌ~ÌJÎ| ÌÞ¿¹€µèÝlÎ|
æµÞJÄ}ÄÞÞƒ. çÕÄ ÕÞµ}µrϹ€µÝvÜ| -ÌsçÖÏÉÞµrÏ ¦ÌsÖµÞÎ| PÄÜ| ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrÏÞµµ}
EÛpÌ~Ìs¿Ì~ÌJµrÛÞÞƒ.

¥CèÎÄ}ÄÉÄ}ÄuˆRÈ•M §ØzÖçÕÜÞƒ ÕtJÄèÜ æÌTÄÜ|

ÏÞµ}çµÞÌsÉ{ (§ØzÖçÕÜ|) EJÎ|ÌÎÞÉM 70 çÈÖC ÕÞÞpGµèÝÌ~ æÌÛ~T ÕÝރȕÄM.
¥ÕÉM ±R εÉÞÉ çÏÞçºÌ~ k -µrÌ~ Ä uÜ| æÌÞpÏ ¥ÄuµÞÞp ¦ÉÞÉ{ . µÞÜÎ|
µJèÎÏÞÉçÌÞM, ÏÞµ}çµÞk΃ ¥ÕÉM EJÎ|ÌPÎ| -µrÌ~Mµ}Eº} æºÉ{ÛÉÞƒ. ¥¹€E,
ÎpEÄuÏÞÉ ©ÃmÎ|, -ÝvèÎÏÞÉ ÕÞÔ|µ}èµèÏlÎ| æÌÛ~ÛÉÞƒ. -ÌsçÖÏÞƒ -OÎ|
ÌÔ¹€ECÏsÉÞƒ ºrTÈÞ¿Þµ ÕÝÞƒº}ºræÌÛ~ÛÉÞƒ. §È•Ä ¼É¹€µèÝ -µrÌ~ÄuÉ{ ¥ÖºÉÞÉ
ÌÞÞƒçÕÞÉ{ ¥CèÎÌ~ÌJÄ}ÄuÉÞÉ{. ÏÞÄ}ÄuÖÞµÎÎ|, 400 ¦ÃyJµVµ}EÌ~ ÌsÛE §TÄuÏÞµÄ}
çÄÕÉ{ -Õ€ÕÞT çÎÞçº ÄŠÞµ ƒ µ
} ÄÞpºrèÏÌ~ ÌÏÉ{ÌJÄ}Äu §ØzÖçÕÜ| ¼É¹€µèÝ ÕtJÄèÜ
æºÏ‚M ÌÞÜØzÄŠÉÄ}ÄuÛ~E Î…ÃyJÎ| ¥èÔÄ}MÌ~çÌÞµº} æºÏ‚ÄÞÞƒ -É{T FTµrÛM.
ÕtJÄèܵ}µÞµµ} æµÞJµ}µÌ~Ì¿}¿ ÕtèÜ æÌÞpM. ¦ÉÞÜ| §M -µrÌ~ÄuÏÞƒµÝÞÜ| æµÞJµ}µ
çÕÃyCÏÄÞÏsRÈ•ÄM. ÌÞÞƒçÕÞOÎ|{| -µrÌ~ÄuUÝ{Ý ¥èÉÄ}M EJÎ|̹€µVÎ| ÄÎ| PÄÜ|
¦Ãy EÔÈ•èÄèÏ §Ôµ}µ çÕÃyCÏÄÞÏsRÈ•ÄM. §TÄuÏsÜ| ÌÞÞƒçÕÞÉ{ ÎÉ{ÉÉ{
§Øz Ö çÕÜÞpÉ{ ÕtJÄèܵ} E º} ºÎ| Î ÄuÄ} Ä ÞÉ{ . Ĺ€ µ Ý{ PÄÜ| ¦Ãy EÔÈ• è ĵÝ{
ÎÞpÄ}MçÌÞÉÄÞÜ| §ÕÞƒµVµ}E ÕtJÄèÜ ÕÔ¹€µrÉÞƒ.
ÌsÛ~µÞÜÄ}ÄuÜ| §ØzÖçÕÜ| ¼É¹€µÝ{ §ÄèÉÄ} ÄÎ| ÕÔpÌÞ¿}CUÎ| ̈ÏsUÎ| ÌÜPèÛ
ÈrèÉmÌJÄ}Äuµ} æµÞÃy¿ÉÞƒ.

§ØzÖçÕÜ| ¼É¹€µÝ{ ÕtJÄèÜ ÌÏÃÄ}ÄuÛ~EÄ} ÄÏÞÖÞµ §RÈ•ÄÉÞƒ. -µrÌ~ÄuˆRÈ•M

ÄÌ~ÌsÄ}Mº} æºÜ|Ü ¥ÕÞƒµÝ{ ¦è¿ ¥ÃxÈ•ÄuRÈ•ÄÉÞƒ. ±Õ€æÕÞR EJÎ|ÌPÎ| ±R
¦¿}Jµ}E¿}Cèϵ} æµÞÉ{T kºrÄ}ÄÉÞƒ. ¥ÕÞƒµÝ{ æºÎ|ÎÛp ¦¿}Jµ}E¿}CÏsÉ{ §ÖÄ}ÄÄ}èÄ
çÄÕOµ}EÞpÏ ºrÛÌ~k ¥è¿ÏÞÝÎÞµÄ} ÄÎM Õ†¿}J ÕÞºˆÜ| Ä¿Õt èÕÄ}ÄÉÞƒ.
¥ÕÞƒµÝ{ ¥ÕºÖ ¥ÕºÖÎÞµÌ~ kÝvÌ~ÌsÜ|ÜÞÎÜ| ¥Ì~ÌÎ| G¿}J ©ÃÕÞµ ©Ãy¿ÉÞƒ.
¥É{ T §Öm, µÞƒ Ä } Ä ÞpÉ{ MÄÉ{ ÈÞJPXÕMÎ| GÛ~ Û pÄ} Ä uÞpÈ• Ä ÞÉ{ . Õ† ¿ } J ÕÞºÜ|
ÈrèÜÌ~ÌCÏsÜ| ¦¿}Jµ}E¿}C §ÖÄ}ÄÄ}ÄuÉ{ ¥è¿ÏÞÝÎ| §Ü|ÜÞÎÜ| §RÈ•ÄÞÜ| ¥È•Ä
EJÎ|ÌÄ}ÄuÉ{ PÄÜ| ¦ÃyεÉ{ ÎÞpÄ}ÄÞÉ{. §ØzÖçÕÜ| ¼É¹€µÝ{ ÕtJÄèÜ æÌÛ~ÛÉÞƒ.
¦ÉÞÜ| ¥CèÎ ¼É¹€µÝ{ -µrÌ~èÄ Õt¿}JÌ~ çÌÞÏ‚µæ } µÞÃyCRµ}EÎ|çÌÞçÄ, ÌÞÞƒçÕÞÉ{
ÎÉ{É É{ ÄÉ{ ÎÉèÄ ÎÞÛ~Û pµ} æµÞÃy ¿ÞÉ{ . ¥ÕÉ{ ÄÉM Ìè¿èÏ ¥OÌ~ Ì s
§ØzÖçÕÜ| ¥CèεèÝÌ~ ÌsCÄ}M Î…ÃyJÎ| æµÞÃyJ ÕÖ PÏÛ~ºr æºÏ‚ÄÞÉ{. ¦ÉÞÜ|
x
çÄÕÉ{ ÄÎ| ¼É¹€µèݵ} µÞÌ~ÌÞÛ~ÛpÉÞÞƒ. çÄÕÉ{ 溹€µ¿èÜÌ~ Ìsݵ}µº} æºÏ‚M, ÄÎ|
¼É¹€ µ èÝ ¥ÄÉ{ ÕÔpÏÞµµ} µ¿È• M ¥µ} µ èÖµ} E Ì~ çÌÞµº} æºÏ‚ Ä ÞÞƒ . ¥çÄÞJ
ÌsÉ{æÄ޿ރȕM ÕÈ•Ä -µrÌ~M Ìè¿èÏlÎ| ¥ÔpÄ}MÌ~ çÌÞ¿}¿ÞÞƒ. ÌsÛE, ¥ÖÞÌsÏ
Ċ̵Û~ÌÄ}ÄuUÎ| ºŠÉÞÏ‚ ÕÉÞÈ•ÄÖ ÎèÜÏsUÎ| çÄÕÉ{ ¥È•Ä ¼É¹€µçÝÞJ ºrÛÌ~kµ}EÞpÏ
©¿É{ÌCµ}èµµèÝ ®Û~ÌJÄ}Äuµ} æµÞÃy¿ÞÞƒ.

çÎÞçºÏsÉ{ º¿¿
} ¹µ
€ Ý{
çÄÕÉ{ §ØzÖçÕÜ| ¼É¹€µèÝ Î…¿}¿MÎ|, ºŠÉÞÏsÜ| ¥ÕÞƒµçÝÞJ ¥ÕÞƒ ©¿É{ÌCµ}èµ
æºÏ‚ M æµÞÃy ¿ MÎ| ¥ÕÞƒ µ ÝM ÈÞ¿} è ¿ ÎÛ~ Û ÈÞJµèÝ Õt¿Ä} ÄÉqÄ} Ä É{ è Î
æµÞÃy ¿ ÄÞµ} µ rÛ~ T . §È• Ä ©¿É{ Ì Cµ} è µÏÞÉM §Øz Ö çÕÜ| ¼É¹€ µ Vµ} µ ÞÉ
ÕÞµ}ETÄuµèÝlÎ|, º¿}¿¹€µèÝlÎ| æµÞÃy¿M. §È•Ä ©¿É{ÌCµ}èµÏsÉ{ ±R
ÌEÄuÏÞÉ ÌÄ} M µ} µ¿} ¿ èݵÝ{ §ÖÃy J µÛ~ Ì ÜèµµÝvÜ| çÄÕÉÞÜ| -XÄÌ~ Ì ¿} J
¼É¹€µÝv¿Î| æµÞJµ}µÌ~Ì¿}¿É. §µ}µ¿}¿èݵÝvÜ|, §ØzÖçÕÜ| ¼É¹€µÝ{ -Ä}ÄèµÏ
ÕÞÔ|µ}èµèÏ È¿Ä}ÄçÕÃyJÎ| -É{Û çÄÕOè¿Ï -ÄuÞƒÌÞÞƒÌ~k ¥¿¹€µrÏsRÈ•ÄM.
çÄÕOµ}µÞÉ §ØzÖçÕÜÞƒµÝvÉ{ µ¿èεVÎ|, ¥ÕÞƒµÝM EJÎ|ÌÎ| ÎÛ~TÎ| ¥ÕÞƒµèÝÌ~
ÌsÉ{ÌÛ~TµrÛÕÞƒµÝvÉ{ µ¿èεVÎ| ¥ÕÛ~ÛpÜ| çºÞƒµ}µÌ~Ì¿}CRÈ•ÄÉ.
ºŠÉÞÏ‚ ÎèÜÏsÜ| æµÞJµ}µÌ~Ì¿}¿ ÌÄ}M µ¿}¿èݵVÎ| ÎÛ~Û ÕtÄuPèÛµÝ{ ÎÛ~TÎ|
ÌÞ¿¹€µVÎ| “çÎÞçºÏsÉ{ º¿}¿¹€µÝ{” ¥Ü|ÜM “º¿}¿¹€µÝ{ ” -É{T ¥èÔµ}µÌ~Ì¿}¿É.
ÌÜPèÛ §Ì~æÌÏÞƒµÝ{ çÕÄÕÞµ}µrϹ€zµÝvÜ| ©Ý{Ý PÄÜ| ¯È•M kÄ}ĵ¹€µèÝ
ο}JÎ| EÛpÄ}ÄÉ. ¦ÉÞÜ| §M ÌèÔÏ ®Û~ÌÞJ PXÕèÄlÎ| EÛpÌ~ÌsJÕÄÞEÎ|.
ÌÄ} M µ} µ¿} ¿ èݵèÝlÎ| , ÎÛ~ Û ±Xµ} µ ÕtÄuµèÝlÎ| ÄÕtÖ çÎÞçºÏsÉ{ º¿} ¿ Î|
¦ºÞÞpÏÞƒµÝ{, ̈µÝ{, ÕÔpÌÞJ ÎÛ~TÎ| ÕtJPèÛ ÈÞ¿}µÝ{ çÌÞÉ{ÛÕÛ~èÛÌ~ÌÛ~ÛpÏ
ÕtÄuPèÛµèݵ} æµÞÃyJÝ{ÝÉ. §Õ€ÕtÄuPèÛµÝ{ -Ü|ÜÞÎ| çÜÕtÏÞpÉ{ kÄ}ĵ¹€µÝvÜ|
©Ý{ÝÉ. çÎÞçºÏsÉ{ º¿}¿Ì~ÌC ¥èÉÄ}M ¦ºÞÞpÏÞƒµVÎ|, ©ÄÕtÏÞÝÞƒµVÎ| çÜÕtÏÞpÉ{
EJÎ| Ì Ä} Ä uˆRÈ• ç Ä ÕÖçÕÃy J Î| . ©ÄÕtÏÞÝÞƒ µ Ý{ ‘çÜÕtÏÞƒµÝ{’ -É{ T
¥èÔµ} µ Ì~ Ì ¿} ¿ ÉÞƒ . Îpµ Pµ} µ rÏÎÞÉ ¦ºÞÞpÏÉ{ ÄèÜèÎ ¦ºÞÞpÏÉ{ -É{ T
¥èÔµ}µÌ~Ì¿}¿ÞÞƒ.

ÌÞpGÄ}Ä F¿ÞÖÎ| ¥Ü|ÜM ¦ºÞÞpÌ~kµ} F¿ÞÖÎ| µ¿}JÕM ÌÛ~ÛpÏ ¥ÛpÕtÌ~kµèÝlÎ|,

º¿}¿Î| æµÞÃyCRÈ•ÄM. §È•Äµ} F¿ÞÖÄ}ÄuÜ|ÄÞÉ{ §ØzÖçÕÜ| ¼É¹€µÝ{ FC çÄÕèÉ
ÕÔpÌÞJ æºÏ‚ Ä ÉÞƒ . ¥ÕÞƒ µ ÝM ÕÔpÌÞ¿} C Ü| -É{ æ ÉÉ{ É æÌÞR¿} µ èÝÌ~
ÌÏÉ{ Ì JÄ} Ä çÕÃy J Î| -É{ Ì M ÌÛ~ Û pÏ ¥ÛpÕtÌ~ k µèÝlÎ| æµÞÃy C RÈ• Ä M. §M
¦ÜÏÄ}ÄuÛ~µÞÉ µ¿}C¿Ä}èÄ §ØzÖçÕÜÞƒµÝ{ µ¿}JÕÄÛ~EÄ} ÄÏÞÞƒ æºÏ‚ÄM. ºŠçÏÞÉ{
ÎèÜÏsÜ| ©Ý{Ý -RºçÜÎpÜ| µ¿}¿Ì~Ì¿}¿ ÌÞpGÄ}Ä ¦ÜÏÄ}ÄuÛ~EÌ~ ÌsÛ~µÞÜÄ}ÄuÜ|
¼É¹€µÝ{ çÄÕèÉ ¦ÖÞÄuµ}µº} æºÉ{ÛÉÞƒ. ̈µÝ{ ÎÛ~TÎ| ÕÔpÌÞJ ÌÛ~ÛpÏ
ÕtÄuµÝ{ ¥ÕÛ~èÛµ} µÕÉqµ}EÎ|ÌC ¼É¹€µèÝ ÕÛ~kTÄ}ÄuÉ. ¥ÕÞƒµÝ{ Ĺ€µVµ}E
-ÄuÖÞµmÎ|, çÄÕOµ}E -ÄuÖÞµmÎ| ÌÞÕÎ| æºÏ‚ÄÄÞµµ} µÞ¿}CÛ~T. ¦ÉÞÜ|
¥ÕÞƒ µ Ý{ ÎÉ{ É qÌ~ è ÌÌ~ æÌÛmÎ| ¥èÕ ¼É¹€ µ Vµ} E ÕÔpµÞ¿} C Û~ T . ¥ÕÞƒ µ Ý{
Ĺ€µVµ}EÝ{VÎ|, çÄÕçÉÞJÎ| ÄuRÎ|Ì çºÞƒÈ•MæµÞÝ{ÝmÎ| ÕÔpµÞ¿}CÛ~T. ¥èÉÄ}M
ÎÉqÄ EÜÄ}Mµ}EÎ| ®Û~Û ÌˆèÏ çÄÕÉ{ ÄÏÞÞƒ æºÏ‚ÕèÄ ¼É¹€µÝ{ kÞpÈ•MæµÞÝ{ÕÄÛ~E
®Û~Û ÕÔpèÏ §Ì~̈µÝ{ µÞ¿}CÉ.

-Ãy à Û~ Û ÕtJPèÛ ÈÞ¿} µ èÝlÎ| ÕtÔÞµ} µ èÝlÎ| æµÞÃy ¿ ÞJÕÄÛ~ E ÞpÏ

ÕtÄuPèÛµèݺ} º¿}¿Î| æµÞÃyCRÈ•ÄM. ±Õ€æÕÞR ÕtÔÞmÎ| ºrÛÌ~ÌÞÉ ¥ÞƒÄÄ } ¹€µèݵ}
æµÞÃy C RÈ• Ä M. ºrÜ ÕtÔÞµ} µ Ý{ εrÔ| º } º rµ} E ÞpÏ æÌÞXÄÞµ ¦Ãy J çÄÞTÎ|
æµÞÃy¿Þ¿Ì~Ì¿}¿É. PÄÜ| µÉqµÝvÉ{ ¥TÕè¿ ÕtÔÞ, ²Ï‚mÈÞÝ{, (æÌÈ•æÄæµÞØzçÄ
¥Ü|ÜM ÕÞÖ¹€µÝvÉ{ ÕtÔÞµ}µÝ{) çÌÞÉ{ÛèÕ ÎµrÔ|º}ºrµ}EÞpÏèÕ.

çÄÕÉ{ ÄÎ| ¼É¹€µVµ}µÞµº} æºÏ‚Ä ¥Û~kĹ€µèÝ ºrÜ ÕtÔÞµ}µÝ{ ÈrèÉi¿}CÉ.

ÌØzµÞ §M çÌÞÉ{Û ±R ÕtÔÞ. ±Õ€æÕÞR EJÎ|ÌPÎ| ÄÞÉ{ -µrÌ~ÄuˆRÈ•M
ÕtJÄèÜ æÌÛ~T ÕÈ•ÄÄuÉ{ MÉ{ÌÄ}èÄÄ} ÄÃxÄ}Mµ} æµÞÃy¿M. ¼É¹€µÝ{ çÄÕèÉÌ~
kµÔ|È•M ÌÞ¿Ü|µèÝÌ~ ÌÞCÉÞÞƒµÝ{. ±R ¦¿}Jµ} E¿}CèÏÌ~ ̈Ïs¿}J ÕtRÈ•M
ºèÎÄ}ÄÉÞƒ. ±Õ€æÕÞR çµÞÌ~èÌ ÄuÖÞ¿}èºÖºPÎ| ±Õ€æÕÞR µÕÝ ©ÃmÎ| ¼É¹€µVµ}E
çÄÕÉ{ ¥ÕÞƒ µ èÝÄ} MÉ{ Ì Ä} Ä uˆRÈ• M Î| Mµ} µ Ä} Ä uˆRÈ• M Î| µÞÌ~ Ì ÞÛ~ Û pÏèÄ
ÈrèÉmÌJÄ}MÎ|.

xi
ÎÛ~Û ÄuRÈÞ¿}µÝ{ ÎpµmÎ| æÌÞTÌ~kÃÞƒº}ºrlÝ{ÝÄÞµ Õtݹ€µrÉ. ±Õ€æÕÞR ¦ÃyJÎ|
ÌÞÕ ÈrÕÞÖÃÎ| çÄJÎ| ÈÞÝÉ{T, ¼É¹€µÝ{, ÄÞÎ| Äε}EÝ{VÎ| çÄÕOµ}EÎ| æºÏ‚Ä
ÄŠ Ï æºÏÜ| µ èÝ ÈrèÉm FÞƒ È • Ä ÉÞƒ . §M ±R Mµ} µ ÎÞÉ ÈÞÝ{ . ¼É¹€ µ Ý{
¥É{èÛµ}E ©ÃyLÕÄuÜ|èÜ. ¦ÉÞÜ| ¥É{T ÄèÜèÎ ¦ºÞÞpÏÞƒ, ¥ÕÞƒµÝvÉ{
ÌÞÕ¹€µVµ}µÞµÌ~ ̈µÝ{ æºUÄ}Äu ÌÞÕ ÈrÕÞÖÃÎ| çÄCÉÞƒ.

ÌèÔÏ ®Û~ÌÞ¿}è¿ -XÄuÏÕÞƒµVµ}E çÄÕOµ}EÎ| §ØzÖçÕÜ| ¼É¹€µVµ}EÎ|

§è¿ÏsÜ| ®Û~Ì¿}¿ ©¿É{ÌCµ}èµ Îpµ Pµ}µrÏÎÞÉÄÞÏsÛ~T. ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrµÝvÉ{
¥èÉÄ}M kÄ}ĵ¹€µVÎ|, ÌÞpGÄ}Ä -XÄ}MµVÎ|, §ØzÖçÕÜ| ÈÞJÎ|, §ØzÖçÕÜ| ÈÞ¿}J
±Õ€æÕÞR ECεOÎ| çÄÕçÉÞJ ±R ºrÛÌ~ÌÞÉ ©¿É{ÌCµ}èµèÏ èÕÄ}ÄuRÈ•ÄÉÞƒ
-É{µrÛ ©ÃyèÎèÏ ¥CÌ~Ìè¿ÏÞµµ} æµÞÃyJ Õtݹ€µrÉ. ¥ÕÞƒµÝ{ ¥ÄèÉ
‘µÞƒ Ä } Ä ÞpÉ{ ©¿É{ Ì Cµ} è µ’ ¥Ü| Ü M ‘©¿É{ÌCµ}èµ’ -É{ T Î| ¥èÔÄ} Ä ÉÞƒ .
©¿É{ÌCµ}èµÏsÉ{ æÕÝvº}ºÄ}ÄuÜ| ¥ÕÞƒµÝvÉ{ ÕÖÜÞÛ~T NòÜ|µÝ{ ÈrµÔ|ºº
} rµèÝ Õtݵ}µrÉ.
±R ÄÉq ÎÉqÄçÉÞ, ÈÞç¿Þ çÄÕOµ}EÎ|, ©¿É{ÌCµ}èµµ}EÎ| ©ÃyèÎlÝ{ÝÕÞƒµÝÞµ
§RÈ•ÄÞÜ| çÄÕÉ{ ¥ÕÞƒµVµ}EÌ~ ÌÜÉÝvÌ~ÌÞÞƒ. ¼É¹€µÝ{ ©¿É{ÌCµ}èµèÏ Î…ÛpÉÞÜ|
çÄÕÉ{ ¥ÕÞƒµèÝÄ} ÄÃyCÌ~ÌÞÞƒ. çÄÕÉ{ ÄÉM ©¿É{ ÌCµ}èµèÏ ¼É¹€µVµ}E
ÈrèÉmÌJÄ}ÄçÕ ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrµèÝ ¥OÌ~Ìs èÕÄ}ÄÞÞƒ. §ØzÖçÕˆUÝ{Ý µÕt¾ÞƒµÝ{
çÄÕOµ}Eµ} µŠÔ|Ì~ÌCµrÉ{Û ¼É¹€µVµ}E ¥ÕÞƒ æºÏ‚lÎ| ¥Û~kĹ€µèݵ} EÛpÄ}MÌ~
ÌÞCÉÞƒ. çÄÕOµ}Eµ} µŠÔ|Ì~ÌCÏÞÄ ¼É¹€µVµ}E ¥ÕÞƒ ÄRµrÉ{Û ÄÃy¿èɵèÝlÎ|,
MÉ{̹€µèÝlÎ| EÛpÄ}MÎ| ÌÞCÉÞƒ. §È•Ä -XÄ}ÄÞÝÞƒµÝ{ ©¿É{ÌCµ}èµÏsÜ| ©Ý{Ý
ÌÞ¿¹€µÝ{ÌCçÏ ºÞpÏÞÉèÕ ÌÛ~ÛplÎ| ÄÕÛÞÉèÕ ÌÛ~ÛplÎ| Ĺ€µÝ{ çµÞ¿}ÌÞJµèÝ
ÕEÄ}Mµ} æµÞÃy¿ÉÞƒ. ¥Ì~ÌÞÕt ¼É¹€µÝ{ MÉ{ÌÌ~ÌJÎ|çÌÞM, ¥ÄÛ~µÞÉ µÞÖÃÄ}èÄ
¥ÛpÈ•MæµÞÝ{Ý µÕt¾ÞƒµÝ{ çÌÞÖÞCÉÞƒ.

§ØÖ
z çÕÜ| ºÞÎÖ
| Þ¼Ï
} Î|
ÌÔ¹€µÞÜ §ØzÖçÕˆÉ{ ºÞpÄ}ÄuÖÎ| -É{ÌM ¼É¹€µÝ{ çÄÕèÉ Õt¿}J ÕtܵrÏM,
¼É¹€µÝ{ çÄÕÉq¿Î| ÄuRÎ|ÌsÕÈ•ÄM, ¥ÕÞƒµÝ{ Î…ÃyJÎ| ÕtܵrÏM çÌÞÉ{ÛMÄÞÉ{.
GÔÛ~ºrÏÞµ ÕRÎ| ÈrµÔ|º}ºrµÝ{ ¼É¹€µÝ{ ©¿É{ÌCµ}èµèÏ ®Û~TæµÞÃy¿ ©¿çÉçÏ
æÄÞ¿¹€µr Õt¿}¿É. ¥èÕ Î…ÃyJÎ| Î…ÃyJÎ| ÈrµÔ|È•ÄÉ. ºŠÉÞÏ‚ ÎèÜÏsÜ| ¼É¹€µÝ{
çÄÕèÉÌ~ ÌsÉ{ÌÛ~TÕÄÞµ ®Û~Tµ} æµÞÃy¿ÉÞƒ. ÌsÛE Î…ÃyJÎ| µÜµÎ| æºÏ‚ÏçÕ,
ÕÉÞÈ•ÄÖÄ}ÄuÜ| 40 ¦ÃyJµÝ{ ¥èÜÈ•M ÄuÞplÎ|ÌC Õt¿Ì~Ì¿}¿ÉÞƒ. §TÄuÏsÜ|
çÎÞçºlÎ|, ©ÄÕtÏÞÝÖÞÉ çÏÞGÕÞmÎ| ¼É¹€µèÝ ÕÞµ}µÝvµ}µÌ~Ì¿}¿ ÈÞ¿}Jµ}E
¥èÔÄ}Mº} æºÉ{ÛÉÞƒ. ¥ÕÞƒµÝ{ ¥¹€çµ PĈÜ| ¥CÌÃxÈ•M §ØzÖçÕÜ| ÈÞ¿}è¿
̹€µr¿}Jµ} æµÞÃy¿ÉÞƒ. PÄÜ| ºrÜ NòÛ~ÛÞÃyJµVµ}EÌ~ ÌsÛE ¼É¹€µÝ{ È„ÄuÌÄuµÝ{
-OÎ| ©Ý{WÞƒ ÄèÜÕÞƒµÝÞÜ| ¦ÝÌ~Ì¿}¿ÉÞƒ.

µÞÜÌ~ çÌÞµ}µrÜ| ¼É¹€µÝ{ ±R ¥ÖºèÉ ÕtRÎ|ÌsÉÞÞƒµÝ{. ºmÜ| PÄÜ| ¥ÖºÉ{

¦ÉÞÉ{. ¥ÕÉ{ çÄÕOµ}E ¥CÌÃxÏÕtÜ|èÜ. -ÉçÕ çÄÕÉ{ ÄÞÕ†M -É{OÎ|
¦JçÎÏ‚µ}EÎ| ºrTÕèÉÌ~ kÄuÏ ¥ÖºÉÞµÄ} çÄރȕæÄJÄ}ÄÞÞƒ. ºÞPçÕÜ| ÄŠÞƒµ}µÄÞpºr
ÕÈ•M ¥ÕÉ{ ÄèÜÏsÜ| -ÃyæÃÏ‚ ªÛ~Ûp ¥Ìsç×µÎ| æºÏ‚M §ØzÖçÕˆÉ{ kÄuÏ
¥ÖºÉÞµ}µrÉÞÞƒ. §ÉqçÎÜ| -ÄuÞƒµÞÜÄ}ÄuÜ| ¦ÝÌ~çÌÞµrÛ ¥ÖºÞƒµÝ{ -Ü|ÜÞRÎ| hÄ
ÕÎ|ºÄ}ÄuÜ| ©Ý{ÝÕÞƒµÝÞµçÕ §RÌ~ÌÞÞƒµÝ{ -É{T çÄÕÉ{ ÄÞÕ†Äu¿Î| ÕÞµ}µÝvÄ}ÄÞÞƒ.
ÄÞÕ† M -RºçÜÎ| ȵÖÄ} è ĵƒ èµÌ~ Ì Û~ Û p ¥ÄèÉÄ} ÄÉM ÄèÜȵÖÎÞµ} µ rÉÞÞƒ .
¦ÜÏÄ}Ä uÛ~µ ÞÉ §¿Ä}è ÄlÎ| çÄÞƒ È • æ ÄJÄ} Ä ÞÞƒ . ¦ÜÏÄ} Ä uÜ| ÕÔpÌÞJ æºÏ‚ Õ ÄÛ~ µ Þµ
¦ºÞÞpÏÞƒ µ Ý{ , ÄŠ Þ ƒ µ } µ ÄÞpºrµÝ{ , ÌÞ¿Ü| -XMÌÕÞƒ µ Ý{ , §èºµ} µ èܾރ µ Ý{ ÎÛ~ T Î|
ÌÞ¿µÞƒµèÝÄ} çÄރȕæÄJÄ}M èÕÄ}ÄÞÞƒ. ÌÜ ÌÞ¿Ü|µèÝÄ} ÄÞÕ†çÄ -XÄuÉÞÞƒ. ¦ÉÞÜ|
¥ÕèÖ ¦ÜÏÎ| µ¿}JÕÄÛ~E çÄÕÉ{ ¥OÎÄuµ}µÕtÜ|èÜ.

ÄÞÕ†M PÄuÏÕÖÞµ ÎÞpµ}EÎ| ÈrèÜÏsÜ| ¥ÕÖM εÉÞÉ ºÞÜçÎÞèÉ §ØzÖçÕˆÉ{

¥ÖºÉÞµ}µrÉÞÞƒ. ÄÉM εÉ{ -Ì~æÌÞXMÎ| çÄÕèÉÌ~ ÌsÉ{ÌÛ~ÛçÕÃyJÎ| -É{TÎ|,
¥ÕÉ{ çÄÕOè¿Ï ©¿É{ÌCµ}èµµ}E ¥CÌÃxÏçÕÃyJÎ| -É{TÎ| ÕtRÎ|ÌsÉÞÉ{.
ºÞÜçÎÞÉ{ ¦ÜÏÄ}èĵ} µ¿}C §ØzÖçÕÜ| ÈÞ¿}CÉ{ -Ü|èܵèÝ ÕtÞpmÌJÄ}ÄuÉÞÉ{.
¥µ}µÞÜÄ}ÄuÜ| §ØzÖçÕÜ| kµÔpÉ{ ©º}ºrÏsÜ| §RÈ•ÄM. ºÞÜçÎÞÉ{ æÌRÎ| kµÔ|æÌÛ~ÛÞÉ{.
§ØzÖçÕÜ| ÌÜÎ| æÌÞRÈ•ÄuÏÄÞÏsÛ~T.

hÄÞ, §ØzÖçÕÜ| -ÉÌ~ ÌsÞpmÌ¿}¿ ¥ÖGµÝ{

ºÞÜçÎÞÉ{ ÎÞpÈ•Ä ÌsÉ{ÉÞƒ ©Ý{ÈÞ¿}J µÜµÎ| ©RÕÞµr ÈÞJ ÌsÝmÌ¿}¿M. Õ¿
xii
ÌEÄuÏsÉÞƒ ÌÄ} M EJÎ| Ì ÕèµÏsÉçÖÞJ §Øz Ö çÕÜ| -É{ T ÄÎ| è Î ¥èÔÄ} M µ}
æµÞÃy¿ÉÞƒ. æÄÉ{ ÌEÄuÏsUÝ{Ý EJÎ|ÌÕèµÏsÉÞƒ ÄÎ|èÎ hÄÞ -É{T ¥èÔÄ}ÄÉÞƒ.
(ÄÛ~µÞÜÄ}M æºÞÜ|ÜÞÉ ‘hÄÞƒ’ -É{ÌM §ÄuˆRÈ•M ÕÈ•ÄM.) hÄÞ ©¿É{ÌCµ}èµµ}E
ÕtGÕÞºÎ| ©Ý{ÝÕÞƒµÝÞµ §RÈ•ÄÉÞƒ. ÄÞÕ†ÄuÉ{ ¥ÖºÞƒ EÜÎ| æÄ޿ރȕM -RºçÜèÎ
¦Ãy J ÕÈ• Ä ÉÞƒ . §TÄuÏsÜ| hÄÞ èµÌ~ Ì Û~ Û Ì~ Ì ¿} J , ¥¹€ E Ý{ Ý ¼É¹€ µ Ý{
ÌÞÌsçÜÞÉqÏÞƒµÝÞÜ| ºrèÛ ÌsCµ}µÌ~ÌJÎ| ÕèÖ ¦ÃyJ ÕÈ•ÄÉÞƒ.

Õ¿ ÌEÄu §ÖÞ¼}ÏÎÞÉ §ØzÖçÕˆÜ| ÌÜ ¥ÖºÞƒµÝ{ ÕÈ•M çÌÞÏsÉÞƒ. ®æÉÉ{ÛÞÜ|,

¥¹€EÝ{Ý ¼É¹€µÝ{ ©¿É{ÌCµ}èµèÏ ÌsÉ{ÌÛ~ÛÕtÜ|èÜ. §ØzÖçÕˆÜ| ©Ý{Ý
¥ÖºÞƒµÝ{ ÌÜ|çÕT µÞܹ€µÝvÜ| ÌÜ|çÕT ÄèÜȵֹ€µèÝ èÕÄ}ÄuRÈ•ÄÉÞƒ. ¥ÕÞƒµÝM
§TÄu ÄèÜȵÖÎ| ºÎÞÞpÏÞ. ¼É¹€µÝ{ Î…MÝ{Ý Ä¹€µÝ{ ÌsCÌ~èÌ ÕUÌ~ÌJÄ}MÕÄÛ~E
§Øz Ö çÕˆÉ{ ¥ÖºÞƒ µ Ý{ ÕÔpÌÞ¿} J PèÛµèÝ ÎÞÛ~ Û pÉÞƒ . ¥ÕÞƒ µ Ý{ kÄuÏ
¦ºÞÞpÏÞƒµèÝÄ} çÄރȕæÄJÄ}M §ÖÃyJ kÄuÏ ¦ÜϹ€µèÝlÎ| µ¿}CÉÞÞƒµÝ{. ±É{T
§ØzÖçÕˆÉ{ Õ¿ÌEÄuÏsUÝ{Ý ÄÞÃxUÎ| §É{æÉÞÉ{T hÄÞÕtÉ{ -Ü|èܵ}µRµrÜ|
©Ý{Ý §ØzÖçÕˆÉ{ ÌEÄuÏÞÉ æÌÄ}çĈUÎ| µ¿}CÉÞÞƒµÝ{. §ØzÖçÕUµ}EÎ|
hÄÞmµ}EÎ| §è¿ÏsÜ| ÌÜ lÄ}Ĺ€µÝ{ ®Û~Ì¿}¿É.

§Õ€ Õ ÞT ÌÜ lÄ} Ä ¹€ µ VÎ| æÄÞÈ• Ä ÖmµVÎ| ®Û~ Ì ¿} ¿ çÌÞM çÄÕÉ{ hÄÞÕtÛ~ E Î|

§ØzÖçÕUµ}EÎ| ÌÜ ÄŠÞµ ƒ µ
} ÄÞpºrµèÝ ¥OÌ~ÌsÉÞÞƒ. ºrÜ ÄŠÞµ ƒ µ
} ÄÞpºrµÝ{ ¦ºÞÞpÏÞƒµÝÞµmÎ|
ÎÛ~ÛÕÞƒµÝ{ ©ÔÕÞƒµÝÞµmÎ| §RÈ•ÄÉÞƒ. ºrÜÞƒ ¥ÖºÞƒµVµ}E ¦çÜÞºµÞƒµÝÞµmÎ|
§RÈ•ÄÉÞƒ. ÎÛ~ÛÕÞƒµÝ{ Îpµ -ÝvèÎÏÞÉ ÕÞÔ|µ}èµèÏ ÕÞÔ|È•ÄÉÞƒ. ºrÜ ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrµÝ{
Ĺ€ µ Ý{ ¥ÛpmèÖµèÝlÎ| ÄŠ Þ ƒ µ } µ ÄÞpºÉ¹€ µ èÝlÎ| -XÄuèÕÄ} Ä ÉÞƒ . ÎÛ~ Û ÕÞƒ µ Ý{
-XÄÕtÜ|èÜ. ¦ÉÞÜ| ¥èÉÄ}M ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrµVÎ| È„Äu, ÈÉ{èÎ, çÄÕèɺ}
ºÞރȕÄuRµ}µ çÕÃyCÏ ¥ÕºrÏÎ| ¦µrÏÕÛ~èÛÌ~ çÌÞÄèÉ æºÏ‚ÄÉÞƒ. ¼É¹€µÝ{
Î… à y J Î| çÄÕÉq¿Î| ÄuRÎ| Ì s ÕÖÞÕt¿} ¿ ÞÜ| ¥ÕÞƒ µ Ý{ çÄÞÛ~ µ Cµ} µ Ì~ Ì ¿} J
ºrÄÛCµ}µÌ~ÌJÕÞÞƒµÝ{ -É{T ÌÜ ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrµÝ{ -º}ºÞpÄ}ÄÉÞƒ.

§ÕÞƒµÝvÜ| ºrÜÞƒ -ÄuÞƒµÞÜÄ}ÄuÜ| ÕÖÌ~çÌÞEÎ| æÌRèεèݵ} µÃyJæµÞÃy¿M çÌÞÜçÕ

-ÄuÞƒµÞÜÄ}ÄuÜ| ÕÖÌ~çÌÞEÎ| ÄÃy¿èɵèÝlÎ| µÃyJæµÞÃy¿ÉÞƒ. ¥ÕÞƒµÝvÜ| ÌÜÞƒ
kÄuÏ ¥ÖºÉ{ ÕÈ•M ¦¿}ºr æºÏ‚ÕÞÞƒ -É{T -ÄuÞƒÌÞÞƒÄ}ÄuRÈ•ÄÉÞƒ. ºrÜÞƒ,
¥Ì~kÄuÏ ¥ÖºÉ{ ÄÞÕ†ÄuÉ{ ÕÎ|ºÄ}ÄuˆRÈ•M ÕÈ•M ¼É¹€µèÝÄ} çÄÕÉq¿Î|
¥èÔÄ}Mº} æºÉ{T kÄuÏ æÌÞÛ~µÞÜÄ}èÄ ©RÕÞµ}EÕÞÞƒ -É{T -ÄuÞƒÌÞÞƒÄ}ÄÉÞƒ.
¥Ì~kÄuÏ ¥ÖºÉ{ ¼É¹€µÝvÉ{ §ÖÞ¼}ÏÄ}èÄ PCÕÛ~Û µÞÜÎ|ÕèÖ ¦¿}ºr æºÏ‚ÕÞÞƒ
-É{T ç̺rÉÞƒ. çÎUÎ| ºrÜçÖÞ, ¥Ì~kÄuÏ ¥ÖºÉ{ çÕèܵ}µÞÖèÉÌ~ çÌÞÉ{T
ÕÈ• M ¼É¹€ µ èÝÄ} çÄÕÉq¿Î| Î… à y J Î| ¥èÔÄ} M Ì~ ç ÌÞEÎ| PÏÛ~ º rÏsÜ| ÎpEÈ• Ä
MÉ{̹€µèÝ ¥è¿ÕÞÞƒ -É{TÎ| µÃy¿ÉÞƒ. ¦ÉÞÜ| ¥èÉÕRÎ| ¥ÕèÖ
çκrÏÞÕÞµµ} µÃy¿ÉÞƒ. ¥ÕÞƒ çÄÕÉÞÜ| ¥Ìsç×µÎ| æºÏ‚ÏÌ~Ì¿}J kÄuÏ µÞÜÄ}èĵ}
æµÞÃyJ ÕRÕÞÞƒ -É{T FÛpÉÞÞƒµÝ{.

§ØÖ
z çÕÜ| ÎÛT
~ Î| hÄÞÕtÉ{ ¥Ôpm
çÄÕOè¿Ï -º}ºÞpµ}èµèÝ §ØzÖçÕÜ| ¼É¹€µÝ{ µÕÉqµ}µÕtÜ|èÜ. -ÉçÕ µr.P 722
- 721Ü| ºÎÞÞpÏÞ ¥ºŠÞpÏÞƒµÝv¿Î| Õ†ÔÈ
| Ä
• M. §ØzÖçÕÜ| ¼É¹€µÝ{ Ĺ€µÝ{ Õ†JµÝvÜpRÈ•M
ºrèÛÌsCµ}µÌ~Ì¿}J ¥ºŠÞpÏ ºÞÎ|ÖÞ¼}ÏÎ| PXÕMÎ| ºrÄTÃyJ çÌÞÉÞÞƒµÝ{. hÄ ÈÞ¿}CÜ|
ÄÎ| ºçµÞÄÖÞƒµèÝlÎ| ºçµÞÄÞpµèÝlÎ| -É{æÛÉ{èÛµ}EÎ| §ÔÈ•MçÌÞÉÞÞƒµÝ{. ÌsÛE
¥ºŠÞpÏÞƒµÝ{ æÕÝvÈÞ¿}CÉèÖ §ØzÖçÕUµ}EÝ{ ECçÏÛ~ÛpÉÞƒ. §ÕÞƒµÝ{ hÄÞ ÎÛ~TÎ|
§ØzÖçÕˆÜ| ©Ý{Ý ÎĹ€µèÝÌ~ÌÛ~Ûp µÛ~Ìsµ}µÌ~Ì¿}¿ÉÞƒ. ÌÜÞƒ ©¿É{ÌCµ}èµèÏÌ~
ÌsÉ{ÌÛ~Û PÏÛ~ºr æºÏ‚ÄÉÞƒ. §ÕÞƒµÝ{ ºÎÞÞpÏÞƒµÝ{ -É{T ¥ÛpÏÌ~Ì¿}¿ÉÞƒ. ¥ºŠÞpÏÞƒµÝ{
hÄÞèÕlÎ| ÄÞµ}µr¿ PÏÉ{ÛÉÞƒ. §ÕÞƒµÝvÉ{ ÄÞµ}EĈÜ| ÌÜ ÈµÖ¹€µÝ{ Õ†Ô|È•ÄÉ.
¦ÉÞÜ| çÄÕÉ{ -RºçÜèε} µÞÌ~ÌÞÛƒÛpÉÞÞƒ. çÄÞÛ~µCµ}µÌ~Ì¿}¿ ¥ºŠÞpÏÞ ¥ÖºÉ{
ÄÉM ÄÞÏ‚ÈÞ¿}CÛ~EÄ} ÄuRÎ|ÌsÉÞÉ{. ¥¹€çµ ¥ÕÉ{ ÄÉM §ÖÃyJ εÉ{µÝÞÜ|
ÌJæµÞèÜ æºÏ‚ÏÌ~Ì¿}¿ÞÉ{. -ÉçÕ hÄÞ µÞÌ~ÌÞÛ~ÛÌ~Ì¿}¿M.

æµÞ¾}º µÞÜÄ}ÄuÛ~EÝ{ hÄ ¼É¹€µÝ{ ÎÞÛpÉÞÞƒµÝ{. ¥ÕÞƒµÝ{ æµÞ¾}º µÞÜÄ}ÄuÛ~EÄ}

çÄÕOµ} E µ} µŠ Ô | Ì ~ Ì CÏ æÄÞ¿¹€ µ rÉÞÞƒ µ Ý{ . ¦ÉÞÜ| ¥ÕÞƒ µ VÎ| §TÄuÏsÜ|
çÄÞÛ~µCµ}µÌ~Ì¿}J ºrÄTÃy¿ÉÞƒ. ÌÞÌsçÜÞÉ{ ÈÞ¿ÞÉM ¥ÄuµÞÖÄ}ÄuÜ| -Xº}ºr
æÌÛ~T hÄÞèÕÄ} ÄÞµ}µrÛ~T. PĈÜ| ¥ÕÞƒµÝ{ ºrÜ Pµ}µrÏÎÞÉÕÞƒµèÝ Î¿}JÎ|
ºrèÛÌ~ÌsCÄ}ÄÉÞƒ. ¦ÉÞÜ| ºrÜ ¦ÃyJµVµ}EÌ~ ÌsÛE µr.P. 587 - 586Ü| ¥ÕÞƒµÝ{
-RºçÜèÎlÎ| ¦ÜÏÄ}èÄlÎ| ¥ÔpÄ}Äu¿ ÕÈ•ÄÉÞƒ. ºrÜ ¼É¹€µÝ{ -µrÌ~ÄuÛ~E ÄÌ~Ìs
xiii
²CÉÞÞƒµÝ{. ¦ÉÞÜ| ÌÜÞƒ ÌÞÌsçÜÞOµ}E ¥CèεÝÞµÌ~ ÌsCµ}µÌ~Ì¿}¿ÉÞƒ. Î…ÃyJÎ|
çÄÕÉ{ ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrµèÝ ¥OÌ~ÌsÉÞÞƒ. ¼É¹€µÝ{ ¥ÕÞƒµèݵ} µÕÉqµ}µÄ} æÄÞ¿¹€µrÉÞƒ.
¦ÜÏÎ| ÎÛ~TÎ| -RºçÜÎpÉ{ ¥ÔpmÎ|, ÌÞÌsçÜÞOµ}E ÈÞJ µ¿Ä}ÄÌ~Ì¿}¿ ÈrèÜlÎ|
¼É¹€µÝv¿Î| ©ÃyèÎÏÞÉ ÎÞÛ~ÛÄ}èĵ} æµÞÃyJ ÕÈ•ÄM -ÉÄ} æÄÞpµrÛM.
ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrµÝ{ kÄuÏ ¥ÖºèÉÌ~ ÌÛ~ÛplÎ| kÄuÏ ¥ÖºÞ¹€µÄ}èÄÌ~ ÌÛ~ÛplÎ| çÎUÎ|
çÎUÎ| ç̺rÉÞÞƒµÝ{. -çÖÎpÏÞ -OÎ| ±R ÄŠÞƒµ}µÄÞpºr kÄuÏ ©¿É{ÌCµ}èµèÏÌ~
ÌÛ~ Û pF¿Ì~ ç̺rÉÞÞƒ . §Ì~ k ÄuÏ ©¿É{ Ì Cµ} è µ µÛ~ Ì ÜèµµÝvÜ| -XÄÌ~ Ì ¿ÞÎÜ|
çÄÕOè¿Ï ¼É¹€µÝvÉ{ §ÄϹ€µÝvÜ| -XÄÌ~ÌJÎ|.

ÌÞÜØzÄŠÉÄ}ÄuÛ~E hÄÞƒµÝ{ ÄuRÎ|kÄÜ|

§ÄÛ~µrè¿ÏsÜ|, èµÌ~ÌÛ~ÛÌ~Ì¿}¿ ÌÞÌsçÜÞÉ{ ÎÛ~TÎ| çÎçÄÞ æÌÞƒºrÏ ¥ÖG
¦µrÏÕÛ~ÛpÉ{ ¥ÄuµÞÖÄ}ÄuÛ~E èºÖØz ÕÈ•ÄÞÉ{. èºÖØz, ¼É¹€µèÝÄ} ÄÞÏ‚ÈÞ¿}CÛ~EÌ~
çÌÞEÎ|ÌC ¥OÎÄu ¥ÝvÄ}ÄÞÉ{. -ÉçÕ ÈÞ¿}è¿ Õt¿}JÌ~çÌÞÉ 70 ¦ÃyJµVµ}EÌ~
ÌsÛE hÄ ¼É¹€µÝ{ ÄuRÎ|ÌÌ~ çÌÞÏsÉÞƒ. ¥È•Ä ¼É¹€µÝ{ Ĺ€µÝ{ ÈÞ¿}è¿ Î…ÃyJÎ|
©RÕÞµ}µ PÏÉ{ÛÉÞƒ. ¦ÉÞÜ| hÄ ÈÞJ ºrÛpÄÞµmÎ| ÌÜÕ†ÉÎÞÉÄÞµmçÎ §RÈ•ÄM.
¼É¹€µÝ{ ¦ÜÏÄ}èÄ Î…ÃyJÎ| µ¿}CÉÞÞƒµÝ{. -ÉqOÎ| ¥M ºÞÜçÎÞÉÞÜ| µ¿}¿Ì~Ì¿}¿M
çÌÞÉ{T ¥ÔE¿É{ Õtݹ€µÕtÜ|èÜ. æÌRÎ|ÌÞÜÞÉ ¼É¹€µÝ{ ©ÃyèÎÏÞµçÕ çÄÕÉq¿Î|
ÄuRÎ|ÌsÕÈ•M º¿}¿Ä}èÄÌ~ ÌCµ}µÄ} æÄÞ¿¹€µrÉÞÞƒµÝ{. ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrµÝvÉ{ -XÄ}Mµ}µèÝlÎ|
ÎÛ~ Û ÌÞpGÄ} Ä -XÄ} M µ} µ èÝlÎ| ÌCÄ} Ä ÉÞƒ . ÌÜÞƒ ºrÛÌ~ Ì ÞÉ ¥Ûp¾Þƒ µ ÝÞµr
çÕÄÕÞµ} µ rϹ€ µ èÝ ÈµÜ| -JÄ} M -XÄuÉÞƒ . µÞÜÌ~ ç ÌÞµ} µ rÜ| §ÕÞƒ µ Ý{ çÕÄ
ÕÞµ}µrϹ€µèݵ} µÛ~ÌÄÛ~µÞÉ ÌÝ{ÝvµèÝlÎ| ©RÕÞµ}µrÉÞƒ. ¼É¹€µÝ{ ±Ï‚m ÈÞÝvÜ|
FC µÛ~µmÎ|, æ¼Ìsµ}µmÎ|, çÄÕèÉ ÕÔpÌ¿mÎ| æÄÞ¿¹€µrÉÞÞƒµÝ{. ¥ÕÞƒµÝM
ºè̵} F¿}¿¹€µÝvÜ| ¥ÕÞƒµÝ{ çÕÄÕÞµ}µrϹ€µèÝÌ~ ÌCÄ}ÄÉÞƒ. ÌÜÞƒ çκrÏÞÕtÉ{
ÕRèµµ}µÞµ -ÄuÞƒÌÞÞƒµ}µÄ} æÄÞ¿¹€µrÉÞÞƒµÝ{.

çÎÛ~µrÜ|, ÎµÞ ¥æܵ}ØÞÃy¿Þƒ µrçÖµ}µ ÈÞ¿}è¿ ¦ÃyJ, ©Üµ PXÕèÄlÎ|

èµÌ~ÌÛ~ÛÄ} æÄÞ¿¹€µrÉÞÉ{. ©ÜµrÉ{ ÌÜ ÌÞµ¹€µÝvÜ| ¥ÕÉ{ µrçÖµ}µ æÎÞÔpèÏlÎ|
µrçÖµ}µÌ~ ÌÃyÌÞJ ÎÛ~TÎ| ÌÔµ}µ ÕÔµ}µ¹€µèÝlÎ| ÌÖÌ~ÌsÉÞÉ{. ¥ÕÉ{ ÎÞpÄ}ÄMÎ|
¥ÕÉM ºÞÎ|ÖÞ¼}ÏÎ| ÌsÝmÌ¿}¿M. ÌsÉ{ ÕtèÖÕtÜ| §É{æÉÞR ºÞÎ|ÖÞ¼}ÏÎ|
ÕÝރȕÄM. ©ÜµrÉ{ ÌÜ ÌÞµ¹€µèݵ} èµÌ~ÌÛ~ÛpÏM. hÄÞƒµÝ{ ÕÞÔ|È•Ä ÌÞÜØzÄŠÉ
ÌEÄuèÏlÎ| èµÌ~ÌÛ~ÛpÏM.

kÄuÏ çÖÞÎÞÉqÏ ¥ÖºÞƒµÝ{ Îpµ µJèÎÏÞÉÕÞƒµÝÞµmÎ|, æµÞJèÎÏÞÉÕÞƒµÝÞµmÎ|

§RÈ•ÄÉÞƒ. hÄÞƒµÝ{ ÄÛ~æÌRèÎlÎ||, -ÄuÞƒÌ~k EÃPÎ| æµÞÃy¿ÕÞƒµÝ{. §È•Äµ}
EÔÌ~ÌÎÞÉ µÞܵ}µ¿}¿Ä}ÄuÜ| ÌÜ hÄÞƒµÝ{ ÄÎM ÕÞÔ|ÈÞ¿}µÝvÜ| çκrÏÞÕtÉ{
ÕRèµèÏ -ÄuÞƒÌÞÞƒµ}µ ÕtRÎ|ÌsÉÞÞƒµÝ{. ¥ÕÞƒµÝ{, çÄÕÉ{ ÕÞµ}µÝvÄ}ÄÌC ¥ÕÖÞÜ|
¥OÌ~ÌÌ~ÌJÎ| çκrÏÞ ±RÕÖÞçÜçÏ ¦ÝÌ~Ì¿çÕÃyJÎ| -É{T ÕtRÎ|ÌsÉÞÞƒµÝ{.
çÄÕÉ{ çκrÏÞÕtÉ{ QÜÎ| ©Üèµµ} µÞÌ~ Ì ÞÛ~ Û ÕtRÎ| k ÕèÄ ¥ÕÞƒ µ Ý{
¥ÛpÈ•MæµÞÝ{ÝÕtÜ|èÜ. çÄÕÉ{ hÄÞƒµèÝ ©ÜµrˆRÈ•M µÞÌ~ÌÞÛ~Û Äu¿}¿Îp¿}JÝ{ÝÄÞµ
-ÃyÃxÉÞÞƒµÝ{. ºrÜ hÄÞƒµÝ{ çκrÏÞèÕ ¥OÌ~kÕÄÛ~µÞµÄ} çÄÕÉq¿Î| çÕÃy¿Ä}
æÄÞ¿¹€µrÉÞÞƒµÝ{. ¦ÉÞÜ| ÎÛ~ÛÕÞƒµÝ{ çÄÕOµ}E ¥ÕÖM kÄpÏ ¥Öèº ÈrTÕt¿
©ÄÕ ÕÈ•ÄÉÞƒ. §Ä}ÄèµÏ hÄÞƒµÝ{ ‘æ¼ÜÞ¿}Øz ’ -É{T ¥èÔµ}µÌ~Ì¿}¿ÉÞƒ. §ÕÞƒµÝ{
çÖÞÎÞÉqÏRµ} E -ÄuÖÞµÌ~ çÌÞÞp¿} ¿ ÉÞƒ . ¥Ä} M ¿É{ çÖÞÎÞÉqÏÞƒ µ Vµ} E -ÄuÖÞµ
±Ä}MèÔÌ~k ÄRÎ| ÎÛ~Û hÄÞƒµèݵ} æµÞÉ{T çÌÞ¿}¿ÞÞƒµÝ{.

hÄ ºÎϵ} EXµµ
} Ý{
µr.P. PÄÜ| NòÛ~ÛÞÃyCÜ|, hÄÞƒµVµ}E çÎÞçºÏsÉ{ º¿}¿Î| Îpµ Pµ}µrÏÎÞÉÄÞµ
¦ÏsÛ~T. ¼É¹€µÝ{ ¥º}º¿}¿Ä}èĵ} µÛ~ÌMÎ| ÕtÕÞÄuÌ~ÌMÎÞµ §RÈ•ÄÉÞƒ. ÌÜ
ÕÔpµÝvÜ| §º}º¿}¿Ä}èÄ ¼É¹€µÝ{ kÞpÈ•MæµÞÃy¿ÉÞƒ. ¦ÉÞÜ| ÌÜ hÄÞƒµÝ{
§º}º¿}¿Ä}ÄuÛ~µÞµ ÎÞpµ}µmÎ| ÄÏÞÖÞµ §RÈ•ÄÉÞƒ. hÄÞƒµÝvÉ{ ÎÄ}ÄuÏsÜ| QÉ{T
Pµ} µ rÏÎÞÉ ºÎϵ} E Xµ} µ Ý{ §RÈ• Ä É. ±Õ€ æ ÕÞR EXÕtUÎ| çÕÄÌÞÖµÞƒ µ VÎ|
(º¿}¿ÕtÏÜÞÝÞƒµÝ{ ¥Ü|ÜM ¥Ûp¾ÞƒµÝ{) §RÈ•ÄÉÞƒ.

ºMçºÏÞµ
ƒ Ý{
±R EX ºMçºÏÞƒµÝ{ -É{T ¥èÔµ}µÌ~Ì¿}¿M. §Ì~æÌÏÞƒ ÄÞÕ†M ¥ÖºOè¿Ï
µÞÜÄ}ÄuÜ| §RÈ•Ä ÄèÜèÎ ¦ºÞÞpÏÖÞÉ çºÄÞµ}µrÉ{ æÌÏÞpˆRÈ•çÄ çÄÞÉ{ÛpÏM.
xiv
¦ºÞÞpÏÞƒµÝvÜ| ÌÜRÎ| ¥ÄuµÞÖÄ}ÄuÜ| ©Ý{Ý ¼É¹€µVÎ| ºMçºÏÞƒµÝ{ ¦ÉÞÞƒµÝ{.
§ÕÞƒ µ Ý{ º¿} ¿ Ä} è Ä (çÎÞçºÏsÉ{ ¯È• M kÄ} Ä µ¹€ µ Ý{ ) ο} J çÎ ÎÄÕtÕµÞÖ¹€ µ ÝvÜ|
©ÞpèÎlÝ{ÝÄÞµ -ÃyÃxÉÞÞƒµÝ{. º¿}¿ÎÞÉM ¦ºÞÞpÏÞƒµèÝÌ~ ÌÛ~ÛplÎ|, ̈µèÝÌ~
ÌÛ~ÛplÎ| ÌÜÕÛ~èÛµ} µÛ~ÌsÄ}ÄM. ¦ÉÞÜ| ¥M ÎÖÃÄ}ÄuÛ~EÌ~ ÌsÉ{ ÕRÎ|
ÕÞÔ| µ } è µèÏÌ~ ÌÛ~ Û p µÛ~ Ì sµ} µ ÕtÜ| è Ü. -ÉçÕ ºMçºÏÞƒ µ Ý{ ÎÖÃÄ} Ä uˆRÈ• M
-XÈ•ÄuRÌ~ÌèÄÌ~ ÌÛ~Ûp ÈÎ|kÕÄuÜ|èÜ.

ÌÞpçºÏÞµ
ƒ Ý{
§É{æÉÞR EX ÌÞpçºÏÞƒµÝ{ -É{T ¥èÔµ}µÌ~Ì¿}¿M. §Ì~æÌÏÖÞÉM ±R
-ÌsçÖl æºÞÜ|ˆˆRÈ•M ÕÈ•ÄM. ¥ÄÛ~E ‘Õtݵ}µÎ| ’ ¥Ü| Ü M ‘ÄÉqÌ~ÌJÄ}MÄÜ’
-É{T æÌÞRÝÞEÎ|. §ÕÞƒµÝ{ æÌÞM ¼É¹€µVµ}E çÎÞçºÏsÉ{ º¿}¿Ä}èĵ}
µÛ~Ìsµ}µmÎ|, Õtݵ}µmèÖ ÄÖmÎ| PÏÉ{ÛÉÞƒ. çÎÞçºÏsÉ{ µÞÜÄ}ÄuÛ~Eº} æºÜ|ÜÄ}ĵ}µ
ÕÞÏ‚æÎÞÔp ÎÖk ±É{TÃyJ -É ÌÞpçºÏÞƒµÝ{ ÈÎ|ÌsÉÞÞƒµÝ{. ±Õ€æÕÞR ÄèÜPèÛÏsUÎ|
©Ý{ Ý ÕÞƒ µ Ý{ Ĺ€ µ Ý{ ÄèÜPèÛÏsÜ| ©Ý{ Ý ÕÞƒ µ ÝvÉ{ çÄèÕµVµ} E ®Û~ Û ÕÞT
çÎÞçºÏsÉ{ º¿}¿Ä}ÄuÛ~E Õtݵ}µÎ| ÄÖÜÞÎ| -É{T ÈÎ|ÌsÉÞÞƒµÝ{. ÌÞpçºÏÞƒµÝ{
çÎÞçºÏsÉ{ º¿}¿Ä}èÄ Î¿}JÎ| Ĺ€µVµ}E ¥ÄuµÞÖÌ~ gÞƒÕÎÞÉÄÞµ -JÄ}Mµ}æµÞÝ{ÝÞÎÜ|
ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrµèÝlÎ| ÌÞpGÄ}ÄÎÞÉ -XÄ}Mµ}µèÝlÎ| Ĺ€µÝ{ æºÞÈ•Ä ÎÖkµèÝlÎ|
®Û~Tµ}æµÞÃy¿ÉÞƒ -É{T §ÄÛ~EÌ~ æÌÞRÝ{. §ÕÞƒµÝ{ º¿}¿Ä}èÄlÎ| Ĺ€µÝ{
ÎÖkµèÝlÎ| ÌsÉ{ Ì Û~ Û æÌÞpMÎ| PÏÛ~ º r æºÏ‚ Ä ÉÞƒ . -ÉçÕ ¥ÕÞƒ µ Ý{ ÄÞ¹€ µ Ý{
©ÃyÌÕÛ~ÛpÉ{ Î…MÎ|, æÄÞJÌÕÛ~ÛpÉ{ Î…MÎ| ÎpµmÎ| µÕÉÎÞµ §RÈ•ÄÞÞƒµÝ{.
¥ÕÞƒµÝ{ ÄÎ| èµµèݵ} µXmÕÄuUÎ|, EÝvÌ~ÌÄuUÎ| Îpµµ} µÕÉÎÞµ §RÈ•ÄÉÞƒ.
¥ÕÞƒµÝ{ ÎÖÃÄ}ÄuˆRÈ•M ¼É¹€µÝ{ -XÕÕÞÞƒµÝ{ -É{ÌèÄ ÈÎ|ÌsÉÞÞƒµÝ{. ®æÉÉ{ÛÞÜ|
¥ÕÞƒµÝ{, ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrµÝ{ ¥èÕ ÈrµXÎ| -É{T æºÞÉ{ÉèÄÌ~ kÞpÈ•M æµÞÃy¿ÉÞƒ.

-ºÉØ
{ z
QÉ{ÛÞÕM EX -ºÉ{Øz -É{ÌÄÞEÎ|. -RºçÜÎpÜ| ©Ý{Ý ÌÜ ¦ºÞÞpÏÞƒµÝ{
çÄÕOè¿Ï ÕtRÌ~ÌÎ| çÌÞÉ{T ÕÞÔÕtÜ|èÜ. ¥çÄÞJ çÖÞÎÞÉqÏÞƒµÝ{ ÌÜ
ÄèÜèÎ ¦ºÞÞpÏÞƒµèÝ ÈrÏÎpÄ}ÄÉÞƒ. ¥ÕÞƒµÝ{ çÎÞçºÏsÉ{ º¿}¿Ì~ ÌsÖµÞÖÎ|
ÄEÄuÏÛ~ÛÕÞƒµÝÞµ §RÈ•ÄÉÞƒ. §ÄÉÞÜ|, -ºÉ{Øz EXÕtÉÞƒ -RºçÜÎpÜ| ÕÔpÌÞJÎ|,
̈µVÎ| PèÛÏÞµ Èè¿æÌTÎ| -É{T Èrèɵ}µÕtÜ|èÜ. -ÉçÕ §ÕÞƒµÝ{
ÕÞÔ| Õ ÄÛ~ E hçÄÏÞ ÕÉÞÈ• Ä Ö¹€ µ Vµ} E º} æºÉ{ Û ÉÞƒ . çÄÕÉ{ ¥OÌ~ Ì Ì~ ç ÌÞµrÛ
çκrÏÞmµ}µÞµmÎ| ¦ÜÏÄ}èÄlÎ|, ¦ºÞÞpÏÞƒµèÝlÎ| GÄ}ÄÌ~ÌJÄ}MÕÄÛ~µÞµmÎ| ¥ÕÞƒµÝ{
ÕtÖÄPÎ,| æ¼Ì¹€µVÎ| æºÏ‚M ÕÈ•ÄÉÞƒ.

kÄuÏ ®ÛÌ
~ ÞJ
çÄÕÉ{ ÄÉ{ Äu¿}¿Ä}èÄÄ} æÄÞ¿¹€zµrÉÞÞƒ. ¥ÕÞƒ ±R ºrÛÌ~ÌÞÉ ÈÞ¿}è¿Ä}
çÄރȕæÄJÄ}ÄÞÞƒ. ¥ÕÖM È„ÄuèÏlÎ| ÈÉ{èÎèÏlÎ| kÞpÈ•MæµÞÝ{ÝÄ}ĵ}µ ¼É¹€µçÝÞJ
¥ÕÞƒ ±R ©¿É{ Ì Cµ} è µ æºÏ‚ M æµÞÃy ¿ ÞÞƒ . kÄuÏMÎ| ºrÛÈ• Ä MÎÞÉ §È• Ä
©¿É{ÌCµ}èµèÏ ¥CÌ~Ìè¿ÏÞµµ} æµÞÃyJ ±R ºrÛÈ•Ä ¦É{Î…µ ºÞÎ|ÖÞ¼}ÏÄ}èÄ
©RÕÞµ}µr ¦ºŠÞƒÕÄuµ}EÎ| ÄÉM Äu¿}¿Ä}èÄÄ} ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrµÝ{ ÎÛ~TÎ| µÕt¾ÞƒµÝ{
QÜÎ| æÕÝvÌ~ÌJÄ}Ä uÉÞÞƒ. ÕÞµ} µ Ývµ} µ Ì~ Ì ¿} ¿ çκrÏÞÕtÉ{ ÕRèµÏsˆRÈ• M
çÄÕOè¿Ï Äu¿}¿Î| æÄÞ¿¹€µrÏM. ÄŠÞƒµ}µÄÞpºrµÝ{ çκrÏÞÕtÉ{ ÕRèµèÏÌ~ ÌÛ~Ûp
ÕtÌÖÎÞµÌ~ ç̺rÉÞÞƒµÝ{. çκrÏÞ -¹€çµ ÌsÛÌ~ÌÞÞƒ -É{TÎ| ¥ÕÞƒ -Ä}ÄèµÏ
ÎÉqÄÖÞµ §RÌ~ÌÞÞƒ -É{TÎ| ¥ÕÞƒ -É{æÉÉ{É çÕèܵÝ{ -Ü|ÜÞÎ| æºÏ‚ÕÞÞƒ
-É{ T Î| æºÞÉ{ É ÞÞƒ µ Ý{ . ¥M çκrÏÞ ÕRÕÄÛ~ E ÞpÏ µÞÜÎÞµmÎ| kÄuÏ
©¿É{ÌCµ}èµµ}EÞpÏ µÞÜÎÞµmÎ| §RÈ•ÄM.

çÄÕOè¿Ï kÄuÏ ©¿É{ÌCµ}èµ -Õ€ÕÞT æÕÝvÌJÄ}ÄÌ~ÌJÎ|, ¥M §çÏGÕÞÜ|

-Õ€ÕÞT Èè¿PèÛÌ~ÌJÄ}ÄÌ~ÌJÎ| -É{T kÄuÏ ®Û~ÌÞ¿}J -XÄ}Mµ}µÝ{ Õtݵ}µrÉ.
§çÏGÄÞÉ{ µrÛpØzM (çκrÏÞÕÞµ ¥Ìsç×µÎ| æºÏ‚ÏÌ~Ì¿}¿ÕÞƒ.) §Ì~kÄuÏ ©¿É{ÌCµ}èµ
¥èÉÄ}M ¼É¹€µVµ}EÎ| ©ÞpÏM -É{T ¥ÕÞƒµÝ{ µÛ~ÌsÄ}ÄÉÞƒ. PÄÜÞÎ| NòÛ~ÛÞÃyCÜ|
¼É¹€ µ Ý{ -Õ€ Õ ÞT çÄÕOè¿Ï çÕÃy J çµÞVµ} E ®Û~ Û PèÛÏsÜ|
¥É{kµ}EÞpÏÕÞƒµÝÞµr kÄuÏ ©¿É{ÌCµ}èµÏsÉ{ ±R ÌEÄuÏÞÏsÉÞƒ -É{T ¥ÕÞƒµÝ{
FÛpÉÞÞƒµÝ{. §È•Ä ©ÜµÄ}ÄuÜ| -Õ€ÕÞT ÕÞÔçÕÃyJÎ| -É{T çÄÕOè¿Ï ¼É¹€µVµ}E
§È• Ä -XÄ} M µ} µ Ý{ ¥ÛpmèÖµèÝ ÕÔ¹€ µ rÉ. çÄÕÉ{ ÄÉ{ ¼É¹€ µ èÝ
¦ºŠ Þ ƒ Õ ÄuÄ} M §Õ€ m ܵrÜ| ±R PXèÎÏÞÉ ¥Þƒ Ä } Ä PÝ{ Ý ÕÞÔ| µ } è µ ÕÞÔmÎ|
ÎÖÃÄ}Mµ}EÌ~ ÌsÉ{ÉÞƒ ÕÞÔmÎ| ¥ÝvÄ}Ä ÕÞµ}ETÄuèÏlÎ| ¥ÕÞƒµÝ{ Õtݵ}µrÉÞÞƒµÝ{.
xv
kÄuÏ ®Û~ÌÞ¿}J -XÄ}Mµ}µÝ{ §RÌÄ}çÄX kÄuÏ çÕTÌ¿}¿ kÄ}ĵ¹€µèݵ}
æµÞÃy¿èÕ. ¥èÕ EèÛÈ•ÄM -¿}J æÕÕ€çÕT -XÄ}ÄÞÝÞƒµÝÞÜ| -XÄÌ~Ì¿}¿èÕ.
¥èÉÄ}MÎ| µrçÖµ}µ æÎÞÔpÏsÜ| -XÄÌ~Ì¿}¿É. PÄÜ| NòÛ~ÛÞÃyCÜ| ©ÜµÎ|
PXÕMÎ| §MçÕ ÌÖÕÜÞµÌ~ ç̺Ì~Ì¿}¿M. æÎÞÄ}Ä -XÄ}Mµ}µÝvÜ| ÌÞÄuµ}E çÎÜ|
ÈÞÉ{ E ¥Ì~ ç ÌÞØz Ä ÜÞƒ µ ÝÞÜ| -XÄÌ~ Ì ¿} ¿ èÕ. ¥ÕÞƒ µ Ý{ , §çÏGÕÞÜ| ºrÛÌ~ Ì ÞÉ
ÌsÖÄuÈrÄuµÝÞµmÎ| ©ÄÕtÏÞÝÞƒµÝÞµmÎ| çÄÞƒÈæ • ÄJµ}µÌ~Ì¿}¿ÕÞƒµÝ{. §ÕÞƒµÝvÜ| ÎÄ}çÄl,
çÏÞÕÞÉ{, çÌMR, ¦µrÏ QÉ{T çÌRÎ| §çÏGÕtÉ{ æÈR¹€µrÏ ÌÉ{ÉqæÖÃyJ
ºŠ×ÞƒµVµ}EÝ{ ¥ÕÞƒ ÎÃyÃxÜ| ÕÞXÎ|ÕèÖ F¿çÕ §RÈ•ÄÉÞƒ. ¥JÄ}Ä -XÄ}ÄÞÝÖÞÉ
ÌmÜ|, ÌsÉ{ÉÞƒ §çÏGÕÞÜ| ±R ¥Û~kÄÄ} çÄÞÛ~ÛÄ}ÄuÉ{ QÜÎ| ¥Ì~çÌÞØzÄÜÖÞµÄ}
çÄރȕæÄJµ}µÌ~Ì¿}¿ÕÞƒ.

PÄÜ| ÈÞÉ{E kÄ}ĵ¹€µVÎ| ‘GÕtçº×¹€µÝ{’ -É{T ¥èÔµ}µÌ~Ì¿}¿É. §èÕ

ÄÉqÏÞµ §çÏG µrÛpØzMÕtÉ{ ÕÞÔ|èÕlÎ|, ÎÖÃÄ}èÄlÎ| Õtݵ}µrÉ. æÌÞMÕÞµ,
§È•Ä NòÜ|µÝ{ §çÏGÕtÉ{ çÌÞÄèɵèÝlÎ|, ÎÃyÃxÜ| ¥ÕÞƒ çÄÞÉ{ÛpÏ çÈÞµ}µÄ}èÄlÎ|,
¥ÕÖM ÎÖÃÎ| µÞ¿} C Ï ¥è¿ÏÞÝÄ} è ÄlÎ,| ¥ÕÖM ÕÞÔ| µ } è µ ÕÖÜÞÛ~ T
©Ãy è εèÝlÎ| Õtݹ€ µ º} æºÏ‚ Ä É. §M ÈÞÜÞÕM kÄ} Ä µÎÞÉ çÏÞÕÞÉqÉ{
GÕtçº×Ä}ÄuÜ| ©ÃyèÎÏÞµ}µÌ~ÌJµrÛM. PÄÜ| QÉ{T GÕtçº×¹€µVÎ| ©Ý{Ý¿µ}µÄ}ÄuÜ|
±çÖ ÎÞÄuÞp ©Ý{ÝÉ. ©ÃyèÎÏsÜ|, ®ÖÞÝÎÞÉ æºÏ‚ÄuµÝ{ ±É{ÛpˆRÌ~ÌçÄ ÎÛ~ÛÕÛ~ÛpUÎ|
©Ý{ÝÉ. ±Õ€æÕÞRÕRÎ| æÕÕ€çÕT ¼É¹€µVµ}µÞµ -XÄuÉÞÞƒµÝ{. -ÉçÕ æµÞ¾}ºÎ|
çÕTÌ¿}¿ çÈÞµ}µ¹€µVÎ| ¥ÕÛ~ÛpÜ| ¥¿¹€µrlÝ{ÝÉ.

§È•Ä ÈÞÉ{E GÕtçº×¹€µèÝlÎ| æÄÞ¿ÞƒÈM• ¥Ì~çÌÞØzÄÜRè¿Ï È¿ÌCµÝ{ ÕRµrÉ{ÛM.

§çÏGÕtÉ{ ÎÖÃÄ}èÄÄ} æÄÞ¿ÞƒÈ•Ä ÈrµÔ|º}ºrµÝvÉ{ ÕÖÜÞT ©Ý{ÝM. §çÏGÕtÉ{
ºŠ×ÞƒµÝÞÜ| ©ÜµÎ| PXÕMÎ| ¥èÉÄ}M ¼É¹€µVµ}EÎ| çÄÕOè¿Ï ¥É{ÌsÉ{
æºÏ‚ÄuµÝ{ -Õ€ÕÞT ÌÖÌ~ÌÌ~Ì¿}¿É -É{ÌèÄ §M Õtݵ}EÎ|. -Õ€ÕÞT ‘ÈÛ~æºÏ‚Äu’
¥Ü|ÜM ‘GÕtçº×Î|’| ÌÛ~ÛpÏ ¥ÛpÕtÌ~k ÌÞÜØzÄŠÉÎ| ÎÛ~TÎ| çÖÞÎÞÉqÏ ÈÞJµÝvÜ|
©Ý{Ý µrÛpØzÄÕ ÕtGÕÞºrµÝÞÜ| ®Û~Tµ}æµÞÝ{ÝÌ~Ì¿}¿M -É{ÌèÄ Õtݵ}EÎ|.
¥Ì~çÌÞØzÄÜÞƒ È¿ÌCµÝ{ Uòµ}µÞÕÞÜ| -XÄÌ~Ì¿}¿M. ¥ÕÞƒ ÌÄum æºÏ‚ÄèÕ
-Ü|ÜÞÎ| ¥ÕÖÞÜ| µÃyÃÞÖµ} µÃy¿ µÞ¿}ºrµÝÞEÎ|. Uòµ}µÞ QÉ{ÛÞÕM GÕtçº×Ä}ÄuÉ{
¦ºrÞpÏÖÞµmÎ| §RÈ•ÄÞÞƒ. ¥ÕÖM §ÖÃyJ kÄ}ĵ¹€µVÎ| æºÏ‚Äu æÄÞ¿Þƒº}ºrèϵ}
æµÞÃy ¿ èÕ. ¥Ì~ ç ÌÞØz Ä ÜÞƒ È¿ÌCµÝ{ §çÏGÕtÉ{ ÕÞÔ| Õ tÉ{ æÄÞ¿Þƒ Ì EÄuèϵ}
FTÕÄÞµ ©Ý{ÝM.

¥Ì~ ç ÌÞØz Ä ÜRè¿Ï È¿ÌCµèÝÄ} æÄÞ¿Þƒ È • M µrÛpØz Ä ÕÞƒ µ Vµ} E ÄÉqÄ} M Î|

EXÕtÉRµ} E Î| -XÄÌ~ Ì ¿} ¿ ÈrR̹€ µ Ý{ æÄÞEµ} µ Ì~ Ì ¿} ¿ É. §çÏGÕtÉ{ §ÖÃy J
¥Ì~çÌÞØzÄÜÞƒµÝÞÉ ÌmÜ| ÎÛ~TÎ| çÌMR ¦µrÏ µrÛpØzÄÕ ÄèÜÕÞƒµÝv¿ÎpRÈ•M
§È• Ä ÈrR̹€ µ Ý{ ¥µ} µ ÞÜÄ} Ä uÏ ÕtGÕÞºrµVµ} E -XÄÌ~ Ì ¿} ¿ É. ¥ÕÞƒ µ Ý{ ¥È• Ä
¼É¹€µVµ}E ¥ÛpmTÄ}ÄmÎ|, ¥ÕÞƒµèÝÄ} ÄuRÄ}ÄmÎ|, µÛ~Ìsµ}µmÎ|, ©Û~ºÞµÌ~ ÌJÄ}ÄmÎ|
ο}JÎ| çºèÕ æºÏ‚ÏÕtÜ|èÜ. ¦ÉÞÜ| ¥èÉÄ}M µrÛpØzÄÕÞƒµVµ}EÎ| ¥ÕÞƒµÝvÉ{
ÕtGÕÞºÎ| §Õ€mܵ ÕÞÔ|µ}èµ ¦µrÏÕÛ~Tµ}EÎ| çºèÕ æºÏ‚ÄÉÞƒ.

kÄuÏ ®Û~ Ì Þ¿} C UÝ{ Ý §TÄuÌ~ kÄ} Ä µÎÞÉ æÕÝvÌ~ Ì JÄ} Ä uÉ Õtçº×Î| , ÎÛ~ Û
kÄ} Ä µ¹€ µ ÝvˆRÈ• M çÕTÌ¿} ¿ M. §M ©RÕµÌ~ Ì JÄ} Ä Ì~ Ì ¿} ¿ æÎÞÔp Èè¿ÏsÜ|
¥èÎÈ•MÝ{ÝM. §M ¥Ì~çÌÞØzÄÜÉÞÉ çÏÞÕÞÉqÉ{ ÄÞpºÉ¹€µèݵ} (µÞ¿}ºrµÝ{)
FTµrÛM. ÌÜ ÕCÕ¹€µVÎ|, ÌCι€µVÎ| ÌèÔÏ ®Û~ÌÞ¿}CÜ| ©Ý{ÝèÕ. ¥èÕ
ÌèÔÏ ®Û~ Ì Þ¿} C É{ -XÄ} M µ} µ çÝÞJ ±Ì~ Ì s¿} J kÞpÈ• M æµÞÝ{ Ý FCÏ ÕèµÏsÜ|
¥èÎÈ•ÄuRÈ•ÄÉ. çÄÕÉ{, ¥ÕÞƒµÝM ÄèÜÕÞ{ ÎÛ~TÎ| ©ÄÕtÏÞÝÖÞÉ §çÏGµrÛpØzM
¦µrçÏÞÖM ÕÜ|ÜèÎÏsÉ{ QÜÎÞµµ} µrÛpØzÄÕÞƒµÝ{ ÄŠÏ ºµ}ÄuµèÝ PXèÎÏÞµ
æÕÛ~Ûp æµÞÝ{ÝÜÞÎ| -É{T §È•Ä §TÄu kÄ}ĵÎ| ©TÄu FTµrÉ{ÛM.

èÌÌsVÎ| ÄÛµ
~ ÞÜ ÕÞºµRÎ|
¦ÏsÖµ}µÃµ}µÞÉ ¦ÃyJµVµ}E PÉ{ÉÞÜ| ÈÎ|ÎpˆRÈ•M çÕTÌ¿}¿ µÜÞº}ºÞÖ¹€µçÝÞJ
ÕÞÔ|È•Ä ¼É¹€µVµ}µÞµ -XÄÌ~Ì¿}¿èÕ §Ì~kÄ}ĵ¹€µÝ{ -É{ÌèÄ §É{TÝ{Ý ÈÞÎ|
ÎÉÄuÜ| èÕÄ}Mµ}æµÞÝ{ÝçÕÃyJÎ|. ¥ÕÞƒµÝ{ ÌÏÉ{ÌJÄ}MµrÛ ÕÖÜÞÛ~T ÈrµÔ|º}ºrµVÎ|,
Õtݵ}µ¹€µVÎ|, EÛpÌ~kµVÎ| ¥È•ÄÈ•Ä µÞܹ€µÝvÜ| ÕÞÔ|È•Ä ¼É¹€µÝvÉ{ ÌÃyÌÞJ
ÎÛ~TÎ| µÞÜ ÈrèÜ ÌÛ~ÛpÏ ¥ÛpèÕµ} æµÞÃyç¿ kÞpÈ•MæµÞÝ{Ý §ÏUÎ|.

xvi
-É{ Û ÞUÎ| æÌÞMÕÞµ §È• Ä -XÄ} M µ} µ Ý{ ©ÜµÝÞÕtÏ ©Ãy è εÝvÉ{
¥CÌ~Ìè¿ÏsçÜçÏ -XÄÌ~Ì¿}JÝ{ÝÉ. ºÞÉ{ÛÞµ, ±RÕÉ{ ÕtèÄ ÕtèÄÌ~ÌèÄÌ~
ÌÛ~ÛpÏ ©ÕèÎ ±É{èÛ §çÏG FTµrÛÞÞƒ. ¥M çÕTÌ¿}¿ ÈrÜÄ}ÄÉ{èÎ
æµÞÃy¿M. §Õ€Õèµ ÈrÜÎ| §É{TÝ{Ý ¼É¹€µVµ}EÌ~ ÌÔµ}µÌ~Ì¿ÞÄÄÞµ §Rµ}EÎ|.
¦ÉÞÜ| §çÏG §ÄÉ{ QÜÎ| FTµrÉ{Û ÌÞ¿çÎÞ -µ}µÞÜÄ}ÄuUÎ| -Õ€Õt¿Ä}ÄuUÎ|
ÕÞÔ|µrÉ{Û ¼É¹€µVµ}EÌ~ æÌÞRÈ•MÎ|ÌCÏÞµ ©Ý{ÝM.

ÄÛ~ µ ÞÜ ÕÞºµÞƒ µ Vµ} E èÌÌsÝvÉ{ ©ÜµÎ| ÕtÈ• è ÄÏÞÉÄÞµÄ} çÄÞÉ{ T Î| . ÌÔµ} µ

ÕÔµ}µ¹€µÝ{, ÎÉÌ~ÌÞÉ{èÎ, ¼É¹€µÝ{ çÌGÎ| PèÛ çÌÞÉ{ÛèÕ PÛ~ÛpUÎ| ÌÔµ}µÎ||
§Ü|ÜÞÄÄÞµ §Rµ}EÎ|. §ÕÛ~èÛ ÎÄuÌ~ÌsJÕÄÛ~E µÞÜÎ|, §¿Î| çÌÞÉ{ÛÕÛ~ÛpÉ{
ÄÖçÎ µÞÖÃÎ|. èÌÌsÝ{ ¥ÛpÕtÏÜ| ¥CÌ~Ìè¿ÏsÜ| -XÄÌ~Ì¿}¿ kÄ}ĵÎÉ{T -ɵ}
µÕÉqÌ~ Ì M Îpµ Pµ} µ rÏÎÞÉÄÞEÎ| . ÕÖÜÞÛ~ T ÈrµÔ| º } º rµèÝ Õtݵ} µ r ¥èÕ
ÎÉqÄEÜÄ}Mµ}E -Õ€ÕÞT ©¿}æÌÞRÝÞµ Õtݹ€EµrÛM -É{ÌÕÛ~èÛ Pµ}µrÏÎÞµµ}
æµÞÃyç¿ §M -XÄÌ~Ì¿}CRµ}µrÛM. §ÄÉ{ ÌÞ¿¹€µÝ{ ©ÜµÝÞÕtÏ ©Ãyèεèݵ}
æµÞÃy¿èÕ. §èÕ ¥ÛpÕtÏÜ| ¥ÄuµÞÖ -Ü|èܵ}E ¥Ì~ÌÞÛ~Ì¿}¿èÕ. §µ}µÞÜÄ}Mµ}EÎ|
§èÕ ®Û~ÛèÕ. ®æÉÉ{ÛÞÜ|, §èÕ -É{æÛÉ{TÎ| ÎÞÛÞÄ §ÏÜ|kè¿Ï ¼É¹€µÝM
¥CÌ~Ìè¿ÏÞÉ ¦É{Î…µÄ} çÄèÕµèÝÌ~ ÌÛ~ÛpÏÄÞµ §Rµ}µrÉ{ÛÉ.

èÌÌsèÝ ÕÞºrµ}µrÉ{Û -ÕRÎ| ÌÜ ÈÉ{èεèÝÌ~ æÌÛÜÞÎ| -É{T -ÄuÞƒÌÞÞƒµ}µ

PClÎ|. ÌÔ¹€µÞÜ ©ÜµrÉ{ ÕÖÜÞT ÎÛ~TÎ| ÌÃyÌÞJ ÌÛ~ÛpÏ ¥ÛpèÕ ¥ÕÉ{
æÌTÕÞÉ{. ¥ÕÉ{ §çÏG µrÛpØzMÕtÉ{ ÕÞÔ|m ÎÛ~TÎ| ÌCÌ~ÌsèɵèÝÌ~ ÌÛ~ÛplÎ|,
¥ÕÖM ©ÔpϵÞÖÉÞÕÄÛ~ E ©ÞpÏÕÛ~ è ÛlÎ| µÛ~ T µ} æ µÞÝ{ µ rÛÞÉ{ . ¥ÕÉ{ ,
¥CÌ~ Ì è¿ÏÞÉ ¦É{ Î … µ ©¿} µ Þ¿} º rèÏlÎ| , εrÔ| º } º r ÈrèÛÈ• Ä §Öµ} µ PÝ{ Ý ±R
ÕÞÔ| m µ} µ ÞÉ Èè¿PèÛÌ~ ÌÞ¿¹€ µ èÝlÎ| æÌÛ~ T µ} æ µÞÝ{ µ rÛÞÉ{ . ÕÞÔ| Õ tÜ|
-XÌ~ÌÌ~ÌJµrÛ æÌRÎ|ÌÞÜÞÉ ºrµ}µÜ| Îpµ}µ ÕtÉÞµ}µVµ}µÞÉ Õt迵èÝlÎ|
¥ÕÉ{ æÌTµrÛÞÉ{. -ÉçÕ, §Ì~kÄ}ĵ}µÄ}èÄ ÕÞºrÌ~ÌÄÛ~EÌ~ ÌÜ µÞÖù€µÝ{
©Ý{ÝÉ. ±RÕÞƒ ÄuÛÈ•Ä, ¥ÛpmÎ|, ¦ÞƒÕÎpµ}µ ÎÉçÄÞJÎ| §ÄèÉ ÕÞºrÄ}ÄÞÜ|
çÄÕÉ{ ÄRÎ| ÈrÄ}ÄuÏ ÕÞÔ|µ}èµµ}µÞÉ çÈÞµ}µÄ}èÄ ¥ÕÞƒ Èrº}ºÏÎ| µÃyJ
ÌsCµ}µPClÎ|.

xvii
License Agreement for Bible Texts
World Bible Translation Center
Last Updated: September 21, 2006

Copyright © 2006 by World Bible Translation Center

All rights reserved.

These Scriptures:
• Are copyrighted by World Bible Translation Center.
• Are not public domain.
• May not be altered or modified in any form.
• May not be sold or offered for sale in any form.
• May not be used for commercial purposes (including, but not limited to, use in advertising or Web banners used
for the purpose of selling online add space).
• May be distributed without modification in electronic form for non-commercial use. However, they may not be
hosted on any kind of server (including a Web or ftp server) without written permission. A copy of this license
(without modification) must also be included.
• May be quoted for any purpose, up to 1,000 verses, without written permission. However, the extent of
quotation must not comprise a complete book nor should it amount to more than 50% of the work in which
it is quoted. A copyright notice must appear on the title or copyright page using this pattern: “Taken from
the HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION™ © 2006 by World Bible Translation Center, Inc. and used by
permission.” If the text quoted is from one of WBTC’s non-English versions, the printed title of the actual text
quoted will be substituted for “HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION™.” The copyright notice must appear
in English or be translated into another language. When quotations from WBTC’s text are used in non-saleable
media, such as church bulletins, orders of service, posters, transparencies or similar media, a complete copyright
notice is not required, but the initials of the version (such as “ERV” for the Easy-to-Read Version™ in English)
must appear at the end of each quotation.

Any use of these Scriptures other than those listed above is prohibited. For additional rights and permission for
usage, such as the use of WBTC’s text on a Web site, or for clarification of any of the above, please contact World
Bible Translation Center in writing or by email at distribution@wbtc.com.

World Bible Translation Center

P.O. Box 820648
Fort Worth, Texas 76182, USA
Telephone: 1-817-595-1664
Toll-Free in US: 1-888-54-BIBLE
E-mail: info@wbtc.com

WBTC’s web site – World Bible Translation Center’s web site: http://www.wbtc.org

Order online – To order a copy of our texts online, go to: http://www.wbtc.org

Current license agreement – This license is subject to change without notice. The current license can be found at:
http://www.wbtc.org/downloads/biblelicense.htm

Trouble viewing this file – If the text in this document does not display correctly, use Adobe Acrobat
Reader 5.0 or higher. Download Adobe Acrobat Reader from:
http://www.adobe.com/products/acrobat/readstep2.html

Viewing Chinese or Korean PDFs – To view the Chinese or Korean PDFs, it may be necessary to
download the Chinese Simplified or Korean font pack from Adobe. Download the font packs from:
http://www.adobe.com/products/acrobat/acrrasianfontpack.html