SLM ULUSLAR ARASI LKLER

MEHMED VEHB EFENDNN TEFSRNDE ULUSLAR ARASI LKLER

NOTLARI
Yirminci Yzyln Banda Bir Osmanl Alim ve Siyaset Adamnn Uluslar Aras
likiler ile lgili lgin ve nemli Grleri

smail Yurdakk
ismailyurdakok@gmail.com

Hem, II. Merutiyetin ilanndan sonra Konya milletvekili olarak stanbul Meclis-i
Mebusannda, hem de 23 Nisan 1920de Ankarada alan TBMMde yine Konya mebusu
olarak grev yapan Mehmed Vehbi Efendi (1861-1949), hem hukuku hem de siyaset adam
olarak tecrbeli bir yata, elli yanda iken Hulasatul Beyan isimli tefsirini 1911 ylnda
yazmaya balam ve drt yl iinde bu almasn bitirmitir. Fakat harp yllar sebebiyle
baslamayan bu almasn, araya giren ve yakn tarihin ok byk olaylarnn yaand
1915-1923 yllar arasnda (bizzat ahit olduu yerel, blgesel ve uluslar aras deiimle ilgili)
baz notlar da ilave ederek, 1923 ylnda bastrmtr.
Ali Ulvi Kurucu, hemehrisi olan Mehmed Vehbi Efendiye CHPyi destekledii iin kzarsa
da, Ezhere gidii konusunda, Konyada ulemadan pek ok kiinin kar kmasna ramen
Vehbi Efendinin destek olduunu da sylemeden edemez. Ali Ulvi Kurucunun babasnn,
ailesiyle 1939 ylnda Medineye gitmesine nce kar kan Mehmet Vehbi Efendi, o akam
Konya ulemasnn katld yemekte yle demitir: Brakn gitsin de yavrularn okutsun.
Benim iki olum, ikisi de (dn ilimlerde) cahil kald. Birisi tccar oldu, birisi hukuk mezunu
oldu. Kitaplarm hangi mezatta satlacak onun gamn ekiyorum. (Altnoluk, 1989 Ekim,
say 044, s. 13)
Btn slm bilginleri gibi Mehmed Vehbi Efendi iin de Kurn: sosyal bilimlerin merkezinde
yer alan ve bu bilimlerin mayas olan ilh Kitapdr: Kurn gemiteki ve gelecekteki
bilinemeyen konular haber verip, dn ve dnyev ilimleri ve inan esaslarn ve dn
davranlar, bunlarn hepsini bnyesinde toplayan ve kantlarn ayrntlar ile aklayan,
Allahtan gelmi bir Kitapdr. (VI/2205, Ynus sresi 37. yetin tefsri)
(Ey Peygamberim! Onlarn syleyecekleri zanna dayal olup, senin ilmin ise vahye dayal
olup kesindir. (Byle) Kesin bir ilme kar, zannn bir hkm olamaz. (VIII/3106, Kehf
sresi, 22. yetin tefsri)
Tam yzyl nce, tefsirinin ilk cildinde Her mminin Kurnn mnsn anlamaya
sayetmesi (almas), slmiyetin en mhim mesilinden(meselelerinden)dir (I/438) diyen
M. Vehbi Efendi, alt bin alt yz sayfay aan Hulsatu-l Beyn tefsirinin pek ok yerinde
uluslar aras ilikilerle ilgili teorik ve gncel olaylara temas etmi, Kurn yetleri ile o gnk
uluslar aras olaylar arasnda gzel irtibatlar kurmutur.

indekiler
Devaml Adetidir Anlamay Bozmak Yahudilerin

I.Blm: Reelpolitik
Sesini Ykseltme, Namazda Bile Olsa

Silaha Sarlmak in: (1) Zulme Uram Olmak, (2) Kovulmu Olmak, Bulunduklar
ehirden, (3) Gtkleri Yerde Gc ele Geirmi Olmak
9
Neden Hadramut Denilir, Hadramuta

10

Harrana G

10

Dmann ok Olduu Yerden Hicret

10

Baka Yerlerde lmekten Korkmayn

11

man, Vatan Edinmek

12

Bo Ver, Sesini karma, dare Et de Vardr, slmda

12

Reelpolitiin Kurndaki Kantlarndan Biri: Ashab- Kehf

13

On ki Yl Beldelerinden Ayrlmalar, Hz. sa ve Hz. Meryemin

13

Nuh Gibi Sen de Sabret

14

Szlerini Duymamazlktan Gelivermek, Sataanlarn

14

Sakin Cevap Vermek Uluslar Aras Arenada Sataanlara

14

Dmanla Savaa Girmekten Saknmak da, Savan Kurallarndandr

15

Zayfz Demek, Ayp da Deildir, Gnah da Deildir

16

Kurn Sosyolojiyi Dikkatli Okumak

17

amn Fethi Be Yl Sonraya Brakld

17

Aldr Etme Onlarn Szlerine Ey Peygamber(im)!

18

Utanma Olmaz, Reelpolitii Uygularken: Hendein Kazlmas

18

Casusun Byk Baars

19

Sebeplere Sarlmak Vazfe-i Dniyedir

20

Kamak Gnah Deil

21

Veliaht man Etti Mi?

21

Dalara Kayor, Mmin Adam

22

irkin Tavrlarna Ac Bir Glmseme ile Cevap Vermek

23

Reelpolitiin Binlerce Yllk Gemii

25

ntikama Kalkmayn, Affedin

26

lm Sanaya Kar, Soukkanlln Koruma

26

Caydrc Gce Sahip Olarak, Saldrlar (Sava nleme)

27

Kl ta Rahmettir

27

Reelpolitiin Devre Gre Deimesi

28

Barta Yarar Grrsen Bara Ynel

28

Bar mzala Korkma

29

Mrtedlerle Sava Ertelemek

29

Cihad- Kebr Kolay Deil

29

dare Edivermenin Vacip Olduu Yerler

31

Konumada/Tartmada/Mzakerede Alttan Almak

31

Subaylarn da Erlerin de badetleri Az Olduundan Kaybettik

I.Dnya Savan

32

Ez Az Yars Kadar Olmal Gc Mslmanlarn, Kafirlere Kar

33

Mslmanlar Gsz de Olsalar Galip Gelebilirler mi?

34

Ayaklarnn Takrtsn Duyurmadan Yrmek

37

Zekattan Pay Savunmaya ve D Politikann Baz Kalemlerine

39

Arz- Mukaddese badetle Hakim Olunur, Sylemle Deil

40

Aznlklarn Zulm Altnda Dinlerini Korumalar

40

Minare steriz Diye, Diretilebilir mi, Kafir Diyarnda

40

Aznlk Mslmanlarn Basklara Sabretmeleri

42

ldrlme, Organ Kesilme Tehlikesi Olursa

42

Mslman Aznlklarn Krmz izgileri

43

Vazge Artk Onlara Anlatmaktan

44

Gmenlik: Peygamberlerin Yabancs Olmad Konu

45

Yz evirme/evirmeme, Putulardan

45

Srdrlebilir Souk Sava, slma Gre

46

Pislie Ta Atma, Elbisene Sratma: Svmeyin Putlarna Onlarn

46

kiz Kulelerden Balanmaz Savaa

47

II.Blm: Scak Savan Mecburilii

Kork Allahtan Korkmayandan
Yaclk Ve dare-i Maslahat Yoktur (Veda Haccndan Sonra)

48
48

Kurnn Mnafklar Tehdidi

48

Mslmanlar slmdan kmaya Zorlamyorlarsa

49

Kafirlere Dost Grnme/Grnmemenin Snr

49

Yalanc Mnafk Diplomasi/Diplomatlara Dikkat

52

Diplomaside Gvenme/Gvenmeme

52

Zararl Dman Zararsz Dman

53

Kelam lmi renilmeli, Onlarla Tartabilmek in

53

Ehl-i Kitabn Varln Kabul ve Onlarla Diyalog

54

Ahdinizi Bozmayn

54

Kafire Verilen Sz de Tutulur

55

Silah Brakanlara ve Anlama Yaplanlara Ate Almaz/Dokunulmaz

55

Tarafszlara Kar Davran

55

plak Turistlere Yaplan Bombal Saldrlar

56

nleyici Sava Siyaseti

57

Sava Zaman Moral Bozanlara Dikkat

57

ki Yzl Davranan Kafirler, Uluslar Aras likilerde

57

Sava Bilimini Unut(ma)mak

57

Dman Kuvvetli, Biz Zayfz Demeyin

58

Cennete Girilmez, Cihat Etmedike

58

Peygamberler Savat (Siz de Savan)

58

Harpten Kaanlar

59

Daha Az Can Kayb in, Ekonomik Ambargo veya Ekonomik Hedefleri Vurmak 59
Klc yi Kullann (Ama Namazsz baar Olmaz)

61

Sava Diriltir, slm Toplumu

61

Mslmanlarn Srlarn Vermeyin Kafirlere

62

u Andaki (1911 Yl) Felaketin Sebepleri

62

Yzyllardr Komuluk Yaptklarmz, kence le ldrdler Mslmanlar

63

Srlarmz rendiler, Slk Gibi Emdiler Kanmz

66

Asker Kaaklar

67

Farz- Kifayedir Cihat

67

Ben Size Haram Ayda Savan m Dedim: Haram Aylar Srekli Barn
Anahtar Olabilir Mi?

67

Eli Kolu Bal Koyun Olmamak

69

Tabur, Alay, Tmenler Kurmak

70

Savan Sebepleri

70

u Anda 1330 (1914) Senesi ve Harp Balad

71

Sert karlk Vermek

72

Kuruna Dizilmez Harpten Kaanlar

72

Savaa Girip/Girmeme Konusunda Hkmete Muhalefet

72

Savunma Sanayine Yardm

73

Asker ve Talebe Beslemek Orduya ve Eitime Bteden Pay Ayrmak

74

Yahudi Devleti Kurulamayacak: Mehmed Vehbi Efendinin Yanlgs

76

Kltr Emperyalizmi

77

On Deve Vereceim Sana: Psikolojik Sava

78

Neden Ayrcalkl Uygulama, Kafir Kinane Oullarna

80

Devletler Aras Anlamalara Sadakat

80

Dmanlara Bile Adalet

80

Meslekleri (Doktrinleri) Verdikleri Szden Dnmektir, Yahudilerin ve

Hristiyanlarn

81

Egosunun Emrinde Olanlara Verildi, nemli Grevler

83

slma Kar Psikolojileri Mslman Olmayanlarn

83

Cinler, eytanlar Sava Hazrlklarmz Haber Verirler mi Dmana?

83

Sava Plann Gizlemek

83

Halklara Zulme Engel Olmak

85

Zulm Altndaki Aznlklarn Baars in Metodlar

86

En Gl Ynetimlere de slm Anlatmak

90

Zulme Engel Olmaya almak, slma Davetten nce

90

ok Kltrllk, Binlerce Yldr Bizim Kltrmzdr

91

Vatandalktan Atma

93

Sleyman Peygamber Zamannda Diplomasi

93

Geit Treni, Harp Oyunu: Sava nlemek in

94

Yneticinin Orduyu Bizzat Tefti Etmesi

95

Para Almadan Salvermek Esirleri

96

Kritik Zamanlarda Dmanlarla Ticaret

99

Dmanlkta Ar Gitmeyin

99

yilik Yaplabilecek Gayr- Mslimler

99

Szn Tatllna, Giyinie, Boy-Posa Aldanmama: Diplomatlarn Dikkat

Edecei Noktalar

100

DEVAMLI DETDR ANLAMAYI BOZMAK, YAHDLERN. Allah Tel,

Yahudilerin cinayetlerinden nev-i hari (dier bir eidi) aklamak zere: Onlar her ne
zaman bir ahdi muhade ederlerse (bir eye sz verirlerse) onlardan bir frka (grup), o ahdi
nakzeder (anlamay bozar) buyuruyor (Bakara, 100). Yani onlar her ne zaman Allah Tel
ve Peygamberiyle bir ahit zere muhade ederlerse , onlardan bir frka-i azme (byk bir
grup) o ahdi unutur, arkaya atarak bozar. Mehmed Vehbi Efendi, anlamay bozmann
Yahudilerin her zamanki ilerinden olduunu da yle vurgular: Nakz- ahdetmek (anlamay
bozmak) Yahudilerin bir det-i mstemirresi (srekli deti) olduuna iaret iin, (bu
ayette) umm ezmine ve evkte (btn zamanlara ve blgelere) iaret eden kllem
kelimesi yer almtr. (I/184-185)
REELPOLTK.
Allah Tel bu evreni bir anda yaratmaya gc yeter iken, alt gn miktar bir zamanda
yarattn aklamakla..kullarna her i ve durumda acele etmeyerek hareket etmelerini de
iret ve tavsiye buyurmutur.(VI/2158, Ynus sresi, 3. yetin tefsri)
nsann azbn ve dier zararlarn def etmek (gidermek), sevbn oaltmaktan daha
nemlidir. nk defi mefsid, celb-i menfaatten nce gelir.(VIII/3040, sr sresi, 79.
yetin tefsri)
SESN YKSELTME NAMAZDA BLE OLSA. [Ey Peygamber! Namazn
mriklerin iitecei kadar alen yapma ki, mriklerin dillerini uzatarak satamalarna sebep
olmasn ve arkanda bulunan cemaatin iitmeyecei kadar da gizli yapma ki, cemaat Kurn
iitmekten mahrum olmasn ve gizli ile ak arasnda bir yol tut] Allahn Elisinin aktan
okunan namazlar klarken, Hz. Peygamberin sesini iiten mriklerin fen sz sylemeleri
zerine bu yetin indii nakledilir.(VIII/3074, sr sresi, 110. yetin tefsri)
(Aznlktaki veya bask altndaki Mslmanlar, kar konulmas imknsz bir kfir gcn
ynetiminde iseler, bu durumu kabullenip, namazlarn ibdetlerini Hz. Peygamberin ve
sahblerinin yapt gibi oaltmal, namaza ve tesbih ekmeye zellikle gece vakitlerinde
olmak zere saatler ayrmal ve Hz. Peygamber ve sahblerinin Mekke dneminde yaptklar
gibi, sabrederek ama teblii (dni anlatmay srdrerek), sylemde radikal, eylemde
liberal , silaha bavurmakszn, mriklerin satamalarna kar da selm deyip geip
giderek, bu srecin bir an evvel sona ermesini ve kendilerine bir k yolu amasn Allahtan
istemelidirler.i.y.)
Onlara (Kurn) okunduu zaman, Ona mn ettik. nk o Rabbimizden gelmi bir
gerektir. Esasen biz daha nce de Mslman idik derler. te bylelerine, sabretmelerinden
tr mkfatlar iki defa verilir. Bunlar ktl iyilikle savarlar, kendilerine verdiimiz
rzktan da Allah rzas iin harcarlar. Onlar, bo sz iittikleri zaman, ondan yz evirirler ve
Bizim ilerimiz bize, sizin ileriniz size. Size selm olsun. Biz kendini bilmezleri (arkada
edinmek) istemeyiz. derler.(Kasas sresi, 53-54-55. yetler) Mehmed Vehbi Efendi bu
yetlerin tefsrinin sonunda u notu der: zetle, kt sz syleyenlerden kamak, hatta
onlara iyilikle karlk vermek, Allahn rz olduu bir davran tarz olup, kfirlerin chilce
davranlarna kar da nzike karlk vermenin vlen bir davran olduu, bu yetten
anlalmaktadr. (X/4121)
(Uluslar aras arenada da, Mslmanlara atanlara, olur olmaz yaptklar aklamalarla

slma ve slm dnyasna sataanlara, ayn sertlikle deil, olgunlukla ve sabrla cevap
vermek gerektii, bu yetlerden anlalmaktadr.i.y.)
SLHA SARILMAK N: (1) ZULME URAMI OLMAK, (2) KOVULMU
OLMAK, BULUNDUKLARI EHRDEN, (3) GTTKLER YERDE GC ELE
GERM OLMAK. Savaa izin veren Hac sresi 39 ve 40. yetler indiinde Mslmanlar
hangi durumda idi? sorusunun herhalde mutlaka sorulmas gerekir. nce bu iki yetin
anlamn okuyalm: Kendileriyle savalanlara, zulme uram olmalar sebebiyle, (sava
konusunda) izin verildi. phe yok ki Allah, onlara yardma elbette gc yetendir. Onlar
baka deil, srf: Rabbimiz Allahtr dedikleri iin, haksz yere yurtlarndan karlm
kimselerdir. Eer Allah, bir ksm insanlar, dier bir ksm ile def etmeseydi, mutlak srette,
ilerinde Allahn ismi bol bol anlan manastrlar, kiliseler, havralar ve mescidler yklr
giderdi. Allah, kendisine (kendi dnine) yardm edenlere, muhakkak srette yardm eder. Hi
phesiz Allah, gldr, gliptir. Kd Beyzv, Hzin ve Nimetullah Efendinin
(Nahcivn) aklamalarna gre bu yet, Hz. Peygamberin sahbleri hakknda inmitir.
nk Hz. Peygamberin hicretinden evvel, Mekke mrikleri Mslmanlara ok eziyetlerle
zulmetmiler ve hatta dvp yaralamak gibi zulmlere de cesaret etmilerdi. Zulme urayan
sahbler, Allahn Elisine ikyet ederek, sava(mak) iin (defalarca) izin istediler.
Fakat Allahn Elisi, henz savaa izin verilmediini ve ilh iznin gelmesine kadar,
sabretmelerini tavsiye ederdi. Bu srete kfirlerin zulmleri artarken,
mminlerin feryatlar da oalyordu. Hatta bu srete, savatan men ilgili yetmiten
fazla yetin indii rivyet edilir. Daha sonraki yllarda, Allahn Elisinin hicreti meydana
geldi ve hicretten sonra, Mslmanlara kuvvet geldi. Sonra da savaa izin verildi. Ve bu izin
de, savaa ilk balayan taraf olma izni deildir. (Bu izin de daha sonraki yllarda gelecektir)
Medne zerine savamak zere hcum edenlere kar, savunmak iin savunma savana
izin verilmesidir. Kurn bylece Mslmanlara savunmak iin ruhsat vermi oluyordu.
(IX/3546)
(Bu srete savaa izin verilmesi, Mslmanlarn mazlum (ar zulme urayan) taraf olmalar
ve zulmn kaldrlmasna artk nisbeten g getirebilecek durumda olmalardr. lk savunma
sava olan Bedir savanda Mslmanlar, kfir Mekke-Kureyin bin kiilik asker gcne
kar, yz ondrt kiilik bir asker g karabilmilerdir. Yani Mslmanlarn gc,
zamanmzda baz slm gerilla gruplarnn, sper glere sava aarken sahip olduklar
gleri gibi, orantsz deildir. Hz. Peygamber, artk kfirlerin te biri kadar bir asker birlik
karabilmektedir. Burada dikkatimizi eken/ekmesi gereken bir nokta da, sadece hicret
etmek, savaa balanlmas iin yeterli deildir. nk Habeistana da, ayn dnemde
Mslmanlar hicret etmilerdir. Mekkeliler, oraya g eden bu snmac Mslmanlar, geri
istemek iin, Habeistana eli gndermiler, fakat Habeistan hkmeti bu talebi geri
evirmitir. Mekkenin Habeistana sava aacak gc olmadndan, eliler geri dnp
gelmiler, Mekke bu konuda bir baar elde edememitir. Fakat Habeistana hicret eden
Mslmanlar, Medneye hicret eden Mslmanlarn Mednede ksa srede hkimiyeti ele
geirdikleri gibi bir pozisyona sahip olamamlardr. Saylar ok az olduundan,
Habeistann baka bir yerinde (mesela Kzldeniz kysnda) bir s oluturma imknna da
sahip deillerdi. Mekkenin onlara saldr ihtimli olmadndan (Habeistanda gven iinde
yayorlard) ve orada, ynetimi etkileyecek veya bamsz veya otonom bir g oluturacak
imknlar da olmadndan, onlara sava farz olmamt. Buradan anladmz, Mslmanlar,
kendilerine snma/yaama imkn tanyan bir lkeye, bu lke kfir lkesidir deyip, sava
ln edemezler. Habeistan muhciri sahblerin yaptklar gibi, o lkede bir problem
karmadan, skince yaamlarn srdrrler ve slm ibdetlerini ciddiyetle yerine getirmeye
alrlarken, haramlardan da kanrlar.i.y.)

NEDEN HADRAMT DENLR, HADRAMTA (IMMIGRATION AS A

SOLUTION FOR OPPRESSED BELIEVERS). Semd toplumunun bana, onlar
tamamen tarih sahnesinden silen byk felket gelmeden nce, Slih aleyhisselm ve ona
bal inananlar, Allahn emriyle oray terk ettiklerinden, musbetten kurtuldular. nk,
zulm olan bir yerden, huzur olan bir yere hicret, peygamberlerin snnetidir
(arz- zulmden, arz- salha hicret, snnet-i enbiydandr). Daha sonra yollarna
devam ederek Yemene gittiler ve orada bir yere yerletiler. Hz. Slih, oraya vardktan sonra
vefat ettiinden, hadara mut (hadara ve mte) geldi ve (sonra da) ld ifadesi, o ehrin
ismi olarak kald.(X/4026, Neml sresi, 53. yetin tefsri)
HARRANA G. (brhmi atei yakmamas mcizesi zerine) Lt ona mn etti ve
brhm Ben Rabbimin emrettii yere hicret ediyorum. O (Rabbim) her eye glip ve
hkmnde hikmet sahibidir dedi. (Ankebt sresi, 26. yet) Yani, brhmin
mcizelerini ve bilhassa atein yakmadn, biraderinin olu Lt (aleyhisselm) grnce,
herkesten evvel o, brhmin peygamberliini dorulad ve brhm de mrik toplumun
iinden hicret edeceini aklayarak dedi ki: Ben Rabbimin emrettii ve rzsna uygun olan
bir yere hicret edeceim. nk Rabbim glip ve (isterse) kahredeci bir mutlak hakmdir. O
nedenle de benim dmanlarmdan intikamm alr diyerek hicrete karar verdi ve beraberinde
hanm Sra ve biraderinin ocuu Lt da olduu halde hicret ettiler. Hzinin verdii bilgiye
gre, Hz. brhm ve beraberindekiler Kfe civrnda Kavsa denilen yerden, am (Suriye)
civarnda (Suriyenin kuzeyinde) Harran denilen yere hicret etmilerdir. brhmin hicretinin,
Allahn emriyle olduuna ve Allahn rzas iin hicret ettiine yette iret vardr. Allah
rzas iin ilk hicret eden Hz. brhm olduundan, Allahn rzsn kastederek, dnini ihy
(diriltmek/yaamak) iin hicret edenler, brhmin snnetini diriltmi
olurlar.(X/4189)
(Hicrette dni ihy (diriltme, mminleri oaltma veya en azndan kendisinin (ve varsa
ilesinin) dni hayatn ihy) vardr. Bir Peygamber, lm tehlikesi kesin olarak belirinceye
kadar, bulunduu yerleim birimini terk etmez. Mminler de herhalde ayn ly esas
almaldrlar. lm tehlikesi oluuncaya kadar, orada yaamay srdrrler. Sonra durumda bir
deiiklik olmazsa oradan g ederler. Tarih boyunca g edenlerin byk ounluu,
gittiklerde yerlerde, batan sknt ekseler de, ilerleyen yllarda madd adan da
rahatlamlar, hatta bir iki nesil sonra, yeni topraklarnda zenginlerin arasna girmilerdir. u
an dnyann en byk ekonomisi olan ABDnin bir gmenler lkesi/gmenlerin kurduu
bir lke olduu ve ilk gmenlerin nemli bir ksmnn dni zgrlk iin Atlantiin kar
kysna gittikleri hatrlanmaldr. Avrupadan gelen bu ilk insanlarn dnce dnyalarndaki
hicretle ilgili Tevrt ve ncildeki konular zerinde de allabilir. Dier ynden g/hicret
eden insanlar, deiik insan gruplaryla karlatklarndan, banazlktan da, nispeten de olsa
kurtulurlar. Mesel 18. yzyl ve 19. yzl boyunca ABDde Kurnn ngilizce melleri
yaygn biimde okunuyordu. Hatta ABD anayasasn kaleme alan ve ABDnin nc bakan
(1801-1809) olan Thomas Jefferson, 1764 ylnda baslan bir ngilizce Kurn melini srekli
okuyordu.i.y.)
DMANIN OK OLDUU YERDEN HCRET VCPTR. (Ateten kurtulan
brhm), Ben Rabbime gidiyorum. O bana doru yolu gsterecek.. dedi. Bylece Hz.
brhm kfr diyrndan hicret ederek ama gitti. (zek ve di., 448) Allah Tel, am
(Suriye) tarafna hicret etmesini vahiy buyurdu. te o vakit brhm aleyhisselm: Ben

Rabbimin bana emrettii yere gidiciyim, umarm ki Rabbim benim dni ve dnyev
maksatlarmn gerekleecei bir memlekete beni ynlendirir dedi. Fahr-i Rznin
aklamasna gre, dmann ok olduu yerden hicretin vcip olduuna bu yet
iret eder. Zira, Allah Tel brhm aleyhisselma yardmn vaad ettii halde, o ehirdeki
dmanlarnn okluundan dolay hicret etmesine msade buyurunca, benzer durumlardaki
sradan insanlarn hicreti daha normal bir itir. Bu nedenle, dni ynden iyi olan bir yere
hicretin vcip olduunda phe yoktur. (XII/4731, Sfft sresi, 99 ve 100. yetlerin tefsri)
ORADAN KAIN. Ey mn eden kullarm! phesiz, benim (yarattm) yeryz genitir.
O halde (nerede gven iinde olacaksanz orada) yalnz bana kulluk edin. Bu yetin,
ikenceye urayan Mekke Mslmanlarnn zayflar hakknda indii nakledilmitir. yet,
Allaha kulluk nerede gven ve huzur iinde yaplabilecekse oraya gmeyi tevik
etmektedir..(zek ve di. 402) Mehmed Vehbi Efendi de yete yle mel ve tefsr veriyor:
[Ey benim mmin kullarm! Benim yeryzm genitir. stediiniz yere gidebilirsniz. Sizin
iin msade vardr. Ancak bana ibdet edin.(Ankebt: 56)] Yani, ey benim Allaha ve
Peygamberine mn eden hlis kullarm! Eer siz mnnzn gerei olan ibdet ve
amellerinizi eratnzn aklamas dorultusunda yerine getirmeye bir beldede frsat bulamaz
ve g yetiremezseniz, o beldede (artk) durmayn. Aksine o beldeden ibdetinizi yerine
getirmeye msit dier bir beldeye hicret edin. Zir, benim yeryzm genitir. Her nereye
gitseniz, sizi alr (yeterli yer bulursunuz). u halde kalp huzru ile ibdetlerinizi
yapabileceiniz bir beldeye nakletmeye size izin verilmitir. Taber Tefsri ve Hzinin
verdikleri bilgiye gre yetin mnsnn yle olmas muhtemeldir: [Eer bir beldede gnah
ilerseniz veyahut bir zalim tarafndan gnah ilemekle emrolunursanz, ey mmin kullarm !
O beldeden kan. nk yeryz genitir. stediiniz yere gidebilirsniz. Fakat her nerede
olsanz, ibdetinizi Bana zg kln. nk Benden baka ibdete hak kazanan yoktur.]
demektir. Allah Tel, yeryznn geniliini aklayarak, rzkn geniliine iret etmitir.
Yani ey mmin kullarm! Eer bir beldede ibdetinizi yerine getirmede glk grrseniz,
ibadet kolay olan dier beldeye gidin. Pederlerinizden size kalan mallarnzdan ve alkn
olduunuz beldenizden ayrldnza hznlenmeyin. nk Benim arzm geni, rzkm bol
ve her taraf Benim mlkmdr. Siz de benim kullarm olduunuz iin, her nereye giderseniz,
Allahn kullar Allahn mlkne gitmi olacaktr. u halde her nereye gitseniz, ibdetinizi
sadece Bana yapnz.
Medrik Tefsrinde ifade edildii gibi, beldelerde ve yeryznn deiik yerlerinde farkllk
(elbette) vardr. nk baz beldelerde fitne ve fesat az olduundan, ibdet kolaylkla yaplr.
Zira halk iyilie ve dorulua eilimlidir. Baz beldelerde ise ktlk ve fesat ok
olduundan ibdet yapmada zorluk ekilir. te, ahlsi dorulua eilimli olan beldeyi
semek, elbette daha uygundur. Sehil hazretleri yetin mns bir beldede bidatlar ve
gnahlar oalrsa, o beldeden daha itaatli bir beldeye nakletmek lazm
buyurmutur.
Hzin Tefsrinde belirtildiine gre, bu yet Mekkede kalan zayf mminler hakknda
inmitir. Yani, Mekkede mnnz ortaya koymada ve ibdet etmede bask grrseniz,
Medneye hicrete edin. Zir arzm (sizin iin yarattm yeryzm) geni demektir. Yahut,
Biz Mekkeden hicret edersek, seflet eker, yoksullua deriz diyenler hakknda inmitir.
Yani korkmayn, hicret edin. Zira arzm geni ve rzkm bol, a kalmazsnz demektir.
zetle, dni iin hicret edecek kiinin, rzk iin ende etmemesi gerektii ve her nereye gitse
rzknn o kiiyi bulaca bu yetten anlalmaktadr.(XI/4229-4230)

BAKA YERLERDE LMEKTEN KORKMAYIN. Allah Tel, mminlere hicreti

emredip, hicret ise memleketlerini, dostlarn ve kardelerini terki gerektirdiinden,
mminlere hicret ho bir ey gelmediinden, insanlarn en irkin grdkleri lmn bile
olaan bir ey olduunu mminlere hatrlatarak, mminlerin gnln takviye ve
zntlerini hafifletmek iin: Her can lm tadacaktr. Sonra da Bizim huzurumuza
dndrlrsnz(Ankebt:57) buyuruyor. Yani ey mminler! Siz hayatnz beraber
srdrdnz ahbb ve akrabalarnz ve memleketinizden ayrlmay gerektiren hicreti irkin
grmeyin de kalbinizi Bana balayn. nk her can lm tadacaktr. lmn acsn
tattktan sonra da elbette Bizim manev huzurumuza dndrleceksiniz. Bu nedenle hicretten
ende etmemek lzmdr. nk zaten sonunda bu dnyadan tamamen hicret edip br leme
gidilecektir ve bugn terk edilmesi zor gelen ahbblari dostlar ve vatan mecburen terk
edilecektir.. Onlar sabrederler ve Rablerine gvenirler (Ankebt: 59) Yani cennette ikmet
edecek ve gzel dle lyk olacak olanlar u kimselerdir ki, onlar ilh ykmllklerin
skntsna ve dmanlarn eziyetlerine ve vatanlarndan hicrete, akranlarndan, akrabalarndan
ve ahbablarndan ayrlmaya sabrettiler. Yalnz sabrla da yetinmediler, her ilerinde Rablerine
gvendiler. te onlar, kalplerini ancak Allaha balayp, Onun dndaki her eyden alkay
kestiler ki her eyi Allahtan beklerler, Allahn dndakilerden bir ey beklemezler.
(XI/4232)
MNI VATAN EDNMEK. [u kimseler ki, onlar muhacirlerden evvel Medneyi ve
mn kendilerine vatan edindiler. Onlar kendilerine hicret eden (Medneye g eden)
kimseleri candan severler ve bu muhacirlere (imdi) verilen mallardan tr nefislerinde
ihtiya, ztrap gibi bir ey duymazlar, hatrlarna yle bir ey getirmezler ve kendileri ihtiyc azm (byk ihtiya) iinde de olsalar, garipleri ve muhacirleri kendi nefisleri zerine tercih
ederler. (Zaten) Kim nefsinin cimriliinden (Allahn yardmyla, bu ekilde) korunursa, ite
onlar kurtulua erenlerdir.(Har sresi, yet: 9)] Bu yette (Mednenin yerlisi olan) Ensrn
mnlarnn sbit olduuna iret iin mn kelimesi dr=yurt kelimesine balanmtr
(gnderme yaplmtr). nk Ensr, mnlarn kendilerine hm (koruyucu) ve hfz
(koruyucu) yaparak vatan olarak kabul ettiler. nsann vatan kendisini koruduu gibi,
onlarn mnlarnn da kendilerini koruduunu, Kurn bylece ifde etmitir..(Allah
Tel bir nceki yette Muhacirlerin alt sfatn aklamt ki bunlar: ilki: fakir olmalar,
ikincisi muhacir (gmen) olmalar, ncs memleketlerinden karlm (ve bu sebeple
Medneye gelmi) olmalar); drdncs dnyada (yani be kurusuz geldikleri Mednede
sadece yetecek kadar bir) rzk, hirette ise Allahn rzasn istemeleri; beincisi Allaha ve
Peygamberine yardm etmeleri; altncs mnlarnda sdk olmalar. (XIV/5849) Allah
Tel bu yette de Ensrn alt gzel sfatn verek bildirmitir ki bunlarn ilki, mnlarn
vatan kabul ederek, bu mn kendilerine hm (koruyucu) saymalar; ikincisi Muhacirleri
sevmeleri; ncs Muhacirlere yaplan yardmdan tr ilerinde haset ve fke olmamas;
drdncs kendi ihtiyalar olsa bile Muhacirleri kendilerine tercih etmeleri; beincisi
cimrilikten kendilerini korumalar; altncs bu gzel sfatlarn eseri sonucu dnya ve hirette
kurtulua ermeleri.(XIV/5851)
BO VER SESN IKARMA, DRE ET DE VARDIR, SLMDA. Sen,
ktl en gzel bir tutumla sav.. (Mminn sresi, yet: 96) Mehmed Vehbi Efendi bu
yeti yle tefsr eder: Peygamberim! Onlarn ktlklerini sava ve atmadan daha gzel,
kesin kantlarla def et..Hzin Tefsrinde bu yetin sava yetiyle hkmnn kalkt
nakledilmekte ise de, Fahr-i Rznin aklamasna gre, doru olan, yetin hkmnn devm
ettiidir (mensh deil, muhkemdir). nk dn iine zarar vermeyecek ve mertlii
bozmayacak (insn durua engel olmayacak biimde) olmak artyla, fsk (yoldan km
kimselere) olan kimselerle ho geinme, merdur (erata uygundur). nk, ounlukla

ktye ktlkle karlk vermenin sonucu fen olduu ve ho geinivermenin sonucunun da,
iyi olduu grlmektedir.(IX/3666) (Bu yetin de iinde bulunduu Mminn sresi, zulm
ve basknn zirvede olduu Mekke dneminde inmitir. Ayn artlarda bulunan mminler de,
inkrclara kar kyamete kadar ayn ekilde davranabilirler. i.y.)
REELPOLTN KURNDAK KANITLARINDAN BR: ASHB-I KEHF.
..nk (Ashb- Kehf) Rumlarn ileri gelenlerinden ve mert, cesur birka delikanllar idiler
ki, Allaha mn etmi ve Onun birliini kabul etmilerdi. Onlar akllarn, yaratld ey
dorultusunda kullandlar ve Biz de lutfumuzdan onlarn hidyetlerini artrdk. manlarnda
salamlk verdik ve onlar biri birlerine balayarak kendilerine cesaret ve metanet verdik ki,
kalplerinin biri birlerine balanmasyla vatanlarn terk etmeye, akraba ve dostlarndan
ayrlmaya, evreleriyle alkalarn kesmeye, sabrla o gaddar pdiha kar isyana,
Dakyanusun karsnda hak kelimeyi sylemeye cesaret ettiler ve hak dne yardmda sratli
davrandlar. Onlar Dakyanusun huzurunda dediler ki: Bizim Rabbimiz gklerin ve yerin
Rabbidir. Bundan tr, Allahtan baka bir tanrya elbette biz ibdet etmeyiz. nk
Allahtan baka ibadete layk bir varlk yoktur. Ve Allaha yemn ederiz ki ey Dakyanus!
Senin teklfini kabul ederek, Alahn dnda bir tanrya inanrsak, bo (temelsiz, yanl) sz
sylemi oluruz ve kendimize zulmetmi oluruz.
Hzin Tefsrinde ayrntl olarak belirtildii gibi, Ashb- Kehf bu sz Dakyanusa herkesin
ortasnda sylemilerdi. nk Dakyanus onlara szn hkmet konanda bir topluluk
iinde sylemi, onlar da reddetmilerdi. Dakyanus kendisi putperest olduundan, halkn da
putlara tapmaya zorlard. Bu(yedi gen)nlar, mnlarndan dnmediklerini ortaya koydular ve
Dakyanusu herkesin nnde konuarak rezl ettiler. Fakat sonunda Dakyanusa hakk kabul
ettiremeyince, o maaraya kamaya mecbur oldular. nk hak ehli her zaman stnse de,
geici srelerde byle fesatlarn zulmnden ve zararlarndan kamaya mecbur da olurlar.
nk dnyada her zaman, zalimler, fasklar ve fesatlar bulunduu gibi, bunlarn namuslu
insanlar rencde ettikleri her zaman grlr ve byle zamanlarda firr eden kurtulur. te
Ashb- Kehf de, yangn alevi gibi etraf sarm olan byle bir fitneden kap
kurtulanlardandr.
Zir Cenb- Hak o maaray kendileri iin bir istirahat yeri klarak, yllarca, uykuyla her
tehlikeden uzak olarak, vakitlerini geirmilerdir. nk samimiyetle Allahn gcne
gvenerek, sebeplerine sarlan kulunu, Allah Tel maksadndan yoksun brakmayacana bu
yet iret eder. Yalnz sebeplere sarlmak ve Allaha tam gvenmek lazmdr.
nsan iin dninin hkmlerini uygulayamad bir yerden, kalp huzru ile
dnini yaayabilecei bir yere hicret (g) etmek gerektiine bu yette iret
vardr. nk insandan (yaratlmasndan) maksat kulluk olduundan, bu kulluk
grevini yerine getirecek rahat bir yer aramak da, kulluk grevidir.
Dmandan kendini saklamakta bir saknca olmadna bu yette iret
vardr. Yine bu yetlerde bu yedi gencin Allaha byk tevekklleriyle
beraber, uykudan uyannca hemen rzk aresini dnmeleri de, insann her
eyin tedbirini de almas gerektiine iret etmektedir. (VIII/ 3089-3102, Kehf
sresi, 14-20. yetlerin tefsri)
ON K YIL BELDELERNDEN AYRILMALARI, HZ. S VE HZ. MERYEMN.
Meryem olunu ve annesini de (Kudretimize bir iret) kldk. Onlar, yerlemeye elverili,
sulu bir tepeye yerletirdik. (Mminn sresi, 50 yet). Fahr-i Rznin aklamasna gre,

yetteki rabve kelimesi, yksek bir yer anlamnadr. Bu yerin Suriye (veya Filistin)
blgesinde, havas gzel, suyu tatl, meyvesi bol ve rahat (gvenli) bir yer olduu baz
kitaplarda yazldr. Hz. snn annesiyle beraber, o yksek yere gitmelerinin sebebi, zamann
baz zorbalar tarafndan onlara yaplan eziyet ve baskdr. nk, baz khinlerin bir kiinin
Yhdlerin idarecilerinin (zlimlerinin) sonunu getireceini sylemeleri zerine, bunun Hz.
s olabilecei sylenilince, Hz. sy aramaya balamlard. Bunun zerine s aleyhisselm
ve annesi Meryem aleyhesselma, hicret etmeleri, Allah tarafndan emrolunmas zerine,
onlar, o yksek yere gittiler. On iki sene orada kaldklar ve sonra kendi beldelerine geri
dndkleri nakledilir. O zamanlar, daha Hz. s peygamberlikle grevlendirilmemiti.
(IX/3635) (Peygamberlerin hi birisi korkak insanlar deildirler. Ama onlarn yaamlarnda
bizim iin pek ok rnek vardr, hele bu rnekler, Kurn ile anlatld ise.)
NUH GB SEN DE SABRET (REALPOLITIK: NOAHS LIFE AS A
BRILLIANT EXAMPLE). Nh aleyhisselm, toplumunu dokuz yz elli yana kadar
yzyllarca dne ard halde, ok az kimse mn etti. Hz. Nh da sabr ve sebat etti, ilh
kurallar sylemekten hi geri kalmad. Toplumunun eziyetlerini mazeret olarak kabul
etmeyip, dni anlatmay srdrd. u halde (Ey Muhammed!) senin zamann (mrn) gayet
ksadr. te senin de (Nh gibi) sabrla teblie (dni anlatmaya) devam etmen lazmdr. Nh
sabretti, sonunda dmanlar helk oldu. u halde sen de sabret. Dmanlarn helk
olacaklardrBurada, Hz. Peygamber Efendimize gerek yaanm bir hayat, Nhun ok
uzun ve ok skntl peygamberlik dnemi rnek olarak gsterilmitir. Ki Nh peygamber,
toplumu tarafndan ok eziyet gren peygamberlerdendir. Hatta Nimetullah Efendinin verdii
bilgiye gre, Nh, toplumunu dne her arnda, toplumu ona saldrm, dvm, svmt.
Hz. Nh ise bunlarn hibirinden etkilenmemeye alarak, peygamberlik grevine devam
etmiti. Bin seneye yakn tebli sonucu, tfanda Nhun gemisine binenlerin says kendi ile
fertleri dahil ancak yetmi seksen kii olduu ve sular ekilince geminin Musul civarnda
Cd denilen ufak da zerine yanaarak karaya indikleri..(X/4177, Ankebt sresi, 14-15.
yetlerin tefsri)
SZLERN DUYMAMAZLIKTAN GELVERMEK SATAANLARIN. Bakara 109.
ayetin (u halde siz onlar (Ehl-i Kitb) intikam ve ukubetinizden (cezalandrmaktan) af
edin ve onlar ayplamaktan) ve azarlamaktan vaz gein ve Allah Tealann onlar hakknda
emri ve kesin hkm gelinceye kadar sabr ve sebt edin. Zira, Allah Teal her eye ve
bilhassa sizin intikmnz onlardan almaya kadirdir) tefsirinde M. Vehbi Efendi yle
aklama yapar: Allah Tela, Yahdlerin ktln def etmeye kuvvet kazanncaya kadar,
Peygamberine, Yahdler hakknda afla muamele etmek ve szlerini duymamakla emir
buyurmutur. (Sadece Yahdlere deil), slmn btn dmanlarna kar bu ekilde
davranlr (cmlenin oriinali: dnn kllsine kar hkm, her zaman bu ekildedir.)
(I/202)
SKN CEVAP VERMEK, ULUSLAR ARASI ARENADA, SATAANLARA. nsan(n
doas, tabiat) aceleci (bir tarzda) yaratlmtr. Size yetlerimi gstereceim; benden acele
istemeyin. Ve onlar tabiatlarnda olan aceleden tr, sznzde sadksanz, vaat ettiiniz
azp ne zamandr, gelecekse geliversin diyerek, azbn acele gelmesini isterler. (Enbiy
sresi, yet: 37-38) Yani, hayvanlar iinde insan, her eyde acele ettiinden, sanki acele
denilen eyin kendisinden yaratlmtr.(IX/3425)
(slm reelpolitik
hibir eyde acele etmemeyi prensip edinmelidir. slm diplomaside bir aklama yaplaca
zaman da, skinlikle cevap verilmeli, B plan C plan hazrlanrken, bir yandan da, kar tarafa
hibir ey hissettirilmemelidir. Uluslar aras olaylar hakknda cbnda ilgisizmi gibi
davranlmal, ama her konuda dosya/rapor almalar youn olarak srdrlmelidir. Mesel

bu yaz (2013) ortaya kan inlilerin Orta-Amerikaya Panama kanalna paralel bir kanal
yapma projesi bu konuda gzel bir rnektir. inliler bu proje zerinde herhalde hayli sre
altktan sonra, kamuoyuna aklama yapmlardr. Dileri mensuplar, eski tabirle ketm
(az btn, kolay kolay azndan lf karmayan) kiiler olmaldrlar.i.y.)
DMANLA SAVAA GRMEKTEN SAKINMAK DA, SAVAIN
KURALLARINDANDIR. Kd Beyzvnin aklamasna gre, Allah Tel sava srasnda
dmanla mmkn olduu kadar savamamaya almay, elde silah hazr (alrm)
durum(un)da beklemeye eit kld ki, gz olan kii silahla savunmaya nem verdii kadar,
dmandan saknmaya da nem versin ve silah elden brakmad gibi, dmandan
kanmay da elden brakmasn..Sava esnasnda namaz klarken, silahlarnz brakmayn..
(nk dmanlar)..sizin zerinize niden bir hamle yapmak ve silahsz ve hazrlksz
olduunuz halde, sizin iinizi bitirmek isterler. O nedenle siz silahnz ve sava let ve gere
ve mhimmtnz terk etmeyiniz ki, dmanlarnz frsat bulmasnlarFahr-i Rznin
aklamasna gre yet (Nis:102), zarar gelecei tahmin edilen her eyden saknmann vacip
(mutlak gerekli) olduuna iret eder. u halde, hastal ilala tedv etmemek veya
yklmaya yz tutmu bir duvarn altnda oturmamak gibi saknlmas gereken eylerden
saknmann da vcip olduuna iaret eder. (III/1032)
SAVA SONRA, MD NAMAZINIZI KILIN. Sava rtkanl yapp da, sava
balaynca da muharebe meydanndan toz olanlarn, tarih sayfalarnda ok rnei
vardr. Ayrca hazrlksz bir harbe giriip de, ok ksa zamanda tarihe karan hareketleri de,
tarih kaydeder. slamn 13 yllk Mekke dneminde de, Medineye hicretten sonraki
dnemde de, balangta savaa izin verilmemiti. nce, bu konuyla ilgili Nis suresi 77.
ayetin melini verdikten sonra yine M. Vehbi Efendinin aklamalarna bakacaz.
[Kendilerine ellerinizi savatan ekin, (siz) namaz kln, zekat verin, denilmi olanlara
bakmaz msn? imdi onlarn zerine sava farz klnnca, ilerinden bir topluluk, Allahtan
korkar gibi hatta daha iddetli bir korku ile insanlardan korkuyor.Onlar: Ey Rabbimiz,
zerimize u sava niye farz kldn, ne olurdu bizi yakn bir vakte kadar (savatan) geri
brakaydn!... dediler. [Ey Peygamberim! Grmedin mi u kimseleri ki, onlar savamak
istediklerinde, Peygamber tarafndan onlara: ekin elinizi (savatan), Allah savaa izin
vermedi. Savaa ilh izin geldiinde savarsnz. imdilik msade yoktur. O nedenle
dininizin hkmlerinden olan namaz klma ve zekat verme ile megul olun ki, bedeni ve
mli ibadetleri yerine getirmi olursunuz. denildi. Ne zaman ki, mminlere kuvvet geldi ve
kfirlerle savaacak kadar mminler oald; muharebenin takdir edilmi zaman gelip, onlar
zerine sava vacip olunca, bir de grld ki, onlardan bir grup Allahtan korkar gibi veyahut
daha iddetli olarak insanlardan korkuyorlar ve Ey Rabbimiz! Bizim zerimize sava niin
farz kldn? Keke yakn (bir) vakte kadar bizi geciktirseydin de kuvvetimiz (biraz daha)
artsayd demekle savan tehirini arzu ederler. Ey Peygamber! Sen onlara tenbih ve nasihat
suretiyle de ki: Dnya mal az, mr ksadr. nsan ne kadar yaasa akbet vefat edecektir.
hiret ise, korkup da kendisini gnahlardan sakndran kimse iin daha hayrldr] yette,
insann dini vazifesi ve emrolunduu ey ne ise onunla megul olmas ve onun dnda
iyzn/arkaplann bilemedii eyi istememesi lazm geldii ve bu ekilde hareket etmenin
vacip olduuna tenbih ve iaret vardr. Sava isteyenlere, Hz. Peygamber, emrolunduklar
namaz klmak ve zekat vermekle emretmitir ki, bu emir hikmetini bilmediiniz eye
karmaynz demektir. Bir baka gre gre ise ki Fahr-i Razi bunu nakleder; bu ayetin
Abdurrahman b Avf, Mikdd, Qudme b. Mazn ve Sad b. Eb Vakks gibi baz mehur
sahbler hakknda inmi olmas ihtimali vardr. nk onlar, Mekkede kfirlerden
grdkleri eziyetler nedeniyle, Hz. Peygambere muharebe edelim(savaalm) derlerdi. Hz.
Peygamber de muharebeden ekin elinizi, zaman deildir. Siz emrolunduunuz namaz ve

zekat gibi dini grevlerinizle megul olun. Ben henz ktlle (savala) emrolunmadm
buyururdu. Ne zaman ki hicret ettiler, ve Bedir sava zaman gelip de ktl vcip olunca,
keke ktl biraz zaman daha gecikseydi demeleri zerine yetin indii nakledilir. Fakat bu
byk sahabilerden byle cihat kart bir sz duyulmu deildir. O nedenle yetin mnafklar
veya kalplerine henz slam iyice yerlememi yeni Mslmanlar hakknda indii akla
gelebilir ki M. Vehbi Efendi bu ihtimali de yle kaydediyor: yette,
(namaz klmama, zekat vermeme gibi) mnafklarn sfatlarna iaret olmasndan tr, yetin
mnafklar hakknda inmi olmas ihtimali de vardr. nk mnafklar, Mslman
grnerek, mriklerle muharebe edelim dedikleri halde, muharebe vcip olunca, Allahn
azabndan daha ok kfirlerden korkarlar ve muharebenin gecik(tiril)mesini isterlerdi.
Allahtan ok , insanlardan korkmak da mnafklarn nndandr ve Rabbimiz! bizim
zerimize sava niin farz kldn? eklinde bir konuma da, zaten mnafklara yakan bir
konumadr. Ayetteki, dnya malnn az ve ahiretin daha hayrl olduunu aklamak dahi,
dnyay ok seven mnafklara layk olduundan, yetin mnafklar hakknda inmi olmas
ihtimali daha yksektir. (III/981-982)
BRHMN SABRETT GB, SEN DE SABRET
(BE PATIENT LIKE
ABRAHAM). (Ey Peygamberim!) (ibdet ve inanta) kuvvetli ve basretli (kalplerindeki
mn nruyla olaylarn perde arkasn grebilen) kullarmz brhm, shk ve Ykbu an
(Sd sresi, 45. yet) Yni ey Peygamberim! Dedelerinden (olan) brhm aleyhisselmn
durumunu ve atee atld andaki sabrn dn ki, sen de toplumundan grdn eziyetlere,
onun gibi sabra devam edesin. brhmin ocuu shk da an ki birok skntlar ve
zorluklara gs gerdi. Ykbun da, olu Ysufu kaybedip ok seneler hzn ve keder
iinde vakit geirdiini de hatrla ki tesell bulasn ve onlarn gzel ahlklarn anlat ki halk
ibret alsnlar ve nashat edesiniz de ahlk davranlarnda onlara uysunlar.(XII/4807)
Onlarn (mriklerin) sylediklerine sabret (ve) katlan ve onlar gzel bir ekilde terket.
(Mzzemmil sresi, yet: 10) Mehmed Vehbi Efendi de yete yle mel ve tefsr verir: [Ey
Peygamberim! Sen sabret o eylere ki, onlar o eyleri (senin aleyhine) syleyip
durmaktadrlar ve terk et onlar, ekil bir kenara gzel bir ekilde ekilmekle] Bu yette
Allah Tel insanlarn dier insanlarla olacak mumelesini (sadece) iki kelimeyle aklamtr.
nsan, dier insanlarla ya bir arada bulunur veya bir kenara inzivya ekilir. Eer bir arada
bulunursa, o insanlardan grecei eziyetlere sabretmesi lzm geldii wasbir (sabret)
kelimesiyle ifde edilmitir. Yok bir arada bulunmazsa kavgasz ve ekisiz bir keye ekilip
hepsini terk etmek lzm geldiini de wehcurhum (onlardan ayrl) kelimesi ile ifde
edilmitir ki, onlarla bir arada bulunmayacak olann da, gzelce bir yere ekilmesi lzmdr.
Baz mfessirler bu yetin hkm, sava yetinin inmesi ile kalkmtr demilerse de,
mfessirlerin ounluuna gre, yetin hkm kalkm deildir. nk, mriklerle bir arada
bulunma veya onlar terk edip uzak bir yerde yaama, insanlarn dim banda olan bir
durumdur. aresi de ya sabretmek ya da ayr yaamaktr.(XV/6211)
ZAYIFIZ DEMEK, AYIP DA DELDR, GNAH DA DELDR. Bedir sava
ncesinde, Kureyin amdan dnmekte olan ve byk miktarda malla dolu olan kervan ve
Kureyin de bu kervan korumak iin orduyla Mekkeden kacaklarn, gerek kervan gerekse
Kury ordusu olsun, hangisine saldrmaya karar verirse, Allahn yardm edeceini, Cebril
Aleyhisselmn haber vermesi zerine, Hz. Peygamber sahbleriyle durumu grt.
Sahblerden ou, kervandaki maln okluu ve kervan koruyan adamlarn da azl
nedeniyle ve Mslman askerlerin silah ve harp letlerinin azl nedeniyle, kervann daha
kolay ele geirilebileceini, Kurey ordusuyla savan ise u aamada Medne Mslmanlar
iin zor olacan bildirerek, kervana kar harekete gemenin uygun olacan sylediler. Hz.

Peygamberin gr ise, dman ordusuna kar gidilip, onun kuvvetini kesmek ve

slmiyetin ann yceltmekti. nk dmann gc yerinde olduka, her zaman iin,
Mslmanlarn tehlikeden gvende olamayaca kesin olduundan, dman bir savala zayf
drmek, kervan ele geirmekten daha nemli idiu halde, sahblerin mcadelesi korku
ve telalarndan kaynaklanyor ve bu korku ise bir tercih konusu olmayp, zarr bir problem
olarak ortaya ktndan, bu mcadeledeki bu ifadeleri (makul bir) zr olduundan, Hz.
Peygambere kar gelmi olarak grlemezlerdi. Ayn nedenle, bu kar gelmelerinden tr,
hirette cezya da uramazlar. nk maksatlar, Mslmanlarn zayf olduu iin, bir
tehlikeye dmeyerek, (Kurey ordusuyla savaa deil) kervana (hcma) gitmek
istemilerdir. (V/1850, Enfl sresi, 5. ve 6. yetlerin tefsri)
KURN SOSYOLOJY DKKATL OKUMAK. Bir toplumun tamamen k ve trihe
gmlme zaman gelmedi ise, gerek ieriden yaplacak direni(ler), gerekse dardan
saldrlar, o devleti/sistemi/imparatorluu kertemiyecektir. Toplumlarn/devletlerin k
sreci Kurnda iyi takip edilmelidir. Allahn her hangi bir toplumu yaptklar bir hata sonucu
hemen helk etmedii, rahmeti gerei tevbe etmeleri iin onlara defalarca frsat tand
ortadadr. Bu durum, kk toplumlar/cemaatlar/devletler iin de byledir, bykler iin de.
Bir tzel kiiliin (cemaat veya devlet) trihe karmas iin genelde: hem o (kt) gcn
kendisine tannan tevbe imknlarnn hi birini deerlendirmemesi, inkrda/ gnahda/
zulmde srar etmesi, hem de yerine geecek bir grubun/yapnn/kadronun yetimi olmas
gerekir. Hz. Peygamberin evresindeki ahlkl grubun, (Ammrn anne ve babasnn bana
geldii gibi) Mekkede ikence ile ldrlmeleri srecinden, Mekkeyi fetih noktasna
gelileri iyice ve tekrar tekrar okunmaldr. Kurann tamamnn iyi okunmas, bize Hz.
Peygamberin ve sahblerinin bu yirmi yllk sredeki psikolojik ve sosyolojik
problemlerini ve bu problemlerin zm olarak, Allahn retisi olan Kurn, yet yet
izlenmelidir. Trih kitab olarak da, Ahmed Cevdet Paann Kss- Enbiys hem retici
ynyle, hem de Paann trih sosyolojisini ve felsefesini ve hukuk felsefesini ok iyi bilen
bir lim olmas nedeniyle, olduka faydal olacaktr. Mehmed Vehbi Efendi de Hd sresi
yedinci yetinin tefsrinde konuyu iler: zetle, isyankr (gnahkr) bir toplumun helkn
gerektiren (ilh) azp, o toplumun yerine gelecek olan itaatli mmetin ortaya kna kadar
geciktirilmek, ilh det (Allahn knnu) gereidir. nk bir mmet gelmeden, mevcut
mmeti helk etmek, dnyann harap olmasna sebep olup, halbuki belirli vaktine kadar
dnyann mmr olmas, murd- ilh (Allahn istei) gerei olduundan, yeni mmet
gelmeyince (yeti(tiril)meyince), eski mmeti helk etmez. Bundan tr, gnahkr olan bir
millet, ilh gazabn (Allahn belsnn) gecikmesinden tr gurura kaplmayp, gnahn
bilerek Allahn affna, yardmna snmal ki, azaptan kurtulsun. (VI/2293)
AMIN FETH BE YIL SONRAYA BIRAKILDI. slm ordusu Tebke giderken,
mnfklardan bir grup (da muhtemelen tcr bir seyahatten dnyorlard) da onlarla
karlat. Mnfklar kendi aralarnda (Hz. Peygamber ile dalga geirerek) : Bakn u adama
ki, amn kklerini ve saraylarn fethetmek ister. Ne kadar uzak ve bo mitler dediler.
Onlarn bu szlerini Cebrl Aleyhisselm, Hz. Peygambere haber verince, bu defa da,
konumalarn inkra gittiler ve: yok, biz yle lde giderken vakit gesin diye kendi
aramzda ileri geri konuuyor, eleniyorduk; konumalarmzn sizinle alakas yok dediler.
(V/2052, Tevbe sresi, 65. yetin tefsri)
(Fakat tarihsel bir gerek olarak, mnafklarn bu sznden be yl sonra am tamamen
Mslmanlarn kontrolne girecek; yine bu konumadan yedi yl sonra da Hz. mer slm
ordusuyla Kudse girecektir. Esasnda, Hz. Peygamberin Tebuke giderken, o gn komuta
ettii otuz bin kiilik asker g ile baz fetihler herhalde mmknd. nk otuz bin kiilik
bir asker g, bugn de Orta-Douda veya dnyann her hangi bir blgesinde, nemli bir

gtr ve alt edilmesi (Allahn izniyle) zor bir kuvvet demektir. Hz. Peygamber, bu gle
Kuzey-Arabistana kadar ilerlemiken, orduyu biraz daha kuzeye yrtebilir ve Gazzeyi hatta
Kuds fethedebilirdi. Ama, bu blgenin fethini, Hz. Peygamber kendinden sonraya
brakacaktr. Hz. mer dneminde, bu topraklar Filistin, am ve Suriyenin tamam
fethedilecek ve hatta daha kuzeye gidilecek, slm ordular Malatyaya ulaacaklardr. Hz.
Peygamber hayat boyunca kademeli bir byme hedeflemi, zaferlerle hi heyecana
kaplmamtr. Bu da Onun realpolitie verdii nemi gstermektedir. i.y.)
ALDIRI ETME ONLARIN SZLERNE EY PEYGAMBER(M) ! . Artk sen onlar
(putular) brak ve bekle. Zaten onlar da beklemektedirler (Secde sresi: 30. yet) yette,
kfirlerin de Hz. Peygamberin lmesini veya ldrlmesini beklediklerine iret olunduu
belirtilmektedir. (zek ve di. 416) M.Vehbi Efendi ise yeti yle aklyor: [(Ey)
Peygamberim! Mrikler, irklerinde srar ettiklerine gre, sen onlardan (artk) yz evir ve
sana lyk olmayan (hakaret edici) szlerine aldr etme ve onlarn (putulukta)
srarlarn (slma girmeyi) baaramayacaklarna kant sayarak, sana vaat ettiimiz
yardmmz ve dmanlarna galip gelecein zaman bekle. nk onlar da seni yenecekleri
gn beklemektedirler.] Hz. Peygamberin putulardan yz evirmesi, sava yeti inmezden
nceki dneme ittir. Sava (ktl) yeti indikten sonra, onlar mna dvet etmi ve kabul
etmedikleri zaman da, klcyla savamakla emrolunmutur.(XI/4376)
(Hz. Peygambere sava iin verilen izin ile, Allahn Elisi hemen btn yaam boyunca,
hep Medneyi savunma (sonraki yllarda da slma giren dier kableleri savunma) ve
Arabistan yarmadasndaki Mslmanlarn can gvenliklerini salama amacna ynelik bir
strateji oluturmutur. i.y.)
UTANMA OLMAZ REELPOLT UYGULARKEN: HENDEN KAZILMASI.
slm Uluslar Aras likilerin de slm Reelpolitiin de ilk ve en nemli hedefi
Mslmanlarn can rz ve mal gvenliini salamaktr. Mill konular veya vatanla ilgili
konular, bu hedefle uyutuu srece nem tar. Hz. Peygamberin girdii savalarn en
nemlilerinden birisi olan Hendek sava, ad zerinde hendek kazlarak savunma yaplm bir
savatr. Hz. Peygamber ve sahbler;Arab yarmadasnda byle bir savunma stratejisi o
zamana kadar bilinmemesine ramen, Selmann biz randa byle yapardk demesi zerine
onun teklfini kabul ederek, on bin kiiyle Medne zerine yryen birleik putu cepheye
kar, Mednenin etrafna derin ve at atlayamayacak genilikte bir hendek kazmlard. Ve bu
savunma tedbiri baarl olmutur. Sahbler, hendek kazm Arablarca alaya alnr/kk
grlr/dalga geirilir/korkaklar olarak hakarete urarlar diye dnmemiler ve Hz.
Pygamber ve arakadalar kendileri de cesur insanlar olmalarna ramen, hi ekinmeden
hendein kazmnda bizzat ve gnlerce gayretle almlardr. Mehmed Vehbi Efendi Ahzb
sresi 9. yetin tefsrinde olay yle anlatr: [Ey mminler! O zamanda zerinize inen
Allahn nimetlerini ann ki, o zamanda dmannz olan askerler size gelmiti. Dman askeri
sizin zerinize gelince, Biz onlar zerine iddetli rzgr ve sizin grmediiniz askerler
gnderdik ki, dmanlarnz tahamml edemeyerek firr ettiler, siz de kurtuldunuz. Allah
yaptklarnz grendir.] Taber, Beyzv ve Hzinin verdikleri bilgiye gre, bu yet Hendek
savan anlatmak iin inmitir. Yahdlerden Huyey b. Ahtb yannda bir grupla Mekkeye
giderek, Kureyle (Mekkelilerle) Allahn Elisi aleyhine sava iin ittifak yaptktan sonra,
(blgenin en byk kablesi olan) Gatafan kablesine gelirler. Onlarla da ayn ittifk yaparak,
Medneye dnerler.
Kurey, Gatafan ve Medne etrafndaki Yahdler sava hazrlklarna balarlar. Hz.
Peygamber dmanlarn bu hazrlklarn itince, sahblerine dannca, Selmnn
dncesine gre hareket ederek, Medne etrafna hendek kazmaya balarlar. Her alt sahb

bir grup oluturarak ve her gruba kazmas iin alt arn uzunluunda bir yer verilerek, btn
sahblerin katlmyla Mednenin etrafna hendek kazlr. On bini aan dman askeri
Medne etrafna gelirler ve hendei grnce ehre hcum edemeyip, hendein karsna
adrlarn kurarlar. Hz. Peygamber de, bin slm askeriyle uygun bir yeri ordugh edinir.
ki tarafn askeri de, ok ve sapan ta atarak bir aya yakn savaa devam etmilerse de ve
Mednede erzak da tkenmise de ehir direnmitir. Hava scaklnn ok dt ve ehirde
erzakn ok azald ve dmann da hamle stne hamle yapp Medneyi iyice zorlamaya
balad gnlerde, Hz. Peygamber Gatafan kablesinin liderleri Uyeyne ve Hrisi ararak
onlar ittifaktan koparmak iin, kendilerine bir teklif sunmutur. Buna gre, Gatafan
kablesinin kuatmay brakp dnp gitmeleri artyla, Mednenin o seneki hurma rnnn
te biri Gatafan kablesine verilmek zere anlalmt. Fakat anlama imzalanmadan nce
Hz. Peygamber, Medneli Ensrn reisleri olan Sad b. Muaz ile Sad b. Ubdeyi ararak,
durumu onlarla grt. Onlar ise: Ey Allahn Elisi! slm ncesinde bile biz bunlara bir
tane hurma vermezdik, imdi artk bunlara kltan baka bir ey vermeyiz dediler.
CASUSUN BYK BAARISI (A SUCCESSFUL SPY: IMPORTANCE OF
INTELLIGENCE SERVICE). Gatafan kablesinin liderleri bu arada cepheye geri dndler.
Onlar gidince, Hz. Peygamberin yanna Naim b. Mesud geldi ve dedi ki: Ey Allahn Elisi!
Ben mn ettim, fakat benim mn ettiimi henz kablem bilmiyor. Ben bunlar yanltsam
olur mu? Hz. Peygamber ona: Ey Naim! Harp hledir yani sava (zaten) hle (tuzak)
kurmaktr, her ne yaparsan olur buyurdu. Naim bunun zerine kalkt ve evvelden beri
aralarnda var olan dostlua gvenerek Yahd Kurayz Oullarna gitti. Onlara dedi ki:
Siz beni bilirsiniz, ben sizin dostunuzum. Siz Kuryle ittifakla hata ettiniz. nk, onlarn
memleketleri uzaktr. Bu sava kazansalar da kazanamasalar da, sonunda buralar brakr
giderler. Burada siz (yalnz) kalrsnz ve (o zaman) Muhammede tek banza kar
koyamazsnz. O nedenle bu yaptnz ittifak sizin felketinize sebep olabilir. Bunun iin siz,
Kureyin ileri gelenlerinden birkan rehin isteyin ki, eer bu savatan sonra, Mslmanlar
size hcum ederlerse, Kurey rehinleri sebebiyle size yardm etsin Naimin bu szn,
Yahdler ok doru diyerek karladlar ve rehin istemeye karar verdiler. Naim oradan
kalkt, doruca Kureyin resi olan Eb Sufyna gitti ve ona da: Yahdler, sizinle
anlamalarn bozdular. Sizden yirmi be kiiyi rehin isteyip, aldklar bu kiileri de,
Muhammede teslm edecekler. Ve Yahdlerin Muhammedle yaptklar anlamaya gre bu
sizden aldklar yirmi be kiiyi de Muhammed dm edecek. Bylece Muhammedle
baracaklar. Bak benim bu haberi getirdiimi kimseye sylemeyin diyerek onlara tenbih
edip, oradan da ayrld.
Naimin bu ihbr zerine Kurey kablesi ztrba derek, sznn doruluunu aratrmak
zere, Yahdlere haber gnderdiler ve dediler ki: biz buraya geleli bir aya yakn bir zaman
geti. Hl doru drst bir harp etmedik.Yarn hazr olun da, Muhammede kar birlikte bir
hcm gerekletirelim. Yahdler, Kureyin bu haberine yle cevap gnderdiler: Yarn
cumartesidir. Btn dnya yansa, biz hibir eye bakamayz. Fakat bu arada siz ileri
gelenlerinizden yirmi be kiiyi bize rehin olarak gnderirseniz, ittifkmz srecektir. Ama
bunlar gndermezseniz, yarn siz Mekkeye gidince, Muhammedin klnc altnda biz
kalacamzdan, biz sizinle ittifakmzdan vaz geeceiz Kurey, Yahdlerin bu szlerini
iitince, Naimin syledikleri doruymu diyerek, birden heyecan iinde kaldlar. Hemen
aralarnda konuarak da, dnmeyi dnmeye baladlar. te tam bu srada yette bildirildii
gibi, Allah Tel iddetli bir rzgr gnderdi. Frtnaya dnen rzgr, Kureyin adrlarn
yerinden skyor, tencere, tava ve dier let ve edavtlarn spryor, biroklarn kryor,
paralyordu.

O dehetli frtna nnda, hendein br tarafnda ise Allahn Elisi, sahblere hafife
sesleniyordu: Kureyin durumunun ne olduunu aratrmaya kim (hemen) giderse, cennette
arkadam olacaktr Hz. Peygamber, defa bu ekilde seslendii halde hibir kimse ben
gider, haber getiririm diyemedi. Hz. Peygamber, sahblerden Huzeyfe hazretlerini ard.
Hzin Tefsrinde akland gibi, Huzeyfe olay yle anlatmtr:
Allahn Elisi beni ardnda, benim yerimden kalkacak halim yoktu. nk gnlerdir
alk ve susuzluktan kimsenin takat kalmamt ve gecenin karanlna, souun deheti,
frtnann heyecan verici hz ve sesi ve dmann korkusu da eklenmiti. Fakat hemen
kalktm ve Hz. Peygamberin yanna vardm. Buyur Ey Allahn Elisi dedim. Hz.
Peygamber bana: Git, Ey Huzeyfe! Dmann durumunu tefti et. Ve bana haber getir, fakat
(giderken, gelirken) hibir ey yapma (kimseye hissettirme) dedi ve zerimi elleriyle
svazlad ve dua etti Onun duasndan sonra bana bir g geldi. Okumu ve yaym aldm ve
sessizce dman tarafna getim. (Demin donuyordum ama imdi) Hamamda gezer gibiydim
(vcudum ate gibi olmutu). Kimseye hibir ey sezdirmedim. Hatta gece karanlnda Eb
Sufyann adrnn yaknna kadar bile ulatm. Ebu Sufyan grdm. Eer okumu atsam onu
vururdum. Fakat Allahn Elisinin sakn hibir ey yapma emri aklma geldi de vazgetim.
Kurey kararghnda herkesi prtel, kendi derdiyle urayor grdm. Belli ki firra
hazrlanyorlard. Geri dndm ve durumu Hz. Peygambere haber verdim. Allahn Elisi
sevindi. Huzeyfenin aklad gibi, mrikleri/putular kuatm olan genel korku havas
sebebiyle, o gece adrlarn bozdular ve Medne evresinden ekilip gittiler. te Hendek
vakas da bu ekilde son buldu ve mrikler de -kendileriyle savalmakszn- rezl olup,
yenilerek defolup gittiler. (XI/4392-4394)
SEBEPLERE SARILMAK, VAZFE- DNYEDR. Fahr-i Rz, Kd Beyzv ve
Hzinin ifdelerine gre bu yet (Enfl: 10), yardmn ancak Allahtan olup, askerin okluu
ve sava ara ve gerelerinin mkemmel olmasnn, zaferin mutlaka kazanlaca anlamna
gelmediine, (galibiyet yahut yenilgideki) grnmekte olan sebeplerin ise insanlar ancak
teselli ettiine kesin kantla iaret eder: [Ey Mminler! Hatrlayn o zaman ki, o zaman siz
Rabbinizden yardm istiyordunuz. Sizin bu isteiniz zerine Rabbiniz meleklerden biri birine
tb (pe pee gelen) bin tanesi ile size imdat edeceini aklayarak, duanz kabul etti ve bu
duanzn kabuln Allah Tel ancak size mjde kld ki, duanzn kabulyle sevinesiniz ve bu
mjde sebebiyle kalbiniz rahat olsun ki dmannza kar tam bir cesaretle savunma
yapabilesiniz. Halbuki yardm ancak Allahtandr.]..Allah Tel etkiyi yaratmaynca,
sebeplerin hepsi faydasz kalr, nitekim pek ok olay da buna ahittir. ou zaman, azck bir
cematin, byk bir kitleye glip geldii ve grnrdeki sebepler ynnden pek ok noksan
olanlarn, sebepler ynnden pek mkemmel olanlara glip geldii her zaman grlmektedir.
O nedenle, Allah kime yardm ederse, o glip gelir. Fakat grnrdeki sebepler insanlar iin
avunma veslesi olduundan, insanlarn bo kalmamas/durmamas iin, Cenb- Hak
kullarna sebeplere teebbsle/sarlmakla/ ie girimekle emreder, yoksa grnrdeki
sebeplere kesindir gzyle baklamaz. Fakat bu sebepler itibardan da tamamen drlemez.
nk ilh detler: sebep olan eyi sebepler zerine yaratmak eklinde olduundan,
sebeplere teebbsle beraber, tesrini ve sonucu Allahtan beklemek vciptir. nk Allah
Tl herkese gliptir. Hi kimsenin Ona kar koymaya cesaret etmek haddi deildir. O her
iinde hkimdir ve her ii de hikmeti ve bir fayday ierir. Ama, dmana kar
hazrlanmak ve harp mhimmtlarn hazrlamak ve misliyle mukbeleye
uymak (ayn silahla kar koyabilecek gc elde etmek) Mslmanlar iin bir
vazfe-i dniyedir ki ihmli doru deildir. (V/1854) (Bedir savanda da Uhud
savanda da Mslmanlarn saysnn, Mekke mriklerinin saysnn te biri kadar olduu
dnlmemeli midir? Yani dmanlarn en az te biri kadar bir gce sahip

olmak eklinde bir kural konulabilir mi/konulamaz m? Dmanlarn en az yars kadar

bir gce sahip olma ile ilgili yet de gelecektir. i.y.)
Bundan tr, Zlkarneyn her neye balasa, sebebine uydu ve sebebine teebbs etmeden ie
balamad.(VIII/3165, Kehf sresi, 85. yetin tefsri)
brhim aleyhisselm pederinin kfir olmasna ramen mukteleyle emrolunmadndan,
onun sefhetine kar, yumuaklkla karlk vermi ve selmla ved etmitir. (VIII/3226,
Meryem sresi, 47. yet)
KAMAK GNAH DEL. Eer Mslmanlar bir yerde say olarak az ve oray yneten
g de, Mslmanlara zulmediyorsa, Mslmanlarn o blgeden kamasnda bir saknca
yoktur. Ms aleyhisselm, ynetici elitin kendisi hakknda yakalama emri kardklarn
haber alnca, yakalanmamak iin etraf dikkatlice gzetleyerek, Msrdan kaarak, Medyene
gitmiti/snmt (Kasas sresi, 21 ve 22. yetler). Yine Ms aleyhisselm zamannda,
Msy, Firavuna kar savunan mmin adam da, zerindeki basklar artnca ehri terk
etmitir. Bu mmin adamn da mcdelesi ilgintir. Bu adamn Firavuna ve Msrn ileri
gelenlerine kar yapt konuma Mmin sresinde anlatlr. Yani bu adamn Allah katndaki
deeri sebebiyle, Kurndaki bir sreye de Mmin sresi ismi verilmitir. Mslmanlara
zulm yapan ynetimlerin st kademesinden bir kii Mslman olursa, mnn
gizleyebilecei de bu yetlerden anlalmaktadr: Firavun ilesinden olup, mnn
gizlemekte bulunan bir mmin adam (yle) dedi: Siz bir adam (Msy), Rabbim
Allahtr, dedii iin ldrr msnz? Halbuki o size Rabbinizden apak mucizeler de
getirmitir. Bununla beraber eer o bir yalanc ise, yalan(nn zarar) kendisinedir. Eer doru
szl, sizi tehdt edegeldii(azbn)nin, bir ksm olsun sizi arpar(sa hliniz fen olur).
phesiz Allah, haddi aan, yalanc kimseyi baarya ulatrmaz. (Firavun ilesinden mnn
gizleyen bu kiinin, Firavunun amcasnn olu olduu ifde edilmi, ismi hakknda ise
deiik adlar sylenmitir.) Kurnn bildirdiine gre, bu mmin kii Firavuna ve Msr
devletinin ileri gelenlerine nashatlarn yle srdrmtr: Ey toplumum! Bugn, bu
yerde bata (ynetimde) olan kimseler olarak hkmranlk (egemenlik) sizindir. Amma
Allahn hm size gelip atarsa, kim bize yardm eder? (Onun bu konumas zerine)
Firavun: Ben size kandi grmden bakasn iret etmiyorum. Ben size ancak doru yolu
gsteriyorum dedi. mn etmi olan (adam yine) dedi ki: Dorusu ben sizin iin, Nh
toplumunun, d, Semd ve onlardan sonra gelenlerin durumu gibi, peygamberleri yalanlayan
topluluklarn uradklar bir (felket) gnnn benzerinden korkuyorum. Allah kullarna
zulm (yapmak) dilemez (tevbe edin de byle muhtemel bir belya uramayn). Ey
toplumum! Gerekten sizin iin o barp arma (feryt) gnnden korkuyorum. Arkanza
dnp kamaya alacanz o gn, sizi Allahn azbndan kurtaracak kimse yoktur. Allah
kimi saptrrsa, artk onu doru yola iletecek de yoktur. Size (Msdan nce) Ysuf da apak
kantlar getirmiti. O zaman da, onun size getirdii eyler hakknda phe edip
durmutunuz..(Mmin sresi, 28-34. yetler) (zek ve di. 469-470) Mehmed Vehbi
Efendi ise, o mmin adam yle anlatr:
VELAHT MAN MI ETT? Bu mmin adamn syledii u szler, gayet insaflca
sylenilmi szlerdir ve asla kr krne ve yanl ifdeler deildir. Firavunun o kadar azgn
ve fkeli nnda ama gayet zarif ve nzik sylenmi, susturucu kantlardr. Bir taraftan
Firavunu ve hkmet erknn korkutuyor, dier taraftan da Hz. Msnn yanl bir ey
sylemediini ve eer sylemise zararnn kendisine olup, bunlara bir ey dokunmayacan
belirterek, onlarn fkelerini de skinletiriyor. Bu konuma, bu mmin adamn,
Firavunun meclisinde sz sahibi olup, o zamann nde gelenlerinden biri olduuna iret
eder. nk sradan birisi olsayd, Firavunun saltanatna ve fkesine kar sz

syleyemeyecei gibi, syleyecek olsa bile Firavuna deil, daha alt tabakadaki kiilere
syleyebilirdi ve syledii sz de kimse dinlemezdi. Bu kii ise hem konutu, hem de
konumasn devletin her kesimine duyurdu. u halde (en azndan) vkely- devletten
(bakanlardan) biri olduuna yet iret eder.
Yani Firavun, Ms aleyhisselm ldrmeye kesin karar vermesi zerine, Hz. Msya
gerek bir mnla inanm olan, fakat Firavunun ktlnden korktuundan mnn
saklayan bir mmin adam, Firavuna ve vkelsna (bakanlarna) hitben: Benim Rabbim
ancak Allah Teldr diyen bir adam (srf) byle dediinden tr ldrecek misiniz?
Rabbim Allahtr diyeni ldrmek gnah deil mi? diyerek, Firavunu Msy ldrme
dncesinden vazgeirmeye alt ve Msya kar olan tansiyonu drmek iin, byk
bir zerfetle, incelikle alt. Fahr-i Rz ve Ebussuudun verdikleri bilgiye gre, bu mmin
adam Firavunun amcasnn olu ve velahd ve (ayn zamanda) o zamanda memleketin
muhafazasna (korumasna) memr, zaptiye nzr (iileri bakan) idi. Bu adamn kim
olduu hakknda baka rivyetler de varsa da yette min li Firavn getiinden l
kelimesi de insann (yakn) akrabasna denildiinden, bu adamn Firavunun yeeni olduu
hakknda ifdenin doru olduu anlalyor.
DALARA KAIYOR, MMN ADAM. lerleyen gnlerde de bu kiinin Firavun ve
etrafndakilere uyarlarn srdrdn Mmin sresinin tkip eden 38, 39, 40, 41, 42, 43
ve 44. yetlerinden reniyoruz. Ama sonunda bu mmin kii zerindeki basklar da iyice
artt: Sonunda Allah, onlarn kurduklar tuzaklarn ktlklerinden bu kiiyi korudu ve
Friavunun toplumunu ise kt azap kuatverdi. (Mmin: 45) Firavun ve ona uyanlarn
mmin adama suikastlarna kar, o kii Allaha gvendi/tevekkl etti ve Allah Tel o
adam onlarn hle ve tuzaklarndan muhafaza etti. Fahr-i Rz ve Beyzvnin aklamalarna
gre, o adam sonunda bir daa kat. Firavun o adam takip iin, birok asker gnderdi.
Askerler o adam, ibadet ederken grdler ama etrafn kurtlar ve kular evirmiti. Askerler
korktular ve cesret edip yanaamadlar. Elleri bo olarak, geri dnp durumu Firavuna
anlattlar. Firavun onlara fkelendi ve hepsini birden ldrtt..(XII/4963-4965-4982)
SEN DE SABRET MS GB. Kuran, Hz. Peygambere ve evresindeki ezilen
mminlere, Hz. Msnn zalim Firavuna kar dnin ilkelerini savunmasn ve mmin
(cesur bir) adamn ona verdii destei, Mmin sresinde bu ekilde rnek gsterdikten
sonra ayn srenin 51. yetinde de yle buyurulur: phesiz Biz, peygamberlerimize ve
mn edenlere, hem dnya haytnda, hem de hitlerin hitlik edecekleri (o kyamet)
gn(n)de yardm ederiz. Ayn srenin 55. yetinde de yle buyurulur: (Ey Peygamberim!)
sen imdi sabret. phesiz Allahn vadi gerektir. Gnahnn balanmasn iste. Akam
sabah Rabbini hamd ile tesbh et. Allahn vadi: dostlarn zafere ulatrmasdr. Firavunun
karsnda Ms, Allahn yardmyla bu zafere ulamtr. Bylece Allahn yardmnn kant
apak ortadadr. Hz. Peygamber ve arkadalar da sabrederek ve sabah akam/gece gndz
hamd ve tesbhe/namaza/ibadete devam ederlerse baarya ulaabilirler. Aznlklarn
zulmden kurtulmalarnn reetesi de budur. Mehmed Vehbi Efendi bu yetin tefsrinde
unlar syler: [Ey Peygamberim! Senden evvel geen peygamberlerin durumlarn (bylece)
grnce, sen de sabra devam et. nk Allahn vadi haktr (dorudur ve kesin gerekleir),
aksi mmkn deildir.] nk Allah sznden dmez. Allah sana yardmn vaat etti, elbette
yardm olunacaksn. O nedenle imdilik u eziyetlere sabret. Yani, Firavunla Hz. Msnn
aralarnda geen konumalar grdn. Firavunun Hz. Msy ldrmeye kasdettii halde,
Firavunun toplumundan (Msya) bir yardmcnn (mmin adamn) ortaya kp, buna
kar kmas ve gelien olaylar sonucunda, Firavunun tasarlad cinayeti baaramayp,
kendisinin ve destekleyicilerinin tamamen yok olup trihe kartklarn grnce Ey

Peygamberim! Sen sabretmelisin. Allahn sana vadi yerini bulacaktr, fakat acele lzm
deildir, sabretmek ister.(XII/4990) Mslman aznln ar bask ve zulm altnda olduu,
kendilerine dnce ve dnceyi ifde zgrlnn verilmedii Mekke dneminde inen bu
srenin 77. yetinde de yine sabr tavsiye edilir: [Onun iin (Ey Peygamberim!) sen sabret.
phesiz Allahn vadi gerektir. Onlara sz verdiimiz azabn bir ksmn ya sana gsteririz,
yahut seni vefat ettiririz. (Nasl olsa) Onlar da Bize dndrlp getirileceklerdir. ..te,
Bizim sana, onlarn (bu Mekke zalimlerinin) ldrldn, esr hle dtn ve bir
ksmnn da memleketten srldn, elbette Biz sana gsteririz. Yahut gremeden veft
ettiririz. Eer vaat ettiimiz eylerin bazsn gremeden vefat edersen hznlenme. nk (o
putular) Bizim huzrumuza dndrlecekler ve geleceklerdir. Ve Bizim huzrumuza
geldiklerinde, Biz onlardan senin intikmn alrz.] Allah Tel, Elisine vaad ettii eylerin
bazsn (yllar sonra) Bedir savanda gsterdi. nk, o savata kfirlerin byklerinden
(eimmetil-kfr: inkrn immlarndan, nderlerinden) bir oklar ldrld, bir ksm da esr
alnd. Yine, yllarca Mednede sknt ekildi ama sonunda, Mslmanlara dmanlk eden
Yahdlerin de bir ksm ldrld ve bir ksm da, Medneden srld. zetle, insanlarn
dnyada haksz yere grdkleri zulmlere sabretmeleri gerektii, zulme urayan kimselerin
intikamlarnn alndn dnyada greceklerini, hirete kalanlarn da, elbette Allahn
huzrunda haklarn alacaklar, hi kimsenin ettiinin yanna kr kalmayaca bu yetten
anlalmaktadrYani, Ey Peygamberim! Mekkeliler tarafndan sana yaplan eziyetlere
hznlenme. nk toplumundan eziyet grmek, yalnz sana zg deildir. Biz senden evvel
de (eli olarak baz) kullarmz ird iin gnderdik. Onlarn hepsi toplumlarndan
eziyet grdler ve sabrettiler. Senin de onlar gibi sabrl olman lzmdr.(XII/5011-5012)
O halde, peygamberlerden azim shibi olanlarn sabrettii gibi, sen de sabret.
Onlar (inkrclar) hakknda acele etme. Onlar vaat edildikleri azab grdkleri gn, sanki
dnyada gnn sadece bir saati kadar kaldklarn sanrlar. Bu bir teblidir. Yoldan km
topluklardan bakas helk edilir mi hi? (Ahkf sresi, 35. yet)
RKN TAVIRLARINA, ACI BR GLMSEME LE KARILIK VERMEK.
yilikle ktlk bir olmaz. Sen (ktl) en gzel bir tavrla nle. O zaman (grrsn ki)
seninle arasnda dmanlk bulunan kimse, sanki yakn bir dost olur. (Fusslet sresi, yet:
34) nk dmann eziyetlerine sabr, dman insafa davet eder. Fahr-i Rz ve
Ebussuudun verdikleri bilgiye gre, yetteki hasene (iyilik) ile kast, Hz. Peygamberin
hakka davet etmesi, kfirlerin eziyet ve bilgisizliklerine kar sabretmesi ve karlk vermede
acele etmemesi ve onlarn iddet ve fkelerine yumuaklkla cevap vermesi, kusurlarn da
affetmesi, ktlklerine kar iyilik etmesidir. Seyyie (ktlk) ile kast, fke, bilgisizlik,
eziyet ve bundan nceki yetlerde getii gibi, inkrclarn inat iin bizim kulamz ar
iitiyor demeleri, bunun (Hz. Peygamberin) szn dinlemeyin demeleri, Kurn
dinlemeyin, o Kurn okurken siz baka eyler anlatarak, onun okuyuunu bastrn demeleri
gibi, ortaya koyduklar irkince tavrlardr. Ahsen (en gzel tavr) ile kast da iyi
ahlktr...te, sen onlara gzel ahlkla karlk verince grrsn ki seninle arasnda byk
dmanlk olan kimse, (zamanla) sanki senin yakn akraban, dostun, arkadan gibi olur.
Gzel ahlk sayesinde, dmanlar dost olur. Dmann fkesine yumuaklkla ve ktlne
kar iyilikle davranmak, onun fkesini skinletirir. Gzel ahlkn, dmanl sevgiye
dntrecei ve dmanlarn kalplerini kazanmaya vesle olacan da, Cenb- Hak bu
yette aklamtr.(XII/5062)
Bu (gzel huya da) ancak sabredenler kavuturulur..(Fusslet sresi, yet : 35) Yani, sabr,
yumuaklk ve ktle iyilikle karlk verme gibi gzel ahlk duygular herkese verilmez
ancak u kiilere verilir ki, onlar dmanlarnn eziyetlerine sabrettiler. Byle gzel ahlk da

ancak kalbi temiz, olgun kimselere ve erefli ruh sahiplerine verilir.(XII/5063) (Ey
Peygamberim!) Sana sylenilen, senden nceki peygamberlere (de) sylenilmi olandan
baka bir ey deildir.. (Fuslet: 43) ..u halde sen vazfene devm et. Toplumun tarafndan
sana yaplan eziyet ve zulme sabret ki, kurtulua eresin.(XII/5072) Benzer yetler, zellikle
Mekke dneminde inen dier srelerde de grlr: te onun iin sen (tevhde: Allahn
birliine) davet et ve emrolunduun gibi dosdoru ol. Onlarn kt arzularna uyma ve de ki:
Ben Allahn Kitaptan indirdiine inandm ve aranzda adleti gerekletirmekle
emrolundum. Allah bizim de Rabbimiz, sizin de Rabbinizdir. Bizim iledikleriz bize, sizin
iledikleriniz de sizedir. Bizimle sizin aranzda (u an iin artk) tartmay gerektiren bir
durum yoktur. Allah (zaten) hirette hepimizi bir araya toplar, dn de Onadr. (r sresi,
15. yet) Aramzda artk karlkl kantlar ortaya koymaya ihtiya kalmad. (Bu kadar
senedir konutuk durduk). nk hakla btl (doru ile yanl) biri birinden ayrld (yllardr
inen ve size ve Mekke ve evresindeki kablelere duyurulan bu kadar yet ile herkes doruyu
yanl anlad)Bu yetin hkm geerli olup, ktl (sava) yetiyle hkm kalkm deildir.
nk bu yet, btn kfirlerle mtreke (silah brakmas) yapld ile ilgili bir hkm
iermedii gibi, szl kanta ileride tekrar ihtiya duyulursa, onun yine sylenmesini
engelliyor/yasaklyor da deildir.(XIII/5126)
YZ EVR ONLARDAN, SELM DE, GE, GT. KFRE SELM
VERLR DYENLER
(COLD WAR IN MECCAN PERIOD).
(Allahn Elisinin) Y Rabbi! Bunlar mn etmeyen bir toplum demesine kar, (Allah),
imdilik sen onlardan yz evir ve size selm olsun (ben sizden ayrlyorum), de. Yaknda
bilecekler! buyurdu. (Zuhruf sresi, 88, 89. yetler) Yani, bunlar (imdiye kadar) mn
etmedikleri iin, sen onlardan yz evir. imdilik bunlar terbiye iini (bir sre) brak. Bir
mddet bunlar dne davet iinden vazge. Ve bir karlkl atmay terk etmek zere, benim
iim, sizden selmette olmaktr (uzak olup, drltlarndan (bir nebze) kurtulmak) diyerek,
yetin (fazla steleme). Zir, yakn bir zamanda onlar (bu kt) davranlarnn cezasn
grecekler ve bilecekler. Bu yet, Hz. Peygamberi tesell ve mrikleri tehdttir. nk
yaknda bilecekleri, kt davranlarnn vahm sonucudur. Hz. Peygamberin yz
evirmekle emrolunmas, bir mddet mtrekeye (tartmay terke) yneliktir, yoksa
tamamen ve srekli yz evirmeye ynelik deildir. nk dne dvette bazen ara verildii,
siyer (Hz. Peygamber devrini anlatan) kitaplarnda anlatlr. Burada yz evirme ve selm
(deyip geme) emri, mtrekeden saylr. Kfire selm verilebilir diyenler, bu yeti kant
gstermilerdir. Fakat, kfire yalnz, selm demek yaterlidir, selmn aleykm denilmez,
denilmitir. Fahr-i Rz, bu yetin, ktl (sava) yetiyle hkmnn kaldrldn kabul
etmenin zor olduunu sylemitir. Buradaki emir, muvakkat (belirli) bir mddetle (zulm ve
bask hali devam ettii srece) snrldr. Allahn yardm gelinceye kadar, bunlarla
(tansiyonu ykseltmeden) byle vakit geir demektir.(XIII/5247)
(O yllarda Mekkede, Mslmanlarla putular arasnda souk sava srmektedir.
Mekkede bir ordu veya polis teklat yoktur. Fakat putular daha ok, gl bir mafya
rgt gibi her eye hkimdirler ve Mslmanlara nefes aldrtmamakta/ zulmetmekte/
konuturmamaktadrlar. Kendilerine tebli yaplmtr (slm Dninin prensipleri
anlatlmtr/her eyi bilmektedirler) fakat inatlarndan gerekleri kabul etmemektedirler.
Souk savan her an iki taraf arasnda silahl bir atmaya dnme ihtimli de mevcuttur.
Mslmanlar ise, sayca az olduklarndan, byle bir atmada ar kayba urayacaklardr. O
nedenle, tansiyonun drlmesi, Mslmanlarn uzun vadeli stratejileri asndan yararldr.
i.y.)
DUA (PRAYER: NON-MATERIAL FACTORS OF IR (Internatinal Relations). Ben,
beni talayarak ldrmenizden, benim ve sizin Rabbiniz olan Allaha sndm. Dman

tarafndan gelmesi muhtemel bulunan btn bellardan Cenb- Hakka snmak lazmdr.
Bunun iin du etmek, peygamberlerin snnetlerindendir (uygulamalarndandr). (XIII/5262,
Duhn sresi, 20. yetin tefsri)
TOP, TFEK, TANK, ZIRHLI OLMADAN NASIL SAVAILACAK.
(1923 YILINDA SAVAMAK N GEREKL OLANLAR
Fahr-i Rz ve Nisbrnin aklamalarna gre, dn dmanlaryla Kurnn ycelmesi iin
savamak, btn Mslmanlar zerine gereken dni bir vazfe olup, (sadece) Hz. Peygambere
zel bir durum olmadndan, sava letlerini hazrlamakla Allah Tel btn mminlere
hitap etmitir. Sava letlerini hazrlamak, her hangi bir zamanla snrl olmad gibi, sava
letleriyle kast da her zamanda ( o zamanda, zamanna gre) geerli olacak letlerdir. te, u
iinde bulunduumuz 1342 hicr trihinde (1923 mld) sava letleri: top, tfek,
mitralyoz (makinal tfek), otomobil, tayyare, tank ve eitli zrhllarla, eitilmi
askerdir (muallem=talmli) asker). u halde bu zamanda dn dmanlaryla savamak iin
saydmz bu letleri hazrlamak Mslmanlar zerine vciptir. Bunlara ek olarak, dman
karsna asker sevk etmek iin memleketin her tarafna yollar, kprler, demiryollar
yapmak da gereklidir. nk bunlarn hepsi (u anda) ecneb (yabanc) dmanlarmzda
mevcuttur. Karlklla uymak zere onlarda mevcut olan btn sebepleri hazrlamak ve
(hatta) daha fazlasn yapmak, mmet-i Muhammed zerine niin vcip olmasn? Elbette
vciptir.
REELPOLTN BNLERCE YILLIK GEM. Hemen btn peygamberler, blgesel
ve uluslar aras g dengelerini takip etmiler, hareketlerinde reelpolitii gz ard edici bir
davran iinde olmamlardr. Korkak olmamlar, ama tedbirli davranmlardr,
Dnemlerinin siys glerinin durumlarn iyi okumulardr. rnek olarak insanlk tarihinin
en nemli isimlerinden drd s aleyhisselm, Zekeriy aleyhisselm, Yahy aleyhisselm ve
Hz. Meryem hemen hemen ayn dnemde ve ayn yerde yaadklar ve en azndan bir ahlk
devrimi gerekletirmeyi candan arzuladklar halde, bunun iin nashati olmann tesinde
bir ey yap(a)mamlardr. Zaten peygamberlerin be zelliinden birinin fetnet=zeklik,
(anlayl olma, anlayszca bir hareket iinde olmama) olduu, slm inan kitaplarnda
aka yazldr. Dvd aleyhisselm hakknda da, Kurnda yle buyurulur: Ve Biz
Azmun, sizin harp ilerinde sng ve kl yaralar gibi iddetlerinizden kendinizi
korumanz iin, Dvda demirden giysi ve zrh sanatn rettik. Artk kredecek misiniz?
Dvd aleyhisselm da, Hz. Peygamber Efendimiz de zrh giymilerdir. Hatta
Efendimiz bir sava ncesinde iki kat zrh giymitir. (Zrhn karp even
okuduu hakkndaki rivyetler tamamen uydurmadr). Durumun nezketini grmek,
korkaklk deildir. Durumun nezketini grmek, cesretin ta kendisidir. Fahr-i Rznin
aklamasna gre yette geen lebs kelimesiyle kast: demirden sava iin yaplan ve zrh
denilen bir gmlektir. Bunu Allahtan gelen vahiyle ilk ct edenin Dvd aleyhisselm
olduunu, Cenb- Hak bu yette (Enbiy sresi, yet : 80) aklamtr. u halde gemi
insnn temeli nasl Hz. Nhun mucizesine gidiyorsa, zrh yapmann temeli de Hz.
Dvdun mucizesine dayanmaktadr. nk Dvdun elinde demir hamur gibi yumuayp,
demirden atete eritmeksizin istedii her eyi yapmak, dnyada Dvda nasp olmutur.
Hz. Dvd, peygamberlikle beraber saltanata (ynetime) da sahip olduundan, saltanat
koruyacak letleri ve dmana kar savunma tedbirlerini tamamlamaya almay ve o
zamanki devletlerin ordularnda bulunmayan zrhn Allah Tel tarafndan Dvda
retildiini aklayarak, Kurn, zrh Hz. Dvdun sahip olduu nimetler arasnda saymtr.
Zrh bylelikle ilk nce bir mucize olarak ortaya kmsa da, sonraki devirlerde dnyada en
gl harp leti olarak bilinmi ve btn hkmetlerce kabul grmtr. Hatta yakn

zamanlara kadar, zrh iptal edecek (daha nemli) bir harp leti bulunamamtr. Ama be-alt
asrdan beri top, tfek ve dier harp letleri ct olunduundan, savaa let olmak noktasndan
zrhn hkm kalmamtr. Zir, devir, milletler arasndaki savunma letlerini deitirmitir.
(Geri elik yelek olarak zrh zamanmzda da/hl nemli bir sava/savunma letidir)
Bu yet, dmandan kendini korumann arelerini hazrlamak ve dnmenin
her kiiye gerekli olduu gibi, hkmet iin de bunu dnmek ve hazrlk
yapmann lazm olduuna iret eder. nk Cenb- Hak, Hz. Dvda zrh
sanatn rettiini, onun bu ekilde zrh ct ettiini aklad gibi, zrhn
savan iddeti nedeniyle ct edildiini de aklamas, sava letlerinin hazrlanmas
gerektiini belirtmektir..Sonu olarak, zamannda hkmet resi olan Hz. Dvdun harp leti
olan zrh yaptn ve zrhn yaplmasndaki hikmetin ise, savata korunma ve savunma
olduunu..harp letlerini hazrlamann millet ve milleti temsl eden hkmet zerine vcip
olduu..nk, dni, hkmeti ve milliyeti korumak savaa ve savata da lete bal
olduundan, sava letlerinin hazrlanmasnn hkmet zerine gerektii..(IX/3463-3465)
NTKMA KALKIMAYIN, AFFEDN.
[(Ey Peygamberim!) mn edenlere syle
(ve onlara nashat olarak de ki: ) Allahn intikm gnlerin(in gelecein)e aldr etmeyen
kfirlerin kusurlarn rtn. (Mminler, onlar affetsinler). Zir, Allah Tel her toplumu,
kazandklar gnahlar sebebiyle (zten) cezlandrr.] Yani Ey Peygamberim! Benim bir
olduumu kabul eden mmin kullarma de ki hirete inanmayan ve kendilerinden (sizin)
intikmnz alacama da inanmayan o kfirlerin size kar olan kusurlarn affedin. nk
Allah Tel her toplumu kendi yaptklar davranlarna gre cezalandrr. u halde onlar
Allahn cezlandraca gne brakn. Yani imdiden mminler onlardan intikm
almaya kalkmasnlar. Fahr-i Rz ve Hzinin verdikleri bilgiye gre, bu yet Hz. mer
hakknda inmitir. Mekkede Gfr kablesinden bir mrikin (puta tapann), Hz. mere
smesi zerine, mer o adama hcum edince, Cenb- Hakkn bu yeti indirdii nakledilir.
yette geen eyymellh (Allahn gnleri) ile kast hiret gnleridir. nk mriklerin
hirete mnlar yoktur. Yahut eyymellh ile kastedilen, Allahn mminlere yardm
edecei gnlerdir. nk kfirler, mminlerin bir gn glip geleceklerine inanmyorlard.
Yahut eyymellh ile kastedilen, mriklerin devletinin yklp, slm devletinin kurulaca
gnlerdir. Buna gre yetin mns: [Ey Peygamberim! Sen, mere ve dier mminlere
syle ki: hirete mn etmeyen ve mminlerin glip gelecei gnlerin geleceine
inanmayan, ilh cezdan da korkmayan o kfirlerin kusurlarn rtn. Mminler kfirleri
affetsinler. Zir, Cenb- Hak her kulun ve her toplumun yapt iyilik ve ktln mutlaka
cezlandracandan (karln vereceinden), onlarn cezlarn Allha havale etmek daha
iyidir. Fahr-i Rz, yetin hkmnn ktl (savamak emri ile ilgili) yetiyle kaldrlmadn,
Mslmann ahsna it eylerde, (kfirlerle) tartmay terk etmeye ynelik olduunu
aklamtr ki, doru olan da budur.(XIII/5291)
LM SANA YA KARI, SOUKKANLILIINI KORUMA. (Onlar (Yahdler)
sana geldikleri zaman seni, Allahn selamlamad bir tarzda selamlyorlar. (Sonra da) Kendi
ilerinden: bu sylediklerimiz yznden Allahn bize azap etmesi gerekmez miydi? derler.
Cehennem onlara yeter. Oraya gireceklerdir, ne kt dn yeridir oras (Mcdele sresi, 8.
yet) Yahdler, Hz. Peygamberle karlatklarnda veya Onun evinin nnden geerken
Esselmu Aleykum dermi gibi yapp, Essmu Aleykum derlerdi. Bunun anlam lm
sana, bir an evvel lrsn inaAllah, lm zerine olsun gibi bir ifde idi. Hz. Peygamber,
buna kar sadece ve aleykum (sizin de zerinize (yle olsun) derdi. Yahudlerin bu
yakksz tavrna ramen ki ayn zamanda komu oluyorlard, bu tavrlar komulua da
aykr idi- yanndaki sahblerin ve (bazen de) hanmnn sinirlenmelerine ramen, Hz.

Peygamber skinliini ve nezketini korur, sinirlerine hkim olarak, anlamam gibi

davranrd. Yadlerin lm zerinize olsun ifdesine kar, Kurn Kerm, onlara dnyev
deil, uhrev bir cez olan cehennem ateini hatrlatyor.
CAYDIRICI GCE SAHP OLARAK, SALDIRILARI (SAVAI) NLEME.
Bu
yette (Enfl: 60) kuvvetle kast, dmana kar silah atmak ve atlacak silah ve silahn
levzm olduu, Hz. Peygamberin bu yeti tefsr olarak minberde hutbesinde defa El
inne kuvveter-remyu buyurduu hads-i erfiyle kesindir ki anlam: Kuvvet: dmana
silah atmak demektir. u halde remy anlamna olan kuvveti hazrlamak, o kuvvetin
levzm olan silah ve o silah atacak askeri ve askerin talmini (eitimini) ve askerin
yiyecek ve ieceini hazrlamay (da) gerektirir. nk askersiz silah ie yaramad gibi,
silah kullanmay bilmeyen asker de ie yaramaz. O nedenle, Cenb- Hakkn yetteki
kuvveti hazrlamakla emri, u yukarda anlatlan eylerin hepsini hazrlamakla emirdir. Silah
ve silah kullanacak talmli asker ve dier sebepler, kfirlerin slm yurdunu igal etme
mitlerini kesmeye ve cizye demeye raz olmalarna ve (hatta) slm kabul etmelerine ve
dier kfirlere yardma cesaret edememelerine ve slmn ycelmesine ve slm yurdunun
sslenmesine (huzur iinde gelimesine) sebep olacandan, Allah Tel kuvveti hazrlamak
ve o kuvvet sayesinde kfirleri korkutmakla emretmitir.
Yine bu yetteki harn=dierleri ile kast, mrikler ve dier kfirler olmak ihtimali varsa
da, en dorusu bunlarn mnafklar olmasdr. nk mnafklarn deti, dim
Mslmanln kmesini ve malubiyetini bekleyerek, nifakta inat etmek ve frsat dtke
Mslmanlarn arasna fesat sokmak ve nifak tohumu samak ve Mslmanlarn arasn
ayrmakt.
Bu yetteki, hazrlamakla emrolunduumuz kuvvet, askerin talmini (eitimini) de
ierdiine, Hz. Peygamberin Men Teallemer-remye smme terakeh fe-leyse minn sz
de ak bir kanttr. Yani: Bir kimse silah kullanmasn renir de, sonra unutursa, o kimse
bizim cematimizden olmaz demektir. (Mehmed Vehbi Efendinin naklettii hadsin kayna
salam m? okuyucularmz, hadsin kaynann salam olduunu renmeden baka birisine
nakletmemelidirler) te bu hads, btn Mslman erkeklerin silah kullanmasn
renmesinin vcip ve rendikten sonra unutmamak gerektiine irettir. Kullanlacak silah
cd ve sanatn (teknolojisini) renmek, sava iin hazrlanacak kuvvetin iindedir. nk
Hz. Peygamber: Le-yedhulunne bis-sehmil-vhidi selsetu neferin el-cennete: sniuh
yahtesibu f-amelihl-hayra ver-rm bih vel-mumiddu bih buyurmutur. Yani, Bir ok
sebebiyle kimse elbette cennete girer: birincisi bu yapt iinde hayr var diye inanarak
oku yapan kimsedir. kincisi dmana kar oku atan kimsedir. ncs, oku kullanan
kimsenin eline oku vererek yardm eden kimsedir. Yardm, silah yapmak veya satmak
veyahut sava alannda yardm etmek ekillerinden her hangisi olursa olsun hepsini kapsar.
te bu hads-i erfte, silah cd Mslmanlara lazm bir nemli i olduuna ve
silah kullanma ve kullanana yardm gerektiine aktan iret vardr ve bunlarn mkft da
cennettir. O nedenle, her mminin bu iler iin gayret etmesi, dni vazfesidir.(V/1921-1923)
KILI DA RAHMETTR. Hz. Peygamberin dmana silah ekmesi ve savala
emrolunmas, lemlere rahmet olmasna zt deildir. nk kl ve sava, kfirleri mna,
sleri itaata ve sapklar hidyete davet ettiinden, kl da (bu ynden baklrsa), rahmetin ta
kendisidir. nk baz inatlar iyilik diresine sokmak ve dnyay da dzene sokmak
(ancak) klla (silahla, caydrc gle) olabileceinden, kl da Allahn rahmetindendir ki,
zulme urayanlarn intikmn zalimden almak, insanlar arasnda hkmleri ve adaleti
uygulamak, ancak klla mmkn olur. Dzeni korumak, halk bir noktada toplamak ve

herkesi faydal bir ie yneltmek ve milletin rahatn salamak da hep klla olduundan,
kl insanlar iin bir eit rahmettir.(IX/3492, Enbiy sresi, 107. yetin tefsri)
REALPOLTN DEVRE GRE DEMES.
[Ey Peygamber! Kfirler ve
mnfklarla mchede et ve onlara szde ve ite iddetli ve sert davran. Onlarn hiretteki
yerleri cehennemdir. Ve o varlacak ne kt bir yerdir.](Tahrm sresi, yet: 9) yetteki
kfirle kast, alenen aka inkrcln ln eden kimsedir. Mnfk ise inkrn kalbinde
saklayp, dtan mmin grnen kii olup, kfirle mnfk arasnda byle bir fark
olduundan, yette her ikisi de ayr ayr anlmtr. Fahr-i Rz ve Hzinin verdikleri bilgiye
gre, bu ilh emir, slmiyetin kuvvet bulup, artk onlara kar alttan alma zamannn
getiinde, inmitir. Bu kfirler Hz. Peygambere ve sahblere her trl alakl
yaptklarndan, iddet ve sert davrana layk olduklarna iret edilmi ve onlarn
cehennemlik olduklar bildirilerek, onlarn Allahn Elisinin iltiftna layk olmadklar
aklanmtr. Bu ayrnty gz nne alrsak yetin mns yle olur: [ Ey Peygamber! Sana
hitap ederim ki, slmiyet kuvvet kazanp, artk kfirlere ve mnfklara kar klla karlk
verebilecek bir duruma geldiinden, sen kfirler ve mnfklarla harp ederek, onlar dne
davet et. nk, onlara yumuaklk gsterme zaman gemitir. Bundan tr, klla ve etkili
szle mchedeye devam et ki, dnin yce olsun. nk, onlara klla slmiyetin gll
gsterilmedike, bu kiiler, dn-i slmn ycelmesine engel olmaya almaktan
vazgemezler. Artk onlara merhamet etme, nk merhamete layk deildirler.(XIV/6006)
(Medne devrinin ikinci dneminde inen bu sredeki bu emir, scak sava ortam devam ettii
zaman dilimindedir. Bu dnem her yl Mekke mrikleri ve dier putularla kk veya
byk savalarn devam ettii dnemdir. Artk Mekke dnemindeki, aznlk durumunun
realpolitii deimitir. i.y.)
BARITA YARAR GRRSEN, BARIA YNEL. Allah Tel yukardaki yette
Mslmanlara sava letlerini hazrlamay emrettikten sonra, eer kfirler bar isterler ve
bar da Mslmanlar iin uygun olacaksa, bara ynelmekte bir saknca olmadn
aklamak zere yle buyurmutur: [Eer kfirler, sizin kuvvetinizi kefettiklerinden ve
sizden onlar zerine bir korku meydana geldiinden, kalplerindeki bu korku zerine bara
ynelir ve bar isterler de, sen de barta yarar grrsen, bara sen de ynel. nk,
gerektiinde bar anlamas yapmakta bir saknca yoktur. Ve bara bylece yneldikten
sonra ileri Allaha havle et...(Enfl: 61)] Fahr-i Rz, Nisbr ve Hzinin aklamalarna
gre: bu yetin hkm, kl (savama) yetinin gelmesiyle yrrlkten kalkmtr diyenler
varsa da, doru olan bu deildir, yani yetin hkm kalkmamtr. nk gerektiinde bar
yapmak, dier bir zamanda yine gerekirse sava lnna engel deildir. u var ki,
Mslmanlar iin barta yarar olduundan bar yaplrsa, slmn kuvveti yeterli olduunda,
bir seneden fazla bar da yapmamak lazmdr. Ama slmn kuvveti bu kfirlerle savamaya
yeterli olmayacak derecede zayfsa, on seneye kadar bar uzatlabilir. On seneden fazla bar
yapmak doru deildir. Ama, kfirlerin gll ve slmn zayfl on sene sonunda da
devam ediyorsa, Mslmanlarn mm (lideri) bar yenileyebilir. nk (burada unu da
dnmek lzmdr ki) barn uzatlmas Mslman halk tembelletirdii gibi, subaylar ve
yneticilere de tembellik gelir ve sava sanat unutulur ve Mslmanlarn gcne zfiyet gelir.
Bu da, Mslmanlar iin uygun grlecek bir i olmadndan, barn mddetini uzatmak
doru deildir. (V/1923-1924)
(Bar sadece bir yl iin veya en fazla on yl iin yapma/kabullenme, Kurnn retisine
veya bir yetine dayanan bir aklama deildir. Hz. Peygamberin Mekke mrikleriyle
yapt Hudeybiye anlamasnn sresi, fkhlarn ounca aynen benimsenerek ve
yorumlanarak, asrlarca fkh kitaplarnda tekrarlanmtr. Konuyla ilgili olarak Abdlhamid

Eb Sleymann Trkeye otuz yl kadar nce tercme edilen slami Uluslar Aras likiler
Teorisi adl almaya baklabilir. i.y.)
BARII MZALA, KORKMA. ..Yani, Ey Peygamberim! Eer kfirler bar istemekle
sana hle yapmak isterlerse, sen onlarn hlelerinden ende etme. nk bar anlamasndan
sonra hle yapmak, hyanet olduundan sonusuz kalr. Btn her eyinde seni koruyan ve
btn ilerinde sana mtevell (hm, koruyucu) olan Allah Tel onlarn ktln def
etmekte sana yeter. O nedenle, grnrde bar isterler de, sen de bar yapmakta yarar
grrsen, bar imzala. O kfirlerin kalplerinde gizli olan eyi teft etme. Onlarn hlesi size
kar tesr edemez. (V/1925, Enfl: 62-63. yetlerin tefsri)
MRTEDLERLE SAVAI ERTELEMEK. zetle, sril Oullarnn buza heykeline
ibdet ederek, irke dtklerini grnce Ms aleyhisselmn hiddet dolu olarak Hrn
aleyhisselma bardn, niin bu buzaya tapanlarla savamadn sorup (orijinali: niin
onlarla mukteleye kym etmediini sul edip), fke ile birderi Hrnun sandan ve
sakalndan yakalad srada, birderinin Msnn merhametini ekmek iin annesinin ismini
anarak Msnn kalbini yumuatmaya alt ve bu adamlarla niin savamadnn sebebi:
(temelli) ayrla sebep olma korkusu olduunu belirterek, iin sonunun nereye varacan
dndn Msya sylemitir. (VIII/3336, T-H suresi, 94. yetin tefsri)
(Dnden dnmlerle veya dnden dnm grlen veya (dnyann her hangi bir yerinde) dne
hakaret edenlerle savaa girimeden/onlar cezalandrmadan/onlara byk tepkiler
gstermeden nce, onlar ikn edecek (Ms gibi) birisini beklemek /armak /
grevlendirmek mutlaka takip edilmesi gereken bir sretir. Byle kiileri ikn iin (fkh
kitaplarnda getii gibi gn deil) on gn, yirmi gn, otuz gn veya daha fazla bir sre de
uralabilir/uralmaldr. Kurnn anlatt yukardaki olayn sonunda, Ben srilin
buzaya tapanlar bundan vazgemiler ve tevbe etmilerdir. Bizim de grevimiz/arzumuz,
insanlar cezalandrmak deil, doru inanca kavumalar iin elden gelen btn gayreti
harcamaktr. i.y.)
(Ey Peygamberim!) Sen, kfirlerin dediklerine sabret. (Sen) Gnein domasndan nce ve
batmasndan nce Rabbini hamd ile tesbih (etmeye devam) et. Gecenin bir ksm saatleri ile
gndzn farkl vakitlerinde de tesbih et ki, Allahn rzsna eresin. Yani, kfirlerin
eziyetlerine sabretmek lazmdr. nk, helklar iin belirlenen vakitleri geldiinde, zaten
helk olacaklardr..(VIII/3364, T-H sresi, 130. yetin tefsri)
CHD-I KEBR KOLAY DEL.
Mekke caddeleri, dolu sefl
Bu ie ancak Allah kefl
(Ey Peygamberim!) ayet dileseydik, elbet her kente bir uyarc bir peygamber gnderirdik.
(Fakat evrensel uyarclk grevini sana verdik). O halde, kfirlere boyun eme ve
bununla (Kurnla) onlara kar olanca gcnle byk bir sava ver! (Furkn sresi: 51-52.
yetler) Mehmed Vehbi Efendi ise yetlere yle mel ve tefsr vermitir: [Ve eer Biz
istemi olsaydk, her yerleim biriminde, orann ahlisini korkutacak bir peygamber
gnderirdik. Ve fakat btn yerleim birimlerine yalnz seni gnderdik ki, bu (evrensel) dni
anlatmn hepsini kapsar. (Biz btn kentlere gnderince seni, ey Peygamberim! Sen,
kfirlerin szlerini dinleme ve grlerine) taat etme. (Ey Peygamberim!) Sen Kurn ile
onlarla byk cihadla mchede et ve onlar Hak yoluna davete al.] Allah Tel her
yerleim biriminde peygamberlik grevini sana verdik demekle, Hz. Peygamberin btn
insanlara eli olduunu aklamas, hem Hz. Peygamberin nn yceltmedir, hem de onu

btn dnya zerine stn klmaktr. Esasnda birok peygamberin grecei vazfe toptan Hz.
Peygambere yklenmitir...yetteki cihadla kast, sava olma ihtimli varsa da, bu
(anlamda kullanlmak) ihtimli uzak bir ihtimldir. nk sava ile emir, hicretten sonra
gelmitir. Bu yet ise, Mekke dneminde inmitir. Gl szler ve kantlar ortaya koyarak,
beyinsizler ile szl cihd edip onlar susturmaya almak, klla cihaddan daha byk
olduundan, Hz. Peygamberin Mekkedeki cihdna cihd- kebr (byk cihd) denilmitir.
(IX/3848)
Onlar (Mekke mrikleri) bir tuzak kurarlar, Ben de bir tuzak kurarm. Kfirlere mhlet ver,
onlar biraz hallerine brak (pek yaknda desteimiz sana gelecek).(Trk sresi, 15-16-17.
yetler) (zek ve di., 590) Mehmed Vehbi Efendi de bu yetlere yle mel ve tefsr verir:
[Mekkenin mrikleri Kurn iptal ve n sndrmek iin hle stne hle yaparlar ve
Kurna layk olmadk eyler sylerler, Ben de onlarn hlelerine karlk, hle mumelesi
yaparm.] Onlar derhal azpla yakalamam. Bir sre msade ederim ki, cretlerini artrrm.
u halde Allah Telnn onlara yapm olduu hle mumelesi, onlara istidrc olarak mhlet
vermesidir. Onlar verilen bu mhletle gururlanrlar. Kurna saldrmaya cretleri artar ve
hirette grecekleri azp da oalr. Yahut Cenb- Hakkn hle mumelesi, onlarn hlesini
(tuzan) Peygamberinden def etmesidir/gidermesidir. nk, onlar Allahn Elisinin
dnini iptle altlar, ona karlk Cenb- Hak da dnini yce klarak, Kurnn nrunu
dnyaya yayd. Velhsl onlar ne kadar krletmeye alsalar da, Allah Tel o nru o kadar
parlatt ve kuvvet verdi ve onlar zayflatt ki sonuta hezmete uradlar. [Ey Peygamber!
Kfirlere mhlet ver] Zir, onlarn helklerine az bir zaman kald. O nedenle sen tel etme ve
acele intikamlarn arzu ederek, kendine zahmet verme. Zir vakti gelince Biz onlardan
intikmmz alrz. Fahr-i Rznin verdii bilgiye gre, helklerine az bir zamanla kast,
Bedir sava olma ihtimali vardr. Zir, Bedir gnnde Mekke mrikleri yenilmi ve rezl
olmulardr. Bu yetin inmesinden drt-be yl sonraki bu yenilgide, Eb Cehil de dahil,
Mekke mriklerinin slma dmanlkta ileri gelenlerinden yetmi tanesi can vermilerdir.
Yahut az bir zamanla kast kyamet gndr. nk kyamet gn uzak gibi gelse de
yakndr. (XV/6414-6415)
(Mehmed Vehbi Efendi: bu yette belirtilen mhlet (sre) vermek, kl (sava) yetinin
inmesiyle hkm kalkmtr dese de, bu yete benzeyen ve sabr tavsiye eden ve kfirlerin
ar basks altnda bulunulan Mekke dneminde inen pek ok yet vardr ki, zulm altndaki
Mslmanlarn sabrlarn/sebatlarn/dayanma glerini artrc etkileriyle, mminlerin
kalplerini kuvvetlendirmektedirler. O nedenle, bu ve benzeri yetlerin hkm kalkm
olmayp, bu yetler, deiik zaman dilimlerinde deiik corafyalarda aznlk konumunda ve
bask altnda yaayan Mslmanlar sessiz direnie ve mnlarn korumaya, Kurn
almalarn srdrp, ibdetlerini/dularn artrmaya ve bu yolla zaferi Allahtan beklemeye
tevik etmektedirler. Mminler zulm altnda da olsa youn ibdetlerini srdrrlerse, bir
gn gelecek Ms ve toplumunun Firavunun zulmnden kurtulduu gibi, onlar da
kurtulacaklardr. i.y.)
SELM DEYP, GEP GTMEK, SATAANLARA.
SATAANLARA PEK
CEVAP VERMEMEK ULUSLAR ARASI ARENADA. O Rahmn (ok merhametli
olan) Allahn kullar onlardr ki, yeryznde alakgnllkle yrrler ve kendini bilmez
kiiler kendilerine laf attnda selm derler (geerler). Onlar ki gecelerini Rablerine secde
ederek ve ayakta (namazda) geirirler. (Furkn: 63-64) Mehmed Vehbi Efendi ise bu yetlere
yle mel ve tefsr veriyor: [Allahn hlis kullar o kimselerdir ki, onlar yeryznde
sknet, ar ballk ve alak gnll bir ekilde yrrler. Sokakta gezerken asla kibirli
deildirler. Gayet skin ve hogrldrler. Hatta hi kimseyle, tartmaya girmezler. Ve
onlara baz chiller, sevmedikleri szlerle hitp ettiklerinde, onlar o chillere selmetle du ile

karlk verir ve size selm olsun derler.] Ve onlarn fen szlerinden etkilenip, irkinlikle
karlk vermezler. Ve intikam almalar mmknse de, buna ynelmezler. nk, doalarnn
temizlii gerei, yumuaklkla mumele eder ve fkelerini bastrarak, ilh hkmn akna
rza gsterirler ve Allahn takdrine teslimiyetle yetinirler. Gndzleri byle yaparlarken,
geceleri de: [Allahn hlis kullar o kimselerdir ki, onlar gecelerini Rablerine secde ve
Allahn huzurunda ayakta geirirlerHlis kullarn, chillere ancak ve sadece selmla
karlk vermelerinden kast, chillerin ktlklerinden kurtulmay istemek ve onlarn kt
davranlarn grmezden gelivermektir.(IX/3859-3860)
DRE EDVERMENN VCP OLDUU YER
DE VARDIR.
Mminlerden sana uyanlara, kanadn indir ve alakgnllkle onlarla sohbet et, gayet tatl
sz syle ve yumuak davran.(uar: 215) Allahn Elisine uyan her mmine
alakgnll davranmak lzmken, baz mminlere alak gnll davran demek,
samimiyetle inananlara aakgnll davran, inancnda samimi olmayan mnafklara aldr
etme demektir. te, mminler tarafndan her zaman yardm edilmesi gerekenler, hlis
mminolan samimilerdir; yoksa ismi Ali, Veli olup, grnte Mslman, ama ii inkrla
dolu olan mnfklar, yardma layk deildirler. Fakat zamann gereine gre, yumuak
davranma/alttan almann vcip olduu da olabilir. nk ktnn ktlnden,
edepsizin edepsizliinden kendini korumak, her Mslman iin bir grevdirnk,
Allahtan korkmayanlardan korkmak lazmdr. (X/3961)
KONUMADA/TARTIMADA/MZKEREDE ALTTAN ALMAK (ISLAMIC
DIPLOMACY : TO BE PATIENT AGAINST AGRESSIVE DISCOURSES OF
NON-MUSLIMS) (Ey Peygamberim!) De ki: Gklerden ve yerden size rzk veren kimdir?
De ki: Allah. O halde biz veya siz, ikimizden biri, ya doru yol zerinde veya ak bir sapklk
iindedir. De ki bizim ilediimiz sutan siz sorumlu deilsiniz; biz de sizin ilediinizden
sorulacak deiliz. De ki: Rabbimiz (kyamet gn), hepimizi bir araya toplayacak, sonra
aramzda hak ile hkmedecektir. O en dil hkm veren, (her eyi) hakkyla bilendir. (Sebe
sresi, 24, 25, 26. yetler) u yette irh-i inn vardr: yani mriklerin hiddetini
ekmeyecek bir konuma sitilini benimseyip onlara kar alttan alma ve
yumuak davranmadr. Mesel birinci yette (24. yet) sizden veyahut bizden birimiz
hidyette, dieri dallette (sapklkta) denilmitir. Halbuki mminlerin hidyette
olduklarnda phe yoktur. Fakat Allahn Elisi elbette biz hidyetteyiz demi olsa,
mriklerin hiddetlenmelerine ve sz dinlememelerine sebep olacandan, Hz. Peygamber,
onlar yumuatmak ve szn dinletmek iin, hidyet ve dallet kelimeleri ile siz veya biz
kelimlerini yan yana anarak beraberce zikretmitir. Yine ikinci yette, Hz. Peygamber suu
kendi grubuna ve davran mriklere nisbet ederek, kendilerinden amm ecramn ve
mriklerden amm tameln ile ifde etmitir ki, kfirleri insfa davet etmektir. Halbuki
suun sahibi mriklerdir. nk irkten daha byk bir su olmaz, ama Hz. Peygamber: siz
sulusunuz demi olsayd, onlarn hiddetlenmesine sebep olur ve slma armaktan
maksat hsl olmaz, alma boa gitmi olurdu. nc yette, kyamet gnnde her
topluluun bir araya gelecei ve Cenb- Hakkn gruplar arasnda adletle hkmedip
tartmay bitireceini, ve hakl ile hakszn orada meydana kp, hi kimsenin bir
diyeceinin kalmayacan aklayarak, hem hiretin gerekleeceine, hem de btn
problemlerin zmleneceine iret ederek, en sonunda olacak eyleri ifde
etmitir.(XI/4514-4515) Allahn Elisi, karsndakinin durumuna gre sz sylerdi. te
byle konumaya irh-i inn denilir. Yani, farz edelim ki durum sizin dediiniz gibidir. O
halde size ne gibi zarar vardr ? Zira, sizin dediiniz gibi ben dallet (sapklk) zere olsam,
zarar bana ittir. u halde siz niin tel ediyorsunuz ? Ve size ne oluyor ki kendinize bunu
bir i yapyorsunuz? Eer ben hidyette isem, Rabbimin bana vahyettii Kurnla doru yolu

tutmuumdur ve o yola sizi davet ediyorum. Eer bana uyar, szm dinlerseniz, siz de
hidyet zere olmu olursunuz demektir.(XI/4540, Sebe sresi, 50. yetin tefsri)
ALTI GN MESELES. Kuranda Allah Telnn gkleri ve yeri alt gnde yaratt
bildirilir. Mehmed Vehbi Efendi buna dikkat eker: Gklerin ve yerin yaratlmasndan nce
gn var olmadndan, burada alt gnle kast, alt gnn miktardr. Allah Telnn
gkleri ve yeri bir saniyede bile yaratmaya gc yettii halde, alt gn miktar bir srede
yaratmas, kullarna acele etmemeyi, dnerek, tedbirli hareket etmeyi retmek
iindir. (IX/3855, Furkn sresi, 59. yetin tefsri)
SUBAYLARIN DA ERLERN DE BDETLER AZ OLDUUNDAN, I. DNYA
SAVAINI KAYBETTK. Birinci Dnya Savanda neden yenildiimiz, zerinden yz yl
getii halde, hl cesaretli bir ekilde tahll edilebilmi deildir. Esasen, 13. yzyldaki
Mool saldrlarnn veya Endls kaybetmemizin bile gerek sebepleri zerinde pek
durulmu deildir. Oysa Mslmanlarn aynaya bakmaktan korkmamas, yzlerinde bir kara
varsa bunu grmesi ve temizlemeye almas gerekir. Mesel Timur saldrs ncesinde
Anadoludaki kadlarn rvet aldklar, bu yzden de Yldrm Beyaztn onlarn hepsini bir
salona toplayp yakn bunlar dedii, fakat araya girenlerin kadlar kurtardklarn Ahmed
Cevdet Paa Kss- Enbiyda anlatr. Timur saldrs ncesinde Anadoluda beyul-yne
denilen hleli fiz uygulamas da yaygndr. Ceml el-Malt gibi byk bir lim bile bu
yoldan byk paralar elde etmi, fakat Timur olayyla bu yolla toplad servetini
kaybetmitir. Gadilya Kornoukhova, Tataristandaki Mslmanlarn 19. yzyl sonu ve 20.
yzyl balarnda, youn olarak faizcilik yaptklarn, 23-24 Austos 2013deki Avrupa ktisat
Tarihi Konferansndaki bir tebliinde not olarak kaydeder. Orta Asyann ve Tataristann,
Krmn Rus igali altna girmesinin nedenleri zerinde: hangi virsler bu Mslman
toplumlar zayf drd de, kfir istlsna uradlar? sorusunun cevabn bulmak iin
allmaldr. Bu sorunun cevab bulunursa, bir daha ayn kt durumlara dmemek iin de,
reete yazmak kolay olacaktr. Mesel beyul yne, Mool saldrlar ncesi Orta-Asyada
da yaygn bir pislik idi ki o yllarda yazlan fkh kitaplarnda bu konuda hayli bilgi vardr.
Zamanmzda ise Malezyadan Krfezdeki Arap lkelerine, oradan Trkiyeye, oradan
Amerikaya Kanadaya kadar son yllarda hzla yaylan faizsiz bankaclk diye isimlendirilen
sektrdeki uygulamalarn ou da beyul-yne gibi, gizli (hleli) faiz uygulamas olup,
zamanmzda mmet-i Muhammedin bana gelen fec bellarn ou da, belki bu yzdendir.
Mehmed Vehbi Efendinin, Osmanlnn ykln 1861 ylnda domu bir insan olarak,
ayrntlaryla bilen bir lim ve ynetici olduundan, I. Dnya Savanda Osmanllarn
yenilgisi ile ilgili deerlendirmeleri/ gzlemleri her halde ok nemlidir:
Ama mminler, hireti dndklerinden ve hirette alacaklar sevab dndklerinden,
dnya hayatn ok dk grdklerinden, savaa sarldklarnda savatan firr etmek gibi bir
alakl yapmazlar ve cesaretle dman karsnda direndiklerinden, bir mminin on
kfire glip geleceini Cenb- Hak bu yette (Enfl: 65) aklamtr. Fakat bu yet,
inanc salam Mslmanlar hakkndadr. Ancak bir zamandan beri, Mslmanlarn
inancna zayflk geldiinden ve bilhassa ba tutanlarn (idrecilerin) durumu, eski
Mslmanlarn hallerine ok aykr olup, rahat meakkat zerine tercih etmek kendilerince
nemli olduundan, savalarda bozgunlar meydana gelmi ve git gide dman egemen
olmutur. zellikle u geirdiimiz Birinci Dnya Savanda subaylarn ounun manev
deerlere gvenmediklerinden ve aldr etmediklerinden, erlere de ayn dnceleri empoze
etmeye almalar, gerek erlerin ve gerekse halkn nefretlerine sebep olduundan, milletin
(ordusu ile) ba zlm ve biri birlerine dman gibi bulunmak yaygnlamtr. Bu
nedenle de, her tarafta dmanlar glip, biz malub olup, memleketimiz elden gitti ve

askerler mahvoldu da, hl sebeplerini kefedemediler. (Yenilginin) Sebep(i): Mslmanlarn

biri birlerine kar gveni olmayp, slm ban zlmesidir. nk dn nemli bir
konu deildir dediler. Halbuki, milletlerin fertlerini biri birine balayan, ancak dndir.
Dnden daha gl bir ba olmadndan, dnin hibir sebeple ihmli doru olmaz.(V/1929)
(Orijinal metin yledir: Bhuss, u geirdiimiz harb-i ummde ekseri zbitnn
mneviyta itimadlar ve mbltlar olmadndan, efrd da o yolda altrmaya almalar,
gerek efrdn ve gerek ahlnin nefretlerini mcip olup olduu cihetle milletin rbtas
zlm ve yekdierine hasm gibi bulunmak taammum etmitir. Binenaleyh; her tarafta
dmanlar glib biz malb olup memleketlerimiz elden gitti ve efrd mahvoldu da hal
esbbn kefedemediler. Sebebi; Mslmanlarn yekdierine kar itimad olmayp rbta-i
slmiyenin zlmesidir. nk; diyneti ehemmiyetten iskt ettiler. Halbuki; milletlerin
efrdn biri birine rapteden ancak diynettir. Binenaleyh; diynetten daha kav bir rbta
olmadndan diynetin hibir sebeble ihmli ciz olamaz.)
EN AZ YARISI KADAR OLMALI GC MSLMANLARIN, KFRLERE
KARI. imdi sizde (savaa kar) bir zayflk olduunu bildii iin, Allah sizden (yk)
hafifletti. O halde sizden sabrl yz (kii) bulunursa, (onlardan) iki yzne glip gelirler. Ve
eer sizden bin (kii) olursa, Allahn izniyle (onlardan) iki bin (kiiye) glip gelirler. nk
Allah sabredenlerle beraberdir. Enfl sresinin bu 66. yetini Mehmed Vehbi Efendi yle
mel ve tefsr yapar:
Allah Tel slmn az olduu zamanda bir mminin on kfire (kar) savunmas gerekip
firrnn doru olmadn akladktan sonra, slmn okluu zamannda (ise) bir mminin
(ancak) iki kfire savunmas lazm olup firr etmesinin doru olmadn ve slmn ilk
dnemine gre, (Mslmanlarn) sava ykmlln azalttn aklamak zere: [Ey
Mminler! Btn ilerinizi kolaylatran Allah Tel sizden harp ilerini de hafifletti ve
arla tahamml edemeyecek derecede sizde zayflk olduunu bildi. Bu yzden, eer
sizden sabrl yz kii olursa, kfirlerden iki yz kiiye galip olur ve eer bin kii olursa
Allahn izniyle iki bine galip olur ve Allah Telnn yardm sabredicilerle beraberdir.] ..Bu
yet (Enfl sresi: 66), evvelki yetin (Enfl: 65) hkmn kaldrmtr ve cumhr-u
mfessirnin mezhepleri de budur (slm Trihi boyunca mehur olmu Kurn bilginlerinin
ok byk ounluunun gr budur). (Yalnz) limlerden Eb Mslim Isfahn:
yetlerin her ikisinin hkm kyamete kadar geerlidir, nesih (hkmn kalkmas) yoktur
demise de, u kadar ki, ilk yetin hkm baz artlarla geerlidir ki, (kendisinin on kat
dmana kar koyacak Mslman askerin) sabrl ve cesaretli, inanc tam, azm-i salam,
kalbi kuvvetli ve ciddiyetle beraber, elinde kuvvet olmas lazmdr. Bu artlar kendisinde var
olan kimseler hakknda ilk yetin hkm geerlidir ve ona gre davranmak Eb Mslime
gre, mmkndr, (yet) mensh (hkm kalkm) deildir. Ama bu artlar mevcut olmayan
kimseler hakknda ikinci yetin (Enfl: 66) hkm geerlidir. Bu yette zaaf=zayflkla
kast, vcut zayfldr veya kalp (mneviyt) zayfldr. Hangi mn kastedilmi olursa
olsun, zayflk hli: ykml olunan hizmeti yerine getirmede zorluk var demek
olduundan, ilk yetin hkm ile Mslmanlar zerine binen arl, ikinci yetle Allah
Tel Mslmanlar zerinden kaldrmtr. (V/1930-1932)
(Baz limler, yetin kuvvete yapt vurgudan ve Mslmanlarn kfirlerin en az yars
kadar olmazlarsa, sava kabul etmeyebilecekleri/savamayabilecekleri konusunda Kurnn
verdii msadeden/izinden hareketle, kuvvet kavram zerinde dnerek, savaacak
Mslmanlarn kfirlerin silah gcnn de en az yarsna sahip olmalar grn
dillendirmilerdir. yetin ikiye-bir oran iin, (ilk) msade ettii Mslmanlarn sahbler
olduu da unutulmamaldr. Yani onlar kadar yksek mna sahip Mslmanlar iin bile

oransz bir dmana kar k(ma)mak konusu deerlendirilmeli; son otuz ylda zaman zaman
grdmz gibi, yirmi Mslman yirmi tane kalenikofu ellerine alp, bir sper
gc dize getirmeye almamaldrlar. Snnetullah konusu iyi dnlmelidir. Hz.
Peygamber, kendi dneminde stanbulu yz sahbsiyle basmay hi dnmedii gibi,
Kuds iin bile byle bir plan yapmamtr. inde 53 yln geirdii Mekke iin bile byle
korsanvr projeleri gndeme getirmemitir. Konuyu zamanmz iin dnrsek, on
kfirin elinde on tane makinal tfek olsa, bu g ile iki- yz ve hatta daha fazla Mslman
ldrebilirler. Veya kck bir kfir lkesi, elindeki yz tane atom bombasyla, evresindeki
15-20 tane Mslman lkesindeki yz milyonlarca Mslmana hcm edebilir ve hayli ar
zarar da verdirebilir. O nedenle Mslmanlarn kuvvet konusunda, insan says kadar, silah
(kalitesi ve) saysna da nem vermeleri/bir harekete girimeden dnmeleri gerekmektedir.
Burada Abdulhamid Eb Sleymann krk yl nce fark ettii baz incelikleri de grmek
faydal olacaktr:
Mtehid mam Mlik (b. Enes) yetlerdeki nemli unsurun savalarn saysndan
ok, g kavram olduunu anlamt. Yirminci asrn ikinci yarsnda ada bir hukuku
(olan Seyyid Sbk, Fkhus-Sunnede) ayn izgiyi izlemektedirEl-Mhezzeb yazar
diyor ki: Eer kfirlerin says, Mslmanlarnkinin iki katndan fazlaysa kamakta bir
saknca yoktur. Ancak yok olmayacaklar kesin gibiyse, direnmeleri daha fazletlidir. Yok
olmalar daha muhtemelse, ynelebilecekleri iki yol vardr. lki, Allah Kendinizi kendi
ellerinizle tehlikeye atmayn (Kurn, Bakara: 195) buyurduu iin oray terk etmelidirler.
kinci gr, terk etmeleri farz deil, mstehaptr. nk ldrlrlerse ehid
olacaklardr...mam- Mlike dayanan bnul-Mcinun grrne gre ise, zayfln
sayyla deil, g ile ilgisi vardr ve bire kar bir bile olsa, dmann
daha iyi bir ata veya klca ve daha salam bir vcuda sahip olmas
halinde kamakta bir saknca yoktur. (Eb Sleyman, 85-86)
MSLMANLAR

GSZ DE OLSALAR, GLP GELRLER M?

Abdlhamid Eb Sleymann slmn Uluslar Aras likiler Teorisi adl almasnn

zerinden de bugn krk yl gemi bulunuyor. Bu krk yl (1973-2013), slm dnyas iin
son derece skntl/alkantl/hareketli bir krk yl olduundan, bu dnemin birka paragrafla
slm uluslar aras ilikiler ynnden deerlendirilmesi inaAllah faydal olacaktr: Fkh
kitaplarndaki geleneksel gr zerinde fazla kafa yorulmad iin, bugn yeryzndeki bir
buuk milyar Mslmann ounluu hl Mslmanlar gsz de olsalar, muzaffer
olurlar inancna sahiptirler ve bu nedenle de elinde sadece piyde tfei olan kk kk
gruplar, ABD gibi, Rusya gibi, in gibi super gce sahip gayr- Mslim lkelerle sava(lar)
srdrmeye almaktadrlar. Son yirmi yln bilanosuna bakarsak, sonu: yenilgidir,
hezmettir, binlerce hatta onbinlerce ehid verilmesine ramen olumlu bir sonu
alnamamtr, alnma ihtimali de yoktur. Bu mcahidlerin byk devletlere saldrmalar
sonucu, bu byk kfir gler de karlk verme bahanesiyle ok ar kara-hava ve deniz
aralaryla/silahlaryla, kendilerine sava aan Mslmanlar olsun, silahsz Mslmanlar
olsun, slm topraklarn bombalamakta, terrist yakalyoruz bahanesiyle, on binlerce
masum insan Baram ss gibi, Eb Gureyb hapishanesi gibi, Guantanamo ss gibi ismi
duyulan; ama ounlukla da ismi duyulmayan, Avrupadaki yahut Byk Okyanusdaki
adalarda ikencelerden geirilmekte, yz binlerce Mslman rzna geilip ldrlmektedir.
Durumun u andaki fotoraf bu ekilde gzmzn nnde ekillenirken, dier bir bak
asyla baklrsa: bin drt yz yllk slm tarihi boyunca Mslmanlarn sayca az olmalarna
ramen, kfirleri yendikleri savalar da olmutur. Ama bu savalarda da g dengesi, imdiki

kadar, arada uurum olacak ekilde olmamtr. Bu savalarda Mslmanlarn says az olsa
da, bazen teknik ynden, bazen de taktik ynnden stnle sahip olduklarndan
dmanlarn yenebilmilerdir. Bu noktada Hlid b. Veldin Mtede (kendilerinin otuz kat)
yz bin kiilik Bizans ordusuna kar istemeyerek/beklemedikleri bir anda savaa girmek
zorunda kalan sahb ordusunu, gzel bir manevra ile savatan ektiini ve bu slm kuvvetini
yok olmaktan kurtarp, slimen Medneye gtrdn de hatrlayabiliriz. Byle ok byk
ve orantsz bir gle savatan orduyu ektii iin, Hlid b. Veld Hz. Peygamber tarafndan
knanm azarlanm deildir veya Hz. Peygamber onlara neden amcamn olu Cferin ve
(ilk Mslmanlardan) Zeydin ehid olduu gibi hepiniz ehid olmadnz dememitir. Hac
lbey komutasndaki Srpsndnda olduu gibi veya Malazgirtte olduu gibi, kfirlerden
daha az bir gce sahip olunmasna ramen kazanlan zaferler de vardr. Ama bunlar ndiren
olmu olaylardr. stisn(lar) zerine hkm bin edilmez Gerek Kurnn iyi okunmas,
gerekse Kurnn en gzel ekilde uygulanmasndan baka bir ey olmayan Hz. Peygamberin
hayat (uygulamalar) ise tedbirli olmay nermektedir. Hz. Peygamber aznlk konumunda
ve bask/terr altnda geirilen on yllk Mekke dneminde, Mslmanlarn silahlanmasna
izin vermemi, bu dnem ok byk/bazen dayanlmaz llere varan bir sabrla
tamamlanmtr. Yalnz, Mekke dneminde ok bunalan Mslmanlar iin bir rahatlama
salayan hicrete (ge) izin verilmi ve Mslmanlar iki defa Habeistana g ederek,
dnlerini burada yaamaya devam etmilerdir. En sonunda da toptan Medneye hicret (g)
edilmesi, hicretin zulm altndaki Mslmanlar iin nemli bir
enstrman/alternatif olduunu gstermektedir.
Sudi Arabistanl olan Abdlhamid Eb Sleymann 1973de Pennsylvania
niversitesinde tamamlanan doktora almas, 1973 ylnda yine Pennsylvaniada
baslmtr. Fakat bu almann slm dnyasnda etkili olamamasnn sebebi,
1967de (Msrn Sin yarmadasndaki btn topraklarnn ve Gazze), Kuds ve Filistinin
srail igali altna dmesinden sonra, Filistin Kurtulu rgtnn silahl mcadeleye
girimesi ve bu mcadelenin bundan sonraki krk be yl boyunca slam alemince mecburen
desteklenmesi sebebiyle, slma gre gler dengesi konusunun hi gndeme
getirilememesidir. Kitabn basld 1973 ylnn Ekim aynda, alt gn sren Arap-srail
savanda Msrn baz kuvvetlerinin (ve esas olarak yerel slamc savalarn) Svey
kanalnn kar tarafna geip, srail altndaki baz topraklar kurtarmalar, fakat daha fazla da
bir baar kazanamamalar, bunun zerine de Suud Kral Faysaln giriimiyle Bat lkelerine
kar balatlan petrol ambargosunun aylarca srmesi sonucu, canlar yanan Bat lkelerinin
srili ikn etmeleriyle, srilin Sn yarmadasndan ekilmesi (gibi olumlu bir sonucun
alm olmas) de, slm dnyasnn (lim ve dnrlerinin) slma gre g dengesini
dnme ve konumalarnn ertelenmesine yol amtr. Bu ertelemede elbette, Patni, Mr,
Kemir gibi blgelerde ezilen Mslmanlarn silahlanmalar ve zengin Mslman lkelerin
bu rgtlere para yardm yapmalar, iin teorik boyutunun konuulmamas /
konuulamamasnn devamna da yol amtr. nk iin teorik boyutunun konuulmas,
konuan kiilerin hin, korkak Batnn ua, Batnn gc karsnda bylenmi,
takv yoksunu olarak yaftalanmalarna yol aacakt. Ardndan 1979 Aralk aynda
Afganistann igali, artk bu konunun konuulmasn tamamen gndemden kaldracaktr.
Artk Abdlhamid Eb Sleymann grleri hi okunmamakta, Afganistan dalarnda birka mchidin koskoca bir Rus tank birliini nasl imh ettii ve benzeri olaylar
anlatlmakta/yazlmaktadr. Afganistan cihadnn epey uzun srmesi ve mcdele komnizme
kar yapldndan ABDnin elli eyaletinin tamamnda Afganistan mchidlerine yardm
toplanmas iin izin verilmesi, daha sonra da, ABDden salanan Stinger fzeleriyle Sovyet
(Rus) birliklerinin yava yava geri ekilmelerinin salanmas, bu cihda Abdullah Azzm
(Rahmetullhi Aleyh) gibi (yahut Trkiyeden Maver dergisi gibi, slm dnyasndaki pek

ok karizmatik isim ve kurumun da destek olmas, kfirlerle savata g dengesine dikkat

edilmesi konusunun gndemden tamamen kaldrlmasnn da sebeplerindendir. Afganistan
olaynn birinci perdesi kapanrken bu defa Bosna savann balamas, yine dnyann her
yerindeki Mslmanlarn gerek gnll sava mcahid gndererek, gerekse dzenlenen
toplantlarla gnll balar toplamalar; bunun ardndan Makedonya Arnavutlarnn
hakszlklara kar silahl isyan balatmalar ve istedikleri haklarnn ounu elde etmeleri;
ardndan Kosovada da benzer bir silahl mcadele sonucu bamszln kazanlmas..Bu krk
yllk (1973-2013) dnemde, 2001 yl sonunda, ABDnin nclndeki Batl koalisyonun
Afganistan igali ve bu istlya kar tekrar balayan cihad, 2003 ylnda ABD-ngiliz
glerinin nderliinde Irakn igali ve bu igale kar balatlan mcadele; Kemirde
Hindistan hkmetinin Kemirin bamszl konusunda deimeyen tavr ve milliyeti
politikas yznden arlaan artlarn silahl mcadele yanls gruplar yeniden popler hale
getirmesi; Patanide Tayland hkmetinin 2012den itibaren anlama masasna oturmasna
ramen henz bir sonu alnamam olmas; eenistandaki, Dastandaki (ve bazen btn
Kafkasyaya yaylan ve) artk balayal neredeyse eyrek yzyl olacak olan Ruslara ve
ibirliki hkmetlere kar sava ve atmalar; Dou Trkistanda, altm yldr, silahsz
Mslman halka in ynetiminin orantsz g kullanmas, hapishaneleri Uygur
Mslmanlar ile doldurmas..Btn bunlar, Abdlhamid Eb Sleymann kitabnn
okunmamasnn, okunsa da, onun almasndaki faydal fikirlerin gndeme
getirilememesinin sebepleri olmutur.
Burada hem slm realpolitik asndan, hem de slm uluslar aras ilikiler bilimini tedvn
asndan, hem de Mslmanlarla, Mslman olmayan ynetimler arasndaki ilikiler
ynnden u soru da sorulmaldr: Mslman topluluklarn mutlaka bamsz bir devlet
kurmalar art mdr? Bir rnek olarak zerinde alabilceimiz bir konu Kanada
Mslmanlardr. Gnmzde Kanada hkmeti bu lkedeki Mslmanlarn akll almalar
sonucu, Mslmanlarn kendi aralarndaki problemleri eriatn kurallarna gre zmelerine
izin vermitir. Halbuki Mslmanlar otuz milyonu geen Kanada nfusu iinde ancak alt yz
bin kiilik bir toplum oluturmaktadrlar. Benzer haklar ngiltere hkmeti de birka yldan
beri Mslman toplumlara vermek iin cidd almalar yapmaktadr. Hatta ngilterenin baz
blgelerinde yerel idarelerin katklaryla bu ynde hayli ileri almalar ve uygulamalar
yaplmaktadr. Hindistan Mslmanlar da herhalde Hasan en-Nedvnin kararl almalar
sonucu, slm hukuku ile ilgili isteklerini elde etmilerdir. Yunanistandaki Dou Trakya
Mslmanlar, Sancaktaki Bonak Mslmanlar ve Tataristan Mslmanlar da dni ve
dnsel zgrlklerini koruyabilmektedirler. Bu lkede de, Mslmanlar skntlarla
karlasalar da, slm yaamlarn srdrebilmektedirler. Hatta Kuzey Kbrs Trk
Cumhuriyeti bamsz olduu halde, Dou Trakya Mslmanlar KKTC Mslmanlarndan
daha uurlu bir slm kimlie sahiptirler. Belki ayn eyi Sancak Mslmanlar iin de
dnebilir ve yle bir cmle kurabiliriz: Srbstana bal Sancakdaki Bonak
Mslmanlar, bamsz olan Bosna-Hersekdeki Bonak Mslmanlarndan daha uurlu bir
slm kimlie sahiptirler. Ayn kyaslamay Rusya Federasyonu altnda ve igal altnda olan
eenistan, Dastan ve Tataristan Mslmanlar iin de yapabiliriz. Tataristan Mslmanlar
bamszlk mcadelesi yapmadklar, cihad etmedikleri halde, yirmi yldr cihad eden
eenistan, Dastan Mslmanlarndan daha uurlu bir slm kimlie sahip olabilirler.
Dnyann her hangi bir yerindeki bamsz bir slm devletinin vatanda olan Mslmanlar,
igal altndaki veya kfir lkelerinde yaayan Mslmanlardan daha fazla slm uura sahip
olamayabilmektedirler. Elbette o zaman hepimiz Batllarn/kfirlerin mandas olalm ki daha
iyi bir slm yaammz olsun gibi bir sonuca gidemeyiz, fakat dnya Mslmanlarnn
gcn, takva seviyelerini ve slm yaay oranlarn da srekli takip etmemiz
gerekmektedir. Bamszlk istei, sonuta yzbinlerce Mslmann cannn yok olmasna,

rzlarn inenmesine sebep olacaksa (ve yine de bamszlk elde edilemeyecekse), o zaman
daha deiik eyleri dnmek gnah mdr? i.y.)
AYAKLARININ TAKIRTISINI DUYURMADAN YRMEK. [Ey Mminler! Siz biri
birinize ska ska (yaklaarak) dmannz olan kfirlerle kar karya geldiinizde,
arkanz dnerek firr etmeyin. Eer sava gnnde bir kimse kfirlerden yz evirir ve
arkasn dner kaarsa, Allahtan inecek gazap ve azabyla dner ve onun makam
cehennemdir ve ne kadar irkindir onun varacak yeri olan cehennem. Ancak bundan daha
nemli ve gerekli bir (dman) grubuyla savamak iin veyahut karsndaki dman birliine
hle olmak veyahut baka bir slm birliine katlmak ve onlar glendirmek iin, savatan
dnerse, onun bir zarar yoktur.] yetteki zahfen kelimesi yava yava dmana
sezdirmeksizin yrmek mnsnadr. Buna gre zahfen mminlerin sfatdr. Ve yetin
mns (o zaman) yledir: [Ey Mminler! Dmannza kar az az ve usul usul
yryerek (varp da) onlarla karlatnzda, onlara arkanz dnp de kamayn. nk
sizin onlardan firrnz, yenilginize sebep olacandan, muharebeden maksat olan ly-
kelimetullh (Allahn kelimesini (Kurnn, dnini) yceltme) hedefi kaybolaca gibi,
slmn heybetinin de krlmasna sebep olacaktr. Ayrca, dmandan harp zamannda firr
eden kimse, Allahn gazabyla kar karya gelir ve makam da cehennem olur.] u mnya
gre yet: askerlerin, eitimli olup, savamann kurallarn bilen kimseler olmalar
gerektiine iaret etmektedir(orijinali: askerin muallem (talimli) olup, usl- harbe vkf
olmalar lzm olduuna dellet eder). nk, grnmemek ve ayaklarnn tkrtsn
duyurmamak iin gizli yrmek, yerine ve zamanna gre harbin
gereklerindendir. Bugn de asker eitimde bu gibi kurallar vardr (orijinali: Elyevm talm-i
askerde bu misilli kideler crdir). O nedenle bu yet, asker eitimin gereine iaret eden
apak yetlerden birisidir (orijinali: bu yet, talm-i askeriyenin lzmuna dellet eden yt-
beyyinttan birisidir)
Yahut zahfen okluk sebebiyle biri birine skkn olduklar halde yrmek mnsnadr.
Buna gre zahfen kfirlerin hli ve sfatlardr ve (o zaman yetin) mn(s) yledir: [Ey
Mslmanlar! Kfirler okluklarndan tr biri birine smsk olduklar halde, size kar
geldiklerini grdnzde onlara kar arkanz dnp firr etmeyin ki, hezmete
uramayasnz.] Bu yet, sava zamannda dmanda firr etmenin haram olduuna kanttr.
Ancak iki sebepten tr firr ederse, zarar yoktur. Birincisi, kardaki dmandan daha
nemli bir dmanla savamak zere baka bir blgeye gitmek veyahut kardaki dmana
hle yapmak zere geri dnmek (geici olarak geri ekilmek). u halde yet, savata hle
yaplmasnda bir saknca olmadna kanttr. Mfessirlerin ou bu yeti dman aldatmak
ve Mslmanlarn kendilerini zayf gstererek dmandan kap, dman bu ekilde kendi
zerine doru ektikten sonra nden hcm edip dman peran etmek eklinde
aklamlardr. yet bu ekliyle, hle yapmay Mslmanlara retiyor (ayn- huday ehl-i
mna talm buyuruyor). Firrn yaplabilecei ikinci durum ise, tehlikeyle kar karya
kalan dier bir slm birlie yardm iin, dmanla savamay brakp, br tarafa gitmektir.
Savata slm gruplarn/birliklerin biri birlerine yardm etmelerinin gerekliliine bu yet
yeterli kanttr. NE ZAMAN FRR EDEBLR SAVA MEYDANINDAN. Bu yetin
(Enfl:16) hkm mutlaktr; yani dman az olsun veya ok olsun, slm askerinden kat be
kat fazla da olsa, dmandan kamak haramdr. Fakat bu (Enfl) sre(si)nin sonunda ki bir
yetle, dmann says, Mslmanlarn saysnn iki katndan fazla olursa,
firra msade edilmitir. (V/1862-1864)

ZAMANIN CABINA GRE DMANA MUAMELE. Mehmed Vehbi Efendi,

Evliyy- umra (yneticilere) bu yette (Bakara 190) ders vardr diyerek u cmleleri
yazar: Hzin ve Medrikin aklamalarna gre, ktl (scak sava) hakknda evvelce inen
yet budur. Zira slamn Mekke dneminde,(slmn ilk 13 yl), Cenb- Hak mriklerle
savaa msade etmemiti. Zira, ehl-i slam, mriklere nispetle zayf olduklarndan, o (yle
bir) zamanda muktele (sava) felketten baka bir ey deildi. Raslullahn Medineye
hicreti ve slamn bir miktar evketi zerine Cenb- Hak, mriklerden ehl-i slamla
mukatele edenlerle, muktele edilmesini emretti ve bu emirden sonra Hz. Peygamber de harp
iin hazrlklara balam ve gerektiinde de savamtr. nk bu yette, Mslmanlarla
savaa hazrlanm ve frsat bulunca da hcum edenlerle savamaya izin verilmitir (orijinali:
ehl-i slamla mukteleye hazrlanm ve frsat bulduka mukteleye nasb- nefsetmi olanlarla
muktele, mer klnmtr). u kadar ki, harbe iktidr olmayan (savamaya gc olmayan)
kadnlara, sablere (ocuklara) ve malullere tecvz etmeyin (saldrmayn) buyrulmutur.
Zira emr-i ilh hilfnda (Allahn emrine kar) hareket etmek zulmdr. Ve zulmedenleri ise
Allah Tela sevmez.
Bu ayette evliyy- umr (yneticiler) iin iyi bir ders vardr. Zira, Allah Tela ehl-i slamn
azln ve mhimmtn noksanln gz nne alarak muktele edenlerle ve muktele
etmeyenlere tecvz etmemeyi emretmitir. Eer ehl-i slamn zaaf zamannda mukteleyi
emretmi olsayd, slamn dy- dn (din dmanlar) ile muharebeye tahamml
olmadndan, inkrzna bd (kne sebep) olurdu. u halde slamn i banda bulunan
zevat (yneticiler) iin bu esaslara dikkat etmek ve daima dmanla ehl-i slamn
kuvvetini mukayese edip ve mukbele-i bil-misle say eylemek (benzeri ile kar
koymaya almak) ve cb- zamana gre muamele yapmak umru mhimmeden (nemli
ilerden) olduuna yet iaret eder. Geri ehl-i slamn savamas din-i ilhyi yceltmek iin
olduundan, Cenb- Hak yardm ederse de, mminlerin madd sebepleri hazrlamas
lazmdr. nk Allahn knnu: kullar madd sebeplere sarlrlarsa, ellerinden geleni
yaparlarsa, Allahn gerekli ortam oluturarak, yaratlacak eyleri yaratmasdr. (orijinali:
Zira dt- ilhiye (ilh kanunlar); esbb- maddiyyeye tevesslle beraber, msebbebt, halk
etmektir (yaratmaktr). (I/328)
Kerm hacca giderken bile yanna yeterli yiyecek almadan yola klmamasn emrederken,
dmanla sava iin az bir silah ve mhimmatla ve hazrlksz olarak muharebeye girimek
(ve sonunda ar kayplara uramak) Mslmanlara yakan bir tavr/durum olmasa gerektir.
M. Vehbi Efendi hacla ilgili konuyu da yle nakleder: (Mfessirler) Kd ve Hzinn
aklamalarna gre bu ayet (Bakara 197) Yemen ahlsinden fakir olduklar halde azksz ve
bineksiz hac eden bir cemaat hakknda nazil olmutur. nk onlar parasz yola karlar ve
Biz Rabbimize mtevekkiliz (gvenmi kimseleriz). Rabbimizin beytini (Kabeyi) ziyeret
edeceiz de bize rzkmz vermez mi? derler ve Mekkeye kadar gelirlerdi. Fakat alk
onlar zelil klar, dilencilie balarlar ve halk taciz ederler ve bununla da yetinmeyerek
hrszla kadar cret ederlerdi. te onlarn bu gibi hareketleri zerine bu ayetin indii
nakledilir. Onlarn, bir ibadet yapalm derken bin kabahati birden ilemeleri zerine Cenb-
Hak, haclar iin azk tedriki lazm ve azksz yola kmann hata olduunu..aklamtr.
(I/342)
(Mehmed Vehbi Efendinin
belirttii gibi, biz de, yirminci asrda ve zamanmzda bamszlk ve zgrlk isteiyle yola
kan pek ok (kk ve hazrlksz) silahl hareketlerin, bir sre sonra ekyala/haydutlua
baladn grdk ve biliyoruz. i.y.)
Allah Tela, (balangta) Mslmanlarn zayflndan tr Bakara 190da (ancak)
savaanlara karlk vermeyi emretmiti. Bu yette (191) ise, Mslmanlarn gc arttndan

savaan ve savamayan btn mriklerle sava emretmitir (muktele eden ve etmeyen

bilumm mriklerle mukteleyi emretmitir). nk iklm-i Hicazdan irkin tamamen
kaldrlmas zaman gelmi ve Mslmanlarn durumu buna msit olmutu. te bunun
sonucu, Hz. Peygamber Mekkeden ve Medineden mrikleri tardetmi (kovalam) ve
Cezret-l Arabta (Arap yarmadasnda) iki dinin cem olmayacan (hem slamn hem de
baka bir dinin bir arada bulunamayacan) beyan buyurmu olup, Hz. mer zamannda (da)
beyan- Rasululahn eseri ortaya km ve Arap Yarmadasnda mriklerin kk
kesilmitir. (I/329)
SABIRSIZ OLMA (DONT BE IMPATIENT).
Sen Rabbinin hkmn sabrla
bekle. Balk sahibi (Ynus aleyhisselm) gibi olma. Hani o, dertli dertli Rabbine niyaz
etmiti.(Kalem sresi, yet: 48) [Onlar inkrlarna devam ettike ey Peygamberim! Sen
Rabbin Telnn onlara mhlet vermesine (sreyi uzatmasna) ve sana yardmn
geciktirmesine sabret. Acele etmekte Ynus (aleyhiselm) gibi olma. Sakn senin hlin,
baln sahibi olan Ynusun, (inkrclara) fkeyle dolu olduu halde yalvard vakitteki hli
gibi olmasn.] Yani ey Peygamber! Sen ilh emirleri syledike, inkrclarn inatla srar
edilerine zlme, Rabbin Telnn hkmne sabret ve (onlar hakknda ceza istemekde)
acele etme. Onlara istidrc olarak verilen nimetlere ve sana yardmn gecikmesinden
hznlenme. Kendi toplumuna (inkrda srarlarndan tr) azabn alelacele gelmesini
isteyen Ynus gibi olma. Sen de acele etme ki, Ynusun mptel olduu hznle mptel
olmayasn. Zira fkenin sonucu pimanlk ve acelenin sonucu (oluacak bir) knanmadr;
halbuki sabrn sonu selmettir.(XV/6096)
ZEKTTAN PAY SAVUNMAYA VE DI POLTKANIN (SOFT POWER GB)
BAZI KALEMLERNE. Zektn verilebilecei drdnc grup (kalpleri slma
sndrlmak istenen) mellefe-i kulbtur. Mellefe-i kulb, Hz. Peygamber dneminde drt
snftr. Birincisi: Mslman olmu ve fakat henz mn gnllerine iyice yerlememi
Mslmanlardr. kincisi, kfirlerin baz reisleridir. ncs, henz Mslman olmam,
fakat Mslman olmak midi olan kfirlerdir. Drdncs, Mslman olmad gibi,
Mslman olmak mdi de yok ve fakat ktlklerinden korkulan kfirlerdir. Bu drt snfn
kalplerini (slma kar) yumuatmak iin, zektn bir miktar bunlara verilebilir..Zektn
verilecei yedinci snf ise, Mslman askerlerin tehzi, onlara silah alnmas iindir. nk
askerleri tehz etmek, onlara sava let ve gerelerini almak, dnimizin nem verdii
ilerdendir (orijinali: Zir askri techz ve esbb ve lt hazrlamak, mhimmt-
dniyemizdendir). (V/2042, Tevbe sresi, 60. yetin tefsri)
ASKERLERN TEHZTINA ML YARDIM YAPMAK (WAR DEFENCE
POLICY, CHARITY FOR DEFENCE).
Eer Allaha iten gelen istekle dn
verirseniz, Allah onu sizin iin kat kat artrr ve sizi(n gemi gnahlarnz da bu iyiliiniz
yznden) balar. Allah ok mkft verendir, ama cezalandrmada acele etmeyendir.
(Tegbun sresi, yet17) Karz- hasen: mminlerin bir birine, ihtiyalarn gidermek iin,
karlnda bir yarar gzetmeksizin, verdikleri paraya denilir ki, byle bir yardm Allah
kendisine verilmi bir dn kabul etmitir. Allah Telnn hibir eye ihtiyac
olmadndan, kullarnn Cenb- Hakka dn para vermesi de dnlemeyeceinden, bu
gibi yetlerde ve Hz. Peygamberin szlerinde geen Allah Telya dn vermekle kast,
Allah yolunda yaplan hayrlar, sarf edilen paralar ve Allah rzs iin muhta olanlara ve
slm askerlerinin tehztna ve slm dninin kuvvet ve galibiyetine ve sava letleri gibi
kamu yararna olan eylerden, yalnz Allah Telnn yoluna sarf edilen mallara/servete/
paraya karz- hasen denilmitir. Bu gibi sadakalardan Allah rzs iin sarf olunan servetin

sevbn kat kat fazla vereceini ve bu vesleyle bu hayr yapan kimsenin gnahn
balayacan da, Cenb- Hak bu yette bylece aklamtr.(XIV/5958)
ARZ-I MUKADDESE BDETLE HKM OLUNUR, SYLEMLE DEL.
Ms peygamber toplumuna nashat yoluyla dedi ki: Ey toplumum! Peygamberlerin
makam olan Arz- Mukaddese savaarak girin ve Arz- Mukaddese egemen olan
zlimlerden korkmayn. nk Allah Tel, Arz- Mukaddese yerlemenizi size yazd
Arz- Mukaddesle kast, Taberde akland zere am blgesi (Suriye), Filistin, Kuds,
rdn, Erha ve Trun etrafdr. sril Oullarna Arz- Mukaddesi Cenb- Hakkn
yazmasyla kast da, onlara hbe edip, onlar isyan edinceye kadar, onlara nimetini devam
ettirmesidir. O nedenle, onlar isyan edip bunda da direndiklerinden, Arz- Mukaddesden ve
orann nimetinden onlar mahrum etmitir. nk, Arz- Mukaddese onlarn yerlemesinin
yazlmas, ibdet ve itaat artyla idi. Onlar ise (Allaha) itaattan knca, orada
kalamadlar.(III/1190, Mide: 21) (Realpolitik olarak bunun ifadesi ise: Arz-
Mukaddese ibdetle ve Allahn emirlerine uyularak sahip olunur. i.y.)
AZINLIKLARIN ZULM ALTINDA DNLERN KORUMALARI (OPPRESSED
MUSLIM NATIONS UNDER CRUEL GOVERNMENTS). Bu yetlerde (Ynus: 83-87)
insann korku ve ende zamanlarnda Cenb- Hakka snmak ve musbetleri de du
yalvar/yakar ile karlamak gerektiini ve du edecek kimsenin de, dudan evvel Cenb-
Hakka tevekkl etmesi(Allaha gvenip dayanmas)ne iret vardr. nk Hz. Ms
Mslmanlara evvel tevekkl tavsiye ve emrettikten sonra, mminler de nce tevekkl
edip sonra da du ve ibdete ynelmilerdir. nk tevekkl, dunn kablne vesledir:
Firavun ve (onun ynetiminin ve) ileri gelenlerinin kendilerine ikence etmesinden korkuya
dtklerinden, bir grup genten baka kimse Msya mn etmedi. nk
Firavun yeryznde ululanan (bir diktatr) ve haddi aanlardan idi. Ms dedi ki: Ey
toplumum! Eer Allaha inandysanz ve Ona teslm olduysanz, sadece Ona gvenip
dayann. Onlar da dediler ki: Allaha dayandk. Ey Rabbimiz! Bizi, o zalimler topluluuna bir
fitne (konusu) yapma! Ve bizi rahmetinle o kfirler topluluundan kurtar! Biz de Ms ve
kardeine, Toplumunuz iin Msrda evler hazrlayn ve evlerinizi namaz klnacak yerler
yapn, namazlarnz da dosdoru kln. (Ey Ms! Sana uyan) mminleri (zaferle) mjdele!
diye vahyettik. (Ynus: 83-87)
MNRE STERZ DYE DRETLMEZ, KFR DYRINDA, EVDE DE
BDET YAPILIR. Fahr-i Rz ve Hzinin aklamalarna gre, sril Oullar
Firavunun korkusundan: Biz akta namaz klamayz. nk, Firavun grr ve duyarsa bizi
engeller ve dnimizden bizi dndrr demeleri zerine Cenb- Hak vahyetmi ve
buyurmutur ki halkn namaz klmas iin Msrda evler edinin ve evlerin mihraplar kble
tarafna doru olsun. Ms Aleyhisselmn eratnda kble Beyt-i Mukaddes ise de,
evlerinizi kble yapn ile kast, kble ynne iret koyun demektir. Yahut Hzn Tefsrinde
akland gibi, (bu) evlerle kast, sril Oullar iin yaplacak evlerdir. Buna gre kbleyle
kast, evlerin biri birine karlkl yaplmasdr. Yani evlerinizi bir birine karlkl yapn ki,
biri birlerinize yardm edesiniz demektir. u halde inananlar iin gerekli olan ey, kardelerin
veya kablenin evleri gibi, evleri bir yerde yapmak ve bir birlerinin durumlarn bilmek,
cbnda yardm etmek ve evleri biribiri ile ayn hizda ve kar karya olarak bin etmek
lazmdr..Mescid yaplmas iin Msya bu emrin verilmesinin sebebi ise, sril Oullarnn
Msnn peygamber olarak gnderilmesinden evvel, (yalnzca) mabedlerde ibadet
etmeleridir. Ms, peygamber olarak gnderilip de Firavuna tebli iin gidince, Firavun
emriyle sril Oullarnn mabedlerinin yklmas zerine, herkes kendi evlerinde birer
mescid (yeri) ayrp birer de mihrap koyarak, gizlice ibadet etmeleriyle emrolunmulardr. u

halde bu yette kble ile kast, evlerindeki mescidleridir.(VI/2250-2252)

(Avrupa lkelerindeki Mslmanlarn, minre ina edeceiz isteiyle, yerel belediyelerle,
bazen de eyalet yetkilileri ile anlamazla dmeleri, konunun basna yansmas zerine de,
oralardaki Hristiyan halkn (bir ksmnn papazlarn da tevikiyle) minreye hayr
kampanyalar amalar, lzumsuz yere sebep olunan olaylardr ve gereksiz yere
Mslmanlarn aleyhine Avrupada tansiyonun ykseltilmesine neden olmaktadr. slm yurdu
olmayan yerlerde, minreye de gerek yoktur, kfirlerin arlarnn tepkilerini ekecek
derecede byk cmiler yapmaya da gerek yoktur. O topraklarda cminin byk olmas m
nemlidir, yoksa orann yerli halkndan insanlarn Mslman olmas m? nemli olan o
lkenin asl vatandalarndan her yl ka kii Mslman olmaktadr? Elli yldr Mslmanlar
youn olarak Avrupada altklar halde, Avrupal halklarda dikkat ekici oranda bir
slamlama olmamtr. Hatta bu lkelerin (yerli) halklarnn yzde biri bile
Mslman olmamtr diyebiliriz. Yani, Almanyadaki Almanlarn yzde biri Mslman
olmu mudur? buradaki Trklerin veya baka milletlerden oraya yerleen Mslmanlarn
teblileriyle? sorusunu sormak acaba ayp m olacaktr? Minre bir kiiyi (bile)
Mslman yapmaz. Yapsa idi, Trkiyede dne kar hi kimsenin olmamas gerekirdi.
nk dnyadaki en gzel minreler Trkiyededir ve her halde dnyada en ok minre de
Trkiyede vardr. Hz. Peygamberin Mekkede kubbeli ve minareli bir cmisi yoktu ama 13
yl sonunda Mekkenin yzde beinden fazlas Mslman olmu ve hicret bu Mslmanlarla
gereklemiti. Mekkedeki o youn bask dneminde Hz. Peygamber Mslmanlarla
yokutaki Erkamn evinde arasra toplanrd. nemli olan Mslmanlarn sammiyeti ve
ibdetlerinin okluudur; cminin bykl, cematin caddelere tamas ve minre deildir.
Mekkedeki Mslmanlar, gecelerini televizyon seyrederek, maa bakarak, hal sahaya
giderek deil, saatlerce ibdetle, namaz ve tesbh ile geirdiklerinden Allah onlara yardm
etmi; slm minreden gelen sesle deil, onlarn slm iten/gsteriten uzak olarak
yaamalar ile yaylmtr. Trkiyede de, her sabah yzbinden fazla cmide sabah ezan
haporlrlerle okunduu halde, mahallelerde, kylerde sabah namazn gn domadan
kalanlarn oran yzde katr? Bu sorular dnyann her yerindeki ve her Mslman tarafndan
sorulmal, gerek hastaln ne olduu korkulmadan tesbit edilip, sylenmelidir. i.y.)
MNRE VE KUBBEL CM LE AVRUPADA, FANATK OLMAYAN
HRISTYANI DA FANATK YAPMAK. Trkiye basnnda Almanyada Sleymaniye
gibi Cmi benzeri haberleri okuruz. Drul-Harb olan memleketlerde, izin aldk diyerek,
byle byk, azametli, hametli cmiler yapmak, slm dvasna hizmet eder mi? diye
sormak, acaba oralarda alma, dn iin byk alma azmi iindeki Mslmanlarn bu
alma azimlerini krmak mdr?, (arlar gibi ok alan bu Mslmanlarn) ar kovanna
omak sokmak mdr? Mesel yine u soruyu sormak acaba ayp m olur? Yzmilyonlarca
Hristiyann bulunduu Avrupada, byle muazzam cmiler in etmek, o lkelerdeki
Mslmanlar, fanatik gruplarn ve papazlarn boy hedefi yapmyor mu? Papazlar zaten her
Pazar, kiliselerinde Avrupada artan slm tehlikesinden bahsetmiyorlar m? Fanatikler bizi
alkadar etmez, biz grkemli cmiler ins ile bu Avrupallara slmn bykln
gstereceiz demek, slm bir sylem midir? slmn bykl, cminin bykl ile
mi gsterilir? Hz. Peygamberin Mednede yapt mescidin ne kadar basit bir yap olduunu
ve slmn oradan btn dnyaya yayldn hepimiz bilip dururken, stelik hem Avrupada,
hem dnyann her yannda milyonlarca muhta Mslman yardm beklerken, milyonlarca
Mslman renci burs ararken, milyonlarca yuroyu bu grkemli binlara harcamak,
Muhammed bir davranmdr? Bu kubbeli grkemli cmilerin yanndan geerken, bir
Hristiyan acaba ne hisseder? Ve bir (tek) Hristiyan deil, hergn oradan geen binlerce
Hristiyann duygular acaba nedir? Acaba bu konu hi, bu cmileri ina iin gece gndz
habire para toplayan ve gerekten ok gayretli olan bu Mslman kardelerimizin aklna

gel(m)iyor mu? Bu grkemli cmiler, fanatik olmayan bir Hristiyann (zaten devam eden
Mslmanlar aleyhindeki propagandalarla) daha da fanatik olmasna sebep olmaz m?
Olmuyor mu? Dnine bal birka Hristiyan Avrupalnn medyaya Mslmanlar byle
cmiler yaparlarsa yapsnlar, buras zgr bir lke demesi bizim iin yeterli olmal m? O
topraklarn sahibi olan ve ok deiik grlerdeki milyonlarca Hristiyann bu konularda
kalbinden geen, arkadalaryla ve evlerinde konuurlarken, acaba syledikleri nelerdir?
Bunlar aratrmadan, kfir diyarnda bu kubbelerin ykseliini vnle sevinle anlatp, bu
tip haberlerden mest olmak, ama sonra da, Avrupann filn ehrinde dn gece bir mescid
(daha) kundakland veya dn gece Trk ilesinin oturduu eve saldr gibi haberlerle
zlmek. Tabi bir de u vardr: Kendi lkesinde rkln, miliyetiliin, fanatikliin
kkenlerini aratrmaktan ekinenler, yabanc lkelerdeki rkln, fanatikliin kkenlerini
cesaretle aratrmaya nasl giriecekler ki? i.y.)
NH GB SEN DE SABRET. Hz. Nhun kssasn anlattktan sonra, Cenb- Hakkn
Peygamberine sabretmeyi emretmesi, sabrn zafere, galibiyete ve sevince vesle olacana
irettir. nk Nh Aleyhisselm ok sabretti ve sonunda dmanlarn glip geldi, onlarn
helk ve kendisinin (ve mn edenlerin) kurtulmasyla sevince erdi. Yani, Peygamberim!
Sen de Nh gibi sabret ki, sonunda dmanlarna galip gelerek sevinesin demektir.
(VI/2356, Hd sresi, 49. yetin tefsri)
AZINLIK MSLMANLARIN BASKILARA SABRETMELER. (Peygamberleri o
zlim kfirlere dediler ki) Hem bize yollarmz gstermi olduu halde ne diye biz, Allaha
dayanp gvenmeyelim? Sizin bize verdiiniz eziyete elbette katlanacaz. Tevekkl
edenler, yalnz Allaha tevekklde sebt etsinler. nkrclar peygamberlerine dediler ki:
Elbette sizi, ya yurdumuzdan karacaz, ya da mutlaka dnimize dneceksiniz! Rableri de
mminlere: zlimleri mutlaka helk edeceiz! diye vaad etti (brhm:13)..u halde biz
Rabbimize niin itimat etmeyelim ve sizi hak yoluna davetimizden tr, sizin bize
eziyetlerinize elbette sabrederiz. Allaha yemn ederiz ki, bize eziyet ve zulmnze sabrederiz
ve bu sabrn da eitli nimetlerin zerimize inmesinin anahtar olduuna inanrz ve sizin
zulmnzn kaldrlmasn da Alahtan bekliyoruz dediler.(VII/2683)
LDRLME, ORGAN KESLME TEHLKES OLURSA. (Aznlkteki ve ar bask
altndaki Mslmanlarn dn deitirmeleri istenirse, bu durumda bu Mslmanlar ne
yapacaklardr ? Aznlk Mslmanlar iin esas ve gerek tehlike burada balamaktadr. Yani,
mesel bir ara Balkan lkelerinde olduu gibi, mill kimliklerini inkr edip, Mslman
Yunan Mslman Bulgar olduklarn kabul ederlerse, bunu yapmalarnda dni adan bir
saknca yoktur. Eer o kimlikle Mslman olarak yaamalarna msade ediliyorsa, o lkede
yaamaya devam ederler. Baka bir lkeye hicret etmelerine lzum yoktur. Yine herhangi bir
lkedeki Mslmanlara, kendi dillerinde eitim yapma hakk tannmyorsa, bu hakkn
verilmesi iin mcadele ederler ama ana dilde eitim iin silaha sarlmalar, o lke ynetimine
isyan etmeleri, slmi bir davran deildir. Dillerin ayrl, Kurnn Rm sresinde
bildirilmi doal bir eydir, dolaysyla bir insan hakkdr. Kurnn tand bu hakk, hibir
rejim ve hkmet bizden alamaz ifadesi doru bir ifadedir. Fakat bunun iin kan dkmek,
Kurn bir eylem biimi deildir. Byle bir lkedeki Mslmanlar, o lkenin okullarnda
ocuklarn okuturlar, evlerinde de yine kendi dillerini konuarak, ana dillerinin
unutulmamasn salarlar. stanbuldaki aznlklar bunun en gzel rneidir. stanbul Rumlar,
stanbulun Fethinin zerinden be yz elli sene getii halde dillerini unutmamlardr.
Fakat zellikle Kafkasya kkenli Mslmanlar, Anadoluya geleli yz-yz elli yl olduu halde
ve zellikle Trkiyedeki son krk yldaki hzl ehirleme sonucu herhalde evlerinde dillerini
konumadklarndan, yeni nesil (ana)dillerini tamamen keybetmi durumdrlar.

Byle zulm altndaki Mslmanlar iin dier bir hassas konu olan erkek ocuklarnn
snnet olmas meselesi de byledir. Zorba rejim (1980lerin sonunda Bulgaristanda olduu
gibi) snnete msade etmiyorsa buna itiraz edilir, mmknse ulusal ve uluslar aras arenada
bir mcadele yaplr. Fakat yine de baarl olunamazsa ocuklarn snneti iin silaha
sarlnmaz. Sonuta snnet, snnettir. Sabredilir veya o lkeden g edilebiliyorsa g
edilir.
MSLMAN AZINLIKLARIN KIRMIZI ZGLER NELER OLMALIDIR?
Burada, ounluu kfir olan bir lkede yaayan Mslman aznlklar veya aznlk bir
diktatrln basks altnda yaayan Mslman ounluk iin, taviz verme ynnden
ekilinebilecek en geri nokta neresidir? sorusu zerinde de kafa yorulmaldr. Buna yakn bir
soru da u olmaldr: Bask hangi noktaya ulanca, Mslmanlarn canlarn vermek de dhil
topyekn mcdeleye girimeleri lazmdr. Ynetim hoprlrle ezan okunmasn yasaklasa,
bu durum herhalde, geri ekilinecek en son nokta deildir. Ezan tamamen yasaklansa veya o
lkede camiler tamamen kapatlsa Mslmanlarn tepkisi hangi boyutta olmaldr? Dni
okullar, medreseler, dni merkezler kapatlsa.. Herhalde Mslmanlar can, rz ve mal
gvenlikleri tehlikeye dnceye kadar sabrl davranmaldrlar. Byle zorba ynetimlere
kar Mslmanlar, Ms Aleyhisselma olan Allahn emrini hatrlarlar ve herkes evini(n bir
blmn) mescid haline dndrerek, ibadetlerini ve dni eitimlerini evlerinde srdrrler.
Elbette, bunun yannda uluslar aras kamuoyunda dier Mslmanlar, bu zorba ynetimi
Mslmanlara zulmden vazgeirmek iin canla bala alrlar. Mesel, yeryzndeki btn
Mslmanlar, o zalim lkenin mallarna, rnlerine boykot uygularlar.
Fakat, o lkedeki ve o lke dndaki btn bu faaliyetler sabrla srdrlr ve Mekkedeki on
yl boyunca Mslmanlarn gsterdikleri sabr ve sivil direni hatrlanr. badet oaltlr,
televizyon seyretme gibi, mzk dinleme gibi, ma gibi insan gnaha sokan ve mlyn
(bo iler)den uzaklalarak Allahn yardm talep edilir. i.y.)
KFRLERLE BR ARADA HOA GENMEYE EVET, KALPTEN SEVGYE
HAYIR
Allaha ve hiret gnne inanan bir toplumun -babalar, oullar, kardeleri, yahut akrabalar
da olsa- Allaha ve Peygamberine dman olanlarla dostluk ettiini grmezsin. Allah
byle(mminlerin)lerinin kalplerine mn yazm ve katndan bir rh ile onlar
desteklemitir. (Mcdele sresi, 22. yet) Mehmed Vehbi Efendi yete yle mel ve tefsr
verir: [Ey Peygamber! Sen Allaha ve hiret gnne mn eden mminleri, Allaha ve
Peygamberine muhalefet eden kimselere sevgi besler bir toplum olarak bulamazsn. Hatta bu
muhalefet edenler, mminlerin babalar veya olanlar veya birderleri yahut kendi kavim ve
kableleri olsun, yine sevgi gstermezler. te Allahn dmanlarna sevgi beslemeyen
mminlerin kalplerine mn yazld.] Yani; mmin olan kii, kfire lykyla muhabbet
etmez, o kfir bu mminin babas, olu veya birderi, yahut kendi kavim ve kablesi, akraba
ve taallukt da olsa. nk mminin kalbinde mn yazl ve sbit olduundan, kfire sevgi
beslemeye engeldir. Bu yetteki sevgi/dostluk ile kast, onlara nashat ve iyiliklerini isteyerek,
kalpten (gnlden) sevmektir. Yoksa onlarla bir arada yaamak, ticr ilikilerde bulunmak ve
gerektiinde muerette (bir arada hoa yaama) bir saknca yoktur. Haram olan sevgi,
onlar candan sevmek olduundan, gnmzdeki ikili ilikiler bu kapsamda
deildir. nk dnyev ilerde insanlarn biri birlerine ihtiyalar ikr olduundan,
insanlarn ihtiyalarn gidermeleri iin, Mslman Hristiyan ayrmakszn, dnya ilerinde
biri birleriyle mnasebetlerine, erat msade etmitir. Ancak zamanmzda (1912-1914
Balkan ve Birinci Dnya Sava yllar) grld gibi, bize zimm gibi grnp

(Osmanlnn gayr- Mslim vatandalar), gerekte bizimle savaan dmana yardm

edenlerle, bu tr ticri ilikileri de kesmek, alveri iin onlara yanamamak,
Mslmanlarn yararnadr. nk iimizdeki bu vatandamz olan Hristiyanlar,
Mslmanlardan kazandklarn, Mslmanlara atlan kuruna para olarak verdikleri gn gibi
meydanda olduundan, u zamanda onlarla ticr i yapmak haramdr da
denilebilir.(XIV/5832)
MEKKEDEK DURUM. Kalbi mn ile dopdolu olduu halde (dnden dnmeye) zorlanan
dnda, kim, mn ettikten sonra Allah inkr ederse, (ona Allahn gazab vardr)..(Nahl
sresi, yet 106). Mehmed Vehbi Efendi yeti yle aklar: Yani bir kimse mn edip
Mslman olduktan sonra Allah inkr ederse, Allahn gazabna hak kazanr, ancak u kimse
dnda ki onun kalbi mnla dopdolu ve mnnda asla deiiklik olmad halde, kfirler
tarafndan ldrlme ve dier cez (tehddi) ile inkra zorlanr da, cann kurtarmak iin inkr
kelimelerini sylerse, o kimsenin mminlii devam etmektedir. Hzin Tefsrinde belirtildii
gibi, inkr kelimelerini sylemesine msade edilen tehddin miktarnda limler arasnda
gr ayrl varsa da, dorusu: ldrlme tehddi veya bir organnn kesilmesi
tehddi veya tahamml edilemeyecek kadar dlme gibi eylerle, tehddin
gerekleeceine dir insanda kanaat olumasdr. Byle tehdtlerde, cann kurtarmak iin
kendisine teklf olunan inkr kelimesini syler. Buna er ruhsat vardr. te byle bir tehdt
olduunda kalbi mnla dopdolu olduu halde inkr kelimelerini sylerse, Allah tarafndan
affolunur. Eer hi konumaz, sabrederse sevbn alr. Ama mesel domuz etini
yiyeceksin diye zorlanrsa, teklfi kabul etmek vciptir. Eer sabreder, teklfi kabul etmez,
lrse, vcibi terkle cann tehlikeye attndan gnahkr olur.(VII/2903)
SEN ONLARA GZEL DAVRAN O kyamet mutlaka gelecektir. imdilik onlara
gzel davran. Hcr sresi 85. yeti ise M. Vehbi Efendi yle tefsr eder: [Kyamet gelip,
herkes davranlarnn cezsn grecei kesin olunca, ey Peygamberim! Sen onlardan yz
evir ve sana kar olan kusurlarn gzel afla affet. nk, Rabbin seni de onlar da O
yaratmtr.] Hallerinizi tamamen bilir ve senin intikmn onlardan alr. u halde senin
onlara yumuaklkla mumele etmen lazmdr. Kd Beyzv ve Hzinin aklamalarna gre
yetteki safh- ceml dmann kusurunu yumuaklkla ve gzel mumele ederek
affetmektir. Bu yetin hkmnn ktl=savama yeti ile kalkt ile ilgili bir rivyet varsa da,
Hz. Peygamber gzel ahlkn tamamlaycs olduundan, insanlar affetmenin Hz.
Peygambere emredilmesinin hkm neden kaldrlsn? nk cbna gre yumuaklkla
davranp, intikmda acele etmemek, ama baka bir zamanda sava gerektiinde de savamak,
biri birine zt olgular deildir. O nedenle yetin hkm, kyamete kadar geerlidir. nk
savamak baka, afla davranmak yine bakadr. (VII/2771)
VAZGE ARTIK, ONLARA ANLATMAKTAN (IN DIFFICULT TIMES) .Onlara
(bu Mekke mriklerine), kendilerini bu yanl yoldan alkoyacak, nice (ibret alnacak) nemli
haberler gelmitir ki, bunlar gyesine ulaan birer hikmettir (bilimsel gereklerdir). Fakat
peygamberlerin uyarlar fayda vermiyor. Sen de onlardan yz evir. (Kamer sresi, 4, 5, 6.
yetler) Sen onlardan yz evirmelisin. nk, sz dinlemeyen kimselere, her zaman sz
duyurmak zor olduundan, onlardan yz evirmek, daha uygundur.(XIV/5664)

GMENLK: PEYGAMBERLERN YABANCISI OLMADII KONU

(PROPHETS AS THE PIONEERS OF IMMIGRATIONS AND NEW

SETTLEMENTS). Toplumunun putlarn kabul etmedii iin brhim peygamber

dnce sulusu olarak Urfada atee atlp da, atein onu yakmama mucizesi meydana
geldikten sonra, Filistine gelip imdi Hall denilen yere yerleip hayvancla balamt.
Daha sonra ocuu smil ve annesi Haceri yanna alarak onlar Arabistan yarmadasna
getirdi ve Mekkede brakarak Filistine geri dnd. Haceri ve smili Mekkede brakrken
brhm aleyhisselm du ediyor ve dusnda yalnz Mekkenin gvenli bir yer olmasn,
kendisinin ve ocuklarnn putlardan uzak bulunmalarn istemekle yetinmiyor, dusna
unlar da ilve ediyordu: Ey Rabbimiz! Ben zrriyetimden bazs olan smili senin
muhterem olan evinin (Kabenin) yannda bir dereye (bir kuru dere yatanda) yerletirdim ki
o derede ot ve ekin bitmez, onlar sana emanet ettim. Ey Rabbimiz! Bu yerletirmeden
maksat, onlarn namazlarn klp, kulluk vazfelerini yerine getirmeleridir. Y Rabbi! Sen
insanlardan bazlarnn kalplerini onlara ynelt ki, o insanlar isteyerek, arzularyla buraya
gelsinler ve bu kuru vdde kudretinle, eitli meyvalarla rzklansnlar da sonra da
kretsinler. nk bu nimetle kretmeleri umulur. diyerek Rabbine niyazda
bulundu...brhm, ocuunu ve annesini baka bir yere gtrmeye ihtiya duyunca, bir ehre
ve her eyin bol olduu bir yere gtrebilirdi. Fakat Mekke vdsinin mr gerekiyordu ve
oraya insanlarn iskn gerekiyordu ki zaman geldiinde Hz. Peygamber Efendimiz orada
doacak ve peygamber olarak ortaya kacakt. Kabeyi tekrar bina etmek, brhm
aleyhisselama nasp olacandan, Allahn istei, ocuu ve annesini Mekke vdsine
gtrmesi eklinde olmutu. Hz. brhmi, Nemrud gibi bir zalim ve gaddarn zulmnden ve
ateinden kurtaran Yce Yaratcnn kudretine gveni tam olduundan, ilesini o ssz vdye
gtrmek ve orada iskn etmekten ende etmedi..brhmin Mekke halknn meyvelerle
rzklandrlmalaryla ilgili dusnn kabul eseri olarak, Mekkeye her taraftan her eit
meyve gelir. Hatta Mekkede yaz, k, gz ve bahar meyvelerini bir gnde grmek
mmkndr ve taze meyvann arkas kesilmez. (yz yl nce 1913te de, o gnk ulam
imknlarna gre bile, yine her zaman her eit meyve bulunuyor demek ki Mehmed Vehbi
Efendinin ifdesine gre)(VII/2710-2713, brhm sresi, 37. yetin tefsri)
(Gmenlerin geldikleri lkelere g kattklar, trihin her dneminde ve her yerde
grlmtr. Gmenler yeni geldikleri yerde, orada tutunabilmek iin mecbren daha ok
alrlar ve o lkeye (veya kente) tkettiklerinden daha ok katma deer retirler. Akll bir
gmen alma siyaseti, her lkeye (dolaysyla insanla) yararldr. i.y.)
YZ EVRME/EVREMEME, PUTULARDAN. Konu hakkndaki, Enm sresi 68.
yetin anlam yledir: yetlerimiz hakknda (ileri geri konumaya) dalanlar grdnde,
onlar baka bir sze geinceye kadar onlardan uzak ol(yz evir, meclislerini/toplantlarn
terk et) Mehmed Vehbi Efendi yete nce yle mel verir, sonra da bir aklama yapar :
[Peygamberim! Sen u kimseleri grdnde onlardan yz evir ki, onlar bizim yetlerimiz
hakknda btl (bo, yanl, kastl) sze balarlar. Onlar bizim yetlerimizin dnda baka bir
sze dalncaya kadar, onlarla oturma..] ..Mslmanlarn bu gibi zalimlerle sohbeti uygun
deildir..nk mrikler, Mminlerle ayn yerde bulunduklarnda, Hz. Peygambere ve
Kurna fena szler syler ve (hemen) itiraz ederlerdi. (te bu nedenle) Cenb- Hak,
zalimlerle oturmaktan Mslmanlar yasaklamtr. O nedenle Kurna ve eratna lf atan,
kt sz syleyen zlimlerle bir arada bulunmaktan, bulunmamak daha hayrldr. Allahn
Elisinin byle bir eyle karlatnda o yeri terk etmesi terk etmesi sonucu, onlardan
kt bir davran, saldr grme ihtimali olsa bile- vcipti (mutlaka gerekli idi). Ama
mmetten herhangi birinin onlardan yz evirmesinde byle korku (fiil zarar vermeleri
endesi) varsa, yz evirmeyi ertelemek, olabilir..(IV/1448-1449)
SRDRLEBLR SOUK SAVA (A SUSTAINABLE COLD-WAR IN
ISLAMIC IR). Rabbinden sana vahyolunana uy. Ondan baka tanr yoktur. Ona ortak

koanlardan yz evir. Enm sresinin bu 106. yetini Mehmed Vehbi Efendi yle mel ve
tefsr eder: [Ey Peygamber-i Z-n! Rabbin tarafndan sana vahyolunan hkmlerin
tamamna uy. nk, Rabbinden baka gerek kulluk edilecek bir Yaratc yok. bdet
edilmeye layk olan sadece Allah Tel vardr. O nedenle Onun vahyine uymak lazmdr. Sen
puta tapanlardan (imdilik ktl (savamak emri) yeti gelinceye kadar) yz evir.] Ktl
(sava) yeti gelince, onlarla savar ve onlar klla mna davet edersin. mn edenlerse o
zaman kendilerini korumu olurlar. Eer (putular) mn etmezlerse, Allahn yardm sizinle
beraberdir. O nedenle, imdilik onlarn fen szlerine ve iftirlarna aldr etme; terk et onlar
irkleriyle beraber. Onlardan yz evir cmlesi, mrikleri tehdd etmektir. Yani,
Peygamberim! Onlar sz dinlemeyince, terk et onlar kendi hallerine bakalm ne
yapacaklar? demektir. Yoksa tebliden (dni anlatmaktan vazge demek deildir. Fahr-i
Rznin aklamasna gre, yetten kast, Hz. Peygamberin
kalbini takviye ve hznn giderme ve dni anlatrken karlat btn zahmetlere ramen
devamnn gerekli olduuna iarettir. Mriklerden yz evirme ile emir, o dnemle ilgili
olduundan, srekli yz evirmeyi iret etmedii gibi, bu yetin ktl (sava) yeti ile
mensh (hkmnn kalkm) olmasn da cp ettirmez. nk, yetin indii zaman yz
evirmek, her zaman yz evirmeyi gerektirmez. O nedenle, Allahn Elisi onlar slma
davetten hibir zaman geri durmamtr. (IV/1500, (Enm: 106)
(Mslmanlarn, ktle (savaa) gc yetmediinde, yz evirmeleri alternatif bir
enstrman olarak da, bir politika (policy)dr. i.y.)
PSLE TA ATMA, ELBSENE SIRATMA. SVMEYN PUTLARINA
ONLARIN. slm uluslar aras ilikilerde, gerek Mslman devletlerin, gerekse sivil toplum
kurulularnn veya Mslman fertlerin, dnyann her hangi bir yerindeki slma aykr bir
davran/sylemi knarken/eletirirken, Kurnn bu konudaki nemli yaklamlarndan biri
olan aadaki yeti mutlaka gz nne almalar gerekir:
Onlarn (Putularn=mriklerin) Allah bir tarafa brakarak taptklarna svmeyin ki, sonra
onlar da bilmeyerek Allaha sverler ! (Enm: 108) Mehmed Vehbi Efendi yeti yle mel
ve tefsr eder: [Svmeyin o putlara ki, Mrikler Allahn altnda (Allahla beraber, putlar da
bir alt makamda kabul ederek, onlara da) ibadet ederler. Eer siz onlarn putlarna sverseniz,
onlar da bilmeden haddi aarak ve zulmederek Allaha sverler. Siz svmeyin ki, onlar da
svmesinler..] ..Putlara svmek, kfirlerin Allaha svmelerine sebep olur..slm Hukk
Uslndeki bir kural udur: Mefsid-i def etmek, menfii celb etmekten evldr (Fesd
(bozukluu, yanll, fitneyi) gidermek/engellemek, (bir) fayda elde etmekten daha
nemlidir) Putlar zemmetmek(ktlemek) ibadetin temellerinden ise de, ayet bu ibadeti
yapmak, Cenb- Hakka svmek gibi bir byk tehlikeye sebep olacaksa, iki zarar bir araya
geldiinde daha hafif olan seilir kural gerei, byle bir durumda, putlara svmemek
tercih edilir. (IV/1502)
(u anda dnyada yedi milyar akn insann yaadn gz nne alrsak, dnyann her
yannda slmn aleyhinde ne konuuluyor, bunlar renelim de, bunlarn hepsine cevap
verelim/knayalm/protesto edelim gibi bir yaklam, doru mudur, deil midir
tartlmaldr? Mesel on binlerce Hristiyan papazn, her pazar kiliselerinde Mslmanlarn
aleyhine, Hz. Peygamberin aleyhine, Kurnn aleyhine neler konutuunu, herhalde takip
etmek zorunda deiliz. nk sonuta onlar bizim Kurnnmz ilh bir Kitap olarak kabul
etmediklerine gre, Hz. Peygamberimizi de, peygamber olarak kabul etmediklerine gre,
bizim bu gerekleri penen kabul edip, soukkanl davranmamz, herhalde Kurnn
retisine uygun bir davran biimi olacaktr. i.y.)

Biz onlarn dediklerini ok iyi biliriz. Sen onlarn zerinde bir zorlayc deilsin. Sadece
tehddimden korkanlara Kurnla t ver(Kf sresi, yet: 45) yetteki ilk cmle Allahn
kfirleri tehddidir. Cenb- Hakkn onlarn syledikleri her sz bilmesi; o szlerinden
dolay onlara cez vereceine iret olduundan, kfirlerin syledikleri szlerin cezsndan
korkmalar gerekir. kinci cmle Hz. Peygambere teselldir. Allahn Elisinin onlar zerine
zorlayc olmadn aklamak, Onun vazfesinin ancak tebli (uyarma, syleme) olup, bu
vazfeyi yerine getirdikten sonra, btn sorumluluun kfirlere it olduuna iret ettiinden,
Allahn Elisi iin zlmesini gerektiren bir ey olmadn aklamaktr.(XIII/5548)
(Mslmanlar olarak bize den de ayn sorumluluktur. nsanla uyar grevinin yaplmas,
Kurnn emir ve yasaklarnn duyurulmas, insanln putlara tapmamas iin uyarlmasdr.
Dinleyip, dinlememek, fertlerin/toplumlarn kendi karar verecekleri bir konudur. Kurnn
arsna uyarlarsa, dnyada huzur bulurlar, hirette de cennete kavuurlar; uymazlarsa
dnyalar stres iinde geer, hirette de cehennem ateinde ebediyen azap grrler. slmn
arsna uymuyorlar, pis pis iler yapyorlar diye kendimizi kahredecek deiliz. i.y.)
KZ KULELERDEN BALANMAZ SAVAA. Ey Mminler! Size yakn olan
kfirlerle savan..(Tevbe: 123) Mminlere den onlarn yerleim yerlerine yakn olan
kfirlerle savamak ve (ncelikle) onlarn zararlarn kaldrmann, uzakta olanlarn zararlarn
def etmekten nce geldiinden, Cenb- Hak evvel yaknda olanlarla savan vcip olduunu
aklamtr. Onlar slma davet etmekle komuluk hakkn yerine getirmek de vardr ki,
uzakta olanlarn komuluk haklar yoktur. Bundan tr, tebli (slm anlatma) iine Hz.
Peygamber evvel akrabasndan balamakla emrolunmutur. Yine savata da nce
akrabasndan sonra dier Arap kablelerinden ve daha sonra am tarafndaki Rumlardan
balamtr ve sahbler de am (Suriye) blgesini bitirdikten sonra Irak tarafna
ynelmilerdir. zetle, btn kfirlerle birden savamak mmkn olmadndan, evvel yakn
olanlardan balayarak derece derece cp ettike uzaklara gitmenin slmn yararna
olduunu, Cenb- Hak bu yette aklamtr. nk yaknda olan kfirlerin ktlklerini def
etmek daha ncelikli olduu gibi, yakn olan kfirlerin durumunu daha iyi bildiimizden,
onlarla savamz daha kolay olacandan ve yaknda olan kfirleri peran ettiimizde, uzakta
olan kfirlere slmn azametini, bykln, gcn duyurmu olacamz ve uzaktaki
kfirlerin kalplerine korku sokarak manev kuvvetlerini kracamz da ortadadr. Ve eer
(bunun tersini yaparsak) yakn olanlar terk ederek uzakta olan kfirlerle savarsak (sonuta),
slm yurdu ile kfirlerin lkesi arasnda dier bir kfr diyrna msade etmek gibi
zararlara sebep olaca da ortadadr. (VI/2147-2148)
(Afganistan yneten el-Kide ve Tlibn, yakn dmanlar olan mesel (Irak) Saddam
devirmekle veya (Suriye) Esat ynetimini devirmekle uraacana kiz Kulelere saldrm ve
bu yzden ABDnin nce Afganistan sonra da Irak igal etmesine sebep olunduundan,
toplam bir milyona yakn Mslman can yitirilmi, yzbinlerce Mslmann rzna geilmi,
yzbinlerce Mslman ikenceden geirilmi, milyonlarca Mslman ok kt artlarda
yaamak zorunda kalmtr. i.y.)

KORK ALLAHTAN KORKMAYANDAN (GENERAL RULES/POLICY FOR THE

CHARACTERSTICS OF ENEMIES) Ms da, Ben hesap gnne inanmayan her

kibirliden, benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz (olan Allah)a sndm dedi (Mmin
sresi, yet: 27) Yani, Firavunun Hz. Msya kar yapt ldrme tehddinden sonra
(Mmin: 26), Ms aleyhisselm Cenb- Hakka tevekkl edip, sadece Ona gvenerek
Allaha sndn, Firavunun da Allahn kulu ama kibirli ve hirete inanmayan birisi
olduunu syledi. Beyzvnin ve Ebussuudun verdikleri bilgiye gre, insann zerine
gelmekte olan/gelen fetleri ve bellar def etmesi iin en kuvvetli yol, Allah Telya tam bir
itimatla gvenmek olduu, bu yetteki Hz. Msnn sznden anlalmaktadr. Hz. Ms
burada Rab ismiyle Allaha snmtr. Biz de, Falak ve Ns srelerinde Rab ismiyle
Allaha snrz. Bu yette Hz. Ms, Firavunun ismini anmayarak hesap gnne
inanmayan her kibirli diyerek, bu iki sfat her kimde bulunursa, onun ktlnden
saknmak gerektiine iret etti. nk halka eziyetin kayna bu iki sfat (hirete (hesap
gnne) inanmamak ve kibirlilik) olduundan, her kimde bu iki sfat bulunursa o kii mutlaka
halka ktlk ve zulm yapar. nk, kibirli ve kalbi kat olan kimsede efkat ve merhamet
olmadndan, halka eziyet etmekten ve hatta aklna gelen her eyi ilemekten ekinmez. u
halde hirete inanmamak ve kibirlenmek bir kimsede bulunursa, onun sonunun da Firavunun
sonu gibi mahvolmak olaca, ama bu arada dnyann da (halklarn da) harbna sebep
olduklar ortadadr.(XII/4962)
YACILIK VE DRE- MASLAHAT YOKTUR, (VED HACCINDAN SONRA).
zetle, slm dninin tamamyla ortaya kp ve (Mekkeyi de fethedip btn Arabistana
tamamen) hkim olmasndan sonra, kfirlere mdhene (karlkl yaclk) ve mudrnn
(idre ediverme/ho grverme) olmayaca ve Mslmanlar gzelce alrlarsa, kfirlerin
bu dni ezmeleri endesinin (artk) kalmad ve dn aleyhinde alanlarn galip gibi
grnrken malup olduklar bu yetten (Mide: 3) anlalmaktadr. (III/1146)
KURNIN MNFIKLARI TEHDD. Balangta, Medneye hicretin ilk yllarnda,
mnfklardan (sadece) yz evirmekle emrolunmutu, Mslmanlar. Ama sonraki yllarda
slm kuvvet bulunca Chidl-kuffra vel-munfikn (Kfirlerle ve mnfklarla cihd
edin) yetiyle, yz evirme emri nesh olundu (kaldrld). Bu nedenle, bu yetin
inmesinden sonra, mnfklarn (ounun) isimleri sylendi ve mnfk olduklar
Mslmanlarca bilindi.(III/989, Nis:81. yetin tefsri)
(M. Vehbi Efendinin bu tefsrine unu eklemek herhalde faydal olur: Bu yetteki
mnfklarla cihd edin emri, uygulamada onlarla szl (souk) sava eklinde
uygulanmtr. Hz. Peygamber, kendisine ok byk skntlar ektirmelerine ramen, hibir
mnafn ldrlmesine izin vermemitir. Balangta belirli bir sre, Hz. Peygamber de,
mnafklar tek tek tam olarak bilmiyordu. Daha sonra kendisine vahiyle bildirildi, fakat
bunlarn da tamamn sahblere sylemediini, hads kitaplarndan biliyoruz. i.y.)

MSLMANLARI, SLAMDAN IKMAYA ZORLAMIYORLARSA. Vehbi Efendi,

Bakara 193. ayetinin mealini:

Ey mminler! Siz savaarak mriklerle fitneleri bitinceye kadar savaa devam edin ki, (irk
ortadan kalksn), dnin tamam Allah Telya mahsus (ait) olsun. Eer mrikler (irkten)
vazgeerlerse, onlara saldrarak zulm etmek yok, ancak zalimlere cez vardr
eklinde verdikten sonra, faydal ayrntlara dikkat eker: Fahr-i Rzinin aklamasna gre,
bu ayetin ini nedeni, Mekkelilerin, mminlere eziyet (ikence) ederek, slamdan dnmeye
zorlamalardr. u halde mn: Siz mrikleri katledin ki (ldrn ki), onlara galebe edesiniz
ve bu galebe sayesinde, onlarn size teklif ettikleri dnden dndrme fitnesi/tehlikesi kalmasn
ve eziyetlerinden kurtulmak iin onlarla mutlaka savamalsnz ki, irk dni(putuluk dini)
ortadan kalksn ve din-i tevhid (Allah- birleme) onun yerine gesin ve din ancak din-i ilh
olsun. u halde eer mrikler, irkten vazgeer, tevbe edip, gnahlarnn balanmasn
isterlerse, ortada irkle ilgili bir fesat kalmaz ve onlar zerine ehl-i iman tarafndan bir saldr
yaplmaz; ancak zulmden dolay zalimlere ceza olur. Tefsr-i Hzinde ise bu ayet hakknda;
(puta tapan ve Arabistan yarmadasnda oturan) mriklerden, ancak Mslman olmalar
kabul olunup, iman etmezlerse onlarla mutlaka savamak lazm olduuna, cizye ve hara gibi
eylerle onlar serbest brakmann doru olamayacana iret eder, denilmitir. Zira, puta
tapanlarn ellerinde kitaplar ve baka mercileri olmadndan, dnp de slm bulmak
ihtimalleri azdr. Bu nedenle, onlar iin ya iman veya katilden (ldrlmeden) baka are
yoktur. Ancak ehl-i kitap (Yahudi ve Hristiyanlar) her ne kadar (ilahi) kitaplar deitirilmi
bozulmu ve (artk o Kitaplardan) ihticca (dinen kant getirmee) salih (uygun) bir halde
deilse de, eratn kurallarndan ve ilh dn kavramndan haberdar ve (o konuda) duygulu
olduklarndan, hakk kabul ve ihtid etmek (Mslman olmak) onlardan her zaman memldr
(mit edilir). nk dinle lfetleri olup, sonra gelen (bir) dinin evvelkini neshettiini
(hkmsz kldn) de bildiklerinden, onlardan cizye ve hara almakla (dnlerine devama)
msade ve mhlet verilmesine, slm izin vermitir, onlar mutlaka ldrmek lazm deildir.
nk onlarn ellerinde bir mercileri (kitaplar) ve dnceye sevkedecek duygular
olduundan onlar mna icbra (zorlamaya) hacet yoktur, fakat (kitapsz, ateist) mrikler
yle deildir.(I/331)
(Bu ayet var olmasna ramen, Hz. Peygamberin mrik rana saldrmad/saldramad,
rana ancak yeterli gce ulaldnda Hz. mer dneminde sava ald hatrlanmaldr.
i.y.)
KFRLERE DOST GRNME/GRNMEMENN SINIRI. Reelpolitik konusunda
M. Vehbi Efendinin Bakara sresinin 28. ayetinin tefsirinde verdii ayrnt nemlidir: Allah
Tel insana gereken, Allahn haznesinden yardm isteyip, dman elinde olan (madd)
varla rabet etmemek lazm olduunu aklamak zere yle buyurur: [Mminler,
mminlerin dnda kfirleri dost edinmesinler. Ve eer bir kimse, mmini deil de, kfiri dost
edinirse, o kimse (artk) Allahn dostluundan bir ey zere deildir. Ancak kfirlerden
korkmak hli mstesndr. Eer onlardan korkarsanz, onlara dostluk gstermekte ve
mushabet (sohbet, konuma, fazla uzatmayp merhaba deyip geiverme) etmekte zarar
yoktur.] Zira zarret, haram mubah (hell) klar.[Ve Allahu Tel bizzat kendisi, sizi onlara
dostluk yapmaktan korkutur ve dman olan kfire dostluk yapmay size yasaklar. Ve
dnnz ancak Allahadr.] Yani, mminler, dinlerinde kardeleri olduklar mminleri terk
ederek, dmanlar olan kfirleri dost edinmesinler. Gerek akrabalk ve gerekse slamdan
evvel aralarnda olan muhabbete binen, onlar dost ve karde edinmekle, bir mecliste hem
sohbet olarak, ehl-i imann esrrn (srlarn onlara) vermesinler. Onlara dostluk dolaysyla,
onlarn kfr ve nifk ve kt/bozuk ahlklar siryet edeceinden (bulaacandan),
saknmak lazmdr. nk, insanlarn biri birlerine tabiatlarnn (huy ve ahlaklarnn) siryeti,
baz hastalklarn siryeti gibidir ve bilhassa kfr (inkr) ve nifk (mnfklk) hastalklar
derhal yaylr. Zira, tabiat beerin (insan doasnn) isyna meyli (gnaha ynelmesi) hzldr.

Eer bir mmin, kfirlere muhabbet ve dostlukta devam ederse, Allahn muhabbetinden
(sevgisinden) hibir eye sahip olamaz. Zira dostluun n, dostun dostunu dost ve
dmann dman edinmektir. u kadar ki, kfirler size galebe ederler de, onlardan korkunuz
olursa, o vakit dostluk gstermenizde zarar yoktur. Zira, zarret olunca, haram olan eyler
mubah (hell) olur. Amma gereksiz yere yaplan dostluk, zarardan baka bir ey
olmayacandan, Allah Tel biztihi kfirlerin dostluundan sizi korkutur ki, kfire dost olup
ta (ilh) gazaba uramayasnz. Fahr-i Rznin aklamasna gre bu ayetin ini sebebi:
mminlerden bazlarnn Yahudilerle, slam ncesinde olan dostluklarn devam ettirmeye,
onlarn da mminleri din-i slamdan nefret ettirmeye almalar ve baz sahblerin de
Mekke mriklerine dostluk gstermeleridir. te bylece, Allah Tel kfirlerle dost olmay
ve mahabbet etmeyi (onlara sevgi gstermeyi) bu ayetle haram klmtr. Yalnz bir lkede
kfirler egemen olurlar ve onlardan korku olursa, onlara dost grnmeye ve muhabbet izhar
etmeye (sevgi gstermeye, hatta kalbi imanla dopdolu olarak, onlara mmt etmeye
(fikirlerine katlyormu gibi grnmeye) msade etmitir. Ve yine ihtiya grldnde,
ihtiya miktar onlardan yardm talep etmenin sakncas yoktur. te u mesg eriye binen,
lzum grldnde buna benzer yardm istemeler olmu ve olmaktadr. Ve iki devlet
arasnda olan muhedeye riyetle (anlamaya uyularak) yekdierine kar mukbele-i bilmisle
dikkat ederek (karlkllk ilkesine dayal olarak) ticr ilemler de yaplur. u kadar ki, bir
kimsenin (Mslmann) onlardan maln ve cann korumak iin alttan almasnn, yumuak
davranmasnn bir sakncas yoksa da, bu hal baka bir kimsenin (Mslmann) zararna sebep
olmamas artyladr. nk, kendi yararn bakasnn zararnda aramak, kesin haram
olduundan, mminin bu gibi eyleri ilemesi caiz olmaz. Sonu olarak, kendi cann ve
maln nasl korursa, dier bir mminin de maln ve cann, mmkn olduu kadar korumas
lazmdr.
u esasa binaen dmana yaranmak iin, dier bir kiinin ldrlmesine ve rzna geilmesine
ve maln yok etmeye ve yalan yere ehadetle bir baka kiinin haklarn iptle ve ehl-i
slamn srlarn kafirlere bildirmeye, asla eriatn izni yoktur. u halde, baz sebepler
yznden kfire dost grnmeye mecbur kalrsa, bir baka kiinin haklarna saldrmamak
lazmdr. Kfire dostluk, fenln en kts olduuna ve bu yzden olacak (hiret) azabn(n)
iddetine iaret iin, Allah Tel biztih kendisi korkuttuunu Allah sizi onlara dostluktan
korkutur buyurmutur. Sonuta Allah Tel, Mslmanlar iin, hibir zaman dman olan
kafirleri dost edinmenin doru olmadn ve eer bir Mslman bir kfire dostluk ederse,
Allahn dostluundan kacan aklayarak, Mslmanlara vasiyetlerde (emirlerde)
bulunmu ve Mslmanlar iin kfirlerden bir yarar beklemek hata olduunu bildirmitir.
Yalnz, onlardan Mslmanlara zarar gelecek korkusu olursa, onlara dostluk
gstermekte zarar olmadn aklayarak, baz fayda midi olduu zaman onlara alttan
almada (yumuak davranmada) bir saknca olmadn ve ihtiya yoksa onlar Mslmanlarn
ilerinde istihdam etmenin ( altrmann) de doru olmadna iret etmitir. (II/575-577)
BU SENE UMRE YOK. Mekkede umre yapmak zere yola kan ve Hudeybiyede
konaklayan Hz. Peygambere gelen Mekkeli eliler, Mslmanlarn bu sene umre yapmayp
Medneye geri dnmelerini de ieren bir anlama metni zerinde allmasn istemilerdi.
Gnler sren mzkerelerde Hz. Peygamber, (Mekkeden gelen farkl) elilerin bu ric ve
temennlerine kar, maksadnn sava olmayp, ancak (umre) ziyaret(i) olduunu vurgulad,
fakat kendilerine mdhale olursa, savan ister istemez zarr olacan bildirdi. Yannda
Huveytib b. Abdul-uzz olduu halde gelen tam yetkili Mekke elisi Sheyl sze yine ayn
konu ile balamt: Y Muhammed! Kurey (Mekkenin yerli mrikleri), sizinle bar
anlamasna raz oldular. Fakat u artla ki, bu sene (umre) ziyaret(in)ten feragat edip, ziyareti
gelecek seneye tehr edeceksin!. Sonuta Hz. Peygamber, bu art kabul edince, dier

maddelerin mzkeresine geildi. Birinci madde: on sene boyunca, Mslmanlarla Mekkeliler

arasnda harp olmayacak. Bu nedenle, her iki taraf dierinin egemenliinde olan topraklarda
serbeste dolaabilecekler. kinci madde: ki taraf (bundan byle) dier tarafn malna ve
canna gizli ve ak bir saldrda bulunmayacaklar. nc madde: Arabistan yarmadasndaki
kablelerden ve kable yesi kiilerden, isteyenler Medne slm idresinin gvenlik emsiyesi
altna girecekler, karlkl ballk anlamas yapacaklar. Buna Mekkeliler mdhale
etmeyecekler. Ayn ekilde dileyen kableler de, Mekke ile ittifak yapacaklar. Buna da Hz.
Peygamber karmayacak. Drdnc madde: Mslmanlar bu sene (umre) ziyareti(ni), terk
edip Medneye dnecekler. Gelecek sene, gnden fazla kalmamak artyla, Kabeyi
ziyaret edebilecekler. Beinci madde: ki taraf biri birlerine kendileri gibi (iyi) mumele
edecekler. Altnc madde: Reislerinin izni olmadan, mriklerden Mslmanl seip
Medneye gelen olursa Mekkeye ide olunacak; fakat Mslmanlardan birisi dnden kp da
Mekkeye snrsa, o kii Medneye ide edilmeyecek.
Fetih sresindeki bu olayla ilgili yetlerden bazs yledir: Onlar (Mekke putular), inkr
eden ve sizin Mescid-i Harma (Kabeye) ziyaretinizi engelleyen ve (orada kesilmek zere
hazrladnz) kurbanlarn yerlerine ulamasn men edenlerdir. Eer (Mekkede kendilerini
henz tanmadnz (varln bilmediiniz) mmin erkeklerle mmin kadnlar bilmeyerek
ezmek sretiyle bir veblin altnda kalmanz ihtimli olmasayd, Allah sava nlemezdi.
Dilediklerine rahmet (merhamet) etmek iin Allah byle yapmtr O zaman inkr
edenler, kalplerine taassubu (kr krne ball), chiliye (putuluk) taassubunu
yerletirmilerdi. Allah da, Elisine ve mminlere sknet ve gvenini indirdi. Onlar takv
sz zerinde durdurdu. Zten onlar (mminler) buna pek lyk ve ehil kimselerdi. Allah her
eyi bilendir. (Takv sz: kelime-i ehdettir) Allah, Peygamberinin ryasn doru
kard. Allah dilerse siz, gven iinde balarnz tra etmi ve ksaltm olarak, korkmadan
Mescid-i Harma gireceksiniz. Allah sizin bilmediinizi bilir. te bundan nce size yakn bir
fetih verdi. (Fetih sresi, 25, 26, 27. yetler) (Hz. Peygamber, Hudeybiyeye kmadan nce
ryasnda kendisinin ve sahblerinin sa salim balarn tra ederek, Mekkeye girdiklerini
grm ve bu ryay sahblerine haber vemiti. Onlar da ok sevinmilerdi. Sonunda sefere
kp, Hudeybiyeden geri dnmek zorunda kalnnca, bu durum onlar ok zmt. Baz
mnfklar da bu olay, frsattan istifde ederek, Hz. Peygambere kar bir propaganda
malzemesi olarak kullanmlard. Fakat Kurn bunda bir hikmetin olduunu bildirmi, fethin
(mutlaka) olacan belirtmi ve iki ay sonraki yakn bir fetih (Hayber fethi) mjdelenmitir.
Hudeybiye barnn salad rahatlktan sonra, Hz. Peygamber Bizans ve ran gibi
dneminin iki sper gcnn liderleri dhil, Orta-Doudaki eitli devlet bakanlarna
elileriyle mektuplar gndererek, onlar slma dvet etti. Bunlardan Habeistan kral
Mslman olurken, Msr kral da ok memnun olup, Hz. Peygambere hediyeler gnderdi.
Bizans mparatoru Mslman olmaktan son anda vazgeti. ran hkmdar, Hz. Peygamberin
mektubunu fkeyle yrtt. Yani slm artk dnya gndemine girmiti. Hudeybiye barndan
iki ay sonraki Hayber fethi ise, Allahn Mslmanlara ok byk bir hediyesi idi. i.y.)
Mehmed Vehbi Efendi, bu yetleri ve Hudeybiyenin sonucunu yle deerlendirir: Allah,
ilminin gerei olarak, Mslmanlara o anda ok gerekli olan seknet (arballk, skinlik) ve
vakrn indirerek, Mslmanlar fke ve onlara yakmayan iddetten korudu. nk
kfirlerin hiddet ve iddetleri ve kr krne sahip olduklar chiliye (putuluk) saplantlarna
kar, Mslmanlarn da hiddet ve fke gstermeleri uygun deildi. Mslmanlar da fke
gsterselerdi, bar olmaz, i atmaya dnr, iki taraftan da kayplar olur ve kacak bir
sava Mslmanlarn kaybetmesi de mmkn olabilirdi. Halbuki bar olmu, ardndan
Hayberin fethi ve bunun salad ekonomik yararlar byk olmutu. Kuzey Arabistan taraf
da bu anlama ile gvenlik altna alnm oluyordu.(XIII/5467-5468)

ACELECLK, YOKSUN OLMAYA SEBEP OLUR. Allah sizin bilmediinizi bilir.

te bundan (Mekkenin fethinden) nce size yakn bir fetih verdi.(Fetih sresi, 27. yet)
Yani Mescid-i Harma girmeniz kesindir, (biraz (bir yl) gecikmesine zlmeyin. nk
bunun gecikmesinde sizin bilmediiniz baz hikmetleri Allah Tel bildi de Mekkenin
fethinden evvel size yakn zamanda bir fetih nasp etti. Bu sebeple, Mekkenin fethinde
aceleci davranmanz, hakknzda iyi deildir. nk, zamannda olursa iyi olur.
yetteki feth-i karb (yakn fetih) ile kast, ya Hudeybiye bardr ki bu barn slm iin
gerekte pek byk bir fetih (alm, n genileme ve yaylma) olduu aklanmt. Yahut da
feth-i karb Hayberin fethidir. nk Hayber, Mednenin Suriye (Kuzey Arabistan)
tarafnda drt konaklk bir uzaklkta, o zaman byk bir Yahudi ehri olup, etrafnda pek ok
kaleler (kale kentler: kk yerleim birimleri), hurmalklar ve tarm alanlar olan bir geni
blge idi. Araplarn yaam damar olan Medne-am ticret yolu zerinde, Hicazda byle
byk ve youn nfuslu ve kuvvetli bir Yahd ehrinin bulunmas, slmn karlarna aykr
idi. Fakat Mslmanlarla Mekke putular arasnda devam eden mcadeleler, am yolunun
almasn ve bu zarar verici (Yahd) engeli(n)in ortadan kaldrlmasn dnecek bir zaman
brakmyordu. te Hudeybiye baryla, Kurey (Mekke) endesi geici olarak ortadan
kalknca, artk Suriye yolunu dnmek zaman geldiinden, Hz. Peygamber Hudeybiyeden
dnnce, Hayberin fethine dncesini younlatrd.(XIII/5472-5473) ..nk bir eyi
zamanndan evvel acele istemek, o eyden mahrum kalmaya sebep olur.
(isticl o eyden mahrmiyeti icap eder) (XIII/5479)
YALANCI MNFIK DPLOMAS/DPLOMATLARA DKKAT
(TO INVESTIGATE ALL OF THE REPORTS/NEWS). Ey mn edenler! Eer fskn
biri size bir haber getirirse, onun doruluunu aratrn. Yoksa bilmeden bir toplulua
satarsnz da, sonra yaptnza pimn olursunuz.(Hucurt: 6) Trkemizde fkeyle
kalkan, zararla oturur sz bu yete uygundur. Maalesef bu yetin iret ettii yanl yapan
pek ok kimse vardr. Dnyada uydurmalarn, yalanlarn yapt tahrbt, byk devletler
arasndaki savalar bile yapamaz. Keke her mmin bu yetin gereine gre hareket etse de,
hem kendisini hem de dier mminleri zarardan korusa ve iittii bir haberi aratrmadan
hkm vermese.(XIII/5489)
DPLOMASDE GVENME/GVENMEME. Sen dinlerine uymadka (girmedike)
Yahudiler ve Hristiyanlar senden asla raz olmazlar (Bakara, 2:120) ayetinin izahnda da
Vehbi Efendi yle der: Grnrde ortaya koyduklar muhabbet ve nsiyetlerine kesinlikle
itibar yoktur. Zira sahtedir. Zahirleri (dlar) batnlarna (ilerine, kalplerinden geirdiklerine)
muvafk (uygun) deildir. nk (Yahudi ve Hristiyanlar, kendi) dinlerinin hakkaniyetini
(hak/doru olduunu) iddia ettiklerinden, daima senin onlarn dinlerine uyman arzu ederler.
(I/217) Ayn surenin 135. ayetinde de u notu der: Eer uymak lazm ise, hak olduu
zerinde gr birlii olan millet-i brahime (brahimin dinine) uymak lazmdr. Halbuki ey
Yahudiler ve Nasara (Hristiyanlar)! Siz brahim (A.S.) le iftihar ettiiniz halde ona bile
uymuyorsunuz demekle (Kurn, onlarn) davetlerinin (ar ve mesajlarnn) batl (bo,
geersiz) olduunu vurgulamtr. (I/235) Kurnn Yahudi ve Hristiyanlara siz brahimi
deilsiniz diyerek net izgiyi ortaya koyduunu belirten Mehmed Vehbi Efendi, onlarla
dostluk girimlerinin de ie yaramadn/yaramayacan, o yllar yaayan bir kii olarak,
Balkan sava tecrbesi ile aklar: te bu gibi artlarn kurallarn bilmeyen baz kimseler,
ehl-i kitaba (Yahudi ve Hristiyanlara) uhuvvet (kardelik) ve hrmet etmek istemiler ve
(onlarn) baz dt (adetlerini) ve ananelerini (geleneklerini) kabul ile muhabbetlerini
(sevgilerini) celbe (elde etmeye) almlarsa da, Balkan feca-i ahresi (son Balkan felaketi)
bu misilli harektn ve onlara lzumundan ziyade sevginin yanl olduunu ve onlarda asla

mrevvet (mertlik, sznde durma) ve insaf olmadn meydana koymu, bu ve bunun gibi
yetlerin srr ortaya kmtr. Sonunda; onlara muhabbet edenler ve fayda bekleyenler de
yanl olduunu anlamlardr, fakat bade harabi-l Basra (Basra harap olduktan sonra: i iten
getikten sonra). u halde ehl-i kfrde vef olmadn ve onlarn inatlarndan
vazgemeyeceklerini bu yet mminlere aklad gibi..(I/254) Ayn konuya Bakara 217.
ayetin tefsirinde de deinir, Vehbi Efendi ve unlar syler : zetle, kafirlerin muktedir
olurlarsa (gleri yeterse) mminleri dinlerinden dndrnceye kadar savaa devam
edecekleri ve bu gereklerden tr, ehl-i kfrden vef beklemek doru
olmad..(I/377)
ZARARLI DMAN ZARARSIZ DMAN. lerinden zulmedenleri bir yana, Ehl-i
Kitbla (Hristiyan ve Yahdlerle) ancak en gzel yoldan mcdele edin ve deyin ki: Bize
indirilene de, size indirilene de mn ettik. Bizim Tanrmz da sizin Tanrnz da birdir ve biz
Ona tesm olmuuzdur. (Ankebt sresi, 46. yet) Yani Ehl-i Kitbn limleriyle iddetli
ve kaba bir ekilde tartmayn. Tartmak iin gzel yollar seerek, onlarn sertliklerine
kar yumuaklkla ve onlarn fkelerini hazmederek karlk verin. Onlar insaf
ve adalet zere hareket ederlerse, sizin de iddeti (sert konumay) brakp, yumuak
davranmanz lazmdr. Ancak Ehl-i Kitbtan u kimseler de vardr ki, cizye ve hara
vermekten kanrlar, Allaha olu var derler ve h Allahn eli baldr (cimridir)
diyerek zulmederler. te onlarla iddetli biimde tartn ve onlar mat ederek, susturun. Zir,
haksza hakk kabul ettirinceye kadar almak lazmdr.
Hzinin aklamasna gre bu yetteki gzel ekilde mcadele ile kast, Kurn onlara
anlatma, Kurn yetleriyle onlar hakka arma, Kurnn kantlarn yumuaklkla aklama
ve onlarn dncelerini hemen hafife alp, onlara ilk etapda hemen sapk dememedir.
nk Ehl-i Kitb (sonuta) bir Kitba mn ettiklerinden, mriklere kyas olunmaz. Elbette
Allahn kelmndan (sznden), hkmlerinden, peygamberlerin hallerinden ve ilh vahy
(kavramndan)den (az ok) haberdr olduklarndan, kendileri limne ve insafla hareket
ederler. u halde onlarn bu hareketlerine kar, Mslman limlerin (sert bir) mcdele
yapmayarak, tartma dbna uyarak, bilimsel tartmaya girip gerei ortaya koymalar
lazmdr (orijinali: hakmne mbhase edip, hakk meydana koymaya almas lzmdr).
Ama onlardan baz inatlar cizye kabul etmez ve Hz. s (h) Allahn olu demek gibi,
zulmde devam edenlerle ise iddetli mcdele gerekir ki, onlar susturarak, doru yola davet
edilsinler.
KELM LM RENLMEL, ONLARLA TARTIABLMEK N. yetteki
zlimlerle kast, cizyeden kanan ve zimmeti (slm devletin vatandaln) kabul etmeyen
ve anlamalarn bozanlar olduuna gre yetin mns: [ Ey mminler! Siz cizye ve zimmeti
kabul edenlerle gayet yumuak ve tatl dille tartn. Ancak Ehl-i Kitbtan u
kimseler ki, onlar zimmetten ktlar ve cizyeden kandlar ve ahdi bozmakla (verdikleri
szlerinde durmamakla) zulmettiler. Onlarla iddetli mcdele edin, hatta cp ederse klca
sarln] demektir. te bu yet, kfirlerle tartmaya girmekte bir saknca olmadna ve bu
eit tartmalarn usln ve (slm) inancn esaslarn aratrmak iin ortaya km olan
kelm ilmini renmenin lzmuna ve tartma dbnn kurallarna uymak lzm geldiine
iret eder. Bu yetin sava yetiyle hkmnn (geerliliinin) kalmadn syleyenler varsa
da, yette zimmlerle mcdelenin gzel olan yolunu semek emrolunduu gibi, zimmetten
kanlarla iddetli mcdeleyle de emir olup, iddetli mcdele ise kl ile sava olacandan,
yetin hkm kelm deildir.(XI/4217-4218, Ankebt sresi, 46. yetin tefsri)

EHL- KTBIN VARLIINI KABUL VE ONLARLA (ONLARI KN N)

DYALOG. ..Yani Ehl-i Kitb, kendi kitaplarndan size bir ey haber verirlerse siz onlar
dorulamayn da, yalanlamayn da. Onlara yle karlk verin, deyin ki: Biz Rabbimiz
tarafndan kullarn slah iin bize ve size indirilen kitaplara mn ettik. Nasl mn
etmeyelim? Bizim ve sizin mabdumuz (kulluk ettiimiz Yaratc) birdir, ayrlk yoktur. u
halde Kitbn hepsini indiren ancak o mabddur. te biz o mabdun emirlerine ve
kitaplarna tam bir nem vererek boyun eeriz. deyin ki, onlarn hiddetlerini
skinletirmi olasnz. Dier taraftan yette Ehl-i Kitba ineleme vardr. nk onlar
rhiplerini rabler (tanrlar) edindiklerinden (kutsallatrp, putlatrdklarndan), Allaha boyun
emeleri tam istenildii gibi, deildirMslmanlarla anlamas olup, sava da olmayan
Ehl-i Kitba bu yette akland zere, bilge bir slbla karlk verilmesi ve yumuaklkla
savunma yaplmas tenbh ve tavsiye olunmutur. (XI/4219, Ankebt sresi, 46. yetin
tefsri)
INTER-MUSLIM RELATIONS. Eer mminlerden iki grup biri birleriyle vuruurlarsa
aralarn dzeltin. yet biri tekine saldrrsa, Allahn buyruuna dnnceye kadar, saldran
tarafla savan. Eer dnerse artk aralarn adletle dzeltin ve (her ite) adletli davrann.
phesiz ki Allah, dil davrananlar sever.(Hucurt sresi, yet: 9) Yani bir fskn
yakm olduu fitne ateini sndrmek, zerinize vaciptir. Bu nedenle,
Mslmanlardan iki tife biri birleriyle yaptklar tartmay savaa dntrrlerse, siz
onlarn aralarn dzeltin. nk ara dzeltmek zerinize vciptir. Eer taraflardan biri,
Allahn hkmne rz olmaz ve girdii yanl yoldan dnmezse, onlarla, bu grup ilh emre
dnp, hkmne rz oluncaya kadar, savan ki, bu ekilde iyilii emretmi olmakla
sorumluluktan kurtulmu olasnz. nk zlimin zulmn ortadan kaldrmak, btn
Mslmanlar zerine vciptirGruplarn arasn dzeltmek, nce nashatla olur.
Eer nashat kabul etmezlerse, tehdt etmek ve sert sylemekle olur. Eer
tehdtle de, fitneyi sndrmek mmkn olmazsa, serkelik edeni dvmekle olay
kapatlr. Eer dvmekle de olmazsa, savala fitneyi ortadan kaldrmay, Allah Tel bu yetle
emir buyurmutur. (XIII/5494)
AHDNZ BOZMAYIN (WAR POLICY).
Savan istenmeyen bir i de olsa sonuta
mer (eriata uygun) bir hareket olduunun kant Bakara sresinin 251. yetidir: ..Eer
Allah insanlardan bir ksm ile dierlerini savup hizaya getirmeseydi, elbette yeryznde
dzen bozulurdu. Vehbi Efendi bu konuda unlar kaydeder: Allah Tel, Tltla Cltun
savalarn aklad gibi, savan hikmetini de aklamak zere yle buyuruyor: [Eer
Allahu Telnn insanlarn bazsn bazsyla defetmesi olmam olsayd, yeryz tamamen
fsid olurdu Binenaleyh, (Allah) insanlarn bazsnn zulmn dier bazsyla defeder ve
zulm ve inadn madeni olan yeryzn bununla slah eder ki, kullar rahat etsinler. Harbin
meriyetindeki hikmet, Dnyann dzeninin salanmas olduunu Allah Tel bylece
aklamtr. nk baz insanlarn zulmn dierleriyle defetmemi olsayd, zalimler galebe
ederek, mazlumlar perian olur ve btn dnya zulmle dolar, dnya harap olur ve yeryz
btn mefsedet iinde kalrd. u halde, muharebeyle fsklar ve kfir ve zalimleri kahr-u
tedmrle zulme urayanlara yardm edip, zalimlerden onlarn intikmn almak, adaletin ta
kendisi olduundan, fseblilh (Allah yolunda) sava etmenin, dnyann dzelmesine sebep
olacanda phe yoktur. (I/455) Bununla beraber, scak savata bile ilh snr amama
konusunda mminler uyarlmlardr. Vehbi Efendi bu konudaki Bakara 190. ayeti yle tefsir
eder: Ey mminler! Sizinle savaan dmanlarnzla ly- kelimetullah (Kurn en stte
olsun diye) ve Allahn rzsn elde etmek iin, siz de savan. Ve (fakat) sizinle anlama
yapan kimselerle sava yaparak huddu (snr) amayn. Allah huddu aarak zulmedenleri
sevmez. Yani; ey mminler! Sizin iin ittik (Allahtan korkma) lazmdr ve cmle-i

ittikdan birisi de, dininize dman ve sizinle muharebe ve muktele edenlerle muktele
etmektir. u halde Allahn rzsn elde etmek ve Allahu Telnn yolunda almak iin
size sava ln edenlerle, siz de savan ve lkin anlamalarnz bozmak gibi
ve kadnlar ve ocuklar ve savamaya gc olmayan ihtiyarlar ldrmek
gibi zulm ve gadretmeyin. Zira, zulmetmekle snr aanlar Allahu Tel sevmez. Bu
nedenle; Allahn emrinin aksine hareket etmeyin ki, mahabbet-i ilhiyeden (ilhi sevgiden)
uzak olmayasnz. (I/327)
KFRE VERLEN SZ DE TUTULUR. Ahit: insann vermi olduu sz ve yapm
olduu mukveledir. Ahit, Allahla kullar arasnda olduu gibi, insanlarn biri birlerine kar
verdikleri szler ve yaptklar mukvelenmeler (szlemeler) de ahde girer ve mminler
bunlar yerine getirirler. Hatta ahitleri kfirlerle bile olsa, szlerini yerine
getirirler ve bu yzden sonuta kurtulua ererler. (IX/3601, Mminn sresi, 8.
yetin tefsri)
BR GENEL KURAL (A GENERAL PRINCIPLE). Kim iyi bir i yaparsa, faydas
kendinedir ve kim de ktlk yaparsa, zarar yine kendinedir. Sonra Rabbinize
dndrleceksiniz. (Csiye sresi: 15. yet) Bu yet bir kide-i klliye (slm
meselelerde genel kural)dir ve btn insanlar adlete davet eden hikmet dolu temel
knndur. nk btn insanlar iyi davranlara tevik etmekte, kt davranlara kar da
uyarmaktadr. Her insann bu yeti, kendisi iin (davranlarn lmek/deerlendirmek iin)
bir terz ve ablon edinmesi lazmdr. Hz. Peygamberin dnyadan gmesinden sonra, bu
yetten daha byk bir mrid-i kmil (yol gsterici nder) bulmak mmkn
deildir.(XIII/5292)
SLAH BIRAKANLARA VE ANLAMA YAPILANLARA (SALDIRMAZLIK
ANLAMASI BULUNANLARA) ATE AILMAZ, DOKUNULMAZ. [Ancak u
kimseler ki, onlar bir topluma (veya devlete) sndlar ki, o toplumla sizin aranzda (nceden
yaplm bir bar) anlama(s) vardr. O anlamay bozmadka, onlarla savamak doru
olmad gibi, onlara snanlar da onlarn hkmnde olduklar iin, onlarla da
yasaktr...nk, mrvvet (mertlik, insanlk) sizinle savamayanlarla savamamaktr. Sava
sizinle savaanlara (kar) lazmdr, sizinle savamayan kimselerle savamak uygun deildir.
Hz. Peygamberle aralarnda anlama olan toplumun Ben Eslem kablesi olma ihtimali vardr.
nk Mekkeye savaa giderken Hz. Peygamber onlarla anlama yapmtr. Yahut Ben
Bekir veya Huzeyme veyahut Huza kableleridir. Hangi kable olursa olsun, Mslmanlarla
anlamas olan bir kavim ile anlama yapm (baka) bir kavim de, Mslmanlarla anlama
yapm kavim hkmnde olacana yet iret eder ve hkm de budur.
TARAFSIZLARA KARI DAVRANI (NEUTRAL MEN, COMMUNITIES AND
STATES IN THE WAR: THEIR RIGHTS IN ISLAMIC INTERNATIONAL LAW)
[..Ne sizinle ne de kendi toplumlaryla savamak istemediklerinden, yrekleri sklarak size
gelenler mstesna. Allah dileseydi, onlar banza bela ederdi de sizinle savarlard. Artk
onlar sizi brakp bir tarafa ekilir de, sizinle savamazlar ve bar size brakrlarsa bu
durumda Allah size, onlarn aleyhinde bir yola girme hakk vermemitir. (Nis:90)] yetteki
yrekleri sklanlar Mehmed Vehbi Efendi kalpleri daralanlar olarak evirmekte ve yle
demektedir: Kalpleri daralanlarla kast, Mslmanlarn gcnden korkarak, Mslmanlara
kar savamadklar gibi, Mslmanlarn dman olan kendi toplumlarna kar da
savamazlar. nk onlar da akrabalardr. Savata ldrlmekten istisna olunan kfirler iki
ksmdr. lki, muhid olanlar(Mslmanlarla daha nceden anlama yapm olanlar)dr.
kincisi, korkudan tr sava terk edenlerdir. Sizinle anlama yapm bir toplum ile anlama

yapm baka (nc) kiiler ile, bu artlar tamayan fakat Mslmanlardan

korkusundan tr silah brakm olanlarn da canlarna dokunulmaz. Allah Tel bu
konudaki emrinin kesin dinlenilmesini, eer Allah dileseydi tam aksi de olur, o kfirleri sizin
zerinize hcum ettirirdi fakat Allah buna msade etmedi buyurmutur. Yani, Allahn bu
ltfunu unutmayn ve silah brakan o kfirlerin canlarn balayn. Onlar sizden
bu ekilde, savamayp uzlet edince (ayrldklarnda), sizinle muktele etmez (savamaz) ve
(durumu kabullenip) size boyun eerlerse, Allah Tel onlar ldrmenize izin
vermemitir. (III/1006)
ESRLERE Y MUMELE. Hz. Peygamber, kfirlerden alnan esrleri mminlere
teslim eder ve iyi baklmasn emrederdi. nk, inkr (onlarn kfir olmas)
rzklandrmaya (onlar doyurmaya) engel olamaz. Esrin, kfir diye a ve akta braklmas
lzm gelmez. Bugn (1914 yl) de devletler arasnda yrrlkte olan bu usldr ki, devletler
biri birlerinden aldklar esrlere iyi bakarlar. Esre iyi bakmann vldn dn-i slmn
temeli olan Kurn bu yetle (Dehr (nsan) sresi, yet: 8) bize aklad gibi, Hz.
Peygamberin uygulamalar da bunu ispat eder.(XV/6276)
IPLAK TURSTLERE YAPILAN BOMBALI SALDIRILAR. (Son yirmi ylda
Msrn turistik blgesi arm e-eyh ile Endonezyann Bali adasnda (2002-2005 yllar)
slmc gruplarca turistlere ynelik yaplan silahl ve/veya bombal saldrlarda yzlerce turist
lm, yzlercesi de yaralanm, olaylar dnya basnn hayli megul etmitir. Bu plak
turistlere ynelik saldrlar yapanlar, muhtemelen slm topraklarnda bamza gelen bellar
byle plaklklara msade edilmesindendir diyerek, turistleri ldrmeye kendi kafalarndan
fetva vermektedirler. Onlarn bu gr tamamen yanl bir gr deildir. plaklk, Allahn
houna gitmeyen, gazabna sebep olan bir harekettir. nsanlk tarihi boyunca da, plak
toplumlara Allah zaman zaman ok ar bellar indirmitir. plaklk, slma gre de yanl
bir davrantr. Fakat plak gezen kiinin ldrlmesini emreden bir emir de yoktur
dnimizde. Yalnz, slm devletinin bir vatanda plak gezerse, bu kii yetkililerce uyarlr,
dinlemezse kad tarafndan bir ekilde (onbe-yirmi sopa, onbe-yirmi krba veya hapis veya
bunlara denk, hkimin takdr edecei bir ceza ile) cezalandrlr. Ama plak gezen kii, o
devletin vatanda (bile) deilse, onun ldrlmesine (kaldklar otelin bombalanarak havaya
uurulmasna) fetva vermek, slm akla uygun mudur? Bu konuda herhalde en uygun kural,
Mslman devletlerin bu plaklardan gelecek paray gzden kararak, byle plak ekilde
gezeceklerin, lkeyi ziyaret etmemeleri konusunda batan uyarmaktr. Suud Arabistan nasl
lkeye gelecekleri bu ekilde uyaryorsa, aynsn dier Mslman lkeler de yapabilirler /
yapmaldrlar. Konu ile ilgili ile olarak, Tevbe sresi altnc yet, slm lkesine izinle (vize)
girenlerin can gvenliklerinin bulunduunu bildirmektedir. Mehmed Vehbi Efendi yeti yle
tefsir eder: Bu yetin hkm kyamete kadar geerlidir ve Mslmanlar iin uyulmas
mecbr bir knndur. Bundan tr, bugn (1911-1923), yabanclardan slm lkesine
emnla (izinle) gelenlerin mallar ve canlar bizim temnatmz altndadr. Ve Fkh (slm
Hukku) kitaplarmzda, fukahy- izm (byk hukukular) bu yetin hkmn ayrntl
olarak ayr bir blmde ele almlardr. Bu yabanclar memleketimizin hangi noktasnda
olursa olsun, kendilerine verilen izin sresince korumak, zerimize vciptir. (V/1960)

NLEYC SAVA SYASET (PRE-EMPTIVE WAR POLICY). Batda 2001

ylndan sonra Bush doktrini ile gndeme gelen Pre-Emptive Strike, (daha) byk zarar

nleyici sava politikas, slamda da vardr. M.Vehbi Efendi bunu yle kaydeder: nsann
kann mubah addedenin (kan dkmeyi helal sayann) kan, o insana mubah olur. Bundan
tr, bir insan bigayr- hakkn (haksz yere) ldrmeye kalkan kimseyi, ondan evvel
muhafaza-i nefs iin (kendi cann korumak iin) katletmek (ldrmek) mubahtr (helaldr).
(I/333). Onlarn (dmanlarn) saldrlar miktar saldrnn lazm olup, fazlas caiz olmad
ve gereinden ok saldrda Allahtan korkmak lazm geldii ve Allahn yardmnn
mttaklerle (Allahtan korkanlarla) beraber olduunu mminlerin bilmelerinin vcip olduu,
bu ayetten (Bakara 191) anlalmaktadr. (I/334)
SAVA ZAMANI MORAL BOZANLARA DKKAT. [Hatrla ey Peygamberim! O
zaman ki, o zaman mnfklardan bir grup yle demiti: Ey Medneliler! Sizin dmana
kar koyacak gcnz yok. nk onlar ok, siz azsnz, onlar kuvvetli siz zayfsnz. Bu
nedenle, dnn evlerinize. Bouna dmana kar durmaya lp da, kendinizi heder
etmeyin. Evinizde oturursanz, dmann ktlnden korunmu olursunuz. Mnfklar
byle diyerek mminleri kandrmaya altlar.] te mminlerin zayf olduu bir zamanda,
bu ekilde inananlarn kalplerine korku verecek sz sylemek, mnfklardan kalma eski bir
dettir ki, her zamann mnfklar o deti, nemli bir silah olarak kullanrlar ve maalesef
arzuladklar hedefe de ularlar.(XI/4398, Ahzb sresi, 13. yetin tefsri)
(Savunmay glendirmeye devam etmek ve dmanlarn ve onlarn ierideki gzetleme
karakollar olan mnfklarn szlerinden/propagandalarndan etkilenmemek ve bu
propagandalar etkisiz hale getirmek lazmdr. i.y.)
K YZL DAVRANAN KFRLER, ULUSLARAR ARASI LKLERDE.
[Kfirlerden dier (baz) kableleri de sen bulursun ki, onlar (gy) man(l) olduklarn
ortaya koymak ve (size) sevgi gstermekle, sizi emn klp kendilerine sndrmak ve kendi
toplumlarn sizin saldrnzdan gvende klmak isterler. Halbuki onlar size
dmandrlar. Size emniyet gstererek, onlarn nden sizin zerinize hcum etmek
ihtimalini (sakn) hatrnzdan karp, gaflet etmeyin. nk onlar her ne kadar size emniyet
gsterseler de, her ne zaman fitneye (ve inkra) gtrlseler, derhal (o size kar gsteri iin)
ortaya koyduklar mnl hli brakp, zulm ve dmanla ve fitne ve fesda (hemen geri)
dnerler.] O nedenle, bu eit kimselerden size emniyet gsterenlere aldanmayn. Fahr-i
Rznin aklamasna gre, bu yette (Nis: 91) dier kavim ile kastedilen, Ben Esed ve
Gatafan kableleridir. nk onlar Medneye geldiklerinde Mslmanm gibi davranrlar ve
(hatta) anlama yaparlard, fakat bundan maksatlar Mslmanlar aldatmak, onlar
kendilerine sndrmakt. Kendi kablelerine dndklerinde ise, inkr ederek anlamalarn
bozarlar ve ne zaman ve kim tarafndan slm aleyhinde bir fitneye ve savaa arlsalar,
hemen kabul ederler ve lkin yenilerek ve rezil olarak (le) dnerlerdi. [Eer onlar sizinle
savamay brakmazlar ve size bar teklfi ile anlama talep etmezlerse ve ellerini sizden
ekmezlerse, siz onlar bulduunuz yerde tutun ve ldrn] (III/1007)
FENN HARB (SAVA BLMN) UNUTMAK. Tehlike, ayetin (Bakara 195) ini
sebebinde akland gibi, harbi terk edip oturmaktr. u halde nefsinizi tehlikeye
atmayn demek, muharebeyi terk ederek rahata almayn demektir. nk muharebeyi
terk etmek zbitn (subaylar) ve askeri (erleri), cebnete (korkakla) altrd gibi, rahata
alp, dnya hayatna muhabbeti artrdndan, dmana kar gitmeyi istemez bir hale
getirmek, fenn-i harbi unutturmaktr. te, sava terk eden bir toplum, el-harbu hudatun
(harp hiledir) hadis-i erfinin ierdii gereklerden habersiz ve atlete mahkum kadnlar
mesabesinde birtakm insanlar olacandan, u aklanan durumlarn hepsi dmann zaferine
ve bu vesileyle milletin tehlikeye dmesine sebep olacandan, Cenb- Hak muharebeyi terk

etmenin tehlike olduunu aklam ve o tehlikeye dmekten ehl-i iman yasaklamtr..

(I/336)
DMAN KUVVETL, BZ ZAYIFIZ DEMEYN. Savatan baka arenin
kalmad durumlarda sava tevik etmekle ilgili benzer bir ifade de yledir: (Tlt-Clt
kssasyla ilgili Bakara 249.) yette; itimdn (gvenin), ancak Allahn inyetine (yardmna)
bal olup, saynn okluuna) olmadna iaret vardr. nk ilh yardm gelince az olmak
zarar vermedii gibi, zillet (yenilgi) gelince de okluk fayda vermez. Bu nedenle itibr,
inyet-i ilhiyeyedir (ilh yardmadr) ve bunu okuduumuz/duyduumuz/grdmz
binlerce vukuat (olaylar) da ispat etmektedir. u kadar ki, askerin lt ve edevt- harbiyesi ve
esbb- zhiriye ve maddiyesi (maddi ve grnr sebepler) mkemmel olmakla kuvve-i
maneviyesi yksek ve diyanete ihtimm sebebiyle Cenb- Hakka itimd- tmm olup,
dman gzne kestirmesi ve harbi kazanacana gl inanc olmas lazmdr. Bu nedenle,
mery- askeriyenin (askerin komutanlarnn), sava kazanmak iin gzel planlar dnp,
askerini bu suretle terbiye etmesi bir emr-i mhimdir. Yoksa dman kav (kuvvetli), biz
zayf gibi kuvve-i maneviyyeyi kracak szler sarfederse, askerin intizmnn bozulacana
phe yoktur. (I/452)
Siyaset teorisi ile sava teorisi arasndaki iliki konusundaki bir ifade ise, Bakara 246. ayetinin
tefsirinde yle geer: srail oullar arasnda dini konular dzenlemek iin Allah tarafndan
gnderilen peygamberler almakta iken, onlarn ileri gelen bykleri bir araya gelerek,
mvere ile (danma sonucu), diynetin kvm (dnin ayakta durmas) dy- dni (din
dmanlarn) kahretmekle olup; dmanlar kahretmek ise, hkmetle olacan
bildiklerinden, ilk nce bir hkmet tekl ve hkmete bir reis tayin etmekle, dmana
(igalci Amlika kavmine) mukvemete (direnie) hazrlanmak ve bu vesileyle varlklarn
korumak hususunu dnerek, onlara mebus (gnderilmi) olan nebden, ncelikle
kendilerine bir padiah (ynetici) tayinini istirham ettiklerini, Cenb- Hak bu ayetle beyan
buyurmu ve savaa kar gelenlerin zalim olduklarn aklamtr. (I/444)
CENNETE GRLMEZ, CHAT ETMEDKE. Allah Tel, l-i mrn 143. ayette,
dmanla mcahedeyi farz kldndan bu farz ed etmedike Cennete girmek uzak
olduuna iaret iin, byle bir dnceye sahip olmaktan bizleri yasaklamtr ki, mutlaka
dmana mukvemet (kar koyma/direni) lazm geldiini ehl-i imana tavsiye etmitir.
(II/734)
PEYGAMBERLER SAVATI (SZ DE SAVAIN).
l-i mrn 146. ayet, insanlk
tarihi boyunca savan srdn, pek ok peygamber, ve ibadet ehli kiilerin de bu savalara
katldn bildirerek, inananlar da (gerektii zaman) savaa komaya arr:
[Peygamberlerden pek oklaryla, birok bid (ok ibadet eden) ve zhidler (dnyay
nemsemeyip, basit hayat yaayanlar) savatlar ve dmanlaryla muharebe ettiler. Allahn
yolunda bylece savarken, kendilerine isabet eden musibetlerden (de) ftr getirmediler ve
zaaf da gstermediler ve dmanlarna boyun eip meskenet de kabul etmediler. Allah (bu
ekilde) sabredenleri sever.] u halde onlar sabrettiler ve muhabbet-i ilhiyyeye (Allah
sevgisine) mazhar oldular. Ey mmet-i Muhammed! Sizin de onlar gibi olmanz lazmdr.
Yani, gemi mmetler, dmanlaryla mukteleden (savatan) ekinmedikleri gibi, siz de
ekinmeyin. Zira, ok peygamberlerle beraber mmetlerinden birok cemaat, ulem (limler
ve fukah (slam hukukular) dmanlaryla muktele ettiler ve Hak yolunu yceltmede
kendilerine isabet eden bellardan ve biroklarnn ldrlmesinden korkmadlar ve tesadf
ettikleri zorluklardan yorulmadlar, muharebede zafiyet gstermediler ve dmanlarna boyun

edip yalvarmadlar, belki cesur arslanlar gibi dmanlarna hcumla sabr ve sebat ettiler. Zira
Allah sabredenleri sever.(II/740)
HARPTEN KAANLAR. lerinden (mnfklardan) bir ksm ise gerekten evlerimiz
emniyette deil diyerek, Peygamberden izin istiyordu. Oysa evleri tehlikede deildi. Onlar
sadece kamay istiyorlard. (Ahzb sresi, 13. yet). te zamanmzda dmanla
savalrken, dman karsna gitmemek iin, baz hilelerle ve yalan szler syleyerek ve
kendine hasta ss vererek askerlikten firr edenlerin mnlarnn zayf olduu bu yetle
kesindir. nk mn kuvvetli olan kimse, bu gibi eylere tenezzl etmez ve dman
karsna merte kmaktan ekinmez. Zira, onun Allaha tam bir itimd (gveni) vardr ve
sevap umduundan harbe koa koa gider.(XI/4399)
DAHA AZ CAN KAYBI N, EKONOMK AMBARGO VEYA EKONOMK
HEDEFLER VURMAK. (Onlarn) Hurma aalarndan bazlarn kesmeniz veya
(bazlarn da kesmeyip) kkleri zerinde brakmanz, hep Allahn izniyledir. Bu izin, yoldan
kan fsklar rezl etmek iindir. (Har sresi, 5. yet) Fahr-i Rznin verdii bilgiye gre,
Hz. Peygamber sahbleriyle beraber, Yahd Ben Nadyr kablesinin yerleim yerlerini
kuatarak, onlarn hurmalarn kesmek, (sebze ve meyva) bahelerini yakmak ve ykmak
sretiyle onlar tazyke (zorlamaya) balaynca, Yahdler: Y Muhammed! Sen dvnda
iyilik hedeflerken, imdi fesda baladn. Rabbin Tel sana byle mi emrediyor? demeleri
zerine, sahbler arasnda gr ayrl meydana geldi. Bazlar aalarn kesilmesi bazlar
da kesilmemesini savunurlarken bu yet-i kerme indi. yette Yahdlerin hurmalarnn
hepsinin kesilmeyip, bazlarnn kesildiini ifde iin, baz mnsna gelen min
kullanlmtr. Yine aalar kesme veya kesmeme konusunda eratn izin verdii ve
tercihin Mslmanlara brakldn ifde iin de, terche iret eden, (Arapa)ev ifdesi
kullanlmtr. yetten anlalan, dmanlar zorlama ve zntlerini artrma (morallerini
bozma) iin, balarn bahelerini yakmak ve ykmakda bir saknca olmad, baka bir zm
bulunabilirse, bunlara hi bavurulmayabileceidir. Konu hakknda bu yeti kant gsteren
Hanef bilginlerinin itihatlar da bu dorultudadr. Yani dmanlarn evketlerini (glerini)
krmak ve topluluklarn datmak ve onlara acy hissettirmek neye balysa onu yapmak,
arata uygundur. Kfirlerin bu gibi felketlere uramalarnn sebebi, kendi yaptklardr. Ben
Nadyr olaynn meydana gelmesi de, bu sebepledir. Bata Ben Nadyrn iki nemli ismi
Kab b. Eref ve Eb Rfi olmak zere, bu Yahd kablesi Mslmanlara ok zorluk
karmaya, bazen ak, ou zaman da gizli dmanlk yapmaya balamlard. Fahr-i Rz,
Beyzv, Nisbr ve Hzinin verdikleri bilgiye gre, Hz. Peygamber Medneye hicret
edince, Mednenin yaknndaki Zhre kynde oturan ve Hrn aleyhisselmn neslinden
gelen Ben Nadyr kablesi, Hz. Peygamberin yanna gelerek, Mslmanlarn leh ve
aleyhinde bulunmamak zere anlama yapmlard. Bedir savanda Mslmanlar galip
gelince, Hz. Peygamberin hir zaman peygamberi olabilecei konusunu kendi aralarnda
cidd bir ekilde konuup, Mslman olmay kararlatrmlarken, Uhud savanda
Mslmanlarn yenildiini grnce kararlarn deitirip, Hz. Peygambere dman oldular ve
ve anlamay bozdular. Hatta reisleri Kb b. Eref yannda krk kiiyle gizlice Mekkeye gitti
ve mriklerle, Mslmanlar aleyhine bir ittifak anlamas yapt. Hatta Mekkede bulunduu
sre iinde, Mekkelileri Hz. Peygamber aleyhine kkrtm, Bedirde yaknlar lenlerin
evlerini ziyaret edip, onlarla beraber alamt. (bnul Esr, II/121) Babas Arap, annesi
Yahd olan Kb, her iki toplumun da gvenine sahip olduundan, Arabistan
yarmadasndaki hem Araplar hem Yahdleri Mslmanlara kar harekete geirip, byk ve
tek bir hamle ile Medne zerine yaplacak bir harekt ile, slm trihe gmmeyi
hedefliyordu. Onun bu arzusu lmnden iki yl sonraki Hendek sava ile gerekletirilecek,
fakat oluturulan mrik-yahd ittifk Hendek savanda byk gayretlere ramen sonu

alamayacaktr. Kabn Mekkedeki bu faaliyetleri, bir sre sonra Mednede duyulunca,

Kbn st kardei Muhammed b. Meslemenin banda bulunduu kk bir tim, Hz.
Peygamberin iznini alarak, ona bir suikast tertipleyerek ldrdler. Hz. Peygamber (bu srada
Yahdlerin kendisine bir suikast tertipledikleri de ortaya knca), Ben Nadyr kablesini
kuatt. Sonra da Medneden kp gitmelerini emretti. Onlar da esas gayeleri sava iin
hazrlanmak olmasna ramen bu niyetlerini gizleyip, Hz. Peygamberden on gn sre
istediler. Bu srada da mnfklarla haberletiler. Mnfklarn: korkmayn, biz size yardm
ederiz demeleri zerine, onlardan yardm beklemeye baaldlar. Hz. Peygamber, Ben Nadyr
kuatmasn gevetmeden yirmi gn srdrd. Mnfklardan hibir yardm gelmedi ve Allah
Yahdlerin kalplerine korku verdi ve her ynden mitleri kesildi. Baralm dediler. Fakat
Hz. Peygamber, Mslmanlarn yararna olan eyin, Ben Nadyrin srlmesi olduunda
grd iin, Medne blgesinden kp gitmelerinden baka bir arta raz olmad. Onlar da
terk-i diyra (topraklarn terke) raz oldular. Hz. Peygamber, evlerini ve gayr- menkullerini
ve dier mal ve eyalarn brakmalarn, bir deveye ne ykleyebilirlerse ancak onu
gtrmelerine izin verdi. nk hicretten beri Mslmanlara ok sknt karmlard ve
karmaya da devam edecekleri muhakkak idi. Ben Nadyr bu arta raz oldular ve birer
deveyle ne gtrebileceklerse onu ykleyip ou Suriye tarafna, birka ile de Haybere
gittiler. Onlarn kalan mallarn Hz. Peygamber Muhacirlere taksm etti. Ve bylece
Muhacirlerin, Ensra muhta olma durumlar ortadan kalkt. Muhacirlerin mallar mlkleri
Mekkede kald iin, nafakalar ounlukla Ensrn yardmyla salanyordu. Bu yet,
Mslmanlarn selmeti iin, bir topluluun memleketten srlmelerinde (dnen) bir saknca
olmadnn kantdr. nk Mslmanlarn yneticileri, kamu dzenini bozan fesat ve
inkrclarn srlmelerinde kamu yarar grrlerse, bunu tereddtsz uygularlar. Byle bir
srgn ilemi, erata da uygundur. nk bir ite ounluun yarar varsa, kk bir
aznln zarara uramasnn gze alnmas, eratn kurallar gereidir. (metnin orijinali: Bu
yet, ehl-i slmn selmeti iin bir kavmin memleketlerinden tardolunmalarnn cevzna
dellet eder. nk evliyy- umr, maslahat- mmeyi, mfsid ve mlhidlerin tard-u
tebdinde grnce, biltereddd tebd ederler ve tebdleri de, eran cizdir. Zira, umm
menfaat iin huss mazarratn ihtiyr olunmas, kavid-i eriyyemiz iktizsndandr.)
(XIV/5837-5843)
(bnul-Esr bu nemli olay yle anlatr: Mslmanlarla Ben Nadyr arasnda eitli
anlamalar olduundan, bir diyet meselesi dolaysyla, Hz. Peygamber Ben Nadyre giderek,
bu diyete yardmc olmalarn istedi. Hz. Peygamberin yannda Hz. Ebbekir, Hz. mer, Hz.
Alinin de olduu bir sahb topluluu da vard. Ben Nadyr ileri gelenleri: Tabii, istediin
ekilde sana yardmc oluruz dedikten sonra, kendi aralarnda grerek ksa srede Hz.
Peygamberi ldrmeye karar verdiler. Hz Peygamber o srada bir duvarn yannda
oturmakta idi. Yahdler kendi aralarnda birimiz o evin damna kp, Muhammedin
zerine byk bir ta yuvarlarsa bu i olur dediler. Amr b. Cih adndaki birisi, bu ii
stlendi ve evin damna trmand. Tam o srada Hz. Peygambere Allah tarafndan durum
haber verildi. O da hemen kalkp yrd ve hi durmadan yoluna devam ederek, Medneye
vard. Medneye varnca da durumu sahblerine bildirdi ve Ben Nadyre sava ln etti.
Ben Nadyr, kalelerine ekildiler. Hz. Peygamber de, baz hurma aalarn kestirip,
evrelerini de yaktrd. Kuatma balaynca mnfklarn resi Abdullah b. beyy ve onunla
birlikte hareket eden bir grup mnfk, Yahdlere haber gnderip: Sebt ediniz, kendinizi
koruyunuz. nk biz sizleri asla, Muhammed ve adamlarna teslim etmeyeceiz. Onlar
sizinle savaa girerlerse, biz de sizin yannzda savaa gireceiz diyerek mesaj verdiler. Fakat
Allah Yahdlerin kalplerine korku yerletirdi. Sonunda, Hz. Peygamberin srlmeleri ve
buna karlk canlarna dokunulmamalar, silah dnda tayabilecekleri kadar mallarn
develerine ykleyip, gitmek zere yaptklar teklifi kabul ettiler. Ben Nadyr anlama

zerine Haybere kp gittiler. Aralarndan Suriyeye gidenler de oldu. (bnul-Esr, II/145146)

KILICI Y KULLANIN (AMA NAMAZSIZ BAARI GELMEZ). (Ey kfirler!
Eer siz fetih istiyorsanz, ite size fetih geldi! (Bedirde yeneceiz derken yenildiniz) Ve
eer (inkrdan) vazgeerseniz, bu sizin iin daha iyidir. Yine (Peygambere dmanla)
dnerseniz, Biz de ona yardma dneriz. Topluluunuz ok bile olsa, sizden bir zarar
savamaz. nk Allah mminlerle beraberdir. Mekkeli putular, Medne Mslmanlar
zerine Bedir savana karken, Kbenin rtsne yaparak dua etmiler ve fetih
istemilerdi. yet onlara bunu hatrlatyor ve sizin cematinizin okluu, size bir fayda
vermez ve sizden hibir bely def etmez.. demektir...Sonu olarak slmn heybetini
korumak klla olacandan, klcn dmana kar kullanmaktan kanmak, dnyada ve
hirette alakla, rezillie neden olacandan, dmanlara kar klc iyi kullanma, iki
dnyada da iyi durumda olmann sebebidir. Ve eer siz, sava konusunda tembellik
gsterirseniz, askeriniz ne kadar ok olsa da size fayda veremez ve dmann saldrlarn
sizden def edemez. nk Allahn yardm, mnnda olgunlua eriip, Hz. Peygamberin
emrine asla kar gelmeyen kmil mminlerle beraberdir. te, mn iyi olmayan fsklar,
Allahn yardmn alamazlar. u halde Allah Telnn mminlere yardm vaadi,
mminlerin tamamyla erata sarlp ibdete devam etmelerine baldr. O nedenle, ahlk
seviyesi dm ve Allahn emirlerine itaatten uzaklam olan milletler, her zaman kmeye
mahkumdurlar. (V/1867-1868, Enfl sresi, 19. yetin tefsrinde)
SAVA DRLTR, SLM TOPLUMU. Ey inananlar! Hayat verecek eye sizi ard
zaman, Allaha ve Peygamberine (onlarn arlarna) uyun.. [..Fahr-i Rz ve Kd
Beyzvnin aklamalarna gre, Hz. Peygamberin arsnn hayat verecei diriltecei eyle
kast cihattr. Bu yette, bu yere uygun olan mn da budur. nk bu yet, cihadla ilgili
yetlerden sonra geldii gibi, cihat slmn devamna ve kuvvetine sebep olup; cihad terk
etmek ise, dmanlarn egemen olmasna ve dnin kne neden olacandan, btn
Mslmanlar diriltecek ey cihattr. Buna gre yetin anlam yledir: Ey Mslmanlar!
Allah Tel ve Elisi sizi diriltecek cihada davet ettiklerinde derhal uyun, savatan
ekinmeyin. nk Allah kalplerinizde olan korkularnz cesarete evirir ve size zorluklara
kar dayankllk verir. O nedenle korkmayn, harbe cesaret edin ve eer harpten kaar,
Peygamberin (cihada katln) emrine kar gelirseniz, (yarn hirette) Allahn huzurunda
toplanp, cezaya urayacanz dnn. demektir. (V/1872, Enfl sresi, 24. yetin tefsri)
..ve cihat iinde tembellik, kfirlerin glip gelmesine sebep olacandan, bunlardan ve
bunlarn benzeri umm bellarn isbetine sebep olacak gnahlardan, her mminin
saknmas lazm geldiini, Allah Tel tavsiye buyurmutur. (V/1874, Enfl:25)
ONLARIN GAYES BELL. ayet onlar (dmanlarnz, u anda dost grnyorlarsa
da) sizi ele geirirlerse, size dman kesilecekler, size ellerini ve dillerini ktlkle (ktlk
yapmak iin) uzatacaklar. Zaten onlar sizin (slm) inkr etmenizi istemektedirler.
(Mmtehne sresi, yet: 2) Yani ey mminler! Gznz an, aldanmayn! Eer onlar sizi
yenerek galip gelirlerse, sizin iin kalplerinde olan dmanl (o zaman)
ortaya koyarlar ve derhal gereini yapmaya balarlar. Ellerini ldrme ve dvme
gibi eit eit zulm ve cefa ile, dillerini de kt szlerle saldrarak, Mslmanlara hcum
ederler. Onlar zaten ilerinden dim sizin dninizden dnerek mrted olup, inkrda onlarla
karde olmanz cn- gnlden arzu ederler. u halde sizin inkr etmenizi cidden arzu eden
bu kiilerin, siz kfir olmadka size dost olmayacaklar meydanda iken, siz
nasl oluyor da onlara dost olmak istersiniz?..Huls (zet olarak), Mslmanlarn,
her ne sebep ve dnceye dayal olursa olsun, kfirleri sevmelerinin, kfirleri Mslmanlara

dmanlktan vazgeiremeyecei ve frsat bulduka, kfirlerin Mslmanlara elleriyle

vurmaktan ve dilleriyle svmekten vazgemeyecekleri, kfirlerin hedeflerinin Mslmanlarn
dnlerinden dnp kfir olmalar olduu, kfir olmadka da hibir ekilde onlarn bize
dmanlktan vazgemiyecekleri ve mminlerin onlara sevgilerinin de bir faydasnn
olmayaca bu yetten karlan faydalardandr.(XIV/5874)
(93 Harbinde (1896-1897 Osmanl-Rus Sava) Ruslarn ve onlarla beraber hareket eden ve
alt yz yla yakndr Osmanl emsiyesi altnda yaayan Bulgarlardan baz etelerin
Mslman halka yaptklar zulm, 93 Harbi srasnda Rumeli Mslmanlarnn urad
zulmleri, dt perianl ve ektii aclar dile getiren yazl belgelerden biri de,
olaylarn yaayan ve 1877 Austosunda stanbula hicret eden Eski Zara Mfts Hseyin
Rc Efendinin yazd Trihe-i Vaka-i Zara isimli hatrattr. Kendi ilesi de, bu fec
harp yllarnda Lofadan Bursaya g eden Erturul Dzdan Latin harflerine Zara
Mftsnn Hatralar olarak evirdii bu alma, Tercman 1001 Temel Eser dizisi
iinde 24. kitap olarak 1980 ncesinde yaynlanmtr. Kitab ilk defa 1910 ylnda ilk
basksn alnca okuyan Yahya Kemal (Beyatl) yle demektedir: Kitab satn aldm. Bu
okuyuun etkisi iliklerime kadar iledi. Zara Mfts Rc Efendi doksante, General
Gurkonun Eski Zaraya ilk defa nasl girdiini, Mslmanlarn oluk ocuk, kadn, ihtiyar
nasl koyun gibi kesildiklerini.. malubiyetten sonra da ikinci ve son felaketi, stanbula doru
o ackl hicreti btn sahneleriyle naklediyordu. i.y.)
MSLMANLARIN SIRLARINI VERMEYN, KFRLERE. Kyamet gn
yaknlarnz ve ocuklarnz size fayda vermezler. (Mmtehne sresi, yet: 3) yetin ini
sebebi, bir sahbnin, gizli tutulan plann yani, Mslmanlarn Mekkeyi n bir saldr
ile ele geirip, mmkn olduu kadar kansz bir zaferle putlarn yklaca son darbeyi
indirme hazrlklar ve haberini, Mekkedeki ile ve akrabalar bu saldrda zarar grmesinler
diye, Mekkeye haber gndermesidir. Bu teebbs Hz. Peygamber tarafndan nlenmitir. Hz.
Peygamber o shbye neden bu ie teebbs ettiini sorunca, Mekkede olan evld ve
akrabalarn himaye etmek maksadna ynelik olduunu syleyerek zr dilemi, zr kabul
edilmi, fakat inen yetle hem o sahb hem de kyamete kadar gelecek olan btn mminler
bir daha byle bir davranta bulunmamalar iin uyarlmlardr. Yani ey mminler! Evld ve
akrabanz, Hz. Peygamberin srlarn aklamaya sebep olacak kadar kymetli deildirler.
Onlar himaye etmek iin, kfirlere dostluk doru olmaz. nk, insanlarn davranlarnn
hesabnn grlecei kyamet gnnde, size ile ve akrabanzn asl bir yarar olmaz. nk o
gnde Allah Tel onlarla sizin aranz ayracak ve herkesi davranlarna gre
cezalandracaktr. Bu yette, her ne sebebe dayal olursa olsun, kfirlere dostluk gsterenleri
son derece tekdir (azarlama) vardr. nk evld ve insana en yakn olan akrabay himaye
(korumak) iin kfire dostluk mmkn deilse, baka sebeplere dayal bir dostluun hi
mmkn olmad ortadadr.(XIV/5875)
U ANDAK (1911 YILI) FELKETN SEBEB. BTN PSLKLERN ANASI
RKTR. (Yeryznde) fitne kalmayncaya ve dn tamamen Allahn oluncaya kadar onlarla
savan. Eer (kfre yani inkra) son verirlerse (onlar brakn). phesiz ki Allah onlarn
yaptklarn grendir. Enfl sresinin bu 39. yetine ve takip eden 40. yete, Mehmed Vehbi
Efendi yle mel ve tefsr veriyor: [Ey Mminler! ldrn kfirleri ki, irk olmasn ve
dnin tamam Allah Telya zg olsun. Eer sizin savamanz zerine onlar inkrdan
vazgeer ve terk ederlerse, (o zaman) onlar knamayn. nk Allah Tel onlarn
davranlarn grc ve bilicidir ve eer onlar ilh emirleri kabulden yz evirirlerse, ende
etmeyin. nk Allah sizin yardmcnzdr. Allhu Zlcell ne gzel mevl (ship) ve ne
gzel yardmcdr.] Yani ey Mminler! Kfirler anlamalarn bozarak eski hallerine
dndklerinde, onlarla savan. nk kfirlerle savamak zerinize vciptir (mutlaka

gereklidir). O nedenle savamaya devam edin ki, onlarn kendi inkrlarn gzel grmelerinin
sonucu olarak Mslmanlardan (inanc) zayf olanlar saptramasnlar; (btn) pisliklerin
anas ve gnahlarn temeli olan irk gibi fitne ve fesatlar yayamasnlar (mml-habis ve
sl-mas olan irk); ve Mslmanlar (onlarn) ktlklerinden emn (gvende) ve rahat
olsunlar da, dnyada dnin tamam dn-i slm olarak katksz sadece Allah iin olarak kalsn
ve bu ekilde btl (bo) dnlerin hepsi ksn.
Bu yette savan vcip oluunun sebebi, kfirlerin fitnelerini gidermek olduuna iret iin
Allah Tel onlarla savan ki fitne olmasn buyurmutur. nk Fahr-i Rz ve
Nisbrnin aklamalarna gre, mrikler Mslmanlar saptrmak ve kalplerine phe
sokmak iin Mminleri dvme, svme ve dier ekillerde eziyet etmek gibi zulmlere
girimiler ve hatta baz zayf mminleri de sapttrmlard. Bu nedenle Allahn Elisi,
sahblerin Habeistana g etmelerini istemiti. Medneli Ensrn Hz. Peygambere biat
etmelerinden sonra, Mekke mriklerinin fitneleri daha da iddetlendi. Hz. Peygamberin
nashatlar da onlara tesir etmeyince, onlarn btn bu fitnelerini, zulmlerini gidermek iin
ve dnyaya (adaletli bir) dzen vermek iin savala emrolundu. Onlarn fitnelerinin bitmesi,
vcutlarn tamamen ortadan kaldrmakla olacana iaret iin, nce savala emir ve ikinci
olarak da fitnelerinin bu sava emrine sebep olduu bildirilmitir.
Bu yette, dnin tamam tek dn olarak Allah iin olmas ile kast,
Hicazda dnin tamam Allah iin olmasdr. Eer Kurnn kast, btn
dnyada dnin tamam Allah iin olmas olsayd, (sahbler dneminden
itibaren slm devletleri) btn dnyada savaarak (slmn dndaki btn)
inkrclk bitirilir ve dn de ancak slm dni olurdu. Halbuki durum bunun
tersidir. u halde kast, Hicazda dnin tamamnn Allah iin olmasdr. Hz. mer zamannda
Hicaz inkrdan tamamyla temizlenmi ve yetin srr gereklemitir. Hz. Peygamberin
Arap yarmadasnda iki dn bir arada bulunamaz sz de bunu vurgulamaktadr. Yahut da
yetin mns, dnin tamam btn dnyada Allah iin olmak kastedilmitir. nk savala
emir, fitnenin giderilmesi maksadn esas alp, Mslmanlarn her yerde ve her zamanda
savaa gayret etmelerini emretmektir. Bunun iin savalr ama, sonuta inkrclk
yeryznden tamamen kaznamayabilir. nk her hangi bir ey iin allmas, maksadn
elde edilmesini salamayabilir. Yani, Mslmanlarn bu maksadn (dnin sadece slm
olmas) gereklemesi iin almalar, vciptir. almazlarsa, kfirlerin fitnelerinden
gvende olamazlar demektir. Nitekim yle de olmutur. Mslmanlar dni grevlerini
terk ettikleri iin Allahn gazabna uramlar ve dim kfirlerin fitnelerine uramlar,
onlarn bellaryla kar karya kalmlardr. u zamanmzdaki 1328 senesinde (1911 mld)
Rumelide Balkan Harbinde Mslmanlarn grm olduu belalar da bunu
ispat etmektedir. (V/1893-1895, Enfl 39 ve 40. yetlerin tefsri)
YZYILLARDIR KOMULUK YAPTIKLARIMIZ, KENCE LE LDRDLER
MSLMANLARI. Tarihi Mkrimin Halil Yinann (1900-1961) Adana/Saimbeyli kads
olan babas ve annesi ikenceyle (her gn bir organlar kesilerek) ldrlmlerdi,
Ermeniler tarafndan, 1920 ylnda. Mehmed Vehbi Efendi o yllarda Ankarada TBMM yesi
ve daha sonra da hkmette bakan olarak, o gnlerde yaananlar ok iyi bilen bir kii olarak
unlar yazmaktadr: [Mriklerin (verdikleri) szlerine nasl itibar olunur? Elbette itibar
olunamaz. Halbuki onlar size galip gelirlerse, size verdikleri yeminleri unuturlar ve uymalar
lazm gelen hukka uymazlar. Dilleriyle hle yaparak sizi raz etmek istiyorlar. Halbuki
kalpleri, dillerinden kan anlamann hakkn yerine getirmekten ekiniyor. nk bunlarn
ou, Allaha itaattan km ve anlamalarn yerine getirmekten ekinen fsklardr.(Tevbe
sresi, 8. yet)] ..te bu yetin srr, gerek Balkan savalarnda ve gerek Yunann

Anadolunun bir ksmn istl fciasnda, hi kimsenin phesi kalmayacak derecede ortaya
kmtr. nk iimizde olan zimmler (Mslman olmayan Osmanl vatandalar), bal
bulunduklar (Osmanl devleti ile olan) zimmet anlamasn hie sayarak, (yzyllardr)
komular olan ve her gn iyilik grdkleri Mslmanlara her trl ikence ve fenl lyk
grdler ve ellerine geen (ktlk etme) frsatlarnn bir tanesini bile karmadlar. u halde
Mslmanlarn gzn ap, bunlarn grnteki yemin ve iltifatlarna aldanmamalarnn
gerekli olduunu, Cenb- Hak bu yette aklam ve mminleri uyank olmaya davet
etmitir. (V/1962-1963)
Eer anlamalarndan sonra yeminlerini bozarlar ve dninize saldrrlarsa, kfrn nderlerine
kar savan. nk onlarn yemin (diye bir eyleri) yoktur. (Onlara kar savarsanz)
Umulur ki inkra son verirler. (Tevbe: 12) Mehmed Vehbi Efendi bu yetin tefsrinde de
unlar yazyor: Yani kfirler yeminleriyle kuvvetlendirdikleri anlamalarn bozar, verdikleri
yeminlerine itibar etmez, sizinle yaptklar anlamadan sonra ahitlerini bozmaya cesaret eder
ve dninizin hkmlerini ayplar, inancnz knar, ibadetinize dil uzatrlarsa, kfirlerin nde
gelenlerini ldrn (orijinali: ..muhededen sonra ahidlerini nakzetmeye cret ederler,
dninizin ahkmn tayb ve tikdnz takbh, ibdetinize tan ederlerse res-y kefereyi
katledin)..Onlar hem kendileri yoldan km, hem de gayrlarn yoldan karmlardr. u
halde onlarn zararlar yalnz kendilerine deildir, aksine bakalarnn inkrlarna da sebep
olduklarndan zararlar topluma yaylmaktadr. Bu nedenle, ncelikle onlarn ldrlmesi
lazmdr. nk onlar ldrmek, onlara uyanlar da ldrmektir. Bu bykleri ldrmeye
balaynca, umulur ki dierleri inkrlarndan vazgeerler de, onlarn (alt tabakann, ynetici
olmayanlarn) mnlarna sebep olursunuz. Beyzvnin aklamasna gre, dn-i slma
hakaret eden zimm (Mslman olmayan slm lkesi vatanda) ile, slm devleti
arasndaki anlamann (nasl) bozulmu saylacana bu yet iret eder. Bu nedenle, slmn
hkmlerinden bir hkme hakaret eden bir zimmnin artk zimmetine itibar edilmez
(vatandal=kendisine verilen can, mal, rz, dn, ticret yapma gvenlii bitmitir. Bylece
Mslman olmayan bir vatandan, slm devleti vatandalndan karlmas
ve yarglanmas sreci de balam olur).(V/1966-1967)
Ahdini (anlamasn) bozan kfirlerin ldrlmesinin vcip (mutlak gerekli) olmasnn
sebebini aklamak zere Allah Tel bu yette L eymne lehum buyurmutur. Yani onlar
iin asla yemn yoktur. nk, yemnlerinin gereine gre davranmadklarndan, yemnleri
yok derecesine indirilmitir ve ahidlerinde sebt etmediklerinden, ahidlerine de tibr yoktur.
nk onlarda dn ve mn olmadndan ahidlerini bozmaktan asl
utanmazlar. demektir. Zamanmz olaylar da buna hittir. nk kfirler, bugn verdikleri
szden yarn dnerler, hi de utanmazlar. Bu durumlar Avrupann meden
dedikleri hkmet adamlarnda her zaman grlmektedir. Kilise ve cmi ile ilgisi
olmayan kimselerin durumlar da bylecedir. O nedenle bu gibilerin anlamalarn bozacaklar
hissedilince, hemen savaa girimenin vcip olduunu, Cenb- Hak aklamtr. Grnrde
klla onlara hcum, onlar iin felket gibi grnrse de, gerekte iyiliklerine/dzelmelerine
sebep olacandan, kl onlar iin tam bir faydadr. Kfirlerle savatan maksat, onlarn inkr
terk etmekle kendilerini dzeltmeleridir, yoksa onlara eziyet etmek deildir. Bu nedenle onlar
mna davet, onlarn iyi olmalarna ve sadetlerine hizmettir. u halde dnyada dzeni ve
huzuru salamak iin, Mslmanlar her zaman azametlerini (glerini) korumaya gayret edip,
slm dnine davet konusunda dim kl gstermek lazmdr. (V/1967-1968)
u halde onlarn yemnlerini bozmalar ve Allahn Elisini Mekkeden karmaya
kasdetmeleri ve sizinle savaa, sizden evvel balamalar, onlarla sava(manz)n gerektirici
sebeplerindendir..Fahr-i Rz, Beyzv ve Nisbrnin aklamalarna gre Kureyin

Mekkede Drun-nedvedeki toplantlarnda Hz. Peygamberi ldrmek veyahut Mekkeden

karmak zerinde gr birliine vardklar gibi, Bedir savanda savaa ncelikle onlar
balamlardr. nk, amdan gelen kervanlarnn selmetle geldii ve kervann resi Eb
Sfyn da selmetle Mekkeye ulatklarn haber verdii halde, dnmeyip Bedire kadar
gelmeleri, savaa nce balamak demektir. (V/1969) Bu yet (Tevbe: 13), erat tarafndan
kabul edilebilecek uygun bir sebepleri olmakszn savatan kaanlar son derece
ktlemektedir. nk, Allahdan korkmay mna balayarak, mnnz varsa, Allahdan
korkun, kfirlerden korkmayn demek, savatan kaanlar, mnlar olmamakla
ktlemek/knamaktr ve kfirlerden mminlerin korkmas, irkin bir i olduuna iret iin,
knamaya ve baa kakmaya iret eden soru hemzesiyle gelmitir. Kfirlerden korkmann ne
kadar fen bir ey olduunu bize mtreke zaman (1918den sonra) gstermitir. deta
korkumuz sebebiyle, elimizle beslediimiz zimmler elinde esr olduk ve korkmamann da ne
kadar iyi bir ey olduunu son Yunan(a kar kazanlan) zaferi ispat etmekle, yetin srr
ortaya kmtr. (V/1969-1970)
DOST EDNMEYN ONLARI, BR HTYA YOK KEN. Fahr-i Rz ve
Nisbrnin aklamalarna gre, bu yet (Tevbe: 16) ilh azaptan kurtuluun aresini
sammiyetle cihad ve kfirleri bir er sebep yoksa- dost edinmemekten ibaret olduunu
ortaya koymutur: Yoksa siz, Allah sizden cihad edenlerle, Allah, peygamber ve
mminlerden bakasn kendilerine srda edinmeyenleri bilmeden (siz byle bir imtihan
geirip, iyiler ve ktler hakkn almadan ba bo) braklacanz m sandnz? (V/1974)
KFRLERN HZMET KABUL EDLMEZ, CMLERE. ..Yani, mescidler
mminlerin ibdethneleri olduundan, kfirlerin o gibi mbarek yerlere hizmetleri doru
olmaz. nk onlar (esasnda) kendi aleyhlerine olan, (slm) inkra tanklk yaptklarndan,
inkrla vnen ve Mslmanlara kin ve dmanlk besleyen bu kiiler, Allahn mescidlerini
tmre layk deildirler. Onlar ne kadar iyi davranlar yapsalar da, bu davranlar yok
hkmndedir ve kendileri de ebediyen cehennemdedirler. nkrla yaplan (iyi) davranta
fayda olmaz. nk iyi davrann temeli, mn(olmal)dr. (V/1974, Tevbe sresi, 17. yetin
tefsri)
TOKALASA KFRLE ABDEST BOZULUR, MMNN. Kfirle el ele tutuan
mminin, abdestliyse abdestini ide etmesi gerektii, baz fkh kitaplarnda yazldr. Baz
bilginler, kfirlerin bedenleri kpek ve domuz gibi pistir, demilerdir. Bazlar da, kfirlerin
ilerindeki bozuk inanlar, (bedenin) dndaki pislie benzetildiinden bunlara pislik
denilmitir, demilerdir. (V/1987, Tevbe sresi 28. yetin tefsri)
LSE, GMLSE MEKKEYE KFR, CESED IKARILIR ATILIR MEKKE
DIINA. Bu yette yl ile kast Ved Hacc senesidir ki hicretin dokuzuncu senesidir. O
yl Hz. Eb Bekir Hazretlerinin hac emri olduu senedir. te o seneden sonra, mrikler
Kabeyi haccetmekten ve Hareme girmekten yasaklanmlardr. te, kfir olan kii gerek
zimm (slm devletinin vatanda) olsun, gerekse mstemen (vize alarak slm lkesine
girmi) olsun ve gerekse muhid (anlamal kfir) bulunsun, her ne sretle olursa olsun,
Hareme girmesi yasaklanmtr. Hatt Mslmanlarn lideri Haremde bulunur da, yabanc
bir eli de gelip grmek isterse, lider Harem dna kar, eli Hareme sokulmaz. Fahr-i
Rznin aklamasna gre, slm memleketi kfirler hakknda eittir. lki, Haremdir ki,
asla kfirin girmesi mmkn deildir. Hatta gizli girse ve vefat etse, kabri biliniyorsa
kabrinden karlr, Mekke dna (Harem blgesi dna) atlr. kinci eit toprak; Yemme ile
Yemen ve Necidle Medne arasndan ibaret olan Hicaz topradr. Hicaz arzsine
Mslmanlarn izniyle kfirlerin girmesi mmkndr fakat gnden fazla

kalmalarna msade edilmez. nk, Allahn Elisinden kfirlerin, Hicazdan

karlmas ile ilgili hads olduundan, Eb Bekir Hazretleri iki yllk halfeliinde buna
imkn bulamad. Fakat ikinci halfe Hz. mer Hazretlerinin zamn- hilfetlerinde,
Hicazdan kfirleri kovalayp uzaklatrd. Yani mam- Mlikden nakledilen L yectemiu
diynni f Cezratil-Arab hadsinin eseri, Hz. mer zamannda ortaya kt. Hadsin mns:
Arap yarmadasnda iki dn bir arada bulunamaz demektir. Ve gnmze kadar da, bu
hadsin hkm geerli olagelmitir. slm topraklarnn nc grubu dier slm
memleketleridir. Kfirler nc grupdaki slm topraklarna izinle girebilirler, fakat (ayrca)
bir Mslmann izni olmadka (bir) mescide giremezler. (V/1988, Tevbe sresi 28. yetin
tefsri)
SIRLARIMIZI RENDLER, SLK GB EMDLER KANIMIZI. Kfirlerle bir
arada bulunmamzdan ve (baz) ilerimizin bana onlar geirmemizden ve kfirlerin
(bunlardan cesaret alp) slm topraklarna ekirge gibi dalmalarndan ve
kanlarmz slk gibi sormalarndan ve srlarmza renmelerinden ne kadar
zarar grdmz ortadadr ve inkr mmkn olmayan gereklerdendir.
Hele u son zamanlarda Mliyede Franszlarn, Bahriyede ngilizlerin,
Harbiyede Almanlarn bulunmasndan grlen zararlarn sonsuz olduu
ortadadr. Fakat maalesef Eitim Bakanl kurulal elli-altm sene olduu ve milletin
btesinden bir yn para ektii halde, ihtiyacmza cevap verecek kaliteli/uzman adamlar
yetitirememitir. Bakanlk bunun endesini bile dnmemitir.(Bu satrlar bu sre-i
erfenin tefsrinin yazld 1329 senesi Nisanndaki (1911 yl Nisan) vaziyete gre
yazlmtr.) (V/1990, Tevbe sresi, 28. yetin tefsri)
LNET OLSUN SZE! GELMEYN YARDIMA. Hz. Peygambere, mnfklar orduya
sokmamasn emreden Teveb sresi 83. yetini tefsr ederken, Mehmed Vehbi Efendi onlara
hayli ar szler syler: Eer Allah seni onlardan bir grubun yanna dndrr de (Tebuk
seferinden Medneye dner de, bu mnfklar da baka bir savaa seninle beraber) kmak
iin izin isterlerse, de ki: benimle beraber asl kmayacaksnz ve dmana kar benimle
beraber asl savamayacaksnz. nk siz ilk defa (daha nce Tebuk seferinden geri kalp
evlerinizde) oturmaya raz oldunuz, yle ise (imdi de) geri kalan(zayf ve kadn)larla beraber
oturun. Bu yet, onlar Hz. Peygamberin yanna girmekten men ve onlara lanet
kablindendir. Yani ykln buradan, defolun gidin Hz. Peygamberin huzurundan, lnet olsun
size ve sizin yapacanz ie demektir. Bunlar savaa gelmekten men etmenin hikmeti,
onlarn harbe giderlerse karmalar muhtemel olan fesattr. nk Mslmanlarla harbe
gitseler, mutlaka orduya fesat sokarak, harbin kaybedilmesine sebep olacaklar phesizdir
(V/2077)
RAMAZANDA SAVA. Bedir sava hicretin ikinci yl ramazan aynn on yedinci veyahut
on dokuzuncu Cuma gn olmutur. Bedir savanda alnan ganmet, buna gre (Enfl sresi
41. yete gre), sahbler arasnda taksm olunmutur ve ondan sonra da Hz. Peygamberin
sahbleri dim bu hkmlere uymulardr. Maalesef ok zamandan beri, bu hkmlere
uyulmamaktadr. (V/1898)
(Mekkenin
fethi ve Kbenin putlardan temizlenmesi de Ramazan aynda olmutur. Hz. Peygamber,
Ramazann onuncu gn olan 1 Ocak 630 ylnda Medneden km ve Ramazann
bitmesine on gn kala Mekkeyi fethetmitir. 31 Aralk gecesinin Mekkenin fethi olmad,
Mekkenin Ocak aynn onuncu veya on birinci gn fethedildii anlalyor. i.y.)

ASKER KAAKLARI. Birinci Dnya Savann devam ettii yllarda hazrlad tefsirinde
M. Vehbi Efendi, [Sizden baz kimseler var ki, onlar harb(e gitmek)ten gecikirler ve
(gitmemek iin) tenbellik ederler] (Nis 72) ayetinin aklamasnda bir mazaretle savatan
kaanlar hakknda da unlar kaydeder: Bu ayet, harpten geri kalanlar kapsad gibi,
bakalarnn harpten geri kalmalarna sebep olanlar da kapsar. Bunlar, kendi harpten geri
kalp gnahkar olduklar gibi, bakalarn da harb(e gitmek)ten geri braktklarndan dolay
gnahkar olurlar. u halde kanunen asker(lik ana gelmi) olan kimseleri (askere gitmekten)
kurtarmak iin uraanlar ve onlara hile yollar arayanlar, gnahta harbe gitmeyenlerle
beraberdirler. Sonu olarak, cihattan firar etmek veyahut bakasnn firarna sebep olmak, ehli mna yakr hallerden olmad gibi, mn- kmil (olgun, tam bir iman) ile bu davrann
bir arada bulunmas da mmkn olmad gibi, tam aksine harpten firar, mnn zayflnn
eseridir. (III/975)
[Her nerede olursanz olun vefat size ular, sarp ve salam kalelerde olsanz bile! (Nis:78)]
Savaa gitmek lme sebep olamayaca gibi, gitmemek de mevtten (lmden) kurtulua
sebep olamaz. Mutlu bir ekilde vefat etmek, kt bir yaam srmekten daha
hayrldr..Mnafklar, hem Uhud savandan kamlar, hem de Uhudda ehid olanlar
hakknda: eer bizimle beraber olup, muharebeye gitmemi olsalard, onlar da vefat
etmezlerdi diyen mnfklarn bu szlerini ret iin, bu yetin indirildii nakledilir..(yette
geen) Burc kelimesi yksek kaleler ve salam kklerdir ki, insan ne kadar firr etse ve
saklansa da lmden kurtulamayacandan kinyedir. (III/983)
FARZ-I KFYEDR, CHAT. Cihadn farziyeti, kifaye olduundan, baz kimselerden
mchedenin vuku dierlerinden farz drr. (II/734)
[Allah Tel bilfiil savaa hazr olanlar ve savaa hazr olmayp, hazr olamadna
hznlenerek oturanlardan her birine byk mertebe(ler) ve yksek derece olan Cennet-i vaad
etti. Ve Allah mchidleri, oturanlar zerine stn kld (Ve mchidlere kendi katndan pek
ok yce dereceler ve balanma ve ltuf ve ihsan ve merhamet-i ilh olan yce bir dlle
(stn kld). Allah kullarnn gnahlarn balayc ve cennetini onlara nasip etmekle
merhamet buyurucudur. (Nis: 95-96)] Bu yet, cihdn farz- kifye olduuna kanttr.
nk, Cenb- Hak mchidlere de, (cihda gitmeyip) oturanlara da cennetini vaad ettiini
aklamtr. Cihad eer farz- ayn olmu olsayd, farz- ayn terk edenlere (de hsn
(gzellik=cennet) vaad olunmazd.(III/1020-1021)
(Bu nedenle Hz. Peygamber zamannda, cihda katlmayanlara ceza olarak toplum basks ve
Kurnn onlar knamas ile yetinilmi, madd/hukk bir yaptrm uygulanmamtr. i.y.)
BEN SZE HARAM AYDA SAVAIN MI DEDM? HARAM AYLAR
SREKL BARIIN ANAHTARI OLABLR M? nsanlarn nefislerine (egolarna)
hakim olamamalar, i savalarn da, uluslar aras harplerin de ana nedenlerinden birisidir.
Uluslar aras bar iin psikoloji bilimine de byk grev dmektedir. Eer insanlarn en
azndan belli bir ksmnn barn yararlarna inandrlmas salanabilirse, iletiimin ok
yaygn olduu amzda bunun bara nemli katklar olabilir. Bar konusunda psikososyolojik, sosyo-psikolojik youn almalar yaplmaldr. Dnyada srekli bir bar
mmkn olup olamayaca, Kurn ayetlerine btnc bir bak as ile (ayrca)
deerlendirilebilir. Kurnda idealist bir uluslar aras ilikiler teorisine iaret eden ayetler
olduu gibi, realist bir uluslar aras ilikiler teorisine iaret eden ayetler de vardr. slm
ncesi Arap yarmadasnda, Araplar arasnda savan yasak olduu drt ay kabul edilmiti.
Geri bu yasak, zaman zaman inenirdi, fakat bu yasa ineyenler, o gnk Arap
toplumunda hayli knanrlard. slm tarihisi Hseyin Algl haram aylar geniletilerek btn

bir yla yaylabilir mi? sorusu ile (gzel) bir alm yapmtr. Bu konuyu ayr bir blmde
(veya almada) incelemeden nce, Bakara 217. ayetteki Haram aylar konusunda
M. Vehbi Efendinin ifadelerine bakyoruz. Mehmed Vehbi Efendi geleneksel gr
savunarak, slmda haram ay kavramnn olmadn savunmaktadr:: Allah Tel ktlin
(savamann) farz olduunu aklad gibi, haram ayda savan byk gnah olduunu dahi
aklamak zere: Ey Rasl- Mkerrem! Haram ayda savatan sana mrikler sual ederler.
Sen cevapta de ki: Haram ayda ktl (sava) byk gnahtr. (Ama) nsanlar Allahn
yolundan (dini kabul etmelerini) engellemek (iin almak), Onu (Allah) inkr, ve
(ziyaretilerin) Mescid-i Harama (Kabeye) gitmelerine mn olmak, onun halkn (Makkeli
muhacirleri) oradan karmak ise, Allah katnda daha byk (gnah)tr. Ve (bu ekilde sizin
yaptnz fitnecilik) katilden (adam ldrmeden) daha byktr Yani beyn-el Arab (Araplar
arasnda) haram aya hrmet lazmken, Recep aynn balangcnda, Mslmanlardan bir
grubun, mriklerin kervann vurmalar zerine, mrikler (bunu ok byk bir propaganda
ile Arap yarmadasnda Mslmanlarn aleyhinde bir kamuoyu oluturuylmas dorultusunda
kullandlar ve) haram ayda adam ldrmenin hkmn Raslullha sordular. (Buradaki
sorma daha ok, Mekke mriklerinin olay bytp, Arap kabileleri arasnda, Hz.
Peygamberin ve Mslmanlarn drstln sorgulamaya girimeleridir.) Olay, bir
Mslman devriye grubunun Batn- Nahle mevkiinde mriklerin bir kervanna rastlamas ve
kervana saldrp, hafif bir atma sonucu kervanba Abdullah b. Hadramyi ldrp, iki
mriki de esir alarak kervan Medineye getirmeleridir. Ancak bu olay, (savamann) haram
(olduu) ay olan Recep aynn ilk gn olduundan, mrikler, Hz. Peygamberi sen haram
ayn hrmetine riyet etmedin diye ayplamlar ve bir de Medineye mektup gndererek,
hem ldrlen kiinin kan bedelini hem de alnan mallarn tazminini istemilerdir. Hz.
Peygamber, devriyelerin ba olan halasnn olu Abdullah b. Caha ben size haram ayda
savan m dedim? diyerek biraz sert bir uslupla onlara hitap edince, devriyeler, o gnn
Cemziye-l hir aynn son gn olduunu zannettiklerini, Recep aynn girdiini
bilemediklerini, onun iin harbettiklerini sylemilerdir. Buna gre ayetin manas yledir:
[Ey mrikler! Haram ayda (Abdullah b. Cahn) Hadramyi (haten) ldrdnden sual
ediyorsunuz. Haram ayda ldrmek byk gnahtr. Lkin sizin tark-i ilh (ilh yol) olan
din-i slama girmekten ve Harem-i erifi (Kabeyi) ziyaretten halk menetmeniz ve Allaha
kfretmekle (inkar etmekle), bir de ehl-i Haramdan (Mekkeli) olan Allahn Elisini ve
ashabn (arkadalarn) Mekkeden karp hicrete mecbur eylemeniz, Allah katnda daha
byk gnah olduu halde, bu cinayetleri iler, kendinizi ayplamaz da, Abdullah b. Cah
(ve Mslmanlar) niin ayplarsnz?]
Bu ayet inince Allahn Elisi, ganmet mallarnn bete birini Beytu-l Mle (Hazneye)
ayrd. slamda ilk Beytu-l Mle konulan humus (bete bir vergisi) budur. Esirleri istemek
iin ricaya ise, Mekkeden eli geldi. Hz. Peygamber, evvelce Mekkede esir olan Sad ve
Akabe gelmedike, esirleri vermeyeceini ve o iki Mslman esir gnderilmezse, bu iki
mrik esiri ldreceini bildirince, Mekke elisi geri gitti. Fakat ksa bir sre sonra
Mslman esirler serbest braklnca, Hz. Peygamber de mrikleri serbest brakt. Esirlerden
biri olan Hilem b. Keysan ise Mslman oldu ve Mekkeye dnmedi. te din-i slamda esir
mbdelesi bu olayla balamtr. Haram ayda ldrmenin haram olmas, daha sonra inen ktl
ayetiyle nesholduundan (hkm kalktndan), bizim iin haram ay yoktur ve her vakit
muharebe ciz olup, elyevm (bugn de) amelimiz (uygulamamz) bunun zerinedir. Mekke
ahlsi, Rasululaha kar muharip bir dman olduklar iin mallar helal olduundan, Hz.
Peygamber onlarn kervann kesmek zere asker gndermitir. Hatta muharip olduklarna iki
ay sonra vuk bulan Bedir muharebesi de bir kanttr. O nedenle, onlar zerine harp amak ve
mallarn almak mer (eriata uygun) idi. Zira azam- cinayet (cinayetlerin en by) olan
irki terk etmedikleri gibi, Hz. Peygamberle (yaplm) bir (bar veya atekes) anlamalar

da yoktu. u halde devriyenin Medineye getirdii emvl (mallar) ganimet olduundan, Hz.
Peygamber bu mallar taksim etmitir (I/374-376)
..nk haram aylar gelince Araplar sava terk ederler ve herkes malndan ve canndan
emn (gvende) olur, ticret iin seyr-u sefer yollar alr ve biri birlerinden korku ve ende
gider ve bir senelik geimlerini bu sre iinde kazanrlar..(IV/1329, Mide: 97)
HARAM AYLARA ARTIK UYULMAMALI !. Mehmed Vehbi Efendi bu konudaki
genel/geleneksel gr tercih ederek, haram aylarda savamama kuralnn Mslmanlara
yasak olmad grndedir: zetle, haram aylarn gemesiyle mrikleri ldrmek
vciptir, onlar esir almak ve esirleri hapsetmek, mmkn olduu kadar mrikleri slm
memleketlerine sokmamak ve onlarn durumlarn (yakndan) teft etmek (izlemek) gerekli
ilerden olduu, eer mrikler slmiyeti kabul eder ve namaz klar, zekt verirlerse,
Mslmanlarn saldrsndan gvende olacaklar, bu yetten renilen kurallardandr. u da
var ki, haram aylara uymak zamanmzda gerekmediinden, bizimle bir (bar)
anlamas olmayan kfirlerin hepsiyle her zaman savaabiliriz. nk, haram
aylara uymak, icm-i mmetle menshtur (hkm kalkmtr). Bu nedenle bu zamanda haram
aylara riyet yoktur.(V/1958, Tevbe sresi, 5. yetin tefsri)
slm ncesi) Araplar bu aylara ok sayg gsterirler, hatta babasn ldren kimseye tesdf
etseler saldrmaz ve ellerini kaldrmazlard. Zamann birinin dierinden bir fark yoksa da,
ibdetlerin sevabnn ok olmas veya gnahn azabnn iddetli olmas ynnden bazlar
bazlarndan farkl olduuna bu yet (Tevbe: 36) iaret eder ve aklen de byle olmas uzak
ihtimal deildir. nk aylarn tamam haram ay olsa, insanlarn buna sayg gstermesi
mmkn olmaz. Ama bazlar haram ay olunca, (yasaklara) uymak elbette daha kolaydr.
te, gnlerin, aylarn ve btn zamanlarn bazlar bazlarndan farkl olduunu Cenb- Hak
aklam ve zellikle haram ay olan drt ayda zulm yasaklamtr. Geri zulm, her ayda
ve her zamanda irkinse de, mbarek gnlerde daha ok irkin olduunu aklamak iin
yette zulm yasaklamada bu aylar anlmtr. Bizim iin haram aylarda savamakta bir
saknca olmad, daha nce aklanmt. nk haram aylarda savamann haramlnn
hkm kalkmtr. O nedenle de, Hz. Peygamber, haram aylardan Zilkade iinde Tifi
kuatmtr. Beyzvnin aklamasna gre, evvl aynda Hz. Peygamber Huneynde
Havzin kablesiyle savatktan sonra, Zilkadede Tifi kuatt ve fakat sonra kuatmay
(ksa srede sonu alnamayacan grerek) kaldrd. (V/2004-2005)
EL BALI KOYUN OLMAMAK. te savamak, insann en ok sevdii hayatn zdd
olan bir emir olduundan, insan nefsi zerine ar ve meakkatlidir. Lakin dnya ve ahiretin
saadetini ve cemiyetin beka ve mevcudiyetini ve dinin muhafaza ve emniyetini ve insanlar
arasnda adaleti datma ve dman korkusundan kurtulmay temin etmek cihada bal olduu
gibi, ganimet mal kazanmak gibi servet elde etmek, ve(ya) ehadet gibi yksek makamlara
ulamak dahi cihada(savaa) baldr. Savata olan meakkate oranla, faydas kat kat fazla
olduundan, Cenb- Hak dmanla ktli/savamay farz klmtr. Dman tecvztna
(saldrlarna) kar eli bal koyun gibi durmak ciz deildir. Aksine sell-i seyf ederek (kl
ekip)kar kmak vaciptir. nk ac ilc imek hastaya ar olursa da, ifay dnnce,
ilacn acl hafifler ve biiznillh ifasn grnce de memnun kalr. Evet! Muharebeyi terk
ettiimizde can helaktan ve mal teleften korumu ve rahat etmi oluruz. Ve bunlar insana
gayet tatl grnr. Lakin sava terk ettiimizde, dmann slam beldelerini istila ve mallar
yamalamas, insanlar ldrmesi, rz- namusu ayaklar altna almas, kzlar kadnlar karp
gtrmesi gibi mazarratlarn grnce, iin sonunda savaa mecbur olunur, fakat ne fayda ki
gidenler gitmi bulunur. Bu sebeple ehl-i mnn daima harp hazrlnda bulunmas ve lt-

harbi (sava aletlerini) hazrlamas ve gerekirse de dmana kar silaha sarlmas vaciptir.
Zira, vcuda gelen hastaln derhal ve hastalk vcuda yerlemeden aresini aramak lazmdr.
Eer balangta hastala (mikroba, virse) hogrl davranlr ve vcuda yerleirse onu
kaldrmak g olduu gibi, dman da memlekete ayak basmadan def etmek lazmdr.
nk memleketi istiladan sonra onu kovalamak ok zor olurSavamak, her zaman ehl-i
iman zerine farz- kifyedir. u halde, bir ktada muharip olan dmanla mcahit
bulunduka, dierlerinden farz skt olur (der). u kadar ki, dman (o blgenin, o ehrin)
slam toprana ayak basarsa ( zaman) farz- ayn olur ki, o zaman dman def etmek iin her
Mslmann harbe itirak etmesi farzdr. (I/372-373)
(M. Vehbi Efendinin tecrbelerinden (ve hepimizin zellikle yirminci yzyln son
eyreinden beri tank olduumuz olaylardan) ve bu ifadelerinden anlalan, slami devlet
yoksul bile olsa savunma tedbirlerini en azndan gayr- nizm harp esaslarna gre almaldr
ve Klarslann Hallara kar Anadoluyu savunduu gibi muhtemel bir igale kar vatan
gerilla taktikleriyle savunulmaldr. Yoksul Mslman devletler kadn/erkek btn
vatandalarn srekli gerilla/komando kurslarna tb tutmal ve herkese/her aileye kalenikof
gibi birer ucuz silah vermelidir. i.y.)
TABUR, ALAY, TMENLER KURMAK. Allahu Tel, ehl-i iman itaata tevik ettii
gibi, (Allaha) itaat eitlerinden olup gayet meakkatli olan ve halis mminle mnafn
arasn ayran cihatla emretmek zere:
[Ey mminler! Dmanlarnzdan saknmanz gereken eyler konusunda tedbirinizi aln, silah
ve at gibi harbe alet olan techzt- harbiyeyi hazrlamakla, dmannzn ktlnden hazer
edin (alarm halinde olun) ve harp iin daima hazrlkta bulunun ve harp mhimmatn
hazrladktan sonra frka frka (tmen tmen) ve tabur tabur olduunuz halde veyahut hepiniz
birden umumi (genel) seferberlik eklinde dmana kar kn]
(Ayetteki) Subt kelimesicemaat-i mteferrikadr ki, u zamann usulne gre tmenler,
alaylar ve taburlar demektir. Yani dmannza kar kn, eli bal durmayn demektir.
Dmana kar kmak, icabna gre ya bir kta-i askeriye ile olur veyahut nefr-i m suretiyle
olur ki umumi seferberlik demektir. u halde bu ayet, askerlik usuln ve askerlik tekilatnn
esasn ve zamann icabna ve durumuna gre hazr bulunmann lzumunu ve ehl-i iman iin
sava tedariklerini ihmal etmemek lazm olduunu ve slamiyette ataletin (hareketsizlik,
tembellik) caiz olmadn aklayarak, mmet-i Muhammediyeye daima dmandan fik
(stn) bulunmak iin almann lzumunu tavsiye eylemi ve askerin toplu bir ordu halinde
bulunup, ordunun da mteferrik taburlar ve blkler halinde bulunmasna iaret buyururak,
askeri usuln esaslarn tesis etmitir. Ayetteki fenfir emri vcup ifade ettiinden, gerei
olarak, dmana kar kmak vacip olup, terki gnah olduuna ayet iaret eder. (III/972-973)
Savaacak insana ihtiya varsa, yal da olsa gc yerindeyse, herkes savaa katlacaktr.
Tebuk savana katlmayan kiiden biri olan Hill b. meyye, Mehmed Vehbi Efendinin
tbiriyle bir koca pr-i fn olduu halde, Mslmanlar tarafndan kendisine Allahtan af
gelinceye kadar ar boykot uygulanmt. (VI/2122, Tevbe sresi, 106. yetin tefsri)
SAVAIN SEBEPLER. Nis suresi 75. ayetindeki, [hicrete (ge) gc yetmeyen
mminlerin kurtarlmas iin neden savamazsnz?..] emri ile cihat vacip olduundan, sizin
iin terkine msaade yok ve zrnz kabul deil demektir. Savamann gerekliliine illet ve
sebep, kfirler elinde kalm olan zayf mminleri kurtarmak olduunu aklamak iin
zayflar (mustazaflar) vurgulanmtr. Mustazaflar ile kast, hicret etmekten aciz olarak
Mekkede kalm ve kafirler kendilerine galebe ederek, birok ezalar grm olan kimselerdir.

Fahr-i Rzye gre, bni Abbas hazretleri kadnlardan validem ve ocuklardan ben,
Mekkede kalan mstazaflardan idik buyurduu nakledilir. Mekke putularnn ehl-i mna
zulmlerinin iyice arttn
aklamak iin vildna (ocuklara) dahi zulmettikleri
belirtilmitir. nk her millet nazarnda kadnlar ve ocuklar merhamete ayan olduklarndan
saldlardan uzak kalmlarken, Mekkede mrikler bunlara merhameti de kaldrmlar ve
onlara da zulm layk grmlerdi. te bu gibi zalimlerden mazlumlar kurtarmak iin
almayanlar Cenab- Hak knam ve ehl-imnn dualarnn kabulne vesile olmak zere
sbyanlarn (kk ocuklarn) duaya itirak ettirdiklerini aklamtr. nk, gnah
ilememi sbyann elini ap dergah- ulhiyetten istirham, duann kabulne vesile olacana
dair baz rivayetler olduu gibi, yamur duasnda ocuklar beraber karma konusunda da
hadis vardr. (III/978) Mminlerin ktalden(savatan) maksatlar, Allahn rzas olup,
kfirlerin ktalden maksatlar ise hev ve hevesleri (dnya menfaati=emperyalizm) ve
putlaryla dostlar olan eytann rzasn elde etmek olduu ve eytann dostlar olan
kfirlerle ktlin (savan) vacip olup, Allahn nusretinin (yardmnn) kuvvetli ve eytann
dostlarna nusretinin zayf olduu bu ayetten (Nisa, 76) anlalan faydalardandr. (III/980)
U ANDA 1330 (1914) SENES VE HARP BALADI. HALKA SABIR TAVSYES
(PSKOLOJK DESTEK) Krm Harbi hari, ondokuzuncu yzyln ikinci yars ile yirminci
yzyln ilk yarsndaki btn uluslar aras olaylarn canl ahidi olan Mehmed Vehbi Efendi,
Bakara Suresi 214. ayetin tefsirinde sava dnemlerinde sabrla olmak konusunu iler: Bu
ayet hangi sebeple inmi olursa olsun, ehl-i mnn grm olduklar zahmetlere sabretmesi
lazm geldiini ve dmana kar metanetle mukvemet (direni) ve sir sknt ve fetlere
gs germenin en nemli ilerden olduunu olduunu tavsiye ve buna benzer olaylarn
lemde (dnyada/tarihte) rnekleri ok getiini aklayarak, mmet-i Muhammediyeyi
tesliye (teselli) ve teidir (cesaretlendirmedir). Kymete kadar, bu gibi olaylarn insanlar
zerinde eksik olmadn beyanla, her eye kar sebata tevik iin nazil olmutur. Bilhassa
u iinde bulunduumuz bin yz otuz senesi (1914) Temmuzunda, iptid (nce) Srpla
Avusturya hkmetleri arasnda tahadds eden bir vaka zerine Alman, Fransa, Rus, ngiliz
ve Belika hkmetlerini ve ok gemeksizin Trkiye ve Japonya hkmetlerine kadar
yangn blgesini genileten ve alevleri btn dnyay kaplayan Harb-i Ummide (I: Dnya
Sava), Mslman fertlerin grm olduu skntlara kar bu ayet, millet-i slmiyeye sabr
ve metaneti tavsiye etmektedir. nk ayet, mmin olmakla her beladan muaf olmak lazm
gelmeyeceini lnla, mminlere belann isabet edeceini ve ona da sabr lazm olduunu
beyan(I/368)
[O inkrda yaranlar, seni mahzun etmesin. Onlar Allaha asla bir zarar veremezler] (l-i
mran, 176) ayetinin tefsirinde de, u notlar dlmtr: Birok defalar ehl-i salbin
(hallarn), slam aleyhine toplandklar halde, din-i slama bir zarar edemeyip, kendileri
hib ve hsir olduklar grlmekle bu ayetin srr bu suretle ortaya kmtr. te zamanmzda
(I. Dnya Sava yllar) aleyhimizde ittifak eden Avrupa devletlerinin teebbsleri ve neticesi
buna pek byk bir ahittir. (II/790)
INTELLIGENCE SERVICE. M. Vehbi Efendi, Nimetullah Efendinin Bakara 191. ayetteki
..fitne, ldrmeden daha iddetlidir.. ifadesine verdii farkl izah da nakleder: Yahut
Nimetullah Efendinin beyan vechile ayetin manas Siz kafirler arasna fitne ilk edin
(sokun). Zira; fitne onlar katletmekten (ldrmekten) daha iddetlidir. nk; katlin eseri,
derhal kesilir. Amma fitnenin eseri ok devam eder ve onlar muztarip klar ve perian eyler
demektir. te u manaya nazaran bu ayetin hkmyle (biz deil) dmanlar(mz) amel edip,
bizim iimizde fitne uyandrmakla bizi felaketten felakete srklyorlar. Biz ise bu konuda
hibir eser-i hayat gsteremiyoruz. (I/330)

SERT KARILIK VERMEK. Her nerede bulursanz, mrikleri katledin (ldrn) ve sizi
Mekkeden nasl kardlarsa, siz de onlar yle karn.(Zira (suun) ceza(s), amel (yaplan
i(su) cinsindendir). Ve insanlar meakkate dren fitne, katilden (ldrmeden) daha
eeddir (daha kt bir eylemdir) (nk katlin acs birden geer ve lkin fitnenin ztrab
aylar ve yllarca devam eder.) (Bakara, 191) ayetinin bu ekilde (nce) melini veren Vehbi
Efendi, ayetin tefsirinde ise unlar syler: zetle; her hangi bir anlama yaplmam) ve
bizimle harp halinde olan kafirler her nerede olursa olsun ily- kelimetullah iin
ldrlmelerinin mer (eriata uygun) ve onlar memleketlerinden srmekte bir saknca
bulunmad ve fitnenin katilden daha ziyade messir (tesirli/etkili) bulunduu ve onlar
Mescid-i Haramda muktele etmezlerse, Mescid-i Haramda muktelenin ciz olmad ve
eer onlar Mescid-i Haramda savarlarsa, savan mminlere de mer olduu ve kafirler
kfrlerinden (inkarlarndan) dolay, iddetli cezaya mstahak olduklar ve eer kfrlerinden
vazgeerlerse Cenb- Hakkn kusurlarn affedecei..(I/330)
KURUNA DZLMEZ HARPTEN KAANLAR. Allah Tel, Uhud savanda kusur
edenlerin kusurlarn kendi affettii gibi, Peygamberine de afla emretmitir. Uhud vakasndan
sonra, Hz. Peygamberin huzuruna gelenlere yumuaklkla muamele etmesinin de rahmet-i
ilhiye eseri olduunu ve sert tavrn uygun olmadn, affetmek lazm geldiini aklamak
zere: [Allahu Telnn sana olan rahmeti sebebiyle, sen onlara yumuaklkla sz syledin.,
iddetle muamele etmedin...] Allahn sana ne acip rahmeti ve fazl-u ihsan var ki, sen
ashabnn Uhud savanda yaptklar byk hatalarna kar yumuaklkla muamele ediyorsun,
demektir. (Al-i mran, 159) (II/764-765)
SAVAA GRP/ GRMEME KONUSUNDA HKMETE MUHALEFET. Medne
halkna ve onlarn evresinde bulunan bedev Araplara, (sava sz konusu olduunda)
Peygamberden geri kalmalar ve onun canndan nce kendi canlarn dnmeleri yakmaz.
yle ki, Allah yolunda onlara bir susuzluk, bir yorgunluk ve bir aln erimesi, kfirleri
fkelendirecek bir yere (ayak) basmalar ve dmana kar bir baar kazanmalar, ancak
bunlarn karlnda kendilerine slih bir amel yazlmas iindir. nk Allah iyilik
yapanlarn dln kaybetmez. Her ne kadar Tevbe sresinin bu 120. yetinin hkm, Hz.
Peygamberin zamanyle ilgili ise de, o ilk dnemden sonra Mslmanlarn oalmasndan
tr, sava iinde idareciye muhalefet (kar kma) olabilir diyenler varsa da, daha doru
olan, savaa zaruret olduunda hkmet tarafndan (savaa) davet olunan kiiler iin
muhalefetin doru olmad ve hkmetin arsna uymann vcip olduu tefsr kitaplarnn
ounda yazldr. nk harp ilerinde, mminlerin nderine itaat etmemek, slm
hkmetinin kmesine sebep olacandan, bu konuda hkmetin emrine muhalefet doru
olmaz. Bundan tr, bu ekildeki bir muhalefetin, slma ihnet olaca phesizdir.
(VI/2143)
(Mehmed Vehbi Efendi byle dese de, bu satrlar yazdktan sonra, ttihad Terakk idresinin
zorlamasyla girilen Birinci Dnya Savann bize neye mal olduu herkese bilinmektedir.
Gereksiz yere milyonlarca can kaybna, imparatorluun kne, milyonlarca kilometre kare
topran Avrupal glerin smrgesi haline dmesine, slm dnyasnn fiil olarak
kne..kenceden geen, rzna geilen yzbinlerce Mslmann zdrabn ise anlatmaya
imkn yoktur. Hz. Peygamber ise, slmn en mehur sava olan Bedir, Uhud ve Hendek
ncesinde konuyu halkn tartmasna am, harbe girip girmeme de dhil her ey bu
tartmalarda aka masaya yatrlm, Hz. Peygamberle sahbleri her eyi ak ak
konumular, realpolitii deerlendirmilerdir. Bu savalara gidilen srede yaanlanlar
Ahmed Cevdet Paa Kss- Enbiyda ok ayrntl olarak ve gzel yorumlarla verir. Sonuta,

savata cann verecek olan da, madd katky salayan da toplumun fertleri olduundan, bir
devletin savaa girmesi karar -be kiinin insiyatifine braklmamal, savaa katlma
konusu ok geni katlml platformlarda tartlarak kararlatrlmaldr. i.y.)
SAVUNMA SANAYNE YARDIM (CHARITY FOR DEFENCE (INDUSTRY) :
Bakara Suresi 195. ayetin meli ve aklamas ise Mehmed Vehbi Efendinin Hulsat-ul
Beyan tefsirinde yle yer alr: [Ey Mminler! Malnzdan bir miktarn Allah Telann
yoluna sarfedin ve Allah yolunda sarfetmekten imsakla (tutmakla/cimrilikle) nefsinizi
(cannz) tehlikeye atmayn, muhtac olanlara verin. Zira Allah Tel verenleri sever.] Yani; ey
ehl-i mn! Allahn rzsn elde etmek iin emvlinizden (mallarnzdan) bir miktarn
fseblillh (Allah yolunda) cihda sarfedin. Zira, cihada malnz sarfetmenize ihtiya vardr
ve sarf lazm olan yere sarfetmemekle nefsinizi tehlikeye koymayn. nk cihada lazm
olan eslihaya (silahlara) ve mcahidlerin nafakalarna malnz sarf etmekten buhl (cimrilik)
ederseniz, dmanlarnz size galip gelir, malnzn ve cannzn helkine sebep olur. Bu ayetin
ini sebebi, Beyzvye gre, ashabtan bazlarnn harbi terk etmeyi dnmeleridir. Eb
Eyyb Ensr hazretlerinin: Rasulullahtan gizli olarak baz ashb- kirm ile konumamz
esnasnda, Allah slama kuvvet verdi ve yardm edenler oald, biz harbi terkle malmzn
banda bulunsak ve harab olanlar imar etsek, daha iyi olur gibi baz gr alveriinde
bulunarak, harbetmemeyi nefsimizde tercih edince, Allah bu ayeti indirerek, bizim
dncemizi reddetmekle fikrimizin hata olduunu ortaya koydu dedii nakledilir. Bu ayetin
inmesinden sonra Eb Eyyb Ensr asla harbten geri kalmam ve son gazas Kostantniyye
zerine olup, Kostantnyye kalesinin muhasaras esnasnda vefat ederek, o mahalde defn
olunmutur.
Bu ayette infak (sadaka, Allah iin harcama), umm (genel manada) ise de, bundan evvel
zikrolunan ayetlerin cihat hakknda olmas, bu ayetteki madd yardmn da cihada yardm
olmasna iret eder. nk infak (kelimesi); dn ve dnyev ihtiyalara mal sarfetmektir.
F seblillh (Allah yolunda) ile kast olunan din-i mbindir. Bu nedenle, din urunda sarf
olunan her ey fseblillh sarf olunmutur ve cihat din ilerinden olduundan, cihda sarf
olunan mallar, fseblilh sarf olunan mallarn l (en st) ksmndandr ve elinde mal
bulunan zenginlerin bu ie fazlaca gayret etmeleri (yardm etmeleri) lazmdr. Zira cihat, TOP,
TFEK gibi eslihaya (silahlara), BOMBA ve DNAMT gibi lt- nriyeye (ateli/patlayc
aletlere/maddelere), at ve araba ve otomobil gibi vesit-i nakliyeye (ulatrma aralarna),
TAYYARE VE TANK gibi lt- harbiyeye, ZIRHLIsndan TAHTELBAHR
(DENZALTI)ine kadar eitli vesit-i bahriyeye (deniz aralarna) ve esliha-i harbiye (sava
silahlar) iin kliyetli miktarda mhimmata ve daha nice nice aletlere muhta olduu
herkese bilinen ve hergn grlmekte olup, bunlarn cmlesinin tedriki ise mal sarfna (para
yardmna) muhta olduundan, Cenb- Hak muktedir olanlara (gc yetenlere), maln sarfla
emrediyor. Geri infak, hacca, umreye, sla-i rahme, fukaraya sadakaya, evld ylin
nafakasna, yollar tamire, kprleri yapmaya ve bunlardan baka eitli hayr yapma yollarn
da kapsarsa da, burada akland gibi NFAKTAN MAKSAD-I ASL CHAD
YOLUNA HARCAMAKTIR.(I/334-336)

ASKER VE TALEBE BESLEMEK ORDUYA VE ETME BTEDEN PAY

AYIRMAK. Hz. Peygamberden gnmze kadar, bu meslekte bulunan, slm askerlerini
beslemek, Mslman millet zerine vciptir. nk askerin yiyecei ve giyecei verilmezse,
savamak iin kendini tamamen bu ie vermesi (haps-i nefsetmek) mmkn olmaz. Ve
askersiz hkmet de ayakta kalamayacandan, dni, vatan, rz, namusu ve dier mukaddes
deerleri korumak iin yeterli asker beslemek vcip olduu gibi, dnin hkmlerini retecek
ve koruyacak alimler ve talebeler beslemek de vciptir. nk dnin temellerini korumadka,
milletin varlnn korunamayaca insafl dnen herkese bilinir. Fakat, zamann
ilerlemesiyle, Hz. Peygamber zamanndaki gibi kendiliinden, hem slm ilimleri renen
hem de gerektiinde cihada giden, kendini bu iler iin (Mescid-i Nebde) hapsetmi bir
grubun varl, artk zamanmzdaki Mslman topraklar korumaya yetmeyeceinden, daha
sonra kurulan devletler, zamanlarna gre asker toplamak iin usl ve kannlar koymaya ve
yeterli miktarda asker toplama ve bunlarn da gda ve barnma ihtiyalarn karlamaya
ynelik tedbirleri almaya mecbur olmulardr. te bu nedenle, hkmet iin, gelirlerinden,
askerin gda, giyecek ve sava letlerinin mli ve satn alnmas iin, btenin bir
blmn bu ie ayrmak zarr olmutur (orijinali: ..bir miktarn ifrazla,
btelerinde bu hussa dir bir fasl- mahss tekli zarr olmutur). Hzin Tefsrinde
aklandna gre, bu yetteki (Bakara: 273) mahsr, savata yaralanarak olak, topal ve
kr.. olarak, vcutlarnda kalc rahatszlk oluanlar da kapsamna alr. O nedenle, bunlara
yardm, dierlerine yardmdan daha stn olduuna yet iaret eder. u halde hastanelere
verilen yataklar ve hastalara yaplan iyilikler ve Hill-i Ahmer (Kzlay)
Cemiyetlerinin halis niyetle almalarnn, sevabn ve ibadetin ta kendisi
olduuna phe yoktur. (II/507-508)
ULUSLAR ARASI PROBLEMLERDE DE NAMAZ. te bu ayet-i celle (Bakara,
153); fiil-i Rasulullah (Hz. Peygamberin bizzat uygulamas) ile aklanmtr. Zira,
Rasululahn baz nemli ilerin bamzdan uzaklamasn istediinde, namaz miftah
(anahtar) sayd ve bir belya tesadfnde namaza srat buyurduu nakledilmitir.
Binaenaleyh, bilumum ehl-i hayr (btn iyi insanlar); musibetlerin nzlnde (inmesinde)
namaza iltic etmekte (snmakta) mttefiktirleru halde bir belya mptel olan
kimsenin, o belnn kalkmas iin Cenb- Hakka iltic ile belnn define almas lazmdr.
zet olarak, insann madd kuvvetlerle mesibe (musbetlere) kar gs gerdii gibi, manevi
ibadetle dahi, Yaratcya snmas lazm geldii, bu ayetten renilen faydalardandr. (I/264)
Konuya gzel bir rnek de Bakara suresindeki Tlt-Clut kssasdr: Clt, d kavminin
soyundan gelmi Amlika kavminin meliki (hkmdar) bir zlim-i cebbr idi. Tltla
Cltun muharebelerinin Kurnda aklanmas, mmet-i Muhammediyyeyi ird iindir ki,
dmana kar giden askerin, daima Allahtan samm/iten kalple yardm istemesinin lazm
geldiine iaret olunmutur. Hz. Peygamberin savaa gidecei zaman, namaz
klarak Cenb- Haktan yardm istedii ve zel dua ettii nakledilmitir.
(Mmin olan )Tltun askeri, dualarnda savata gerekli olan eyi istediklerinden gayet
ksa (zl) ve faydal bir duada bulundular ve dualarnn faydasn da grdler. Cenb-
Hakkn burada bu olay anlatmas, Mslman askerleri, bu ve bunun gibi dualara devama
tevik iindir. Harpte lazm olan eyden birincisi, muharebede grlecek meakkate
sabretmektir. Bunu Rabben efri aleyn sabren (Ey Rabbimiz! zerimize sabr yadr)
kavl-i erifiyle istemilerdir. kincisi, sava letleriyle savunma ve (dmana kar) direni
gstermektir.. Onlar da bunu ve sebbit ekdmen (ayaklarmz sbit tut, kamayalm) kavl-i
ltifiyle istemilerdir. ncs, ilh yardmn ortaya kmasdr. Bunu da ve-nsurn (bize
yardm et (Y Rabb) kelime-i tayyibesiyle Allahtan niyz etmilerdir. (I/453)

ZAFERN SEBEPLER: NAMAZ, DUA, STFAR. Allahn yardmna hak

kazanmann drt art olduunu syleyen Vehbi Efendi bunu l-i mran sresi, 147. ayetten
karr: [Mcahitlere meakkat isabet ettiinde, onlarn szleri (ancak) unlar oldu: Ey
Rabbimiz! Gnahlarmz ve baz iimizde snr aan taknlklarmz affet. Ve
dmanlarmza kar gittiimizde ayaklarmz sbit kl, kaydrma ki kalplerimizde korku
kalmasn ve kafir toplum zerine bize yardm et] Bu ayette Cenb- Hakkn yardmna hak
kazanmann artlarn aklama vardr. Gemi mmetlerin Allahtan yardm isteyenleri u
sralamaya uymulardr: birincisi, gnahlarnn balanmasn istemek; ikincisi ciddiyetle
byk gnahlardan tevbe etmek; ncs savata karlaaca skntlara kar zaaf
gstermeyip ayaklarnn sabit olmasn Cenb- Haktan istemek; drdncs kafirlere kar
yardm etmesini Rabbinden istemektir. (Ayetin gayesi) Bu sraya uymann gereini
aklamak ve mmet-i Muhammede retmektir ki, bu sraya uymann duann kabul
olunacana (II/742)
ZAFERN LK ARTI GNAHTAN KAINMAK. lerin tamam Allaha
dneceinden, her iinde sebeplerine yapmakla beraber, kulun Allaha itimat (gven) ederek
iin bitmesini ona havale etmesi lazmdr. Fahr-i Rznin aklamasna gre, ayetten (l-i
mran 160) maksat, ibadete tevik ve gnahtan nefret etmedir. nk Allahn yardmna
sebep, Allaha (emirlerine) itaatle, rzsn kazanmaktr ve bu da ibadetle olup, gnah
ileyerek olmadndan, nusret-i ilhiyeye (ilh yardma) ulamak iin kullarn ilahi emirlere
muti (itaat eder) olmalar lazm olduuna ayet iaret eder. Gnaha cesaret eden, (ilh)
yardma nil olamaz ve yardma nil olmayan da iki cihan sadetinden mahrum olur.(II/768)
HARAMLAR LENMEZSE GALBYET GELR (NON-MATERIAL FACTORS
FOR VICTORY).
Mrikler nasl sizinle topyekn savayorlarsa, siz de onlara kar
topyekn savan ve bilin ki Allah mtteklerle beraberdir.(Tevbe: 36) ..urasn iyi bilin ki
Allahn yardm gnahlardan kaan ve emirlere sarlan mtteklerle beraberdir. u halde
Allahdan korkunuz varsa, savadan korkmayn ve eer takvnz yoksa, takval olmaya gayret
edin..Sonu olarak savama emrinden sonra, ilh yardmn Allah korkusuna (takvya,
mttek olmaya) balanmas, haram olan eylerden saknmak anlamnda, takvnn askerde ve
zbitlerde (subaylarda) bulunmas, dman yenmenin artlarndan olduuna, yette uyarma
vardr..u halde subaylarla askerlerin beraberce ayn inan ve ayn (slm) yaant ile ve
erlerle subaylarn yekvcut olarak biri birlerine bal olmalar, muzaffer olmann
artlarndandr.(V/2006)
Hak kulundan intikmn, yine kul ile alr,
Bilmeyen perde gerisin, onu kul yapt sanr.
Btn her ey Allahndr, kul eliyle ilenir,
Hakkn emri olmaynca, sanma bir p deprenir.
BLGESEL VE ULUSLAR ARASI BARIA KATKI SALAR, SLM
HUKKUNUN UYGULANMASI. Mehmet Vehbi Efendi, Bakara sresi 170. ayetin
tefsirinde kssn emrolunmasn aklarken yle der: Kurnda kssn emredilmesiyle,
ktil olacak kimsenin, kss hatrlamas ve cinyetten vaz gemesi sonucu iki kii (hem ktil,
hem de ldrlecek olan maktul) lmden kurtulmutur. Bunun yannda, bu cinayet sebebiyle
kableler arasnda meydana gelecek fitneler ve muharebeler ve mcadeleler ve bu mcadeleler
sonucu yok olacak birok insann hayat dahi, ksas emriyle kurtulmu olur. Kss bylece
binlerce hayat yok olmaktan korumu olur. u halde kssn emredilmesindeki hikmet(ler
arasnda)kabileler arasnda sulhun (barn) devamn temin ve dnyann intizmn
(dzenini) korumak (ta vardr). (I/301)

YAHUD DEVLET KURULAMAYACAK: MEHMED VEHB EFENDNN

YANILGISI. Tefsirini 1911-1915 yllarnda hazrlayan M. Vehbi Efendi, l-i mrn sresinin
55. ayetinibu ayet bir Yahudi devletinin kyamete kadar kurulamayacana iarettir diyerek
yanl tefsir etmitir: Allah Tel, Hz. saya uyup iman edenlerin kyamete kadar mlk,
(iktidar) ve devlet ve saltanat ve kahr-u galebe ynnden, inkar zere devam eden Yahudiler
zerine fik (stn) olacaklarn vad etti ve bu vadin eseri olarak, her yerde Yahudi milleti
zelil ve hakir ve Hristiyan milleti ise kuvvetli ve devlet ve saltanat sahibi olup Yahudiler
zerine musallat oldular. Bu hkm, slamn ortaya kna kadar Hz. saya iman edenlere
ve din-i slamn zuhurundan sonra da slma uyan btn mminler hakknda bu hkm
geerlidir. snn zamanndan bu na kadar Yahudilerin bir hkmet sahibi olduu
grlmemitir. Ve daima Hristiyanlar Yahudiler zerine galiptir. nk kyamete kadar
hkmetlerinin dim olaca ve Yahudiler zerinde egemen olacaklar ilh vaat ile sabittir.
Yahudilerin kyamete kadar bir hkmet sahibi olamayp, zelil ve hakir olacaklarnn kant
ite bu ayettir. (II/614-615) Vehbi Efendi ayn konuya Al-i mran 111. ayetin tefsirinde de u
notu der: Fahr-i Rznin aklamasna gre bu ayet, suretle gaipten haber vermitir:
Birincisi, ehl-i imann Yahudilerin errinden (ktlnden) emin (gvende) olmalardr.
kincisi, Yahudiler Mslmanlarla savarlarsa yenilerek perian olarak firar edeceklerdir.
ncs, yenildikten sonra da Yahudiler iin bir devlet teekkl ederek kuvvet hasl
olmayacan haber vermitir. Bu haberlerin hepsi ayniyle ortaya km, asla hilf (tersi)
olmamtr. (II/696) Bir sonraki ayetin tefsirin de de benzer ifadeler tekrarlanr: Hablle
kast, Allahtan ve mminlerden sz alarak anlama yapmak ve zimmet altna girmektir. Zira,
Allahn Elisine ve Kitabna imanla ahit (anlama, korunma) altna girer ve habl-i metn
olan din-i slama yaprlarsa, mminlerle beraber mmin olurlar ve ldrlme ve esirlik gibi
zilletten kurtulurlar. Bunu yapmyan Yahudiler ise dnyann neresinde ve yerkrenin hangi
kesinde olurlarsa olsunlar hakr grlrler ve hibir diyarda bir hkmete ve bir padiaha
sahip deillerdir. Sz dinlenir, itibar grr bir reisleri (bakanlar) de yoktur. (II/698)
Ayn konuyu rf sresi 152. yetin tefsrinde de deinir: [u kimseler ki (Yahudiler),
danann sretine ibadet ettiler. Onlara yaknda Rablerinden gazap iner ve dnya hayatnda
zillet (alaklk, dklk) isabet eder..] ..Gazapla kast, mn etmediklerinden hirette azap ve
dnyada cizye ve ldrlme ve memleketlerinden kovulma, srgn ve bir hkmete sahip
olamayarak her biri bir yerde ayr ayr ve peran bir halde yaamalardr.
(V/1765) Mehmed Vehbi Efendinin Hulsatul-Beyn Tefsri 1968 ylnda Ltin harfleri ile
basldnda ise, bu yetin altna dipnot olarak, Nir (Yaync) notuyla (herhalde sayn
Mmin evik) u ifadeyi koymutur: Drt bir yan dmanla evrili ve zellikle btn
milletlerin dmanln zerinde toplam bir (sril) toplumun(un), geici olarak devlet ve
hkmet kurmasnn beks (sreklilii) olmayacaktr. Kurnn bu ebed hkm bkdir.
1968 ylnda (yani srilin slm dnyasna kar en byk zaferini kazand ve Msr, Suriye
ve rdn ordularn bozguna uratp, Sina yarmadasn ele geirip Svey kanalnn bir
kysn igal ettii, Filistini ve Kuds tamamen igal ettii 1967 Arap-sril savandan bir
yl sonra) Mmin eviin byle mitvr ifdesi gzel ise de, Kurnda sril Oullarnn
devlet kuramayaca ile ilgili bir ebed hkm zaten yoktur. Mfessirler zillet
kelimesinden devlet kuramayacaklar hkmn karmlard ki, tahmn olarak yaplm bir
tefsrdi.

KLTR EMPERYALZM. l-i mrn sresinin 100. ayetini aklarken Mehmed Vehbi
Efendi, kten az nceki Osmanl halknn ahlaki durumunu da anlatr: Allah Tel,
kafirlerin mminleri saptrma ve aldatmaya altklarn bildirdii gibi, bu ekilde alan
Yahudi ve Hristiyanlara ynelmekten mminleri sakndrmak zere: [Ey Mminler! Eer siz
Ehl-i Kitaptan (Yahudi ve Hristiyanlardan) bir gruba itaat eder szlerine aldanrsanz, onlar
imannzdan sonra sizi kafir olduunuz (eski) halinize dndrrler. (ve siz mrted (dinden
kmlar) olmu olursunuz)] Her ne zaman Mslmanlar, dmanlarn szlerine aldanm ve
onlarn szlerini doru kabul etmise zarar grmler ve birok felkete maruz kalmlar ve
kazandklarn kaybetmilerdir. Mslmanlarn her ne suretle olursa olsun dmann dost
sfatyla dinlemesinde mutlaka zarar vardr. nk dmanla bir arada olma ve onlara sevgi
beslemenin, dim ahlak bozduuna phe olmad gibi, ahlakn bozulmasnn da Allahn
gazabn (fkesini) ektiinde phe yoktur. Dmann dinimizi bozmaya altnda
tereddte yer var mdr? slamiyete (Mslmanlara), ahlakta olan bu dklk nereden geldi?
Derece derece dman tarafndan slamlar arasna sokulan telbsattan deil mi? Bunu kim
inkar edebilir? Ananelerimizi unutturmaya alanlar, o dersleri nereden aldlar? Ve kimlerin
telkinleriyle aramza girdiler? te bu gibi fena hallerle bu ayetin srr her zaman ortaya
kmakta olduu grlmektedir. nk her ne zaman dost zannyla aldandksa, o zaman
dinimize ve dnyamza zarar geldi. Cenb- Hak, mminleri zarardan korumak iin bu ayette
dman dost edinmemek lazm geldiini tavsiye etmitir, fakat buna uyanlar nerde?
(II/679-680)
YAHDLER VE DERLERN SIRDA EDNMEMEK. Vehbi Efendi, Allah,
kafirlerle bir arada bulunmaktan mminleri yasaklar der ve l-i mran sresi 118. ayetin
tefsirini yle yapar: [Ey mminler! Sizin dnzdaki kafirlerden srda tutmayn. Zira,
kafirler sizden zarar ve fesat verecek eyleri menetmezler. Onlar size meakkat verecek
eylere arzu ederler ve sizin zararnzdan memnun olurlar. (Sizin aleyhinize) Onlarn
azlarndan salan fke ortadadr. Kalplerindeki (size kar) gizledikleri fesat ise daha
byktr (Ayette geen) Bitne kelimesi, insann kendine srda edindii aziz ve
(mutemed) gvenilir dostudur. ..Hibir kfir, mminlerin zarardan korunmasn arzulamaz
ve zarara uramasn ister ve zararna almakta kusur etmez...te bu sebeplerle, Allah,
mminleri, srlarn verecek kadar kafirleri dost edinmekten yasaklamtr. Fahr-i Rz ve
Hznin aklamalarna gre, Medinede mminlerle Yahudiler arasnda st kardelii sonucu
akrabalk ve de komuluk sebepleriyle biri birlerine kar sadakatli bulunduklarndan, slam
ncesi dnemdeki ilerinde Yahudilere dantklar gibi, slamdan sonra da bu
alkanlklarna devam ettiklerinden, Mslmanlar Yahudilerden srlarn gizlemiyorlard.
Halbuki Yahudilerin onlara zarar kastetmeleri ve mminlerin meakkate dmelerini
istemeleri ve (hatta bazen) dmanlklarn azlarndan karmalar da grldnden, Allah
Tel mminleri Yahudilere srlarn vermekten men etmek iin bu ayeti indirmitir. Ayet her
ne kadar Yahudiler hakknda nazil olmusa da, btn kafirler hakknda da (ayn) hkm
geerlidir. Zira yasak, mutlak olduu gibi, ayetin lafz da (Mslman olmayanlarn) hepsini
kapsamna alr ve itibar da (hkm de) lafzn ummuna olup, sebebin hussuna deildir.
Baz kafirlerin byle olmad, ok iyi niyetli olduklar eklinde, yete bir
itiraz da yaplamaz. nk bu durum ndirttandr (seyrek grlen
durumlardandr). Ndir (istisn) zerine de, hkm in edilmez. (II/705-707)
Bu yette (Tevbe: 47), kfirlerin slm askeri iinde (yardmc olarak) bulunmasnn fesda
sebep olacana iret vardr. Bundan tr, Mslmanlar kfirlerle zarr olarak bir arada
bulunduklarnda, Mslmanlarn srlarndan hibir eyi onlara sylememeleri lzmdr.
Mslmanlarn arasna bu gibi fesat sokmaya alanlarn zalim olduklarn aklayarak, Allah
Tel mnfklar tehdd etmitir. slm askeri iinde kfirlerin bulunmasnn ne kadar zarar

verdii (son) Balkan Harbinde de grlerek, yetin srr (bir kez daha) ortaya kmtr.
(V/2026)
Ama (bu durum) bar halinde olup, bizimle (yaplm) anlama gerei dost olan milletler
hakknda deildir (onlara saldrlmaz, esir alnmaz). Zira, dost milletlerle muamelenin dostane
olacanda phe yoktur. (III/890)
Mehmet Akif de 1912 yl sonbaharnda yle diyordu:
Tkrn Ehl-i Salbin (Hallarn) o hayasz yzne
Tkrn onlarn asla gvenilmez szne (Safahat sh. 199)
ON DEVE VERECEM SANA..: PSKOLOJK SAVA, MEKKE LE
MEDNE ARASINDA.
Fahr-i Rz ve Kd Beyzvnin aklamalarna gre, Eb Sufyn, Uhud savandan bir yl
sonra, Mslmanlara kar verdii savamak sznde durmak iin, askeriyle Mekkeden
kt. Merruz-Zahrn denilen yere geldiinde ise Allah kalbine korku verdi. Tereddde
kaplan Eb Sufyn, Mekkeye geri dnmek istediyse de, toplumuna kar utanyordu. O
srada lden gelen Nuaym Ecaye tesdf etti. Ona dncesini at ve yle dedi: Bu sene
ktlktr. Bize (gzelce savaa hazrlanabilmek ve lojistik hazrlmz mkemmel yapp,
sava esnasnda iyi savaabilmek iin) ucuzluk senesi olmal. Develerimiz (bol bol) ot yemeli,
biz (de savaa gelirken yolculuk esnasnda ve sonrasnda bol bol onlarn) stlerini imeliyiz.
Bunlar (u anda) mmkn olmadndan dnmek isteriz, fakat Muhammed (geen sene
szletiimiz gibi) sava meydanna gelir ve bizi bulamazsa, cesareti artar. te, Ey Nuaym!
Eer sen, Medneye gider de, bizim ok byk bir kuvvetle ve mhimmatla geldiimizi
syler de, Mslmanlar korkutursan ve onlar savaa gelmekten vaz geirirsen, sana on deve
veririm. Nuaym Medneye yola karken, Eb Sufyan da Mekke ordusuna emir verip,
Mekkeye dndrd. Mekkeliler byle bo geldiklerini grnce, askerlerle alay ederek onlara
hakaret ettiler. Nuaym ise Medneye geldi ve Mslmanlarn Medneden kmamas iin bir
ok yalan uydurdu. Mriklerin bu sefer ok daha kuvvetli geldiklerini, harbe giriilirse bir
tane bile Mslman kalmakszn kltan geirileceini syledi. Bu sz Mslmanlar zerinde
son derece olumsuz bir etki oluturdu ve byk bir endie olutu. Hz. Peygamber bunu
iitince: Ben yalnz (da olsa) giderim, vaadimden dnmem. buyurdu. Arkasndan hemen
harbe hazrland ve sahblerden yetmi kii ile beraber Medneden kt. Geen yl
kararlatrlan Kk Bedir denilen yere geldiklerinde, dmandan hibir iz gremediler.
Ancak Kk Bedirde Araplar arasnda teden beri kurulmas det olan sekiz gnlk
panayra tesdf ettiler. Bu vesleyle, yanlarnda bulunan hurma ve dier mallar satarak,
(Mednede ok karl fiyattan satabilecekleri) zm ve sahtiyan (ilenmi cillanm deri) gibi
eyler satn alarak, Medneye dndler. O kadar ki, sahblerden gitmeyenler de (gidenlerin
yaptklar bu krl alveri nedeniyle) ok piman oldular.(II/787, l-i mrn: 174)
HCRETN VCP (KESN GEREKL) OLDUU ARTLAR. Nis sresi 97. yetin
meli yledir: (Hicret etmeyerek) Kendilerine yazk eden kimselere melekler -canlarn
alrken- Ne ite idiniz? dediler. Bunlar: Biz yeryznde (bulunduumuz yerde) aresizdik
diye cevap verdiler. Melekler de: Allahn yeryz geni deil miydi? Hicret etseydiniz ya!
dediler. te onlarn barna cehennemdir; oras ne kt bir gidi(yeri)dir. Ayn yete,
Mehmed Vehbi Efendi ise biraz daha geni ve serbest bir tercme teknii ile yle mel
veriyor: [O kimseler ki, onlar kfirlerin lkesinde ikamet etmeye devam ederlerken,
(Mslmanlarla beraber hicret etmeyerek) kendilerine zulmedici olduklar halde, onlarn
ruhlarn (lm) melekler(i) kabzettiler ve melekler onlara dediler ki: Siz neredeydiniz ve
hangi hl ve n zere bulundunuz, Allahn ve Elisinin dmanlar iinde imdiye kadar

neden kaldnz? Onlar, meleklerin bu suline u cevb verdiler: Biz dman topranda
zayf dtk, bizi zell ve hakr saydlar ve Allahn Elisine kar savamak iin aldlar,
getirdiler. dediler. Melekler onlara tekrar azarlama eklinde sorarak dediler ki: Allahn
yeryz geni deil miydi ki hicret etmediniz? te sfatlar ortaya konulan ve bu ekilde
kfirlerle beraber, Hz. Peygamberin karsna savamaya gelen bu zalimlerin makamlar
cehennemdir. Varlacak yer olarak cehennem ne irkin bir yerdir.]
Yukardaki yetteki kendilerine zulm edenlerle kast, mn ettikleri halde ve kendilerine
hicret farz olduu halde ve hicret iin bir engelleri de olmad halde hicret etmeyip, kfirlerin
lkesinde (Mekkede) yaamaya devam eden ve kfirlerle beraber Bedir savanda Allahn
Elisine kar savaa gelenlerdir ki, bunlar alt kiidir ve Bedirde kfirlerle beraber
ldrlmlerdir. Bu konuma ise meleklerle onlar arasnda onlarn lm an veya sonrasnda
gereklemitir. Hangi ekilde olursa olsun, bu gibi zalimlerin ruhu kabz olunduunda
melekler onlara hicreti niin terk ettiniz ve Hz. Peygamberin dmanlar arasnda ikamet
etmeye neden raz oldunuz..? derler..nk bu kiiler, farz olan hicreti terk ettikleri gibi,
kfirlerle ilikilerini srdrerek, iki ynl bir cinyet ilemilerdir.
Tkip eden yette ise yle buyurulmutur: Erkekler, kadnlar ve ocuklardan (gerekten)
ciz olup, hibir areye gc yetmeyenler, (hicrete) hibir yol bulamayanlar mstesndr.
Vehbi Efendi bu yeti de yle aklar: Bunlar dmanlarndan kurtulabilmek iin, hle
cdna g yetiremedikleri gibi, Mekkeden Medneye gidebilecek yol seimine de g
yetiremezler. Yahut hastalk, kocalk (yallk) , nafaka (yol az) ve binilecek hayvan bulma
sebeplerinden birinden/birkandan tr kudret bulamama, onlar hicret iin zayf
drmse, bu zr kabul edilir.
Geri erkekler ve bayanlardan ciz olanlar cizliklerinden tr ykml olmadklar iin,
onlara bir ceza dnlemeyeceinden, affa muhta olmayacaklar hatra gelirse de, vatandan
hicret gayet meakkatli ve nefsin nefret edecei bir ey olduundan, insan kendisini ciz
zannederek hicret etmez. Halbuki kendi zann gibi ciz olmayp, eer hicrete teebbs etmi
olsalard, onlar Medneye ulatracak Allahn kudreti var olduundan, (bu nedenle de) affa
ihtiyalar vardr.
Beyzvnin aklamasna gre, insann, dninin hkmlerini yerine getirmeye muktedir
olamad bir beldeden/lkeden dier bir beldeye hicret etmesinin vcip olduuna yette iaret
ve tenbh vardr. nk, hicreti terk edenler tevbh olundular (knandlar). Vcip (mutlak
gerekli) olmasa, knanmazlard..yet, hicreti terk etmenin muhtaral (tehlikeli, sakncal) ve
nemli bir mesele olduuna ve hatta hicretten ciz durumda olsa bile, hicret iin dim frsat
kollamak ve kalbini hicret etmeye balamann lazm geldiine iret vardr. (III/1022-1025)
HCRET HADSN TAHLL. ..nk Bedir ve Hudeybiyeden sonra slm henz tam
gcn bulmam ve slmn gcnn artmas iin Mekkede olan Mslmanlarn Medneye
hicretlerine (glerine) iddetle ihtiya vard. Ama Mekkenin fethinden sonra slmiyet
kuvvet bulup, Mekke de slm beldeleri arasna katlnca, Mekkeden Medneye hicrette artk
fazla bir fayda umulmad iin, hicret edip etmemek, herkesin kendi seimine braklmt.
Hz. Peygamberin L Hicrate badel-Fethi.. sz de bu mny ifde etmektedir. Yani:
Mekkenin fethinden sonra hicrete lzum yok demektir. Hicretin kesilmesi, (sadece)
Mekkeden Medneye hicretin kesilmesi ile ilgilidir, yoksa hicret kyamete kadar olacaktr.
nk hicretin sebebi, dne hizmettir ve slmn gcn artrmadr ve herkesin ykml
olduu hkmleri yerine getirebilmesi hedefidir. Bu sebepler her nerede ve her ne zaman var
olursa, hicret gerekir. te, slmn zayf dt bir zamanda, Mslmanlarn bir iklme

(lkeye) toplanarak, Mslmanlarn kfirlere kar kuvvetini ortaya koymasna gerek

grlyorsa, Mslmanlarn o iklme hicretleri vcip olur. Yine, bir beldede Mslmanlarn
azlndan tr, dnini koruyamayan kimseye, dninin kurallarn gzelce uygulayabilecei
bir slm beldesine hicret etmesi vcip olur. u halde hicretin sebebi, hicrete ihtiyatr.
(V/1948, Enfl: 75. yetin tefsri)
NEDEN AYRICALIKLI UYGULAMA KFR KNNE OULLARINA.
ANLAMALARINA UYUYORLARSA AYET MSLMAN OLMAYANLAR,
MSLMANLAR DA UYARLAR. Fahri Rz ve Nisbrnin aklamalarna gre,
Araplardan Ben Kinne kablesi, Mslmanlara kar ahidlerini bozmadlar. Hz.
Peygamberle yaptklar anlamann sresinin dolmasna dokuz ay kalmt (Tevbe sresinin
bandaki yetler indiinde). (Tevbe sresinin ilk iki sayfas ile, Mmtehne
sresinin tamam (iki buuk sayfa), slm uluslar aras ilikiler konusundaki
yetlerin bir arada bulunduu yerlerdir, Kurnda) Cenab- Hak bu yetle Kinne
Oullar kablesinin anlamalarn ka ay ise tamamlanmasn emretti ve Hz. Peygamber de
bu yetin hkmleri gerei, onlarn anlamalarna uyarak, dier kablelerden onlar ayrd.
nk bunlar anlamalarna uyduklarndan, Cenb- Hak onlarn anlama mddetleri
sresince canlarn korumaya hak kazandklarn bu yetle ln etmitir. Anlamasna uyanlar
hakknda bu yetin hkm, kyamete kadar geerlidir. te, iki devlet arasnda yaplm
olan anlamalarn hkm, taraflardan birisi bozmadka, anlama mddeti son buluncaya
kadar geerli olduundan, her iki tarafn da buna uymas vciptir. Bu nedenle, anlamann
gereine aykr hareket eden hakszlk yapm, zulmetmi ve gnahkr olmu olur. (V/1955,
Tevbe sresi, 4. yetin tefsri)
SAVATA DA TESBH EKMEYE DEVAM. [Siz, emrolunduunuz gibi korku
zamannda namaz klp da bitirince, ayak zerinde, oturduunuz yerde ve yattnz yerde
tesbh, tehll (L ilhe illallh) ve Allah zikre devam edin ki, korku namaznda olmu olan
kusurlarnza kefaret olsun..] Ayakta iken ve otururken ve hatta yatakta bile Allah zikirle
megul olmalarn, bu yet (Nis: 103) Mslmanlara emretmitir.(III/1034)
DEVLETLER ARASI ANLAMALARA SADAKAT. [Ey mminler! Aranzda
yaptnz akitlerin hkmlerini ve hukkunu yerine getirin] Bu yet (Mide:1) ilh
ykmllklerin tamamn kapsad gibi, insanlarn kendi aralarnda akdettikleri alm-satm,
nikah-boanma, adak-yemn, emnetler ve hbe, (dn) bor verme ve irketler, karlkl
yardmlamay taahhd eden anlamalar (akd-i mnsart) ve dier ticr olan ve olmayan
anlamalar/ilemler ve devletler arasnda mukveleye zetle anlamalarn hepsini
kapsadndan akitleri yerine getirmekle emir...vciptir (zorunludur). (III/1132)
DMANLARA BLE ADLET. Hatta bir topluma veya bir kiiye fke ve dmanl
olsa bile, dman olan o toplum veya kii hakknda adlet ve insaf terk
etmenin doru olmadn aklayarak, adletin mutlaka gerekli olduunu vurgulamtr.
nk adlet: insan toplumlarnn hukkunu (haklarn) koruma ve rahatlarn salama ve
dierlerinin hukkuna saldrdan engelledii iin, btn dnyann ekseninde (dzgnce)
dnmesini salayan tek unsur adlet olduundan, Cenb- Hak insanlar iin kendi
kiiliklerinde, akraba ve arkadalarnda ve dier kiiler ve toplumlarda adleti uygulamann
mutlak gerekli olduunu, dmanlarndan bile adleti esirgemenin doru
olmadn aklamtr.(III/1165, Mide:8)

DMANIN KUVVETN ANLATMAMALI ASKERLERE, KOMUTAN(LAR).

Askerin komutanlarna gerekli olan ey, dmann gcne gre lazm gelen tedbrleri
almakla beraber, kendi askerine dim dmann zayflndan bahsederek, askerinin
metnetini ve mnev kuvvetini ykseltmek lazm geldii gibi, dmann kuvvetinden
bahsetmemek de lazmdr. nk dmann kuvvetinden bahsetmek, askerin mnev
kuvvetini krar.(III/1172, Mide:12)
MESLEKLER (DOKTRNLER) VERDKLER SZDEN DNMEKTR,
YAHDLERN VE HIRSTYANLARIN. Yani, Yahdlerin meslekleri (sanatlar,
uslleri, (temel) doktrinleri) verdikleri szden dnmek olduu gibi, Hristiyanlarn meslekleri
de verdikleri szden dnmek ve ahidlerini (anlamalarn) bozmaktr..onlarn nasipleri
Allahn Elisine mn etmek iken, o nasiplerini unutmu gibi arkaya atverdiler de, buna
cez olarak kendi aralarnda dmanlk ve nefrete dtler ki, bu da kyamete kadar biri
birleriyle uraacaklarn aklamadr. Ve bu yetin (Mide:14) srr her zaman ortadadr.
nk, Hristiyanlk iddiasnda bulunan mezhepler ve gruplar srekli biri birlerini tekfr
ettiklerinden (biri birlerine dnden kt dediklerinden) inan ynnden birleemedikleri
gibi, hatta (i ve d) siysette de birleemezler. O nedenle, dim biri birleri aleyhinde
dierini tevk ile ve cbnda silha sarlmaktan geri kalmadklar ortadadr.(III/1176-1177)
(Avrupa d politika siysetinin temel ilkeleri veya genel olarak Bat dnyasnn
uluslar aras ilikilerinin z, veya srilin d politikasnn temel dinamikleri
nin esaslar, Kurnda Mslmanlara bildirilir. nsan yaratan Allah olduundan, insanlardan
oluan toplumlarn genel karakterlerini de en iyi bilen Allahtr. Allah, zaman deise de,
insanlarn deimeyen zelliklerini, ilh kelmnda bize bildirmektedir. yetleri bu bak
asyla okursak, Kurndan uluslar aras ilikiler konusunda ok yararl bilgiler elde etmek
mmkndr. i.y.)
(Yahdlerin) Szlerini bozmalar sebebiyle onlar lnetledik ve kalplerini katlatrdk. Onlar
kelimelerin yerlerini deitirirler (Kitaplarn tahrf ederler). Kendilerine hatrlatlan
hkmlerin (Tevrtn) nemli bir blmn de unuttular. lerinden pek az dnda,
onlardan dim bir hinlik grrsn. Yine de sen onlar affet ve aldr etme.
phesiz Allah iyilik edenleri sever. (Mide:13)
Biz Hristiyanlarz diyenlerden de, kesin sz almtk. Ama onlar da kendilerine
hatrlatlann (verilen tlerin veya Kitabn) nemli bir blmn unuttular. Bu sebeple
kyamete kadar aralarna dmanlk ve kin saldk. Yaknda Allah onlara
yaptklarn haber verecektir. (Mide: 14)
Yahdler ve Hristiyanlar bazs bazsnn dostudur demek, Yahdlerin bazs, bazsnn
dostu, Hristiyanlarn da bazs bazsnn dostu demektir. Yoksa, Yahdler, Hristiyanlarn
ve Hristiyanlar da Yahdlerin dostu demek deildir. nk bu iki millet arasnda iddetli
dmanlk olduundan, biri birlerine dost olmazlar. Ve bu dmanlk kyamete kadar
devamldr.
(Mehmed Vehbi Efendinin bu ifdesi, Hristiyanln douunun zerinden geen iki bin yl
boyunca devam etmi bir realitedir. Balangta Yahudler Hristiyanlara ok dmanlk
yapmlar, daha sonra ise Hristiyanlk devlet gcn arkasna alnca, bu defa da uzun asrlar
boyunca, Hristiyanlar Yahdlere dman olmulardr. u anda Bat dnyasnn bir
blmnn Yahdlere dost gibi grnmesinin sebebi ise, Yahdlerin Bat dnyasnn nderi,
ve en byk (ekonomik ve asker gc olan) ABDnin finans ve medya dnyalarna hakim
olmalarndandr. Yahdler ABDye en son g eden ulus olmalarna ramen, bu
lkenin finans ve medya sektrn ellerine geirdiklerinden, bu yolla Beyaz Saray ve Kongre
(ve seimler) zerinde de etkili olmakta, dolaysyla ABD st ynetimini etkileme gleri

sebebiyle de, Nato, BM Gvenlik Konseyi ve Avrupa Birlii d politikalar zerinde de

zincirleme bir ekilde sz sahibi olmaktadrlar. Mesel, ABD etkisinin daha az hissedildii
Gney Amerika lkelerinde sril etkisi de az oranda olmaktadr. nmzdeki yllarda, ABD
ve Avrupa halklar, Yahdlerin bu etkisinden kurtulabildikleri oranda, daha bamsz bir d
politika izleyebileceklerdir. i.y.)
Mehmed Vehbi Efendi, byk ihtimalle I. Dnya Sava ncesinde yazd u satrlarda
Yahd ve Hristiyanlar hakknda yle demektedir: Kurn, Yahdlerin ve
Hristiyanlarn dostluklarndan gayet uzak olmak ve onlarn dostluklarna nem
vermemek lazm geldiine iaret iin, onlarla dost olan kimsenin, onlarn milletinden
(dninden) ve onlarn misli (ayn onlar gibi) olduunu aklamtr ki, Mslmanlar
gzlerini iyi asnlar. Yhdlerin ve Hristiyanlarn slm aleyhine mttefik olup, frsat
dtke zarar vermekten geri durmayacaklarna iaret iin Allah Tel, onlarn bazs
bazsnn dostu olup, slmla dost olmadklarn aklamtr. Yahd ve Hristiyanlar dost
edinenlerin gerek kendilerine ve gerekse Mslman dn kardelerine zulmettiklerine iaret
iin de, Allah Tel zalim olanlar hidyet zere klmayacan da aklamtr.
DILER ALIANLARI MSLMAN OLMALI. O nedenle, bir millet kendi
ihtiyac olan kadrolar, kendi milletinin (dninin) fertlerinden yetitirmesi ve
(d)ilerinde onlar altrmas ok gereklidir (orijinali: ..kendi milleti efrdndan
yetitirmesi ve umrunda onlar istihdm etmesi elzemdir). Hz. merin uygulamas da buna
hittir. nk Fahr-i Rznin aklamasna gre, Eb Ms el-Ear Hazretleri Basra vlisi
iken: bir Hristiyan ktibim.. (vlilik genel sekreteri) diye anlattnda, Hz. mer, Eb
Msya kzar ve der ki: Sen bu yeti grmedin mi? Hz. merin bu uyars zerine Ebu
Ms: dni kendine, kitbeti (yaz hizmeti) bana diye cevap verince, Hz. mer
Efendimiz: Allahn ihnet ettiine ben ikrm etmem buyurur. Tartma srer. Eb Ms
Hazretleri: (Bu) Hristiyan ktip olmadka, Basrann ilerini yrtmek mmkn deildir.
demesi zerine, Hz. mer: (Bu) Hristiyan vefat ederse, ne yapacaksn? Yani, Vefat ederse
ne yapacaksan, imdiden yap ki, salnda ona ihtiyacn kalmasn demek istemitir. te bu
yet-i kermenin gsterdii gereklere kulak tkandndan, millet-i slmiye bundan ok
felket grmtr. Hatta Devlet-i Osmniyede Dvn Efendilii yani Hriciye Nezreti
(Dileri Bakanl) grevi bir zamanlar, slmn dndaki dn mensuplarna
teslm edildiinden, onlarn bakanlklar zamannda, birok slm topraklarnn
elimizden kt, trihlerimizde yazldr. Son fec Balkan Savanda da zimm (anlamal
statde (her hakk olan) vatanda) saydmz Hristiyanlardan, Mslmanlarn ne kadar zarar
grd ve onlardan alnan askerlerin taburlarda ne kadar hinlik yaptklar grlmtr. Bu
savalarda be-alt vilyetin elden kmasna birok sebepler varsa da, o sebeplerden birisi de,
vatandamz olan Hristiyanlarn ihnetleri olduu bilinmektedir. u halde Mslman
Hkmetinin kendi dninden her ite altrabilecei uzmanlar yetitirip, bakalarna muhta
olmamann aresini dnmek gerektii gibi, mmkn olduu kadar, Mslman olmayanlar
da nemli grevlerden uzaklatrmas lazmdrHele, (Mslman olmayanlara) yksek
mevklerde grevler vermek ve her iyilii onlarda grmek ve onlarn Mslman olanlardan
daha cesur ve daha gayretli olduklarndan bahsetmek, onlarn cesaretlerini artrrken,
Mslmanlarn da heveslerini krmaktan baka bir ie yaramaz. Byle davran, ne kadar
irkin bir manzara (grnt) ve yanl bir harekettir ve Mslmanlarn bir zamandan beri
mptel olduklar bir hastalktr. (III/1246-1247, Mide sresi, 51. yetin tefsri)

EGOSUNUN EMRNDE OLANLARA VERLD NEML LER. te bu yetlere

gre davranlarn dzenleyen Mslmanlar ve zellikle slm hkmeti hibir zaman zayf
hale dmez. Maalesef ok zamandan beri cahillik g kazanp, Mslmanlar zevk ve sefya
dalp, dmanlarn durumundan haberdr olmadklarndan ve nemli ilere chil,
hev ve hevesine (egosuna) uyan kimseler tayn edildiinden, Mslmanlar zerinden felket
eksik olmad gibi, dmanlarn saldrlarndan da bamz kaldramaz hale geldik. te,
yneticilerin eratn kuralarna uyarak dmana kar hazrlkta bulunmas ve
dmann durumunu anlamak iin gereken yollara bavurmas vciptir
(orijinali: Evliyy- umrun bu gibi ahkm- eriyyeye riyetle, dmana kar hazrlkta
bulunmas ve dmann haline vakf olmas iin icab eden esbba tevessl etmesi vciptir).
(V/1957, Tevbe sresi, 5. yetin tefsri)
SLMA KARI PSKOLOJLER, MSLMAN OLMAYANLARIN
(AS A
REALITY THAT WE SHOULD KNOW THEIR CHARACTERISTICS IN
INTERNATIONAL ARENA) Kfirlerin birok irkin detleri vardr. Bunlardan birisi de
Ey Peygamberim! Rabbin tarafndan sana indirilen Kurnn, onlardan bir ounun inkrn
artrmasdr. Kurnda her yet ve sre indike, onlarn nefret ve dmanlklar artar ve Allah
Telya hiddetleri sonucu, iftirya cesaret ederek isyanlar da oalr..Onlar her ne zaman
sava ateini yakmak ve alevlendirmek isterlerse, Allah onu sndrr. Onlarn detlerinden
biri de fesda almaktr.
CHARACTERISTICS OF NON-MUSLIMS AGAINST ISLAM. Onlar, dn-i
Muhammednin mahvolmasna ve Muhammed mesajn ortadan kalkmasna alrlar ve
Mslmanlar arasna fitne (ayrlk) sokmaya urarlar.(III/1266, Mide: 64. yet)
CNLER, EYTANLAR SAVA HAZIRLIKLARIMIZI HABER VERRLER M,
DMANLARA? Mslmanlarla kfirler arasnda dim dmanlk mevcut olduundan,
yeryzn genel fesattan ve mminleri dmanlarnn ktlklerinden korumak iin, sava
ilerinde Mslmanlarn srlarn renmekten, Cenb- Hak eytanlar
yasaklamtr.(Mlk sresi, 5. yetin tefsrinde, XV/6036)
SAVA PLNINI GZLEMEK. (Mekkenin resi ve temsilcisi olarak Medneye bar
anlamasn yenilemek zere gelen Ebu Sufynn -Mekkelilerin yaptklar yanllardan tr
gvenilirliklerini kaybetmelerinden tr- bir netce alamadan Mekkeye dnmesinden
hemen sonra, Hz. Peygamber gizli olarak harp tedrikine balad ve sahblerine de hangi
yne savaa gideceklerinin gizli tutulmasn istedi. O nedenle Hz. Peygamber askeriyle
beraber Mekkeye yneldiinde, Merruz-Zahrn denilen mevkye gelinceye kadar, Hz.
Peygamberin sava iin geldiinden Mekkelilerin haberi olmad. te slm hkmetinin ve
bilhassa slm askerlerinin srlarn gizlemenin ok mhim ve ok nemli olduuna, Hz.
Peygamberin u tedbiri iret eder ve hele scak sava srasnda harp plnn gizlemek, en
iddetli bir vciptir (kesin uyulmas gereken kuraldr.) slm ordusu bu ekilde gizlice
Merruz-Zahrna kadar gelip de, Mekkeye iyice yaklanca, (Mekkeliler de durumu niden
fark edip de byk bir korkuyla kar karya kalnca ne yapacaklarn bilemediler. te o
srada) Hz. Abbas, Eb Sufyan Mekkeden karp Hz. Peygamberin huzuruna getirdi. Eb
Sufyan baz isteklerde bulunmusa da kabul edilmedi ve Eb Sufyan o gece Abbas
hazretlerinin adrnda misafir edildi ve sabahleyin slm askerlerinin geecei yol zerinde
yksek bir yere karld ve Mslman askerler onun nnden blkler halinde getiler. Daha
sonra Hz. Peygamber, Mekkeye dnmek zere Eb Sufyan serbest brakt. Eb Sufyan bu
geit treninden hayli etkilenmi bir halde Mekkeye geldi ve Hz. Peygamberin askerine
kimsenin direnemeyeceini Mekkelilere haber verdi. Hz. Peygamber de birka saat sonra,

fazla bir direnile karlamadan orduyla beraber Mekkeye girdi. te Eb Sufyana slmn
gcn gsterdikten sonra, Mekkeye haber versin diye brakvermek, grnecek yerde
dmana gayet gl grnmek gerektiine iret eder. nk slm ordusunun gcn gren
dmann mnev gcnn krlacan dnen Hz. Peygamber, Mekke ahlsinin savaa
hazrlanamayaca (ksa) bir zamanda kuvvetini gsterdi ve Eb Sufyan da Mekkeye haber
vermek zere gnderdi ki, Mekke ahlsi direnemeyeceklerini bilsinler ve savasz olarak
Mekkeyi teslm etmenin resine baksnlar. Eer Mekkeye yaplan harekt ok sk bir
ekilde gizlenmemi olsayd, Mekkeliler, kar koyarz diyerek, muharebeye kalkrlard.
ki taraftan da birok kii hayatn kaybeder ama yine Mekke fethedilirdi, fakat belki pek ok
kan dklm olacakt.(XV/6601)
NE ZAMAN SON VERLR SLMI ANLATMAYA. slm uluslar aras ilikilerin
temel hedeflerinden biri de yeryznde slm deerlerin yaylmas iin almak/slm
yaymaktr. Bu faaliyet yaplrken elbette kar taraftan olumlu sinyaller gelebilecei gibi,
souk veya olumsuz tavr taknan devletler/toplumlar da olabilir. Onlar seni yalanlarlarsa de
ki: benim iim bana, sizin iiniz de size ittir. Siz benim yaptmdan uzaksnz, ben de sizin
yaptnzdan uzam. (Yunus sresi, yet: 41) M. Vehbi Efendi bu yetin tefsrinde unlar
kaydeder: Yani, Peygamberim! Onlar senin nashatini dinlemez ve inkrlarnda inat ve seni
yalanlamaya devam ederlerse, sen onlarn davranlarndan uzaklamak suretiyle de ki: Ey
kfirler! Benim davranlarm banadr, cezs da bana ittir. Sizin davranlarnz da sizindir,
onun cezs da size ittir..Bu yetin ktl (savaa izin veren yet) yeti ile hkmnn
kalktn syleyenler varsa da, daha doru olan rivyete gre bu yetin hkm kalkm
deildir. Fakat bu yette kfirlere verilen cevap, insafn son derecesidir ve bu cevap, slm
davet tamamyla yaplp ve tebli (slm anlatma) grevi tam anlamyla yerine getirildikten
sonradr. nk Allahn Elisi, btn insanlar hakka davet etmek ve Allahn birliine
yneltmek iin gnderilmi bir eli olduundan, kfirlerin dvete uymalarndan mit
kesilmedike, byle bir cevap vermez. nk, onlarn slm arya uymalarndan
mitsizlie dmedike, byle kat bir cevap verip, onlar slma dvet diresinin dna
karmak, peygamber olarak gnderili nedenine aykrdr. nk peygamber, kfirlere
slm anlatrken btn kantlar ortaya koyacak ve onlar slma ekmek iin her yolu
gsterecektir. Bundan tr, yetteki cevap, artk kfirlerin slm arlara olumlu cevap
verme ihtimalleri kalmama halinden sonradr.(VI/2209)
Fahr-i Rz ve Nisbrnin beyanlarna gre bu yet (Hd: 32), dn iinde mcdele
yaplabileceinin kantdr. nk Nh peygamberin, (inkrc olan kendi) toplumuyla birok
mcdele yaptna ve phelerini gidermek iin kantlar ortaya koyup uratna ve hiretle
ilgili bir ok tartma yaptna bu yet iret eder. Peygamberlerin hepsinin hayatlar byle
gemitir. nk onlar, mmetleriyle dn konusunda birok mcdele ve tartma yaparak
onlarn phelerini gidermeye almlardr. Hz. Peygamber de Kurey toplumuyla uzun
zaman mcdele ettikten sonra, dille tartma etkili olmaynca sonu klla savaa kadar
varmtr. Tarih boyunca da, tartma ile zlemeyen problemler savala zlmtr ve hl
da, dnyada olaylar bylece zlmektedir. ki devlet arasnda ortaya kan bir problemin
zlmesi de nce grme-tartma ile balar, tartma ile halledilemeyince sonunda savala
halledildii her zaman grlen ilerdendir. (VI/2332)
ZORLANMAZ MSLMAN OLSUN DYE KMSE. ..Bundan tr, mn etmesi iin
hibir kimseyi zorlamak doru deildir..Allah Tel, Ynus peygamberin toplumunun kendi
seimleriyle ve samimiyetle mn ettiklerini akladktan sonra da mnda zorlama
olmayacan aklamak zere yle buyurmutur: Eer Rabbin dileseydi yeryzndekilerin

hepsi elbette mn ederlerdi. O halde sen, mn etsinler diye insanlar zorluyor musun?
(VI/2267, Ynus sresi, 99. yetin tefsri)
YETNMEK, ALLAH N FKELENMEKLE. [(Ey Peygamberim!) Biz, Kurn
senin meakkat ekmen iin indirmedik, sadece Allahtan korkan kii iin t olarak indirdik
(T-H sresi, yet: 2)] Kfirlerin inkrda srar etmelerinden tr, Hz. Peygamberin ok
zlmesi zerine bu yetin indii bildirilmitir. u halde imn edip, yaantsn dzeltenin
yarar kendine, inkr edenin urayaca azp da kendinedir. O nedenle, o kfirlerin
inkrlarndan sana zlmek lazm gelmez. nk senin zerine gereken teblidir
(anlatmadr). Bu grevi yerine getirdikten sonra, kederlenmeye lzum yoktur. Sen
toplumunun inkrndan tr knanmayacaksn ki, niin kederleniyorsun? Buna gre,
gnahkrlara gerekli nashati yaptktan sonra, onlar nashat dinlemeyip gnahta srar
ederlerse, onlara buz-u fillh (Allah iin sadece kalp ile fkelenmek) ile yetinip, insann
kendisini zmemesi lazmdr.(VIII/3266)
Peygambere itaatnz, her ktlkten kurtulmanza sebep olacaktr. Allahn Elisinin
zerinde peygamberlik grevinin ar meakkati vardr ve dni size (insanlara/
bilmeyenlere/inkr edenlere) bildirme grevini (kendi zerine) ar da gelse yerine getirir. Ve
O, bu grevini yaptnda sevap kazanr, artk sorumlu olmaz. Yani, Allahn Elisine dnin
hkmlerini aklayarak herkese bildirmesi vciptir, bunu yapt m artk baka bir ey
gerekmez. u halde, size uslne uygun olarak bildirdikten sonra, sorumluluk size ittir de
ki, insanlar da/inkr edenler de kendi vazfelerini bilsinler ve sonunda balarna gelecei
(biraz da onlar) dnsnler. nk (dnin kurallarna) itaattan ekinmelerinin zararlar,
kendilerine ittir.(IX/3760, Nr sresi, 54. yetin tefsri)
HALKLARA ZULME ENGEL OLMAK. Ms dedi ki: Ey Firavun! Ben lemlerin
Rabbi tarafndan gnderilmi bir peygamberim. Allaha kar, ancak hakk (gerekleri)
sylemek benim zerime bortur. Size Rabbinizden ak kant getirdim. Artk sril oullarn
benimle gnder.(rf sresi, 104-105) yetlere, Mehmed Vehbi Efendi ise yle mel ve
tefsr veriyor: ..[Ey Firavun! sril Oullarn benimle beraber gnder. nk, (senin) sril
Oullarna zulmn nihyete vard (dayanlmaz boyuta ulat) Onlar esr gibi kullanmaktan
vazge. Ben onlar alaym da asl vatanlar olan Arz- Mukaddese gtreyim. dedi.]..nk
Yusufun veftndan sonra Msr hkmeti sril Oullarn kle olarak kullanyordu.
Firavunlar, Yahdleri kerpi kesmek, toprak ekmek, ta yontmak ve binalar yapmak gibi
ar ilerde altrarak zgrlklerini yok etmi ve asl vatanlar olan Arz- Mukaddese
gitmek istedikleri zaman, msade etmeyerek, seflet iinde Msrda tutmulard. O nedenle,
Ms Aleyhisselm, lemlerin bir Rabbi (shibi) olduunu aklayarak, Allahn birliinin
nemine vurgu yapm ve kendisinin Allah tarafndan eli olduunu akladktan sonra da,
(sril Oullar zerinden) kaldrlmas vcip olan zulm gidermek iin gayret sarf etmitir.
nk mefsid-i def etmek, menfi-i celb etmekten evldr (zarar/ktl gidermek, fayda
salamaktan nce gelir). nk, dosdoru inanc akladktan sonra, insana yarayacak olan
ibdetleri emretmeden nce, zarar veren haramlar/zulmleri gidermeye almak daha nemli
olduundan, Ms Aleyhisselm, dier dn ykmllkleri aklamadan nce, zulmn
kaldrlmas gerektiine dikkat ekmi ve sonunda (Allahn yardmyla) bunu baararak,
sril Oullarn zulmden kurtarmtr. (V/1716-1717)

ZULM ALTINDAK AZINLIKLARIN BAARISI N METODLAR.

(STRATEGIES/METHODS FOR OPPRESSED MINORITIES AGAINST CRUEL
GOVERNMENTS. STRATEGIES OF CIVIL DISOBEDIENCE. TAQWA FOR A
SUCCESSFUL CIVIL DISOBEDIENCE.
BAARI N TAKV ARTTIR.
Ms toplumuna dedi ki: Allahtan yardm isteyin ve sabredin. phesiz ki yeryz
Allahndr. Kullarndan dilediini yeryzne mras klar. (Baarl) Sonu ise (Allahtan
korkup, gnahlardan) saknanlarndr. (rf: 128) Vehbi Efendi bu yeti de yle aklyor
[Firavunun kt niyeti ve sril Oullarnn ikayeti zerine, Hz. Ms toplumuna hitben:
Allahtan muvenet (yardm) talebiyle (isteiyle) sabredin. nk yeryz (bu
topraklar=Msr da) Allahndr. Kullarndan dilediini yeryzne mras (egemen) yapar.
Nusret (yardm) ve zafer, sonunda haramlardan kanan Allahtan korkanlara iindir.]
demekle, toplumunu tesell ederek, Firavunun da helk olacana ve sril Oullarnn Msr
toprana sahip olacaklarna iret etti. Fahr-i Rznin aklamasna gre, bu yette Ms,
sril Oullarna iki eyi emretti: ilki Allahtan yardm istemeleri, ikincisi bellara
sabretmeleri. nk Allahn varln itiraf ederek Ondan yardm istemek, kulluun birinci
grevlerinden olmakla, nce Allahtan yardm istemenin vcip (gerekli) olduuna, sonra da
Allahtan gelen musbetlere sabr ve tahammln gerekliliine iret etti ki, sabr olmaynca
selmet bulunmayacan toplumuna tavsiye etmitir. Ms Aleyhisselm toplumunu iki eyle
de mjdelemitir: Birincisi Yeryz Allahndr, diledii kulunu mras klar demekle,
sril Oullarnn Firavunun helkndan sonra onun lkesine (veya lkesinin bir ksmna)
egemen olacaklarn aklamasdr. kincisi, baarnn sonunda Allahtan korkanlara nasip
olacan ve mtteklerin dmanlarna galip gelip, Allahn yardmn greceklerini
belirtmesidir. Fakat bu zafere ermek, ancak haramlardan kanmakla mmkndr. O nedenle,
u anda Hz. Ms toplumunu Allahtan korkmaya tevik etmi ve bu olmazsa, sonuta
baarya ulaamayacaklarn ve herhalde dnya ve hiret sadetinin Allahtan korkmaya bal
olduuna iret etmitir.(V/1731)
SABRIN SONU, BAARI. Hor grlp ezilmekte olan o toplumu (sril Oullarn) da,
iini (bolluk ve) bereketle doldurduumuz yerin dou taraflarna ve bat taraflarna mras
kldk. Rabbinin srl Oullarna verdii gzel sz, (onlarn) sabrlarna karlk yerine geldi.
Firavun ve toplumunun yapmakta olduklarn (binalar) ve yetitirdikleri baheleri helak
ettik. [Biz Azmn, deiik ve ok nimetlerle bereket yarattmz Arz- Mukaddesin
dou ve bat taraflarna o toplumu mras kldk ki, o toplum, Firavun ve toplumu tarafndan
zayf saylmlar ve bin trl meakkatli ilerde altrlmlard. Peygamberim! sril
Oullarnn Firavunun eziyetlerine sabrlar sebebiyle onlar zerine Rabbin Telnn gzel
kelimesi ve yardmyla vaadi tamam oldu. Arzn (Msrn) doular am (Suriye) yndr.
nk arzi-i am Msrn dou ynndedir. Batlarla kast ise, Msrn Said tarafdr.
Mbarek olan arziyle kast, am arzisidir. nk rzk genilii ve bolluk ve ucuzluk, am
arzisine zgdr. (V/1742, rf sresi, 137. yetin tefsrinde)
SAVAIN SONUCUNU PEYGAMBER DE BLMEZ. Hz. Peygamberin gayb
(gelecei) bilmedii ile ilgili rf sresi 188. yetin tefsrinde Mehmed Vehbi Efendi yle
der: Halbuki ben de bir insanm. nsan olarak bana da zarar (bel) geliyor. O nedenle, sava
ilerinde bazen galip, bazen de malup oluyorum..(umr-u harbde bazen glib, bazan dahi
malb oluyorum.)(V/1820)
TESBH EKMES SAVAANLARIN, ZAFER N
(NON-MATERIAL
FACTORS FOR VICTORY). [Ey Mminler! Siz kfirlerden bir cematle savamak zere
karlatnzda, dmanlarn karsnda sebat edin (arkanz dnp kamayn) ve sebatnzla
beraber harp esnasnda Allah ok zikredin ki, Allahn yardmyla kurtulua eresiniz.] Allah

Tel harp srasnda zikretmeyi emir buyurmu,ve Allah zikretmenin kurtuluun bamsz
sebebi olduuna iaret iin, felhyb olmay (kurtulua ermeyi) Allah zikre balamtrte
inanc dzgn ve Allah zikirle megul olan ve dua eden ordu malup olmaz (..itikd sahh
ve zikrullhla megul olan ve dua eden ordu malup olmaz) (V/1904-1905, Enfl sresi, 45.
yetin tefsri)
LDRLR M SAVATAN KAAN ? nk savata bir kiinin firr, bir ordunun
yenilmesine sebep olduu grldnden, sava saffndan firr etmek slm dninde byk
gnahlardan olduundan, harp srasnda firr eden kimsenin ldrlmesi helldr. (V/1908,
Enf3al sresi 48. yetin tefsri)
(Mehmed Vehbi Efendi byle dese de, bu yette (ve hibir yette) savatan kaanlarn
ldrlebilecei ile ilgili bir ifade olmad gibi, Hz. Peygamberin
uygulamalarnda da, byle bir eye hi rastlanlmaz. Uhud savana gidilirken
ordunun te birini oluturan mnafklar yar yoldan geri dnmler; savan en kzgn nnda
da (mnafk olmayan) Mslmanlarn nemli bir blm (ve hatta ounluu) sava
meydann terk ettikleri halde, Hz. Peygamber bu kiilere herhangi bir ceza uygulamamtr.
slm savata gnlllk esastr; zaten insanlar bir ie gnll deilse, zorla sonu almak
mmkn deildir. i.y.)
CHADDA TEMBELLK GSTERENLER. u halde Allah yolunda cihada davet
olunan mminlerin derhal bu arya uymalarnn gerektiinin kant bu yettir (Tevbe: 38).
Bu arya uymada tembellik gsterenlerin uyarlmas, arya derhal uymann gerekliliine
kanttr. Cihad: hiret ii olduundan, dnyaya rabet edip de, cihaddan yz evirenleri,
Cenb- Hak bu yette knamtr. nk hiret nimetleri bk (kesintisiz), skntsz ve bol
olup, asla darlk yoktur. Ama dnya nimetleri bsbtn bunun aksinedir. (V/2009) ..u
halde savaa gitmemekten zarar grecek olan sizsiniz ve Allahn Elisine de bir zarar
veremezsiniz. nk Allah, dnine yardm vaad etti. Sizinle olmazsa, sizin dnzdaki bir
toplumla elbette yine Peygamberine yardm eder. (V/2010, Tevbe: 39. yetin tefsri) ;
Hz.Peygamberin sahbleri savaa gitmeyi kendileri iin byk bir sadet bilirler ve
gidemedikleri zaman, kederlenirlerdi. Hatta Allahn Elisi, Hz. Aliye Medinede kalmasn
emrettiinde, bu durum Hz. Aliye ok g geldi ve kendisini Mednede brakmamasn, Hz.
Peygamberden istirhm ettiinde, Allahn Elisi: Y Ali! Sen bana, Hz. Msya gre
(kavminin bana vekil olarak kendi yerine brakt) Hrn gibisin diyerek, onu taltf
buyurunca, Hz. Ali bundan mesrr olarak (sevinerek), Mednede kalmaya rz olmutu.
(V/2021, Tevbe sresi, 44, 45.yetlerin tefsrinde)
ANLAMAYI BOZDUUNU KENDLERNE BLDR (DECLARE THE WAR).
(Anlama yaptn) Bir toplumun hinlik yapmasndan (ahdini bozmasndan) korkarsan, sen
de hak ve adletle (onlarla yaptn ahdi) onlarn zerine at. nk Allah hinleri sevmez.
(Enfl: 58) [Eer bir kavmin anlamalarn bozmak suretiyle hyanetinden korkar veya
anlamay bozacaklarn hissedersen, adalet zere onlarn anlamalarn kendilerine reddet ve
ahidlerini bozduklarn kendilerine haber ver ki, hakszlk yapm olmayasn. nk Allah
hyanet edenleri sevmez.] nk, ahitlerini reddetmeksizin harbe kalkman, hynet olur.
Hyneti ise Cenb- Hak sevmediinden, hin olan sonuta zarar grr...(Bu yette) zetle
(anladmz), alen (ak olarak) anlamay bozanlarla savamann ve onlar susturup icap
ederse yok etmenin ve onlarn arkasnda savaa hazrlanan (dierlerini de) datmann,
Mslmanlarn mm (lideri) zerine vcip (gerekli) olduu, fakat aka anlamay
bozmam ama anlamay bozma belirtileri gsterenler hakknda da, anlamay bozup onlara
sava ilan etmenin gerektii ve hyanet edenleri Allah Telnn sevmedii, bu yetten
anlalmaktadr. Gnmz dnyasnda iki devlet arasnda (diplomatik) ilikilerin devam edip

etmeyeceinin iln uslnn temelini bu yet tekil etmektedir (orijinali: iki devlet arasnda
mnsebetin devm ve adem-i devmn iln etmek usl- criyesinin esasn, bu yet-i celle
tekl etmitir) (V/1918-1919)
LH YARDIMA LYIK OLMA. Bu yetin (Enfl: 70) hkm, Hz. Peygamberin
yardmn/zaferini mjdedir. Hz. Peygambere ihnet edenlerden ve anlamalarn bozanlardan
intikm almaya g vereceini Allah bu ayetle Elisine vaad etmitir ki, uyulan Peygambere
vaad, o Peygamberin mmetine de vaat demektir. Fakat (bu vaadin gereklemesi iin)
mmetin hakkyla peygambere uyarak snnetini ihys (dirltmesi) ve yardma hak kazanmas
arttr. nk, ilh dnin ykselmesine alan Peygamberine vaat olunan yardm, o dnin
ycelmesine alan Mslmanlarn tamamna vaattir. u kadar var ki, bu ilh vaat, dnin
ycelmesi iin almak suretiyle olur. (V/1939)
HCRET ETMEYP DE YARDIM STEYENLER. Mekkeden Medneye hicret
edenlerle etmeyenlerin biri birlerine mras olamayacaklar hkm de yetle bildirilmitir:
..mn edip de hicret etmeyenler ise, onlar hicret edinceye kadar, size onlarn mrsndan
hibir ey yoktur (siz onlara mras olamazsnz). (Bununla beraber) Eer onlar dn
konusunda sizden yardm isterlerse, sizinle aralarnda szleme bulunan bir toplum aleyhine
olmamak zere (o Mslmanlara) yardm etmek zerinize bortur. Allah yapacaklarnz
hakkyla grmektedir.(Enfl: 72) Mehmed Vehbi Efendi yetin tefsrinde yle diyor:
..zetle slmn balangcnda mn edip de hicret edemeyenlerle hicret edenler arasnda
mras olmann geerli olmad ve fakat hicret edemeyenler hicret edenlerden yardm
isterlerse yardm etmek vcip olup, yalnz Mslmanlarla anlama yapm bir (kfir) toplum
aleyhine yardm isterlerse, o (kfir) topluma kar ahd-i bozarak yardm etmenin
doru olmad ve Allah Telnn ahdini bozanlarn hallerini bildii ve grd ve bu
nedenle ahde uymann gerektii bu yetten rendiimiz konulardandr. (V/1943)
KFRLERN DOSTLUUNA GVENMEME. Bu yet (Enfl: 73), Mslmanlar iin
byk bir derstir. nk yette hkm vardr: lki, kfirlerin biri birine dost olmalardr ki,
dost dim dostunun tarafn tutar ve gereinde dostuna yardm eder, frsat dtke
dman kabul ettii millete de ihnet eder. Bu nedenle hibir kfir milleti, Mslmanlar dier
bir kfir zerine tercih etmez. Ancak menfaat (yarar) cbdr ki, o menfaat bitinceye kadar
yoldalk eder. kincisi, Mslmanlarn kfirleri dost edinmelerinin yeryznde fitne
olmasdr. nk, kfirleri dost edinince, Mslmanlar onlarn fen ahlkyla ahlklanrlar ve
onlarn dostluuyla gururlanarak slm detleri ve mill ananeleri terk ederek her
onlardan bekler ve onlar yksek, kendini dk grr. Bunun sonucu da toplumun kuvveti
zayflar ve toplum cesaretini kaybeder. Sonunda, kfirler, slm topraklarna hcum ederek
akllara hayret verecek fitneler ortaya kar ve nitekim yle olduuna da olaylar hittir.
ncs, kfirleri dost edinmek, byk fesda sebep olur. Zira fitne olan yerde fesad olaca
phesizdir. (V/1945)
MLLETN DE YARDIMI, SAVUNMA SANAYNESava letlerini tedrik etmek,
Mslmanlar iin dni bir vazfedir. te, slm hkmetinin dim dmana kar hazrlkta
bulunmas vcip olduu gibi, millet fertlerinin de bu konuda hkmete yardm etmesi
vciptir. (VII/2876, Nahl sresi 81. yetin tefsri)
GERDE KALANLARIN GREV. Allah Tel, savaa gitmeye gc yetmeyen cizleri,
askerlikten istisn tutmutur..Zaten, ciz olan kimseler savala ykml tutulurlarsa, (sava
esnasnda) gc yeten kiilere de yk olma ihtimalleri vardr. Bu yette (Tevbe: 91) aklanan

zayf, hasta ve savaa gitmeye parasal olarak imkn bulamayan snf kimselerden, harple
ilgili ykmllk hkmleri dmtr. Ama ykml olmadklar halde, askerin eyalarn
beklemek, suyunu getirmek ve dmann gznde Mslman askerin karaltsn oaltmak
gibi baz iyi maksatlarla, askere yk olmayacak kadar da gce sahip olanlarn, sava yerinde
bulunup, yardmc olmalar, makbl bir nfile ibadettir. te zamanmzda silahsz olanlarn
geri hizmetlerde kullanlmalar bu ilerden saylr ve ve ite byleleri gleri orannda hizmet
edebilirler..te byle zrl olarak harbe gidemeyenler, beldelerinde yalan szler yaymaktan,
fitne ve fesat karmaktan saknacaklar ve askerde olanlarn ilelerine mmkn mertebe
hizmet edip, yardmc olacaklardr. (V/2086)
ULUSLAR ARASI HUKKUN UYGULANMASI. Yusuf Aleyhisselm kardei
Bnyamini yannda tutabilmek iin, bakan olarak grev yapt kendi lkesinin deil de,
Bnyaminin (sula itham edilen) lkesinin kannunu uygulamas da ok enteresan bir konu
olarak Kurnda geer: Ykb Aleyhisselmn eratnda hrszn hkm, hrszlk yapan
kimsenin bir sene sreyle ald maln sahibine kle olarak hizmet etmesi idi. Msr
hkmetinin knnu ise, hrszn dvlmesi ve ald maln iki katnn detilmesi idiGeri
Ysuf Aleyhisselm kardei Bnyamini her ne suretle olursa olsun, yannda alkoymaya
g yetiyor ise de, knnsuz olarak bunu yaparsa bu durum toplum tarafndan zlimlik
olarak nitelendirileceinden bunu yapamazd. Msr knnu ile de ii halledemiyordu. Bu
sebeple Bnyaminin hkmn birderlerine verdirtmek gibi bir are dnd ve kendi
adamlar: peki dediler, yalan sylyorsanz, siz de hrszn cezs nedir? Birderleri
(Ykubun ocuklar): hrszn cezs, alnan ey kimin yknde bulunmusa, o kiinin
kendisi(nin bir yl sreyle kle olmas)dir dediler. Ysuf da dzenledii tertiple
Bnyaminin hrsz gibi gsterip, bu ekilde onu yannda (Msrda) tutmu oldu. (VII/25592561)
VATAN SEVGS MNDAN MI?. (Hutbelerin, vaazlarn iine mutlaka sokuturulan
vatan sevgisi mndandr sz, hads deildir. Esasen vatan kelimesi bugnk anlamda
kullanl ile, Fransz htillinden sonra bize ulam/bulam bir kavramdr. Nasl
milliyetilik, laiklik, demokrasi virsleri Fransz ihtillinden sonra slm lkelerine
yaylmsa, vatan fikri de, kutsal veya yar kutsal bir kavram olarak Namk Kemalin olaan
st edeb gcnn etkisiyle dilimizde ve kltrmzde kendine nemli bir alan amtr. Ve
u andaki kavramsal hliyle vatan irkin bir arac, insanlar irke gtren bir aratr, pek ok
lkede. Baz kiiler iin de bir puttur. Vatan sevgisinin ilerlemi hli, Mslmann irke
dmesine sebep olur. Kii bir eyi olmazsa olmaz kabul etti mi, o eyi bir put haline
getirmitir, ve o eye tapmaktadr. Vatan kavramna verilen kutsal hava, Anadoluda son
yz elli ylda gayet ar dozda bir milliyetiliin de, yeni nesillere alanmasna sebep olmu,
bu milliyetilik kavram da, (Mslman) toplumu blmtr. Bunun yerine trih sevgisi
mndandr denilse ve bununla da Kurndaki trih olaylar kastedilse, bu kabul edilebilir ve
(ok) faydal bir slogandr. nk Kurnn te biri (bin sekiz yzden fazla yet) trihsel
olaylardan oluur ve bunlara inanmak (zaten) mnmzn bir parasdr ve bu trihsel
olaylardan ibret almakla da mnmz artar. i.y.)
(slmda inancn, cann, rzn, maln korunmas/kurtarlmas iin hayatn fed etmek,
dnyada da hirette de en stn ereftir. Elbette bunlar sonuta bir toprak zerinde bulunmak
zorunda olduklarndan insan bolukta, havada srekli yaayamacana gre- vatann
korunmas da ok nemlidir. Ama kutsal olan insandr, toprak deildir. Nitekim, daha nce
Trkler, Anadoluda oturmuyorlard. u anda milyonlarca Trk de, Anadoluda oturmuyor.
Kanadadan Avustralyaya, svee dnyann drt bir tarafnda milyonlarca Trk var. u
andaki vatan kavram herhalde daha deiik bir vatan kavramdr ve global bir dnyada

Mslmanlar, btn insanlarn can, rz, mal gvenliklerinin temini iin btn gayretlerini sarf
etmelidirler. i.y.)
EN GL YNETMLERE DE SLMI ANLATMAK. (EGYPT : THE BIGGEST
POWER OF THE WORLD AND THE CONVEYING OF ISLAM TO THEM).
Biz Ms ve Hrnu yetlerimizle ve apak bir mucize ile Firavuna, Firavunun
bakanlarna (vkelsna) ve toplumunun ileri gelenlerine peygamber olarak gnderdik ve
onlarn slahna memr ettik (grevlendirdik). Ne zaman ki, Ms ve biraderi, onlar hakka
ve Allahn birliine davet ettilerse de, onlar mn kabulden ve Hz. Msya uymaktan
kendilerini byk grdler (kibirlendiler). nk, kendi inanlarnca ve o zamana gre onlar
yksek ve kibirli bir toplumdular. Hatta Firavun tanrlk davasna bile cesaret etmiti. nk,
o devirde Msr hkmeti dnyann en kuvvetli hkmetlerinden sayldndan,
uluslar aras arenada Firavun ve toplumu kendilerini byk gryorlar ve
Msya uymay kendileri iin ayp kabul ediyorlard. (IX/3632, Mminn sresi,
45-46-47. yetlerin tefsri)
(11 Eyll 2001 olaylar sonrasnda da ABD hkmeti byle bir siyasi psikoloji/sosyoloji iine
girmiti. First Government (Dnyann Bir Numaral Devleti) unvann stlenerek,
Dnya Ticret Merkezine saldr dzenleyenlerin/azmettirenlerin yakalanmas/
cezalandrlmas yerine, Afganistan ve Irak bata olmak zere dnyann pek ok yerindeki
Mslmanlara kar terrist damgas vurularak saldrya geilmi, ABDnin bu saldrlar
sonucu bir milyondan fazla Mslman yaamn yitirmi, onbinlerce Mslman da ok ar
ikencelerden geirilmitir. slm terr kavramn reten Bush ynetimi, tam bir
evangelik terrle Mslmanlara dnya anda yeni bir global Mekke zulm
dnemi yaatmt. Ama ABDnin bu yanl hareketi, hem dnya apndaki imajn
yaralam, hem de i dzeninden, d politikasna ekonomisine kadar pek ok alanda ABDye
zarar vermitir. Bir baka rnek olarak da, inin de binlerce yldr kendini stn devlet
olarak gren tutumu, bu lkeye ok zarar vermitir. inliler, yirminci yzyln ortalarna
kadar, Biz, dnyann en kkl ve eski medeniyetine sahibiz psikolojisi ile, dier btn
toplumlar kk grmler, bu sebeple de, dnyadaki yeniliklere kaplarn ve kafalarn
kapatmlard. slmn inliler arasnda yaylamamasnn nedeni de budur.)
YAHDLER HAKKINDAK YANILGISI (MI) MEHMED VEHB EFENDNN,
SRL DEVLET KURULMADAN NCE. Allah Yahdlerin boynuna dklk ve
alak olmay takt ki, kymet gnne kadar pern ve ayr ayr (devletsiz) ve hakaret altnda
ezilmeye mahkm olmulardr. te, Yahd milleti her nerede grlrse, ve ne kadar zengin
olursa yine (de dier toplumlarca) hakr ve dk grlr, asl (ship olduklar) servet
nimetinin eseri, zerlerinde grlmez.(VIII/2950, sr sresi, 7. yetin tefsri)
ZULME ENGEL OLMAYA ALIMAK, SLMA DVETTEN NCE. [Allah
Tel (Ms ile Hrna): Firavundan korkmayn. nk Benim yardmm sizinle
beraberdir. Ondan tr, sizin ve onun szlerinizi iitirim ve yaptklarnz grrm dedi.
Benim yardmm sizinle beraber olduundan Firavuna gidin ve deyin ki: Ey Firavun! Biz
senin Rabbinin elileriyiz. Bizimle bereber sril Oullarn gnder ve esirlikten kurtar,
onlara azp etme diyerek, ncelikle sril Oullarnn kurtuluunu teklif edin nk, Biz,
Rabbin tarafndan mucizeyle geldik. Dnya ve hirette selmet, doru yola uyan kimseler
zerinedir diyerek, doru yola uymasn tavsiye edin ve deyin ki: Azbn, peygamberleri
yalanlayan, onlarn arlarna kar arkalarn dnp giden kimseler zerine olaca bize
vahyolundu diyerek, Firavunu tehdt edin. (T-H sresi, 46-48. yetler] ..kfirlerin
zulmnden mminleri kurtarmann, kfirleri mna dvetten daha nemli ve

daha ncelikli olduuna iret eder. nk Ms ve Hrn aleyhisselmlarn ilk teklifleri

(Firavuna mn teflfinden nce), sril Oullarnn zulmden kurtarlmalar konusu
olmutu. (VIII/3293-3295)
(Daha ok kimsenin mn etmesinden nce, mevcut mminleri zulmden
kurtarmak esastr. Dnyann eitli yerlerinde, Mslman olmayanlara slm anlatma
faaliyetinden nce, btn arlk/younluk u anda zulm altnda bulunan Dou Trkistan,
Filistin, Arakan gibi yerlerdeki Mslmanlarn durumu ile ilgilenmeye verilmelidir. Irak,
Cezyir, zbekistan, Patani, Kemir ve benzeri lkelerin hapishanelerindeki Mslmanlarla
dayanma, onlarn salverilmeleri iin alma, Mslmanlarn ncelikli hedefi olmaldr.
Kurna gre; Mslmanlar iin birinci srada olmas gereken hedef budur. Mslman zengin
Arap lkeleri, ine petrol ambargosu uygulasalar ve in mallarna boykot uygulasalar,
sadece bu bile, hem in ekonomisini, hem de dnya ekonomisini kknden ve kuvvetli bir
seviyede etkiler. Ve bunun yanklar Dou Trkistanl Mslmanlarn en azndan
zerlerindeki zulmn azaltlmasn, in hapishanelerindeki ikencelerinin durdurulmasn,
tahliye edilmelerini, haksz dmlarn nlenmesini temin eder. Dnyadaki bir buuk milyar
Mslman sadece satn alma glerini bir boykot arac olarak kullanarak,
yeryznn pek ok yerinde Mslmanlara yaplan ikenceleri nleyebilirler.
1973deki Bat lkelerine uygulanan Arap petrol ambargosunun srail zerinde ne kadar etkili
olduu, Bat lkelerinin srile ne kadar ok geri admlar attrdklar, unutulmamaldr. i.y.)
OKKLTRLLK, BNLERCE YILDIR BZM KLTRMZDR. (T-H
suresi 49-55. yetlerde ve devamndaki Hz. Ms ile Firavun arasndaki konuma) Fahr-i
Rznin belirttii gibi, bo-yanl inan sahiplerinin szn dinlemenin gerekli olduuna
iret eder. Ms aleyhisselm gibi bir yce peygamber, dnin her eyini alaya alan Firavun
gibi bir zlimi dinlemi ve ona susturucu cevaplar, sabrla tek tek vermitir. (VIII/3298)
BELLARI NLER, Y VE OK BDET. nsan, tesdf edecei byk azplardan
ve dehetli gnlerden ve eitli musbetlerden ve heyecan verici bellardan kurtaracak eyin
takv (Allah korkusu) olduuna iret edilmitir..Yani haramdan kan ve ibdetlere devam
edin.. nk, takvnn bu gibi iddetli zararlardan insan koruyup, zarar def edeceine de
iret vardr.(IX/3498, Hac sresi, 1. yetin tefsri)
(Zulme kar, gl dmana ve baskc zorba ynetimlere kar, kuvvetli bir takva, ibdetle,
namazla, tesbihle dolu dolu yirmi drt saatlik bir yaam lazmdr. Gnler byle ibdetle
doldurulursa, Allah bir sre sonra mminlerin nn aar ve onlara, tehlikelerden k yolu
gsterir. Sahbler, bin bir zorlukla dolu Mekke ve Medne dnemlerinde byle ayakta
durabilmilerdir. i.y.)
FRAVUNUN NUTKUNDAK NEML NOKTALAR. Firavun da ehirlere (asker)
toplayclar gnderdi: Esasen bunlar (sril Oullar), saylar azar azar, blk prk bir
topluluktur. (Byle iken) Artk kesinkes bizi fkelendirmilerdir. Biz ise elbette uyank (ve
tekvcut) bir topluluuz. (diyor ve dedirtiyordu). ( uar sresi, 53-56. yetler) (zek ve
di.) Mehmed Vehbi Efendi ise yetlere yle mel ve tefsr verir: [sril Oullar Msrdan
knca; Firavun, ynetimi altnda olan kasabalara asker toplayacak adamlar gnderdi. te
firr eden sril Oullar, bize oranla az bir topluluktur. Halbuki onlar, bize muhalefet ederek
bizi fkelendirdiler. Ve biz kuvvetli bir topluluuz. Dmann ktlnden ekiniriz de
tedbirli davranrz. diyerek asker toplamaya balad.] Yani Ms aleyhisselm Allahn
emrine uyarak sril Oullarn Msrdan karnca, Firavun, onlar takip iin hazrlklara
hemen balad ve memleketi apnda hkmnn geerli olduu ehirlere grevliler gnderip,
askerini silah altna ard ve askerlerin mneviyatlarn glendirmek ve artrmak iin,
dmann yani sril Oullarnn azlndan ve onlarn kendisini fkelendirdiinden ve onlara

kar kendilerinin gl olduundan bahsederek dedi ki: Bunlar bize oranla kk bir
gruptur. O nedenle, bizim gcmze kar koyacak bir halde deildirler. Hemen az bir zaman
iinde ilerini bitirir, dneriz. Geri takip etmesek de olur ama, onlar bize muhalefet ederek
bizi fkelendirdiler ve grlerimize kar gr ortaya koyarak bizi sinirlendirdiler. Eer bu
muhalefet edenlerin gcn bitirip tez elden aresini aramazsak, hkmetimiz sallanr ve
muhalefet edenler oalr. Halbuki biz kuvvetli bir toplum ve azametli bir hkmetiz. Bu gibi
dmanlara kar tedbiri de elden brakmayz ve ktlklerinden ekiniriz. diyerek, askerine
cesaret ve gayret verdi.
Hzin Tefsrindeki ve Medrikteki bilgiye gre, Firavun bu szleri, askerin toplanmasndan
sonra byk bir meydanda bakanlar ve ileri gelenlerin huzurunda askere hitben
bir krs zerinde verdii nutkunda sylemitir. Geri asker toplamaya gnderdii
adamlarna da bu yolda talimat verip, halka ve askere bu dorultuda konuma yapmalarn
emrettii de nakledilir. Bu nutukdan gayesi, askere ve halka gayret vermektir ve byle nemli
ilerde nutuk vermek hkmet bakanlarnn detleri olduundan, Firavun da ordusuyla
hareketten evvel, bu dete uyarak bir nutuk vermitir. Firavunun nutkunun zeti iki
noktada toplanabilir:
Birincisi: sril Oullarnn sayca az olduklarn syleyip, onlar ktlemek ve askerini
cesaretlendirmek. kincisi: Kendilerinin ise kuvvetli ve askerlerinin ok olduunu ve bu gibi
nemli iler iin eskiden beri tedbirli hareket ettiklerini ve bymeden olaylar bastrdklarn,
(sril Oullarna kar) bu son arlarnn da lzumsuz olmayp asker toplamay ve ordunun
harekete gemesini gerektiren meselelerden olduunu aklamakt. te askerin
komutanlarnn, sylem olarak dim kendi ordularnn kuvvetli, dmann zayf olduundan
bahsederek askerini cesaretlendirmesinin nemli bir grev olduuna, bu yet iret eder.
nk, Cenb- Hakkn Kurnda bize bunu aklamas, hem askere bu ekilde konuulmas,
hem de askerin talimli (eitimli) olmasnn gerekli ilerden olduunu bize anlatmaktadr.
RAPID MOBILIZATION OF PHARAOHS ARMY. Firavun nutkunda sril
Oullarnn muhalif hareketlerine fkelendiinden bahsederek, muhalif harekette
bulunanlarn cezalandrlmasnn hkmet iin gerekli olduunu anlatmak istemitir. Fakat
buradaki muhalefetin hakl bir muhalefet olup, hakl muhalefete ise bir ceza verilemeyeceini
grmek istememitir. nk onlarn hakllndan bahsetmek iine gelmiyordu. Halbuki sril
Oullarnn muhalefeti, zulme ve irke kar muhalefet olduundan, kendisinin zulm ve
irki terk ederek, doru yola girmesi gerekiyordu. Ama onun, bu gerekleri grmeyip iktidar
gcne dayanarak, muhalefeti ezme iine balamas, kendi helkine sebep olmutur. Bundan
sonra da, o zamanda dnyada mevcut hkmetlerin en kuvvetlisi ve az zamanda hzla sava
durumuna geebilen bir ordusu olduundan, hemen harekete geebilmiti. Dmandan
ekindiklerini ve ihtiyatl olduklarn da nutkunda sylemesi, sava hazrlklarna nem
verdiklerinin bir dier gstergesidir. Dmana kar ihtiyatl olmann mns, zamanna gre
savaa alkn asker ve sava mhimmatlarn hazr tutmaktr. nk, askere ve sava
malzemelerine dikkat etmeyen bir hkmet, dmana kar ihtiyatl davranm
olmaz.(X/3903-3904)
VATANDALIKTAN ATMA. Onlar (Sodom ehrine hakim olan homosekseller) yle
dediler: Ey Lt! (Bu dvandan (bizi uyarma iinden) vazgemezsen, iyi bil ki srlenlerden
olacaksn! (uar sresi: 167. yet) [Ltun toplumu dediler ki: Ey Lt! Eer sen bizim bu
(homoseksel) davranmza kar kmaya devam eder ve bizi knamaktan vaz gemezsen,
elbette sen bu ehirden karlanlardan olursun.] Yani, Lt aleyhisselm toplumunu, tutulmu
bulunduklar kt davranlarndan men etmeye alnca, onlar kesinlikle etkileyemedi

gibi, Ltu iddetle tehdt ettiler ve seni bu ehirden sreriz demek istediler. Onlarn
detlerinin, sevmedikleri kimseyi ehirlerinden karmak olduuna bu yet iret eder. nk,
biz seni karrz demediler. Aksine, ehirden karlanlar var, sen de onlardan olursun
dediler.(X/3941)
(Bu pislik herifler, Hz. Ltu vatandalktan atmakla tehdt ediyorlard. yet, inananlara
yaadklar devlet tarafndan byle bir vatandalktan atma tehddi de yaplsa, mminlerin
temel dorular, slmn temel prensipleri konusunda dn veremeyeceklerini
gstermektedir. Mslmanlar, bulunduklar lkede, kabaca sylemek gerekirse, slmn be
artnn faydalarn, Kurnn yasaklad, hrszlk, cinyet, zina, homoseksellik, iki, faiz
gibi gnahlarn ktln anlatrlar. Bunlar anlatrsanz, vatandalktan atlacaksnz
denilse de, anlatmaya devam ederler. i.y.)
SLEYMAN PEYGAMBER DNEMNDE DPLOMAS (ANCIENT DPLOMACY).
Sleymann mektubunu alan Sebe Kraliesi Belks) Burada hazr bulunan ok kymetli
devlet adamlar! Bana ok nemli bir mektup braklmtr dedi. (Ve devam etti) Mektup
Sleymandandr. Rahman ve Rahm olan Allahn adyla(balamakta)dr. Bana kar ba
kaldrmayn, teslmiyet gstererek gelin! diye yazmaktadr. (Neml sresi, 29-30-31. yetler)
Beyzv ve Nisbrnin belirttiklerine gre, mektup mhrl idi ve mhr de ok orijinal
idi. Allahn ismiyle balam olmas nedeniyle, Belks ngrsyle bu mektubu gnderen
Sleymann bir peygamber olabileceini dnmt.
Fahr-i Rz ve Nisbrnin aklamalarna gre, Hz. Peygamber: Yaznn kermeti
mhrndedir buyurmu ve Belks da, Sleymandan gelen yazda grd mhrn
orijinalliinden dolay, bu yaznn ok kaliteli ve edeb bir yaz olduunu ifade etmitir. te,
mektuplar mhrlemek, peygamberlerin snnetlerindendir. Hatta bizim Peygamberimiz de
kendisi iin bir mhr yaptrmtr ve mektuplarn mhrlemitir.(X/4003)
(Mehmed Vehbi Efendinin naklettii yaznn kermeti (stnl) mhrndedir eklinde
bir hads var m yok mu bilmiyoruz. Yalnz Hz. Peygamber Arabistana komu drt byk
devletin (Bizans, ran, Msr, Habeistan) krallarna ve iki kk beyliin prensine gnderdii
mektuplara, mhr bastrmamt. Ancak sahblerden bazlarnn Hz. Peygambere Ey
Allahn Elisi, bu adamlar, mhrsz mektubu okumazlar demeleri zerine, hemen bir
mhr kaztm ve ilk olarak bu mektuplar, o mhrle mhrlenmiti. Daha sonra gerek Hz.
Peygamber, gerekse Onun vefatndan sonra Hz. Ebbekir, Hz. mer ve Hz. Osman ayn
mhrle resm yazlarn mhrlemilerdi. Mhrn, Hz. Osman dneminde bir kuyuya
derek kaybolduunu biliyoruz. i.y.)
(Sonra Kralie) dedi ki: Beyler! Bu iimde bana bir fikir verin. (Bilirsiniz) siz yanmda
olmadan (grlerinizi bildirmeden), hibir ii kestirip atmam. Onlar, yle cevap verdiler:
Bizim gcmz yerinde (dmandan korkmayz, sava hazrlklarmz tamamdr ve askerimiz
de oktur. Korkumuz yoktur. Eer savaa karar vermek istersen ende etme) Buyruk ise
senindir. Ne emredeceine kendin bak (karar senin)(Neml, yet: 32-33)
Mehmed Vehbi Efendi bu yetlerin tefsrini, hem bir lim hem de bir siyseti olarak geni bir
bak asyla yapmaktadr ki, d siysetle ilgili bir konuda, lkeyi yneten siyaseti(ler) ile
d politika brokratlar/uzmanlar ve askerlerin ortak bir gre nasl varabileceklerini
gstermektedir: Bu yetlerde hkmdarla bakanlar arasndaki ba, uzlama ve biri birlerine
kar ballk ve bakanlarn hkmdara tam olarak itaat etmeleri lazm olduuna iret vardr.
nk, Cenb- Hak hkmdar olan Belksn bakanlarna, maksadn ortaya koyarak iin
nemini anlatp, meselenin zmn onlara braktn aklayarak, hkmdar ile bakanlar
arasndaki ileyii ortaya koyduu gibi, bakanlarn da imdiye kadar vakit kaybetmeyip

sava hazrlklaryla megul olduklarn ve her trl ihtimle kar hazrlkl bulunduklarn,
askeri eiterek, onlara cesaret aladklarn ve hkmet zerine gereken giriimlerden geri
durmadklarn ve hkmdar sava ln etmek isterse, hibir dmandan ekinmeyeceklerini
iret ederek cevap vermeleri, bakanlarn hkmdara kar grevlerini yapp, savamak
taraftar olduklarna iaretle beraber, ii sonu olarak hkmet resinin grne brakma ve
lkenin idaresini hoa geinerek yrtmeye devam edeceklerini, fakat kendisine itatlarnn
da tam olduunu belirtmeleriyle, bakanlarn zerine den grevi de anlatm oluyor. nk,
Belks bu ok nemli ii nce bakanlara havale ederken maksad iki idi: Birincisi: bakanlarn
kalplerini memnun etmek, ikincisi, onlarn grlerinden istifade etmekle beraber,
yardmlarn beklemek ve lkenin (asker) durumu hakkndaki dnce ve tedbirlerini
dinlemekti. Bakanlarn cevabnn zeti de ikidir: Birincisi, eer hkmdar savamak isterse,
savamaya glerinin olduunu ve hazr olduklarn sylemek, ikincisi, eer hkmdarn
maksad bar ise, ona da uyacaklarn syleyerek, hkmdara itaatlarn ifade etmek. Zaten,
mzkere edilen meselenin aresi de iki idi: ya sava, veyahut Hz. Sleyman tarafndan
yaplan teklfi kabul ederek, bar. nk teklfin gerei bu ikiden birini semektir.
Zamanmzda bu gibi teklflere nota denilir ki, sonucu ya sava veya teklfi kabul etmekten
ibarettir. te bu gibi olaylar, Cenb- Hakkn Kurnda aklamas, mmet-i Muhammede
ders vermek ve hkmdarla bakanlarna, yapmalar gereken grevlerini ve ynetimdeki
karlkl gvenin gereini aklamaktr.(X/4005-4006)
(Belks) Hkmdarlar bir memlekete girdiler mi, oray peran ederler ve halknn ulularn
hakr hale getirirler. (Herhalde) Onlar da byle yapacaklardr. dedi. (Sonra da) Ben (imdi)
onlara bir hediye gndereyim de, bakaym eliler ne (gibi bir sonu) ile dnecekler. (Neml
sresi, yet: 35) Belksn bu teklfi, onun ynetme siyasetini bildiine ve bir hkmetin
(devletin) karsnda bulunan hkmetin (devletin) halini bilmeksizin sava veya bara
girimesinin hata olduuna ve her hkmetin (devletin) grevinin dmann teft olduuna
da iret eder.(X/4008)
GET TREN, HARP OYUNU GB GSTERLERLE G GSTERSNDE
BULUNUP, SAVAI NLEME. (Ey eli!) Onlara var (syle); iyi bilsinler ki kendilerine
asla kar koyamayacaklar ordularla gelir, onlar kesin bir ekilde, hor ve hakr bir halde
oradan karrz. (Neml, 37. yet) Sleyman aleyhisselm, yette akland gibi, Belksn
gnderdii hediyeleri kabul etmeyip reddetti ve hatta eliye baz tehdtlerde bulundu. nk
daha nce akland gibi, Hdhd kuu, Yemene gidip saraynn penceresinden Belksn
devlet adamlaryla yapt danma kurulu toplantsn dinlemi, onun Sleymana
gnderecei hediyeleri ve elinin yola kacan, gelip Sleymana haber vermiti. Eliler,
Kudse yaklanca hazrlk balad. Sleyman aleyhisselm gayet geni bir meydana krsler
kurdurmu, insanlardan ve cinlerden olan muhafz tmeninin uzun saflar halinde
sralanmalarn emretmi, ve ynetiminin kuvvet ve kudretini gsteren ne kadar debdebe ve
gsteri varsa, onlar gelen elilerin grecekleri ekilde dzenleterek, byk gcn onlara
gstermitir. Ve teklfini kabul etmedikleri takdrde, savaa hazr olduunu da, yzlerine kar,
ln etmitir. Bu olay, gelen elilere, devletin, ordunun gcn gstermek iin, bu ekilde
gsterili davranmann mer (erata uygun) olduunu gstermektedir.(X/4011) (Hz.
Peygamber de Mekke fethi ncesindeki gecede, herkesin bir ate yakmasn emretmi ve
bylece on bin Mslmann yakt on bin ate Mekkeden grlnce, bu grnt uzaktan
Mekkeliler zerinde ok mthi ve muazzam bir moral bozukluuna yol am, bu gelen
muazzam ordunun hangi ordu olduunu anlamak iin, Mekke dna kan Abbas ve
Mekkenin resi Eb Sufynn, Mslmanlarca kskvrak yakalanp, Hz. Peygamberin
yanna getirilmesi zerine, Hz. Peygamber, Mslmanlara bir geit treni dzenlenmesini
emretmi, bu geit treni Eb Sufyann gzn daha da korkutmu ve Mekkeye dnp

grdklerini anlatm, bunun zerine Mekkede mriklerin kendi aralarnda yaptklar

mzakereler sonucu, Mekkeyi barla teslim etme zerinde anlalm, hemen hi atma
olmadan Hz. Peygamber ertesi gn Mekkeye girmitir. i.y.)
YNETCNN ORDUYU BZZAT TEFT ETMES. Sleyman (peygamber),
gerekte ben mal sevgisine, Rabbimi anmay salad iin dtm dedi. Nihayet, bu atlar
koup gzden kaybolduklar zaman, onlar bana getirin dedi. (Atlarn) Ayaklarn ve
boyunlarn svazlamaya balad. yet, sava iin at beslemenin eskiden beri gelen bir det
olduunu ortaya koymaktadr. Hz. Sleyman sava durumu ortaya knca, atlarn
hazrlanmasn ve idman iin koturulmasn emrederek, ben bunlar dnyada nefsimin zevki
iin deil, Allahn emrinden ve onun dnini takviye etmek arzsundan dolay seviyorum.
demiti. (zek ve di., 454) Mehmed Vehbi Efendi ise yeti yle tefsr eder: u yet
hakknda birka rivyet varsa da, en dorusu udur: Sleyman aleyhisselm sava iin atlar
teft iin krss zerine oturdu. Atlara bakt ve dedi ki, benim bunlara sevgim, dnya iin
deildir. Aksine Allahn emrini yerine getirmek iindir. Bu nedenle, bunlar hayr sever gibi
sevdim. Bunlar dedikten sonra, atlarn kou iin salnmasn emretti. Hatta atlar gz
nnden kayboldu. Sonra atlar geri geldiinde, krssnden indi, bizzat atlarn ayaklarn ve
boyunlarn mbarek elleriyle meshetti. Meshetmekten maksad, atlar (svri birlikleri)
dman def etmede, son derece yardmc olduklarndan, atlara iyi baklmak gerektiini
svrilere anlatmak, siyset ilerinde ve memleketi korumada pdihlarn (yneticilerin)
kendi elleriyle ie girimelerinin ok nemli olduuna iret etmek ve atlarn hastalklarnn
ve bir sakatlklarnn olup olmadn kendisinin bildiini, ordu mensuplarna bildirip
(gsterip), onlarn ilerini dikkatli yapmalarn salamaktr..zetle, sava iin atn iyi
yrmesi, dier gerekli zelliklere sahip olmas, sava ara ve gerelerinin sefere kmadan
nce teft olunmas, dierlerine inanmamas (grevlilerin raporlaryla/birifingleriyle
yetinmeyip bizzat kendisinin, kontrol etmesi) nin, harbe hazrlanan hkmet
iin nemli ve gerekli olduu, bu yetten anlalmaktadr. Zaten, kendi gcn
grmeden ie balayanlarn, her zaman yenildii ve yolun yarsnda kald (her zaman)
grlmektedir. (XII/4795, Sd sresi, 32, 33. yetler)
EKNMESN G ETMEKTEN
(IMMIGRATION AS AN INSTRUMENT OF
REALPOLITIC). Zulmden kurtulmak iin g (hicret) etmek de, her zaman kullanlabilecek,
nemli bir enstrmandr: (Ey Peygamberim! (Benim u szm onlara) syle: Ey inanan
kullarm! Rabbinize kar gelmekten saknn. Bu dnyada iyilik yapanlara iyilik vardr.
Allahn yaratt yeryz (ise) genitir. Yalnz sabredenlere, mkftlar hesapsz
denecektir. yi davrananlara haber verilen iyilik, cennettir veya shhat ve fiyettir.
Allahn yeryz genitir cmlesinden, kfirler arasnda Allaha kar ibdet ve itaatn
yapamayan kimsenin, inancn yaayaca yere hicret edebilecei, yorumu yaplmtr. (zek
ve di., 458) [..Kendi vatannda ihls zere amel edemiyen kimseler iin Allahn arz
(yeri/yeryz) boldur (oktur, genitir), hicret etsin] ..[Zir, Allahn ibdete elverili yerleri
oktur, istedii yere gitsin ve hicretten (g nedeniyle yeni vatannda oluan) kaynaklanan
zahmetlere de sabretsin], nk [sabredenlere hesapsz ecir (sevap) verilir] Yani, kendi
vatannda ibadete baz engeller kar da bu meakkatlere (skntlara, zorluklara) sabrederse
hesapsz sevap verilir, ama eer memleketinde dn edepleri ve eratn hkmlerini
uygulamakta sknt grrse, baka diyara hicret etmekten de ekinmesin. nk, hicretin
sonucu bana gelebilecek skntlara sabredenlerin, sabrlarna mkft olarak sevaplar
hesapsz olarak verilir. Bu yette vatannda dni hkmleri yerine getirmekten ciz olanlar
hicrete tevk vardr ki, hicrette grlecek zorluklar gz nne alarak, hicrete boverip
ibadette kusr edenlerin mazr tutulamayacaklarna (zrlerinin kabul edilmeyeceine) de
iret vardr. Zir, yeryznn genilii ve hicrete elverili olduunun aklanmas, kendi

beldesinde ibdete engel olunduundan tr ibdeti terk edenlerin mazeretlerinin ret olunup
kabul olunmayacan aklamaktr. Dn iin hicret, peygamberlerin ve slihlerin (iyi
insanlarn) snnetidir (yoludur, davrandr). (XII/4853-4854, Zmer sresi, 10. yetin
tefsri)
AZINLIKLARIN SYLEMLER
(SYLEMDE RADKAL, EYLEMDE
LBERAL=EYLEMSZ RADKAL SYLEM) (RADICAL IN DISCOURCE,
RADICAL DISCOURSE OF MINORTES WITHOUT ACTION) Ey
Peygamberim!) De ki: Ey toplumum! Durumunuzun gerektirdiini yapn, dorusu ben de
yapacam. (Ama sonunda) Kendisini rezl edecek azap kime gelecek, kime srekli azap
inecek, yaknda bileceksiniz! Kendilerini rezl edecek azap, Bedir yenilgisiyle gelecektir
(birka yl sonra). Cehennem azab da, srekli olarak hirette onlar brakmayacaktr. (zek
ve di., 461) Ebussuud Efendinin aklamasna gre, yetteki meknet kfirlerin
bulunduklar durumdur ki, o da dmanlk sfatdr. (Mslmanlara) Dmanln kfirlerde
(iyice) yerlemi bir sfat olduuna iret iin meknet kelimesi gelmitir. Hz.
Peygamberin bulunduu (sahip olduu) sfat ise, peygamberlik sfat, nashat ve iraddr (yol
gstermedir, iyiliklere ynlendirmedir)..Yani ey toplumum! Siz dmanlk ve ihnetinizde
devam ve onun gereiyle haeket etmeyi srdrn. Ben de bulunduum peygamberlik ve ird
sfat ile davranmaya devam edeceim..Bu yetin eseri (yllar sonra) Bedir savanda ortaya
kt. Bedirde inkrclara yle bir bel indi ki, onlar btn Arap toplumlar iinde rezl ve
rsv oldular. leri gelenleri bu savata, hi beklenmedik ekilde ldrld ve Bedirdeki
yenilgileri, ilerleyen yllarda Mekkenin fethine ve slmn daha da geni blgelere
yaylmasna balang oldu.(XII/4892, Zmer sresi, 40. yetin tefsri)
PARA ALMADAN SALIVERMEK, ESRLER. (Muharebede, savata) Kfirlerle kar
karya geldiinizde, onlarn boyunlarn vurun(ldrn). Nihayet onlara iyice vurup
sindirince, ba skca balayn (esir aln). Sava sona erince de, artk ya karlksz veya fidye
karl salverin. Durum u ki, Allah dileseydi, onlardan intikam alrd...(Muhammed
sresi, 4. yet) yetteki mennen kelimesi bedelsiz olarak esri salvermektir. Fiden
ise, esri serbest brakmak karlnda alnan paradr. Esri bedv olarak salvermekte,
slmn yceliini ln (ortaya koymak) ve slmiyete tevik (de) vardr. Esrleri serbest
brakmak karlnda alnacak ey, mal olabilecei gibi; kar tarafn Mslman esrleri
serbest brakmas karlnda da salverilebilirler. Yahut Mslmanlara faydal olacak baka
bir ey karlnda da serbest braklabilirler. nk Hz. Peygamberin zamannda esrler, bir
daha Mslmanlara kar silah kullanmamak artyla serbest brakldklar gibi, Bedir
savanda esr alnan mriklerden servetleri olmayanlardan okuma yazma bilenlerin, Ensrn
ocuklarna okumay retmek artyla serbest brakldklarn da biliyoruz.(XIII/5373-5374)
SAVUNMAYA MADD YARDIM. te sizler, Allah yolunda harcamaya arlyorsunuz.
inizden kiminiz cimrilik ediyor. Ama kim cimrilik ederse, ancak kendisine cimrilik etmi
olur. Allah zengindir. Siz ise fakirsiniz. Eer Ondan yz evirirseniz, yerinize sizden baka
bir toplum getirir.. (Muhammed sresi, yet: 38) ..Eer elinizde olan malnzn bir ksmn
cihda sarfetmez, kfirlerle cihd terk ederseniz, onlar cesretlenir, size hcm eder, siz de
yenilirsiniz, ldrlrsnz. u halde dnyada yaamak iin, (cihda) harcama yapmanz
gerekir. hirette de yardma muhtasnz. O nedenle, Allah yolunda (cihd iin) harcamaya
ynelin ki, dnyada ve hirette rahat edesiniz. (XIII/5421)
(Bu satrlarn yazld gnlerde, Osmanl ordularnn yedi cephede savat, ok byk
madd yardma ihtiya duyulduu da hatrlanlmaldr. i.y.)

Kim verir ve saknrsa, en gzeli de dorularsa, Biz de onu en kolaya hazrlar, onda baarl
klarz.(Leyl sresi, 5-6-7. yetler) Ama o kimse ki, maln esri hrriyetine kavuturmaya,
muhtalara yardm etmeye ve eitli hayr yollarna ve slm askerlerini
kuvvetlendirmeye, dmanlar yenmek iin cihad yollarna harcarsa, ml ve
beden ibdetlerini yerine getirirse, kk ve byk gnahlardan kanrsa, kelime-i tevhdi,
peygamberlii ve dni dorularsa, ite Biz Azmn o kimseye evvelce iledii gzel
amelleri yine yapabilmesini salarz ve bunlarn karl olan Cennete girmeyi de ona nasb
ederiz.(XV/6470)
(Bu yetler Mekkede inen yetlerden olup, Mekke dneminde de henz savaa izin
verilmemiti. O nedenle, yetlerden o dnemde (slmn ilk on drt ylnda) savaa yardm
iin harcama yaplmas emrini kartmak mmkn deildir. Fakat Mehmed Vehbi Efendi bu
satrlar yazd srada Balkan Harbi (yeni) bitmi ve Birinci Dnya Sava balamt.
Ordunun da yardma ihtiyac olduundan, bu yetlerin tefsri vesilesiyle de konuyu gndeme
getirmek istemitir. i.y.)
SAVATAN KAANLAR. Bedevlerden (ldeki Arap kablelerinden, Hudeybiyeye
gitmeyip) geri kalm olanlar, sana diyecekler ki, mallarmz ve ilelerimiz bizi (gitmekten)
alkoydu. Allahtan bizim balanmamz dile Onlar kalplerinde olmayan dilleriyle
sylerler. De ki: Allah size bir zarar gelmesini dilerse veya bir fayda elde etmenizi isterse,
Ona kar kimin bir eye gc yetebilir? Hayr! Allah yaptklarnzdan haberdardr. (Fetih
sresi, 11. yet) Hendek savandan sonra, hicretin zerinden be yl gemiti ve Hz.
Peygamber alt yldr Mednede idi. Umre yapmak iin Mekkeye gitmek zere sefer
hazrlna balaynca, Mednenin etrafnda bulunan ky ve kableler ahlsine Mekkeye
gideceini ln ederek, onlarn da kendisiyle beraber gelmelerini tavsiye etti. Fakat Medne
civrnda bulunan Gfr, Cheyne, Eslem ve Mzeyne kableleri, Hz. Peygamberin emrine
uymadlar. Ve dediler ki, Mekkeliler, (daha dn, Hendek savanda) Mednenin nne kadar
gelip, (yirmi gnden fazla) Medneyi ezmek iin kuatma altnda tuttular. imdi Medneliler,
Mekke toprana gidiyorlar. Oraya gidince halleri ne (kadar fena) olur? Mekkeliler onlarn bir
tanesini bile geri dndrmez, hepsini kltan geirirler. Byle diyerek, Allahn Elisine
kar ktlar ve evlerinde kaldlar. Hz. Peygamber sahbleriyle beraber Medneden kt ve
Hudeybiyeye geldi. Trih kitaplarndaki ayrntlaryla bildiimiz gibi, sonunda burada
Mekkelilerle on yl sreli Hudeybiye (bar) Anlamas yapld. Bu anlama Mslmanlar
hakknda ok faydalar salad. Allahn Elisi dnp Medneye gelince, Hudeybiyeye
gelmeyen kylerin ve kablelerin ahlleri, Hz. Pegamberin huzuruna gelerek, zrleri
olduunu o nedenle gelemediklerini sylediler. (Hudeybiyeden sonra, Arabistan
yarmadasnda siyasal durum ve dengeler nden deimi ve deiecei belli olmutu.
Tecrbeli kable reisleri ve Kuzey Arabistanda olsun Gney Arabistanda olsun, yerel kk
hkmetler, hzla bir yeni durum deerlendirmesine gidiyorlard. i.y.) Cenb- Hak ite bu
yette, bu (savatan kaanlarn) zrlerinin yalan olup, bunlarn szlerine gvenilemeyeceini
aklamtr.(XIII/5444)
Bu yette akland gibi, (bu zr dilemeye gelen) mnfklarn, Allahn Elisinden
istedikleri iki ey vard: birincisi, Hz. Peygamberle Hudeybiyeye gitmediklerinden,
mallarna ve ilelerine bakacak kimseleri olmadndan, onlarn korunmas iin hnelerinde
kalmak mecburiyetindeki kaldklarndaki syleyip, mazeretlerinin kabuln istemeleri;
ikincisi, her ne kadar kendileri mazeretlerinin kabul edilebilir bir mazeret olduunu iddia
ediyorlarsa da, Hz. Peygamberin emrine kar geldiklerini de bildiklerinden, kendi
durumlarnn Hz. Peygamberin istifar etmesini (Allahtan kendilerinin affn istemesini) de
gerektirecek bir durum olduunu da bildiklerinden, kusurlarnn affna dir Allahn Elisinin
istifar etmesini de Hz. Peygamberden istiyorlard.

Allah Tel bu yette mnfklarn szlerinin yalan olduunu ve mzeretlerinin kabul

edilmeyeceini aklayarak, hem mzeretlerini hem de istifr isteklerini yalanlayp, onlar
herkesin nnde rezl etmitir. (nk mnfk psikolojisinin zelliklerinden olduundan bu
kiiler ikili duygular iinde gidip geliyorlard. Bir taraftan yaptklarnn yanl olduunu
dnyorlar, bir taraftan da) Hz. Peygambere kar gelmekle iyi bir i yapm olduklarn,
kar gelmelerinin kusur olmadn (hem kendi kendilerine, hem de kendileri gibi olanlarla
bir araya geldiklerinde) sylediklerinden, istifr istekleri sahte ve yaland. i.y.) te askere
gitmemek iin zamanmzda (1913-1914 yllar) pek ok kiinin ne srd
mazeretlerin pek ou da bu eitten yalanlardr. Ama bu gibi yalanlar uyduranlar, dnyada
ve hirette sorumluluktan kurtulamazlar.(XIII/5443-5445)
ASKERLKTEN MUAF OLANLAR. Grme zrlye vebl yoktur, topala da vebl
yoktur, hastaya da vebl yoktur. (Bunlar savaa katlmak zorunda deildir.) (Fetih sresi,
yet: 17) nk ykmllk, gce baldr. Gcnn yeterli olmad bir konuda, insan
ykml olmaz. Bu nedenle mlar asker ykmllkle mkellef deildirler. nk askerin
dman zerine hcma, ona vurmaya, onu gerekirse ldrmeye ve gerekirse de
dmandan kamaya gcnn yetmesi lzmdr. Halbuki grme zrl olann,
bunlardan hi birisine g yetiremeyecei meydandadr. Ayanda zr olup da, topal olana da
gnah yoktur. nk dman zerine gitmek ve gerekirse dmandan firr etmek
ayak ile olacandan, zr olan kimseler savatan istisn edilmilerdir. Hasta olan
kimseye de, askere gitmediinden tr bir gnah yoktur. nk hastalk, btn organlar
gsz braktndan, hasta olan kimseleri de, Kurn askerlik hizmetinden muaf
tutmutur.(XIII/5455)
SAVATAN NCE, UYULMASI GEREKEN SRE (THE PROCESS THAT
SHOULD BE FOLLOWED BEFORE WAR).
Bundan tr sen, zikrimizden
(Kurndan) yz eviren ve dnya hayatndan baka bir ey istemeyenlerden yz
evir.(Necm sresi, 29. yet) Fahr-i Rz, Nisbr ve Hzinin verdikleri bilgiye gre,
kfirlerden yz evirmeyi ieren (btn) yetlerin, ktl (sava) yetleriyle hkmnn
kaldrldn baz limler aklamlarsa da, doru olan, yz evirme ile ilgili emir, sava
yetine uygundur. nk Hz. Peygamber, evvel Allahn birliine dvet ederek, Kurna
uyulmasn istedi. Bunu dinlemeyip, inen yetlerden istifde etmeyenleri kesin kantlarla
iknya alt. Bundan da istifde etmeyenleri, cehennem azbyla tehdt etti. Bu tehdde de
kulak asmayanlara klla kar koymas emrolundu. Bu ekilde, fesatlarn kkn keserek,
mmetin iyi insanlarn fesattan kurtarmak metodu uyguland. Bugn de, milletler arasnda
geerli olan usl budur. Milletler evvel szle dier toplumu ikn edip doruyu kabul
ettiremezlerse, sonunda doruyu tantmak iin silha sarlrlar. Peygamberler de insanlarn
ruhlarnn tabiplerdr. Mesel tabipler, evvel hastay muyene ederler. Eer gd ile
iyilemesi mmknse, gddan baka bir ey vermezler. Eer gd ile tedv fayda vermezse,
hafif tedv ile tedv ederler. Onunla da mmkn olmazsa, kuvvetli ilalara mrcat ederler.
Bununla da tedv mmkn olmazsa, ameliyt yapmaya karar verirler. te Hz. Peygamber de,
evvel rhun gds olan Kurnla balad. Bununla yola gelmeyenlerin nne kesin kantlar
ortaya koyarak, onlarla Allahn yoluna ard. Bunlar da yetmeyenleri, hiret azbyla tehdt
etti. Ve sonunda da tehdt de yetmeyenlere sava leti olan klla emrolundu. Dnyay onunla
slha balad.(XIV/5639-5640)
TO LIVE/TO STAY IN A MULTICULTURAL SOCIETY. Bu yette Hz.
Peygambere kfirlerden yz evirmesiyle emir, mmetine de emirdir. Ama bu kfirlerle
mutlaka grmek konumak cp ederse, bu yerine getirilir. nk, zarretler, haramlar

hell klar. Mesel ticr hayatta ve dier ilerde mecbren bunlarla iliki srdrlr. Fakat bu
mnsebet, isteyerek seve seve yaplan bir birliktelik deildir. Gerek ahs bir ii, gerekse
kamu (millet) yarar iin (maslahat- mme iin), istemeyerek yaplan (ama gerekli olan) bir
mnsebettir ki, bunlarda kfirlerle bir arada bulunmakta bir saknca yoktur.(XIV/56395640)
IN WAR TIMES..AGAINST THEIR HOSTILE BEHAVIOURS.
KRTK ZAMANLARDA KFRLERLE TCARET
(TWO DIFFERENT
VIEWPOINTS FOR MUTUAL TRADING WITH NON-MUSLIMS) . [Ey mminler!
Benim dmanm ve sizin dmannz dost edinmeyin.(Mmtehne sresi, yet:1)] Burada
yasaklanan dmanlara kar samimi dostluk beslemek olup, bu ise karlkl alverii
yasaklamak deildir. Fkh (slm Hukuku) kiraplarnda akland zere, kfirlerle
i/alverite bir saknca yoktur. Alveri ve dier dnyev ilerde, onlara ar sevgi
gstermeden de karlkl i yaplabilir, ikili ilikilere devam edilebilir. Yalnz zamanmzda
(Balkan Sava ve Birinci Dnya Sava yllar) btn kfirlerin dnyev ilerde de
Mslmanlara ihnet ve hynetleri ortada olduundan, zarret olmadka onlardan
bir ey almamak ve onlara para kazandrmamak, her Mslmana gereken bir
harekettir. (XIV/5869)
DMANLIKTA AIRI GTMEYN. Olur ki Allah sizinle, dmanlarnz arasnda
yaknda bir dostluk meydana getirir. Allah gc yetendir. Allah ok balayan, ok merhamet
edendir. (Mmtehne sresi, yet: 7) Bu yette Allah, dmanlkta ar gidilmemesini,
dman bir toplumun, bir gn dost olabileceini bildirmitir. Nitekim Hz.
Peygamberin ve Mslmanlarn can dman olan (Smeyyeyi, Ysiri, Hamzay,
Hubeybi, Musab b. Umeyr ve dier sahbleri srf mn ettikleri iin vahice ehd eden)
Mekke mriklerinin ou sonradan slma girmiler, onlarn ocuklar da Allah yolunda
canlarn veren mchidler olmulardr. Bylece bu yette belirtilen ilh vaat
gereklemitir. (zek ve di. 549) Mehmed Vehbi Efendi de yeti benzer ekilde aklar:
[Yakn zamanda umulur ki, Allah Tel sizinle dmanlk ettiiniz kfirler arasnda, onlarn
mn etmeleri sebebiyle sevgi yaratr ve Allah Tel vaadini yerine getirmeye gc yetendir
ve gnahtan tevbe edenlerin kusurlarn affedici, kendine itaat edenlere de merhamet edicidir.]
..Yani yet, dmanlk etmeli ve lakin ifrat etmemeli (haddi amamal) demektir. Zira, her
eyde ifrat kt olduu gibi, ileride birlikte olmalar muhtemel olan kimseler hakknda,
dmanlkta ifrat, daha da ktdr. Dman olan (ve Uhud savanda slma ok zarar veren
Halid b. Velid gibiler de dahil) kfirlerden biroklar slma meyletmeye baladlar ve
nihayet Mekkenin fethiyle Eb Sufyn, Sheyl, Hris gibi bir ou Mslman oldular da
aralarndaki dmanlk sevgiye dnt ve kalpleri biri birlerine kar muhabbetle doldu ve el
ele ba baa vererek dn-i slma hizmet ederek, Allahn Elisine yardmc ve destek
oldular..Kfire dmanlk elbette lazmdr. Amma bu yette nehyolunan (yasaklanan),
iddettir.(XIV/5883-5884)
YLK YAPILABLECEK KFRLER. Allah sizinle dn yznden savamayan ve sizi
yurdunuzdan karmayanlara iyilik yapmanz ve dil davranmanz yasaklamaz. nk Allah
adletli olanlar sever. (Mmtehne sresi, yet: 8) Fahr-i Rz ve Hzinin verdikleri
bilgiye gre, bu yetin ini sebebi: Hz. Ebbekirin kz Esm Radyallhu Anhnn annesi
olan ve puta tapan (mrik) binti Abduluzznn, Mekkeden Medneye birok hediyelerle
kz Esmy ziyarete gelince, Esmnn annesini mrik olduu iin hediyesini kabul
etmemesidir. Esm annesine her ne kadar vlidem isen de, Allah Tel bizi mriklerle byle
skfk olmaktan men etti. Ben Hz. Peygamberden sormadan senin hediyeni alamam, seninle
samimi olamam demi ve Hz. Peygambere gelerek durumu sormutu. Buna gre yetin

mns: [Ey mminler! Size zarar kastetmiyen akrabalarnza ziyaret maksadyla bir arada
bulunmanz/konumanz/sohbet etmenizde bir saknca yoktur.] demek olur.
Allah sizinle dn yznden savaanlar (bu yzden size saldranlar), sizi vatannzdan
karanlar (ge, hicrete mecbur edenleri) ve karlmanz iin yardm edenleri dost
edinmenizi yasaklar. Kim onlarla dost olursa, ite zalimler onlardr.(Mmtehne sresi, yet:
9)
..Yani, size zarar vermeyen ve size kar bir savaa hazrlanmayan kfirlere iyilik
yapmanzdan Allah sizi yasaklamaz. Aksine Mslmanlara dn ve dnyev zarar veren ve
zarar vermesi muhtemel olan kfirlerle dostluk kurmann doru olmad ve byle kfirlerle
dostluk edenlerin zalim olduklar bu yetten karlan faydal hkmlerdendir. (XIV/58855886)
KMLER DESTEKLENR, ALLAH TARAFINDAN. sril Oullarndan bir grup
inanm, bir grup da inkr etmiti. Sonunda Biz, inananlar dmanlarna kar destekledik.
Bylece stn geldiler. (Saf sresi, yet: 14) u halde Hz. Muhammede mn eden
mminlerin, kfirler zerine galip gelecekleri phesizdir ve fakat Mslmanlarn
mnlarnn gereini yerine getirmeleri ve savunma tedbirlerini zamannda hazrlamalar,
dmanlar zerine galip gelmenin artlarndandr. nk mnn gereine gre hareket
edilmedike, mnn eseri zayf olacandan, dmann galip gelmesi muhtemeldir.
Savunma tedbirlerinde geveklik ve tembellik gsterilirse, doru-drst
savunma yaplamayacandan dmann galip gelmesi muhakkak gibidir ve
nitekim u anda da (1913-1914) galip geliyorlar. nk Cenb- Hak
sonular sebeplere balamtr. nsann seme zgrl olan ve sonuta kendi
yapt eylerin sonular da sebepsiz olmaz. u halde gerek maneviyat ve
gerek maddyt, her iki yne de itina etmek lazmdr. nk toplum
bilimlerinde (sosyal bilimlerde) sadece maneviyatn veya yalnz maddytn
etkisi olamaz. Bundan tr, gelime ve kalknmada her ikisi de lazmdr.
(XIV/5911)
SZN TATLILIINA, GYNE, BOY-POSA ALDANMAMAK
(DIPLOMATS
MUST NOTICE...)
Onlar (mnfklar) grdn zaman, cisimleri (d grnleri)
houna gider, konutuklarnda (sen bile) szlerini (hayranlkla) dinlersin. (Ama) Onlar sanki
elbise giydirilmi keresteler/ ktklerdir (insan deil, odundurlar, gereklere hi kulak
vermezler, dediklerini der dururlar). Her grlty kendi aleylerine sanrlar. Onlar dmandr,
onlardan sakn. Allah onlar kahretsin!.. (Munfkn sresi, yet: 4) Yani ey muhterem
Peygamber! Mnfklarn cisimlerinde (vucutlarnda) olan semizlii ve organlarnn
dzgnl, yzlerinin gzellii, kyfetlerinin mkemmelliini grdnde hayret edersin
ve bu halleri seni hayrete sevkeder. Sze balarlarsa konumalarnn dzgnlnden tr,
szlerini dinler kalrsn..Onlar her iittikleri sesi, kendi zararlarna sylenmi zannederler
(kalpleri bozuk olduundan). Hin olduklarndan, her zaman korku iinde, rahatsz bir halde
yaarlar. Dim endie iindedirler. Ey Peygamberim! Onlar senin kuvvetli dmanlarndr.
u halde senin onlara kar alarm halinde bulunman lazmdr. nk korkak dman,
ou zaman, sebepsiz olarak hcum ediverir. Bu sebeple, onlarn d grntlerine
bakarak onlardan emn (gvende) olmamak ve szlerine bakarak aldanmamak lazmdr..
Mnfklardan Abdullah b. beyy ve Cedd b. Kays ve dierleri gzel bir grnm ve tatl sz
sahibi idiler. Abdullah b. beyy yardaklaryla Hz. Peygamberin yanna gelir, konuur ve
syledii szler dinlenirdi, azna baktrrd. Cenb- Hak ise onlarn szlerinin sahte olup,
dinlenilmeye layk olmadn, Peygamberine bildirmitir. Bu yette, her ahsn d
grnmne bakp imrenmemek ve her szn tatllna aldanmamak, korkak olmamak,
dman dman bilip ondan hazer etmek (ekinmek) gerektiine iret vardr.(XIV/5929)

Eb Sleyman Abdlhamid (1985). slamn Uluslar Aras likiler Kuram (ev. Fehmi
Koru). stanbul: nsan Yaynlar
Ersoy Mehmet Akif (1966). Safahat. Yedinci basm. stanbul: nklp ve Aka Kitabevleri.
Hseyin Rc Efendi. Zara Mftsnn Hatralar Trihe-i Vaka-i Zara. (Haz. Erturul
Dzda). stanbul: Tercman 1001 Temel Eser.
bnul Esr (2008). slm Trihi El-Kmil Fit-Trh Tercmesi. I-X. stanbul: Hikmet
Neriyat
Kornoukhova, Gadilya (2013). Did Islam Impede or Conduce the Development of Muslim
Entrepreneurship in the Russian Empire in Late 19th Early 20th Centuries? The European
Business History Association 2013 meeting (papers in EBHA website)
Mehmed Vehbi Efendi (1966-1969). Hulsatul-Beyn F Tefsril Kurn. I-XV. stanbul:
Dal Neriyat.
zek Ali (ve di.) (1987). Kurn- Kerm Ve Aklamal Meli. Medine