BET Ligjerata

-'c'
'.]e.a'a
'.o'd.-uznd. Se'a

Nocionet themelore t elektricitetit

Struktura e materies
Materia ndrtoht nga atomet, t cilt
kan berthamn, rreth s cils rrotullohn
elektronet.
Atomi m i thjesht sht ai i hidrogjenit
-
+
me berthamn prej nj protoni rreth s cilit
rrotulloht nj elektron.
Protoni dhe elektroni kan veti elektrike t njejta por
me ngarkes me parashenj t kundrt.
Masa e elektronit sht cca 2000 her m e vogl
se masa e protonit
.
1
Bazat e elektrotekniks
UNIVERSITETI I PRISHTINS
F I E K
1
www.e-Libraria.com
Berthama e atomeve m t prbr ka
struktur m t prbr: ndrtohet nga
m shum protone e neutrone.
Neutronet nuk kan ngarkes elektrike.
N natyr, shpesh, m shum atome, t llojit t
njejt ose t ndryshm, bashkohn n molekula.
Shumsia e elektroneve n atome t veqanta,
molekula ose cop t materies emertohn si gasi
(vrushkull) elektronik ose elektronik.
2
F I E K
2
www.e-Libraria.com
Ngarkesa elektrike
Teprica ose mangsia e gasit elektronik n pjesn
e materies paraqet ngarkesn elektrike t trupit.
Gjat frkimit pjes e res elektronike mund t bartet
nga nj pjes e materies n tjetrn- ato bhn t
elektrizuara.
Elektront kan ngarkes elektrike negative:
trupi me tepric elektronsh sht me ngarkes negative
trupi me manges elektronsh sht I ngarkuar pozitivisht.
Ngarkesa elektrike zakonisht shnohet me simbol ! ose "#
3
F I E K
3
www.e-Libraria.com
Njsia pr ngarkesn elektrike sht 1C (Lxo:kulon):
1C
19

% " 1 6021 10 C
0
Ngarkesa elektrike e nj trsie t mbyllur sht
konstante dhe nuk ndryshon me koh.
4
1As
Ngarkesa e nj protoni / sa edhe nj elektroni / sht :

F I E K
4
www.e-Libraria.com
Izolatort dhe prquesit
Gasi elektronik te materialet e ndryshm mund t
jet m shum ose m pak i lvizshm.
Gasi elektronik sht leht i lvizshm tek prquesit
dhe vshtir i lvizshm tek izolatort.
N kufirin n mes Izolatorve dhe prquesve
ndodhn materialet e quajtura gjysmperques.
5
F I E K
5
www.e-Libraria.com
Lvizshmria e gazit elektronik vart nga numri i
elektroneve t lira n ndonj materie.
Te prquesit nj elektron I lir bie, prafrsisht, n
do atom t materies.
Te izolatoret nj elektron I lir bie, prafrsisht, n
10
18
atome.
Shpjegimi pr kt qndron n vet strukturn e
atomeve dhe mund t arsyetohn n plotni sipas
ligjeve t mekaniks kuantike.
6
F I E K
6
www.e-Libraria.com
Ligji I Coulomb-it
Ngarkesa punktuale / piksore /
Ngarkesa m e vogl e mundshme sht ngarkesa
e nj protoni prkatsisht e nj elektroni.
Diametri i elektronit sht cca 510
!"#
m.
Presupozimi: ta vrejm nj ngarkes me
dimensionet gjeometrike t barabart me zero.
Ngarkesa punktuale sht ngarkesa e koncentruar
n piken gjeometrike (pa dimensione).
Ngarkesa mund t konsideroht punktuale nse
e vshtrojm nga nj distanc relativisht t madhe.
1
F I E K

7
www.e-Libraria.com
Duke e promovuar nocionin e ngarkess punktuale
ne me qllim bjm nj gabim principiel.
Realisht nuk bjm gabim t madh, ngase
do ngarkes mund ta konsiderojm punktuale nse
e vshtrojm nga nj distanc relativisht t madhe.
N praktiken inxhinierike nj rezultat mund ta
konsiderojm mjaft t sakt, nse gabimi I tij sht
m I vogl se 1%.
Kshtu nj sfer e ngarkuar me diameter 10 mm
mund ta marrim (si) piksore nse e vshtrojm nga
distanca prej 10 m
2
F I E K

8
www.e-Libraria.com
Ligji I Coulomb-it
Mes trupave t elektrizuar (ngarkuar) paraqitet forc.
Ligji I Coulomb-it (i cili kt dukuri e ka hulumtuar n
detaje e me 1875 i ka publikuar rezultatet e hulumtimit) :
Forca me t ciln nj ngarkes elektrike vepron n tjetrn
sht proporcionale me prodhimin e ngarkesave, e
disproporcionale me katrorin e distancs mes tyre:
!"#$%&'#(
* * 1 * *
1 2 1 2
+ %
2 2
$ 4 $
%#($,$- . /-'(#!01' %,!'(#!(# /-&2&%($-%&
!" $%& !'()*%&(+% & 34&/-'-(
3
F I E K

9
www.e-Libraria.com
Konstanta dielektrike e materialit (mjedisit):
!"#$%&#%& ()*+*,%-)ke
&.$"+/%* * 0&%*-)&+)%

0 -
!"#$%&#%& ()*+*,%-),*
,"#$%&#%& ()*+*,%-),*
-*+&%)1* * 0&%*-)&+)%
* 1&,//0)%
Konstanta dielektrike e vakuumit ose permitiviteti
dielektrik i vakuumit e ka vlern :
2
C
12

8. 854 10
0
2
Nm
4
F I E K

10
www.e-Libraria.com
Njsia matse e forcs n SI t njsive sht:
[ ! ] 1 N
Njsia matse e ngarkess:
[ # ] 1 C 1As
Njsia matse pr "#$%&'$&($ )*(+("&,*"(:
2
C As
1
1
2
Nm
Konstanta dielektrike relative sht numr pa
dimensione :
[
$

]
%
5
Vm
F I E K

11
www.e-Libraria.com

0
0
!1 !2
" $
$ "
12 12
21 21
" "
12

1 ! !
1 2
0
$ "
12
2
12

1 ! !
4 "
1 2
0
0
$ $ "
21 12 21
2
4 "
%& '()**+ 0
Forca me t cilen nj ngarkes vepron n tjetrn
sht me intenzitet t njejt me forcn me t ciln
ngarkesa e dyt vepron n t parn, por me kahun e
kundrt
6
Forca sht vektor ka intenzitetin (modulin), drejtimin
dhe kahun Ligji I Coulomb-it-i paraqituar prmes
vektorve:
F I E K

12
www.e-Libraria.com
Nse ngarkesat jan t llojit t njejt, forcat jan
dbuese Nse ngarkesat jan t llojit t
ndryshem, forcat jan terheqse
Pr kahun e forcs prdorim vektorin njsi (orti) i cili
:
nuk ka njsi matse
e ka modulin = 1
e ka kahun e defininuar.

Kahun e kundrt t forcave n fjal !
!
12 21
mund ta shnojm pikrisht me vektort njsi.
7
dhe
F I E K

13
www.e-Libraria.com

0
0
! #$2
!
$1
12
21

% %
21
! ! 12
12

1 $ ( $ )
1 2
0
% !
12
2
12
4 !
0

1 $ ( $ )
1 2
0
% % !
21 12
2
21
4
!
0
8
Nse ngarkesat punktuale jan me parashenj
t kundrt forcat jan terheqse e nse jan me
parashenj t njejt forcat jan dbuese
F I E K

14
www.e-Libraria.com
Fusha elektrostatike
Fusha elektrostatike e ngarkess punktuale

!

#
#
0
$
0
$
%
#!
0
#
Nse n rrethinn e ngarkess # sjellim ngarkesn
provuese #0, n at do t vepron forca e Coulombit.
Veprimin n distanc e ka shpjeguar J. C. Maxwell.
Ngarkesa elektrike I krijon ambientit n rrethinn e
saj gjendje t veqant fizike, gjendje kjo q njihet si
fush elektrostatike (fush elektrike).
1
F I E K

15
www.e-Libraria.com
Fusha n rrethinn e ngarkess ekziston pavarsisht
pranis ose jo t ngarkess provuese t sjellur n fush.
Nse n ambientin e till sjellim ngarkesn provuese
n at do t vepron nj forc mekanike.

Forca e ktill (si prhera) ka karakter vektorial
Fusha elektrostatike (elektrike) sht fush vektoriale.
Fusha elektrostatike(elektrike) e ngarkess punktuale
nuk sht me intenzitet dhe kah konstant -por varn
nga pozita e piks q vshtroht n hapsirn n
fjal. .
2
F I E K

16
www.e-Libraria.com
Definicioni i fushs elektrostatike/elektrike fitoht
prmes vektorit t intenzitetit t fushs elektrostatike
/elektrike :
!"#$% '( ')%#*+,(' -#"./+,+

0
0
1
2'3+'423+32 5 !/,6(, +7+*3#2*+
8 97+#% +')%#*+,(, -#"./+,+
0

0
n ngarkesn 8 n fushn elektrike

1 sht:

0
1
0 8 1
8
0
N V
Njsia matse pr intenzitetin
1
e fushs elektrike sht: 8
C m
3
UNIVERSITETI IPRISHTINS
F I E K

Forca
17
www.e-Libraria.com
Fusha elektrostatike e ngarkess punkutuale
shpreht prmes definicionit t fushs elektrostatike
si forca n ngarkes t njsishme:

!
1 ## 1 1 #
0 0
0 0
$ % %
2 2
# 4 % # 4 %
0 0 0 0
Fusha elektrostatike e ngarkess punktuale pozitive sht
proporcionale me vlern e ngarkess punktuale
disproporcionale me katrorin e distancs s piks
e drejtuar prej ngarkess kah pika n hapsir ku
caktohet fusha
4
F I E K

18
www.e-Libraria.com
Intenziteti (moduli) I vektorit t fushs elektrostatike
ndryshon sipas kurbs q ka karakter t hiperbols
kuadratike:
!
1 #
!
2
4 $
0
0 $
5
F I E K

19
www.e-Libraria.com
Fusha elektrostatike zvogloht me largimin e piks
nga ngarkesa, por zhdukt vetm n pikat n
pafundsi ( ".
Intenziteti i fushs elektrostatike rritet me afrimin kah
pikat rreth ngarkess, n vendin ku sht ngarkesa
punktuale fusha bht me vler t pakufishme (shih
m von).
Meq ngarkesa si punktuale sht fiksion, as fusha
nuk mund t jeta realisht e pakufishme.
Cili sht karakteri I fushs s ngarkess negative
piksore?
6
F I E K

20
www.e-Libraria.com
!
#!
a.Ngarkesa pozitive b. Ngarkesa negative
7
E

F I E K

21
www.e-Libraria.com

1 !
0
#
1
# $

1 1
2
4 $ #
0 1 2

1 !
0
2
# $
2
2
2
4 $
0 2

#
1

$
0
1
$
1

$
2
# # #
1 2
!!

0
$
2
!#
8
F I E K

22
www.e-Libraria.com
Fusha elektrike e m shum ngarkesave punktuale
fitoht me shumn vektoriale t fushs s
ngarkesave t veqanta (parimi i superponimit):
!

# # # # # # #
1 2 3 $ !

$
$ 1
!
1 %
0
$
&

$
2
4 &
0
$ 1
$
Mnyra m e prshtatshme pr prcaktimin e fushs rezultante :
caktohn komponentat prkatse ('( )( *) t vektorve
mblidhen komponentet e fituara dhe
prcaktoht intenziteti I tr I fushs.
9
F I E K

23
www.e-Libraria.com
Fusha elektrike nuk mund t vrehet andaj e
paraqesim prmes vijave t fushs elektrike.

2
!

0
1
3
!
!
00
# $#
Forca n ngarkesn provuese sht tangjente n vijat e fushs
Vijat e fushs "burojn nga ngarkesat pozitive, e
prfundojn n ato negative pra thuhet se fusha
elektrike sht burimore.
10
F I E K

24
www.e-Libraria.com
Vijat e fushs elektrike (anglisht: lines of force) jan
vijat npr t cilat do t lviztte ngarkesa provuese
kur ta vndosim n fush.
Vijat e fushs, pra e kan kahun: ato "dalin nga
ngarkesat pozitive dhe "prfundojn n ato negative
Pr kt edhe thuht se fusha elektrike sht
burimore.
Tangjenta n vijat e fushs paraqet kahun e forcs
n ngarkesn provuese n pikn e vshtruar.
11
F I E K

25
www.e-Libraria.com
!"
"
Vijat e fushs (spektri) s dy ngarkesave piksore t polaritetit t kundrt
12
F I E K

26
www.e-Libraria.com
!
#
#
$
%$
0
Intenziteti I fushs !#
# prgjat vijs bashkuese t dy ngarkesave
punktuale
13
F I E K

27
www.e-Libraria.com
!
14
F I E K

Vi j at e fushs (spektri) s dy ngar kesave pi ksore t polaritetit t nj ej t
Q
28
www.e-Libraria.com
!
#
$
$ #
0
Intenziteti I fushs !# prgjat vijs bashkuese t dy ngarkesave punktuale t njejta
15
F I E K

29
www.e-Libraria.com
Vijat e fushs mes veti askundi nuk puqen e as
priten, pos n pikn e singularitetit .
Intenziteti I fushs sht proporcional me dendsin
e vijave t fushs .
Fusha e nj ose m shum ngarkesave punktuale dallojn
prnga intenziteti dhe kahu prej piks n pik.
Fusha homogjene sht e till q mbetet konstante
pr nga intenziteti dhe kahu n do pik ku paraqitet
prkatsisht ku ekziston fusha.
16
F I E K

30
www.e-Libraria.com
Fusha e ngarkess me shprndarje n domen
Ngarkesa e shprndar n domen konsideroht si
trsi e ngakresave t panumrta (punktuale).
Fusha e tr n nj pik t hapsirs sht e
barabart me shumn e fushave t t gjitha
ngarkesave piksore- sipas parimit t ndajshtimit.
Parimi I superpozicionit mund t promovoht ngase:
Vetit e hapsirs jan konstante dhe nuk varn nga
intenziteti dhe kahu I fushs:
Hapsira, pra sht homogjene.
N qendr t ngarkesave t shprndara simetrikisht
fusha sht gjithnj e barabart me zero. Pse ? SI?
17
F I E K

31
www.e-Libraria.com
Ngarkesa e shprndar n nj domen linjor
Dendsia linjore e ngarkess
!
#$%
d << # ! !
= ( #& = lim =
A !
D # 0
# #

' = '
(
'
)*

A #
#

1 d ! 1 d
#
0 0
d * = ' =
'
2 2
4 tc '
4 tc '
0 0
#$0
# = %

1
0
! = d ! = d #
* = d * = ' d #
} }
2
} }
4 tc '
%
0
% # = 0 %
18
F I E K

32
www.e-Libraria.com
Dendsin mesatare t ngarkess s shprndar
prgjat vijs n hapsir e fitojm me pjestimin e
ngarkess s tr me gjatsin e tr t vijs.
Vlera ekzakte e dendsis linjore sht derivimi I
ngarkess prnga gjatsia.
Dendsia linjore parimisht nuk sht konstante
N rastin e prgjithshm duht q dendsin ta
konsiderojm funkcion t pozits s piks n vij.
19
F I E K

33
www.e-Libraria.com
!

1 d !
d # = d # =
1 2
2
4 tc $
0
d <<
d !
= %&'()

0
$ = $ $
!
d#
2
!
d # + d #
o
1 2
0 *
o
*

!
d#

1
0
$ = $ $
Fusha e tr e pruesit
shum t gjat:
d !

!

0
# = *
2 tc *

20
!
d <<
F I E K

34
www.e-Libraria.com
Ngarkesa e shprndar n domenin siprfaqsor
(syprinor)
Dendsia siperfaqsore e ngarkess
! d !
o = lim =
d!#o d$
A $ 0

$
d $
A A!
! = d ! = o d $
} }

$ $
0

% = % %
$
d &

1 o d $

d & = %
'

2
4 tc %
0

1 o
0
& = d & = % d $
} }
2
4 tc
%
$
0
$ 21
F I E K

35
www.e-Libraria.com
Dendsia e sakt e ngarkess siprfaqsore sht
derivati i ngarkess sipas siprfaqs.
Ngarkesa e tr n syprin fitoht me integrimin e t
gjitha ngarkesave diferenciale d! n siprfaqen e
syprins.
Intenziteti i tr i fushs n nj pik sht i barabart
me shumen e fushave elektrike t t gjitha
ngarkesave diferenciale n tr syprinen, dtth.
sht i barabart me integralin e diferencialeve
npr tr syprinen.
22
Dendsia mesatare e ngarkess siprfaqsore
fitoht me pjestimin e ngarkess s tr me
siperfaqen e tr t syprins
F I E K

36
www.e-Libraria.com
Ngarkesa e shprndar n domen vllimor
!"#$%&'( *%++',-." " #/(.0"&%&
1 d 1
= lim =
2 0

2
d 2
d13 d2
= 1 $2
}

2
0
. = . .
d 4
A A1

1 d 2
0
A A2
2
d 4 = .
2
4 tc .
0

1
0
4 = d 4 = . d 2
} }
2
4 tc .
2
0
2 53
F I E K

37
www.e-Libraria.com
Dendsia e sakt e ngarkess vllimore sht
derivati i ngarkess sipas vllimit.
Ngarkesa e tr n vllim fitoht me integrimin e t
gjitha ngarkesave diferenciale dQ n tr vllimin.
Intenziteti i tr i fushs n nj pik brenda ose
jashta vllimit me ngarkes sht i barabart me
integralin e diferencialeve npr tr vllimin me
ngarkes.

N qendr t ngarkesave t shprndara simetrikisht
fusha sht gjithnj e barabart me zero. Provo !

24
F I E K

38
www.e-Libraria.com
Potenciali elektrik
Puna n fushn elektrostatike
N mekanik puna e barabart me prodhimin: forc x rrug
!"#$%
##'(%
Kjo vlen nse rruga dhe forca kan drejtimin
)* + e njejt. Nse nuk sht kshtu ather: ,-./

*
* + cos
,-./

+
* +
,-./
Supozohet se :
lvizja sht lineare
fusha sht me intenzitet dhe kah t pandryshuar.
Puna sht e barabart me produktin skalar t vektorit t forcs
dhe rrugs.
1
F I E K

39
www.e-Libraria.com

d
! d #
$%&'

!
!
! d # cos

d #
B

#
! d #
$%&'

A
Rasti i prgjithshm:
rruga nuk sht (e then t jet) drejtvizore
kahu dhe intenziteti I forcs (mund t) ndryshojn gjat rrugs.
Puna sht e barabart me integralin linjor t produktit
skalar t forcs dhe diferencialit t rrugs pergjat rrugs.
2
F I E K

40
www.e-Libraria.com
Energjia dhe puna kan njsin e njejt matse [!".
Ligji mbi konzervimin (ruajtjen) e energjis : energjia
n sistemin e mbyllur sht konstante.
Puna shndrrimi i energjis prej nj forme (nj
sistemi) n form (sistem) tjetr.
Kur sht puna pozitive e kur negative?
Sipas marrveshjes thuhet se puna sht pozitive
nse energjia e pjess s vshtruar t sistemit
zvoglohet.
3
F I E K

41
www.e-Libraria.com

!
Pr spostim t ngarkess veprojm me
forcn mekanike:
!

# # e #
$%&

'
0

#
# # ! '
$
$%( %
#%
0
Puna mekanike e investuar gjat spostimit:
#) cos( 0 ) #) cos( 2 )
*$%(
AC CB
#) cos
AB
4
F I E K

42
www.e-Libraria.com

!
!

#
0
! #
$%
0

$ $
&%' %

#
$
$( cos
)&%*
AB
Vlera e puns vart vetm nga pozita e piks
fillestare dhe asaj t fundme t rrugs (trajektors)
npr t ciln zhvendost (lviz) ngarkesa.
5
F I E K

43
www.e-Libraria.com

!
!

#
! #
0 $%
0

$ $
&%' %
#
$
!

$ d (
)&%*

$
Puna )&%* "investoht vetm n rritjen e energjis
s fushs elektrostatike.
6
F I E K

44
www.e-Libraria.com
Kur zhvendosim ngarkesn n fushn elektrike me
forcen e jashme mekanike, investoht pun mekanike
Vlera e ksaj pune m s lehti logaritet n fushn
homogjene, por n prgjithsi vlen se puna vart
vetm nga pozita e piks fillestare dhe t fundme t
rrugs (trajktors) npr t ciln zhvendost ngarkesa.
Puna investoht (shpenzoht) vetm n rritjen e
energjis s fushs elektrostatike
Energjia e fushs elektrostatike sht m e madhe kur
ngarkesa ndodht n pikn B, se sa. n pikn A.
7
F I E K

45
www.e-Libraria.com
! ! !

! d # $ % d # $ % d #
&'()
0 0

# # #
* *
+ ! + #
Puna, pra sht ndryshimi i energjis n pikn e
fundme dhe at fillestare t rrugs.
Energjia e fushs *+# dhe *+! jan energji
potenciale, ngase fusha ka aftsi t kryej pun.
8
F I E K

46
www.e-Libraria.com
Nocioni I potencialit elektrik
Definoht:
energjia e ngarkess !0 n pikn referene sht zero
n pikn ! ka vlern "! "
Energjia sht prodhimi i ngarkess dhe madhsis :
#$#%&'() +,% $',-( ., $&)%/#-,-
"!

"
!
!
! =
! 0
!
0
Madhsia n fjal potenciali elektrik:
madhsi skalare
vart nga pozita e piks referente.
W
VAs
Njsia matse e potencialit:
V

!
As
9
F I E K

47
www.e-Libraria.com
Potenciali sht madhsi skalare. Vlera sht e definuar
njvlershm me nj t dhn numerike:
!"#"$%&'( " *+,-., #. /'0.# " 1.,-2$+($

3
452"#6'(7' !" $%&"! ' (")*+,-.,
Potenciali defininoht vetm n raport me pikn
referente.
Zakonisht merret se pika referente sht n
pafundsi, ose se ajo sht pika e tokzimit.
Praktikisht kjo nnkuptoht, edhe n rastet kur kjo
nuk thuht n menyr eksplicite.
10
/0',. ' !1.,&')") !" $%&"
F I E K

48
www.e-Libraria.com
Potenciali i fushs s ngarkess punktuale
Potenciali I piks n rrethinn e ngarkess punktuale
mund t caktoht prmes puns:
!" $%&'$( )* &+,"-
-" &%./-0"1+

! ! # $
2
%
!%
0
$

$ 0
1
0 0
&
d '
# &
2
&
2
4 &
0
& &
() *+,--.
2 2

$$ ! d &
0
0

/ ! d '
2
2

4 &
4 &
0 2

0

/ $
2

2
$ 4 &
0 0 2
11
Q
F I E K

49
www.e-Libraria.com

!

4
#
0
$% &'())*
#
0
Funksioni I potencialit t fushs s ngarkess punktuale
ka karakter t lakors hiperbolike.
12
F I E K

50
www.e-Libraria.com
Potenciali I llogaritur prmes puns:
! !
! !

## 1
0
$ % d & # ' d &
! 0

4 !

0 !

1 #
$ #
0 !
' !
!
2
# 4 !
4 !
0 0
!
0
Potenciali mund t logaritet direkt nga intenziteti I fushs:
()!)*+,-.) -/!0*+1-
2, -/3!!424- , 5674.38,
!

$ #
' d & ' d &

# 4 !
0
!
0
13
F I E K

51
www.e-Libraria.com

Prgjithsisht potenciali i cilsdo pik " n raport
me pikn referente #$
R A

! d # ! d #

A R
Ky relacion vlen pr cilndo fush /homogjene a
johomogjene/ e jo vetm pr fushn e ngarkess
punktuale (radiale)
14
F I E K

52
www.e-Libraria.com
Fusha e sistemit t ngarkesave punktuale

"
#

#
"
1
$
4 $
%
0 #
$
&' ()*++,
" #
%

$
1 2 # %
" 2
2
"
#
# % # %
1 "
#

#

4 $
# 1 # 1
0 #
Supozimi:hapsira sht homogjene dhe ka veti t pandryshueshme.
Potenciali logaritet me superponim, dtth. me mbledhjen /shumen/ e
"kontributeve t t gjitha ngarkesave punktuale nj pr nj .

15
r
1
F I E K

53
www.e-Libraria.com
Potenciali I fushs s ngarkesave n domen :
a. Ngarkesa linjore
!
#$%
1 d !
d
4
&
0
d '#
1 d
#

4
&
0
#
1
d d #

4 &
#$0
%
0
%
16
F I E K

54
www.e-Libraria.com

b. Ngarkesa siprfaqsore (n nj syprin)
1 d ! d #
d
4 $
4 $
0
0
d!%d#
$
#
1
d d #

4 $
#
0
# 17
F I E K

55
www.e-Libraria.com
c.Ngarkesa hapsinore / me shprndarje vllimore /
1 d !
d #
d
4 $ 4 $
0 0
d!% d#
$
#
1
d d #

4 $
#
0
# 18
F I E K

56
www.e-Libraria.com
Tensioni elektrik
Ndryshimi i potencialit n mes pikave " dhe #
(n raport me pikn referente $) sht:
$ $ $ #

! d # ! d # ! d # ! d #
" #

" # " $
$%&'()*+,-
./)0$ 1 2$314&2,23
$ # #

! d # ! d # ! d # 5
" # "#

" $
" ()0,/ 1
2$314&/#161
19
F I E K

57
www.e-Libraria.com
Tensioni elektrik definohet si ndryshimi i potencialeve :
!

! # d $
#! # !

#
Kt ndryshim t potencialit e quajm tension
elektrik n mes pikave # dhe !.
Tensioni n mes t dy pikave n fushn elektrostatike
sht I barabart me integralin e prodhimit skalar t
fushs elektrike dhe rrugs nga njera n pikn tjetr.
20
F I E K

58
www.e-Libraria.com
Ligji mbi cirkulimin e vektorit te intenzitetit t
fushs elektrike
! #$%&' &()(*+,-,
!
rruga (trajektorja)1:
2

1 ! d.
# !

# 1 !
#
rruga 2:

! d.
! #

! 2 #
21
F I E K

_
59
www.e-Libraria.com
Me mbledhjen e integraleve fitoht:

! d # ! d # 0
! # # !

! 1 # # 2 !

$%&'()$*$ %+,+)
! d # 0
#-./)+% ' *01##2)
Ky sht ligji mbi cirkulimin e vektorit t intenzitetit t
fushs elektrostatike npr nj rrug t mbyllur.
22
(Vlen pr cilndo rrug
t mbyllur)

F I E K

60
www.e-Libraria.com
Siprfaqet ekuipotenciale
Vijat radiale -rrezore:
Vijat e fushs elektrike
t ngarkess punktuale
!
Njera nga metodat pr paraqitjen e fushs
elektrike sht paraqitja me an t vijave t fushs
dendsia e vijave t fushs sht proporcionale me intenzitetin
kahu i vijave t fushs paraqet kahun e fushs n pik.
23
F I E K

61
www.e-Libraria.com
!
Potenciali I ngarkess punktuale:

4
#
0
Siprfaqja ekvipotenciale-
siprfaqe me potencial t
njejt
!
Paraqitja dydimensionale
!
e siprfaqeve ekuipotenciale
t fushs s ngarkess punktuale
(vijat ekuipotenciale) pr potencial
t caktuar psh 1V, 2V, 3V,.
24
F I E K

62
www.e-Libraria.com
Vijat e fushs dhe vijat
ekuipotenciale t ngarkess
punktuale Q
!
Vijat e fushs dhe rrafsht (vijat) ekuipotenciale t
ngarkess punktuale jan n mes vedi
perpendikulare (normale).
Vijat e fushs i "depertojn rrafsht ekuipotenciale t
ngarkess punktuale nn kndin e drejt
.
25
F I E K

63
www.e-Libraria.com

!
#
! d $
!" ! "

! d $ cos ! , d $
0

d
$
"
! Kjo barazi plotsoht vetm
nse kndi n mes vektorit
t fushs dhe diferencialit t
drejtimit d $ sht i drejt
()
%&'()*
Vektori i intenzitetit t fushs elektrike gjithher e "deperton
/ "shpon/ siprfaqn ekvipotenciale nn kndin e drejt.
26
F I E K

64
www.e-Libraria.com
!

4 #
0
Potenciali gjithher rritet n kahun e kundrt me
kahun e intenzitetit t fushs elektrike
Kjo leht vrehet n paraqitjen e potencialit dhe
fushs s ngarkess punktuale, por vlen edhe n
rastet e ngarkess s cfardoshme (prgjithsisht).
27
Vlera m e vogl e potencialit
F I E K

65
www.e-Libraria.com

!

!
= ! d #
# !
}
+ d
#
Pr dy siprfaqe shum t
afrta ekuipotenciale sht :

0
$
( + d ) = !d $

d
d $
0
d
! = $
#
! =
d $
d $
!
Fusha elektrike sht fush e barabart me vlern
negative t derivatit t potencialit n kahun e
normals n siprfaqen ekuipotenciale.
28
F I E K

66
www.e-Libraria.com
Potenciali i domeneve karakteristike
a.Fusha elektrike e sfers s zbrazt t elektrizuar
!

!
#
$
0
# %
% #
! 0
&
% #
!
2
4 %
0
29
F I E K

67
www.e-Libraria.com
Potenciali i sfers s zbrazt t elektrizuar
! > " :

0
d $ = ! d !
-

% d !

%
0
= & d $ = & = ! & = =
=
} }
2
4tc
4tc !
!
0
! !
%

!
'

2
!"#$%&'($
4 tc !
0
! < " :
= 0
"
%

=
= & d $ = 0 d $ + & d $
} } }
4tc "
0
! ! "
*'+,-.+-$
30
F I E K

68
www.e-Libraria.com

!
#
4 #
0
$
2
4 #
!
4 %
0
# %
0
Funksioni I potencialit t sfers s zbrazt t elektrizuar
31
F I E K

69
www.e-Libraria.com
Potencialin e fitojm me integrimin e prodhimit
skalar t vektorit t intenzitetit t fushs elektrike
dhe diferencialit t rrugs.
Me largimin nga siprfaqja e sfers potenciali
zvogloht me ligjin e hiperbols, ashtu q n
pafundsi bht zero.
Brenda sfers nuk ka fush elektrike, andaj
potenciali ka vler konstante.
Pr sfern me diametr zero (pra pr ngarkesn
punktuale) vlera e potencialit n at pik sht e
pakufishme (!?). Si t shpjegohet ?
32
F I E K

70
www.e-Libraria.com
b.Fusha elektrike e cilindrit t zbrazt t elektrizuar
!
#

!
$
0
2 #
$
0
#
Fusha elektrike brenda cilindrit sht e barabart
me zero sikurse edhe te sfera e zbrazt
33
F I E K

71
www.e-Libraria.com
Potenciali I fushs s cilindrit t zbrazt I elektrizuar
Fusha me rritjen e largsis zvogloht m ngadale se
n rastin e sfers.
Pr pik referente nuk mund t prvetsoht pika n
pakufi ngase do t fitoht rezultat i paprcaktuar. Pse?
Pr pik referente marrim ndonj pik n distanc t
kufishme R nga boshti i cilindrit.

!
0 0
# ! :
d $ # d # , % # % , %
#
0
& &

! d # ! &
% d $ ln

#
#
#
0
# 0
34
F I E K

72
www.e-Libraria.com

! #
ln
!

0
! # !
2
ln
$ $
0
0
$
! #
Potenciali ....i cilindrit pakufi t gjat i zbrazt elektrizuar
Brenda cilindrit nuk ka fush elektrike, andaj potenciali ka
vler konstante.
Me largimin nga siprfaqja e cilindrit potenciali zvogloht
me ligjin logaritmik, dhe n pakufi e ka vlern (- .
35
F I E K

73
www.e-Libraria.com

0
! #
2 #
0

$ #
ln
2 #
0
0 #
$
RASTI : Potenciali i fushs s linjs pakufi t gjat t elektrizuar
Kur diametri i cilindrit 2a0 i ngarkesa linjore, e
vlera e potencialit n at linj sht e pakufishme.
36
F I E K

74
www.e-Libraria.com
c. Potenciali I fushs s rrafshit t elektrizuar

!

!

!
# ! #
2

0
#
# 0
0 #
Intenziteti i fushs s rrafshit t elektrizuar nuk vart nga
largsia prej rrafshit.
37
F I E K

75
www.e-Libraria.com
Edhe n kt rast duht t integroht deri te pika
referente !
"#$
e zgjedhur n distanc q sht e kufishme.
"
" #$% #$%

o
= d "
= d "
}
}
2
" 0
"
o
"#$%&'$( )(*(+,- .$/ 0%$/
-/ &*,$-/
= ( " )
"#$%
2c
0
38
!
F I E K

76
www.e-Libraria.com

!

!
!
!#$%
! 0 2
0
0
!
!
!
#$%
#$%
Potenciali i fushs s rrafshit t elektrizuar pozitiv
39
F I E K

77
www.e-Libraria.com
!
#

!
+
o

! =

!

c
0 !

!

!
+

0
!
+
# #
#
+ o
o ! #
o = $%&'(
! #

o
( # # )
A B
c
0
0
# #
#
! #
Potenciali I fushs s dy rrafshve paralele t elektrizuara me
ngarkes t njejt e parashenj t kundrt
40
F I E K

78
www.e-Libraria.com
Potenciali i.. zvogloht linearisht me largimin nga
rrafshi i elektrizuar
Pikn referente duht zgjedhur n largsi t
fundme nga rrafshi. Pse jo n piken n pafundsi ?
N rastin e dy rrafshve paralele t elektrizuara me
ngarkes t llojit t kundrt fusha jashta hapsirs q
kufizohet me rrafsht sht e barabart me zero. Pse ?
Potenciali ekziston vetm n pikat e hapsires n
mes rrafsheve dhe ndryshon linearisht.
41
F I E K

79
www.e-Libraria.com
Ligji I Gauss-it
Fluksi i vektorit t intenzitetit t fushs elektrike

!
Prodhimi vektorial sht nj vektor i cili e ka:

drejtimin normal mbi dy faktort e prodhimit, dhe
!
intenzitetin t barabart me siprfaqen t ciln e mberthejn faktort
Nse brinjve t nj paralelogrami u

# $ %

# !
japim karakter vektorial, ather
%

!
siprfaqen e tij mund ta paraqesim si

$
prodhimin vektorial, normal mbi kt siprfaqe
Si madhsi vektoriale mund ta paraqesim edhe
cilndo siprfaqe, pavarsisht nga forma e saj.
Vektori I normales s sipr. sht, n kt rast, normal
mbi siprfaqen n fjal.
1
F I E K

80
www.e-Libraria.com

"
N suprinen jo t rrafsht mundemi q

#$%&'&()$*+$( & ,-.'$(/, 0* .*'*1&,$2
d 3
2& 4&506' (6'2*+ 27$ 5/0/ ,$./'%*1&.
3
Diferenciali dS i siprfaqs s syprins
paraqitet (perzgjedhet)si pafundsisht i vogl.
Elementi dS konsideroht pjes e rrafshit pavarsisht
nga rrezja e lakushmeris s suprins.
Nse siprfaqja sht e mbyllur n vete (hapsirore:
si psh. siprfaqja e sfers), ather vektorin
diferencial N t ksaj siprfaqeje e orientojm prej
sipraqs n fjal jashta.
2
F I E K

81
www.e-Libraria.com
Fluksi I fushs homogjene

! !

#

#
#
$%&'() * +,'-./)- -0 1/.2,'3).4) * ()5,/6 (0 (75/)40(
8&(90( ,%,'-/)', 4./:;% :<) ';9&4 , 8&(90(

! # cos

!
! # cos

! # ! # cos
!
#
3
F I E K

E
!
82
www.e-Libraria.com
Fluksi i fushs johomogjene npr siprfaqen e lakuar

d !

#

d # d !
#
!
$%&'() ) )*+,*-. +/ 0,'+12)+
+/ $&(3/( ,%,'+2)',

#

# d !
#

!
4
F I E K

83
www.e-Libraria.com
N praktik kryesisht bht fjal pr fush
johomogjene dhe pr siprfaqe t lakuara.
Diferenciali I fluksit sht i barabart me prodhimin e
diferencialit t vektorit t intenzitetit t fushs dhe
siprfaqs n pikn e vzhgimit.
Fluksi i tr sht integrali i produktit skalar t
vektorit t diferencialit t siprfaqs s syprins dhe
intenzitetit t fushs n syprin. Njsia matse pr
fluksin e vektorit t intenzitetit t fushs elektrike sht
2
! # cos
V
m 1 Vm
!
m
5
F I E K

84
www.e-Libraria.com
Nxjerrja dhe vretimi i ligjit t Gauss-it

!
#
$

%

% 1
& d #

#
0
$
1
!' ()*++,
$
!
Fluksi i intenzit. t vektorit t fushs
$
%
$
elektrike npr siprfaqen e mbyllur
2
sht e barabart me shumn
-
algjebrike t ngarkesave t prfshira

nga ajo siprfaqe e ndar me
&
konstanten dielektrike 0.
6
F I E K

85
www.e-Libraria.com
!
Kndi I rrafsht

!
#

#
Kndi i rrafsht i plot
2

#
$
#
2

Kndi hapsinor
$ #
2
#

Kndi hapsinor i plot: 4
2
4 #
%$&'#($
7
F I E K

Rikujtes:
86
www.e-Libraria.com

d !
o

#
d !
2
d #
d
!$
d! cos
#
!%&'#( $)#*+,-

0
*.% #+/%01 2-34)#%$
# d !
8
F I E K

d
87
www.e-Libraria.com

!

d #

0
$

%
0
%
! $
$
2
4 $
0

d ! d #
&

! d #

#
9
F I E K

#
88
www.e-Libraria.com

!
0
# = $
2

0 2
4 tc $
0
$ d % = $ d O
= 4 t

!
!
0
2
= $ d O
u = # d % = $ d %
}
2
=
2
}
4 tc $
4 tc $
= 0
0
%
0
%
O = 4 t
!
!
=
= d O
}
&
4 tc
c
0
0
O = 0
!
E
'

Meq mund ta shfrytzojm
' = 1
# d % =
parimin e superpo. ligji vertetoht.
}
c
%
0
Kjo vlen edhe pr m shum ngarkesa
10
}
F I E K

89
www.e-Libraria.com
Zbatimi i Ligjit t Gauss-it
Fusha elektrike e ngarkess punktuale

!

d #
$

% % % E ditur: $
! & !
Syprina e menduar si sferike me qendr n pikn ku sht ngarkesa
11
S
F I E K

90
www.e-Libraria.com
!
#

$

$ 1
% d &

& 0
!' ()*++,
2
1
4 -

0
d & - d &

0 0
% d &
% d &

- % - d &

0

% - %
&
& &
#
#
2
4 - % %
2
4 -
0
0
./ *'0' -/1+20)0 0' 3$0+- 4' 5'-5)-) / (/-0/0+), 6)*0'6$!' / 2$78$0 9
12
F I E K

91
www.e-Libraria.com
Fusha elektrike e sfers s zbrazt t ngarkuar
! # 0

$
!
%
&'()*
2
4 %
+
Meq hapsira sht homogjene fusha jashta sfers sht
simetrike dhe radiale.
13
F I E K

Do t thot bht fjal pr ngarkes me shperndarje t
njtrajtshme n vet syprinen e sfers
92
www.e-Libraria.com
Brenda sfers s paramenduar S
1
:
!
"
"
$
$
!%
ngarkesa e mbrthyer sht 0
!2
Jashta sfers s paramenduar S
2
:
"
" $
$
ngarkesa e mbrthyer sht = &
!
14
F I E K

93
www.e-Libraria.com
!
#
E
$

$ = 1
% d &
=
}
c
& 0
'( )*+,,-
#
2
= % 4 .
=
% d & = % d & = % d &
}
} }
c
0
&
& &
1
1 1
. < * : # = 0
% = 0
#
% =
2
#
4 tc .
0 . > * : # = # % =
2
4 tc .
0
15
F I E K

94
www.e-Libraria.com
Fusha n sfer:
!
#
!
$ % &
2
4 %
0 0
%
'
Fusha brenda sfers:
( %
! 0
Fusha jashta sfers:
#
( %
!

4
(
0
%
(
0
Fusha brenda sfers dhe n siprfaqe sht e barabart me fushn
sikur e tr ngarkesa Q t jet n qendr t sfers.
16
F I E K

95
www.e-Libraria.com
Fusha elektrike e sfers me shprndarje t
njtrajtshme t ngarkess vllimore
4
3
! d # $

3
#
%
$
Hapsira prreth sht homogjene
andaj fusha jashta dhe brenda sfers
#
do t jet e karakterit radial.
Pa prlogaritje nuk mund t prfundoht pr intenzitetin e
fushs brenda as jashta sfers!
17
F I E K

96
www.e-Libraria.com
Brenda sfers s paramenduar S
1
:
! " #
"
ngarkesa e mbrthyer :
#
!1
4
3
% "
" #
3
!2
Jashta sfers s paramenduar S
2
:
"
" #
#
ngarkesa e mbrthyer :
!
4
3
% # %
" #
3
18
F I E K

97
www.e-Libraria.com
Brenda sfers !
! < "
4 1

3
2
= $ % = $ 4 !
= ! t
= $ d %
$ d %
1 }
}
3 c
0
%
%
1
1
!
$ =
3c
0
&' (")**+
Jashta sfers !
! > "
3
,
"
$ = =
2 2
4 tc ! 3 c !
0
0 !" $%&''(
19
F I E K

98
www.e-Libraria.com
Fusha n sfer:
!
#
$
% $ &
2
4 $
0
'
Fusha brenda sfers :
(
( $
#
3
0
dhe fusha jashta sfers :
!
( $
#
2
4 (
0
0
$ (
Fusha brenda sfers dhe n siprfaqe sht e barabart me fushn
sikur e tr ngarkesa Q t jet n qendr t sfers
20
#
F I E K

99
www.e-Libraria.com
Fusha elektrike e cilindrit pakufi t gjat t ngarkuar

!
# 2
$
!
# 1

d !

%&'()
! 0

$ ?
2 *
2 +
,
Pr arsye t simetris fusha do t
jet radiale dhe e njejt n t gjitha
prerjet terthore.
21
F I E K

Do t thot: bht fjal pr ngarkes me
shperndarje t njtrajtshme n syprin
cilindrike
100
www.e-Libraria.com

! d # = ! d # + ! d # +
} } }
# # #
$ 1 $%
Zbatofm Ligfin e Gaussit
= 0 = 0
n cilindrin e paramenduar

+ ! d # = ! d #
}
}
# #
0 0
= 2 t &'
( ) o
2 t t ') o
= ! 2t &'
= ! =
=
c
c
c &
0
0
0 22
F I E K

101
www.e-Libraria.com
Fusha n cilindr:

!
# $ %
2 $

0
fusha brenda cilindrit :
& $
! 0
fusha jashta cilindrit :
$
& $
!
&
0
' $
&
23
!
F I E K

102
www.e-Libraria.com
Fusha elektrike e nj rrafshi t elektrizuar
!
2

#$%&'

(
!
1
( ?

)
(
*
* 0
*

Fusha do t jet normale
mbi rrafshin e ngarkuar dhe
e barabart n t gjitha pikat
e rrafshit
24
F I E K

Do t thot bht fjal pr
ngarkes me shperndarje t
njtrajtshme n nj syprin t
rrafsht
103
www.e-Libraria.com

! d # ! d # ! d #

# # #
$ ! !
1 2
# # #
! !
1 2

%&'()*+, -./*.0 1 2'344.(
! d # 2 ! d #

0, 5.-.067.0 1 .+'/*.03'7
8 #
#
0
9

#
2 !#
! :

2

0
0
0
25
F I E K

104
www.e-Libraria.com
!
#

!
2
0
0
#
Komponenta x e intenzitetit t fushs s rrafshit t ngarkuar
26
F I E K

105
www.e-Libraria.com
Fusha e rrafshit t ngarkuar sht normal mbi
rrafshin dhe me intenzitetin konstant

!
2
0
#$ %&'(()
Fusha nuk vart nga distanca e piks prej rrafshit !
Fusha e ndrron kahun n pikat q zjn poziten e
rrafshit
Kur rrafshi sht me elektrizim pozitiv fusha sht e
orientuar prej rrafshit, e kur ngarkesa e rrafshit
sht negative orientimi sht kah rrafshi.
27
106
www.e-Libraria.com
!"#$%

'

'

'

'

'

'

! #
Dy rrafshe paralele t elektrizuara A dhe B me ngarkesa t
barabarta e me parashenja t kundrta
28
F I E K

107
www.e-Libraria.com

! !

2 2
0 0
Fusha n pikat n mes rrafsheve:
Fusha.jashta rrafsheve:

! ! ! 0
!

2 2
0 0
0
!
#

!

0 N rrafsht normal
mbi boshtin x
#
0 #
#
#
!
#
29
F I E K

108
www.e-Libraria.com
Dipoli elektrik
Dipol elektrik sht sistem i dy ngarkesave
punktuale me parashenj t kundrt "t lidhura
mes veti fort n nj distanc t vogl !.
!
# #
Fig. Dipoli elektrik
Nn ndikimin e fushs elektrike (t jashtme)
homogjene n dipol veprojn pal forca t cilat
krijojn moment rrotullues.
1
F I E K
109
www.e-Libraria.com

!

#
$ %&'()*+' * ,-./0-1

# $ !
0
#/(2' 1('3+0'1/(*

$ #

# 0
#1

#

Forca n dipolin elektrik n fushn elektrike homogjene t
jashtme
2
F I E K
110
www.e-Libraria.com

!
#

$

%
0

&
$ % % % # !

#
%
' $ % $ %

(
&

$ ! # $ ! # # $ $
# & ! ( !

Momenti n dipolin elektrik n fushn elektrike homogjene
3
F I E K
!
111
www.e-Libraria.com
Momenti n dipolin elektrik:

! # $ % & %

!'()*+, )$)-+.,- , /,&'$,+
&
'0) ('()*+, , /,&'$,+
Momenti i dipolit nuk varet nga fusha elektrike e
jashtme, ai sht karakteristik e vet dipolit.

Momenti sht maksimal kur momenti n dipol M
sht pingul mbi vijat e fushs, dhe i barabart me
zero kur sht kolinear me vektorin e fushs E.
Momenti tenton ta rrotulloj dipolin n kahun e fushs
s jashme.
4
F I E K

112
www.e-Libraria.com

! # $%&'(& )*'*+*,)-.-
/
0

1 /*234 524.&145*2-

/ 0
/5

/

0

/

Forcat n dipolin elektrik n fushn e jashtme elektrike johomogjene
N fushn johomogjene n dipol krahas momentit
paraqiten edhe forcat translatore ( t zhvendosjs).
5
F I E K
113
www.e-Libraria.com
Perquesi n fushn elektrostatike
Perquesi i elektrizuar
"#$%&'$(" ) *+&(,-&(
+
+
+
+
+
+
+
+
+

+
+
+
+
+
+
+

./(0-/1

"#$%&'$(

Eksperimenti: Elektrizimi I sfers perquese prmes izolatorve t ngarkuar
1
F I E K
114
www.e-Libraria.com
Prquesi nuk mund t eletrizoht prmes frkimit
Ai mundet t ngarkoht elektrikisht me bartjen e
ngarkess nga izolatori ose nga prquesi tjetr.
Ngarkesat n siprfaqe t izolatorit t elektrizuar
mkmbin fushn elektrike edhe brenda izolatorit.
N izolator (dielektrik) mundet t ekziston fusha
elektrike, ngase gasi elektronik sht vshtir I
lvizshm
N prques nuk ka fush elektrike. Sikur t
ekzistonte ajo do t shkaktonte lvizjen e ngarkess
elektrike - e kjo sht rryma elektrike.
2
F I E K
115
www.e-Libraria.com
Shprndarja e ngarkess n trupin prques
! 0
+
+
+
+ ++
+
+
'
+ #
+ Perquesi-dukja n
prerje terthore
+
+
+
+
+
! 0
+
+
+
+
+

$
+
'
+
+ +
+
! d # 0

'
0
#
3
F I E K
Fusha jashta perquesit:
Ligji I Gauss-it pr siprfaqen
116
www.e-Libraria.com
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+ +
+
+
+
+
!"#$%&
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Shprndarja e ngarkess siprfaqsore npr siprfaqe
t perquesit nuk sht e njtrajtshme perveq nse sht
rasti i sfers perquese t ngarkuar
4
F I E K
117
www.e-Libraria.com
Fusha elektrike npr siprfaqen e mbshtjellsit
t trupit prques
!"#$%&'()' $ #$%(+$,"-

.
/ 0
!
0
!
0
!
#
!"#$%&'( *+,&+- . /#011+$ -(
1+2.34#5. $( 6+*+-73+$
Pr nj siprfaqe infinitizimale ! e atill q :
123,-4
5
118
www.e-Libraria.com
0 0

! "
! d " ! d " ! d " ! d "
0

" " " "
$ 0 %
& "

0

!

0 0
Komponenta tangjenciale e fushs nuk mund t
ekziston, ngase do t shkaktonte lvizjen e ngarkess
npr siprfaqe t prquesit.
Komponenta normale e fushs sht e barabart
me dendsin siprfaqsore t ngarkess pjestuar
me konstanten dielektrike.
6

0
F I E K
119
www.e-Libraria.com
Shprndarja e ngarkess n siprfaqe t
trupit prques
+
1
+ +
+
+

+ +
2
+ 1
+
+
+
!
1 # 2 + +
2

+
#
1
+
+
1
+ 4 #
+
0 1 + +
+
+
2
+ 4 # # #
+
1 1 1 1 2 2
+

2
4 #

0 1 0 0 +
1
+ +
+
+

+ +
2
+ 1
+
+
+

+ +
+ +
# 2
+ +
2 +
+
+
# +
+
1 +
+
+
+ +
+
+
+
+
+
Dy sfera t elektrizuara t lidhura me an t nj prquesi
7

F I E K
120
www.e-Libraria.com
Sferat ndodhen n potencial t njejt, ngase jan t
lidhura me prques, dhe do ndryshim i potencialit
do t shkaktonte lvizjen e ngarkesave.
Sikur sferat t ishin t vetmuara n hapsir
potenciali do t mund t caktohej me saktsi.
Pr sferat e lidhura kjo nuk sht e mundur dhe nga
llogaritja e prafrt fitoht raporti I ngarkesave t
sferave t veqanta.
! ! !
1 1 2 2 1 2
1 2
!
0 0 2 1
8
121
www.e-Libraria.com
Dendsia siprfaqsore e ngarkesave, e me kt
edhe fusha elektrike, do t jet aq m e madhe sa
m e vogl q t jet rrezja e lakimit e siprfaqs s
trupit prques.
N trupin e ngarkuar ngarkesa m s shumti do t
koncentroht n maja -aty intenziteti I fushs do t
jet maksimal.
Dendsia e ngarkesave do t jet e ult n pjest e sipr.:
q jan t shesht ose
kan radius negativ (shikuar nga trupi I elektrizuar), psh.
siprfaqja e brendshme e gots metalike.
9
F I E K
122
www.e-Libraria.com
Influenca / indukimi elektrostatik

_
!

! +
#$%& ' ()*+,- ., ./$*01-$2

1 2*&342 31*5&1- ., (&-%,

16102*401 %)7)/81.1
! 0 !

Dukja e fushs me trupin prques t futur n fushn homogjene
10
123
www.e-Libraria.com
Nse pequesin t paelektrizuar e fusim n fushn e
jashme elektrike, n at pr nj koh t shkurtr do
t vie deri te zhvendosja e ngarkesave tr kohn
derisa nuk mkmbet gjendje e atill q n brendi
t prquesit nuk ka m fush elektrike.
Ngarkesa e tr n prues mbetet e barabart me zero.
Do t vie deri tek ndarja e ngarkesave, q e quajm
influenc elektrike ose indukcion elektrostatik.
Ngarkesa e cila ndaht quht ngarkes e ifluencuar
ose ngarkes e indukuar.
11
F I E K
124
www.e-Libraria.com
Dukja e fushs jashta prquesit ndryshoht n
krahasim me gjendjen para se trupi prques t futet
n fush (pra cnohet origjinaliteti I fushs s
jashme).
Ngarkesat e indukuara n siprfaqe t trupit
prques bhn "burim dhe "humbner e vijave t
fushs..
Vijat e fushs (vektori I fushs elektrike) jan
gjithher nn kndin e drejt me siprfaqen
(rrafshin tangjencial) e trupit prques.
E tr siperfaqja e trupit prques sht n potencial
t njejt - paraqet syprin ekuipotenciale.
12
F I E K
125
www.e-Libraria.com
_
_
+

_
+
! 0
_
!
+
_
+
+
Fusha n pi kat brenda dhe j asht hapsi rs s zbrazt t prquesit
13
F I E K
126
www.e-Libraria.com
Nse trupi prques sht I zbrazt (bosh), e tr
siprfaqja e brendshme e trupit sht n potencial t
njejt .
Pr rrjedhoj n brendi t trupit prques nuk do t
ket fush elektrike (E=0).
Kjo dukuri mund t jet e mirseardhur n praktik -
hapsira e caktuar ku lypset t jet zero mbroht
nga fusha elektrostatike e jashtme.
Mbrojtja mund t realizoht edhe me an t rrjetit
ose grils metalike, q quht kafazi i Faraday-ut
14
F I E K
127
www.e-Libraria.com

+
! 0
-
+
+
-
-
+
+
-
-
+
-
+
-
#
#
- 0 +
-+
!
$
2

#
0
4 $
0
-
! $ -
+
2
+
4 $
0
-
-
+
+
-
-
-
+
+
+
Dukja e fushs s ngarkess n qendr t sfers s zbrazt metalike
15
F I E K
128
www.e-Libraria.com
N siprfaqn e brendshme t sfers do t indukoht
ngarkes e sasis s njejt dhe me parashenj t
kundrt nga ngarkesa n qendr t sfers.
Tr sfera sht n potencial t njejt dhe n murin
e sfers intenziteti i fushs sht zero.
Ngarkesa n siprfaqn e jashtme t sfers
shprndaht njtrajtsisht .
Fusha elektrike jashta sfers sht e njejt me
fushn elektrike t sfers s ngarkuar njtrajtshm.
Fusha elektrike jashta sfers sht e ngjajshme me
fushn elektrike t ngarkess punktuale n qendr
t sfers.
16
F I E K
129
www.e-Libraria.com

+
! 0
! 0
+ + -
-
-
-
+
-
+
-
+
+
- - - -
#
#
- - -
-
+
+
- -
- -
-
- - -
+ - + -
+

#

! $
!

0
2
4
$
0

Dukja e fushs s ngarkess punktuale jo n qendr t sfers
s zbrazt metalike t patokzuar (a) dhe t tokzuar (b)
17
a.
b.
F I E K
130
www.e-Libraria.com
Fusha brenda sfers nuk sht me simetri qndrore
Ngarkesa e indukuar sht e njejt me sasis e
ngarkess n sfer - n siprfaqn e brendshme t
sfers ngarkesa nuk do t ket shprndarje t
njtrajtshme .
N murin e sfers nuk do t ket fush.
Ngarkesa n siprfaqen e jashtme t sfers do t
ket shprndarje t njtrajtshme.
Fusha jashta sfers sht me simetri qndrore

18
F I E K
131
www.e-Libraria.com
Nse sfern me ngarkesn brenda e tokzojm
ngarkesa n siprfaqen e jashtme do t kalon n
tok,
Ngarkesa n siprfaqen e brendshme e lidhur
pr ngarkesn n sfer
Fusha n brendi t sfers nuk do t ndryshoj.
Fusha jashta sfers do t zhdukt - intenziteti I
fushs do t jet I barabart me zero.
19
F I E K
132
www.e-Libraria.com
Dielektriku n fushn elektrostatike
Polarizimi I dielektrikut
Njera nga vetit themelore t dielektrikut sht lidhja
e fort e gazit elektronik me molekulat e dielektrikut.
N fushn elektrostatike gazi elektronik do t
zhvendost pr nj distanc t vogl duke mos e
braktisur lidhjen me molekulin e tij.
Elektroni i veqant mund edhe ta lshoj molekulin
me t cilin jan n lidhje vetm nse vepron fush
elektrike e jashme e fort.
Nse paraqitet shpimi i dielektrikut ai bht prues.
1
F I E K
133
www.e-Libraria.com
!"#$%& "
Molekula jopolare
!"#$
"(")*%+#,)"
+
-
+
-
-
-
."/& "(")*%+#,)"
(
Rasti : Molekula jopolare n fushn elektrike
N mes qendrs elektrike t ngarkess negative(gazi
elektronik) dhe ngarkess pozitive paraqitet distanca (
2
F I E K
134
www.e-Libraria.com
Pra molekula bht nj dipol elektrik.
Sa m I madh intenziteti I fushs s jashme aq m
I madh momenti I dipolit p .
Momenti i dipolit, sht i orientuar n kahun e fushs
s jashtme elektrike e cila e shkakton paraqitjen e
dipolit elektrik
Dukuria n fjal paraqitet n t gjitha molekulat e
dielektrikut q ndodhen n fushn elektrike.
3
F I E K
135
www.e-Libraria.com
Ekzistojn edhe materialt te t cilt molekulat e
veqanta paraqiten si dipole, t.a.q molekulat polare.
!
-

-
!
!
molekula polare
Molekula polare n fushn e jashtme elektrostatike E
4
F I E K
136
www.e-Libraria.com
N fushn e jashtme elektrostatike molekula polare
tenton t z at pozit ashtu q momenti I dipolit t
prputhet me kahun e fushs s jashme elektrike.
Kjo nuk do t ndodh n plotni, ngase molekula t
dielektrikt e ngurt sht e lidhur me forca
intermolekulare me molekulat fqinje.
Shmbll: uji - molekula ka efektin polar tepr t
shprehur.
5
F I E K
137
www.e-Libraria.com
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+

-
+
-
+
-
+
-
+
!
Polarizimi i dielektrikut
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
-
+
#$%&'()%* )+,-&.%/-)0&(
Polarizimi i dielektrikut sht proces i orientimit t
dipoleve t dielektrikut n fushn e jashme elektrike.
6
F I E K
138
www.e-Libraria.com
Ndikimi I ngarkesave t dipoleve fqinje brenda
dielektrikut do t neutralizoht por jo edhe ato t
skajshm.
N siprfaqen e dielektrikut paraqiten ngarkesat siprfaqsore.
!"#$"%!#$#! ! '()*+) $,$-#.!-$
/
0
"12.-$)2 )!0+.'23+)4.$
-4")#2"#2
56$"6+)!2 $ "12.-$)+) )+ !"6(-(2.7
* Dendsia e ngarkess s indukuar 0 sht
proporcionale me intenzitetin e fushs elektrike.
7
F I E K
139
www.e-Libraria.com
Vektori i polarizimit dielektrik
Gjendja brenda dielektrikut mund t prshkruht me
vektorin e dendsis s momentit t dipolve.
Ky vektor quht vektor i polarizimit elektrik:
!"#$%&' )'*"+

' )'*"+$,$ &- ,$./%&
*

dV
0
d 1
Njsia matse e vektorit t polarizimit dielektrik sht:
*
Asm As
P

3 2
1 m m
8
F I E K
140
www.e-Libraria.com
Pr shum nga dielektrikt vektori I polarizimit dielektrik
sht proporcional me intenzitetin e fushs n pikn e
vshtruar:
As V As

! 1
2
Vm m m
! #
0
$

$
sht konstant pa dimensione- susceptibiliteti
elektrik i dielektrikut.
Susceptibiliteti elektrik i vakuumit sht zero andaj
edhe vektori i polarizimit sht zero.
9
F I E K
141
www.e-Libraria.com

!
#
!
! #
!
!
#
!
!
#
#
#
#
!$%&'()*&'
Dielektriku n fushn johomogjene E
10
!"#$#%&'"%( "
F I E K
142
www.e-Libraria.com

Vektorin e polarizimit n dielektrik mund ta
paraqesim si fush vektoriale
Vektori i polarizimit e ka:
"burimin n ngarkesn siprfaqsore negative n
siprfaqn e jashtme t dielektrikut, dhe
"humbnern n ngarkesn siprfaqsore pozitive n siprfaqe.
Kto jan ngarkesa t cilat i ka indukuar fusha e
jashme elektrike n procesin e polarizimit (nuk jan
pra ngarkesa t sjellura).
11
143
www.e-Libraria.com
N fushn homogjene vektori i polarizimit dielektrik
ka vlern dhe kahun konstant n tr dielektrikun.
N fushn johomogjene vektori I polarizimit dielektrik
ndryshon nga pika n pik si intenzitetin edhe kahun.
Me futjen e dielektrikut n fushn homogjene e njejta
bht johomogjene.
Fusha n dielektrik do t indukon dipole elektrike,
fusha e t cilve do t superponoht me fushn
primare homogjene.
12
F I E K
144
www.e-Libraria.com
Fluksi I vektorit t polarizimit dielektrik
Vektori I polarizimit dielektrik prhapt vetm brenda
dielektrikut t polarizuar.
"Vijat e tij "burojn nga ngarkesat siprfaqsore t
indukuara negative, e "humbin n ngarkesat e
indukuara siprfaqsore pozitive n siprfaqe t
dielektrikut
Fluksi i vektorit t polarizimit dielektrik definoht
analogjikisht si edhe fluksi i vektorit t intenzitetit t
fushs elektrike:

d ! d #
!
13
F I E K
145
www.e-Libraria.com

!"#$%&'()' + ",-+.%"/"-
d !
!
!

!
#
#
!

#
0
#
1
# #
#
#
2"+3+4-%"45 " #63'%"75'%

0 d ! 1
#

!
Fluksi I vektorit t polarizimit dielektrik npr siprfaqen e mbyllur
14
F I E K
!
!
!
!
!
146
www.e-Libraria.com
Fluksi I vektorit t polarizimit dielektrik npr
siprfaqen e mbyllur S sht I barabart me vlern
negative t ngarkess siprfaqsore t mbrthyer t
dielektrikut nga siprfaqja e mbyllur S
.
Fluksi I vektori t polarizimit do t jet I barabart me zero:
nse me siprfaqen S mbrtheht tr dielektriku,
nse siprfaqja S nuk e mbrthen dielektrikun fare,
si dhe ather nse
dielektriku nuk sht fare I polarizuar.
15
F I E K
147
www.e-Libraria.com
Ngarkesat e lidhura siprfaqsore
Ngarkesa siprfaqsore e indukuar n siprfaqe !
t dielektrikut nuk mund ta "braktis molekulin pr t
cilin sht i lidhur ngarkesa
Kjo ngarkes ekziston vetm kur ekziston fusha e
jashtme elektrike e cila e indukon .
Ngarkesa n fjal ka ndikim n shprndarjen dhe
intenzitetin e fushs elektrike brenda dhe jashta
dielektrikut t polarizuar
16
F I E K
148
www.e-Libraria.com

!

#
0
$
+
+
+
+
+
+ +
+
+
+
+
%&'(&)*'('* * +,-./- &/
0
+
+
+
-*0/1+23( '/ -+(1/-4
+
+
+
+ +

+
0
+
#
+ +
0
+

0
Sfera e ngarkuar n vakuum
17
F I E K
149
www.e-Libraria.com

!"#$%&'( " *%+%
,
" #-(+."&%& &'/%+01

!
0 /
!
!
+
p
+
+ !
!
+
$"#$%&'( &'/%+20 $"#$%&'( &'/%+2
+
+ + !
!
#-(+."&%& &% &2"+%& #-(+."&%& &% '#$3.3(+
+
+
+
+

!
+ 0
!
+
+
4#*"#5'*"*' ' 23&6%& #%
+
+
! +
+ +
!
#% &'/%+20 *% &2"+%&
+
!
+
!
+
+
+ 0 / !
!
, 7
0

0
4#*"#5'*"*' 4 23&6%& "8".*+'." 4#*"#5'*"*' 4 23&6%& "8".*+'."
#% $'"8".*+'.
#% 9(.33:
$'"8".*+'.3
Sfera e ngarkuar n dielektrik , 7 ,
0 0
18
F I E K
150
www.e-Libraria.com
Permitiviteti i dielektrikut
N definicionin e vektorit t polarizimit dielektrik
sht futur nocioni susceptibiliteti i dielektrikut !
e
:
!
#
0
$
Shpesh prdort konstanta % konstanta dielektrike
relative.
Vlen:
1
% $
19
F I E K
151
www.e-Libraria.com
Konstanta dielektrike relative ! sht nj numr i cili
na thot sa her nj dielektrik e zvoglon intenzitetin e
fushs elektrike n krahasim me fushn n vakuum.
Konstanta dielektrike relative :
pr vakuum e ka vlern 1,
n rastin m t shpesht t dielektrikt e rndomt
vlera sillt prej 3 deri 10, por mund t jet edhe m
e madhe
pr ujin e destiluar e ka vlern 81.
Fusha homogjene n ujin e destiluar do t jet pra
81 her m e dobt se n vakuum!
20
F I E K
152
www.e-Libraria.com
Pra, konstanta dielektrike relative
r
sht nj numr I cili na
thot sa her nj dielektrik e zvoglon intenzitetin e fushs
elektrike n krahasim me at n vakuum.
Kjo sht madhsi pa dimensione.
Ndikimin e dielektrikut n intenzitetin e fushs e
prcakton konstanta dielektrike absolute (permitiviteti):
( 1 )
0 ! 0 #
Permitiviteti e ka njsin matse si edhe permitiviteti
i vakuumit.
21
F I E K
153
www.e-Libraria.com
Ligji I prgjithsuar i Gaussit
Ligji i Gaussit vlen pa asnj kufizim- edhe pr
dielektrikun e prfshir plotsisht ose pjesrisht nga
siprfaqja e menduar.
!"#$%&'()' + ",-+.%"/"- !
!
!
!
0 !
# #
#
#
#
#
1"+2+3-%"34 5 #62'%"74'%
#
0
1 ,
0
0
,

"

0 " 1
2
0 8 d !
"

!
0
22
F I E K
!
!
154
www.e-Libraria.com

!"#$%&'# & )*$*
+ d , =
-.
}
& /0*$)12&$ 3"# ,
,
3
- + -
E
4 .

-
E
4 = 1
5 d , = = =
}
c c
,
0 0
3

1
673* & 38&8)*
= - + d ,
E
4
& 43)&"$4/4)
}
}
c
0
4 = 1
{
,

23
F I E K
155
www.e-Libraria.com
!

c # d $ + % d $ = &
0
E
'
} }
' = 1
$ $
!

( c # + % ) d $ = & c # + % = (
0
E
' 0
}
' = 1
$
!

)*+,-.' ' /01*!2-3453
( d $ = &
E
2'*6*+,.'+*
' = 1
$
24
}
F I E K
156
www.e-Libraria.com
Vektori i zhvendosjes dielektrike
N shprehjen e prgjithshme t ligjit t Gaussit promovuam
vektorin e ri: at t zhvendosjes dielektrike (vektorin e indukcionit
elektrik ose vektorin e dendsis s fluksit elektrik):

! = c # + $ = c # + c _ # =
0 0 0 %

= c ( 1 + _ ) )# = c c #
0 %
0
&
Vektori i zhvendosjes dielektrike n dielektrikun izotropik sht

! = c c # = c #
0 &
Njsia matse pr vektorin e
As ' As
| | ! = | c | || # | =
2
Vm m m
25
zhvendosjes dielektrike :
F I E K
157
www.e-Libraria.com
Fusha elektrike n kufirin n mes dy dielektrikve

1 0 ! 1 2 0 ! 2

# #
0

0
$ #
$
#
1 1 1
2 2 2
$ $
1 2
#
1 2
%&'(!( )* +*, -.
#

1 1 2 2
-(*/*01!(023*
#
2 1
Fusha elektrike normal mbi kufirin ndars
26
F I E K

#
158
www.e-Libraria.com
!"#$%$ '( )*+ ,-

1 0 %
1
,$*.*/0%$/(1*
2'0*'3$0*0$ $ #"+4(+
5 5
*.*/0%$/*
1

1

2

1 2
5

2 0 % 2
.
5 5
2
5 5
1 2
6 6 6
1 2 1 1 .

6
1 2 2

Fusha paralele me kufirin ndars n mes dielektrikve
27
F I E K
159
www.e-Libraria.com

!1
"

1 0 $ 1
! ! !
1 " 2 " "

!
1
1

! sin sin
!1
%
1 1 2 2
!2
"
!
1 %
2

2
! ! !2
%
2 % 1
2

2 0 $
28
Intenziteti I fushs elektrike n mes dy shtresave dielektrike

(1)
(2)
F I E K
160
www.e-Libraria.com

!1
"
! ! !
1 $ 2 $ $

! cos

1

1 1
!
1
1 0 % 1
!1
$
! cos
2 2

!
2 0 % 2

1 " 1r
2
!2
$

!
2 " 2r
!
2
"
!2
Vektori i zhvendosjs dielektrike n kufirin n mes dy dielektrikve
29
(1)
(2)
F I E K
161
www.e-Libraria.com
!"#$%&"'( *(%& +, - sin sin
1 1 2 2
#*./01&2# +3# 4(5#2+($&"'(
6 cos cos
1 1 2 2
6 -
tg
1 1

tg
2
Kjo barazi njihet si Ligji I thyerjes s vijave t fushs
30
2
F I E K
-
6
162
www.e-Libraria.com
Fortsia elektrike e dielektrikut
Nn veprimin e fushs elektrike t jashme intenzive
forcat n ngarkesat elektrike n dielektrik mund t
bhen m t mdha se sa forcat t cilat i mbajn
ngarkesat "t lidhura pr molekula t dielektrikut.
Vie deri tek shpimi elektrik I dielektrikut (izolatorit).
Vetit dielektrike gadi n moment zhdukn
Intenziteti I fushs (homogjene) elektrike n t cilin
vie deri te shpimi I dielektrikut- quhet fortsia
elektrike e dielektrikut
Vakuumi sht izolator ideal - e ka fortsin elektrike
t pakufishme.
31
F I E K
163
www.e-Libraria.com
Llojet e dielektrikut
Llojet e polarizimeve
Procesi i polarizimit n shum nga dielektrikt
sht tepr i ndrlikuar.
Llojet e polarizimeve:
polarizimi elektronik,
polarizimi releksues
feroelektrikt,
Lloji I veqant I polarizimit
polarizimi I prhershm.
32
F I E K
164
www.e-Libraria.com
Polarizimi elektronik :
dielektriku nuk ka molekula dipole ,
permitiviteti sht konstant,
praktikisht sht momental.
Polarizimi releksues:
dielektriku ka molekula dipole ,
polarizimi mundt t jet kohgjat (deri disa or),
permitiviteti ndryshon me orientimin e numrit m t
madh t dipolve kah fusha.
Feroelektrikt - Me zvoglimin e fushs ruajn polarizimin
Bhet fjal pr polarizimin remanent.
33
F I E K
165
www.e-Libraria.com
!
#$%&' &%(')%)*%
% +%,*-&.* !
/
Varsia e D dhe E te feroelektrikt

34
F I E K

166
www.e-Libraria.com
Elektrett
Elektrett jan dielektrikt me polarizim permanent.
Polarizimi permanent - dielektriku sht n gjendje
t lngt dhe futet n fushn elektrike dhe pastaj
fortsoht (me ftofje ose polimerizim).
Molekulet - dipolt mbesin gjat ksaj n pozitn e
tyre sikurse kur kan qen n fushn elektrike .
35
F I E K
167
www.e-Libraria.com

KAPACITETI ELEKTRIK
Kapaciteti i trupit t vetmuar
Kapaciteti i sfers s vetmuar
!
#
$
%
2
4 &

0
'(%)& *+ %,-+.'&/0 1+ %'0.+%
$
+
+
+
+
+
!#
+ +

+
% +
+
!
+
#
4 &
+ 0 +
+
2310*4,&5, *6&7 -,#+% .0'0.0*10 *+
+
+ &
+
+ +
+
89&.#0%& *+ %'0.+
+
:&-&4,101, , %'0.+%
+ +
+
!
%
;
4 &
%
0

%
2310*4,&5, , %'0.+%
Sfera e elektrizuar n vakum
1
F I E K
168
www.e-Libraria.com
!
Raporti n mes ngarkess elektrike dhe
potencialit sht.

#
4 $
0
!
#
%
4 $
#
0

#
Raporti ndrmjet ngarkess dhe potencialit t sfers
sht vler konstante - kjo vler quhet kapacitet.
Kapaciteti i sfers nuk varet prej ngarkess, por
vetm nga dimensionet e sfers.
2
F I E K
169
www.e-Libraria.com
Kapaciteti i trupit t vetmuar prcues
do trup prues i ngarkuar do jet n nj potencial t caktuar
Pr do trup fardo forme, kapaciteti i tij ka vlern:
!"#"$%&'&% % &)*#%&
+,")-'." ' &)*#%&
/
0

12&'3$%"4% % &)*#%& &5 3,")-*")
Kapaciteti sht aftsia e trupit q n vete t pranoj ngarkes.
Kjo sht vler konstante e cila nuk varet prej vlers
s ngarkess- ekziston edhe ather kur nuk ka ngarkes.
3
F I E K
170
www.e-Libraria.com
!
# $
%
Njsia matse pr kapacitet nga definicioni i kapacitetit:
!
C As
(farad)
# F

V
V
Faradi sht njehsi jopraktike pr t shpreh kapacitetin e trupit.
Kapaciteti i Toks (n form sfere) sht prafrsisht
0.7 mF.
Pr ket arsye n praktik prdoren njsit m t
vogla: F dhe pF.
4
F I E K
171
www.e-Libraria.com
!
# $
%
Kapaciteti ndrmjet dy trupave t izoluar
!"#"$%&'&% )*+,-.'& )/",0'1" )+
*2 &,3#"4' &' '5'0&,%
).+,%) &,3#&
67,$" ' 6318+1 '5'0&,%0'
9

12
&
:
;
&
12

&
1
&
'
'
&
'
&
&
'
:
' '

2
<')1%7)% )*+,-.'& '
*2 &,3#"4' &+ )/",03", '
=7&')$%"5% % &,3#%& &+ #",+ '
;
12 1 2
=7&')$%"5% % &,3#%& &+ *2&+
Dy trupa t izoluar t ngarkuar me parashenja t kundrta
5
F I E K
Q
172
www.e-Libraria.com
!
# $
njsoj si edhe te trupi i vetmuar kapaciteti nuk varet
prej tensionit ose ngarkess- por vetm prej forms
gjeometrike dhe vetive t materialit dielektrik q
ndan trupat n fjal.
Kapaciteti ekziston ndrmjet do trupi prques q
ndodhn n (t ndar ndrmjet me) dielektrik.
Por n disa raste sht e dshirueshme q kapaciteti
t jet sa m i vogl.
Thn thjesht n teknik duhen kapacitete
me vler t caktuar (varsisht se ku prdoren).
6
F I E K
173
www.e-Libraria.com
!
# $
Kondensatori i rrafsht
2
!
! #
!$%&%'()$'*
+
+
%
& ,%-!./$0 % 1&*'/$( %&%'()$'
,
+
2&&0'0
%
& 2&&0'0
,
2.)3*%/%
2.)3*%/%
%
&
#

0
)
%
&
4-(%-/$(%($ $ 1*/5./ %&%'()$'%
#
#
%
&
,
6
%
&

0 )
&
%
7*/50 ./5(. 5898:;%-%<

=
7
F I E K
174
www.e-Libraria.com
!
# $
%
Intensiteti i fushs elektrike dhe tensioni:
! #
#$
%
& %$
'
0 ( 0 (
'
0 (
Kapaciteti i kondensatorit t rrafsht:
&
%
#$ # '
0 (
$
)
r '
0
$
*+( ,-./, $.,0,
/10-2302 0, -4561/ 1
430$10-5/3(2/
Kapaciteti nuk varet prej ngarkess e as prej
tensionit ndrmjet elektrodave.
8
F I E K
U
175
www.e-Libraria.com
!
# $
Kondenzatori sht element q ndrtoht me qllim
q t montoht (t jet pjes) n qarqet elektrike.
T dhnat bazike t cilat definojn kondenzatorin
jan : kapaciteti dhe fortsia dielektrike (dhe ky
shnim sht dhn n ID e kondensatorit).
i pr kondensator sht: dy vija paralele
ndrmjet veti, me shnimin " prbri :
"
9
F I E K
176
www.e-Libraria.com
!
# $
Elektrodat e kondensatorit jan folie t holla metalike
te cilat s bashku me foliet dielektrike ne mes tyre
mbshtjellen n form cilindri.
N praktik :
njra elektrod sht elektrolit,
izolimi n mes elektrodave sht shtresa e oksidit e cila
nga prania e elektrolitit formoht n folin e aluminit.
Kondenzatort elektrolitik I ruajn vetit e tyre
themelore vetm kur kyen n burim dhe at n
polaritetin prkats t burimit.
10
F I E K
177
www.e-Libraria.com
!
# $
%
Lidhja e kondensatorve
Lidhja paralele e kondensatorve

! !
! !
1 #
2 $
% % % %
1 2 $ # &

Te lidhja paralele vlen:
& & & & &
1 2 $ #

!
! ! ! ! !
1 2 $
#
%
&

Kondensatori ekuivalent (i barasvlershm)

11
F I E K
178
www.e-Libraria.com
!
# $
Lidhja paralele t gjith kondenzatort jan t lidhur
n tensionin e njejt !.
Ngarkesa e tr shuma e t gjitha ngarkesave
(nse kondenzatort nuk kan qen t ngarkuar
paraprakisht):
" "
$ $ ! %

&

&
& 1 & 1
Kapaciteti ekuivalent-hersi mes t ngarkess dhe tensionit:
"
$
% %

&
!
& 1
12
F I E K
179
www.e-Libraria.com
!
# $
%
Lidhja n rend (seri) e kondenzatorve
! ! !
!
#
# # #
1
2 $
%

&
& & & & &
1 2 $ %
! ! ! ! !
1 2 $ %
13
Lidhj a seri e kondenzatorve

F I E K
180
www.e-Libraria.com
!
# $
Lidhja n seri- n t gjith kondenzatort ngarkesa
sht e njejt Q! (nse kondenzatort nuk kan
qen paraprakisht t ngarkuar).
Tensioni I tr shuma e t gjitha tensioneve n skajet :
" "
1
$ $ %

&

'
& 1 & 1
&
Kapaciteti ekuivalent hersi mes ngarkess dhe tensionit:
"
% 1 1 1
'
ose

"

$
1
' '
& 1
&

'
& 1
&
14
F I E K
181
www.e-Libraria.com
Lidhja e przier (e kombinuar) e kondensatorve:
1 1 1

! ! ! !
!
1 2 3
2
!

! !

!
1 2 3
1 !
! ! !
1 2 3
!
3
!
Lidhj a e przier e kondensatorve !
1 ! !
2
3
!
# $
%
F I E K
182
www.e-Libraria.com
Prllogaritja e kapacitetit
Kondenzatori i rrafsht dyshtresor
! !
1 2
#
$ $ $
1 2
%
# #
$

1
1 2
& , &
1 2

1
%
'()*+,- ./0+)12.,3+4-5.
6
6 6
0
1 2
16

2
$
2
!
# $
%
F I E K
183
www.e-Libraria.com
!
# $
%
Kondenzatorin dyshtresor mundemi ta transformojm n
lidhjen serike t dy kondenzatorve t rrafsht njshtresor.

1 2

1 2

1 2
!"#$% '()*+,-,
1 1 1 .
1 2
/
/ / / 0 0
1 2 1 2 2 1
17
F I E K
184
www.e-Libraria.com
!
# $
%
! !
#
1 2
$ $

%
1 2
% %
0
1 2
&
'

1 2
0 %
% % %
2
1
% %
0
1 2
()*+ ,-.-,-/0- %1

0
%
2
#
2-*03,) 4 567-/!389:8 !)-;-*0,)*- #,
fushs E, potencialit
%
% %
t kondenzatorit t
rrafsht dyshtresor 0
1 2
18
F I E K
185
www.e-Libraria.com
!
# $
%
Kondenzatori cilindrik

!
2 #

$
2 #
0 #
%
1 %
%
2
#
2
%
2
& $ d # ln

2 %
%
0 # 1
1
'()#*+,) + -.#. /0)-.,1) + *234+35)-2#1-

0 #
6 2 6
0 #
7
%
&
2
!+34.,1) 61302#+ + 3()#*+,.,
ln
Fig.:Prerja terthore e kondensatorit cilindrik
%
1
19
F I E K
186
www.e-Libraria.com
!
# $
Forcat dhe energjia n fushn elektrostatike
Forcat n fushn elektrostatike
%
!"#$%&
%
1 2
d (
%
1
%

1
)
%
12
%
&
&
%
&
% d (
% 2
&
& &

&
2

d * &
1
&
Forcat n fushn elektrostatike
1
F I E K
187
www.e-Libraria.com
!
# $
%

1 d !
1 1
0
# $
1 12

2
4 $
!
0
12
1

d % # d & # d !
1 2 1 2 2
Forca logaritet mbi baz t intenzitetit t fushs t vetm
nj trupi n vendin e trupit t dyt (n prputhje me ligjin
e Coulomb-it)
Forca e tr n mes dy trupave t ngarkuar:

% d % # d !
1 2 2

! !
'
'
2
F I E K
188
www.e-Libraria.com
!
# $
%
Forcat n kondenzatorin e rrafsht
! # # #
1 2
!$%!&'() '(*&+, $ %-)+.$'&'
& '
/
/ /

&
'
#
&
'

0%1$%2, ( 34'5&' $6$.1+(.$
0
+
&
S
7( %8$+&' *66).&9

'
2
&
#
1
:
1
&
'
2
0 +
: 2:
1
& '
0%1$%2, ( 34'5&' $6$.1+(.$ %& ;$' !<
*66).)=$ 734'5) $ !< *66).)=$ ;$
%-)+.$') 1& .4%!&+1)9
3
F I E K
189
www.e-Libraria.com
!
# $
%
&
'
! # ! $ ! $
%
2 2
1
&
'
2
0 &
'
&
&
'
'
&
&
'
d ' % #
1d
2
&
'
2

' d ' d $
d $

2
2

2
2
$ $
0 &
0 &
2 2 $(
2 2
#
$
2 2 $
0 & 0
&
Forca sht terheqse ngase ngarkesat n pllaka
jan me parashenj t kundrta (Ligji I Coulomb-it)
4
F I E K
190
www.e-Libraria.com
!
# $
%
&
'
! !
#
&
'
&
'
&
'
&
'
&
'
Forca n dielektrikun lvizs n
'
&
mes pllakave t ngarkuara

0
$
Forcat n fushn elektrike- tentojn t rrisin kapacitetin
n mes pllakave t ngarkuara me ngarkesa t kundrta
5
F I E K
191
www.e-Libraria.com
!
# $
Energjia n kondenzatorin e ngarkuar
!
Forca terheqse n mes t pllakave:
2
#
%
&
$
# #
&
%
2 %
0
&
%
0
Puna mekanike e nvojshme pr
&
% zhvendosjen e pllakave pr !&'
&
% d A $ !&
&
%
$ $
Puna mekanike e nevojshme pr
%
%
&
zhvendosjen e pllakave
prej &(0 !)*+ &(!'
2
&
0
#
, $! !
2 %
0
6
F I E K
192
www.e-Libraria.com
!
# $
%
Kjo pun (energji) ndodhet (ku tjetr perveq)n kondenzator:
2 2
! #
!
0
$ %

&%
2 0 # $ 2
!'

2 2
%'

2
Kjo sht energjia e prqendruar n fushn
elektrostatike n mes elektrodave t kondenzatorit.
7
F I E K
C
193
www.e-Libraria.com
!
# $
e kondenzatori I rrafsht fusha brenda pllakave t
kondenzatorit sht homogjene.
Dendsia e energjis s fushs elektrostatike sht
e barabart me energjin n raport me vllimin e
dielektrikut t kondenzatorit:
!
2
2
2
# 1 $%
%

%
$
&
# '
(
2
) 2 !& 2 2 &
$
)$
%
2 2
*
* +* +
&
'
#(
*
2 2
2
8
D
F I E K
194
www.e-Libraria.com
!
# $
Pr fushn johomogjene vlejn raporte t njejta.
N fushn e till dendsia e energjis ndryshon nga
pika n pik. N kt rast nuk mund t llogarisim
me madhsi t fundme. N rastin e till llogaritja
bht prmes madhsive t vogla elementare
infinitizimale:
2
! #
$
%

#&
'$
! ( 2
2
'
2

9
F I E K
195
www.e-Libraria.com
Rrjetet elektrostatike
I presupozojm:
forcat elektrolvizore me kahun dhe intenzitetin dihen
kapacitetet e t gjith kondenzatorve jan t ditura
ngarkesat paraprake (ose tensionet), nse ekzistojn.
!1 !3 Lypset caktuar vlera dhe
polariteti i:
! # #
#
!
!
ngarkess dhe
"1
"3
#1
#2 !
#
#
"2
tensionit n kondenzator
!2
Vlen ligji i par dhe i dyt i Kirchhoffovit pr rrjetet
elektrostatike pasi t arriht gjendja stacionare.
1
+
F I E K
196
www.e-Libraria.com
Ligji i par i Kirchhoffvit pr rrjetet elektrostatike:
! !
# #

$

0 $
$ 1 $ 1
Shuma algjebrike e ngarkesave t kondenzatorve t
lidhur pr nj cilndo nyje t rrjetit sht e barabart
me shumn e vlerave fillestare t ngarkesave t
kondensatorve t kyur
#$ ngarkesa e fundme e kondensatorit !,
#0$ ngarkesa fillestare.
2
F I E K

197
www.e-Libraria.com
Ligji i dyt i Kirchhoffit pr tensionin n rrugn e
mbyllur (konturn) t rrjetit:
! #
$ %

&

'&
& 1 & 1
Shuma algjebrike e forcave elektrolvizore n
kontura t rrjetit sht e barabart me shumn
algjebrike t tensioneve n kondenzator pr kahun
e zgjedhur t orientimit t konturs.
$& forcat elektrolvizore,
%'& tensionet n kondenzator
3
F I E K

198
www.e-Libraria.com
Vlen:
!
#
$
%#
&
#
Ligji I dyt i Kirchhoff-it i shprehur m ndryshe:
' (
!
#
)

#

&
# 1 # 1
#
4
F I E K
199
www.e-Libraria.com
!1

!3
#
! !
#
!
#
#
$1
$3 #
%1 %2 #
!
!
!2
$2
&
&&
'
!"#$%& & ()*+* $,$-%"./%0%&-
Ngarkesat fillestare n kondensatoret e rrjetit:
$
01
= 0 As
$
02
= 0 As
$
03
= 0 As
Polariteti i tensioneve n kondenzatort supozoht !
5
F I E K
()*#+ #, '
-#./+ &, &&
Shmbll :
200
www.e-Libraria.com
Ekuacioni I nyjas ekuacioni i ngarkesave:
!"# % ...
& & & 0 & & &
1 2 3 1 2 3
Ekuacioni I konturave - ekuacioni i tensioneve:
" ... ' ( ( ( ' (
1 )
1
)
2
)
2
1 )
1
""...
' ( ( ( ' (
2
)
2
)
3
)
3
2 )
2
Tensioni:
' * ' *
1 1 2 3
( ' (

)
1
1 )
2
()
2
* * *
1 2 3
( ' (
)
3
2 )
2 6
F I E K
201
www.e-Libraria.com
!1 "01 !3
#
!
#
! !
# #
!
#
#
"1 "3
%1 %2 #
!
!
!2
"2
&
&&
'

Rrjeti i dhn
elektrostatik
Ngarkesat fillestare :
"
01

"
02
= 0 As
"
03
= 0 As
Nse jan dhn tensionet fillestare n kondenzator,
duht s pari me i caktuar ngarkesat fillestare!
7
F I E K
Shmbll :
202
www.e-Libraria.com
Ekuacioni i nyjes ekuacioni i ngarkesave !
! ...
# # # # # # # #
1 2 3 01 1 01 2 3
Ekuacioni i konturave - ekuacioni i tensioneve !
$ ...
% & & & % &
1 '
1
'
2
'
2
1 '
1
$$...
% & & & % &
2 '
2
'
3
'
3
2
(
)

Ecuria e mtejme e zgjidhjes sht e njejt si n
rastin e rrjetit me kondensator paraprakisht t
pangarkuar zgjidhja sht tjetr!
8
F I E K
203
www.e-Libraria.com
Manifestimet e fushs magnetike
Vetit e magneteve permanente
!"#$% % '()*+,%,
-./% 012*(3 *+#,"(4+
-./% '()*+,%.
52$61(, '+,(4%.+
1
Shufra nga magneti permanent
204
www.e-Libraria.com
! #$%&'(
)*+, -./012 0%34$15% )*+, -./012 0%34$15%
Magneti permanent I prer n dy pjes t barabarta
2
205
www.e-Libraria.com
! # !
#
$%&'( ' )*+,-.(/ ('.012'+
! # #
!
$%&'( ' +3'3(/ ,-4%0-+
Forcat terheqse dhe dbuese n mes poleve t magneteve permanente
3
206
www.e-Libraria.com
Vetit themelore t magnetit permanent:
trheqja e materialeve 'feromagnetike' (hekuri, nikli,
kobalti),
veprimi bht pa prekjen direkte,
kan dy pole - verior dhe jugor - t cilt nuk mund t
ndahn,
polet e njejta terhiqn, t kundrtet dbohn.
Magnetet permanent natyror jan copat e xehs s
hekurit, magnetitet (FeOFe2O3).
Magnetet permanent punohn nga legurat e veqanta t cilat
prmbajn sasi t konsiderueshme t lantanideve
(tokat e rralla ).
4
207
www.e-Libraria.com
Polet I shnojm me simbolet ! dhe " (!outh - "orth).
Nse magneti permanent mund t rrotulloht
perqark boshtit neutral, perher do t zn poziten e
drejtimit veri-jug.
Magneti till vogl quht gjilpra magnetike
Kjo ndodh kshtu ngase Toka sht poashtu magnet.
Polet e toks
poli magnetik jugor ndodht n polin gjeografik verior,
poli magnetik verior ndodht n polin gjeografik jugor
5
208
www.e-Libraria.com
Fusha magnetike
!
#
$
!
Bobins si magnet
%
6
209
www.e-Libraria.com
!
!
!
!
!
#
!
!
#
Fusha magentike e bobins
7
210
www.e-Libraria.com
Nse rryma rrjedh npr bobin, ajo do t
komportoht sikur me qen magnet permanent.
Fusha magnetike e bobinws mund t
hulumtoht brenda dhe jashta bobins permes
gjilpers magnetike.
Fushn magnetike e paraqesim me vijat e fushs.
Vijat e fushs magnetike jan vija t orientuara t
imagjinuara n fushn magnetike.
Dendsia m e madhe e tyre -intenzitet m I madh I fushs
Veprimin e magnetit n distanc mund ta
shpjegojm me ekzistimin e fushs magnetike
perqark magnetit.
8
211
www.e-Libraria.com
Vijat e fushs jan t orientuara fusha magnetike
sht fush vektoriale.
Vijat e fushs magnetike jan vija t mbyllura n vetvete
dalin nga poli verior,
hyjn n polin jugor,
mbyllen npr trupin e magnetit.
Fusha magnetike teorikisht prhapt deri n pakufi,
por zvogloht me rritjen e distancs ( largimin) nga
magneti .
9
212
www.e-Libraria.com
Ligji i Bio-Savar-it

!
#
d $

0

0
! d % &
&
&
&
d $
d %
0
2
4 &
Ligji I Bio- Savarit mbi indukcionin e
elementit rrymor " # l n nj pi k t fushs/hapsirs

1
213
www.e-Libraria.com

0

! ( d # $ )
d % =
0
2
o
4 t
$

!
d #
&
$

0
$

0

! d # $
'
0
% =
2
4
t
' $
!()*+$,-, (./.$ ).$. 01()2$.(
Indukcioni magnetik I rryms linjore
n konturn e fardoshme t mbyllur C
2
214
www.e-Libraria.com
Fusha magnetike prqark pruesit
!"#$% ' ()*+,* -$./'%"0'
1,23$20 1,24)'*"% #$/, 22$%+,
5
6
Kahu I fushs magnetike
prqark pruesit vijdrejt
Rryma npr prues krijon prqark tij fushn magnetike
12
215
www.e-Libraria.com
Kahu I fushs magnetike n lidhmeri me kahun e rryms
caktoht me rregullen e dors s djatht:
pruesin e prthekojm me dorn e djatht ashtu q
gishti I madh tregon kahun e rryms n prues,
gishtat mbrthyes tregojn kahun e vijave t fushs magnetike.
Fusha magnetike do t dobsoht nse largohmi
nga pruesi- ashtu q n pikat n pakufi bht
zerro
13
216
www.e-Libraria.com
!
#
$
!
%
Kahu I fushs magnetike t bobins
14
217
www.e-Libraria.com
Rregulla e dors s djatht vlen edhe pr
kahun e fushn magnetike t bobins:
mbshtjelln e perthekojm me dorn e djatht
ashtu q gishtat e mbrthyer tregojn kahun e
rryms n mbshtjell

gishti I madh dfton kahun e vijave t fushs
magnetike
Fusha sht m intenzive brenda bobins aty
Indukcioni sht maksimal.
15
218
www.e-Libraria.com
Forcat n fushn magnetike
Forca n pruesin n fushn magnetike

!
# !
$

% $#!
%

#
N prgjithsi:

% $ # !
16
Forca n pruesin e drejt n fushn magnetike
219
www.e-Libraria.com
Kahu i forcs caktoht me rregulln e dors s majt
dorn e majt e vndosim ashtu q vijat e fushs
bien mbi shuplakn e dors ,
gishtat tregojn kahun e rryms n prues
gishti i madh tregon kahun e forcs n prues.
Kjo rregull vlen vetm nse vijat e fushs
magnetike jan pingul mbi pruesin (! B).
17
220
www.e-Libraria.com
Prgjithsisht sforca sht e barabart me:

! # $ %

Forca
!
sht madhsi vektoriale, si edhe fusha
%
Rryma # sht madhsi skalare e
madhsia $ &' &'('&)*( vektorial.
Gjatsia e pruesit $ ka t bj vetm me
gjatsin e pruesit q ndodht n fushn me
indukcion %.
Vet prusi mund t jet m I gjat, dhe patjetr duht q
qarku elektrik t mbyllet
18
--
221
www.e-Libraria.com

d !
#

d $
%

d ! % d $ #

#

! d ! % d $ #

$
19
Forca n pruesin vijprkulur n fushn magnetike johomogjene
222
www.e-Libraria.com
Forca n ngarkesn n lvizje n fushn magnetike

!"#$%&'()* $ ,'-).%'(
(' /0*12$('(
3415* /' /0*12$(' 6
- 7
8
6 7 , 9
7 ,
&
7
8 ,
9 -

& &
-

6 7-8

6
8
-
prgjithsisht:

6 8 - 7
Forca n ngarkesn n lvizje n fushn magnetike homogjene
20
7
223
www.e-Libraria.com
Efekti I Hollit
! #
!"#$%&'( * '+,-.%#
( .&,"/%0#
$%
*
1

2
&
*
Efekti I Hollit me bartsit
negativ t ngarkesave

3
N tehet e pruesit t shtypur n fushn magnetike,
kur n te rrjedh rryma, paraqitet ndryshimi I potencialit.
21
224
www.e-Libraria.com
Sondat e Hollit kan zbatim praktik t madh-
sidomos n matjen e indukcionit magnetik.
Fushn magnetike mund ta krijon ndonj rrym tjetr -
tensioni I Hollit mund t jet proporcional me
prodhimin e dy rrymave.
Kjo mundson ndrtimin e instrumenteve pr
matjen e forcs
22
225
www.e-Libraria.com
Qarku rrymor si dipol magnetik
!"#$%&'# )#"*&+,%& & )&*-.#$
/
!
)
01$2# *3 *"#$%&'3

)1)&*+, 4 -,516,+ 0 7 /
)

6

) / 6
'8.9$# )#"*&+,%&
0
)
', -,516

#
/ : ) 7
)
:1)&*+, *3 -,516
Kahu I momentit t dipolit sht nga poli jugor kah ai
verior
23
7
_
226
www.e-Libraria.com
Polet magnetike munden t ekzistojn si t pavarur
Shufra magnetike mundet t trajtoht si dipol, me n
vendin e polit verior mund t paramendoht ngarkesa
magnetike pozitive, e n vendin e polit jugor ajo magnetike
negative.
Momenti i dipolit definoht si vektor i prodhimit t
gjatsis s magnetit dhe ngarkess magnetike.
Kahu I momentit magnetik t dipolit magnetik sht
prej ngarkess magnetike negative kah ajo pozitive
prkatsisht nga poli jugor kah ai verior.
24
227
www.e-Libraria.com
! "#$
& sin

$
"

$

&
&
'
()*+, " -*#. /0)1*23 #

! "#$
'
/0)1* 4. -3)5,3674
8 ! & sin
4. /,6+.4 +090:;343
90934<7 4. &7-0#74
Qarku rrymor si dipol magnetik
25
228
www.e-Libraria.com
!"#$%&' %) *'+",'%
! -* sin
. , / * sin
, * 0
. / 0 sin

# /
! . 0 /
0
/
!"#$%&' . *'+",'&

# . 0
Qarku rrymor tenton t rrotulloht ashtu q siprfaqja
e saj t zn poziten pingule mbi fushn magnetike
26
229
www.e-Libraria.com
Indukcioni magnetik n aksin e dredhs rrymore
rrethore

!
d #

2 2 2 $
d % & & $ '
()*
d %

0
&
&
$
&

2 2
$ $ '

'
0
+ ' , 0 , 0 d #
'
,
d d # sin
- #'

'
.

d%
'
d#
/0 $1()* 2 3&2342( &&!56&2 &&2746&2 )*3819)6*) 1$ :2705 *;0 165<6*2*7=
$70 *0 3&2;7)5 70 >6(47)7
3
230
www.e-Libraria.com

0

! (d # $ )
% & =
0
2

4 t $
d # $
! d #
0
d & =
2
= d & sin
= & = & = d &
4 t $
' '
}
}
(
(
) )
sin o = =
2 2
$
) + '
2 t ) *
!)
! !
3 0
0 0 =
= sin o d # = sin o
3
*
}
* *
4 t $ 2)
0
2 ( ' + )
)
+,$-.,/$-- $$,/0-/
4
231
www.e-Libraria.com
!
#$
%
0
&

3
! !
2 ' $
()* '!!$ +,-./0+1,+ 2314)516)7
$
8*181*0+1,$5+967 :; 96/$55;, ;
&

7*;7) 7) 5$*4)9+9) ,) <=$5) 0
'
&
2
#
#
0

&:$'
>
2 $
'
0
Indukcioni ka vlern maksim. n rrafshin n t cilin shtriht dredha rrymore
Jashta dredhs prndarja e indukcionit nuk mundet t llogaritt thjesht
5
232
www.e-Libraria.com
Unazat e Helmholtz-it
Kto fan dv dredha me rrvm t nfeft
n distanc reciproke sa rre:fa e tvre
ashtu q boshtet iu perputhn
2
"
1
Fusha re:ultante magnetike n
boshtin ! n pikat n mes una:ave
sht gadi konstante #
# # #
$
1 2 0
#
#
1
2
"
"
$
0
6
233
www.e-Libraria.com
Indukcioni magnetik n aksin e solenoidit
t rrafsht
Vijat e fushs magnetike nasolenoidin e rrafsht
7
234
www.e-Libraria.com
!

d
#!
d ! d $
%
&

d '
(
) $ % ctg
) $
$ ) % ctg
$ d $
)
&
#!
*+,-. /,012, 0-132/
d $
0
d !
3
0 &
3
d ' sin
/45
2 %
2 %
8
235
www.e-Libraria.com
d

2
!

1

d #
$
d %
% & ! ctg
!
d % d
2
'(
sin
d %
0
'(
) 3
0
d # sin
sin d
2 !
2
)

2
'(
'(
0
0
# sin d
cos cos

1 2
2 )
2 )

1
9
236
www.e-Libraria.com
d o
o2
!
o
1
o
!
d #
$
%&'()*+,&+ &- !).+& / .,0/&,+'+1 d 2
34(5- 1- 67!1- 8099!:
;- <+)!1 / .)!7.45/
;%
0
# =
2 0
&- 5/.
;% ;% 1 ;% 1
0 0 0
# =
# = #=
2 2
0 2 0 0
!
2 !
|
|
1 +
1 +
|
|
;67!7.4-5 .+ <-> 1,>(.+&
0
0 .
.
10
% & ' ( ) * +, & + & - ! ) . + & / . , 0 / & , + ' + 1 .4(5- 1- 67!1- 8099!:
&- .)!7/ &- ?/&'->
237
www.e-Libraria.com
Forca n mes dy dredhave rrymore

d ! #

$%&'() '*(+, ,+
-&,+ & ./011*% 2+
3)%4*2 &1&4,%54
6
+7(,+ & '5,*%8

d ! d 6 1 #

#

62'*495:252 .*2' ,)
! d ! 6 d 1 #
7(4)4,:2 2':2-+
%%0.+ ,-&,+%

1 1
Forca n kontur e ndodhur n fush magnetike
11
$%&'()
' 1

238
www.e-Libraria.com
!

2
d#
o
1
d$
2

d$ 0
1

! ( d $ % )
%

1 1 12
0 12
%
& d # =
12
2
1
02
4 t
%
!
1
&
'()*( ! +,-.%(/ 01 23%,10 .$.,.0/4%.
1

! ! 1
1 2
0
d 5 = ! ( d $ d # ) = | d $ ( d $ % ) |
12 2 2 1 0
2
2 1 12
4 t %
12

! ! 1
1 2 0
0
5 = d $ ( d $ % )
12 2 1 12
} }
2
4 t %
& &
12
2 1
12
239
www.e-Libraria.com
Definicioni I njsis amper
!"#$%&'("' ! *$+,-+ ./0"12'%1 2- 334.-+
! !
5- 6-37$1+'" 1 "- 81"#'" 1 6-37$1+'2 2
1 2
!
0
9
1

2 #
:
21

:(3&/ .1 2- &';-" 6-37$1+' 1
8163(" "- 6-37$1+'" 2
1
:
12
: !9 ;
12
1
2
# !
0
: : ;
21 12
2 #
Forca n mes dy pruesve paralel t drejt shum t gjat
13
9
240
www.e-Libraria.com
!" $%&'()*+) $,&,-)-
.% !&)/.% *0(1% .% 2/,.%
3 3
45*.,67, 6% 1)* $%&'()*+)
1
2
! 1 [m]

8(*0.59 :;&7, 6% '!; $%&'()* 6% +,<((19
=

7
= 2 10 N/m
=
! !"#$% '( )* +,)*-
3 1
A
Definicioni I njsis Amper
14
241
www.e-Libraria.com
Fluksi magnetik dhe indukcioni magnetik

!"#$%& ()*+,-&$
d
.

/
d / d .
.
0+1#$2&3+& ()*+,-&$
41,+15%&) , 6"#$%&- ()*+,-&$7

/
6"#$%& ()*+,-&$ 0 -585

!"#$% '
/ d .

()*+,* -$./'%"0'
.
Fluksi magnetik i fushs johomogjene npr syprinn e lakuar
10
242
www.e-Libraria.com
Njsia matse pr fluksin magnetik sht:
Vs Wb (veber)
Vlera e ksaj njsie del nga dukuria e indukcionit
elektromagnetik - m von.
Njsia matse pr dendsin e fluksit magnetik
prkatsisht pr indukcionin magnetik sht :
Vs Wb
T (tesla)
!

2 2
# m m
11
243
www.e-Libraria.com
Ligji mbi konzervimin e fluksit magnetik
!"#$%&'("' *+,"-.'%
/#-"#01'+ - 23$%1'. *+,"-.'%4
53$%1' *+,"-.'%

6 d
7

7
!"#$%& ()*+,-&$ & -./. +.0./ +1. %20/&+. -.
(32""#/ .%4-. & 3)/)3)/-. (, 5,//6
7

6 d 7 0
8'9+. - 2$1:01
*+,"-.'%-

7
716 8--4 %, %) 9&1) -. :#%4.% 421+.
); ,84, 8)"&+ +*) %20/&+)
Fluksi magnetik npr syprinen e mbyllur
3
244
www.e-Libraria.com
Parimi I kontinuitetit t vijave t fushs magnetike:
vijat e fushs magnetike jan vija t mbyllura n vehte,
do vij e fushs q hyn n nj pik t syprins s
mbyllur patjetr do t dali nga syprina n fjal nga nj pik
tjetr
vija mund t jet e mbyllur n vehte brenda syprins.
Ligji mbi konservimin e fluksit magnetik shpreht:

! d # 0

#
Ligji mbi konservimin e fluksit magnetik quhet edhe
Ligji I Gaussit mbi indukcionin magnetik
4
245
www.e-Libraria.com
Ligji i rrjedhes magnetike
Fusha magnetike e mbshtjelles toroidale
2
! "
$ !
%
2 "
& '!(')"
*+(,
- ).+./0(1(
2 "
-$
2 !
&%$
::
% *
+(,
%
%
Torusi i holl me prerje terthore rrethore
1

246
www.e-Libraria.com
Fusha magnetike mbyllet vetm prbrenda torusit.
Prqark torusit fusha magnetike ka intenzitet
skajshmrisht t vogl.
Fusha magnetike n torus npr prerje sht homogjene.
Indukcioni sht proporcional me numrin e dredhave
dhe intenzitetin e rryms, dhe disproporcional me
gjatsin e torusit.
2

247
www.e-Libraria.com
Permeabiliteti magnetik i vakuumit
!"#$%&#%& ( )(*+(&,-.-%(%- -
/01
2*"2"*3-"#&.-%(%-% 4&566+-%
u ::
.
+($
0/1 Vs
7
u u =
= 4
10
0
0
Am
.
+($
Njsia matse e permeabilitetit:
. m Vs
| | = | u | = Vs =
0
2
| / || 0 || 1 | 1Am Am
Permeabiliteti i vakuumit sht
0
1
3 =
n relacion me konstanten dielektrike t
c
0 0
vakuumit c0 prmes shpejtsis s drits 3:
3

248
www.e-Libraria.com
Forca magnetomotorike (fmm)-rrjedha
!"#$% ''
()#*+,-'.#/% 012

2

3
'),
2 3
01
3
'),

'
4
'
5.#*+),-'.#/% '%67)8/9)
:()#')%7,%:
4);/,8)7$% '%67)8/9)
:#)3+98%7,%:
Forca magnetomotorike (rrjedha,eksitimi magnetik,
tensioni magnetik) sht, analogjikisht, forca
elektromotorike n qark.
4


249
www.e-Libraria.com
Njsia matse pr rrjedhjen (fmm): [ ]=
Njsia matse pr prueshmrin magnetike dhe
rezistencn magnetike:
1
2
!
#
$
Vs m Vs

$
$ 0
%
Am m A
A
!
&'()*+,-$'(./
$
$/01+2.3+
Vs
!+4.,2+15/
$/01+2.3+
5

250
www.e-Libraria.com
Vektori i intenzitetit t fushs magnetike
Fusha brenda torusit sht homogjene.
Indukcioni sht:
!"

$
0
0
% &
'(( )* )+*,- .* /+0.*,-,*
Vlern e fmm n njsi t gjatsis e definojm si
intenzitet t fushs magnetike:

&
6


251
www.e-Libraria.com
N fushn homogjene (si indukcionin) edhe intenzitetin
e fushs magnetike mundemi ti trajtojm si skalar:
! #
0
Prgjithsisht pr fushn n vakuum t dy kto
madhsi jan vektor:

! #
0
Njsia matse pr vektorin e intenzitetit t fushs magnetike
$ % A 1 A
#
& m
M 7

252
www.e-Libraria.com
Ligji i Amperit /mbi cirkulacionin e vektorit H/

!"#$%&'$ )*+' $*+,)"+$ +' !-)*$ " ./01'0
2
+' 3-#'+ +' !'41,-5
6
3-#* +' !'41,-5
)*01$* 57'01$)"88'0

9
:
9
6

2
;-#* +' !'41,-5
)*01$* 3'&</"0-$
=
!
!-)*$ " ./01'0
+' 3-#'+ +' !'41,-5
>
N vakuum vektori i intenzitetit t fushs magnetike dhe
vektori i indukcionit jan vektor kolinear.
8

253
www.e-Libraria.com
Prgjithsisht - intenziteti I fushs magnetike dhe indukcioni
ndryshojn nga pika n pik.
!"#$%&%"'( ! '%"*(+"(' &,-"%'(#

./& 0 . 1 0 d 1
2
!
!"'%"34 ( 56*78*
.7%9"89$$6-8"9&,-"%'(#%
("5('(3(&,1%
:
;$<%.7, % =8$5*7($8

&% $$6-8" % ("'%-$(&('
!
d 1
2!

./ 0 . 1 0d 1
&

>

? ? ?

0
?(-<( ( @&=%$('
0 d 1
?

? =8$=6'7%' &% A(<,' % 56*78*
?
9

254
www.e-Libraria.com
!"#$%& ( $)*"&+#("%
, ,
$( -./&0"*/ ( $)#110"
,3 ,2
2(-&."3 , 435("(/63%13& &* ""07*8
9

42 : 4 1 : d 1
$
1
dl
;<(8* ( &(/83./3& $%7/(&3-
-.$=./(/&% ( >(-&."3& &*

3/&(/?3&(&3& &* 508+*8 /*
4"(<&3$ &* 435("(/63%13& &*
""07*8

:1
:
@+0$% %17<()"3-(
,
-./&0"% ( $)#110"
,1
( ""#$%>( &* $)*"&+#("%
A/0- 4&&+ $( B(/* >3<* ( 5CD
/

Ligji i Amperit
: d 1 ,

-

Ose ligji i rrjedhs:

-E
9
10
S

255
www.e-Libraria.com
Ligji i Amperit - n nj form tjetr
!

# d $ %

&

& 1
'
(
#

0
!

( d $ %
0

&

& 1
'
Mund t ndodh q rryma e tr e mbrthyer t jet
e barabart me zero kjo nuk do t thot se fusha
magnetike n do pik t konturs sht zero
11

256
www.e-Libraria.com
Fusha magnetike e pruesit t drejt t gjat
Fusha jashta pruesit
!

#$%&$ ' ()*+,$-
. d / ' '

0

01
#
2+0-3,$ $ $!-+!4$-+-$-
'
-5 678958 ):%!+-$0+
2 ,

. + !/ &:!5 03/$!+:,5
.
. d / . d / . d / '
,

# # #
;07:<$3!$ $ 9$*+,=3/58
' '
0
. 2 , '
. >
2 , 2 ,
12

257
www.e-Libraria.com
Fusha brenda pruesit
!"#$% ' ()")
*"'"+% ' ,)"-.'/0(
1
2'34)/0% ' ""#$)/:
5
6
2
2
%
"
%
" %
70,)"8 ' ,"'"+)/ ()"(9:"'
Rryma e mbrthyer brenda
1
2 2
6" "
rrethit me rreze ":
15
2
2
%
';.%<0:30 1 4"'+()=)/
1
1 1 1"
2
L2
"
2 2
2 " % 2 " 2 % >?

258
www.e-Libraria.com
!"#"$% '("')*"# # +(",-./'
0
2
"
%
1
2

23%4
2 %
A
1
1" 2
2
2
2 "
2 %
m 0
"
%
14
!

259
www.e-Libraria.com
Fluksi magnetik i mbshjells toroidale
! "!

dS $ %&
" %&'%($
!
d &
&
$
&
1
)
&
2
)*+&
Torusi me prerje terthore knddrejtore
15

260
www.e-Libraria.com

! d # ! d # !$

! %&'(% )*+&(,+(-
$ $
.%/01,( 231,2- (% 45&'%&6
7 !
0
89 89
! 2 /
89
! 7

2 / 2
:/;<, - <=%/(';-/
89
d 7 d > , d /
0
2 /
/
2
89, /
89 d /
2
#+
7 d > ,
0
0

2 /
2 /
1
> /
1
16
!

261
www.e-Libraria.com
Indukcioni elektromagnetik
Indukcioni elektromagnetik n shufrn pruese
e cila lviz n fushn magnetike
!"#$% '( ')%#*+,%- +
.(#/0+,1-2%3" 4+*%'1*+
560!#% .1')07 481
913%- + !0,6(,
4%)'+-1*+ 6"4")3+'+

913%- + !0,6(, 4%)'+-1*+
: 9 ;
<4
=+*-"#1 > !0,6(, +7+*-#1*+
-( 1'?0*0%# :( 9+.#"'
'( ')%#*+,(

@
9 ;
;
A
1
<"#$% +7+*-#1*+ '(
:
')%#*+,(
<0,6% +7+*-#1*+
'( 4+, ')%#*+,%9+

9
: A
<+
A

<
0

4 <

!
A 9 ;
B3+'?3% + +*01718#0%#
'( .(#/0+,

C)%#*+,%- + '?%#%
A A 0
1
1
0
_
_
_
262
www.e-Libraria.com
Renditja e fushs elektrike n shufr- n do pik t
shufrs forca e tr n ngarkesa sht zero..
Vektori I fushs elektrike si rezultat i paraqitjs s
ngakesave t ndara elektrike do t jet n ekuilibr
me vektorin e fushs elektrike t indukuar.
Paraqitja e vektorit t fushs s indukuar elektrike
nuk sht rezultat I shprndarjs s ngarkesave, dhe
sht me kah t kundrt nga fusha pr shkak t
shprndarjs s ngarkesave.
2
263
www.e-Libraria.com
Tensioni I zhvendosjs
!"#$%&' ) *+,-., ,. '/0+#+1&
"2"#$&'#" 3. 4"5&%/ /. /61&#",.
!

7
4 8 9'

:%&;1 "2"#$&%<%$%&'#" /.
,#1="$ " ,-+*&.,
9
8
'

3

2
" ( 4 8 )
4
>"/,'%/' /. ,#1="$ " ,-+*&.,
#
$
?
12 1 2
%

&
@61&#",1$ " /01&1 #
4 8A
2
3
2

264
www.e-Libraria.com
N skajet e pruesit do t matet nj ndryshim
potenciali /tensioni i ashq. tension I zhvendosjs
ose tension I lvizjs.
Pruesin e till mund ta trajtojm si burim t tensionit
Nse burimi nuk sht I ngarkuar, tensioni n fjal do
t jet I njejt me forcn elektromotorike.
Tension
i I lvizjs sht maksimal nse vektori I shpejtsis,
vektori i indukcionit dhe ai i gjatsis s shufrs
jan pingul mbi njeri tjetrin

! # $ % !$#
4
265
www.e-Libraria.com
Kahu I tensionit t induktuar caktoht me
rregulln e dors s djatht:
dora e djatht vendost ashtu q vijat e fushs bien
mbi shuplaken e dors
gishti I madh tregon kahun e lvizjs s pruesit.
Gishtat e shtrir tregojn kahun e tensionit t indukuar
prkats. (dmth. pozitn e piks n potencial m t lart).
Rregulla e dors s djatht vlen nse vektort jan pingul

! # $
N rastin e prgjithshm U duht t llogaritet prmes
produktit vektorial pr forcn elektromotorike.
5
266
www.e-Libraria.com
!

!"#$% ' ()*+,* -$./'%"0'
!
#1+1-1.#'/'

#
d $ # !% d &
d &
'()*+ $&$,-)(.(-()/,$
01 2,+31- $ 2456)12
2

$ ( # ! ) d & $ ( - )

#
1
Lvizja e pruesit n fushn magnetike johomogjene
6
267
www.e-Libraria.com
!"#$%&'( ( *(+( +",(-"
."#$%&'( ( ./+",(-'0"1
23#*/ &+&45#31353#(4&
6
7" '4/8"5 & '0%2#"'

9

& , :;
:

&
##<1/ 7" =/#4%7
& 1><++%#
+
,
&
9
?
!
?&-('5&7*/ & =/#4%5 &+&4@
."#$%&'(
Rryma n qark e gjeneruar nga forca elektromotorike e zhvendosjs
7
+
268
www.e-Libraria.com

! # $

$
!
%
&
'
&
()*+, -!.,/0.!

!

/1 /2,*.!3,4 ! 51*67!304 #

(

8 -

& 8 $
(-
(
0

( (
0 -
!
()*+, -!.,/0.! ! /1#)93:-! ;1
41 #09)/ 81#0<9,
Baraspeshimi I forcave gjat lvizjs s shufrs n fushn
magnetike homogjene
8
8=
269
www.e-Libraria.com

! #$%
& # $

# $ %

'()* )+ ,-&.+)
&%&/012/& 0+ .2.0&320
d & 4 d 0 #%$4dt 5&%
6 6
4%$
0 3 63
'()* )+ ,-&.+)
3&/*)2/& 0+ .2.0&320
4%$#d 0
d 6 # d 0 # 0
53&/
0
63 d
dA 75
&% 3&/ 9
270
www.e-Libraria.com
Kjo pajisje n parim paraqet shndrruesin e energjis
mekanike n energji elektrike (gjeneratori elektrik)
Vlen edhe e kundrta mundet me u shndrruar
energjia elektrike n at mekanike (elektromotori).
N qarkun elektrik duht vndosur burimi I energjis
elektrike q t rrjedh rryma.
Rryma n fushn magnetike shkakton paraqitjen
e forcs, e cila mundet me krye pun mekanike
10
271
www.e-Libraria.com

!
#
$%&'( )*)+,&%-%,%&.+)
) /0&.-.,

1
*
2

!
$
$%&'( 34 54&60)7

$ # * !
11
272
www.e-Libraria.com
Disku I Faraday-ut
!

#$%&# '(# )*$+ ,-&./*+ 0
,1'&2.3 '# '(# .+$451$%& 6#
,2') &# 331&2//1%#& '7.
,1,-'&* 0 (.$%&#,

8
+2$%*'-&.&
+1'&.+&#& 33#$%6*&#$-
Disku rrotulloht n raport me fushn magnetike- n te mkmbt forca
elektromotorike proporcionale me shpejtsin e rrotullimit dhe
indukcionin.
Shpejtsia 9 rritet linearisht nga qendra kah tehu I diskut
12
273
www.e-Libraria.com

d !
#

$
!

!
2
!
$%!
1

&
d ' &$ d ! & ! d !
!
(
'
&
2 2
)
' &$ d !%

! !
2 1

#
2
!
*
Disku i Faradayut paraqet gjenerator t tensionit njkahor.
13
274
www.e-Libraria.com
Rryma e cila rrjedh npr disk shkakton moment i
cili i kundrviht rrotullimit t diskut.
Me momentin e jashtm duht ruajtur baraspeshn e
momentit ashtu q disku t rrotulloht me shpejtsi
konstante
Tensionet q mund t fitohn me ann e diskut t
Faradayut jan relativisht t ult-pajisja si e till nuk
ka ndonj prdorim praktik.
Vlen edhe e kundrta- nse nga burimi I jashtm
rrjedh rryma elektrike disku do t fillon t rrotulloht.
14
275
www.e-Libraria.com
Ligji I Faradayt - Lenzit
1
!
#
!
2
$
1
#
1
!
#
!
2
$
2
#
Paraqitja principiele e eksperimentit t Faradayt (1831)
15
276
www.e-Libraria.com
Faraday n rrug eksperimentale konstatoj se
ndrrimi I rryms n nj dredh shkakton rrym n
tjetrn
Deri te paraqitja e rryms n dredhn tjetr ka
ardhur edhe gjat rritjs prkatsisht zvoglimit t
rryms n dredhn e par.
Rryma konstante n njern dredh nuk shkakton
paraqitjen e rryms n dredhn tjetr.
16
277
www.e-Libraria.com
Ligji I Faraday-Lenzit mbi indukcionin elektromagnetik
shprehet me:
d
!
d #
Forca elektromotorike n konturn e mbyllur sht e
barabart me derivatin negativ t fluksit magnetik
q ndryshon gjat kohs.
Ndryshimin e fluksit magnetik mundet ta shkakton:
lvizja e magnetit permanent
ndrrimi I rryms n dredhn tjetr
lvizja e konturs
ndrrimi I forms s konturs e ngjajshm
17
278
www.e-Libraria.com
!
1
1
#

1
$
!
%&'() !2 *+,),-./
!
2
2
012,*3/ ()4/5-3, #
$

2
Kahu i rryms n dredhn sekondare
612,*3 # 3 ,2/78&*+-./
&&3-98* *8 012,*3-
me kyjen e rryms n at primare
/8:8& 7&57+8/ #
18
279
www.e-Libraria.com
! 0
1
!
1
1
#

$
!
!
2
2
%&'() !2 *+,),-./
#
012,*3/ ()4/5-3, $

2
Kahu i rryms n dredhn sekondare
012,*3 $ % &'()*+,-./(
6.4713(3- -7 812,*3- me kyjen e rryms n at primare
(*0*+ )+1)-*( $
19
280
www.e-Libraria.com
Kahu i tensionit t indukuar n dredh sht
gjithher i till q nga ai tension paraqitet rryma e
cila tenton ta pengon ndrrimin e fluksit magnetik t
prfshir:
nse fluksi i prfshir ka qen zero, rryma do ti
kundrshton rritjs s tij
nse fluksi i prfshir ka qen i ndryshm nga zero, rryma
do ti kundrshton ndrrimit t tij psh. zvoglimit.
Kjo dukuri njiht si Rregulla e Lenzit.
20
281
www.e-Libraria.com
Materialet n fushn magnetike
Llojet e materialeve magnetike
Elektronet gjat sjelljes t tyre rreth brthams krijojn
taq. momentin magnetik orbital.
Vet elektronet kan momentin magnetik vetiak - spin.
Kto momente n atomet e veqanta (molekula)
munden t asgjasohn n trsi ose pjesrisht, por
munden edhe t superponohn.
Sipas vetive magnetike materialet klasifikohn n:
diamagnetike,
paramagnetike,
feromagnetike.
1
282
www.e-Libraria.com
Materialt manifestojn veti diamagnetike nse
momentet magnetike t molekulave asgjasohn.
Shufra nga materiali diamagnetik n fushn
magnetike pozicionoht pingul mbi kahun e fushs.
Sipas ksaj kan emrin materiale diamagnetike
Efekti diamagnetik sht prhera I shprehur dobt
Shembuj t materialeve diamagnetike - argjenti,
bizmuti dhe uji
2
283
www.e-Libraria.com

Materialet paramagnetike - Momentet magnetike t
molekulave nuk jan shum t shprehur, por n
fushn magnetike pozicionohn n kahun e fushs.
Shufra nga materiali paramagnetik n fushn
magnetike pozicionoht n kahun e fushs
magnetike.
Shufra pozicionoht paralelisht me vijat e fushs
sipas ksaj kto materiale quhn paramagnetike
Efekti paramagnetik nuk sht i shprehur tepr.
Raste t materialeve paramagnetike - platina, alumini
dhe oksigjeni.
3
284
www.e-Libraria.com
Materialet feromagnetike dipolet magnetike t
molekulave t veqanta jan tpr t shprehur.
N fushn magnetike pozicionohn n kahun e fushs.
Kto materiale quhn feromagnetike- sipas
perfaqsuesit kryesor, hekurit (ferro)
Kan prdorim t madh n praktik.
Shembuj t materialeve feromagnetike - hekuri,
kobalti, nikeli dhe gadolini, pastaj disa legura dhe
lidhje t tyre kimike.
4
285
www.e-Libraria.com
Vektori I magnetizimit
Vektori i magnetizimit ose vektori i dendsis s
magnetizimit paraqet

!

dV

d #
Njsia matse pr vektorin e magnetizimit sht:
2
! Am A
$
3
# m m
5
$
286
www.e-Libraria.com
Vektori i magnetizimit ka njsin e njejt matse si
vektori i intenzitetit t fushs magnetike- quht edhe
eksitim i brendshm dhe shnoht me H! # H$%
Vektori i magnetizimit "shprndaht vetm brenda
materialit t magnetizuar.
Nga pikpamja makroskopike paraqet pasqyrn m
t mir t dukurive brenda materialit t magnetizuar
megjithat rrall prdort.
6
287
www.e-Libraria.com
Susceptibiliteti dhe permeabiliteti magnetik

Pra: hekuri, kobalti, nikeli dhe gadolini, pastaj
disa legura dhe lidhje kimike t tyre.
Materiali feromagnetik n fushn e jashtme
magnetike ka indukcionin magnetik m t madh, n
krahasim me at q e ka patur (m par) n vakuum.
Kjo shpjegoht me veprimin e fushs s jashme magnetike
" dhe eksitimit t brendshm "#.
7
Prueshmrin magnetike m t mir e kan
feromagnetikt.
288
www.e-Libraria.com

! =
#$ $%&'(')' ' *+$,-&./)
0
0/+ 12%33)
%+4$&'&.( 12+/(
Vs
7
4 10
0
,52 63&.2 )25,$('%$
Am
7,-3%8'9,' ,/ )2($+'2:',
#
#$ k=
$ 63(3+ ,/
63&.2 $ ;2&.()$
)25,$('%$
63&./, )25,$('%$
<3&8$0('*':'($('
)25,$('%
! = ( # + # ) =
0 $
=$+)$2*':'($(' )25,$('%
+$:2('1
= ( 1 + k )
= # = #
0 # 0
+
=
0 +
=$+)$2*':'($('
)25,$('% 2*&9:3(
8
=
289
www.e-Libraria.com
Permeabiliteti relativ ! i materialeve feromagnetike:
ka vlern prej disa qindra deri 1000 ,
vart kryesisht nga vlera e indukcionit n material nuk sht
vler konstante.
Materialt tjera kan permeabilitet relativ:
1
!
Permeabiliteti absolut ka vlern:

0
!
9
290
www.e-Libraria.com
Kushtet n kufirin e dy materialeve magnetike

!1
"

1 0 $ 1
! ! !
1 " 2 " "

!
1
1

!1
%
! sin ! sin !2
"
1 1 2 2

2 0 $ 2

2
! !2
%
2 Vektori I intenzitetit t fushs magnetike

2
1 n kufirin n mes dy materialeve
N kufirin e dv materialeve me permeabilitet t ndrvshm vie deri
tek thverfa e vifave t fushs magnetike.
10
291
www.e-Libraria.com

!1
"

1 0 $
1

! ! !

!
1 1 % 2 % %
1
!1
%

2 1
! cos
1 1

2 0 $ 2
2
! cos
!2
%
2
2

!
2
"
!2
Vektori i indukcionit magnetik n kufirin n mes materialeve
11
292
www.e-Libraria.com
! !
#$%&'($)&% (*+%'+,(-&
1 % 2 %
. . .
1 % 2 % 1 % 1

2 1
.
1 2 2 % 2
.
1n 2 /
!
1 / 2
! !

1 1 / 2 2 /
!
2 / 1 12
.
293
www.e-Libraria.com
! sin sin
1 1 2 2 ! sin ! sin
1 1 2 2

# cos # cos
1 1 2 2
# cos cos
1 1 2 2
tg
1 tg
1
2 2
1
1
tg
1 1 $ 1

%&'(& & )*+,$(-. .- /&(0/, 10'2,)&3,
tg
2 2 $
2 13
=
!
#
294
www.e-Libraria.com
Materialet izotropike :
Komponentet normale t fushs magnetike !" jan n
shprpjestim me permeabilitetin magnetik t materialeve
komponentet tangjenciale t indukcionit magnetik #$ jan
proporcionale me vlerat e permeabilitetit t materialeve.
Ligji i thyerjs s vijave magnetike hersi i
tangjenteve t kndeve t rnjs t vijave n kufij
sht i barabart me hersin e permeabiliteteve.
N kufirin n mes materialeve joferomagnetike dhe
feromagnetike vijat e fushs magnetike thyhn
ashpr.
14
295
www.e-Libraria.com
Lakorja e magnetizimit
Lakorja e magnetizimit paraqet B
varsin e indukcionit magnetik "
nga intenziteti I fushs magnetike
# pr nj material feromagnetik.
Matet n torusin e holl nga 0
#
ai material- matja pik pr pik. Lakorja e magnetizimit
Varsia e indukcionit magnetik " nga intenziteti i
fushs magnetike # pr materialet feromagnetike
sht jolineare.
Lakorja e magnetizimit nuk sht vijdrejt.
15
296
www.e-Libraria.com

!"#$%&'("$ *+% ',$-+" (
.+%$/,', $0%0!1,2( "3,
#,#!#+ #+ "3,%4(#+#
5%!$-, '( 4+%6!'
( %%7'+#
',$(%!,2! 8+ /&2&'$0/+$
9
:
;< 2'(#
= ' = =
=>
. ?
1
9
GaIvanometi
baIistik
>! >#
2 %%!$-, '( 4+%6!'
( ?&#/+#
'(#
=>
1
9
'@+#/$(22, ( 1("1&% 2
'(#
*+% (4#!$!' ',3"($!4
A%(1/, *+% ',$-(" (
=
?2&4#!$ ',3"($!4
5%!$-, '( 4+%6!' ( ?2&4#!$

B("#!0"! "+
'
( >
1%(1/+" C 2 2
5%!$-, (

$
!"1&46!0"!$
> >
2 2
>3,%4(#, "+ :
.

:
3,2D,"0'($+%
5 ; 5 ;
2
2 16
297
www.e-Libraria.com
!"#$ & #'"()*+
, -&./012
3 4$."0*+
+* 5$'#&2161512
$)01
0
7
Lakorja e magnetizimit t par t hekurit
17
298
www.e-Libraria.com
Vlerat e matura n pika bashkohn n vijen
karakteristike lakorja e magnetizimit.
Nse hekuri nuk ka qen paraprakisht i magnetizuar,
fitoht lakorja e emruar si lakorja e magnetizimit t
par:
n fillim t magnetizimit- indukcioni rritt ngadal,
pjesa lineare indukcioni rritet dukshm,
"gjuri i lakors pjesa n t ciln ajo rritt theksueshm
ngopja- pr vlera t mdha t indukcionit lakorja bht
gadi paralele me karakteristikn e magnetizimit t
vakumit.
18
299
www.e-Libraria.com
Hekuri dhe t gjitha metalt: kan struktur kristalore.
Gjat ksaj grupe m t mdha t atomeve kan
dipole t njejta magnetike t orientuara - domenet
e Weissit.
N materialin e pamagnetizuar domenet e Weissit
jan magnetikisht t orientuara n mnyr kaotike
Me forcimin e fushs magnetike domenet e Weiss-it
n fillim ngadale, e pastaj gjithnj e m shpejt
orientohn n kahun e fushs s jashtme .
19
300
www.e-Libraria.com
Kur t gjitha domenet t jen orientuar n kahun e
fushs s jashme, vektori i magnetizimit t materialit
ka arrijtur maksimumin e vet.
Materiali, thuht se, sht (i) ngopur.
Forcimi i mtutjeshm i fushs s jashtme i kontribuon
rritjs s indukcionit vetm pr aq sa do t ishte
rritja n vakuum.
Andaj lakorja e magnetizimit pr indukcione t
mdha bht paralele me drejtimin e magnetizimit
t vakuumit.
20
301
www.e-Libraria.com
Histereza magnetike
!
!
#
$%&' ( #)*++',
( -(./0,012.
345'&6(74(
,0#%404/
!
,
(45'&6(74( 89%/2
1:782+(#(/ /2 ;'.-2.
&70,6(/(:(/0/(
< <
#
6
0
<
<
#
$%&7,9% 0 #%840/(1(#(/
/2 =%,2
Lakorja e histerezes gjat magnetizimit
t ngadalshm alternativ
21
302
www.e-Libraria.com
!
!
#
$%&'()%*+& ' ,-&%
#%./'&)0' 0%/+
12(3+/ 02'(3)&)4' &+ 42.+*
0
5
5
#
$%&'()%*+& ' 12(&%
#%./'&)0' 0%/+

12(3+/ 02'(3)&)4' &+ #%67'
Lakort e histerezs t materialeve
t buta dhe t forta magnetike
22
303
www.e-Libraria.com
Karakteristik e materialeve magnetike gjrsia e lakut
t histerezs, koercitiviteti.
Materialt e forta magnetike - koercitiviteti i madh
(eliku I farkuar me 1% karbon).
Materialt e buta magnetike - koercitiviteti i vogl
(hekuri kimikisht I pastr ).
Magnett permanent materiale magnetike t forta.
23
304
www.e-Libraria.com
Permeabiliteti i hekurit
!
#
1
!

1 !
$
1

!
1
!

tg
$

%
&

1
'()#%&*&+ , %,-#,+.)/)&,&)&

0

%
0
$ $
1
24
305
www.e-Libraria.com
!
" #
Qarqet magnetike
Qarku magnetik I thjesht
!"#

0 $

%
&'$(')*+%+%+,',+ + (),'$+)%+,
-%./0+ ()12',+/ 23 *'$,4)(3
"
,3 *'$,4)(30
%
#
5$.6+ + ,7$.0+, 8 *'$,4)()

9(

(
21) (),'$+)%+ -'$7()12',+/
#
%
$':+0,'2;) ()12',+/'
' *'$,4)(30
6';<'%%04(3$+) ()12',+/'
' *'$,4)(30
!"
!"

9
(
$$<'=4)
! >+1<+ ! ?4(+, 63$

9
(
@)$/.2 ()12',+/
1
UNIVERSIETI I PRISHTINS
F I E K
QARQET ELEKTRIKE
306
www.e-Libraria.com
!
" # FakuIteti i inxhinieris eIektrike dhe kompjuterike QARQE ELEKTRIKE$
Pr zgjidhjen e qarkut magnetik duhet t jen t
ditura dimenzionet e qarkut, numri i dredhave, lakorja
e magnetizimit.
Nese sht dhn fluksi ather s pari
prllogaritet indukcioni ! n bertham.
Nga lakorja e magnetizimit caktohet intenziteti I fushs ".
Mbi baz t intenzitetit t fushs " dhe gjatsis
mesatare t vijes s ushs # caktohet vlera e
eksitimit (rrjedha).
Rryma $ prcaktohet nga :
$
%
2
307
www.e-Libraria.com
!
!

1
!
"
1
#$ %&'()*
+
,
0
- -
1
. ?
1
! .+ - ,
1 1
- ,
"
1
.
+
3
308
www.e-Libraria.com
!
Nse sht e ditur rryma, e caktohet fluksi, s pari
caktohet eksitimi (rrjedha) si produkt I rrymes ! e
numrit t dredhave ".
Intenziteti I fushs # i barabart me eksitimin
pjestuar me gjatsin e vijes s fushs $.
Nga karakteristika e magnetizimit caktohet se
indukcioni prkats %.
Fluksi sht prodhimi I indukcionit dhe
prerjes s berthams &.
Sipas procedures s njejt mund t caktohet cilado
nga vlerat e fluksit apo eksitimit.
4
309
www.e-Libraria.com
!
!
" "
1
!
1
#
$% &'()*+
,
-
0
.
.
1
?
,"
1
" , . - .
#
1 1
1 1 !1
-
5
310
www.e-Libraria.com
!
Qarku magnetik me hapsiren ajrore
Qarku magnetik me berthamen me prerje t pandryshueshme
! !
"
#
0
0
$
$
# %&'()*
"
+",%(- ./0'1)-% '2 314)5/.2
6-07- ! 4471851(
+",%(- ./0'1)-% '2
9 # 9# :" : " !$
5/;2(-41' /74&41 0 0 0 0
6
311
www.e-Libraria.com
!
Qarku magnetik me hapsiren ajrore - i dhn
fluksi magnetik, dhe lypset caktuar eksitimi :
indukcioni n bertham caktohet se na osnovu toka i
presjeka jezgre,
nga lakorja e magnetizimit lexohet intenziteti prkates
, percaktohet eksitimi I nevojshm pr berthamen,
eksitimi i nevojshm pr hapesiren ajrore fitohet mbi baz
osnovu intenziteti I fushes n hapesiren ajrore,
eksitimi i tr sht shuma e eksitimit per hekur dhe
hapesiren ajrore.
7
312
www.e-Libraria.com
!
!
"
#
"
!
0
$% &'()*+
#
0
,
0
- -
. ?
-# - # .,
"
0 0
!
" -# - #
0 0 0 "
-
.
0 0
!

0 0
,
8
313
www.e-Libraria.com
!
Qarku magnetik me hapsiren ajrore- sht dhn
rryma eksituese dhe lypet fluksi magnetik:
Mund t zgjidhet grafikisht nse berthama sht me
siprfaqe t prerjes konstante:
shtrohet ekuacioni I rrjedhse magnetike pr vijen mesatare,
nga kushti se fluksi npr bertham sht I njejti edhe n
hapjen ajrore fitohet relacioni q paraqet drejtimin n
diagramin !"#,
prerja e ktij drejtimi dhe lakores s magnetiziimit definon
piken e puns s berthames, perkatsisht vleren e
indukcionit dhe fushs n bertham,
fluksi fitohet me shumzimin e indukcionit t fituar
dhe prerjes s berthames.
9
314
www.e-Libraria.com
!
!
"
#$!
0
0
%
!%
0
"
&'()*+,-+ # ./0123405
!
0
63 .+2(/)
%
0
$(' .+702 50 5) 35723 8 9
$
0
#$
8 8
#
%
8% 8 % #$
?
0 0
! % #$!
0 0 0 0
:%0-3 ;3/ *+%+-., +-.('*+,-
" 8
$3 7);35+/0- )1/,/09
!% !%
0 0
" "!
0
8
0
" ! "! "!
0 0
0
0 !
0
10
315
www.e-Libraria.com
!
" # FakuIteti i inxhinieris eIektrike dhe kompjuterike QARQE ELEKTRIKE
$
Qarku magnetik me berthamen me prerje t ndryshueshme
!
2
"# $ % 2$ %
1 1 2
2
%
2
$ % $ % $ %
3 3 4 4 0 0
%
&'()*+',-./ !
4
1
!
4

%
0
1 "

! !
0 1
0
#
2
!
2
%
3
0
3 !
2
!
%
! 3
1 3

%
2
0
0
!
0
! ! 0 0
4 3 4 3
11
316
www.e-Libraria.com
!
!
!
3
"# $ % 2$ %
1 1 2 2
!
1
$ % % $ %
3 3 4 0 0
!
2
!
0
0
0 $ $
$
2 1
$
3
me ecurin e njejt sht percaktuar nj pik
pr fluksin magnetik t perzgjedhur (ose t dhn)
12
317
www.e-Libraria.com
!
sht dhn rryma dhe prcaktohet fluksi pr rrymen
e dhn- nuk mund t prllogaritet direkt por as t
caktohet grafikisht.
!"#$ % &$#'($) % *(+,-
!,) ./(#-"+ % *,)012%34()

Wb
Karakteristika
magnetik
e qarkut
5&()"2$ % *%)-%)"'()
*%) 6/%)$ '2%)$ ', ./(#-"'
)%0(/'7+ 8% 6/%)$ '2%)$
0

A
13
318
www.e-Libraria.com
!
Prerja e berthames nuk sht e thn t jet e njejta
Vetit e materialit t berthames j mundet gjithashtu t
jen t ndryshme pr pjes t ndryshme t qarkut
magnetik:
mundet vetm t prcaktohet eksitimi I nevojshm pr
fluksin magnetik t dhn,
procedura perseritet pr vlera t ndryshme t fluksit,
rezultatet paraqiten grafikisht n karakteristiken veber-
amperike t qarkut magnetik,
mbi baz t karakteristiks s qarkut magnetik percaktoht
fluksi pr eksitimin e dhn .
14
319
www.e-Libraria.com
!
!"#$%&'& ( ')*+#%&,&'&% %-
.)/0&"#0 )$"1"#
Wb

0 2#
3)/0&") )$"1"# # 4&+#)"&,1+
5)")6%#"&0%&6#+ # 7)"68% ')*+#%&6
0
A
15
320
www.e-Libraria.com
!
$
!"#"!$%#&'$&!" ()#

0 *% +"('&#%, "-#.#% /0
Wb
1"#"!$%#&'$&!" ()#
+"('&#%, "-#.#% 2/0
*%
3%,'&.,& 4"5,%$&! ()#
+%!6# ,6! ,7#8'+.,
2
$%,'&.,& 4"5,%$&! ()#
+"('&#%, "-#.#% ##&$%$
0
A
Ndikimi I hapsires ajrore n karakteristiken e qarkut magnetik

16
321
www.e-Libraria.com
!
Percaktimi i karakteristikes s qarkut magnetik
bertham e t cilit nuk ka gjithkundi prerje t njejt
sht I njejt pr qarkun magnetik me hapsir ajrore
ose pa at.
Nse hapsira ajrore ekziston, ajo sht pjesa me
rezistencen magnetike m t madhe n tr qarkun.
Rezistenca magnetike e hapsires ajrore sht I
madh dhe konstant ndikon dukshem n
karakteristiken e qarkut
Pr vlera t vogla t fluksit magnetik karakteristika
sht praktikisht lineareeksitimi I nevojshm
shpenzohet gadi vetm n magnetizimin e hapsires
ajrore 17
322
www.e-Libraria.com
!
Tangjenta n karakteristiken e qarkut magnetik n
origjin praktiisht karakteristika e magnetizimit t
hapsires ajrore.
Ky drejtim quhet drejtimi I hapsires ajrore.
Nse hapsira ndryshon, pjerrtsia e drejtimit t
hapsires ajrore ndryshon.
Hapsira ajrore m e madhe ndryshon drejtimin n t
djatht, e ajo m e vogl n t majt
Pjesa e eksitimit n hekur praktikisht gjat ksaj nuk
ndryshon
18
323
www.e-Libraria.com
!
Qarqet magnetike t prbra
!
3

1 3
" #
3
!
1
#
2
5
$
!
5
#
%
2
!
! #
2
0 0
#
1
&
#
4
!
4
Shembll i qarkut magnetik t prbr
19
324
www.e-Libraria.com
!
$
!
3

1 3
"
#$

1 2 3
!
1
#
2
5
%
&'( )* +*,-./01*'/2 !
5
3
#
) 2
!
! #
2
0 0
0 Ligji I par I Kirkofit
4#
pr qarkun magnetik
1b
41
#5
!
4
6 # 6 # 6 # 6 # 6 # %3
1 1 3 3 5 5 0 0 4 4
7 )
6
4 #
4

/
Ligji I dyt I Kirkofit pr qarkun magnetik
41 / 1
!"#$% &'"()*"+, ,% -#./0$ 1#'2+$(/ )0*+$ 3#$0. 3#.#,4,* "56(2+#.($+$(
3+. 3"+,+$ + 7+-#2$# $% -#./0$8
20
&'( )* +*,-./01*'/2
325
www.e-Libraria.com
!
$
!

3
1 3
"
#$
!
1
#
2 5

%
1 2 3
!
5
&
#
2
!
2 ! #
0 0
#
1
'
#
( # ( # %&
4
1 1 2 2
!
4
( # ( # ( # ( # ( # 0
2 2 3 3 5 5 0 0 4 4
( ( ( # ( # ( # ( #
)"' 1#
1
2 #
2 3 3 5 5 0 0 4 4
*+,-./,. 0"1,+2.3
0+- ,45"6+ " + ' &+73 8.9+2 .,2+,:.2+2. % ;7-9+- <=> -+10+,2+2 + 6+?",2"@
A">"32+>.-2.3"2 + <5+-=6+ 2= 6+?",2" 2= ?">372 879+2 ##/1">.2+2 <.3= <=> <.3=B
21
326
www.e-Libraria.com
!
$
!
3 u u
1 3
"
#$
!
1
u
#
2
5
%
!
5
&
#
u = ' (( ) 2
1 1 1
!
! #
u 2
0 0
#
1
|Wb|
)
#
4
* # +(
1 1 ")
!
4
u +uuuu = (( )
2 3
' 23
")
(
(
")
1
() O u u
'+
1
u
u (( )
2 = ' 2
")
u (( )
3 = ' 3
")
0
O
( |A|
22
327
www.e-Libraria.com
!
" # EIektrotehniki fakuItet Osijek - Struni studij QARQE ELEKTRIKE
$
!
3

1 3
"
#$
Prcaktimi i :
!
1
#
2
5
przgjedhet %&
'
!
5
(
#
2
!
! #
2
0 0
prej %)*+,- prcaktohet ,&
#
1
.
#
4
!
,
4
/". 2 #
2
% !
2 2 2
Ecurija perseritet per vlera t shumta t indukcionit %
2
; percaktohet
* +/ -0
2 ".
23
lakorja
328
www.e-Libraria.com
!
" # EIektrotehniki fakuItet Osijek - Struni studij QARQE ELEKTRIKE$
!
3
1 3
" #
3
!
1
Percaktimi I 3:
#
2
5
$
% !
5
0
Caktohet &
#
% ' ( ' #
2
0 0 0 0 0
!
! #
2
0 0
0
#
1
)
#
% !
4
0 0 0
!
4
3

%
nga % * + ' , caktohet ' ( ' #
3 0 3 3 3 3 3
!
3
4

%
nga % * + ' , caktohet ' ( ' #
4 3 4 4 4 4 4
!
4
5

%
nga % * + ' , caktohet ' ( ' #
5 3 5 5 5 5 5
!
5
( ( ( (
(")
3 4 5 0
Per vlera t shumta t indukcionit %0 caktohet * +( ,
3 ")
24
329
www.e-Libraria.com
!
!
3

1 3
" #
3
!
1
#
Prllogaritja e 1:
2
5
$
!
5
%
#
2
!
! #
Grafikisht (numerikisht ) caktohet lakorja 2
0 0
#
1
&
#
'( )
4
1 "& 2 3
!
4
1
Caktohet
*
nga* + ' , ) caktohet
, ( , #
1 1 1 1 1 1
!
1
Caktohet $% ( (
-&
1
Ecuria perseritet per vlera te ndryshme !
1
Caktohet lakorja '( )
1 1
Caktohet lakorja ' )
1
Lexohet fluksi magnetik
per eksitimin e dhn !

1
25
330
www.e-Libraria.com
!
Qarku magnetik me magnetin permanent
! "#$%!&'()*"+ ,!-&.#"!% /!-' %+ 0"
/.! ! 1#-$)*"+ !23'&'"'%
4
4!-&.#"# %$# "#&!-'*#1'
5!-)"#$%!&'2
4
-
6+ ,!-&.#"+ !2('3&)%
'%/728')%' -!"#%!%&
0
9
0
0
"
Magnetizimi I magnetit unazor
26
331
www.e-Libraria.com
!
!"#$%&'# ( )'"(& *#+,($'-(
.
,% /(0$1#*%
234-&' *#+,($'- 0(*#,(,$
.
,% /(0$1#*% 0
3
.
50(1%$ *#+,($' 61(
7'$81($ 1#9%&'0# #"080(
:
:
0
:
;'+"' ' *
00"(61%& *#+,($'-(
3
<,64-='8,' >)8+381%$
0

?0"(61# @0A
:d3
A,4- -# (-&'$'*B
. .
3
0
0
: 3 3 : 0 : :
0 0 0
3
27
332
www.e-Libraria.com
!
$
!"#$%& '()*+,&$ *-
!"#$%& '()*+,&$ *- .+/,0('-
0(1%&/+* (2/3/+

0
45
4 5 45 4
0 0
0S
0
6)( 1-/1(/(
4 45
0
7

0
" 1 " 5
0 0

0
0 5
0 7 7
4
0
"
" 5
0 0
$3*%,(*,(
7 $ 4
8
9$#(:&3*& ; </+2,-=+% *- <&()/('&* 4>7
1 " 5
0
$3+?&:&+*, & <+'()*+,&=&'&,
$8
" 5
0 0
28
333
www.e-Libraria.com
!
!"% &' ( )*+',
1 # $
%
0
&!
%
'
( # $
)
0 0
*
&
!"0 m e madhe
!
%
# $
0
%
$ #
+
0 0
,-&. /010232
!24-35216. ".7125-&2
2 8./3-(93 .:(;(2 !"0
'2(93- - 3-/2(<.=23 >82
7:.593-39 39 ".7125-5
'
0
'
6 '
19 ".7125
29
334
www.e-Libraria.com
!
$
!"#$%& & %'()*+&+,
-'.'/.'0&12+ )(' #&(3& 4 ..3*5261
!"#$%& & %'()*+&+
7#
2
#
8 #
0 0
8 8 9
0
0 0
9 9
0
7 #
0 0
#
#
0
!"#$%& 4 2'/1&.61 '3.".*
#
8 9 !
2
0 0
8 8
9
#
0 0
0
8 7 87 !
0 0
0
7
2
8 8
0
! 8
0 0
7
!

0
8
9
0
:"#$%& %&)&%'# & %'()*+&+
;&+"2*+ )61* /."52&%& 89
612+6 %'01&%'#
30
335
www.e-Libraria.com
!
$
!
! !"
#
! !"
$%&
'()
*
+,-( $%&,'(./ / %01/2
0
"
"
3
Percaktimi I pikes optimale t puns
31
336
www.e-Libraria.com
!
Materialet magnetike cilsore jan st shtrenjt dhe
prpunohen tepr vshtir.
Shpesh hapsira ajrore formsohet me shtesa nga
hekuri I but- rezistenca magnetike n prllogaritje
mundet edhe t apstrahohet, ngase nuk bhet fjal
pr indukcione t larta.
Hapsira ajrore formsohet ashtu q indukcioni sht
m I madh ose m I vogl se indukcioni n magnet.
32
337
www.e-Libraria.com
!
Optimizimi I magnetit - duhet arritur indukcioni I
nvojshm n hapsiren ajrore, n kushtet e volumit
minimal t magnetit.
Volumin minimal t magnetit e cakton pika e puns
pr t cilen prodhimi !" sht maksimal.
Volumi minimal i magnetit caktohet mbi baz t:
prodhimit !",
indukcionit t caktuar n hapsiren ajrore dhe
volumit t hapsires ajrore.
33
338
www.e-Libraria.com
!
Materialet magnetike bashkohore pr magnetet
permanent kan indukcionin remanent relativisht t
ult, por koercitivitet t lart.
Prodhimi !" sht i madh.
Pr magnetizimin e tyre jan t nvojshme fusha t
intenzitetit t lart vshtir demagnetizohen.
34
339
www.e-Libraria.com
INDUTIVITETI DHE MESINDUKTIVITETI
1
Autoinduksioni
!
#
$%&'()*+* , -./0(*1 12 +32&1)'4& *5%/065 145(*65*5
!
7./0(* , +32&1)'4&
8/16*5%/0(*65*1
2 d
#

49
d 1
2()12 $ )4&2 +2 * +8%)2
:2& ()080 12 40(*1*+*1
, ;2& 16&/(*5 4 +32
()1<4../& .*548&*()1
1
d
*$
1
2
4
!
4
9
2
#
!
d 1 =
+
,
2
2
4
;2& %&4%)25 4 +3'../&
12 5<2-*()1
2
2
#
$
$ *
2
=
+
$ d *
d
2()12 $ )4&2 +2 *
4
4
065(18514
9
+8%)2 :2& ()080 12 $ %&4%)8>4 = d 1
d 1
+
1

340
www.e-Libraria.com
Ligji i Faraday-it mbi induksionin elektromagnetik:
Ndrrimi i fluksit magnetik npr konturn e mbyllur
shkakton tensionin e indukuar n kontur:
d
!
d #
Rryma npr kontur shkakton fluksin magnetik.
Rryma e ndryshueshme shkakton fluksin e ndryshue-
shm i cili e indukon forcn elektromotorike.
Dukuria: kur npr kontur rrjedh rryma me intenzitet q
ndryshon, mkambt forca elektromotorike- autoindukcioni
2

341
www.e-Libraria.com
Polariteti i tensionit t autoindukcionit
RASTI:Polariteti I tensionit t autoindukcionit gjat
ndrrimit pozitiv t rryms.
!"#$ & ''()*+ ,* -./01 ,01,21
d .
.
," 3#40152+ ,01+.21. & "$,26
.15$7+.21.,
"
0

8
9
:
!
;40,<.15$7,.4.,0,.
=
d .
$ 8
8 " =
d ,
>?" +#7"7$ & ,01+.21., ,*
"$,2.15$7-.21., 1* +7"@*, 0 5'05#*+
,01+.21. *+#,* $8A
RreguIIa e Lencit: Polariteti i tensionit t autoindukcionit sht
prhera i till q tenton ta mbaj rrymn n vlern (gjendjen) e njejt
3
95

342
www.e-Libraria.com
RASTI: Polariteti I tensionit t autoindukcionit

gjat ndrrimit negativ t rryms

d !"#$ & ''()*+ ,* -./*0 ,10,20 ,"
+32+,20 ,10+.20. & "$,2.04$!+.20.,
. d .
"
1

5 6
7

!
8
d .
$ 5
5 " 8
d ,
9 #
:#!"!$ & ,10+.20., ,* "$,2.04$!+.20., 0* +!";*, 1 )8*+#,;1//*+ ,10+.20. *+#,* $5<
4

343
www.e-Libraria.com
Induktiviteti
!"#$%&!'!&(&!
2
2
*
*
+'(&,!"#$%&!'!&(&! - #.(#/01
!
2
!2
3
3
%4"1&5"&(
6
6
+"01( 01/&0 36 %4"1&,
!2
2 !"#$%&!'!&(&! "0 .51&!" ( 70.89!&/1/06
!
d !
70. 2:%4"1&
2
(2
d d &

(2
d
d &
70. 2%4"1&
2!
(2
d &
5

344
www.e-Libraria.com
Nse qarku magnetik sht linear, ather forca e
indukuar elektromotorike e autoindukcionit eshte
proporcionale me shpejtsin e ndrrimit t rryms
derivati i rryms n koh.
Koeficienti i proporcionalitetit ! quht koeficient I
autoindukcionit ose induktivitet vetiak ose n t
shpesht vetinduktivitet.
N rastin e mbshtjells se torusit, kur supozoht se
dredhat mbrthejn tr fluksin magnetik,
autoinduktiviteti mundt leht t llogaritet.
Autoinduktiviteti nuk sht e thn t jet konstant.
6

345
www.e-Libraria.com
! #$%&'(#)#(*(# $+ ,-.(#$ * /+,01#(2.2+3
Shkaktar i induktivitetit jolinear (jokonstant) sht
jolineariteti i qarkut magnetik.
Njsia matse pr induktivitet - nga definicioni pr
induktivitet:
Wb Vs

!
s H (henri)
# A A
Induktivitetin 1H e ka mbshtjella fluksi i mbrthyer
i s cils sht 1Wb kur rryma sht 1A.
7

#


346
www.e-Libraria.com
d ! d !
# # $

$#
#
d % d %
d d ! d d Vs
#
# H
d % d % d ! d !
; A
ky definicion na shpie deri te njsia matse pr
induktivitet.
definicioni tjetr: induktivitetin prej 1 H e ka
mbshtjella n t ciln gjat ndrrimit linear t
rryms pr 1 A gjat 1 s indukon tensionin prej 1 V
8

347
www.e-Libraria.com
Induktiviteti si element i qarkut elektrik
d
Wb
!"#

d
%&!"#
%&!"#'()
d "
d
*
d " "
"
"+"

" A
*"
!"#'()
d
linear dhe jolinear
*
d " "
Induktiviteti
, (" )
9

348
www.e-Libraria.com
!

#
##

$
%
R
d
$
&
L

$
L
d '

& $

L
(#)*!+ ,-(#)*!+

Simboli i induktivitetit
.
Skema ekuivalente e induktivitetit real
10

349
www.e-Libraria.com
do qark elektrik ka nj induktivitet.
N lidhjet elektrike patjetr duht q ndikimi i ktij
induktiviteti t merrt n konsiderim.
N qarqet elektrike shpesh duhet inkorporuar/kyur
induktivitete me vler t caktuar.
Paisja me induktivitet t caktuar - ngulfatse/drossel.
11

350
www.e-Libraria.com
Lidhja n seri e dredhave
! ! !
1 2 3
#
$ $
$
1 2
3
d # d # d #
$ ! $ ! $ !
1 1 2 2 3 3
d % d % d %
d # d # d #
$ $ $ $
! ! !
1 2 3 1 2 3
d % d % d %
d # d #
$ ! ! ! !
1 2 3
d % d %
&'()*%#+#%$%# $*)#+,-$'%
!
#
! ! ! ! !
1 2 3

#
$
12

351
www.e-Libraria.com
Lidhja n paralel e dredhave
!
#
1
d #
1
1
$ !
1 1
d %
!
#
2
d #
2
2
$ !
2 2
d %
!
#
3
d # 3
3
$ !
3 3
d %
#
d #
$
$ !
d %
# # # #
1 2 3
&'()*%#+#%$%# $*)#+,-$'%
!
$ $ $ $
1 2 3
#
$
13

352
www.e-Libraria.com
! ! ! !
1 2 3
d # d # ! !
1 1 1
! $

1 1
d % d % $ $
1 1
# # # #
d # d # !
1 2 3
2 2
! $
2 2
d % d % $
d # d # d # d #
2
1 2 3

d # d # !
3 3
d % d % d % d %
! $
3 3
d % d % $
3
! ! ! !
d #
d # !

! $

$ $ $ $
1 2 3
d %
d % $
1 1 1 1
&'()*%#+#%!%# !*+#+,-!'%
$ $ $ $
1 2 3
'
1 1
./012#%3/4#43%

$ $
# 1
# 54

353
www.e-Libraria.com
Karakteristik e induktivitetit- diagrami i varsis
s fluksit magnetik t mbrthyer nga rryma npr
induktivitet:
induktiviteti linear paraqet nj drejtz,
induktiviteti jolinear paraqet lakore e cila sht pasoj
ngopjs magnetike n berthamn magnetike prej hekuri
Induktiviteti jolinear - perkufizimet e ndryshme t
induktivitetit nuk japin vler t njejt.
Kryesisht prdort perkufizimi prmes vlers s
tensionit t indukuar gjat ndrrimit t rryms.
15

354
www.e-Libraria.com
Induktiviteti ka aftsi q t ruan energjin e fushs
magnetike.
Pr fluksin e njejt t mbrthyer energjia e till
dallon pr rastin e induktivitetit linear nga ai joliner.
Induktiviteti paraqitet me simbolin e mbshtells (bobins).
Dy vija paralele pran mbshtjells simbolizon
brthamn e hekurt magnetike simboli pr
induktivitetin jolinear.
Skema ekuivalente e induktivitetit real ka n lidhje
serike nj rezistenc aktive.
16

355
www.e-Libraria.com
Induktiviteti i mbshtjells njshtresore
t torusit
2
! "
" $
2 " % &"'&($
) 2 $
2
%
*
2 $
+
,
) 2 $ 2 $

+,
2 2
! " r
-
"
2
Induktiviteti i mbshtjells
* %
s holl toroidale
2 $
17

356
www.e-Libraria.com
d S ! #$
Induktiviteti i mbshtjells s
torusit me prerje knddrejtore
%
$
d $
2
!
&
$
1
' &
(

)
* 2 $
$
2
+
)
$
2
! d $
d , ! d $

d
)
)

2 $
* 2 $
$
1
! $
2
! $
2
2 *-
' & ln
2 $
1
2 $
1
18

&. #$/#0!
357
www.e-Libraria.com
Induktiviteti i mbshtjells njshtresore
t rrafsht
! "
"

0
!
H
7
4 10
! 4 !
m

$%
2
&
"
0 0
2 2
'
"
2
( '
H
0
$ 4
%

19
!

358
www.e-Libraria.com
!
1
#
$%!&'() * +%,%'!)&
-
0
#
1
# -
2 -
#
2
. ! + H
0 0
4 -
*/#0!&)1)&2&) * 34567&82--56 65 ,8%&5
$%!&'() * +%,%'!)& sht
koeficient me t cilin induktiviteti I mbshtflls s shkurtr
korigfoht nse e llogarisim si pr rastin e mbshtfells s gfat.
20

359
www.e-Libraria.com
Mesinduktiviteti
Mbshtjellat e kupluara /t ndrlidhura magnetikisht
1
!
" !
1
1 1 1
"
1
"
1
1
d d "
1 1
!
$!
1
1
d % d %
&
" '
2
21 1 21
!
d d "
21 1
'
$'
21
21
d % d %
21


360
www.e-Libraria.com
Dy mbshtjella jan t kupluara (t ndrlidhura n
aspektin e induktivitetit), nse fluksi magnetik q e
krijon rrym n nj mbshtjell e mbrthen edhe
mbshtjelln tjetr.
Nse rryma npr mbshtjell nuk sht konstante,
ndryshon fluksi mbrthyes n vet mbshtjellen.
Ndryshimi I fluksit mbrthyes shkakton n at
mbshtjell forcn elektromotorike t
autoindukcionit:
d
1

!"
1
d $
22

361
www.e-Libraria.com
Fluksi mbrthyes npr mbshtjelln tjetr ndryshon
poashtu duke indukuar forcn elektromotorike /fem/.
Fem sht proporcionale me shpejtsin e ndrrimit
t fluksit mbrthyes:

21

!"
21
d t
Mbshjella primare mbshjella q krijon fluksi magnetik
Mbshtjella sekundare -mbshtjella n t ciln

indukoht forca elektromotorike
23
$

362
www.e-Libraria.com
Vetinduktiviteti "-hrsi n mes fluksit
mbrthyes dhe rryms e cila e shkakton :
1
"
1
#
1
Mesinduktiviteti $ I mbshtjellave t ndrlidhura
magnetikishthrsi I fluksit t mbrthyer me
mbshtjelln sekundare dhe rryms e cila e
shkakton, pra at npr mbshtjelln primare:
21
$
21
#
1
Mesinduktiviteti i mbshtjellave n vakuum sht konstant.
Vart vetm nga prndarja gjeometrike e
dredhave t mbshtjellave t veqanta dhe raporteve t
tyre reciproke.
24


363
www.e-Libraria.com
!"# %&#'()*
+&*(%,*%-
.
/
1

01
)
2
1 2
0
0
1
/ / /
1 1 2
/ / ) ) )
2 2 2 1 1
1 3
21
0 0
1 1
/ /
1 2
3 3
21
12
0
1

di d
1
2
3

-3
d %
d %
25

364
www.e-Libraria.com
! !
1 2
# # #
21
12R
$
2 %&'() *)+ &,-./'(
!
1
,(-012,3' ,-'4&'
5
1
2 2
6
$
! !
1 2 2
# 5
5 5 #

1 5
2
1 2
2
! 6
2
$
5
2
6
$
74128+, ,
#0(- 2) /'2) 09 *8+ 4:(/).'+) 1
&,-./): ,(-012,3'
#
1
0 1 1
5
2
1 5
26
R

365
www.e-Libraria.com
Lidhja induktive n mes t dy dredhave nuk
mund t jet asnjher e plot:
!"#$%&' ) *'+,-./ '0+1#$'23
0 # 1
Nuk sht e mundur t realizoht lidhje induktive n
t ciln fluksi I krijuar nga nj mbshtjell t
mbrtheht plotsisht n mbshtjelln tjetr.
Lidhja m e mir induktive- nse n torus dendur
mbshtjellim n menyr bifilare (paralelisht) dy
prues t holl.
Ather mund t merret se t gjitha dredhat e
mbshtjells sekondare mbrthejn tr fluksin
magnetik q e shkakton mbshtjella primare.
27

366
www.e-Libraria.com
Parashenja e koeficientit t mesinduktivitetit
!"#$%&'(")&)('
+"), !"# -.(/0 !12&'&3 '" ##45")
d &
0" 64 57")('%,88. 98/-),'
!"#!81'")1("0 : ; !
2
, :
3
1 12
d '
& 0
3
: - < <
12 1 2
: 0
2
23
& 0
:/06 '" %,'" !12&'&3 2
: 0
1), 0,$.'&3 13
: 0
12
1
+"), !"# -.(/0 !12&'&3 '" ##45")
& 0
1
0" 64 57")('%,88. 98/-),' -/06"#)('1("0= : > !
28
367
www.e-Libraria.com
Vetinduktiviteti sht gjithher pozitiv.
Mesinduktiviteti mund t jet pozitiv ose negativ.
Parashenja e mesinduktivitetit vart nga kahu
referent I rrymave n qarqet rrymore prkatse.
Mesinduktiviteti sht pozitiv nse pr kahun
pozitiv t rrymave n dy mbshtjella flukset
magnetike prplotsohn.
Mesinduktiviteti sht negativ nse flukset n fjal
jan n oponenc/ kundrshtohn
29

368
www.e-Libraria.com
Shnjimi I kahut t mbshtjelljes s dredhs
! 0 ! 0
2 2
#$%&'( % )($*+
,- ./%.$%0
1 0
1 0
12
12
!
0
1
!
0
1
30

369
www.e-Libraria.com
!
1
d # d #
$
1 2
1
% ! &
'$ ' $ 1
d ( d (
'
&
#
d # d #
2
2 1
% ! &
)* ) * 2
d ( d (
)
!
*
2
!
1
#
d # d # $
1 1 2
! &
%'$
1
d ( d (
'
&
#
2 d # d #
2 1
! &
%)*
2
*
d ( d
(
)
!
2
31

#
370
www.e-Libraria.com
Lidhja mesinduktive shnoht me shigjet t dyfisht
dhe shkronjn !.
Fillimi I mbshjelljes s dredhs shenoht me shenj
t prshtatshme (pik por edhe yll ose trekndsh *,).
Mesinduktiviteti sht pozitiv nse rryma pozitive
hyn n t dy mbshtjellat n shenjen e fillimit t
mbshtjelljs s dredhs.
Mesinduktiviteti sht negativ nse rryma pozitive
hyn n njern dredh n fillim, ndrsa n tjetrn n
fund t dredhs.
32

371
www.e-Libraria.com
Induktiviteti ekuivalent
! !
1 2
# $
%
&
d # d # d # d #
! ! & &
'%$
1 2
d ( d ( d ( d (
d #
! ! 2 &
1 2
d (
Induktiviteti ekuivalent I mbshtjellave
)* +#,-.*/ )*0#/,'1(#2* 345#(#2*
! ! ! 2 &
1
2 33

372
www.e-Libraria.com
! !
1 2
#
$
%
&
d # d # d #
! ! 2 &
'%$
1 2
d ( d ( d (
d #
! ! 2 &
1 2
d (
Induktiviteti ekuivalent I mbshtjellave
me lidhjen mesinduktive negative
! ! ! 2 &
1 2 34

373
www.e-Libraria.com
Induktiviteti ekuivalent - induktiviteti i tr i m shum
dredhave t lidhura n seri me lidhje mesinduktive:
! ! ! ! 2 # 2 # 2 #
1 2 3 12 13 23
$ $ $
! #

%

&'
% 1
& 1
' 1
( & '
Lidhja mesinduktive mundet me e rrit ose me e
zvogluar vlern e tr t vetinduktivitetit, varsisht
nga parashenja.
35

N lidhjen e till npr t tra mbshtjellat rrjedh
rryma e njejt.
vetinduktivitetet e mbshtjellave mblidhen


374
www.e-Libraria.com
Energjia dhe forcat n fushn magnetike
Energjia e bobins induktive
Kyja e bobins induktive n burim tensioni
iR
A
i
t 0
R
d i
L
L
E
d t
d i
E iR L
Sipas ligjit t !! t Kirchhoff-it:
d t
1
375
www.e-Libraria.com
d ! #$%&'(%'( )$*$+, t
-.,&/'$.0/ 0, 1
2 = !1 + 3
d ' | 3 | 4
| t | = = = &
| 1 |
d ! d '
2 3 d ! d !
= ! + 5 = ! + t
=
5 ! t
1 1 d ' d '
1+60( 5 -(& -+$7,&!' )(8!0'(+ d ( 5 ! ) = d !
d ( 5 ! ) d '
'
=
8% ( 5 ! ) = + 9
5 ! t
t
2 !%',:+$.0/ (%/% , 0(.'/
)$%&'(%'( , !%',:+!0!'
;*, '/ ;.('*'/
376
www.e-Libraria.com
!
! = 0
# $%&!'()! *+%
&,-(!.! /011.-!%2.
ln ( 3 0 ) = + #
t
0 = 0
%
ln 3 = # ln % ln 4 = ln -
4
!
!
ln ( 3 0 ) = + ln 3
ln ( 3 0 ) ln 3 =
t
t
!

3 0 !
3 0
t
!
ln = = .

|
t
3 t 3 |
0 = 3 1 .
|
%
ln 5 = %
5 =
.
.
3
377
www.e-Libraria.com
!
# = $ %
#
&

|
t
|
! = # 1 '
|
.
(
t =
%
0
t
&
4
Varsia e rryms nga koha t gjat kyjes s bobins me
induktivitet dhe rezistenc
378
www.e-Libraria.com
Gjat kyjs/mbylljs s qarkut elektrik me
induktivitetin !, rryma rritet n menyr kontinuale.
Vlern maksimale t intenzitetit t rryms # e
prcakton forca elektromotorike n qark $ dhe
rezistenca e qarkut %.
Hrsi !&% konstanta kohore e qarkut .
5
379
www.e-Libraria.com
Procesi kalimtar praktikisht prfundon pas kohs
prej disa (3-5) - konstanta kohore.
Pjes e energjis elektrike t burimit shndrroht n
nxehtsi n rezistencn elektrike t qarkut.
N induktivitet kemi tensionin "d#!d$ dhe rrymn #
- fuqia elektrike.
Pjes e energjis s burimit gjat procesit kalimtar
n induktivitet shndrroht n energji t bobins
me induktivitetin L.
6
380
www.e-Libraria.com
d ! d
#
d $ d $
%&'!(! )* +,-*) d$
! .,'*/,) 01'+&$ )21'+34*)
d !
d
5 !6 #
!6
dq ! .$
d $
d $
7-&(*/,8(* (3 d0
d d
5 !6 5 d 0 !6 d 0 d 0
d $
d $
2
5 ! d $ ! 6 d $ ! d
5)3'28!1 3 9,9!)*4 !).&+$!:3
5)3'28!1 3 9&'!(!$
7
5)3'28!1 )* '3/!4$3);*
381
www.e-Libraria.com

Energjia induktive te
!
induktiviteti linear
d
d # d $!
#
0
#
% & '

2 2
% !%
# d
$!

2 2 2 !
0
8
()*#+
W

382
www.e-Libraria.com
!"!#"

Energjia induktive tek
induktiviteti jolinear
$
&
d
d # d $&
#
#
0
' ( )

# d
$&

0
9


383
www.e-Libraria.com
Energjia magnetike e bobins induktive - energjia t
ciln burimi ia dorzon qarkut elektrik pr koh
elementare d!.
Energjia e burimit ndaht n dy pjes:
pjesa e cila shndrroht n nxehtsi, n rezistencn
elektrike, # " $d!
energjia magnetike e bobins # d#
Paraqitja grafike n diagramin $# - energjia sht
e barabart me siprfaqn n mes lakors s fluksit
mbrthyes = f(i) dhe ordinats .
10
384
www.e-Libraria.com
Induktiviteti linear - Energjia e bobins sht e barabart
me siprfaqn e trekndshit.
nduktiviteti nuk sht konstant- energjia edhe
mtutje sht e barabart me siprfaqn n mes
lakors ! #!$" % Njsia matse e "siprfaqs
sht:
AVs J
#$
Siprfaqja (n prpjes) paraqet energjin.
11
[I]
[
385
www.e-Libraria.com
Qarku jolinear magnetik- gjithher e ka energjin
induktive m t vogl se bobina lineare pr vlern e
njejt t fluksit mbrthyes.
Bobina nga e cila nxjerrt berthama e hekurt nuk do
ta ket pr rrymn e njejt t eksitimit energjin
magnetike m t madhe , ngase fluksi mbrthyes do
t jet shumfish m I vogl.
Energjia magnetike e bobins pa brthamen e hekurt
sht proporcionale me katrorin e rryms npr bobin.
Energjia magnetike e bobins me bertham hekuri sht
funkcion I cili vart nga shkalla e ngopjes s qarkut
12
386
www.e-Libraria.com
Energjia e fushs magnetike
!"
!" $%
$
%
&
%
%&d '
d %

' '
"& ! d '
$ d
()

' 0
0
*+",-$ . -/012$3$3
$

*4 "&
13
5

387
www.e-Libraria.com
! !
#$%&'()* % +,+)$-. /,&,)0*1% -.2/- %
3 4 5 d ! 3
6-&7%$0&8*& $- 98.2-$ :*'$%/);%
+&%$0* /)(< # 78*(:- %$%&'()* :*'$%/);%
02% .2-$,2-/ :% 3:
=
!
0
! !
3
:
> ' 5 d !
:

4
! 0
?%$0-.)* % %$%&'().- :*'$%/);%
N torusin e holl fusha magnetike sht homogjene
energjia sht e shprndar njtrajtsisht n volumin e
torusit.
Dendsia e energjis sht konstante.
14

:
388
www.e-Libraria.com
!

! #$%&'
!
!# &
Dendsia e energjis te
( )
materiali linear
d !
dW ) & !
&
0 & (* )
&
! 2
2
!&
&
!
( ' & d !

+

2 2 2
0
15
,
389
www.e-Libraria.com
!"#!$"
!
Dendsia e energjis
te materiali jolinear
& '
d !
d W $ '!
$
$ $
0
!
&
' $ d !

0
16
!
390
www.e-Libraria.com
Energjia induktive energjia e fushs magnetike.
Dendsia e energjis - Siprfaqa n mes lakors
s magnetizimit dhe ordinats n karakteristikn e
magnetizimit t materialit.
Njsia matse e ksaj "siprfaqeje :
A Vs Ws J
! ' # $
2 3 3
m m m
17
"
Siprfaqja paraqet dendsin vllimore t energjis

391
www.e-Libraria.com
Humbjet n hekur pr shkak t histerezs
!
#$%&'()*$)
+,-.$,$/
0.'*+1. 2)-,/+)',
, 3)2/,+,452 !
'*,+()/)6)/,/)
-.7$,/)4)-)/
8
(
0
8
Lakorja simetrike e histerezs
18
r
!"#$%&" ( )"%* (
392
www.e-Libraria.com
! #$
! 0

$
d % ' 0

d $ 0

&'#()*+,'+
-./0'.'1 .'.-23+0 . )4156.-
$
-
! 0

d % ' 0

d $ 0
.'.-23+0 .
+'7.81(0-
0
!
Energjia e investuar dhe ajo e kthyer gjat magnetizimit t par
19
393
www.e-Libraria.com
!
# 0

d # $! !
% d &
'
0

d ! 0

'()*+,-. ) -(/)012.*
!
)()*+,-. ) 34156)*
*
# 0

d & ' 0

# 0

d ! 0
d & ' 0

#
%
d ! 0

)()*+-,. )
-(/)012.*
#
#
7
# 0

d & ' 0

d ! 0

'()*+,-. ) 34156)*
Energjia e investuar dhe ajo e kthyer gjat magnetizimit alternativ
20
394
www.e-Libraria.com
Me magnetizimin alternativ t materialit magnetik
mbyllet lakorja e histerezs.
N material investoht energjia e cila pjesrisht
ktheht
Ndryshimi I energjis pr njsin e volumit t
materialit e cila nuk ktheht sht e barabart me
siprfaqen e lakut t histerezs.
Kjo energji n material shndrrohet n nxehtsi dhe
e konsiderojm si t humbur
21
395
www.e-Libraria.com
!
Humbjet n histerez varen prej:
frekvencs s magnetizimit,
mass s materialit dhe
0 #
$%&'()* + ,-.*+(+/). 0)(
katrorit t indukcionit (prafrisht)
!1 *) 23(4.,1+ 5%2)
*) 265%5.,1+
Humbjet specifike , caktohn me matjen pr 1 kg
material, zakonisht pr 50 Hz dhe 1.0 T.
Humbjet n histerez pr frekvencn 7 dhe
indukcionin !1 jan:
8239&.-'2- 1%&.-1%:
2
7 !

1
; 1
<%.% +
, ,
='2.*%2*% +
1%*+(-%:-* 50 1 0

1%*+(-%:-*
22
396
www.e-Libraria.com
Energjia e bobinave induktive t kupluara
!
1
1

1
! d
#$
1 1
1

0 2
%&'()*+,(-
./0 01 2+345 $(01)!0(
)/0 01 )*36,&!$
-5 ()(378!,5 ,5 ,!,-($!-
Nse nepr nf bobin rrfedh rrvma,
dhe ia afrofm nf tfetr bobin npr t ciln nuk rrfedh rrvm, nuk
do t paraqiten forca mekanike .
23
1
397
www.e-Libraria.com

1
2
! #
#
1 $
1
1
1 1
! d

%&
1 1 1

2
0
! 0
2
' &()*&+
! $
1 1
' ,,!-!&
! 0 $
.
2 2
#
2
2
2
#
2 $
2
! d
!
%&
2 2
2

2
2
0
# $ .$
2
1 1 1 2
% $ d .$
& 12 1 1
1 $
2

# $
1 1 1
24
398
www.e-Libraria.com
!"!#$%&' ! )*#*
+ + + +
, , 1 , 2 , 12
2 2
- -
1 .
1
2 .
2

/.
1 .
2
2
2
,! 0'#'12!"%* 034&)&5! 31! "!$')&5!
"$'1! ,!1&"678)&5&)!)& ,7"6!) ,!
9!"* 034&)&5 31! "!$')&5
!"#$%&'( # *+*'"(,# -. "/.$0'/12$( 3(%"#-'4'51- .51-. # "/$6513#
"%( 5123( # #"#$%&'5. 5. *+*'"(,# -. ,#7("-(
25
399
www.e-Libraria.com
Ndrlidhja magnetike mundet me e rrit ose me e
zvogluar fluksin e mberthyer me bobina t veqanta.
N shumn e energjis mesinduktiviteti paraqitet
me parashenj pozitive ose negative.
Parashenja pozitive dmth se flukset magnetike
superponohn.
Parashenja negative dmth se flukset magnetike
kundrshtohn / zbriten.
26
400
www.e-Libraria.com
Forca terheqse e magnetit
!"
$%
&'
2
d ( ) d $ d &
'
!"

d % d $ d (
&'
!
2
d $
$
%
2
!" !

) %
%

) 2 2

)
0
2
!
*
)

! )+,-. /0 /1023 40 2350,6.702
2
0
27
401
www.e-Libraria.com
Nse n mes dy copave nga materiali magnetik
ekziston fusha magnetike, ato do t terhiqn.
Baraspeshn do ta ruajm duke e perdorur forcn e
jashtme mekanike.
Duht t investoht puna mekanike d!.
Nga baraspeshimi i puns s investuar dhe energjis
s fushs magnetike fitoht intenziteti I forcs.
Forca sht proporcionale me katrorin e indukcionit,
e disproporcionale me permeabilitetin.
28
402
www.e-Libraria.com
Njsia matse pr forcn N :
2
Vs
|
2
|
2 | ! |
m
.
2
|
#
| = |
$
|
= m =
| 2 | Vs
0
1
Am
2 2
V s Am VAs Ws Nm
2
= m = = = = N
4
Vsm m m m
29
403
www.e-Libraria.com
Fusha magnetike e ndryshueshme
Rrymat shtjellore
!"#$%&'( *(!+&,#-&

.$$(-( %/'01&2&
Paraqitja e eksperimentit t Arago-it (1824)
Me rrotullimin e pllaks gfilpera magnetike fillon t rrotulloht n
kahun e nfeft.
1
404
www.e-Libraria.com

!"#$% '%()*+,-* ).
/00%-.) 112+"00"*#* 3
4
5%$" 6 +*)#,2),+ +.
,)7"-"%1 ). /00%-.
819'%+ #$+:*0021*
Faradav (1831) ka dhn kto shpfegime.
Fusha magnetike e gfilpers magnetike deperton n
pllak. N pllak gfat rrotullimit indukoht tensioni.
Paraqiten rrvmat shtfellore n pllak.. mkmbt fusha magnetike
e cila terhfek gfilpern.
2
405
www.e-Libraria.com

!""#$% '()*+,(", -*+#'(./*),$
!
0123( '(./*),$*
* /4+5231*23'*
6+5'() 23)7*""#+*
Rrymat shtjellore n bllok-materialin ferromagnetik
3
406
www.e-Libraria.com
!"#$%& ()&*+,,-"+
./()% $%01+&23+
+ 14"#()/+()$+
,,%$%"21%& + 25-,/%"%
146" 7+&+

8
Zvoglimi I rrymave shtjellore me fletzim
Rrvmat shtfellore :voglohn me flet:imin e berthams s hekurit -
ndertoht nga lamarinat e holla magnetike mes veti t i:oluara
4
407
www.e-Libraria.com
Rrymat shtjellore krijojn humbje
Humbjet e rrymave shtjellore jan proporcionale me
katrorin e frekuencs " dhe vlers maksimale t
indukcionit #$:
%&'()*+,&+ $-).+$-/
2

" #
|
$
0 =
|
$
1 1
2-.- 3
50 1 0
),&.4-&4- 3
.
$-435+-/+4
$-435+-/+4
Humbjet specifike o1 caktohn me matjen e 1kg
t materialit, zakonisht pr 50 Hz dhe 1.0 T.
5
408
www.e-Libraria.com
Humbjet specifike ! varen nga:
trashsia e llamarins
llojit t materialit magnetik
frekvencs dhe
indukcionit.
Rrymat shtjellore n qarqet magnetike jan t
padshiruara
Efektet e rrymave shtjellore shpesh jan t dobishme
(frenimi elektrik, ngrohja, salldimi, mpikja e metaleve
etj).
6
409
www.e-Libraria.com
Fletzimi I qarqeve magnetike zvoglon fluksin
magnetik i cili indukon rrymat shjellore.
Njkohsisht rritet rezistenca elektrike t ciln duht
prballur rrymat e tilla.
Humbjet e rrymave shtjellore jan proporcionale me
katrorin e trashsis s llamarins.
Pr frekvenca tepr t larta shfrytzohn brthama
nga feritet, t cilat kan rezistenc t madhe elektrike
.
7
410
www.e-Libraria.com
!"#$ &'&"(#
!
!
##$%&%
$

$
'#()*% +,%-&../#&
0$-*% & 12+,3+ +3
43 53#62&+
47#(+,2&+,)& )*84&%$9&
Skin efekti- Efekti I lkurs
8
411
www.e-Libraria.com
Gjat rrjedhs s rryms n prues ( dhe jasht tij )
paraqitet fusha magnetike Fusha e ndryshueshme magnetike
n prues indukon rrymat shtjellore, t cilat mbyllen brenda
pruesit
N siprfaqe t pruesit rrymat shtjellore I bashkohn rryms
kryesore dhe e rrisin rrymn e tr
N brendi t pruesit rrymat shtjellore kan kahun e kundrt
dhe e zvoglojn rrymn e tr
Rezultati ngjeshja e rryms kah siprfaqja e pruesit.
Paraqitja e dukuris s efektit siprfaqsor ose skin-efektit.
Nga shkaku I ngjeshjs s rryms rritet rezistenca elektrike
e pruesit .
9
412
www.e-Libraria.com
!
#$%&'( )*(+,--.$, , $$/)/0 1,012)/02 ,
$$%&2) 02 '32$)/ (2 )/42$3'52) )2
2$67,)/( 1*, , 89.:2-.+02 02
5,012$ (2 42$67,)/(
3 0
1
;1/</&/ 2)*(2 &2 = &'1*2
3 0
2
&, $$/(+20 , 3$,<7,092)
3 3
3 2
0
#
$
Dendsia e rryms n pikat e prerjes shkaku I ngjeshjs
10
413
www.e-Libraria.com
Ngjeshja e rryms tsht m e madhe sa m t
mdha q jan
frekvenca,
prerja e pruesit,
permeabiliteti I pruesit dhe
prueshmria e pruesit.
Pr frekvenca t larta duht q t shfrytzohn
pruesit t holl, prej fijeve t mpleksura t
pruesve t izoluar
11
414
www.e-Libraria.com

BET Ligjerata

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

BET Ligjerata

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

-'c'

Nocionet themelore t elektricitetit

5$.6+ + ,7$.0+, 8 *'$,4)()

! >+1<+ ! ?4(+, 63$

!,) ./(#-"+ % *,)012%34()

Ndikimi I hapsires ajrore n karakteristiken e qarkut magnetik

per eksitimin e dhn !

Вам также может понравиться