Вы находитесь на странице: 1из 10

A noo de Relao

em douard Glissant
6
' lrclcsscra-Adunta dc Linua c Litcratura
Franccsas c dc Mcstradc cr Tccria da
Litcratura da FlF.
ni|ce A|bergaria kocha"
Abstract
hc ncticn cl kclaticn in E. Clissant
ccnsidcrs thc irpcrtancc cl thc
ccnllucncc cl thc rultiplicit, cl
t hc cul t ur al cxpr cssi cns cl
pccplcs and rincritics in thc
Earth-Tctalit, takcn intc acccunt.
!uch ccnll ucncc t r ansl cr rs
thc pccplcs, thc sccictics, thc
ccrrunitics and thc indiiduals'
scnsibilitics. lt is thc rclc cl
litcraturc and cl arts in cncral
tc capturc thc labric cl thc
kclaticn cl thc Earth-Tctalit,
ccncrctcl, takcn intc acccunt .
Keywords: ldcntit,, rclaticn,
lcbaliaticn.
l pctcsi , rci sta dc
cst udcs l i t crari cs
lui dc Fcra,
. , n. 2
p. S1 a S?
!
A nccc dc kclacc rcssalta a irpcrtncia dc sc ccnsidcrar a
ccnllucncia da rultiplicidadc das cxprcssccs culturais dcs pccs c das rincrias
na abcrdacr dc lcnrcnc da lcbaliacc, ura c uc c discursc
dcrinantc ccnsidcra, dc lcrra uasc uc cxclusia, apcnas scus aspcctcs
pcliticcs c cccnriccs.
A ccnllucncia das culturas csta dctcrrinandc ccr translcrracccs
tantc nas sccicdadcs c ccrunidadcs, uantc nas scnsibilidadcs dcs scrcs
hurancs, c cs pccs, scbrctudc cs uc crcrcr da cclcniacc, ccr-sc
ccnlrcntadcs ccr ur rcircntc duplc c aparcntcrcntc ccntraditcric. c dc
scu cnraiarcntc cultural, ncccssaric sua scbrcicncia, c c da kclacc da
tctalidadc das culturas.
Ho] c o: ]:oI cu: :c uc:I o.u:u. C ]:oI cu o] c c IuIo o
c:uI zucI o uu: .ouI uuuc:, ]o:uc u: .ouI uuuc: I o:u
uoIuuu: u ]ou.o ]o: Iouu ]u:Ic uI:u.c: uo uIo uu .oIoIzu,Jo,
uuIo u RcIu,Jo. Vco: o ]:oIcu uu RcIu,Jo c Iouo: o: .u]o:.
]oIIII.o, c.ooI.o, cI.. . . Vco: uIIo c uc J :cIu,0c:, u: Jo
.co: u RcI u,Jo, o uc .o.c: c u cx]: c::Jo .uI I u: uI uu:
.ouIuuuc:. I:cIuIo u RcIu,Jo c:IJ uI ]:c:cIc, cIu cxI:Ic. /:Io
:IIII.u uc uc: cu ucI:u, ou Jo, uc cu u.cIIc ou Jo - :ou
ucIc:Iuuo ]o: u .c:Io uc:o uc :cIu,0c: ouo uuo
1
|Clissant,
1??5, p. S7).
A nccc dc kclacc csta inculada ccnstatacc da Tctalidadc-tcrra
rcal i ada, uc ccnt r apcc-sc a ura i sc dc rundc uni t ar i c - c nc.
A idcclcia dc nc, Clissant cpcc a ccncrctudc da dicrsidadc dcs pccs
prcscntcs hcc na ccna dc rundc, c cssa prcscnca dc licrsc dissclc cs
prcssupcstcs rctalisiccs uc lundarcntar a ccnccpcc dc idcntidadc abstrata
cncraliacl a tcdcs cs hurancs. A Tctalidadc-Tcrra c tctalidadc abcrta, cr
rcircntc, c cr kclacc.
-]o: u 3cuuu uc::u uuIuI, Ico: u ]:c:c,u uIuoI.u uo:
uoI: I]c:Io: :ouo: uc o::o Ic]o, o: :Iuuo: !Iuo: c u !IJo
3o.I cII .u, o.I uo: ]cI u c:u .:c,u I cuu, I :cucIccIc
.o]:o.uuu u :cuIIuuuc, uc :uu ]:ccIc.Iu :o:c o: ouI:o: ]o.o:.
Ac::c cIo Ic]o, o: ]o.o: ]o:c:, uc.Iuo J :uu ]:o]:Iu I::u],Jo,
u.Iu ]c:IIIuo uc c.IouI::c u: IucIu: o.u: uu uIIc:Iuuuc, uu
uIIc:c,u, uo uI:cIIo uu: Io:Iu:, uo uI:cIIo uo: ]o.o: J. . . / AJo .Iuo:
.oo .o.cc: u uc::cII,Jo IouI uu: uuIuuuc: uc :c c.oI:u.u
c :c cI:cIu.u o: c:]u,o: c Ic]o: uo ]IucIu. IJo, .Iuu uu:
IIuI,0c: .IcIIII.u:, uu IucIu ]ou.o u ]ou.o .o:IIIuIu-:c. ]ouIuo:
1 Tcxtc criinal. Aucurd'hui lcs prcblcrcs sc scnt dcplaccs. Lc prcblcrc c'cst cclui dc l'cnracincrcnt
dcs ccrrunautcs, parcc uc lcs ccrrunautcs cnt ctc dcrinccs un pcu partcut dans lc rcndc par
l'actc dc cclcnisaticn, rais c'cst aussi cclui dc la kclaticn.n lc cit dans tcus lcs dcraincs.
pclitiuc, cccncriuc, ctc |...|.n cit bicn u'il , a dcs rclaticns, rais cn nc cit pas la kclaticn, cn
cc ui ccnccrnc l'cxprcssicn culturcllc dcs ccrrunautcs. lcurtant la kclaticn cst l, cllc cst. C'cst-
-dirc uc c lc cuillc cu ncn, uc c l'acccptc cu ncn - c suis dctcrrinc par un ccrtain ncrbrc
dc rclaticns dans lc rcndc |Clissant, 1??5, p. S7).
A nccc dc kclacc
cr Edcuard Cl i ssant
Eni l cc Al bcr ar i a
kccha
!!
c:Iuuu: o Cuo: :c :u.uI : J .c:II c uc:c.uIuuu uc :uu:
I.c::uIc: I:u:Io:u,0c:
2
|Clissant , 1??0, p. 1+?-150).
A rclacc c a trara ccncrcta c cbscura na ual c silcncic c c aniuilarcntc
das ccrunidadcs, scus dcsrcrarcntcs c suas tcntatias dc libcracc sc rcstrar,
sc dicr ncs discurscs dcs pccs. E ncssas cxistcncias cstc atadas pcr ura
rultiplicidadc dc clcs cbscurcs, irpcrccpticis, nc ainda intcricriadcs, nc
ainda ccnscicntcs, a cstc sclrircntc dc rundc. Calarc-ncs, ras cstc sclrircntc
prccca 'ur cstrcndc dc silcncics cr ncssas cabccas'.
uuIo o: o.u]uo:, uIo :c uc:]:cuc c uIu Iuu:, uc u
:oI:IcIo, uc u :IIo, c :c uc]o:IIu c o:. C :uI uc o:Ic :o:c o:
:cuo: cxIIIo:, uI:u.c: uc u uc:c:Io ouuc uc .c:IucIc Jo
c IIc:uuuc. - uc.u:Iu,Jo uc ]o.o: IIcI:o: J. . . /. -: .:Iu,u: .cuuu:
]o: :uu I.o]:cc:I.cI uoIu. C: Io:Iu:uuo: uc .cc u o:Ic
.uucu: uo Ioc. C .cI:o uc oIco :o:c u u:cIu uu: ]cIc:. - Iuu uc
:c u.uuIu. J. . . / C .oIIcIo :u:cIo uo ]IucIu o: ucIxu c:Iu]cIuIo:
:c uc ucIc ou,uo: o co: :uIuo. -uI.Iuo: uuIo: ]o.o: o
uuo, uIc:Iuuo: o c:o ocIo ]o: c:Iu c:u co,Jo c
cIc:.c:.c.Iu, :Jo .IIIu: uc::u c:u .ouI,Jo. I: uo uc Iouo
uI:.u::o .o.o::c. AJo I]o:Iu :c c u .uIo uo uuo :oo:
c:oIuuo: c o::u: uIc:Iu:-]:Iu:, :c u: uIIIu.IouI: Iu.Iou
c o: uc Io:u .:uu c uu:u, :c u ]oIuI,Jo uIuu c :u]o:IJ.cI, :c
o::u: uIIIu0c: Jo :Jo cI:uIuuu: ]o: uuIuc: oII.o, c :c c
:cuc: IuIuo: u: Ic::I.cI: Ic.I.u: .o:I:uIuu: ]o: Iouu ]u:Ic ]u:u
oIc: o Iu.:o c u o:Ic - o: c:Iuo: ]uIo: o uc:u::oIu: uo
uuo. C I::u.IouI o:Iuo c u c.c::Iuuuc .I.uz o: IuuIu o
]:o]cIo IouI J. . . / C uI:.u::o uo: ]o.o: u:.u o Ic]o c :IIu c:Ic
o.IcIo Iu.IuIc, u RcIu,Jo c ]:IcI:ucIc .o:.Ic.Iu, uc Jo
:c :uc .oo IuI, uo :cIuIuuo:cIu.Iouuo. . . - uJII:c uo uI:.u::o
:uIIu o uc ]ou.o u ]ou.o .o:cuc cc:I:, uI:u.c: uc c.Iuc.Iu:
o:.u:u:, uu Ic:u I:IIu:u,Jo ]IucIJ:Iu, c ]c:IIc uo: uuo:
.oIIuu: :c:I:IIuo
S
|Clissant, 1?81, p. 12-1S).
2 Tcxtc criinal. Aprcs la !cccndc Cucrrc rcndialc, la prcscncc antacnistc dcs dcux crpircs
rcrains dc nctrc tcrps, lcs Etas-nis ct l'nicn !cictiuc, tcus dcux rus par la rcrc crc,ancc
naic, scucnt crilicc dans lc rccl, cn lcur prccrincncc sur lcs autrcs pcuplcs. Entrc-tcrps, lcs
pcuplcs paurcs aaicnt, par lcur irrupticn rcrc, pcrris u'cclcscnt lcs idccs ncucllcs, dc
l'altcritc, dc la dillcrcncc, du drcit dcs rincritcs, du drcit dcs pcuplcs. |...| n nc c,ait pas ccrrcnt
ccncccir la dcrclicticn lcbalc dcs huranitcs ui sc rcnccntraicnt ct s'allrcntaicnt dans lcs
cspaccs ct lcs tcrps dc la planctc.Alcrs, cnuc dcs intuiticns scicntiliucs, ccttc idcc pcu pcu sc
rasscrbla, u'cn pcuait ctudicr lc Chacs sans succcrbcr au crtic dcscnchantc dc scs inccssantcs
translcrraticns |Clissant, 1??0, p. 1+?-150 - ncta 5).
S Tcxtc criinal. Quand ncs aucns, ucluc chcsc sc dctachc ucluc part, d'unc scullrancc, d'un cri,
ct sc dcpcsc cn ncus. Lc scl dc rcrt sur lcs trcupcaux taris, au tracrs d'un dcscrt ncradc ui n'cst
ccrtcs pas libcrtc. La dcastaticn dc pcuplcs cnticrs |...| Lcs cnlants aculcs dc lcur inccrprchcnsiblc
acnic. Lcs tcrturcs ui cicnt la rcrt llncr au lcin. L'cdcur d'huilc sur lc sablc dcs pcaux. Lcs bcucs
ui s'arasscnt. |...|. La cltic sanlantc dc la planctc ncus stupclic sans uc ncus cn a,cns bruit. Ncus
dcincns u'au rcndc ccrbicn dc pcuplcs cn rcrc tcrps alcrtcs par lc rcrc crci scnt lircs ccttc
ccrrunc ccnditicn. \cici dcnc cu tcut disccurs ccnccurt. N'irpcrtc si ncus nc ncus cpuiscns ici dans
dcs raticrcs prcricrcs, si lcs rultinaticnalcs nc ncus lcncticnncnt tcut cru, si la pclluticn ncus cst
cnccrc lccrc, si ncs lculcs nc scnt ritraillccs tcut a, ct si ncus n'iraincns rcrc pas lcs cllarantcs
tcchniucs ca ct l riscs cn ccurc pcur lc prclit ct la rcrt - ncus partaccns pcurtant lc dcbcussclcrcnt
du rcndc. L'irraticnncl rcrbidc ct la ncccssitc iacc ncus caliscnt au prcct lcbal |...| Lc disccurs
dcs pcuplcs rcsurc ct r,thrc cc lancincrcnt, la kclaticn cst d'abcrd ccnscicncc insuc du rclatc |...|
L'anal,sc du disccurs sculinc cc ui, dc l'irrcnsc brcicrcnt planctairc, pcu pcu sc dcac par
cidcnccs cbscurcs, pcrrct dc tcnir cnccrc |Clissant, 1?81, p. 12-1S).
l pctcsi , rci sta dc
cst udcs l i t crari cs
lui dc Fcra,
. , n. 2
p. S1 a S?
!"
A kclacc pulcria as idcias dc '!cr' c dc 'Esscncia' uc dilcrcnciar
c indiiduc sinular c ura cultura particular, dclinc as culturas ccrc clcrcntcs
naturais c issc ncs lca a cccar cs alcrcs ccrparadcs das culturas,
sustcntandc-cs ccrc cstacis c rcccnhccidcs ccrc tais. Nc cntantc, Clissant
assccra uc a kclacc intcrlcrc na rclacc intcrna dcs ccrpcncntcs dc
cada cultura particular c na rclacc dcsscs ccrpcncntcs particularcs ccr as
dcrais culturas, ccntcndc c inlinitc das pcssibilidadcs.
lara Clissant, a ucstc atual cclccada s culturas particularcs c a dc
ccrc rcnunciar rcntalidadc c ac irainaric rcidcs pcla ccnccpcc dc
ura idcntidadc-rai unica, para cntrar na idcntidadc-rclacc, uc c rai-
ricra, uc ai ac cnccntrc dc cutras raics.
lara tantc, la-sc ncccssaric rcnunciar alirracc scundc a ual 'c
!cr c rclacc', para sc ccnsidcrar uc 'sc a kclacc c kclacc'. E issc irplica
a rcccncrsc dc '!cr' cr scndc, rcccncrsc a rcaliada pclcs pccs das
culturas ccrpcsitas nc rcrcntc dc sua ccrpcsicc cultural. s pccs dc
cultura ataica, tantc ccidcntais, uantc cricntais, alricancs cu arcrindics,
tcr rais diliculdadc cr accitar cssc rcircntc pcrrancntc uc csta ccntidc
nc scndc.
C: ]o.o: IuIcu: :Jo ]o.o: uIJ.I.o:. , Iuc]cucIccIc uc .oo
cIc: ]:o]:Io: .c c::u uc:IJo, o: uIIuIc: uc ucc. :Jo u ]o.o
.o]o:IIo .o]u:uII.ucIc uo: ]o.o: IuIcu:. 3c:J uI: uIII.II ]u:u
u ]o.o uc .uIIu:u uIJ.I.u uuIII: u RcIu,Jo. uuIo uI: uc o ]o.o
uIJ.I.o IoI .IIIu uu :IIuu,Jo u uuI :c ucu o c.oI:o cI:c u:
.uIIu:u:. Iouco: uuIII: uI: Iu.IIcIc u RcIu,Jo :c Io:o: :u:IIcI:o:,
uo uc :c Io:o: uc.uu ou uc:.cucIc uc Hu:o, ]o:uc c::u:
.uIIu:u: cxI:Ic o ]c:o uo uIu.I:o uc :c o]0c uo uI:]c::o uo .o]o:IIo.
HJ cIu: o ]c:o uo :oI:IcIo c uu uc:]o::c::Jo :uuI.uI:. uuIo o:
]o.o: uc .uIIu:u uIJ.I.u Jo II.c:c .o:cIIuo II.:ccIc J RcIu,Jo,
c:Iu c:Iu:J ucu,uuu
-
|Clissant , 1??5, p. 7+).
Essa alirracc dc uc 'sc a kclacc c kclacc' sinilica tarbcr uc
c uc c pcssicl captarrcs das culturas c, pcr ur ladc, a rclacc dclas cntrc
si, a rclacc dc cada ura ac tcdc pcssicl da Tctalidadc-Tcrra c, pcr cutrc
ladc, as rutacccs uc cssc cc dc rclacccs cra.
Entrctantc, ccrc c Tcdc-c-Mundc c rcircntc, sc ccnscuircs
aprccndcr cs ccntcrncs dcs dilcrcntcs ciclcs uc ccrpccr a dinrica dcssc
rcircntc. Er ista dissc, untarcntc ccr a idcia dc '!cr', a kclacc irplica
uc sc ar tarbcr ucsti cnadcs cs scus atri butcs. cs ccncci tcs dc
'pcrrancncia, dc 'cstrutura' c dc 'uantilicacc', uc cricntar c pcnsarcntc
c as rctcdclcias das cicncias huranas.
Essc ucsticnarcntc tcrncu-sc ncccssaric dcidc ac latc dc uc cs
ccntatcs cntrc cs hcrcns c as culturas, c suas rcspcctias rutacccs, sc dc
+ Tcxtc criinal. Lcs pcuplcs indicns scnt dcs pcuplcs 'ataiucs'. Et, uci u'ils cn pcnscnt cu-rcrcs,
lcs Qucbcccis scnt un pcuplc ccrpcsitc par rappcrt aux pcuplcs ataiucs uc scnt lcs Arcrindicns.
Cc scra plus dillicilc pcur un pcuplc ataiuc d'adrcttrc la kclaticn. l'autant plus u'il a scullcrt dc la
situaticn. n pcut adrcttrc plus lacilcrcnt la kclaticn uand cn cst brcsilicn uc uand cn cst
Qucchua cu dcsccndant dc Hurcn, parcc u'il,a l lc pcids dc l'ataisrc ui s'cppcsc au dispcrsc
du ccrpcsitc. ll , a lc pcids dc la scullrancc ct dc la dcpcsscssicn radicalcs. Tant uc ccs pcuplcs
n'aurcnt pas ccnscnti librcrcnt la kclaticn, cllc scra rcnaccc |Clissant, 1??5, p. 7+).
A nccc dc kclacc
cr Edcuard Cl i ssant
Eni l cc Al bcr ar i a
kccha
!#
dc lcrra abrupta, ircdiata c irprcisicl, prcccadcs pcla intcracc dcs
clcrcntcs. E cssa intcracc c inlinita, prclusa, acurulatia c scrprc cr
rci rcnt c dcnt r c da r cda-i a dc ncssc cspacc-t crpc pl anct ar i c.
lcr ccnscuintc, sc a ccrprccnsc dcssc circulc dc rclacccs pcdc ncs
pcssibilitar ura rclhcr abcrdacr dcs ccnstituintcs dc cada cultura particular.
liantc dissc, Clissant dclcndc uc tcrncu-sc cntc urcntc rudarrcs
a ccnccpcc c a icncia uc tcrcs dc 'idcntidadc'. Trata-sc para ncs dc
ccnccbcrrcs uc sc c irainaric da Tctalidadc-Tcrra - c latc dc uc cu
pcssa icr nc rcu Luar abcrtc c cr rclacc ccr a Tctalidadc-Mundc -
ncs lcara a abandcnar as rultiplas lrcntciras |dc 'cu', dc 'cutrc' da ctnia,
da rcliic, da linua, da nacc, ctc.) c scus ccrclarics. a intclcrncia, c
racisrc ctc. |Clissant, 1?81, p. 8).
]:c.I:o Jo c:IIu: u.u c ucIcuc: o o]:IIuo c o oIcuIuo,
cI:cIuIo, o ]:oIcu o]c c .o:cuI: uuu: u ]:o]:Iu o,Jo uc
IucIIuuuc, u ]:o]:Iu ]:oIuuIuuuc uu cx]c:Ic.Iu .I.Iuu uc Ico: uc
o::u IucIIuuuc, c .o.cc: uc :ocIc o IuIJ:Io uo 7ouo-o-
Iuuo (I:Io c, o IuIo uc uc cu ]o::u .I.c: c cu Iuu: c:Iuuo c
:cIu,Jo .o u IoIuIIuuuc uuo/, :ocIc c:Ic IuIJ:Io ]ouc o:
Iuzc: uII:u]u::u: c:Iu: c:]c.Ic: uc IIIIc: IuuucIuI: uc Iuc
uc: uII:u]u::u:. C 7ouo-o-Iuuo c I.oc:u:J.cI c :c Jo .u]Iu:o:
o :IIo uc::c I.oc:u:J.cI, .o::co: o :I:.o, u Iu o]IIJo - c
c:Iu c uu uu: u:c: uu Iu ]ocII.u, uo uc ]ouc:Iuo: .uu: uc
u Iu ]ocII.u - uc u::u:Iu: o: uIIo: I]o::I.cI: uc :c]:c
ucIc:Iu u: IIoIc:J.Iu:, o: u::u.:c: c o: co.IuIo: J. . . / AJo o:
:ccIc:o: uI: :ocIc uo uuI:o, J ouuuc, J IoIc:J.Iu, uc
:Jo IuI II .o:, u: cI:u: u: uIu,0c: uc.I :I .u: uu ]I u:uI I uuuc
.o:cIIuu .oo IuI
3
|Clissant, 1??5, p. 8, +S).
A kclacc c a lcrca pcctica |a cncria) dc rundc rantida ia cr
ncs .c uI :c IuII uu ouc cI .c uI :c cx]:Ic |'c uc sc la a partir dc
rundc c c uc dclc sc cxprcssa.'). E lcrca uc irradia, dispcrsa, c lcrca
rclatia uc dilrata c sc ccntrapcc, pcrtantc, ac ccnccitc abscrcntc, tctalitaric,
dc 'unidadc', uc c lcrca uc ccnccntra. E c irainaric da tctalidadc, uc
transruta a lcucura dc rundc cr ur cacs c.I:ucuIc, istc c, pcssicl.
irainaric c a randc lcrca translcrradcra das rcntalidadcs. clc
sc alircnta da pacidadc dc dicrsc, c pcrritc captar as linhas dc lcrca da
Tctalidadc-Tcrra, uc ccnstitucr c uc Clissant chara dc cs lnariantcs dcssa
tctalidadc. irainaric nc c cccrcitic ccrc a 'idcia' racicnal, pcis prcliura
c rcal, isicnariarcntc, scr dctcrrina-lc a pricri.
5 Tcxtc criinal. ll nc laut arais hcsitcr dclcndrc l'cpprirc ct l'cllcnsc, rais lc prcblcrc cst dc
chancr la ncticn rcrc, la prclcndcur rcrc du ccu uc ncs acns dc nctrc idcntitc ct dc
ccncccir uc sculcrcnt l'irainairc du Tcut-rcndc |c'cst--dirc lc lait uc c puissc irc dans
rcn licu cn ctant cn rclaticn acc la tctalitc-rcndc), sculcrcnt cct irainairc-l pcut ncus lairc
dcpasscr ccs scrtcs dc liritcs lcndarcntalcs uc pcrscnnc nc cut dcpasscr. Lc Tcut-rcndc cst
unc dcrcsurc ct si ncus nc prcncns pas la rcsurc dc ccttc dcrcsurc ncus risucns, sclcn rci -
c'cst l'unc dcs bascs dc ra pcctiuc, dc cc uc l'cn pcurrait appclcr ra pcctiuc -, ncus risucns
dc traincr lcs icux irpcssiblcs ui dctcrrincnt tcucurs lcs intclcranccs, lcs rassacrcs ct lcs
cnccidcs. |...| Nc plus s'cn rcrcttrc sculcrcnt l'huranisrc, la bcntc, la tclcrancc, ui scnt si
luitils, rais cntrcr dans lcs rutaticns dccisics dc la pluralitc ccnscntic ccrrc tcllc |Clissant,1?81,
p. 8, +S).
l pctcsi , rci sta dc
cst udcs l i t crari cs
lui dc Fcra,
. , n. 2
p. S1 a S?
!$
!cundc Clissant, a luncc hcc dcs artistas, dcs cscritcrcs c pcctas,
c a dc rcclar, atracs da lcctica da kclacc, c irainaric das huranidadcs.
irainaric c capa dc translcrrar as rcntalidadcs dcs hcrcns, c a lcctica
da kclacc, pcr sua c, c capa dc cricntar, c uc Clissant intitula dc 'a
rcra da acc' dcs indiiducs c ccrunidadcs, irpcdindc, assir, uc csta
sca ccnduida a partir dc rcdclcs tidcs ccrc unicrsais c alidcs para
tcdas as culturas.
Clissant la a critica dc irainaric ccidcntal habitadc pclc idcaric dc
pcdcr, uc prccta c cspacc c c cutrc ccrc alcs dc ccnuista a scr lcita
atracs da audacia, da acntura, nc acasc dc dcsccnhccidc. lrainaric dc
hcrcis indiiduais nc ual abundar cs 'kcbinscns Crusccs' c cs 'lrcspcrcs'.
Nc irainaric da kclacc dilucr-sc as tractcrias, cs itincrarics, c
'ncradisrc cr llccha', istc c, auclc uc aanca c dcsbraa, pcruc cstc
irainaric trara, tccc, irplica a paisacr nc drara da kclacc. csta dcixa dc
scr ur sirplcs panc dc lundc da narratia, ur ccnaric, c passa a scr habitada
pclcs rcsiducs/ rastrcs culturais translcrrandc-sc na 'dircnsc rutantc
c pcrduracl dc tcda c ualucr rudanca c dc tcda c ualucr trcca'

.
irainaric da kclacc ncs rultiplica c c rultiplicidadc inlinita.
Io:uc o u:II:Iu c uucIc uc uo:uu o IuIJ:Io uo uuo, c uc u:
IucoIoIu: uo uuo, u: ]:c.I:0c:, o: .u:IcIo: uc u:cIu .oc,u u
IuIu:, c ]:c.I:o ]oI: .oc,u:o: u Iuzc: cc:I: c:Ic IuIJ:Io. Ac:Ic
IuIJ:Io Jo :c I:uIu uc :ou: o uuo, u: :I uc ]ccI:J-Io. . .
/::o :IIII.u uc uu IIc,Jo ]ocII.u ]ouc c ]c:III: .o.cc: uc
u Iu :cIu,Jo .o o ouI:o, .o o: ouI:o:, .o Iouo: o: ouI:o:, u
7oIuIIuuuc-Iuuo, cu c I:u:Io:o I:o.uuo-c .o o ouI:o,
]c:uc.cuo cu c:o, :c :ccu:-c, :c uIIuI:-c, c c ]:c.I:o
Iouu uu ]ocII.u ]u:u .o.cc: c:Ic: I]o::I.cI: J.../
7
|Clissant, 1??5,
p. +S, 75).
As linhas dc lcrca da Tctalidadc-Tcrra nc sc isicis cr ncnhur
rclcrcntc supcrlicial, aparcntc. Elas ccnstitucr cs Luarcs Ccruns |scr tracc
dc unic) dcssa tctalidadc, uc sc captadcs pclcs artistas c cscritcrcs atracs
dc pcnsarcntc pccticc, c ccrrcspcndcr translcrracc dcs 'luarcs-ccruns'
|ccr tracc dc unic), istc c, uc sc ccruns a tcdcs cs Luarcs dcssa
tctalidadc rcaliada. Esta rctarcrlcsc sc c pcssicl atracs dc atc criatic.
C: Iuu:c:-.ou: :Jo ]u:II.uIu: cIcc:u: c uI.uu,Jo c:Ic ouuIo
I:Io uc c u .ouI.u,Jo. Iouu: u: IucIu: c:IJo o u:, u: :o:cIuuo o
uc I]o:Iu c u :uu uIIc:Iu,Jo ]uII.u c :c ]o::I.cI cxuc:uuu ou
:I]IIII.uuu. (/c::u ucI:u, o Iuu:-.ou .o:IIIuI, .o c:Ic I:u,o
uc uIJo cI:c o: uoI: Ic:o: uc o u:II.uIu, uc o .o:IIIuc, u
A cxplicitacc dc Clissant |1??5, p. 21) cnlcca uc. 'pcnsc uc tcrcrcs uc ncs aprcxirar dc
pcnsarcntc dc rastrc |dc rcsiduc) dc ur nc-sistcra intuitic, lrail, arbiuc dc pcnsarcntc, uc
ccnira rclhcr cxtracrdinaria ccrplcxidadc c cxtracrdinaria dircnsc dc rultiplicidadc dc
rundc nc ual icrcs'.
7 Tcxtc criinal. larcc uc l'artistc cst cclui ui apprcchc l'irainairc du rcndc, ct uc lcs idcclcics du
rcndc, lcs isicns du rcndc, lcs prcisicns, lcs plans sur la ccrctc ccrrcnccnt laillir ct u'il laut
ccrrcnccr lccr cct irainairc. Cc n'cst plus l rccr lc rcndc, c'cst , cntrcr |...| C'cst--dirc u'unc
intcnticn pcctiuc pcut rc pcrrcttrc dc ccncccir uc dans ra rclaticn l'autrc, aux autrcs, tcus lcs
autrcs, la tctalitc-rcndc, c rc chanc cn r'cchancant, cn dcrcurant rci-rcrc, sans rc rcnicr, sans
rc dilucr, ct il laut tcutc unc pcctiuc pcur ccncccir ccs irpcssiblcs l |Clissant, 1??5, p. +S-75).
A nccc dc kclacc
cr Edcuard Cl i ssant
Eni l cc Al bcr ar i a
kccha
!%
I:u:Io:u,Jo c:]cIu.uIu: uc:Iu c.c::Iuuuc ]ocII.u, uc:Iu c I:Ic:Io:u
uc c o Iuu: .ou. /
o
(II::uI , .''U, ]. .'U/.
s 'luarcs-ccruns' sc lcrcas latcntcs, insuspcitas, dcsiadas cu
diluidas pcr tcdcs cs Luarcs dc plancta pclcs rcics dc ccrunicacc,
crcnciadcs pclcs paiscs industrialiadcs, atracs dc uc Clissant chara dc
ucI:-uc.IuI da ridia. Estcs, a ura clccidadc alucinantc, c scb a lcrra dc
'cspctaculc', inadcr as culturas, as ccnscicncias c c irainaric, crandc
rcdas planctarias c clirinandc c uc antcs cra charadc dc 'inllucncia' |dc
ur rupc dc indiiducs cu dc cbras dc ura cultura particular scbrc as
dcrais culturas).
Ccstariarcs dc rcssaltar uc c uc caractcria tcdas as linhas dc
lcrca lissantianas, prcscntcs na nccc dc kclacc, c a idcia dc rcircntc.
sca na ccnllucncia das culturas c na ccnccpcc dc ura Tctalidadc-Tcrra
abcrta, sca na prcpcsta dc ura ldcntidadckclacc cnuantc rai-ricra
uc ai ac cnccntrc dc cutras raics, sca na ccnccpcc dc ura lcrca pcctica
uc irradia c dispcrsa, sca nauilc uc Clissant dcncrina ucI:-uc.IuI da
ridia - prcdutcrcs c diluscrcs dcs luarcs-ccruns, cndc artistas, pcctas c
cscritcrcs pcdcrc captar cs Luarcs Ccruns.
Estc rcircntc prcscntc na nccc dc kclacc dclinc cs clcrcntcs dc
ura cultura nc rcrcntc rcsrc cr uc cs dcslcca, translcrrandc-cs, pcis
as culturas cr sirbicsc cu cr ccnllitc abrcr diantc dc ncs ur dcsccnhccidc
scrprc prcxirc c dclcridc, cuas linhas dc lcrca sc ranilcstar para sc
csancccr lcc a scuir. rcircntc aprcscnta as scuintcs caractcristicas.
a) A acclcracc, uc ccrrcspcndc capacidadc dcs hcrcns c das
culturas dc, a ualucr rcrcntc, rudarcr dc dirccc c dc ritrc,
scr cntrctantc abdicar dc sua naturca, dc sua intcncc c dc sua
cntadc.
b) A prccipitacc, uc dispcrsa cs circuitcs dc causalidadc, cuc
rccanisrc pcdcriarcs surprccndcr. !ua clccidadc c ritrada pclcs
paiscs industrialiadcs atracs dc ccntrclc dcs rcics dc ccru-
nicacc c dc pcdcr cccnricc. A situacc rundial 'ccrprccndc'
culturas uc sc csctar ncsta clccidadc c cutras uc sc rantidas
cr cstadc dc rcccptiidadc passia.
c) A irprcisibilidadc c a 'irprcdiibilidadc' dc suas rcsultantcs.
dicrsc nc c c 'rcltin pct', a ristura ccnlusa c dcscrdcnada.
dicrsc ccrprccndc as dilcrcncas uc sc cnccntrar, sc austar
uras s cutras, sc cpccr, sc harrcniar c prcducr irprc-
isibilidadc c 'irprcdiibilidadc'. lara uc haa kclacc c prccisc
uc haa alcrcs culturais dilcrcntcs.
d) A acurulacc, istc c, a prclusc ccncrcta da dicrsidadc da
tctalidadc das culturas particularcs cr ccnllucncia, inadc dc
8 Tcxtc criinal. Lcs licux-ccrruns scnt lcs particulcs cphcrcrcs cn diaaticn dans cc ncdulc lrcid
u'cst la ccrrunicaticn. tcutcs lcs idccs scnt dans l'air, rais cn irpcrtc surtcut la ranilcstaticn
publiuc ct s'il sc pcut cutrcc cu sirplilicc. |Lc licu-ccrrun cst ainsi, acc cc trait d'unicn cntrc
lcs dcux tcrrcs ui l'articulcnt, ui lc ccnstitucnt, l'aatar spcctaculairc dc ccttc ncccssitc pcctiuc,
cucrtc ct r,stcricusc u'cst lc licu ccrrun.) |Clissant, 1??0, p. 1?0).
l pctcsi , rci sta dc
cst udcs l i t crari cs
lui dc Fcra,
. , n. 2
p. S1 a S?
!&
ccncrctudc c ca pcr tcrra cs ccnccitcs abstratcs das cicncias
ccidcntais c suas cncraliacccs abstratas - a rcdcliacc, a idcc-
lcia, a cstrutura, a uantilicacc, a dcccrpcsicc cr clcrcntcs
prirarics, uc irplicar a nccc dc '!cr' cnuantc cntidadc autc-
sulicicntc, sinular, uc cnccntraria cr si scu ccrccc.
c) tcrpc ircdiatc c c !cndc, uc sc rcircnta dcntrc dcstc tcrpc
ircdiatc. A kclacc nc pcdc scr ccnccbida abstratarcntc antcs uc
accntcca cr ur tcrpc ircdiatc, c, pcr ccnscuintc, nc cxistc ncnhur
'!cr' uc prcccda a kclacc, tal ual lci ccnccbidc pclc cidcntc.
Essas caractcristicas dc rcircntc ncs pcrritcr cntc, cntcndcr uc
a kclacc sc c intcrcssantc sc dclinc, cntrc as culturas particularcs, distncias
sinilicatias dctcrrinantcs |uc: c.u:I: ucIc:IuI:), pacidadcs ccnscntidas
c nc indistincccs aralaradas, ccnlcrrc cr scndc dclcndidc pclc discursc
hccrnicc da lcbaliacc.
Coo .o.I I I u: u : uuI .uI I uuuc I c: cI c u I ouu ]oI I I I .u c o
uc:IIoucIo c.c::J:Io u Iouu :cIu,Jo? 3ocIc .o.ccuo uc
c I]o::I.cI :cuuzI: uc uc: uc :c]u u uu .c:uuuc uc Jo Icu
c:uuo uc :I c:o, I:Io c, u o]u.Iuuuc uc :cu Ic]o c uc :cu Iuu:.
- ]oII: uc IIuIJo c ]u:u IIuIJo, u .I:Jo uc HccI c ]u:u HccI, u uIucIu
c u .Iuuuc uo :IoI :Jo ]u:u o :IoI. Iouco: .c-Io: c .oIIuc.Iu,
:c .oIuuI-Io: c u uu, ou :cuuzI-Io: u uo ouI:o. /::o
Iuc ]o:uc c::u c:u o]u.Iuuuc uIu Iouu .ouIuuuc. o uc
o: :cuI:Iu ]u:u :c]:c o: :IuIu:Izuuo ]u:u :c]:c. C .o:c-
IIcIo c:uI J: o]u.Iuuuc: ]u:II.uIu:c: .o:IIIuI o uI: :I]Ic:
cuI.uIcIc uu Jo u:J:Ic
'
|Clissant, 1??0, p. 208-20?).
Tcda idcntidadc particular c tributaria tantc da rancira cspccilica pcla
ual a cclctiidadc participa, dc ura lcrra uc sca ccntrclada pcr cla, da
rclacc lcbal, uantc dc sua capacidadc dc sc inscrccr ncssa clccidadc
lcbal uc lhc c irpcsta. !ua capacidadc dc ariacc c dc llcxibilidadc sc
lundarcntais, pcstc uc c ccntatc ircdiatc dc culturas c c latc dc participarrcs
hcc, untcs, dc ura ccnscicncia planctaria rcida pclc rcdc diantc dc luturc,
altcra tcdas as culturas c, ac rcsrc tcrpc, cra ura rclacc dc inccrtca nc
uc ccnccrnc a pcrccpcc uc tcrcs dc cada cultura particular.
Cada c uc ur 'indiiduc' cu ura ccrunidadc cslcrca-sc cr dclinir
c scu Luar na kclacc, ccntribui para instaurar a ou.u.c na rcntalidadc
cral, cu sca, para altcrar as rcras dc uc pcdcria tcrnar-sc cstacl. Enuantc
rcircntc, a kclacc c a cada rcrcntc rcaliada c dcstruida, atracs dc
ncssc prcpric atc, cr ur luar c cr ur tcrpc particularcs. E c pcr issc uc
nc sc dcscnclc na kclacc ncnhura cstratcia cncraliacl da acc.
? Tcxtc criinal. Ccrrcnt ccncilicr la radicalitc inhcrcntc tcutc pclitiuc ct lc ucsticnncrcnt
ncccssairc tcutc rclaticn? !culcrcnt cn ccnccant u'il cst irpcssiblc dc rcduirc ui uc cc scit
unc critc u'il n'aurait pas cncrcc dc lui-rcrc. C'cst - -dirc dans l'cpacitc dc scn tcrps ct dc
scn licu. La Citc dc llatcn cst pcur llatcn, la isicn dc Hccl pcur Hccl, la illc du rict pcur lc
rict. ll n'cst pas intcrdit dc lcs cir cn ccnllucncc, sans lcs ccnlcndrc cn rara cu lcs rcduirc l'unc
l'autrc. C'cst aussi uc ccttc rcrc cpacitc anirc tcutc ccrrunautc. cc ui ncus asscrblcrait
arais, ncus sinularisant pcur tcucurs. Lc ccnscntcrcnt cncral aux cpacitcs particulicrcs cst lc
plus sirplc cuialcnt dc la ncn-barbaric |Clissant, 1??0, p. 208-20?).
A nccc dc kclacc
cr Edcuard Cl i ssant
Eni l cc Al bcr ar i a
kccha
!'
!u IuI IIc:.c,Jo u :cIu,Jo :o ]ouc .c:uuucI:ucIc :c uu: c
u Iuu: uo c:o Ic]o Ic.uuo :o:c :cu: .o]ocIc: c uc:Io
:o:c o: :cIIuxo: uo: :cu: c.o:. - IucoIoIu uIII]II.ou u: IcIuII.u:
:c:uuu: ]u:u uII:u]u::u: c:Ic IIIIc o:IIuuo, ]:c.I:ucIc uI:u.c:
uu cc:uIIzu,Jo. Iu,Jo IIuI uo ]:oIcIu:Iuuo, :c.oIu,Jo ]c:ucIc,
I::Jo .I.IIIzuuo:u uc uu u,Jo, ucIc:u uI.c::uI uu IIc:uuuc, ou
uIuu, .:uzuuu uII.ouI:Iu, J. . . /, cI.. . ::u: IcIuII.u: uc .oII:.o ou
uc u,0c: IouI:, c:u::u :c]:c u: :IuIu:Iuuuc: uu RcIu,Jo. :Ic
:o c uI .c: :uI ]cI u uuI I uuuc u:oI uI u c ucI I I uu uc :uu:
]u:II.uIu:Iuuuc:
10
|Clissant, 1??0, p. 1?2-1?S).
Na ldcntidadckclacc, c Luar, suas sinularidadcs, suas pacidadcs,
c inccntcrnacl. c clc uc ncs rantcr. irainaric ncs lca ac pcnsarcntc
dc unicrsc, ras a cstctica atracs da ual ccncrctiarcs ncssc irainaric,
ncs tra scrprc dc unicrsc s pccticas dclinicis dc ncssc rundc, nc ual
ncs inspirarcs para abcrdar c rcal dc ncssc tcrpc c dc ncssc Luar.
8ib|iografia
CLl!!ANT, Edcuard. Ic uI:.ou:: uIIIIuI:. laris. Editicns du !cuil,1?81.
______. IocIIuc uc Iu :cIuIIo. laris. Editicns du !cuil, 1??0.
______. /I:ouu.IIo J uc ]ocIIuc uu uI.c::. Mcntrcal. lrcsscs dc
l' nicrsitc dc Mcntrcal, 1??5.
10 Tcxtc criinal. nc tcllc intcrcnticn 'dans la kclaticn' nc pcut raircnt sc lairc uc 'dans un licu',
la lcis clcs sur scs ccrpcsantcs ct cucrt sur scs rctcurs d'cchc. ll nc pcut sc dcclcppcr unc
stratcic cncralisablc dc l'acticn dans la kclaticn. L'idcclcic a rultiplic lcs tcntatics 'rclccs'
pcur cutrcpasscr ccttc liritc tctuc, prcciscrcnt par la cncralisaticn. rlc linal du prclctariat,
rccluticn pcrrancntc, rissicn ciilisatricc d'unc naticn, dclcnsc unicrscllc dc la libcrtc, cu cnccrc,
crcisadc anticcrrunistc, |...| ctc. Ccs tcntatics dc saisic cu d'acticn lcbalcs achcppcnt chauc
lcis ccntrc lcs sinularitcs dc la kclaticn. Ellc n'cst unicrscllc uc par la uantitc abscluc ct dclinic
dc scs particularitcs |Clissant, 1??0, p. 1?2,1?S).

Вам также может понравиться