Prof. Dr.

SDNK PAA PRSULTANLI

AZRBAYCAN TRKLRNN
XALQ
FSANLR

Bak Azrnr -2009

 I
V
PRSULTANLI
26 (1955-
)
?
..
,
, ,
.


..
.
, ,
- ,
- ,
..
- . -

:
.. ,
, -
,
(
) ,
. ..

.

-
. ,
3

: 1929- -

,
- .
,
.

,
..

-,
. ,

50- ,
. -
( - (1973);
(1976); -
(1976); (1978);
(1983);
- (1985);
- (1985);
(1988);
(1992) . .

-
-
.

. . . ,

.
:
,
.

 , . . .

,
.
- .

, ,
. . . -
, ,
.

- ,
, . . . l
, ,
. , ,
,
a
.

.
.
..

a :
- ;
- ;
- ;
- ;
- ;
- :
j ;
- ;
- .


, -,
- -
. -
,
. :

.
-
. -,
-,
.
..

-
. -
.

-
.
. . .
-
.

-
- .

-

.
-
() .
. . .

--

.
.
. - e
.
- .
-
() - ()
.

.
- ()
- .
,
-
, (,
, . .) ,
- ,
(.-.
. ak, , 1983, . 128129).
.
, . . .
-
.

-
7

 .
-:
,
. ..

--
. ,
. . -
,
. -

,
: -
.
-, . . .
,

,

-.


, ,

-
.
,
,
,

- :
-
8

 -
,
. -
,
- .

-,
,

.
.
.
-
- .
, , i -
.
-


-

. ,

-
. ,

- .
, -
,
,
- .
- -
, ,
- -, ,
.
. . .
-
9

-
. ,
- -
, .
-

. Baqa ,
- -
-
. -

-.
,

.
- ,
. ,

.
.

-
.
:
.
, ,
, . .
. . - -
- -

. -
, -, -

10

-.
,
,
-


-
( - ) .
, . ..

- . ,
, ,
--
-
.
-
, -
-
,



.
, ,
-

,
, -
-.
. .
, ,
- ,
-.
- .
11

 ,
.
- .
,
,
, .
,
-

.
,
-

.


-
.
. .
:
1. ,
,
. ,
- ,
. ,
,
-
.
,
,
-
.
2.

12

.
.

.

- . .
, -
. -, , ,
, , , , ,
, -
.
, ,

. ,
-,
.
-
, ,
,
.
,

.
,
.
. -
.
-
.
,
,
.

13

. . .
- - ,
-
-
-
.
, .
,
- .
. , ,
-
. , ,
-
- .
. . . ,

- ()
.

, .

,
,

. ,
-
,
- .

,
. - -,
.

14

 , , ,
.

.
, . . .

, -,


-
-.
-
.
. .
:
1.
;
2.
.

-

-.
-
.
, :
,
.
.
, , :

-
-
.
15

 :

. ,

.

.
:

. .
i ,
.
, :
, . - .
:

.
-
.
( )

. ,
.
:

, ,
.
:

-, ,
16

 -
.
:


-.
:
-
.
:
, ,


.
,

- . ,
,

. -
...

17

fsan v onun baqa epik

janrlarla laqsi
trklrinin
, qrinlr, srlr boyunca uzun bir
. ,
, trklrinin
,
, ,

. , ,
:
? ,
, ,
.
,

. ,
.
.
18

 -
.1
mntiqi


.
,

(-, )

.
. (, ) .
,
,
,

() . ki,
,
,
. .

, ,
()

, ,
.
, ,

s, -, , ,
,
.
() .
1

l . oskva,1971, . 171.

19

, trklrinin

. trklrinin
- o .
, trklrinin
.
.
-,

-
.
- ;
- ;
- ;
- ;
- ;
- :
;
- ;
- .

. 30-40-

, .
, ,
.


,
, ,
,

. ,

, ,
,
20

 , ,

.
. ,
-
,

.
-
.
. : .
-,

,
, .
, ,
, -,
. -.
- ,

.

,
.
,
- .1
trklrinin
- ,
.
,
,
, , ,
.. , Gk, , 1971.,
.13.
1

21

 ,
, onu ,
-.
,
trklrinin

.


,
.
,


.

,
, ,
, .

, - .
- ,

d
. .1

-
,
.
: ..
. . (, )1978, 1, .32.
2
: , , 1967, .90.
1

22

 -
. , ,
-
. .. ,
,
.

. ,


,
2.
-
,

, , . ,
-, .
.
a
, -. ,

. , ,
. ,

.

.
- .

-
-.1

: . .. , , .1957, . 135.

23

. ,
,
- . ,
-,
.

.
,
. ,
, .
.


(,
, , ,
.)
,

li.

.

,
-
, .

. . ,
, -,
. ,
.
, -
-.
. .
. : -
- .
, 24

i, - . ,
,
.1

.. :
.
, ,

2
.
. .
,

. o ,
-

.

, , ,
, , , ,
,
.

.

.
,
:
.. . , 1958, . 219.
... . . , 1943, . 227.

1
2

25

) , :
, ,
, .
) ,
: ,
, , ,
.
) : , ,
,
.
. 1968-

.

-.

,
70- .
v folklor toplamaq sfrlri
- ,

. (1976)

. :
;
;
;
- ;
.1
(1978),
xalq (1985)
1

.. . , , 1976.

26

 ,
. :
;
;
, , ;
;
;
;
;
;
;
;
;
;
;
;
;
- ;
.



, , ,
-,
, , , ,

.
.

.1
, ,
, ,
.
: .. .,
, , 1983, . 221.
1

27

 , .
. ,

. - .
, .
, ,
, .
. , ,
, ,
. ,
.

.

:
, .
, .
, , ; -
. ,
.
, .
,
. , -,
,
.
bir
, , .
:
,
,
.
- - - .
28

 , ,
, , ,
.
:
- , ,
, , .
,
,
, - .
:
- , - .
, , .
?
,
. , ,
.
, . ,
, b
.
, .

, , , ,
, , .
.
, , ,
, , .
, ,
. ,
, ,
, .

, .

29

 - ,
, ; -
, .
n
, .
,
. ,
. ,
,
, ,
.
. .
:

, ,
.
, - ,
, , -
. ,
, -
.
.
:
- , ?
- ,
. ,
?

,
,

: , ?

:
- ,

30

 - ,
. ,
.
.
. , .
.
.
.
, .
.1
:

, -
.
. ,
.
, ,
,
, -, ,

.
, , ,
. ,

.
.

. :
,
.
.
. 1

, . 64-67.

31

 .
, ,
- , - .
.
n
.
.
,
- .

.

.
, ,
, ,
, ,
. , ,
,
.
,
,
, ,
.

, daha , , ,
. .
,
, , ,
.
. - ,
. ,
.

, -,
32

,
. ,

, ,
,
, .
,
, ,

. , ,
.
, d
,

.
,
,

.
, ,
. , , ,


.

,
-

.
.. ,
,

.1

,
,

.
...Ruskiye narodnye sosialno utopieskie leqend, s.
136
1

33

 , ,
, -
,
, d .
. ,
, ,
, .

.
, . ,

- ,
:
,
.
,

. ,
,
.
- : ,
.

, ,

.
-
.

, , ,
, ,
, , ,
34

, , ,
.
,

- ,
, ,
,
, -
.
,

:
.
.
. ,
.
.
. .
. .
.
, ,
. ,
.
:
- ? - .
- ,
.
- , .
- .
, .
- , !
.
- .
, , -
35

 . ,
.
, , , .
, , ,
. .
.1
.
: .
.
.
.

.

. , .

.

.
, .
2
.

, ,
.
, .
, ,


, m-
. ,
.
, ,
1
2

, . 12-13.
, . , . 1973, .19.

36

 -
a,
.

, - ,
mln
, , ,
. ,

.
, , ,
, ,
,
. ,
,
, ,
, ,

.
-
,
,
, , ,

,
.

.

, ,
,
. ,
-

37


e .
,
, .

, , . ,
,
. ,

,
, .

, .

. , ,

.
,

,
, .
.
.

. -

, ,

.
,
.
.
,

r.
38

 .
.

.

.
, ,
-
.
,
-
. ,
, ,
.
.
, . .
-
.
, -,
,
.
.
. ,
, - . -
. ,
,
.
,
,
. , , ,
.
, , ,
,
39

.
.
. , -, -
. d, .
- .

,
.
-,
-
,
,

,
,

.

,
. ,
. ,
- .
, ,
.

, - .
.
.
.
, - .

-, ,
.
.

40

 .
, - .
. ,
.
.
.
:
- ?
:
- ,
.
- ,
?
- , . .
.
.
.


a . .
-
. .
- .
-
.
- :
- .
, , 1

. ,
, -
.
.. , , , 1983,
.58-60.
1

41

 , ,
.
-
.
, ,
. . ,

, .

.
, .

,
:
, ,
.
,
- .

.
.

.
.
. ,
.
.
:
.
.
42



, , ,
,
.

.
.
:
- , ,
,
.
-
, :
- ,
. ,

.
-. , .
.

.
.
, cam
.
,
,
z.
.
,
.

.
, .
,
- .
43

 ,
, .
-

Hzrti
.
-
.
- ,

la .
-

,
. :
- . , .
- .
. ,
. , .1

, - ,

.

( -..)

,
.

, ,
. ,

1968-
.

44

 ,
.

,


.
-
, , ,
, , ,
,
- ,
. ,
,
.
.
..
:

.
,
.
,
, .
,
,
, ,
.1

,
:
1.
, ;
1

: , , 1960, . 28

45

2.
;
3.
, .
- , ,
-
,
.

.
(1973),
(1976), (1978),
(1985),
(1999), - (2005)
, (1976),
(1983),
(1985),
(2002),
-

(2007) ,
.
, -
.

(:
, - 2003, 400 )
.
, ,
, ,
.
.
sk,
, .
- ,
46


.
, , , ,
, -
,
.
,
.

,

, ,
.
. ,
, ,
toplaycs,

.

.

, , ,
.

.


. ,
,

.
satirl fsannin laqsini aydnladrman
z bel mczdir. Tbiti seyr etdikd gzn
dnizlr, gllr grnr. Gln sahil yaxn yerind
47

rngarng a, gy, sar zanbaqlara rast glirsn,

dnrsn, bu zanbaqlarn kk dnizin dibinddir,
ya divarnda. Ax, hr bir bitkinin kk torpaa
baldr. Ax, hr bir bitki z boyasn, rngini torpaa
bal kkndn alr. Bax, o zanban kk satirdir.
Gzlliyi il insan zn clb edn zanbaq is
gerkliy bal fsandir. Daha dorusu, rti olaraq
onu dey bilrik ki, zanban gz grnmyn,
mczli trfi satirdir, gz grnn, boyalarla,
rnglrl sslnmi trfi is fsandir.
,
, -

.
- .
,
.
,

,
.

Paa Pirsultanl
F ,
p, Azrbaycan
Yazlar birliyinin zv,
mkdar
mdniyyt iisi.

48

49

1. Olan qz da

. ,
. ,
; ,
, .
.
, .
-
, .
.
. , ,
.
-
.
2.

1 .
.

Gy-gl .

50

 ,
.
.
, ,

.
.
.
- .

:
- .
,
. ,
.
- ,
. . ,
. ,

. , .
-
. - ,
. ,
, .
. ,
, .
,
. ,
.
, .

51


. ,
- .
, .
.
,
.
-
,
.
3.

. .
, .
, :
- , , !
.
:
- , ,
- . .
-
.
4.
,
.
.
:
- , !

.
52

,
.
.
:
- ,
, .
5.
.
,
.
-
. . ,
.
. , ,
-
, .
, ,
.
.
.

. .
.
.

. - . ,

. - .
:
- , , .
.
. :
53

- , , .
- .
-
.
.
. ,
, .
,
. ,
.
6.
1
.
.
-
-, , .
, - ,
.
,
. .
. .
, . ,
:
,
.
,
.

:
1

54

 ,
.
, ,
.

. , .
, .
,

. ,
.
.
. - ,
.
:
- , ,
, .
,
, ,
, ,
?
.

, -
.

55

 .
.
.
.

.
7.
.
.
.
:
- ,
. :
! - . ,
.
, .
.
, . -
.
. .
,
. ,
.
. ,
. ,
.
,
.
:
- , ,
.
56

 . :
- , ! ,
, ,
, .
:
- !..
.
- .
.
.
8.
- , .
, .

.
:
- ?
:
-
. ,
.
- , -
- .
- - .
.
9.
, , , ,
.
, , .

57

 , .
. . ,
.

, , .
. - : ,
.

, .
: , !
.
10.
-
, .
, .
. . :
- ! - .- ,
?
, ?
,
. - !
, ,
, ,
, .
:
- ,
? ,
,
!..
,
.
58

 .
. , , . ,
.
- , .
. ,
- ,
, ,
.
, , ,
, , -
, , - .
, .
, ,
. : - ,
, ,
, ,
,

,
, ,
11.
.
-
.
.
, .
.
. ,
.
. .
.
. . - ,
59

 .
,
.
.
.
. .
. ,
:
, ,
.
,
, .
, .

.
12.

, , - .
,

.
.

.

.
, - , .
.
. v qardana deyir:
- , ,
.
60

 :
- ,
.
- , ,
. ,
, , ,
.
- , , -
, ,
.
,
, :
,
.
,
, 1 .
. .
,
.
. , ,
. :
,
;
,
.
, .
. .
.
1

- .

61

 ,
,
.

.
13.

. , ,
.
,
. ,
. ,
.
. .
,
, .
.
, , ,
! ,
.

.
. ,
.
.
:
- .
, -, .
,
. -, - ,
.

62

 ,
. ,
- . ,
, ,

,
.
,
?
,
.
. ,
.
, , ,
.
.
.

- .
. .

.
.
,
.
,
.
14.
, ,
.
:
- .
- !..
63

- ?
.
.
.
, .
,
. - .
, .
.
:
- , .
-.
,
. ,
. -
, .

.
15.
, .
.
.
. ,
.
.
- .
.
,
.
.

64


,
,
- :
,
;

.

.
16.

.
.
.
. .
.
.
.
,
.
.
, . .
, ,
?
, ,
. .

.
. .
65


, , .
,
.
.
, ,
- ,

,
. -
, ,
ei . ,
.
i, - . ,
. ,
.
,
.
.
, .
. ,
, .
,
.
17.
,
.
,
. .
,
.

. .
66

 .
- .
, .
,
.
.
18. -
,

.
.
. ,
.
,
.
:
- ,
.
.
. ,
.
, .

.
- .
19.

67

 Q
Q
.
, , -
. g
, .
, s
. , .
- . ,
- .
- . . ,
.
- .
, .
, .
, ,
-? .
.

20. -
-
.
. ,
. ,
. . ,
. Bellikl,
,
. . ,
.
68

 mdiyi n
.

. ,
. , ,
.


. ,
,
.
- .
, .

. ,
- :
, . ,
: ,
, .
,
. ,
. .
21.
.
.

.
,
69


, ,
.
, - ,

.
.
.
.
,
. .
,
.
, -
,
,
,

.
,
.
, ,
. ,
,
. -
.

.
.
,
. ,
. ,
. ,
, .
70


.

.

, .
,

,
, , -
. ,
, bir .
,
.
.
, ,
. .
22. -
n
. - .

.
. .
. ,
. ,
, , .
.

. .
23.

71

 .
. , . ,
. ,
.
. ,
. .
: ,
,
. . ,
.

24.
.
.
.
- :
- sa,
- . ,
, .

.
. ,

, - .
. , .
.
, .
- .

72

25.
, ,
, , .

:
- , , ,
.
:
- , ,
.
:
- , , .

. . :
- ,
.
. ,
. , :
,
. ,
.
, .
.
.
.

. ,

, .
:

73

- ! ,
, .
- .
- ,
,
, .
, .
,
.
,
- - . .
,
. .
,
.
.
, ,
.
.
26.

.
.
.

. - .
, .
,
, .
, - ,
- . .

74

 ,
.
, - , ,
.
. - :
. ,
.
.
.
.
. -
. ,
. - :
- , ,
, .
:
- , ,
, .
.
.
, .

. .
, .
.
, .
, , ,
. :
- , . ,
.
. .
. -
.

75

 , .
,
.

27 .
,
. ,
.

.
,
. :
-
.
:
-
.
, .
,
. .
,
- .
,
. .
.
, .
, ? -
:
76

- , ,
. ,
.
28.

. ,
:
,
.
,
.
***
,
.
,
.
- . ,
, , , ,
, , ,
, , .
, ,
- , ,
.
,
.
, , .
,
, i .
77

 .
, .
. .
. -,
- .
- . .
,
, .
. ,
,

.
,
. - .
,
, ,
. :
, ! -.
.
, , . ,
, : !
29.
.
, ,
. ,
,
. , ,
- .

:
- , -, -
.
:

78

- , ,- ,-
, .
:
- , ,
. , .
.
, .

,
.

.
, .
, .
- . - .
,
,
. -
.
.
.
.
.
, -
. ,
, ,
, .
30.
, ,
-, -
. - ,
- -
. ,

79

, ,
.

- .
,
,
. ,
, ,
, , . ,
,
. .
-, - .
,
, .
,
.
, - .
, ,
.
:
- ,-,- .
.
. ,
,
.
;
- -.
- .

.
31.

80


. ,
. , ,

.
.
.
.
.
.
.
, - .
.
,
.
, ,
.
,
.

.
,
. -
. , ,
, .
.
.
, ,
.
.
.
.
.
.
81

 .
.
.


.
32. ,
.
- . .
,
.
, .

, .
, .
. , ,
.
.
,
, .
.

- . , -. ,
. , ,
, .

.

.

,
- .
82

 -
. ,
- .
,
.

-,
.
33.
,
. ,

.
.
-.
. ,
.
. - .
:
- , !
, , ,
.
.

, , ,
, ,
.
.
. ,
- . ,
, , .
.
83

 , .
- .
,
. .
:
- , ,
.
.

.
:
- ,
.
, ,
. ,
.
.
.
.
34.
.
. ,
. ,
, ,
.
. , ,
.
.
. . ,
, .
.
.
84

 -
. .
.
.
, , ,
. ,
, .
:
- ?
:
- ,
, .
:
- , .
.
, .
- , !
.
,
-, .
, .
- .
,
. ,
, , .
, , . ,
.
.
35.
-
.

85

 .
.
:
- ,
. .
. .

. , ,
. .
.
, .
.
.
:
.
, , ,
.
.
-
.
, .
, - -
. ,
.
. .
.
, . ,
.
.
, ,
, , .

. .
86

 .
. , .
.
. - .
. ,
, , .
.
, .
.
- .
, -
.

.
36.
.
. , :
-
-
,
,
. ,
,
.
, -
.
:
- , , -
, - .
.
.
,
. .
.
:

87

- , , ,
.
:
- , .
.
,
,

.

.
, .

37.
.
.
.
.
.
.
, .
. .
,
. . , ,
, - .
:
- !
, ,
,
.
.

88

38.
.
. ,
. .
.

.
.
, .
,
. .
, . ,
:
, ,
, .
,
!
, ,
, , :
, ,
, .
,
?

. ,
.
:

89

- , . ,
. ,
, .
,
.
39.

. , ,
.
-
,
. -

.
.
. ,
,
. .
, , .
, .

40.

.
. , - .
, .
.
.
-
90

 .
. , -
. .
. .
- .
. .
.
:
- , ,
, .
-

, .
.
.
. ,
. - .
.
. ,

. .
,
.

. .

.
.
. .
.
41.

.
91

 ,
, ,
. ,
. ,

.
.
, .
.
, , ,
. ,
, . ,
. .
. , ,
. .
. -
.
. .
, ,
. .
. .
,
.
, ,
.
.
,
.
, .
.
.

, . .
,
92

 .
. - .
, ,
.
, .
, .
, .
,
.
42.
,
. ,

. ,
.
. ,
. -
. .
, ,
.
.
. ,
?
. , , ,
, , ,
. , -
. , . ,
. ,
. : ,
.
.

93

 - ,
. , ,
.
, .
-
.

.
, ,
,
. .
- . ,
, .
.
, - .
.
. , .
.
. .

.
- .
.
.
43.
, .
,
. , , , .
, .
. ,
.
, .
:
94

- ,
, , , -
.
. ,
.
.
.
.

.
.
44.

. . ,
,
,
.
.
.
, .
, .
.
. ,
qoyunlar . ,
.
. ,
, ,
.
.
45.

95


.
.
,
. ,
, .
.

.
.

. .
.
, .
.
. ,
, .
.

.
46.

.
- .
12-13 ,

. , 15-16
, .

- .

96

 .
,
.
, .
, ,
,
.
,
,
. .
,
,

.
,
.
- .

.
; ,
-
.
- .
.
.
. ,
.
- -
, -
.

97

.

.
-
.

, .
, , .

.
.
47.
. .
, . .
, ,
. ,
-, , .
. , ,
- .
,
.
. ,
.
.
. :
- , ,
.
. .
,
. ,

98

 , .
.
48.
,
-


.
,

.
, -,
- . ,
.
, , ,
.

.
.
49.
, .
,

,
. , ,
, ,
:
- .
.
, .

99

, , ,
. ,
, .
, .
- . .
. ,
- .
,
, . ,
.
:
-, , ,
?
- ,
.
, ,
.
.
50.

. ,
,
.
,
-

. .
-
.
.
.
. ,

-,
-

. .
100

 , ,
.
.
.
, .
,
.
. ,
- .

. ,
, ,
, , -
, .
,
.
51. Ll fsansi
Bir kii uzaq sfr yollanr. Xeyli yol
gedndn sonra geclmk n bir knd dnr.
Tanmad bir qapn dyr. Ev sahibi olan rl
arvad onu yax qarlayr, atna v zn yer
verirlr. Qonaq grr ki, bu gzl insanlarn vlad
yoxdur. Yola db gedrkn deyir:
- Zaman qarda, Yax bac, yaradandan birc
istyim var ki, siz bir vlad versin. Siz ki, bel xo
xasiyyt insansnz.
Aradan bir il keir. Xbr glir ki, qonaq
qaydb geri.
Yax deyir:
- Ay Zaman, qonaq bizdn uaq soruacaq.
Grck yoxdu, qmgin olacaq. Deyirm bir
101

rgnck dzldim, divk dan uaq kimi blyim

qoyum ora. Soruanda gstrib deyrik ki,
uamz oldu. Qoy qonamz myus olmasn.
Bel d elyirlr. Qonaq rgncyi grb
sevinir. rli yeriyir ki, uan rgncyin bir
hdiyy qoysun, uaq alayr. rl-arvad bu i mat
qalrlar.
Yax ua byk mhbbtl sevir. Tk
olduu n uan adn Ll qoyurlar.
Vaxt glir Ll byyr, hddi-bulua atm bir
olan olur. O, Zamandan ox Yaxya balanr. Bir
an bel Yaxdan ayrlmr, Yax hara gets onunla
gedir.
Zaman bu qrib olan uandan bhlnir.
Yaxn ona qsqanr, yerli-yersiz olan incidir.
Llnin vergisi el rgnckd ikn verilibmi.
rsy atandan sonra bayat stnd sz qour,
rklrdn xbr verir. Yaxnn zndn baqa iki
bacs varm: Gn v Liqa. Bir gn bac ayda
paltar yuyurmu. Ll d onlarn yannda imi.
Gn deyir:
- Ay Ll, haqq asan, de grk biz baclardan
hansmz daha gzlik.
Ll bir bayat deyir:
Evlri gn aanda,
Xallar gn nianda.
Ay Yax, sn d yax,
Sn handa, Gn handa ?
Ll grr ki, Yax bu szdn bir az pozuldu.
Elmi alma yeri,
102

al yeri, alma yeri.

Gnin z gzl,
Yaxnn alma yeri.
Zaman Ll il Yaxnn isinimsin dz
bilmir. Qrara glir ki, Llni ldrsn. Zaman
naca (l baltasn) gtrb aya glir. Deyirlr
Ll haqq a olduu n bu i ona yan olur.
Pis mllrin gr Ll Zamann adn Yaman
qoyubmu. Ll Yaxya Yamann onu ldrmy
gldiyini bir bayat il bel xbr verir:
Elmi, daldanaca
Llnin daldanaca.
Bax, a Yax, Yaman glir,
Tutub da daldanaca.
Ll srayb yaxnlqdak aaca xr,
paltarn soyunub bir budan stnd oturur.Yaman
baxb grr ki, Llnin bdni gmgy dad. Dan
da stnd bir dst gl bitib. Ona tamaa elyn
Yamana Ll deyir:
Elmi, dadan mn,
Kirpikdn mn, qadan mn.
N atam, var n anam,
Yaranmam dadan mn.
Yamann niyytindn l kmdiyini grn
Ll aacdan db mqsdini ar:
-Siz sa, mn salamat. Daha mn gedsi
oldum.
Yax ox yalvarr ki, Ll getmsin. Ll
grr ki, Yax l kmyck deyir:
103

Elmi, Yaman mni,

ncidir Yaman mni.
Ba gtrb getmsm,
ldrr Yaman mni.
Ll halallab gedir. Bu fraqa dzmyn Yax
alaya-alaya bir bayat kir:
Dilimd layla qald,
almadn layla qald.
Qlbimin gizli drdi,
Canmda yayla qald.
Ll gedir. Aylar keir ondan xbr gtirn
olmur. Bir axam Yax xal biiribmi. Birdn
Llni xatrlayr:
-Ay Zaman, pis i grdn. Dadan yaranmd,
hr n idi, gnmz onunla ovundururduq. O yazq
ua nahaq qovdun.
Zaman deyir:
-Arvad, gr o dorudan da haqq adrsa
ar glsin bu xaldan yesin.
Yax df kkr qazana vurub. Llni
arr. Ll glib xr v deyir:
Elmi, tibeldn,
tmidim, itib eldn.
Yax ard, gldim,
Getmidim, tibeldn.
Zaman mczni grs d bh ondan l
kmir.

104

Ll bir gec qalb shr xb gedir.

Gednd Zamann fikrin qar z fikrini bildirir:
Nec Zaman grm?
z yaman grm.
N yaman mni grsn,
N mn yaman grm.
Ll gedandan sonra Zaman zn Yaxya
tutub deyir:
-Bu ola bilmz. Llni hardasa gndzdn
buralarda gizldibmi, yoxsa n oldu ki, aran kimi
hazr oldu.
Bir gn Zamanla Yaxya xbr gtirirlr ki,
Ll insan yaamayan yiysiz bir dzd zn bir
km tikib tk-tnha yaayr. Qn qarl vaxt olur.
Zaman deyir:
- A Yax, dur Lly qonaq gedk. gr Ll
haqq asan qn olan anda qoy mn qovun
tapsn.
Razlab glirlr. Deyiln gr bu gli
Lly qabaqcadan yan olur. Ll grr ki, Yax
il Zaman glir. Qabaqlarna xb grr. Zaman
iri girib deyir:
-Ll, bu rtl evin girrm ki, mn ta
stndn yemi drib versn.
Ll deyir:
Elmi gldin gir y,
Qonaq gldin, gir y.
Ll qovun tapmasa,
Ban qoyar kiray.

105

Zaman iri girnd grr ki, tan birindn

yemi sallanr, o biri ta is hl ikdi. Ll zn
Yaxya tutub deyir:
Ll deyr: ta ayr,
Sn zlfn ta ayr.
Irli dur, a Yax,
Gir bostana ta ayr.
Ll qhrlnib bir bayat da kir:
Bu dalar kmrdndi,
Ken gn mrdndi.
Ll bir qovun drdi,
Talar dmirdndi.
Zaman bundan sonra Llnn haqq a
olduuna inanr. Tutduu ilrdn peman olur v
Lldn zr istyib deyir ki, Ll, dur gedak
evimiz. Ll raz olmur. Yax il Zaman evlrin
qaydrlar. Ll tk qalb qhrlnir, bir bayat kir:
Ll bir km tikdi,
Azn gn tikdi
inin sahibi yox,
Kim bilsin, kim tikdi.
Ll ksdiklri qovunun toxumun evin
dalndak dz yer spir. Bostan ml glir. Bir
oban qoyun otarrm. Bir qara qoyun glir Llnin
yemi tandabir yarpaq yeyir. Ll deyir:
- oban, evin yxlsn, mni i saldn.
Ll hmin gndn evi-eiyi buraxr. ardandan
ayrlarkn kdrlnir, bir bayat kir:

106

Llnin barda var,

Gmdn barda var.
Ll gedib glms,
Bil ki, yolda ya var.
Ll o gndn hmin qoyun srsn oban
olur. Ll oban haqq bir il birc qara qoyun
istyir. Geclr ban qoyuna skyib yatr. Vaxt
glir qoyun bir qara quzu dour. Ll quzunu gz
kimi bslyir.
Deyirlr ki, sr sahibi olan ahn ua
olmurmu. Bir gn ahn arvad deyir ki, knlm
quzu ti istyir. Hmin gn Ll harasa gedibmi.
Baxrlar ki, Llnin quzusundan yemlisi yoxdu.
Razlqsz ksirlr. Deyirlr, bir quzu vzin Lly
drd-be quzu verrik. Ll quzunun ksildiyini
biln kimi ivn qoparr:
-Eviniz yxlsn, yen d mni i saldnz.
O vaxtdan doqquz ay keir. Bir gn xbr yaylr ki,
ahn olu olub. Ll ahn yanna glib deyir:
- ah sa olsun, uaq mnimdi.
ah deyir:
- oban dli olub, aparn boynunu vurun!
Vziyytin fnaln grn Ll yanql bir bayat
kir:
Aman, ah, Llnin,
Qiblgah Llnin.
Ya gec tutar,ya da tez
Bir gn ah Llnin.
Ll drdini szl d deyir:
- ah sa olsun mnim boynumu hmi
vurdura bilrsn. rtim qulaq as, alna batmasa
107

boynumu vurdur. Ua, adama df araq.

Sn cavab vers, uaq snindi, mn cavab
vers, mnimdi.
Ll deyir:
-Mnim olumun ad Budaqdr.
ah deyir:
- Mnim d olumun ad Mhmmddi.
ah df arr, uaq dillnmir. Ll
Budaq deyib aran kimi uaq dillnir: Ll zzn deyir ki, gl bu gzl ah baa sal ki, o
haqq ad, vaxt glck sn ah da onun qbri
stn ziyart glcksn.
Ll haqq llsidi,
Ll can tlsidi
Llnin qbri st,
Gzl ah glsidi.
ah deyir:
- Hl bir Lly bax... Bunun dirisini sayram
ki, lndn sonra qbrini ziyart gedm....
Ll glib grr ki, kmsi bombodu. N bir
axtaran var, n d soruan. Qlbi qmdn
qhrlnir:
Llym, hynim yox,
Al-yal geynim yox.
Yz il bir yana getsm,
Glmdi deynim yox.
Ll yuxuda Yaxnn ldyn grr. Shr
onun qbri stn glir. Grr ki, Yaxnn qbrin
qar yab. Ll bir bayat kir:

108

Elmi ya qar, qar

tr qara, ya qar-qar.
Yaxnn gl zn ,
Utanmazm yaar qar.
Ll daha yaamaq istmir. Bir az aralda
Ll z qbrini hazr grr. Son msknin varb
bdiyyt qovuur.
Bir gn ah ova xbm. ahn qzlquu
lindn xb uzaqlara uur. ah gedir, qu gedir.
Axrda qu glib bir hndr dan stn qonur. ah
da quun dalnca ora glir. aha deyirlr:
- Bu da, haqq a Llnin qbridir.
ah deyir:
- O vaxt Ll deynd mn inanmadm.
Onun qbrini ziyart elmli oldum. Dorudan da
Ll haqq a imi.
Bel deyirlrmi ki, Llnin qbrini ehtiramla
ziyart edir. Sonralar is onun qbri stnd
mhtm bir kmbz tikdirir.
52. Nis da
Deyilnlr gr bir olan Nis adl bir qz
sevirmi, qzn da gz hmin olanda imi.
Aralarnda he bir hd-peyman olmasa da, lslr
yerin, qalsalar bir-birinin pay olacaqlarna
inanblarm. Olan yaylaa gedibmi, qz aranda
qalbm. Amma o, hr shr-axam kndin
stndki dan bana xb yaylaa sar
boylanrm.
Bir shr yen ora gedir. Sevgilisinin nfsini
yaylaq trfdn sn mehdn almaa balayr. Bu

109

zaman gyn z tutulubmu, birdn imklr

oynayr, ildrm axr, qz yanb kl dnr.
Bu xbr olana atr, o, tez atlanb arana
glir, hmin dan bana qalxb alaya-alaya bir
bayat deyir:
Gl tutma his da,
Dumana, sis da,
Hr yara saalsa da ,
Saalmaz, Nis da.
53. Tkdonduran da
Gnn llrd keirn bir ovu varm,
amma evin he vaxt ovla qaytmazm. O,
baxanda papaq salan bir dan dibin glirmi,
shr tezdn, ya da gn batabatda o dan yhr
armlarnda, daraq qayalarnda zncirlnib gedn
da keilrin tamaa edrmi. Tkc onlarn
dalnca salan canavarlara, toyuq-cc orusu
tlklr, aqqallara, inklri, kzlri basmarlayan
aylara-dnyann bu l bzklrin, yaraqlarna
susayan ziyankarlara gll atarm. Bir shr glib
grr ki, da dolu dyb, dan tyind n qdr
da keisi, tk donub. Yanb tklr, zn daa
tutur, bayat deyir:
Tkdonduran havad,
Vtni sar babad.
Yoxdu snl aram, dalar,
Saalmaz yaram, dalar.

110

111

54.

, . -
.
, .
.
. , ,
, -
.
,
.
55. ,
- ,
,
. ,
. :
- ,
. - .
.
, , .
- .
.
112

 . .
, .
:
- ,
. ,
.
- , , ,
, - .
.

56.
,
. -
.
, ,
, -, ,
.
,
- ,
, ,
.
. ,
.
. , - ,
. - ,
, .
, - .
- ,
.
. ,
113

 , ,
.

57.
.
.
.
.
. ,
.

. ,
. ,
. -
.
, .
,
. ,
,
. ,
.
58.
- . ,
, - ,
. , ,
, .
,

114

.
.
.

-
. , ,

.
. ,
. -,
, .
. ,
. ,
.
,
. .
, -
. -
.
.
.
.
, .
-,
,
,
. ,
-
. -
.
.
.
115

 . .
.
,

, , .

.
, -
.
.
:
- :
. ,
?


.
.
, .

. , .
.
, .
. .
.
, , .
. , , ,
. . ,
,
?
, ,

116

 ,
-.
, ,
.
, .
59.
,
.

, .
. , ,

.

.
.
,
.

.
, ,
.
, .
. .
.

. .
. ,
.
, .
117

 .
:
,
.
,
- .
.

, .
,
,
. , .
.
- . .

.
.
, :
,
, ;
,
.
.
.
.
,

, , -
.
.
118

60.
.
.
.

.
,
.
.
.
- ,
- .
. - ,
.
.
.
. .

,
, .
, , ,
. ,
.
,
.
, ,
, , .
,
.
, .
.
119

 .
.
.
,
. , -
,
. .
.
- . -
.
.
.
61.
- .
- .
, .
.
.
,
.

.
, - ,
. ,
.
.
.
, , -
, .
, .

120

 , .
- .
. .
, ,
. . Hmin gndn bu
gln ad Prvan gl adlanr.
62.
.
.
:
- ,
. c , .
,
. :
, - .
.
.
, g ,
.
.
, . ,
:
, ,
, :
,
, !
63.
.
. ,
121

 .
, .
, , - .
, . -,
. ,
.

, .
. .
, . ,
,
. , . ,
-
-.
.
.
.
. -
. , ,
,
. ,
.
.
,
. , .
- ,
. -
- .
64.
,
.
122


- .
. .
,
.
, ,

. :
.
,
. ,

. ,
,
. ,
,
.
.

.
.
.
.
-
.
.


.
.
.
.
65.
123

 .
.
. ,
.
.
. , - .
, -
.
- , -
.
. .
,
, ,
, .
66.
- .
- .
, .
.
-
, .
, ,
. ,
. ,
.
. ,
,
, .

. .
, .
124


. .
,
. .
, ,

.
.
. .
.
.
, ,
.
. ,
.
.
.
. .
67.
, ,

.
-
.

.

.
- .

.
125

 ,
.
.

.
-
.
,
. ,

.

68. -
-
.
.
- .
- ,
. .
.
-
.
.
: - ,
, ,
.
,
.
.
, :

126

- - , ,
?

.

.

.
, - ,
.

. .
-
. 17 .
, .
,
, ,
?
, .
:
- , ,
?
, -,
.
. ,
, - .
.
, .
: - ,
, .
.
.
. .
. 127

 .
.
.
, .
.
, , .
:
- , - ,
.
.
.
:
- ,
?
:
- , , ,
. ,
. .
,
.
.
. -
.
.
.
, - .
, .

.
- . , -
.
.
69.
128

 .
,
. , . .
.
. , , ,
.
, ,
. ,
.
,
.
. :
- , , ;
?!
.
,
, .

.
:
- , .
, !
, .
:
- . ,
, , .
.
:
- d
. .
,

129

 .
.

. d
.
:
- .
:
- - .
.
, ,
.
,
, , !
.
,
. -
.
. , ,
,
.

.

70.
.

. .
. , .
.
:
130


,
.
,
,
. ,
.

.
. .

. .
.
- .
,
, ,
.
71.

.
- - .
.
,
.
.
. ,
. -
.
.
, .
- .

131

 .

. ,
. ,
.
. -

. ,
, .
,
- .
.
,
.
72.
,

.

.
,
:
- , , .
!

. ,
.
,
.
,
. .
132

 .
.

.
:
, ,
;
,
.

.

. ,
.
,

. ,
.

.
:
, ,
, ;
,
? .
,
- .

. ,
,
133

 ,
.

.
.

.
-


.
73.
, -
- .

,
.

.


.
. ,
.
, .
.
,
.
, .

).
134

 ,
.
.
,

. .
-
. , .
74.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.

.
.
- .

.
- . -

.
: ,
135

 .
.
75.

.
.
- .
.
. -
. ,
.
. - ,
- .


.

. ,
.
.
, ,
.
;
, -
.

.
,
. .
. ,
.
. -
136

 ,
.

.
76. lahi izin vermdi
Krn qranda bir qarda, bir bac
yaayrd. Bir gn olan xyaln dyiir v bacsna
deyir:
- Mn sninl evlnmliym. Qz n qdr
yd-nsiht edirs, olan yoluna dzlmir.
Nhayt, qz ola-nn qarsna rt qoyur.
kdiyiniz bostandan qarpzn bi-rinin tan ayr,
Krdn keir, hmin qarpz iklyib bar gtirsin. O
zaman ilahi bu i icaz vermi olar. Dorudan da,
olan tng il qarpz tan o tay keirir. Qarpz
iklyir, bar gtirir. Olan glib bacsna deyir:
-ndi szn ndir?
Qz deyir:
- Hl qarpzlar ks grk.
Olan qarpzlar ksnd birindn qan,
birindn irin xr.
-Qarda, snin bu sevdan qan-irindir. Olan
bu mczy baxb, bacsndan zr istyir,
hmilik bu sevdadan l kir.
77.
,
.
,
.
, .
137

 .
:
, .
- , -
.

.
. .
, .
.
.
- ,
. .
.
.
-
.
.

.
.

.
, -
.
:
, ,
. ,
.

. , .

.

138

 , . , ,
.
, .

. ,
.
.
,

.
. :
, , .
.
. ,

.
.

.
,
: ,
. , .
, .
. ,
: -,
, .
.
,
.

.

139

,
.

140

ik v
gl
fsanlri

78.Lala xa-xa fsansi

mi qz il mi olu bir-birini sevirmi. Bir
gnlri, bir dqiqlri bel bir-birindn ayr
kemirmi. misi hr df grnd qarda oluna
deyirmi:
141

-Hr n olursa olsun, qzm sn vercm.

Qz yeklib hddi bulua atr. misi yavayava onun ayaqlarn qardagildn ksir. Hr iki
cavan aq drd-qm iind alb yanr. Onlara
he ksdn imdad olmur. Bir gn qz mktub yazb
ox tinlikl misi oluna atdrr. Olan mktubu
oxuyub grr ki, misi qz onu dan tyindki
gr yerin arr. Qz gn - gnorta glib xr
vd yerin. Olan orada onu gzlyirdi. Onlar
shbt etdiklri zaman qfildn bir olan glir. Bu,
atasnn onu nianlamaq istdiyi olan idi. Qz
grr ki, araya qan dck. Ona gr misi
oluna deyir:
- miolu, sn mni bu drdn aa at,
qoy mn lm, bununla da hr ey bitsin.
Olan raz olmur. Qz zn atmaq istynd
olan onun salarndan tutur. Amma, onlar zlrini
saxlaya
bilmirlr, hr ikisi dry db hlak
olurlar. Araya girn olan tutduu idn peiman
dalnca atr. O da lr.
olub, zn onlarn
Gnclrin ldy yerd qrmz lkli ik bitir.
Lklrin ortasnda qara saaql
tellr v bir
dymcik olur. Rvayt gr, dymcik v
qrmz lklr qzla olann, qara tellr is onlar
bir-birin qovumaa qoymayan olann qanndan
yaranr. Bu gln adna Lala xa-xa deyirlr v
o, n ox uurumlarda bitir.

142

79.
.
,
. ,
, o
v lun .

,
.
.
.
.
, .
...

.
.

.
80.
.
.
.
,
,
. ,
.
.
, .

143

, .
.
- , , ,
.
,
.
- .
. olduqca
.
Bir gn o ,
. ,
.

.
, - .
:
- !
.
:
- !
. - ,
.
,
.
. ,
, .
. . .
.
.
,
, :

144

- !
, . ,
.
,
, , ,
, .
-
:
- . ,
. - .
.
-,
. .
.
. ,
,
-.
. , ,
, ,
.
. .
-
.
.
,
,
.
.

:
- , ,
- !
. ,

145

 ,
.
. , ,
- .
.
81.
- .
.
, ,

. ,
. , .
.
.
.
.
.
. ,
.
,
. -, ,

.
.
-. .

.
,
.
.
146


, .
82.
.

, .
.
-
.
.
.
. . ,

. ,
, :
- ? ?
:
- , .

. ,
.
:
- ?
:
- ,
.
,
.
, . ,

, ,
. :
147

-
:
- ?

:
- .
, .
,
. ,
.
. .

. .

,
.
- .
, , ,

:
- , ,
. .
, . ,


. ,
. ,
. , .
.
83.

148


. ,
. .
. - .
.Qzn as
.
:
- , ? ,
, ?
:
- , ,
!
. .
, .
-
. ,
.
,
- , .
- .
,
? .
. ,

u.

. . .
-
.
. -
.
. ,

149

 ,
. , .
. ,
. ,
. ,
- .
.
. .
,
, .
.
84.
, , -, . , ,
.
-
- . a,
.
. .
, , .

.
:
- , , , .
,
,
.
,
:
- , ,
, . ,

150

 , ,
.
.
. :
- .
, .
- !
. , . ,

.
, .
.
. , ,
.
.

. ,
. ,
.
. . ,
. ,
.
,
,
.

85.
.
,
.
151

 .
.
.
,
. , ,
- ,
. .
, , ,
, .
.

.
, , ,
, .

.
,
.
86.
, ,
.
. ,
,

.
.
.
.
:
-
. ,
,

152

. ,
. .
,
.
.

.
.
- ,
. ,
. , ,
.
.

.
.
. .

. ,
, .
, .
,
. , -,

. , .
, .
,

.
,
.
,
i- .
.
, olur.
153


. .
.
87.

.
, . ,
, ,
. , ,

.
. ,

.
, .

.

.
, .
-
.
.
, , , , , .
, , ,
. , .

.

,
154

, .
,
.
, - .
.

88.
, , -
.
, .
, , .
,
. . ,
. .
.
.

. .
.
,
.
. ,
. ,

.
.
. .
l.
. .

155

 . -
, .
,
,
. , .

.
. ,
, .
89.
:
- , , ,
?
:
- -
. .
.
, .
.
.
.
- .
.
, , .
.
90.

. , .

156

 , . , .
. .
. .
. l
.
. .
. - .
. .
. .
.
, ,
, . ,
.
. , ,

.
. , - .
91.
,
. -
.
. ,
.
.
,
.
. .

- .
. ,
157

 ,
, ,
.
.
, , .
.

. ,
,
.
, .

, .
.


.
,

.
92.
.
. ,
, , ,
.
. .
. .
,
.
.
.
.
158

 .
. , .
, - .
. B

qorxusu il yaayr.
. , -
.

.
.
.
. ,
.

. .
. .
.
, , ,
, ,
. .
.
.
93.Ceyranl fsansi
Bel deyirlr ki, kemid lallr a bitrmi,
yaz glnd mnlr a rpy brnrmi. Klk
vuranda a lalzar dzn a dalal dnizi
andrarm. Hr eydn vvl a lalzarn vurunu
ceyranlar imi. A lalzar gnahsz ceyrann a
dnyas, min-amanl, rahatl, pnah yeri imi.
Bir gn zalm bir ovu balasn otlaa xaran
ana ceyrann izin dr. Thlk hiss edn ceyran
159

balas il birlikd a lalzara pnah aparr. Ovu da

ceyranlarn arxasnca dnir. Lallr qovulan
ceyranlar grdkd onlar ovunun iti gzlrindn
gizltmy alrlar. Amansz ovu hrisliyindn l
kmir, inadla a lallri bir-birin vurub ceyranlar
axtarr. Ana ceyran balasn lap thlksiz yerd
gizldib, hmin smti yayndrmaq n ovunu
adrmaa alr. Nhayt, ovu ana ceyran
tapr. Frsti fota vermyib drhal at ar. Bilir ki,
bala ceyran anasnn iniltisin, ah- fryadna,
facin lmn dzmyib, z xacaq. Lakin ana
ceyran ovunun arzusunu gznd qoyur. O,
balasnn xatirin hr cr zablara, arlara dzr,
ancaq inildmir, ssini xarmr. Sssiz- smirsiz
bann stnd duran ovuya nifrtl, qzbl
baxan ceyrann yaralarndan qan fqrb a lalri
qrmz rng boyayr. Ana ceyrann fdakarlna,
dzmn, drdin dzmyn lalzar yanql bir ah
kir. Bu ahdan qrmz lklrin bar yanb,
qaralr. O vaxtdan lallrin ahdan bar qara,
lklri ceyran qanndan al olur. Bundan sonra
onlara bar qara- al lallr deyirlr. Ana ceyrann
bala drdi il db, ldy yer is Ceyranl
adlanr.

160

94. Qzlqu fsansi

Padah syaht xr. Syahtd onun
diqqtini n ox clb edn Qzlqu olur. z-zn
deyir: Btn heyvanlar irisind Qzlqudan
gzl mr srn baqa bir heyvan yoxdur.
Padah syahtdn qaydan kimi ovulara
mr edir ki, onun n bir Qzlqu tutub gtirsinlr.
161

Ovular padahn mrini yerin yetirirlr. Padah

Qzlquu qfs saldrr v ona nzarti tyin
edir.
Bir mddtdn sonra padah qularda etibar
olub-olmadn yoxlamaq mqsdil onu qfsdn
ab buraxdrr.
Qzlqu glib dstsin qovuur. Qular
soruur ki, padah n cb sni ab buraxd?
Qzlqu cavab verdi:
- Padah mnim etibarm yoxlayr. Mn
mtlq onun yanna qaytmalyam. z d ona
dnyada
tay -brabri olmayan bir hdiyy
aparmalyam.
Dostlar Qzlqua deyirlr ki, latmaz dan
banda bir alma aac var. Onun meyvsini qoca
adam yes, dnb on be yanda olan olar.
Hmin aacn bir budan padaha hdiyy ver.
Qzlqu latmaz dana qanad alr, alma
aacnn bir budan qrb padaha gtirir. Padah
deyir:
- Ay Qzlqu, bu gtirdiyin hdiyy ndir?
Qzlqu cavab verir:
- Bu alma aacnn budad, z d sirlidi.
Aac ild dn alma verir. Yal adam onu yeyn
kimi on be yanda olana dnr. Bu aac
baann el bir gusind kmlisn ki, he ks
onu gr bilmsin .
Padah Qzlqudan raz qalr. Buda
babana verir, gizli bir yerd kmsini mslht
grr.
Nhayt, vaxt glib atr. Budaq byyb
aac olur. Aacda dn alma yetiir. Baban
almalardan birini drib padaha aparr. Yolda ona
vzir rast glir, baban dil tutub deyir:
162

- Baban, bir gr bu alma nec d yaraql,

gzl, tirlidi. Arvadm xstdi, gr aparb ona
gstrsm, bil ki, o saat ayaa durar.
Vzir bu fel il alman babann lindn
xarb evin aparr. Orada alman iyn il
zhrlyir, sonra qaytarb babana verir. Baban
da padaha gtirir. Padah alman diqqtl
nzrdn keirir. Baxr ki, bu qeyri- adi almad. Ona
gr bhlnir, almadan bir az
ksib
ev
lr. Padah
heyvanna verir. Heyvan drhal
qzblnir v Qzlquun boynunu ktyn stn
qoydurur. Qorxuya dn baban tez baaya
qar, yerd qalan almann birini yeyir ki, lsn.
Amma vzind on be yanda cavan olana
dnr v drhal padahn yanna qaydr. Padah
arada xyant olduunu anlayr, Qzlquu
ldrtdyn heyfsilnir. Msldn hali olmaq
n babandan soruur ki, baadan onun yanna
glnd qarsna kim xmd. Baban cavab
verir ki, vzir. Padah Qzlquun intiqamn ondan
almaq n vziri zindana saldrr.
95. Ovu Pirim v Xan Klbi
(birinci variant)
Ovu Pirim btn canllarn, htta bitkilrin,
aaclarn dilini bilirmi. Btn qular v heyvanlar
ssindn tanyrm. Onun qarda Xan Klbi (ikinci
ad Krndir) btn heyvanlarn ssini xara
bilirmi.
Bir gn Xan Klbi qarda Ovu Pirim deyir
ki, gl, birlikd mey ova xaq. Ovu Pirim bildirir
ki, qarda, oturduun yerd otur, qlbim dumanl
163

eylr glir. Xan Klbi bildirir ki, olan ey deyil, mn

bu gn sninl ova getmliym. Xan Klbi
qardandan xeyli aralanb, cnglliy girir. O,
me xoruzunun tin tamarz imi. Tfngi
nianlayb atr v qarda Krnnin ssini eidir.
Glib grr ki, qardan gll il vurub ldrb.
Ovu Pirim burada bnd eir sylyir. Heyf ki,
biz onun iki bndi glib atmdr:
Bu gn ns gnd, mn xdm ova ,
Ruzigar evrildi, bd oldu hava,
axma kntk od dd qova,
Hayf oldu, Xan Klbini ldrdm!..
Tfng, sni zrgrlr dzdrdm,
Boazna qzl zk saldrdm ,
Trifini ucalara qaldrdm,
Hayf oldu, Xan Klbini ldrdm!..
96. Blbl v qzl.
Bir varlya bildirdilr ki, bir blbl peyda olub,
bdnind iki kiloqram qzl var.
Bir tamahkar tl qurub blbl tutdu. Blbl
grd ki, onu ldrcklr, dil glib dedi:
- Mnim he 200 qram kim yoxdur. Amma
mn qzln yerini bilirm. Mni burax. Hans aaca
qonsam bil ki, qzl onun dibinddir.
Blbl ldn xan kimi bir aaca qonub dedi:
-Mndn sn bir nsiht, hr deyiln
inanma.

164

97. lan v baban

ahn banda yaayan qzl ilann balasn
baban bel il ksib ldrd. ahn qaps
hycanla bildirdi ki, hkmdar sa olsun, mcz
ba verib, siz ikayt qzl ilan glib. ah dedi ki,
burax glsin. lan daxil olub aha bildirdi ki, qibleyialm sa olsun, bizim nslimiz yyami -qdimdn
ah banda yaayr. Qzl gllrin tri biz bsdir.
Biz bir bniinsana toxunmuruq ki, ah bizim
nslimizi yer zndn silr. Lakin sizin babannz
mnim balam he bir gnah olmadan ldrb. ah
baban artdrb, ilann dediklrinin hqiqt
olduunu bilndn sonra dedi:
- Sn rsxt verirm, bunun harasndan
alrsan, al.
lan dedi:
- Mn onu ldrmycym. Qoy o yeddi
qapdan dilni pay alsn.
Baban alt qapdan dilni pay ald.
Yeddinciy
atanda ilan onu ald. ah ilan
hzuruna artdrb dedi:
-Ax sn dedin ki, o, yeddi qapdan dilni
pay alsn v bel olsa, onu almayacaqsan.
lan bildirdi ki, hrmtli hkmdar, mn onu
siz demdn d ala bilrdim. Ancaq onun znd
o qdr hya, nur var idi ki, o nurdan gzm
qamard. Lakin yeddi qapdan dilni pay alandan
sonra onun znd bir damc nur qalmamd. Ona
gr d mn onu asanlqla aldm.
98.Blbl v qoca
165

Bel deyirlr ki, bir blbl aacn budana

qonubmu, bir cavan da aacn dibind tl
qururmu.
Blbl cavandan soruur:
-N i grrsn?
Cavan cavab verir:
-styirm bir qu tutam.
Blbl glr, deyir:
-Mgr qu snin dnindn tr zn
toruna salacaq?
Cavan kksn trb deyir:
-Ay blbl, qzav -qdr el gtirr ki, sn
zn d bu tora drsn.
Blbl: Ay ddm ha...- deyib uur, gedir.
Cavan tlni qurur, dnlri spir. Xlvt bir
yer kilir. Bu shbtdn az sonra hmin blbl
yb yer qonur. Aacn dibin glir. Balayr
dnlri dimdik-lmy. Birdn ayaqlar tlnin
gzlrin dr.
Ha r-pnr xsn, cann
qurtarsn, lakin o dartndqca tlnin gzlri daralr,
onun qlalarn daha brk sxr.
Cavan glib onu tutur. Grr ki, hmin
blbldr.
Deyir:
-Ey blbl, bayaq dedimmi, qzav-qdr el
gtirr gzn balanar, sn zn d bu tora
drsn? ndi bs nec oldu, o xrda dnlri
grdn, amma bu yeklikd tlni grmdin?
Blbl ox yalvarr, cavan vecin almr, onu
qfs salb, bazara gtirir, yal bir kiiy satr.
Kii onu gtrb evin apararkn, badan
kend Blbl deyir:
-Ey insan, mnim balalarm var, onlarn ruzisindn tr bu qfs dmm. gr mni
166

buraxmaa sz versn sn nsiht sz

deyrm.
Qoca ondan balalarm var szn eidn
kimi istyir qfsi ab, blbl buraxsn, lakin
fikirlir ki, blk xeyirli bir ey deyck, qoy
dandrm.
Blbl z rtlrini bildirir:
- Birinci qfsd, ikinci snin lind,
ncn budaqda deyrm.
Qoca yen etiraz etmir.
Blbl deyir:
-gr qzav-qdr lindkini-lindn alsa,
ona heyfsilnm, nki geri qaytmaz.
Qoca rt gr blbl qfsdn xardb,
ovcunda saxlayr.
Blbl ikinci nsihtini deyir:
- Hrgah bir adamdan havay sz eitdin,
ona inanb midli olma.
Qoca blbl buraxr.
Blbl budaa qonub nc nsihtini
sylyir:
-Hr ey tamah salma, tamahn blasna
dr, xar olarsan, el iind xar olmaq lmdn
betrdir.
99.Qara yd
Qara
z
balasn
prvazlandrmaq
istynd ona dedi:
-nsan ki, var, bizim qnimimizdir. Grk
hmi zn ondan qoruyasan. El ki, grdn
yilir, grk qaasan, yilirs, demli, yerdn da
gtrr.
Bala qara deyir:
167

- yilnd ndi, olmaz ki, insann qaraltsn

grn kimi qam?
Ana qara sevinck:
- Mnim all balam, dz deyirsn, sn
mndn ox yaayacaqsan, insann el qaraltsn
grn kimi qamaq lazmdr.

100.
-
.
, ,
. .
.
,
,
. .
101.

. , . ,
. ,
- .
,
, , , -
.
. ,
,
. ,
168

 , -
. , -
: -
, ,
, ,
,
, .

-a
,
al,
, , .
, ,

, ,
.
,
- .
,
.
, !
-!.. - ,
- ,
.

.
,
. , - ,
.
102.

169

 .
. .
. , :
- , ,
,
, .
. ,
. ,
,
,
103. ,
,
. ,
.

, - ;
- . , -
. ,
, , ,
.
,
, .
:
,
,
.
, , ,
. ,

170

 , , ,
. :
- , , , .
,
, .
:
- , . .
, . ?
;
. , ,
.
, . ,
,
.
. .
, ,
, , , ,
.
. , , ,
, ,
. , ,
, ,
. ,
, ,
, .
,
. kinci

-
,
,
, - ,
, ,
.

171


, .
, .
, .
. .
: !
, ,
.
-, -
, , , -
, -
-.
.
:
- , ?
-

, .
?

-,
,

: , ?

-:
-

,
!
- ,
.
.
.
. , .
.
.

172

 .
, .
104.

.
. ,
. ,
. ,

.
-

. .
:
- , !

.
:
- , !

.
. .
. -
.
:
- , .
.
-
.
.
173

 .
.

, -
.

, .
, .
105.


. - - .
,
, .

-
.
.
15 ,
. , - ,
.

. ,
, . :
- ?
:
-
- , .
- . ,
- .

174

- , , .
- ,
.
- .
:
- ,
!
- , !
, ?

- demli :
- ,
,
.
.
.
- .
,
, -
. , .
.

.
.
. :
-
. ,
,
.
. ,
.
. .
.
:
175

- , , !
.

.
.
.
106.
, .

. ,
:
- , ,
. .
.
. . , .
, .
:
- ,
107.
, ,
.
.
. -
, .
- .
.
,
176

 .
-,
. .
, ,
. ,
:
.
.
,
,
.
,
.
- ,
.
108.

. ,
.
. ,
.
.

.
- , .
.
- ! .
.

177

- , , . .
:
- , .
.
,
. :
- , , ,
.
, .

. ,
:
,
.
,
.
109.

, .
,
.
. .
.
, . ,
. ,
,
. , -
178

. ,
.
.
- , -
.
.
. ,
,
. ,
, .
, , ,
.
.

, ,
, ,
.
110.

. .
- .
,
.
. ,
.
. ,
, .
. -
.
.

179

 . ,
.
.
. ,
, .
. ,
. .
- .
. , - .
,
.
:
- .
,
.

- ,
.
,
.
.
,
?
:
- !
.
:
- ,
.
,
.
.

180

 ,
.
. .

. .
,
- .
.
.
-
.
.
.
.
.
, ,
.
:
-
, .
.
111.
, .
,
.
. , .
,
. -
- -.
,
.
181

 .
, .
,

.
.
. ,
.
,
.
.
,
. .
- ,
:
- , !
112.

. ,
. .
. , ,
. ,
, .
. ,
. ,

. . ,
. ,
. ,
.

182

 , , .
.
, . ,
- z
. , -, -
. ,
.

.

.
.
.
113.
, -
.
hda ,
. , ,
.
.

.
.
.
, .
. -
. ,
.
,
, .

183

 ,
.

.
.
.
.

. ,
,

. ,
.

, ,
.
-.

.
114.
.
,
, , .
,
.
-,
, -
.

184

 . ,
-
-, .
.
. , .
, .
.

, - : , ,
, ,
, .
, ,
.
- ,
. ,
, ,
. ,
. , ,
.
:
- , ,
, ?
:
-
. ,
,
?
:
- ,
.
. .

185

 .
.
-
. , . ,
.
.
-, -
.
- .

. -
. -
- .
, -
.

. ,
.
.
115.
,
. ,
,
.
.

. - ,
.

. , -
186

 .
.
. ,
-
-
.
.


.
.
.
.
:
- ! -,
- .
.
.
- .
, ,
, - .
,
, .
.
, .
,
. :
- -
, ,
.
. -
.
. , ?
:
187

- .
, - . ,

,
-

.
, .
.
,
.

. :
-
.

-
.
. . .
,
- .
.

.
116. -

, .
,
.

.

188

 ,
. , ,

.
d, - .
di,
, ,
- i. , ,
,
. :
- , ,
? ?
:
- !
. ,
. .
.
- ! ,

.
.
- .
.
di.
.
. .

.
.
,
.
. , -
. .
.
189

 ( ) .
, .

. -
. -
.
117.
, .
-,
. ,
,
- , .
.
.
- ,
.
.
:
-,

. , , -
.
. .
.
.
.
.
. .

.
. , ,
. , ,
190

 - .
-
. .
.
.
.
.
.
.
.

,
.
,
.
118.
dirlr , -
.
. ,
.

. ,
, ,
.

.

,
. -, , -

.
.
191

 .

.

.
.
. , ,
- .

. ,

. -
yan ah b
. ,
.

. -
.
, .
, g ,
.
.

119.
,
. - .
, .
. - ,
.
192

 .
, ,
. ,
. .
a, , -
. .
-
.
.

.

.
. ,
, ,

, .

. ,
.
, -
,
.
.
.
120.
.
, , .
.
.
193

 , ,
- .
-
.
.
-.

.
,
.
, ,
, .
, .
.
.
-
r, r,
ir.
. .
. ,
.
121.

.

. , ,
.

.

194


.
. ,
.
, .
. ,

.
.
.
.
.
- ,
.
,

:
- ,
. ,
. ,
. ,
.
122.Blbl v qaratikan kolu
Bir xan qfsd bir blbl saxlayarm.
Blbl n hr cr rait yaradlmd. Hr cr
gldn onun qfsinin trafnda var imi. Ancaq o,
bahar fslinin glmsin baxmayaraq, bir df d
gzl ssi il oxumurmu. El myus-myus durub
baxrm.
Xan deyir mn ki, onu o cr bslyirm, yen
oxumur. Buraxn onu, xb getsin. Ancaq onu
izlyin, grn hara gedir. Xann adamlar grrlr ki,
195

blbl ua-ua bir qaratikan kolunun stnd bir

blbl yuvasnn yanna qonur v vtn gldim,
imana gldim deyrk, ch-ch vurmaa balayr.
Btn bunlar xana atdrrlar. Xan z-zn
fikirlir. Mn ona o cr baxrdm, btn bunlar
qara-tikan kolunun yannda he n imi.
123. haqqnda fsan
.
, .
, ,
.
.
, .
.
.
. ,
, .
,
. .
.
, . , .
.
. , .
, ,
.
.
. ,
,
.
,
. . ,
196

 -.
.
, , .
, .
. -
. .
124.

,

.

. -
.
, .
, ,
. .
-
, .
, -

. , .
d :
- ,
!

. ,

.
. ,
, .
-
. - .
197

 ,
.
- . -
.
. - .

. . .
.
,

. ,
.
:
. , .
.
.
,
, . , ,
. i
: !
, ,
. .
, ,
. .

. :
- . .

.
. ,
198

 ,
. -
.
,

,
, - .
125. .

:
- - - ,
, .
? ,
? -
, - .
:
-
!
- :
- , . , .
- ,
! .
,
.
.
.
. .
d .
.
, .
.
199

 . ,
.
,
.
- :
il
. !: r?
, !:

.
:
- ?
Murad he bir sz dey bilmdi, onu
, :
,
, ,
-,
.
td. ,
.

126.
.
. , .

,
.
( -).
200

. .
, .

. , .
,
.
.
- ( )
.
.
, - ,
.
, ,
. ,
.
.
.
,
.
. .
127.

. .

, .

.
. ,
, . r,
, .
, ,
201

 ,
. ,
. .
-

. ,
- ,
. .

.
, .
, :
,
, - -.
.
.
,
. , ,
.
.
: - ,
.
. ,
.


.
.
, - .
,
.
, -
, .
.
202

 ,
, ,
, ,
.
, .
, .
, .
.
, . ,
, ,
, .
, .
. .
,
, ,
,
? ,
, a , .
, , . , ,
.

.
-
.
.
128.

-. - .
.
.
,
-.
. ,
203

 .
. .
, .

, .
.


.
.
. , . .
-
. .
, .
.
,

.
129.
, , .
, .
. ,
, .
. , ,
.
.
.
: - ,
, .
.
, , .
204

 , .
.
.
,

,
, .
, ,
, . .
,
, .
, .
. ,
.
.
. , ,
. ,
,
.
. ,
.
. ,
. ,
,
. . ,
.
.
, .
. ,
. ,
. ,
,
, , .
.
205

 . , , ,
, . ,
.
, .
, , . ,
, .
,

.
130.

. , .
.
,
-. ,

. , ,
.
. ,
.
. - .

.

.
.
.

.
. ,
.
206

131.
.
, . : ,
, .
: - (, ).
: - ,
? :
-
.
, ?
, .
, ?
,
.
.
, ,
, .
,
.

. : -
, , .
.
: - ,
.
,
, .
. .

. ,
, , .

207

 , -
. , .
, ,
, -
? :
- , ,
.
132.
,
, -
.
.
. , .
,
,
.
, .
,
.
, .

.

. , .
- .

.
. - .

.
208

,
,
. .
, .
, ,
,
, , - .
-
.
,
, - .
.
. , ,
, .
,

, .
.
, , ?
- ,
.
,
,

.
, ,

.
, ,
, .
. .
209

 , ,
.
,
, ,
.
. ,
, , ,

, ,
. ,
.
,
- . ,
.

.

.

.
-
.
. ,
. .

.
.

. ,
. , , ,
.

.
210


, ,
.
, .
- . , ,
. , .
, ,
.


- . ,
,

.


- .

.

.


- . .

, .
, , ,
,
? -

. -
.
. -, - .

211

 . -
- .
, -, ,
- -
.
- -

.
- ,
.

. ,
,
.
.
,
, ,
.

.

i .
i ,
.
- .
. ,
, .
.
, .
. B

,
- .
212



.

.

.
,
. ,
, -
, .
.
,
,
.
, .
.

.
, .
,
,
.

.
, , ,
,
.
. ,
,
.

213

 , ,
, ,

: - ! ,
, ...
133.

.
. ,
.
. , -
.
. . ,
. .
,
. -
. -
, .
. ,
- .
, . :
- ,
.
?
. ,
.
.
. .

.
.
214

. .
.
,
.
,
-.
.
. .

.

. . ,
.
, .
- .
- .
. , .

.
.

.
. ,
. ,
. , ,
.
:
- -. ,
, ,
.

215

- ,
.
( ) .
134.

.
. .

. , .
.
,

. , .
. .
.
.
.
.
.

.
.
.
.
,
.
. , .
.
-
.
. ,
216

, ,
u . -
.
.
135.
.
-

.

. -
,

.
,
.

. ,
.
.
.
.


. ,
,
- ,
.

.

217

.
. .

- .

.
.
136.
.
.
.
.
, .

. , ,
.
.
.
. ,

.
.
,
.
, ,
.
137.

218

 .
. ,

. ,
- .

. , -
.
. , ,

. .
,
.
. .
.
.
.
, .
,
ilanlarn
, yaral idi.
.
,
. ,

.
.
. - .

.
. ,
-
.
.

219

 .
ko
.
.
v
, .
.
.
k .
.
. .
.
,
. ,
.

. .
.
: -
.

.
- .
, -
.
.

.
. .
.

.
.
. ,
220


. .
. ,
. ,
.

.

138.
-
, , -
. , .
:
- ,
.
.

, ,
.
, ,
.
. :
-
. , .
:
- .
, .
, .
.
221

 . .
.
. ,
.
.
.
. .

.
:
- .
.
.
:
-
..
- .
.
139.
. - ,
, ,
- , ,
. ,
, ,
.
:
- , -
, , ,
. - .
- , !
:
222

- .
.
- :
- , . !..
.
. ,
.
.
, , ,
. .
.
,
. , .

,

,
, .
:
- , ,
, , ?
:
- , -, -, .
:
- ,
. , , .
, ,
.
.
, .

, .
, - .
.
223

 .
,
.
. .
.
140.

.
.
.
,
- :
,
;
,
.

. -
. .
, -, .
.
. .
,
.
- .
.
, .

224

 , !... - v
.
da
, .
,
.

, , ,
:
, ,
.
,
.
141.

.
. .
, ,
, .
, ,
. ,
:
-, ,

?
, .
. ,
.
-
:
225

- , .
- , ,
. ,
, .
- ,
.
. , .
.
.
.
, il .
-
. ,
. , .
:
- , . ,
. ndi .
. ,
, , ,
.
,
:
- , !
. ,
,

? .
: , ,
.
. .
.
.
. -
. ,

226

. - .
, .
.
. .
a
.
.
, -
. :
- , ?
- .
,
.
.
?
.
, - .
.
. ,
.
.
. .
, .
.

. -
baxmayaraq, .

.
. .
- . ,
. ,
. .
.
227

 ,
. ,
, .
,
. ,

-.
142.

. ,
, - ,
, . , ,
.
, .
, - -
.
. . ,
.

. ,
.
-
.

. ,
, - .
,
, .
, ,
.
.
228

, ,
. , -
. Artq Z
, .
. -
. , , -
:
- -! ,
, ,
.

.
- , .
, ,
.
-
, .
-,
, - , -
.
- , ?
- , , !
!
, , - .
:
- , ,
?
.
:
- , !
,
, -
. -
. -
229

 .
:
-
. .
,
.
.
.
-, -,
. , ,
, .
, .
, ,
.
,
. .
.
.
.
:
- , !..

:
- ,
, .

. , , .
, .
, ; , ,
.
,
. .
230

. .
. - .
.

.
.
. ,
,
- ,
- .

. .
143.

.
, .
.
.

. .
.
.

.
- !.. ,
, ,
.
. .
, ,
. , ,

231

 , .
.
:
- , ,
.

:
- .
, , , ,
, . ,
, .

, .
:
- , , !
- , . , .
. ,
, , , .
. ,
, .
. ,

.
. , ,
- . ,
,
. ,

. .
. .
.
.
232

. .
.
. .
.
. ,
.
. .
.
.
, ,
.
.
,
.
:
- , ,
, ha ?
- , ?

. -
, ,
, , .
- .
. ,
.
:
- ,
. ,
.
- ,
, k qald

.

233

 , , . .
:
- , ,
.
, ,
. ,
. .
, .
.
.
. -
:
- , ,

.
.
. ,
.
,
. , .
144.

. - , .
.
.
, .
.
. ,
. , ,
234

 , Z . .
- .
,
.
.
, . :
-, - .
.
. .
, ,
.
, drisi il -i .
.

.
.

.
. ,
. .

. : ,
.
. ,
, - .
.
.

. , .
- .
.
.
, .

235

 . ,

. -
. .
,
, . - .
.
.
. .
. ,
:
- ,
. , .
,
,
.
145.
,
.

.
.
, ,
,

. :
-
.
,
.

236

 -
. .
.
. ,
. .

. l

, .
.
. ,
.
,
.
:
- , !

.
146.
- .
,
.
,
. ,
,
.

. :
-, .
.

237

 ,
. ,
, ,
.
yrir,
, .
,
.
- .
lr
.
,
.
.
. .
, :
- .

, ,
.
:
- .
,
.
,

, .
.
. , .

. ,
.
. ,
. .
238

 .
. .
, ,
.
,
.
, ,
.
,
.
.

.
,
.
147.
,
, .
,
- , ,
.
,
. , ,
, , , ,
, ,
.

.
.
239

. .
. ,
,
.
. ,
, , ,
,
.
.
.

. .
.
.
,

.

.
, ,
, .
148.
.
:
- , ,
.
.

. :
- ,
. .
240

 .
. .
.
:
- ,
.
.
.
- :
- zmn mr.
. , .
. ,
!
,
.
:
- ,
. ,
,
. .
149.
,
.

.

.

.

. .
,
241

 .
,
- .
h :
.
, .
.
.

. , .
: ,
, ,
. . ,
.
. .
?
.
.
10-12
.
.
,
.

, .
, ,
.
.

242

243

150.
.
, ,
, - -
. ,
. ,
- , ,
, . ,
,

151.
. ,
. .
. ,
.
,
.
, ?
, .
,
. ,
. .
244

 .
. .
, . ,
.
. .
.
, .
.
, .
.
. nun evind .

.
. ,
.
.
- . B
. -
.
.
.

. .
, ,
, ,
.
,
, ,
, .
. ,
- .
. ,
. , : -
.
245

 - .
. ,
, a . -
.
- .
. . ,
,
.
.
152.

, .
, .
,

:
- .
. .
, ,
. , , ,
.

. ,

, .

. :
- ,
.

, .

246

 - .
.
- , .
.
- , , , .
.
- , .
- , .
.
. ,
, -
. .
.
- ? ,
.
- . - . .
- ,
- ,
, -
.
, qaradiz
.
.
, .
,
.
.
, - ,
,
.
:

247

- . ,
?

:
- ,
, sinki
.
- .

:
- ,
, .
,
. , .
, ,
.
: ?
- , - , .
,
, .
:
- , .
:
- , .
,
.
.
153.
, , .
, .
248

- .
. .
. ,
. .
, ,
. a . -
.
, -

.
, .
. , ,
, , ,
.
. .
. , .
. Olunu
- .
.
hvalat . ,
.
, . , .
.
- . , gy, ,
- , ,
.
. .
,
. :
-. ,
, , - . ,
, , ,
, .
249

 , ,
. , .
,
. .
-, .
.
154.
- .
,

. , ,
.
,
.
-. .
- .

. ,
. .
, ,
- n v
, ,
, .
:
- , ,
.
. ,
. , .
:

250

- , , ,
. .
, ,
.

,
,
-,
, ,
.
- , ,
.
:
-
,
,
,
, -, ,
-
-.
, -.
- -
, !
- , .
.
- , !
. ,
.
- ?
:
- - ,
, - .
, .
: , .
.
: . ,
. , ,
, .
. , ,
251

 , . ,
,
,
. , , .
. ,
, .
, .
.
.
,
,
.
, , , , ,
:
- , , , . ,
,
,
.
,
, .
,
, . ,
,
: - , ,
. , .
155.
.
:
- . .
, - .
252

-, .
.
-
.
, -
.
,
. ,
.
- , .
:
- ? ?
:
- .
, . , .
:
-
- .
- ?..

.
.
.
, .
, .
. ,
, .
. .
.

:

253

- , ,
. ,
, ?
:
- ,
.
-.
- ,
.
, .

.
.

. ,
.
- .
.
156.
- . ,
- ,
. k-
.
- .
. .
O, dr.
- ,
.
.

254

 ,
dn yol ,
.
.
,
.
,
, .
.
, -
.
. ,
. ,
,

, .
,
, , .
, - .
.
. :
, ?!

.

.
157. -
:
- .
. .
- .
255


- -
.

. - . , - -
-.

. - , . .
- . .
. , . . , ,
. - ,
. ,
.

,

: qan, su.

, . -
, .
.
.
. , . -
.

.

256

158.
- ,
,
. -
. , .
, .
-,
. ,
.
-
. ,
:
- , !
, .
. .


: - !
.
. ,

, - .
, -,
-
.
.
.
. ,
:
- .

257

 : ,
, ,
.

.
. - ,
:
- , ?
,
:
- . ,
. - . ,
.
. .
, .

.
.
.
, .
. -
:
- , ?!
.
-. , .

. .
,
-, .
159.

258


.
,
.
:
-
.
. :
- ,
,
. ,
, ,
.
, , indi
, .
. ,
, , , ,
, .
, ,
, , .
:
- , , , . -
.
.
.
. ,
.
,
, .
,
. .
.
259


:
- , , ,
?
:
- ,
.
: -
, .
:
- . ,
.
-
, .
,
.
:
- , ?
:
- .
160.
.
- ,
,
.

.
.
, .
.
. -,
.

260

, - .

, , , ,
,
,
. , , .
161. zrailin tora dmsi
Tomral Acaqalada yaayrd. Gn Ksm
ayn stnd qurduu krpnn hndvrind
kdiyi zmlklrd, ya da Kpzd, Murovda,
Canbazda, Yeddiqarda dalarnda torlarn yannda
keirdi. Axr zamanlar zmlklrin becrilmsini
Tomral arvadna uaqlarna taprmd. z tor
qurub vhi heyvanlar tutmaqla mul idi. Tomral
tora dn quu, heyvan
tutar, ad qoyar,
nianlayar, sonra yenidn dalara buraxard. Tora
yrtc heyvanlar, caib qular da drdi. Onlara
aman olmazd.
Bir axam Tomral Canbazda tor qurub ev
dnd. Shr gednd n grs yaxd? Grd ki,
tora insanabnzr bir ey db, htta bir ct
qanadlar da var. Tomral vahimlndi. Smklri
axnad. z-zn dnd: Bu n caib ovdu?
N insandan insana oxayr, n d heyvandan
heyvana.
Tomral
uuna-uuna
lini
ox-yaya
atd.Uzaqdan Tomraln niyytini
anlayan canl
dillndi:
-Ey Tomral, lini saxla. Mn ox atma! Mn
zraylam.
261

Tomraln bdni rglndi.

Dili tutartutmaz:
-Bs burada n gzirsn?
-Tomral,
xeyli
vaxtdr
snin
torunla
maraqlanram. Tor qurmaq mnim iimdir. Snin
torunun sirrini
yrnmk qsdind durdum.
Dndm ki, gryim olar. Bu mqsdl qurduum
tora xeyli tamaa eldim. limi toxunduran kimi tor
mni buraxmad. ox aldm, qurtula bilmdim.
Axamdan bdnim dolanm torun iindym.
Gl mni a, burax.
Tomral sevindi:
-Yox, zrayl, barn atlamasn. Darxma,
he n olmaz. Szm qulaq as, rtim ml
etmsn, sni buraxan deyilm.
-rtin ndir, Tomral?
-Sn oxlarna tor qurmusan. ndi vzini
almalsan. Sz ver ki, mnim lm gnm bir hft
vvl xbr vercksn.
- tin olsa da sz verrm. Tki tordan azad
olum.
Tomral toru ab, onu buraxd.
Aylar-illr kedi. Tomral nvli-nticli, nurani
bir qoca olmudu. Gnlrin birind meyv aac
tinklri basdrrd. Bir d baxd ki, bir adam uzaqdan
tez-tez ona iar edib iriir, dilrini aardr.
Tomral l saxlayb sorudu: Ay adam, kimsn, niy
glrsn?
Mnm, Tomral, zraylam. Glmim xbr
verim ki, vaxtna bir hft qalr.
zrayl sabah yen oradan keirdi. Fikirldi
ki, onun xbrdarlndan sonra, yqin Tomral
yarcan olub dy yxlb. Bir d grd ki, Tomral

262

hytd aac
kmkl muldu .Gzlrin
inanmad. Dillndi:
-Ey Tomral, bilirsn ki, lm ayandasan.
Bundan sonra aac kmk nyin grkdi? Sn ki
onun barn yemycksn.
-Mndn vvl kmidilr, yeyib rhmtliklri
yad edirik. Mn d kirm ki, mndn sonra
glnlr bu meyvlrdn yeyib mni yad elsinlr.
Mn adamlara ba qoyub gedirm, snin kimi da
qoyub getmirm ki?!
Dorudan da, insan lr, mlubolmaz. Onun
sevn ryi, yaradan li var. Ona gr d yer
zndn n onun nslini ksmk olar, n d
niansini itirmk. Hr nsil aacn yz yal
phrsi olur. Bu dnyada alayan da insand, gln
d. Hr ey onun payna dr.

162. Mleyk fsansi

Deyilnlr gr bir olan yol gedirmi, bir d
grr ki, bir dst gyrin glib, bir arhovuzun
knarna qondu. Olan baxb grr ki, bunlarn
hrsi dnb bir mleyk oldu. Hmin mleyklr
paltarlarn xarb hovuzda immy balayrlar.
Olan glib onlardan birinin paltarlarn gtrb
lind saxlayr. Mleyklr imib xandan sonra
hrsi z paltarlarn geyib, tezc d gyrin olub
uurlar. Paltar olanda olan mleyk is
arhovuzda qalr. Olana yalvarr ki, paltarn versin.
Lakin olan paltar vermir. Nhayt, olan deyir ki,
gr mn glsn, paltarn verrm. Bu tklifin
qarsnda mleyk olana deyir:

263

-Razyam. Bir rtl ki, mn nec hrkt

elsm, n i grsm, grk onun sbbini
sorumayasan. gr sorusan daha sninl yaaya
bilmrm.
Olan raz olur. Onlar evlnirlr. Vaxt glib
atr, olann anas lr. Qaynanas can vernd
mleyk-glin xb, ykn stnd oturur, qorxunc
bir ssl alayr. Meyit gtrlnd is mleyk
cnaznin arxasnca baxb aqqanaq kib glr.
Ham dalandan sonra olan arvadndan n n
el aladnn, n n el gldynn sbbini
soruur. Mleyk demk istmir. Lakin olan l
kmir:
-Mn sndn ayrlmaa razyam. Tki bu iki
hrktin sirrini bilim.
lacsz qalan qz deyir:
-Mn ona gr ykn stn xb o cr
aladm ki, zrayl anann ban ksnd ev qanla
dolmudu. Cnaznin arxasnca ona gr gldm
ki, anan bu qdr mr srs d, hyatda kimsy
yaxlq elmmidi, bir arq, bir sprgdn
baqa. Bu iki ey d onun c-nazsindn aslmd.
Anan bu dnyadan bu iki eydn baqa he n
aparmad.
Mleyk bu szlri deyir olandan ayrlr v
qu olub uub gedir.

264

265

163.
. ,
.

.
. ,

. , .
,
. , .
.
.
,
.
n
. ,
, .
.
: ,
, .
.
164.

.

266

 -
.
.
, .
. , .
. .
, .
.
:
- , .
,
, .
,
.
.
, .
.
:
- , ,
?
:
- .
. ,
, .
, . -
:
- , .
, .

. , -
. . ,
. , :
- .
. ,
267

 , .
.
,
. -
. olduqca ,
.

.
, , , -
, -.
.
. .
:
- ?
- , , -
.
- :
- .
, .
:
- .

. :
- !

. lan
. .
.
. - .

.

268

165.
a .
-, - -
.
a .
- ,
a .
.
.
, - a
-- .
, , ,
a .
, .

. ,
.
.
-
.
166.
,

. ,
.
.
.
- .
, .
.
269

 .
.
, ,
.
, dmnlr , .
,
, .

,
.
167.

.

- . , ,
. , .
.

, :
-
. ,
.
. -
, .
.
. .
:
- , ,
?

. .
270


.
.
,
. :
- .

. O, atasndan :
- , ?
- , -
.
; -: ?
, .
:
- , ?
:
- , ?
- ,
.
:
- ,
.
. - :
, ?
?
- :
- ,
.
168.
- ,
, , ,
271

 .
, ,
- .
,

,
. , ,
.
.

. -
,
.
, ,
,
.
: ,
.
. mi.
Amma o ,
, , .
.
, .
, .
, .
. :
- . ,
ln gn qdr .
,
.
.
, .
, ,

272

, .
, - . :
- . ,
.
, .
,
: ,
- :
b ,
.
,
.
:
.
.
.
.
. ,
- .

.
, , ,
.
-.
,
. ,

: ,
.
,
.
273

edcyi
:
.
- . .
, .
,
. ,
, ,
, .
.
.
, . -
, ,
, .
:
- . .
,
.
.

, .
n
. :
-
? ,
- .
. .
:
- .
. ,
. ,
.
.

274

 .
. .
, .
,
,
, .
, ,
,
.
.
,
-.
. -

.
.
- - - .
:
- ,
? , , ,
.
:
- .
.
.

. - :
,
, .
,
, .

275

169.
,
;
, , -
.
. ,
, , ,
, , .

.
. ,
, .
Qmrl Qnbr
, ,
.

.
, .
,
. ,
, , , , ,
.
Qnbr oraya n
. , - ,
,
.
- ,
. - .
:
,
.
276

 ,
.
, .
. .
,
. , -
.
.
,

, , , , .
,
, tam hazr olmayan
- ,
.
:
- , -.
, , ,
.
, .
.
.
.
.
.
, .
:
, ,
, !
,
, !
277

 ,
, ,
:
, ,
, .
,
.
-
:
- .
,
, - d ,
.
,
, -
:
, Q ,
, ;
,
, ?!
170.
,

. ,
.
.
-
278

 .

.
,
.
.
v t
. , .

:
.
. .

.O, .
.

. . ,
.
,
, ,
a .
.
.
.

.
.
.
- .
. .
. .
.
.
279

 n .
.
.
. , .
,
.
- .
. ,
. :
-
, . ,
, .
.
171.
. ,
. ,
.
, ,
,
. .

. ,
. . ,
apar.
,
.
. ,
tapa -.
, a
- .
280

 .
. , .
-.
, ,
rmk istdi:
- ,
-. .
. ,
. .
. ,
.
.
,
.
.
, ,
. Nhayt,
.
.

g , o, v at
.
:
- .
, , .
. ,
, .
r.
yr:
- ?
:
- .

281

 r, , u
. , d
r.
, r.
172.

.
.

. ,
.
. ona :
-
.
, , .
.
.
. ,
.
.
. .
.
:
- ,
, , .
.
.
.
,
.Aca x ,
282

 ,
. . ,
.
. .
.

.
173.

- .
i sevirdi.
Mhmmd - ,
,
,
,
- . -
.
, ,
- .

- .
.
. ,
. ?
,
, ,
. ,
.

, , ,
.

283


?!
?
,
. , ,
- .
, , , ,
.
i .
, . ,
- , .
,
.
. . .
-
, - ,
. , ,
.
- .
, ,
, .
,
- .
.
. , ,
,
. ,
, - , -
, ,

284


.
174.
.
.
.
:
- , ,
, ,
.
, . . .
,
- , -
. , ,
.
.
. :
- -
.
, - ,
.
.
. .
. .
,
.
. -
, ,
, .
.
285

 .
.
, .
:
- - .
.
,
.
, , .
, .

.
, ,
.
. ,
.
, .
:
- ? ,
.
:
- , .
.
.
. ,
, ,
. ,
tmlini qoyub .
, , ,
, ,
. r.
.
, ,
.
286

 .
- - ,
.

( ) .
.
175.
.
t , di.
,
d.

,
, .

, .
.
.

, .
.
:
, ,
.
,
, ?
Qz bayatn deyib, zn qaladan atr.

287

176.

.
,
. ,
- . ,
.
,
-.
,

.

.
:
- , :
,
. , .
, Q Q .
, .
. O, r .
Q .
, .
.

:
- Q . ,
?
:
- , ,
.
-
. :
288

- ,
.

. .
,
.
,
,
.
. ,
, ,
.
.
.
:
- .

!
-
:
- r.
.
, , :
- d?
:
- M .
, .
. , -
:
- , .
.
:
- , ,
. ,
289

, .
. ,
. - - .
.
. .
.
.
.
, ,
, .

, :
- .
.

.
. ,
. , .
. .
. ,
, .
, . :
- , .
, , - . O
gndn hmin yerin ad Axarca qalr.
177. -
.
.
:
- , .
290

,
.
, ,
, ,
.
:
- ,
.
,
, , ,
.
:
- , , !
.
.
, ,
.
, . ,
.
: , , -.
.
:
- , , ,
- , .
, , .
- ,
. , v- .

.
- ,
.
, . , . ,
- .
291


; ,
- -
.
.

. . :
- ?
- ,
.
- ?
- .
- .
, :
- :
:
- ! .

- - .
. . :
- , !
:
- , !
-
.
-. :
- , .
,
,
. ,
. - ,
, ,
. , - .

292

 ,
.
.
.
.
.
, .
:
- .
178.
Hu
.
.
- .
.
,
-.
-:
- , ,
.
, , -
.
- ,
?
- , qla ,
. , ,
. , ,
.
- , !
, .

293


,
. .
.
:
- . .
:
- . ,
, ?
.
. .
.
, . ,
, - .
, Hu
.
. .
179.
,
.
, , ,
. -
-, -, -
. .
: ,
. - -
- ,
phlvanlarla gl-midi,
.
:
294

- , . ,
. ,
.
:
- ,

. .
- ,
- , .

. -
.

.
.

.
:
- , ,
.
:
- , .
,
, .
-
.
,
.
.
. ,
- . -
. , ,
.
. ,
, , .
295


:
- , , .
.
. ? , ,
?
, .
.
- :
- ,
, .
.
. ,
. ,
.
,
.
.
.
. .
,

.
,
.
, .
,
. .
. , .
-
. , .
.

.
296

180.
, .
,
. ,
. ,
.
.
.

, .

. .
, .
, , .
.
. : , .
.
,
.
. , -
. .
.
, .
.
, -
. ,
, .
.
.
. ,
. .
297

 .
,
,
. ,
. ,
. .
,

.
. .

(
).
. ,
.
.
, .
.
.
,
.

.
,
.

, .
.
.
, . ,
.
. .
,
. ,
. .
298

 . -
. .
.
.
.

. -
. .

. ,
. . :
- ,
.
181.

. ,
.
,
. -
.
,

, .

. .
,
. .
:
- ?
:

299

- ,
. .
.
:
- .
. ,
.
, . ,
. .
.
, , ,
.
182.

.
, ,

.
.
. ,
.

-
.

300

301

183.
yl .
- ,
.
, .
, , r, y
,
. ,
. , y
:
- , ?

ed: , ,
Q
184.
.

.
,
.
, -r.
.
- ,
.
.
.
302

 . ,
,
.
.
- ,
. .
.


. .
,
:
- . ?
:
- , ,
.
:
- .
:
- , .
.
.
. ,
. ,
, .
- . ,
- , .
:
- ,
?
:
- ,
, -

303

 , .
, .
:
- ?
:
- r, .
. ,
. .

:
-
.
.
:
-
.
.
.
. -
. .
,
. , .
. ,
. , ,
r. -
,
.
. :
- t .
185.

304


.
.
. .
,
,
- .
.

. ,
- . :
- , .
:
- , , ,
. ,
,
. .
. , .
.
, .
.
.
. .
.
.
.
. :
-!.

.
.
.
-
.
305


. ,
.
186. -
-
. -
.

. -
: ,
, -
?!.
,

,
.
:
- . ,
, . , ,
- . slam . ,
. .
.
187.

, . .
,
.
:
306

- , ,
?
-, .
,
?
- ,
.

. .
:
-,
.
:
-, , ,
,
.
,
. :
-, -
, . .

307

188.
,
.
.
.
, , :
- ,
, ,
, ,
.
308


: ,
,
.
.
, .
.
. ,
. .
,
:
- ,
.
,
, . ,
.
,
.
. ,
. , -,
.
.
, .


.
189.

, . .
-
, .
309

 . ,

:
- -, ,
.
, .
.
. ,
.

,
.
190.
-
. ! ,
, .
,
. ,
,
. .
.
. ,
, ,
, b, :
- , ?
. ,
qd ,
- . ,
, .
baqa :

310

- , ,
,
. ,
zrimi ?
. :
- -, ,
, ,
. ,
.
,
. - .
- , - , -
.
,
. .
, - .
, vard.
, .
. .
.
:
, ,
. , ,

.
, - .
, :
;
, .
191.
. ,
: ,
311

 ,
?.
:
- ,
?
.
:
- , -
, ?
- ,

,
, :
- , ? ?
-
.
.
-.
:
- , !
. , ,
,
.
:
- .
- .
.
. ,
. ,
.
- ?
,
:
- , -!..
312


.
. ,
. ,
,
,
:
- ! ,
.
.
?
- , ,
.
, .
- ?
-
. .
,
. .
.
192.
,
, :

.
. ,
, .
. ,
.
,
, ,
, , .
313

 ,
:
- ? -
, - ,
,
, ,
?

, ,
. .
:
- , . ,
.
:
- ,
?
:
-
.
- .

.
,
.
,

.
- . .
.
, , .
,
.
, ,
.
314

 .
.
:
- ,
.
193. Genc- Gnc
Deyiln gr bir ah gzmy xbm.
Glib bir dz atr. Baxr ki, bu dzd hr gl, hr
ikdn var. Gllrin, iklrin tri adam
bihudar kimi tutur. Bu dzdn dumduru bir ay
keir. Dzn yuxarsnda melik, qarl dalar var,
burann tmiz havas adama bir yngllk gtirir,
ovqatndak arl silib, aparr.
Orada qoyun otaran oban artdrb ondan
soruur:
- Burann tkc yazm bel olur?
oban deyir:
-Burann yay, payz yazndan da gzl olur.
ah cavabnda xbr alr:
- Bura get-gllidirmi?
oban cavab verir ki, uzan karvanlar
buradan keib gedir. Tacirlr, syyarlar q
yorunluqlar ox vd burada alrlar.
ah obana gnir:
- Burada hr salmaq istyirm.
oban da fxrl deyir:
- Genc yerdir, yax hr yeridir.
ah orada hr saldrr, Adn Genc
qoyur, Genc d yava-yava Gnc y evrilir.

315

194. Xan yurdu

Gnc xan hr ilin yaz, yay aylarnda
Kpzd olard. Xann orada yurdu vard. O,
xzinsini d bu yurdun altnda basdrmd.
Bir il payz el gzl keir ki, hr yan alsn
basr, yurdlar itir. Xan bir d yaylaa xanda z
yurdunu tapa bilmir. nny dr deyin, bir yer
seib alaq qurur, lakin pnhan-pnhan yurdunu
gzir, tapa bilmir.
Xann cavan bir oban vard. O, gizli-gizli
xann qz Maral sevirdi. Bunu az-ox qz da hiss
etmidi. Lakin hr ikisi d bilirdi ki, bu, mmkn olan
i deyil.
oban ttk alrd, drlr ss salrd. Xan
bir gn qulaq asanda grd ki, onun oban xan,
qzn mn versn, yurdun hardad deyrm alr.
Xan arvadna deyir:
- Eidirsnmi, o mnim yurdumun yerini bilir,
onu dil tutmaq lazmdr.
Xann arvad dedi:
- O, Maral sevir. Onu ancaq bu vdl yola
gtirmk olar.
Xan qzbdn dodan eyns d ,
olsun dedi.
Axam bu bard shbt balad.
Maral dedi:
- Mnim bir rtim var. Kpzin sinsind gzl bir
gl quruyur. Mn o olana r gedcym ki, hmin
gl dadan bir bulaq kdirsin.

316

 oban bu tklifi qbul etdi. Dumanl bir

gnd xzindn xeyli qzl gtrb,usta ard, i
balad.
Bulaq suyu gl tkld. Bu, hamn
sevindirdi. Eidn- biln xan qz Marala hsn!
dedi. El o gndn bulaq Xan qznn bula, gl
d Maral gl adland.
195.

. .
,
.
:
- ,
- ,
.
,
,
. ,
, .
-,
- :
- ,
?


.
.
,

,
. ,
. ,

317

 , ,
.
:
- , , ! .
,
,
, .
.

196.

.

.
.
,
. . ,
, , .

- . , -,
. -
.

. , -
- .
,
, .
, , .
, . ,
. ,
. .
318

 .
,
, .

, ,
.

. .
. -

: , .
.

- .
,
. .
.
.
.
. a

. .
.
- . ,
.
.
.
.
,
.

.
,
319

 . ,
.
.
. -
.
: - , - .

.
.
- ?
- .
.
- . .
- , .
, . , .
.
.
.
- , ,
. .
.

. . ,
, .

. ,
.

,
.
,
,
.

320

197.
,
.
.
.
,

.
:
- . .
, maaras .
.
. ,
,
.
.
, .
.
.
.
, hv
. ,
.
,

.

. .
qm .

.

321

198.

.
, .
.
, .
.
-
.
adl -, -, ,
.
.
. ,
, - .
- .
.
.
,
,
- . , ,
, .
, , ,
l ,
.
. -
.
, - ,
- .
.

322

 - .
,
.
-,
-
,
,

.
,

.

, . ,
.
, , - .
,
, .

, , a .
, .

, -
.
. .
,
- .

-l, , .
: r .
, .
.
, - .
, .
, .
.
323

r .
:
- r ?
:
- ,
.
- ,
?
- , ! .
.
.
.


.
Gnorta a idi. Mahmudla Pri qabaqqabaa oturub, qzl piyald rbt iirdilr. Birdn
Frhadn ssi gldi. Pri qeyri-ixtyari qzl piyalni
lindn
sald.
Odur!..Odur!..
dey-dey
havalanm halda ss gln trf qad. Mahmud
Qznvi heyrt iind z-zn dedi:
- Sn eqin hkmn bax! Qzldan da,
hkmdardan da, qoundan da, qlncdan da
gcldr...
199.
,

. -
.
,
.
324


.
.
,
.
.
,
. .
.
.
.
- .

. ,
.
.

.
:
- ,
, .
.
, - .
,
. ,
, ,
.
-
, .

- .

. ,

325

 .
.

. ,


!
200.
,
. ,
.
,
,
.
.
.
,
, .
, .
, .
, ,
.
,
, .
.
.
,
.
,
.

326


, ,
, , ,
. , ,
.

. .
.
, .
, . , ,
. ,
.
:
-, ,
. . .

. ,
.
201.
,
:
- ,
. ,
, , .
.
.
. ,
, .
,
. ,
.
327

,
.

.
.
. ,
. .


.
,
. :
-
, !
,
.

.
202.

. .
. ,
.
, , ;
, ,
, .
.
.
. - .
, , . ,
.
328

 .
.
- ,
, .
.

,
,
.
, sonunda ,
, .

.
.
. , ,
.
.
.
.
- .
.
:
- , .
. ,
.

.
.
.
, , ,
.
, .

:
- ?
-
:
329

-, .
203.
.
.

. ,
.
,
.

:
- , ,
.
. .

. , ,
. ,
- .
,
i .
- ,
.

, .
.
.
.
. .
.
:

330

- mllrinl ,
. .

.
:
- , .
.
:
-
?
- :
- .

, ,
.
.

. ,
.
.
. .
,
.

. ,
, .
.
,
.
-
, .
-
. .

331

,
, ,
.
- .
.

.
- ,
,
.
, .

. ,
.

.
.

,

.
, .

.
204.
(I fsan)
,
.
.
:
- ,
.

332

 ,
, ,
, .
.
, .

. , . ,
. :
. ,
.
.
.
.
.
.

.
, ,
.

indan qalas
( II fsan)

: , .
,
, .

. ,
, ,
.
,
. .
333

 ,
:
- . ,
. , ,
, -
.

, . :
.
, .
:
-
. ,
.

. .
205.
,
.
, ,
,
.
.
:
-
-. ,

.
. .

.
334

 :
- ,
?
:
- ! , .
:
- ,
!..
:
- ,
.
.
. ,
.
.
:
- , ,
.
.
.
, .
, ,
. ,
.
. ? - :
, .
.


,
. ,
.

335

,
.
206.
.
,
.
.
: ,
.
,
- .

.
, :
- , -
.
.
-
. :
- ?
- , .
, .

.
:
- .
-, - .

, .
207.
336

 :
- ,
.
.
:
- .
:
- ,
.
:
- , .
, .
.
.
. ,
.
. ,
,

,
.

:
- , !
?
- , !
:
-
,
?
:

337

- , ,

.
:
- ?
- ,
.
:
- , .
,
, .
,
.
- , !
. ,
,
. ,
. .
:
- ,
-.
,
.
- , .
.
. .
- , .
hv .
,
.
208.

338

 -, . ,
, .
.
, ,
,
, - ,

, .
, , ,
, , - .
.
.
. , sz
. - -
.
Gnlrin bir gn b
. Bu qadn , t .
- , i , -,
. ,
, - .

. , ,
. ,
,
, .
,
.O gndn e yr.
209.
.
-

339

. ,
, , .
, ,
- .


.
. ,
. ,
.
. .
. ,
:
- , !..
, , ,
, .
. !..
, - . !
! ,
. ,
vard. d.
, ,
di.
md. , .
is .
.
v , ,
. ,
. .
- .
. .
- , ?
.
340

 . ,
, .
.
:
- , .
. ,
. -
. . ni
drdu:
- . , ,
- . - .
- .
.
. ,
. ,
. ,
. ,
.
. ,
, .
.
, .

. ,
-, . . .

.
.
-

.
:
- , ?

341

 . . . ,
. .
.
,
.
. ,
. .
, . ,
.
. , ,
. ,
, !..
.
:
-, , !..
, , .
:
- , -, -
, .

210.
- .

.
-
. .
.
. ,
, .

342

 .

.
:
- , ?
:
- , .
:
- ?
:
- , , ,
. .
. :
, ,
. , ,
.
:
- , ,
. .
, ,
.
211.
, .
- t, ,
- , .
. .
, .
.
.

. -, 343

, t
.
t : ,
?.
. .
.
, , .
. , .
:
, . ,
.
, -
. .
,

. . , , -
, . .
, .
, . ,
.
212.

. ,
-
.
.
:
?.

. -
. , .
344

 -
.

. : ,
.
, .
213.
-
.
,
. . -
.
ibdn :
- , ,
.
.

.
- ,
.
. .
. -, , ,
ktcm, mnicm, , , -
. .
. , ,
yaradb-, .
, , .
, ,
. , ,
,
. ,

345

 ? , .
, .

- .
214.
.
. . ,
. !
.
.

- . :
-, ,
, .
.
. ,
?
.
- .
- .
,
. :
- , .
- qy,
.
, .
.
, . :
- .
, .
r?
:
346

- - , ,

,
r.
.
. !
.

.
215.
,
. .
. ,
, ,
. .
, -
,
.
, .
.
. ,
.
,
, ,
, ,
.
,
?
:
- .
.
347

.
. .
, -
. -
. .
.
.


. ,
, .
216.

. ,
. ,
,
.
.
:
- ,

. ,
.
. .
- .
. , .
,
. ,
.
. :
- , ,
.
. , .
348

 . .
.
.

. .
,
. .
.
.
. ,
.
217.
-
.
- ,
, .
- :
- -, ,
, .
. ,
,
.
. - , r,

. .
. .
. ,
d.
.
. d
-
:
349

- .
, ,
.
.


. ,
. , . ,
,
.
. :
- i r.
, .
, .
.
et v :
- ,
.
.

350

351

218.

,
.

.
.
. .

. ,
, z- .
.
. ,
. - .
.
-
. :

352

-
?
- ?
- .
- .
- .
- .
-
.
- - .
- ?
- ?
- .
- .
:
- .
. , -
.
. , , uca
, ,
- -
. , .
. ,
. , - ,
.
o :
- , . -
. .
.
. ,
, .
, .
- .

353


. .
.
. , .
.
, .
l,
. :
- , ?
- , .
.
.
-
, .
.
.
:
- ,
, - .
- .
, .
.
. -
.
219.
,
. :
- s . ,
. . ,
, !

354

 . .
.
, ,
- .
.
- .
. , .
,
. .
. ,
.
. :
-, .
- .
.
.
.
, .
.
.

220.
, ,
.
. ,
, .

,
355

 .
.
,
. , .

.
.
. :-
.
.
221.

. .
,
. .
,
.
.
,
.
222.

.
.
,
.
,
,
.
356

223.
.
. .
.
,
.

.
. ,
, .
, .
, .
.
,
:
.
, , ,
.
.
-
.
, .

.
.
. ,
.
224.

357


, -
.
, ,
, .
.

.
, ,
, , .
, ,
, , .
. -
. :
- , ?
:
- ?! yada
?
,
. , .
-, , ,
.
,
, :
- ?
-.
- ?
-, .
.
-
:
- ,
. , ,
, .
358

 ;
, .
? .
- , -, - ?
. ,
, ,
:
- , ,
!..
,
, ,
, .
. ,
, ,
, .
. :
- , ,
, , .
,
, ,
.
225.

. .
, .
, .
;
.

,
- .

359

 .
.
. ,
.

, ,

.
:
- , ,
. .

.
.
,
.
, .

.
:
-
. . ,
.
. ,
.
.
.
. . g
, , -, -
. - . ,
. ,
. .
.

360

 ,
. ,
,
.

. .
, ,
.
. .
, .
:-
, .
:
- .
, .
- .
:
- , .
.
.


.

.
226.
. -
- , ,
,
.
,
- ,
361

, - . , -,
. ,
-
, .
:
- ,-:
. .
:
- ?
, .
- ,
.
. - ,
, s .
. .
, .
,
, ,

.
. - .
, ,
, ,
?!
.
, .
- , - , - .
, :
- ?
- .
- ?
- .
- , .
362

- ?!
- , ,
, - .
, ,
,
, .
:
- ?
.
:
- ?
.
, ,
. :
- ?
.
. : -
? , -
? ?
? -
, ,
.
, .
. ,
. ,
.
.
, ,
. ,
,
.
, .
? ,
?!
363

 :
- , ?
, -
.
- , - .

.
227.
.
.
.
:

, ,
, .
:
- ? ,
, ,
,
.

.
- , !
, ,
, .
,
.
, .
.
, .

364

 , , ,
, , -
.
:
- , .
, .
:
- , .
:
- .
, .
.
:
- , .
:
- :
, ,
.
:
- , .
.
:
- , .

.
228.

. .
. ,

. . , - ,
365

 , ,
.
, .

.
229.
.
, .
, .
. :
- , ?
- .
- .
?
- .
:
- .
- - -,
?
:
- i ,
, ,
.
.
,
. ,
.
.
.
, .
:
- , ?
366

- .
- ,
?
:
- ,
, .
Ancaq onun dli nrsindn qorxuram.

, -
. .

. .
-
, ,
, .
:
, . ,
. .
.
, ,
.
.

230.
,
. , ,
. - :
- ,
, .
367

 -
. ,
.
,
. .
.
,
. .
,
. .
, ,
. ,
.
.
, .
. , - .
,
, .
:
- , , ,
?
:
- .

. - .
- .

. .
,

. .
.

368

369

231.
370

 .
,
.
,
.
. ,
.
, .

. .
, . ,
.
, . .
, , ,
.
.
, .
.
.

, :
- , ,
, .
, .
, .
. ,
: !
.
,
.

.
371

. ,

,
.

,
. .
.

. , .
, -
. ,
. ;
, - ,
-.
:
- , .
.
-
, .
- , .
.
, .

- .
.
.
.
.
; -
, , .
.
.

372

 .
, ,
, ,
, :
- , ? .
:
-
, ,
.
, .

:
- , , -,- .
.

, .

,
.
.
. .
, -,
, ,
- .
.
,

:
, -,

373

232.
,
. y
. y
, da y. y -

.
. .
ei .
. y
, .
, . y
,
:
- ; ,
y .
.

.
, -.
233. a y


y . .
.
,
.
,
, y ,
. . ,
374

 , .

. :
- .
:
- .
- :
- , .
?

. .
,
. y
; ,
. ,
, .
, -
, - ,
,
. , y .
, .
. y .
, ,
.
. :
:
, ,
, ,
,
,
.

375

 y :
,
, ,
.
,
.

,
, .

,
.
:
,
,
,
,
.
:
,
,
,
,
.
376

 :
,
.
,
,
.

n :
,
.
,
,

234. ,

, .
, , ,
n .
, - .
.
.
, -

.
.
377


. , -
.
, . ,
,
. .

.
.
.
.
,
, . -
.
,
.

378

379

235.

uca
.
.
, , -
.

. ,
. -.


. .
:

380

 ? ,
.
:
?
:
,
.
- :
, .
.
?
.
, .
- .

. ,
.
.
.
:
.
, .
.
236.
. ,
. Bu .
, .
. .
o, , amma .
- .

381

- .
.
?
.
.
,
,
.
. ,

.
. , ,
, .
-
. .
.
.
. -
.
. ,
.

,
,
, ,
, . .
.
, ,
.
, : ,
237.
382

 ,
. Onun .
. ,
,
.


- .
.
d , .
- .
-,
.
,
. :
- , ,
.
.
, .
.
- .
-
. , ,
, ,
- .
-, ,
.
.
,
.

.
-, , .

383

 .
, . ,
.
eyni vaxtda . O saatlarda
a da .
.

.
.
,
.
- ,
,
, i
.
v
.
- .

. .

.
.
,
.
238.
- . ,
ib, r.
r: - r.
r , ,
- r.
384

 ,
, ,
, - .
r,
r. lr.
yr, r. r .
- , - . n
qz, -
r. dr , r.
r.
r. ,
r, salam r.
r.
r, r. , r,
r, , .
hiss edir.
r. r. r
, .
r:
, - , ?
yr:
, .
r,
r.
dr.
yr , ,
, .
yr:
, , ,
.
r. yr:
. , ,
, .
385

 r, r.

r. r,
,
. inr.
r.
: , - yr.
:
-dey cavab
verir.
da lr,
rlar.
239.

. .

, .
-
. ki,
h .
,
, .
,
. -
-
:
- ,
. ,
, .

386

 a
.
,
. ,
, . -
. , . ,
, -
, , .
, .
, ,
.

. .
, ,

.
.
240.
.
.
,
. ,
, , ,
; , -
.

:
- , . ,
. . ,
.
387

 .
- .

. .
, l . - , -
, , .
-
, .
,
- . -
.
,
:
- , .
,
.
241. g
.
y . y
. i
, .
. ,
, , ,
, . ,
, ,
- , bu var
, . ,
,
, ?!
388

 , ,
-
, ,
, ,
, , .
i
.
y . , , ,
, ,

,
. ur.
-ir. y
, , -.
, , .
, ,
, -,
nd, mnim
- .
- ,

y
- .
i . - :
,
, ,
. . ,
, g , , .
- :
g , - ?
,
g ? ? O
i, , ?
389

, -
g . . y
, -
. - , , ,
i , - .
- .
, . ,
ag, ?
.
g . .
, y . ,
-,
. ,
, .
,
.yirdinin lmn ustann ryi tab
gtirmir, o da cann taprr.
Ustan Gllcdki, yirdi is Kngrlidki
yarmq gnbzd dfn edirlr. O vaxtdan hmin
kndin ad Kngrli, olann dfn olunduu
gnbzin ad is Baksik gnbz qalr.
242.
,
. -
,
. :
,
.
:
- ?

390

 . ,

, , , . ,
. ?
-? -
, ,
,
?!
- ,- , , .
,
,-
, , ?..
, .

. , -
- .

.
-.
O, b di.
zdi. ,
-
.
-, .
. .
. ,
, .
, o
, , .
-, .
rd,

391

- rd. ,
, .
, ,
.
.
.
,
.
.
, ,

, .
, , .
, ,
.
,
.
. ,

-,
- .
.
,
- .
: X .
. - .
- .
, .
.
. n tozu .
-
,
, .
.
392

 .
, ,
, - .
:
.

. .
?!
.
: !- ,
: !
.
.
.
243.
, ,
, , ,
. .

.

?! .
. .
-
.
.
.
-
.
. ,
. , .
393

, .
, ,
, ,
,
, .

. , ,
- .
?

. , ,
, , ,
, .
.

, -

. ,
.
, ,
,
.

, . .
,
. ,
,
.

.
-. ,
, - .
,
.
394

 .
, ,
, , g , ,
.

,
, .

, .

, .
,
, ,
,
.

. ,
, ,
,
,
. , ,
,
.
-
, .
.
-
, :
- .
, ,
,
,
, . ,
, .
395

 ,
, .

. , ,
, , -
.
.
,
.
, -
.
! , ! ,
.
. .
:
- .
,
. ,
,
: , ,
? - .
:
- , - ,-!..

.
.
.
- ,-,-
.
, , .
.
,
, ,
396

 , .
,
, .

. .
,
, .

,
. , ,
.

-
, :
,-
.
, ,
:
- ?
- :
- -
.
, .
, .
,
:
- , ,
.
.
:
- ,
.
, .
, .
.
397

244.
.
- .
, .
.
.

.
.
. :
- , ,
,
.
.
.
.
.
. ,
. ,
.
, ,
.
. ,
:
-
.

. , . :
- !
.
.
398

, , ?
, ,
.

- .
, .
.
245.

. , .

. .

.
. , ,

.
, . , - .
,
,
qfltn -.
. - .
, ,
.
. -
.
, .
- .
, .
399

 .
.

.
. - ,
.
.
, :
- , , !..
:
- , !
.
- .
. .

.
.
. , ,
. ,
.
.
, ,
. ,
- .
, .

, .
, . ,
, !.. .
. , ,
. . .
- .
.
:
400

- , !..
. .

.
246.
-
. ,
. .

. -,
, -
, -
.

. .

.

, .
, .

, .
- , ,
, , .
, - ,
. , .
, .
- , , .
- . ,
.
. , , .
401

 .
a-toran

. ,
. , .
,
.
.

.
.
.
.
. .
.
.
. .
247.

.
. ,
- ,
- . .
.
.

. , .
.
.
.
:
- , .
402

 ,
.
. -
, ,
?
, .
:
- .
.
.
, .
,
.
. :
- , .


.
248.
.
.
,

.
.
.
, ,
.
, .

. ?

403


.
-
.
-
.

.

.
.

.
.
,
, .
. ,
. ,
.
.

. ,
, ,
, .
.
.
,
.
. ,
, -
:
- a .
.

404

 - .
- .
- .
. ,
.
- ,
. .
.

.
.
.
. -
. .
. ,
.
.

.
- .
,
. , ,
.
, ,
. .
. .
, :
- ! . ,
! !

. , .
.
. ,

,
405

 .
.
249.

. -
.

.

-
.
.

.
.
.
. :
- ?
.
.
:
- ,
.
,
.
. ,

.
.
.
-
.

406

 ,
.

.

. -
, .
- .
. .
.
.
,
.
- .
.
250.
,

. -
. ,
, .

. .
.
.
. .

.
, ,
- .
. ,
407


. ,
. ,
.
, .
251.
.
- .
. ,
.

. , -
.
. ,
,
.
.

-,

.
, .
. .
.
- .
.
,
. r ,
. ,
.

. .
, ,
408

. .
:
- .
.
.

. .
.
.
,
.
252.

. . ,
.
- . - ,

.
-, ,
. -
, - .
, ,
.

, ,
.

. .
- -
.

409

- ,
?
, .
:
- . .
l . ,
, :
- !
, - .
.
, ,
. ,
.
.
.
.
. .
, .

. , .
.
- , - .
:
- ,
,
.
.
- , , .
. .
.
- .

.
.
410

 :
- .
, . , .
,
.
.
- , .
.
,
, ,
.
. , .

.
- ?
- .
, .
- .
.
, .

.
. ,
.
, .

.

, .
253.

411

 - .
-
.
.
,
.
.
.
ona . .
,
. ,
,
.

.
,
.
.
, ,
,
.
- .
,

.
.
,
- .

, , .
254.

412


,
.

.
.

. ,
:
- , ,
. , .
, , ,

.
. .
.
- .

. ,
.
. - -.
:
- ?
: , .
,
- .
- :
- , !
, . ,
. .

:
-
.
413

 :
- ?
- , ?
- .
:
- , ?
:
-
.
.
.
255.
,
.
,
. .
.
lar ,
: ,
.
- , .
. ,
. ,
, ,
. , .
, . -
,
. ,
,

414

 - ,
.
,

. , . ,
.
,
.

.
. , .
, .
. ,
.
. .
:
,
.
, ,
.
,
, ,
. -
.
:
- ,
.

- , .
, :
- , , ,
?
415

, .
.
. :
- , , ,
, ?
,
,
. ,
, .
.
, :
- , , ,
.
-
.
, , .
- ,
. , ,
. ,

-
.
- , ?
, ?
, .
-
. .
256.
,

.
416

 - .

, -
-. ,
.
.
,
,
. , -
.
:
-
.
.

. :
- , ?
a .
?
:
- , .
, :
.
.

:
- , ,


.
. ,

. :
- !
417


.
257.

,
.
,
, . Adamlar q ,
. Odur ki, halisini
,
.
, ,
. .
, .
, - . -
.
.
,
.
. , .
,
.
. , ,
:
- a ? ,
. , .
,
.
. : ! , ,
. .
418

 ,
. ,
,
.
.
.
. - .
-
,

.
258.
.
.
. ,
,
, -
. ,
.
- ,
-
, , -
, .
, ,
.
, , .
,
, , . ,
, ,

419

 ,
.
.
, .
;
, .
,
, at.
, ,
,

-r.

. ,
- , -
. , , !- .
.
. .
. .
,
- .
,
. ,
,
,
.
259.
. ,
, .
, .

-, ,
:

420

- .
, .
-
.
, , . ,

, ,
, ,
.
,
. ,
: .
,
.

- . ,
. ,
. ,
, ,
() .
.
, , .
. ,
, , -

.
, .
t,
. Nhayt, :
- ,
.
:
- , .
, .
421

 .
. .
- .
:
- , , ,
.
. .

- . .
- .

.
. .
.
b Q .
260.
-
.
. ,
,
, .
-
. . ,
. ,
. . ,
.
,
. ,
, .
, , ,
, , .
422


:
- ,

,
, .
, .
,
.
,
.
. ,
.
,
.
-
.
.

, , .
261. ,
,
. . ,
.
.

, ,
. v
.
,
, .
423


. ,
.
,
. - .
. .
- , - .
.
, ,
,
, , .
O,
,
.
.
.
.
262.
,
. -
. ,
,
. .
.

.
, . ,
, ,

.

424


.
.
,
.
,
.
,
,
.
.

263.

. -
.

.
,
. O,
.
,
.
,
.
, .
-
. -
. , 425

, ,
.
.

. ,
, , .
.
- , , ,
,
. ,
. , . , ,
, .

.
.

. . ,
.
. .
, , , .
,

.
,
. , ,
. ,
. ,
,
. .

: - ,
,
, ,
426


,
,
.
, -
.
, -
.
.
.

. , .
, .

.
. ,
.
.

,
.

264.

.
,
,
. ,
,
.

427


.
.
:
- , ,
,
.
-
, :
- ,
. ,

.
. , ,
.
.
.
, .
,
.
.
, .

.

, .

.
.
265.


428

 . ,

- . :
- , ?
:
- , .
, .
. ,
, -
. .
.
.
, .
.
.
- ,
.
: ,
.
, r, .
. , .
:
- , , ,
, .
266.
. -
.
. ,
.
.

429

 .
.
.
.
.
:
- , ,
?
, , -
. , .
:
- , .
, ,
.
:
- , ,
. ,
.
,
.
. .
:
- , ?
:
-
. .
,
.
.
267.

430


. , ,
.
, ,
-.

.
.
, .

.
. .
:
- r, ,
, .
, , .
. ,
. .
-, .
, .
:
- ?
- , -
.
.
- .
. . :
-

, .
- ,
. - .
-.
. - .
431

 . -
. -
.
,
. .
.
.
- ,
.
.
, , .
, .
:
- , ,

.
.

:
-
,
, -
.
268.

. , .
, ,
.

. ,

432

 .
, .
: , .
.
, . ,
, ,
. , . , ,
.
, . , .
- ,
,
.
- ,
.
- .
. .
, ,
, ,
. ,
.
, .
. : ,
, .
, , . ,
.
.
:
- ?
:
-
.
-
.
433

269.

, .

.
,
.
. ,
. - ,
.
-
. .
.
.
:
- ?
- , , .

, .

. .
.
-
, - :
- , ,
?

. :
- ?
- , ,
.
434


. .
.
.
.
270.
,
. , ,
. .
.
.
.
. :
- , ,
. ,
. ,
-
.
r
r.
,
, .
, -,
, . r.
- . :
- , ?
?
-
.
:
435

-
, .
.
.
-
. . .
, ,
:
- ?

:
- , . ,
.

, ,
. l
- :
- , ,
, ?
:
- -, , -
,
- ?
,
. . ,
. , ,
d .
271.
- :
, .
436

 l
,
. , ,
.
, , r? l
: - ,
.
l
. .

l .
. .
- :
- , ,
, .
272. Dmiri v mismar hvalat

.
, ,
.
, ,
. .

.
,
:

.
.
,
.
, , ,
437

, , .
,
,
, ,
, .
273. Hryn v elin igid olu
Elin igid olu z sevgilisin cmi bir hft idi ki,
qovumudu. Sevgililr gnin xmasna, ayn
domasna, qularn ssin, klyin smsin,
iklrin trin dnyann bxtvrlri kimi
sevinirdilr.
Hrynn glii bu sevinc son qoydu .
Xbr etdiyi obalarn qolunda gc, ryind
tpr olan btn kiilrini ne illrdi ki, ydrb,
haqsz-muzdsuz qul kimi ildirdi.
Gednlr
getmi,
hl
qaytmamd.
Gednlrin ld-qald xbri yox idi. ndi d bu eli
uralatdrrd.
Elin igidi ayan qzm qum yandra-yandra,
gzlrini
hsrt
yalar
gynd-gynd
Hrynn gylr ba kn ehramlar n nene illr da dad. Ne-ne tan, elolanlar
qrbt eld onun qucanda nisgilli gzlrini yumdu.
Ancaq igid dn-yadan midini zmdi.
Gnlrin bir gn ehramn son da qoyuldu,
Hryn sa qalanlar azad edib, evlrin buraxd.
Sa-saqqal aarm, beli donqarlam, llri
dyn-dyn olmu igid z li il tikdiyi yosma bir
evin yerind cah-clall imart grnd heyrtdn
zn itirdi.

438

llrdn bri hsrtini kdiyi arvadnn dizlri

stn yaraql bir kiinin ba qoyub yatdn
grnd is midlri qrld, irli glib onu ldrmk
istdikd
sevgililrin gzlri bir-birin tu gldi.
Onlar bir-birini tand. - l saxla, mant qoyduun
olundur, - dey arvad dillndi. -Aradan qrx il
kemi, olun igid olmu, yurdunu abad etmi, sn
yandrdn ra snmy qoymamdr. Gzn
aydn olsun,- deyib lav etdi..
Uzun illrin hsrtlilri gah qucaqlab prdlr, gah kenlri yada salb alar, gah da
vsala qovuduqlar n adlanrdlar.
274. Da Yunisin xzinsi
Da Yunis adl bir padah varm, da kimi
yek olduuna gr ona bel deyirmilr. Onun biri
dada, biri d aranda iki saray varm. Yayda
yaylaqdak, qda ovlaqdak sarayna yrm.
Bir payz o, xzinsini dvlr ykltdirir,
aran-dak sarayna yollanr. Yolu yar elynd
tufan qopur, Da Yunisin dvlri d, xzinsi d
tufanda qrq olur, ha axtarrlar, tapa bilmirlr.
Bir xan qu dili biln bir adam arb deyir:
-Sn qularn kmyi il Da Yunisin
xzinsinin yerini yrn.
Qu dili biln deyir:
-Sn mni filan quyuya sallat, quyunun
banda bir ne ink, cam, kz ksdir. Qular
le glcklr. Mn quyuda onlarn shbtin
qulaq asacaam.
Bel d edirlr. Qular yeyib doyandan sonra
cavan qartal deyir:
439

-Amma bu gn yax yemk oldu ha...

Qoca qartal cavab verir ki, bel bir ln
qabaqdak dan belind Da Yunisin
yemk
xzinsi batan il oldu.
Qu dili biln adam xzinnin yerini xana
xbr verir v byk nam alr.
275. Hardan alaydm?
Biri ar drd mbtla olur. zn
baxzdrmad trkari, hkim qalmr. Mollalara,
seyidlr, axund-lara iman gtirir, kitab adrr,
dualar yazdrr, lsiz-ayaqszlara nzir paylayr,
xeyri olmur. Axrda hr drd dva elynlrin
bas lomann yanna gedir, zn ona gstrir.
Loman deyir, snin drdin lac elmk
mkllrin mkldr. Snin drdinin drman
taplan ey deyil.
Xst son midgahnn da yanndan imann
itirib qaydr. z d grr hr gn geri gedir,
evdkilri d zara gtirib, ban alb xr, deyir,
canmda n qdr can var, ayam yer tutur,
dizlrimd taqt var gedim, llrd, dzlrd
lm, qoy mnim azarm ana-bac, ata-qarda,
qohum-qankr mr gdltmsin.
O, yxla-dura, srn-srn evlrindn
aralanr, z kndlrinin rlrindn uzaqlar,
qrbt kr. Tez lmk, bu zlmdn tez
qurtarmaq ists d, onu aclq stlyir. Qoyun
otaran oban arr ki, ryim dy-ny dnb,
mn sd sa ver, qoy ppyimi isladm yeyim.
oban da grr bunun z gzndn, sirsiftindn azar yar, istmir z heybsindki
440

qablamas onun azna dyib murdarlansn.

Qablaman onda grk
qumla srtydi,
qaynarlayayd. obann da hardayd bu ln
dznd el oturum-durumluu ki, tmiz-tarqlq
gzlyydi?
Baxr ki, bir tsbaa ana var yerd. Onu
gtrr, qlasna srtn-srtn otlayan qara
qoyunu tutur, onun sdn tsbaa anana sar,
yast bir dan stn qoyur, onu naxoun lin d
uzatmr ki, birdn mni nfsi vurar, lim lin
toxunar, o azardan mn d ker.
Bu mqamda dalarn dalndan birc koma
qara bulud qalxr, guruldayr, aqqldayr. oban
srsn kkrb oradan uzaqlar. Qarayarpaq
bir ya balayr.
Naxoun nfsini obann vasvasl ksdrr.
O zn sryb yaxnlndak qayalarn birinin
altna da vermir ki, islanmasn.
Grr ki, hardansa qara bir ilan xd, tsbaa
anandak sddn xeyli idi, sonra da sdn iin
zhrini boaldb getdi, bir kolun dibin girdi.
Naxo fikirlir ki, bu zabdansa lmk, z
d tez lmk hamsndan yaxdr.
Tsbaa anan bana kir, zhrli sddn
xeyli iir, deyir, bu saat canm tapracam. Bir az
gzlyir. Grr yox, cannn lm-cl hal-hillti
almad, ksin, bir az ynglldi, dizlrin taqt,
qollarna qvvt, gzlrin iq, ryin tpr gldi.
Sdn qalann da iir ki, blk zhr tsbaa
anann dibin kb, qoy hams qarnma getsin,
mni tez yox elsin.
Sd son damcsna kimi indn sonra grr
onun iindn ns ayaa qaldrr, canndak azarbezardan sr-lamt yoxdur, qua dnb, qollarn
441

qanad kimi asa, gylr havalanar, hara ists

uub gedr.
Durur sevin-sevin evin glir. Ata-anas
qurban dalnca qurban ksirlr, btn eli-oban bu
adyanla arrlar.
Bu olan da yeyir-iir, t-qana dolur. Bir gn
hmin lomann yanna gedir. Ona deyir:
-Mni tandnm? Mn hmin naxoam ki,
dedin snin drdinin drman yoxdur, lcksn.
Bs niy lmdim, niy saaldm, loman?
Loman deyir:
-Mn hardan alaydm yeddi il gn, sazaq
dym yeddi yal tsbaa ana, hardan alaydm
yeddi il qsr qalm qara qoyun sdn, yeddi il he
n almam qara ilann yeddi illik zhrini, yeddi il
qsr qalm, yer bir damc da salmam bulud
suyunu...
276. Ceyranbatan gl fsansi
ndiki Sumqayt hrinin yerind qdim
azrbaycanllardan ibart bir tayfa yaayrm. Bu
tayfada Sum adl bir igid olan v Ceyran adl bir
gzl qz varm. Bu iki gnc bir-birini tmiz bir
mhbbtl sevirmi v onlar hd-peyman
balayblarm.
Tayfann yaad yerin knarnda byk bir
ay axrm. Bu ayda nhng bir jdaha peyda
olubmu. Camaat jdahann qorxusundan n
zn, n d ki, mal-qarasna su apara bilmirmi.
aya yaxn dni jdaha o saat paralayb
yeyirmi. Tayfa adamcl jdahan rhm gtirmk
n ayn knarna gedib ona yalvarrlarm.
442

jdaha da bu yalvarlardan insafa glib,

gzt gedir. Gnd onlardan bir adam istyir.
Bundan sonra sudan rahat istifad ed bilrlr.
lacsz tayfa balar adamcl jdahann tlbi il
razlarlar.
Bu qrar eidn Sum bir ne igidl tayfa
balarnn yanna glir. jdaha il aparlan
danqlara etiraz edirlr.
-Gnd bir qurban vermk, tayfamzn
tdricn mhv olmas demkdir.
Tayfa bas:
-Birdn mhv olmaqdansa, tdricn mhv
olmaq faydal deyilmi?
Sum qzblnir:
-Bel faydalar slind he kim fayda
gtirmyib. Elin qlnc vurub, qalxan tutan oullarn
sslyin. Birlikd jdahann stn getsk, bhsiz
ki, asanlqla onu mhv edrik.
Tayfa bas Sumun tkliflrindn qorxur:
-Yox bala, bizim jdahaya gcmz atmaz.
Hammz birdn kamna kib, mhv edr.
Sum tklnir. Bellikl, adamcl jdahaya
gnd bir aildn bir adam qurban gedir. Camaat
jdahaya qurban vernd yasa batr, su alanda
adlanrlar.
Nhayt, nvb Sumla Ceyrann ailsin
atr. Sum deyir: Mn qurban gedcm! Ceyran
sevgilisin qti etiraz edir: Xeyr, mn gedcm.
Sndn sonra onsuz da mn yaaya bilmrm.
Sum n qdr alrsa, Ceyran raz sala bilmir.
Axrda onu aldatmaa mcbur olur. Sum gec
Ceyran yuxuya verib, yaraqlanr, yasaqlanr, jdaha
il tkbana dy yola dr. Ceyran aylanda ii

443

baa dr. Dlicsin evdn xb, sevgilisini

haraylayr:
-Sum, qayt!...jdahann meydanna zm
gedcym. Sum, qayt!...
Sum, qayt!...
Ceyrann ssi dalarda, dalarda ks-sda
verir: . Sum, qayt!... . Sum, qayt!... . Sum,
qayt!...
Ceyran aya atanda grr ki, indic gz ya
kimi axan ayn suyu qpqrmz axr. Dht
glir O, baa dr ki, ayn yuxarsnda jdaha
Sumu paralayb. Suyun rngini qrmz boyayan da
z cavan cann sevgisin , camaatna qurban vern
Sumun qandr.
Ceyran tlsik zn hadis yerin atdrr.
Grr ki, Sum jdahan ldrb, z d lb.
Sevgilisinin bu halna dz bilmir, oradaca
havalanr, yenidn Sumu tapmaq n fryad edir,
dalara-dalara ss salr:
-Hardasan, Sum?!!! Sum, qayt!!!
Ceyran bir gn yen d llrd Sumu
axtararkn bir bataqla dr. Onun taqti bel
olmur ki, bu sulu bataqlqdan xsn. Bataqlq onu
yava-yava yerin trkin kir v Ceyran burada
boulur. Vfal qz lm ayanda da sevgilisini
sslyir:
-Sum, qayt!!! Sum, qayt!!!
Ceyrann lmndn sonra hmin tayfa z
yaad bu yeri Ceyrann Sumu ard kimi,
Sumqayt qoyurlar. Ceyrann boulduu yer is
Ceyranbatan gl adlanr.
277. Blbl v tikansz gl

444

Bir eyda blbl xo tri il hamn valeh edn

bir qzlgl vurulmudur. Qzl gln iklri n
qdr gzl, n qdr travtli, n qdr cazibli,
n qdr tirli olsa da, amansz tikanlar bir o qdr
qorxulu idi. eyda blbl qzlgln eqindn bir
para alov kimi alb, yanrd. Blbl, gec-gndz
sevgilisinin bana dolanr, yanql, ltif nmlri il
dalar da dil gtirirdi. Bu mhbbtdn, bu
nmlrdn qzlgl daha da gzl-lir, daha da
pardaxlanrd. Blbl vsala yetmk n ox
alrd. Lakin tikanl budaqlara qonub, sevgilisi il
irin shbt ed bilmirdi.
eyda blbl zalm tikanlardan o qdr nal
kdi ki, axrda qzlgln ona rhmi gldi, onu
qoruyan, onu qiymt mindirn tikanlarn tkd.
eyda blbl arxa-ynca sall budan stn
qonub, vsala atd. Bundan sonra nec oldusa,
onun yanql, ltif nmlri ksildi. Onun ssin,
nmsin alm gllr, iklr, melr
darxmaa baladlar. Ancaq eyda blbl n qdr
aldsa, vvlki nmlri oxuya bilmdi. Ham
onu nmsiz blbl kimi tanmaa balad. Blbl
bel tnlr, bel xifft dzmyib, tikansz qzlgl
bu-dann stnd ld. Qzlgl d z tutduu
mlin peimanlna dzmdi.
278. sli-Krm fsansi
Gnlrin bir gn Ziyad xan vziri Qara
Keil mmlkti yoxlamaq n sfr xrlar.
Onlar shbt ed-ed yol il gedirlrmi. Birdn
gzlri yolun ortasnda olan bir almaya satar.
Ziyad xan alman gtrmk istyir. Qara Kei tez
445

qlncn syrb, alman qlncn ucunda gtrr.

Grr ki, almann bir trfi raqdr-qpqrmz. O biri
trfi is dmadr. Alman gtrb, tn yar blr.
A trfini Ziyad xana verir, qrmz trfini is z
gtrr. Hr ikisi alman yeyirlr. Deyirlr ki, o vaxta
qdr n Ziyad xann, n d Qara Keiin vlad
yox imi. El ki, onlar alman yedilr, sonra yola
baladlar. Mmlkti dolanb, hr qayt-dlar. Bu
hvalatdan bir mddt keir. Gnlrin bir gn
Ziyad xann bir olu, Qara Keiin bir qz olur.
Uaq-larn birinin adn Mrym, birinin adn
Mahmud qo-yurlar. Ziyad xan Qara Keiin qzn
oluna deyikli edir. Bundan bir mddt sonra
uaqlar thsil alr. Hddi bulua atrlar. Ziyad xan
artq oluna toy etmk istdiyini Kei xbr verir.
Kei bir sz demyib, mhlt istyir. Ziyad xan ona
mhlt verir. Deyirlr ki, o vaxta qdr qzla olan
bir-birini grmyiblrmi. Bir gn Mahmud lind
trlan ova gedirmi. Birdn trlan havaya qalxr,
yaxnlqda olan bir baa uur. Mahmud da trlann
dalnca baa keir. Trlan zn bada olan bir
qzn qucana verir. Mahmud qz grb, ona aiq
olur v trlan istyir. Qz Krm olan, krm eyl,
quu al deyib, trlan olana verir. Bu vaxtdan
Mahmudun ad Krm qalr. Krm ev glib
hvalat atasna sylyir. Atas o qzn Mahmudun
deyiklisi olduunu sylyir. Qara Kei Ziyad xann
oluna toy etmk istdiyini bilib, bu mmlktdn
ailsini d gtrb, baqa yer kr.
Mahmud Qara Keiin slini d gtrb
qadn bilir. Anasndan izin alb, slinin dalnca
gedir. Bir ox yerlr gzir. slini bir df tapr. Lakin
Qara Kei bunlarn birlmsin hr vasit il
mane olur. O deyir:
446

-Bu qzla olan bir almadan ml gliblr,

onlarn birlmsi he cr mmkn deyil.
Krm allah trfindn aqlq verilir. O,
gzdiyi bir ox yerlrin gzllrin sz qour. Lakin
slini he cr yadndan xara bilmir. Krm kim
baxrsa, slini grr, kim sz qoursa, el bilir ki,
sliy sz qour. Krm ox dolar, axrda glib bir
mmlktd slini tapr. Lakin Krm qm-qssy
dar olduu n Allahdan lm istyir. El bu
vaxt sli Krmin gzn grnr. Krm Xan
slini grb, kdrlnir. Ah kir. Onun azndan
bir qlcm xb, canna dr. Krm yanb, kl
olur. Camaat bu nakam eqin kln bir qaba yb,
el qbiristanlnda dfn elyirlr.
Qara Kei baa dr ki, qznn da aqibti
Krmin aqibti kimi olacaq. Ona gr d slini he
yana buraxmr. Ona gz yetirmk n, qulluunda
durmaq n kniz alr. Knizlr taprr ki,
nbad-nbad slini Krmin qbrinin st
getmy qoyasnz. sli gnlrini bel ah-fryadla
keirir.
Gnlrin bir gn sli knizlri il bada
gzirmi, birdn Krm slini yadna dd. sli
knizlr qbiristanla getmk istdiyini bildirir.
Knizlr onu bu fikirdn dandrmaq n atasnn
sliy qbiristanla getmsinin qadaan etdiyini
sylyirlr. sli israrla qbiristanla getmk
istdiyini, he olmasa uzaqdan da olsa, Krmin
qbrini grmk istdiyini sylyir. Knizlr istristmz raz olurlar. Bir rtl ki, qbrin yaxnlna
getmycklr. sli raz olur. Onlar qbiristanla
glirlr. sli uzaqdan Krmin qbrini tanyr.
Krmin qbrini knizlr gstrir. Knizlr qbri
tanmrlar. sli yilib yerdn balaca bir da gtrb,
447

qbr atr. Da badana dyn kimi qbirdn bir

nq qopur. Da qaydb slinin stn dr. sli
od alr. O, da yanb kl olur. Xbr Qara Kei
atr. Kei kl basdrmaq istynd xalqn israr
il Krmin qbri il yana basdrmal olur. Xalq iki
nakam sevgilinin qbri st alayr. Deyirlr, xalqn
gz yalarndan hr qbrin stnd bir qzlgl kolu
bitir. Hr bahar glnd qzlgl qnlnir, birbirin doru can atr. Lakin Qara Kei qbrlrin tn
ortasnda bir qara tikan kolu kir. Gllr bir-birin n
qdr can atsalar da, qara tikan onlarn
birlmsin mane olur. Nec ki, Qara Kei onlarn
salnda bir-birin qovumasna mane olurdu.
Qara Kei gnclrin bir almadan ml
gldiyini bilirdi. Bilirdi ki, onlar mtlq bir-birin
qovumaldr, Krmin aqibti yanb kl olubsa,
qznn da aqibti yanb kl olacaqdr.

zah v qeydlrin hmiyyti ondan
ibartdir ki, orada fsanlrin hans corafi
razidn v hans nsil crsindn toplanmas
haqqnda rh verilir. Hminin, toplaycnn
hans aqil babalarla, sindftr nnlrl
tmasda olduuna, nsiyyt saxladna onlar
ahidlik edir.

448

,
1.- .
.
, 63
.
2. . :
, 72
.
3. .

, 90
.
4. . , 90
.
.
5. .
, 65
.
6. .
.
, 90
.
7. .
.
, 120
.
8. .
.
, 92
.
9. . ,
.
.
, 100
.
10. .
, 86
.

449

11. .
, 103 c
.
12. .
, 60
.
13. .
. ,

. .
.
, 79
.
14. .
, 65
.
15. .
, 85
.
16. .
, 80
.
17. .
, 85
.
18.- .
, 83
.
19. .
, 65
.
20.- .
, 89
.
21. .
, 130
.

450

22.- . rneuli
, 92
.
23. .
, 83
.
24. .
, 75
.
25..

-. .
, 70

.
26.
.

.
, 96
.
27. .
.
, 105
.
28. .
, 80
.
29. .
, 65
, 90
yazlmdr.
30. .
. , 80
.
31. .
, 75
.
32. , .
, 93
.

451

33. .
d d .
, 80

34. .
. , , - ,
, ,
.
.
, 75

, 72
.
35. .
.
, 80
,
, 95
.
36. .

, 70
.
37. .
, 65
.
38..
,
75

.
39. .
, 80
.
40. .
, 70
, 80
.

452

41. .
, 75
.
42. .
, 101
.
43. .
, 80
.
44. .
, 80
.
45. .
, 86
.
46. .
, 90
.
47. .
, 76
.
48..
, 83
.
49. .
, 101
.
50. .
(
. , , 1999.)
51.Ll fsansi. mkirin Knll knd
sakini 80 yal Pnah Aslan olu Mmmdovdan
yazlmdr.
52. Nis da.
Gy mahalndan
toplanmdr.
53.Tkdonduran
da.

Gy
mahalndan top-lanmdr.

453

,
54. .
.
, 73
.
55. , .
.
78
.
56..

, 100
.
57. .
, 60
.
58. .
, 101
.
59. .
, 101
.
60. .
75
.
61. .
, 110
.
62. .
,
.
, 80
.

454

63. .
, 82
.
64. .
, 75
.
65.

, 82
.
66. .
, 90 .
67. .
, 93
.
68.-.
, 78
.
69. .
, 103 .
70. .
, 80
.
71. .
, 95
,
72. . , 65
.
73. .
, 120
.
74. .
, 90
.
75. .
, 85
.
76 lahi izin vermdi. Yevlan Salahl
kndindn toplanmdr.

455

77. .
, 70
.

78. Lala xa- xa fsansi. fsan Gnc
hrinn sakini Frid blfzqz trfindn
toplanmdr.
79.. x
, 74 .
80. .
, 90 78
. ,
ilk ,
, - .
, , ,
. ,
,
, .
- .
81. .
, 70
.
82. .
, 90
.
83. .
, 120
.
84. .
, 90
.
85. .
, 75
.

456

86. .
, 90 .
87. .
, 60
.
88. .
, 87
.
89. .
, 84
.
90. .
, 82
.
91. .
, 75
.
92. .
, 69
.
93. Ceyranl fsansi. Samux rayonu, Poylu
kndinin sakini Mcid trfindn yazya alnmdr.

94. Qzlqu fsansi. fsan Gdby
rayonundan toplanmdr.
95.Ovu Pirim v Xan Klbi. fsan Klbcr
rayo-nunun sakini Aq mirdn toplanmdr.
96. Blbl v qzl. fsan Samux rayonundan
toplan-mdr.
97. lan v baban. fsan Masall rayonundan
top-lanmdr
98. Blbl v qoca. fsan Gnc hrindn
top-lanmdr.

457

99.Qara yd. fsan Qazax rayonunun

Qaymaql kndindn toplanmdr.
100. . ,
.
() 85
.
101. .
, 110
.
102..
, 65
.
103., .
, 103
.
104. Blbl v gl. fsan Masall rayonundan
toplanmdr.
105..
, 70
.
106.. f , 85
.
107.. , 95
.
108. .
, 80
.
109. . -
, 93
.
110. . -
, 75
.
,
.
. .
.
.

458

 , n
.
111. .
- , 78
.
112. .
, 80
.
113. .
- , 80
.
114. .
, 80

.
115. .
, 90
.
116.. , 90
.
117. .
, 65
.
118. .
, 75
.
119. .
, 85
.
120.. , 80
.
121. .
, 75
.
122. .
r , 75
.

459

123. .
, 110
.
124. .
a .
125. .
.
126. .
, 67
.
127. .
, 79
.
128. .
, 80
.
129. . , 100

o.
130. .
, 74
.
131. .
, 95
.
132. .
sakini 90
- .
133.
Qarpz.fsan
Ada
rayonundan
toplanmdr.
134. .
, 95
.
135. .
, 103
-.

460

136. .
, 71
.
137. .
, 68
,
, 70 ,
- , 83
.
138.

, 90
.
139.lan v qaranqu. fsan Naxvan hrindn
toplanmdr.
140. .
, 69
.
141. .
, 120
.
142. .
- , 92
.
143. .
, 73
.
144. .
, 86 .
145..
, 90
.
146. .
, 70 .
147.
.

, 80
- .

461

148. .
, 98
- .
149. . ,
, 80
.
,
150. .
, 66
.
151. .
, 73
, , 71
.
152. .
- , 105
55
.
153. .
, 105
-.
154. .
, 90
.
155..
, 99
.
156. .
, 81 .
157.-.
, 105
-.
158. . ,
95 .

462

159. . , 95
.
160. .
.
161.zrayln tora dmsi. fsan Ada
rayonunda yaayan Qdrt Talbovdan yazlmdr.
162. Mleyk fsansi. fsan Daksn
rayonunun Qazaxyolular knd sakini, ya 100- kemi
Leyli Mmmdhsn qzndan toplanmdr.

163. .
, 95
.
164. .
.
.
,
.
, 90
.
165. .
, 86
.
166. . .

.
, 90
.
167..
, 90
.
168. .
82 55
.

463

169. .
, 90
.
170.
.

, 70
.
.
l .
.
171. .
, 82
.
172. . ,
107 .
173. .
, 112
-.
174. .
, 90
.
175. .
.
, 86
.
176. .
, 98
.
177. - .
.
,
102

.
178. .
.
, 82
.
179. .
, 95

464

 .
.
180. .
, 116 .
181. .

.
182. Cavanir qalas. smayll rayonundan
top-lanmdr.

183.
.

.
184..
.
185..
.
186. -.
.
187. .
.

188. .
75
.
189. .

, 75
.
190. . , 80
.
191. .
, 81 .

465

192. .
, 90
.
193. Genc- Gnc. n
toplan-mdr. Azrbaycan xalq sylmlri kitabndan
gtrl-mdr.
194 Xan yurdu.
, 66
.
195.
.

. , 82
.
196. .
, 80
-.
197. .
, 120
65
-.
198. .
, 93
-.
199. .
, 96
- .
200. .
- , 82

.
201. .
, 75 .
202. .
, 75
.
203.. . , 90
.

466

204. s.(I,II fsan) , 58

.
205. .
, 70
.
206. .
, 58
.
207. . 56
.
208..
, 70
.
209. . (
) , 82
.
210. .
.
211. .
.
212. .
.
213. .
.
214. .
.
215. .
.
216. .
.
217. .
.

467

218. Hzrt li il Korolunun gr.

Tovuz rayonunun Azafl knd sakini, el airi Mikayl
Azafldan top-lanmdr.
219. .
, 85
.
220. .
, 85
, 90
.
221. .
, 83
.
222. . Grcstann Marneuli
rayonunun , 95
.
223. .
- , 72
.
224..

, 100
.
225. . Gy
, 67
.
226.
.

, 120
.
227. .
, 95
.
228. .
.
229. .
.
230. .
.

468


231. . -
, 70
.
232..

, 100
.
233. .
, 80
.
234., .
- - , 75
.

235.
.

, 95
.
236. .
, 103
.
237. .
, 80
.
238. .
, 90
.
239.
.

, 80
.
240. . -
, 83
.

469

241.
.

, 74
.
242. .
, 95
.
243..
i, 75
, 85
.
244. .
, 76
.
245. .
, 75
.
246. . ,
86 .
247. .
an , , 95
.
248. .
, 107 .
249. .
, 98
.
250. .
, 65
.
251. .
, 103
.
252.
.

, 76
.
253. .
, 100
.

470

254. .
, 70
Qbl , 95
.
.

. ,
. ,
.
255. . amax , 95
.
256. .
, 86
.
257. Qaqa Srdar. Ouz rayonunun
Xamazl kndindn toplanmdr.
258.Maraln gz ya. Gnc hrindn
toplanmdr.
259. Q.
, 80
.
260. .

,
97

.
261. , .
, 80
.
262. .
, 80
.
263. .
, 90
.
264.
.

471

265. .
.
266. .
.
267.X .
.
268. .
.
269.Qarasaqqal. samux rayonundan
toplanmdr.
270. .
.
271. .
.
272.Dmiri v mismar hvalat. Fzuli
rayo-nundan Vahid Xlfovdan toplanmdr.
273.Hryn v elin igid olu. Fzuli
rayonundan Vahid Xlfovdan toplanmdr.
274. Da Yunisin xzinsi. kir
knd
sakini
Mmmd
rayonunun
Qaraxanl
Dmirolundan toplanmdr.
275. Hardan alaydm. Daksn rayonunun
Qazaxyolular knd sakini brahimxlil Smdolundan
toplanmdr.
276. Ceyranbatan gl fsansi. Gyay
rayo-nunda xalq airi Rsul Rzann yaxn qohumlarndan
toplanmdr.
277. Blbl v tikansz gl. Goranboy rayonu,
Tapqaraqoyunlu knd sakini el airi Bisavad Teymurdan
toplanmdr.
278. sli v Krm fsansi. Daksn
rayonu, mirvar knd sakini Aq Abuzrdn
toplanmdr.

472


Azrbaycan fsannasl v
Sdnik
Paa
Pirsultanl.....................................
3
fsan v onun baqa epik janrlarla
laqsi..............................................................
17

,
- ...

..
..

.
..
.
.
......
...
473

46
46
47
48
48
49
51
52
53
53
54

 ..

..
..
...
.
- ...
.
- ...
....
- ...
.
...
..
..
...
....
...
.
.....
,
.......
d ..

.
..

.
..
.

..
..
.
474

55
57
58
59
60
61
61
62
63
64
65
66
66
67
68
70
70
72
73
74
75
76
77
78
80
80
81
82
83
84
85
86
87
87

 ..... 88
... 89
.
90
... 91
91
Ll fsansi.......................................................
92
Nis da.............................................................
100
Tkdonduran da.............................................
101

,
.
, .....
.
..
..
....
...
..
..........

l .
..
..
.....
- ...
....
.....
475

103
103
104
104
105
107
109
110
111
111
112
113
114
115
116
118
120


..
i ..
...
.
Ilah izin vermdi ..
..

120
121
123
124
124
125
126

Lala xa-xa fsansi.........................................
130

131
131
133
. 134
... 136
137
. 139
.. 139
141
fsansi
142
.. 143
143
.
144
..
145
Ceyranl fsansi............................................
146

476

Qzlqu fsansi...............................................
148
Ovu Pirim v Xan Klbi ( I variant)
149
150
Blbl v qzl...
lan v baban...
151
Blbl v qoca..
151
Qara yd
153
... 154
. 154
. 155
, ... 155
... 158
... 159
161
...
161
... 162
.. 163
.. 164
.. 166
166
167
168

170
..
172
.. 173

174
. 176
... 176
177

477

Blbl v qaratikan kolu....................................

178
haqqnda fsan ... 179
180
Dada maral xo mlr.... 181

183
..
184
....... 186
.....
186
.. 188
189
. 190
......
195
. 197
198
199

199
.. 202

..
203
.. 204
.. 205
. 208
211
214

215

216
.. 218
. 219
...
220

478

,
..
223
223
224
227
.. 228
.. 230
.
232
- . 233
.
234
.
236
. 238
zrayln tora dmsi......................................
238
Mleyk fsansi...............................................
240


.
.....

...
.
.
fsansi .....
.
.
....

479

243
243
245
246
246
248
252
254
256
257
258
260

 .
.
- ...
..
..
.
..............
...

262
263
265
267
269
271
273
274

276
276
.................... 278
ma- . .
279

280





...
Genc- Gnc..................................................
288
Xan yurdu.......................................................
289
.

..


480

282
283
283
285
286

290
291
293
294
296

 298
.
299

300
.
301
.................
304
.
305
...
307
.
307

309

310
siz
313
314
.. 315
.
316
317
.....
318

319

Hzrt li v Korolunun gr....................
322


....
325
.

.
481

324
325
326
327
328

 .
..

...

330
332
334
334
336

ay qz ...........................................................
339
ntiqam.............................................................
341
Apard Sellr Saran........................................
342
Sara, Arpaay v jdaha...................................
345

........
348

.
.
.
..

..
.
. ....
363
.
...

482

349
350
351
353
354
355
357
359
364
366
367

 .
368
. 371
.. 372
. 373
. 374
.
376
... 377

378
...
381
.. 382
.. 383
..
384
.. 386
, ...
387

388
.. 389
.
391
..
392
..
392
...
393
..
395
..
396
397
..
399
Dmiri v mismar hvalat.............................
399
Hryn v elin igid olu.................................
400
Da
Yunisin
xzinsi.......................................
401
Hardan
alaydm................................................
402

483

Ceyranbatan gl fsansi..................................
404
Blbl v tikansz gl.......................................
406
sli-Krm
fsansi.........................................
407
zah
410

qeydlr................................................

. . SDNK PAA PRSULTANLI

484

AZRBAYCAN TRKLRNN
XALQ
FSANLR

Nriyyat redaktoru: Gnay brahimova

Komputer trtibats: Xyal Hseynova

Yma verilmidir: 25. 12. 2008

apa imzalanmdr: 30. 01. 2009
Kazn format:
60x84 1/16
ap vrqi:
27
Tiraj:
200

485

486