Вы находитесь на странице: 1из 40

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

1. Distingasistemafechado,sistemaabertoesistemaisolado.
_________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

2. Aclassificaodossistemas(emfechado,abertoouisolado)tememlinhadeconta:
a) asuadimenso.____
b) aformadoseulimite.____
c) oseucomportamentorelativamentematriaeenergia.____
d) aausnciaoupresenadolimitedosistema.____
(SeleccionecomumXaopocorrecta)

3. OsistemaTerraconstitudoporquatrosubsistemas.
3.1. Indiqueonomedecadaumdessessubsistemas.
___________________________________________________________________________________

3.2. Forneaumexemploparacadasubsistemacitado.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

3.3. Indiqueocompostoqumicoquecomumatodosossubsistemas.
___________________________________________________________________________________

4. Oconceitodebiodiversidadeestdirectamenterelacionadocoma:
a) hidrosfera.____
b) biosfera.____
c) atmosfera.____
d) geosfera.____

(SeleccionecomumXaopocorrecta)

5. Classifiqueasseguintesafirmaesemverdadeiras(V)efalsas(F).
a) ATerraumsistemafechado.____
b) Ossistemasisoladossomaisfceisdeobteremlaboratrio.____
c) OssubsistemasdaTerrasoindependentesunsdosoutros.____
d) Nageosferaactuamtodososoutrossubsistemas.____
e) difcildelimitarasfronteirasentreosdiversossubsistemasdonossoplaneta.____

6. EstabelearelaespossveisentreostermosdacolunaIeasafirmaesdacolunaII.

ColunaI
a) Geosfera
b) Hidrosfera
c) Atmosfera
d) Biosfera

ColunaII
1) OsautomveiscontribuemparaaemissodeCO2._________
2) AsrochascarbonatadasretiramoCO2daatmosfera.________
3) Osriosescavamvalesatravsdasmontanhas._________
4) Oloboibricoestemviasdeextino.________
5) ASerradaEstrelajteveglaciaresqueescavaramvalesemformadeU.________
6) Asactividadeshumanaspodemcontribuirparaapoluiodagua.________
7) Aspedreirasdecalcriolibertampoeirasnocivasparaasade.________

FICHADETRABALHO
7.

BiologiaeGeologiaAnoI

Ogrficoseguinterepresentaaevoluo,aolongodotempogeolgico,doteordedoisgasesnaatmosfera
terrestre.

7.1. Faacorresponderooxignioeodixidodecarbonoacadaumadascurvasdogrfico(AeB).
___________________________________________________________________________________

7.2. ExpliqueaquesedeveoaumentodaquantidadedogsrepresentadopelaletraA.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

7.3. FormuleumahiptesequeexpliqueadiminuiodoteordogsB.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

8. Atentesseguintesnotciasrelatadasnumadasprincipaisestaesderdiodonossopas.

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

8.1. Paracadaumadasnotcias,indiqueossubsistemasterrestresdirectaeindirectamentereferenciados.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

8.2. Justifiqueassuasopesnaalneaanterior.
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

9. Classifique como verdadeira (V) ou falsa (F) cada uma das seguintes afirmaes, relativas aos subsistemas
terrestres.

(A) Acomposiodaatmosferaterrestreactualtornapossvelarespirao.____
(B) OHomemumaameaaaoequilbriodossubsistemasterrestres.____
(C) Ociclodaguarepresentaastransformaescaractersticasdageosfera.____
(D) Afotossnteseumprocessobiolgicoqueutilizaooxignioatmosfrico.____
(E) Aatmosferaterrestrefavoreceavidaaoregularatemperaturasuperficial.____
(F) Asalteraesnumsubsistematerrestreinterferemcomaestabilidadedosdemais.____
(G) Acomposiodabiosferafoiaproximadamenteconstante,desdeaorigemdavida.____
(H) Aatmosferaterrestresempreconstituiumaprotecoeficazcontraosimpactoscsmicos.____

10.Completeasfrasesqueseseguemcomotermomaisadequado.

A grande variedade de rochas podem agruparse, atendendo origem, em rochas sedimentares,


_______________e_______________.
Osprocessosqueintervmnaformaodasrochassedimentaresincluemaelaboraodosmateriaisqueas
vo constituir, ou ________________, e na posterior evoluo dos materiais, a _________________, que
conduzformaoderochasconsolidadas.
Entreosprocessosintervenientesnessaevoluopodemdestacarseadesidratao,a______________,a
________________e,porvezes,arecristalizaodealgunsmateriais.
Tipicamente, as rochas sedimentares apresentamse constitudas por camadas sobrepostas, os
______________,queinicialmentetmumaposio______________.
Quandoomagmasolidificasuperfcieoriginarochas____________________________.
Entreosfactoresdemetamorfismopodemdestacarseo______________,a_____________,osfluidosde
circulaoeo_______________.

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

11. Na figura seguinte est representada, em perfil, uma sequncia sedimentar que no foi sujeita a
deformaotectnica.AsletrasA,B,CeDidentificamquatroconjuntossedimentaresdistintos.

11.1. Utilizandoasletras,identifiqueoconjuntosedimentar:
11.1.1. Maisantigo.__________________________________________________________________________
11.1.2. Noconsolidado.______________________________________________________________________

11.2. Identifiqueumaevidnciadesedimentaoorgnicanasequnciasedimentarrepresentada.
______________________________________________________________________________________

11.3. RefiraacaractersticadossedimentosconstituintesdosconglomeradosemAquepermitemsuporoseu
transportepelaguadeumriooudomar.
______________________________________________________________________________________

11.4. Indiquequeinformao,relativaaoambientedesedimentao,seconsegueobter,apartirdavariao
verticaldadimensodossedimentosemA.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________

11.5. FormuleumahiptesequeexpliqueadisposiodascamadasarenticasemB.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________

12. O esquema seguinte uma proposta de representao do ciclo das rochas. As letras A, B, C, D, E e F
identificamprocessosgeolgicosenvolvidosnaformaodostrstiposbsicosderochas.

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

12.1. Refiraaletraquepoderepresentar,noesquema,cadaumdosprocessosgeolgicos:
a) erupovulcnica.____
b) transformaodeumcalcrionummrmore.____
c) transportedeareiaspelaguadeumrio.____
d) fusoderochasnabasedeumacamadamontanhosa.____
e) fracturaodeumarocha,porvariaesbruscasdatemperaturaatmosfrica.____
f) consolidaodasareiasdeumaduna.____
g) oxidaodedeterminadosmineraisdogranito.____

13. Ocortegeolgicodafiguraseguinterefereseaumaregioondeocorremrochasdostrsgrandesgrupos.

13.1. Classifique,quantosuaorigem,cadaumadasrochasrepresentadasnafigura.
Granito______________________________________________________________________________
Mrmore_____________________________________________________________________________
Calcrio______________________________________________________________________________
Arenito______________________________________________________________________________

13.2. Identifiquearochadocortequeseformouatravsde:
a) precipitaodesaisdissolvidosnagua.___________________________________________________
b) transformaodecalcriosnoestadoslido._______________________________________________
c) deposiodesedimentosdetrticos.______________________________________________________
d) arrefecimentodematerialemfuso._____________________________________________________
e) calorprovenientedeumcorpomagmtico.________________________________________________

13.3. Expliqueoaparecimento,superfcie,derochascomoogranitoeomrmore.
______________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

14. O diagrama representa as condies de presso e de temperatura que caracterizam diversos ambientes
geolgicosmagmtico,metamrficoesedimentar.

14.1. Indique,pelarespectivaletra(X,YouZ),oambientegeolgico:
a) maisquente.____
b) maissuperficial.____

14.2. Faa corresponder a cada letra (X, Y e Z) o respectivo ambiente geolgico (magmtico, metamrfico ou
sedimentar).
a) X____________________________________________________________
b) Y____________________________________________________________
c) Z____________________________________________________________

15. Oesquemadafiguraseguintepretenderepresentardoistiposderochas(XeY).

15.1. IdentifiqueotipoderochaX,justificandocomumdadovisveldafigura.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________

15.2. OprincipalagenteevidenciadonafiguraresponsvelpelaformaodarochaY:
a) Calor.____
b) Tempo.____
c) Presso.____
d) Fluidosdecirculao.____
(AssinalecomumXaopocorrecta)
6

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

15.3. IdentifiqueogrupoderochasY.
______________________________________________________________________________________

15.4. Classifique,quantoaolocaldeconsolidaodomagma,arochaaqueaintrusogneadarorigem.
______________________________________________________________________________________

15.5. Justifiqueasuarespostaalneaanterior,utilizandoumdadodoesquema.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
16. A figura seguinte representa a transformao de uma rocha grantica, superfcie as modificaes
mineralgicas que ocorrem na passagem do granito fresco para a areia grantica esto ilustradas no
grfico.

16.1. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

Atransformaodegranitofrescoemareiagranticaumaevidnciade

(A) Eroso.____
(B) Meteorizao.____
(C) Sedimentao.____
(D) Estratificao.____

16.2. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

Ogranitouma____eaareiaquedeleresulta____.

(A) Rochamagmtica[]umsedimento.____
(B) Rochasedimentar[]umsedimento.____
(C) Rochamagmtica[]umarochasedimentar.____
(D) Rochasedimentar[]tambmumarochasedimentar.____

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

16.3. Classifiquecomoverdadeira(V)oufalsa(F)cadaumadasseguintesafirmaes,relativasinterpretao
dosdados.

(A) Aalteraodabiotitedevidaacodaatmosfera.____
(B) Osmineraisargilososresultamdatransformaodoquartzo.____
(C) Aareiagrantica,essencialmente,umamisturadequartzocommineraisargilosos.____
(D) Os feldspatos so minerais de rocha grantica mais resistentes ao contacto com o ambiente
superficial.____
(E) Arepresentatividadedosmineraisargilosostendeaaumentarcomaaproximaosuperfcie.____
(F) Oquartzonosofremeteorizao.____
(G) Ogranitoumarochacomcristaispoucodesenvolvidosporqueseformaemprofundidade.____
(H) O granito, de origem profunda, pode ascender superfcie em regies onde se verifiquem
compressesdeorigemtectnica.____

16.4. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

A formao de minerais hidratados, como o caso dos minerais argilosos, uma consequncia das
interaces

(A) Biosferageosfera.____
(B) Hidrosferabiosfera.____
(C) Geosferahidrosfera.____
(D) Atmosferahidrosfera.____
17. OtextoseguintefoiextradodeumabrochurarelativaaoMonumentoNaturaldasPegadasdeDinossauros
daSerradeAire.

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

17.1. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

As pegadas de dinossauros da serra de Aire foram impressas ____ h 175 milhes de anos. So
consideradasfsseisporque____daquelesanimais.

(A) Numarochacalcria[]constituemumvestgiodaactividade.____
(B) Numsedimentocalcrio[]constituemumvestgiodaactividade.____
(C) Numarochacalcria[]terosidoencontradasprximodeossosfossilizados.____
(D) Numsedimentocalcrio[]terosidoencontradasprximodeossosfossilizados.____

17.2. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

AlajeondeseobservamostrilhosdepegadasdedinossaurosdaserradeAire...

(A) umestrato.____
(B) Correspondeparteinferiordeumestrato.____
(C) Correspondepartesuperiordeumestrato.____
(D) Nofazpartedeumasequnciaestratificada.____

17.3. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

Aexistnciadeumclimatropical,naregioporondepassaramosdinossaurosdaserradeAire,sugere
queaquelaregiofoideslocadapara____h____de175milhesdeanos.

(A) Sul[]mais.____
(B) Norte[]mais.____
(C) Sul[]menos.____
(D) Norte[]menos.____

17.4. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

AfragmentaodagrandemassacontinentalPangea,noperodoJurssico,umamanifestaoda____
deplacastectnicasqueterestadonaorigemdasactuaisrochas____.

(A) Divergncia[]ocenicas.____
(B) Divergncia[]continentais.____
(C) Convergncia[]ocenicas.____
(D) Convergncia[]continentais.____

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

17.5. Expliquedequemodoaderivacontinentalpodetercontribudoparaalteraradistribuiodosseresvivos
naTerra.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

18. Adataorelativa...
a) consisteemdatarasdiferentescamadasumasemrelaosoutras.____
b) estabeleceumaescaladedurezadascamadas.____
c) baseiasenoestudomorfolgicodosfsseis.____
d) notememconsideraoaestratigrafia.____
(AssinalecomumXaopocorrecta)

19. Adataoradiomtrica...
a) provouqueosdinossaurosdesapareceramquandosurgiramoshomindeos.____
b) baseiasenaspropriedadesradioactivasdecertoselementosqumicos.____
c) mostrouqueasrochasmaisantigasqueseconhecemtm2M.a..____
d) tememconsideraoasobreposiodascamadas.____
(AssinalecomumXaopocorrecta)

20. Definafssildeidade.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

21. Digaonomededoisfsseisdeidade.
_______________________________________________________________________________________

22. Operfilgeolgicodafiguraseguintedizrespeitoaumaregioondesepodeverificarumaintrusogneae
umafalha.Notequeambasestoaafectarumasriesedimentar.

10

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

22.1. Relativamenteaoperfildafigura,considereadescriodoseventosgeolgicosidentificadaspelasletras
A,B,C,DeE.

AIntrusodaformao7
BFormaodasuperfcie11
CDeposiodascamadas6,5,4,3,2e1
DActuaodafalhaassinaladacom9
EDeposiodoestrato8,seguidadeeroso

Asequnciadosacontecimentos,domaisantigoparaomaismoderno,foi
a) ECBAD.____
b) BECDA.____
c) ECADB.____
d) ECDAB.____
(AssinalecomumXaopocorrecta)

22.2. Identifique os dois princpios da Estratigrafia em que se baseia a seriao dos acontecimentos
evidenciadosnafigura.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________

23. No diagrama da figura seguinte encontramse representadas as distribuies temporais de determinados


organismos.

23.1. RefiraquaisosperodosgeolgicosondeadiversidadedeBraquipodesfoimaior.
______________________________________________________________________________________

23.2. Combasenafiguraindiqueumorganismoquepossaserconsideradoumfssildeidade.
______________________________________________________________________________________

23.3. Fundamenteasuarespostaalneaanteriorcombasenumdadodafigura.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________

23.4. Emrochasdedoislocaisdistanciadosde1200Kmforamencontradosfsseisdoorganismoaqueserefere
aquestoanterior.Refiraoquepodeconcluirrelativamenteidadedessasrochas.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
11

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

23.5. Denomineoprocessodedataoutilizado.
______________________________________________________________________________________

24. Afiguraseguinteilustraavariaodonmerodefamliasaolongodotempogeolgico.

24.1. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

OsperodosrepresentadospelasletrasGeHso,respectivamente,o____eo____eambospertencem
era____.

(A) Devnico[]Carbnico[]Paleozica.____
(B) Devnico[]Carbnico[]Mesozica.____
(C) Jurssico[]Cretcico[]Paleozica.____
(D) Jurssico[]Cretcico[]Mesozica.____

24.2. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

Astrilobitespodemserconsideradosbonsfsseisdeidadeporqueviveramnum____perododetempoe
ocuparamuma____reageogrfica.

(A) longo[]pequena.____
(B) curto[]pequena.____
(C) longo[]ampla.____
(D) curto[]ampla.____
12

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

24.3. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

Afirmaes do tipo A extino dos Dinossauros pode atribuirse a um evento nico, de grandes
propores,localizadonotempo,generalizadasaoutrosseresvivos,enquadramseemhipteses:

(A)Catastrofistas.____
(B)Actualistas.____
(C)Uniformitaristas.____
(D)Mobilistas.____

25. SuponhaquenumcristaldeZircoexiste25%deU235(istopopai).
25.1. IndiqueapercentagemdePb207(istopofilho).
______________________________________________________________________________________

25.2. Sabendoqueasemividade700M.a.,calculeaidadedocristal.
______________________________________________________________________________________

25.3. Denomineoprocessodedataoutilizado.
______________________________________________________________________________________

26. A sequncia de esquemas da figura seguinte procura representar a intensa actividade geolgica, em
ambientes orognicos, onde se sucedem e sobrepem mltiplos fenmenos, ao longo de dezenas de
milhesdeanos(M.a.).AdmitaqueemAjocorreuadiagnese.

13

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

26.1. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

Os ambientes orognicos so favorveis formao de rochas ____, devido existncia de intensas


pressestectnicaseaoaumentodeespessuradacrostaterrestre,com____dapressolitosttica.

(A) Sedimentares[]oconsequenteaumento.____
(B) Metamrficas[]oconsequenteaumento.____
(C) Sedimentares[]aconsequentediminuio.____
(D) Metamrficas[]aconsequentediminuio.____

26.2. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

A cadeia montanhosa cuja formao est ilustrada na figura localizase num limite ____ de placas,
tambmdenominadodestrutivo,poraocorrerdestruiodalitosfera.____.

(A) Divergente[]ocenica.____
(B) Convergente[]ocenica.____
(C) Divergente[]continental.____
(D) Convergente[]continental.____

26.3. Explique por que razo o modelo de formao de cadeias montanhosas representado na sequncia da
figuranocompatvelcomaclssicavisocatastrofistadaNatureza.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

27. Naregiorepresentadapelocortegeolgicodafiguraseguinte,foramfeitasdataesisotpicasdasrochas
das duas intruses magmticas (I1 e I2) e foram obtidos os valores de 60 M.a. e de 42 M.a. para I1 e I2,
respectivamente.ArochaBfoidatadacom150M.a.,recorrendoafsseisdeamonites.

14

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

27.1. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

AsuperfcieaplanadaqueconstituiabasedeEfoiformadapor____easuahorizontalidaderevelaque,
depoisdeelatersurgido,asrochasdaregio____sujeitasadeformao.

(A) Eroso[]foram.____
(B) Eroso[]noforam.____
(C) Sedimentao[]foram.____
(D) Sedimentao[]noforam.____

27.2. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

OarenitoFtem

(A) Maisde150M.a..____
(B) Menosde42M.a..____
(C) Entre42e60M.a..____
(D) Entre60e150M.a..____

27.3. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

Almdeseremusados,emGeologia,nadeterminaodeidades____,osfsseispermitemdeduzir____
dasrochasondeseencontram.

(A) Relativas[]ascondiesdeformao.____
(B) Relativas[]acomposiomineralgica.____
(C) Radiomtricas[]ascondiesdeformao.____
(D) Radiomtricas[]acomposiomineralgica.____

27.4. ExpliqueemquememedidaosfsseisdeamonitespuderamserutilizadosparadatararochaBcom150
M.a..
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

27.5. Ointeressepelageocronologialevouelaboraodeprincpiossimplesque continuama serutilizados


pelos gelogos, embora, actualmente, com o conhecimento das idades aproximadas dos diferentes
acontecimentos.

Explique em que medida os princpios da estratigrafia podem ser aplicados situao evidenciada na
figuraanterior.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
15

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

28. A Astrogeologia, aplicando princpios e mtodos geolgicos a um plano muito vasto que inclui o Sistema
Solarnoseuconjunto,temfornecidomuitasinformaesquepemprovaosmodelossobreaestrutura
donossoplaneta.Ogrficodafiguraseguintemostracomovariamatemperaturaeoraioequatorialdos
planetasdoSistemaSolar.

28.1. Indique,combasenosdadosdogrfico,osplanetastelricoseosplanetasgigantes.
Telricos:______________________________________________________________________________
Gigantes:______________________________________________________________________________

28.2. RelacioneatemperaturamdiasuperfciedamaioriadosplanetascomadistnciaaoSol.
______________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

28.3. JustifiqueovalorelevadodatemperaturamdiasuperfciedoplanetaVnus.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________

28.4. AtabelaseguinteincluidadossobreadensidadeeamassadecincoplanetasdoSistemasolar.Com
basenasuaanliseassinale,dasafirmaesqueseseguem,ascorrectas(V)easfalsas(F).

Vnus
Terra
Marte
Jpiter
Neptuno
Densidade(gua=1)
5.2
5.5
3.9
1.3
1.67
Massa(Terra=1)
0.815
1
0.108
318
18

[]Adensidadedosplanetasdirectamenteproporcionalsuamassa
[]Osplanetastelricossomaisdensosqueosplanetasgigantes.
[]OpesodequalquercorpoemJpitermenorquenaTerra.
[]OplanetaJpitertemmaismassaquetodososoutrosjuntos.
[]ArelaoentreamassaeadensidadedoplanetaJpiterdevesesuaconstituiogasosa.
[]Agravidadenosplanetastelricosmenorquenosplanetasgigantes.

16

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

29. ExpliqueporquerazoPlutoactualmenteconsideradoumplanetaano.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

30. Em conjunto com os planetas, existem outros corpos no Sistema Solar. As suas dimenses, composio e
outrascaractersticassovariveis.Afiguraseguintemostraalgunsdessescorpos.

30.1. Faaalegendadafigura.
1Pluto
2_____________________________________
3_____________________________________

30.2. Expliqueaformaassumidapelocorpoassinaladocomonmero2.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________

30.3. Expliquecomoqueoscorposassinaladoscomonmero2podemdarorigemachuvasdeestrelas.
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________

30.4. Porvezesoscorposassinaladoscomosnmeros2e3atingemasuperfcieterrestredesignandoseento
pormeteoritos.Considereatabelaseguintequeforneceacomposiomdiadetrstiposdemeteoritos.

MeteoritosComposiomdia
1
2
3
Olivina40%
NiFe(liga)90%
Olivina
Piroxena30%
Troilite8%
Piroxena50%
Plagioclase10%
Cobalto0,5%
Plagioclase
NiFe(liga)5a20%
Outroselementos1,5%
NiFe(liga)50%

30.4.1. Classifiqueostrsmeteoritosincludosnatabela.
1_______________________________
2_______________________________
3_______________________________

17

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

31. Tmsurgidovriastentativasdeexplicaraorigemdosistemasolar.Afiguraseguinterepresentaalgumas
dasprincipaisetapasdeevoluodeumplaneta.

31.1. Indiquequehipteseparaaformaodosistemasolarseencontrarepresentadanafigura.
______________________________________________________________________________________

31.2. EstabeleaasequnciacorrectadosfenmenosocorridosduranteaformaodaTerra.
______________________________________________________________________________________

31.3. Faa corresponder a cada uma das seguintes etapas de evoluo do planeta Terra uma das letras da
figura.
__Diferenciaointernaedesgaseificaodoplaneta.
__CorposquetiveramorigemnosmateriaiscondensadosapartirdaNbulaSolarprimitiva.
__Bombardeamentoresultantedaacreoconduziuformaodeprotoplanetas.
__Aglutinaodepoeirasporacodaforadagravidadelevaformaodeplanetesimais.

32. AFiguraseguinterepresenta,esquematicamente,aevoluodealgunsplanetasaolongodotempo.

32.1. Mencionaquaisosplanetasgeologicamenteactivosnaactualidade.
_______________________________________________________________________________________

32.2. FundamentaatuarespostaalneaanteriorcombasenosdadosdaFigura.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

18

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

32.3. ExplicaofactodeaTerraapresentarpoucascraterasdeimpactonasuasuperfcie.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

32.4. IndicaduascondiesdaTerraquepermitemaexistnciadevida.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

32.5. CombasenaFiguraanteriorclassificaasseguintesafirmaesdeVerdadeiras(V)ouFalsas(F).
AAactividadedeMarteterminouhcercade500M.a.____
BAactividadedeMarteprolongousepormaistempodoqueadeVnus.____
CATerratevepicosdevariaesnaintensidadedasuaactividadeaolongodotempo.____
DAsactividadesdeMercrioedaLuacomearamaomesmotempo.____
EAactividadedaLuadurou4000M.a.____

32.6. Corrigeasafirmaesfalsas,semcontudorecorrersuanegao.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

33. AFiguraseguinterepresentadiferentesaspectosdasuperfcielunar.

33.1. LegendaaFigura.
A_______________________________________
B_______________________________________
C_______________________________________

19

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

33.2. EstabeleceacorrespondnciacorrectaentreasletrasdaFiguraeasseguintescaractersticas:
a) constitudaporfeldspato.____
b) Reflectecercade7%daluzdoSol.____
c) Reflectecercade18%daluzdoSol.____
d) constitudaporumarochaquesechamabasalto.____
e) Apresentamumrelevoplano.____
f) Apresentamumrelevomuitoacentuado.____

33.3. Umadasimagensmaisfamosasmas,noentanto,alvodecrticasaquelaemqueapareceumabandeira
dosEUAaondularnasuperfcielunar.Explicaporquesetornatocrticoestefacto.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

33.4. ExpliquesucintamentecomoseformaramosconjuntosassinaladospelaletraA.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

34. AsuperfciedaLuaestcobertaporummaterialsoltoepulverulentochamadoreglito.Contriburampara
aformaodoreglito:
a)oimpactodemeteoritos.____
b)ograndeaquecimentoaqueaLuafoisujeita.____
c)asgrandesamplitudestrmicas.____
d)aerosopelovento.____
e)aforagravtica.____
(SeleccionecomumXaopocorrecta)

35. A verso moderna para a origem do sistema solar prope que uma grande nuvem em rotao de gs
interestelar,colapsouparadarorigemaoSoleaosplanetas.Estateoriabaseadanahiptesesugeridaem
1755pelofilsofoalemoImmanuelKant(17241804),edesenvolvidaem1796pelomatemticofrancs
PierreSimondeLaplace(17491827),noseulivroExpositionduSystmeduMonde.

Adaptadodehttp://astro.if.ufrgs.br/planetas/planetas.htm

35.1. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

AorigemdoSistemaSolarsugeridaporKantserviudebasehiptese:

(A)Uniformitarista.____
(B)Catastrofista.____
(C)Gradualista.____
(D)Nebular.____

20

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

35.2. Seleccioneaalternativaquecompletacorrectamenteaafirmaoseguinte.

UmdosfactoresquedeterminaatemperaturamdiasuperfciedeumplanetacomoaTerra:

(A)AsuadistnciaaoSol.____
(B)Alibertaodocalorresultantedaacreo.____
(C)Adesintegraodeelementosradioactivos.____
(D)Acompressodaszonasinternasdoplaneta.____

35.3. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

possveldeterminaraidadedeformaodoSistemaSolarrecorrendoamtodosdedataoabsoluta.
Sero condies necessrias para que uma dada rocha possa ser utilizada com este fim: a rocha ser
oriundadeumastrodoSistemaSolaronde_____actividadegeolgicainternaeaamostranotersido
alvode_____posterior.

(A)Nosetenhaverificado[]contaminao.____
(B)Nosetenhaverificado[]alteraofsica.____
(C)Setenhaverificado[]contaminao.____
(D)Setenhaverificado[]alteraofsica.____

35.4. Expliquedequemodoadistribuiodasdensidadesmdiasdosdiferentesplanetasprincipaisdosistema
solarapoiaahiptesequereferiunaquesto35.1.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

36. Oesquemadafiguraseguinterepresentaofundodosoceanos.

21

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

36.1. Acadaumdosnmeros(1a6),fazcorresponderumaletra(AaF)dachave.

Chave
APlataformacontinental
BDorsal
CTaludecontinental
DPlancieabissal
ERifte
FFossaabissal

1____
2____
3____
4____
5____
6 ____

36.2. Estabeleceacorrespondnciaentreosnmeros(1a6)correspondentesaostermosdacolunaIeasletras
(AaF),correspondentessdefiniesdacolunaII.

Nota:Crates=Escudos

1____/2____/3____/4____/5____/6____

37. Assinale com um X as afirmaes que constituem medidas da gesto ambiental que contribuem para um
desenvolvimentosustentvel.
(A) Utilizaodobiogscomofontedeenergia.____
(B) Ocupaodereasderisco.____
(C) Armazenamentoderesduos.____
(D) Recuperaodasreasdegradadas.____
(E) Fertilizaoqumicadossolos.____
(F) Autilizaodecombustveisfsseis.____
(G) Areutilizaoderesduos.____

22

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

38. A gua um recurso to importante que a sua gesto e preservao uma preocupao a nvel
internacional.
Oblocodiagramadafigurareproduzumapropriedadeondefoiconstrudaumacasa,dotadadeumafossa
sptica (sem tratamento de desinfeco) F. Passado algum tempo, o proprietrio da casa mandou abrir
umpoo P,queforneceuguaa poucaprofundidade.Agua proveniente dopoofoiconsideradano
potvel,combasenaanlisebacteriolgica.

38.1. Aguaumrecursorenovvelounorenovvel?Justifica.
_____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________

38.2. Deacordocomosdadosfornecidospelafigura,apresentaumarazoparaofactodeaguadopooPse
encontrarpoluda.
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________

38.3. Umadasmelhoresformasdeevitarapoluiodosaquferos:
(A) utilizaodeesgotospararega.____
(B) areciclagemdosesgotos.____
(C) construodefossascomdesinfeco.____
(D) noutilizarguanassanitas.____
(E) olanamentonomarouemriosdegrandecaudal.____
(AssinalacomumXaopocorrecta)

38.4. SugereumamedidaquecontribuaparaqueaguadopooPsejapotvel.
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________

23

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

39. Em Portugal e em particular em Portimo tmse tomado algumas medidas relativamente aos resduos
slidosurbanos.Afiguraseguinterepresentaquatrogrficos(A,B,CeD)daevoluodarecolhadeR.S.U.
entre os anos 2002 e 2003, aps a entrada em funcionamento das Ilhas ecolgicas, nalguns pontos da
cidadedePortimo.

39.1. Osaterrossanitrioseareciclagemsodoisdosdestinospossveisdosresduos.UtilizandoasletrasA,B,
CeD,dafigura,refereodestinofinaldecadaumdestesresduos,noconcelhodePortimo.
Aterrosanitrio.______________________________________________________________________
Reciclagem._________________________________________________________________________

39.2. Refereduasvantagensparaoambiente,destapolticaadoptadapeloconcelhodePortimo.
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________

39.3. Hojeemdiadesejvelaaplicaodemedidasdedesenvolvimentosustentvelpara:
(A) queoPassetornerapidamenteindustrializado.____
(B) queosrecursosnaturaissejamutilizadossemrestries.____
(C) garantirqueasgeraesfuturastenhamqualidadevida.____
(D) aumentaroprodutointernobruto.____
(E) garantirapossibilidadedeocupaodasreasderisco.____
(AssinalecomumXaopocorrecta)

40. AFiguraseguintemostraaevoluodoconsumodediferentesfontesenergticasdesdeoanode1800e
umaprevisodaevoluoataoanode2100.

24

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

40.1. CombasenosdadosdogrficodaFigurarefere:
40.1.1. operodoemqueseverificouoconsumomximodecarvo.
___________________________________________________________________________________

40.1.2. asduasprincipaisfontesdeenergiautilizadasnaactualidade.
___________________________________________________________________________________

40.1.3. aprincipalfontedeenergiautilizadaentre1800e1850.
___________________________________________________________________________________

40.2. Os combustveis fsseis so uma importante fonte de energia mas, simultaneamente, constituem um
graveimpacteambiental.Justificaestaafirmao.
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________

40.3. Explicaoquesignificadizerqueopetrleoumrecursonaturalnorenovvel.
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________

40.4. ReferedoisexemplosdefontesalternativasquepoderiamestarrepresentadasnaFigura.
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________

40.5. Relativamente aos dados fornecidos pela Figura pode dizerse que est a ser aplicado o conceito de
desenvolvimentosustentvel?Justificaatuaresposta.
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________

25

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

41. Afiguraseguinterepresentaesquematicamenteumasequnciageolgica.

41.1. Classifiquecomoverdadeira(V)oufalsa(F)cadaumadasafirmaesseguintes,relativasinterpretao
dasequnciageolgicadafiguraescaractersticasdasrochaspresentes.

(A)Ocorreramfenmenosdediagneseposteriormenteformaodognaisse.____
(B)Asrochasvulcnicassoanterioressrochasplutnicas.____
(C)Omateriallitolgicoqueoriginouarochadoestratomaisantigoestevesujeitoapresseselevadas.
____
(D)Aexposiodaintrusogranticaconduziusuaeroso.____
(E)Nostemposmaisrecentesocorreramfenmenosdemetamorfismo.____
(F)Ofilodebasaltoaformaorochosamaisrecentenasequnciageolgica.____
(G)Nasequnciageolgicarepresentadaexistempredominantementerochasmagmticas.____
(H)Aaurolademetamorfismopresentenestasequnciageolgicacaractersticadometamorfismode
contacto.____

41.2. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,demodoaobterumaafirmaocorrecta.

Naformaodognaisse,houvefenmenosde:

(A)Recristalizaodemineraispreexistentes.____
(B)Fusodarochaquelhedeuorigem.____
(C)Meteorizaoqumicadarochaqueooriginou.____
(D)Consolidaodematerialmagmtico.____

26

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

42. Nofinaldosanos60dosculoXX,comumprogramaconhecidoporDeepSeaDrillingProject,foipossvel
efectuarperfuraeserecolheramostrasderochasdosfundosocenicosemvrioslocais.

Expliquedequemodoosresultadosobtidosnoestudorealizadopoderotercontribudoparacomprovara
mobilidadedasplacaslitosfricas.

_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

43. A cadeia montanhosa dos Himalaias resulta da coliso entre a placa Indiana e a placa Euroasitica.
Actualmente,aplacaIndianacontinuaadeslocarseparaNortevelocidadeaproximadade2cmporano,
oquefazcomqueaaltitudedosHimalaiascontinueaaumentarrazoaproximadade5mmporano.
AgelogaYaniNajman,recorrendoanlisedeistoposdergonpresentesemmineraisconstituintesde
rochasdaregio,reavaliouaidadedacordilheiradosHimalaias,econsiderouqueestaformaoseria15
milhesdeanosmaisjovemdoqueinicialmentesepensava.

43.1. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

Aformao dacadeiamontanhosadosHimalaiasresultoudacolisoentre duasplacaslitosfricas,que


apresentamentresilimites:

(A)Convergentes,havendooaumentodaespessuradacrostacontinental.____
(B)Conservativos,permitindoamanutenodalitosferaocenica.____
(C)Conservativos,permitindoamanutenodaespessuradacrostacontinental.____
(D)Convergentes,havendoaformaodelitosferaocenica.____

43.2. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

AdataoefectuadapelagelogaYaniNajmanpermitiuobteraidade____ dacadeiamontanhosados
Himalaias.Estadataopossveldevido____decertosistopos.

(A)radiomtrica[]estabilidade.____
(B)radiomtrica[]instabilidade.____
(C)relativa[]instabilidade.____
(D)relativa[]estabilidade.____

27

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

44. Um recurso geolgico que pode ser utilizado como fonte de energia limpa a energia geotrmica (calor
contido no interior da Terra). O aproveitamento desta energia implica a existncia de um fluido,
normalmenteagua,quetransportaocalordointeriordaTerraparaasuperfcie.

44.1. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

Numaexploraosustentveldeumrecursogeotrmico,avelocidadedeinfiltraodaguadachuva
____velocidadedeextracodaguaquentedoreservatrio,atravsdeumfuro,eataxaderecarga
dosistemageotrmico____paramanteraproduodeenergia.

(A) Inferior[]insuficiente.____
(B) Superior[]insuficiente.____
(C) Inferior[]suficiente.____
(D) Superior[]suficiente.____

44.2. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

Umavantagemdautilizaodosrecursosgeotrmicos,emrelaoaoscombustveisfsseis,que:

(A) Podemserexploradosemqualquerregiodoplaneta.____
(B) Podemserfontedemineraisquecontmelementosradioactivos.____
(C) Soconsideradosrecursosenergticosnorenovveis.____
(D) Apresentammenoresimpactesambientais.____

44.3. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

Umamedidadegestoambientalquecontribuiparaumdesenvolvimentosustentvel:

(A) Aocupaodereasderisco.____
(B) Afertilizaoqumicadossolos.____
(C) Arecuperaodasreasdegradadas.____
(D) Autilizaodecombustveisfsseis.____

45. A4de Outubrode2007,comemorouseocinquentenriodolanamentodoprimeirosatliteartificial


Sputnik. Com o lanamento deste satlite iniciouse uma nova era do conhecimento do Espao, o que
proporcionou o desenvolvimento de vrias tecnologias, como os satlites para a pesquisa de recursos
naturais (ERTS Earth Resources Technology Satellites). No domnio da agricultura, por exemplo, estes
satlites permitem detectar a poca adequada colheita e sementeira e descobrir regies
potencialmenteprodutivas.

Explique, a partir da informao fornecida, de que modo a utilizao de satlites pode contribuir para o
desenvolvimentosustentveldonossoplaneta.

_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
28

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

46. Um vulco situado em Montserrat, uma pequena ilha situada nas Carabas, entrou em actividade e j
causou a destruio em alguns edifcios e vegetao da ilha, disseram quartafeira cientistas prximos
regio,refereaLusa.
Segundooscientistas,umaexplosoocorreuterafeira
noite no vulco sem que antes existisse qualquer
actividadessmica.
Tratase da primeira exploso daquele vulco nos
ltimosseismeses.
Recordese que, em 1995, outro vulco da ilha, o
SoufrireHills,entrouemactividade,tendoacapitaldo
pas,Plymouth,sidoevacuada.
Em 1997, deuse a maior erupo, que destruiu o
aeroportoematou19pessoas.
Montserratconservaapenas4.900dosmaisdetrezemil
habitantesquetinhaantesdaerupo.
Doisterosdaspessoasemigraramemaisdemetadedoterritrioencontraseinabitvel.

Notciade4deDezembrode2009emhttp://diario.iol.pt/internacional/monteserratcaraibasvulcaoilha/10200654073.html
(consultadoem16deJaneirode2009)

46.1. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

Alibertaodegasesduranteumaerupovulcnicaumexemplodainteraco:

(A) Biosferageosfera.____
(B) Hidrosferabiosfera.____
(C) Geosferaatmosfera.____
(D) Atmosferahidrosfera.____

46.2. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

Afirmaesdotipoumaexplosoocorreuterafeiranoitenovulco,enquadrasenumahiptese:

(A) Catastrofista.____
(B) Gradualista.____
(C) Uniformitarista.____
(D) Mobilista.____

46.3. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

As rochas formadas a partir do magma expelido durante uma erupo vulcnica apresentam minerais
geralmentede____oqueindicaumarrefecimento____domagma.

(A) Grandesdimenses[]lento.____
(B) Grandesdimenses[]rpido.____
(C) Pequenasdimenses[]lento.____
(D) Pequenasdimenses[]rpido.____

29

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

46.4. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

Estaeruporesultadasubducoentreduasplacastectnicas,definindoseassimumlimite____com
____dalitosfera.

(A) Divergente[]destruio.____
(B) Divergente[]construo.____
(C) Convergente[]destruio.____
(D) Convergente[]construo.____

46.5. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

Os fenmenos secundrios associados aos vulces designamse por vulcanismo ____. So exemplos as
emissesfumarlicaschamadas____quandoosgasesqueemitemsoricosemdixidodecarbono.

(A) Primrio[]fumarolas.____
(B) Primrio[]sulfataras.____
(C) Secundrio[]giseres.____
(D) Residual[]mofetas.____

46.6. Colocouseahiptesedestaerupotertidoactividadeexplosiva.

FaacorresponderS(sim)ouN(no)acadaumadasafirmaesseguintes,deacordocomapossibilidade
deseremutilizadascomoargumentosafavordahiptesemencionada.

(A) Omagmapoucoviscoso.____
(B) Formaseumgrandeconevulcnico.____
(C) Soejectadospiroclastos.____
(D) Aerupoestarassociadaamagmasbsicos.____
(E) Libertamseelevadasquantidadesdegasesepoeirassobaformadenuvemardente.____
(F) Omagmapossuicomposioemslica(SiO2)inferiora50%.____
(G) Formamsegrandesescoadasdelava.____
(H) Atemperaturadomagmainferiora1000oC.____

46.7. Supondo que um vulco associa um tipo de erupo explosiva seguida de uma erupo efusiva,
reconstituaasequnciatemporaldosacontecimentosmencionados,colocandoporordemasletrasque
osidentificam.

(A) Formamseescoadasdelava.
(B) Aexpansodosgasesmagmticosprojectacinzaselapilli.
(C) Formase,apsaerupo,umconecomvertentesmuitoinclinadas.
(D) Oconeformadoapsaerupoapresentavertentespoucoinclinadas.
(E) Omagmacidoaproximasedasuperfcie.
____________________

30

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

46.8. Aprevisodeerupesvulcnicaspodeminimizarosriscosdovulcanismo.

Expliquedequeformaosgelogospodempreverocomportamentodosvulces.
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________

46.9. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

OvulcanismorecentenailhadeMontserratnasCarabaspermiteconsiderlaumlaboratrioabertouma
vezqueoseuestudoconstituiummtodo____paraoconhecimentodointeriordaTerra,epossibilitaa
observaodeprocessosgeomagnticos____.

(A) Directo[]actuais.____
(B) Indirecto[]actuais.____
(C) Indirecto[]passado.____
(D) Directo[]passado.____

47. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

O vulcanismo no exclusivo da Terra. Tambm Vnus o apresenta. Estes dois planetas apresentam
vulcanismo:

(A) Devidoaoefeitodeestufa.____
(B) Paralibertarenergiaproduzidanointeriordoplaneta.____
(C) Devidoexistnciadecampomagntico.____
(D) Porqueosvulcesseformamcomoconsequnciadoimpactodemeteoritos.____

48. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

Para que pudesse ocorrer, na actualidade, actividade vulcnica em Marte, teria de se verificar nesse
planeta:

(A) Oimpactodeummeteoritodegrandesdimenses.____
(B) Aactividadegeolgicainternaresultantedeesforosdenaturezatectnica.____
(C) Oaumentodatemperatura,devidodesintegraodeelementosradioactivos.____
(D) Afusodemateriais,devidacompressoresultantedopesoderochassobrejacentes.____

31

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

49. Apesardosaspectosnegativos,ovulcanismotambmapresentaaspectospositivos.

Fundamenteestaafirmao.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

50. ATerraumplanetageologicamenteactivo.Noquedizrespeitoactividadevulcnica,podemverificarse
episdiospredominantementeefusivos,bemcomoepisdiospredominantementeexplosivos.

Explique de que modo cada um dos dois tipos de actividade vulcnica mencionados condiciona os seus
potenciaisriscosparaaspopulaes.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

32

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

51. Os Aores situamse num quadro tectnico original, que confere a essas ilhas uma geodinmica muito
activa,nomeadamentenoqueserefereaovulcanismoesismicidade.No parecehaverumaestrutura
tectnica nica e bem definida entre a placa Euroasitica e a placa Africana na regio dos Aores, mas
antesumalargafaixadeacomodaodastensesentreestasduasplacas.
Afiguraseguinte(esquemasAeB)representa,respectivamente,alocalizaodoplateau(plataforma)dos
Aoreseasprincipaiscaractersticastectnicasdaregio.

51.1. Classifique como verdadeira (V) ou falsa (F) cada uma das afirmaes seguintes, relativas ao contexto
geotectnicodoArquiplagodosAores.

(A) OriftedaTerceiraprolongase,asudeste,pelafalhadeAoresGibraltar.____
(B) AsilhasdasFloresedoCorvoestoadeslocarseparaoeste.____
(C) AsfronteirasdoplateaudosAoresapresentamomesmotipodelimites.____
(D) possvelqueailhaTerceiravenhaadividirseemduasilhasdistintas.____
(E) OriftedaCMAresultadaactuaodeforaspredominantementecompressivas.____
(F) NolimiteoestedoplateaudosAoresocorresubducodaplacaAmericana.____
(G) DeacordocomasuaposiorelativamenteCMA,SantaMariaailhamaisantigadoarquiplago.
____
(H) deesperarqueadistnciaentreasFloreseoPicosemantenha.____

51.2. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

AsilhasdoCorvoedasFloressotectonicamentemenosactivasdoqueasrestantesilhas,porque:

(A) apresentamumaorigemdistintadestas.____
(B) seencontramsobaacodefalhasdeorigemtectnica.____
(C) estomaisprximasdaCristaMdioAtlntica.____
(D) selocalizamnointeriordaplacaNorteAmericana.____

33

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

52. A Terra um imenso reservatrio de energia trmica; no entanto, apenas uma pequena fraco dessa
energia pode ser utilizada pelo homem. Existem recursos geotrmicos de alta e de baixa entalpia
(classificaobaseadanatemperaturaatingidapelosfluidosaelesassociados).EmPortugal,osprimeiros
so utilizados na produo de energia elctrica, nos Aores, enquanto os segundos tm aplicaes no
aquecimentoenaproduodeguaquenteparafinssanitrios(porexemplo,emChaves).

52.1. Explique a diferente localizao, em Portugal, dos recursos geotrmicos de alta e de baixa entalpia
mencionadosnotexto,combasenaTeoriadaTectnicadePlacas.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

52.2. Seleccione a alternativa que preenche os espaos na frase seguinte, de modo a obter uma afirmao
correcta.

A energia geotrmica hoje utilizada em regies vulcnicas, a partir da transformao do movimento


____dovapordeguaem____.

(A) Ascendente[]calor.____
(B) Descendente[]calor.____
(C) Ascendente[]electricidade.____
(D) Descendente[]electricidade.____

34

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

53. Amediodamagnetizaodasrochaspermitereconhecerainversodapolaridadedocampomagntico
terrestre.
Na microplaca ocenica Juan de Fuca, localizada na costa Oeste dos Estados Unidos da Amrica, foram
efectuadasmediesdaintensidadeedapolaridadedocampomagnticodasrochas.Estesdadosforam
cruzadoscomdeterminaesdaidaderadiomtricaedapolaridadedocampomagnticodeamostrasde
rochasvulcnicascontinentais.
Afiguraseguinte(esquemasA,BeC)apresentaosdadosobtidosnoestudorealizado.

53.1. Classifiquecomoverdadeira(V)oufalsa(F)cadaumadasafirmaesseguintes,relativasinterpretao
dosresultadosdasmediesreferidas.

(A) Asrochascompolaridadeinversasoasqueapresentamumamagnetizaomaisintensa.____
(B) Asrochasbaslticasformadasactualmenteapresentampolaridadeinversa.____
(C) Asrochascom1,95M.a.estomaisafastadasdoriftedoqueasrochasquetm1M.a.____
(D) Asrochascom3,42M.a.tmamesmapolaridadequeasrochasactuais.____
(E) Aidadedasrochasrepresentadasfoideterminadaporumprocessodedataorelativa.____
(F) Aslavasadquiremapolaridadedocampomagnticovigenteaquandodasuaconsolidao.____
(G) Asrochasdosfundosocenicosregistaminversesdepolaridadedocampomagntico.____
(H) Apolaridademagnticadasrochasdosfundosocenicosdistribuisesimetricamenteemrelaoao
rifte.____
35

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

53.2. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

AsmediesefectuadasnamicroplacaJuandeFucaapoiamahiptesede

(A) ...acrostaocenicasercontinuamentegeradanoslimitesdivergentesdeplacas.____
(B) acrostacontinental,menosdensa,semoversobreacrostaocenica,maisdensa.____
(C) ...acrostaocenicasermaisantigadoqueacrostacontinental.____
(D) ...acrostacontinentalsercontinuamentedestrudanoslimitesdivergentesdeplacas.____

53.3. Seleccioneaalternativaquecompletaafraseseguinte,deformaaobterumaafirmaocorrecta.

Emfinaisdosanos90dosculoXX,emalgunslocaisdasuperfciedeMarte,foramdetectadasanomalias
magnticasidnticassobservadasnaTerra,queconstituramevidnciasafavordahiptesedeMartej
ter

(A) ...possudoumaatmosferaricaemCO2.____
(B) apresentadoactividadetectnicanopassado.____
(C) ...possudoguanoestadolquido.____
(D) ...apresentadosinaisdeimpactodepequenosmeteoritos.____

54. A figura seguinte representa esquemas dos diferentes tipos de ondas de acordo com o modo como as
partculasoscilamemrelaodirecodepropagao.

54.1. Identifiqueoesquemaquecorrespondeacadaumadasondasssmicas:
a) OndasP.____
b) OndasS.____
c) OndasLove(L).____
d) OndasRayleigh(R).____

36

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

54.2. Faaacorrespondnciaentreasafirmaesqueseseguem,relativasscaractersticasdepropagaodas
ondasssmicas,easrespectivasondas:
a) TransmitemsepelasuperfciedaTerra.________
b) Propagamsenointeriordageosfera,apenasemmeioslido.________
c) Transmitemse por oscilaes alternadas de compresso e distenso paralelamente direco de
propagao.________

55. LeiaatentamenteanotciareferenteaumsismoqueocorreuemMarrocosem2004.

OsismoqueabalouMarrocoss2h30dehojeterfeitopelomenos200mortos,adiantaoMinistriodo
Interiormarroquino,admitindoqueo nmerodevtimasmortaisvaiaumentar.Acidade porturiade Al
Hoceima, na costa norte est a receber centenas de feridos, que procuram assistncia nos hospitais e
clnicaslocais.
Ossobreviventesestoaserajudadosporequipasdemilitaresemdicosqueafluramprovncia.Foram
jorganizadasequipasdebuscasparaprocurarporeventuaisvtimassoterradasnoentulho.
Contudo, as equipas de salvamento esto a ter dificuldades em chegar ao local, rodeado por montanhas
atravessadasapenasporestradasmuitoestreitasedegradadas.
OreiMohammedVIordenoujaintervenodaForaAreadeMarrocosparasocorrerAlHoceima.
Oshabitantesdizemaosjornalistasqueoabalofoimuitoforteequeamaioriadasvtimassofreufracturas
devido ao colapso das casas. O sismo, segundo o Observatrio das Cincias da Terra de Estrasburgo, em
Frana, ter tido uma magnitude de 6,3 na escala aberta de Richter. Por seu lado o Instituto Geolgico
norteamericano d conta de uma magnitude de 6,5 e o Instituto de Meteorologia portugus de 5,5.
Segundoesteinstituto,osismotambmfoisentidonoAlgarvecomintensidademximadetrsnaescala
deMercalimodificada.
O mais grave sismo em Marrocos ocorreu em 1960, tendo destrudo a cidade de Agadir, beira do
Atlntico e a sul. Doze mil pessoas morreram. O sismo mais violento aconteceu em 1994, com uma
magnitudede6grausnaescaladeRichter.
Inhttp://www.regiaosul.pt/noticia.php?refnoticia=31558(consultadoem09deFevereirode2009)

55.1. Baseandosenosdadosdomapa,indiqueaprovvelcausadosismodeMarrocos.
_______________________________________________________________________________________

55.2. Refiracomosedenominaateoriaqueexplicaaocorrnciadesismoscomestaorigem.
_______________________________________________________________________________________
37

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

55.3. Refiraosignificadodassetasassinaladasnomapa.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

55.4. RefiracomodesignaopontoassinaladoporAnomapa.
_______________________________________________________________________________________

55.5. DenomineossismosqueatingirammenorvalornaescaladeRichter.
_______________________________________________________________________________________

55.6. Refiraumfactorquepodertercontribudoparaosefeitoscatastrficosdestesismo.
_______________________________________________________________________________________

56. A figura A representa dois sismogramas hipoteticamente relativos ao sismo de Marrocos. O grfico da
figuraBregistaadistnciapercorridapelasondasssmicasSePemfunodotempo.

Fig.AFig.B

56.1. Identifiqueostiposdeondasquenaestao1estorepresentadaspor:
a) A____
b) B____
c) C____

56.2. Refiracomodistinguiuasondasreferidasnaalneaanterior.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

56.3. Refiraqualotipodeondassmicacommaiorinfluncianosdanosprovocadospelossismos.
_______________________________________________________________________________________

56.4. CombasenafiguraB,refiraavelocidadedasondasPeSdistnciade300Km.(apresenteosclculos).

38

FICHADETRABALHO

BiologiaeGeologiaAnoI

56.5. Indique qual dos sismogramas da estao 1 ou 2 poderia ter sido registado no Algarve. Justifique com
basenosdadosdossismogramas.
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

57. Nafiguraseguinteacartadeintensidadesssmicasindicaomximohistricoregistadoemcadaregio.

57.1. Indiqueseasafirmaes queseseguemestoounodeacordocomosdadosobtidospelaanliseda


figurautilizandoparaoefeitoaseguintechave.

Chave:
AAafirmaoapoiadapelosdados
BAafirmaocontrariadapelosdados
CNohdadossuficientesparafazeraafirmao

Afirmaes:
IEmPortugalContinental,noperododetempoconsiderado,aintensidadedossismosregistadosem
PortalegrefoiinferiorintensidadedossismosqueocorreramemBeja.____
II Os sismos que ocorreram em Portugal Continental tiveram uma intensidade maior na zona de
PortimodoquenazonadeBeja.____
III provvel que os estragos provocados por futuros sismos sejam maiores no Algarve do que no
Alentejo.____
IVOsterrenosdePortugalContinentaltmumaestruturaheterognea.____
V As zonas do pas susceptveis de ser atingidas por sismos mais destruidores so o Algarve e a orla
costeiraocidentalasuldeLisboa.____

39

FICHA
ADETRABA
ALHO

B
BiologiaeGeo
ologiaAnoI

5 OdiagraamadaFiguraseguintem
58.
mostraavariaaodavelo
ocidadedaso
ondasssmicasnointerio
ordoglobo.

5
58.1.
Estabeleaacorresspondncia possvelentrecadaletraadogrfico da
figuraeeumdosterrmosdasegu
uintelista:
__Man
ntosuperior
__DesccontinuidadeedeMohoro
ovicic

__Asteenosfera
__Nclleoexterno
__DesccontinuidadeedeLehman
nn
__Man
ntoinferior
__Nclleointerno
__DesccontinuidadeedeGutenbeerg

5
58.2.
Refirao
ocomportam
mentodasondasPeS profundidad
dede2900K
Km.
__________________________________________________
_________________________________
_____________
__________________________________________________
_________________________________
_____________

5
58.3.
Justifiq
queocompo
ortamentodaasondasSapartirdessaprofundidad
de.
__________________________________________________
_________________________________
_____________
__________________________________________________
_________________________________
_____________

5
58.4.
Faa corresponderr a cada um
m dos seguin
ntes materiais rochosos uma ou maais zonas rep
presentadas no
o.
grfico
____Graanitos
_
____Ferroe
nquel
_____Peridotittos

5 Ogrfico
59.
odafigurasseguintereprresentaavariaodatemperaturad
dageosferaccomaprofundidade.Rettire
dogrficcoosdadosq
quepermitemjustificaro
oestadofsiccodosmateriaisnareaII.

____________________________________________________
________________________________
______________
____________________________________________________
________________________________
______________
____________________________________________________
________________________________
______________
____________________________________________________
________________________________
______________

Bomtrabalho!
40

Вам также может понравиться