http://www.natahaus.

ru

--------------------------------------------

( )

(SEXTVS IVLIVS FRONTINVS. STRATEGEMATA)

.
(1) ;
, , ,
. vir magnus (Agric., 17),
, ,
. ,
"" ,
(
) .
, , praetor urbanus
70 . , ,
. 73 . ,
legatus Augusti pro praetore ,
(Tac., Agric. 17-18); "
, , ".

,
90 .; 97 . curator aquarum; 98 . consul suffectus ; 100 .
, .
. , .
30 ., , 70 . .

.
, ,
, , .
, "
" (delegatum officium ex adiutorum agere praeceptis). curator aquarum,
,
"De aquis urbis Romae" (
"De aquae ductibus"). "Gromatici scriptores"

 . ,
.
, .
, ; ,
, , "
, ". (ep. IX, 19),
: " ;
, ".
,
. (I, 8) , "
, -,
". (II,
3) : ", , .
, ,
". (I, 2),
" ".
. "Strategemata".
; , -, ;
.
""
. ,

. , "
". , ,
: 1) ,
, 2) ; 3)
.
.
. ;
(2),
- .
.
"".
: " ,
, ".
. , ,
?
IV. 3, 14: "
, ,
. .

". "" .
,
. ,
, , .
, , ,
. ,
IV , ,

. ;
. , IV
, . ,

 .
( ), ,
. IV
.
(G. Bendz, Die Echtheitsfrage des IV Buches Frontins Strategemata, Lund 1938)
, , ,
. (3)
, .

, IV .
, ,
. ,
" - , ,
, " ,
. , , ,
,
, ,
( ,
).
, ,
.
10 ; ,
, . ,
.
, , . ,
, , , .
,
. ,
. .

, IX-X ;
XIV-XV . .
, ""
, , "
".
Juli Frontini Strategematon libri quattuor, ed. Gottholdus
Gundermann, Lipsae 1888.

1.
( );
praenomen , CIL, VI,
2222. [ ]
2. . [ ]
3. . RPhil, XIII (1939), . 276 . [ ]

( )

(SEXTVS IVLIVS FRONTINVS. STRATEGEMATA)

, , .
, , ,
, ,
,

.
,

; ,
.
, , ,
, ,
. , ,
. ,
. ,
, .
,
. ,
.
, .
, , ,
, ;

, .
.
.
, , -
: ,
? ;
, , ,
. , ; ,
, , ,
- , , ,
.
, ,
,

, , .
, , ,
,
(),
,
. ,
, .
,
.
, :
I. .
II. .
III. .
IV. , .
V. .

VI. .
VII. .
VIII. .
IX. .
X. .
XI. .
XII. ,
.

I.
1. . ,
, .
, , ,
.
. ,
. , ,
.
2. , , ,
, , ,
, , ,
.
3. . , ,
. . , , , -, .
, , .
4. , ,
, ,
; , ,
. , ,
, . ,
.
5. . , ,

, , , ,
. , ,
.
6. , ,
, , , , ,
, .
, , ,
. , ,
, ,
,
,
; , ,
, ; ,
. ,
,

, 40 . ,

 ; , ,
.
7. , , .
,
, , ;
, ,
: ,
, .
8. ,
, ,
,
. , ,
,
.
9. ,
, .
,
, . ,
, , .

, ,

. ,
, ,
, , ; , ,
, , . ,
, ,
, .
.
10. ,
. ,
, , , .
, . ,
, ,
, , ,
.
, ,
; ,
, .
,
.
[11. . , , ,
; ,
, ,
, . ]
12. , , :
, .
13. - . , .
: , ?
II.

1. , ,
,
. ,
, ,
. , .
2. . ,
, ,
, , , ,
. ,
, , ,
.
3. , , ,
, , ,
,
. , .
4. , ,
, .
5. . , ,
,
;
.
6. . ,
, ,
, .
; , ,
.
[ ,
- . ]
7. ,
, ,
; , - ,
, -, ; -, .
,
; , ,
.
8. , , ,
, ,
; , , ;
,
. , ;
.
9. , , , ,
, : , ,
, .
III.
1. , , ,
.
2. . , , , ,
,
.

3. , ,
.
.
4. ,
, ;
, , , .
5. , , ,
, . , ;
, ,
.
6. , , ,
, , ,
, ,
.
[7. . ]
8. , ,
.
9. ,
, ;
, , , .
10. , , ,
,
, 120
, ,
.
IV. ,
1. ,
, , ;
; , .
2. ,
, ,
; ;
, .
3. , , ,
, . ,
. ,
, .
4. , ,
, ,
. , . ,
, , ,
, .
5. , .
, ,
; .
.
6. , , , , .
. ,
, ,
, .

7. , ,
,
, , .
, ,
,
,
. .
8. . , -
, ,
. ,
, .
9. ,
, .
,
, .
9. , ,
, .
,
,
.
, .
10. , ,
;
, ;
,
, , , . ,
, . ,
, ;

.
11.
, . ,
, , ,
: , ,
, .
12. ,
;
, ,
;
, .
13. ,
, -
, . ,
, , :
, . ,
. , , , .
.
13. , ,
, .
, ,
, -
. ,

 - ,
, .
14. ,
.
, , ;
, .
V.
1. . , ,
, ,
; , .
2. :
, ;
, .
3. . , ,
, .
, .
,
; () ,
, ,
, , .
, , ,
, , ;
, .
4. ,
, , , ,
, .
5. .
. . ,
, , ,
, .
,
. , ,
- , .
, ,
.
6. .
, . ,
:
. , , ,
, .
7. .
, ,
, ,
.
8. , . ,
,
. ,
. , .
9. .
. , ,

 ,
, .
10. , ,
,
, ,
, . ,
, ,
, . ,
, , .
11. , , -
, .
, , ,
,
; , ,
.
12. . , ,
.
, , ,
.
13. . , , ,
; ,
, ,
, , .
14. .
, ,
;
. , , , ,
. , ,
.
15. , ,
-: , . ,
. , ,
, ; ,
, .
, , , ,
.
16. . ,
. ,
, ,
, . ,
, . , ,
, .
, , ,
. , ,
, .
,
.
17. .
. ,
; , ,
, ,
, , ,

 , .
.
18. , ,
, ,
, .
19. , , ,
, ,
, .
,
, , ,
.
20. , .
, .
21. , , ,
, . ,
, ,
.
22. , . ,

, ,
; , .
23. , ,
, . ,
, ,
.
24. , , ,
; ,
. , ,
,
. , , ,
, ,
, .
25. , , .
, , .
26. ,
;
, .
27. , ,
. .
, , ,
.
28. ,
, ,
, . , ,
, , . ,
, . ,
, ; ,
.
VI.

1. , , ,
.
, .
.
, ,
, .
2. , ,
, , .
,
. ,
, ,
.
3. , , -
, , .
,
, ,
. , ,
, .
4. , ,
, , .
, , , ,
, .
, .
VII.
1. . , , ,
, ,
.
2.
.
,
. ,
, .
3. , ,
.
[4. . ]
5. . .
6. , .
[7. , ,
.
, .
, ,
. ]
VIII.
1. ,
, ,
.
2. , ,
, , ,

.
,
.
3. , ,
; ,
, ,
, . ,
.
.
4. , , ,
. ,
. , -,
, -,
.
5. . ,
, , , .
,
. , .
,
, ; ,
.
6.
, , , ,
. ,
, ,
, , , .
7. , ,
,
. ,
,
.
8. . ,
; , ;
. ,
, : .
; , ,
, .
9. . - ,
. ,
,
;
, , , ,
.
10. ,
,
, .
11. , ,
, ,
, ,
, , , .
.

 ,
, , .
12. , , ,
,
, .
, , , ,
, .
IX.
1. ,
, .
, ;
,
.
2. . , ,
. ,
, , , ;
, .
3. , ,
, , ,
.
, , , ,
, , , ,
.
4. . , , ,
, ,
.
.
X.
1. . , ,
, , ; :
, ,
: .
,
. ,
. : , ,
; , ,
, .
2. , , , , ,
, ,
, , ;
,
. .
3. .
, ,
. , , ,
, . ,
, , ,

 , -
.
4. , , , ,
,
.
, ,
; , , ;
, .
XI.
1. . . , -
, ,

, .
2. , ,
, . ,
, ,
, , ,
; , ,
. [ ]
, , ,
.
3. . ,
. ,
. , ,
,
, .
4. . , , ,
, , , ,
.
; ,
, .
5. , ,
,
. , ,
, , , ,
.
6. , , ,
, . ,
,
. ,
.
7. , ,
, , ,
, , ;
.
8.
, , [ ] ;
.
9. , ,
. ,

 , ,
.
10. , , , ,
. ; ,
. ,
, ,
;
, , ,
; ,
, .
11. . , , ,
. ,
, ,
.
12. . , ,
.
13. . , - ,
,
, ;
, . [
, ,
, ,
, . ]
14.
, ;
, .
, ,
.
[15. ,
. ]
16. ,
, ,
, , ,
.
17. , ,
, ,
, .
18. , ,
, ,
, ,
, .
19. , , ,
- ;
, .
, : ;
, .
.
20. . , ,
, ,
.

21. , , ,
, , ,
.
XII. ,

1. , , , ;
, ,
, : , ,
.
2. . , , :
, . ,
, .
3. . ,
.
;
.
4.
, ,
.
5. ,
, , -
. : , ;
; .
6. , , , :
.
7. , ,
, , ,
: , .
8. . ,
, ,
.
9. ,
,
, , ,
.
10. , , ,
; ,
, .
11. ,
, - .
: ,
.
12. ,
, ; :
, ,
.

( )

(SEXTVS IVLIVS FRONTINVS. STRATEGEMATA)

, ,
, .
, , ,
.
, , :
I. .
II. .
III. .
IV. .
V. .
VI. , , ,
.
VII. .
VIII. .
, ,
:
IX.
.
X. , .
XI. .
XII. ,
.
XIII. .

I.
1. , , , ,
, ,
. , , ,
,
.
2. ,
, ,
;
.
3. , ,
, ,
. ,
, , .
, , .
.
4. ,

, ,

. , ,
, , , -
;

, ,
.
5. -, ,
, , ,
, .
, , . ,
, , .
.
6. ,
.
,
. ,

.
7. , , ,
;
, .
8. ,
,
. ,
, . ,
, .
9. , ,
, ,
. ; , ,
.
10. , , ,
, .
11. .
; ;
, ,
.
12. . , ,
, ; ,
. ,
,
.
13. , , ,
, , ,
.
14.
15 . ,
. :
,
, .
15. . ,
,
, ; , ,

 , ,
.
16. . ,
, , .
, , .
17. ,
, .
18.
, .
. ,
, ; ,
, , .
II.
1. . , ;
,
.
2. . ;
, .
3. . , , ,
; , ,
, .
4.

;
; ;
, .
5. ,
, , ,
, , , ,
. ,
, .
6. , , ,
; ,
.
7. , ,
, , .
, ,
; ;
.
8. , ,
, ,
, .
: ,
.
9. , ,
, , ,
.
10. ;
, ,

.
, .
11.
. ,
, ,
, , , ,
. .
,
, .
12. , , ,
,
, .
, ,
, , .
13. ;
;
,
, ;
,
; , .
14. , , ,
,
. ,
. ,
,
. , , -,
, ; -,
,
, ,
.
III.
1. . ,
, , ,
, , , ,
, .
, , ,
, . , ,
, .
2. , , ,
, .
,
, , .
3. , ,
, ,
,
.
. ,
, ,
.

4. . , ,
,
, ,
. ,
. , ,
, , (. . )
, , . ,
, ,
, , .
5. , , ,
, , ,
, , ,
.
6. , , ,
, , ,
; , ,
, .
7. , , ,
. , , ,
, ,
, . [
, ;
, . ]
8. , ,
.
, ,
, , .
9. , ,
, , ,
, ,
,
.
10. .
,
, , ,
,
; , ,
, , .
[11. . ]
12. ,
; ,
, , .
13. . ,
, ,
, ;
, ; ,
, , ,
, , , .
14. . , ,
, ,
, ;
, ,

 , , .
,
,
.
15. .,
, ;
, , .
16. ,
, . ,
80 , ,
, , ,
, , ,
, ,
. , ,
;
, ,
: .
, , ,
; ,
,
, . ,
,
. ,
,
. , ,
.
17. . ,
, ,
,
-, ;
; ,
.

; ,
, . ,
, , ,
, . ,
, ,
, .
[]
. ,
, ;
. , .
,
.
18. . , ,
.
19. ,
, ,
.
20.
, ,

 . ,
. , , ,
,
. , ,
, .
, ,
, ;
.
21. , ,
, ,
, - .
. , ,
,
. , 40 ;
, 5 .
22. . . ,
.
,
. 600 ,
,
,
.
. ,
, .
, ,
. ,
, ,
. :
.
23. ,
, ,
, . ,
.
24. . , ,
, ;
, ,

.
IV.
1. -,
, ,
, ,
. , ,
.
, ,
, .
2.
; ,
,

 . , ,
, , .
3. , ,
, ;
, , , ,
;
, ; ,
.
4. ,
. -
, ,
, , ,
.
, ,
. ,
, , .
5. .
, -,
. , ,
, .
6. ,
,
,
, ,
. , ,
, ;
, .
7. ,
, , 12 . .
. , ,
, ,
, .
8. . , , ,
,
.
9. ,
, , . , ,
,
.
10. . ,
,
, . .
.
11. , ,
,
; , , .
12. ;
, ,
, .
13. , , ,
.

14. . ,
, , ,
.
15. .
.
16. ,
, , ,
; , .
17. ,
, , . .
[18. , . ]
19. , ,
, ,
.
, ;
.
V.
1. , , , ,
, ,
;
.
2. . , ,
; , ,
, , ; ,
, , ,
.
3. , ,
. , ,
, .
, .
4. . , ,
, 130 . ,
,
. ,
,
. , :
, , ,
. , ,
, , .
5. ,
,
; ,
, .
6. , , ,
, , , ,
. , ,
.
7. , , ,
, .

 , ; , ,
.
8. ,
, ,
.
; . ,
. ,
,
, , ,
.
9. , ,
, .
, , ,
.
10. , ,
(. . ) .
, ,
.
, .
11.
. , ,
, , ,
.
12. , , ,
. ,
- .
; . ,
, ,
, , .
13. , , ,

. , ,
, .
.
14. . , ,
, , .
, .
.
15. , , ,
. , ,
.
16.
, .
, , . , ,
, ,
.
17. ,
, , ,
, , .
, , .

18. , , ,
, .
,
, .
,
, .
, , ,
.
19. , , ,
.
, , .
.
, , ,
, ,
. , , ,
.
20. . , . , ,
, , .
, ,
. , , ,
. ,
, .
21. , ,
. , ,
, .
. ,
,
.
22. ,
,
, , ,
.
, , , .
, ,
,
.
23. ,
, .
, ,
,
. , ,
, ;
, ,
, .
, .
24. ,
, , , ,
.
, ,
. , , ,
, ,
.

25. 500
, ,
.
,
. ,
.
26. ,
,
. .
, , ,
, .
27. , , 600
; ,
. ,
,
.
28. . ;
, .
29. , ,
, ,
; ,
, , ,
. ; ,
, .
30. , ,
. , ,
, , . ,
. , , ,
, , , , ,
, . ,
, [ ] ,
,
. .
,
. , ,
, , ,
. , , ,
, .
31. ,
; , ,
, .
,
, .
,
, ,
;
. ,
, ,
, ,
, .
, , .
,

, , ; -

, , . ,
,
, ;
, .
, : 250 ,
, ,
, , .
. , ,
, , ,
,
. ,
. ,
,
. ,
,
.
. , 10
.
32. , ,
: ,
,
, .
33. ,
, 3 500
, .
, ,
, , ,
, ,
, . ;
, ,
.
.
34.
. ,
, ,
. , .
,
,
. ,
,
. , 35000
, 5 , 26 , , 5
(fasces) .
35. .
,
. .
36.
, ,
. , ,

 ,
.
37. ,
, ,
. 18 ,
, .
,
,
, .
38. . ,
;
. ,
; .
, , ,
. , ,
. , ,
,
.
39. , ,
, ,
, .
40.
.
, ,
, ;
, .
41. , ,
. , :
, ;
. , , ,
, .
42. , ,
,
, , ;

, .
43. , , ,
, ;
.
44. , ,
,
. ,
, ,
; , ,
; ,
, .
45. , ,
, , , ,
. ,
, .
46. , 200
,

 . ,
,
.
47. , ,
; ,
,
. , ,
,
.
VI. , , ,

1. , ,
, .
.
, ,
, .
2. . , , ,
. ,
, , ,
, , ,
.
3. . ,
, , .
4. ,
, , ,
, , .
5. , , ; ,
. ,
, .
6. , , , ,
,
. ,
, , ,
.
7. . , , ,
. ,
, .
; ,
.
8. ,
, ,
. , ,
, .
9. , , - ; ,
, .
10. , , :
, ,
, ,
, ,
.

VII.
1. ,
, , .
, ,
. , ;
.
2. .
, , .
,
, .
3. ,
, ,
, ,
. ,
, .
4. ,
. ,
,
, .
5. ,
, -
.
6. ; ,
; ,
. , ,
; ,
, .
7. , .
, , ,
, , , .
8. . , , ,
, ,
. , , ,
. , , , ,
, , , ,
.
9. , , ,
.
, , , ,
.
, , .
10. . , , ,
. ,
.
11. . . ,
, , ,
. , ,
.
, .
12. -
, .

 , : .
, .
13. .
, : , ,
.
.
14. . ,
. ,
,
. , , ,
, .
, .
VIII.
1.
;
, ,
.
2. , ,
.
: , .
3. . -
.
4. . , , ,
, ;
.
[5. . ]
6. . ,
. , .
7. , , , ,
, .
8. , , ;
.
[9. .
]
10.
, , .
11. . ,
, , ,
, ;
.
12. . ,
; ,
, , , ,
, , ;
, .
13. , ,
;
, .

14. , , ,

, , . ,
, ,
. .

IX.

1. . , , ;
,
. ,
.
2. , ,
,
. ( ),
.
3. . ,
, .
4. , ,
.
5. , ,
. ,
, .
, ;
, ,
.
6. , , , ,
, ,
.
, ;
, ,
, .
7. ,
,
, :
; , , .
.
8. , , ,
, ,
.
, , ,
, ;
.
9. ,
, .
,
, . ,
, , , ,
, , , .

10. , , ,

. ,
, ; ,
,
.
X. ,
1. . , .
.
. . ,
, , , , ,
, .
2. . ;
. ,
,
, .
, ,
, . ,
, ,
.
XI.
1. . ,
. .
,
, .
2. . , ,
, ,
. , .
3. , , , ,
. ,
, , , , -,
;
. , ,
, , , .
4. , ,
, , ,
; ,
, , ; ,
, .
, .
5.
( );
. , ,
,
.
, .
[6. ,
, ,

 , ;
, . ]
7. ,
, ,
, .
.
XII. ,

1. ., ,
, .
, .
, ,
.
.
2. . ,
.
.
, ;
.
3. , , , ,
, , .

, ,
.
, .
4. ,
, , .
,
. ,
, , ,
, .
XIII.
1.
, ;
, .
2. , ,
, , .
3. ., . ,
, , ,
.
4. , ,
, , - , .
5. , ,
, , .
, , ,
. , ,
, .

6. , , ,
. ;
.
7. , ,
, .
, , .
,
.
8. , , ,
, ,
, .
9. . ,
.
, ; ,
, , .
10. , , ;
, , , , ,
, , ,
.
11. , ,
, , , .
,
. , , ,
, , .

( )

(SEXTVS IVLIVS FRONTINVS. STRATEGEMATA)


,
,
,
. -
, , ,
.
, ,
,
:
I. .
II. .
III. .
IV. .
V. , .
VI. .
VII. .
VIII. .
IX. , .
X. .
XI. .
, , :
XII. .
XIII. .
XIV. .
XV. ,
.
XVI. .
XVII. .
XVIII. .

I.
1. . , ,
. , ,
, . , ,
.
2. . , ,
. ,
, ,
. -
, , ,
.
II.
1. ,
, .
.
, ,

 ,
. ,
, .
2. . , ,
,
; , .
3. ,
,
.
4. , ,
; , ,
, , , ,
, , ,
.
5. , , - ,

. ,
.
6. , ,
.
, ,
,
, , ,
, .
7. ,
,
; ;
.
8. ,
,
, ;
, , .
9. ,
. ,
.
, .
10. .
, ,
.
, , ,
, , ; ,
, .
11. , , , ; ,
.
III.
1. ,
, ,
. , ,
.

 ;
.
2. ., , ,
,
. , ,
, , ,
, .
3. , ,
. ,
, ;
, .
4. ,
, .
, ,
,
; .
5. , ,
, ;
,
- , .
6. ,
, :
,
- . , ,
.
,
.
, , .
.
, , .
7. , , ,
, , .
, ,
. , ,
.
IV.
1. , ,
, ,
; , , , ,
.
[2. . ]
3. , , ,
. ,
. ,
, , .
[4. , , . ]
5. , , ,

, , ,
.

6. , ,
, ,
, . , , ,
. ,
; ,
.
V. ,
1. ,
, .
, , , ,

. , , ,
, , .
2. . ,
, : , .
, , ,
.
3. . , , ,
, : , ,
.
VI.
1. , ,
,
. - ;
, , , ,
, . , .
, ,
. :
, .
2. . , ,
, ;
, .
3. , , , , ,
; ,
. , , ,
. ,
.
4.
, .
, .
, , , -
, , . ,
. ,
.
5. . -
. , ,
, . ,
.

6. , , ,
, .
, ,
, ,
. , ,
, , ;
, , , .
7. , ,
, , , ,
. ,
, .
, .
VII.
1. . , ,
.
2. . ,
, ,
, , .
3. . ,
;
,
.
4. , ,
; ,
, ,
.
[5. , , ,
. ]
6. , ;
, , : ,
, , .
VIII.
1. .
, , ; ,
, .
2. ,
. ,
,
, ;
, ,
; ,
. , ,
, .
3. . ,
, ,
,
. .

 , , , ,
, .
IX. ,
1. , ,
, , , ,
, .
2. , , , ,
, ,

. ;
, .
.
3. . ,
; ,
, , .
, , , -
, ,
.
, ;
, ,
. ,
, , ,
, ,
.
, ,
; , .
4. . ,
,
. , ,
,
.
5. , , ,
.
, . , ,
, , , .
6. , ,
, .
, , ,
, , ,
.
7. , , ,
; , ,
.
8.
. ;
, , ,
, .
9. , ,
, , .
, , ,

 . ,
, , .
10. , ,
.
,
.
X.
1.
,
. , ,
. , .
2. . , ,
.
. ,
.
3. , , ,
. ,
, .

.
4. , ,
;
, .
5.
, , . ,
, ,
, , .
. , ,
, ;
, ,
; , .
6. , , ,
; , ,
, ; ,
.
7. , , , , ; ,
,
.
8. , , ,
,
. , , ,
.
.
9. , ,
, ;
, , , .
XI.

1. , , ,
,
, , , -
. , .
, , ,
, , ,
, ,
.
2. , , . , ,
, ,
;
, .
3. , , ,
, .
4. , , , ,
, ,
.
5. , ,
, , , ;
,
. , .
,
; , , , ,
, , ,
.
, , ,
XII.
1. , , ,
, , ,
; , , ,
; , .
, ,
, .
2. , , .
, , ,
. - , :
, .
[3. , , . ]
XIII.
1. , ,
. ,
, . ,
.
2. , ,
.
. , .

[3.
.
4. , .
5. . ]
6. . , , ;

. ,
, ,
,
. : , ,
, , ,
.
7. ,
, , .
.
8. ,
,
.
, .
, , ,
.
XIV.
1. ,
, ,
, ; ,

.
2. ,
, . ,
; ; ,
.
3. , , ,
, .
4. ; ,
.
XV. ,
1. , , ,
;
, , .
[2. , , . ]
3. , , ,
,
.
, ,
.
4. , -,
. ,
, . ,

 ,
.
5. , , ,
,
. ,
, ,
, ; .
6. , ,
, ,
, ,
. ,
, .
XVI.
1. . ,
, ,
, , .
, .
; , ,
, , ,
. ,
, .
2. , ,
,
,
; , , .
,
,
.
3. ,
,
. , .
. ,
.
;
, ,
. , ,
, , ,
. .
, :
.
4. . ,
, ,
, ,
, ,
. , .
, .
5. , , ,
, -, . ,
,

. , ,
.
XVII.
1. , , ,
. , ,
, .
2. , ,
; , ,
, .
3. , ,
, ;
,
.
4. . , ,
, , ,
, .
, ,
.
5.
,
, .
.
6. . ,
, . , ,
. , ,
, , . ,
, , ,
; ,
.
7. , ,
, ;
, ,
. , ,
, ,
, .
, , .
8. , ,
,
, .
9.
,
. ,
, ; ,
.
XVIII.
1. , ,
, ,
.

2. , ,
, , .
3. , , ,
, , .

( )

(SEXTVS IVLIVS FRONTINVS. STRATEGEMATA)

 ,
, .
, , , ,
, ,
. , ,
, , -
, , . ,
(); ,
:
I. .
II. .
III. .
IV. .
V. .
VI. .
VII. .
I.
1. , -
, ,
.
, ;
, ,
, ,
.
. , , , :
, .
2. .
,
, .
3. , , , : ,
.
4. . . ;
;
, ,
, .
5. , - ,
, , ,
, .
6. , , ,
, ,
.
.
7. . , , ,
, ;
, . :
.
8. , , , , ,
.
.
,

 , , .
, . ,
, .
9. , .
, - , :
, .
10. , , , , : , , , ,
; . ,
,
.
11. . , ,
, , .
12. . , ,
-.
13. . ,
. , , .
14.
, .
, , .
, ,
, ,
.
15. . . ,
, , ,
, .
16. . ,
, ,
.
17. , , ,
, , ,
, , .
18. , ,
: , ;
,
.
19. , ,
, , ,
.
20. .
.
21. ,
, ,
.
22. , ,
, .
, . ,
;
,
.

23. . ,
, , ,
.
24. . , ,
, .
24. , , ,
, ...
25. , ,
, , , ,
.
26. . , . ,
,
, , .
27. , ,
, .
28. ,
,
,
, .
29.
,
, .
30.
.
31. ,
. ,
, , ,
.
32. .
, . , ,
, . , ,
, ,
.
33. ,
.
34.
, .
35. ,
.
36. . , ,
, ,
, ,
.
37. , , , , ,
. , ,
, .
38. .
, , , , ,
. , ,
,
,
.

39. , ,
, , ,
, .
40. , ,
, , - , ,
.
41. . .
42. .
, ,
, .

, .

; ,
;
.
43. , , .
, . , .
, ,
,
,
, .
44. . ,
.
45. . , ,
, , ,
, .
II.
1. , ,
, ,
; ,
.
, .
2. . ,
, , ,
. ,
, .
3. , ,
, .
4. 40 ,
,
.
5. 14
.
6. 4000 , 400
, 24 1600 .
7. ,
, 100 .

8. 14 , ,

.
9. 300 ,
, , ,
.
III.
1. . , , , .
2. ,
, , , .
3. , , , ,
, . ,
, ,
.
4. . ,
, ,
.
5. ,
, .
6. , , ,
, .
7. ;
, .
8. , ,
.
9. , , , .
[10. . ]
11. , ,
, .
12. .
,
, , , ,
.
13. , , , ,
. . ,
, , ,
, .
14.
, ,
. ;
, ;
70 .
15. . , , ,
, ,
.
IV.
1. ,
, , ,

 .
,
.
, ;
, .
2.
, .
;
.
V.
1. . , ,
, ,
, , ,
. ,
, . ,
.
2. ,
, .
, , , ,
.
3. , , ,
, , , .
, . , .
4. , ,
, ; ,
, ;
, , ,
, .
5. . ,
, , ;
, ,
.
6. ,
, ,
. , ,
, .
.
, , ,
.
7.
. ,
, ,
, .
12 50 , ,
.
8. . 3000
.
, , ,
.

9. .
,
, .
, ,
. , ,
.
10. ,
-: , .
, . , ,
,
300 ; ,
. , , ,
, .
11. . ,
, ,
. ,
,
, .
12. , , ,
, : ?
13. , , ,
, : , .
14. . , ,
, , , ,
, . .
. ,
.
[ , . , , , . ]
15. . , , ,
, ,
.
16. . , ,
.
, , ,
; , , .
.
17. . , ;
, , , , ,
, ,
.
18. -
, , ,
, .
19. , ,
.
20. , , , , ,
200 ; , .
.
21. ,
, , , ,
. , ,
.

22. ,
, .
23. , ,
.
VI.
1. . ,
, : ?
2. , - . ,
- , , , ,
, .

.
.
3. , , , .
, ,
: ,
, .
4. , , ,
, -
, .
VII.
1. . , ,

, .
2. , (..
).
3. . , , ,
.
4. , , ,
, : , .
5. . , , , ,
, ,
,
, , .
6. . , ,
, .
: , ,
, : , :
,
. ,
.
: ; ,
, , ,
.
7. .
, ,
,
.

8. ,
, , ,
; ,
, , ;
, .
9. . ,
; ,
.
10. ,
;
.
[11. , . ]
12. . , ,
;
, .
13. . ,
, ,
, , , . ,
,
, ,
, ,
.
14. , ,
.
15. .
, : -,
.
16. ,
, .
17. ,
(); , ,
.
18. ;
, , ,
. , .
, .
19. ,
, ,
, .
.
20. , .
, ,
. , ,
: , , ,
; , .
21. ,
, , ,
- , , .
, .
22. . .
, . ,
,

.
, ,
, .
,
, .
23. , ,
, ;
, .
24. . , * ,
; 4000 , ,
- . , , ,
;
.
25. ,
, 6000 ;
- , ,
; .
26. , , ,
,
;
. , , , .
27.
, .
28. , ,
, ;
, .
29. ,
. :
,
, , ,
,
, , ,
. ,
. ,
.
30. . , ,
, ,
. ,
. .
31. , ,
, . ,
.
, .
, ,
, , .
32. ; ,
. .
.
33. , ,
, ,
, . , , ,

 , ; , ,
.
34. , , - .
,
, ,
; , ,
.
35. . , , ,
, , , ,
, , ,
.
36. . ,
, , , -
. ,
, ; , -
, ,
, .
37. , , , ,
, . -
, , :
, , ?
; ,
,
.
38. . ,
, , .
, ,
, .

.
39. ,
, ,
, .
, , ,
, , .
, , ,
; , , ,
.
40. . ,
, , ,
.
41.
.
42. . , ,
, , , ;
.
, ,
.

* .

""
1, 1, 3 = 1, 2, 1
1, 1, 9 = 1, 2, 9; 2, 3, 8
1, 1, 11 = 1, 5, 13
[1, 2, 1 = 1, 1, 3]
[1, 2, 9 = 1, 1, 9]

1, 3, 9 = 1, 3, 7
1, 5, 10 = 3, 9, 9
[1, 5, 13 = 1, 1, 11]
1, 5, 12 = 4, 5, 8
1, 5, 14 = 4, 5, 9
1, 5, 15 = 4, 5, 10
1, 5, 24 = 2, 12, 4
1,7,1 = 2, 5, 4
1, 8, 9 = 2, 5, 38
1, 10, 1 = 4, 7, 6
1, 11, 3 = 4, 5, 11
2, 3, 11 = 2, 5, 31
2, 4, 7 = 2, 5, 34
2, 4, 14 = 2, 5, 4
2, 4, 15 = 4, 7, 40
2, 4, 16 = 4, 7, 41
2, 5, 4 = 3, 17, 1; 1, 7, 1
[2, 5, 34 = 2, 4, 7]
[2, 5, 38 = 1, 8, 9]
2, 5, 2 = 2, 10, 2
2, 8, 11 = 4, 1, 29
2, 9, 9 = 4, 7, 13
[2, 10, 2 = 2, 6, 2]
[2, 12, 4 = 1, 5, 24]
3, 9, 6 = 2, 5, 44; 3, 11, 3
[3, 9, 9 = 1, 5, 10]
[3, 11, 3 = 3, 9, 6]
[3, 16, 1 = 4, 7, 36]
[3, 17, 1 = 2, 5, 4]
[4, 1, 29 = 2, 8, 11]
4, 2, 7 = 2, 3, 6;
[4, 5, 8 = 1, 5, 12]
[4, 5, 9 = 1, 5, 14]
[4, 5, 10 = 1, 5, 15]
[4, 5, 11 = 1, 11, 3]
[4, 7, 6 = 1, 10, 1]
[4, 7, 13 = 2, 9, 9]
[4, 7, 36 = 3, 16, 1]
[4, 7, 40 = 2, 4, 15]
[4, 7, 41 = 2, 4, 16]

,
( , )
2, 4, 5. ; (. 7, 14).
4, 1, 43. . , (. epit. 92, 95; Eutr. 62).
4, 1, 44. . ; (. 25, 7).
1, 2, 7. . .
1, 4, 1. .
1, 12, 3. . . . . .

2, 2, 7. .
2, 4, 12. ; .
2, 5, 7. .
2, 5, 8. " " " ".
2, 7, 11. , : 2, 47.
2, 8, 20. .
2, 9, 6. , ; ,
.
3, 3, 4. .
3, 6, 7. , .
3, 7, 4. .
3, 9, 4. . .
3, 10, 4. , , , .

1.
1. (), 234-149,
, , , 195
. ( .
(. .))
2. , , 406/5
, 396 .
3. , 190, .
II . 204,
. , ..
. . ,
.
. 203
.
, 235-183, ,
II .
4. VI . 510
507 - . .
.
5. 48-47.
6. , , III-II .
. 53 (
) .
.
,
. ,
(44) . ,
41 .
. , , 39 . 38

 .
. . .
7. VI (132-63), (. , ,
), . III 66-64
,
.
8. (51-96 . . .), , 83 . . .

.
9. , 207, 15 .
. . .
, .
.
10. (529-452), .
479
() .
478
.
11. .
12. . 80.
79 .
13. (115-53), ,
60, .
2.
1. I. 1, 3. 203.
2. . IV III .
. 310.
.
3. 332-331.
4. .
5. I. 1, 1.
6. 102
101 .
.
7. , 282,
.
8. , , , .
.
9. I. 1, 9 .
3.
3. .
217 .
.
4. II, , 340
, .
5. , , 207
.
6. (486-465) 480
. .
- .
7. 431.

10. 83 . . .
4.
1. - .
. . 280.
2. (401-361) 396 ()
. . , ,
394.
3. 394 377.
4. , .
5. . .
6. V, (238-179) 212-207.
7. . . 389/8.
8. 66-62.
9. 326.
10. (430-355), , .
10 . 401.
11. , 264. 264-241.
12. 396
I .
13. II .
, , ,
.
II .
13. .
14. , I . VI .
5.
1. . , , 80
.
2. , VI ., 364.
3. . , 102, - ,
. -.
4. , 560-546, .
.
6. I . .
260.
7. , ,
404.
8. 500-600 .
9. 49. .
10. .
11. , ,
.
12. , 212-211.
13. I. 1, 11.
14. 343-341. . 343.
15. . , 258 254. I
.
16. . , 193. (
) - ,
. II
. 321

 , " ".
- .
17. (138-78), .
(90-88) ,
.
18. 92 (. ).
.
.
.
19. . , 207, 211/10 206.
20.
(73-71)
.
71 .
21. . 73.
.
22. . , , .
23. (431421). , , ,
424.
24. 390-388.
25. I (522-486) 514/3
, .
26. .
27. , , .
6.
1. . 298.
2. I. 6, 1.
3. I. 5, 24; I. 4, 7.
4. 216.
7.
1. . 251/50
.
2. . .
3. III (149-146) .
4. (. ) 49 . .
305-304 88
.
5. . , , .
43 . .
7. ( 42). (
) .
8.
1. . , -,
431 . 489/88
.
2. I. 3, 3.
3. 295. .
. :
. .

4. . 290 .
5. . , 98, 98-93.
6. .
7. III , 223-187,
196. 194-192.
8. .
111-105.
9. I. 5, 9.
10. 202 .
11. I. 4, 12.
12. I. 4, 2. . .
9.
1. . 342
(Liv. VII. 38).
2. .
3. .
4. IX 49 47.
(. . 69).
10.
1-2. I. 10, 1.
3. I. 4, 2. 369.
.
4. .
. () 40.
44
, .
11.
1. . 480.
2. I. 6, 1.
3. 58 . , ,
.
4. I. 3, 3. 219.
5. I. 4, 2-3. .
6. , ,
. 371 362 .
7. 479
.
.
8. , 499, 496.
499 (Liv. II, 19). (.
) -, , .. .
. ,
. .
( ).
9. (
) 467.
10. I. 5, 10. . ,
.
.

11. , 87-86, ,
.
12. I. 2, 16.
13. I. 5, 1.
14. , .
.
15. , , (. ) II (197-159),
.
16. I. 11, 6. 371.
17. I. 4, 2-3.
18. , 485-478,
.
19. II (558-529) .
20. 87/6 .
21. I. 2, 2. . 315.
.
12.
1. 204.
2. 47, , ,
.
3. . ( )
268 . .
4. 5. 1.
5. 371.
6-7. .
8. 21/22 168
. .
9. , 317-289, . 310
. 15 310.
10. I. 5, 10. .
11. , ,
. . (.
).
12. I. 4, 14.

II

1.
1. I. 3, 5. 206.
2. I. 1, 12. 76.
3. 75.
4. . , 262.
5. 395-388.
6. 390 600 .
7. . , 494,
.
8. I. 2, 2. 295.
9. II 338 .
.

10. - . VIII . I
,
. VI V . II III .
.
11. I. 5, 9.
12. 66.
13. I. 8, 8.
14. . , , 69
II.
.
.
15. , 14-37,
(. ) 12-10 6-9 . . .
16. 58.
17. , 69-79,
67 . 69
. 70
. " ", ..
.
18. 405.
2.
1. I. 8, 4. ( - )
280-275.
2. I. 1,7. 66.
3. II, 63-47, 47.
4. II. 1, 14.
5. I. 1, 6.
6. , ,
. 210.
7. ,
216, .
, ,
.
8. I. 2, 6.
9. 510 .
10. ,
. .
11. 255
.
12. I. 11, 6.
13. 480.
14. 480.
3.
1. . , ,
218.
2. I. 3, 4. .
3. , , II
, 353 .
4. I. 3, 5. 206.
5. I. 1, 12. 76.

6. II, 404-358,
401.
7. II. 2, 7.
8. I. 1, 9.
9. II. 2, 6.
10. II. 2, 11.
11. I. 5, 1.
12. 444/3
, .
13. II
IV .
14.
. . 65.
15. 36. "" ,
.
16. II. 3, 16. 202.
.
17. I. 5, 18. 86 85 .
18. .
19. , . , 331
.
20. . 168 .
21. II. 2, 1. - . , , ,
. 279.
3,5 . .
22. 48.
23. I. 1, 8. 83 . . . .
24. I. 5, 6.
4.
1. . , 393, .
2. I. 2, 2. 297.
3. 109 . .
4. I. 8, 7; I. 1, 1. . , 191, .
.
5. . 358,
.
6. I. 2, 6.
7. I. 5, 6. -,
71.
8. II. 2, 6.
9. II. 2, 1. . , 280, . (
).
10. I. 8, 8.
11. , (479),
(457).
12. ,
546.
13. II. 2, 1. .
14. . ,
: " ".
. 1978.

. , ,
390.
15. . , 97, 90
.
16. (), ,
I - 241-228.
17.
356.
18. . 426.
19. IV .
5.
1. , (753) ,
.
2. I. 2, 2. 310.
.
3. , , 179/8.
4. . 251/50 ,
. .
5.
II 529.
6. .
7. , , 147139.
8. . , 182-180.
9. I. 6, 1.
10. I 342-330. ,
.
11. , I (405-367),
397/6.
12. .
14. II. 5, 3.
15. . . .
16. .
17. 327.
18. IV .
.
19. . 359/8
II .
20. . 53 ( ).
21. . 210.
22. 217.
23. 218. .
24. . 217.
25. . 216.
26. I. 11, 6. 369. ,
.
27. 216.
28. , , 35-33.
29. I. 1, 3. 203.
30. I. 1, 7; II. 1, 14. 72.

31. I. 5, 1. . 76.
91-92 ,
.
32. 72
. .
.
33. I. 1, 7.
34. I. 5, 20. . 71.
, ,
.
35. . , , 51 , .
36. . , , 42 .
39.
37. 39.
38. I. 5, 9. - .
39. 43 . .
.
40. .
49.
41. .
42. I. 4, 7.
43. II. 5, 19.
44. , V .,
410 .
45. II. 5, 44.
46. II. 5, 18. .
47. I. 12, 11. 375
.
6.
1. 390 , . .
2. . - . . .
211.
3. .
4. II. 5, 24.
5. 229-221.
6. I. 4, 2. 394.
7. I. 11, 1.
8. 480.
9. II. 2, 1. .
10. - (Ep. Ad fam. 9. 25, 11).
7.
1. , 672-640,
. .
2-3. .
4. 204.
5. I. 5, 1. 75.
6. II. 5, 44. 409.
.
.
7. . 218.

8. II. 1, 14. .
9. , . , " " 374360 III .
10. . 468 .
11. I. 11, 1.
12. I. 2, 6; II. 2, 8.
13. II. 5, 10.
14. I. 8, 7. - .
. .
8.
1. , 576-534,
.
2. , 446, , .
3. II. 7, 10. 431.
4. II. 4, 15. 386.
5. .
6. II. 4, 15. 381.
7. . (),
, 146 . , - , 133.
8. . 418 .
9. . 426 . .
10. II. 8, 1.
11. . , 294, .
12. I. 11, 11. 85.
13. . 45
, .
9.
1. I. 2, 6.
2. I. 1, 9.
3. 82
, , .
. .
4. , , 9 . . .
.
. ,
.
5. . 58-59 . . . .
6. (V .) 407.
7. 414/3,
.
8. , ,
490.
9. , 560-527, . . ( 560).
. ,
.
10. , V .,
. 466/5.
10.
1. I. 8, 5.

2. II. 6, 2.
11.
1. . . .
74.
2. 76-72. .
3. 334.
4. I. 4, 13. 331,
323.
5. I. 3, 5. 209.
6. .
7. I. 1, 8. . 83 . . .
. .
12.
1. 22. 7, 10.
2. I. 5, 1. .
3. , IV ., 336
.
4. I. 5, 24.
13.
1. I. 11, 15.
2. , (143-139), VII.
3. I. 5, 1.
4. II. 5, 7.
5. 507
.
.
6. I. 5, 9; II. 5, 38.
7. II. 3, 15.
8. I. 4, 6.
V 200-197.
9. . 249 .
10. .
11. , , 51.

III

1.
1. II. 7, 10. . 468.
2. I. 1, 1
2.
1. .
2. I. 5, 6.
3. 216-203.
4. . .
5. II. 9, 10. - . .
6. II. 5, 44. 415 .

7. I. 11, 6.
8. 240/39. - . ,
, .
9. I. 8, 7. .
10. , , 369.
11. , II (283-248) ,
.
3
1. II. 4, 1.
2. II. 2, 6. 212
3. I. 1, 4.
4. I. 2, 19. 538.
5. III. 2, 11. . 349.
6. 212.
7. I. 5, 11. 287.
4.
1. II. 3, 3. 215.
2. , 283-239, 363.
3. I. 4, 12. . 391.
4. . 387.
5. II. 5, 10. I II .
.
6. (VI .).
5.
1. 402/1.
2. II. 5, 3.
3. .
6.
1. I. 3, 8. 203.
2. 155 .
(. ).
3. II. 2, 1. 280, . . .
4. . , 277, .
5. , .
.
6. III. 2, 6. .
, .
7. .
, . 277/6.
7.
1. . 78-74 . .
. .
2. - . 51
.
3. . 143/2 .
:
.

4. 331 .
II 538.
5. IX .
6. . 600-565, . ( )
.
8.
1. V 201 . . .
2. I. 5, 2.
3. I. 5, 4.
9.
1. I. 3, 5. 209 .
2. 213. .
3. I. 8, 8. 107. .
4. . , 259,
.
5. I. 5, 10. .
6. II. 5, 44.
7. , VI . .
8. .
9. I. 5, 10.
10. I. 8, 7. .
10.
1. I. 1,1. .
2. III. 9, 4. 259.
3. 210/09
.
4. 219 . .
5. I. 1, 2.
6. II. 5, 7. .
7. II. 4, 3. 114.
8. II. 12, 3.
9. , . 250/49.
.
11.
1. 431-429 .
2. I. 4, 2. . . 396-394.
3. II. 5, 44. 409.
4. III. 10, 6.
5. I. 11, 6. 362.
12.
1. II. 5, 44. 408.
2. I. 4, 7.
3. I. 11, 6.
13.
1.
. . . .
.
2. III. 4, 1.

3. VI .
.
4-5. .
6. II. 1, 14. 74. .
7-8. I. 7, 5. , , 43.
14.
1. II. 8, 13. .
2. . . 216.
3-4. III. 13, 7-8.
15.
1. II. 6, 1.
2. 431-401.
3. III. 14, 2.
4. II. 9, 4.
5. .
6. III. 9, 7. , , VI ., .
16.
1. . 216.
2. , (247/6).
3. 261.
4. .
5. , , .
168.
17.
1. 251/50. . .
2. . 182. 4
.
3. III. 3, 6.
4. I. 5, 5.
5. . 85. . .
6. 54/3 .
15 ( 5 7,5 . ). . ,
, .
7. 56.
8. . . ,
, 90 .
9. II. 8, 7. 138.
18.
1-2. 211.
.
3. 211.

IV

1.
1. II. 8, 7.

2. I. 8, 8.
3. II. 2, 1.
4. 216.
5. II. 8, 7.
6. II, .
7. I. 2, 6.
8. .
9. I. 5, 17.
10.
. 301.
11. III, 7, 3.
12. . 105.
13. . 102 - .
14. . 286.
15. . 194/3 .
16. I. 1, 1. " ".
17. III. 5, 1.
18. , 312,
. 280.
19. 261. .
20. 138.
21. II. 9, 5.
.
22. . 252.
23. III. 7, 3.
24. 280. .
24. .
25.
.
26. . I (136-132).
.
27. I. 9, 2.
28. II. 9, 5. .
29. II. 8, 11. .
30. IV. 1, 22.
31. .
. . 252.
32. . : "
, ,
, ". .
174. . . .
.
33. , 471, .
34. I. 2, 2. .
35. .
36. 36 .
37. III. 4, 3.
38. . 325 .
39-40. . 340.
41. . 194 .
42. . , , 75-73
, - , .

43. 212. , ,
.
44. . 219 .
45. . 176.
2.
1. . . 42
. .
2. . 105. .
109-107 . ,
.
.
3. II. 9, 5.
5. I. 4, 10.
6. I. 11, 6.
7-8. 1. 4, 10.
9. II. 2, 13.
3.
1. I. 1, 1.
2. . 278 . ,
, " , ".
3. 255.
4. . 211.
5. , ,
. 468/7.
6. I. 11, 6.
8. 228 221
.
9. II. 8, 7.
11. II. 3, 16.
12. I. 8. 4.
13. IV. 1, 13.
14. , , 70
. ,
, .
- .
15. 146 ,
.
4.
1. II. 4, 15.
2. IV. 3, 2. 278.
5.
1. 81 . ,
"". .
2. I. 9, 4.
3. .
4. 222 .
5. . .
. . .
7. . . .
.

8. I. 5, 12.
9. I. 5, 14.
10. I. 5, 15.
11. II. 11, 3.
12. 338.
13. 480.
14. .
15. . 340 . 295
. . .
. , 279, .
16. 133
. 130 .
. .
.
17. . 168.
18. . 216.
19. I. 5, 1. .
20. III. 14, 2.
21. III. 13, 6.
22. II. 5, 7. , . .
23. . 8, 7.
6.
1. I. 3, 3.
2. I. 4, 10.
3. 328.
4. II. 1, 17.
7.
2. II. 9, 5.
3. II. 3, 20.
4. II. 8, 7.
5. I. 2, 6.
6. I. 10, 1.
7. II. 4, 9.
8. II. 9, 4. (60-100 )
(200 ) (4-6 . )
.
9. II. 3, 1.
10. II. 8, 7.
11. (. ) I II 184.
12. I. 1, 1. 205 ( ) .
13. 431-404.
14. . 48.
15. I. 1, 9.
16. II. 8, 1.
17. 427 . . .
18. , , 233.
19. , , 377 .
20.
(321).
21. II. 4, 11.
22. 214. .

23. I. 4, 7. 390/89 . .
24. . , 215.
.
25. II. 5, 24. - .
.
.
26. III. 6, 1. . 208.
27. 10 50 .
28. I. 5, 2.
29. 211 .
.
30. . . ,
190, (. ).
31. - .
32. II. 3, 22.
33. II. 5, 3. - .
34. (362-316) .
320 .
.
35. I. 1, 1.
36. III. 16, 1. . .
37. II .
38. IV. 7, 26. ( ).
39. IV. 1, 25.
40. II. 4, 15.
41. II. 4, 16.
42. III. 7, 3.